I

FATROLOGIiE
CURSUS COMPLETUS,
BED
BIBLIOTHECA UNIVER8ALIS, I N T E G R A , U N I F O R M I S , C O M M O D A , O E C O N O M I C A

OMNHI SS. PATRIM, DOCTOMI, SCBIPTORUQllE ECCLESIASTH ORll,

SIVE L A T I N O R U M , SrVE GRyECORUM,
QUI AB JEVO APOSTOLICO AD JETATEM INNOCBNTIl 111 {ANN. 1216) PHO LATINIS
BI AD PHOTll TEMPORA (ANN. 863) PRO GRACIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM Q U £ EXSTITERE MONUMENTORUM C A T H O L I C J E TRADITIONIS P E R DUODECIM PRIORA
ECCLESLE S J E C U L A ET A M P L I U S ,
JUXTA EPITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MAMJSCBIPTIB C9LLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
DISSERTATIOKlBUS, COMMENTARIIS, VARHSQUE LECTIONIBOS CONTUIENTER RLUSTRATA;
OMMBIS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUM TRIBUS NOVISSIMIS SJECUUS AEBEMTUR ABSOI UTAS
DETECTIS A U C T A ;
CIDIC1BCS PARTICULARIBUS ANALITICIS, SIKGuLOS S I Y E TOMOS SIYE AUCTORES ALICUJIJS MOMENTI
SUBSEQUENTIBDS, DONATA ;
CAPITULIS 1NTRA IPSUM T E X T U I ^ R I T E DlSPOSITlS, NECNON ET T I T U L I S SINGULARUM PAGINARUM MARGlNEll SUPERIOREU
DISTMGCENTIBCS SCJBJEGTAMQUE HATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORXATA \
OPER1BC8 CUM D U B U S , T U M APOCRYPHIS, A L I Q U A V E R O AUCTORITATE 1N ORBINE AD TRADITIOXEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
Ι Ν Ν Ι Π Η Ε Β Α Β ι Χ Ι Β ϋ & INDICIBIIS L O C U P L E T A T A ; S E D PRJESERTIM D U O B U S IMMENSIS E T G E N E R A L I B U S , A L T E R O
S C I L I C E T RERUM, QUO C O N S U L T O , Q W D Q U I D N O N S O L U M VERUll AUTEM U N V S Q U I S Q I E
TALIS TALISVE PATER,
PATRUMy ABSQUE UI.LA EXCEPTIONE, IN QCOBLIBET T H E M A SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICUTUR J
ALTERO SCRIPTlRyE S A C R i E , E X QUO L E C T O R I C O M P E R I R E S I T O B V I U M QUINAM PATRES E T
IN QCIBUS OPEWH SUORUM LOClS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURJE VERSUS,
Α PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATl SINT.
KBITIO ACCURATISSIMA, CJETERISQUE OMNIBUS F A C I L E ANTEPONENDA, 61 PERPENDANTUR CUARACTERUM ΜΤ1ΒΊΤΑ8,
CHARTiC QCALITAS, INTEGRITAS T E X T U S , PERFECTIO CORRECTIOMS, O P E R U X RECUSORUll T U M VARIETAS
TUM IfUMERUS, F O R M A Y O L U M I N U M PERQ!)AM COMIIODA S I B I Q U E 1N TOTO OPERIS D E C U R S U CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, P R J E S E R T M Q U E 1STA COLLECTiO, BNA, METHODICA E T CHRONOLOGlCA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE RACTENUS H I C I L L I C SPARSORUM,
PRJMUM A U T E M 1N NOSTRA BIBLIOTHECA, E X OPERIBUS E T MSS. AD OUNES J E T A T E S ,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINEXTIBUS, COADUNATORUM.

SEBIES GRiECA
IKQUA PRODEUNT PATBES, DOCTORES SCBIPTOBESQUE ECCLESLE dfUECM
Α S. BARNABA AD PHOTIUM,
A G C U R Α Ν Τ Ε J.-P. MIGNE,
BlbllotJheeec c l e r l u a f v e r e i e , •
STVE
C U R S U U M C O O T L E T O R U M IR SlffGULOS SCIENT1J3 E C C L E S I A S T I C i E RAM09 E D l T O R E .

PATROLOGIA, AD INSTAR 1PSIUS ECCLESl*, IN DUAS PARTES DIVIBITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRiECO-LATlNA; LATIIU,
JAU PENITUS ΕΧΑλΑΤΑ, VlGlNTl ET DUCENTIS VOLLMINIBUS CONSTAT, CEXTUMQUE ET VILLE FRANCIS VENIT. GR.ECA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GR£CI)!t TEXTUll CUH VERSIONE LATINA LATERALlS COMPLECTITUR, ET
FORSA1 CENTUM VOLUII1.NUM EXCEDET NIIMERUM. P06TER10R AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET IDEOQUE 1N-
TRA QUI.NQUAGINTA CIRCITER VOLUMINA RETINEBITUR. UNUMQEODQUE VOLUMEN GR^ECO-LATlNtM OCTO, UNUIIQUODQUE
MERE LATimJM QUINQUE FRANCIS SOLUIIMODO EMITUR : UTROBIQLE VERO, UT PRETll HUJUS BENEFICIO FRUATLR EUPTOR,
COLI.ECTIONEM 1NTEGRAM GR.ECAM VEL LATINAM COIIPARET NECESSE ERIT ; SECCS ENIM, CUJUSQUE VOLDMJMS AMPLITU-
D1NE>I NECUON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA yEQCABUNTv

PATROLOGIJE GR2ECO-LATINJE TOMUSII.

S. CLEMENS ROMANUS, S. BARNABAS, S. MATTHIAS, S. BARTHOLOMiEUS, APOSTOLK ANACLETUS Ρ ΑΡΑ
8, HERMAS, ANONYMJS AUCTOB TESTAMENTI XII PATBIABCHARUM, ANONYMIS AUCTOR
EPISTOLiB AD DIOGNETUM, CLERl ACHAIiE EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANORE/E.

EXCDDEBATUR E T VENIT APUD J.-P, MIGNE EDITOHElf,

LN \1A DICTA VAMSOiSE, PROPE PORTAM L U T E T L E PARISIORUM YULGO PENFER NOMINATAB
SBU PETIT-MONTROIGK.

51
I
 PATROLOGI^E
CURSUS COMPLETUS, 8ED

BIBLIOTHECA tlNIVERSALIS, I N T E G R A , UNIFORMIS, C O M M O D A , OECONOMICA

OHMH SS. PVTRLM, DOCTORII, SCRIPTORIMQllE EC( LESI\STI( ORII,

SIYB L A T I N O R U M , S I Y E GRJECORCM,
QUI AB JEVO ATOSTOLICO AD JETATEM INNOCENTll UI (ANN. 1216) PRO LATINIS
EI AD ΡΗΟΊΙΙ TEMPORA (ANN. 863) PRO GRACIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM Q U J ; EXSTITERE MONUMENTORUM C A T H O L I & E TRADITIONIS P E R DUODECIM PRIORA
E C C L E S L G SiECULA ET A M P L I U S ,
JUXTA EPITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SB CUMQUE NONNULLIS CODJCIBUS MAMJSCBIPTlS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER C A S T I G A T A ;
DISSERTATIONIBVS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTWENTER RLU8TRATA
OMNIBU8 OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUJE TRIBUS NOYISSIMIS &ECULJS DEBENTUR ABSOI UTAS
DETECTIS AUCTA ;
IXDICIBC8 PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS S I V E TOMOS SIYE AUCTORES ALICUJCS ΚΟΜΕΝΤΙ
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAPITULIS 1NTRA IP6UM TEXTLI^ RITE DISPOSITIS, N E C K O N ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREII
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE ΜΑΤΕΒ1ΑΜ SlGHlFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRTPHIS, ALIQUA YERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AlfPLIFICATA ;
IfVNIJMEBABfcXIBUe INDICIBLS L O C U P L E T A T A ; 6 E D PBJESERTIM D U O B U S IHMENSIS E T GENERALIBUS, ALTERO
SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QBIDQUID NOW S O L U M TALI8 T A L I S Y E P A T E R , Y E R U M A U T E M U M S Q C I S Q D E
PATRUMy A B S Q U E UI.LA E X C E P T I O N E , IN Q U O B L I B E T THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ;
ALTEBO SCRIPTURiE S A C R i E , E X QUO L E C T O R I C O M P E R I R E S I T O B V I U M QUINAM PATRES E T
ΙΪΙ QCIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBBORUM SCRIPTUBJE VERSLS,
Α PRIItO GENESEOS USQUE AD NOYISSIMUM APOCALYPSIS, COHMENTATl SINT.
EJHTIO ACCURATI8SIMA, CJCTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDAISTUR CUARACTERUH M T I B I T A S ,
CHARTJE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTlO CORRECTIONIS, O P E R U X RECUSORLM TUII YARIETAS
TUM PfUMERUS, FORMA YOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRJESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGlCA,
SEXCENTORLM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE RACTENUS HIC 1LLIG S P A R S O R U M ,
PRIMUU AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA, EX OPERIBUS E T MSS. AD OMNES J E T A T E S ,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTWEXTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES GRJBCA
INQUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCBIPTOBESQUE ECGLESLE GRiECdS
Α S. BAKNABA AD PHOTIUM,
ACCURΑΝΤΕ J.-P. MIGNE,
Bfblletfceeec c l e r l u n l v e r e a e , •
STVE
C U R S U U B l G O O T L E T O R U M IX SlffGULOS S C I E N T L £ E C C L E S I A S T I C J 3 RAMOS E D l T O R E .

PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESLE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, A L I A NEMPE LATINA, ALIA GRiECO-LATINA J LATINA,
JA* PEPIITDS ΕΧΑ1ΑΤΑ, VlGlNTl ET DUCENTIS VOLUMIMBUS CONSTAT, CENTUIIQUE ET 1*1 LLE FRANCIS YENIT. GR.ECA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GR^ECUIt TEXTUM CUM VERSIONE LATINA LATERALlS COMPLECTITUR, ET
FORSAN CEXTUM YOLUMINUM EXCEDET NIIMERUM. POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAll TANTUM EXHIBET IDEOQUE 1N-
TRA QUINQUAGINTA CIRCITER VOLUMINA RETINEBITIIR^.UNUMQEODQUE YOLUMEN GR^EGO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE
MERE LATLXHM QUINQUE FRAKCIS 80LUMMODO EMITUR : UTROBIQCE VERO, UT PRETII HUJUS BOEFICIO FRUATLR EUPTOR,
COLLECTIONEMINTEGRAM GR.CCAM YEL LATINAM COHPARET NECESSE ERIT ; 8ECCS ENIM, CUJUSQUE YOLUMJMS AMPLITU-
D1NE>I NECNON ET DIFFICULTATES VARU PRETIA JEQUABUOTV

PATROLOGIM GRMCO-LATIHM TOMUSII.

S. CLEMENS ROMANUS, S. BARNABAS, 8. MATTHIAS, S. BARTHOLOMiEUS, APOSTOLL ANACLETUS Ρ ΑΡΑ
8. HERMAS, ANUNTMUS AUCTOR TESTAMENTI XIIPATIUARCHARUM, ANONYMLS AUQOR
EPISTOLiB AD DIOGNETUM, CLERI ACHAIiE EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDRE/E.

EXCUDEBATUR E T VENIT APUD J.-P, MIGNE EDITOPEM,

IN \1A DICTA VAMBOISE, PROPE PORTAM L U T E T L E PARISIORUM VULGC VENFER NOMINATAB
SBU P E T I T - M O N T R O L G E .

51
 SJSCULVM J. ,/R)T/

ΤΟΥ ΕΝ ΑΠΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ
ΠΑΠΑ ΡΩΜΗΣ

ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ

S. CLEMENTIS I,
PONTIFICIS ROMANI ;

OPERA ΟΜΝΙΑ,
CUM GBNUIHA, 7UM DUBIA ΒΤ ALIBNA, QUJB GRJSCBIIN PROPRIO IDIOMATB, VEL, DBPMRDITO
ΊΕΧΊΌ GRJBCO, STRIACB ΒΤ LATINB TRANSUTA TANTUM BIStANT
ΒΤ BJUS ΝΟΜΙΝΒ CIRCUMFBRUNTUR ;

ACCBDUNT

S. BARNABJE APOSTOLI EPISTOLA CATHOLICA, S. HERHJE PASTOR,

ΒΤ ΛΙΛΛ JBVI APOflTOLtCI BELIQDLS. ,

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHBGBD G|iBBl QHITBBJMB
tnrt
QURStJUU COM*LBTORUM IV fllfGULOf IGIBNTIB BCCLMUITIGJS RAMOi BDITOBB.

φι • U I M

TOMUS SECUNDUS,
mm Β ! • •

T B M B C N T D U O Y O L U M I K A 90 F R A N C I 9 G A L U C I S .

E X C U D E B A T U R E T V E N I T A P D D J . - P . HIGNE E D I T O R E M ,
Ifl YIA M C T A FAMBOISE, PROPE PORTAII L U T E T L E PARISIORUM V U W O FENFER MOIUMATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
 ELENCHUS

AUCTORUM ET O P E R U M Q U I I N HOC ΤΟΜΟ U COHTHfEHTUR.

S. GLEMENS I PONTIFEX ROMANU&

Horaili® viginti.
Epitome de gestis S. Petri.
Liturgia. 60 3

S. BARNABAS APOSTOLUS.

Epistola calholica, 727

9. HATTHIAS APOSTOLDS.

Fragmenta. 783

S. BARTHOLOMJEUS APOSTOLUS.

Sententia brevis. 785

ANACLETUS PAPA.

Epistolse et decreta. 789

SANCTUS BERMA9.
Paslor.

ANONYMUS

Testamenta duodecim patriarcharum. 1035

ANONYHUS ALTER.

Epistola ad Diognetum. 1(67

PRESBVTERI ET BIACONI ACHALK.

Epislola de martyrio S Andre». 1187

Ex Typis MMiMK, au Polil-Monlroiige.

 ΤΑ ΚΑΗΜΕΝΤΙΑ.
CLEMENTINA.
Βίβλος Ιχουσα όρλίας διαφόρους άπδ φωνής του αγίου Πέτρου του αποστόλου, συγγραφεϊσα ύπδ το3 αγίου
Κλίμεντος* ή λεγομένη ΚΛημέττια, τουτέστιν ΚΛήμβττος συγγράμματα. Περιέχει δε ή αυτή βίβλος τάδε·
προλόγους τρεϊς, ομιλίας είκοσι. — Libet continetu multot diveno$que $ermonet α tancio Petro apostolo
f

ptolalot, con$criptu$ per beatum Clementem, ei C L E I I E N T I N A appellatus, hoc e$t Clemenlis Scripla. Com
plectitur aulem i$ta: Prologot tres atque HomitUu viginti.

I. B. Cotelerius e tenebris eroit, Latioe vertlt notieque illustravit

TESTfMOMA VETERUM DE CLEMENTINIS.

(CoTELgnius, Paires apostolici, I, 605.)

I.
S. ATBANASIUS, $ive quis alius, in Synopsi sacrae Scriplur», $ub finem.
Της Νέας πάλιν Διαθήκης αντιλεγόμενα ταύτα, Iterum volumina Novi Testamenti quibus conlra-
χτλ. ΚΛημέττια. Έ ξ ών μετεφράσθησαν εκλεγέντα dicitur, surit haec, etc. Clementina. Ex quibus ve-
τά αληθέστερα χα\ Θεόπνευστα* ταύτα τά άναγινω~ riora et a Deo inspirata, elecla atque translala sunt.
σχβμενα, xal τά έξης. flasc sunt quse leguntur, etc.

II.
Chronienm quod Alexandrinum voeant, EdUionis Raderi p. 64.

Αέγει δε περ\ τούτου Πέτρος ο απόστολος είς τά Dicil autem de hoc (Nembrodo) Petrus apostolat
ΚΛημέττια, et cmtera qum po$uimu$ tupra (1.1) tit in CUmentim$ etc.
%

UstimonHtvetermm de Recognitionibus; ubieliam vide

mliurn iocum.
III.
ΝκχριοΒΧ» CALLISTI, Uistoris Ecclesiasticae lib. m , tap. 18.

Παραγράφεται δε ό Παμφίλου χα\ τά μιχρά (I. μα-
χρά) τούτου συγγράμματα* & φησι Πέτρου κα\ Α -
πίωνος διάλογον είναι, ά μηδε σώζειν τδν ακριβή της
6πο<ΓΓθλικής ορθοδοξίας χαρακτήρα, φησίν. Έγώ δε, εΐ
Rcprobat autem Eusebius Pampliili etiam longa
bojus (Clementie) scripla, quae Petri et Apionig ait
esse Dialogum; quae nec servare accnratum apesto-
licae orlhodoxiae cbaracterem dicit. E g o v e r o , s .
(

|&εν τά vCv παρ* ήμίν ΚΛημέττιαονομαζόμενα λέγει, quidem ea intelligit qu« nunc apud nos Clementina
πείθομαι* ταύτα γάρ tflΕκκλησία καϊ εύπαρά- norainantur, non assentior : ea enim Ecclesiae mel-
£εχτα* εΐ δε ϊτερά είσι παρά ταύτα, λέγειν ούκ Ιχω. tum accepta sunt: si vero preter ea sini aliqua alia,
non habeo dicere.
IV.
Auetor Collectaneorem de dogmalibtia fldei ex scriptoribns ecclesiastieie, m$. in celeberrima bibliotheca
CUtromontana, eti*m memoratnt α doctit*imo »iro Philippo Labbe, in conspectu novw editxonh S. Da-
nuuceni; caput i , t Περί της έτ τριάδι καϊ έτ μοτάδι θεοΛογίας > inchoat per tettimonium Clementi-
norum, hoc pacio:
Τον άγίσν Πέτρου τον κορυφαίου τώτ άχοστό- Sancli Petri principit apostolorum; ex Clementinis.
Mar, hc τωτ Κ1ημ8ττΙντ. Quaodoquidem vero jam dixi, seosibilia manu-
Έπειδή δε φθάσας εΤπον χειραγωγίαν είναι των ducUonena esse ad itilelligibilia, ut quasi via u s i ,
νοητών, τά αισθητά, προς το οίον όβφ χρησαμένους toUro firmamquetbeologiae expositionem faciamus;
άσραλή χα\ βεβαίαν τήν της θεολογίας έκθεσιν ποιή- age, obiler elamur imagine ad inveniendem arche*
βασΟαι* φέρε διαβάθρα χρησώμεθα τ^ είκόνι προς lypum. Rationali3 homo, factue t d inaagiotra tt ai-
C V O C T I V τοϋ αρχετύπου. Ό λογικός άνθρωπος κατ' εί- militadiuSm Dei, ferl in seiDSO symbolice focloris
P i T i O L i Gft. 11. 1
 ii S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 12
sui imiiationem. Habel enim in se Patrem, el Filium, Α χόνα γεγονώς θεου κα\ καθ* δμοίωσιν , φέρει έν έαυ
el Spiritum. Et aio quo modo. Mens quidem locuin τώ συμβολικώς τοΰ ποιήσαντος τήν μίμησιν. "Εχει
Patris oblinet; Filii rero, qui ex mente gignilur γάρ έν έαυτω Πατέρα και Υίδν κα\ Πνεύμα. Καϊ
sermo interior; at quae auditur vox prolalionis, Spi- λέγω πως· Ό μέν νους, Πατρδς τόπον επέχει· Υίοΰ
rilum repracsenlat. Et sicut nunquam existit ante δε, ό έξ αύτου τικτόμενος λόγος· και ή ένηχος φωνή
sermonem internum mens qu.ne illum gignil; ila της προφοράς, τδ ΠνεΟμα παρίστησι. Και ώσπερ ού
nec ante Deum Verbura, qui ger.uil illud, Paier. προϋπάρχει ποτέ τοΰ ένδιαθέτου λόγου ό γεννήσας αύ­
Et iterum. sicut sermo sensibilis non exislit ante τδν νους, ούτως ουδέ τοΰ θεοΰ Λόγου ό γεννήσας αύ­
sensibilcm uoslrum spinlum, ita nec Deus Verbum, τδν Πατήρ. Κα\ πάλιν ώσπερ ού προϋπάρχει τοΰ αΐ-
ante divinum ac vivilicum Spirilum ; sicut et supe- σθητοΰ ημών πνεύματος ό αίσθητδς λόγος , ούτως
rius exemplum demonslravil. Paucisque inlerjeclis: ουδέ τοΰ θείου καϊ ζωοποιού Πνεύματος ό θεδς Λόγος·
Si enim, lux quidem, cum sit solis progenies; «imi- καθώς καϊ τδ πρότερον απέδειξε παράδειγμα. Καϊ
lilcrquc splemlor, o c u l i ; aul fons, id quod fluvium μετ' όΛΙγα* ΕΙ γάρ φως μέν ηλίου γέννημα , ομοίως
producit, nunquam larncn exslilil, neque so! ante κα\ οφθαλμού αυγή, ή πηγή πόταμου πρόβλημα,
lucem, neque oculus ante splendorem, neque anie ού προϋπήρχε δέ ποτε, ούτε τοΰ φωτδς ήλιος, ούτε
fluvium fons; simul enim ac intellexcris solem, si- τής αυγής όφθαλμδς, ούτε τοΰ ποταμού ή πηγή· άμα
mul et cum illo inlelliges ex eo progenitam lucem ; γάρ έπενόησας ήλιον, αμα συνεπινοήσεις αύτψ κα\τδ
ct simul ac intelliges oculum, simul et cum eo i n - έξ αύτοΰ τικτόμενον φως* κα\ άμα επινοήσεις όφθαλ-
tclliges ex ipso procedeniem splendorem; quemad- μδν , άμα συνεπινοήσεις αύτφ κα\ τήν έξ αύτοΰ
modum et fluvium una cum fonte inleliigimus : eo- προΐοΰσαν αύγήν ώς και τή πηγή τδν ποταμδν συν-
dem quoque modo cogitandum est de Palre, Filio, επινοοΰμεν ούτως νοητέον xdl έπΙ Πατρδς κα\ ΥΙοΰ
e- Spirilu sanclo. και αγίου Πνεύματος.

Reliqua vide in Notis. — Cotelerii judicium de Clementini» prcemillU Gallandius Disierlationi tuce qum
sequiiur.

D E C L E M E N T I N I S

GALLANDII DISSERTATIO PROCEMIALIS.

(Vet. Patrum Bibliotheca, t. II, Veneliis, 1766, in-fol.,ProIeg., p. LY.)

I. C L E M E N T H I O R U M oput non incelebre : quippe anliquis Eccletm scriptoribus memoratum atque excerptum.
Yaria hujus operis partilio.
II. Licet erroribus $cateat, fruclu tamen haud caret ejus lectio, multiplicis in primu doctrxnat cama ,
atque ad primarum hccreseon dogmala melius cognoscenda. In muliis similia sunt Recognitionibus Ciemen-
tina; quos interpolutionem quoque passa e$*e videntur. Quid Όμιλίαι.
III. Auctor Recognitionum et Homiliarum Clementinarum, unu$ et idem etse videtur. Erat ex secta Να·
zarmorum. Longe aliter sentU de Filio Dei ac EbionUa:.
IV. Duplicem in ChrUto naturam agnouit.
V. Omnia per eum creata esse docet.
VI. liliut cum Ebionuit pugna, ex pluribus aliis principiis perspicilur.
VIL De tempore quo tcriptum Homiliarum opus exutimatur. Quo pacto adornata isthccc editio.

I. Hoc est de Clemcniinorum opere J O A N M S B A P - C
TiSTA C O T E L E R I I judicium (Patres aposlolici, 1,606);
c Inier roulia apocrypha quae ClemetUi Romano
veteres tribuerunt, quorumquc causa euro videtur
primum historicorum ecclesiaslicorum constituere
Sozomcnns (I), non incelebre islud esi : excerpilur
cnim a Juanne Damasceno ; nominatim vero memo-
Antiocheuo (3), Maximo (4) et Cedreno (5) colligi-
t u r , si cum Clemeniinit nostris (6) cilala eorum
loca conferunlur. Quin etiam CUmenlina forte no-
minaveral Nicephorus CP. in Slichometria seu C a -
none Scriplurarum : et ubi nunc legilur, apud
Scaligerum et Croium, ΚΛήμβντος Λ&, in Crilicis
auiem $acri$ lom. VIII : ΚΛήμεττ. hoc est f

ratur in Synop$i Alhanasiana, Chronico Alexandri- Anaslasio Bibliotbecario interprete, CUmentis

no Hktoria eccUiiattica Nicepbori, Anastasii pre-
t (xxxn), ibi primilus scriptum erat ΚΛημέττια Λ€* 9

sbyteri vel alterius Collectaneit.el Niconis Pandecle aut ΚΛημέττια xff. Etenim Synopsis dicla, quam
infcrius citanda ad Homil. x u , cap. 2$, aique in Nicephorus aequitur, ΚΛημέττια liabet. Si autcm
Epitoinen per Hetaphrastem redactum est. C o n - relineas Λ&, vel dices variam olim fuisse hujug
spectuin autem fuisse ab Epiphanio (2), Anastasio operis, ut Rtcogniuonum, divisionem; fretus a u -

(1) Sozom Bist. lib. i , cap. 1.

M (5) Gedren., Compend. hist.. pagg. 170-173·
(2) E p i p b . , ticer. xxvi, n. 16. (6) Clemtnu>\\om. iv, n. 16; horo. u , 3 2 ; h o m .
(3) AnasUs., Qua$t. xx, pag. 242. >v, 4 ; hom, x i , 8, 1 1 ; hom. ut, 38 elseq.
<4)Max., Serm. 53 et 55.

i
I
13 CLEMENTINA. - PROOKMIA. U
tlotiiate Francisci Turriani (qui illud naclus manu Α babes i n f r a , in Appendice monamenlorum ad
ecriptum, In epistola ad Hosium cardinalcm praeli- Recognitiones Glemeiuis, num. 1 ; 5. denique Nlce-
imnaii Defcnshnis pro canonibus apostolorum et phorus dicit (10), ΚΛημέττια esse τη έχχΛησία
epi$lol't$ pontificum, cilal ex libro viulocuin quem εύχαράδεκτα · id vero laudis nequaquam tribuiseei
hielegcs liomil. xvii, 1 5 , el Defensionis iib. v, cap. ΚΛημεττΙοις, nisi incidisset in ea repurgata. Idem
u!L, e l i b b . vi et vin loca homil. xi, 22, el hom. judicium fero de scholiaste vetere, cujus mentio iit
x v i , 1 2 ; in Explanalionibus vero ad Consltt. apost*, in adnotalionibus Y . G. Henrici Valesii ad Euseb,
lib. l i , cap. 56 , laudat e lib. Y U loo.um hom. x v i u , Hist. lib. i i i , cap. 38. Sed fortassis Nicepborus et
4), vel dices, cum liocce volumine conjunctum scholiastes ille viderant tantum Simeonis Meta-
fttisse alium cjusdem farinae librum, verbi gralia pbrasta Epitotnen, aut aliain ei similem. Caelerum
illom qui Petri et Apionis disputationes complecle- quod in Synopsi Atbanasii, Clemenlina referanlur
batur. cum libris Novi Testamenti quibus contradicitur,
ι Quod si malis corrigere κβ\ intelligere poteris apud Nicephorum vero C P . cum apocryphis, ralio
viginti hoiuilias, epislolam Pelri ad Jacobum cuin est lacuna manifesta Alhanasiaui codicis. Eam lu
contesUtione, ac epistolain Glemcntis ad eumdem et ex coniextu facile ognosces, cl per Kicephorum
Jacobuni. Poleris ctiam epislolam Pelri separando ac Anastasium complebis.
a conlestalione , credere omissam fuisse epistolain c ΌμιΛΙαι idem sunt atque κηρύγματα et δια­
Clementis. Ccrte ex Epipbanio (7) , RuGno (8), λέξεις , colloquia, sermones, pradicationes, ditser-
Phoiio (9) el Sylloge hac noslra conslat, Clcmeitti tationes, Epist. ad Jacobum, cap. 2 ; Epitom., num.
ascripta apocrypha de peregrinalionibus, sernioni- 145; Clementinorum ι, 20. ι Ilactenus Colelcrius.
β

bus, actibus et disputalionibus Pctri ; deque reco-
gnilione Clementis ejusque parentum ac fralrum,
\arie conscripla fuisse, inlerpolala, corrupla atque
permista; et quibusdam libris praeiigi solitam epi-
stolaro Pelri ad Jacobum, aliis Glemcntisail eumdem
aliis utraroque; cum tamen idem opus sequcrelur,
incipiens, Έγω ΚΛήμης. Quo etiam fit, ul Iriginta
doo Nicephoriani libri coinplexi forsan fuerint l i -
bros decem Recognitionum.
II. f Et vero quae damus Clementina, licet nugis, Q
llcet erroribus scaleant, a scmichristiana philoso-
pbia, et bajresi, pracipue Ebionilica , profeclis;
non sine fructu tamen legentur, lum propler cle-
gantiani sermonis, tum multiplicis doctrinae causa,
tum deniquQ ad melius cognoscenda primarum
haereseon dogmata. In smilLis atilem similia sunt
Clemenlina Recognitionibus : unde probabililer
exislimalum Turriano, ea esse aliaro edilionem
Αναγνωρίσεων, de qua Rufinus in prafalione ;
quanquam auctor Synopseos Periodos Petri a Cle-
mentinis distinguit. Sed el interpolalionem factain
esse iu homiliis ietis, idque non semel, conjicio ex
b i s : 1. e simili sorte congenerum apocrypborum ;
2.quod ea quae in Chronico Alexandrinoel* Maximo
proferuntur, non parum diversa sint, nec non quae ^
a Damasceno interdum; 3. ex bac Eunomianorum
corruptela : Ev άρχϊχ κτίσας ό Θεός τότ ούρατότ
%
χαϊ τητ γητ, έκτισε καϊ τότ νΐόν · quae Tui riamiR
in praefatione Graeca ad Constiiutiones apostolicas
addueil ex Ammonio; 4. quia locus e ms. biblio-
thecs Glaromontanac relalus inter tcslimonia vcte-
ram,alium a nostro scriploreminagisquepium sapit;
eum forle cujus fragmcnlum De Spiritu sancto
111. Veruin quo plenius dignoscalur Clementino-
rum auclor, simulque in primis abimpia Ebionisnti
labe purgelur, qua ipstim fuisse inquinaturo per-
bibent nonnulji cum velerum tum recenliorum,
operae pretium fuerit disquisiliones hac de re a
viro docto perscripias bic in medium adducere,
quas iitspexisse studiosum lectorem baud poenitebit.
Sic igilur praestantissimi operis auctor (II) : c Ho-
miliarum et Recognitionum Clemenlinarum tanta
est simililudo, ut noiinulli3 unum el idem eree
opus, eed non semel edituin videatur. Hunc scri*
ptorem circumcisum fuisse, et Mosaicae legis in ipsa
religione Gbrisliana observantem, nemini dubium
esse arbitror. Nam cum in Recogmtionibut tum in
Homiliis Pelrus plurimis in locis inducitur lustra-
liones Judaicas aut ipse usurpans, aut aliis prseci-
piens, nec cum ethnicis baplismo nondum inilifttig
comedens. Posl episrolara Pelri ad Jacobum, indu-
cilur Jacobus graviler sanciens, ut libri Pradicalw*
num Petri, nisi fideli circumciso, neroini commit-
lantur. Vide Recognit. lib. iv, cap. 3 ; lib. v, cap.
36, ei lib. v m , cap. 1, et homil. i , cap. 1 9 ; i ,
capp. 1 el 2 6 ; x i , capp. 2 8, 29, 30, 3 1 ; x i u ,
capp. 4 et 9.
c Gilavii boe libros Origenes (12): quod quidcm
eorum antiquilalem demonstrat. Scripti SSRCUIO se-
cundo exeunte, ac post annum 170, si eorum pa-
rens ex Bardesane mutualus esl, qu e ab Euse-
bio (13) ex libro Bardesanis deprompta, tolidem
verbis legunlurlib. ix Recognil., cap. 19.
c Epipbanius, qui hos libros Clemenli omnioo
anppositos non videbal , ab Ebionitks corruptoj*
existiniavit (14); eorumque perOdis inauibus tribuU

(7; Epiph., Uwr. xxx, u. 15. § 4, r»a«g. 250-254.

(8; Rulin., pr*fat. ad libb. Recognit. el lib. De (12) Origen., tom. I H , in Gen. Philocal. cap. 22 9

QdutUr. libb. Origen. et in Matth. xxvi, 6.

19) Phot., codd cxn, cxm. (13) Euseb., Privp. evanq., lib. v i , cap. 20
ilO) Niceph., H f * i . eccl. lib. m , «rap. 18. (14) Epiph., l\m. xxx, \ 15.
(11) Mar*n., Divmt.D. N. J. C., iib. u. cap. 7,
15 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 16
quuicunquc parum congrnere cum Clemenlis do- Α nis Magi ratiocinatio, e Clirislianorum piiucipiis
clriiia videbaulur.Cotelerius liomilias Clemenlinas pelita, argumenlo est Christmii ab eis, ιιοιι ut sim-
baeresis Ebionilics nolis signatas exisiimal. Tille- plicera hominem , qui Filius Dei nominetenus
monlius nullam ad rem uliles putat, ni&i forle ad dicalur, eed ut ipsum Dei Filium, qui in bunc mun
cognilionem Ebionilarum doclrinae. Videlur eorum dumeccelo venerit, adoratura fuisse.
opinioiii favere, quod saepe auctor Homiliarum, IV. c Duplicein Chrisli naiuram demonelrant
prsceeriim vero homil. n cap. 58, falsa veris per- quae Petrus huic Simonis argumento respondet
r

uitela fuisse in sacris Scriplurig pronunliat : quod homil. xvni, cap. 15 : Πρώτον μέν γαρ δύναται ό
quidem de Scripturis judiciura Ebionilis usitatum Λόγος εΙρήσΟαι χρός χάντας * Ιουδαίους, τους
et solemne fuit, ut recte observat Colelerius. Sed πατέρα νομίζοντας είναι τον Χριστού τύν ΑαβΙδ'
cum ipse Pbilo de formalione Evae ex Adami cosia καϊ αυτόν δέ τον Χριστύν Τών όντα, καϊ ΥΙόν
pronunliare non dubilel (15), Quod ea de re dictum θεού μή εγνωκέναι. Αώ καϊ οίκείως εϊρηται · Ού-
e$t, fabulosum esse; liqueibanc lemeritatem Ebio- δεϊς έγνω τον Πατέρα' έχεϊ άντϊ τοΰ θεού , τύν
nilaium propriam non fuisse, sed dudura a Judaeis Ααβϊδ Λάντες έΛεγον. Τδ δέ έχάξαντα είχεΐν Ώς
excugilalam, quo facilius Scripturae loca quorum ουδέ τύν ΥΙόν τις οϊδεν έχεϊ αυτόν ΥΙόν ού»
subabsurda species videbaiur, expedirent. Quan- ' ήδεισαν. Καϊ τό είχεΐν ΟΪς άν βούΛηται ό ΥΙύς
quam fatendum est inulio audaciue et ineptius loqui άχοκαΛύψαι' ορθώς εϊρηται. Ο γάρ άχ" άργ ης
9
Λ

auclorem Homiliarum, quam Pbilonem. Sed quod ών ΥΙός, μόνος ώρίσθη, Ινα οϊς βούΛηται άχο-
evidenter probai bunc scriptorem, etsi circumcisus καΛύψη. Enimvero primum potesl lestimonium
et legis rclinend» studiosus fuit, miniinc tamen esse dictum ad omnes Judceo*, qui putabant palrem
Ebionitara fuisse; c a d e F i l i o Dei in Homiliis et in Christi esse Davidem, eo* non cognovme Christuni
RecognUionibus slatuit, quae ab Ebionilarum hse- Filium (hominis) el Filium Dei. Quare aple dictum
resi prorsus abborreant. esl, Nemo novit Palrem, quia pto Deo omnes Davi-
< Nemo est qui non perspiciat iiDmanem bujus dem dicebant. El quod $ubjungil Nec filium quis
t

ecriploris ab Ebionitis discrepantiam, si legat quae novit, quia eum Filium e$se nesciverunL Et quod
bomil. i, cap. 7, a peeudo-Clemente narrantur, au- ait, Quibus volueril Filius revelare, recle hubet. Qui
disse se Romaesub Tiberio, cum quidatu publice enim ab inilio Filius est, $olu$ desiinalus esl, ut
clamaret : Viri Romani, audile: Filius Dei adest quibut cupit revelel. Accurala sane de Filii aeler-
inJud&a. Addit se bis audilis molesle tulisse ne- nitate, ejusque cx Palre generatione dispulatio. Dei
minein ex Unta bominum niuUitudine, lam magno C el hoiniuis Filius, ab initio Filius dicilur : et u l
accepto nuntio dixisse : l n Judaeam proliciscar, ut paieat quanlum inicr Patrcm et creatorem, inter
eognoscam,utrum iste b$c proferens vera loqualur; Filium et rem creatam inlersil, Deum Judaei q u a -
nenipe δτι ΥΙός θεού έχιδεδήμηχεν τη Ιουδαία, tenus Patrem Cbrisii, ignorasse dicuntur, quamvis
t Filium Dei in Judaam advenute. > Taola admi- euro ut creaioreni oninium prol>e novissent.
ralio ob nunliatura Filii Dei in Judaeam adventura, ι Mulla in eanulcm senlentiam libri Recogni-
cum ejus prasexistenliam praeclare exprimit (nemo tionum suppcdilanl. L i b . i , cap. 45, bajc leguntur:
enim dixerit Isaiam propbeiam advenisse in J u - Cum esset Filius Dei el inilium ownium faclut est %

daeam), tuni magnum aliquod mysteriuin animo homo. Et cap. 69 : Nolile pulare nos duos xngeniiot
observari demonstral, quod a Socinianis el Arianis dicere Deos, aut unum divisum eue in duos, vel 9

commeDlis longe discrepet. tictH impii dicunt, eumdem masculum el feminam

c Cum hac Filii Dei notiooe mirifice quadral $ui effeclum : scd Fiiium Dei unigenitum dicimus,
quod verus Propheia (quo nomine Gbristum desi- non ex alio inilio, sed ex ipso ineffabiliur natun.
gnat) \isus esse Abrabx dicilur lib. ι Recogn. cap.
f
Similiter eliam de Paraclelo dicimus. E l l i b . n i ,
35. Siuiililer Mosi apparuisse narralur cap. 34. cap. 48 : Nosier aulem Magisler, qui est Filius Dei
Quicunque verura ab eo non didicerunt, b i illud ^ et hominis, mauifesle bonus est: quod autem vere
non invenisse elquaerentee obiisse dicunlur, bomil. sii FUiui quibus uportuil dictumest et dicetur. H i i i c
y

i i , cap. 6 : "Οσοι Λοτέ άΛήΟειαν γνώναι έαεθύ-
μησαν, χαράδέ τούτου μαθειν αϋτ^ρτ ούχ ευτύχη­
σαν, μή εύρόντες, ζητούντες έτεΛεύτησαν.
c Simon Magus bomtl. χνιι, cap. 4, ut probet
Deutn ante incognitiiro a Christo nuntialum, his
verbis ulilur : Nemo novit Patrem, ni$i biliut;
lum addit: ΕΙ οϋναύτόςΥΙός ήν ό παρών,αχό της
αυτού παρουσίας, οϊς έδούΛετο τόν χάσιν άγνω-
στον άχεκάΛυχτεν. *Si ergo qui advenit, ip$e Fi»
litts eral, potl suum advenlum, quibus vvluit, eum
qui cunClh incogniius erut, revelavit. ι Haec Simo-
cap. 2 ejusdein libri indignalur SimoD, Deo F i L i u m
attribui unquam animali.
V . Omnia a Filio creala esse, muliis locie c o n -
firmalur : ΥΙού έστιν του ούρανόν καϊ γην δια-
χοσμήσαντος, aU Petrus, homil. χνιη, cap. 6 ,
τό φ βούΛεται άχοχαΛύψαι τόν έν άΛο££ήτοις
Πατέρα. Ad FUium cceli et urrm consiitutorem
tpectal revelare cui vuil ipsius Patrem t/i abtcon-
diiis posiium. Et bomil. x v i , cap. 11 et 12, o b -
jictanli Simoni duos esse creaiores, eo quod d i x e -
ril Peus, Faciamus, sic respondel Petroe : Εϊς

(l^) Pbilo, lib. u Ley. Ailegor., lora. I, pag. 70, edii. Loudin. 1742.
17 CLEMENTINA. - P R O O E M I A . 18
έστιν ό Γ|} αύτου σορίφ ειπώ*·· Ποη\σωμεν άν- Α justus. llnuui el eumdcni cultum sanctissimne Tri -
θρωΧον. ξΙ δέ σο<ρΙα, ώσπερ Ιδίφ πνενματι,αντός
Τ
nitali adbibcri docent, qune lcguntur boinil. i n ,
άεϊ συνέχαιρεν. "ΙΙνωται μέν ώς ψυχή τφ θεφ- cap. 72 : Σον γάρ έστιν δόξα αΙώνιος, ύμνος,
εκτείνεται δέ άα' αύτου, ώς χεϊρ δημιονργού&α ΠατρΙ καϊ ΥΙφ καϊ άγίφ Πνεύματι,εΊς τονς σύμ-
τό χάν. Vnus e$t qui Sapientitv siKvdixit : Facia- παντας αΙώνας. Αμήν. Ad le enim pertinet atcrna
mus hominem. Iluic vero Sapientice ianquam pro- yloria, laus, Patri el Filio et Spiriiui sanclo ih %

prio spirilui semper ipse congaudebat. Vnila quidem omniu scecula. Amen. Ilinc bomil. ix, cap. 25, bap-
e*l Deo ut anima : ab eo autem extendilur ul ma- lisinus adminislrari dicitur : Ύρισμακαρία έπονο-
y

nus universitalem producens. Hinc in liis verbis μασία, t Ter beata invocalione: » quod de Iribus
9

homil. χι, cap. 22 : Τό πνεύμα άπό του τά δ.Ια Porsonis inlelli^endum patet ex bis verLis lib. ι
χεχοηχκότος θεού τήν αρχήν της έκστάσεως Recognit., cap. 63 : Ad uliimum autem, inquil Pe-
Η · lcgenduin puto εκτάσεως
ει
Spiritu$ α Deo Irus, adnwnui eos, ui priusquam progrederemur ad
qui omnia fecit, initium habet extensionis. Aqua pcr gentes prazdicare eis agnilionem Dei Palris, ipsi re^
Unigcnilum facla dicitur lib. vn Recogn., cap. 8. conciliarentur Deo, iuscipienles Filiuin eju*. Aliter
Vide cap. 7 ejusdem libri, el capp. 34 c l 40, entm nullo modo eos ostendi posse salvari, nid per
lib. VIII. Ex quibus paiet p^eudo-Clemcniem, Β Spirilus tancli graliam trinai invocalionis dilui bap-
qnamvis multis Judaismi reliquiis implicalus tismate properarent.
esscl, idem lamen ac caeleros scriptores eccle- VI. c Ibidcm Jesus voealur Christus alernu*.
siasticos de mumli per Filitim creaiione serisisse; Quod ut inleliigaUir, quam vlm et scitlenliam ba-
contra quam placel Socinianis, qui banc doctriuam, beal, observandum est ila Jesuin vocari, ut oppo-
Cbristianis circumcisis penitus ignolam, a pliilo- natur Simoni qui se Gbristum et Sianlem diciila-
sophis religionem amplectenlibus inductani fin- bat. Άντϊ τού όντως Χριστού ι\μών έαφτόν ανα­
g»nt. γορεύει, i Pro vero Chrhlo nostro se ipsum pras-
« Mullis aliis rebas declaralur bujus scriptoris dical, ι inquit Aquila bomil. u , cap. 22. Porro co
cam Catholicis verborum et senlentiarum simili- nomine majorem se mundi creatore, ibideiu decla-
todo. Omnia nosse dicitur Ghristus bomil. v m , rat. Cap. 24, sic quaeienli Do.ilheo : Dic mihi, st
cap. 21. Solns airimas illuminare posse, soltis ve- tue$ Sians, ul adorem te; respondel Simon : Ego
rilatem relegere, liomil. n, cap. 4. Solus Patrein sum; ct slatini Dositbous cecidit, el udoravit eum.
iinmutabiliter videre, hom. χνιι, cap. 1G. Τό γάρ Nicelas cap. 28, sic eumdem Simonein alloquilur :.
άτρέχτως Πατέρα ΙδεΤν ΥΙού μόνου εστίν. NamPa- Q Deus esse non potes: lirne eum, qui vere Deus ett*
Irem immutabiliter videre, solius Filii est. E a - Similiter adoratur Simoujib. u RecuguU., cap. 11.
dem liabent libri Recognilionum, pr&serlim lib. v, In codem libro, cap. 14, per ridiculum vocaltir in-
cap. 10, ubi baec legimus : Hicergo cst verus Pro- corruplibilis Deus. Non dubium ergo quin pscudo-
phela, qui in Judtea nobis apparuit, ut audlsth: Clcmens, cum Jesum verura" el a3lernuni Cbristum
qui stans publice sola jussione faciebat ccecos videre, esse contendit, omnia ei Iribuat quae sibi Siniou
surdos audire; fugabat dcemones, agris sanitatem per summum nefas arrogabat.
rcddebal, et moriuis vitam. Cumque nihil ei esset t Non dissimulandum est nonnulla his in libris
impoisibile, eiiam cogitationes hominum pervidebat: occurrere qu» de Christo dicla minus cominode,
quod nnlli e$t possibile, nisi soli Deo. el RuGno visa sunt Eunomii commenlis simillima,
c Nequeeliam illud principium praetermiUendura et Epipbanium adduxcruul, ul Ebionilis a quibus
est, quod buic scriplori cum cxteris scriploribus hos libros inlerpolatos pulabat, sententiam Aiiana;
ecclesiaslicis commune est: deos coli non licere, gemeUam affingeret contra lotiu» anliquilatis lesli-
ctiamst summi el omnipolenlis Dei minislri dican- rooniuin, imo conlra suum ipsius, qui Gbrislum
m r ; sed soli P a l r i , el Filio el Spiritui sanclo hunc ab Ebiouitis simplicem homiiieru baberi declaral.
lionorem deferendum : in quo quidem insaniae no- Sed cuiu b£c imitati sint Origeucs, Melliodius et
lam eflugere non potesl, si Filium et Spiriium Lactantius, eril lempus de bis agcndi magis oppor-
saiittum in rebus crealis numerabat. Primum docet tunam, cum solvendis sanclorum Patrum diffici-
bomil. x, cap. 15 et 16, et Recogn. lib. v, cap. 19. tioribus locis opcram dabimus.
Allerura niultis locis testaiur. De cullu Patris et c Ex his auleo) qux aUulimus, facile pcrspicilur
Filii sic loquilur Petrus tib. χ Recognil. cap. 4 7 : bunc seriplorem uon niodo nihil babere quod Ebio-
Quid enim e$t in quo advertari pradicationi nostrm nilarum errorem redoleat, scd etiam de Filii ;eter-
qnis debeal ? aut in quo conlra veri honestique fidem nitate, oranipotenlia et vera ex Patie geiieralione
termo prcedicalionis noslrcc deprehendilur ? qui dicit recte sentire. Quare qua? de Nazarseis Justinus (16),
honorandum ette Deum et Patrem omnium condito- Hieronymus (17) el Augustinus (18) testanlur, eos
rem ejusque Filium qui solus eum et voluntalem ejut nimirum Filii divinilaiem agnovisse; ea quis in
y

movit, cuique loli de omnibus credendum e$t quie dubium revocet, cuin et lantis pucloribus nilautur,
trcecepil : solu* tnim ett lex et legislalor el judex et iu scriplore legis obscivaiionem audaclcr do-
(16) Jiistin., Diat. cun. 47. (18) Augusl., lib. De hmret.
(17) llicron., Episl. 80, ad Auguat.
19 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
eeote et pradicantc», conceplis vcrbis legantur ? Α
Praeler Itgis observalionem el (idem in Chrislum
Deum, illud etiam huic scriptori cum Nazaraeis
coinir.unc est, quod Pharisaeos acriter interdum
inseclaltir, uthomil. x i , capp.28el 29 eiRecognit.
lib. cap. 54. > Huc usque doctissimug Maranus.
VII. Uuum tamen est, quod bic monearaus. N i -
mirum, sub harum disquisitionuro inilium opi-
natus est V . G. Recognitionum et flomiliarum imum
et idein opus esse, sed non semel edilum, quod
pridcm insinuaverat Cololerios ac posl annu-o 470
litteris tradilum. Veruin antequara haec describc-
rcrnus, de Recognitionibus jam fuerai nobis de-
monstralum, illas demum scripto non fuisse con-
signatas antc aniium 216· Clemerttinorum autem
auctorera circa aiuium Christi 250 floruisse, cum ^
Joanne Millio existimabamus, qui ejus Homilias
edilas fiiisse censcl(19) sub idem tcmpus quo suam
ilartnohiam perscribebat Aihmonius Alexandriiius.
(19) MHI., Prolegom. ad Ν. T. G r . , § 670
(-20) Gouiant., Appeiul. ad Episll. Rom. ponitf., p. 5, § 6.
20
Caeterum Gotelerii edilionem typis excudendaiu
curavirous. Notis Gotelerianis ea passim intexui-
mus quaa auimadvertileruditusDavisius, ad tcxtiira
potissimura emendandum coinparata : paucula
etiam ex Joanne Clerico adjecimus : utraque vero
ex iterala Patruni Aposlolicorum editione Amslse*
lodamensi desunipsimus. Epislolae sub Clemenlis
nomine Jacobo inscriptae Graecum exemplar sliti-
mus inier duplicem versionem. alieram RuGui,
alteram Goielerii : eique prelerea nonnullas
dociissimi Coutanlii adnoialiones ex ejus Epistoii»
Romanorum pvntificum subjccimus : qui el illud
observat (20), carodem Epislolain, postquam a R u -
Γιιιο Latinitate donata est, quibusdam auliquis Ca-
nonum collectionibus insertam fuisse. Ilinc haud
miraiur, illam anno 441 a concilio Vasensi t,
can. 16, ac subin^e a Nicolao 1, Joanne VIII, aliis-
que GlemeiUis nomine fuisse laudalam : qua q u i -
dcm in re adnolanda praiverat Colelcrius.

CLEMENTIS ROMANI
Q I L E F E R U N T U R

IIOMILlJi VIGINTI
NUNC PRIMUM INTEGRJE.
Textum ad codicem Ottobonianum constituit, versionem Cotclerii passim correxit, eam-
que absolvit, selectas virorum dootoruin nolas suasque subjunxit Albertus Rud. Max.
D R E S S E L , phil. D .
R

(GOTT1NGJ2, SUMPTlBtS LIBRARL4S DIETKRICHIANJE. MDCCCLI1I, ill-8*.)

LECTURIS S.
Duo prmtanti doctrina oiri, J. B. Cotelerius et J. Clericus, in Homiliis, quce Clementis Romani nomine
circumfpTunlur, edendis, compluret in iisdem emendandis atque interpretandis tanta cum ditigcnlia ac laude
versati $um, ut multorum judicio aliis quod agerent, reliqUisse viderenlur aut paucum aut nihil. Verutn-
%

enimvero, qui ita slaluerunt, haud mediocriter errant. Nam quicunque illorum libros excussit accuralittg,
quantum iis ad perfeclionem, quam in lioc genere expetimus, desil. facile animadvertat* Ex nova quoque,
quce tehememer desiderabatur, Sclnvegleri editione id satis superque probari patel. Adhuc hcec erant. Ac iiit
quidem, quid unius tantum codicis supelleclile PI uuctoritaie ingeniutii arsque oritica efficere po$$et> non
absque successU ostenderunt. llaque cum vel post tot tantasque virorum doctorum elucubraliones atque fom-
mentatione* scriptoris iwUri ratio etiaw lunc ea esset, ut xn primis ejus textus restitutione in intcgrum ege~
tet si e fonle haurire vellemus limpidiori puriorique, factum est ut auxilium invenlretur et eo quo Cotelerius
% y

usut etly vaiidiuCy etcujusvis judicii critici acumitte tuperius. Nam Crwcos Vaticanm bibliolhecce Codices
pertustranti mihi contigit, ut quindecim abhinc annis in ms. iuciderem non solum Parisino libru, cui, quae
hactenus Homiliarum innoluerant, debemus. longe prmtaiilius, verum etiam integriUs, quippe quod el ea-
fum parlem tam diu frustra requisitam pmberet. Ac fuil quidem, cum mihi quoque lempus, quto feltciler
inveneram, digne elaborandi propilius conccsnm fore arbitrarer, si infinitus labor criticus scriptis Patrum
apostolicorum cmendandh α me susceptus requiescendi initium concessisset. Quam spetn gtave injortunium
[efcllil. iVarn mediei cujusdam Monaccnth incuria atque institia allcro cculo captm, aluro dcbilitalus.
«I CLEMENTLNA. — PROOEMIA. 22
quanlum taleluditiit viriumque supereral, ad ea conluli, quw majorit momenli mihi erant absolvtnda tUqtte
pirficienaa. Quo facto ad Clementem Romanum reversus jamin limine cognovi, ob recentiorum librorum, qui
in auxilium vocandi essent, Romce penuriam, juslis hominum Iransulpinornm desideriis me non ita sulisfa-
clurum e$se ut in summa faciendi voluntate erat et alioqui fieri poluisset. Hcec similiaque cum reputarem,
f

timens ne quid indignum hac cclale mihi excideret^eo fere venlutn e$t, ut α ClementeRomanoevulgando detiste-
rem. Attamen amicit, ne iuvenla mihi oblivione denuo sepelirenlur, iterum iterumqne adhorlaniibus tandem cen-
suieue cedendum.Jam enim persuasum mihi e$t, qute HomUiis crilica adminicula tutn e codice reperto, ium e»
edilione principe atluli, $i partem hactenus inedilam addas, coram tis, penes quos hujus jci judicium e$l f

vquiparare ea posse quanlis nolulis cxplanatoriis adhuc indigere videantur. Ac mentione edilionis principis
facta non salis mirari possutn, quomodo Schwegleri diligentiam et sagacitnlem summa ttecessilas effugerit,
eam vel accuratissime revisendi, quo vulneribus in tribus J. Clerici edd. an. 4698, 4700, 1724 textui ejus
inflictU medeia afferretur. Istic nimirum — *ileo levioris momenii menda — mulias voces omissce, plures
contra Paris* libri auctorilatem sine ulla cauta tacite mutatw, piurimm perperam corruptw. Quce quidetn
p*uci$ exteptis non solum α novissimo edilore repetiia, sed nova errorum congerie aucla sunt. ls enim Qle-
rici recemionem lextum edilionis pr. genuinum putans, cenlies Coleterw hanc illamve lectionem seu bonam
seu pravam affinxil, de qua ille ne somniare quidem ausus est. Taceo reliqua, quce ab aliis intelligi malo,
quam α me dici. Ne multa: en tibi recensionem Homiliarum prioribus accuratiorem et, $i integrilaiem
spectas ,omnibus numeris absolutam. Neque veroilla, quce novce huic editioni ornamento i&f, glorior inle-
gritale : aiius quoque invenire potumet, quce tniln invenire contiyit, quamiis ad unum omnes ea adhuc prce-
terierint. Atqui ea humance vitce condilio e$t, ut pturies negetur, quin eo aliquis quwsilum eat quo luben-
tiuime velit, secundum Grcecum illud:
Ού χαντός ανδρός ές Κόρινθΰν έσθ' ό χΛοϋς.
Scripn Romce Kal. Jul. 1852.

CLEMENTIS ROMANI HOMILIARUM GODIGES MSS.

1. Ια Defensione pro Canonibm aposlolorum et Epistolis ponllficum Franciscus Turrianus e ms. quo-
dain Graeca cilat, quae in Glemenlis R. Homiliis reperiuntur. Alia Metaphraslen olent, alia ad Oltobo-
niani leclionem aul prope accedunt, aut nihil ab ea differunt. Nihilosecius prorsus aliud est ac nostrui»
et Parisinura. Id satis unus ille locus probat in epislola Turriani ad Hosium cardinaiem allalus, quem
faic habes in Hom. x v n , 15. r

2. c Cotelerius exemplar suum accurate, inio religiose, ne litterula quidcm mulata, descripsil ex eo
codice Homiliaruin, qui unus, quanlum sciam, temporis injurias pertulit, Parisienst Regio 1648 (nuric
1196, si recle auguror ex Catal. cod. inss. Bibl. Reg. Par. 1740, lom. II, in quem nurneri Coteleriani
non conveniunt). In subsidium adhibuit Glemcntinam Epilomen, quani et ipsam e cod. Reg. 7>descii-
plam in opere suo, primus posl Turnebum, publict juris fec«t. Praeterera excussit codd. Reg. 148 et 804,
qui conlinent eamdem Ephomen, sed paulo auctiorem ex Homiliarum fragmeulis (cf. qua3 adnolavinius
ad 11,5 [infra, col. 55] ef 553,18|col. 295]. Iis subsidiis Gotelerius ita usus esl, ut haud pauca codicis sui
menda in margine edilionis suae posset emendare. > Ita Scbweglerus in Praefalione. Ego quidem dubito
DUITI Cotelerius in describendo codice Paris. ubivis illa flde atque religione usus fuerit, qua in boc ge~

nere opus est: id quod ex multis locis cum noslro ejusdeni familiae manuscripto accurate coliaiis luce
tbrius apparet. Codex Paris. quanquam in fronte exhibet: ΒίβΛοςέχουσα όμιΛίας διαφόρους άχόφων^ς
του άγιου Πέτρου τοΰ άχοστοΛου, συγγραφεΐσα ύχό του άγιου ΚΛήμεντος, ή Λεγομένη Κλημέντια,
τουτέστιν Κλήμεντος συγγράμματα. Περιέχει δέ ή αυτή βίβΛος τάδε' ΛροΛόγους τμεΤς, όμιΛΙας είκοσι,
mutilus tamen desinil in Hom. χιχ, 14.
3. Codex ms. qui ad novam Homiliarum edilionem conflciendam crilicum penum mibi aperuit vel
uberriinum, earumque linem hucusque desideralum unicus largitur, ad eam perlinei Vaticanae biblio-
Ibecae partem, quai Ouoboniana nominalur. Cbarlaceus esl, forrase quartaB, insignilurque numero 443.
Exaratus esse videtur ineunte saec. xiv, niiida quidem Graeca manu, sed ob inusitalas siglas, quibus
utitur, passim ambigua et subobscura, nec ubique facili leclu. Quainlibel paginam, si tituli occurmnt
aullj, versus viginti seplero expleut. In primo Godicis folio albo apposilus legitur numerus 445; in sequenti:
Glemens Romanus de Percgrinationibus S. Petri fol. 2.
Ejusdem Glcinenlis Peregrinalionum Epilome fol. 161.
Gregorii Nysseni oralio in illud P a u l i : Gum subjecla fuerint
jUi omnia, lunc et ipse iliius, e(c.,fol. 255.
. P.
X
19.
23 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 24
ln utraqne pagina subsequenlis folii numerum I in fronte ferentis exslat fragmentum Clementinoruui
prooemii, quod incipit : Αύτους φρονιμώτερον έπιχειροΰσιν desinitque in vbb. Λλλψ οίωδήττοτε. Hoc fra-
gmentum alia manu, eaque saec. xv exaralum et aliunde excisum puto. Jam invenitur alterum folium
album numero carens. In folio, quod sequilur numero 2 distincto, cum prsevia inscriptione incipil Epistola
Petri ad Jacobum data, cui reliqua Clementina annectuntnr. Quae occurrunl inscriptiones ilidemqne littene
initialei Homiliarum siculi quorumdam commatum minio rubro pictse sunt. Singularum Homiliarum
nuraerus Gracis litteris exprimilur, terlia excepta et decima, ubi eel ομιλία τρίτη el ομιλία δεκάτη.
(Cfr. specimen scriplure ligno incisum in tabula infra annexa.) Ad oram codicis qnamplurimae
glossae prima raanu conscriptae apparent, nullius quidem momenti, si paocas excipias. Adnotavi quae
niilee esse potuerunt. Pluris faciend» eunt conjeciune manu recentiori margini distinclo charactere
apposilae. Habes quoque ad oraii* nolulas mbras : x a v V usque ad χαν"ιγ\ easque prima manii tara
imlistincte lamque inepie conscriptas, ul nullibi cum texlu quadrent. Prima invcnilur initio Epistote
Qementie ad Jaeobum ex adverso, oltima io margine boin. I, 6, sub finem. Nullse capitum secliones.
OrthographU baud raro soloeca: χρίττονα, χυ€ερτύττ\ς, γνμηζεύοντες, θεώτηη, γτομότως, χείσθεσθα*,
έχίσνηται, ύχοργειτ ρ. ύχουρχεΪΥ, αίρώτ ρ. έ,ρωτ, xairdr p.xerdr, ύφέξιτ ρ. ύρέζειτ, λοιχοντ ρ.
Λνχοντ, ηύχαρίσθησα ρ. ηύχαρ/στησα, φετορωθείς ρ. φρετωθείς, άδει ρ. $δχ}. Mulias, quse etia» i a
boc codice reperiunmr, lacunas iracis criticis ioclusi conjectandoqiie explevi.

LITTEBJE EXPLICATA

0, Ott. — Codex Ottobonianus 445.

C, α — Cotelerius, Coteleril (Ed. Lut. Paris. 1672.)
D — DaTisius.
Ο — Clericus (Ed. Amstelsduni 1724.)
8, Si — Scbweglerat Scbwegleri (Ed. Stuttgini* 184" )
15 CLEMENTINA. — EPISTOLA PETRI AD JACOBUM. 26

CLEMENTIS RODIANI
QthE FERUNTDR

H O M I L I ^ ; V I G I N T I .

1 - 3 ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΕΤΡΟΤ ΠΡΟΣ ΪΑΚΩΒΟΝ«. Α EPISTOLA P E T R l AD JACOBUM (21).

ΠΕΤΡΟΣ ΙΑΚΩΒΟ , τψ κυρίω κα\ επισκοπώ της P E T R U S JACOBO , domino et sanclae Ecclesia
αγίας Εκκλησίας, ύπδ τοΰ τών δλων Πατρός, δια episcopo, ab omnium rcrum Patre, per Jesum Chri-
Ίησοΰ Χρίστου, ειρήνη εΓη πάντοτε *. stunj, pax sit perpeluo.
I. ΕΙδως σε, αδελφέ μου, είς τδ κοιν$ πδσιν ήμϊν *· Cum sciam te, fraler m i , ad id quod commu-
συμφέρον σπεύδοντα προθύμως, άξιώ κα\ δέομαι, τών niter oranibus nobis conducit, alacriter festinare,
έμών κηρυγμάτων ας έπεμψα σοι βίβλους μηδενΐ τών 8 ° etprecor, ut mearum prsedicalionum quos ad le
Γ 0

άπδτών εθνών μεταδοΰναι μήτε όμοφύλψ πρδ πείρας, misi libros nulli ex genlilibus tradas, neque etiam
άλλ' έάντις δοκιμασθείς άξιος εύρεθ^,τότε αύτψ κατά tribuli, ante experimentum: sed si quis probatus et
τήν άγωγήν παραδοΰναι,καθ' ήνκα\τοίςΈβδομήκοντα dignus repertus fuerit, tunc ipsi Iradas ; secundum
6 Μωϋσης παρέδωκε τοϊς τήνκαθέδραν αύτοΰ πάρει- eum moduna, juxla quem Moyses Septuaginla viris
ληφόσιν. Διά τούτο κα\ ό καρπός της ασφαλείας μέ- cathedrae suae successoribus Iradidil. Idcirco enim
χρι τοΰ δεΰρο φαίνεται. Τδν γάρ αύτδν ol πανταχή cautionis fructus in bunc usque diera apparcl.
Ομοεθνείς * της μοναρχίας κα\ πολιτείας φυλάσσουσι Eamdem quippe de unilate Dei et de vitae instilu-
κανόνα, κατά μηδένα τρόπον άλλως φρονεϊν ή τών β tione normam observant omnes ubicunque aint ejus
είς* 4 πολλά νευουβών Γραφών έξοδευθήναι δυνηθέν- nationis boraines; nec ullo modo possunt aliter
« ς . Κατά γάρ τδν παραδοθέντα αύτοϊς κανόνα τά sentire, aut abripi extra viam Scripiurarum, quae
τών Γραφών άσύμφωνα πειρώνται μετα^υθμίζειν,
1
multa innuunl. Nam secanduin tradilam ipsis regu-
ε ί δ ή τις τυχδνμήείδώς τάς παραδόσεις ναρχφ πρδς· 1*™ Scriplurarum dissona niluntur reformare, si
τάς τών προφητών πολυσήμους φωνάς· ού ένεκεν ού- <I ignarus traditionum ad propbelarum va-
uis f o r l e

δεν\ διδάσκειν έπιτρέπουσιν, έάν μή πρότερον μάθη* ria significanies voces obtorpescit. Propter quod ne-
πώς δεΤταΐς ΓραφαΤς χρήσθαι* διά τούτο παρ* α'ύ- docere permittunt, niei prius quo pacto Scri-
τοϊς εΤς Θεδς, εΓς νόμο*, μία έλπίς. pturis sit utendum didiceriU Ideo apud Ulos est unus
Deus, una lex, spes una.
Π. Ι ν α γοΰν · τδ δμοιον κα\ παρ' ήμϊν τένηται II. Quo igitur simili modo apud nos fiat ac iliis
τοίς Έβδομήχοντα, ημών άδελφοίς τάς βίβλους μου Septuaginta, noslris fratribus libros pnfcdicalionum
των κηρυγμάτων δδς μετά τοΰ ομοίου της αγωγής roearum pari cum ratione oiysterii trade, ut i n -
μυατηρίου, Γνα· xa\ τους βουλομένους τδ της διδα- ^ struant eos qui suscipere munus doctrinae voiuot.
σχαλίας άναδέξασθαι μέρος έφοδιάζωσιν * έπε\ έάν
M
Quandoquidem si ila non lit, veritalis sermo noster

V A R L E LECTIONES.
1
InHoniliarumcodiceBiblioibecsOttoboniana^xqae atque incod. Cotelerii prior prooemii pars inscribt-

Pro Epistolis pontificum nr, l , v , 25. De Turriani codice vide, quae Cotelerius notavit in judicio de Cle-
mentmorvm opere. δμόεθνοι idetn. * ή τών είς conjectura librariiin marg. Ο, ύπδ τών i d . in textu cum G .
1
Άσύμφωνα C, exeonject., σύμφωνα i d . iii textu, ut 0 . · πρόΟ. μάθοι C, minus recle. Qui wedio
7

«vo codd. descripserunt, ad nnum omnes iotacismuin seqnenles ideoque οι dipblhongum eodem modo
pronunlianies ac vocalem η , conjunctivo cum optativo perperam misto locos numero fere innumerabiles
eorruperunt. · γοΰν accessit ex 0 et Turr. Deinde C post ημών άδελφοϊς comma ponit, totumque locum
ita vcrtit : Quo igitur simili modo apud no$ fiat nostris fratrtbus , ac illis Sepluaginta. S verba illa traxit
ad membmm aequens. ln 0 post αδελφοί; commate non dislinguilur, neque anle ημών. ίνα 0 c. Turr.
9

et var. lecl. ap. G, in cuj. textu deest. έφοδιάζειν, έφοδιάζωσι C 0 . Iraportunum illud έφοδιάζειν v i -
| Φ

detorin textura irreptisse e margioe. ubi noutum fueraia non iucurioso leclore, lanquam insigne vcrbum.
Cfr. bom. II, 58 C.
VARIORUM NOTiE.
(21) Ep*sU Pelri ad Jacobum. Recte observat Pho- scriptis, c l ad Jacobum postulantem missis: hsec vero
thjft EpistolamPetriad Jacobum peninere non poese superiore posterior est, nec de postulaiioneJacobi
»d Opus cujus inilium βίΐ,Έ^ώ Κλήμης, sive quod roentionem facit, sed per eara Jacobus monelitr, u l
Clemenlienomen praefcrat. Ego vero existimo pra»- praedicaliones Pelri a Petro missas, catite Iradat.
)eitem epistolam aliam esse ab illa Pbotio merno- Varias lecliones apposui ex Turriano Pre Eputolii
nta qooniam illaerat de actibus Petri, a Pclro ipso ponlijicum lib. iv, i n i l . , et lib. v, cap. 23. G O T .
9
S7 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 2«
multas ia opiniones dividetur. Porro illud non quasi Α μή όντως γένηται, είς. πολλάς γνώμας ό της άλη-
siin propheta scio, sed quod jam initium mali ipsius θείας ήμώνδιαιρεθήσεται λόγος. Τούτο δέ ούχ ώς προ-
viderim. Siquidem nomiulli ex gentibus legalem φήτης ων έπίσταμαι· άλλ' ήδη αύτου του κακού
11

ineam rejecerunt prxdicalionem, inhnici hominis τήν αρχήν όρων. Τινές γαρ τών άπδ εθνών τδ δι'Ι-
legi contrariam quamdam ei migacem doctrinam μούνόμιμον άπεδοκίμασαν κήρυγμα (22), τού έχθρου
amplcii. Atque ha?c superslite me lentaverunl ali- άνθρωπου άνομόν τινα καϊ φλυαρώδη προσηκάμενοι
qui, variis inlerpretalionibus verba mea Iransfor- διδασκαλίαν. Κα\ ταύτα Ιτι μου περιόντος έπεχείρη-
niare, ad eversiotieiti legis ; quasi ego eliam ita σάν τίνες, ποικίλαις τισίν έρμηνείαις τους έμούς λό-
seiiliam, non audeam laineu libere profiteri : quod γους μετασχηματίζει, είς τήν του νόμου κατάλυσιν
absil! Id enim repugnare esl Dei legi, a Moyse pro- ώςκα\ έμού 5 αυτού ούτω μέν φρονοΰντος, μή έκ πα£.
Jaltt, ct a Domino nostro teslimonium habenli de ^ ; & κηρύσσοντος· δπερ άπείη. Τδ γάρ τοιούτο
η σ α ς

pcrpelua sua duratione : quoniara sic d i x i t : Coclmn άντιπράσσειν έστί τψ του θεού νόμω τώ διά Μωΰ-
elterra Iramtbunl : iota unum aut unus apex twn « ^
σ έ ω ς , ή * _ θ έ ν τ ι κ α 1 ύ π 6 τ ο 0 Κ υ ρ ο υ μ ώ ν μ α ρ τ υ ρ η

prateribil α lege a. lllud autem dixit, utomnia eve- θέντι περ\τής άϊδίου αυτού διαμονής, έπει ούτωςεΤ-
iiirenl. At illi nescio quo modo sensum meum com- - . · ρανόςκαι
π ν ή γή ΛαρεΛενσονται- Ιώτα £r
0 ού

pcrtum babcntes, q u * ex me audicrunt verba, me- Β ή μ ί ^ α m 9 a [ a ο ύ μ ί } Λ α ρ έ Λ θ ά α ύ τ ο ϋ ν ό μ ο ν κ Τ ο ΰ τ ο

lius me qui ea locutus sum, aggrediuntur interpre- h l * τά πάντα γίνηται. Οί δέ ούκ οίδα πώς
β Γ ( Μ | χ β ν > h

lari ; dicentes iis quos instituunt, id esse senten- τ ο ν 0ς αχούσαν έξ έμού

έ μ ο ν ν ο υ ν έ π α γ γ ε λ λ ό μ ε ν 0 1 ί Ο

tiaia meam, quod ego ne quidcm cogitavi. Si au- λ ό γ ο υ ς > ; ._

έ μ ο ΰ τ ο ΰ ε 1 π ( 5 ν τ ο ς β ύ τ ο ί | ς φ ρ ο ι μ ω τ ε ρ ο ν > ε π

lera me adbuc vivo talia ementiri audent, quanto έρμηνεύειν φλέγοντες τοις ύπ' αυτών κατ-
χ ε φ ο ΰ σ ι ν

xiiagis posl me idem audebunl facere, qui post me νοις,

η χ ο υ μ έείναι τδ έμδν φρόνημα, δ έγώ τ ο 0 τ ο

- ^
l i r , , l l t
ούδέ ένεθυμήθην. Ει δέ έμού έτι περιόντος τοιαύτα
ιν

τολμώσι καταψεύδεσθαι, πόσψ γε μάλλον μετ' έμέ ποιεϊν οΕ μετ* έμέ τολμήσουσιν; 18

III. Νβ igitur quid bujusmodi contingal, eapio-
ptcr oravi ei deprecatus s u m , mearum praedicaiio-
num qua3 ad le misi volumina nemini ante pericu-
lum factum iradas, neque iribuli, neque alienigenai;
m . "Ινα ούν μή τοιούτον τι γένηται, τούτου Ενεκα
ήξίωσα κα\ έδεήθην, τών έμών κηρυγμάτων ας έπεμ-
ψά σοι βίβλους μηδενΐ μεταδούναι, μήτε όμοφύλω,
μή άλλοφύλω, πρδ πείρας, άλλ' έάν τις δοκιμασθείς
τ ε

vertim si quis post probalionem dignus reperlus C άξιος εύρεθΐ), τότε αύτψ κατά τήν Μωύσέως άγω- 16

fuerit, lunc ipsi cx instilulione Moysis concedas, γ ή παραδούναι, καθ* ήν τοις Έβδομήκοντα παρέ-
ν

jaxta quam Sepluaginta viris qui catbedram illius
exceperunt, dedit: ut sic iidem servenl el ubique
verilalis canonem iradant, cuncta interprelati ad
iradilionem nostram, el ne ipsi ab imperitia pertra-
δωκε τοις τήν καθέδραν αυτού παρειληφόσιν ίνα ού-
τως τάς πίστεις φυλάξωσι κα\ πανταχή τδν της άλη-
θείας κανόνα παραδωσιν , έρμηνεύοντες τά πάντα
ρ?>ς ή παράδοσιν ημών, κα\ μή αύτο\ ύπδ άμα-
π τ ν

cti, ab animi conjecturis in errorem inducli, alios θείας κατασπώμενοι, ύπδ τών κατά τήν ψυχήν στο-
17

in eamdem perditionis foveam adducant. E l quidem μ ώ είς πλάνην έλκόμενοι, άλλους είς τδν δμοιον
χ α σ ν

qua milii videbantur, pulchre tibi signiflcavi : quod ^ άπωλείας ένέγκωσι βόθυνον. Καϊ τά 6 ^
vero tibi placebit, Domine m i , decenler exsequere. \ εξάντα καλώς έσήμανά σοι, τδ δέ σοι δοκούν,
έ μ ο

^ * 'a e
κύριε μου, πρεπόντως επιτελεί. "Ε^ωσο.

CONTESTATIO PROIIS QUILIBRUM ACCIP1UNT. ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ (23) ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
I. Itaque Jacobus, lecla epistola, convocavii pre- D ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΩΝ . 18

sbyteros, cumque illis legisset, ait : ncccssario et Ι. Αναγνους ούν ό Ιάκωβος * τήν έπιστολήν, μετε- 1

congrucitier de veritate stabilienda nosler admonuit καλέσατο τους πρεσβυτέρους, κα\ αύτοϊς άναγνούς
Petrus, ut praedicalionum suarum nobis missos Η- £φη· Αναγκαίως κα\ πρεπόντως περί της αληθείας
bros nemini temere concedamus, tanlum viro bono άσφαλίζεσθαι ό ημέτερος υπέμνησε Πέτρος, δπως τάς

• Marc. χιιι, 51; Matth. ν , 18.

V A R L E LECTIONES.
Ita Ο c. T U I T . <bco προφήτης C. ΜωΟσέοςΟ.
11 u
" έρμηνεύειν addunl Ο et Turr., dcest in praefa-
lionis Fragmento. u
Pro ούοέ lacnna in Fragmento. o i om. Fragm. Tum τολμήσουσιν Ο et Fiagm.
u

c. T u r r . ποιήσουσιν C.
t ΜωΟσέος Ο et Fragm.
16
άμαθίας Ο c l Fragm.
17
Nulla in OetFragm. i e

inscriptio, neque locus ei relictus. Ίαακώβος Ο.

19

VARIORUM N O T i E .
(22) Νόμιμο* κήρυγμα, etc. Cave libi ab Ebio- Terlullianum inilio Operis adversus Valentinianos;
nismo. C O T . Porpbyrium,De abstinenlia, \\b. iv, cap. 13; cl Vet-
Διαμαρτυρία. Redolot,mea quidem seiUeutia, tium Valeniem cilatum a Seldeno tiim in Marmo-
hujusmodi conlestatio κρύψιν primorum lia;relico- rifciis Arundelliams, p. 151, lum De rfiis Syrw, p. o5;
rum, qiiam itli didicerant a paganis, ct a Judieis ilemque Julium Finuicura, in Pr«fal. lib. vu J i a -
Essonis. Vitlcsis pracipuc Iren^nm lib. i , cap. 23; thescos. ID.
29 CLEMENTLNA. — EPISTOLA PETRI AD JAGOBUM. 3fl
τών αύτου κηρυγμάτων διαπεμφθείσας ήμϊν βίβλους Α el religioso, quique docere voluerit, ac sii fidelis
μηδεν\ μεταδώσωμεν ώς έτυχε ν , ή άγαθψ τινι κα\ circumcisus ; eosque non cunclos simul: quo, si in
εύλαβεΐ, τψ κα\ δίδασκει ν αίρουμένψ έμπεριτόμψ τε prioribus improbus invenlus fuerit, posleriores in
δντι πιστψ (24), κ α \ ταύτα μή πάντα όμοΰ, ?να, έάν lidem suam non accipiat. Quare non minus annis sex
,β

έν τοίς πρώτοις άγνώμων φωραθή, τά δεύτερα μή comprobelur : sicque poslea, sccuudum Moysis i n -
πιστευθ^. Διδ μή έλαττον έτεσιν έξ δοκιμαζέσθω* και stituliouem , qui ubros traditurus est adducat euni
ειθ' ούτως, κατά τήν Μωΰσέως άγωγήν, άγαγόντα αύ­ ad flumen aul fonlem, qui est aquaviva, ubi juglo-
τδν έπ\ ποταμδν ή πηγήν (25), δπερ έστ\ ζών ύδωρ, rum flt regeneralio; et non quidero ad jusjurandunt
ένθα ή τ ώ ν δικαίων γίνεται άναγέννησις, μή δρκί- adigal, quoniam non licet, sed jubeal ipsum astare
11

σαι, έπει μή έξεστιν, άλλά στη ναι αύτψ κέλευσα ι juxia aquam, et coulestari, sicut et cum renascere*
πρδς τψ ύδατι κα\ έπιμαρτύρασθαι, ώς και αυτοί mur, jussi fecimus, nos nou peccaturos.
άναγεννώμενοι κελευσθέντες έποιήσαμεν τού μή άμαρ-
τεϊν χάριν.
II. Αεγέτω δέ* Μάρτυρας έχοιμι ούρανδν, γήν, II. Dicataulem : Testes habeam coelum, terram,
ύδωρ, έν οίς τά πάντα περιέχεται, πρδς" τούτοις δ' aquam , quibus omnia conlineiilur, atque insuper
άπασι καϊ τδν διά πάντων διήκοντα αέρα *J ού άνευ Β his omnibus aerem quoque, qui tiniversa pervadit
ούκ αναπνέω, ώς άε\ υπήκοος έσσμαι τψ τάς βίβλους ac sine quo non respiro, quod semper obediens ero
μ ο ι " τών κηρυγμάτων διδόντι, ΧΛ\ αύτάς τάς βίβλους, i l l i , qui hos mihi prsedicationum libros largitur,
ας άν μοι δω, ού μή μίταόώ τινι κατ* ούδένα τρόπον, quodque bos libros, quos mibi dederit, nemini aHo
ού γράψας, ού γεγραμμένον δούς, ού γράφοντι** άνα- pacto tradam, non scribam, non scriptos dabo,
διόούς,ούκ αύτδς,ούδι' άλλου, ού δΥ άλλης τινδς αγω­ non scripturo dedam ; non ipse, non per alium, nec
γής ή δόλου ή μηχανής, ή άμελώς " φυλάσσων ή τι- per aliam quamdam ralionem, vcl fraudem vel ma-
θών ή νεύων ή 4λλψ οίψδήποτε τρόπω ή έπινοία έτέρψ cbinam ; aut indiligenter cuslodiam, vel alteri sis-
αυτά μεταδιδούς. Πλην έ ά ν δοκιμάσω τινά άξιον,
,β tens vel permittens, aut alio quocunque modo vel
ώς αύτδς εκρίθη ν, ή κα\ πλεΐον δοκιμάσας, πλήν ούκ consilio ea scripta alleri concedens. Nisi si aliquera
έλαττον έτεσιν Ιξ· τψ τε εύλαβεΐ κα\ άγαθψ, διδά-
1 7 probavero dignum, quemadmodum ipse judicalus
σκειν έπαναιρουμένψ, ώς παρέλαβον, παραδώσω, κα\ sum, vel adhuc magis exploravero, certe non minua
ταύτα έπΙ τ^ τού επισκόπου μ ο υ γνώμη ποιησάμε- annis sex: pio el bono, docendi iriunus capessenti,
Μ

νος. sicut ego accepi, tribuam, idque cx episcopi mei

sententia faciam.
III. Άλλως δέ ούδ* άν τέκνον ή άδελφδς" ή φίλος i
III. Aliter neque si filius sit aut frater, aut ami-
ή άλλως πώς ποτε γένους μοι ανήκων, έάνπερ ανά­ cus, aut alio quolibet modo ad genus meum per-
ξιος η , τούδε μή μεταδούναι χάριν, ώς ού προση- tinens, si indignus cxsliteril; ejus gralia non i r a -
κ ε ν . Ούτε έπιβουλήν φοβηθήσομαι,ού δώρο'ς κολα- dam ; ut non decet. Nec vero insidias forinidabo;
Μ

κευΟήσομαι* άλλ' εί χα\ δόξειέ μοί ποτε τά διδόμενά
μοι τών κηρυγμάτων βιβλία μή αληθή είναι, ούδ'ού­
τως μεταδώσω, άλλ' αποδώσω. Αποδήμων δέ συν
έμο\ αυτά κομίσω, άπερ άν τύχω κεκτημένος. Εί δέ
μή βουληθώ μετ έμαυτού αυτά περιφέρειν, έπ\
1 11
της οικίας μου είναι αυτά ούκ έάσω, άλλά τω 8 επι­
σκοπώ μου τω τήν αυτήν έχοντι πίστιν και άπδ τών
non muueribus deliniar. Sed et si aliquando do-
nala mibi prxdicalionum volumina non esse vera
inilii videbuntur, ncque sic largiar, sed reddani.
Cum autcm peregre profectus fuero, ipsa porlabo
mecum, quxcunque possedero. Quod si noluerim
ea mccum circumferre, iu dorao niea esse non per-
mittam, sed episcopo meo camdem fidem prolilcnli

V A R L E LECT10NES.
* κα\ού Ο ullima voce subnotata. " τών inserui c. 0 et Fragm. "πρόΟΙβΙ Fragm.Tum δέ άπασιν C.
" l(a Ottob. ms., ul loaluit S, qui quidera edidit μου c. C. Tum αύτάς |χου S, αύτάς μοι C. ·* S pro-
gonit γράψοντι Lectionem vulg. confirmant 0 et Fragm. Dein ούδ' άλλου, ούδ' άλλης Ο. " άμελοϊς
προστι-
μου u

vei-bum ,
"" l i a S .
μεθ εαυτού 0 c. C.
%

VARIORUM ΝΟΤΛΕ.
(24) Έμχεριτόμψτε δττι πιστφ. Quasi incirciim- ελαίου. Κα\ άρχεται λέγειν, βοηθήτέ μοι, και απαλ­
cisus non posset esse fidelis el Cbrislianus : qucm λάξατε άπ' έιιου τδ άλγη μα. Quoiies enim aliquis t7/o-
errorem Ebionita3 aliique haeretici errabani. C O T . rum in morbum incidii, aut α serpenle morsus est f

(25) *Αγα^6ττα αϋτον έπϊ αοταμύν ή πηγήν. Ιη ad uquas descendit; cl appellationcs omnes quas Elxai
haresi Ebionaeonim S. Epipbanius cap. 17: "Οταν complexus est, invocal, cwli, videticel, ac terra;, *ali$
γάρ τις έξ αυτών ή νόσω περιπέσοι, ή ύπδ ερπετού et aqu(e ventorum et angelorum, ut vocant, ju$lili(c;
t y

ίηχθείη, κάτεισιν είς τά ύδατα, κα\ επικαλείται τάς panis ilem et olei. Tuncque ila dicit : Adeste mihi %

επωνυμίας τάς έν τω Ήλξαί, τού τε ουρανού και της ac dolorem α me depellite. Qui el lcgendus bseresi
γης, τού τε άλδς και τού ύδατος, τών τε άνεμων καί 19 Ossenorum, cap. l,confercndusquc cum iisqiua
αγγέλων της δικαιοσύνης, φασί, και τού άρτου χσλ hic habes num. 2 et 4. ID.
δ! S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 32
et ab iisdem proflriscenti comroendabo. Si vero ^ αυτών όρμωμένω παρακαταθήσομαι Εί δέ κα\
contigerit me aegrolare ac morlem vereri, si absque τύχοι με νοσήσαι κα\ τόν θάνατον ύποπτεΰσαι, 88

Kberisfuero,siiniHteragaiii. Sed et si moriar, filiuin έάν άτεκνοςώ, ομοίως ποιήσω. Άλλ εί κα\ τελευτώ^ 1

habens indignam aut noitdum capacem, pariter fa- τέκνον έχων ούκ άξιον ή μηδέπω δυνάμενον, ομοίως
ciam. Scilicei commitlam meo episcopo, ut si puer ποιήσω. Τψ γάρ επισκοπώ μου παρακαταθήσομαι,
adultus fidc riignus fuerit, ille tanqtiam palernum Ινα εί μέν τύχοι έφ* ηλικίας γενόμενος άξιος εΐναι
depositum filio reddatjiixla modum conleslalionis. της πίστεως, ώς πατρφαν παρακαταθήκην τω τέκνω
IV. Quod autem ila facturus sim, ilerum secundo άποδωση κατά τδν της διαμαρτυρίας λόγο*/.
u 8 8

conteslor coelum, terram, aquam, quse omnia IV."Οτι δέ ούτως ποιήσω, πάλιν τδ δεύτερον διαμαρ­
complectuntur, insuperque bis omnibus cuncta τύρομαι ούρανδν, γήν, ύδωρ, ένοίς τά πάντα περιέχε­
pervagantem aerem. sine quo non spiro, quod per- ται, πρδς τούτοις άπασι καϊ τδν διά πάντων διήκοντα
8β

peluo obtemperabo ei, qui libros mibi prxdicalio- αέρα, ού άνευ ούκ αναπνέω, ώς άε\ υπήκοος έσομαι τψ
num tribuit,el observabo secundum universa qucm- τάς βίβλους μοι τών κηρυγμάτων διδόντι, και φυλάξω
87

admodum conlestalus sum, aut adbuc magis. κατά πάντα ώ ς διεμαρτυράμην,ή καί τι πλεϊον.
8 8

Ilaquc mibi pacta servanti pars erit cum saticlis Φυλάσσοντι ούν μοι τά; συνθήκας μέρος έσται μετά
agenti vero contra ea quae pactus sura inimica mihi Β τών οσίων, ποιήσαντι δέ παρ* λ συνεθέμην, έχθρδν
sit rerura universilas et cuncia peragrans aetbcr εΓη μοι τδ πάν καϊ ό διά πάντων διήκων αίθήρ κα\
quiquc cst super omnia Deus, quo melior, quo ma- ό υπέρ τά δλα θεδς, ού κρείττων, ού μείζων ουδείς **.
jor nullus. Si eliam in cognitionem veniam alterius 'Αλλ' εί κα\ είς έτερου θεού έπίνοιαν ιγένωμαι, 4 8

Dei, huuc quoque nunc juro, mc aliter non aclu · κάκεϊνον νύν δμνυμι ώς ούκ άλλως ποιήσω, εΓτ' έστιν,
rum, sive iile existai, sive ille noii exislat. Ad haec εΓτ' ούκ έστιν. Πρδς τούτοις δ* άπασιν εί ψεύσο- 41

omnia, si fallam, ero exsecrandus, vivcns et mor- μαι, κατάθεμα έσομαι 9 ί ^ θανών, κα\ αίωνίω ω ν χ α

luus, atque seierno puniar stipplicio. E l post boc κολασθήσομαι κολάσει. Κα\ μετά τούτο άρτου κα\
panem ac sai cum largitore sumat. άλατος μετά τού παραδίδοντος μεταλαβέτω.
41

V. Haec Jacobo dicente presbyteri timore impal- V . Ταύτα τοΰ Ιακώβου είπόντος ωχρίασαν άγωτ
luenint. Conspicalus ergo Jacobus quod vehementer νισάμενοι οι πρεσβύτεροι. Συνιδωνούνό Ιάκωβος,
4 8

meiuerenl, a i l : Audiie me, fratres el c o n s m i . Si δτι λίαν πεφόβηντιι, Εφη* Ακούσατε μου, άδελφοΧ
libros unicuique leraere prabuerimus, illique a v i - κα\ σύνδουλοι . Έάν τάς βίβλους πάσιν ώς έτυχε
44

ris quibasdam audacibos corrutnpantur, aut inter- παράσχωμεν , και αύτα\ ύπδ τολμηρών ανδρών4 8

prelationibus pcrvertanlur, sicut jam quosdam fe- c
cisse audiistis, reslabit ut qui plane verilatem quse-
runC, semper errent. Quocirca praesiat, ut Hbri apud
nos maneant, Iradamusque eos cum omni supra-
dicta caul.one iis qui pie vivere aliosque salvos
facere cupiunt. Ac si aliquis posl hanc conteslalio-
τίνων νοθευθώσιν ή ταίς έρμηνείαις διαστραφώσιν.
ώς ήδη τινάς ήκούσατε πεποιηκότας, Ισται λοιπδν
και τοϊς δντως τήν άλήθειαν ζητούσιν άε\ πλανασθαι.
Διδ άμεινον παρ* ήμίν αύτάς εΐναι, κα\ μεταδιδόναι
μετά πάσης της προειρημένης ασφαλείας τοις θέ-
λουσι £tjv εύσεβώς κα\ άλλους σώζειν. Εί δέ τις
4 8

tiem alilcr agat, merito in aelernum supplicium
incidet. Qua cnim ralione qui aliorum perdilionis
causa exsiitii, ipse non peribit? Cum ergo presby-
teri sentenlia Jacobi delectali fuissent atqrie dixis ·
eent: Beuedictus sit qui l c , ut cunctorum prsescius,
pulcbre nobis constiluil episcopum : haec, inquam,
i:um dixissent, surgenles precali sumus univer-
sorum Palrem ac Dcum; cut gloria in saecula.
μετά τδ ούτως διαμαρτύρασθαι άλλως ποιήσει ευλό­
γως αιωνία ύποπεσεϊται κολάσει. Τίνι γάρ λόγω
άλλων άπωλείας αίτιος γενόμενος αύτδς όύκ άπολεΐ-
τ α ι ; τών ούν πρεσβυτέρων έπ\ τή τοΰ Ιακώβου
γνώμη ήσθέντων κα\ είπόντων Εύλόγηται δ σε ώς
πάντα προειδως καλώς ήμίν καταστήσας έπίσκοπον
κα\ ταΰτα είπόντων αυτών έγερθέντες προσηυξάμεθα
τφ τών δλων Πατρ\ κα\ θεψ' ψ ή δόξα είς τους
47

Amen. αιώνας. 'Αμήν* . 8

EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. Ι Α ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΙΑΚΩ-

ΒΟΝ » (26).
CLEMENS JACOBO domino et episcoporuin epi-
scopo,regentiaulem Hierosolymamsanctamllebra30- ΚΛΗΜΗΣ ΙΑΚΩΒί^, τω κυρίψ·· κα\ επισκόπων
INTERPRETATIO RUFINI.
CLEMENS JACOBO fralri Domhii, et episcopo episcoporuui, rcgenli Hebraeorum sanclam Ecclesiam,
VARI^E LECTIONES.
8 1
παρακαθήσομαι 0 . lia 0 el ex coniecl. C ,
8 1
νομήσαι id. in lextu. αποδώσει M

0. μαρτυρίας Ο.
8 8 8 8
πρό Ο . 37
μου C. δσα C. Subinde scripsi ή καί c Ο, ul jam conj. S-εί
8 8

καί C. * ούδ' εις C.

a
*° ύπόνοιαν C. Poalca είτε Ο. δέ C. Tum ψεύσομαι Ο €. Β,ψεύσωμαι C.
4 1

*· ύδατος Ο. ** άγωνιάσαντες C. k%
φίλοι Ο. Deinceps έτυχεν παρασχώμεν C. Ila S, αυτοί Ο,αύται w

Ο. εύσεβώς adjeci c. Ο.
4 8
Πατέρι C.
47 4 8
Posl hxc in Ο subscriplio : δρκος. άπδ 'ΡώμηςΟ rubro 48

cliaractere in iuarg. saJulalioni cxadvcrsum, ct C. frairi domini versioLalina Rulini.

8 0

VAIUORUM NOT/E.
(20) Duplcx cst circa banc episiolam opinio veleium. Prima Rulhii praefatione ad Recognitione*,
 55 CLEMENTINA. - EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBIJM. 5i
έπχσχόπω (27), διέποντι δέ τήν Ιερουσαλήμ, άγίαν Α rum Ecciesiam, omnesque quae ubiquc Dei provi-
Ε β ρ α ί ω ν " Έχκλησίαν, κα\ τάς πανταχή Θεου προ- dentia pulchre fundatae sunl, cumque presbyteri*
νοία Ιδρυθείσας χαλώς, συν τε πρεσβυτέροις κα\ δια- ac diaconis el caeteri* omnibus fratribus, pax sit
κόνοις κα\ τοις λοιποίς άπασιν άδελφοίς, ειρήνη εΓη»» semper.
πάντοτε.
I. Γνώριμον έστω σοι, χύριέ μου, δτι Σίμων, δ ' · Nolum tibi s i t , domine m i , quod S i m o n ,
διά ** τήν αληθή πίστιν χα\ τήν άσφαλεστάτην αύτοΰ <Ρ» propter veram fidem et iirmissiinara doctrinae
της διδασκαλίας ύπόθεσιν τής Εκκλησίας θεμέλιος f i
basim Ecclesiae fundamentuuo esse deiinilus
s u s e

είναι ορισθείς καί δι' αύτδ τούτο ύπ' αυτού τοΰ Ιησού » atque ob id ab ipso Jesu ore non fallaci trans-
e s t

άψευδεϊ στόματι μετονομασθείς Πέτρος* ή απαρχή noniinatus est Pelrus; primiliae Domini n o s t r i ;
τοΰ Κυρίου ημών ό τών αποστόλων πρώτος, φ πρώ- apostoloruni primus, cui primo Pater Filium reve-
τ ω ό Πατήρ τδν Υίδν άπεκάλυψεν δν ό Χριστδς
Μ
l ; quem Gbrislus merilO beatum pradicavil;
, a v i

ευλόγως έμακάρισεν δ κλητδς κα\ έκλεκτδς κα\ vocalus et electus et conviclor et comes; bonus ac
συνέστιος κα\ συνοδοιπόρος- ό καλδς · · κα\ δόκιμος probatus discipulus; qui Occidenlis obscuriorem
μαθητής· ό τής δύσεως τδ σκοτεινότερον τού κόσμου mundi plagam, ut omnium magis idoneus, illuslrare
μέρος ώς πάντων Ικανώτερος φωτίσαι κελευσθείς καί praeceptus est, atque id recte perflcere poiuit. Sed
Β

κατορθώσαι δυνηθείς,— κα\ δή μέχρι πού μηκύνω τδν quousque sermonem protralio nolens significare
f

λόγον, μή βουλόμενος l\ σημήναι τδ λυπούν , δ έξ q»od triste est, quod necessario, licel tarde, omnino
β Τ

ανάγκης κάν βραδύ πάντως ειπείν με δεί; — ούτος αύ- dicere me oportet? Hic ipse, ob immensara erga
τδς, διά τήν άμετρο ν πρδς ανθρώπους στοργήν σαφώς, bomines charitalem, clare, palam, repugnante licet
INTERPRETATIO RUFINI.
in Hierosolymis; sed ct omnes Ecclcsias quae ubique Rei providcnlia fundalae sunt; cum presbyieris et
diaconibus, et cseieris omnibus frairibuu, pax sil semper.
1. Noium libifacio, Domine, quiaSimou Petrus, qui verafidei merito et integrae praedicationis obtentu
fundameatum esse Ecclesi» delinitus est; qua de causa etiam Doinini ore divino cognominalus est
Petrus;qui fuit primiliae electionis Domini; aposiolorum primus; cui elprimo Deus Paler Filium revelavit;
cuiel Gbristus compelenler beatitudinem conlulil; qui el vocalusesl,et eleclus,conviva Domini,etcomes effe-
ctus, Uequam bonus el probatissimusdiscipulus; quiOccidentis obscurioremuiundi pIagam,veluloninium
poientior, illuminare prasceplus esl, quique et inlegre poluit implere praeceptum. Scd quousque sernio-
nem protraho, fugiens indicarequod triste e s t ; quod quidera necesse^sl, licet larde, prolerre? llic
denique ipse Petrus, qui pro immensa cbaritale, quain erga omnes homines gerebat, palaui cum omni
fiducia, adversanle eliam tyranno, tolius mundi bonum pradicare non deslilit, el regem omnium saecu-
loram perorbera lerrae, et usqne ad ipsius Romanaebujus urbisnolitiam, ut etiam ipsa salvaretur, invexit:
hic, inquam, pro pietalo paii voiens presenteni vilam linivit.
V A R L E LECTIONES.
Εβραίων om. var. lect. ap. C, et Ο .
β ι
»· είς var. lect. ap. C. διά c. 0. Deest in textu Co-
1 1

telerii, qui quidem subjunxit: Supple διά ex Vita S. Clementii , prout habetur in codice Regio 804. Eu
Vita ex illo codice tcepe α nobis citabttur, continel aulem tum Uementinam Epitomen, imprcssa anctiorem,
addilis non pauci* ex opere Clementinorum, sed innoxiis, lum piurima ex Epistola hac, tum Martyrium
Clemenlis, quod edendum curavimus. E l Ruf. Jegit ut 0. " l l a Oelex conjecl. G, in puj. textu θέμένος.
Et tod. Reg. 804 et Rul*. θεμέλιος. Cfr. bom. xvu, 19. πρώτον 0, cuiet primo Ruf. *· ώς καλός Ruf.
w

1 7
λοιποΰν Ο .
YARIORUM NOTJB.
eam post Recognilionum libros fuisse scriptam; Q modo reliclum abauctore, seu polius injuria tem-
allera Photii cod. 1 1 2 , 113, esse dedicationem porum amissum. Quod vero ad Clemenlina spectat,
Operis quod actus Petri, el disputationes cum S i - simililer aio, abesse a ms. Regio finem operis, i b i -
xoone, nec non recognilionem Clementis eiusque oue forsan acium fuisse de morte apostoli Peiri.
pairis ac frairum complectebalur. Ε quibus duabus Addi polest quod borum apocryphorum scriptor vel
sentenliis posteriorem malim amplecti : partim ex plura promiserk quam peregerit, \el promissis
auctorilate ms. hujusce noslri Clementinorum, et salisfcceril alio libro, forte Periodis Pelri. C O T .
allcritis codicis de quo infra : parlim ab RR. PP. (27) Έπ*.σχόχωτ έχισχόπφ. Consule Savaronem
Carmelitarum Excalceatorum libro, in quo inier ad Sidonii epislolam 1, l i b r i v i ; in qua Lupus epi-
Rutini praefationero et Recognitiofies collocatur scopus Tricassinus appellalur Pater palrum et epi-
episiola : lum denique quia tleclaraiur ad ftnem sropus episcoporum el aller saBculi sui Jacobus.
epislolae, posl eam sequi librum de Clemente disse- Sed el Arnobio in psalmum cxxxvm Polrus esl
reniem , ejusque perejjriiiationibus cum Petro, Episcopus episcoporum; Ruiino Hiuorice Eusebiance
aliisque usque ad puerilia? cogilaliones, ac deser- lib. u , cap. i , Jacobus, aposloloryni episcopus ;
Bionibus atque aclibus Peiri, ila inscriplum, Κλή- Grancis abbatibus el monachis mullis in coucilio
αεντοςτών Πέτρου επιδημιών κηρυγμάτων επιτομή. Laieraneusi sub Mailino 1, secretario 2 , Marlinus
Latine Rufino, Ciemenlis liinerarium praidicutionis papa, sacerdos sacerdotum ct Paler patrum; au-
Petru Idem autem hoc babent argumentum Reco- ctori Qumiionum ad orlhodoxos apud Juslinum v

gnitione* et Clemenlina; idemque litulus praeiigilur, cap. 119, Paulus, Πατέρων πατήρ* ut et Gregorius
Graecus, Clementinorum bomiliis, Laiinus, Recogni- jy Nyssenus concilio Nica?no ι ι , aclione 6, et Clcmens
tionibus cod. Tbuan. Sed objici polest pro Rufmo : nosier Anaslasio Sinailae, quaesi. 90, p. 526. Deni-
Episioke num. penult. praecipitur Gleuieuti, ut Ja- que a Maximo in Dhputatxone cum Pyrrho, Gle-
cobo narret cCiara morieni Pelri; qua de morle nihii meiis Alexandrinus, pbilosopbus pbilosopborum d i -
d i c i l u r in RecognUionibu$. Respondeo, de Recogni- citur. b .
Uonibus, nos babere Opus inipcrfectura, sive eo
 3Γ» S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 5·*
rnalo, ftiUifiim boimm loti mundo ut indicarct re- Α δημοσία, έπ'ι τοΰ ένεστώτος πονηροΰ · , τδν έσόμενον
8

«jem , liucusque Romam veniens , et Deo ptacila άγαθδν ολ<υ τφ κόσμψ μηνΰσαι βασιλέα, μέχρις έν-
doclrina salvans bomines, ipse praBsenlem vilam ταΰθα τή Τ ώ μ η ·· γενόμενος, Οεοβουλήτω δίδασκα*
per vim cum mortc conimutavit. λία σώζων ανθρώπους , αύτδς τοΰ νυν βίου βιαίως τδ
ζήν μετήλλαξεν (28).
Η. In ipsis autcm diebus, quibus brevi moriturus II. Πρδςαύταϊς δέ ταις ήμέραις αΤς ήμελλε τελευ-
erjt, congregalis frati ibus, subito apprebensa mami ταν, συνηΟροισμένων τών αδελφών, αίφνιδίως λαβόμε-
niea consurgens, coram ecclesia d i x i l : Audite mo, νός μου της χειρδς εγερθείς έπ\ τής εκκλησίας έφη·
fratres el conservi : Quoniam , sicut edoclus siun "Ακούσατε μου, άδελφο\ κα\ σύνδουλοι* Έ π ε ι , ώς
ab eo, qui niisit me, Doiitino el magislro Jesu Cbri- έδιδάχθην άπδ τοΰ με απόστειλαντος Κυρίου τε κα\
s l o , dies morlis meae appropinquat, Cletnentem Διδασκάλου Ιησού Χρίστου, αί τοΰ θανάτου μου ήγ-
bunc episcopum vobis ordino; cui meam sermo- γίκασιν ήμέραι, Κλήμέντα (29) τούτον έπίσκοπον
n.im cawliedram credo; qui mihi ab iiiitio usque ad ύμϊν χειροτονώ (50), ψ τήν έμήν τών λόγων πιστεύω
linem comes exstilit, sirque omnes sermones meos καθέδραν, τφ άπ'άρ/ής μοι μέχρι τού τέλους συνοδεύ-
audivil : breviter dicam, qui in omnibus lenlatio- σαντι κά\ ούτως πασών μου τών ομιλιών έπακούσαντι ·
nibns nteis parliceps, in fide pcrseverans invenlus ^ συνελών έρώ, δς έν πάσι πειρασμοίς μου κοινωνήσας
eM,: queni plus ca3teris experlus sum religiosum, τή πίστει προσκαρτερών ευρέθη· δνπλειον πάντων
60 81

lnmianum,castum,eruditum, tcmperanlem, bonum, πεπείραμαι Οεοσεβή, φιλάνθρωπον, άγνδν, πολυμαθή,

juslum, paticntem, ct scientem forliler ferre non- σώφρονα, άγαθδν, δίκαιον, μακρόθυμον, κα\ γενναίως
nulloruin caiecliumeuorum ingratum animum. Quo- είδότα φέρειν τάς ένίων τών κατηχυυμένων αχαριστίας,
circa ipsi trado ligandi et solvendi poteslalem, ut Διδ αύτφ μεταδίδω μι τήν έξουσίαντού δεσμεύειν καί
quodcunque in lerris ordiiiaveril, sit decreluin in λύειν, ινα περ\ παντδς ού άν χειροτόνηση έπ\ τής 8 8

coelis. Ligabit enim quod Hgari oporlel, et solvel γής έσται δεδογματισμένον έν ούρανοΐς. Δήσει γάρ δ
quod oporlel solvi, tanquam qui Ecclesiae regulam δει δεθήναι, και λύσει δ δει λυθήναι, ώςτδν τής Έ κ -
noveril. Ipsnm ergo audile, ut scientes quod, qui κλησίας είδώς 12 κανόνα. Αύτοΰ ούν ακούσατε, ώς
contristaverit veriialis prapsidem , peccal in Chri·· γνόντες δτι ό τδν αληθείας προκαθεζόμενον λυπών
6 8

stum, et universorum Patrem irriiat : quapropter είς Χριστδν άμαρτάνει, κα\ τδν Πατέρα τών δλων
non yivet. Caelerum ipsum praesidem oportet medici παροργίζει· ού εινεκεν ού ζήσεται. Κα\ αύτδν ούν δεΓ
locum lenere, non autem ferae bestise furorein ha- τον προκαθεζόμενον Ιατρού τόπον έπέχειν , ού θ η -
84

bere. Q ρίου άλογου θυμδν έχειν.

ΙΗ. Haec illo dicente, ego procidens rogabam eum, ΠΙ. Αυτού ταύτα λέγοντος, έγώ προσπεσών έπεδεό-
calbedra bonorem et potesiatem deprccans. A l ille μην αύτοΰ, παραιτούμενος τήν τής καθέδρας τιμήν
68

INTERPRETATIO RUFINI.
II. Inipsis autem diebus, quibus vilae Gnem sibi imniinere praesensil, in convcnlu fratrum posilus,
apprehensa manu mea repentc consurgens, in auribus tolius Ecclesiae baec protulit vorba : Audite n n , i

fralres ei conservi mci : Quoniam sicul edoclus sum ab eo qui misit me Domino et Magislro ineo Jesti
Chrislo, dics morlis'meai insiat, Clemenlem bunc episcopum vobis ordino ; cui soli meae pradicaiionis e l
doclrinae Caibedram credo; qui mibi ab iuilio usque ad (ineui conies in omnibus fuit, el per boc ve-
rilaiem tolius mcae pr&dicalionis agnovit, qui in ownibus teulationibus meis socius exslilit, fide-
liter pcrseverans ; quem prae aeteris experlue sum Deum colentem, homines diligentem, castuin, d i -
sceudi sludiis dedituro, sohrium, benignnm, juslum, patienlem, et scienlem ferre nonnullorum eliam
ex bis qui in vcrbo Dei inslruumur injurias, Propler quod ipsi trado a Domino mihi dalam polestalcni
ligandi eisolvendi, utde omnibus quibuscunque deoreveritin terris.hoc decretum sitelin coelis. (51) Liga-
bitenim quod oporlet ligari, et solvct quo.l expedit solvt, laiiquaiu qui ad liquidum Eccle^ia? regu-
lam noveril. Ipsum ergo audiie, scientes quia quicunque conlrisiaveril doclorem verilalis, peccat i n
Cbrislum, et Palrem oinfiiuni exacerbat Deum, propler quod c l vilacarebit. (52) lpsum autein qui praeest
oelcris, oporlet medici viceiu agere, el non ferae besliae furore coramoveri.
III. Haec eo dicente, ego procidens ad pcdes ejus, rogabam, excusans me, et dedinans bonoroni catlie-
dra> vel puleslatem. A l ille respondens : Pro boc, inquil, ne me rogave.ris : boc enim lieri slatuluni esi
YARIiE LECTIONES.
πονηροΰ αίώνος Rnf. ct cod. Roff. 804. Tum έσομένου (futuri swculi) conj. C. Dein dedi μηνΰσαι c.
8 8

Ο et Rut., μηνύσας C. 8 8
Leg. της Τώμης S. προκαρτερών Ο·
6 0
πλείω C.
6 1
' τής adjunxi ι:. Ο .
8

της C, ό τδν τής maluil S. E l Epil. c. U 5 ut Ο.

8 8
άπέχειν C l . contia codd. auclonlalenj, Decepltis
8 4

esl b de leclione Colelerii. έδεόμην Ο.

8 5

VARIORUM N O T J E .
(28) Αυτός τον βίου βιαίως τό ζην μετήΙΛαξετ,
Secutus est auclor Epislolae errorem eorum qui
Pelro Jacobum superluisse arbilrabaulur : quales
exslitisse constal ex Chronico Alexandrino, in quo
Jacobi mors coufertur ad annuni priinum Vespa-
siani. C O T .
(29) ΚΛήμεντα. Qui modesliae ac verecundia3 le-
ges noii ignoral, indigue profecto feret, virum qui
Clementeui inducere nou erubuil, subnexa et alia
q u « passitn per tolam epistolam efleruntur, de se
nullo pudore narranlem. COUT.
(30) Χειροτονώ. Epilom. 445 : χειροτονώ σήμε-
pov. Versio Rufiiii, ordino: ubi lainen qui dicitur
AbiHas, ordinabo vidctur legisse, χειροτονώ in futtiro
2. C O T .
(51) Gitatur in Epist. Leodiensiuin adv^raus P a -
schalem II.
(52) Ciiant Leodienses ibid
57 CLEMENTINA.— EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 58
tt κα\ έξουσίαν. Ό δ" άπεκρίνατο· Περ\ τούτου με Α respondit : Hac de re noli me orare : hoc enim fieri
μ ή «#ου· τούτο γάρ γενέσθαι δέδοκταί μοι, κα\ stalulum esl, eoque magisquod excusas; quia ba»
8 8

ταύτη μάλλον ει παραιτή·" ότι ή τοιαύτη καθέδρα ού calbedra non opus babel lemerario sedendi in ea
φιλοκαθεδρούντος τολμηρού χρείαν έχει, άλλ' ευλαβούς cupido, sed viro moribus sancto et in doctrina
τδν τρόπον κα\ πολυμαθούς (55) τδν λόγον. Δδς δε erudiio. Porro da mihi praeslanliorem, qui plns le
87

τδν κρείττονα (54), δς έμοί σου πλεϊον συνώδευσε, καί mecum peregrinatus fuerit, et sermones meos βα­
τών λόγων έπήκουσε, και τήν διοίκησιν τής Εκκλησίας dicrit, ac Ecclcsiae administrationem didiceril; et
έκμεμάθηκεν, και ούκ αναγκάσω σε καλώς ποιείν ού non cogam te, nolentem bene agere. Sed non pole-
θέλοντα· άλλ' ού δυνήσει νύν τόν σου κρείττονα
68
ris nunc meliorcm quam tu es exbibere. Tu nam-
παρασχείν σύ γάρ δι* έμού (55) τών σωζόμενων que inter eos qui per rae ex gentibus servati sunt,
εθνών ή κρείττων απαρχή. Πλήν κα\ τδ έτερον
8 8
locum opiitnarum priiniliarum oblines. Sed eialirid
λόγισαι, δτι ε ί τδν κίνδυνον τής αμαρτίας φοβού- repula : quod si peccali periculuni metuens Eccle-
7 0

μενος ούκ άναδέχη τής Εκκλησίας τήν διοίκησιν , siae gubernalioncm non suscipis, cerlus eslo te
c u Γσθι είόως δτι πλεϊον άμαρτάνεις , δστις τοις
71
ainplius peccare, qui, cum possis Dei culloribus,
θεοσεβέσιν, ώσπερ πλέουσι και κινδυνεύουσι, βοηθεϊν velul naviganlibus et periclilantibus, succurrere,
δυνάμενος, ού θέλεις, διασκοπών μόνον τδ ίδιον κα\ ού ^ id facere recusas, quod luuni esl duntaxat conside-
τδ κοινή πδσι συμφέρον. 13 "Οτι δέ τδν κίνδυνον πάν- rans, et non quod in commune omnibus expedil.
τωςάναδέξασθαί σε δει, έμού τούτο άξιούν μήπαυομέ- Quod autem pcriculum omnino suscipere le opor-
νου είς τήν τών πάντων βοήθειαν (56), ορθώς έπίστα- let, me id rogare non cessanle in cunctorurn subsi-
σαι . 'Οσω ούν μοι ταχύτερον συνευδοκήσεις, τοσού- diuro, optime novisli. Quanlo ergo cilius mttn as-
Τ>

τόν με της άθυμίας κουφίσεις. sensus fueris, lanlo me tristitia levabis.

IV. ΟΙδα δε κα\ αύτδς, ώ Κ λ ή μ η ς , λύπας κα\ άθυ-
78
IV. Novi aulem eliam ipse, ο Clemens, quod tibi
μίας κα\ κινδύνους κα\ ψόγους τους έξ απαίδευτων conciliem nioleslias et nioerores et pericula etpro-
δχλων σοι δωρούμενος, ούς δυνήση γενναίως φέρειν, bra ab inerudila plebe importanda ; q u « forlitcr
ένορών της υπομονής τδν έκ θεού σοι μέγαν άποδιδό- poieris ferre, respiciens ad paticntise magnam mer-
μενον μισθόν. Άλλά κα\ δικαίως συνενθυμήθητί μοι, cedem tibi a Deo reddendam. Sed et illud mecum
«ότε σου τής ξυμμαχίας χρείαν Εχει δ Χριστδς, νύν juste considera: quando tuo auxilio opus est C l i r i -
δτε ό πονηρδς κατά τής αυτού νύμφης πόλεμον ήρατο, sto, nunc cum malus adversus sponsam iilius bel-
ή είς τδν έπιόντα χρόνον , δτε νικήσας βασιλεύσει 74
lum suscepit, an in sequenli tempore, quando v i -
μηδεμιάς τού λοιπού χρείαν έχων βοηθείας; ουχί κα\ G ctoria parta regnabit, nullo amplius subsidio indi-
INTERPRETATIO RUFINI.
mibi; et eo magis quod excusas: quia haec catbedra eum qui cupit eam et audacler expetit, non requirit,
led ornatum moribus el in verbo Dei erudilum. Quod si csset alius melior, qui milii adjutor tam sedu-
lus astitisset, si quis tam plene doctrinae nieae rationem cepissct, sed et eeclesiaslicas disposiliones a ine
tamplene didicisset, habensalium talem,non te cogerem bonum opus suscipeie nolentem. Superiluuin ergo
est aliom quaerere; cum primilias eorum, qui ex gentibus per me salvantur, el prxcipue hujus urbis, tc
primum obtulerim Deo. Sed el illud inluere; quia si periculum peccali limens, suscipere rcfugis
Ecclesiae gubemacula; certus esto quia ampUus peccas, qui populum Dei, velut in fluctibus pusi-
lum et periclitantem, cum possis juvare, subterfugis, tui lantummodo babens consideralioncm , c l
non quod in commune omnibus expedil providens. Sed cerlus esio auod necesse est te suscipers
omne periculurn, quianec ego prosaluleomnium,ab obsecrando cessabo. Quanlo ergo cilius mibi acquie-
veris; tanto mc citius moevoris el irisliliae labore relevabis.
IV. Novi etiain boc, ο Clemens, quod libi taedia et moieslias, pericula etiam et opprobria inerudili
Talgi indocilisque conciliem ; qune lu tanien scio quod fortiter et conslanler feres, respiciens ad illam
spem, quae tibi apud Deuin palienliaepraeparal coronam. Sed et illud te cupio mecuni jusla ratione perspi-
cere: quaudo maxime ei>cra tua indigelGbristus, nunc cum inimicus adversum sponsam ejus commovet
bellura, an in fuluro lempore, quando jam Christusposl victoriam iriumphabit, nec ultra ullius opera i n -
digebii ? Quis non eliam parvi sensus inteliigat, quod islud esttemporis, in quo operam tuam Gbrislus
requirit ? Tota igiturmente iu prssenti necessilale praebe operamtuain, et auxilium in praeliis exbibe rcgi
optuno, reraunerationes magnificas post victoriani reddiluro. Libenler ergo suscipe episcopatus ofliciuii4,
VARIiE LECTIONES.
· · μή με C.w
φιλομαθούς var. lect. Turriani et cod Reg. 804. Cfr. Hom. m , 65. Tum πλέον Ο.
· · δυνήση Ο , qui dein κρίττονα. Ila Ο et duo cod. Regii, εί C ex Turr. Pro Epist. ponlif. n , 14.
8 8

Dein λογίσαι Ο. εί deest in cod. Hom. Puris.

7 8
σύ C.
7 1
Ila S ex Ruf., έπίσταμαι C etO.
7 8
Κλήμη 78

Ο ooustanter. " βασιλεύει Ο.

VARIORUM N O T i E .
(55) ΠοΛυμαβονς zbr Λόγον. Eodem modo Tur-
rlanus pro<p.mio Latino ad Conslitutiones aposloli-
cas. A l in Prolegomenis Graecis in easdem, φιλο-
ιιαθοΰς τδν λόγον, quemadmodum codex Regis.
COT.
(54) Αός de xbr κρείττονα. Infra in Clemenlina
bomiba 5, cap. 65, rursuin Petrus Zacchaeum sic
ailoqui (ingitar : Sin vero non vis bonus Ecclesim
eetuitiei cusiot, alium pm teindica qui te sit doctior
et fidelior; sed non dabis. Ex utroque autem loco
discimus, a prioribus Ecclesiae saRculis hanc in (*
obtinuisse regulam, quae digniores ac prseslanlion s
ecclesiasticis ministeriis praslici jubct. C O U T .
(55) Σϋ γάρ, κ. τ. λ. Scriplor noster Clementem
ex Hebraeis natuin non eenlitibat. 1D.
(56) Έμον τοντο άξιούν, κ. τ. λ. Clarum osl
baec ad preces sanclorum morluorum non speeure,
scd Rutinus obscurius convertit. G O T .
 59 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUDIA. 40
gens? Nonne eliam exigui ingenii viro-claret, quod Α τψ βραχύν έχοντι νουν δηλον, δτι νυν ; Πάση ουν
7 8

ii) preseuli lempore? Omnibus «rgo animi viribos προαιρέσει έν τψ της παρούσης ανάγκης χρονω τά-
iii hoc praesentis neccssitatis tempore feslina opem χυνον ξυμμαχήσαι βασιλεί άγαθψ, μισθούς μεγάλους
ferre bono regi, magnas remunerationes post v i c t o μετά νίκην άποδιδόναι πεφυκότι. Χαίρων ούν έπισκό»
Tiam reddere solilo. Lato igilur animo episoopatum πησον, εύκαίρως ταύτη μάλλον, ώς διοίκησιν Έκκλη-
suscipe, opporlune eo niagis quod Ecclesiac dispo- σίας παρ" έμού μεμαθηκώς, είς τήν τών ήμίν προσ-
silionem a me didicisli, ad fralrum qui ad nos con~ φευγόντων αδελφών σωτηρίαν.
fugerunl salutem.
V . Verumtamen el breviter coram omnibtis et V . Πλήν κα\ βραχέα σε έπ\ πάντων διά πάντας
7 8

propter omnes, quae ad eam dispositionem perti- τά τής διοικήσεως ύπομνήσαι θέλω. Σέ μέν χρή άνε-
nent, in inenlem libi revocabo, Te quidem oportet πιλήπτως βιοΰντα σπουδή μεγίστη πάσας τάς τοΰ Τ Τ

irreprebensibililer vivere, et maximo studio omnes βίου ασχολίας άποσείεσθαι, μήτε έγγυητήν γίνόμενον
vitae occupationes abjicere, ut non sis fldejussor, μήτε 14 αυνήγορον μηδέ έτέρω τιν\ βιωτικψ παρεμ-
neque advocatus, neque ullo alio implicitus saeculari πεπλεγμένον πράγματι. Ού γάρ κριτήν κα\ δικαστήν
negotio. Non enim judicem et cognilorem pecunia- g χρημάτων ή άσχολημάτων καθεστάναι σε θέλει τών
rum vel negotiorum rerumque ad hanc vitam perti- νΰνβιωτικών πραγμάτων ό Χριστδς, Γνα, συνεχόμενος
nentium constituere te vult Gbrislus, ut, praesend- είς τάς νύν τών ανθρώπων φροντίδας, μή εύσχολής
bus bominum curis deienlus, tempus nonhabeas ad χωρίζειν λόγω αληθείας ανθρώπων τούς κρείττονας
separandos juxta verilatis modum homines bonos άπδ τών χειρδνων. Άλλά ταύτα μέν οί μανθάνοντες
a rnalis. Verum illa quidem i i sibi invicem exhi- άλλήλοις παρεχέτωσαν , κα\ άπδ τών σώζειν δυνα-
T e

beant qui discunt, et te a serinonibus salvos facere μένων λόγων μή άπασχολείτωσαν · . Όςγάρ σοιάσε-
7

valentibus non avocenl. Quemadmodum enim tibi βές έστι, τάς βιωτικάς φροντίδας άναδέξασθαι, κατα-
impium e s t , sajculares curas suscipere, relicto eo λείψαντα · ποιείν δ έκελεύσθης, ούτως έκάστψ λαΐκψ
8

quod facere jussus e s : ila singulis laicis peccatum αμαρτία έστ\ν, έάν μή άλλήλοις κα\ έν ταΐς βιωτι-
est, si sibi inviceni etiam in mutidaute necessilati- καίς χρείαις παρίστανται. Καί σέ δέ περ\ ών χρή άμέ-
bus praeslo non sint. Equidem si cuncli non cugi- ριμνον εΐναι ol πάντες ποιείν έάν μήνοώσιν, παρά
tent facere, uli tu, in rebus in quibus id decet, se- τών διακόνων μανθανέτωσαν Γνα μόνης τής Έ κ κ λ η -
cureel iranquille vivas, a dtacotiis edoceanlur; quo σίας τήν φροντίδα έχης, πρός τε τδ διοικεϊν αυτήν
solius Ecclesiae sollicitiidinem geras, tum ad scile C καλώς κα\ τδ τούς τής αληθείας λόγους %*ρέχειν.
eam administrandam, tum ad tradendos sermones verilalis.
VI. Nam si curis saecularibus occupalus fueris, et VI. Έπε\, έάν βιωτικαΐς μερίμναιςάσχοληθής, καί
\h ipsum ei auditores decipies. Gonducibilia enim σεαυτδν κα\ τούς άκροατάς ένεδρεύσεις* τά γάρ συμ-

INTERPRETATlO RUFINI.
«ο maxime quod ecclesiaslicas dispensationes a me probabiliter didicisti; u l salus eorum, qui per nos
coiifugerutil ad Deutn, itequaquam vacillet.
V. Verumlaincn et breviier ic de ipsius dispensationift ordine coram omnibus commonere neccssarium
duco. Te qutdein oporiel irreprehensibiliter vivere; et summo studio niti, u l omnes vilae hujus occupa-
tiones abjicias; ne lidcjussor exislas, ne advocatus litium iias, neve in ulla aliqua occupatione prorsus
inveniaris mundialis negotii occasione perplexus. Nequeenim judieein aut eognitorem saecularium nego-
tioruni hodie le ordinare vult Ghrislus; uti ne prsefocatus praesentibus hominum curis non possis verbo
Dei vacare, el secundum verilaiis regulam sccernere bonos a raalis. Isla namque opera, quae libi minus
congruere superius exposuimus, exbibeant sibi invicem discentes, id cst laici, el te nemo occupet ab h i s
studiis, per quae salus omnibus datur. Sicul enim Ubi impietaiis crimen est, negleclis verbi Dei s t u -
diis, sollicitudiues suscipere sxcularcs ; ila unicuique laicorum peccatum est, nisi invicem eibi eliain i i i
bis quae ad comuiunis vitae usum perliiient, operam tidelitcr dederint. Te vero securum facere ex h i s ,
quibus ησιι debes vacare, omnes commuiiiter elaborent. Qtiod si forle a semetipsis hoc l a i c i
iion intelligunt, per diaconos edoceudi sunt ; ut tibi solius Ecclesiae solliciludines derelinquanl ;
qtio ipeam, ut dignum e s l , dispensare sufficias, et veritatis verbo abundantius possis et studiosius
deservire.
VI. Si enim muudialibus curis fueris occupalus, et lcipsum decipies, cl eos qui te audiunl. Non c n i m
poicris qua3 ad saluiem pertinenl, plenius singulis quibusque caelcris disiinguere : et ex eo fit ut l n v

lanquam qui non docucris quae ad salulein tioniinuni perlinenl,deponaris , et discipuli per ignorantiam
pereaut. Idcirco ergo lu qtiidem ad hoc solum vacalo, uli opporluna el sine iiitermissione doceas eos
verbiim Dei per quod salutem consequi possinl. llli vcro cum lanta reverentia lua verba suscipianl,
tanquam qui scianl legaluin te el prxconem csse veriialis, el quodcunque ligaverit super terram, use liga-
iumel in cceto, el quodcunque solveris, eliam ibi esse solvendum (Mallh. x v i , 49), quoniam quidem
VARI^E LECTIONES.
P P X (Pp X^
, e a u a
J » S) νουν Ιχοντι C.
v c o n
σέ addidi c O.Pronomen deesse recte vidit S. βραχαίας
7 8

€od. Ctementinorum Parisiens.; βραχέωςοοη). G. τού accessit ex 0 . Tuin άποσείεσθαι 0 c. C o d .

7 7

804, άποσίεσθαι Cod. Clemenl. Paris. consiauier. De hac scripiurae discrepanlia G consuli jubet Salnias.
Ν»t. ad Inscripl. Herodis, p. 04 seq. Gfr. Conslit. apost. n , 6. Con. apott. 46. παρασχέτωσαν C
7 8
m

Subinde S : Scrtbendum baud dubie, nisi forle lotum aliquod niembrum excidit, σέ δ" vel κα\ σέ. R u -
lini inlerpretatio haec est : t et le oemo occupet ab bis studiis, per quae salus oranibus datur. »
r
* άποσχολήτωσαν C , άσχολείτωσαν cod. 804, άποσχολείτωσαν S. καταλείψαντι cod. 804.
8 8
41 CLEMENTLNA. ~ EPISTOLA CLKMENTIS AD JAGOBUM.
φέροντα Ιφοδιάζειν διά τήν άσχολίαν ού δυνηθείς \ Α β
prcbere per occupalionem non valene, et tu quaM
χαίσυ,ώς μή διδάξας τδ συμφέρον, χολασθήση, οιδέ qui uiilia iion docucris puuieris, c l qui non edo€li
μή μαθόντες αγνοίας αιτία άπολούνται. Διδ σύ μεν eruui, ignorantia causa peribuul. Quocirca tu qui-
αύτοϊς εύσχολων προκαθέσθητι, πρδς τδ εύκαί­
8 1 8 8 dem fa# ut absque occupaitone illis praesideas, quo
ρως παρέχειν τούς σώζειν αυτούς δυναμένους λόγους, lempeslive sermoues quibus salvari possint p r « -
15 ούτως έ*ακουέτωσάν * σου, είδότες δτι ό τής 8 beas: sicque te audianl, scientes, legatus vci ilatig
αληθείας πρεσβύτης δ άν δήση ϊη\ γής, δέδεται κα\ quodcuiique ligaverit super terram, ligatum esse e l
έν ούρανώ, δ δ άν λύση, λέλυται. Σύ δέ δήσεις ά δεί
1 iu codlo, et quodcunque solverit, solulum esso.
&θήναι, κοΛ λύσεις ά δεΖ λυθήναι (37). Κα\ τά μεν Tu auiern ligabis quae ligari oportei, el solves quas
χατά σέ τδν προεστώτα ταύτα έστι κα\ τά τούτοις solvenda sunl. Atque ad le quideni, qui praees, qtne
όμοια. periinent, isla suul. ei bis similia.
ΥΠ. Τά δέ κατά τούς πρεσβυτέρους Ιστω τάδε. VII. Quae vero ad presbyleros spectant, ista
Πρδ πάντων τούς (38) νέους πρδς γάμον ζευγνύ- sint. Ante onmia juvenes nuptiis cilo jungant, l a -
τωσαν έν τάχει , προλαμβάνοντες της νεαζούσης
8 β queos ferventis in jiurenta cupiditatie praveniendo.
επιθυμίας τά παγιδεύματα. Άλλά μηδέ τών ήδη γε­ Sed iiec de conjugio jam senum curam abjiciant:
ρόντων περ\ γάμου άμελήτωσαν ένίοις γάρ καί nam in nonnullis, etiain cum senuerinl, valida
γηράσασιν άλκαία ένεστιν επιθυμία. "Ινα ούν μή
8 8 iitest cupiditas. Ne igilur fornicatio, advcrsum voe
ή πορνεία, νομήν λαδούσα καθ* υμών , είς υμάς 8 7 grassandi occaaione accepta, peslem in vos invehal,
τδν αύτδν εμβάλλη λοιμδν, προασφαλίζεσθε καΛ
8 8 praecaveie, et conquirite, ne forle in vobis occulte
ερευνάτε, μή πως τδ τής μοιχείας λανθανδντως έν adullerii ignis fuerit accensus. Muitura quippe
£μϊν άναφθή πυρ. Πολύ γάρ δεινδν ή μοιχεία, τοσ­ grave peccatum est adulleriuni ; iu tanluni ul se-
ούτον δσον τά δευτερεία έχειν αυτήν τής κολάσεως· cundam in poenis obtineat iocum; quandoquidem
£πε\ τά πρωτεία τοίς έν πλάνη ούσιν άποδίδοται, primus debetur iis qui in errore degunt, quamvi»
χ ΐ ν σωφρονώσιν. Διδ ύμείς, ώς Εκκλησίας πρε­ teroperanter vivaiu. Quare voe, velut Ecclesi*
σβύτεροι, εξασκήσατε τήν Χριστού νύμφην είς σωφρο­ presbyleri, Ghristi sponsam ad caslitaiem exerceic
σύνη ν* νύμφη ν δέ λέγω τής Εκκλησίας τδ σύστη- Sponsam ainem dico Ecclesiae corpus Η congrejra-
j i a . Έάν γάρ σώφρων καταληφθή ύπδ νυμφίου βα­ tionem. Si enim pudica iovenia fuerit a"spoiigi>
σιλέως, τιμής μεγίστης τεύξεται, κα\ ύμείς με- rege, maximum bonerem conseq«elnr ; vosque
INTERPRETATIO RUFINI.
et t u , u i dixi, qua? opottet ligabis, et quae expedil solves. Ad le quidem qui praecs ista si.it
monila , et bis similia.
V l l . Ad presbylcros vero sinl isla. Anle oronia u l pudfciliae stadentee, adoleecentes nuptiis jungant;
φιο calorcm fervenlis aetatis conjugali lege prasvenianl. Sed ne in proveclioribus quidem curam babere
hujusmodi negliganl; quia in mullis, etiara cum senuerit corpus, concupiscentia viget. Ne forle erg<*
foraicationis labes, occasione accepta, lanquani venenum pessimum serpat in vobis, cavere et auievemre
neceesariam est, ne quod in vobis adullerii oocuJium calescal incendium. Et quid in omnibus peccalis
«dultprio gravius ? Secundum namque in poenis obtinct locum; quoniam quidem primum illi babenl,
qui aberranl a Deo, eliamsi sobrie vixerint. Propter quod v » s , ο presbyleri, Ecclesiam excolile,
e l adornate sponsam Christi ad pudiciiiam. Sponsani aulem dico omnem Ecclesiae oongregalioucni ;
quae si pudica fuerit inventa ab sponso suo, ingCDlibus ab eo donis et muiieribus bonorabitur, et
vos veiut ministri sponsai el aiuici eponsi, ingenli gaudio ac laetitia peifruemini : si vcro sponsa
4

haecreperla fuerit commaciiJaU pcccatis ; ipsa quidem, lanquam iodigna, trudetur a regaiibus loris ;
wos autem poenas dabilis, si forle per veslram negligentiam vcl desidiam obrcpseri» conlagio saiva
peecali.
VARIiC LECTIONES.
δυνηθής Ο .
8)1
Ua Ο et cod. Reg. 804, αυτός C.
M
εύσχολων conj. C , cnj. o>dd. utO εύσχολεϊν-
8 8

·* έπακουσατωσαν C. Cfr. GOMI. apost. ιν, H . Epipli. Panar., p. \H. llo»i. Clem. ιιι, 68·
8 8

••ακμαία Ο, in cuj. marg. n u u . iec. παραπλήσια έν τψη'τών Διατάξεων, κεφ. x ^ . καθ ύμϊν Ο. 8 7 1 8 β

£μ£άλ£θ.
VARIORUM N O T i € .
(37) Σύ δέ δήσεις, elc. Cilatur έκ τών KXryusr- C τάχει. Comtitut. apo&tol., ι ν , 11· Ilem Β. Chryso
τίωτχΜ. Regio 940. Legc cap. % in epistola Ni stomus, homil. 59 in Genesim bis clegantibus et ac-
c*uas tom. III BibliotheccB sanelorum Palrum. et eommodalis verbis : Μή τοίνυν άαελώμεν τών νέων,
* p o J Balsamonem : Magnut quoque Petms ad Cle- άλλ' ιδόντες τ ί ς καμίνου τήν πυραν, πρ\ν ή είς άσέλ-
mtuiem: Tu quidem ea ligabis quoe liqare oportet, et γειαν έγκυλισθήναι, σπουδάζωμεν κατά τδν τού θεού
sofoes quce tolvenda $unt. Marlyriwn S. Dionysii νόμον αυτούς συνάπτε ιν πρδς γάμον Γνα κα\ τά τής
Areopagita? : "Ομως πρδ τού τδν μακάριον Πέτρον σωφροσύνες αύτοίς διατηρήται, κα\ μηδεμίαν λυμην
δ<ά ττ^ς νίκης του μαρτυρίου καταξιωθήναι τής έν τη δέξωνται εξ ακολασίας, έχοντες αρκούσαν παραμυ-
τών ουρανών βασιλεία συνδιαγωγής, τψ μακαρίψ Κλή- θίαν, κα\ δυναμένην τής σαρκδς τα σκιρτήματα κα~
ρεντχ τήν έξουσίαν της Εκκλησίας παρέθετο, λέγων · ταστέλλειν, κα\ χολάσεως έκτδς είναι. Verum Ebioni-
Ωστ&ρ παρά τού Κυρίου μου Ιησού Χριστού λύσαι tarum haereseos Ciementinh inspersae uios f u i l ,
χαΐ δηοταιέμο\ δεδωρηται εξουσία, ούτω κα\ τήν α υ ­ adolescentulos ad nupiias ante aetateoi cogere, lesto
τήν έςουσίαν αίωνίως δωρου μαί σοι καί δίδωμι, ?να S. Epiphanio, Panarii p. 142, quem moretn a Judif is
δν άν έπ\ της γης, έσται δεδεμένος έν τοις ού- acceperanl. Ilorum de ταχυγαμία lege Gcorgiuu?
^ανοΣς. €οτ. Syncellum, Chronographice p. 84. ID.
Ρ&) Τους νέους Χρδς γάμον ζενγνύτωσαν έν
PATBOL. GB, II.
45 S. CLEMEXTIS 1 ROM. PONT. OPERA DIBIA. 44
praiuli tetitia, velut invitati ad nuptias, fruemini. α T<***W εύφρασίας, ώς κλητο\ γάμων, απολαύσετε · · .
Si vero in pcccaio deprehensa fneril, ipsa quidem Έάν δέ ήμαρτηκυΐα φωραθ-jj, αυτή μέν έκβλητος
ejicieiur ; vos autem poenas dabilis, si forle pcr έσται · , ύμεϊς δέ δίκην δώσετε , εΓπως παρά τ ή ;
β 8 i

vosiram negligentiam peccatum coramissum fueril. ύμετέραν άμέλειαν γέγονεν ή αμαρτία.

VIII. Quocirca aute omnia de pudicitia solliciti 10 VIII. Διδ πρδ πάντων περι σωφροσύνης φρον-
eslote. Quippe apud Deura admodum gravc quid τίζετε * λίαν γάρ παρά τψ θεψ χαλεπή ώρισται ή
censetur fornicatio. CaHerum specics fornicalionis πορνεία. Πορνείας δέ είδη πολλά, ώς κα\ αύτδς
8 8

inultae sunt, nt et ipse Clemene vobis enarrabil. Κλήμης ύμιν διηγήσεται. Πλήν πρώτη μοιχεία εστί
Atiamen primum adullerium est, virum non sola τδ άνδρα μή ιδία μόνη χρήσασθαι γυναικ\, χα\ γυ-
8 8

«ua uti uxore, ei uxorem non eolo suo uti viro. Si ναίκα μή ίδίω μόνψ χρήσασθαι άνδρί. Έάν σώφρων
vTi:is castus exstiterit, humanus etiam fieri potest ; Jj τις, καί φιλάνθρωπος γενέσθαι δύναται, ού εϊνεκεν
propier quod seteriiam censequetur misericordiam. ελέους αιωνίου τεύζεται. Ός δέ ή μοιχεία μέγα
Qucmadmodum autem adulterium magnum malum κακδν *\ ούτως ή φιλανθρωπία μέγιστον αγαθόν,
est, ila bumanitas maximum bonum. Idcirco dili- Διδ αγαπάτε πάντας υμών τούς άδελφρύς σεμνοί^
gile omnes fratres vestros sanctis et misericor- κα\ έλεήμοσιν όφθαλμοίς, τοίς μέν όρφανοίς ποιου ν-
dibus oculis, orphanis quidem parenlum, viduis Β τες τά γονέων, ταϊς δέ χήραις τά ανδρών, παρέ-
aiitem virorum curam cxhibenles * , prsebeniee χοντες μετά πάσης ευφροσύνης τάς τροφάς- τοίς
88

alimoniam cum omni liberalitate ; aeiale vigenti- άκμαίοις τούς γάμους, καί τοις αυτών άτέχνοις · ·
bus conjugium providentes ; atque inler illos iis διά τών επιτηδευμάτων εννοούμενοι τάς προφάσεις
qui artem ncsciunt, commenli per vitae inslitula τής αναγκαίας τροφής* τεχνίτη Εργον, αδρανεί
occasiones ad vivendi necessilateni ; artilki ope- έλεος.
rttn, debili misericordiam.
IX. Scio autem vos ha?c facliiros, modo cbarila- IX. Οιδα δέ ταύτα ποιήσειν υμάς, έάν άγάπην είς
^tein vestra in menle elatuerilis : ad qoam intro- τδν ύμέτερον ίδρύσητε νούν, πρδς δέ τήν " αυτής
diicendain unus estmodusaccommodatus, mensae et εΓσοδον μίατίς έστιν Ικανή πρόφασις, ή κοινή τών 9 8

salis in commuiie perceplio. Quare studete inter άλών μετάληψις. Διδ σπουδάζετε πυκνότερον συνέ-
vos frequentius convivia agitare, quantum po- στιοι αλλήλων γίνεσθαι, ώς δύνασθε, δπως αυτήν μή
Jestis, ne charitatem amillatis : causa enim est άπεμπολήσητε · αίτία γάρ έστι τής εύποιίας, ή δέ
benelicentise, beneficentia vero saluiis. Cuncti ergo εύποιία τής σωτηρίας. Κοινούς ούν πάντες πάσι
eunctis in Deo frairibus communem veslrum prae- 17 τοίς κατά θεδν άδελφοίς τούς εαυτών παρέχετ*
bete vicluin, scientes quod, temporalia dando, seter- C βίους, είδότες δτι, πρόσκαιρα δωρούμενοι, αίώνια
fia consequimini. Mulio raagis Dutrite esurientes, λήψεσθε. Πολλψ μάλλον πεινώντας τρέφετε, x a l
• Eccli. ιν, 10.
INTERPRETATIO RUFINI.

VIII. ldcirco igitnr ante omnia sobrietatis et pudtciliae sollicitudinem gerile. Valde enim apud Deum
grave crimen ducitur forpicatio : cujus species sunt quidem plures, sicut et ipse vobis Clemens d i l i -
genter exponet. Verumtaraen prima species adullerii est, virum propria solummodo uxore non esse con-
'.enlum,et mulierem nonproprio tantum servare se vire. Si ergo caslus fueritquis, polest et bumanus e i
inisericorsOeri, perquod et ipse aeternam a Deo misericordiam consequalur. Sane sicut adullerium ve-
•nenum cunclis malis pernkiosius est, ila amor fralernus et charilas lotius boni fastigitim u»net. Εί
ideo diligite omnes fratres vesiros, el cum religione et misericordia respicite ad omnes. Orphanis exhi-
bele vosmelipsos parentes. Viduis, viroruro curara impendite, cum onini casiitale (σωφροσύνης), quat
necessaria sunt prabentes. Juniores tamen v i d u a s ^ a ^ άκμαίαις) nuptiis copulaie. His qui ignoiant
artilicia, exquirilc honestas aliquas occasiones^ quibus vicluiu necessarium quxrant : arlilicibus vero
Operaiu providete, debilibus misericordiara facite.
IX. Scio autero baec omnia facluros vos, si charilatem prae caeteris et anle omnia in vestro corde
figatis : cnjus charitaiis et recipienda» et habendae maximum eril fonientum, si frequenter inter vos-
metipsos communcro cibum veslrum meusamque faciaiis. Et iii quanium unusquisque praevalet, cre-
brius panes ac sales suos cum suis fratribus sumal. Per haec eiiim pisecipue cbariias comparalur, e l
causa totiusboni in bujusroodi commiinione consiktit. Ubi auiem pax et bonilas, ibi et salus. Propicr
quod communes facile cibos vestros, cum bis qui secundum Deum fratres sunt; quia per haec lemporalia
oibcia, pacis et charilatis fruclibus, gaudia aelenia merebiiiiini. Mullo aulera sollicitius esurientes reficilc,
el sitientibus potum date, nudjs veslimenium; aegros visiiate; eteos, qui incarcere suni, prout possibile
csl, juvate; peregrinossaiis prompie in domibus vestris suscipite. Etne omnia nuncsingillaiim dicain, omHe
bonum, ipsa per se s» in vobis fuerit cbarilas, facere vos docebil: sicut e coulrario eos, qui a salule alieni
iunt, omne malum facere, odium docet.

V A R I J E LECTIONES.

•»0 c.Ruf, perfruemini, άπολαύοντεςΟ. έκ6λητός έστι Ο.

88
Ita 0 etcod. Reg. 804, δωσητεΟ. Subiri-
8 1

al πώςΟ et Ruf., μή πως C. δέ om. 0 , in cuj. marg. man. rec. έν τψ ς* τών Διατάξεων,
, f

κεφ. χη'. τόν C. ·* μέγα κα\ κακόν Ο, qui paulo posl om. αγαθόν.
8 8
σωφροσύνης Ruf. Idem ι juniu-
8 8

rea lanien viduas ntipliis copulate, · quasi legei it ταϊς άκμαίαις S. τέκνοις 0 c. cod. 80* et Turriaui
8 8

libro. VulgaUm lecl. exhibet el Ruf. In iiiarg.Oiloboniani : έν τψ ν* κεφ. β'. της C I , quem S i c a i *
8Τ

<OufuiuiU c Cot. ή acccshii e\ 0 . Dciude άλών 0 et cod. 8θ4> άλλων C ίο u-xlu.

8 1
43 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM.
διψώσι παρέχετε ποτδν " , γυμνοί; Ενδυμα, τούς νο- Α
σούντας έπισκίπτεσθε, τοίς έν φυλαχαϊς έπιφαινό-
μ ε ν ο ι , ώς δύνασθε, βοηθεΐτε, τούς ξένους μετά πά-
l9t
σης προθυμίας είς τούς εαυτών οίκους λαμβάνετε,
Πλην, ίνα μήτδκατ' είδος λέγω, πάν καλδν ή φιλαν-
Ιρωπία υμάς ποιείν διδάξει, ώσπερ ή μισανθρωπία
τοις μή βουλομένοις σώζεσθαι τήν κακοπραξίαν ύπο-
δείκνυσιν.
Χ . Οί πράγματα Εχοντες άδελφο\ έπ\ τών έξου-
σιών κοσμικών μή κρινέσθωσαν, άλλ' ύπδ τών τής
1
Εκκλησίας πρεσβυτέρων (59) συμβιβαζέσθωσαν παντ\
τρόπω, έτοίμως αύτοίς πειθόμενοι. Πλήν κα\ τήν
πλεονεξίαν ούτως φεύγετε, ώς προφάσει προσκαίρου
κέρδους άπδ τών αίωνίων αγαθών ζημιούν δυναμε-
νην. Ζυγά, μέτρα, σταθμία *, τά τών £οπών δίκαια
επιμελώς φυλάσσετε, προς τάς παρακαταθήκας εύ-
γνωμονεΤτε. Ιϊλήν ταύτα κα> τά τούτοις παραπλήσια
4C
et eiticnlibos potum date, nudis indumeniuni ;
segrotos visiUle ; iia qui in carcere sunt inlcr-
venientes pro viribus succurrite ; peregrinos orani
cum alacritate in domibus vestris suscipile. Verum
ue singulatim dicam, omne bonum ut facialis do-
cebit vos charitas erga bomines ; queroadmodum
apud eos, qui talvi essc noluni, odium erga ho*
niines male agere suggerit.
Χ . Fratres qui lites habent, apud potestates sae-
cali non jodicentur, sed ab Ecclesiae presbyteris
concilientur quocunqoe modo, quibus prompte
obediant. Ad haec avaritiam ita ftigite, ut quae
occasione temporalis lucri possit aeternis bonis pri-
Vare. Staieras, mensuras, libras, pondera justa se-
dulo custodite ; in depoeitis bene vos gerite ac 1*
Β
deliter. Alqne haec el similia usque ad tinem facere
sustinebitis, si de fuluro per Deam judicio me- t

μέχρι τέλους ποιείν ύπομενεΤτε, έάν άχώριστον
μνήμην περ\ τής έκ θεού γινομένης κρίσεως έν ταις
καρδίζις έχητε. Τις γάρ άν άμαρτήση, πεπληροφορη-
μένος*δτι έκ θεού δικαίου, τοΰ νύν 18 μδνου *
μακροΟΰμου καϊ αγαθού, έπ\ τ$ τοΰ βίου συντελεία
ώρίσθη γενέσθαι · κρίσις, Γνα ol άγαθο\ τοΰ λοιποΰ
τών ά τ μ η τ ω ν αγαθών άιδίως άπολαύσωσιν, οί δέ
άμαρτωλο\ ευρεθέντες ώς κακο\, άπο^ήτου χολά-
σεως τεύξωνται · τδν αΙώνα. Κα\ ταΰτα μέν ούτως
Ιχιιν, εί μ ή ό της αληθείας προφήτης ένδρχως είρή-
χ ε ι Εσεσθαι, τάχα άν εύλογον ήν άμφιβάλλειν.
Τ
moriam perpetuam corde reiineatis. Quis enim
peccet, certo persuasus quod a Deo juslo; qui
nunc solus patiens et bonus est, in consumma-
tione sxculi judicium fore definitum est ? ut boni
dcinceps ineffabilibus bonis perpetuo fruanlur; qui
*«ro peccaiores inventi fuerini, tanquaro mali
inenarrabili supplicio afficiantur in sempilemum.
Ε* >sU quidem ita se habere, nisi veritati» pro-
P^eU futurum jarejurando affirmasset, forte par
«rat dubiUre.

ΧΤ. Διδ προφήτου αληθούς δντες μαθητα\, άπο-

8
XI. Quocirca cum siiis veri prophetx discipuli,
θέμενοι τήν διχόνοιαν έξ ής γίνεται ή χακοπραξία, G deposiU vacillatione animi, ex qua mala opera
προθύμως τδ εύποιείν άναδέξασθε. Εί δέ περ\ τών oriuntur, alacriter bene agere recipite. Quod ti
είρημένων Εσεσθαι αμφιβάλλει τις υμών, μή αϊ- circa ea quse futura diximus aliquis vestrum ara-

INTERPRETATIO RUFINI.
X . Si qui ex fratribus negotia babeniinter se, apud cognitores sseculi non judicentur, sed apod presby-
tcros Ecclesix quidquid illud estdirimatur. et omni modo obedianl stalutis eorura. «Super omnia autem
avariiiam fugite, quse boinines, occasione praesenlis lucri, ab aeternis separat bonis. Pondera, mensurag,
itaieras, pro locis (τόπων) ^uibusque aequissima custodile; deposila fideliter restituite. Quapomnia, et
8i qua sunt bis similia, ita demum sollicile et diligentcr implebilis, si futurum Dei judiciura, sine
inlermissione, in vestro corde volvatis. Quis enim peccare poterit si eemper ante oculos suos Dei
judicium ponat ? quod in line mundi certum esi agitandum, ut tandem qui in hac vila bene egere, conse-

?|oanlur reposila bona ; peccalores autem u i consequantur praeparatas et reconditas poenas. Dequibus i U
uiurum dubitare omnino non possumus; siquidem haec oronia ita esse ventura, verus nobis propheia
|raedixerit.
XI. Unde et vos, qui estis veri prophetae discipuli, abjicite a cordibus vestris ante omnia, discordias
et animorum dissensiones , ex quibus orone opus malum procedii, et benignitatem ac simplicitatem tota
mente] servate. Quod si forte alicujus cor, vel livor, vel inlidelitas, vel aliquod malum ex his quae su-
perius memoravirous, lalenter irrepserii, nou erubescat qui animae sux curam geril conuieri haec
Iiuic qui pneest, ul ab ipso per verbum D e i , et consilium salubre curelur; quo possit fide i n -
tegra, et operibus boois, pceoas aeterni ignis effugere, ei ad perpetuas vilae praeraia pervenire.
V A R L E LECTIONES.
πότον Ο . Cfr. Hom. m , 69.
9 9
Ita Ο : Legebamut primum έπιφερόαενοι, sed propiut intpe-
1 9 9

cio ms. $criptum et$e deprehendimnt έπιφενόμενοι pro επιφαινόμενοι quod exJiibet cod. 804, ulque letji

tKetiiurat, ttateras, pro locis quibusque vquii$ima custodite, unde apparei pro ^οπών legisse eum τόπων,
quod idem esl in cod. Rep. 804 (el in 0). Cotelerius nou posi σταθμία, sed post £οπων interpunxit :
ego xk τών ^οπών δίκαια in unum conjunxi. S. πεπληρωφορημένος Ο.
1
μόνου haud dubie mutandum
4

in μόνον. In hoc tautum aevo, ait auclor epistote, Dcus se exhibet μακρόθυμον κα\ αγαθόν, in altero s v e
exercebit διχαιοσυνην. S. 1
γενέσθαι ώρίσθη C. * τεύξονται Ο. είρήνης Ο.
T
Ita Ο c. Ruf.,αληθώς G
8

VARIORUM N O T i E .
$9\Ύχόriur... χρεσΰντέρωτ.HocipsumClement. apud pretbyterot concilientur, et preibtjteri concilUh
nomih 5, »*p. 67, i u explicalur : Si (fraires» de. twem ad episcopum re tra*t. C O U T .
f

tw in quibut injuria aficiuntur, cupiant judican,

 47 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 43
bigil, non erubescat confilcri, si quidem curam Α δεσθείς όμολογήτω, εΓπερ τής αύτου φροντίζει ψυ-
babet animae sua?, et a praeposilo salisGet i p s i ; χής, κα\ ύπδ τού προεστώτος πληροφορηθήσεται·
ftin vero recte credidit, confulens vivat, quasi qui εί δ' ορθώς πεπίστευκε, θα£(κυν πολιτευέσθω, ώς
ruagnum condemnationis ignem effugeril, el in μέγα καταδίκης πύρ φεύγων κα\ είς άΐδιον αγαθών ·
aeternum bonorum Dei regnum sit ingressurus. θεού βασιλείαν εισερχόμενος.
XII. Porro Ecclesto diaconi episcopo sint, scite X U . Oi μεν ούν τής Εκκλησίας διάκονοι τού έπι-
oberrando, oculi ; singulorum Ecclesiap horainum σκόπου, συνετώς *· ^εμβόμενοι (40), έστωσαν ol 11

opera perscrutantes, quis peccalo proximus sit, οφθαλμοί, έκαστου τής Εκκλησίας πολυπραγμονοΰν-
qiio a praeside admonilione praeventus peccatura τες τάς πράξεις, τίς μέλλει άμαρτάνειν, Γνα, νου-
iorte nmi perticiat. Ecclesiae desertores corrigant, θεσία καταληφθείς ύπδ τού προκαθεζομένου, τάχα ού
ut uon desislani congregati audire sermones, quo μή τελέση τδ αμάρτημα · τούς λειποτάκτας έπι-
l e

animi molestias, quae passim cordi ex mundanis στρεφέτωσαν, τού μή έπιλείπειν τούς " συνερχομέ-
casibus et pravie colloquiis incidunt, verbo veri- νους τών λόγων έπακούειν, δπως τάς εκάστοτε τή
tatis possint purgare ; si etenim mullo tempore in καρδίφ προσπίπτουσας άθυμίας έκ τε βιωτικών 19
c.\i\i\ manenl, ignis inateria fiiinl. Qainetiam dia- ^ συμπτώσεων κα\ ομιλιών κακών λόγω αληθείας u

coai corpore aegros perquiranl ei ignoranti plebi καθαίρεσθαι δύνωνται* έπε\ γάρ, άν χρόνψ πολλψ
indicent, ut appareant atque visilent; et necessaria χερσεύσωσιν " , πυρδς έργον γίνονται. Τούς δέ και
οχ presidis senlenlia prabeant. Hoc vero quaui- κατά σάρκα νοσούντας μανθανέτωσαν κα\ τψ
visclam eo fecerint, non peccabunL Ista equidem άγνοούντι πλήθει προσαντιδαλλέτωσαν, Γν* *· έπι-
ct illis similia diaconis curse sint. φαίνωνται, κα\ τά δέοντα έπ\ τή τού προκαθεζο-
μένου γνώμη παρεχέτωσαν. Τούτο δέ κ ί ν λάθρα αύτοΰ πoιώσtv ούχ άμαρτάνουσιν . Ταύτα μέν
r
17

ούν κα\ τά τούτοις δμοια οί διάκονοι προνοήτωσαν · . !

Χ Ι Π . Qui alios in religione inslituant, ipsi prius XIII. 01 κατηχούντες πρώτον κατηχηθέντες κατη-
instructi alios inslraant: quia de boroinum animis χήτωσαν *·· δτι περ\ ψυχών •· ανθρώπων τδ έργον
agilur. Oportet quippe ad raultas discentium sen- πρδς γάρ τάς πολλάς τών μανθανόντων γνώμας
lentias et voluntates aptari eum, qui verbum Dei συναρμδζεσθαι δεΓ τδν τών λόγων ύφηγητήν. Πολυ-
«ubministrat et docet. Sit ergo necesse est cate- μαθή ούν κα\ άνεπίληπτον, πολύπειρόν ** τε κα\ δή-
«bisla valde dodus, irreprehensibilis, multa exper- λον τδν κατηχοΰντα είναι δεΓ, ώς αύτο\ εΓσεσθε "
INTERPRETATIO R U F I M .
XII. Diacoiri vero Ecclesiae, tauquam oculi sint episcopi, oberrantes et circumlustrantes cuirt tere-
cundia, actus tolius Ecclesiae , ei perscrutantes diligentius, si quein videant vicinum iieri prcecipilio, tt

i >roximam esse peccato; ut referant baec ad episcopum, iit commoneri ab eo possit is, qui in praecipitiuni
apsnrus est, ot revocetur et non corruat in pcccalum. Negligenliores quoque, et eos qui rarius ad au-
diendum verbum Dei accedunt, nec sollicite ad episcopi tractatum conveniunt, ipsi oommoneant et
hortentur. Si enira assidui sint ad audiendom, non solum vilaR aeternae ex salubri commonif ioue capient
lucra, veruin et quaecunque illse sunt tristitiae vel moerores, qui ex praesenlis vitae necessiiatibus, et cla-
dibus temporum veniunl, quaeque malorum sermonibus, in corde suo veiut jacula detixa circumferunt,
abjicienlur omnia, predicatione veritatis, et vttae aHernae doctrina et eruditione purgata. Alioquin si
inullo tempore auditum sublrahant a verbo Dei, ut remaneant in eultu vitiorum, sine dubio spinis eriml
ac sentibus occupati: ei quid aliud, nisi ad ignem, talis haec terra praeparabilur ? De his ergo, ut diximus,
diaconibus cura sit. Sed et eos qui secundum carnem aegrotanl, sollicite perquirant, et plebi, si forte
ignoral, indicent de b i s ; ut et ipsi visitent eos, el quae necessaria sunt praebeanl e i s , cura conscientia
cjus qui pneest; quod tamen, etiamsi clara fecerint, non peccabunt. Sed et de peregrinis similiter epi-
scopo suggerant refovendis; et caelera his similia, quae ad cultum Ecclesiae, et disc.plinam ejus perlinem,
«liaconis curae sint.
XIII. Qui catechizant, hoc est, qui vcrbo instruunl incipientes, primo oporlet ut ipsi instrucli s i n l :
dc anima enim agilur hominum : et oportel eum qui docet, et instruil animas rudes, esse talem, ut pro
ingenio discentium semelipsum possit aptare, el verbi ordinem pro audieulis capacilate dirigere. Debei
ergo ipse apprime esse eruditus et doctus, irreprehensibilis, malurtis, iinpavidus (άδειλος); sicui ipsi

f >robabitis fore Clemeutem hunc post me. Maltum esl autem. si ego nunc de bingulis, qtiae unusquisque
labere debeat, prosequar. Verumiamen illud est quod pra; cxleris ab omuibiis vobis cupio in coiiiiminc
servari, ut concordiam teneatis; per quod solum polestis porlum quielis inlrare, el civiiatem Regis
suinmi, quae pax nominalur, habilare.
VARIiE LECTIONES.
• άϊδίαν άγαθήν C. *· cum verecundia Ruf., quasi legeril συν αίδοΓ. Cfr. Cvnst. apost. n , 44, Hom.
67. S. 11
οί addidi c. 0 .1 1
τελεύσηΟ. " Expungendum τούς, nisi alia corruplela in r.liquis latei.
S. Ila 0 el Ruf. proedxcauone veritaiis, λόγια C. *· ώχερσεύσωσι 0 . *· Γνα C .
u 17
Ila 0 c. 8,άμαρ-
τάνο)σιν C. Tum addidi ούν c. 0 . l e
προνοείτωσαν 0 . *· κατηχείτωσαν Ο. *· ψυχής C . πέπειρόν
1 1

C. Subinde άδειλον (irapavidus) Ruf., quod cummemlal S. " Leclionem εΓσεσθε, ύΐ ipsi experiemini, lar-
gitus est 0 . Iia Cotelerii coujeclura nou opus est, qui mfinilivo έσεσθαι e\p esso, posl αυτοί decssc δο­
κιμάσετε vel quid simile opinabalur. Sicut ip&s probabiiis fore Clemeniem hunc posi me. Ruf.
VARIORUM N O T J E .
(40) Συνετώς όεμβόμενοι. Hac de re Clement. Const. apo%t. cap.44,legimus : Sit diaconu$ episcopi
%

hoinil. 3, cap. 67, islud constituiuir : Diaconi cir- aurts el oculuset os, corpuriter ei anima : ut epiteo-
cumambulanles contiderent fratrum corpora et ant- pu$ in pluribus quam paretl actninutioribus nejuiii*
mds. utque'[episcopo deniuiiient. Qiiocirca , lib. n non occupeiur. C O L T .
49 CLEMEiNTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 50
Κλήμεντα μετ' έμέ χατηχείν μέλλοντα. Πολύ γάρ Α tus et perspicuus; sicul ipsi expcriemtni fore Cle-
έστιν έμε νύν τδ χατ' είδος λέγειν. Πλην έάν όμο- roenlem, post me catechisl» officio fuiiciurum. L o n -
νοήσητε, δυνήσεσθε είς τδν τής αναπαύσεως ένεχθή- gum enim est nunc me eingula recensere. Verum
ναι λιμένα, ένθα μεγάλου Βασιλέως έστ\ν ειρηνική si concordiam tenueritis, poterilis portum quietis
1 1

πδλις. allingere, ubi Regis summi exsiat urbs pacilica.

X I V . Έοικε γάρ δλον τδ πράγμα της Εκκλησίας
e k
X I V . Similis namque est loius Ecclesise statns
νηΐ μεγάλη, διά σφοδρού χειμώνος άνδρας φερού- navi magnae, quae per validam lempestalem fert v i -
1 9

ση έχ πολλών τόπων δντας κα\ μίαν20 ή αγαθής τ

ros diversorum locorum unam boni regni rivitatcni
ν Μ

βασιλείας πόλιν οίκείν θέλοντας. Έστω μέν ούν ύμίν incolendi cupidos. Sit ergo vobis navis Dominus
δ ταύτης Δεσπότης θεδς, κα\ παρεικάσθω ό μέν χυ- Deus : et assimilentur gubernator quidem Christo,
βερνήτης Χριστψ, ό πρωρεύς επισκοπώ, οί ναύται prorela cpiscopo, naulae presbyleris, prafecti late-
fT

πρεσ6υτέροις, οί τοίχαρχοι διακόνοις, οί ναυστολόγοι rum diaconis, naustologi catecbistis, vectoribus

τοίς χατηχούσιν, τοΤς έπιβάταις τδ τών αδελφών viniversa fratrum mulliludo, roari mundus, venll
πλήθος, τψ βυθώ ό κόσμος, αί άντίπνοιαι τοίς πει- adversi tenlationibus, perseculiones vero el p e r i -
ρασμοίς , οί δέ διωγμοί κα\ οί κίνδυνοι καί α ί
M
cuia et omnigenae afllictiones decumanis fluctibus,
1 9

παντοδαπα\ θλίψεις ταίς τρικυμίαις, τά δέ απόγεια ^ ex conlinenti venientes torrentes et flatus serraoni-
89

τών χειμά^(5ων κα\ τά φυσήματα ταΐς τών πλάνων bus seduclorum ac pscudoprophetarum, at p r o -
κα\ τών ψευδοπροφητών δμιλίαις, τά δέ ακρωτήρια montoria ef loca confragosa judicibus dignitate
yai τά τραχέα τών τόπων τοίς έν όπεροχαίς δεινά eminentibus et crudelia minanlibus, loca auiembi-
άπειλούσι δικασταίς, διθάλασσοι δέ κα\ θηριώδεις τό- maria el fera iis hominibus qui ratione carent a c
ποι τοίς άλογίστοις κα\ ένδοιάζουσι περ\ τών της de promissionibus vcritalis dubitant - bypocritas p i -
11
r

άληθείας επαγγελμάτων. Οί ύποκριτα\ τοις πείρα- *ύ$ similes babeantur : sed el validum voriicem
τ

ταίς παρεικασμένοι νοείσθωσαν* πλήν ίσχυράν ίλιγγα lartaream Gharybdin et cruenta fragminaet mor-
e l

κα\ ταρταρείαν " Χάρυβδιν κα\ φόνια προσρήγματα tiferas subversiooes sola esse peccata exislimate.
καίθανατώδεις διαλύσεις μόνας* τάς αμαρτίας είναι9
Q ·8* Yento secando navigantes in urbis spe-
u 0 1ϋΓ

νομίζετε. "Ινα ούν ουρία ** πλέοντες είς τδν λιμένα portum absque gravi periculo deferamiui,
r a l a c

τής έλπιζομένης πόλεως άκινδυνότερον ένεχθήτε;, orate precibus qua3 exaudiri dign» s i n t : precesau^
έπηκόως εύχεσθε· εύχα\ δέ έπήκοοι γίνονται ταίς εύ- lales fiunt bonis operibus.
«ραγίαις.
X V . Εύσταθείτωσαν ούν ol έπιβάται εδραίοι έπ\ Q X V . ltaque in quiete firmi maneant e p i b a t s , ia-
19

τών ιδίων καθεζόμενοι τόπων, Γνα μή τή αταξία σει- propriis locis sedentes, ne perlurbalo ordine con-
σμδν ή έτεροκλινίαν παρέχωσιν. Οί ναυστολόγοι τούς cussum et ad allerum latus inclinationem cxciteat.
μισθούς ύπομιμνησκέτωσαν. 01 διάκονοι μηδέν άμε- Naustologi de mercede coniraoneant. Diaconi nibil
λείτωσαν 21
9 9
έπιστεύθησαν, οί πρεσβύτεροι
ω ν
e o r u m quae ipsis credita sunt negligant. Presbyleri
INTERPRETATIO RUFINI.
X I V . Similis namque est omi.is Ecclesiae slatus navi magnae, quae per undosum pelagus, diversis e
locis et regionibus viros portat, ad unam potentis regis urbem properare cupienies. S i l ergo navis bujus
doniinus ipse omnipotens Deus, gubernator vero sit Christus; lum deinde proretae oflicium episcopus
impleat; presbyleri naularum, diaconi dispensalorum teneant locum : hi qui catec.bi2aiit nautologis con-
feraotur; epibalis a u t e m , totius fraternitalis mulliUida sit similis: ipsum quoque mare hic mundus
babeatur; venlorum vero varietates et lurbinum, diversis tentationibus conferanlur; perseculioites ac
tribulaliones et pericula, fluctibus exxquentur; terreni vero spirilus, qui vel de lorrentibus, vel de c o n -
vallibus spiranl, pseudopropheiarum el seductorum seu pravae doclrinx verba ducanlur; proraonloria
vero et loca confragosa, bi aui in polestatibus saeculi suni judices, el pericula muianlur ac mortes;
biibalassa vero loca, quae duplicibus undae fallacis aestibus verberantur, dubiis mente et de promissionum
•eritale nutantibus conferanlur, alque bis qui irralionabili Odem nostram ratione disculiunl: bypocrilae
Tero et dolosi, piratis sirailes babeuntur. Jam vero rapidus vortex et tarlarea Charybdis, el saxis illisa
naufragia, ac morlifera? subversiones, quid aliud aeslimanda sunt, quam peccala? Reslat igitur ut liaec
itavis cursu prospero, tuta possil porlum desideralx urbis inlrare : ita Deo precem fundere convenil na-
rigmies ut roereantur a u d i r i : audiri auleui a Dco i l a demum merebitur quis, si oraliones ipsuj bonis
moribus et bonis opcribus adjuvemur.
X V . Sed anle oinnia, cuin quiete et silentio epibalae, id est laici, in suis unusquisque resideant locis;
n e f o r t e per inquietudinera et inconditos inutilesque discursus, si passim vagari coeperinl, vel ab oilicio
suo iiautas impediant, veJ in allei um laius per inquieludinem eorum navis pressa demergalur. Nautologi
de mercedibus coramoiieant: el niliil oinnino quod ,ad diligentiam, vel disciplinam perlinel, diacoi.i
negligajit. Presbyieri velut nautae, aplcnl singula ad instruclionem navis diligenlcr, el inslruant quae iu
»uo lenipore requirenda sunl. Episcopus lanquam prorela vigilanter el solliciie gubernatoris verba cuslo-
diat C b r i s l i . Salvator Dominus, gubernaior Kcclesiae suae, diligatur ab o m n i b a s , el ipsius solius pra~
teplis a c jussis credal et obediai oiiuiis Ecclesia : Deo quoque indesinenler supplicetur a cunctis de
VARI^: LECTIONES.
M
ειρήνη 0 . 0 in raarg. man. rec. έν τψ β' τών Διατάξεων, έν κεφ. ν£\ · σφοδρώς Ο.
M
τιν4 β 1 9

C. Posiea έστω μέν ήμίν Ο. κυβερνύτης Ο.

11
περισπαγμοϊς Ο. 1 8
αί adjaiixi ex Ο. Ita Ο el ex 1 9 4 9

Ctnjeclura C, άπό-jia i d . in textu. Tum ταίς όμιλίαις 0 c. S, αί — όμιλίαι C. τών aute ψευδοπροφητών ac.
cessii ex 0 . των 0 .
91
Ila S, ταρταρέα Ο , ταρταραιαν Ο.
99
Conjectaverirn νεώς. S. Tum posr,
9 9

αμαρτίας 0 praebet αΙτίας. ούρια 0 .t v

Εύσταθήτωσαν G. Poslea οικείων pro ίδίων Ο.
9 9
άμ:λήτο σαν 9 ί
 51 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. $$
•elut nauta diligenter praparent unicuique neces- Α ώσπερ ναύται καταρτιζέτωσαν επιμελώς τά χρήζοντα
saria. Episcopus lanquain proreta vigilanter solius έκάστω. Ό επίσκοπος ώς πρωρεύς έγρηγορώς τού
gubernaloris doctrinam secum reputet. Chrislus ac κυβερνήτου μόνου τους λόγους άντιβαλλέτω. Ό Xpu
Salvator ut gubernalor diligatur, solusque in iis στδς κα\ Σωτήρ, κυβερνήτης φιλείσθω, κα\ μό-
1 7 1 8

quae dicit credatur. Cuncti vero Deum de prospera νος περ\ ών λέγει πιστευέσθω. Οί δε πάντες τω θεφ
navigalione orent. Naviganles oronem angustiam περ\ του ουρία πλέειν προσευχέσθωσαν. Οί πλέον-
8 9

exspectent, ut qui magnum ac turbidum pelagus τες πάσαν θλίψιν προσδοκάτωσαν ώς μέγαν κα\ 4 9

transfretenl, mundum scilicet: inlerdum quidcm ταραχώδη βυθδν παραπλέοντες τδν κόσμον* ό τ έ / 1

afllicti, perseculionem paticntes, dissipati, esurien- μεν άθυμουντές, διωκόμενοι, σκορπιζόμενοι, πεινών·
tes, sitienies, nudi, coanguslali; rursus autem i n - τες, διψώντες, γυμνητεύοντες , στενόχωρουμενοι*
4 8

lerdum adunati, congregati, quieti;*sed et nau- κα\ πάλιν ότέ * μεν ένούμενοι, συναυλιζόμενοι, ήσυ-
8

seanles, verligine affecli, vomenles, hoc est conli- χάζοντες· άλλά κα\ ναυτιώντες, ίλιγγιώντες, άπε-
lenles delicla tanquam morbidam bilem, peccala μώντες *\ τουτέστιν έξομολογούμενοι τά παραπτώ-
dicu ex amaritudine profecta et mala ex inordinatis ματα ώσπερ νοσοποιούς χολάς, τάς έκ πικρίας άμαρ-
cupiditatibus accumulata, quae per confessionem τίας λέγω καί τά έξ επιθυμιών άτακτων σωρευθέντα
vcluti evomentes a morbo allevamini, recipientes ^ κακά, άτινα τφ ομόλογη σαι ώσπερ άπεράσαντες "
salutarem ex sedulitate sanitalera. κουφίζεσθε τής νόσου, προσιέμενοι τήν έκτης επιμε­
λείας σωτήριον ύγίειαν.
X V I . Cuncii Jaraen scilote, plus vobis oranibus X V I . Πλήν γινώσκετε πάντες πάντων υμών πλειον
«piscopum laborare; quoniam unusquisque vestrum χάμνοντα τδν έπίσκοπον, δτι έκαστος υμών τήν αύτου
suam paiitur molesliam, ille vero suam et singulo- θλίψιν πάσχει, αύτδς δέ τήν αυτού κα\ τήν έκαστου,
rum. Quocirca, ο Cieroens, i u praeside, ut unicui- Διδ, ώ Κλήμης, έκάστψ κατά τδ ουνατδν προκαθέ-
que pro viribus sis adjutor, qui omnium sollicilu- αΒητι βοηθδς, τάς πάντων φορτισθε\ς φροντίδας,
dinibus onuslus es. Unde quod hanc dispensatio- «Όθεν τό σε οίκονομείν 22 άναδέξασθαι, χάριν οίδα
neni suscipis, scio me gratiam accipere, non dare; είληφώς, ού δεδωκώς· άλλά θά££ει κα\ γενναίως
4 8

sed confide et forlem te praesla, ianquam qui scias ώς ίδως δτι αποδώσει σοι ό θεδς εις τδν λι-
ε

quod tibi Deus, in requictis porlum appeUenti, re- μ ντής αναπαύσεως καταντήσαντι τδ μέγιστοντών
α

tribuel summum bonorum, mercedero stabilera , αγαθών, άναφαίρετον μισθδν, καθ* δτι * υπέρ της 7

qoandoquidem pro universorum salute majorera τών πάντων σωτηρίας τδν μείζονα άνεδέξω κάματον.
suscepisli laborem. Adeo ut si mulli ex fratribus ^ "Αστε έάν σε πολλοί τών αδελφών διά τήν έπ' άκρον "
te ob eupremam juslitiam odio babuerint, eorum δικαιοσυνην μισήσωσιν, τδ αυτών μέν μίσος ουδέν σε
quidem odiuoi nullatenus te laedet, jusli aulem Dei βλάψει, ή δέ τού δικαίου θεού φιλία πολύ σε όνήσει
amicitia roultum tibi conducei. Itaque nitere laudem Ώστε πειρώ τδν έξ αδικίας γινόμενον έπαινο ν άποσεί-
injustilia parlara depellere, per jusUm vero admi- εσθαι, διά δέ δικαίαν διοίκησιν τδνέκ Χριστού έ π » ·
nislraiionetn sectari ulUem laudem ex Gbrislo pro- φελή θηρεύειν Επαινον.
venientem.
INTERPRETATIO R U F I N l .

prosperitate ventorum ; ut navigantes omnem tribulationem , e l omne periculum supcrent, tanquam i . i

inare prorundum mundi istius, et vit» humanae pelagus navigantes : in quo el esuriendum sil et silien-
dum, nuditatem quoque ferendam ; morboseliam corporis, et aegritudines tolerandas ; insuper et hoini-
num insidiis ac dolis saepe laborandum : quippe qui et dispergendos se nonnunquam novennt, sed a l i -
quando etiam congregandos; vomitus quoque et suggillationes fcrendas, cum exconfusione peccatorum»
et rejeclione criminura , velut male congregali in visceribus fellis, jactura facienda est, et abjicienda
prorsus e corde omnis intrinsecus latens amariludo pcccati, si qua forte ex desideriis iniquis, velut ex
cibis noxiis cougregata est; quain utique curo evomueril quis el abjecerii, ingcnlis aegriuidinis libera-
bitur morbo, si lamen post vomilum quae ad sanitalem perlinent sumal.
X V I . Verumlamen scilole cuncli, quod supra omnes vos laborel episcopus: quia utiusqiiisque veslrum
*mim propriuni fert laborem; ille vero, et suum, et singulorum. Propler quod, ο Clemens, lanquam qui
«uunibus prseesse te noveris, singulos proul potueris juva, et singulorum labores leva, qui et singulorum oiius
ac sollicitudinem porlas. Unde etego utinc banc libt injungens dispensalionem, scio quia accipio gratiam
inagis quam preslo ; sed esto conlidens, et forliter fercns; certiis quia laburis tui meriium rccipics, cum
ad porlum quielis incolumeic hanc provexeris navem; ibi mercedes et praemia pro omnium salute suscipies,
tii bic pro omnium incolumilate vigilaveris. Itaque si te muhi ex fralribus. propter rigorein jiistiliae <xtio
babueiiiit,ex hoc quido.m non laederis, sed ex hujuscemodi odiis amor iibi conciliabitur Dei. Ει ideo salage,
el reftige ne lauderis ab iniquis, et ne a pessime agenlibus diligaris; sed polius, ut propler jusium
dispcubalionem et aequisuimara regulam disciplinae, a Christo collaudari merearis.

VARIiE LECTFONES.
τού Χριστού Ruf. interpunclione mutata.
87
ό C. Excidisse forlasse ώς post σωτήρ suspicalur S.
8 8

ούρια Ο.
8 9 M
μέγα C. l U Ο c. S, δτε C.
4 1
γυμνιτεύοντες Ο.
4 1
l u β,δτε C, δ τε 0 . ότέ μέν vitiose
4 9

in tcxluiu irrepsisse putat S. Tom συναλιζόμενοι C. lege άπεμούντες, vel, cum Ο , άπερώντες. * άπε-
4 i 8

μήσαντες C. Deiu προθέμενοι pro προσιέμενοι var. lect. ap. C. · Οάρσει Ο. 8

καθό τι Ο. 4 7
Ita Ο el ex ν 8

ccijecl, C, in cuj. texlu έπακρον. Subinde μισήτουσ.νίϋαη. L i R u f . odio habuerint, uii^. ώνήσει(^ 49
 53 CLEMENTftiA. — EPISTOLA GLEIfEKTIS A d M C O B L M . 54
XVH. Ταύτα είπων και τά ·· τούτων πλείονα πα- Α XVII. Haec et alia plura com protulieset, rorsTjj
Ην τώ πλήθει προσεμβλέψας. εΤπεν Κα\ ύμεϊς ;δέ, mullitudinem intueng d i x i t : Et vero vos, dilecti mei
αγαπητοί μου αδελφοί κα\ σύνδουλοτ, τψ προκαθεζο- fratres et conservi, presidi veritatis in omnitra*
μένψ αληθείας κατά πάντα ύπείξατε, τούτ' β 1
είδό- obsccundate, iliud scientes, quod qui tranc c o n -
τες, δτι ό τούτον λυπήσας Χριστδν, ού τήν καθέδραν trislaveril, Ghrislum, cujus cathedram tenet, nOtt
πεπίστευται, ούκ έδέξατο, κα\ ό " Χριστδν μή δεξά- recepit; ei qui Ghristum non receperit, quasi q u i
μένος ώς άθετήσας τδν Πατέρα λογισθήσεται, διδ τής Patrem rejecerit reputabilur, ideoque a bono regn>
αγαθής βασιλείας άποβληθήσεται. Ού είνεκεν πειρά- ejicielur. Qua de causa ad omnes conventus venira
σθε, κατά πάσας συνόδους έρχεσθαι " , ίνα μή ώς satagite, ne velut desertores, per imperaloris anxie-
λειποτάκται ύπδ τής τοΰ ταξιάρχου άθυμίας άμαρ- latem, peccali probrum accipialis. ldcirco anto-
τίας έγκλημα λάβητε. Διδ πρδ πάντων οί πάντες τά omnia cuncli q u « pro ipso faciunt sentiie, id co*
υπέρ αύτοΰ φρονείτε, τ ο ΰ τ ' είδότες δτι δι* έκαστον gnoscentes, quod propter unuroquemquc vestrum
Μ

υμών δ πονηρδς αύτψ μόνψ τδ 23 πλείον έχθραί- diabolus ipsi soli magis inimicus bellum infert. V o *
νων προσπολεμεί. ΎμεΤς ούν πειράσθε τή πρδς αύ- ergo contendite in amore erga ipsum el in mutua
τδν στοργή xa\ τή πρδς αλλήλους εύνοία διατελείν benevolentia perscverare, eique obedire; ut ei ipse
καί αύτψ έπακούειν, ίνα καί αύτδς κουφίζηται καί sublevetur, et vos possilis salulem consequi.
ΰμείς σωθήναι δυνηθήτε.
XVIII. Ένια δέ κα\ άφ' εαυτών νοείν οφείλετε, διά XVIII. Quineliain nonnulla ex vobis ipsis debelis
τδ αύτδν μή δύνασθαι έν φανερψ λέγειν διά τάς έπι- inlelligere, qua? ipse manifeslo diccre propler insi-
βούλας- οίον έάν έχθραίνη τιν\, μή αναμένετε αύτδν dias non possit: verbi gratia, si alicui sil infensus,
•ίπείν, τψ δέ μή προσαμιλλάσθε, άλλά φρονίμως we exspecletis ipse dicat : illi vero nolite in conten-
Ιπεσθε" αύτοΰ τψ βουλήματι, εχθροί γινόμενοι οιςέχ- tione assislere; sed prudenter bujus volunlatenr
θραίνει, καί μή ομιλούντες οίς μή ομιλεί- ίνα Ικα- scquimiiii, odio habenles quo3 odio prosequituiy
στος, έπιδικαζόμενος τού πάντας φίλους έχειν, αύ- e c loquentes cum iis cum quibus non loquilur; ut
D

τδν διαλλάττων σώζηται, τής αύτοΰ έπακούων όμι- quilibet dum studet universorum amicitiam habere,.
λίας. Εί δέ τις φίλος μένει οίς αύτδς έχθραίνει, καί reconciliatus ei salvus fiat, ejus obediens sermoni.
84

λαλεί οίς αύτδς ούχ ομιλεί, είς έστι και αύτδς τών Quod si quis amicus permaneat his quos ipse odit,
Αοθρεύειν · θελόντων τήν Έκκλησίαντψ γάρ σώματι
Τ
et loquatur cum qaibus ipse non disseril, unut-
*υνων ύμίν , τή γνώμη μή ών μεθ* υμών, καθ* υμών etiam ipse eorura est qui Ecclesiara exterminare
M

έστιν, πολλψχείρων τών έξωθεν φαινομένων έχθρων, cupiunt : corpore enim vobtscum manens, seiiten-
μετά δοκού σης φιλίας σκορπίζων τοδς έσω. tia vobiscum noii existens, contra vos e s l ; multo-
pejor iis qui exira iuimici apparem. quippe qui cum apparcnte amicilia eos qui intra sunt dispergat.

INTERPRETATIO RUFINI.
XVII. H » c cum dixtsset, et his similia quamplurima, rursum respiciens ad populum , d i x i t : Sed e r
vos, cbarissimi fratres el conservi m e i , buic qui pra?sidel vobis ad verilatem docendam, in omiiibua.
obedite, acientes qood si quis bunc contrislaverit, Christum , qui ei docendi crcdidit cathedram, no:i
recipit; et tanquam qoi Chrislum non susceperil, nec Deum Palreni suscepisse judicabitur; el ideo nec
ipse suscipietnr in regno coelorum.Propter qaod satagite, ad omnem colleciam et congregationem semper
fonvenire ; uli non velut negligcmes el desidcs, a Christo judice rondemnemini. Convenienles vero sem-
per ad Clementem, omnes date operam pro ipso senlire , el summo studio favorem veslruni erga ipsum
dependere ; scientes quod propter singulos vos ipsurn- magis solum infeslat iniraicus, et in ipsum niajora
suscitatrbella. Oportel ergo vos summo studio niti, ut omnee erga illum vinculo amoris innexi, plenissimo^
erga eum inhaereatis affectu. Sed et vos quoque ipsi, unanimes in omni concordia perdurale; quo facilius.
etiam i l l i obedire omnes pariter in consensu et unaoimitale possilis, per quod el vos salutem consequi, et
iJle possit ubiempeiantibus sibi promptius impositi oneris pondus evehere.
XVIII. (4i)Quaedam oliamex vobisipsis inlelligeredebetis,si qua siui quae ipse^proplerinsidias hominum.
malorom, non potestevidentius etmanifesiiusproloqui: verbi gralia, (42) si iuimicus est alicui pro actibus-
suis; vos noliie exspectare ut ipse vobis d i c a l ; cum Ulo noliie amici esse; sed prudenter obscrvare
dcbelis, el voluntali ejus absque comroonilione obsecundare et avertere vos ab eo, cui ipsum sensistis-
aversiini; sed Dec loqui bis, quibus ipse nou loquitur; ut unusquisque qui in culpa est, dum cupit
omaiura vestruro amicilias reparare, feslinet cilius reconcHiari ei, qui omnibus praeest, et per hoc rede^t
ad salutem, cum obedire coeperit monitis praesidenlis. Si vero quis amicus fuerit bis quibus ipse amicus
ooo est, el locuius fuerit cum bis quibus ipse non loquitur, untis est el ipsc ex illis qui exierminar»
Dei Ecclesiam voluni; et cum corpore vobiscum esse videatur, menle etanimo contra vos est; ei esL
mn\io nequior boslis bic, quam illi qui foris *unl, et evidenter inimicL s u i i l : bic enim per amicitiarum
specieiu. qu« inimici sum^erit, et Ecclesiam dispergit ac vastat.
V A R l ^ : LECTIONES.
· · τήν«0. · τοΰ(ϊ9. GfcHom. ι ι ι , 6 6 , C . " ώ ς C.
ι Μ
κ α ι (είςίη marg.) πάσας συνόδουςέρχεσθαι C, έ *
πάσαις συνόδοις συνέρχεσαι var. le< t. ap. eumdem. Rutiuus propier. quod taiagite ad omnem colleci im
et congregationem $empet convenire. Tum S. mavult: άπδ τής τοΰ ταξιάρχου ασυλίας.. Gfr. Hom. m , 69.
* τούτο G.. ·· έπεσθαι 0 . · · μέν ή C, male.
% w
όλεθρεύειν Ο .
M
ήμίν 0 . Tuui idem ημών, καθ* η μ ώ ν
χαθ' ημών pro υμών, καθ* υμών.
VARIORIJM N O f i f i .
U ! ) Haec citantur inconcilio Vasenst i , can. 6. leg. Capilul. I. v u , c. 564.
μ±) Citami concitium MetensesubtHephauo V» c. 12;ioaones VIU,Ep. 154; Gregortus V n , L y w ^ l ^
 S. CLEMEJSTlS 1 ROM. PONT. OPEUA DUBIA.
X I X . Atque his dteli» in medio coram omnibus Α X I X . Καί ταύτα είπών, iv μίσω έπΙ πάντων μοι
msrntts mihi itnponcns in suacalbedra sedere me τάς χείρας έπιθε\ς είςτήν αύτοΰ χαθέδραν καθεσθη-
erubescentem cumpiriit. Cumque sedissem, bocsla* ναί με έδυσώπησεν* Καθεσθέντι δε τούτο μοι
tim mibi d i x i t : Rogo te coram omnibus aslantibut ευθέως έφη· 'Αξιώ σε έπί πάντων μου τών συμ-
fralribus meie, nt postquam ex hac, quemadmo- παρόντων αδελφών, δπως οπόταν τοΰ ενταύθα,
dum mibi neeesse est, vita migravero, Jacobo fra- ώς έμοί οφείλεται, απαλλάξω βίου, σέ Ίαχώβφτφ
ttj Domini mitUrs in epiiome, describasque etiam άδελφφτοΰ Κυρίου διαπέμψαι •· έν επιτομή άναγραψά-
usque ad coRilaliones puerilise tnae, et quo modo μενον μέχρι xa\ 24 παίδων σου (43) λογι-
τ ω ν έ κ 60

ab initio usqne nunc me comitatus es, sermonibtrs σμών, καί ώς άπ' άρχής| μέχρι τοΰ νύν συνώδευσάς
a me per civiiates prsedicatis et actibus meis intcn- μοι, έπαχούων τών χατά πδλιν ύπ' έμού κηρυχθέντων
dens : deinde in flne mortis quoque meae occasio- λόγων τε καί πράξεων έπειτα πρδς τφ τέλει χαί 11

wem, sicut dixi, deelarare non pigcbit. Neqoe enim τήν τοΰ θανάτου μου πρόφασιν, ώς προείπον · · , δηλώ-
ea res valde ipsuni contristabit, gnarum mepie id σαι μή όκνήσεις. Ούτε γάρ λίαν αύτδν λυπήσει τούτο,
pcrsolvisse, qood omnino perpeii necesse erat: ma- είδότα δτι δ πάντως έδει με παθείν εύσεβώς άπεδόμην,
xiwa vero aflicietur consolatione, cum didiceril μεγίστης δέ παραμυθίας τεύξεται, μαθών δτι μετ'
quod post me non inerudilus vir nec vivificorum έμέ ούχ άμαθης άνήρ χαΐ ζωοποιούς λόγους άγνοών
ignarus sermonum Ecclesiaeque rcgulam nesciens κα\ Εκκλησίας κανόνα ούχ είδώς τήν τοΰ διδάσκοντος
docenlis acceperil cathedram. Imperili eiiim ac se- έπιστεύθη χαθέδραν. Πλάνου· γάρ ομιλία τών άκουόν-3

ductoris seruio audientis vulgi animas inlerimit. των δχλων α ν α ι ρ ε ί τάς ψυχάς.
u

X X . Unde ego, domine mi Jacobe, bis ab eo
diclis polliciios non tardari, sicul jussus sura,
magnam partem serraonum per civilates habito-
f u m , qui jam tibi descripti sunt ac per ipsum mls-
si, in libris breviter comprehendere, quasi indicandi
X X . "Οθεν έγώ, κύριε μου Ιάκωβε, αύτοΰ ταύτα
είπόντος, υποσχόμενος ούκ ώκνησα · · , ώς έχελεύσθην,
τδ πολύ τών χατά πόλιν λόγων τών ήδη σοι προγρα
φέντων χα\ ύπ' αύτοΰ διαπεμφθέντων (44) έν βίβλοι ς
\ χεφαλαίων ποιήσαι, ώσπερ σημείου χάριν, χα\
ε7:

g r i l i a , sicque ad te destinare, cum bac inscriplione: διαπέμψαι σοι, έπιγράψαντα ",ΚΛήμεντος

β ο τ ω ς r&r
Clementi* Epitome prmdicationum Petri in pere- Πέτρου επιδημιών χηρυγμάτω*-έχιτομή.Μϊρ, το»
griHationibus. Caeierum exponere ut jussus sum έκτιθέναι, ώς έκελεύσθτν, άρξομαι.
kicipiacn.
LNTERPRETATIO RUFINl.
X I X . Ει cum haec dixisset, in medio, coram oninibus, manus mibi imposait, et in catbedra ftua, tn-

Seiiii \erecundia fatigalum scdere uie compulil. Ciimque sedissem, bacc ad me rursum loculus est;
teprecor te, Clcmens, coram omnibus qui praesentes sunt, ul postcaquam, sicut naturale debituin e s l ,
y\tx priesentis finem fecero, Jacobo frairi Domini describas breviler, *el quae ad inilium fidei ttiae spc-
ctanl, vel eliain quos anle lidem animos gesseris; sed et qualiler mibi ab initio usque ad iinem, comet
Hineris et actuum fuerie; quaeque per singulas civitatcs iue dispulante sollicitus auditor ^xceperis;
quique in priedicationibus meis verborum fuerii ordo vcl actuum ; sed et qui me tiuis iu bac urbe repe-
reril, sicut dixi, oinnia quam potes brevissime coinprcbensa, ad ipsum te deslinare non pigeat. Nec
verearis ne forle multum de mco exilu conlristandua sit, cum me id propielate suatinere non ambigat:
erit autem ei grande solalium, si didicerit quod post me non imperilus vir aliquis, aul indoctus, alque
ignorans divim vorbi mysierium, et ecclesiastici ordinis disciplinam, vel doctrinx rcgulam nesciens,
susceperil catbedram meani. Scil enira quia si indoctus elinscius officium doclorie accipiat, sine dubio
discipuli et audilores ignorantiae tenebris obvoluti, in inlerilum demergeutur.
X X . Dndeelego, mi domine Jacobe, cum bacc ab eo praecepla susceperim, necesse habui implere
quod jusserat, indicans libi, el de bis ipsis simul, et de illis breviier comprehendens, quae per singulas
quasque url>cs digrediens, aul in pradicationis sermone proluleril, aut in geslorum virlule perfcceril;
quanivis libi, de liis nlurima jam, et pleuius anle descripu, ipso jubente traiismiserim ; sub eo tilulo
quem ipse pracepil afligi, id esl Clemenlis Itinerarium Praedicalionis Petri. Sed et nunc jam expo-
nere quae praecepil incipiam.
V A R L E LECTIONES.
·· PlaniusEpii. c. 147 ; 'Αξιώ σε έπ\ πάντων μου τών συμπαρόντων άοελφών, δπηνίχα τοΰ ενταύθα
μεταστώ βίου, ώς ή τού θεού κέκρικε πρόνοια, πάντα τψ κυρίω Ίακώβφ τψ άδελφώ τοΰ Κυοίου
μου έν επιτομή άναγραψάμενον διαπέμψαι, κ. τ. λ. * έκ παιδός σου cod. 804 et Epil.U c. S. · lla Ο C.
β ι

rod. 804 el Epit. 1.1., τά τέλειϋ. ώ ς προείπον οιιι.Ο. ·· Ua de conject. C, cujus textns etO exli. πλά­
Μ

νος. — ·* άναίρει C. · · όκνήσω Ο. ·· έπιγράψας cod. 804 el Epit.c. 147, quod praeslal.
VARIORUM NOTifi.
(43) Έχ παίδων cov. Nniat Cotdcrios in uno C eic. FJnde non absurde colligas pscudo-Clementem
CoOice Graece haberi έκ παιδός σου. Pluris refert ubris illis id prassure, quod motlo pra3cipilur; cum
expendere qua ralione libi i Hecugnitionum, qui aub ab ipsis puentiaB suae cogitauonibus Jacobo pan-
Cleiiientis ad iacobum fraln»in Domini scribenlis dendisexordium sumat. Quoeirca minime assenuen-
conficli sunt, inchoenlur. lncipiunl nempe ab his dum videtur Rulino, qui epislolaiq lianc libris Re~
•/erbis: Ego Clemens, in urbe Homana natu$, ex prima cogniiionum tempore posteriorem censet. C O U T .
mlait pudicilim studium gessi; dum tne animi inten- (44) Καϊ ΰπ' αύτου διαπεμφθεντωτ. Quasi Pe-
ιίο rc/ίίί vinculit quibuxdum svlliciludinis et mterorii trus ad Jacobum misisset seiniones el aclus suos,
innexum leneret. lnerat enim mihi cogilatio (incer- boc csl, librum forsan Aciuum el dissertationum
inm xune unde iniiium tumpserit); crebro enim ad Pelri, cum qui a Pbotio inveniri non poiuit. Sud
Humuiiam meam cvnditionem morialitatn adduccns, Ruiimis solens more suo lurbal. U>.
 CLEMENTINA. — 110MILIA 1. 58

ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ
ΤΩΝ ΠΕΤΡΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ ΚΗΡΥΓΜΑΤΩΝ ΕΠΙΤΟΜΗ.

CLEMENTIS
DE PR.EDICATION1BUS PETRI INTER PEREGRINANDUM ΕΡΙΤΟΜΕ.

25 ΌΜΙΑΙΑ Α\ Α HOMILIA PRIMA.

I. Έγώ Κλήμης, 'Ρωμαίων πολίτης ών, κα\ τήν I. Ego Clemens, civis Ronianus, priroam aeta-
πρώτην ήλικίαν σωφρόνως ζήσαι δεδύνημαι · , τής εν­ tcm pudice ac tempcranler vivere valui, cum a
7

νοίας μου έχ παιδδς απασχολούσης τήν έν έμο\ έπι- pueritia mens mea atque cogilatio inhacrcntera
θυμίαν είς τε άθυμίας κα\ πόνους. Συνήν γάρ μοι mihicupidilalem avocaret ad moerores et molcstias.
λογισμδς ούχ οΐδα πόθεν τήν αρχήν λαβών, περ\ θα­ Ineral cnim consideralio, nescio unde oborla, q u «
νάτου πυχνάς ποιούμενος υπομνήσεις, δτι άρα θα- crebro morlis commonebat : quod ulique poslmor-
•κυν ούχ είμι χα\ ουδέ μνήμην τις ποιήσει μού ποτε , tern non sim, neque usquam mci racntionem quis-
τοΰ απείρου χρόνου πάντων · · τά πάντα εις λήθην qnara faciurus sit, scilicel innnenso tcmpore cun-
φέροντος, έσομαι δέ ούκ ώ ν , ούχ δντας ·· είδώς, ού ctorum cnncta in oblivionem adducente, sira aulem
γινώσκων, ού γινωσκόμενος, ού γεγονώς, ού γινόμε­ non existens, eos qni sunt non cognoscens; nec
νος" κα\ αρά · ποτε γέγονεν δ κόσμος, χα\ πρδ τού
7 cognoscens, nec cognitus; quique aliquando non
γενέσθαι τί έτδς ή ν ; είγάρ ήν άε\, καί Ισται· εί δέ fuerim, el lunc non sim? E l an faclus sil mun-
γέγονε, κα\ λυθήσεται· κα\ μετά λύσιν τί άρα έσται d u s ; et aniequam iierct, quidnam fueril? Nam ύ
πάλιν, εί μή τάχα σιγή κα\ λήθη ; κ α \ τάχα έσται ^ semper exsliiit, sfcmper eril : si aulem faclus e s l ,
ΤΙ

eliam dissolvetur : et posl dissolulionem qitid erit

τι, δ νύν νοήσαι ού δυνατόν.
iterum, nisi forte silenlium et oblivio? Et forsan
erit aliquid, quod nunc cogitare est impossibile.
Π. Ταύτα τε και τά τούτοις όμοια ούκ οιδα πόθεν II. Hsec atque bis sirnilia, nescio unde, indesi-
άπαύστως ένθυμούμένος, όδυνηράν είχον λύπην τοσού­ nenler cogitans, acerbam adeo c<*pi trislitiam, ut
τον, ώς ώχριακότα με τήκεσθαι* κα\ 2G δεινότα-
τ ο
pallerem ac labescerem : et quod molestissimuiii,
τον , εΓ ποτε άπώσασθαι τήν φροντίδα ώς ανωφελή si quando eam sollicitudinem tanquam inulilem re-
έβουλευσάμην, άκμαιότερόν μοι μάλλον τδ πάθος έγί- pellcre cogiiarem, vehemcntior multo me urgeb&t
νετο , κα\ ήχθόμην έπ\ τούτω, ούκ είδώς σύνοικον afTectus : eamque rem aegre ferebam, nesciens quod
χαλήν Ιχων έννοιαν, αθανασίας άγαθήν αίτιαν μοι
Τ β
contubernalem praclararo haberem eam cogiialio-
γενησομένην ' , ώς ύστερον τή πείρα έπέγνων κα\
7
nem, quae mibi bona immortalitalis forei causa,
θεώ τψ πάντων δεσπότη ηύχαρίστησα. Ύπδ γάρ τής quemadmodum poslea experienlia agnovi, et Deo
κατ* αρχάς θλιβούσης με εννοίας είς τήν τών πραγ­ cuciclorum Domino gratias egi. Gum enim me ab
μάτων ζήτηβιν κα\ εύρεσιν ήναγκάσθην έλθείν κα\ initio illa consideralio premeret, ad rerum inquisi-
τότε έταλάνιζον ούς τήν αρχήν άγνοιαν μακαρί- ^ tionem et invenlionem venire coactus sum : tunc-
ζειν έκινδύνευον. que iniseros judicavi, quos principio per ignoran-
tiain be*los predicare austis fuerain.
III. Έ κ παιδδς ούν ηλικίας ών έν τοιούτοις λογι­ III. Igiiur cum a puerili selale in bujusmodi dege-
σμούς, χάριν τού μαθειν τι βέβαιον, είς τάς τών φιλο­ rero cogitalionibus, quo aliquid certi addiscerem,
σόφων έφοίτων διατριβάς· και οφεν έτερον έώρων, ή ad philosopborum advenlabam scbolas; nibilque
δογμάτων άνασκευάς κα\ κατασκευάς χαλ έρεις κ φ aliud cernebam, quam dogmalum deslructioncs
φιλονεικίας κα\ συλλογισμών τέχνας JRl λημμάτων et astruciiones, item lilcs et conlentiones, et
έπινοίας· χα\ δτέ μέν έπεκράτει, φέρε λέγειν, δτι
n
syllogismorum artificia, necnon sumplionum exco-
αθάνατος ή ψυχή, δτέ δέ δτι θνητή. ΕΓ ποτε ούν έπε­ gitaliones : et inlerdum quidem pravalebal, verbi
κράτει λόγος δτι αθάνατος, έχαιρον δπότε δέ δτι θνητή, gralia, animam esse immortaleni, inlerdum au-
ελυπούμην* πλειον δέ ήθύμουν, δτι ούδ* δπότερον
7 β
tem morialem esse. Si quando igilur sermo de
είς τον έμδν βεβαιώσαι νούν ήδυνάμην πλήν · συν- illius imraortalitate obtinebal, laelabar; cum vero
7

V A R L E LECTIONES.
w
Scripserim c. Ο δεδυνημένος, sed obstat καί copula pnecedens. Nominalivus absolutns prim»perio :»
epigraphes modo toti narralioni elecanler praefigeretur. πάντως conj. S. ·· Fortasse ou ra δντα pra
w

oix δντας S. Tum ού γάρ γεγονώς Ο pr. raan. άρα C. και ή Ο.

7 0
αγαθής C. "γενομένην G. τιρ
7 1 7 ί

anie πάντων excidit e recensione Glerico-Schwegleriana. ότέ μέν — ότέ δέ S Ο, δτε μέν — οτε δέ G.
7 4

η
lla locum sanavi ex Ο. Prope accedit Epilome, quam admonenle Cotelerio S in auxilium vocavit.
Vbb. δτι θνητή, ελυπούμην πλείον δέ ήθύμουν desunt in lextu C i . · Ruiiuus clarius : sed hoe tantutn
7

intetligebam, quod sententicc ac definitiones rerum non pro natura sui ac veritate cautarum, sed pro ir.qaim
dsfeudaitium falscc imaginarentur autverw.
 R. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. «0
eeTiuo dc morlalitale, tristis eram : magis aulem Α ενόουν ότι αί δόξαι τών υποθέσεων παρά τους
rursus animum despondebam, quod neulrum pos- έκδικούντας ψευδείς ή αληθείς ύπολαμβάνονται,
scm menti meae infigere : verum reputabam niecum, κα\ ούχ ώς έχουσιν αληθείας φαίνονται. Έπιστήσας
sententias coiilroversiarum pro viribus propugna- ούν ήδη ποτέ δτι ού παρά τάς έκδικουμένας 2 7 0 1 W -

torum veras aut falsas exislimari, non aulem talcs θέσεις ή κατάληψις γίνεται, άλλά παρά τούς έκδι-
videri,quales revera sunt. iam igitur animadvertens κούντας αί δδξαι άποφέρονται \ έτι μάλλον ίλιγγιών
Τ

eomprebensionem non oriri ex rebus ad agitandum έν τοΤς πράγμασιν. Διδ έκ τού τής ψυχής βάθους
proposius, scd pro ingetiio dispulantium slatui έστέναζον ούτε γάρ τι βεβαιώσαι οΤδς τ' ήμην, 7 9

dogmata, adliuc magis bisce dc rebus pcrplexus ούτε τήν τών τοιούτο>ν φροντίδα άποσείσασθαι έδυ-
haerebam : quarc ex animae profundo gemebam; νάμην, καίπερ βουλδμενος, ώ ς φθάσας εΐπον* δτι 7 9

neque cnini poieram firmi aliquid decernere, ne- έμαυτώ πυκνότερον ήσυχάζειν επιτάσσοντας, ούκ
que de islis solliciludinem valebam depcllere, elsi, οΐδ' δπως λανθανόντως μεθ' ηδονής ό τών τοιούτων
9 9

quemadmodum dixi anlea, id vellem; quoniam,cum με είσήρχετο λογισμός.

mibi frequenler quieleiti imperarem, nescio quo
inodo lalenler borum cura volupiate subibat me
cogitatio. ^
IV· Et iterum haesilans dicebam apod rae : Quid IV. Καί πάλιν άπορου μένος έλεγον έμαυτψ* Τί μα­
inaniter laboro, cum manifesla siires?Quod si ταιοπονώ, σαφούς δντος τού πράγματος; δτι εί μέν
quidem posl mortem non ero, uuoc , quando sum, θανών ούκ είμι, νύν δντα με λυπεΤσθαι ού προσήκεν . 9 Ι

contristari me iion oportet. Quocirca Irisliliam ad Διδ τηρήσω τδ λυπεΤσθαι είς τήν τότε , δτε ούκ ών
illum diem rescrvabo, iu quo, cum futurus ιιυη sim, ού λυπηθήσομαι. ΕΙ δ* άρα είμ\, τί νύν έκ περισσού
IIOII conlristabor. Si aulem ero , cur nunc mihi μοι πρόσεστι τδ λυπεΤσθαι; Κα\ ευθέως μετά τούτο
superfluo inest trislilia? Stalimque poslea alia me έτερος με είσήει λογισμός. Έλεγον γάρ· Μή τί γε 9 9

Bubiil cogitatio. Dicebam quippe : Annon illic pejus τού νύν με λυποΰντος έκεΓ χείρον παθεΤν έχω, μή
quidpiam eo quod me nunc crucial, passurus sum, βεβιωκώς εύσεβώς, κα\ παραδοθήσομαι κατ* ένίων
6i pie non \ixero, ac secundum quorumdam p b i - φιλοσόφων λόγους Πυριφλεγέθοντι κα\ Ταρτάρω ώς
losopborum sermones Pyriphlegetliontt tradendus Σίσυφος ή Τιτυδς ή Ίξίων ή Τάνταλος. κα\ έσο­
9 9

sum el Tartaro, quemadmodum Sisyphus vel Tityus μαι έν ίβου τδν αίώνα κολαζόμενος; Πάλιν τε άνθυπέ- 9 4

Vel Ixion vel Tantalus, atque in inferno anenium φερον, λέγων Άλλ' ούκ έστι ταύτα. Καί πάλιν έλεγον*
puniar? Iterumque replicabam dicens: Sed ista non C ΕΙ δέ έστιν; Άδηλου ουν δντος τού πράγματος, έλε­
9 9

fttiiit. Rursusque aiebara : A l si sunt. Cum igitur, γον, άκινδυνότερόν έστι μάλλον εύσεβώς βιώσαί με.
inquiebam, incerla res sit, mullo magis extra peri- Καί πώς 28 δυνήσομαι τού δικαίου χάριν, είς άδη­
culum est pie me vivere. Et quo pacto juslitiae λο ν ελπίδα άφορων, τών τού σώματος κρατεΤν ηδονών;
gratia, ad incerlara respiciens spem, polero corpo- Άλλ' ουδέ τί ποτέ έστι δίκαιον άρεσκον θεφ πεπλη- 9 9

ris voluptaies comprimere ? Sed nec quidnam sit ροφόρημαι, ούτε εί ή ψυχή αθάνατος ή θνητή γινώ-
justum Deo acceptuin, plcne cerloque novi, nec σκω· ούτε τις λόγος βέβαιος ευρίσκεται, ούτε τών
ulrum auima immortalis sit cognosco, au morlalis: τοιούτων λογισμών ήσυχάζειν δύναμαι.
ncque ulla terta ralio inveuitur, neque hos nientis
molus acdare possum.
V. Quid igilur me facere oporlet, nisi boc? In V. Τί ουν χρή ποιεΤν ή τούτο ; Είς ΑΓγυπτον8 7

iEgyptum proflciscar, el adylorum hierophaniis ac πορεύσομαι, καί τοΤς τών άδυτων ίεροφάνταις τε 9 8

propbetis amicus etticiar; magoque qasesito et i n - καί προφήταις φιλιωθήσομαι, κα\ μάγον ζητήσας κα\
venlo multa pecunia persuadebo, ut animse evoca- εύρων χρήμασι πο^οίς πείσω, δπως ψυχής αναπομ­
lionem, quam necromanliam vocanl, facial, tan- πήν, τήν λεγομένην νεκρομαντείαν ποιήση, έμού 9 9

quam videlicel ego de aliquo negotio sciscilcr: erit
aulera inlerrogatio, ut discam utrum auima sit
immurlalis. A l responsio animae de sua immorlali-
tate non ex loquela ipsius aut mea audilione erit
ως περί τιμήματος τίνος πυνθανομένου· ή δέ πεύσις
Ισται περ\ τοΰ μαθεΤν εί αθάνατος ή ψυχή. Ή δέ τής
ψυχής άπόκρισις, δτι αθάνατος έστιν, ούκ έκτου
λαλήσαι ή κα\ άκούσαι έσται μοι γνώναι, άλλ' έκ
99

roibi comperta, sed ex sola visione; ut bis ipsis τού όφθήναι μόνον, ίνα, αύτοις όφθαλμοΤς ίδων αυτήν,

VARIiE LECTIONES.
Hic quoque legcndum e3t αποφαίνονται, ut Epit. cap. δ C.
1 1
τέ C. Subinde ουδέ pro ούτε 0.
7 8

*· ώς om. Ο. 9 9
οΐδά πως C. Tum i d . μοι ρ. με. 9 1
προσήκει Epit. c. 4. Fortasse είς τηνικαΰτα ρ. είς
τήν τότε Cfr. Epit. I. c. S. 9 9
έλεγον γάρ, εί μή C. ' Τίτυος C.
9
καί πάλιν τε Ο.
9 4
ού δ*λου C . 8 9

8 9
δίκαιον κα\ άρεσκον C. 9 7
Schweglero itivito ita interpunctionem mutavi, non invila indole linguae
Graecae. Edd. distinguunt: Τί ούν χρή ποιείν; ή τούτο, είς, κ. τ . λ. τέ accessit ex 0,ubi pr.man. scrj-
9 9

pserat ίεροφάντες. 8 9
νεκυομαντίαν 0. Legendum τή λεγομένη νεκρομαντεία: ars enim morluos evocamli
νεκρομαντεία d i c i l u r ; vid. Recogn. i , 5 (per eam,' quam necromaiiliam vocant) D. Sed et mimis apte
νεκρομαντεία vocari queatmagica ipsa cvocalio, quomodo dixerit Cicero, Tusc. q. i , 16 ijndeea, quam
meus amicut Appiu$ νεκρομαντία faciebal. Stophanus Icgcbal : In e ea, qum —νεκρομαντεία facieba*.
9 9
έστι 0.
 0! CLEMENTINA. — HOMILIA I.
αυτάρκη κα\ Ικανήν απόφαση έ χ ω , έκ του μόνον Α oculis illam videns sufficttntctn ac idom-am babeain
φανηναι δτι έστιν * χα\ ούκ έτι δυνήσεται τά τών
t declarationem quod exislat, ex eo solo quod appa*
οφθαλμών Ιδια τά της ακοής ανάτρεψα ι άδηλα βή­ ruerit; nec amplius incerta audilus verba oculoruui
ματα. Όμως χα\ αυτήν ταύτην τήν σκέψιν άντέβα- polerunt firimtatem evertere. Altamen banc quoque
λόν τινι συνήθει φιλοσοφώ, δς συνεβούλευέ μοι,
9 1
deliberationem cuidam pbilosopho, necessario meo,
τούτο μή τολμάν, κατά πολλούς τρόπους. ΕΓτε γάρ edisserui, qui consilium mihi dedit, id ne auderem,
ούκ είσακούσεται, φησίν, ή ψυχή τω μάγω, σύ τοίς mulias ob rationes. Sive eniin, inquit, nriago nou
29 ταύτα ποιεΤν άπαγορεύουσι νόμοι ς ώς άντιπράξας obtemperabit aniraa, l u , tanquam qui legibue ista
δυσσυνειδήτως βιώσεις* εί δέ έπακούσεται, μετά τού facere proliibentibus repugnaveris, male libi con-
δυσσυνειδήτως σε βιοΰν, οιμαι τά τής εύσεβείας σοι scius vives: sin vero obedieril, praeterquam quod
μηκέτι προχωρείν, ού εινεκεν κα\ έτόλμησας.
β 1
mala in conscientia vives, non amplius libi bcne
Έχθραίνειν γάρ τδ θε ον λέγουσιν έπ\ τοίς τή λύσει
Τ
cessura existimo ea qua» ad pielalcm perlincnt,
θανόντων σωμάτων σκύλλουσι τάς ψυχάς. Έγώ δέ cujus ergo isla ausus es. Nam Deum aiunt odio co*
ταύτα άκουσας, οκνηρότερος μέν πρδς τδ τοιούτον prosequi, qui animas mortuorura a corporibus se-
«γχβιρηααι έγενδμην, τής δέ απαρχής μου ούκ έπαυ- £ paraias divexant. Ego autem bis auditis scgnior
βάμην βουλής, άλλ' ώς έμποδισθείς τήν όρμήν ήθύ­ quidem ad illud afgrediendum effectus sura, a con-
μουν. silio lamen quod initio ceperam non destiti, sed
velul ab impelu desiderii relardatus dolebam.
VI. Κα\ ίνα μή σοι τά τοιαύτα μακρφ διηγήσωμαι VI. Ac ne ista tibi longo sermone explicem, cura
λόγω, έν τοσούτοις λογισμοίς κα\ πράγμασιν δντος in talibus cogitationibus el negotiis ego versarer ,
μου, φήμη τις ήρεμα, έπ\ τής Τιβερίου Καίσαρος βα­ sub imperiu Tiberii C&earis fama quaedam sensim,
σιλείας, έξ εαρινής τροπής τήν αρχήν λαμβάνουσα, a verna tempeslate initio surapto passimque crevil,
ηύξανεν εκάστοτε κα\ ώς αληθώς αγαθή θεού άγγε­ et rcvera bonus Dei nuntius mundum peragravii,
λος διέτρεχε ·• τδν κόσμον , τδ τοΰ θεού βούλημα Dei voluntatem eilentio tegere uon valens. Ubique
σιγ^ στέγειν * μή δυναμένη. Εκάστοτε ούν πλείων igilar amplior ei major liebat, refcrens quod q u i -
«αϊ μείζων έγένετο " , λέγουσα, ώς τίς ποτε έν Ιου­ dam in Judaea, principio sumpto a verno lemporc,
δαία, έξ εαρινής τροπής λαβών τήν αρχήν, Ιουδαίοις aeierni Det regmim Judaeis annunliel, quo fruiui-
τήν τοΰ άΐδίου θεού ευαγγελίζεται βασιλείαν, ής άπο- rum esse ex illis diciteum, qui vitam reclam emeii-
λαύειν λέγει έάν τις αυτών προκατορθώση τήν πο- 9 9
dalamque ducat: quo aulem credaiur ipsum divi-
λιτείαν* τοΰ δέ πιστεύεσθαι αύτδν χάριν, δτι θειότη- nilalis plenura haec loqui ac inspirare, mulla mira-
τος γέμων ταύτα πνέει, πολλά θαυμάσια σημεία τε bilia, signa el prodigia edit sola jussione, quasi
κα\ τέρατα διαπράττεται κελεύσει μόνη, ώς παρά qui a Deo acceperit poteslatem; surdos enini facit
βεοΰ είληφώς τήν έξουσίαν* κωφούς γάρ ποιεί άκούειν, audire, csecos videre, pedibus dcbiles ambulare,
τυφλούς άναβλέπειν, 30 χηλούς ποιεί περιπατείν , claudos recla incedere: oronem morbum depeiiit,
χωλούς άνορθοϊ , πάσαν νόσον άπελαύνει, πάντα δαί­
9 7
omnem daemonem fugat; sed el leprosi scabri, ec
μονα φυγαδεύει* άλλά κα\ λεπροί ψωρο\ έκ διαστή­ eminus taulum viso, sanati abeunt, moriui vero
ματος μόνον ένορώντεςαύτω ίώμενοι άπαλ).άσσονται, oblali soscitantur, nihilque est quod facere neqaeat.
νεκρο\ δέ προσφερόμενοι εγείρονται, κα\ ουδέν έστιν Atque quo plus temporis prateribat, eo major lir-
δ άδυνατε7 ποιείν. Κα\ δσω γε μάλλον δ χρόνος προέ- miorque per coroplures advenienles existebat, non
4

κοπτεν, πολύ μείζων διά πλειόνων τών έπιδημουντών amplius, iuquam, fama, sed rei verilas. Jam vero
και · · βεβαιότερα έγίνετο, ούκ έτι φήμη λέγω, άλλά et coetus per loca fiebant consullationis et delibera-
του πράγματος ή αλήθεια. *Ήδη γάρ ποτε καί συστή­ tionis causa, quisnam esset qui apparuisset, et qurd
ματα κατά τόπους έγίνετο βουλής κα\ σκέψεως · · , τδ vellet dicere.
τίς άν είη ό φάνεις κα\ τί βούλεται λέγειν. D
VFJ. Κα\ δήποτέ τις πρδς αύτώ τω Ιτει έν φθι­ VII. Caetemm eodem anno, autumiu tempore
1 9 9

νοπωρινή τροπή δημοσία στάς έβόα λέγων · "Ανδρες quidara publice stans clamavit, dicens: V i r i Ro-
Τωμαίοι, ακούσατε* ό τοΰ θεού Τίδς έν Ιουδαία mani, audite; Dei Filius in iudana adest, cunctit
πάρε στ ι ν , έπαγγελλό μένος πάσι τοίς βουλομένοις volentibus promiltens vitam aeternam, si vilaro d u -
ζωήν αίώνιον, έάν τά κατά γνώμην τοΰ πέμψαντος
1
xerint ex volunlaU Palris qui misit illuin. Quocirca
9

αύτδν Πατρδς βιώσωσιν. Διδ μεταβάλλεσθε τδν τρό­ mores mutate, a deterioribus ad meliora transite, a
πον άπδ τών χειρόνων έπ\ τά κρείττονα, άπδ τών temporalibus ad a?lcrna: agnosciie unum esse Deura,

V A R L E LECTIOiNES.
»» άντέβαλλόν C. καί mutandum in ταΰτ* veL έκείν'. S. ού ένεκεν τά τοιαύτα έτόλμας Epit.
9 1

e. 5. Qtue sequuutur in E p i i . c . 5, ita leguntur: Έχθ ραίνει ν γάρ τδ θείον λέγουσιν έπ\ τοίς σκύλλουσι τας
ψυχάς μετά τήν άπδ τοΰ σώματος εκείνων διάλυσιν. ·• διήρχετο C. 9 4
Ila Ο c. Epil. c. 6. σιγ£ν, στέγειν
C, σιγαν κα\ στέγειν S, auclore Gallandio. · · έγίνετο Ο. •· προσκατορθώσει C. Tum deesl δέ \η Ο .
** κυλ)Λύς· χωλούς ορθοί Ο. · κ α ί οηι. Ο, qui anlea scr. μείζον (sic).
β
Locus baud dubie corruptiis.
9 9

Posl σκέψεως Epit. c. 6, addtt. ένεκα. Sed maxinie offendil τό : scribc sallem τοΰ S. 1 9 9
έν pretermise-
U f i t . C l . cl S. Dele τά, nam prorsus redundat D. έάν τά κ^τά γνιόμην — πράξωσιν EpiU c. 7. S.
1
f3 S. CLEMENTIS I ROM. PUflT. OPERA DLBIA 64
qvii in coelis csl, cujus mundum injusie babilatis Α πρόσκαιρων έπ\ τά αιώνια* γνώτε ένα θεδν είναι 1

onte justos illiits oculos: verum si convertamini et τδν έπουράνιον, ού τύν κόσμον αδίκως οικείτε έμπρο­
juxla voluntalem ejus vivatis , io aliud sseculum σθεν τών αυτού δικαίων οφθαλμών* άλλ' έάν μεταβάλ-
eviblati aeternique effecti incffabilibus ipsius bonis λησθε κα\ κατά τήν αυτού βούλησιν βιώσητε, είς έτε­
perfruemini; siu vero morem non gesseritis, animae ρον αΙώνα ένεχθέντες καί άίδιοι γινόμενοι, τών άπο^-
veslrae post dissolutionem a corpore in ignis locura 0ήτων αύτοΰ αγαθών απολαύσετε •· έάν δέ άπειθή Γ

conjicientur, ubi scternuro punitse inutili ducentur σητε, αί ψυχαΐ υμών μετά τήν τοΰ σώματος λύσιν
poenitenlia. Nam teropus pcenUeutiae prasens esi είς τδν τόπον τοΰ πυρδς βληθήσονται, δπου άϊδίως
isia singulorum vita. Porro his ego audilis molesle κολαζόμεναι άνωφέλητα31μετανοήσουσιν. Ό γάρ τής
f^rebam, nullum ex tanla bominum niulliiudine, μετανοίας καιρδς ή νύν έκαστου ζωή τυγχάνει. Έγώ
tam magno accepto nuntio, dixisse: In Judaeam μέν ούν ταύτα άκούων ήχθόμην, δτι ούδε\ς έκ τοσού­
proGciscar ut cognoscam ulrum isle baec proferens των δχλων, τηλικαύτην άγγελίαν άκουσας, είρηκεν *
vera loqualur, nempe Dei Filium in Judteam adve- Είς Ίουδαίαν πορεύσομαι, Γνα ίδω εί ταΰθ' ούτος λέ­
nisse, propter bonam setemamque spem, qui volun- γων αληθεύει, ώς δτι Υίδς θεού έπιδεδήμηκε τή Ιου­
talem Palris a quo missus est manifestel: nanique δαία, αγαθής κα\ αιωνίας ελπίδος χάριν, τήν τοΰ
qtiod eum aiunl predicare, non estexiguum: quo- άποστείλαντος Πατρδς βούλησιν έκφαίνων · έπε ι κα\ 4

rumdam enitn animas affirmat, ulpoie immortales, δπερ λέγουσιν αύτδν κηρύσσειν, ούκ έστι μικρόν ών
jinniorialibus bonis fruituras; aliorum vero, in μέν γάρ τάς ψυχάς διαβεβαιοΰται α Ιουνίους ούσας αιω­
ignem inexslinclum piojectas, aeteruum puniendas νίων άπολαύσειν αγαθών , ών δέ έν πυρ\ άσβέστφ
esse. ^ιφθείσας • τδν αίώνα κολασθήσεσθαι.
VIII. Hsec de aliis cum dicerem.eliam mecum bis VIII. Ταύτα έγώ λέγων περί άλλων κα\ έμαυτφ
verbis locutus sum: Quare alios vitupero,qui in eo- ώμίλησα λέγων * Τί άλλους μέμφομαι, έν τω αύτφ
ilem crimine negligenliae versor? Verum ad Judspain τής αμελείας υπάρχων έγκλήματι; Άλλ' είς Ιου­
properabo, postquam res meas composuero. Ita δαίαν ορμήσω, πρότερον τδν έμδν διαθε\ς βίον. Κα\
vero cum slaluissein, mullum in dilaliooe lempus δή ούτω · βουλευσαμένου μου, πολύς ό τής παρολ-
praeteriit, bujusce vitae negotiis vix explicari valcn- κής έγενήθη χρόνος, τών βιωτικών πραγμάτων δυσ-
libus. Tandem ilaque considerata vitae nalura, quod εκλύτων δντων. Πέρας γοΰν συννοήσας ώδέ ποτε Τ

spe implicans feslinantibus insidietur, quin etiam τήν τοΰ βίου φύσιν, δτι έλπίδι έκπλοκών τούς σπεύ­
quanlum temporis abreplum fuerit mibi spebus j a - δοντας ενεδρεύει, ού μήν άλλά κα\ δν ποτε είσεκλά-
clalo, quodque sic occupati bomines m o r i m u r , C 1 χρόνον έλπίσι δονούμενος, κα\ δτι ούτως άσχο-
π 7 ν

cuncta mea, prout erant, relinquens ad portuin λούμενοι οί άνθρωποι άποθνήσκομεν , τά πάντα μου,
8

properavi, el in portum veniens alque in altum sub- ώς έτυχεν, άφείς είς Πόρτον · ώρμησα, κα\ είς λι­
Yccius venlis adversanlibus, pro Judaea Alexan- μένα έλθών τ ε κα\ αναχθείς άνεμων 32 £χ Ρ ·£ *
10 θ α α ν τ

driaoi appuli, ubi ventorum importunitale detentus του εις Ίουδαίαν εις'Αλεξάνδρειαν ήνέχθην *κα\ άνε­
ad pbilosophos venlitabara, atque eutn rumorem μων απορία έπισχεθε\ς έκεϊ συνεφοίτων τοίς φιλοσόφοις,
scrmonesque illius qui Romae visus fuerat refere- καί τά τής φήμης *α\ τοΰ έν Τώμη φανέντος έλε­
11

bam. A l illi responderunt: Eum quidcm, qui Roinas γον τούς λόγους. 01 δέ άπεκρίναντο,δτι· Τδν μέν
1 1

apparuit, nescimus, de illo autem qui in Judaea έν Τ ώ μ η φανέντα ούκ Γσμεν, περ\ δέ τοΰ έν Ιου­
degtt ac Filius Dei a fama dicitur, et audivimus a δαία γενομένου κα\ Υιού θεού ύπδ τής φήμης λεγο­
raultis qui illiuc veniunt, et de omnibus miraculis μένου, κα\ παρά πολλών τών κάκείθεν έληλυθότων
quae loquendo facit accepimus. ήκούσαμεν, κα\ περ\ πάντων ών λαλών έποίει θαυ­
μάσιων έ μάθομε ν.
IX. Gumqtie dicerera : Guperem incidere in a l i - IX. Έμού δέ είπόντος, Έθελόν τινι συντυχεΓν τών
quem qui eum vidissel, slatim duxerum roe, aien- έωρακότων αύτδν, ευθύς ήγόν με λέγοντες^ έστι τις
tes : Est hic quidam, qui non eolum vidit eum, sed ^ ενταύθα, ού Jiovov ίστορήσας αύτδν, άλλά κα\ τής
el ea ex regione oriundus est, vir Hebiaeus, no- εκείθεν γής υπάρχων, άνήρ Εδραίος, ονόματι Βαρνά­
mine Rarnabas, qui se quoque ait unum esse ex βας, δς κα\ Ινα τών αύτοΰ μαθητών έαυτδν είναι λέ-
illiuf discipulis, ei bic sedens rerum ab ipso pro- γ©ι, κα\ ενταύθα που καθεζόμενος τής εκείνου υπο­
luisaarum sermoncs volentibus ullro refert. Ει qui- σχέσεως τούς λόγους τοις βουλομένοις έτοίμως λέγει.
dem cura iis progressus sum. Ac venlens cura ΙΙα\ δή συνήλθον αύτοϊς. Καί έλθών, συν τφ παρε-

V A R L E LECTIONES.
* γνώτες Ο. · Ita Ο c. Ερι/., άπολαύσητε C. κατά τήν τ. σ. ρ. μετά τήν τ. σ. lacite edidit C l . repeliit- repe

3ue S, Godd. lectionem in^Annot. cr. pro conjeciura adnotans. έπεί adjunxi c. 0 el Epit. ·£ιφε ρείσας
4

ι , qui dein κολασθήσεται,

, nola marginali correclum in vulg.
e __ _ · .ούτως
o . . . . . C.T
ωδέ D ., ό δή, 0 , c G.. 1Tum
έχττλέκων C
έκπλέκων G ., nui
aui Umon
U m e n έμπλέκων
ΪΑίπϊένι,Ηΐ rnni
coni. "« Errat
Frrof Scbweglerus
^l^orrlAPna de
ΛΛ Cotelerio, ATCoOviffvotiev eum
Γ-ΠΙΡΙΡΓΙΛ- άποθνίσκομεν Piim pdiil
edidisse
assen:ns : lu Clericum (ed. 1624) inleliije. · πόρτον Ο , πόντον C. Jain Clericns :Forle πόρτον, porium,
nempe Romanum : vide Marlyr. Ign. c.6, et Eptf. c. 78. Tum είς τδν λιμένα C. ' · τέ om. Ο. 11
καί
τοΰ Ο, et ex conject. D , μετά τού G. 11
οΓ τ' Ο. Tum addidi τόν ante μέν c. 0 . Ila legendum esae rccio
υΙ>3βι vat S.
& C L E M E M I N A . — IIOMILIA I. <5G
•τώτι &χλω Ιστην έπαχούων τών λόγων, κα\ συνε- Α astante multiludine steti sermones audicns; alquo
νόουν τάληθή ού διαλεκτική τέχνη λέγοντα, άλλά
1 8
intellexi vera eum non dialeclica arle dicere, sed
άκάκως κα\ άπαρασκευάστως έκτιθέμενον, ά τε sine malilia η praparaiione exponere quae audicrat
ήχουσε κα\ έώρακε τδν τού θεού φανέντα Υίδν πε- el viderat a Dei Filio, qui conspectus fuerat, fa< la
ποιηκέναι τε κα\ είρηκέναι. Πολλούς δέ μάρτυρας et dicta. Mullos aulem testes miraculorum et scr-
τών ύπ' αυτού λεγομένων ** θαυμάσιων τε κα\ λόγων, monum, ab ipso editorum, ex ipsa etiam assislcutc
καί έξ αυτού τού παρεστώτος δχλου, παρεϊχεν. plebe producebal.
Χ . Επειδή δέ πρδς τά άπανούργως λεγόμενα οί X . Quandoquidem vero ad dicta minime subdola
δχλοι ήδέως διετίθεντο, 33 °·
ι β
παιδείας κοσμι­
έ κ
populus libenter atlendebat, ex eruditione saeculari
κής ορμώμενοι φιλόσοφοι γελ$ν αύτδν κα\ χλεύαζε ιν prodeuntes philosopbi ridere eura ac subsamiaie
έπεβάλοντο * · , σκώπτοντες κα\ διασύροντες θράσει aggressi sunt, immodica audacia cavillantes alque
άμέτρω, ώς μεγάλοις δπλοις κεχρημένοι τοίς συλλο­ probris incessentes, el quasi armis validis utentes
γισμούς. Ό δέ άπωθούμένος αυτών τδν λήρον ού συν« syllogismis. A l illc, inepiias eorum repellens, ver-
έτρεχεν αυτών τή πανούργψ πεύσει , άλλ' άκατα- sulae ipsorum interrogationi non occurrebal; sed
17

πλήκτως ών έλεγεν.ούκ άφίστατο. Καί ποτέ τις αύ- jj intrepide a sermone suo non dcsistebat. Et a l i -
τοΰ έπύθετο, διά τί κώνωψ έγένετο, κα\ βραχύτα- quando quidara rogabal eum, cur ita faclus essot
18

τον δν, έξ πόδας έχον, έχει κα\ πτερά, έλέφας δέ,

18
culex, u l , cum miniinum quid sit, et sex pedes ba-
τδ μέγιστον τών ζώων, άπτερος ών, τεσσάρας μόνους beat, insuper et alas geral; elephas vero, animaliuni
έχει πόδας. Ό δέ μετά τήν πεύσιν τδν έμποδισθέντα maximum, cum careat alis, quatuor lantum pedes
άναλαβών λόγον, ώς πρδς τήν πεύσιν άποκρινάμε- habeat. Ule autera post intcrrogationem, abrupltiui
νβς * · , τδν αύτώ άπ' αρχής προκείμενον ανελάμβανε resumens sermonem, quasi ad perconlalionem re-
λόγον τούτω μόνω προοιμίφ χρώμενος καθ' έκάστην spondisset, propositum sibi ab inilio sermonem re-
έγκοπήν Ημείς τού πέμψαντος ημάς τούς λόγους κα\ peliil, boc solo ulens prooemio per singulas inler-
τάς Οαυμασίους πράξεις εΙπείν ύμίν μόνον έχομε ν pellationes : Nobis dcmandaium solummodo est, ut
έντολήν, κα\ άντ\ τής λογικής αποδείξεως μάρτυρας vobis sermones et mirabilia gesla illius qui misii
παρέχομε ν ύμίν τών έξ υμών παρεστώτων πολ­
1 1
nos, referamus; ac pro logica demonitratione lesles
λούς, ών έγώ τά είδη μέμνημαι, ώς έμψυχους ε1κ£-
8 8
vobis producimus eorura qui ex vobis bic astant
νας, ίκανάς μαρτυρίας. Αοιπδν τ ή ς * υμετέρας εστίν complures quorum ego facies recordor, velut vivas
1

εξουσίας, ύπείχειν ή άπειθείν. Τοΰ δέ λέγειν ύμίν τδ imagines, idoiiea teslimonia. Caeterum in vestra po*
• c — —
συμφέρον ού παύσομαι, δτι έμο\ μέν ζημία τδ σιωπών, lestate silum est, obsequi, vel lidem no« babere.
ύμίν δέ τδ άπειθείν βλάβη. 'Αλλά κα\ τών είκαίων 34 Ego certe non cessabo vobis exponere quod uiilc
υμών προβλημάτων τάς αποδείξεις * άποδούναι ήδυ- 8
esl : quoniam mihi quidem damnum esl, lacere;
νάμην, εί φιλαληθώς έπυνθάνεσθε. Κώνωπος δέ κα\ vobis vero, non credere, noxa. Sed et fulilium ve-
ελέφαντας τήν αίτίαν τής διαφόρου δημιουργίας νύν strarum quaestionura demonstrationes dare poieram,
ύμίν ούκ έστιν ειπείν εύκαιρον τοϊς τών δλων
8 8
si veritatis studio interrogassclis. Vcrum causaiu
άγνοοΰσι θεόν. diversae crealionis culicis el elephanti uunc vobis
aperire intempeslivum essct, qui Deum omiiiuu) re-
rum ignoratis.
XI. Ταύτα αύτοΰ λέγοντος, ώς έκ συμφωνίας άτα- X I . H«c eo dicenle quasi ex communi consensu
χτον ήφίεσαν γέλωτα, κατασιωπ^ν κα\ άπορείν αύ­ petulantem risum emiserunt, illura nilenles ad s i -
τδν πειρώμενοι ώς βάρβαρόν τινα δαιμονώντα. Έγώ lentium et ad angustias redrgere lanquam barbarum
δέ ταύτα όρων, ζήλω ούκ οίο* δπως ληφθείς, εύσεβεΐ quemdam insannm. Quae cum ego intuerer, zelo
θυμω τοΰ λοιπού σιγ$ν ούκ έκαρτέρουν, άλλά μετά nescio qua ratione correptus, periram piam ani-
πα^ησίας έβόων λέγων Ευλόγως ό θεδς ύμίν " D plius lacere oon suslinui, sed cum fiducia chmavi
άχατάληπτον τήν αύτοΰ βούλησιν έθετο, αναξίους dicens: Jure Deus voluntatem suara incomprebensi-
προίδών, ώς έκ τών νύν τούς κριτικδν νουν έχον- bilem vobis esse voluit, indignos praesciens, sicut
1 7

τας πληροφορών φαίνεται. Έπε\ γάρ νύν τής αύτοΰ ex pr&senlibus dat plene intelligere iis qni menlis
βουλήσεως κήρυκες έξαπεστάλησαν, ού γραμματικήν judicio uluntur. Quia enim nunc ejus volunlalis

VARIiE LECTIONES.
18
ταληθηςΟ. Tum απλώς ρ. άκάκως conj. S , ul Ruf. et Epit. c. 9. Ca?lcrum cfr. infra άπανούργως.
u
Lege γενομένων D. ήδέως οί δχλοι C. · έπεβάλλοντο C.
1β
Ila C, iu calce edil. et S in tcxiu;
ι 1T

ρεύσει C , πεύση Ο , πανούργω omisso. Dele καί, quod versu insequenti perperam omissnm bio
18

im-psitS. 1 9
Leg. κα\ έχει v e l x a l έχον S. Epit. c. 10 : διά τί κώνωψ έγένετο, καί βράχύτατος ών, ες
πόδας έχων x a l πτερά «έρει. S. proponit άπροκρινούμένος.
8 8
Foru leg. έξ υμών των b. τά excidil
1 1 9 1

ap. C l . e l S. Tum D legi vult είκόνας, ίκαναΐς μαρτυρίαις λοιπδν — ύπείκειν, κ. τ. λ. At nihil mutan-
dum, c l . Epit. c. 10. Verba ίκανάς μαρτυρίας apposilionis locum oblinenl. · Produco vobis hommes
fflulios, lesles locuplctes, cura sinl quasi είκόνες έμψυχοι. > S. τής addidi c. Ο. " απολύσεις scribendum
8 8

e»e putat CI. Tum έδυνάμην C. είπείν ούκ έστιν C. Tum τδν τών
8 8
τών var. leci. iu Epit. c. 10,
*· ήμίν 0 . Eiiam Rec. i , 9, vobis. έξ 0 . 87
 67 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
praccncs missi sunt, non grammaticam profilen- A έπαγγελλόμενοι τέχνην, άλλ' άπλοίς κα\ άπανούργοις
ics artcm, sed simplicibus et sinceris verbis consi- λόγοις τήν αύτου βούλησιν έκφαίνοντες, ώς πάνθ'
1 8

liam ipsius demonstranles (adeo ut quilibei qui au- δντιναοΰν άχούσαντα νοεΤν τά λεγόμενα, χα\ ού μετά
dieril, iittclligat quae dicuntur) neque cuni affectu Ιξεώς τίνος φθονεράς, παρέχειν πάσιν έαυτήν μή βου»
quodam invido, se ipsum cunctis praebere nolenl", λομένης · · πάρεστε ύμείς, πρδς τω μή νοεΓν τδ ύμίν
β

adestis vos, u l , pralerquam quod non intelligitis συμφέρον, έπ\ τή υμετέρα βλάβη γελ$ν τήν εις τήν
quod vobis expedil, damno veslro vehtatem ridea- ύμετέραν καταδίκην έν βαρβάροις πολιτευσαμένην
tis, qu% apud barbaros ad vestram condemnationem άλήθειαν, ήν χα\ ύμΤν έπιδημήσασαν ξενίσαι ού βού-
versatur, quamque ad vos advenientem non vuhis λεσθε, διά τάς άσελγείας υμών, χαΐ τδ λιτδν τών λό­
hospiiio recipere propter libidines vestras, et ver- γων αυτής, ίνα μή έλεγχθήτε, 35 *ϋ
5 x 1
Φ ^
ε1 Μ 1

borum illius vUUatem, ne arguamini, quod temere λογοί έστε, χα\ ού φιλαλήθεις φιλόσοφοι* μέχρι μέν
philologi esiis seu amatores sermonum, non autem ούν πότε λαλείν μανθ άνετε, οί τδ καλώς λαλείν ούχ 11

veritatis amatores pbilosopbi. Quousquc ergo disci-
tis loqiii, qui pulcbre loqui nescitis? Multa quippe
verba veslra unius verbi pretio non sunt aesttmanda.
Quid autemdicetGraeca veslra mullitudo, unanimis
facla, si judiciuin fnturum est, utisle ait? Quare,
Deus, voluntatem tuam non predicasli nobis? Nonne
έχοντες; Πολλά γάρ υμών βήματα ένδς ούκ άξια λό­
γου. Τί άρα έρεΐ υμών τδΈλληνικδν πλήθος μία
ψυχή γενόμενον, εΓπερ έσται •· κρίσις, ώς ούτος λέ­
γει ; Διά τί, ώ θεέ, τήν σήν βούλησιν ούκ έκήρυξας
ήμίν; Ού πάντως άκουσεσθε, εΓπερ άποκρίσεως κατα-
ξιωθήσεσθε, τάδε · Έγώ, πάσας τάς έσομένας πρδ
Μ

audielis, si omnino responsionem acciptelis, haec :
Ego, cum omnes futuras voluntates anle conslilti-
tlonem mundi cognoscerem, unicuique pro merito
suo lalenler praevius occurri; quod autem id ipsuin
ita se habeat volens iis qui ad me confugerunt,
plene manifestare, cur ab inilio, a primis genera-
tionibas voluntalem mearo palam non siverim prae-
dicari, nunc circa saeculi finem praecones mei con-
silii misi, qui et irridentur, et conlumeliis affccti
deludunlur ab iis qui nequaquam vulunt adjuvari,
καταβολής κόσμου είδώς προαιρέσεις, ίδίως ** έκά-
στψ πρδς τδ αυτού άξιον λανθανόντως προαπήντησα *
τούτο δέ αύτδ δτι ούτως έχει, βουληθείς τούς προσ-
πεφευγότας μοι πληροφορήσαι, διά τί απαρχής έχ
προτέρων γενεών τήν έμήν βούλησιν δημοσία ούκ
είασα κηρυχθήναι, νυν πρδς τψ τέλει τοΰ βίου ** κή­
ρυκας έμής βουλής απέστειλα, οί •· κα\ γελώνται καί
ύβριζόμενοι χλευάζονται ύπδ τών μηδέν ώφελείσθαχ
θελόντων κα\ έπιτεταμένως τήν έμήν φιλίαν παραί­
τησα μένων. "Ο μεγάλης αδικίας! μέχρι πόνου xtv- , Τ

quique meam amicitiam vebementer repudiarunt. δυνεύουσι κήρυκες, κα\ ταύτα ύπδ τών είς σωτηρία*
Ο magnam injuriam! mortis enim periculum sub- ; καλουμένων ανδρών.
eunt predicaiores; idque per eos bomines qui ad
salutem vocantur.

XII. Porro illud injuste factum adversus praco-
ncs meos a principio apud omnes fulurum erat, si
a principio ad salutem vocati fuissent qui iitdigni
sunl. Qtiod enim nunc ab iis injuriose fil, in de-
fensionem fit justae me» providentiae, quod prae-
clare doctrinam honore dignam nolui inuiiliter ab
initio ad contumcliam pubiice exponere, sed eam
stalui, ut veneraiidaro , silentio tegi; non quidem
apud eos qui principio digni erant, quibus et tra-
didi, sed apud islos et consimiles, ut cernitis, indi-
gnos, odio me prosequenles, seque nolentes dlli-
gere. Et vero nunc, omittentes hunc hominem i r r i -
dere, a me ipsius repromissionem audile, vel qui
volet miht percontanii respondeat. Ac ne veiut pe-
XII Τούτο δέ τδ αδίκως γινόμενον κατά τών έμοιν
κηρύκων άπ' αρχής 36 * ν
πάντας έγίνετο, εΓπερ
άπ* αρχής εις σωτηρίαν έκαλούντο οί ανάξιοι. Τδ γ ά ρ
νυν γινόμενον ύπ' αυτών αδίκως είς άπολογίαν τ η ς
έμής δικαίας γίνεται προνοίας, δτι καλώς τδν τ ι μ ή ς
άξιον λόγον άπ' αρχής δημοσία εις ύβριν θείναι ούκ
ήβουλήθην *· άνωφελώς, άλλά σιγάσθαι αύτδν ώς τ ( -
μιον έβουλευσάμην, ούκ άπδ τών άπ' αρχής α ξ ί ω ν ,
οις κα\ μετέδωκα, αλλ* άπδ τούτων κα\ τών τοιούτων,
ώς οράτε, αναξίων, τών έμέ μισούντων κα\ εαυτούς
φιλείν μή βουλομένων. Κα\ νύν γε παρέντες γελφν
τδν άνδρα τούτον, έμοΰ πρδς τδ τούτου έπάγγβλμ*
πυνθάνεσθε, ή πυνθανομένω μοι *· ό βουλόμενος <Χ7ΐο-
κρινάσθω. Και μ ή ώς ασελγείς κύνεςύλάσσετε,ψάφφ
4 0

V A R l i E LECTIONES.
*· λογοις transcripsi ex Ο , quoSi conjectura απλώς κα\ άπανούργως superflua redditur. Cf. Rec. ι,9.
Tiim πάντα όντινανοΰν C, πάντα δντιναοΰν S. M
βουλόμενοι conjecit amanuensis ad oram cod.O, c u j u s
U-xlu^ βουλομένης, ul C. Ibidein πρδς τψ Ο et S c. E p i i . , πρδς τό C. *· lia Ο c. Epil. εί καί C , q t i i
%

τίκαίοι conj. , l
καλώς accessit ex Ο et Epi(. Deinde πολλά γάρ παρ* υμών Ο. έστι Ο. ·* Ita Ο e t
Μ

S auclore D , τά δέ C. * Ita S auctore D , ειδώς C , deest ίιι Ο , ei absque damno deesse potest. Ep. :
κ

x. πρ. είόώς έκάστω. Ad oram cod. Ο Iwcc scbolia : πάσας τάς έσομένας πρδ καταβολής κόσαου α έ & ο ^
προαιρέσεις ό θεδς 'έκάστψ πρδς τδ αύτοΰ άξιον λανθανόντως προαπήντησεν. E l ex adverso : θεδς ά τ τ ο λ ο -
γούμενος έν ήμερα τής κρίσεως πρδς τούς απίστους. *· τού βίου vertit C, quasi perinde essel ac τοΰ etlCt -
νος, scnlenlia poslulaiite, sed sine excmplo, quod quidem sciam. C l . ·· ol C , quod S recte m u l a v i t itt
οΓ. At non omiltere debebat κα\ γελώνται. ln marg. cod. Ο alia manus adnotavit : ούκ είσ\ ταύτα τ*λ
έτερα έχδόσει. Ita Ο et nonnulli codcl ,Epitomes, φθόνου C.
9 1
" έβουλήθην C " πυνθανομί v t ^ ο
βουλεμένος C. μή accessit ex Ο. Tum ύλάχτετε C , qui et μύοντες ρ. βύοντες.
Μ
 CLEMENTLNA. — HOMILIA L 70
άτάχτω ρύοντες τών σώζεσθαι θελόντων τάς άκοάς, Α tulantes canea lalretis, incoinpo-iio strepita, a u n *
άδικοι κα\ θεοστυγείς, κα\ τδν σώζοντα λογισμδν είς salvari desiderantium obslrueules injusti ac Deo
άπιστίαν άπασχολοΰντες. Πώς συγγνώμης τυχειν δυ- exosi, el servalricem cogilalioncm avocamesad i n -
νήσεσθε, τδν τήν θειότητα* του θεου έπαγγελλόμε- credulilatcm. Quu paclo veniaro consequi pcieritis,
1

νον ύμίν ειπείν υβρίζοντες, κα\ ταύτα άνθρωπον δν euro qui vobis naiuram Dci refene protniitil, conlu-
έχρήν, εί καί μηδέν άληθεύοντα " , διά τήν άγαθήν melia adicientes; idque bominem, qucm oporluerat,
αύτου πρδς υμάς άποδέξασθαι προαίρεσιν; elsi nihil vere loquentem, propter bonain ipsiuserga
vos volunlalem, giate suscipere?
Χ Ι Π . Ταύτα μου λέγοντος κα\ τά τούτοις άκδλουθα, XIII. Quie cum dicerem, aliaque his consenlanea,
πολύς τών δχλων έγίνετο θρύλλος* κα\ οι μέν ώς τδν muliiim in plebe ortum est murmur : atque alii
Βαρνάβαν έλεοΰντες συνήραντδ μοι·/οί δέ ηλίθιοι δν- quidcm (anquam Bamabam miserantes milii fave-
τες δεινώς κατ* έμού έβρυχον τούς οδόντας. Έπε\ δέ bant: alii veroqui erant slolidi, graviler in me s l r i -
ήδη ποτέ εσπέρα κατειλήφει, τής χειρδς λαβών τδν debanl dentibus. Cumque jain vespera advenisset,
Βαρνάβαν, μή θέλοντα 37» Ρ·* C el
ίΦ ίϊ
έ
°*" Barnabae manu apprebensa, eum nolentein vi ad
ο ν

χίαν, ένθα κα\ μένειν αύτδν έποίησα, Γνα μή τις αύ- meam duxi domum; ubi et feci manerc, ne qtiis ei
τψ χείρας έπιβάλη. Κα\ ημερών ολίγων διατρίψας, Β manus injiceret. Paticosque dies commoratus, non-
aea\ τού αληθούς λόγου βραχέα κατηχήσας με ολίγον, uulla vene religionis naibi tradidit rudiroenla, quod
«&ς ' «ν όλίγαις ήμέραις, σπεύδειν έλεγεν είς Ίου- paucis posl dicbos propcrare 8 « diceret ad Jtidseam
4

δαίαν τής κατά τήν θρησκείαν εορτής χάριν, κα\ τού propier feslum, vellelque deinceps cum »uis popu-
λοιπού τοίς εαυτού όμοεθνέσι συνείναι θέλων. laribus degere.
X I V . Φανερδς δ* ήν μοι άποναρκήσας. Έμού γάρ XIV. Videbalur autem mihi esse plane perculsus.
*ίπόντος· Σύ μοι μόνον τούς τοΰ φανέντος άνδρδς ους Cum enim ego dicerem : Tu mibi Untum bominjg
ήκουσας" έκτίθου λόγους, κάγώ τψ έμψ κοσμήσας illius qui apparuit, quos audiisti expone sermones,
λόγω τοΰ θεού κηρύξω τήν βούλησιν, κα\ είθ' ούτως et ego oralione mea illos exornans, Dei consilium
άντδς ολίγων ήμερων συμπλεύσω σοι· λίαν γάρ πο­ predicabo, sicque postea una navigabo inlra
41

θώ έπ\ τδν τής Ιουδαίας γενέσθαι τόπον* τάχα δέ κα\ paucos dies-ί admodum enim cupio ad Judaeas
συνοικήσω ύμίν τδν πάντα μου τής ζωής βίον · ό δέΜ
regionem pervenire : ac forte vobiscum p^r tolam
ταύτα άκουσας άπεκρίνατο* Σύ εί μέν (στορησαι τά vilam habilabo. Hle bis audilis respondit: T u , ei
ημέτερα κα\ μαθείν τδ συμφέρον θέλεις, έξ αυτής quidem videre nostra, et quod expedit vis discere,
μοι σΰμπλευσον εί δέ μή βούλει, τά άλλα" σημεία ^ roecum statim navigato; si nolis, reliqua signa do-
τ η ς οΐχήσεώς μου κα\ ών θέλεις έγώ σοι σήμερον micilii mei et quorum volueris tibi hodie dicam, nt
ά ρ ώ · , Γνα δτε βούλει έλθών έπιστής ή μ ί ν έγώ γάρ quando volueris venire, nobis occurras : ego enim
4

αύριον πορεύσομαι έπ\ τά έμαυτοΰ. Κα\ δή άδυσώ- cras ad mea merecipiam. Videns itaque inexorabi-
ττητον ίδων συνήλθον αύτψ μέχρι τού λιμένος* κα\ lem ease, comitatui sum eum usquc ad porlum;
4*αθων παρ* αύτοΰ άπερ έλεγε σημεία τών οικήσεων, acceptisque ab eo signis quae dixerat domiciliorum,
Ιφην αύτψ- Εί μή δτι αύριόν τι απαιτώ οφειλόμενον dixi i l l i : Nisi cras aliquid quod mibi debetur rope-
juH, έξ αύτης άν σοι συνέπλεον πλήν τάχιόν σε κα- titurus essem, jamjam tecum navigarcin; ciio ta-
ταλήψομαι. &α\ ταύτα ειπών, κ α ι " παραθεμένος αύ­ men te assequar. Et, his dictis, commendaioque co
τδν τοίς τοΰ πλοίου ήγουμένοις ύπέστρεφον λυπού μέ­ navis ducioribus, reversus sum irislis, memor boni
νος, μεμνημένος τοΰ καλού καί συνήθους φίλου. et concordis amici.
38 XV* Ήμερων δέ διατρίψας, κα\ τδ χρέος ούχ X V . Aliquot auiem dies moratus, ac totum debl-
δλον λαβείν δυνηθείς, τάχους ένεκα άμελήσας τοΰ πε- tum recipere non valens, proptcr fesiinationem re-
ριλειφθέντος, ώς εμποδίου δντος, κα\ αύτδς είς Ιού­ liquo negtecto, quod impedimenlo essel, ipse quo-
δα ίαν απέπλευσα, κά\ δεκαπέντε · · ήμερων είς Και- que in Judaeam enavigavi, el quintodecimo die Cae-
«άρειαν χατήντησα τήν Στράτωνος. Έπιβάντος δέ D saream Slratonis adveni. Gumque lerram tetigis-
μου της γης καί ξενίαν θηρωμένου, Ιμαθον δτι Πέ- acm, et hospitium investigarem, accepi quemdaro
- τρος τις λεγόμενος, τού έν Ιουδαία είσφανέντος άν­ Domine Pelrum, viri illius qui in Judaea conspeclus
δρδς τοΰ σημεία κα\ τέρατα πεποιηκότος ό δοκιμώτα- est, quique signa el prodigia fecit, probatissinv.un
τος υπάρχων μαθητής, αύριον Σίμωνι τψ άπδ Γιτθών discipuluro, crastino die cum Simone ex Gitlhis Sa-
ΣαμαρεΙ ζήτησιν ποιείται λόγων. Έγώ δέ ταύτα maritano esse dispuuturum. Quibus auditis, rogavi
άκουσας έδεήθην τήν τούτου μοι μηνυθήναι μονήν illius mausionem milii indicari: et simul alqut d i -
κα\ όμως έμαθον χα\ τω πυλώνι έπέστην. θεασάμε- dici, praesto fui ad fores. At illi in domo, C U I P me
νοιδέ οί έν τψ οΓκψ άντέβαλον τίς τε ών κα\ πόθεν
61
videreut, inier se conferebani, quisnam essem, ac
V A R L E LECTIONES.
M
θεότητα C. M
αληθές λέγοντα 0 . Subsequens διά addidii S, auclore RuOno, Rec. ι, 9. δσον ΕΙΙΚΪΓ
u

tRegius 804, quod praestal. Vbb. ούς ήκουσας oro. 0 . Idem κατά ρ. κάγώ.
4 4
συμπλεύσωσι, omisaO
M

o*0 Leg. xpbm ex Epit. c. ι δ . V i d . Hom. n , 28 D.

4 e
έπεί γε τά 0.
4 T
γνωριω C et Ep. * καί
4 β 4

excidit ap. C l . et S. ·· διά δεκαπέντε conj. C , ut est in cod. Reg. 804 el Epit. c. 14. θεασάμενον
β ι

δέ οί έν τω οΓχψ άντέβαλον Ο , άντέβαλλον reliq. oraiseis C, οί δ" άντέβαλλον S e i cod. 804, qui addil «Ι
δ* έν τψ οΓχψ. In Epit. c, 14 : θεασάμενοι δέ ο! έν τψ οΓχψ.
71 S. CLEMENTIS I ROM. P O M . OPERA DUBIA.
undc venirem. Et ecce Barnabas egressus, statim Α ήκω. Κα\ ιδού Βαρνάβας έκβάς άμα τφ ίδείν πε- Μ

utvidit, complexus est ihe, multum gaudens a c l a - ριεπλάκη μοι, πολύ χαίρων και δακρύων κα\ λαβόμε-
crymans; apprehensaque manu mea, inlroduxit in νός μου της χειρδς είσέφερεν ένθα ήν δ Πέτρος, λέ­
locutn ubi erat Petrus, dixitque i n i b i : Hic est Pe- γων μοι* Ούτος έστι Πέτρος, δν μέγιστον έπ\ τή τού
trus, quem maximum in Dei sapientia libi denunlia- θεού σοφία έπηγγειλάμην" σος, ψ άπαύστως σε άν­
bam, cui assiduo de te loquebar. Ultro igitur ingre- τέβαλλον. Ός εΓσιθι έκ ταυτομάτου, δτι τά κατά σέ
dere; quoniam quae in te bona sant, vere illi enar- καλά δντα άψευδώς άντέβαλλον , άμα χα\ τήν προαί-
βν

ravi, simulque manifestuin feci propositum tuum, ρεσιν έξέφηνα , ώς αύτδν γλίχεσθαι κα\ ίδεϊν σε.
ββ

jta ul ipse eliam te videre aveat. Magnum ergo ei Μέγα ούν αύτφ δωρόν σε διά τών έμών προσφέρω χει­
inunus le manibiis meis offcro. Quod cnui dixissel, ρών. Κα\ τούτο ειπών, προσενέγκας έφη· Ούτος έστι
oblato me, ait : Hic est Clemens, Petre. Κλήμης, Πέτρε.
X V I . A l bonus Pelrus, siinul ac noincn audivit, 39 X V I . Ό δέ άγαθδς, προσπηδήσας άμα τω άκούσαι,
prosiliit et osculatus est, ac scdere me fecit, sta- τδ δνομα, κατεφίλησεν, καΐέγκαθιστήναί · μ- ποιήσας
β

limque dixit: Recle fecisti, praeconem verilatis Bar- έξαυτής έφη· Καλώς έποίησας τδν τής αλήθεια κ ή ­
iiabam hospilem excipiendo , magno animo in veri ρυκα ξενίσας Βαρνάβαν, εις τιμήν τού δντως ·' θεού.
Dei bonorem , furorem imperilx raullitudinig non Β μεγαλοφρδνως, ούκ αίδεσθείς, ού φοβηθείς τδν τών
veriius. Beatus eris. Quemadmoduin enim tu veri άπ?ιδεύτων δχλων θυμδν. Μακάριος έση. Ός γάρ σύ •·
lalis legatum ila cum omni bonore exccpisti bos- τδν τής αληθείας πρεσβευτήν ούτως έξένισας πάση
pitio, ipsa quoque te verilas hospilem, suae urbis τιμή, καί αυτή σε αλήθεια ξένον δντα τής ίδίας πό­
civem constiluet : luncquc maguopere laelaberis, λεως καταστήσει πολίτην κα\ τότε χαρήση μεγάλως;
quia nunc parvara fceneralus gratiarn , bonorum δτι βραχείαν νύν έδάνεισας · · χάριν, προαίρεσιν λόγων
dico sermonum voluntalcm , bonortun aelernorum, καλών λέγω, κα\ άΐδίων κα\ αναφαίρετων αγαθών
qusequc auferri nequeunl, baeres efficieris. Nec vero έση κληρονόμος. Κα\ μή χάμνε άντιβάλλειν μοι τδ σδν
laborem subeas referendi mibi mores tuos : siqui- ήθος· πάντα γάρ τά χατά σέ ό άψευδής ·· ήμίν άντέ-
dem oinnia lua nobis edisseruil, qui mentiri nescit, βαλε Βαρνάβας, σχεδδν χαθ' ήμέραν τήν άγαθήν σου % ι

Barnabas, iere quolidie bonam lui menlionem fa- ποιούμενος μνήμην. Κα\ Γνα σοι έν επιτομή, ώς γνη-
eiens. Ulque libi, tanquam sincero amico, id quod σίω φίλφ " , τδ προχείμενον έρώ, cl μήσοί τι εμποδίζει,
rcs est, brcviler dicam : nisi tibi aliquid impcrii- συνόδευσον ήμίν, μεταλαμβάνων τών τής αληθείας
mcnto est, iier nobiscum babe, ac pcrcipc sernio- λόγων, ών ·* κατά πόλιν ποιεϊσθαι μέλλω, μέχρι *Ρώ-
4ies verilatis, quos per singulas civilalcs, ipsain us- μης αυτής. Κα\ σύ δέ εΓ τι βούλει λέγε.
juc Romam, babiturus 6um. Tu porro, si aliquid
cupis, eflare.
XVII. Et ego quid ab initio propositi gesserioi XVII. Κάγώ έξεθέμην τήν έξ αρχής μοι προαί­
u

exposui, et quo modo quseslionibus inexplicabilibus ρεσιν, καί ώς είς ζητήσεις άπορους έκενώθην, καί
exhauslus fuerim, caHeraque quae tibi principio πάντα δσα σοι τήν αρχήν προεδήλωσα,ώς 4 0 ' ρή τά
ν α

autea declaravi, uli oe eadem ilcrum scribam. Dixi
auicra : Paratus quidem sum lecum proficisci; hoc
cniiQ nescio quomodo cupio kelus : verum prius
volo certior de verilale lieri, ut sciam ulruin anima
niortalis sit, au imniortalis; ei ai seinpiiernasit, an
αυτά πάλιν γράφω. Έλεγον δέ· Σο\ μέν έτοίμως έχω
συνοδεύειν τούτο γάρ, ούκ οιδα*· δπως, χαίρων θέλω*
πλήν περι αληθείας πρώτον πληροφορηθήναι θέλω, Γνα
γνώ, εί ή ·· ψυχή θνητή τυγχάνει, ή αθάνατος έστιν
κα\ εί · άΐδιος ούσα, περ\ ών έπραξεν ενταύθα έχες
7

obea quae hlc gessit, judicari debeal: ilcm an c l
quid sit juslum ac Deo gratum : pnclerca faclusne
6it mundus, el quare faclus; ei ulriiin nondissol-
vetur, an dissolvetur, et an melior futurus, an aec
futurus omnino; ac ne singula prosequar, liaec at- D
que consequenlia dixi me velle cdoceri. A l ille ad ca
respondil; Breviier iibi, ο Clemens, rerum gcien-
liara exbibebo; ei jam nunc audi.
κριθήναι- κα\ εΓ *· τί ποτέ έστι δίκαιον ή άρεσκον
θεφ· κα\ εί γέγονε κόσμος, κα\ διά τί γέγονε, κα\ εί
ού λυθήσεται, κα\ εί λυθήσεται* κα\ εί κρείττων
έσται, ή ουδέ έσται· κα\ Γνα.μή τδ κατ* είδος λέγω,
ταύτα τε ·· καί τά τούτοις επόμενα μαθείν είπον θέ
λειν. Ό δέ πρδς ταύτα άπεκρίνατο· Συντόμως σοι,
ώ Κλήμης, τήν τών δντων γνώσιν παρέξομαι* κα\ τά
νύν έξαυτής άκουσον.

YARIjE LECTIONES.
• Ha S el Epit. είδείν C. Ο . M
έπηγγελλόμην C. ln ms. Clemenlinorum scriptum habeiur ώς
$ k

«Ισοι equo fonnari potesi ώς είσει ingredere igiiur, ut vertil Rulinus : εισει ρ. εΓσισθι [inio potius εΓσιθι]:
vel ώς είση, ul coqnouas. G ώς (seq. parvula lacuna) έκ ταυτομάτου δτι πάντα τά κατά σέ, κ. τ. λ . , άντ­
έβαλον Ο. Ita S- έξέφανα C, Ο. Deinde leg. ώς γλίχεσθαι κα\ αυτόν S. ·· έγκαθεσθήναι Ο, καθεσθήναι
C, χαθισθήνα: S. 1 7
δντος C. Leciio noslri codicis jam placuit Scbweglero. Cfr. Hoin. n , fS; III, 3.
<H
Vbb. ώς γάρ σύ om. Ο ; σε ρ. συ C l . , non G, ut perperam asseril S. 1η 0 deinde ξενίσας πάση τιμή, άνθ'
αΐν αυτή κα\ σέ ή αλήθεια. " δανείσας S. auctore D, ut Epit. c. 15. Tum scripsi λόγων καλών (κα\ Ο) λέγω,
κα\ άίδιων c Ο , λόγων καλών (I. λέγω), άΐδίων G. ·· άψευδείς Ο. σου addidi c. Ο. ·* φίλφ prseterroisit
β ι

S c. C l .Μ
τδν τής αληθείας λόγον, δν C. * Έγώ C. Idem μου ρ. αοι. ·· οίδ" C. · · ή acc^ssit ex Ο,
β

99
lia Ο c. Epit. c. 16. εί αθάνατος έστι, καί C. ·* χα\ εί — sc. άΤδιος ούσα έχει κριθήναι. Pioptcrea
couiDiaie di&iiuxii Do^t εί.49
τε subiunxi c 0 .
 75 CLEMENTINA. - HOMILIA I. 74
XVIO. Ή του θεου βουλή έν άδήλω γέγονβ χατά Α XVIII. Dei volunUs mullas ob rationes occulia
πολλούς τρόπους. Τά μέν πρώτα είσαγωγή κακή, fuit. Primum quldem prava insiitutio, convictus
συντροφιά πονηρά, συνήθεια δεινή, ομιλία ού καλή,vitiosus, consuetudo perniciosa, mala colloquia, non
recta opinionum anlicipalio, et eapropier errorj
πρόληψις ούκ όρθή ·· διά ταύτα πλάνη , είτα αφοβία,
Τ

απιστία, πορνεία, φιλαργυρία, κενοδοξία, και άλλαdein conlemptus, incredulilas, fornicalio, avaritia,
τοιαύτα μυρία κακά, ώσπερ καπνού*πλήθος, είς inants gloria, aliaque giiuilia innumera mala, velut
7 1

ingens fuitius unam doiuum nmndom incolemia i n -

Ινα οίκον οίκούντα τδν κόσμον, τών ένδοθεν οίχούντων
ανδρών έπεθδλωσαν τάς Οράσεις, κα\ * ούκ είασαν
u
tus habitantiura bominum visum offuscarunt, nec
Τ

άναβλέψαντάς έκ τής διαγραφής τδν δημιουργήσαντα givernnt aspicere, atque mundi creatorem Deum i n -
νόήσαι θεδν, κα\ τδ τούτφ δοκούν 41 γνωρίσαι< Διδlelligere ex iis in quibus ipse se pinxit, neque co-
τούς φιλαλήθεις έσωθεν χρή έκ στέρνων βοήσαντας
u
gnoscere quod ti placet. Quocirca oporiet ut veri-
επικουρίαν προσκαλεσασθαι, φιλαλήθε* λογισμφ, Γναtalis studiosi intus t\ pectore clament, auxiliumqao
78

advoceni, ratione sludinm veritalis decenle; quo

τις, έντδς ών του οίκου τού πεπλησμένου καπνού, προσ*
έών ένοίξη θύραν, δπως δυνηθή τδ μέν έκτδς τού aitquis intra domum fumo plenam consistens acce-
dat foreeqoe aperiat, ut lumen solis extra positum
ηλίου φώς είσκριθήναί τφ οΓκψ, ό δέ έντδς τού πυρός
ών έκβληθήναι καπνός. io domum possit iiitromitti, ignis vero fumus, qui
ί
inlro csl, ejtch
XIX. Τδν μέν ουν βοηθδν άνδρα τδν αληθή Προφή­ X I X . Hunc igitar tfdjutorem hominera,verura pro-
την λέγω, δς μόνος φωτίσαι ψυχάς ανθρώπων δύναται, pbetamdicoyqai solusanimasbomunim potest illuroi-
ωστ' άν αύτοίς όφθαλμοΐς δυνηθήνάι ημάς ένιδειν nare, quo ipsis oculis viam aeternae saluiis inspicere
7 4

τής αΙωνίου σωτηρίας τήνόδόν. Άλλως δέ αδύνατον, poseimus. AHter enim fleri nequit, ut nosli, tuque
ώς οίσθα κα\ σύ μικρφ τάχιον ειπών, ώς πάσα ή paulo anle dicebas* quod nempe omne arguraeittuiii
7 7

ύπόθεσις ανασκευάζεται καί κατασκευάζεται, καί degtruilur et astruitur, atque idem juxta propugna^
πρδς τήν τού έκδικούντος δυναμιν ή αυτή αληθής καί toris facultalem verura et fatenm existimatur; adco
ψευδής νομίζεται* ώς μηκέτι τάς υποθέσεις φαίνεσθα* ut gententise, qualcs smt, non jam appareanl, sed
δ είσιν, άλλά παρά τούς έκδικούντας φαντασίαν λαμ* per digputatoreg gpeeiem accipiant verilalis aut fal-
βάνειντού είναι ή μή εΐναί αληθείς ή ψευδείς. Τούτου gitatia. Quocirca lotum pietatis negotium vero pro-
ένεκεν προφήτου αληθούς δλον το τής εύσεβείας pbela indiguil, ut nobis quae gunt quemadmodum
78

έδεήθη πράγμα, ίνα ήμίν έρή τά δντα ώς έστιν, gunt diceret, ac quo roodo dt omnibus oporieat c n v
7 1

κα\ ώ, δεΓ περ\ πάντων πιστεύειν. "Ωστε πρώτον χρή g dere. Quare opertet primara, comprobato per om-
τδν προφήτην πάση τή προφητική εξετάσει δόκιμα- uero prophetkam inquisrtionera prophela, cum co-
σαντα καί έπιγνόντα τά*° αληθή, τού λοιπού τά πάντα gmtum erit verum esse, de castero univerga ipsi cre-
άύτψ πιστεύείν, κα\ μη/έτι τδ καθ* έν έκαστον των dere, nec ampliua gingulaiim ejug dicia discutere,
ύπ' αύτου λεγομένων άνακρίνειν, άλλά λαμβάνειν ged ea ftrma certaque prasumere; per fidem q u i -
αυτά βέβαια δντα, δοκού ση μέν πίστεί, ληφθέντα δέ dem, ut videiur, per wdubitatum tamen judickint
ασφαλεί κρίσε*· αποδείξει γάρ μι$ τή απαρχής Βα\ · gugecpia: per unam enim ab ioilio demongtrationem
8

άκριβεί 48 εξετάσει τή πανταχόθεν τά δλα όρθώ εΓ- atque exaeiam disquisilionera, undique colleclam,
ληπται λογισμώ. Διδ πρδ πάντων τδν αληθή προφήτην cuncla ratione recta assuropta gunt Quare ante
ζητεϊν δει, δτι άνευ τούτου βέβαιον τι προσείναί άν- omnia verus propheta quaercndue est; quoniam sine
θρώποις αδύνατον, ipso flrmi quid aptid bamines nequit consistofe.
X X . Κα\ όμως άνέπαυσέ με, έκθέμενός μοι τίς έστι X X . Simulque satisfecit mihi, exponeug, quig sit^
και πώς ευρίσκεται, κα\ αληθώς εύρετόν μοι παράσχων et quopacto inveniatur; vereque invente facilem
αύτδν, τών παρά όφθαλμοίς δρωμένων έμφανεστέραν eum mibi praebuit; alque per germonea de pro-
τ} τού προφήτου ομιλία τοίς ώσ\ δείξαςτήν αλήθειας pheta aoribus mets verilatem clariorem ii9, quae per
ε*ς έκπλαγέντα με θαυμάζειν, πώς τών πασι ζητου­ oculos eerouniur, reddidil; adeo ut obstupefaetug
μένων έμπροσθεν κειμένων ουδείς ενορά. Πλήν mirarer, quo medo ea qusc omnes quaerunt, co-
γράψας τδν περ\ προφήτου λόγον, αύτου κελεύσαντος**, ram poeita nemo videat. Itaque jussu ipsiu» de vero
άπδ τής Καισαρείας τής Στράτωνος διαπεμφθήναί prophela couscripsi Ubruro, quem de Ca*sarea Strar-
σοι έποίησε ·* τδν τόμον, παρά σού έντολήν έχείν εί- lonis ad te mitti voluit, diccns se a te babcre in

VARLfi LEGTIONES.
· είσαγωγή κακή συντροφίας πονηράς, συνηθεία δεινή, ομιλία ού καλή, προλήψει ούκ όρθή Ο.
Τ
lta Ο , 7 1

ώς G , είς ένα οίκον έλθοντα, τδν κόσμον, τών ένδοθεν, κ. τ. λ* conjectl, 1) , είς ενα οίκον έπεισελθόντα τδν
κόσμον, κ. τ . λ. Epit. c. 17. Rufin. Rec. I, 15 ί Umverxam domum hujut mundi reptevit. An ένα οίκον είσ-
οικούντα? έπιθολώσαν Ο. * καί om. Ο , qui exb. είασεν. Tuin τδν δημιουργδν συγκατανοή^σαι G.
7 1 7

η
φΟαληθεΐς G. φιλαληθεί C. Tum S proponit έκτος ρ. εντός. · lla S, siirfragante Ο , ένειδεΐν G.
7 1 7

" ή adjunxi c- Ο. · είνεκεν G. 7

έοεί Ο. ·* τά addidi c. Ο.
7 9
καί om. Ο. κελεύσαντα Ο , ex quo
β ι β β

acce&sit τηςβηΐβ Στράτωνος. * Manilegla cst bujus loci corruptela. Ruiinus ita interprelatur:«Unde jti-
β

benie e o — l i b r u m — conscripsi, eumqueadte ipso jubentc Iransroigi. Dicebat enim, maiidaium se accepisse
il>g le, ut — lransmitteret.»Unde credideriin corrigeuduni csse tποίησα et είπόντος. Si anacolulbia coi cc«
diiur, iuscienduin saltem ού posl κε)(ύσαντος. S.
PATROI. G R , II. 3
 « S. CLEMftNTlS t - f t W . PONT. OPERA DCBIA. 75
maiidatis, singtilorom annorum allocutioues et ac- Α *ών, τάς καθ* Ικαστον ένιαυτδν ομιλίας τι χα\ πρά­
tionee descriptas ad te destinare. Caelernm uno ac ξεις γράφοντα διαπέμπειν σοι. Όμως έν μι$ τή πρώ-
priftio d i e , solummodo jam incipiens de veritalis τη ήμερα αρχήν ήδη μόνον ποιούμενος περ\ τού τής
propheta, in omnibus cerlum me reddidit; postea- αληθείας Προφήτου, περ\ πάντων με έπληροφόρησεν
que Ha infit : Considera deinoeps quas contra ad- χα\ εΤΟ' ούτως ίφη· Ένδρα τού λοιπού τάς έξ έμού
•ersarros habilurus sum disputationes; ei inferior πρδς τούς έξ εναντίας γινόμενος ζητήσεις· κα\ εί τδ
si recessero, non vereor ne forte tu de tradiia tibi ήττον άπενέγκωμαι, ού δέδια μή πως σύ περ\ τής
verilale anibigas; ut qui scias, me qitidem supera- παραδοθείσης σοι αληθείας'διακριθής, ε υ " είδώς δτι
tum videri, non autem nobis a propheta tradilam έγώ ήττάσθαι Ιδοξα, ούχ ή ύπόθεσις ή διά του προ­ 8 1

doctrinam. Spero tamen neque in disquisitionum φήτου παραδοθείσα ήμίν. Πλήν ελπίζω μηδέ " έν τφ
eertnonibus inferiora relaturum roe, apud homioet έξεταστικφ λόγω τδ ήττον άπενέγκασθαι πρδς τούς
menle preeditos, amaioree, inquam, veritatis, qui νουν έχοντας, φιλαλήθεις 43 λέγω, οίτινες δύνανται
discernere valeant quinam sermonum per3uasorii γνωρίζειν τών λόγων τίνες εισ\ πιθανοί, έντεχνοί τα
sunt, artiiiciosi et jacundi,quinam vero inculli sim- κα\ έπιτβρπεΖς, τίνεςτε· λιτο\ χα\ απλοί, μόνβ tf, Τ

plicesque, in sola quam proferunt verilate confi- g δν αοτών άληθεία πεποιθοτες.

dentcs.
X K I . Poslqaam hac dixisset, respondi: Jam gra- X X I . Ταύτα αύτου είπόντος, άπεχρινάμην* Ή δ η
tias Deo ago, quia sicul volui pleniludinem certitu- ευχαριστώ τφ θεψ· ώς γάρ έβουλόμην πληροφορηθήναι,
dinis accipere, iia et mibi Iribuit. Gxtertim quod ούτως μοι κα\ παρέσχεν. Πλήν τά περί έμού τοσού
ad me atiiuet, noli amplius esse sollicifus, quooiam τον αμέριμνος Γσθι, δτιού πώποτε ένδοιάσω, τοσού <
8 9

dubitabo nunquam ; in tantum, ut etiam si Ui ipse τον " , δσον εί καί αύτδς συ βουληθείης ποτέ τής προ­
velis aliquando me a fide prophetae avertere, rem φητικής υποθέσεως έκστήσαί με, αδυνατών ού δυνή -
impossibilera perficere non poteris, adeo quod a c - ση · · , τοσούτον οιδα δ παρείληφα. Κα\ μή τοι
9 1

cepi, menie teneo. Neque vero existimes, magnum νόμιζε μέ σοι μέγα έπαγγέλλεσθαι, τούτ* αύτδ τδ
a me promitti, boc ipsum, quod uunquam l i m ha> μή ένδοιάσαι ποτέ· άλλ' ούτ' αύτδς έγώ ούτε τι^
Μ

sitalurus : sed neque ipse ego, nec ullus hominum ανθρώπων τών * περ\ προφήτου λόγων έπακούσα%
9

audilis sermonibus de propheta ambigere unquam ένδοιάσαι ποτέ δυνήσεται περ\ τής αληθούς υπο­
94

de vera doctrina poierit, cum prius audierit intel- θέσεως, πρότερον έπακούσας κα\ νοήσας, τί έστι
lexeritque quid s i l propheiicae repromissionis veri- προφητικής επαγγελίας αλήθεια. Διδ θά^ει τψ θεο
las. Quare confide de Deo placits senteniiae. Omnie C βουλήτω δόγματι. Πάσα γάρ τέχνη κακίας νενίκηται
quippe devicta est ars roalitiae. Nam adversus pro- ΙΙρδς γάρ προφητκίαν ουδέν δύνανται ούτε τέχναι λέ­
pbetiam nihil possunt neque verborum artificia, γων, ούτε σοφισμάτων έπίνοιαΐ, ού συλλογισμο\, ού»
neque sophismaium excogitaliones, non syllogismi, άλλη τις μηχανή· έάν γε ό έπακούσας προφήτου αλη­
non alia quaepiam machinatio; si veri prophetae au- θούς αληθείας δντως ορέγεται, καί ού προφάσει άλη *
ditor veritatera omnino appetil, non autem veritalis θείας έτερον τι περιβλέπεται. "Ωστε··, κύριε μου
pratextu respicit aliud quidpiam. Itaque, domine Πέτρε , μή άθύμει, ώς άναισθήτψ τδ 44 μέγιστον
mi Pelre, anxlus ne sis, quasi maximuro donum ho- δωρησάμενος αγαθόν. Αίσθομένφ γάρ χάριτος έδω-
mini sensu carenti tradideris. Senlienli cnim gra- ρήσω · , καί μή δυ να μένω άπατηθήναι άπδ τού δο­
9

tiam dedisti, eiqoe qui circa traditum veruro non θέντος αληθούς. ΟΙδα γάρ δτι έν έστιν ών βούλεταί
9 Τ

poterit decipi. Novi quippe id unum esee ex iis, q u « τις κα\ ταχέως λαβείν κα\ βραδέως μή τυχείν
99

aliquis ciipierit cito accipere, non autem larde con- ΟΤδα ούν μή καταφρονείν τού δοθέντος μ ο ι , διά τδ
sequi. Scio igitur non conlemnendum esse ob ce- τάχος, άσυγκρίτου κα\ μόνου ασφαλούς.
lerilatem, quod datum mibi est, quodque est i n -
comparabile ac solum tutura. ^
XXII. H « B C postquam locutus sum, Petrus dixit: XXII. Ταύτα μου είπόντος, δ Πέτρος έφη* Χάριν
Graiiam Deo habeo, ei pro salule tua, el pro roeo ομολογώ τψ Θεώ και περί τής σής σωτηρίας κα\ περί
coinmodo alque obleclauiento. Vere siquidem gau- τής έμής άπολαύσεως. Αληθώς γάρ ήδομαι είδως
9 9

deo, sciens te quaBnam sit propbetiae magniludo co- δτι έπέγνως τί ποτ' έστ\ προφητείας μέγεθος. 199

guovisse. Quoniam ergo, ut d i x i s t i , neque si ipse Έπε\ ούν, ώς έφης *, ούδ* άν αύτδς έγώ θελήσω ποτέ,
ego aliquando, quod absit! vobierim le ad aliud δπερ άπείη , είς έτερον σε μεταστήσαι δόγμα, ούχ*
dogma iransferre, idoneus ad te persuadendum fu- · ίκανδς έσομαι πεΐσαί σε , άρξαι τού λοιπού άπδ τής
VARIiE LECTIONES.
εύ D., ή C , 0 . · · ουχί G. ·* Ila S , μή τε C , Ο. Tum έξετάσται Ο, mendose.
9 4
τε 0· c. S, γε C. 9 1

·* άμέριμνον Ο. τοσούτον expungendum. S. Tom βουληθείς ποτε Ο.

9 9
Ita Ο , ήδυνήση C , σε άδυνα-9 9

τήσαι vel άν άδυνατήσαις proposuil S. τι Ο. Tum μέ σοι D , μοι σύ C. Rufinus : tibi me. Deinde τούτο
9 1

C. αυτό Ο.
9 9
τδν — λόγον C.
9 9
αληθείας Ο , in marg. eadem man. correclum in άληθδύς. Dem
9 4

^ έστιν C.
τίς κα\ ούτε ϋ .
ν # 9 9
έδωρησας^C.
9 9 _ ένεστιν Ο.
w 9 Ϊ
άτυχείν (perdere) conj. D ut eviletur
9 9 λ r

tautologia. Forlasse verba iila loco suVmovenda sunt, ullegatur versu^ioaequenli διί τδ τάχος κα\ μή βρα­
δέως τυχείν. S. lla Ο . c. S , τής κα\ περ\ έμής C.
9 9
lla Ο , c. S , προφητίας C.
1 9 9
ώς έφης οηι. Ο. 1

9
UaO,c. S , o ύ κ C .
 Tt CLEMENTINA . - HOMILIA IL 78
α&σνον παρεΓναί μοι έν ταίς τών αντικειμένων ζητή- Α lurus s u i a , liiclpe Jeineeps ex craslina die mibi ir
βεσιν. Έστι δέ μοι ή αύριον πρδς Σίμωνα Μάγον. quaestlonibus contra adversarios agitandis adesse
Κα\ ταΰΥ ειπών, κα\ τροφής αύτδς μετάλαβα* Craslina autem est mihi advcrsus Sinonein Magum
8

16% χαμέ μεταλαβείν έκέλευσεν. Εύλσγήσας δε έπ\ Atque his dictis, et ipse cibum sunipsit, meque pi i -
τής τροφής κα\ ευχάριστη σας, μετά τδ κορεσθήναι valim jussit sumere. Bcnedicto auloin cibo, actis*
κα\ αυτού τούτου τδν λόγον μοι άποδούς, έπήγαγε λέ­ que graliis, postquam expfclus fuit, illius quoque
γων* άψη σοι δ Θεδς χατά πάντα έξομοιωθήναί μοι, rei ratione mibi reddHa,subjunxit diceiiS : bet tibi
καί βαπτισθέντα τής αυτής μοι μεταλαβείν τραπέζης. Deue, ut in omiiibus niihi snnilis efficiaris, utque
Ταύτα εΙπών, ήσυχάζειν μοι προσέταξεν. Ή δ η γάρ baptizaius ejusdem mecum parliceps fias mcnsa*.
που χα\τδν δπνον άπήτει ή του σώματος φύσις. Quibus diciis, quiescefe me pracepit. Jaro enim et
somnum nalura ccrporis expetebat.

OMIATA B*. HOMILIA II.

4 5 *· ί Ϊ P^ v
βπιούση ήμερα έγώ Κλήμης,
I. Sequenti etgo die ego Glemens, ciim adliiici
ετι τής νυχτδς ούσης διυπνισθείς , κα\ μαθών τδν ® nox esset, e somiio excilalus, ubi intellexissem Pe-
4

Πέτρον έγρηγοροτα κα\ τοίς συνοΰσι περ\ θεοσέβειας trum figilare, et cum iis qui una erant de eultu Dei
8

διαλεγδμενον · ο! ήσαν δεκαέξ* ών κα\ τά ονόματα, disserere (erant aulem sedecim, quorum et no-
ώς έκαστον * έξης χρόνου μαθών, έκθείναι έόουλευ- luina, quippe qui singula sequenti tetripore didice-
σάμην* δπως έπιγνφς κα\ τίνες ί σαν ών πρώτος r i m , exponere eo conslitui, ut quinam fuerint ad~
4

ΖαχχαΙος δ ποτε τελώνης, κα\ Σοφών ίας * 6 αδελφός discae; qiiorUm primus Zacchaeus, oliin publicanus,
αυτού, Ίωσηφός τε καί δ τούτου σύντροφος Μιχαίας, et Sopbonias frater ejus, Josepbus illiusque sodalis
προσέτι δε Θωμάς κα\ Έλιέζερος οί δίδυμοι, άλλά Mictaaeas, preterea Thomas et Eliezerus gemini, scd
8

χαι Αινείας · χα\ Αάζαρος οί ιερείς, προσέτι μήν τε et jEneas Lazarusque sacerdotes, insuperque adhuc
χα\ Έλισσαιος, Βενιαμίν τε χα\ δ τού Σαφρά, Elisa»us, et Benjamin Saphrae filiu9, illdem Rubilus
18

ομοίως γε Τουβιλος (45) κα\ Ζαχαρίας οί οικοδόμοι, et Zacbarias arcbitecti, Ananias et Aggxus Jam-
'Ανανίας τε κα\ 'Αγγαίος οί ΊαμμηνοΙ , έτι τέ Νι­ meni, necnon NicctasetAquua sodi), etiam iiigres*
11

κητής κα\ Ακύλας οί εταίροι* πλήν έπεισιών κα\ sus, eum salutassem, eo jubente consedi. '
προσαγορεύσας έκαθέσθην, αυτού κελεύσαντος.
ΙΙ.' Ό δέ, τδν προκείμενον έκκόψας λόγον , ώσπερ Q II. IUe autem, institutum sermonem inlerrum-
ifl

άπολογουμένος, έπληροφορεί τίνος ένεκεν ούχ έξύπνίσέ pens, quasi se pufgando rationero reddidit* cur non
με, δπως τών λόγων έπακούσω, αίτίαν τιθέμενος τδν expergefecisset mc, quo vefba ipsiils audirem, cau-
έχ τού πλου σκυλμόν εκείνον πεφθήναί μου θέλων,
|8,
sara reddens navigalionis molestiaro, quatn a me
ήσυχάζείν εΓασεν. "Οπόταν γάρ ή ψυχή περ\ τδ concoqui dum vult, quiescere permisU. Etenim
1 4

λείπον τψ σώματι ασχολείται τά προσφερόμενα quando anima circa id quod corpori deest occupa-
μαθήματα ού κατ άξίαν προσίεται. Τούτου 46 ^νεκα
1
tur, doclrinam oblatam non prout par est amplecli-
διαλέγεσθαι ού βούλομαι, ούτε πάνυ διά τινα συμφο- tur. Quapropter serroocinari nolo cum iia, qui aut
ράν λυπουμένοις, ή άμέτρως δργιζομένοις, ή πρδς calamitalis cujuspiam causa conlrislantur admo*
18

λύσσαν έρωτος έκτετραμμένοις, ή τδ σώμα καταπε- dum, atit immodice iiaseuntur, aul in amoris ra-
πονημένοίς , ή ύπδ βιωτικών φροντίδων περιωθου·
1 7
bicm vertunt se, aut corporis labore defaligati sunt,
μένοις, ή άλλοις τισΐ πάθεσιν όχλουμένοις, οΤς ή ψυχή* aut a curla saecularibus vexantur, aut aliis ttirbau-
ώς Ιφην, ύποπίπτουσα, κα\ τψ σώματι πάσχοντι συν- tur affectibus; in quibus hominibus anima, quem-
αλγούσα, κα\ τήν αυτής φρόνησιν άσχολεϊ. 18
ρ admodum d i x i , concidens, et cum corpore aegro-
tanie coiidolene, vacat sua prudentia.
ΠΙ. Καί μ ή λεγέτωσαν * Ού χρή Ουν παραμυθίας 19
III. Neque dicat aliquis, Non igitur oportet COIH

VARIiE LECTIONES.

ταύτα C. Tum μεταλαβείν Ο.

1
Ο scr. διυπνοισθείς. θεολογίας 0 . Dein δέκα έξ C.
4
έκαστου Ο. 8 8

7
1»φονίας Ο. Llem Ίώσηπος. · 'ίλιέζερ Ο. Ita S , cx consilio Clorici. Cfr.. Act. αρ. ιχ, 5, 34. Ένέας
8

C , Αίνέας Ο . καί om. Ο . , idero γερούβλιος ρ- γε Τούβιλος,

1 8
Forte acribenduin Ίαμνηνοί, a Jam- 11

•ia, ut ildem stnt Jamneni, qui Jamniia» II Mach. χ ι ι , 9. At kctio Epitomcs 'Αμμηνοί exponi polest per
dviuiem nomine Amina , de qua Jos. xix, 50. G. τού προκειμένου έγκόψας λόγου Ο. πλους κυλ-
1 1 1 9

ρόν θ. γάρ restitui C. Ο . el ex Supptendis Cot.

1 4
Cornge άσχολήται S. άμέτροις Ο. Vbb. ή
1 8 1 8 17

Ιδ σώμα καταπεπονημένοις acoeaserunt ex Ο. lta S , αύτης G. Ο. λεγέτω τις G. 4 8 1 8

(45) 'ΡονβιΛος. Nomen Ruben a Graecis varie ex-
primitur. Dicunt Τουβήν, ΤΡουβίν, Τουβίίν, 'Ρουβία,
Τουβήμ, Τονβείμ, Τούβηλος et Τούβιλ·ς. Undelectio
duplex Constitut. apottcl. lib. v i cap. 5. 'Ρουδηνϊ-
tai η Το,υβηλίται, nisi si imperili librarii mutave-
VARIORUM ΝΟΤΛ).
rint posterius in prius, ut snspicor factum. Sic
etiarn in Vita Elisei Τουβίμ apud Epiphanium,
ΤουβινChronici Alexandrmip.ZlG. Τουβήμΐη m€m-
f branis Regiis cod. 199b, et in Dorotbei Synopsi
RUBIM. COT.
 S S. CLEMftNTIS I-ftOM. PONT. OPERA DUBIA. 70
mandatis, einguloram antiorum allocuiiones et ac- Α «ών, τάς καθ* Ικαστον ένιαυτδν ομιλίας τι κα\ πρά­
tionea descriptas ad te destinare. Caeternro uno ac ξεις γράφοντα διαπέμπειν σοι, "Ομως έν μι$ τή πρώ
prtmo d i e , soluinmodo jam incipiens de verilalis τη ήμερα αρχήν ήδη μόνον ποιούμενος περ\ τού τής
prophela, in ouinibus certum me reddidit; postea- αληθείας Προφήτου, περ\ πάντων με έπληροφόρησεν
que Ra infil : Considera deinoeps quas contra ad- κα\ εΤΟ' ούτως 5φη· Ένόρα τού λοιπού τάς έξ έμού
versarros habiturus sum disputationes; ei inferior πρδς τούς έξ εναντίας γινόμενος ζητήσεις- χα\ εί τδ
si recessero, non vereor ne forle tu de tradita libi ήττον άπενέγκωμαι, ού δέδια μή πως συ τεερ\ τής
veriiate ambigas; ut qui scias, me quidem supera- παραδοθείσης σοι αληθείας'διαχριθής, ε ύ " είδώς δτι
tam videri, non autem nobi» a propheta tradilam έγώ ήττάσθαι έδοξα, ο ύ χ · ή ύπόθεσις ή διά τού προ­
1

doctrinam. Spero tamen neque in disquisitionum φήτου παραδοθείσα ήμίν. Πλήν ελπίζω μηδέ έν τφ Μ

aeitnonibus iuferiora relatarum roe, apud bomioes έξεταστιχφ λόγω τδ ήττον άπενέγκασθαι πρδς τούς
mente preeditos, amaioree, inquam, veritatis, qui νούν έχοντας, φιλαλήθεις 43 λέγω, οίτινες δύνανται
discernere valeant quinam sermomtro pereuasorii γνωρίζειν τών λόγων τίνες είσ\ πιθανο\, έντεχνοί τ ·
sunt, artiticiosi et jncundi, quinam vero inculti sim- Χα\ έπιτερπείς, τίνεςτε· λιτο\ χα\ απλοί, μόνη τ*,
Τ

plicesque, in sola quam proferunt veriute confi- J J δν αυτών άληθεία πεποιθοτες.

dentcs.
X X f . Poslquam haec dixissei, respondi: Jam gra- X X I . Ταύτα αύτου είπόντος, άπεχρινάμην* Ή δ η
lias Deo ago, quia sicut volui pleniludiuem certilu- ευχαριστώ τφ βεψ· ώς γάρ έδουλόμην πληροφορηθήναι,
dinis accipere, ita et milii tribuit. Gxternm quod ούτως μοι χα\ παρέσχε ν. Πλήν τά περί έμού τοσού
ad me ailittet, noli amplius esse sollicitus, quooiam τον αμέριμνος Γσθι, δτι ού πώποτε ένδοιάσω, τοσού >
Μ

dubitabo nunqaam ; in tantum, ut etiam si tu ipse τον , δσον εί x a l αύτδς σύ βουληθείης ποτέ τής προ­
Μ

velis aliquando me a fide prophetae avertere, rem φητικής υποθέσεως έχστήσαί με, αδυνατών ού δυνή ·
impossibilem perflcere non poteris, adeo quod a c - ση ·% τοσούτον οιδα δ παρείληφα. Κα\ μή τοι *•
cepi, mente teneo. Neque vero existimes, magnuro νόμιζε μέ σοι μέγα έπαγγέλλεσθαι, τούτ' αύτδ τδ
a me promitli, boc ipeura, quod nunquam tim hae- μή ένδοιάσαι ποτέ- άλλ' ούτ' αύτδς έγώ ούτε τι^
ft

eiiaiurus : sed neque ipse ego, nec ullus hominum ανθρώπων τών * περ\ προφήτου λόγων έπαχούσα%
9

auditis sermonibus de propbela ambigere unquam ένδοιάσαι ποτέ δυνήσεται περί τής αληθούς ύ«ο-
w

de vera doctrina poterit, cum prius audierii intei- θέσεως, πρότερο ν έπαχούσας χαΐ νοήσας,τί έστι
lexeritque quid sit propheiicae repromisaionis veri προφητικής επαγγελίας αλήθεια. Αιδ θά^ει τψ θεο
las. Quare confide de Deo placits sentenli». Omnie C βουλήτω δόγματι. Πάσα γάρ τέχνη κακίας νενίκηταε
quippe devicta esl ars malitiae. Naro adversus pro- Πρδς γάρ προφητκίαν ουδέν δύνανται ούτε τέχναι λόγ­
phetiam nihil possunt neque verbomm arlificia, γων, ούτε σοφισμάτων έπίνοιαΐ, ού συλλογισμοί, ού*
neque sophisroalum excogilationes, non syllogismi, ά^λη τις μηχανή* έάν γε δ έπακούσας προφήτου αλη­
nou alia quxpiam machinatio; si veri prophetae au- θούς αληθείας δντως ορέγεται, καί ού προφάσει άλη -
ditor veritatera omnino appetit, non aotem veritalis θείας έτερον τι περιβλέπεται. "Ωστε ·, κύριε μον 9

pralextu respicit aliud quidpiam. Ilaque, domine Πέτρε , μή άθύμει, ώς άναισθήτψ τδ 44 P*Ti<rc>v
mi Petre, anxlus ne sis, quasi maximum donum bo- δωρησάμενος αγαθόν. Αίσθομένφ γάρ χάριτος έδα>~
mini sensu carenti tradiderls. Senlienli cnim gra- ρήσω · · , κα\ μή δυναμένψ άπατηθήναι άπδ τού δ ο ­
tiam dedisli, eique qui circa traditura verum non θέντος αληθούς. ΟΙδα γάρ δτι έν έστιν ών βούλεταέ 9 Τ

poterit decipi. Novi quippe id unum esse ex iis, quae τις καί ταχέως λαβείν κα\ βραδέως μή τυχείν **
aliquis cupieril cito accipere, non autem tarde con- ΟΙδα ούν μή καταφρονείν τού δοθέντος μοι, διά τ6
sequi. Scio igitur non conteronendum esse ob ce- τάχος, άσυγχρίτου κα\ μόνου ασφαλούς.
lerilatem, quod datum mibi est, quodque est i n -
comparabile ac solum tutum. j
XXII. Haec postquam locutus som, Petrus dixit: XXII. Ταύτα μού είπόντος, δ Πέτρος ϊφη· Χ ά ρ ι ν
Graliam Deo babeo, et pro salule tua, ei pro roeo ομολογώ τψ Θεώ χαι περ\ τής σής σωτηρίας χα\ παρΙ
coinmodo alque obleclaiuento. Vere siquidem gau- τής έμής άπολαύσεως. "Αληθώς γάρ ήδομαι είδο>ς
Μ

deo, sciens te quaenam sit prophetiae magnitudo co- δτι έπέγνως τί ποτ' έστί προφητείας μέγεθος. ltf

gnovisse. Quoniam ergo, ut d i x i s l i , neque si ipse Έπε\ ούν, ώς έφης ·, ούδ* άν αύτδς έγώ θελήσω ποτά,
ego aliquando, quod absit! voltterim te ad aliud δπερ άπείη , είς έτερον σε μεταστήσαι δόγμα, ούχ *
dogma transferre, idoneus ad te persuadendum fu- Ίχανδς έσομαι πείσαί σε , άρξαι τού λοιπού άπδ τ η ς
V A R I i E LECTIONES.
)ύχί G.
" ευ D., ή C , 0 . · · ουχί G. M
Ita S , μή τε C, Ο. Tum έξετάσται Ο, mendoae. τε 0» c. S, γ * C .
9 1

Μ
άμέριμνον Ο. »· τοσούτον expungendum. S. Tom βουληθείς ποτε Ο. · · Ita Ο , ήδυνήση C , σε ά δ ^ ν α -
τήσαι vel άν άδυνατήσαις proposuit S. τι Ο. Tum μέ σοι D , μοι συ C. RuGntis : tibi me. Deinde τ ο ύ τ ο
9 1

C. ·* αυτό Ο. Μ
τδν — λόγον C. ·* αληθείας Ο , in marg. eadem man. correctum in άληθδυς. D e i n
τίς έστιν C. · · κα\ ούτε ϋ . · · έδωρησας C. Μ
ένεστιν Ο. · · άτυχείν (perdere) conj. D , ut e v i t e i u r
tautologia. Forlasse verba illa loco suo movenda sunt, ullegatur versu iosequenti διά τδ τάχος κα\ μή β ρ α ­
δέως τυχείν. S. *· lla Ο . c. S , τής κα\ περ\ έμής C. *·· I U Ο , C. S , προφητίας C. ως έφης o n i . Q
1
%

MUO.c. S , o ύ x C .
 CLEMENTINA. — HOMILIA 1L 78

αΟριον παρεΓναί μοι έν ταίς τών αντικειμένων ζητή- Α lurus s u m , liicipe deineeps ex craslina die ruibi ir
«εσιν. "Εστι δέ μοι ή αύριον πρδς Σίμωνα Μάγον. quaesliouibus conira adversarios agitandis adesse
Κα\ τ α ύ Υ ειπών, χα\ τροφής αύτδς μετάλαβα* Crastina autero est mihi advcrsus Simoneiu Magum
8

Ι6ία> «αμέ μεταλαβεΐν έκέλευσεν. Εύλογήσας δε έπ\ Atque his dictis, et ipse cibum sunipsit, meque pri-
ττ}ς τροφής κα\ εύχαριστήσας, μετά τδ κορεσθήναι vaiim jussit sumerc. Bcnediclo aulem cibo, actis*
χα\ αυτού τούτου τδν λόγον μοι άποδούς, έπήγαγε λέ­ que gratiis, poslquam expleius fuit, itlius quoque
γων* Αψη σοι δ Θεδς χατά πάντα έξομοιωθήναί μοι, rei ralione mibi reddUa,subjunxil dieeiis : Det libi
καί βαπτισθέντα τής αυτής μοι μεταλαβεΐν τραπέζης. Deue, ut in omnibus niibi similis efficiaris, ulque
Ταύτα είπών, ήσυχάζειν μοι προσέταξεν. Ή δ η γάρ baptizaius ejusdero mecum parliceps fias mcnsa*.
που χα\ τδν δπνον άπήτει ή του σώματος φύσις. Quibus dictis, quiescefe me praecepit. Jam enim et
somnum natura corporis expetebat.

OMUTA W. HOMILIA II.

4 5 I. μεν ούν έπιούση ήμερα έγώ Κλήμης, I. Sequenti cfga die ego Clemens, cum adbuc
Ιτι της νυχτδς ούσης διυπνισθε\ς , χα\ μαθών τδν ® nox essel, e somtio excilalus, ubi intellexissem Pe-
4

Πετρον έγρηγορδτα χα\ τοίς συνοΰσι περ\ θεοσεβείας· Irura /igilare, el cum iis qui una erant de :ultu Del
διαλεγόμενον * οί ήσαν δεκαέξ* ών χαΐ τά ονόματα, disserere (erant aulem sedecira, quorum el no-
ώς έχαστον * έξης χρόνου μαθών, έκθεΐναι έδουλευ- miiia, quippe qui singula sequenti temporc didice-
σάμην, δπως έπιγνώς καί τίνες ήσαν ών πρώτος r i m , exponere eo conslilui, ul quifiam fuerint ad~
Ζαχχαίος δ ποτε τελώνης, xal Σοφωνίας 6 αδελφός discas; qUortim primus Zaccha?us, oliin publicanus,
1

αύτου, Ιωσηφός τε χα\ δ τούτου σύντροφος Μιχαίας, et Sophonias fraler ejus, Josepbus illiusque sodalis
προσέτι δε Θωμάς xaV Έλιέζερος οί δίδυμοι, άλλά 8
Michseas, preterea Tbomas et Eliezerus gemini, scd
και Αινείας · xal Αάζαρος οί ιερείς, προσέτι μήν τε et jEneas Lazarusque sacerdotes, insuperque adhuc
κα\ Έλισσαίος, Βενιαμίν τε κα\ δ τοΰ Σαφρά, Elisa;us, el Benjamin Saphrae filiua, illdem Rubilus
18

ομοίως γε Τουβιλος (45) καί Ζαχαρίας οί οικοδόμοι, et Zacharias architecti, Auanias et Aggaeus i a m -
Άνανίας τε κα\ Άγγαίος οί Ί α μ μ η ν ο Ι , έτι τε Νι­ meni, necnon Nicclaset Aquua sodi), etiam iugres*
4|

κητής κα\ Ακύλας οί εταίροι · πλήν έπεισιών *α\ Sus, cum salutassem, eo jubenle consedi. 9

προσαγορεύσας έκαθέσθην, αυτού χελεύσαντος.

II." "Ο δέ, τδν προχείμενον έκχόψας λόγον , ώσπερ Q II. Ille auteai, institutum eermonem interram^
,β

άπολογουμένος, έπληροφόρει τίνος ένεκεν ούχ έξύπνΙσέ pens, quasi se pufgando rationem reddidit* cor non
με, δπως τών λόγων έπακούσω, αίτίαν τιθέμενος τον expergefecisset mc, quo vefba ipsiils audirem, cau-
έκ τού πλού σκυλμόν *** έκεΙνΟν πεφθήναί μου θέλων, sara reddcns navigationis molestiara, qtiara a me
ήσυχάζειν είασεν. Όπόταν γ ά ρ ή ψυχή περ\ τδ concoqui dtJrn vult, quiescere permisit. Elenim
1 4

λεϊπον τψ σώματι ασχολείται τά προσφερόμενα quaiido anima cirea id quod corpori deest occupa-
μαθήματα ού κατ άζίαν προσίεται. Τούτου 46 * ν 8 ** tur, doclrinam oblatam non prout par eet amplecli-»
1

διαλέγεσθαι ού βούλομαι, ούτε πάνυ διά τινα συμφο- tur. Quapropter aerroocinari nolo com i i t , qui aut
ράν λυπουμένοις, ή άμέτρως δργιζομένοις, ή πρδς ealamitatis cujuspiam causa contrislantur admo*
18

λύσσαν έρωτος έκτετραμμένοις, ή τδ σώμα καταπε- dom, aul immodice irascunlur, aul in amorig ra-
πονημένοίς , ή ύπδ βιωτικών φροντίδων περιωθου· bicm vertunt se, aut corporis labore defaligati sunl,
17

μένοις, ή άλλοις τισΐ πάθε σιν δχλουμένοις, οίς ή ψυχή< aut a curla saecularibus vexanlur, aut aliis ttirbaii-
ώς έφην, ύποπίπτουσα, κα\ τψ σώματι πάσχοντΙ συν- lur affectibus; in quibus hominibus anima, quem-
αλγούσα, κα\ τήν αυτής φρόνησιν άσχολεϊ.
18
ρ adraodum d i x i , concidens, et cum corpore aegro-
tame coiidolens, vacat sua prudenlia.
IU. Καί μή λεγέτωσαν * Ού χρή ουν παραμυθίας
19
III. Neque dieat aliquis, Non igitur oporlet COIH

VARIiE LECTIONES.

1
ταύτα C. Tum μεταλαβεΐν 0 . 0 scr. διυπνοισθείς.
4
θεολογίας 0 . Dein δέκα έξ C. 8
έκαστου Ο. 8

7
£οφονίας Ο. IJem Ίώσηπος. Έίλιέζερ Ο.
8
Ita S , cx consilio Clerici. Cfr. Act. αρ. IX, 3, 3 i . Ένέας
8

C , Αίνέας Ο. 18
καί om. Ο . , idero γερούβλιος ρ- γε Τούβιλος. Forle scribendum Ίαμνηνοί, a Jam-
11

• i a , ut iklem sinl Jamneni, qui iamnilaj II Mach. x u , 9. At lectio Epitomes Άμμηνοί exponi potest per
civilalem nomine A m m a , de qua ios. xix, 30. C. τού προκειμένου έγκόψας λογού Ο.
1 1
πλους κυλ- 1 9

μον G. 1 4
γάρ restilui C. Ο . el ex Supplendis Cot. C o r n ^ άσχολήται S. άμέτροις 0 .
t 8
Vbb. ή 18 17

νδ σώμαι καταπεπονημένοις accesserunt ex 0 . Ita S , αύτης C. O. λεγέτω τις C.

1 8 1 8

VARIORUM N O T i E .
(45) 'ΡούβιΛος. Nomen Raben a Graecis varie ex- rint posterius in prius, ut snspicor factum. Sic
primitur. Dicunl 'Ρουβήν, ΤΡουβίν, Τουβείν, 'Ρουβίμ, eliam in Vita Elisei Τουβίμ apud Epiphanium,
Τουβήμ, Τουβείμ,ΤούβηλοςβΙ Τούβιλος. Undeleclio ΤουβίνChronki Alexandrinip.ZlO.Τουβήμin mem-
dupiex Conslitut. apostol. lib. νι, cap. 3. 'Ρουβηνι- branis Regii* cod. 199t»,el in Dorotbci Synopsi
ται Η 'Ρ^υβηλίται, nisi si imperiti librarii mutavc- RUDIM. GOT.
,79 S. CLEMENTfS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 80
solationes et admonilionea Hs admovere, qui mali Λ καΛ νουθεσίας προσφέρειν τοΤς φαυλον τι πράττουσιν.
iliquid liabent ac gerunl. Aio, quod si qoidem ali- ΦημΙ, εί μεν άνύει τις, προσφερέτω* εί δε μή, τψ
quis proiicit, adhibeal; sin minus, tempori con- καιρώ είξάτω. Έγώ γάρ οΤδα" δτι πάντα καιρδν
cedal. Scio etenim, cuncta habere suum tempus. ίδιον έχει. Διδ χρή τοίς άνθρώποις τους τήν ψυχήν
Quare oportet sermones qui aniroum roboraniho- ^ωννύντας λόγους πρδ τής κακώσεως έπιδιδδναι, Ινα
minibus anie vexalionem tradere; u l si quid forte εί ποτε έπέλθοι τι φαυλον, δ νους προωπλισμένος
11

pravi accideril mens prius armata recia ratione

t δρθψ τψ λογισμψ τδ έπενεχθέν ύποστήναι δυνηθή.
possil id quod illatum est perferre. Tunc quippe ei Τότε γάρ κα\ τψ διά γνώμης αγαθής βοηθήσαντι παρά
qui per bonum consiiium opilulatns est, mens in τήν άκμήν του πολέμου οΐδεν δ νους συντρέχειν.
ipso conflictalionis arliculo solet concurrere. IV. Πλήν έμαθον, ώ Κλήμης, ώς έν τή 'Αλεξαν-
1Y. Caelerum audivi, Clemens, Barnabam (ibi δρεία δ Βαρνάβας τδν περί προφητείας λόγον τελείως
Alexandriae omnino exposuisse doctrinam de pro- σοι έξέθετο· ή γ ά ρ ο ύ ; Κάγώ άπεκρινάμην* Ναί,
phetia; an jd verum nou est ? Et ego respondi: καί πάνυ καλώς. Κα\ δ Πέτρος· Ούκουν ούκ άναγ-
Ila esi, admodum pra?clare id fecil. E l Petrus : Nun καΐδν, τδν νύν χρδνον δυνάμενον ήμίν ύπηρετείν είς
igilur necesse esl, ut hoc teropus in iis enarrandis g έτερους λδγους ούς ούκ έπίστασαι, είς ούς έπίστασαι
quee nosii insumalur, cum ad alios sermones, quos ποιεΐσθαιτήν άσχολίαν. Κ ά γ ώ " έφην Όρθώς έφης,
ignoras, nobis possit inservire. Et ego dixi : Rccte Πέτρε. Έμο\ δέ τούτο χαρίζου πάντοτε σοι συνείναι
ais, Petre. Id lamen mihi pro munere concede, qui κρίναντι, τδν περί 47 ^ ** προφήτου λόγον ήδέως
τ ο

semper tecura manere conslilui, sermonem de pro- άκούοντι συνεχώς ύφηγεΤσθαι. "Ανευ γάρ αυτού, ώς
pbela explicare assiduo lubenier audienti. Absque έμαθον παρά Βαρνάβα, τήν άλήθειαν μαθεΐν αδύ­
illo enim, sicut a Barnaba accepi, verilas disci non νατον.
potest.
V.Petrus,eo responso valde delectatus : jam, i n - V . *0 δέ Πέτρος, έπ\ τούτψ μεγάλως ήσθεΥς, άπε­
quit, iinem accepit qu» ad te pertinel emendaiio, ut κρίνατο* Ήδη μέν ή πρδς σέ διόρθωσις τέλος είληφεν,
qui cognoscas magnitudinem indubitatae prophetiae, έπεγνωκότα ** τής απταίστου προφητείας τδ μέγεθος,
sine qua impossibile esl cuiquam id consequi quod ής άνευ λαβείν τινι τδ έν υπεροχή συμφέρον αδύνατον.
eumrae juvat. Nam cura in rebus mulla et varia bona Πολλών γάρ κα\ διαφόρων αγαθών δντων έν τοίς ούσιν
ftint ac esse possint, quod omnia beatitudine supe- ή έσεσθαι δυναμένοις, τδ πάντων μακαριώτατον, είτε
rat, v e l v i l a JBterna, v e l perpelua sanitas, vel p e r - «Ηδιός έστι ζωή , ή παράμονος ύγίεια, ή τέλειος
, e

fecta menft, vel lumeu, vel gaudium, vel immorta νούς, ή φώς, ή χαρά, ή αφθαρσία, ή καί άλλο τι δ έν
litas, vel si quid aliud est aot exislere potest ex- τή τών δντων φύσει ύπερέχον υπάρχει καλδν ή
cellens in rerum naltjra : id non aliler possidere ύπάρξαι δύναται τούτο — ούκ άλλως έστιν αύτδ κτή-
csl, nisi prius res quemadmodum exstant cogno- σασθαι μή πρότερον γνόντα τά δντα ώς έστιν τής
scanlur; ea vero scientia conlinget nunquam, nisi δέ γνώσεως ούκ άλλως τυχεΤν έστιν, έάν μή πρότε­
agnilo aniea propheta verilatis. ρον τις τδν τής αληθείας προφήτην έπιγνψ.
VI. Propheta aotem veritalis iile est, qui omnia VI. Προφήτης δέ αληθείας έστ\ν δ πάντοτε πάντα
omoino scit, praeterita ut fuerunt, praesentia ut είδώς, τά μέν γεγονότα ώς έγένετο, τά δέ γινόμενα
sunt, fulura ut erunt; qui est impeccabilis, et miee-
ώς γίνεται, τά δέ έσόμενα 'ώς Ισται, άναμάρτητος,
ricors; cuique soli edisserendae veritalis provincia
ελεήμων, μόνος τήν άλήθειαν ύφηγεΤσθαι πεπιστευ-
demandata est. Lege, et inveoies eos qui a seipsis μένος. Άναγίνωσκε, κα\ εύρήσεις τούς άφ' εαυτών Μ

veritatem se naclos fuisse exisiimarunt. Id quippe τήν άλήθειαν εύρείν νομίσαντας Τούτο γάρ προ­
prophets proprium eat, veriutem indicare; quem- φήτου ίδιον, τδ τήν άλήθειαν μηνΰειν, ώσπερ ηλίου ίδιον
tdmodum soli proprie competil, diem inducere. τδ τήν ήμέραν φέρειν. Διά τούτο δσοι ποτέ άλήθειαν
Quocirca quotquot ventalem dewderarunt cog- Q γνώναι έπεθύμησαν, παρά δέ τούτου μαθείν αυτήν
noscere, et ab hoc eam discere non oblinoerunt, ούκ ευτύχησαν, μή εύρόντες, 48 ζη °ύντες έτελεύ- τ

ca non inventa, in disquisiiione obierunt diem. τησαν. Ό γάρ τήν άλήθειαν ζητών παρά της εαυτού
Nam qui teritaiem querit, a aua ignoranlia acci- αγνοίας λαβείν πώς άνδύναιτο; Κάν γάρ εύρη··, ούκ
pereeam quo modo poterii? Licet enim repererit, είδώς αυτήν ώς ούκ ούσαν παρέρχεται. ΟύΥ αύ παρ · Τ

cura illam non cogooscat, qaasi absentem praeler- έτερου, τού ομοίως έξ άγνωσίας γνώσιν έχειν έπαγ-
ibit. Sed nec ab alio similiter ignaro, quamvis γελλομένου «·, αληθείας κρατείν δυνατδς Ισται · · ,
icientiam repromittat, verilalem lenere poterii : πλήν πολιτείας μόνης, κα\ ταύτα εκείνης τής διά τδ
cisi qood solam discet v k * conversalionem, quae εύλογον γνωρισθηναι δυναμένης, *τις έκάστψ, έκ

VARIiE LECTIONES.

· · Eccle.iu, I. " έπέλθη (sic) Ο. " έγώ C . »· τού inserui c. Ο . PrSma man. scripl. in Ο εϊληφεν
Λ

ιπ\ τούτψ έπεγνωκότα. " Prius ή ζωή^ίη Ο. »· Ita 0 . c. S , άπδ εαυτών C. Post νομίσαντας exei-
, r

n\**t aliaua fidentur. Supple ένεδοευθήναι (pfr. c. 7) v d aimile aliquid. S. * εύροι C. " ομοίως ώς #

έξ άγνωσίας έχειν έπ. C. · · δυνατόν έστι Ο. β

Μ CLEMENTINA. — HOMIUA II
τού μή θέλειν άδιχείσθαι, του μή δείν άλλον άδικείν Α scilicel propler consensum cum ratione aciri polest
τήν γνώσιν παρίστησιν. quaeque singulos, ex eo quod noluDt injuria affici ;

docet jion oportere alieri injuriam facere.

VII. Πάντες μεν ούν δσοι ποτέ έζήτησαν τδ άχηθές, VII· Quotquot igilur lertim quaesierunt, se cre-
τδ δύνασθαι εύρεϊν έαυτοίς πιστεύσαντες " , ένηδρεύ- denles illud per ipsosmet invenluros, decepli sunt. ι
θησαν. Τούτο δπερ πεπόνθασι χα\ οί τών Ελλήνων Idque Graecis philosophis et barbarorum sapientibu»
φιλόσοφοι, κα\ βαρβάρων οί σπουδαιότεροι. Έκ στο­ conligiu Nam, conjecturis considerantes visibilia, do
χασμών γάρ έπιβάλλοντες τοϊςόρατοιςπερίτών άδηλων rebus obecuris prouunliarunt; quod sibi quoquo
άπεφήναντο, τδ δπω% ποτέ παραστάν αύτοΐς, τούτο modo videbatur, id verutn esse arbitrati. Quasi
19

αληθές είναι νομίσαντες. 'Ως γάρ είδότες άλήθειαν, enim gnari veritalis, qui adhuc eam quaerunt, opi-
οί άλήθειαν έτι ζητούντες, τών παρισταμένων αύτοίς nionum quae sese offerunt alias abjiciunt, alias re-
υπολήψεων άς μέν άποδοκιμάζουσιν, άς δέ κρατύ- tinent, ac si cognoscerent; ignari quae vera sint,
9 9

νουσιν, ώσπερ είδοτες, μή είδοτες ποία μέν έστιν quae falsa; et de veritate decernunt, qui veritatem
αληθή, ποία δέ ψευδή* κα\ δογματίζουσι περι αλη­ inquirunt, nescientes quod qui veritalem quaerit, a
θείας οί άλήθειαν έπιζητούντες , ούκ είδότες δτι δ
u
auo errore non potest eam addiscere. Neque enim,
άλήθειαν ζητών παράττή^αύτού πλάνης μαθείν αύ- Β t dixi, praesentem eam potesl recognoscere, quaia
u

τήν ού δύναται. Ούτε γάρ, ώς έφην, παρεστηκυίανί ignorat.

αυτήν έπιγνώναι δύναται , ήν αγνοεί.
Μ
ί
VUI. Πείθει δέ έκαστον άφ' εαυτού ζητούντα μα­ VIII. ΡΟΠΓΟ cmn, qui a seipso qirarit discere,
θείν ού πάντως τδ 4 9 αληθές, άλλά τδ τέρπον. Έπε\ persuadet non sane quod verum est, sed quod de-
ούν άλλον άλλο τ ι " τέρπει, άλλου άλλο κρατεί ώς lectat. Quando igitur alium aliud obleclat, alterura
αληθές . Τδ δέ αληθές έστι τδ δοκούν τψ προφήτη,
, Τ
alleri pro vero lenetur. Veruro autem id esl, quod
ού τδ έκάστφ ήδύ * · . Πολλά γάρ άν ήν τδ έν, εί τδ propbelae videtur, non vero quod unicuique placel.
τέρπον αληθές ήν, δπερ έστ\ν αδύνατον. Διά τούτο Nain si verum esset quod deleciat, imiita esaet
χα\ οί τών Ελλήνων φιλόλογοι, ού φιλόσοφοι, διά στο­ id quod unum est; quod fieri nequit. Propterea
χασμών τοΓς πράγμασιν έπιβάντες, πολλά κα\ διά­ Grsecorum pbilologi, non philosopbi (amatoret ter-
φορα έδογμάτισαν, τήν οίκείαν τών υποθέσεων άκο- monum, non sapientice), per conjecturag res aggressi
λουθίαν άλήθειαν είναι νομίσαντες, ούκ είδότες, δτι multa et varia docuerunt: rati propriam bypolhe-
αυτών ψευδείς αρχάς έαυτοίς δρισαμένων, τή μέν seon consequentiam esse vcrilatem; nec scientes
9 9

άρχή αυτών τδ τέλος συμφωνίαν είληφεν. Q quod, cum sibi falsa principia deflnivissenl, cum
principio eorum finis concordavit.
IX. "Οθεν δει, πάντα παρελόμενον, μόνψ τψ *· τής IX. Unde oportel, omnia praetereundo, soli veri-
αληθείας πίστευε ι ν έαυτδν προφήτη, δν πάντες talis prophetae se ipsura credere, de quo omiics
χρίναι δυνάμεθα, εί προφήτης έστ\ν, κάν πάνυ αμα­ dijudicare possumus, an sit propheta, etsi valde
θείς ώμεν, κα\ σοφισμών ίδιώται **, κα\ γεωμετρίας eimus imperili, ac in sopbismis rudes et ignarl
άπειροι, κα\ μουσικής αμύητοι. Εύκολωτέραν γάρ geomelriae, alque in musica non initiali. Deut
4 1

τήν περί αυτού ε ύ ρε σι ν ό Θεδς τέθεικε πάσιν, ώςquippe, ut omnium curator, cunclis facillimam fe-
Μ

πάντων κηδεμών* ίνα μήτε βάρβαροι έξασθενώσιν c i l illius inventionem : quo ad eum reperiendum
αύτδν, μήτε Έλληνες άδυνατώσιν εύρείν. 'Ραδία μέν nequc barbari essent invalidi, neque Graeci impo-
ουν ή περ\ αυτού εύρεσις υπάρχει. Έστι δέ ήδε.
u
tentes. Itaque facilis est de ipso inventio. Haec
auiem est.
Χ . Ε Ι προφήτης έστ\ν, κα\ δύναται είδέναι ώς X . Si propheta est, et potest scire quo modo
έγένετο ** ό κόσμος, κα\ τά έν αύτψ γινόμενα, κα\ faclus sit mundus, quaeque in eo consistunt, quae-
τά είς τέλος έσόμενα' έάν ήμίν ή τι προειρηκώς, 50 que aliquando erunt: si aliquid nobis prsedixit,
δεις τέλος έγνώκαμεν γεγενημένον , καλώς αύτψ D quod sciraus evenisse, recte ei ex iis qua» jam faola
Μ

έκ τών ήδη γεγενημένων χαί τά έσόμενα έσεσθαι fuerunt, futura quoque credimus fore, lanquam
πιστεύομεν, ού μόνον ώς γινώσκοντι, άλλά καί προ- non solum scienli, verum et praescienli. Gui ergo
γινώσκοντι. Τίνι ούν, κάν βραχύ ν νούν έχοντι, ού quanquam exiguum ingenium babenti, non apparel
φαίνεται, ώς χρή τούτψ παρά πάντας πιστεύειν τά de consiliis Dei ei prae omnibus credendum qui solus
τψ θεψ δόζαντα, δς μόνος παρά πάντας ανθρώπους prae omnibus hominibus ea novit,licet non didicerlt?
w

xal μή μαθών έπίσταται; Διδ, άν τψ τοιούτψ, λέγω Quare tali, procognitionem, inquam, habentiper

VARLE LECTIONES.

* In cod. 804 post πιστεύσαντες addilur μή δεόμενοι τής θείας διδαχής.

e i
Ila Ο c. S , ποτέ τδ παρα­
1 1

στάν C. ά μέν — ά δέ C. *· Forlasse έτι ζητούντες, ul supra S. ** Vbb. ούτε γάρ, ώς έφην, παρε-
στηκυιαν αυτήν έπιγνώναι δύναται non legunlur in Ο . ·· τί inserui c.O. Lege άλλου άλλος κρατεί ώς
4Τ

αληθούς D. είδει Ο . Tum addidi εί c. eodem et ex conjectura C i .

9 9
μέν oni. 0 . *· τψ non omittere
9 9

ilehebant C l . et S. ίδιώτον 0.
k l
Ila S , εύκολοτέραν C , εύκωλοτέραν 0 . ** Ila 0 , c. S , τέθτρεν C.
4 1

ή excidil ap. S. Idem περι αυτού ex conject. Ci , cujus text. περ\ αυτούς, ul C. έμένετο edidit C l , M

nou C , ut iniuus accurate scr. S. l u 0 , c. S , γεγενημένων C.

M
ανθρώπους om. 0 .
4 7
83 S. f.LEMENTIS I R O M . PONT. OPERA DUBIA. 84
dtvinilatem epirilus quae in ipso exislit, si quig Α & τψ πρόγνωσιν Ιχοντι διά τήν έν αύτψ τού πνιύ-
nolit veri cognitionem Iribuere, et eara altert c u i - ματος θειοτητα, τδ αληθές είδέναι μή διδόναι τις
piain tradit, nonne meotis inopg e s l , qui ascribat θέλοι, τιν\ έτέρψ δούς είδέναι, ούχ ενδεήςϊ υπάρχει
non propbetse scienliam quam noluit propbelae φρενών , άποδεδωχώς τψ μή προφήτη ά προφήτη
concedere? είδέναι δούναι ούχ έβουλήθη;
X I . Qiiare anie universa omni judicio oportet per X I . "Οθεν πρδ πάντων πάση χρίσει διά τής π ρ ο — * 1

propbelicam proniissionem propbeum tjuaerere; φητιχής επαγγελίας τδν προφήτην ζητείν δεί, χαΐ
w

eoque cognito reliquis doctrinae cjqs sermonibas
adhaerere sine ulla dubilalione, atque confldendo
de bonis qnae sperantur, juxla primum judicium
vivere; eciendo videlicet, quod qui ea verba protu-
Jit, ita natura comparatus e s i , ut meniiri nequeat.
Quamobrem si de caelero aliquid ab eo dictornm
nobis non recte dictum videatur, scire oportet, non
γνδντα, τοίς λοιποίς της διδασκαλίας αυτού λογοις
άνενδοιάστως έπεσθαι, χαΐ θα£0ούντα περ\ τών έλπι-
ζομένων, πολιτεύεσθαι τ$ πρώτη χρίσει, γνδντα
ούν * · , δτι δ ταύτα ειπών πρδς τδ ψεύσασθαι φύσιν
ούχ έχει. Διδ, έάν τι τού λοιπού τών ύπ'αυτού £ηθέν-
των δοχή ήμίν · · μή καλώς είρήσθαι, είδέναι χρή
δτι ούκ αύτψ εΓρηται κακώς, άλλ' αύτδ ήμεΐς
β ι

ab eo prave dictum esse, sed nos id quodbene
dictum erat, non intellexisse. Neque enim igno-
rantia recte cognitionem dijudicat : sicuti noc
scienlia vere potest judicare prescientbni; verum
prascientia ignoranlibus tribuit scienliam.
XII. Quocirca, amice Clemens, si qua ad Deum
pertinerjt cognoscere cupls, ab isto solo potes d i -
ecere, quia solus novit veritatem. Aliorain enim
3i quis aliquid cognoscit, ab eo, aut ab ejus disci-
ptilis traditum accepit. E s l autem ejua sententia et
χαλώς ένον ούκ ένοήσαιχεν. "Αγνοια γάρ γνώσιν ούκ
/ρθώς κρίνει, άτε δή ούτε γνώσις πρόγνωσιν άλήθβς-
κρίνειν πέφυκεν άλλ' ·* ή πρδγνωσις τοΤς άγνοούσι
παρέχει τήν γνώσιν.
XII. "Οθεν, ώ φίλε Κλήμης, εΓγε τάτψβεψ διαφέ-»
ροντα γνώναι θέλεις", 51 παρά τούτου μδνου μαθείν
έχεις, δτι μδνος οίδε τήν άλήθειαν. Τών γάρ άλλων
εΓ τις έπίσταταί τι, παρά τούτου, ή τών τούτου μα­
θητών λαβών Ιχει. "Εστι δέ αυτού τδ τε βούλημα '
β 4

vera praedicaiio : Deum unum esse, cnjus mundue
opus est, quiqne justus cum s i l , aliquando certe
unicuique pro actionibus retribuet.
XIII. Necesse quippe est ut qul asserit Deum
natura omnino esse jusltim, eiiara credat immorta-
!es esse hominum animas. Quoniam ubi erit justi- Q
κα\ αληθές κήρυγμα, δτι· είς Θεδς, ού* κόσμος έργον,
δς, δίκαιος ών, πάντως έκάστψ πρδς τάς πράξεις
αποδώσει ποτέ.
XIII. Ανάγκη γάρ , πάση φύσει · · δίκαιον είναι
λέγοντα τδν θεδν, κα\ τάς ανθρώπων ψυχάς άθανά-
υ ς είναι πιστεύειν. Έπε\, πού τδ " δίκαιον αυτού.
τ 0

tia cjus, quando aliqui, cuin pie vixissent, interdum
male habiti per virr» e ipedio sublali sunt, quidam
vero, ubi omnjno impii extkissent, atque vitae luxul
ac delicjis indulsissent, communi lamen bominum
iporte obicrunl? Quandoquidem igitur, absque ulla
contradictione, Deus, bonus cum sit, justus etiam
«st, nec aliunde justus esse cognoscetur, nisi aniina
δπου τινές, εύσεβώς βιώσαντες, κακουχηθέντες ενίοτε
βιαίως άνηρέθησαν, ένιοι δέ, ασεβείς πάνυ γεγβνημέ-
νοι, έν πολυτελείφ βίου τρυφήσαντες, τδν κοινδν
ανθρώπων θάνατον έτελεύτησαν ; Έπε\ ούν χωρίς
πάσης άντιλογίας δ θεδς άγαθδς ών κα\ δίκαιος
έστιν, ούκ άλλως δέ δίκαιος είναι γνωσθήσεται, έάν μή
ή Ψ Χ*1 V**^ τδν χωρισμδν τού σώματος αθάνατος ή ,
υ

posl separationem a corpore sit immorlalis, tit Γν' δ μεν κακδς, έν }δη γενόμενος, ώς ενταύθα τά
η

inalus quidem, in inferno posilua, tanquam qui αγαθά απολαβών, έκεΤ περ\ ών ήμαρτε κολασθή, δ
bic bona receperit, ibi pro iis quae deliquit, punia- δέ άγαθδς, ενταύθα περ\ ων ήμαρτε κολασθε\ς, εκεί
tur, bonus aulcm, hic pro deliciis castigalU3, illic ώς έν κδλποις δικαίων, αγαθών χληρονδμος κα­ w

qaasi in sinu justorum constituatur bononim bse-
res, Quopiam igiiur Deus juslus est, consut inier
pos, jadicium quoque fore, et anlmas esse i i n -
jnortales.
X I V . Si quis vero, quemadajodum bimoni Sama-
ritano placet, Deo justum esse nolit concedere, cui
τ αστή. "Οτι τοίνυν δ Θεδς δίκαιος, πρδδηλον ήμίν
έστιν δτι και κρίσις · · γίνεται κα\ ψυχα\ αθάνατοι
τυγνάνουσιν.
XIV. ΕΙ δέ τις, ώς τψ Σαμαρεί Σίμωνι δοχεί, τδ
διχαίψ είναι Θεψ 52 V-h ° · δούναι. ·τίνι έτι
Μ θ έ λ

jam tribuere potest ut justus s i t , vel esse possil? τούτο δούναι δύναται, ή χα\ τδ γενέσθαι δύνασθαι;
41

flaro εί jd cunclorum radix noii babet, prorsus Τής γάρ 0ίζης τών δλων τούτο ούχ έχούσης, ανάγκη

VARliE LECTIONES.
· τδ Ο. · γνδντα, οδν C , cujua conjectaram γνδντα ούν, δτι exbibet Ο ; γνδντα δτι S. •· ύμίν Ο ,
% 4

quocum dedi. μή καλώς. Deest μή ap. C r. , qni

—: propterea
· - — conj. —-"*•- S ού καλώς.
« κακώς. : *> αύτδ C. Tum decsl
c

κακώς in Ο. " άλλά Ο. Μ

θέλης C. 4 4
lla Ο , C. S., τε C. γάρ πάσα, φύσει C. · · πού τδ Ο et EpiU
w

c. fc5, τούτο C. Cfr. eliam h o m . n i , 17 sub 0nem. n

ίνα μέν C , ίνα μέν δ S l>ein άδει Ο. · · Ο ad<r.
ών anle αγαθών. Tum έπε\ τοίνυν ρ. δτι τοίνυν Epil. c. 95, quo<l unice rectum. 'Επεί proiasin rcsumit. S.
κρίσεις Ο.
1 9 M
τδδικαίψ είναι C, τέ δίκαιον είναι Ερι'Ι. C, 15. Notum est itlud loquendl g< genus ex usn
Pcripateticorum, de quo exposnerunt Trendel^nburgius in MiueoR/^ηΛΜθ 1818,in-4%457 seqq. (qu« ro»«-
tnenlatio inscripta est : Das τδ έν\ είναι, τδ άγαθψ είναι bei Arisiolele$, etn beiiraq zur arist. Betjnffsbe-
itimmnttg uud tur griech. Syntax) et ad Arisl. De anim. p. 471 seqq., deinde Waiiz ad Arisl. Org. 67,
C, I I . Vklc infra lioin. x, 19; Θεψ είναι, x v i , 47 ίάπίίρψ είναι S. τούτο τις C.
4 4
w CLEMENTINA. — HOMILIA IL »
πάσα νοεΤν, δτι τή των ανθρώπων φύσει ώς έν
H Α necesae est cogiiare, illud quoque in hontinum na-
καρποίς εύρείν αδύνατον. ΕΙ δέ έστιν " εύρείν έν tura, tanquam in fructibus non posse rcperiri. Si
άνθρώποις, πδσψ μάλλον έν Θεψ; εί δέ ούδαμού, ούτε aulem invenialur in hominibus, quanto magis in
παρά Θεψ, ούτε παρά άνθρωπο ι ς έστιν εύρεϊν τδ Deo? Quod si juslitia nusquain, neque apud Deuro,
δίκαιον, πάντως ουδέ τδ άδιχον. Άλλ' έστι τδ δίκαιον. neque apud homines repcritur, plane neque repe- '
Δικαιοσύνης γάρ ούσης τδ άδιχον λέγεται* ώσπερ
4 4 rietur injustitia* At juslitia existit. Nara, exstanU
παραβαλλομένης της δικαιοσύνης αυτή κα\ έναντίως juslilia injuslitia quoque dicilur : quae ila vocalnr,
Ιχεεν ευρισκομένης, αδικία λέγεται. quasi cum ea juslitia comparetur, eique inveniatui
ι contraria.
X V . "Ενθεν γούν διδάσκων δ Θεδς " τούς ανθρώ­ X V . Inde igilur Deus bomincs rerum verilatem
πους πρδς τήν τών δντων άλήθειαν, εΤς ών αύτδς, docens, qui ipse unus e s l , bifariam el contrarie
δΊχώς κα\ έναντίως διείλε πάντα τά τών άκρων, divisit omnia exlrema, cum ipsc ab initio unus sit
απαρχής Μ
αύτδς εΤς ών κα\ μόνος Θεδς, ποιήσας ac eolus Deus, qui fecit coelum et lerram, diem at>
ούρανδν κα\ γην, ήμέραν κα\ νύκτα, φώς κα\ πύρ, Boctem, lucera et ignem, solem el lunain, vitam
ήλιον κα\ σελήνην,^ωήν^καΤί "θάνατον. Μδνον δέ Ι ν^ alque mortem; in his auiem solum hoininem libe-
τούτοις αύτεξούσιον τονΊχνδρωπον έποίησεν, έπιτη- rum condidit, aptitudine pradilum ut justus vel
δειδτητα έχοντα δίκαιον ή άδικον γενέσθαι* ψ καί τάς injuslus flat : cui et aliernavit conjugationum ima-
τών συζυγιών ένήλλαξεν είκδνας, μικρά τά πρώτα gines; primo illi apponens parva, deinde vero
παραθεμένος αύτψ, μεγάλα δέ τά δεύτερα, οίον κό­ magna; sicut mundum, sevum. Etquidero hic mun-
σμον, αίώνα. 'Αλλ' δ μέν παρών κόσμος πρόσκαιρος, dus temporalis esl, at futurus aelernus. Prima est
6 δέ έσδμενος άίδιος. Πρώτη άγνοια, δευτέρα γνώσις. ignorantia; secunda cognitio. Sic enim propbetia
Ούτως κα\ τούς τής 53 προφητείας ήγεμδνας διέ- ductores ordinavit. Quia enim praesens mundus
67

ταξεν. ΈπεΙ γάρ δ παρών κόσμος θήλυς έστιν, ώς femina est, quasi mater liberorum procreans a n i -
μήτηρ τέκνων τίκτων ψυχάς, δ έσδμενος αίών ά^ην mas, fuinrum aevum mas est, tanquam paler libe-
έστ\ν, ώς πατήρ αποδεχόμενος τά αύτου τέκνα* διά roa suoa excipiens; propterea in bunc mundum
τούτο οί έν τψ κόσμω τούτψ προφήται επομένως,
Μ
prophela eonsequenter veniunl tanquam filii fuiuri
Φς τού μέλλοντος αίώνος δντες υΙο\, ανθρώπων ·· τήν eaeculi, nolUiam babentes bominum. Porro hoe
γνώσιν έχοντες, επέρχονται. Τούτο δέ τδ μυστήριον mysterium si cognovissent bomines p i i , ntinquani
εί ήπίσταντο οί έν θεοσεβεία άνθρωποι, ούκ άν ποτε aberrasseut, sed et nunc deprebendissent, Simonem
έπλανήθησαν, άλλά κα\ νύν άν έγνώκεισαν δτι δ C qiii oroues conturbat, erroris ac fraudis caee
7 9

Σίμων, δ νύν πάντας θρυλλών , πλάνης κα\ άπατης ' cooperarram. Sermo autem propbetic» regulai i l a
Ιστ\ συνεργός. Ό δέ λόγος τού προφητικού κανόνος habet.
ούτως έχει.
X V I . 'Ος έν άρχή δ Θεδς εΙς ών, ώσπερ δεξιά κα\ X V I . Ut in printipic* Deus, qui unua e*U l a a -
Αριστερά, πρώτον έποίησε τδν ούρανδν, είτα τήν quam dextra etsinistra, primo fecitccelom, deinde
γην, κα\ ούτως κατά τ δ έξης πάσας τάς συζυγίας
7 1 terram, ita deinceps omnes conjugationes constiluU*
συνεστήσατο* έπ\ μέντοι ανθρώπων ούκ Ιτι ούτως, In hominibus autem non amplius s i c ; sed cunciag
άλλά πάσας εναλλάσσει τάς συζυγίας. *Ος γάρ άπ' alternat conjugationes. Ut enira ab eoprima meliora
αυτού τά πρώτα κρείττονα, τά δεύτερα ήττονα, έπ' sunt, secunda deteriora; contrariura apud hominea
ανθρώπων τδ εναντίον εύρίσκομεν, τά πρώτα χεί- nanciscimur, prima pejora, secunda praestaotiora.
ρονα, τά δεύτερα κρείττονα. Αύτίκα γούν άπδ Αδάμ Itaque statim ab Adarao, qui secundum Dei ima«
του κατ είκόνα Θεού γενομένου έγένετο τις πρώτος
9 ginem faclue fueral, prirous ortua est iniquus Cain,
άδικος Κάιν, δεύτερος δίκαιος Άβέλ. Πάλιν δέ άπδ τού secundus juetus Abel. Iterum vero ab eo, quem voa
καθ* υμάς λεγομένου Δευκαλίωνος (40)]πνευμάτων είχό- ρ Deucalionem vocatis.spirituum duaeimagines missa

VARliE LECTIONES.

• Post δτι aine dubio excidit έν S. * δ έ έστιν Ο , c. S , δέ έστιν C. * τδ δίκαιον cod. 804.
Μ

• δ Θεδς ^διδάσκαλων C. u
άπ' άρνής Ο. ηγεμόνας C.
w
ol adjunxi c. Ο. Idem επόμενοι.
w

• h a plane scriptum exsiat in cod. Uttob. — Me. ανων, ut io eo eo.et per compendium scribi nomen
άνθρωπος. Non lemere tameii hoc loco aliquis lepet aut corriget αΙωνίων. C. — Fortasse totum colon,
Iranepositis verbis, sic legeninra : Διά τούτο έν τψ κόσμψ τούτψ προφήται επομένως, οί δντες υίο\ άνθρώ-
πων, ώς του μέλλοντος αίώνος τήν γνώσιν έχοντες, επέρχονται. Veri prophetie propheris falsis semper
snccedunt (επομένως επέρχονται) secundum regulam syzygiarum. Alque illi quidein eliam aliis locis ap-
pellantor υιοί ανθρώπων, hi γεννητο\ γυναικών, cfr. hom.n, 1 7 ; m l i s e q q . 56. S. · δ add. c. Ο , ιιι
7

quo τής ασθενούς αριστεράς ρ. πλάνης κα\ άπατης. κατά τό ora. 0 .

Τ λ

VARIORUM NOTiC.
(46) Τον χα&ύμας Λεγομένου ΑευχαΛίωτος. quasi Noe hominibus sui lemporie dixerit, Δε ντε,
Noins est lusus ίιι iioraine Deucalionis apud Theo- καλεί Ομάς δ Θεδς είς μετάνοιαν. C O T .
pbUum Anliocbeuum lib. m , ad Autolycum p. 119,
 87 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 88
sutit, fmpuri, inquam, etpuri, neraper niger corvtis, Α νεςδύο 54 απεστάλησαν, ακαθάρτου λέγω και κα-
et deiucle columba alba. Iiem ex principe gentis θ α ρου, δ τε κδραξ δ μέλας, καί ή λευκή περιστερά
nostrae Abrabamo duo primi nali sunt, primus δευτέρα. Κα\ άπδ μεν τοΰ άρχηγέτου τού έθνους
Isiuael, poslca Isaac qui a Deo benediclus est. Ex ημών Αβραάμ δύο πρώτοι γεγόνασιν, πρώτος Ι σ ­
eodeiu siniilitcr Isaaco duo adhuc exstiterunt, im- μαήλ , εΐτα Ισαάκ 6 ύπδ τού Θεού ευλογημένος,
pius Esau, et pius Jacob. Ad hunc modum ordjne Άπδ δε τού αυτού Ισαάκ ομοίως πάλιν δύο,
Τ >

primus, ut lrnindo primogenitus, ponlifex, deinde Ήσαύ δ άσεβης κα\ Ιακώβ δ ευσεβής. Ούτως τή
legislalor. τάξει · πρώτος, ώς πρωτότοκος τψ κόσμψ, δ άρ-r
Τ

χιερεύς, είτα δ νομοθέτης . u

XVII. Iia etiam quae ventura erat conjugatio circa XVII. Όμοίως ή γάρ πρδς Έλίαν ' · συζυγία
Eliam, sponte diraissa est ad aliud tempus, coin- όφείλσυσα έλθείν έκούσα άπελείφθη είς Ιτερον και·»
menta se aliae opporlune seipsa fruiiuram. Quare ρδν, άλλοτε εύκαίρως αυτήν άπολαύειν ' · βουλευσα*·
primus venit, qui inter nalos mulierum; deinde sc- μένη. Διδ και δ έν γεννητοΊς γυναικών πρώτος
cuudus advenil, qui inler filios hominum. Hunc se- ήλθεν, είτα δ kv νίοις άνθρώχων δεύτερος έπήλθεν.
qoendo ordinem fieri poterit, ul intelligalur ad quara Ταύτη τή τάξει άκολουθούντα δυνατδν ήν νοείν
T f

seriem perlineat Simon, qui ante me primus venit ^ τίνος έστ\ Σίμων, δ πρδ έμού είς τά έθνη πρώτος
ad geutes; et ad quam ego pertineo, qui veni post ίλθών, καί τίνος ών τυγχάνω, δ μετ' εκείνον έληλυr
illum, ct successi velut Iuinen tenebris, velui igno- θώς, κα\ έπελθών ώς σκότψ φώς, ώς αγνοία γνώσις,
rantiae scientia, velut morbo saniias, Ita quippe, ut ώς νόσψ Γασις. Ούτω δή , ώς δ · αληθής ήμίν προ­ Τ

nobis dixilverus prophela, primo venire oporletfal- φήτης είρηκεν, πρώτον ψευδές δεί έλθείν εύαγγέ-
eum evangelium ab imposlorequodau),elsicdeinde, ί λιον ' · ύπδ πλάνου τινδς, και είθ' ούτως μετά καθαί-
post sancti loci eversionem, verum Evangelium ad ρεσιν τού αγίου τόπου Εύαγγίλιον αληθές κρύφα δια·,
correclionem futurorum hajreseon clam railti. E l πεμφθήναι είς έπανόρθωσιν τών έσομένων αίρέσεων·
post hsnc, circa flnem, iterum primus veniet A n i i - κα\ μετά ταύτα πρδς τψ τέλει πάλιν πρώτον 'Αντί*·
christus, tuncque verus Cbrietus noster Jesus appa- χριστον έλθείν δεί, καΛ τότε τδν 55 « Χ ρ · ^ 6 ν τ ω

rebii; post quero, orto sole aeterno, cuncta tenebra- ημών Ίησοΰν άναφανήναι, κα\ μετά τούτον · · , αιω­
rum evanida fient. νίου φωτδς άνατείλαντος, πάντα τά τού σκότους αφανή
γενέσθαι.
XVIII. Gum ergo, sicut dixi, conjugationis cano- XVIII. Έπε\ ουν, ώς έφην, τδν κανόνα τής συζυτ
ncin quidam nesciant, inde ignorant qualis exislal Q γ ' ς άγνοούσί τίνες, ένθεν ούκ έπίστανται τίς τυγχά-
α

Simon, qui ante mc prodiit. Nam si cognosceretur, νειδ έμού προοδεύσας Σίμων. ΕΙ γάρ έγινώσκετο, ούκ
non ei haberelur Qdes. Jana vero quia ignoratur, άν έπιστεύετο. Νύν δέ αγνοούμενος ούκ ορθώς πι­
uon recte credilur : et qui opera inimicorum facit, στεύεται κα\ ό τά μισούντων ποιών ήγάπηται, κα\
81,

diligitur, et hostis quasi amicus reccptus fuit, et δ έχθρδς ώς φίλος άποδίδεκται, κα\ θάνατος ών ώς
qui esl uiors, velut salvator desideratus est, et qui σώζων πεπόθηται, κα\ πύρ ών φώς νενόμισται, κα\
ignis, lumen existimalus, quique seductor est, au- πλάνος ών ώς άληθεύων ακούεται. Ταύτα άκουσας έγώ
ditnr quasi vera predicans. His audilis ege Cle- Κλήμης· Τίς άρα τυγχάνει, έφην, ούτος ό τοσούτος
mens: Quisnam est, dixi, iste tantug deceplor, scire ών άπατεών " , μαθείν ήθελον. Και δ Πέτρος Εφη·
veliem. Et Pelrus respondit: Si cupis disc$re, licet ΕΙ θέλεις μαθείν, πάρεστί σοι τδ γνώναι, παρ* ών
libi cognoscere ab iis a quibus et ego cuncta illius κάγώ τά κατ* αύτδν πάντα ήκρίβωκα»
accuraie rescivi.
X I X . Justa quaedam apud nosest, Syropboenissa, X I X . Ίούστά τις έν ήμίν έστι Συροφοινίκισσα, τδ
genere Chanatiitis, cujus filiola gravi morbo deii- γένος Χανανίτις, ής τδ θυγάτριον ύπδ χαλεπής νόσου
nebaiur; quaeque ad Dominum nos*.ruiii acceseit, συνείχετο, ή και τψ Κυρίψ ημών προσήλθε βοώσα
clamans et supplicans ut filiolae suae mederelur. At καί Ικετεύουσα, δπως αυτής τδ θυγάτριον θεραπεύση,
ille, eliam a nobis rogatus, dlxit; Non licet sanare Ό δε, κα\ ύφ' ημών αξιωθείς, είπεν Ούκ έξεστιν
gentes, quae canibus ideo similcs sunt quod diversis ίάσθαι τά έθνη, έοικότα κυσίν, διά τδ διάφοροι ς
uluntur et cibte et operibus, cumregni mcnsa iiliis ν^ρήσθαι τροφαίς κα\ πράξεσιν, άποδεδομένης τής
8 8

Israelis tradita sit. Illa vero postquam id audiisset, κατά τήν βασιλείαν · τραπέζης τοϊς'υίοίς Ισραήλ.
4

el per illud quod de ejusdem mensae micis cadenti- Ή δέ τούτο άκούσασα, κα\ τής αυτής τραπέζης, ώς
bus (velut canis) parliceps faxia fuit, ipulasset κύων, ψιχίων άποπιπτόντων συμμεταλαμβάνειν · · ,
VARIiE ^ECTIONES
* τού acccssit ex Ο. * ούτος τ|) τέξει C , in marg. ούτως τ. τ. pro conjectura; ούτως (sic) τή τάξει 0 .
7 Τ

Qein προτότοκος C. n
Aaron et poslea Moyses. Exod. v i , 20, v n , 7 , N u m . xxvi, 59, et I Paralip. νι, 3,
x x i u , 15. C. u
De Joanne Baptista dicto Elia Matth. xj, U ; xvn, 1 2 , 1 5 ; Luc. i , 17. C. άπολαβείν 0. u

Tum inserui 6 c. eodem. Cfr. Malth. x i , H . Credner, Beilrace I* 286, 505. lta Ο , ut jam propo-
TT

sueral D. Tum scripsi ήν ex conject., ή C , ήν 0 . ό adjunxi c. Ο. · Cfr. Baur., Paulue p. 219. S.

T i Τ

8
· τούτο C. β ι
πεπίστευται C. 8 1
lla de conject. C , in cuj. lexlu άπαταίων, ut 0 . χρησθαι 0 , c S ,
8 8

χράσθαι C. Cfr. lamen Lob. Phryn., p. 61. S, 8 V

βασίλειον 0 . Post συμμεταλαμβά'/ειν deest δερμένη
8 8

setpienlis ob vocis όμοιοτέλευτον. D.

 » CLEMENTINA. - UOMIUA II. &
56 μεταθεμένη δπερ ζν,τψ••ομοίως διαιτάσθαι τοίς Α quod eral, utpoie eodem ac filii regni usa v k t i i ,
της βασιλείας υίοίς, τής είς τήν θυγατέρα, ώςήξίωσεν, HliaB saniiatem quam pelierat obtinait. Neque eniu)
Ιτυχεν Ιάσεως. Ού γαρ αν έθνικήν ουσαν κα\ έπ\ τή eibnicam, alque codem in vitae genere permanen»
αύτ-J πολιτεία · μένουσαν ό τήν αρχήν διά τδ μή lem, sanilate donasset qui id iniiio 11011 feceral, quod
Τ

έξείναι θεραπεύειν · · ώς έθνικήν μείναααν έθερά- oon liceret in etbnica facere.

πευσεν.
X X . Αυτή οδν, τήν νόμιμον άναδεξαμένη πολι- 8 8
X X . Illa ergo, vilaro, quae j u i i a legem duciiur,
τείαν ύπδ τού Ιδίου άνδρδς εναντία φρονούντος ήμίν amplexa, a suo viro, contraria nobis seniienle, cum
μετά τής Ιαθείσης θυγατρδς Ιδίων οίκων έκβέβληται. sanala iilia e domo propria ejecla esl. Diligens au-
Ή δέ ευγνωμονούσα πρδς τάς συνθήκας, κα\ έν teui ea quae pepigerat, et abundans opibus, ipsa
περιουσία βίου υπάρχουσα, αυτή μέν χήρα έμει- quideni mansil vidua, tiliam vero soam viro ad
8 8

νεν, τδ δέ θυγάτριον αυτής άνδρί τινι εύγνωμονούντι veram fideui propenso ac pauperi conjugem dedit.
πρδς τήν αληθή πίστιν καί πένητι δντι συνηρμόσατο, Cumque propter filiam nupliis se abslinerel, duoa
Ή δέ και τής θυγατρδς προφάσει γάμου στερηθεϊσα, pueros emens ac educans pru liberis babuil. Qin
δύο παίδας ώνησαμένη xaX παιδεύσασα, είς υίών g pueri una cum Sinione Mago a teneris annis educti,
έσχε τόπον. Άτινα τφ μάγω Σίμωνι έκ παίδων συμ- cuncla illius didicerunt. Tanla quippe inler eos
παιδευθέντα, πάντα τά κατ* αύτδν έκμεμαθήκασιν **. erat amicilia, ut cum Ulo in omnibus concurrerenl,
Τοσαύτη γάρ οΛτών ήν ή φιλία, ώς κα\ συσπεΰσαι in quibus vellet se illis aduoare.
αύτψ έν πάσιν οΓς βούλοιτο αύτοΐς ένοΰν. 8 8

X X I . Ούτοι τψ ενταύθα, έπιδημήσαντι Ζακχαίψ X X I . Hi Zacch&um ibi agentem nacti, ac veri

συντυχόντες, καί τού τής αληθείας δι* αύτου μεταλα- tatis serraonem ab eo discentes, acia de prioribua
βόντες λογού, έπ\ τοίς πρώτοις νεωτερισμοίς μετα- facinoribus poenitenlia, brcvique Simonem damnaii-
μεληθέντες, ταχέως τού Σίμωνος καταγνδντες, πάντα les, u l omnium illius sibi conscii, slaiira ac ego eo
αύτφ συνειδδτες, άμα τψ έπιδημήσαί με ενταύθα, profeclu* sum, accesserunt ad me una cum eoruin
9 t

μετά τής άναθρεψαμένης αυτούς 57 προσελθδντες educalrice, et a Zaccbaeo mihi suni commendati f

μοι, ύπ* αυτού συσταθέντες μοι, καί έκτοτε πάντοτε atque ex eo lempore mecum semper commorantur,
συνεισίν - μοι, τών τής αληθείας απολαύοντες μα­ praceptorum verilaiis pariicipes. Haec cum dixisset
f 4 8 8

θημάτων. Ταύτα ειπών ό Πέτρος, μεταπεμψάμενος, Pelrus, vocatis illis praecepit, ut mibi omnia ad
έκέλευσεν αύτοίς πάντα μοι τά κατά τδν Σίμωνα
1 0 0
Simonem perlmentia diligentor exponerenl. A(
1

ακριβώς έκτίθεσθαι. Οί δέ τδν θεδν μαρτυράμενοι G Deitm atteslati, se uullalenus menlituros, enar-
μηδέν ψεύσασθαι έξετίθεντο. rarunt.
X X U . Ώς πρώτος δ Ακύλας ήρξατο λέγειν ούτως* XXII. Et prior Aquila coopit ila dicere: Audi,
"Ακουσον, ώ φίλτατε ήμίν αδελφέ, δπως ακριβώς cbarissiroe iiobis frater, ut accurale cognoscas
8

πάντα τά κατά τδν άνδρα είδης, τίνος τε ών , κα\ omnia viri illius, cujusuam sit, et quis et unde, et
τίς κα\ πόθεν , τίνα τέ έστιν ά πράττει, καί πώς qua-nam sint quae facit, et quo modo, quamque ob
κα\ διά τί. Σίμων ούτος πατρδς μέν έστιν "Αντωνίου, causam. Hic Simon patre qiiidem Anlonio, malre
μητρδς δέ Τ α χ ή λ , Σαμαρεύς τδ έθνος, άπδ Γιτθών vero Racbele orlus e s l ; natione Sair.ariianus, ex
1

κώμης, τής πόλεως άπεχούσης σχοίνους έξ. Ούτος, έν G i l l h i s , vico qui sex scboenis ab urbc distat. Is,
'Αλεξανδρεία τή πρδς ΑΓγυπτον γεγονώς, Ελληνική Aleiandriae ad Nilum versalus, Greca disciplina
παιδεία πάνυ έξασκήσας έαυτδν και μαγεία πολύ δυ­ cum mulluni se exercuerit, et arle magica polleat,
4

νηθείς κα\ φρενωθείς · , θέλει νομίζεσθαι ανωτάτη τις mente eialus, se vult exislimati esse virtulem su-
είναι δύναμιςκα\ αυτού τού τδν κόσμον κτίσαντος θεού. prcmam, ipso quoque Deo mundi condilore supe-
Ενίοτε δέκα\ Χριστδν έαυτδν αίνισσόμενος, Έστώτα · rioreui. Interdum vero se Christum bignificatis,
προσαγορεύει. Ταύτη δέ τή προσαγορεία' κέχρηται, ρ Slantem appellal. Eam aulem appellalioiiem usur-
ώς δή στησόμενος άε\, κα\ άίτίαν φθοράς, ώστε pavit, quasi qui exstilurus scmper sit, nec habeat
8

τδ σώμα πεσείν, ούκ έχων. Κα\ ούτε θεδν, τδν corruptionis causani, u l corpore concidat. Neque
χτίσαντα τδν κόσμον, άνώτατον είναι λέγει, ούτε vero Deum, mundi crealorera, supremum esse a i l ;
8

νεκρούς έγερθήσεσθαι πιστεύει. 5 8 ή Ιερουσαλήμ nec moriuos cxcilaluni m credit. Hierosolyniam

Τ ν

αρνείται, τδ ΓαριζΙν δρος άντεισφέρεύ *Αντ\ τού negat, monlemque Garizimum subslituil, Pro vere
18

YARIJS LECTIONES.
τδ 0. 9 1
τήν αυτήν πολιτείαν Ο. Μ
μή θεραπεύων scribendum esse conj. D. A u l etiam verba

τροσελθόντες έκτοτε συνεισι Ο , inlerpositis

om. C . ώ deest in 0 . Cotelerium edidisse μετά τ . άν. male noial S : i n Clericuni animadvertenduni
8

erai. I U Ruf. et Ο . , γένος, άπδ Γετθών G. Et Epit. c. 25 Γιτθών, var. lect. ibidem Γητθών.
8
Vbb. 4

τξ πρδς ΑΓγυπτον γεγονώς Ελληνική παιδείξ". recepi ex Ο. φενορωθείς Ο, qui subinde θέλει cum Epit. 8

c. 25, θέλειν G. έσθ' δτε Ο . Gfr. Raurii Gnosin ρ. 404 seq. 508. S.
8
προσηγορία G. ώστε inseruii 7 9

S. ex Epit. I. c Mla S, ex £pi(.l.c.,o& C, 0 . Dcinde έγερθήσεσθαι ρ. έγηγέρθαι c. 0 . Γαριζείν C. Ι8

91 & CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA D U M A .

Cbrislo nostro seipsum pnedicat. Legem proprla Α δντως Χρίστου ημών έαυτδν αναγορεύει. Τά δέ τού
11

praesumptionealiter iiiterpretatur. Etjudicium dicit νόμου Ιδία προλήψει αλληγορεί **. Καί κρίσιν έσε-
quidem fere verum non exspectat; persuasum enim σθαι μέν λέγει, ού προσδοκ$ δέ* ού γάρ άν ύπδ
babens, Deum non esse judicaturum, usquead Detim βεού κριθή σεσθαι πεπεισμένος " , μέχρι αύτου τού
ipsum iinpietatem suam ausus est extendere. Unde Θεοΰάσεβείν έτόλμα. Όθεν ένιοι, μή είδότες δτι, προ-
nonnulli, nescientes quod pietate erga Deum ut καταλύμματι" τή θεοσέβεια κεχρημένος, ύποσυλ$
praetextu abutens, veriiatein occulle depraedatur, τάτής αληθείας, χα\ τήν δπως ποτέ ύ π αυτού
Μ 1

qui ut credenti credunt eam, quae quomodocunque ελπίδα χα\ χρίσιν λεγομένην έσεσθαι, ώς πιστψ *·
ab eo dicilur, spem ac judicationem, pereunt. πιστεύοντες άπόλλυνται.
XXIII· Ut autem. Ipse religionis opinionem i n - XXIII. Τδ δέ παρεισελθείν αύτδν είς τδν της ασε­
vaderet, facium est ita. Joannes quidam exslitit, βείας λόγον γέγονεν ούτως* Ιωάννης τις έγένετο
1 Τ

qui singulis diebus baptizaret, quique Domini noslriήμεροβαπτιστής * · , δς κα\ τού Κυρίου ημών Ιησού
Jesu eecundum eonjugaUonis ralionem ftiit prae- χατά τδν της συζυγίας λόγον έγένετο πρόοδος* χα\
cureor: et quemadmodum Dominus habuit duode- ώσπερ τψ Κυρίψ γεγόνασιν δώδεκα απόστολοι, τών
cim aposlolos, duodecim mensium solis gerentes g τού ηλίου δώδεκα μηνών φέροντες τδν άριθμδν,
iiuraerutn, similiter is trigtnla viros principes b a -
ωσαύτως καί αύτψ έξαρχοι άνδρες γεγόνασι τριά­
buit, menstruam lunae rationem impieotes. Quo iu κοντα, τδν μηνιαίον της σελήνης άποπληρούντες
numero una quaedam erat mulier dicta flelena; ut λόγον. Έ ν φ άριθμψ μία τις ήν γυνή λεγομένη
ne boc quidem absque mysterio esset. Gum euim Ε λ έ ν η , Γνα μηδέ τούτο άνοικονόμητον ή (47),
mulier dimidium sit viri, imperfectum tricenarii Ήμισυ γάρ άνδρδς ούσα ή ' · γυνή, ατελή τδν τής
coneitinic numenim, sicut et in luna, cujus inceeeusτριακοντάδος τέθεικεν άριθμδν, ώσπερ κα\ τής σε*
nou perfectum mensig cursum conficit. Porro ho- λήνης * · , ής ή πορεία τού μηνδς ού τέλειον ποιείται
11

rum Iriginta Joanni priraus ac probatissimas erat τδν δρόμον. 53 Τούτων δέ τών τριάκοντα τψ Ιωάν­
Simon : qui qoidem quo minus posl mortem Joan- νη " πρώτος κα\ δοκιμώτατος ήν ό Σίμων , δς κα\
nis princeps declaratus sit, boc in causa fuit. τοΰ μή άρξαι αύτδν μετά τήν τελευτήν τ ο ΰ Ιωάν­Μ

νου αίτίαν έσχε ταύτην.

X X I V . Nam ipso peregre in JSgyptum profecto, X X I V . Άποδημουντός γάρ αύτοΰ εις ΑΓγυπτον
propler magiae exercitalionem, ioanne occiso, Do- έπΙ τήν τής μαγείας έπάσκησιν , τοΰ Ιωάννου άναι-
sitheus quidam principatum appeleos, cum ipsius ρεθέντος, Δοσίθεός τις, τής αρχής δρεγόμενος, θά-
n

Siinotits mortem falso annuntiaeset, factus est C νατον αύτοΰ ψευδή καταγγείλας, διαδέχεται τήν
aectae soccessor. At Simon paulo post reversus, e i αίρεσιν. Ό δέ Σίμων, μετ' ού πολύ έπελθών και τοΰ
eum iocum ianquam proprium affedans vchemeu- τόπου ώς ίδιου μεγάλως άντεχόμενος, τψ Δοσιθέψ
ter, naclug bosilheum locum quidem uoo repetiit, συντυχών τδν μέν τόπον ούκ άπήτει, είδώς δτι δ
sciens hominem qui contra ipsius volunuiem oc- φθάσας τής αρχής παρά προαίρεσιν ού καθαιρείται.
ctipaverat principainm. non depositum i r i . Quare Διδ μετά προσποιητού φιλίας έπ' ολίγον μέν είς τδν
per siimilatam amicitiam brevi quidem in secundum δεύτερον τοΰ Δοσιθέου τόπον δίδωσιν εαυτόν. ΤαγεΙς
υ Doeiibeo locura irrepsit. Non multos autem post δέ μετ' ού πολλάς ημέρας τοίς τριάκοντα συμμαθη-
diea, intra numerum iriginta condiscipulorum col» ταίς, ύποδιαβάλλειν ήρξατο τδν Δοσίθεον , ώς μ ή
locatus, coepit Dositheo derogare, tanquaro qui non παραδίδοντα γνησίως τά μαθήματα. Κα\ τούτα
germane dollrinam traderet. Idque eum asserebat ποιείν έλεγεν αύτδν ούχ ώς φθονοΰντα, άλλ' ώ ς 1 1

non invidia facere, sed inscientia, et aliquando άγνοούντα. Καί ποτε δ Δοσίθεος, ύπαισθόμενος τήν
Dosilheus, Simonis arliflciosam sentieiis obtrecla- τοΰ Σίμωνος έντεχνον διαβολήν, λύουσαν αύτοΰ
Μ

tioiiem, eo tendentem, u i abolerelur plurimorum τήν πρδς τούς πολλούς ύπόνοιαν, τοΰ μή αύτδν είναι
opinio, neque amplius ipse putaretur esse Stans, ρ νομίζειν τδν Έστώτα, θυμψ έπ\ τήν συνήθη πα- 1Τ

furere coromolus, curo ad scholam eoiiio convenis- ραγενόμένος διατριβήν, ^άβδψ παίει εύρων τδν Σ ί ­
sel, virga Simonem inventura verberai: at per μωνα* ή δέ, ώσπερ καπνού 60 τ
Σίμωνος διελθείν
ο ύ

VARliE LECTIONES.
1 1
δντος Ο .
1 1
αλληγορείς Ο. "πεπιστευμένοις Ο. u
προκαταλήμματι C , προκαλύαματι D. Caetenim
•χρδλημμα eodem sensu occurrit. Cfr. bom. v m , 23. S. "••"ύπόΟ. ύπό Ο. " πιστώςC.
1 1 πιστώς C. ""ααύτδν τδν τής θεοσε-
βείαςC. ήμεροβαπτισθείς Ο.
,β ι β
ή adjunii c. Ο. Legaturήσελήνη, quodpostulat orationis series.D.
40

•·μή Ο. " τ ώ Ιωάννηoro. Ο. τ ο ΰ om. Ο . "Δοσίθεός Ο , constanter, Δωσίθεός C. ldem ΒϋΜι^β.τις,

Μ

ut voluit S , τε C. " ω ς addidi c. Ο . β β

L«geφύουσαν, qtuc de iilo apud multos suspicionem crearet. D.
Rnlini versio (Recogn. u , | i l ) \\xc est : Verum Dosilheus, ubi sibi derogari tensit α Simone, vereru ne
opinio sua obscurarelur apud homines, qui eum pulabant ip$um e$$e Stantem. Curo hac interpretatioue con*
:slare potest lectio vulgala, modo αύτου τήν liiulelur in τήν αυτού. Eodem sensu προσεκλύειν legitur bom.
. i i i , 2, έκλύειν xvn, 6. Quid υπόνοια signilicct, inielugilur ex seqq. S. * συνήθειαν 0 .
Τ

VARIORUM NOTJE.
(47) lraμηδέ τοντο άνοικονόμητον ή . Simili
m
feclartl refcrebal rotundilatem, ad modum lunse io
mo\\o corona aux Simonis Magi diccbatur, imper- cornua cocuntis, ui nemo ignorat. CUT.
 95 jCLEMENTINA. — IIOMIL!A II. 114
έδοξε σώμα. Έπι τούτψ καταπλαγε\ς δ Δοσίθεος Α corpus Siroonis, quasi per fumum, vlsa est virga
18

λέγει αύτψ· £1 σύ ε ί δ Έστώς, κα\ προσκυνώ *·

1 9 transire : super quo obstupefactus Dositheus ait ad
σβ. Του Σίμωνος είπόντος· Έγώ είμι, 6 Δοσίθεος,eum : Dic mihi si tu es Sians, ut adorem te. CUID-
έαυτδν γνούς ούκ δντα τδν Έστώτα, πεσών προσε- que Simon respondisset, Ego sum, Do$itheus, \i»
κύνησεν, κα\ τοίς είκοσιεννέα έξάρχοις συγκατα-dens se non esse Stantem, cecidit et adoravit eum;
βαλών έαυτδν είς τδν εαυτού τής όπονοίας τόπον atque in numerum viginti novem principum viro*
Εστησε τδν Σίμωνα, κα\ ούτως μετ' ού πολλάς ημέ­
rum se dejiciens, In eum locum qui ei opinioue
ρας δ Δοσίθεος, εκείνου στάντος, αύτδς πεσών έτε-
tribulus fuerat conslituit Siraonem : sicque non
λεύτησεν. multo post Dositbeus, illo stante, ipse concidens,
defunctus est.
X X V . Ό δέ Σίμων, τήν Έλένην παραλαβών, έκ- . X X V . Simon vero, accepla Helena, circuil; et
περιέρχεται", καί μέχρι τού δεύρο, ώς όρ$ς, άνα- usque ad presens, ul vides, turbas decipit ac coio-
ατατεί τους δχλους. Αυτήν δέ τήν Έλένην άπδ τών movet. Helenam vero dicit de supreiuis ccelis in
ανωτάτω ουρανών κατενηνοχέναι λέγει τψ κόσμψ,
9 9
m.undum. dedueiam fuisse, atque esse doitiinaiii.
κυρίαν ούσαν, ώς παμμήτορα ούσίαν κα\ σοφίαν, Β quasi cunctorum genitrlcem essentiam ac sapien
9 9

ής ένεκεν, φησίν , Έλληνες τε και βάρβαροι έμα- tiam : pro qua, inquit, Graeci et barbari conflixe-
χέσαντο, εικόνα φαντασθέντες αληθείας (48)* ή γάρ runl, imaginem opinanles verilatis; quae enim re-
δντως ούσα τότε παρά τψ πρωτίστψ υπήρχε θεψ. vera est, tunc apud illum primum omnium babita-
Πλήν τοιαύτα τινα Έλληνικοίς μύθοις συμπεπλα- bal Deum. E l haec atque alia his similia, ex Gracis
σμένα πιθανώς άλληγορών άπατ$ πολλούς, έξαιρέτως fabulis conficla, persuaslbiliter interpretans, decipit
πολλά τερατώδη θαυμάσια ποιών, ώςεί μή ήδειμεν multos: cum prsecipue edai molta prodigiosa i n i -
δτι μαγεία ταύτα ποιεί, ήπατήθημεν άν κα\ αυτοί. racula; ita ut, nisi cognovissemus, illa eutn per
Άλλ' επειδή συνεργοί αυτού ήμεν τδ καταρχάς ·*, niagiam efficere, tpsi quoque fuissemus deceptf.
δτε τά τοιαύτα ποιών τδ τής θεοσεβείας ούκ ήδίκει Illius equidem adjulores principio eramus, quandu,
μέρος, νύν 61 ^ πολυμανής τούς έν θεοσέβεια
£
ista faciens, religionis partes injuria non afficiebaL
9 9

άπατων έπιχειρείν ήρξατο, άπέστημεν αυτού.

9 9
Jam vero, cum vesanus ccepil imponere velle virig
religiosis, ab eo recessimus.
X X V I . Κα\ γάρ μιαιφονείν ήρξατο, ώς αύτδς έτι ώς X X V I . Etenim caede se inquinare coeperat; sicut
φίλος" φίλοις έξέφηνεν , δτιπαιδίου ψυχήν τού Ιδίου Q ipse adhuc amicis nobis velul amictis patefecit
99

σώματος χωρίσας άπο££ήτοις δρκοις, συνεργδν πρδς quod cum pueri animam a proprio corpore sepa-
τήν τών αύτώ δοκούντων φαντασίαν, τδν δ έ παίδα rassel infandia adjuramenlis, futuram adjutricem
19

οΊαγράψας έπ\ εικόνος , ένδοτέρψ οίκψ δπου αύτδς ad eoruin quae ipse vellet reprasentationem , pue-
ύπνοι ανατεθεί μένην έχει, φάσκων , ποτέ τούτον έξ roque In imagine delinealo , consecratam baberet
αέρος πλάσας θείαις τροπαίς κα\ τδ είδος άναγρά-
49
iuiaginem in aede interiorl, ubi ipse dormirei: d i -
ψας άποδεδωκέναι πάλιν τψ αέρι. Τήν δέ πράξιν cens se aliquando bunc ex aere formasse, divinis
41

ερμηνεύει ούτως πεποιηκέναι. Πρώτον τδ άνθρωπου conversionibus, e l , iraagine ejus depicta, rursus
4 4

«νεύμα λέγει, τραπέν είς θερμήν φύσιν, τδν περικεί- aeri reddidisse. Rera vero ita factam interpretatur.
μενον αύτψ σικύας δίκην έπισπασάμενον συμπιεϊν Ait quod primo hominis spiriltis, versus in naturam
4 9

Αέρα, είτα ένδοθεν τής τού πνεύματος Ιδέας γενό- calidi, circumstantem aerem, sicut cucurbilula fa-
4 4

μενον αύτδν τρέψαι είς ύδωρ* ύπδ δέ τής συνε^ cit, attraclum imbibit: quem deinde intra spiritus
4 9

χείας τού πνεύματος χυθήναι μή δυνάμενον , είς αί­ .fonnam positum ipse Simon in aquam veriit; cum-
ματος φύσιν μετατρέπε ιν έφασκε τδν έν αύτψ αέρα, que aer in spirilu consistens ob spiritus continui-
τδ δέ αίμα πήξαν τάς σάρκας ποιήσαι· εΐθ' ούτως D latem effundi nequeal, eumdem convertit in sau-

VARM5 LECTIONES.

"τούτου 0 . ε ΐ om. 0 . " I l a O c. S., προσκυνώ C.

9 9
fπεριέρχεται C. "ανωτάτων C. Ita D,
9 1 1 9

saffragante Ο , παμμητέρα C. κατ" αρχάς Ο. Ita S, ex EpiU c. 27, πολυμανείς C , πολύ μανείς Ο.
9 4 9 9

M
άπατων 0, c. G, άπατων Gl et S , qtii conjecturam suam in recensione Coteleriana jam evulgalam inve-
nire poloisset. ών φίλος scribenduro esse coniectaverim ex EpU. c. 27 : ώς αύτδς έτι φίλοις ου σιν ύμίν
9 1

οΤα φίλος έξέφανεν. S. Ila S , έξέφανεν C , 0 .

9 9
δ έ οπι. Ο. "Korlasse leg. πλάσαι S.
,9
Post άποδεδω­ 4 1

κέναι C exb. λέγει, quod ejeci c. Ο. τοΰ C»qui deinceps θερμού. 4,

lia 0 el ex corijcct. C , συμπεϊν 4 9

kJ.intextu. είδέας C. Tum S αυτόν Sn versione falso referi ad Simonem, cum referendum eit ad ae-
44

rem. Quare irustra conjicit, acribendum esae infra πήξαντα ρ. πήξαν. τής addidi c. 0 . Tum είς αίμ. 4 9

φύσιν G.
VARIORUM N O T i £ .

(48) Alludit noster ad eorum aententiam, qui
iH*n Helenam, eed ejus dunUxat imaginem Trojae
fuisse siataeruot, cum Graeci barbarique sibi mu-
luas, ejtts causa,clades facerent. Vid. Plai.De Rep.
. i x , 1586, C: ώσπερ τδ της Ελένης είδωλον ύπδ τών
έν Τροία Στησίχορος ©ησι γενέσθαι περιμάχητ< ητον ά-
γνοία τοΰ αληθούς], Sext. Erap. adv. Maltli. vw ,
180,255 el Barnesium ad Eurip. Hel. v. 33. D. Add ο
Schol. ad Lycophr. ν . 113, et intfrpr. ad Herod. n .
112 seqq. S . DR£SSRI..
93 S. C L E M E N T t S J ROM. PONT. OPERA DUBIA. 96
guinem et et aanguine concreto carnem fe**it; Α. της σαρκδς παγείσης, άνθρωπον ούκ άπδ γης, άλλά 4 4

sicque postea carae solidata, hominem noii e terra, έξ αέρος άναδείξαι. Κα\ ούτως έαυτδν πείσας καινδν
ged ex aere prolulk. Atque hunc in modum sibi άνθρωπον 62 δύνασθαι ποιήσαι, τάς τρόπος άναλύων
persuadens potuisse * se creari novum hoininem, πάλιν άποδεδωκέναι έλεγε τφ αέρι. Κα\ ταύτα μέν
ait se euni, resolutis conversionibus, rursum aeri άλλοις λέγων έπιστεύετο, ύφ' ημών δέ τών έπΛ τε­
leddidisse. Quae cum aliis diceret, credebatur; a λετή συμπαρδντων εύσεβώς ήπιστείτο. Διδ, ασεβείας
nobis vero, qui adfueramus ejus myeleriis, pie non καταγνδντες, άπέστημεν .αυτού . 4Τ

credebatur. Quapropter, damnata, impietate abces-

aimus ab eo.
XXVII. Haec ctim Aquiia dixisset, frater ejus N i - XXVII. Ταύτα τού Ακύλα είπόντος, δ άδελφδς αύτου
cetas a i t : Necesse e s t , fraler nosier Clemens, ea Νικητής έφη· Άναγκαίόν έστιν, αδελφέ ημών Κλή-
me commemorare, quse ab Aquila praetermissa stint.*' μης, τά παραλειφθέντα τψ Ακύλα έμέ ύπομνήσαι.
Primo equidem Deus testis esl, nos in nullo opere Πρώτον μέν γάρ μάρτυς δ Θεδς, ώς ουδέν αύτψ ημείς
impio eum adjuvisse, sed , illo faciente, untum συνειργασάμεθα άσεβες,"άλλ' δτι, αυτού πράσσοντος,
speciasse; et quandiu opera innoxia edebat, dele- g Ιστόρησα μεν * κα\ μέχρις δτε άβλαβη ποιών έπε-
4 8

ciabamur sane ; quando autem quse per magiam δείκνυτο, κα\ έτερπδμεθα· δτε δέ τά μαγεία γινόμενα
liebant, per divinitatein se facere, ad pios homines θειότητι * ποιείν πρδςάπάτην θεοσεβών έλεγεν, ούκ-
4

decipiendos, dixil, non aroplius eutn passi sumus. έτι αύτοΰ ήνεσχόμεθα, καίτοι πολλά έπαγγελλο-
8 8

quamvis multa nobis promitlerel; primum quidem μένου ήμίν, πρώτον μέν ναδν και ανδριάντας ημών
fore u l templum nobis et slaluae erigerenlur, atque κατασκευασθήναι , καί θεούς νομισθήναι, καί ύπδ
8|

dii exisliinaremur, et a populis coiererour, et a re- δχλων προσκυνηθήναι, κα\ ύπδ βασιλέων δοξασθήναι,
gibus magmflcaremur, atque donaremur publicis κα\ δημοσίων τιμών καταξιωθήναι κα\ χρήμασιν άπε-
honoribus, nec non infinita v i pecuniae ditescere- ριορίστοις πλουτήσαι.
mus.
XXVIII. Haec, et alia quae putantur roajora, nobis XXVIII. Ταύτα τε κα\ τά τούτοις μείζονα νομι- 11

pollicebalur, modo ut cum eo viventes pravum ejus ζόμενα ήμίν ύπέσχετο **, μόνον ίνα συνόντες αύτψτδ
molimen taceremus, quo fraus ei succederet; atla- της έγχειρήσεως κακδν σιωπώμεν, ίνα αύτψ τά της
men assensi non sumus: quinimo cotieilium de- άπατης προκόπτη , καί δμως ού συνεθέμεθα, άλλά
ditmis, ut ab ista vecordia desisleret. dicentes e i : κα\ αύτδν 63 *)€ τοιαύτης άπονοίας παύεσθαι
τ 4 4

Nos, Simon, amicitiae, quam tecum a pueritia con- G συνεβουλεύσαμεν , λέγοντες αύτψ* Η μ ε ί ς , Σ ί μ ω ν ,
traximus, memores, tequc amanles, utilia consu- της έκ παίδων φιλίας πρδς σέ μεμνημένοι, στέργον-
liuius : cessa ab bujusmodi audaci facinore: deus τές σε · · , τά συμφέροντα σύμβουλεύομεν παΰσαι της
esse non potes; iime eum qui vere Deus est; co- τοιαύτης τόλμης* θεδς είναι ού δύνασαι* φοβήθητι
gnosce teesse hominem, breveque esse tempus vitae τδν δντως Θεόν γνώθι δτι άνθρωπος εί κα\ δτι σου
twe. Quanquam admodum locuples vel etiam rex μικρός έστιν δ της ζωής χρόνος. Κάν μεγάλα · · πλου-
evadas, exiguo vitae spatio pauca sunt quibus frue- τής ή καί βασιλεύσης, τψ τής ζωής σου μικρψ χρόνψ
l i s : et quae impie parta sunt, cum cilo fugiaiit, δλίγα τυγχάνει πρδς άπόλαυσιν, κα\ ασεβώς πορι-
ancrnum supplicium homini sceleroso comparant. σθέντα, ευθέως φεύγοντα, αίωνίαν κόλασιν περιποι­
Qnare anclores tibi sumus, Deum verearis, a quo είται τψ τετολμηκότι. Διδ φοβείσθαί σοι τδν Θεδν
judicari debet uniuscujusque anima pru Hs quae hic συμβουλεύομεν, ύφ' ού κριθήναι έχει ή έκαστου ψυχή
gessit. περί ών έπραξεν ενταύθα.
X X I X . HsbC ille oudiens risit. Gumquc diecre* X X I X . Ό δέ, ταύτα άκουσας, έγέλασεν. Ημών δέ
mos : Cur nos irrides, qui tibi utilia suadcmus? είπόντων Τί ημών τά σοι συμφέροντα συμβουλευόν-
Rideo, iuquil, slultam opinionem vestram, quod ^ τ ω
καταγελ^ς; Έφη* Γελώ υμών τήν μωράν ύπό-
ν

credalis immortalem esse animam bominis. Ει ego ληψιν, δτι πιστεύετε άθάνατον είναι τήν τού άνθρω­
reepondi: NOR miramur, ο Sixnon, si fallere nos που ψυχήν . Κάγώ έφην * Ού θαυμάζομεν, ώ Σίμων,
8Τ

conarie; sed obslupescimus, qua ratiune etiam εI ημάς άπατων επιχειρείς, άλλ' έκπεπλήγμεθα τίνι
leipsuui decipias. Eflare mihi, Simon, etsi aliorum λόγψ κα\ έαυτδν άπατες. Λέγε μοι, ώ Σίμων, εί καί
nemo comperUim habe?.t animam esse inimorta- τών άλλων ούδε\ς πεπληροφόρηται άθάνατον είναι τήν
lem, Ια tamen el nos babemus; tu quidero, ut qni ψυχήν, άλλ' ούν γε σύ κα\ ημείς, σύ μέν ώς ανθρω­
eam a corpore huraano diremieii, qui collccutus πείου σώματος χωρίσας αυτήν κα\ προσομιλήσας κα\
e s , qui imperaslt; DOS vero, u l qui adfuimus, e l έπιτάξας, ημείς δέ ώς συμπαρόντες κα\ τήν έπιτα-
imperiuro audmmus, et quod jusaum esl vidimus γήν άκούσαντες κα\ τδ κελευσθέν έναργώς Ιστο-
8 8

VARIJE LECTIONES.
4 4
άλλ' C.4 Τ
άπέστημεν άπ' αύτοΰ C.4 4
ίστορήκαμεν C. Decstxai aute έτερπδμεθα in Ο. * θεότητι C . 4

·· ούκ έτιΰ. 1 1
l U EpiL c, 29 et Ο , ναών ανδριάντας ημών καταξιωθήναι C. ·* μείζονα addit Epu.
r. 2 9 , quam eeq. S. ·* Non Cot., ut S powni accurale adnoUl, sed Cl edidil ύπέχετο. παύσασθαι C.
4 4

·· lla cqd. 804 et Ο , τε C. · · μέγα G.

4 7
τήν τοΰ άνθρωπου ψυχήν C , qui deinceps άπατων ημάς. Ila 4 4

Ο , c. S , κελευθέν C. Ante Σίμων addidi καί δ c Ο .

 9? CLEMENTINA. — HOHHJA IL 98
ρήσαντες. Κα\ ό Σίμων έφη* Έγώ μεν οίδα τί λέγετε, Α clare. Et Simon dixit: Ego quidem ecio quid dicalis,
υμείς δέ ούκ οίδατε περί τίνων διαλέγεσθε. Καί ό vos autem nescilis de quinus loquamiiii. Et dixit
64 Νικητής έφη* Έπε\ οίδας, λέγε, εί δέ μή οίδας, μή Nicetas : Quandoquidem scis, edisserc: quod si
δδχει ημάς τω λέγειν σε μέν είδέναι, ημάς δέ μ ή , neecis, ne exisiimes decipi nos posse, dum ais tc
άπατάσθαι δύνασθαι. Ού γάρ έσμεν ούτως νήπιοι, quidem scire, nos auiem nequaquam. Adeo enim
Γνα πανούργον ένσπείρης ήμΐν ·· ύποψίαν τοΰ νομίζειν slolidi non sumus, m nobis vafram inferas suspi-
σέ τι τών άπο^ήτων είδέναι, χα\ ούτως επιθυμία cionem, qua existimemus aliquid ineffabilium co-
χολαζομένους ημάς υποχείριους λαβών έχης. gnosci a te, atque sic B O S , cupiditate detenlos, i n
toam potestatem redaclos leneas.
X X X . KaV δ Σίμων 1φη· Οτι μέν έχώρισα ψυχήν
#
X X X . Respondit Simon : Quod quidem disjun-
ανθρωπείου σώματος, οίδα υμάς είδότας, δτι δέ ούχ xerim animam ab humano corporc, novi vos scire;
ή τοΰ τεθνεώτος ψυχή υπουργεί, έπεί μή υπάρχει, quod vero non anima defuncti miuislret, cum non
άλλά δαίμων τ ι ς , ύποκρινόμενος αύτδς είναι ψυχή existat, sed aliquis daemon, qui se simulat esse ani-
ενεργεί, οίδα υμάς άγνοούντας. Κα\ δ Νικητής έφη* mam, operetur, novi vosignorare. EtNicetasexcepil:
Πολλά έν τψ βίψ τούτψ ·· ήκούσαμεν άπιστα, τούτου In viia uostra multa incredibilia audivimus, boe ta-
δέ τοΰ λδγου άνοητότερον ού προσεδοχήσαμεν άκού- men sermone amenliorem nos audiluros non spera-
1

σαι. ΕΙ γάρ δαίμων υποκρίνεται τοΰ τεθνεώτος εΐναι vimus. Nam si dsmon iingitse esse animam morlui,
βι

ή ψυχή, τίς της ψυχής χρεία γίνεται, Γνα χωρισθή quis fuit animae usus, ttt a corpore separareiur?
τοΰ σώματος \ Ούκ αυτοί δέ παρόντες ήκούσαμεν σου, Nonnc ipsi prasenles audmmus te, cum animani
τοΰ σκήνους τήν ψυχήν δρκίζοντος ; Πώς δέ καί άλλου c corpore adjurando evocares! Et qua ratione, uno
όρκιζομένου, έτερος μή ορκισθείς ώς φοβηθείς υπα­ adjurato, alter non adjuratus tanqoam veritus obe-
κούει ; Ούκ εξετασθείς * δέ κα\ σύ ύφ' ημών ποτε, dit? Nonne etiam tu aliquando a nobis rogalus, ctir
4

διά τί ενίοτε κα\ παύονται αί,παρεδρίαι ·· (49), έφης· inlerdum cessarent assessiones, respondisli: Qnia
"Οτι ψυχή, πληρώσασα τδν υπέρ γης χρόνον , δν anima, completo super terram tempore quod in
ή μέλλε ν έν σώματι διατελείν , είς φδην πορεύεται* corpore peractura erat, ad inferos vadit; ac sub-
προσετίθης δέ λέγων, δτι τών ίδίψ θανάτψ τελευτη- junxisli auimas eorura qui propria morte obie-
σάντων αί ψυχα'ι, επειδή αυτόθι είς άδην χωρήσασαι runt, qtioniara in inferis hinc secedenles custo-
φρουρούνται, ούκ εύκόπως έλθείν άφίενται (50); diuutur, difficultcr permiui venire ?

65 X X X I · Ταύτα τοΰ Νικήτου * είπόντος, Ακύλας

1
X X X I . Haee Nicetas cum protulissel, ipsc Aquiia
αύτδς πάλιν έφη· Έβουλόμην παρά σου τούτο μόνον ^ iteruin d i x i l : Cuperem a le id unum discere, Simon,
μαθείν, Σίμων, είτε ψυχή, είτε δαίμων έστ\ τδ δρκι· sive anima sit, sive daemoo id quod adjuratur, cu-
ζόμενον, τί φοβούμενον ού παραπέμπεται τούς όρκους; jusnam melu adjurationes non conleinnit ? Et S i -
Κα\ δ Σίμων έφη* Κόλασιν γάρ παρακούσασα, οίδε mon respondit: Etenim poenas persoluturam se i n -
μέλλειν παθείν. Κα\ δ Ακύλας έφη* Ούκούν, εί όρκι- telligil, si non obtemperel. Alque Aquila excepit:
ζομένη ψυχή έρχεται, χα\ κρίσις γίνεται. Εί ούν αί llaque si anima adjuraia venit, etiam judicium fil.
Φυχα\ αθάνατοι γίνονται, καί κρίσις πάντως γίνε­ Si ergo aniinse sunt immorlales, omuiuo et judi-
ται. "Οστε·· κα\ τούς έπ\ κακή πράξει δρκισθέντας cium esl. Quamobrcm t i eos quoque, qui in malam
χαταδιχασθηναι, παρακούσαντας, φής · · , πώς ού πεφό- aclionem sunt adjuraii, tumque uon obtemperaruni,
βησαι συ άναγκάζειν, τών άναγκαζομένων έπΙ παρα­ condemnandos a i s , qao modo tu non limuisti co-
κοή κολαζομένων; Τδ γάρ ήδη σε μή παθείν έφ* οΓς gere, cum, qui coguulur, propter contumaciam pce-
έδρασας ού θαύμα · , έπε\ μήπω κρίσις εστίν, Γνα συ nas Juanl? Nam le jam non csse mullatuBJ pro i i s ,
Τ

μέν δίκη ν δψς περ\ ών ήνάγκασας, τδ δέ · · άναγκα quae designasli, ου evenil, quouiam judicium rion-
σθέν ύπδ συγγνώμην γένηται, ώς της κακής πράξεως D dum est, ut lu quidem pcenas des eorum ad quae
#

τδν δρκον προτίμησαν. Ό δ έ , ταύτα ·· άκουσας, ώργί- coegisti, quod aulem coactuin est, veniam accipial,

YARIiE LEC.TIONES.
·* ένσπείρης έν ήμίν C. · · τούτψ subjunxi c Ο. ·* είναι τού τεθνεώτος C, •έξητάσθης Ο. προ-
σεδρεϊαι Ο. ·* νικητή Ο. ••ώστ' *ν C , ώς άν S, c. C l . · · <ρής add. Epit. c. 32, qiiam seq. S. · ου 7

θαύμα accessit ex 0 et Epit. c. 32. · · Adsunt in 0 post δέ vbb. ταύτα άκουσας expuncla. Tum id. συγ­
γνώμης, "τούτων C.

YARIORUM NOTifi.

(49) Αί ζαρεδρίαι. Inter spiritus paredros animre
BKrrtuoruro ponebantur. Praeler Recognitiones lib.
i i , cap. 45, ei lib. m , cap. 44, teslem damus Jusli-
num Marlyrem Apologia n , p. 65 : Νεκρομαντείαι
μεν jap, καί αί αδιάφθορων παίδων εποπτεύσεις, χαι
ψυχών ανθρωπίνων κλήσεις, καί οί λεγόμενοι παρά
τοίς μάγοις όνειροπομπο\ κα\ πάρεδροι, κα\ τά γινό-
Αενα ύπδ τών ταύτα είδότων, πεισατωσαν υμάς δτι
καί μετά θάνατον έν αίσθήσει είσΐν αί ψυχαί. C O T .
(50) Ούκ εϋκόχως έΛθεΐν άφίετται. Unde Ter-
lullianus De anima cap. 57 : Publica jam littera
esl, qu(B animas etiam justa mlate $opitas, etiam
proba morle disjunctas, eliam prompta humatione
dispunclat, evocaiuram se ab inferum incolatu po/-
licetur. Vide si lubet Porpbyriuin lib. n De abtti-
nentia, eap.- 47; Servium ad jEneid. iv ,386. ID.
99 S. GLEMENTI3 I ROM< PONT. OPERA LHJRIA, «ty
quit rotio facinori tdjaramentumpraetulerit.SimoD Α σθη, θάνατον ήμϊν άπειλήσας, εί μή τά ύπ' αύτου
vero Ιιΐβ auditis, ira percilus, mortem, niei quae πραττόμενα σιωπώμεν.
gesserac uceremiis, raiuatus esi.
X X X U . Postquam Aquila b a * d i i i i , ego Clemens XXXII. Ταύτα τον Ακύλα είπόντος, έγώ Κλήμης
interrogavi, quaenam essent miractila quae facereL έπυθόμην, τίνα άρα έστ\ν ά ποιεί θαυμάσια. Οί δέ
lllt vero responderuot m i b i : Facit ut stalus ambu- μ*» δτι ανδριάντας (51) ποιεί περιπατείν κα\
lent: ίο igne volutans se, non uritur; inierdam vo- έπ\ πύρ κυλιόμενος ού καίεται· ενίοτε δέ κα\ πέτα-
l a t , ex lapidibus panes f a c i l , aerpen9 fit ία ται· κα\ έκ λίθων άρτους ποιεί· βφις γίνεται, ιίς αίγα
r

capram transforraalur, duas faciea oslendtl, in au- μεταμορφοΰται, διπρόσωπος γίνεται, είς χρυσδν με-
rum convertitur, porlas occluaas aperil, fernnti sol- ταβάλλεται· θύρας κεκλεισμένας ανοίγει, σίδηρονββ
v i i , in convWHs simulacra iormarum ommgeiuim λύει, έν δείπνοις είδωλα παντοδαπων Ιδεών" παρί-
exhibel; facit ut in domo vasa sponle ferri ad m i - <"n«v · τά έν οίκία σκευή ώς αυτόματα φερόμενα
uisleritim videanlur, nec cernaniur qui ferwnt. Ista * p * ύπηρεσίαν βλέπεσθαι ποιεί, τών φερόντων ού
memorantes audiens mirabar. Testabaniiir aiitetn Ρλεπομένων. Ταύτα αυτών λεγόντων άκούων έθαύ-
mulU UHa se vidisse ipsi qui aderant. μαζον. Έμαρτύρουν δέ πολλά" τά τοιαύτα αύτο\ παρ-
# ** ό ν τ ε ς " ίστορηκέναί.
X X X H K H i s i U e n a r r a t i s , pweclanisPelruset ipee XXXIII. Τούτων ούτως ^ηθέντωνδ καλδς Πέτρος κα\
ccepit dicere : Considerare vos oporlet, fi-alrea, re- δ ς τού λέγειν ήρξατο· Συνόρων υμάς δεί, αδελφοί,
Λ υ χ

gulae conjugationis veritalem,a qua regula quinon τού τής συζυγίας κανόνος τήν άλήθειαν, ού μή άφι-
recesserit, non poierit errare. Quoniain scilicet, ut στάμενός τις ούκ έχει πλανηθήναι. Έπε\ γάρ, ώς έφα-
diximus, ooinia cernimue sese babere bipartito ac μ ε ν " , δυΤκώς κα\ έναντίως πάντα έχοντα δρώμεν,
coutrarie, et quemadmodum primo esl nox, deinde χανώς πρώτη νύξ, είτα ήμερα, κα\ πρώτον άγνοια,
dies, et primuin ignoranlia, postea cognitio, et p r i - εχ γνώσις, κα\ πρώτον νόσος, είτα ίασις, ούτως
χ α
u

ΜΟ morbus, inde sanitas; ila primum error mundum πρώτα τά τής πλάνης τψ βίω έρχεται, εΐθ* ούτως τδ
occupat, sicque post verilas supervenit, nt medi- αληθές επέρχεται, ώςτή νόσψδ ιατρός. Αύτίκα γούν
cusmorbo. Staliin Uaque ac Deo amicagensnestra τού θεοφιλούς ημών έθνους άπδ τής τών Αίγυπτίων
a b ^ g y p l i o r a i r vexalioiieliberanda fuit, prius per κακουχίας μέλλοντος λυτρούσθαι, πρώτον διά της
eam virgara q u * in serpeiilem versa fueral, qwa- δφιωθείσης ράβδου, ήτις τψ Ααρών εδόθη, αί νόσοι
que iradila erat Aaroni, morbi facti sunt, sicque -τγ'νοντο, κα\ είθ' ούτως εύχαίς Μωΰσέως" αί ιάσεις
poslea precibus Moysis sanitaies sunl iDducl». Et C έπεφέροντο. Καί νύν δε τών εθνών μελλόντων άπδ τής
nmic quoque, cum gentes ab idolorum euku libe- ^ ά " τά είδωλα λυτρούσθαι θρησκείας, ή κακία πά-
rari deberent, iterum matitia, quasi ipsa imperans, x ^
t V f ^ βασιλεύουσα, προλαβούσα" πρώτον
a

anlicipavit, suumque velut serpemem misit in ad- τδν εαυτής ώσπερ δφιν έπεμψε σύμμαχον, δν οράτε
julorium, videKcet quem cernhis Simonem, qni Σίμωνα, ποιουντα θαυμάσια πρδς κατάπληξιν κανβ7
iqira facil ad stuporem ac deceptionem, non tauien άπάτην, ού σημεία ίατικά πρδς έπιστροφήν *α\ σωτη-
signa salutaria ad con-/ersionem ac salulem. Quo- p( e V i υμάς άπδ τών γινομένων τεράτων τούς
Δ ι 0

clrca V08 oporlel, ex miraculis quas flunl, factores
allcndere, quis cujumam sil operarius. Si iuutilia
miracula edit, maliliie est minisier; « D vere uliUa,
boni est pneses.
X X X I V . ΡΟΓΓΟ inutilia miracuh sunt, quae edl-
disse Simooera dixislis, quod, rnquani, sUtuas fa-
ciat ambulare, quod supra carbones ignitos volutet
se, quod draco fiat, in capram iransforroetur, quud- ^
^ ύ ν τ α ς νοείν δεί, τίς τίνος εστίν εργάτης. Έάν
e ανωφελή ποιή τέρατα, κακίας εστίν υπουργός· έάν
χ επωφελή πράττη, τού αγαθού έστ\νήγεμών.
X X X I V . Τά μέν ούν ανωφελή έστί σημεία , δσα
αυτοί Σίμωνα είρήκατε πεποιηκέναι· λέγω δέ τδ άν-
δριάντας αύτδν ποιείν περιπατεί, κσ\ τδ έπ' άνθρά-
χ αύτδν πεπυρωμένων κυλίεσθαι, καί δράκοντα
ω ν
r t

que in aere volet, ac eimilia alia, quas eum ad sa- γίνεσθαι, είςαίγα μεταμορφωθήναι, είς άέραπτήναι,
nandos bomines non tiant, ad mullos falleados na- καί δσα τοιαύτα τινα, είς ίασιν ανθρώπων μή γινό-
lnra comparata sunt. Miracula vero misericordie μενα, προσαπατ?ν" φύσιν έχει πολλούς. Τά δέ τής
veritatis humaniutis plena sunt, qualia Domtnum οίκτίρμονος αληθείας σημεία έστι φιλάνθρωποι, άτινα

VARIiE LECTIONES.
Τ
· είδεών C. πολλοί G. " Hanc conelruclionem non admittit lingua Grceca, naro scribi debuit αυτούς
τ ι

παρόντας. Sed facilior est einendandi rallo : proreus enim legendum αυτόθι παρόντες. D. Sed polest eliam
leciio cod. Reg. f e r r i , esl enim ordo verborum πολλοί αύτο\ παρόντες έμαρτύρουν τά τοιαύτα (neinpe
εαυτούς) ίστορηκέναί. Gl. Fortasse pro αυτοί ponendum esl adverb. loci αυτή (idem ac τήδε) vel αυτού.
** Cfr. cap. 15 seqq. κ α ί om. C. Μωυ:σέος Ο.
η Τ,
μετά tacile scripsit C l , repeliilque S contra codd.
τ <

auctorilalem. προλα6οΰςΟ.
Τ7
O in lextu πεπληρωμένων, in marg. ead. man. correctuni in πεπυρω­
n

μένων. 1 9
πρδς άπατάν C.
VARIORUM ΝΟΤΛ).
(51) Ανδριάντας, elc. Anaslasius Quaestlonc 20, p. 242. Geitrenus Synopsio* pag. 173. Nicepborue
Hisl iccL lib. u,cap. 27. C O T . )
ΙΟΙ CLEMENTINA. — HOMILIA II.
ηχούσατε τον Κύριον πεποιηχότα, χαμέ μετ' εκείνον Α
εύχαίς κατορθοΰντα* ών " οί πλείστοι παρεστήκατε,
οί μεν νόσων παντοίων άπαλλαγέντες, οί 6ε δαιμό­
8 1
νων, οί δε όρθωθέντες χείρας, οί δε πόδας, οί δε τούς
οφθαλμούς άπολαβόντες, οί δε τάς άχοάς χαι άλλα δσα
άνθρωπος ποιείν δύναται, φιλάνθρωπου πνεύματος
ίδιος· γενόμενος.
1
40*
feciftse audiistis, meque post illum prece edidisse,
quibus multi adfuistis, alii multiplicibus morbis aui
daemone liberaii, alii vel manibus vel pedibus lir-
maii, alii visu vel auditu donati : et quaecunque
alia edere poteat v i r ad spiritum bominum aman-
tem perlinens.

X X X Υ . Ταύτα τού Πέτρου είπόντος, ύπδ τδν δρ- X X X V . Quae cum dixisset Pelrus, sub auroram
θρον έπεισιών ήμίν Ζαχχαίος προσαγορεύσας Ιφη Πέ- ad nos ingressus Zaccbaeus salulans Petro a i t : Dif-
τρω* Ανατίθεται Σίμων τήν ζήτησιν είς τήν αύριον fert Simon disputationem in diem crastiouin; nam
ήμεραν ή γάρ σήμερον τδ δι ένδεκα ήμερων αύτου bodiernus inter undecim dies ipsius Sabbatum esL
1

τυγχάνει Σάββατον (52). Καί πρδς τούτον δ Πέ­ Ad quemPetrus respondit: Dic Sirooni: Quandode-
τρος άπεκρίνατο* Λέγε Σίμωνι* Έπε\ τελείως θέλεις", mum voles: et scias, noa paratoe esse tibi, cum vo-
μετά τού γινώσχειν, δτι σοι ημείς, δτε βούλει, θεο- lueris, divina Providentia occurrere. Equidem Zac-
φιλείΠρονοία άπαντάν έτοίμως έχομεν. Καί δ μεν chaeus, his audilis, reaponaum ut darel, egreeaoe
Ζαχχαίος ταύτα άχούσας άντιβάλλειν έξήει τήν άπό- cst.
χρισιν.
X X X V I . Ό δέ, ίδων με άθυμουντά χα\ τήν αίτίαν X X X V I . Pelrus vero, ine videns tristem, causam-
«υθόμενος καί μαθών παρ* έμού ούκ άλλοθέν πόθεν que rogans, cum a me audiisset non aliunde or-
•υ σαν ή άπδ τής κατά τήν ζήτησιν αναβολής, έφη* tam quam ex disputationis dilatione, ila locutue
•Αγαθή (53) Θεού πρόνοια ό"προειληφώς διοικείσθαι est: Qui mondum optiroa Dei providentia guber-
τδν κόσμον, ώ φίλε Κλήμης, αύτδς ούκ άχθεται έπ\ nari exialimat, amice Gleroens, is non segre feri
τοίς δπως ποτέ άπαντώσι πράγμα σιν, άποδεδωκώς quomodocunque occurrentia negoiia , secum repu-
81

δτι ύπδ της τού κρείττονος οικονομίας συμφερόντως l a n s , quod per Numiuis dispensaiionem res con-
τήν Ιχβασιν τά πράγματα*· λαμβάνει* δθεν δίχαιον gruenter exitum sortiuntur: unde sciens Deum e$se
αύτδν είναι γνούς κα\ εύσυνειδήτως βίους, τδ προσ- jusluni, et bene sibt conscius vivens, accidentem
πίπτον · λυπηρδν οΐδεν δρθψ τψ λογισμψ άποσείε­ molestiam novit ab animo recta ratkme abjicert,
Τ

σθαι " τής ψυχής, δτι πρδς αγαθού τίνος άγνωστου quoniam ea in fine ad aliquod bonura ignolum per>
συντελούμενον έλθείν έχει. Κα\ νύν δέ τού μάγου Σί­ veniel. Et nunc igilur dispulationis cura Simone
μωνος ή της ζητήσεως ύπέρθεσις μή σε λυπείτω. C Mago dilalio te non contrislet. Fortassis enim a Μ
Ίσως γάρ έκ τής τοΰ θεού προνοίας εις τήν σήν γέ- provideniia in luam uiilitatem coniigit. Quocirca,
γονεν ώφέλειαν. Διδ ώς ίδίψ σοι δντι " ούκ όκνήσω cum mihi sis amicuj* peculiaris, non tardtbo libi
λέγειν. narrarehaec.
Χ Χ Χ Υ Η . Τών ημετέρων τινές εταίροι · · τψ Σίμωνι X X X V I I . Nostrl quidam sodales cum Simonevfr-
προσποιητώς συνεισιν, ώς πεισθέντες τή άθεωτάτη 9 1
saniur stmulate, quasi impiissimo illius errori ad-
αύτοΰ πλάνη, δπως, μανθάνοντες αύτοΰ QQ τάς βού­ baereanl, qoo, illius consiliis compertis, nobis eadc-
λας, έκφαίνωσιν ήμίν, πρδς τδ δύνασθαι δεινψ άνδρΐ clarcnt, sicque cum viro callido aple et congmen-
οίκείως συναρμόσασθαι. Καί νύν παρ" αυτών έμαθον, ter possimus agere. Atque nunc ab illis accepi, qua
τ;ς μέλλει ζητήσεως ποιείσθαι τούς λόγους· κα\ γνούς de re in disputalione loculurus sit : ob quara noti-
άπΐ τούτψ τψ μέν θεψ^ηύχαρίστησα"· σέ δέ έμακά- tiam Deo gratias egi: te vero bcatura judico, quod

VARWB LECTIONES.

" ών non pendet a παρεστήκατε, ut perperam vertitG , sed ab οί πλείστοι, el referri debet ad ύμείς,
quod lalct inήκούσατε. S. o l a p . C deessc, male assciitS ; excidil aulem ex Glerici reccns. "ίδιος
e ,

exciditap. C l et S. " έ π Ι τέλει, ώς θέλεις conj. D , επιτελεί, ώς θέλεις conj. G l , έπιτελειώς θέλεις Ο.
·*ό praeiermisil S. "δπως ποτέ Ο. " τ ά πρ. τ. ίκβ. C. Ita D, accedenle Ο , προπίπτον G. " Ita
9 7

Ο, c. S , άποσίεσθαι C. " Ita Ο , c. D ; ίδίιος οίον τε conj. C , in cuj. tcxtu ιδίως οίόντι. " έτεροι Ο .
·" άθεωτάτη 0 c. S ; άθεοτάτψ G. "ηύχαρίσθησα Ο , qui postea ύπέρθεσιν.
f

VARIORUM N O T i E .

(52) 7/ γαρ σήμερον τό δι ένδεκα ήμερων αύ­ D Hoc ego praestantissimum opus, Paralleiis ejusdem
του τυγχάνει Σά€6ατον. In Recognitiontbus auis Palris nec oronino siraile, nec prorsus dissimile,
Hufinus vel aliter legit, vel prave Interpretatus est. iractavi quidem pro libilo in Bibliotheca Ρ Ρ · soc.
Difert, inqnit, Simon certammis diem tn undecimam Jesu, edilis ac inediiis Hbris inalructissiraa; eed
nuntn pr<g$enii$, qua est post septem dies : lib. i ,quia maximi otii immensique laboris erat cuncia
cap. 20. Loci porro obscurt ac difficilis bic queat investigare cura ad Qementem, tum ad Ignatium
esse sensus: nodiernus enim dies Sabbatum ip»iu$ spectaniia, pauca solumroodo subnoiavi, quae primo
. Simonis ei/, quod sinauli* quibusque undecim diebus conspectu scse obtulerunt. Itaque a voce αγαθ*ά
rtcurrit. £ed de isio Sabbato Simoniano legissc me usque ad έλθείν έχει, inibi nactua suro cap. Περι
memorit non teneo. GOT. παιδείας παρά θεου, elc., sub boc tilulo, Κλήμεντος
(53) Άγαβη.Ε Clementinis loca multa excerpsit 'Ρώμης. ID.
ioaunes Dajnascemis, ul refcrret io sacra sia Electa.
 105 S. CLEMEfmS 1 ROtf. Wflt. OPERA DtftlA. 104*
dilaia fuerft dispatdtiti; nam sermonum, qui ab ipso Α ρι<*α έπ\ τή της ζητήσεως ύπερόέσει· των γάρ μελλόν­
ad imperitorum judicium profcrentnr, tu, ante dis- τ ω ν " λόγων ύπ* αύτου πρδς διάκρισιντών άγνοούν-
putalionem ame instructus, poierts esse auditarflr- των λέγεσθαι, σύ, πρδ τής ζητήσεως εφοδιασθείς ύπ*
mus ac stabilis. έμού, άπτωτος Ακροατής γενέσθαι δυνήσην
XXXVIII. MuICa φιίρρβ mendacia contra Deum XXXVIII. Πολλά γάρ ψευδή κατά τού θεού προσ­
accepii Scriptura, hac rattone: cum propheta Moyses έλαβαν αί ΓραφαΙ (54) λόγω τούτω · τον προφήτου
ex Dei consilio sepittffgiftia electis legem cum ex- Μωϋσέως γνώμ# τού Θεού έκλεκτοίς τισιν έβδομη·
Η

plicalionibus tradidisset , ut et ipsi eos qui vellent κοντά τδν νόμον συν ταίς έπιλύσεσι παραδεδωκότος
e populo instiluerent, non raullo post scripta lex προς τδ καί αυτούς έφοδιάζειν τού λαού τους βουλο-
recepit qua?dam falsa contra unicum Deura, crea- με'νους* μετ' ού ποίύ γραφε\ς δ νόμος προσέλαβε τινα
torem coeli ei terrae omnhiraque in iis lontentorum; κα\ ψευδή κατά τοΰ μόνου ·* Θεού, τοΰ τδν ούρανδν
id auso diabolo facere ob justam quamdam ratfo- και τήν γήν κα\ πάντα τά έν αύτοίς δημιουργήσαν-
ncm. Atque hac rattone et judicio accidit, ul de- τος, τούτο τού πονηροΰ δικαίωτινί λόγω " ενεργή σαι
prebenderentur qui auderent contra Deum scripta τετολμηκότος. Και τούτο ,γέγονε λόγφ κα\ χρίζει,
lubenler audire, quive amoris eausa erga Deum ad- δπως έλεγχθώσι i τίνες τολμώσι τά κατά τοΰ θεού "
versus ipsum dicta non modo non erederent, sed γραφέντα φιληκοως , έχειν, τίνες τε στοργή τή πρδς
neque omnino sustinerent audire, eisi vera iorent, αύτδν τά κατ' αύτοΰ λεγόμενα μή μόνον άπιστεϊν,
nmlto tutius rati pertelitari ob fidem boni ominis, άλλά μηδέ τήν αρχήν άχούειν άνέχεσθαι, κάν αληθή
quaui ob sermones iofaustos ac blasphemes vivere τυγχάνη, πολλψ κρίναντες άσφαλέστερον περ>' εύφη­
cum prava conscientta. μου πίστεως κινδυνεύειν, ή 4πΙ βλασφήμοις λόγοις
δυσσυνειδήτωζ βιοΰν*
#8

X X X I X . Itaque Simon capitula eenir* Deftm iit X X X I X . Ό ουν Σίμων τάς κατά τοΰ θεού έν ταίς
Scripturis teniandi gratia apposita vult, ut audio, Γραφαίς πειρασμού 70 Χ * Ρ προσκείμενος περίκο-
ιν

in medium progressus adducere, quo a charitate πάς αύτάς, ώς μανθάνω, βούλεται, έλθών είς μέσον,
crga Deum , quolquot miseros poterit, abigere va- λέγειν, δπως τής πρδς τδν θεδν στοργής δσους δύνα­
leat. Palam enim dieere nolumus, in Scripturas ea ται ταλαίπωρους άποστήσαι δυνηθή. Δημοσία γάρ αύ­
capilula inlrusa esse; nam conlurbaremus imperi- τάς λέγειν προσκείοθαι ταις βίβλοις ού βουλόμεθα ,
tam plebem, et ita tmprobi homiiiis Simonis vo~ έπε\ πτύράντες · · αμαθείς δχλους · " τοΰ πονηρού Σί-
lunfatem faceremtra. Nondnm enim diseernendi vi μο)νος τδ θέλημα ποιου μεν. Μήπως γάρτδ διακρι-
1

p r e d i t i , aut fugienl iios telut impios, aut, quasi 6 τικδν έχοντες φεύξονται ημάς ώς άσεβούντας* ή ώς
lion solum blaspheruia capiiula falsa stnt, etiam a ού μόνον τών βλάσφημων περικοπών ψευδών ού-
1

doclrina nostra seeedent. Quafe necesse habcmtis, σών, άποστήσονται τού λόγου. Διδ ανάγκην έχομεν,
assenliri lalsis capilulis , et de iisdcm vicissim i n - συγκατατάθέμενοι ταϊς ψευδέσι περικοπαίς, περ*.
terrogando ad angustias illum redigere; beuevoli* αυτών άντιπυνθανόμενοι, είς απορίαν αύτδν μέν φέ-
autem ei candidis, post expertmenliiw Hdci, seor- ρειν, τοίς δέ εύγνωμονοΰσι τών χατά τού θεού {5ηθε ί­
sim tradere soluiionem capitulorum diciorum ad- σων περικοπών, μετά πείραν πίστεως, Ιδία παρέχειν
versus Deum, q i i * quidcm unam ac brevem tiam τήν * έπίλυσιν, ήτις μίαν κα\ σύντομον έχε: τήν
et raiiouem habet. Ista aulera est. δδόν. Έστι δέ ήδε.
X L . Omne diclum veF scriptum contra Dcura X L . Πάν λεχθέν ή γραφέν κατά τοΰ θεού ψευδός
inendaciura esi. Quod auiem id vere, non vero so- έστιν. "Οτι δέ αληθώς τούτο ού μόνον ευφημίας ένε­
lum bonoris graiia dicarous, sed eiiam veritaiis, κεν λέγομεν, άλλά καί αληθείας, μετά βραχύ προϊόν­
paulo post procedenle sermone cerlara ralionem τος τού λόγου πληροφορήσω. *Οθεν σύ, φίλτατέ μοι
afferam. Hnde t u , charissime Clemens, coiilrislaii χ> Κλήμης, έπ\ τφ τδν Σίμωνα πρδς τήν ζήτησιν μίαν

V A R I i E LECTIONES.
·• τών μελλόντων γάρ Ο. "Μωυσέος Ο. " μόνου Ο. l i a legendum jam vidit D. Cfr. infra cap. 40, 4 5 ;
hom. i i i , 6, νόμου C. "λόγω om. 0. τού θεού 0 , C . S , τδν θεόν C. " Ita 0 , c. S , δυσσυνηδείτως
9 7

C. »Mla C in roarg., in cuj. texlu έπιπτύοαντες, ul Ο. ' " ά μ . δχ. αύτοΰ C , ά. δ., δθεν αύτου Ο.
1
μήπω Ο. 1
ού ora. 0. Mox ούσών άλλ' άποστήσονται λόγου C. Erral S de C , qui exli. τήν u l Ο ,
1

ταίς C l .
VARI0RUM ΝΟΤΛΪ.
(54) ΠοΛΛά γάβ ψευδή κατά τοΰ θεου ΛροσέΛα- contumeliis incessunt; Abrabamuni quidcm com
βοτ αϊ ΓραφαΙ. Falsa veris permista iuitse in sa- Isaaco, Jacobo, Moyse et Aarone, usque ad Jesum
cris Scripiuris dicilur passim boc in Apocrypho, Nave (ilium recipientes, sed postca Samsonera, Sa-
inipie juxla ac slulle : ex veierum basrelicorum de- muelem, Davidem, Salomonem, Eliam, Eliseom,
liraraeulis, qui, leste S. Irenajo lib. m , cap. 2, ctitn Isaiam, Jeremiam, Danielem, Ezecbiclem, alios,
ex Scripturis arguerenlur, in accusationem conver- onniesqueprophetas deteslati. Piolemaitaevero Pen-
tebantur ipsarum Scriplurarum, quasi nou recie taleuchum cum legibus divinis humana mandata
baberent, neque essent ex aucloriute, et quia varie complecti aflirmant.Et Appelleiani a Christo voluiu
esseut dicla*. Sic apud S. Epipbaniiim Ebionaei fuisse indicatum, quid in sacris litteris ab ipso d i -
Moysis Peulaleuchuni iutegrum non admitlunt, scd cium fuerit, rpiid a demiurgo. Lege de Ebionaiir»
quidam illius rejiciunl, majorcmque legis parUm MetboiUi Contivinm. or. 8. p. i 10. (Τρτ.
 «·* CLEMENTINA. - HOMILIA Π. !0€
τήν ένβττώσαν ύπερθέσθαι ήμέραν ούκ οφείλεις λυ- Α non dcbcs , qtiod Simon ad disptitatienem untiit
πείσθαι. Σήμερον γάρ πρδ τής ζητήσεως προεφο- IIHIIC diein inleriniseiil. Hodie enim anle disputa-
διαζόμενος περί τών * έν ταίς Γραφαίς προσκειμένων tronem instruclus de capilulis Scripturae apposilis,
περικοπών, έπ\ τής ζητήσεως περί τού μόνου θεού · κσΛ iuter dispulandum de uno Deo ei bono, mundique
αγαθού, τού κα\ τδν κόσμον πεποιηκότος, 71 δια- creaiore, taesitare non debes : sed ei in discepta-
χριθήναι ούκ οφείλεις * άλλά κα\ θαυμάσεις έπ\ τής tione miraberis, quo pacto impii plurima in Scri-
ζητήσεως, πως οί ασεβείς, τά πλήθη τών υπέρ θεού ptnris pro Deo dicta reiinquunt, et respidentes ad
είρημένων έν ταίς Γραφαίς παραλιπόντες · , τά κατ' ea^ quae conlra ipsum scripta s u n l , haec UBU profe-
αυτού είρημένα περιβλεπόμενοι χαίροντες φέρουσιν runt, sicqne audiiorcs ignorantise ergo, quae centra
καί ούτως οί άκροατα\ αγνοίας αιτία, τά κατά τού θεού Dftum §uiii, credentea, ab illius regno ejiciuntur.
πιστεύσαντες, τής αυτού βασιλείας απόβλητοι γίνον­ Qnooirca tu, occasione dtlatioDts Scripturarum
Τ

ται. Διδ συ προφάσει ύπερθέσεως τδ μυστήριον τών mysterium discens, lucratus non pcccarc in Deura,
Γραφών μαθών, κερδήσας είς θεδν μή άμαρτάνειν, incomparabili gaudio afficieris.
άπαραβλήτως χαρήση.
X L I . Κάγώ Κλήμης άκουσας έφην Αληθώς χαί- XLL. E i ego Cleraeus, eo audito, d i x i : Revera
ρω κα\ χάριν ομολογώ τω κατά πάντα ευεργέτη £ gaudeo, el gratias babeo benefico prorsus Deo, qui
θεψ · πλήν αύτδς οΤδεν δτι άλλο τι φρονείν ού δυνή- etiara scit me aliud sentire non posse, nisi cuncU
αομαι, ή τά πάντα υπέρ θεού φρονείν. "Οθεν μή με pro eo. Quocirca ne credae, m e , quasi de Dei ver-
β

ύπολάβης ώς αμφιβάλλοντα τοις ύπδ θεού £ηθει- bh vel de iisquae dicturus esdubitero, iiUerrogare;
σιν · ή καί βηθησομένοις " πυνθάνεσθαι, άλλ' ίνα sed ut audiendo ipse quoque aliura candide audirc
μαθών κα\ αύτδς άλλον εύγνωμόνως μαθείν θέλον-
1 1
desiderantem docere valeam. Idcirco expone mibi
τα βιδάξαι δυνηθώ. Διδ λέγε μοι, τίνα έστί τά προσ­ quaenam sint mendacia in Scripiuris exstaniia, et
κείμενα ψευδή τοις Γραφαίς κα\ π ώ ς , δτι δντως
u
quo modo vere raendacia sint. AcPetrus respondil:
ψευδή τυγχάνει. Κα\ δ Πέτρος άπεκρίνατο · Κα\ ε! Licet nie non imerrogasses, ego ordinem prose-
μ ή μου έπύθου, έγώ τή τάζει έξιών τών λόγων παρ- qtiens sermoniim eihibuissem demoaslralioiiem,
**X 0V
άπόδειξιν, ήν ύπεσχόμην. Πλήν άκουσον , quam proraiseram. Igitur atidi, quo pacto multa in
πώς αύτου πολλά καταψεύδονται αί ΓραφαΙ , ώς είσβ fieum meiuiaiHur Scripiurae, quemadmodum eas
άντυγχάνων αύταϊς. Jegendo intelliges.
X L I I . Παραδείγματος δέ ένεκεν τά βηθησόμενα
1 1
XLII. Exeropli aulem gralia, quae dicentvr, eirf-
αύτάρκως εξει. Ούκ 72 ω
φίλε Κλήμης, εί llcient. Et vero, aroice Cleroens, uescio an qeis-
ουνήσεταί τις, κάν βραχείάν τινα πρδς θεδν στορ- € quaio, qui vel cxiguam erga Deum cbarilalera e i
χήν κα\ εύγνωμοσύνην άποσώζων, παραδέξασθαι ή benevoleutiam coiiservet, poteril recipere vel eliam
κάν άκοΰσαι τά κατ' αυτού λεγόμενα. Πώς δέ έστιν audire quae conira eum dicuniur. Qua enim rationo
αύτδν τινα μοναρχικήν ψυχήν έχειν (55) καί δσιον is idem animam roonarchicam babeal et sancle v i -
γενέσθαι, προειληφδτα δτι πολλοί είσι θεο\ κα\ ούχ vat, qui est pneventus opinioue, mullos esse deoa,
ε ί ς ; Εί δέ κα\ εΤς, έν πολλοίς άτοπημασιν εύ ρίσκων non unum ? Yel si IUIUS est, eum in auiltis defeclibus
αύτδν, τίς δσιος " σπουδάσει γενέσθαι, τήν τών tnveaiens quis nitetur esse sancius, quando q u i -
δλων αρχήν διά τά ίδια τής φύσεως ατοπήματα, έλ- dein sperabit, omnium principiura Deum propter
τείσας μή έπέρχεσθαι τά άλλων αδικήματα; naiurae sua3 v i t i a , uon vindictam sumpturum de
aliorum delictis?
XL1IL Διδ άπείη πιστεύειν, δτι δ τών όλων Δε-
1 8 X L l l l . Quare absit, ut credaiur, qood omiHUut
α πότης, δς ούρανδν έκτισε κα\ γην ν.α\ πάντα τά έν reruin Dominus, qui coelum ac lerram omniaque
αύτοίς, έτεροις συνάρχει, ή δτι ψεύδεται* εί γάρ ψεύ- illis conlenU condidil, cura aliis imperet, autquod
οεται, καί τίς αληθεύει; ή δτι πειράζει ώς άγνοών, nieutiatur: nam si mentitur, quis verum dicit? aut
κα\ τίς προγινώσκει; Εί δέ ένθυμείται κα\ μετα- ^ quodieniel, quasi ignorans: quis enim procogno-
μελείται , κα\ τίς νφ τέλειος κα\ γνώμη έμμονος;
u scet? Si autem considerat, et pojniteutia ducitur, ec-
£ ί δέ ζηλοί, κα\ τίς ασύγκριτος; Εί δέ σκληρύνει qiais menle perfectus atque consilio subilis? S i
καρδίας, κσΛ τίς σοφίζει; Εί δέ τυφλοί καί κωφοί, «mulaUir, qeis incomparabiiis? Si indurat corda,
καί τίς βέδωκεν όράν καί άκούειν; Εί δέ άποστερείν quiserudil? Si csecitatem et surditatera inducit, quis
συμβουλεύει, κα\ τίς δικαιοσύνη ν νομιστεύει; Εί δέ dedit visum et audilum? Si fraudare suadet, quis
εμπαίζει, κα\ τίς ειλικρινής; Εί δέ αδυνατεί, κα\ τίς jusliliam admiuistral? Si illudit, quis esl sfncerus ?
VARI^E LECTIONES.
^τήνΟ. ·θεού ascripsiex Ο. ·παραλείποντεςΟ. άπόβλητοιΟ. · ή o m , 0 , q n i deindft ©ρονών. · (5ή-
T

μασιν C. ύπδ σού ^ηθείσιν scribendum censetD. ^ηθησομένων Ο . "γνωμόνως Ο. Idem δυντιθή.
u
Ita 1 1

Ο et S ex conject., προκείμενα«C. Post πώς S credideril aliquid excidisse, velut ίνα μάθω. "ένεκα Ο.
" αύτδν τίς, ούχ δσιος Ο. Tum legendum esset αύτδν, ού τις δσιος. " Διδεί μέν άπείη Ο. " μεταμέλεται Ο .
VARIORUM N O T i E .
(55) Morapxixftr φνχ^τ lyziv. Monarcbicum vel qui monarcbioc c l unius principatui faveat.
animum appellat, vel eum qui dominetur in corpus, COT.
PATROL. G n . II 4
 107 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA MJRIA. 168
Si iiiVftlidus e s l , quis est omnipotcns? Si injustus Α πάντα δύναται; Et δέ αδικεί, κα\ τίς δίκαιος; ΕΙ δέ
est, quis justus? S i mala creat, quis bona facict? κακά κτίζει, καί τίς αγαθά πράξει; ΕΙ δέ κ α ί κα­
1Τ

Si mala facit, quis bona ? κά ποιεί, κα\τίς αγαθά;

X L I V . Si vero monlem pinguem appeiit, cujus- X L I V . ΕΙ δέ τδ. πίον δρος επιθυμεί, κα\ τίνος τά
nam erunt cuncta? S i mentitur, quis verax esl? Si πάντα; ΕΙ ψεύδεται, κα\ τίς αληθεύει; ΕΙ έν σκην *, 4

in tabernaculo babilat, quis immensus? Si deside- οίκεϊ, κα\ τίς αχώρητος; Εί δέ ορέγεται 73 *ν£σ-
rat nidorem, sacriQcia , viclimas et libationes , σ η ς κα\ θυσιών κα\ θυμάτων κα\ προχύσεων, κα\
18

quis nullius indigens, quis sanctus, quis purus, τίς άπροσδεής κα\ τίς άγιος κα\ τίς καθαρδς κα\ τίς
quis perfectus? Si luminibus ac lucernis delectatur, τέλειος; Εί λύχνοις κα\ λυχνίαις τέρπεται, κα\ τίς
quis luminaria in coelo constituit? Si in caiigine ac τούς φωστήρας έταξεν έν ούρανφ; Εί έν γνόφω κα\
lenebris et procelta atque fumo versatur, quis U n - σκότφ κα\ θυέλλη καί καπνψ σύνεστιν, κα\ τίς φώς
quam lumen maximum aevum illuminal? Si cum ών φωτίζει τδν μέγιστον αιώνα; Εί διά σαλπίγγων
tubis et vociferalionibus et jaculis et sagiitis adve- κα\ αλαλαγμών " κα\ βολίδων κα\ τοξευμάτων προσ­
nit, quis est omniuin exspectata tranquillitas? Si έρχεται, και τίς ή τών δλων προσδόκιμος γαλήνη; εί
ipse bella diligil, quis pacem vull?Si mala ipsecon- πολέμους αύτδς άγαπ$, κα\ τίς είρήνην θέλει; εί τά
r « '
1
• r* ' - . ,, - ι . .
dit, quis facit bona? S i durus ipse, quis bumanus? κακά αύτδς κτίζει, κα\τίς αγαθά
Si fidelis non est fn promissis, cui credetur? Si ma- τδς άστοργος " , κα\ τίς φιλάνθρωπος; δημιουργεί; Εί αύ-
Εί αύτδς πι-
los ainat el adulteros el bomicidas, quis erit juslus στδς ούκ έστι περ\ ών ύπισχνειται, κα\ τίς πιστευ-
judex? S i eum poeniiet, quis est constans? Si deni- Οήσεται; ΕΙ αύτδς πονηρούς κα\ μοιχούς κα\ φονείς
qne malos cligil, quisnam admiltit bonos? αγαπά, καί τις έσται "δίκαιος κριτής; ΕΙ αύτδς μετα-
μελείται, καί τίς βέβαιος; ΕΙ αύτδς κακούς εκλέγε­
ται, κα\ τίς αγαθούς προσίεται;
X L V . Quocirca, ο Gli Glemens, inbibe le, nc aliud X L V . Διδ, ώ τέκνον Κλήμης, έπεχε, μή άλλο τι
de Deo senlias, quam quod ipse solus s i l Deus et φρόνησης περ\ τοΰ θεού, ή δτι αύτδς μόνος έστ\ Θεδς
Dominus et paler bonus ac justus creator, patiens, κα\ Κύριος κα\ πατήρ άγαθδς κα\ δίκαιος δημιουργός,
misericors, milritor, beneficus, bumanitalis legisla- μακρόθυμος , ελεήμων , τροφεύς, ευεργέτης, φιλαν-
l o r , casiilalis consiliarius, aelernus, aeiernitalis θρωπίαν νομιστεύων, άγνείαν συμβουλεύων, αιώνιος,
auctor, incomparabilis, in bonorum animis babi- αιωνίους ποιών, ασύγκριτος, ταίς τών αγαθών ψυχανς
tans, imperceptus et perceplus, qui in infinito ma- οίκιζόμενος, αχώρητος καί χωρούμενος, δ έν άπείρω
gnum aevum tanquam centrum Axil, qui coelum ex- Q τδν μέγαν αίώνα ώς κέντρον 1 4
πήξας, δ ούρανδν
pandit et terram compegit, aquam recondidit, astra έφαπλώσας κα\ γήν πιλώσας, ύδωρ ταμιεύσας, ά ­
in coelo dtsposutt, terram fecii scatere fontibus, στρα έν ούρανφ διαθε\ς, πηγάς γή βρύσας, καρπούς
Tructus produxit, montes in aUitm sustulit, mari έκφύσας, δρη ύψώσας, θάλασσαν περιορίσας, άνεμους
terminos dedit, ventos ac flalus ordinavil; quique τε 74 ^ πνεύματα διατάξας, δ τδ περιέχον σώμα άν
κ α

corpori ambienli in immenso pelago, per spirilum άπείρω πελάγει πνεύματι βουλής " άσφαλισάμενος.
consilii sui, seouritalem iribuit.
X L V l . llic noster judex est, i n quem intuendo X L V I . Ούτος ημών δικαστής, είς δν αποβλέποντας
oportct animas nostras emendare, omnia pro eo χρή τάς εαυτών κατορθοΰν ψυχάς, πάντα υπέρ " αύ­
cogitare, ipsi benedicere; atque pro certo habere, τοΰ νοούντας, αύτδν εύφημούντας, πεπεισμένους δτι
quod sua patientia improbitatcra cunctorum in p u - τή αύτοΰ μακροθυμία πάντων τήν προπέτειαν είς φα-
blicum adducens solus exsistit bonus. Isque in fine νερδν άγων μόνος αγαθός έστιν. Κα\ ούτος έπΙ τέλει
universi unicuique facinorum contra rationem ad- τοΰ παντδς έκάστψ τών τετολμηκότων ά μή έχρήν δί­
missorum justus praesidebit judex. καιος προκαθεσθήσεται κριτής.
X L V I I . His egodlemens audilis dieo: Vere illud X L V U . Ταΰτα έγώ Κλήμης άκουσας, έφην · 'Αλη-
religio est, vere illud pielas. Iteromque a i o : Cupe- D θώς τούτο θεοσέβεια, τούτο αληθώς " ευσέβεια. Πάλιν
j&m igitur scire , quapropter eo modo scripti sunt τε έφην · Ήθελον μαθείν ούν, διά τί ούτως εγράφησαν
libri sacri. Memini quippe te dixisse id iactum ad αί Βίβλοι. Μέμνημαι γάρ ώς έφης, δτι είς έλεγχαν
coarguendos eos qui aliquid, quod dictum sit ad- τών μελλόντων τολμών πιστεύειν τι "· λεγόμενον κατά
\ersus Deum, temere credituri erant. Sed quoniam τού Θεού. Πλήν έπε\ χαρίζη ήμίν πυνθάνεσθαί σου
concedis nobis, quaerere ex te uii lubel, interrogare ώς βουλόμεθα , πυνθάνεσθαί τολμώ μεν, σού κελεύ-
, 7

audemus, te jubente. S i quis, ctiarissime Petre, in σαντος· είτις βουληθείη, φίλτατε Πέτρε, λέγειν ή μ ί ν
animum induxerit dicere nobis : Veritatem couti- Αληθή έστι τά γεγραμμένα, κάν"σοι ψευδή δοκή τά
nent quae in Deum dicta ac scripta sunt, licet tibi κατά τού Θεού £ηθέντα* πώς άποκριθώμεν αύτφ;
videantur /alsa: qw> modo illi respondebimus?
VARIifi LECTIONES.
" δ έ deestln Ο . κνίσης C , quam formam S tacite commulavit in κνίσσης, ut scr. Ο . Vide Dindor ·
18

fium . in Hom.
Λ . Tum προσχύσεων
,. « 0 . , όλολυγμών
1 9
·. C. " άστοργος
. . αυτός
. . C. " έ<
έστι Ο. " A d o r a r a c o d .
Otiob. al. man.γρ. κέντρωον. " U ασφαλής post βουλής Melaphrasten redolel,abundatque; ασφαλές conj.
S. BeestinO " I n O pr. m. inmarg.Evov. Eadem varietasoccurrilinfrac.52. "αληθώς τούτο0. " Post
τι Oprabel τό. " Vbb. πυνθάνεσθαί σου ως βουλόμεθα accesserunl ex Ο . " κάν ora. Ο , aui tum acr. δοχεί
109 CLEMENTINA. — IIOMILIA II. l!0
X L Y H I . Ka\ δ Πέτρος άπεκρίνατο· ES " είπας πυ- Α X L V l l I . Excepil Petrus Tu bene interrogasii.
θόμενος, είς γάρ σήν άσφάλειαν έσται· πλήν άκουσον. Verum audi; erit enim in tuaro cautionem. Quan-
Επειδή πολλά έστι τά ύπδ τών Γραφών 75 είρημένα doquidem mulia sunt a Scripturis in Deum dicla,
χατά τού θεού, πρδς τδ επείγον της ώρας διά τήν quia tempus urget ob vesperam, unum quod voles
έσπέραν " , ένα δν βούλη λόγον πύθου χα\ έπιλύσο- dictum sciscitare; el solvam, falsumque esse oeten-
μαι, δείξας αύτδν ψευδή* ούχ δτι μόνον κατά τού
1 1
dam, non solum quod contra Deum prolalum sit, %

θεού είρηται, άλλ' δτι δντως ψευδής έστιν. Κάγώ άπε- sed quod revera sil falsum. E l ego respondi: Yelim
χρινάμην Μαθείν θέλω πώς τών Γραφών (56) άγνοειν discere quo pacto, cum Scripturae Deum dicant
τδν Θεδν λεγουσών " , συ γινώσκοντα αύτδν άποδείξαι in ignorantia versari, tu ipsum scientem esse pote-
δύνασαι. ris demonslrare.
X L I X . Κα\ δ Πέτρος άπεκρίνατο* Εύκόπως έλεγ- X L I X . Respondil Petrus: Dictum proposuisti re-
χθήναι δυνάμενον προέτεινας ή μ ί ν πλήν άκουσον, futalu facilc. AtUmen ausculta quemadmodum
πώς ουδέν αγνοεί βεδς, άλλά κα\ προγινώσκει. "Ο δέ nihil igoorat Deus, sed el praescit. Quod vero te
πυνθάνομαί σου, πρώτον άπόκριναί μοι* δ τάς Βί­ rogo, primum mihi responde: qui libros sacros scri-
βλους γράψας και είπών πώς δ κόσμος έκτίσθη κα\ psit, dixitque qua ratione mundus fuerit conditus
δτι ού προγινώσκει δ Θεδς, άνθρωπος ήν, ή ού ; Κάγώ * el quod Deus non praesciat, homo erat, nec ne? Et
έφην "Ανθρωπος. Κα\ ό Πέτρος άπεκρίνατο* Άν­ ego: Homo, inquam. lterum Petrus: Ergo qui erat
θρώπω ούν δντι, πόθεν δυνατδν ήν είδέναι άψευδώς, bomo, unde certo scire poterat qua ratione mun-
πώς ό κόσμος έκτίσθη, κα\ δτι δ Θεδς ού προγινώσκει; diis fuerit conditus, et quod Deus non presctat ?
L . Κάγώ αίσθόμενος ήδη τήν έπίλυσιν ύπομειδιών L . Tum ego» qui jam solutionem intelligerem,
Ι φ η ν "Οτι προφήτης ήν. Κα\ ό Πέτρος έφη* Εί ούν subridens a i o : Quoniam erat propbela. Ει Petrus
ό προφήτης, άνθρωπος ών, ουδέν ήγνόει, διά τδ άπδ dixit: Si ergo propheta, licet homo, nihil nescie-
Θεού είληφέναι τήν πρόγνωσιν, πώς άν " αύτδς δ δε- bat, qui a Deo acceperat prsescienliam; quo pacto
δωκώς άνθρώπω τδ προγινώσκειν, Θεδς ών, ήγνόει; igilur ipse qui hornini prascire largilus est, Deus
Κάγώ έφην Όρθώς έφης. £α\ δ Πέτρος* Έτι ούν, curo s i l , in ignoranlia vcrselur? Et ego: Recte pro-
έφη, είς αύτδ συνδιαπόρησόν μοι. Όμολογημένου nunliasli. Tura Pclrus: Adhuc ergo, inquit, de hoc
ήμίν δτι δ θεδς πάντα προγινώσκει, ανάγκη πάσα, ima raccum require. Confesso a nobis, Deum omoia
τάς λέγουσας αύτδν Γραφάς άγνοέίν ψεύδεσθαι, τάς precognoscere , omnioo necesse est ut Scriplure
δέ γινώσκειν αύτδν λέγουσας άληθεύειν. Κάγώ έφην illuin quidem ignorare affirmantes mentianlur, asse-
Ανάγκη ούτως Ιχειν. C reules vero cognoscere, verae sint. E i ego d i x i : Ne-
ccsse est ita babere.
7β^· * Πέτρος έφη* ΕΙ ουν τών Γραφών ά μέν L I . Petrus addidit: Siergo in Scripturi*alia vera
έστιν αληθή, ά δέ ψευδή, ευλόγως δ Διδάσκαλος ημών suni, alia falsa, recte Magister noster dixit: Ettot*
δλεγεν Πνεσθε τρααεζίται " δόκιμοι · ώς τών έν probi trapezita; cum nempe quaedam in Scripturis
ταΐς Γραφαίς, τινών μέν δοκίμων δντων λόγοιν, τινών dicia proba sint, quaedam adulterina. Et hominibus,
δέ " κιβδήλων. Κα\ τοίς άπδ τών ψευδών Γραφών qui ob falsas Scripiuras errabant, proprie erroris
πλανιυμένοις οίκείως τής πλάνης έξέφηνε " τήν αί- indicavil causam, dicens : Ideo erralis, nescientes
τίαν λέγων "* Αιά τοντο χΛανάσθε, /*ή εϊδότες τά vera Scriplurarum; propter quod ignoralis et virtu-
άύηθή τών Γραφών (57). Οϋ έΐνεκεν αγνοείτε καϊ tem Dei. Et ego d i x i : Omnino praechrc.
r^f* δύναμιν τον θεου. Κάγώ έφην * Πάνυ· καλώς.
V A R L E LECTIONES.
" ε ύ D , suflragante Ο , σύ C. "Malira διά τδ επείγον τής ώρας πρδς τήν έσπέραν, sede praepo-
sitioniim inutala D. ο ύ κ C , ούχ S. "λεγουσών τδν θεόν. C. "ούν C. " I t a Ο, c. S , τραπεζεϊται
,ι

C , qui refert ad hom. m , 50, xvui, 20. Epiph. haer. 44, 2, et ad nolas suas in Constil. αρ. u , 36. Adde
gecundum S , quse prsebentCredner, Beilrage I, 295, 527. Heinichen Euseb. Hitl. ectl., lom. III, Excurs.
ix, p. 589. " ο έ S, Ο , τεΟ , non C, uli vult S , sed C l deinceps πλυνομένοις. " I l a S , έξέφανε C, 0 .
" C f r . Marc. x n . 24, Matlb. x x u , 29.
VARIORUM NOTjfi.
(56) Πώς τών Γραφών, In Eclogh Daroasceni, de D μδνος πάντα, ώς άποδέδεικται, ποογινώσκει, ανάγκη
quubus paulo
. ante dicebamus, cap. Περί τού ά^ρευ- πάσα τάς λέγουσας αύτδν Γραφας άγνοειν τι, μή
κτον είναι τδν* θεδν καί άπερίγραπτον,βίο.
i—t . . . .r*
'Ερώτη νοείσθαι παρά τίνων, πώς ταύτα είρηται περί θεου
σις Κλήμεντος πρδς τδν άγιον Πέτρον. Πώς τών τού διδάσκοντος άνθρωπον γνώσιν. Qui locus admo-
Γραφών λεγουσών άγνοείν τδν θεδν, ώς ή περ\ τδν dum observari debet, ob manifestam in eo interpo-
"Αδάμ ζήτησις εμφαίνει, σύ λέγεις πάντα αύτδν lationem. GOT.
γινώσκειν; Απόκρισις. Ό τάς Βίβλους γράψας, καί (57) Λίή είδότες τά άΛηθη τών Γραφών,etc. M i -
είπών πώς δ κόσμος έκτίσθη, άνθρωπος ήν, ή ού ; rare bic quoque iinpudentiam haBreiicam, in per-
Άπόκρισις Κλήμεντος. "Ανθρωπος ήν. Έρώτ. Πέ­ verlendis sacrae Scriptune testimoniis. Nam Mar-
τρου. •Ανθρώπω ούν δντι πόθεν δυνατδν είδέναι ci x n , 24, babctur duntaxat: Διά τούτο πλανάσθε,
άψευδώς πως πρδ άνθρωπου δ κόσμος έκτίσθη; αή είδότες τάς Γραφάς, μηδέ τήν δύναμιν τού θεού.
*Απόκρ. "Οτι ποοφήτης ήν. Πέτρος* ΕΙ ούν ποοφήτης Matth. vero χχιι, 29 : πλανάσθε, etc. Quod autem
άνθρωπος ών, οιά τδ άπδ θεού είληφέναι ποόγνωσιν, Ebionaei Evangelium Maltbaci, quo solo utebantur,
ούδεν αγνοεί, πώς αύτδς ό δεδωκώς άνθρώπω τδ mutilationibus. addilionibus, mutationibus adulte^
προγινώσκειν, θεδς ών, ήγνόει άλλω (I. δ άλλω) δε- raverint, locuplcs tcstis csl Epipbauius. J».
δωέπτ,χεν ; Κλήμης- Όρθώς έφης. Πέτο. Εί ούν δ θεδς
III S. CLEMENTIS l ROM. PONT. OPERA DUBIA.
L U . Rcspondil Pelrus: Recte iiaque IIOII crcdo
adversus Deum, ncc advcrsus juslos in lcgc metno-
ralos, inipiam pr&sumens opimonem. U l enim mihi
pcrsuadco, neque Adamus transgressor fuit, quem
Dci manus parturicruni: neque Noe ebrius, qui
pra omni mundo justus invenlus est: neque Abra-
liamus Ires simul habuit uxores, qui propter casli-
taiem donalus est liberorum muliitudinc: neque
Jacobus quatuor duxil, quarum el duue sorores,
qui duodccim Iribuum patcr exstilit, et Magislri
nostri adventum fulurum designavit. Moyscs non
erat homicida, nec ab idolorum sacerdote didicit
judicare, qui oinnibus saeculis legem Dei propbela-
vit, etob rcctaro inlclligentiara testimonium fidclis
dispensatoris accepit.
Β
L l l l . Sed et horum similiumque solutionem in
tempore tibi exhibebo. De csetero, quoniara, ut v i -
des, inslal vespera,quae hodic dicta sunt, sufficiant.
Attamen quoties voles, de quibus placebit, flden-
ler pereontare ; nos l«ti confeslim explicabimus.
Quibus diclis surrexit. Sicque guropto cibo in som-
Dum vcrsi sumus; nox enim advenerat.
HOM11JA III.
I. Posi daas igitnr dies, tertio autcm illuce-
scente qno dispulandum erat cum Simone, ego
Clemcns expergefactus comitesqae, sub secundum
gallorum canium invenimus lucecnam.adhuc lucen-
tem, Petrum vero genibus flexis oranlem. Com-
pleta igitur prece, conversuscernensque nos ad au-
diendum paratos d i x i t :
II. Scire vos volo, quod qui ex noslro consilio
manent cum Simone, ut inepta illius addiscentes
nobis subjicianl, quo ad variam ejus malitiam ap-
tare nos possimus, ipsi miserunt, e l nobis ista dc-
clararunt: Simon hodie, quemadmodum promisit,
paratus est, vcnire coram omnibas, ut ostendat ex
Scripturis: hunc qui coelum et terram omniaque
in iis exsiantiacondidit, non esseDeum supremum;
sed alium exsistere quemdam incogniium et su-
prcmum, ut in ineffabilibus exsistenlem tteuni deo-
rura, qui duos miserit deos, ex quibns aller mundi D έπεμψε θεούς, άφ' ών ό μέν εΓς έστιν ό κόσμον κτ£-
creator, alter legis dalor. Atque haec dicere moli-
tur, ut rectam fidem eorum subvertat, qui unum ac
solum Deum crealorem coeli et terrae adoraturi
eunl.
III. Hiec audiens quo modo non moleste tulisscm ?
Quocirca el vos mecum ronsislenles fraires soire
volui , non mcdiocriter animo me dolere, dum v i -
dco, diabolum quidem ad homines tcnlandos vigi-
lare, bomines vero plane negligere salutem suaiu.
VARIiE LECTIONES.
_ " Vbb. πάνυ καλώς. Κα\ ό Πέτρος άπεκρίνατο des. in Ο. " προλαμβάνει
νδθα κατά νόμου λεγόμενα, "έχον Ο.
Ο. Vid. supra c. 46. Mclius συνήν S.
άδελφαί desidcrautur inO. "ειδώλου C. "άλλ' οτε δέ C. "έτεροι 0 . " τ ά tranacripsi exO ,qui vocabula
ίίδωλουΐλ
άγνωστον καί non exbibcl. προσεκλύσει C. " ημάς Ο .
47
112
LII. Κα\ ό Πέτρος άπεκρίνατο *·· Ούκούν ευλόγως
ούτε κατά του θεου πιστεύω, ούτε κατά τών έν τφ
νόμψ άναγραφέντων δικαίων, ασεβώς φρονεΤν προ-
λαμβάνων " . 'ύς γάρ πέπεισμαι, ούτε Αδάμ παρα­
βάτης ήν, δ ύπδ τών τού θεού χειρών κυοφορηθείς·
ούτε Νώε μέθυσος ή ν , δ υπέρ " πάντα τδν κόσμον
δίκαιος ευρεθείς* ούτε δέ Αβραάμ τρισ\ν άμα συν-
ή ε ι γυναιξ\ν, δ διά σωφροσύνην πολυτεκνίας κατ­
Μ
αξιωθείς· ούτε Ιακώβ τετράσιν έκοινώνει, ών δύο
κα\ άδελφαΐ " έτύγχανον, δς δεκαδύο φυλών ύπάρξας
πατήρ κα\ τήν τού Διδασκάλου ημών παρουσίαν έσή-
μανεν έλθείν ού Μωύσής φονεύςήν, καί παρά Ιερέως
ειδώλων*· κρίνε ιν έμάνθανεν, δ παντ\77 Φ «Ιώνι τδν
τ
τού θεού νόμον προφητεύσας κα\ δι* όρθήν φρόνηαιν
πιστδς οικονόμος μαρτυρηθείς.
LIH. Πλήν καί τούτων σοι τήν έπίλυσιν μετά τών
δμοίων έπ\ καιρού παρέξω. Τού δέ λοιπού, ώς δράς,
επειδή εσπέρα κατείληφεν, τά σήμερον 0ηθέντα αδ-
τάρκως έχέτω. "Αλλοτε δέ εί " βούλει, περ\ ών θέ­
λεις, θα^ών ημών πυνθάνου, κα\ ήμεϊς χαίροντες
άόκνως έπιλύσομεν. Κα\ ταύτα είπών έγήγερται.
Κα\ ούτως τροφής μεταλαβόντες είς ύπνον έτράπη-
μεν. Κατειλήφει γάρ ή νύξ.
ΟΜΙΛΙΑ Γ .
Ι. Δύο μέν ούν διελθουσών ήμερων, έπιφωσχούσης
δέ τρίτης, πρδς τδ διαλεχθήναι τψ Σίμωνι έξυπνι-
σθείς έγώ Κλήμης κα\ οί συνόντες εταίροι " ύπδ τάς
δευτέρας τών-άλεκτρυόνων φωνάς, εύρομεν τδν μέν
λύχνον έτι φαίνοντα, τδν δέ Πέτρον γονυκλινη προα-
ευχόμενον. Συντελέσας ούν τήν δέησιν, επιστραφείς
καί ίδων ημάς πρδς τδ άκούσαι έτοίμως έχοντας,
Ιφη·
II. Γινώσκειν υμάς θέλω, δτι οί καθ" ήμετέραν πρ&-
νοιαν συνόντες τψ Σίμωνι, δπως τάς βούλας αυτού
μανθάνοντες ύποβάλλωσιν ήμιν, Γνα δυνώμεθα πρδς
τήν τής κακίας αυτού ποικιλίαν άρμόσασθαι, αύτο\
πέμψαντες έδήλωσαν ήμίν λέγοντες· Σίμων σήμερον,
καθά συνετάξατο, έτοιμος έστιν άπδ τών Γραφών έπΙ
πάντων έλθών αποδεικνύε ι ν , μή τούτον 78 ^ e vatt
θεδν άνώτατον, δς ούρανδν έκτισε κα\ γήν και πάντα
τά " έν αύτοις, άλλά άλλον τινά άγνωστον κα\ άνώ­
τατον, ώς έν άπο^ήτοις δντα θεδν θεών δς δύο
σας, δ δέ έτερος δ τδν νόμον δούς. Καί ταύτα μηχα-
νάται λέγειν, δπως τών τδν ένα κα\ μόνον μελλόντων
σέβειν θεδν, δς ούρανδν έκτισε κα\ γήν, τήν όρθήν
.προεκλύση πίστιν.
4Τ
III. Ταύτα άκουσας πώς ούκ άν ήθύμησα; Διδ καί
υμάς " , τούς συνόντας μοι αδελφούς, είδέναι ηθέλησα,
ώς ού μετρίως τήν ψυχήν άλγώ, ένορών τδν μέν πο­
νηρόν πρδς δοκιμή ν ανθρώπων έγρηγορότα, τούς δέ
ανθρώπους τής εαυτών σωτηρίας πάνυ άμελούντας.
. Ο , in cu,i j . marg. al. man.
4 1
" Vbb. πολυτεκνίας - -
 113 CLEMENTINA. — HOMILIA III. {U
Έμηχαγήσατο γάρ τοΓς άπδ εθνών μέλλουσι περί Α Genlilihus enim, qui terrena simulacra crediiuri
τών επιγείων ξοάνων πείθεσθαι δτι ούκ είσ\ 0εο\,
w
erant nou esse deos, roachinatus est inlroducere
έτερων πολλών θεών δόξας είσενεγκείν, δπως έάν opiniones de mullis aliis d i i s ; ut si a terrestri
παύσωνται της κάτω •· πολυθεομανίας, έτέρως ή mullorum deorum cessarent insania, alia vel pejori
κα\ χείρον κατά τής τού θεού μοναρχίας λέγειν άπα- fraude contra Dei monarchiam ac unitatem loqui
τηθήσονται· Γνα μηδέποτε τά τής μοναρχίας προτιμή- compellerentur, ne, doctrinara de uno principatu
σαντες ούπώποτε ελέους τύχει ν δυνηθώσιν. Ταύτης lnaxiini facientes, unquam possinl consequi miseri-
δέ τής τόλμης ένεκα δ Σίμων ταίς ψευδέσι τών Γρα­ cordiam. lloc ob audai facinue Simon falsis Scri-
φών περικοπαίς ώπλισμένος πολεμείν ήμίν προσέρ­ pturarum seclionibus armalus venit ad nos oppu-
χεται. Κα\ τδ δεινότερον, δτι άφ' ών ού πεπίστευκε8 1
gnandos. Quodque gravissimum est, ista adversus
προφητών τοιαύτα δογματίζειν κατά τού δντως θεού Deum verum ex propbelis, quibus tameti non cre-
ού πεφόβηται. dit, docere iion veretur.
IV. Καί ήμίν μέν τοίς έκ προγόνων παρειληφόσι IV. Et quidem adversum noe, qui a raajoribus
τδν τά πάντα κτίσαντα 79 βέβειν θεδν, έτι δέ κα\ cullum oinuium conditoris Dei accepimus nec non
τών άπατάν δυναμένων βίβλων τδ μυστήριον , ρ Scripturarum decipere valentitim mysterium, nihil
ουδέν δυνήσεται, τοις δέ άπδ εθνών, τήν πολύθεον poterit: conlra vero gentiles, in mullorum deorum
ύπόληψιν συντροφον έχουσιν, κα\ τών Γραφών τά opinione nutritos, ignoranieeque ScripturaB men-
ψευδή ούκ είδόσιν, πολύ δυνήσεται· ού μόνον αύτδς, dacia, valebil pliirimura : jion modo ipse, sed et si
άλλ' ε I καί άλλος τις τοΤς άπδ εθνών κατά τοΰ θεού quis aliue etbuicis vaoara aliquam in Deum fabu-
κενόν τινα δμοιον όνείρφ, πλουσίως κεκοσμημένον lam, similem soranio opulenterque ornalam enar-
88

ύφηγήσεται μΰθον, πιστευθήσεται, τφ έκ παίδων τδν raverit, credelur; quod a puerilia mens eorum so-
νούν αυτών τά κατά τού θεού λεγόμενα έθισθήναι lita est sermoncs adversus Deum suscipere. Rari
λαμβάνειν · \ Σπάνιοι δέ τίνες οί μέν αυτών έσονται, autem inter eos erant, ut e multiludine pauci, qu\
ώς έκ πλήθους ολίγοι, οίτινες δι* εύγνωμοσύνην ού ob aequum animum nolent inalo in oraiitum condi-
θελήσουσι κατά τοΰ τά πάντα κτίσαντος 6εοΰ κακδν torera Oeum sermoni \el aurem duntaxat praebere;
λόγον αύτδ κάν άκούσαι μόνον. oTf μόνοις άπδ
8 4 quibus solis ethnicis salvari contingel. Nemo igitur
εθνών ουσι σωθήναι γενήσεται. Μ ή ούν ήμίν τις nobis de Simone peoitus conqueratur, vel de qno-
8 8

τδν Σίμωνα παντελώς μεμφέσθω, ή κα\ άλλον τινά*
ουδέν γάρ αδίκως γίνεται, δπου κα\ τά* τών Γραφών
ψευδή ευλόγως πρδς δοκιμή ν έχοντα τυγχάνει. C probalionem posita sunt.
V . Κάγώ Κλήμης άκουσας έφην Πώς λέγεις, κύ­
ριε, κα\ τά τών Γραφών ψευδή ευλόγως πρδς δοκιμήν
ανθρώπων έχειν; Ό δέ άπεκρίνατο* Τά ψευδή τών Γρα­
φών αίτήματι κακίας δικαίω τιν\ λόγφ γραφή ναι
συνεχωρήθη. Ευλόγως δέ λέγω ούτως. Έν ταίς
8 8
θεολογίαις δ πονηρδς τοΰ αγαθού τδν θεδν ούκ έλατ-
τον αγαπών έν\ μόνω απολείπεται τοΰ αγαθού, δτι
χα\ τών αγνοίας αΙτία άσεβούντων ού συγγινώσκων,
στοργή τή πρδς τδ άσεβου μενον, 80 άσεβούν­
τ ω ν
των επιθυμεί τδν δλεθρον, ό δ έ τήν Γασιν αύτοίς
87
προσφέρειν. Ό γάρ άγαθδς ίάσθαι πάντας θέλει ταις
μεταμελείαις, σώζει δέ μόνους τούς έγνωκότας τδν
θεόν τούς δέ άγνοούντας ούκ ίάται, ούχ δτι ού θέλει,
άλλ' δτι ούκ έξεστιν τά ήτοιμασμένα τοίς υίοίς τής ^
βασιλείας αγαθά τοίς διά τδ άδιάκριτον άλόγοις ζώοις
παρεικασθείσι παρασχείν.
V I . Τοΰ ένδς καί μόνου θεοΰ, τοΰ τδν κόσμον πε-
ποιηκοτος κα\ ημάς κτίσαντος κα\ πάντα παρεσχη-
κδτος, τοιαύτη πέφυκεν φύσις, παντδς ήδη ποτέ
έντδς δ ρων θεοσεβείας δντος, και μή βλασφημούντος
αύτοΰ τδ άγιον Πνεύμα, στοργή τή πρδς αύτδν είς
quam alio. Nibil enira Sojvsle accidit; quahdoqai*
dem et Scripturarum mendacia jure ad hominum
V . Quo audito ego Clemens dixi : Qua ralione,
ais, domine, et Scripturarum niendacia merito ad
hominura probalionem posila fuisse? Ille vero re-
apondit: Mendacia Scripturarum,er maliliae postu-
lationc, justa ratione permissa sunt scribi. Merila
autem dico sic. In theologia et religione malus, non
rainus dilifeas Deum quam bonus in uno tantum a
bono superatur, quod nolens parcere iis, qui ex
ignorautia impii sunt, amore in illud quod non co-
l i t u r , irreligiosorum desiderat interifum, bonus
88 vero ipsis offerre sanitatem. Vultenim cunclos pce-
nitenda sanare : serval autem eos tantum qui Deum
cogooscunt; at eos qui eum ignorant non sa-
nat, non quod nolit, sed quia non licet booa flliis.
regni praparata iribuere bominibus, qui ob discre-
tionis privationera assimilati sunt brutis animanli-
bus.
VI. Unius ac solius Dei, qui mundum fecit el
nos creavit etomnia prxbuit, ea natura est, u l
8 8
animara cujustibel intra pielaiis limites positi el
sanctumejusSpirituin non blasphemantis^ad se,cba-
ritateerga bonc hominein, adducat, per respectum

VARIJE LECTIONES.

*· πείσθεσθαι Ο. κάτω non omittere debebai S. Subinde Ο* πολυθεουμανίας.

8 8
ού non est in 0. 8 1

καινον 0 , qui deinde όνείρω c. D. (δν είρω G ), sed stalim πλουσίω (πλουσίψ G , π^ουσίωςιΐβ conjectura)*
9 8

Κεκοσμηθέντα ρ. κεκοσμημένον Ο. lta Ο et C in marg., λαμβάνει in texlu. αυτό G mulari vull iu

8 8 8 V

αυτόν vei αυτοί. Frustra. Cfr. bom. m , 9 S. υμών C. δέ om. 0.

8 8
ουδέ ρ. ό δέ Ο. Tum πρρσφέ-
8 8 87

ρριν 8C. έπιθνμεί S, c. Ι > , προσφέρων C, Ο. θέλει πάντας Ο. 8 8

lla S, c. D , Ille conj. ειδήποτε,
8 8

Ο, ούδήποτε. Subinde έντδς δρων Ο in loxlu, ad oram inan. al. Γσως εκτός. G cdidil έντδς δρω. Turo ρλαΦ-
φυμουντός scr. Ο .
 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. IIG
tui in illam araoris. Licet peccatrix sit, ita c o m p a -
αύτδν ·° φέρειν τήν ψυχήν, ύπ* αυτού είς αυτήν"
A

rata e»t, u l , postquam condigne de actis punila fue- έρωτος Ιδέα. Καν άμαρτωλδς ή , μετά τδ κατ* άξίαν
rit, saluiem consequatur. Si quis vcro Deum nega- κολασθήναι ών έπραξε " σώζεσθαι φύσιν έχει. Εί δέ
verit, aut alia quadam ratione in eum verbo exsli- τις αύτδν άρνήσεται " ή έτέρως πως λόγω είς αύτδν
terit impius, ac postea egerk poeniteniiam, casti- ασεβήσει, έπειτα μετανοήσει " , κολασθήσεται μένέφ'ών
gabitur quidem pro iis quae in eom deliquit, salvus είςαύτδνήμαρτεν, σωθήσεται δέ, δτι έπιστρέψαςήγά-
autem erit, quia conversus dilexii. Fortassis etiam πησεν. "Ισωςδέ ή τής ευσέβειας υπερβολή*" κα\τής Ικε­
pietatis ac oraiionis magniiudo vel et poenas effu- σίας ή κα\ τοΰ κολασθήναι άπολυθήσεται, συγγνώ­
giet, cum boroo pro delicti venia ignorantiam ei μης ·· τής αμαρτίας μετά τής μετανοίας δεδωκώς
poeniteniiam attulerit. Qui autem non ducuntur poe- 81 τήν άγνοιαν. Οί δέ μή μετανοήσαντες διά τής
nitentia, per ignis suppljcium finem quoque acci- τοΰ πυρδς κολάσεως κα\ τδ τέλος έξουσιν (58), κάν έν
pient, etsi in reliquie omnibus sint sanclissimi: ve- τοϊς λοιποίς άπασιν δσιώτατοι ώσιν άλλ', ώς έφην,
r u m , u l dixi, certo tempore plurimum igne aeterno μεμετρημένου αίώνος τδ πέμπτον πυρ\ αίωνίω κο-
βΤ

vexati, exstinguentur. Non enim amplius senipiterni λασθέντες άποσβεσθήσονται. Είναι γάρ είς άεΐ ούκ
esse possunt, postquam impie se gesserunt erga ae- ^ έτι δύνανται ο ί " είς τδν άεΐ κ α ι " μόνον άσεβήσαντες
ternum ac solum Deum. θεδν.
VII. Impielas autem in illum est, in ea circa reli- VII. Ή δέ είς αύτδν ασέβεια έστι τδ έν τψ της
gionem opinione m o r i , qua ditalur aliam esse θεοσέβειας λόγω δντα τελευτάν λέγοντα άλλον εΐναι
7 0

Deum, seu u l majorem, seu ut minorem, vel quo- θεδν, ή ώς κρείττονα, ή ώς ήττονα, ή δπως ποτέ λέ­
modocunque praeter eum qui vereest. Nam q.ui vere γοντα παρά τδν δντως δντα. Ό γάρ δντως ών ούτος
est, ille est, cujus foriuam bumanum gerit corptis : έστιν, ού τήν μορφήν τδ άνθρωπου βαστάζει σώμα,
propter qaam rem coelum et omnia astra, quamvis ού είνεκεν δ ούρανδς καί πάντες οί αστέρες ύπέμει-
secundum essentiam pra?stantiora, servire susti- ναν δουλεύειν, κατ* ούσίαν κρείττονες δντες, τφ
nuerunl e i , qui secundum essenliam minor est, κατ' ούσίαν χείρονι, διά τήν τοΰ Κρείττονος μορφήν.
propter Numinis formam. Tanlum Deus hominem Τοσούτον δ θεδς υπέρ πάντας εύηργέτηκε τδν άν­
71

prae omnibus benelicio affecit : ut inluitu plurimo- θρωπον, ίνα είς τδ πλήθος τών ευεργεσιών τδν ευερ­
rum beneficioruin, illorum auclorem diligens, per γέτη ν άγαπήσας ύπδ αυτής αγάπης κα\ είς τδν ν β

dilectionem eam el ia secundo aevo salvus esse δεύτερον αιώνα διασωθήναι δυνηθή.
possit.
VIII. Sufficiens ergo esl ad salutem cbarilaa ho- (j VIII. Αυτάρκης ούν (59) είς σωτηρίαν ή είς θεδν
VARIJE LECTIONES.

· · Ila S , εις αυτόν C, 0. 61

αυτόν Ο. · Ita edidi c. Ο , ών έπραξεν κολασθείσαν C, repugnanle gram-
β

matica; κολασθήναι jam proposuil D. S eo inclinat, u l credat, excidisse aliquid posl κολασθείσαν, velut
έπιστρέψαι, cfr. hom. m , 6. x i , 46. Frustra. " άρνήσηται C. Idem άσεβήση. "μετανοήση C. Tum έφ' &
(sic)O. " τή της εύσ. υπερβολή conj. D , ή τής pro ή τής εύσ. Ο. Qua lectione recepta legerim : ή τής
εύσ. υπερβολή κα\ τής ικεσίας ήττον κακώς παθήσεται, ή κα\ τού κολασθήναι άπολυθήσεται. ·· συγγνώατ),
(pro peccali venia) conj. Ο. Legendum potius foret ex Si opinione άντ\ vel υπέρ συγγνώμης, nisi lotus fo-
cus cotTHpielae manifestus esset. · περιττόν. Ginmagine.
7
· οί om. 0 . " καί anle μόνον excidit ap.
Β

S. 70
M i n u s accurate scr. S , C exh. τελευτών, quod est ap. C l . M a l i m πάντα. S. " τ ό ν adjunxi c. 0 .
7l

VARIORUM NOTJE.

(58) άιά της του χυμός κοΛάσεως καϊ τό τέΛος racleon animam, sed apte habentemad salntem, ipsam
$ζουσιν. Ad explicaliouem erroris hoc loco con- dicens esse corruplibile illud, quod induit incorrupti-
tenti et infra cap. 59, et hom. v u , 7; x v i , 10, maxi- bilitatem ; et murtale, quod induit immortalitatem^
me facienl, prseler Jusiinum Dialogi p. 223 el 224; cum mors ipsius animce absorpla fuerit in victoriam
lrenaeum Hb. n , cap. 04 ; Aruobium lib. n , p. 60 et (I Cor. xv, 53, 54). Mea vero senleiilia est, Hera-
109, Heraklinae ediliouis ; verba Origenis de Hera- cleonem , ut probaret animani esse mortalem, as-
cleone baeretico Valentiniano, tom. xvm tn Joan- sumpsisse oraculum Cbrisli (Matth. x, 2 8 ) : Φοβή-
nem p. 255,si ut mihi videnlur accipienda, intellt- θητε δέ μάλλον τδν δυνάμενον κα\ ψυχήν κα\ σώμα
gantur : Ούκ οίδα δέ δπως, inquit, είς τδ, ΉμεΑΛεν άπολέσαι έν γεέννη. Sed polius umete eum,
ά&οΟγήσχείΥ) κινηθείς οίεται άνατρέπεσθαι τά δόγ­ qui polett et animam et corput perdere in gehen-
ματα τών ύποτιθεαένων άθάνατον εΐναι τήν Ψυχήν, nam. Quasi eo signiflcarelttr animam in igne i n -
είς τδ αύτδ συμβάλλεσθαι ύπολαμβάνων και τήν ψυ­ fenii fundilus interire. Quocirca illud : είς τδ
χήν κα\ τδ σώμα άπόλλυσθαι έν γεέννη. Και ούκ άθά­ αύτδ συμβάλλεσθαι ύπολαμβάνων κα\ τήν ψυχήν
νατον γε εΐναι ηγείται τήν ψυχήν ό Ήρακλέων, άλλ' κα\ τδ σώμα (seu, u l rcciius in codice Regio,
έπιτηδείως έχουσαν πρδς σωτηρίαν, αυτήν λέγων εί­ κα\ τδ ψυχήν κα\ σώμα) άπόλλυσθαι έν γεέννη, qut
ναι τδ ένδυόμενον άφθαρσίαν φθαρτδν, κα\ άθανασίαν mihi credel inierprctabilur sic : Ad idem conferre
θνητδν δντα δταν (esl auplex leclio, prava el recla ; existimans eliam illud, Animam et corpus perire. Cae-
ideoque expunge δντα quod solum habei Lilier Re- terum aliis multis Clementinorum locis aperle do-
gis) κατεπόθη(^β ciim eodem ms. καταποθή) δ θ ά - i ) celnr immorialitas animaruni cum suppliciorom
νατος αυτής είς νϊκος (ms. νείκος). Quae vertnnt: perennilate; potissimum boniil. n , cap. 13, ei bo-
Ne$cio auiem quo modo motus in ea verba, erat enim m i l . u, cap. H,adeo ut necesse sil peeudo-Clenirn-
iDorilurus (Joan. ιν, 47), existimet subverti eorum tem istum vel pugnantia scripsiase, vcl hic fuiase
opinionem qui animam immortalem ponunl; eodem inlerpolatum. COT.
eotijici existiman* tum animam. tum corpu* etinter- (59) Αυτάρκης cvv. Ecloga3 Damasconi, s*penu-
ire t't gehenna : nec immorlalem es$e existimat He- mero memoraiae, el uieinorandae, capite Περ\ άγά.
 Μ7 C L E ΜΕΝ ΤΊΝΑ. — HOMILIA IIL 118
ανθρώπων στοργή. Είδως δέ ό πονηρδς, ημών Α
7 8
niiuum erga Deum. Viderfs autem matus feslinare
σπευδόντων τοίς άπδ εθνών πιστεύειν μέλλουσιν ένδς nos, ul in eorum animis, qui ex gentibus credituri
κα\ μόνου Θεού έν ψυχαίς σπείρειν τήν άθανατοποιδν suiu, inseminemus immortalitatis operatricem cba-
πρδς αύτδν ανθρώπων στοργήν, αύτδς δ πονηρδς
u
ritatem hominum in uoura ac solum Deum, ipse,
χατά τών άγνοούντων Ιχανδν δπλον έχων πρδς δλε- inquam, diabolus, conlra imperitos sufficienler ad
θρον σπουδάζει πολλών θεών ή χα\ ένδς ώς κρείττο­ necem armaius , nititur mullorum deorum sixcr
νος 82 σπείραι τήν ύπόληψιν, ίνα συλλαβόντες καί unius tanquam praestantioris opiuionem insercre :
συμπεισθέντες ά μή θέμις, αποθανόντες ώς έπι μοι­ quo bomines, tenendo ac credendo quae non licet,
χείας έγκλήματι, τής αυτού βασιλείας άποβληθώσιν. moriantur quasi In adullerii crimine, eta regno Dei
ejiciantur.
IX. "Αξιος ούν τής αποβολής πάς κατά τής τού I X . llaque dignus estqui abjicialur, quicunque
θεού μοναρχίας αύτδ μόνον κάν άκούσαί τι τοιούτον contra Dei monarchiam vel tantum quid simile-
θελήσας. Εί δέ ώς Γραφαίς τεθα^ηκώς κατά τού audire voluerit. Si vero , quasi Scripturis confidat,
Θεού τολμ$ τις κάν άκούειν, πρώτον έκείνό μοι συν- contra Deum vel audire aliquis audei, primo illud
ενθυμείτω , δτι, άν τις εύλογον έαυτψ δόγμα ώς ^ mecum consideret : siquis dograa aliquod sit>i pro-
7 8

βούλεται ανάπλαση, έπειτα αύταϊς έγκύψη " , δυνα­ babile pro voluulale conflnxerit et postea Scripturas
τός έσται πολλάς ύπερ ού έπλάσατο δόγματος άπ' fuerit intuilus, ex iis poterit multa testimonia pro
αυτών μαρτυρίας φέρειν πώς ούν έπ\ ταύταις κατά flctitio suo dogmate proferre; quo modo igitur in
τοΰ Θεού θα^είν έστιν, έν αίς ή πάντων βουλή είσ- iis adversus Deum coniidere fas s i l , in quibus cun-
ευρίσκεται; ctorum placiium inveniiur ?
Χ . Αύτίκα γοΰν Σίμων αύριον ήμίν συζητείν nX . Nunc ergo Simon, cras nobiscum publice dis-
μέλλων δημοσία, κατά τής τού θεού μοναρχίας τολ- ceptaturus , conlra Dei monarcbiam aggreditur,
μ $ , θέλων πολλάς έξ αυτών τών Γραφών φωνάς
7 8 muUasque ex ipsis Scripluris voces afferre vult, de
ένεγκείν, δτι πολλο\ είσΐ θεο\, εΤς δέ τις ούχ δ τδν
7 8 eo quod mulli dii sint et unus quidam, non quident
κόσμον κτίσας, άλλά ·τούτου ανώτερος· κα\ όμως τάς
8 creator mundi, scd illo superior. Simulque argu-
αποδείξεις εγγράφους έχει παρασχειν. Και ημείς δέέξ menta ex Scripturis exhibebit. Et nos quoque ex iis
αυτών πολλάς περικοπάς δείξαι σαφώς έχομεν, δτι εΓς ipsis mulla evidentia capilula oslendere possumus,
έστιν δ · Θεδς ούτος δ τ£ν κόσμον κτίσας, κα\ άλλος
! quod unus sit Deus bic qui orbem coudidit, nec
8 1

ούκ έστι πλήν αύτοΰ. 'Αλλά κα\ εί τις άλλως πως εί alius sit praeter eum. Sed et si quis alio quocunque
πείν θελήσει, έξεικα\ αύτδς έξ αυτών ώςβούλεται 83 C ™odo dicere voluerit, habebit eliam is ex ipsis^
περί ών βούλεται τάς αποδείξεις παρασχείν. Πάντα prout volet et de quibus volet, probationes dare.
γάρ αί Γραφα\ λέγουσιν, ίνα μηδε\ς τών άγνωμόνως Omnia quippe Scripturae dicunt: ne ullus eorum,
ζητούντων τδ αληθές εύροι, άλλ' δ βούλετ,αι, τοΰ qui ingrate qua3runt, inveniat veritatem, sed inve-
αληθούς τοίς εύγνώμοσι τετηρημένου. Ευγνωμοσύνη niat quod cupit ; veritate gralis bominibus reser-
δέ έστιν τδ ·* πρδς τδν τοΰ είναι ημάς αίτιον άποσώζειν vata. Gratitudo autem est, servare charilaiem erga
στοργήν. eum qui exsistendi nobis auclor fuit.
XI. "Οθεν πρδ πάντων είδέναι οφείλει, δτι ούδα- X I . Unde ante omnia scire oporiet, non aliunde
μόθεν αυτήν ευρίσκει, εί μή άν άπδ προφήτου αλη­ inveniri veriiatem , quam a veritatis prophela.
θείας. Προφήτης δέ αληθής έστιν δ πάντα πάντοτε Propbeta autem verus is est qui omuia omnino, a i -
είδώς, έτι δέ κα\ τάς πάντων εννοίας, άναμάρτητος· que etiam cunctorum cogitationes uovit, estque
ώς περ\ τής προγνώσεως αυτού μή απλώς διαλαμ· impeccabilis, ut qui de Dci judicio sit certissimus;
βάνειν, άλλ' εί δύναται άνευ ετέρας προφάσεως συν- quocirca nos debeinus de ejus praescieniia non sim-
εστάναι αυτού ή πρόγνωσις. "Α γάρ οί ιατροί προλέ- plieiter judicare, sed si absque alia causa consi-
γουσιν, ύποβεβλημένην ύλην έχοντες τού νοσοΰντος siere potest prascientia ipsius. Quaedam enira pna>
τδν σφυγμδν, κα\ οί μέν πτηνά, οί δέ θύματα, κα\ dicunt inedici, quia aubjectain materiaro babenl
άλλοι άλλας Ολος πολλάς διαφόρους ύποβεβλημένας aegrotantis pulsum; item abi aves, alii victimas, alil
έχοντες προλέγουσιν, καί προφήται ούκ είσίν. alias multas et varias maierias subjectas dum ,ba-
bent, prsedicunt, nec sunt prophelae.
XII. Εί δέ βουληθείη τις λέγειν, τήν διά τώντοιού- XII. Quod si quis dicere wluerit,.prescieiuiaiii

VARIiE LECTIONES.
δέ addidi c. 0 δ είδώς conj. D.
y ανθρώπων accessit ex 0;
74
Ita S i , συνενθυμήτω-C', συνενθυ-
7 8

μηθήτω 0 . έγκύψη 0 , c. S , εγκύψει C. Subinde δυνατόν 0 .

7 8
συνζητεϊν G.
7 7
τολμάν Ο. * εχ
7 8 7

(aic) δτι ρ. δτι Ο. άλλά om. Ο . Tum δμώς S , δμως C, Ο .

8 8
δ inaerui c. Ο . "άλλο 1). ' " τήν C.
8 1

VARIORUM NOTJE.

πης κα\ φόβου περ\ Θεόν, etc. Τοΰ αγίου Κλήμεντος πρδς τδν τού είναι ημάς αίτιον^ άποσώζειν στοργήν
έπισκόπου 'Ρώμης. Αυτάρκης εις σωτηρίαν ή εις ύφ' ής κα\ είς δεύτερον κα\ άγήρω αιώνα διασωζόμεθα»
Θεδν ανθρώπων αγάπη. Ευγνωμοσύνης γάρ έστι, τδ Inf. cap. 10. Cox.
 fffr S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 1*0
per has prsdfcliones similem csse praescieniiae \erae Α των προ^ήσεων τή δντως έμφύτψ προγνώσει όμοίαν
8 4

et nativae, multum fallitur. Illae enim prasentia εΤναι,πολύήπάτηται. Τάγάρτοιαύτα παρόντα μηνύσε
tantum indicant, idque si veraces fuerint. (Quin el μόνον, κα\ ταύτα εί αληθεύει· άλλως δέ μοι χα\ αυτά
niilii eae prosunt : demonstrant eaim esse praescien- εύχρηστεϊ, πρόγνωσιν γάρ είναι συνίστησιν. Ή δά
liarn.) A i illius, qui solus et verus est, praeseieniia τού μόνου καί αληθούς πρόγνωσις ού μόνον τά παρ ·
uou aolum praesentia cognoscit, sed et ad futurum όντα έπ/σταται , άλλά κα\ μέχρις αυτού μέλλοντος
8β

usque ssecuUini infinilam exlendit propheliam : nec αίώνος άπέραντον εκτείνει τήν προφητείαν, κα\ ούδβ-
ulto indigel u i inteUigaiur, nec. obscura el debia νδς δείται πρδς έπίγνωσιν, μή προφητεύων άμαυρά β β

predieit, iia ut verba alium prephetam exiganl i n - κα\ αμφίβολα, Γνα άλλου προφήτου χρείαν έχη τά λε­
terpretcm, sed elara profcrt et simplicia; quemad- γόμενα πρδς έπίγνωσιν, άλλά £ητά κα\ άπλά, ώσ­ 9 1

moduni Doctor noster, cum esset propbela, innaio περ 84 Διδάσκαλος ημών καί προφήτης ών έμφύτψ
ύ

ac perpetiro sptrku omnia omnino noverat. κα\ άεννάω πνεύματι πάντα πάντοτε ήπίστατο.
X U l . Weo fidenter futura exposuit, casus dico, XIII. Διδ τεθα^ηκότως έξετίθετο περ\ τών μελ­
loca, lerminos. Nam cura s i l inculpatus propheta, λόντων έσεσθαι, λέγω δέ πάθη , τόπους, δρους. Προ­
immeoso animse oculo omnia occulta spectat et no- φήτης γάρ ών άπταιστος, άπείρω ψυχής δφθαλμφ 8 8

vit. S i vero et nos, ut uiulti, admiiiamus verum πάντα κατοπτεύων έπίσταται λανθάνων. Εί δέ παρα-
quoque prophetam nen semper , sed iiiterduni, δεξόμεθα ημείς, ώς οί πολλοί, δτι κα\ δ αληθής προ­
8 8

quando babet spiriium, tune ideo praescire; cum
autem nou babet, ignorare; si ita existimemus, et
decipiemus nos et aliis insidiabimur. Nam id ad eos
pertinet, qui a spiritu inordinato furiose conci-
•arilur et ad aras baccbantur atque ingurgilantur
φήτης ού πάντοτε, αλλ* ενίοτε, δτε έχει τδ πνεύμα,
καί διά τούτο προγινώσκει, οπότε δέ ούκ έχει, αγ­
νοεί, — έάν ούτως ύπολάβωμεν, κα\ εαυτούς άπα-
τώμεν κα\ άλλους ένεδρεύσωμεν. Τδ γάρ τοιούτον
ιιανικώς ένθουσιώντων εστίν ύπδ πνεύματος ατα­
8 8

nidore. ξίας (60), τών παρά βωμοίς μεθυόντων κα\ κνίσσης

έμφορουμένων.
X I V . Etenim propheliam ostentare volenti si conce- X I V . Τιν\ γάρ προφητείαν έπαγγέλλεσθαι θέλοντι
datar, ut, com mendax deprehensus fuerit, lunccre- έάν αυγχωρηθή πιστεύεσθαι ένοίς ψεύστηςφωράται,
datur spirilu propheiiae sancto caruisse, non facile δτι τότε τδ τής προγνώσεως άγιον ούκ εΐχεν πνεύμα,
arguetar falsus essc propbeta; nam in paucis iis, in ούκ εύέλεγκτος έσται ψεύστης υπάρχων προφήτης·
qurbus, utpote raulta loquens, veritalem auigerit. έν οΤς γάρ ώς πολλά λέγων ολίγα επιτυγχάνει, τότε
eredetur spiritum possidere; etsi prima ultima d i - C τδ πνεύμα έχειν πιστεύεται, δτι τε τά πρώτα έα- 8 1

eat, et ultima prima, praterita ut futura, fiitura ut χατα λέγει, κα\ τά έσχατα πρώτα , τά γενόμενα ώς
praeterita, item consequeniiam non babentia, vel ex έσόμενα,τάέσόμεναώςήδη γεγονότα, άλλά καΐάνακό-
aliis compilata et transformala, nec non qusedam λουθα,ή *κα\ έξαλλων ύφηρημένακαΐμεταμεμορφω-
8

hnrainuta, informia, slulta, dubia, inopinata, ob- μένα, ά δέ μεμειωμένα, άνείδεα, ανόητα, αμφίβολα,
ecura, loiam claraantia conscientiae pravitatem. άδοξα, άδηλα, πάσης κεκραγότα δυασυνειδησίας.
X V . At praeceptor nosier non talibus 'osus est 85 ^ · δέ ημέτερος διδάσκαλος ουδέν τι τοιούτο
0

praestigiis, sed, ut supra reiuli, propbela qui erat, έγοητεύσατο , άλλ', ώς φθάσας εΐπον, προφήτης ών
8 8

innaio ac perpetuo epiritu omnia penitue cognita έμφύτψ καί άεννάψ πνεύματι πάντοτε επισταμένα n

Hdcns, clare, ut antea d i x i , exposuit, casus, loca, τεθα^ηκώς έξετίθετο, ώς προέλεγον , σαφώς, 88

pracstitula tempora, modos, lerminos. Sic igitur πάθη, τόπους, εμπροθέσμους, τρόπους, δρους. Α ύ -
de tempto praedixit : Videih has adificatwncs? τίκα γούν περ\ τού αγιάσματος (61) προλέγων

VARLE LECT10NES.

·* D legi vult πρό^ρ-ησιν. Recte. 8 8

έπίστηται Ο . Ila D , καί C, Ο.
8 8
£ήτα D , ά£0ητα C, Ο . Sic
8 7

lnrra c. 2b: όητά προφητεύει, σαφή λέγει. ψυχή fsic) Ο. Tum λανθάνοντα conj. C , ac iia vertit.
8 8
πα - 8 8

ραδεξωμεθα C. 8 8
lla Ο c. S , ένθουσιούντων C. ^ δτι τε C, Ο , δτε D. Proximuin καί add. c. Ο .
8
* 8 8

um. Ο. 8 8
προεφητεύσατο C. 8 k Α
9 k
επισταμένος^C.^Deinde
ζ
. - ών ρ., ώς Ο. - Ila D , προέλεγεν
-
8 8 ~C, 0 . Λ

VARIORUM NOTiE.
i?^LT^i
diderim
^ " ^ / ^ ^ C aj^fifiBC- Scribendum crc- i) Fuit enim exercittu alienigenarum, et Romani impe-
ύπδ πνευμάτων
"~ * " ' αταξίας ; α spiritibus inor- raloris stans circa Hierutalem, qucc usque tunc fue-
dinatit, qui ad arat inebriantur et ingurgitanlur « i - ral sancla. Hoc el Pelrut apud Clemenlem exponit.
dore. Credebanl veiercs deos paaicipes fuissc Aoi- Leg. Recognitiomm lib. ι, cap. 39, 64, 65.Sed et f u -
6ης τε, κνίσσης τε· Τδ γάρ λάχομεν γέρας ημείς, u l lura aperuit illis omnium ; verba sutu Lactantii tib.
ait Jupiler apud Homerum lliad. Δ, 49. Poslca vero rv, cap. 21, qum Petru* et Puulus Romas pradica-
philosopbi malos daemonas sanguinis el nidoris pa- verunt; et ea pratdicatio MI memoriam $cripta per-
bulo gainlere slaluebanl. Infra cap. 39,ΤδέπΙ κνίσ- matisii; in qua cum mulla alia mtra, tum etiam hoc
ση σαρκών ήσθήναι ούκ αγαθού. Vide modo Porpby- futurum esse dixerunt, ut posl breve lempus tmmti-
rium I)e abstinent. lib. n , cap. 4 2 ; el Tcrtullianum teret Deus regem, qui expugnaret Judceos, et civitales
Apol, cap. 22, 23. DAVIS. eorum solo adccquarct, ipsot autem fame sitique con-
(61) Περί τον αγιάσματος, etc. Auctor Operh fectos obsideret, eic. Ουτ.
tmperfecti in Halthaum, ad cap. x \ i \ . vcrs. 15.
121 CLEMENTINA. — HOMIUA III. 42S
έφη· 'Οράτε τάς οίκοδομάς ταύτας; Ά / φ · ύμίν kAmen dico vobit, lapis supcr iapidem non relmaue-
Λέγω ··, Λίθος έχϊ ΛΙΘον ού /ιή άφεθη ώδβ, δς ού tur hUi-qui non destruatur : el non prceteribit gene-
/ίή χαΟαιρεθη * καί ού /χή χαρέΛθη ή )*r«fc αΰτη, ratio liac, quin detiruclio initium sumal. Venient
* a i ή · καθαίρεσις άρχϊρτ Λήψεται.
7
'ΕΛεύσονται enim et sedebunt hic et vallo circumdabunt, el filios
γάρ καϊ χαθιονσιν ενταύθα, χαϊ χεριχαραχώσονσι, veslros jugulabunt hic «. Parilcr clara vocc sequen-
xal τά τέκνα υμών ενταύθα χατασφάξονσιτ. lia ironunliavit quae ipsis oculis videmus : ut in
"Ομως κα\ τά έξης εΓρηχε σαφεί φωνή, άτινα αύτοίς quibus sermo dictus fuit, et res eveniret. Nam ve-
οφθαλμοί; ίδείν έχομεν ίνα έφ' ών ό λόγος έ££έθη, riiaiis propheia ob audilorum fidem sermouem de-
Μ

χα\ τδ έργον γένηται. Πρδς γάρ πίστιν άχουόντων τδν monslraiionis facil.
λόγον τής αποδείξεως ό τής αληθείας ποιείται προ­
φήτης.
X V I . Πλήν πολλοί είσι τής πλάνης χήρυκες, ί ν α · · X V I . Verumlamen malii sunt erroris pracones.
τδν της κακίας ηγεμόνα έχοντες· ψ λόγφ ό · τ ή ς ununi habenles inalitiae dacem : qua raiione qtti
1β

αληθείας κα\ αύτδς εΤς ών τής εύαεβεέας ήγεμών έν unus verilatis juita ac pietalis dux est, propriis
Ιδίοις καιροίς τούς πάντας καθαρούς ευρεθέντος έξει tumporibus omnes puros inventos habcbit prophe-
προφήτας. Ή δε πολλή τών πεπλανημένων αίτία γέ- & tas. Precipua vero erroris multorum causa h«c est,
γονεν αύτη · τδ μή πρότερον νοήσαι τδν τής συζυ­
1
quod non prius conjugatioois doctrinam intellexe-
γίας λόγον, δν Ιδία ύμίν εκάστοτε ού παύσομαι εκτι­ runl, quam vobis seorsum non cessabo frequenter
θέμενος κεφάλαιωδώς * πολύ γάρ τδ κατ' είδος λέγειν. et summalim exponere. Longum enim est singula
Ύ μ ε ί ς ούν τών λεγομένων γένεσθέ μοι φιλαληθείς dicere. Vos igitur dicendorum mibi estote yeritalis,
κριταί. amantea judices.
86 XVII. Τούδε λέγειν άρξομαι ήδη. θεου τού τά X V H . Jana vero dicere iocipiam. Si quis bomini,
πάντα πεποιηκότος τδ μέγα κα\ άγιον τής προγνώ­ a Dei omnium auctoris manibus formalo, non con-
σεως αυτού πνεύμα εί μή τφ ύπδ χειρών αυτού κυο- cesscril, magnum et sanctum praescienliae iliius
φορηθέντι άνθρώπω δφη τις έσχηκέναι, πώς έτι έτέρω gpirilum pogsidere, quu modo, si alleri ex impura
τφ · έκ μυσαράς σταγόνος γεννηθέντι ό απονέμων ού stirpe nalo id tribuerit, non plurimum aberrabil?
τά μέγιστα άμαρτάνει; Κα\ ούκ οίμαι αύτδν συγγνώ­ Nec illt pulo veniam dandam, licet ab adullerina
μης τυγχάνειν *, κάν ύπδ νόθου Γραφής κατά τοΰ Scripiura in fraudem induclus sit, ut adversus oin-
πάντων Πατρδς δεινά νοείν άπατηθείη· δ γάρ εικόνα, nium Patrem dura cogitaret. Qui enim imagtnem,
κα\ ταύτα αιωνίου βασιλέως, ύβρίσας, τήν άμαρτίαν eamque «ilerni Regis, affeoerit injuria, peccato se
c

είς εκείνον αναφερομένην έχει, οΰπερ καθ* δμοίωσιν implicabit, in eum referendo, ad cujus simililudi-
ή είκών έτύγχανεν ούσα. Άλλά, φησίν, άμαρτήσαντα nem imago illa facla est. Sed, inquit, post peccatum
κατέλειπε τδ θείον πνεύμα. Ούκούν συνήμαρτεν κα\ reliquit illura divinus Spiriltis. Igitnr cum illo pec-
πώς δ τούτο λέγων ού κινδυνεύει; Άλλά μετά τδ cavit: et quo paclo, qui hoc dicit, non periclilatur?
άμαρτησαι είλήφει τδ πνεύμα. Άδίχοις άρα δέδοται* Sed postquam peccavit, accepit spiritum. Injuslis
κα\ πού τδ δίκαιον; Άλλά δικαίοις καί άδίκοις επι­ ergo traditur : et nbi juslilia? Sed justis ac injustis
χορηγείται. Τούτο πάντων άδικώτατον. Ούτως πάν suppeditalur. Id omnium injustissimum esl. Sic
ψεΰσμα, κάν μυρίαις έπινοίαις βοηθηται, τδν έλεγχον quodlibet mendacium, roille licet adjuvetur exco-
κάν έν μακρφ χρόνφ λαβείν Ιχη \ gilalionibus, confutationem demum sortietur.
XVIII. Μήάπατάσθε. Ό Πατήρ ημών ουδέν ήγνόει. XVIII. Ne decipiamini. Parens noster niiiil igno-
Όποτε κα\ ό δημοσία κείμενος νόμος, αγνοίας· έγκλή- ravit. Quandoquidem et publice posita l e x , q u »
ματι διά τούς αναξίους σκέπων αύτδν, τούς · αλη­ illum ignorantiae culpa ob indignos onerat, propter
θείας γλιχομένους έπ' αύτδν αναπέμπει λέγων Έζέ- verilaiis cupidos ad eumdem remiltit, dicens : / n -
τασον τδν χατέρα σον χαϊ έρεϊ σοι, τούς χρεσβν- terroga patrem tuum et dicet tibi, seniore* tuos ei
τέρονς σον, καϊ άναγγεΛονσί 7
σοι. Τούτον έχρήν D ammntiabunl tibi Hunc oporlebat palrem, bos
τδν πατέρα ζητήσαι, τούτους τούς πρεσβυτέρους έπι- seniores quasrere. Sed non quaesiisli, cujusnam sit
ζητήσαι · . Άλλ* ούκ έζήτησας, τίνος εστίν ό τής βα­ tcmpus regni, cujusnaiu prophetia3 calbedra. Qaam-
σιλείας χρόνος, τίνος ή 87 ™IC προφητείας καθέδρα, vis ipse seipsum significet dicendo : Super cathe-
καίτοι αυτού έαυτδν μηνύοντος τψ λέγειν · Έχϊ της dram Moysis tederunt Scribce et Phariscci: omnia
καθέδρας Μωΰσέως έχάθησατ · οί Γραμματείς χαϊ igitur, quwcmque dixerint vobis , audile illos . c

cl Φαρισαιοΐ' χάντα ούν δσα Λέγωσιν ύμίν, Itlos autem dixit, velut eos, quibus credita erat

*Malth. xxtv, 2, 54; L u c . xix, 43. b

Deut. xxxii, 7. « Maltb. x x m , 2, 3.

VARIJE LECTIONES.

· · λέγω om. 0 . w
Insenii ή c. 0 . ·· ίδείν 0 r. S , εΓδειν C. ·· Ila Ο c. D, ίνα C. Cff. hom. νιι, 5.
" · δ deprompsi ex 0 . Ibidem εΤς ώνκα\ αυτός C αύτη S, Ο , αυτή C.
1
Ita S. Cfr. hom. ιιι, 28. τω C, Ο.
e

• τυγχάνη Ο , pr. man. * Lege έχει S. · I(a i l 0 et ex conject. G , f.uj. texlus αγνοία. Cir. bom. n , 48 o4
9

38. ^τής Ο. 7
έρούσι Ο. · Vocabula τούτ " ους τούς πρεσβυτέρους έπιζητήσαι recepi cx 0. Matlb. xxiu»
2. · έκάθεισαν Ο , cx quo adjunxi ούν.
123 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 124
clavis regni, boc eslcognilio, quae solapotest ape- Α άκονετε αννώτ. Αϋτώτ δ έ , εΤπεν, ώς τήν κλείδα
rire vilae porlam , per quam solam in vilara aeler- της βασιλείας πεπιστευμένων, ήτις έστ\ γνώσις. Ί\
nam datur ingredi. Sed ait : Sane clavem quidem μόνη τήν πύλην τής ζωής άνοίξαι δύναται, δι* %ς
pbssident, al intrare volentibus noo praebent. μδνης είς τήν αίωνίαν (ωήν είσελθείν έστιν. 'ΑλλΔ
ναΐ, φησ\ν, κρατούσι μ έ ν · τήν κλεϊν, τοίς δέ βουλο-
1

μένοις είσελθείν ού παρέχουσιν.

X I X . Propler boc, inquam, ipse e calhedra sur- X I X . Διά τούτο, φημ\, αύτδς τής καθέδρας εγερ­
gens, velut palcr pro flliis, quae a saeculo in occulto θείς , ώς πατήρ υπέρ τέκνων, τά άπ* αίώνος άν
l f 11

dignis sunt tradita prsedicans, misericordiam usqne κρυπτφ άξίοις παραδιδόμενα κηρύσσων, μέχρις α υ ­
ad ipsas gentes extcndens, miserlusque omntum τών εθνών τδν έλεον εκτείνων καί ψυχάς πάντων
animarum , proprium sanguinem rieglexit. Fuluri ελεών, ιδίου αίματος ή μέλει. Μέλλοντος γάρ αίώνος
quippe sseculi rex esse consecutus circa boc saecu- βασιλεύς είναι κατηξιωμένος πρδς τδν νύν εμπρό­
l u m , quod lege accepit regnum, accuratus esl in θεσμος παρειληφότα νόμω τήν βασιλείαν. Κα\ τδ
u

promissis. Quodqtie eum maxime coDtristat, boc μέγιστον δπερ αύτδν λίαν έλύπει έστ\ τούτο, δτι υπέρ
est, quoniam ab iis per ignorantiam oppugnatur. ών ώς τέκνων τήν μάχην έποιείτο, ύπ* αυτών αγνοίας
propler quos lanquaro filios bellum suscepit. Ve- Β αιτία έπολεμείτο. Καί δμως ήγάπα καί τούς μισοΰν-
rumiamen etiam osores dilexit, flevit incredulos, τας, κα\ έκλαιε τούς άπειθούντας, καί εύλογε ι τούς
u

bcnedixit convicianlibus, et oravit pro inimicis. λοιδορούντας, ηύχετο υπέρ έχθραινόντων. Και ού μόνον
Neque aolum isla ut paler fecit, sed et discipulos ταύτα έποίει ώς πατήρ, άλλά κα\ τούς αυτού μαθη-
suos, affeclos ut erga fratres, similia facere docuit. τ ά ς , ώς πρδς αδελφούς έχοντας, τά δμοια ποιείν
18

Hoc paier, hoc propheta ; hoc rationi est consen- έδίδασκεν. 88 Τούτο πατήρ, τούτο προφήτης· τούτο
taueum , illum suis filiis imperare, ut per patris εύλογον τδ αύτδν Ιδίων τέκνων βασιλεΰσαι, ίνα τή έκ
erga iilios amorem, pcrque insitum bonorem filio- πατρδς πρδς τέκνα στοργή καί τών τέκνων πρδς τδν
rum erga pairem, oriri possit seterna pax. Cura πατέρα ένδιαθέτω τιμή αιώνιος είρήνη γενέσθαι 14

enim bonus imperat, apud subjeclos verum gau- δυνηθή. Τού γάρ ευλόγου βασιλεύοντος, έπΙ τούς βα-
dium ob imperalorera naschur. σιλευομένους αληθής χαρά περί τού βασιλεύοντος γί­
νεται.
X X . Verum ad primum veritatis seraioncmred- X X . Πλήν έπ\ τδν πρώτον τής αληθείας έπάνειμι ΙΤ

eo. Si illi homini, qui Dei manibus productus fuil, λόγον. Έάν τψ ύπδ χειρών Θεού κυοφορηθέντι άν-
nolit quis concedcre ul sanclum Chrisli spiritum ^ θρώπφ τδ άγιον Χριστού μή δφ τις έχειν πνεύμα,
babuerit, quo pacto, si alteri ex impura slirpe naio πώς έτέρω τιν\ έκ μυσαράς σταγόνος γεγενημένω δι-
euindem concesserit habere, non plurinium impius δούς έχειν ού τά μέγιστα ασεβεί; Τά δέ μέγιστα εύ-
csl ? Maxime vero pius fuerit, si alleri quidein eum σεβεί " , έάν έτέρω μέν μή δ ψ η έχειν, εκείνον δέ19

spiritiim non tribuerit, sed ei soli assignarit, qui ab μόνον έχειν λέγοι, δς άπ' αρχής αίώνος (62) άμα τοίς
initio sa?culi, formas una cum nominibus mutans, όνόμασι μορφάς άλλάσσων τδν αίώνα τρέχει, μέχρις
percurrit sacculum, donec nactus sua lempora, pro- δτε ιδίων χρόνων τυχών, διά τούς καμάτους Θεου
pter labores Dei misericordia unclus, requiem in έλέει χρισθείς, είς ά ε \ έξει τήν άνάπαυσιν. Ούτος
,β

aeteruum possideat. Hic bonore donalus est impe- άρχειν τε κα\ κυριεύει ν πάντων τών έν αέρι κα\ γή
randi et dominandi omnibus, quae versantur in aere, κα\" ύδασι τετίμηται· πρδς τούτοις δέ αυτού τού *·
tcrra et aquis : ad ha?c ipsius a quo bomo factus πεποιηκότος τδν άνθρωπον τήν πνοήν έσχεν, ψυχής
csl Aatum habuit, animae infragile vestimentum, ά^ηκτον περιβολήν, δπως αθάνατος είναι δυνήθή.
quo immortalis essc possei.
X X I . Idem, qui solus verus prophela est, uni- X X I . Ούτος αύτδς μόνος αληθής ύπάρξας προφή­
cuique animali apie ad naturam, sicut ejus creator, της (65) έκάστω ζώω κατ' άξίαν τής φύσεως, καθώς
propria imposuit nomina. Quod enim nominavit, Ο δ πεποιηκώς αύτδν * · , οίκείως τέθεικε τά ονόματα.
V A R l i E LECTIONES.
Ila Ο c. marg. C i , in cuj. lextu κρατούμεν. Cfr. Luc. x i , 5 2 ; Mallh. x x m . 45. Credner, Beitr. I, 517.
, e

11
Explanavit hunc locum el a Scbliemanno vindicavit Baurius Annal. Theot. Tubing. 1844, p. 555.S.
1 1
άπό Ο. 11
Legendum, si quid vidco, εμπροθέσμως. A l deest aliquid. Ό νύν εμπροθέσμως παρειληφώς
νόμω τήν βασιλείαν est diabolus. Cf. hora. xv, 7. — E l i a m Neander, ut poslea cognovi, hunc locum sic
cxplicat, Gnott. Syst.p. 441. Post Βασιλείαν excidisse putat τήν μάχην έποιείτο, quod idem in versu
ins«qiieiui legitur. S. έμπροθέσμω Ο. έκλαίει C.
u
τοίς αυτού μαθηταίς Ο.
1 1
αίωνία C.
,<Γ
έπόρα 17

μοι C , έφόρα μοι S. " ευσεβή C el S , licel nostram leclionem comraendel. *· δφ Ο. Dein άπ' άρχης
S, Ο , απαρχής C. · · είσαεί C. καί c Ο , deest in cod. Hom Paris. teste C.
1 1
τοΰ adjunxi c. 0 .
M

Idem deinceps palmariam largitus est lect. ά^ηκτον ρ. ά^ητον Vulg. " I l a C, Ο , αυτό legendum cen-
b d S.
VARIORUM NOTiE.
(02) *Ος άα" άρχης αίωτος, etc. Ha3c conferas Sampsaeis seu Elcesa3is ab Epipbanio, qnod C h r i -
vdim cum Epiphanio, haercsi 30, qua* est Ebionita- stum in Adamo poiierenl. Vide eum vol. I, p. 53,
rumcap. 3. COT. 127, 162, 461, 462. Periculose Mcthodius Convivii
' (63) Μότος άΛηθής ύχάρξας προφήτης. Infei itis orat. 3. ID.
VIII, 10. Id quoqiie observaiuin in Ebiona.us el
 125 CLEMENTINA. — HOMILIA III. 120
ΕΓ τι γάρ έπωνόμασεν, τούτο ήν κα\ έκ τοΰ πεποιη- A'hoc et erai noraen rei crealae ex crealore. Itaquequo
κότος δνομα τψ γεγενημένω. £ 9 Διδ πώς έτι φυτοΰ modo adhuc necess** habuil arborem altiogere, ut
χρείαν είχε προσλαβεϊν, Γνα τί ποτέ έστιν ίδη κα- u
sciret quidoam sit bonum vel malum, si mandaium
λδν ή κακδν, εί ένετέλλετο μή φαγεϊν; Άλλά ταΰτα accepit non edendi ? Verum bavc credunt qu! judi-
πιστεύουσιν οί άκριτοι, οί άλογον θηρίον θεοΰ τοΰ " cio carent, qui arbilrantur brutum aniroal polentius
κτίσαντος αυτούς τε κα\ τά πάντα ένεργητικώτερον *· fuisse Deo, ipsorum omniumque couditore.
γεγενήσθαι οίηθέντες.
XXII. Πλήν τούτψ σύζυγος συνεκτίσθη Οήλεια
9 1
XXII. Caelerum cum eo conjux creata est natura
φύσις, πολύ άποδέουσα αύτοΰ, ώς ουσία μετουσίας , feminea, multum eo delerior; distans ab eo, lan-
Μ

ώς ηλίου σελήνη, ώς φωτδς τδ πύρ. Αύτη τού νΰν quaro substantia ab accidenii, tauquam a sole luna,
κόσμου ώς θήλεια ομοίου άρχουσα, πρώτη προφήτις lanquam a luce ignis. Ula buic mundo velul femiua
εΐναι πεπίστευται, μετά πάντων τών έν γεννητοίς simili imperans, priraa prophelissa eese meruil, et
γυναικών προφητείαν έπαγγελλομένη. Ό δέ έτερος, cum omnibus qui inter nalos mulieruin sunl pro-
ώς υίδς άνθρωπου άρσην ών, κα\ τά διαφέροντα ώς phetiam annuntiat. Alier vero, quasi lilius bominig,
άρσενι τψ μέλλοντι αίώνι προφητεύει · · . £ mas esl, et futuro sxculo velut masculo egregia
propbetat.
XXIII. Δύο ούνήμΤν γενικά! έστωσαν προφητείαι· XXIII. Dua? igitur nobis sint generales prophe-
ή μέν αρσενική ·· · κα\ διωρίσθω, δτι ή μέν πρώτη tiae : allera quidem mascula ; u l certum sit quod
άρσην ούσα δευτέρα τοΰ λοιπού τέτακται κατά τδν τής prima mascula est, et ut sccunda deiuceps ratione
προόδου λόγον, ή δέ δευτέρα θήλυς ούσα πρώτη ώρί­ progressus collocalur, secunda vcro, quae est fe-
σθη έρχεσθαι έν τή τών συζυγιών προελεύσει. Ή mina, prima in conjugaiionum adventu venire de-
μέν ουν έν γεννητοίς γυναικών ούσα, ώς θήλεια τού finita est. Ea ergo, cum inler naios mulierum s i l ,
νΰν κόσμου έπαγγελλομένη " , αρσενική είναι πι-
1 1
ut femina prascnii mundo annuntiatrix, mascula
στεύεσθαι θέλει. Διδ κλέπτουσα τά τοΰ άρσενος σπέρ­ esse credi vult. Quare seniina masculi suppilans,
ματα, κα\ τοίς Ιδίοις τής σαρκδς σπέρμασιν έπισκέ- suisque carnis seminibus obtegens lanquam omnia
πουσα " , ώς δλα ίδια συνεκφέρει τά γεννήματα, 90 sua comproducii germina, boc est opes : et terrc-
τούτ* ίστι τά χρήματα · \ κα\ τδν παρόντα έπίγειον stres bas diviiias quasi dotem daturam sc pollice-
πλοΰτον ώς προίκα δώσε ιν επαγγέλλεται, τψ τα- tur, et taijdtim cum veloci, parvura cum magno vuk
χεί τδ βραδύ · · , τδ βραχύ τφ μείζονι ύπαλλαξαι θέ- commutare.
λούσα. G
X X I V . Πολλούς μέντοι θεούς λέγειν κα\ άκούειν ού X X I V . E l vero raulios deos non solum dicere e*
μόνον τολμώσα, άλλά κα\ αυτή γενέσθαι πιστεύουσα, audire sustinuit, sed et ipsa talem se futuram cre-
κα\ έλπίδι τοΰ γενέσθαι, δ μή έχει φύσιν, κα\ δ didit: atque spe evadendi, quod oalura non pote-
έχει προσαπολλύουσα, κα\ ώς θήλεια έμμηνίοις γι­ Μ
rat, eliam quod babebal perdidil; et quasi femina
νομένη προφάσει θυσιών αίμάσσεται,.καΐ ούτως τούς In menstruis sacrificiorum occasione cnienlalur,
ψαύοντας αυτής μολύνει. Έπάν δέ συλλαδοΰσα τούς sicque tangentes eam inquinal. Cum aulem conce ·
προσκαίρους τίκτη βασιλείς, τούς αίμα πολύ χέον-
1 7
pit, ac temporales reges genuit, bella suscitat quae
τας εγείρει πολέμους. Τούς δέ παρ* αυτής μαθείν ** mullum sangiiinis fundunt. Porro cupidos discenda*
άλήθειαν όρεγομένους τψ τά πάντα λέγειν εναντία ab ea verilatis, quod conlraria oninia dicit, ei
κα\ πολλάς κα\ διαφόρους παρέχειν .υπουργίας, ζ η - multa et varia praebel ministeria, quaerere sempor
τοΰντας άε\ κα\ μηδέν ευρίσκοντας μέχρις αύτοΰ
1 9
nihilque invenire usque ad mortem faciu Ab initio
θανάτου καθίστησιν. Ά π ' αρχής γάρ άνθρώποις τυ- enim caecis bominibns posila est morlis occasio;
φλοίς θανάτου κείται πρόφασις * πλάνα γάρ καί falsa siquidem et dubia ct obliqua pradicit, sicque
αμφίβολα κα\ λοξά προφητεύουσα τούς πιστεύοντας
0 credentes decipit.
άπατ$.
X X V . Διδ τψ πρωτοτόκφ αυτής άμφοτερίζον
4 0
X X V . Quocirca primogenito suo lex ambiguum
έπέθηκεν ό νόμος δνομα , καλέσασα Κ ά ί ν δ διχή
u
imposuit nomen, et Gainum vocavtt. Quod noroen
έχει τής ερμηνείας τήν έκδοχήν. Ερμηνεύεται γάρ duplict interpreutionis sensu accipilur. Exponilur

VARLE LEGTIONES.
* ποτ* 0 . Lectionem κακδν, εί ένετέλλετο μή φαγείν : enii e.i nolula marginali cod. 0 , in cuj. texlu
v

lcgitur, uti ap. C : κακόν; ένετέλλετο; Ulliraom inlerrogandi signum in punclum routavit S. τού pra> , e

termieit S. u
ένεργετικώτερον 0 . Quod S adnolat, C edidisse τούτο, inlellige de C l . · · Sensus
1 7

efflagitat, ui voluit D : ώς ουσίας μετουσία. *· Ila Ο , ut jam recle videnint 1) etNeander, πρωτεύει C.
· · ά£0ενική C. τψ νύν κόσμω D.
1 1
έπαγγελλομενου 0 . Subinde ά^ενική C.
M
έπισκέπτουσα Ο .
1 1

Μ
Μματα C. τδ βραδύ, quoddeest in cod. Paris. et 0 , addidit S auclore D. C voluerat: τψτα-
, §

χεί τδ βραδύ, τψ μείζονι τδ ήττον ύπαλλ. κ. τ. λ. ·· έν μηνίοις C. I t a Ο Γ . S , τίκτει C.

w
Ila et Ο Μ

in lcxtu, μαθή in marg. Gum eodem omisi Ci τά anle εναντία. Arliculum delendum esse jain «olavit S.
· · αίε6 C. *· Δι' δ C. Dedi έπέθηκεν ό νόμος δνομα logicea ralione induclus, έπέθηκεν δνομα C.
u

έπέθηκεν δ νόμος Ο.
127 S. CLKMENTIS l ROM. PONT. OPERA DUBIA. 128
cniin cl po**e$$io et amulalio, quod in fuluris A
*α\ κτήσις " (04) κα\ ζήΛος, ώς ζήλουν αύτου μέλ-
semiilaluriis essel vel mulicrem, vel possessioitcs, λοντος έν τοΤς έσομένοις ή γυναίκα ή κτήματα ή τήν
vei amoreiu pareulum erga illam. Quod si nullum τών γονέων πρδς αυτήν στοργήν (65). Εί δέ άρα 9 1
eorum s i l , eiiam sic recie possessionig nomcn μηδέν τούτων γένηται, κα\ ούτως τδ κτήμα λέγεσθαε
sorlitas est. Nam eum primum possedit, quod et καλώς έπιτέτευκται. Αύτδν γάρ πρώτον έκτήσατο,
ipsi commoduin fuit. F u i l autcm homicida el men- δπερ αυτή κα\ έχρησίμευσεν. Φονεύς γάρ ήν καί
u

dax, el cum peccalis qnicsceie neque a principalu ψεύστης καί μετά αμαρτιών ήσυχάζειν μηδέ έπ\ τφ
voluit. Scd ct qui ex illius successione progrcssi άρχειν θέλων. Έ τ ι μήν κα\ οί άπδ τής τούτου διαδο­
sunt, primi adulteri exslitere ; et psalteria citharas- χής προεληλυθότες πρώτοι μοιχοί έγένοντο· κα\ ψαλ­
que lemperabanl, nec non bellicorum arraorum ex- τήρια καί κιθάρας ήρμόσαντο κα\ χαλκείς δπλων
cusores facti sunt. ldcirco ct posterorum propbelia, πολεμικών έγένοντο. Διδ καί ή τών εγγόνων προφη­
adulteris et psalteriis plena, clam per voluptates ad τεία, μοιχών καί ψαλτηρίων γέμουσα, λανθάνοντας
bella concitavit. διά τών ήδυπαθειών ώς τούς πολέμους εγείρει.
X X V I . Qui vero inter lilios bominum insitam X X V I . Ό δέ έν υίοίς ανθρώπων προφητείαν έμ-
propheliam animae propriam obtinebat, expresse β φυτον ψυχής ίδίαν έχων, 0ητώς ώς άρσην ** τού 4

ul masculus, fuluri saeculi spem indicans, filiimi μέλλοντος αίώνος τάς ελπίδας μηνύων, τδν αυτού υιδν
sttum vocavit A b e l , quod absque ulla ambigui- προσηγόρευσεν 'Αβέλ, δ άνευ πάσης αμφιβολίας Πέν­
tate vei litur luctus. Filiis enim suis Iribuit flere fra- θος ερμηνεύεται. Πενθεϊν γάρ τοίς αύτοΰ υίοΐς παρέ­
ires suos qui decepti fuerint. Non meutitur, duiu χει τούς έξαπατωμένους αδελφούς αυτών. 'Αψευ-
promitlil illis cousolationem in futuro saeculo. Ait στεί *· αύτοϊς έν τφ μέλλοντι αίώνι τήν παράκλησιν
uiuiiii solum Deum rogandum esse : deos nec ipse ύπισχνούμενος . θεδν ένα μόνον αίτεϊν λέγει· θεούς
Μ

dicit, neque alteri dicenli credit. Ronum quod ba- ούτε αύτδς λέγει, ούτε άλλω λέγοντι πιστεύει. Κα­
w

ΙΜ·Ι servat, ampliusque augct. Sacrificia, sanguinem, λόν δ έχει τηρεί κα\ έπΙ πλείονα αύξει. θυσία;, αί­
Hbaiiones o d i t : caslos, puros, sanclos diligil. E x - ματα, σπονδάς μισεί· αγνούς, καθαρούς, οσίους αγαπά.
etinguit ararum ignem, bella abolet, docet pacem, Πύρ βωμών σβέννυσιν, πολέμους καταργεί, είρήνην Μ

castitalem precipit, peccata expiat, nuptias sancit, διδάσκει, σωφροσύνην εντέλλεται, τάς αμαρτίας
coutiitenliam concedil, omnes ad pudiciliam addu- καθαίρει, γάμον νομιστεύει, έγκράτειαν συγχωρεί,
miscricordes facit, justiliam dcccrnit, eorum- είς άγνείαν πάντας άγει, έλεημονικούς ποιεί, δικαιο-
que perfeclos consignal, et requietis sermonem σύνην νομιστεύει, τ ο ύ ς 9 2 τελείους αυτών σφραγίζει,
proferl; cerla propbelat, clara dicit, iguem sup- ^ κα\ τδν τής αναπαύσεως λόγον έκφαίνει, ^ητά προ­
plicii ailernum frequenter commemorat, regnum φητεύει, σαφή λέγει, πύρ αίώνιον κολάσεως πυκνώς
i>ci assidue annunliat, ccelestes divitias oslendit, ύπομιμνήσκει, βασιλείαν θεού συνεχώς καταγγέλλει,
gloiiatn perpetuam pollicelur, peccati indulgonliatn πλοΰτον ούράνιον μηνύει, δόξαν άναφαίρετον ύπι-
opere deinonstral. σχνεϊται··, τής αμαρτίας τήν άφεσιν έργω δείκνυσιν.
XXVII. Quid opus est verbis? Mas tolus veritas XXVII. Κα\ τί δεί λέγειν; Ό άρσην δλως αλή­ β 1

est, femina tola seductio : qui aiilem ex masculo et
fcmina ortus est, parlim meuiilur, pariim vera
priedical. Femina enim, propriuiii sanguinem velut
rnbrum ignem albo inasculi cingens semine, alie-
nis fulcimentis inibecillilatem ossiuro suorum fir-
ntat: ac tcinporario carnis flore delectala brevibus-
θεια, ή θήλεια δλη πλάνη, ό δέ έξ άρσενος κα\ θ η -
λείας γεγονώς ά μέν ψεύδεται, ά δέ αληθεύει. Ή
γάρ θήλεια, ίδίφ αίματι ώσπερ έρυθρψ πυρ\ περι­
βάλλουσα τδ τού άρσενος λευκδν σπέρμα, άλλοτρίοις
έρείσμασιν όστέων τδ ασθενές αυτής συνίστησιν, κα\
τψ τής σαρκδς προσκαίρω άνθει τέρπουσα, κα\ βρα-

VAUIiE LEGTIONES.
4 1
Ita 0, et ex conject. C , r u j . cod. κτίσις. CiV. Gen. ιν, 4. Ila 0 , c. D , αύτη C.
M
κα\ u

κιθάραι C , qui poslea scr. δι' δ. *· apatv 0. άψευστείν 0. Qua lectionc recepla scribeuduin
esse vidclur : Πενθειν γάρ τοίς αυτού υίοίς παρέχει τούς έξαπατωμένους αδελφούς αυτών, άψευστείν
αύτοίς, κ. τ. λ. Εο spcctat C\ conjccliira άψευδή, quam S parum inlcllextl. l U conj. C , idcm in texlu
M

nl U : ύπισχνουμένους. Deincops λέγειν, θεούς C ; λέγων, θεούς S α D. · αυτούς 0. %

είρήνην ίη Ο
Μ

addilur ad oram. ·° Ita Π probanti», Ο. ύποσχεϊται C. Et υπόσχεταιlegi posse nolat CL " Wou C , sed
Cl άρσεν : undc S corrigcudus. Tuiu δλος 0 .
VARIORUM NOTJE.

(64) Ερμηνεύεται κτήσις. Ralio etymologiae de- D Adamum, ut et in Theodorito, Eucherio, atque I s i -
claialur Gen. ιν, 1, hintqtte apud inullos Patres doro : juxta illud R. Augusiiui xv, De civitate Dei,
Sed paulutum delorquct S. Ambrosius lib. ι De c. 17: Cain autmn interprelatur pottessio; unde di-
Abele el Caino cap. 1. Cain diclus t%l acquisitio, ctum e$t quando natus e$t, iive α patre, itve α malre
quod omnia xibi acquireret : post Phitonem; cujus ejus : c Acqui&ivi hominem per Deum. ι COT.
li;t*c sunl initiolibri de sacrificiis Abclis e l C a i n i ; (65) Ή τήν τών γονέων Χρός αυτήν στοργήν.
Κάιν επικαλούμενος κτήσις, παρά τδ τά πάντα κε- Facilc erat corrigerc 'Αβέλ. Sed nos in istis A p o c j j -
ιΐτήσθαι δοκείν, u l miUain alia cjusdem libri. Quod pbis a»gre quidtiu-am nmlamus. Quis enirn scit nu
deterius poiiori iustdiari solrni p. 164. Notandum non alludntur ad aliquain fabulam de uxorc Abclis,
TIIIU n» cst, Evam bic el apud (>brysostomum ac aut alia mulicre? JD.
Irocopiiim, iniponcrc noaieii Cai'to; cap. vcro 4^,
 12!) CLEMENTINA. - HOMILIA III. 136
χείαις ήδοναίς τοΰ λογισμού τήν Εσχύν ύποσυλώσα, Α q e voluplalibus vim mentis depredata plurcs in
U

*ούς πλείονας είς μοιχείαν άγει, κα\ ούτως τοΰ μέλ­ adulterium ducit, sicque prival praeclaro sponeo,
λοντος καλοΰ στερίσκει νυμφιου. Νύμφη γάρ έστι δ quem habiluri erant. Nam quilibet bomo sponsa
πάς άνθρωπος, οπόταν τού αληθούς · προφήτου
, f β est, quando veri prophela? candido veritati» sermone
λευκψ λόγφ αληθείας σπειρόμενος φωτίζηται τδν νούν. conspersiis nienlc illuminatur.
XXVIII. Διδ ·* ένδς μόνου τοΰ τής αληθείας προ­ X X V I H . Quapropter unum solum veritalis pro~
φήτου άκούειν δεί, είδδτα δτι δ παρ' έτερου σπαρε\ς phetam auscultare oportet, sciendumque csl quod
λδγος, μοιχείας έγκλημα λαβών , ώς ύπδ νυμφίου · ·
Μ ab alio seminalus scrmo, adullcrii sumplo cviiuinc,
τής βασιλείας αύτοΰ έκβάλλεται. Τοίς δέ τδ μυστή- tanquam a sponso e regno ejus ejicilur. lis autem
ριον είδόαιν ύπδ ψυχικής μοιχείας κα\ θάνατος γίνε­ qui myslei ium cognoverunt, pqr animae adultcriuni
ται. Όπόταν ή ψυχή ύφ' έτερων σπαρή, τδτε ώς
§ Τ et mors contingil. Soilicel cum anima ab aliis scmcit
πορνεύσασα ή μοιχευσαμένη ύπδ τοΰ πνεύματος εγκα­ acceperit, (unc velul fornicata aui adulterium opc-
ταλείπεται, 93 κα\ ούτως τδ έμψυχον σώμα, τού rala descrilur a spiritn : atque ila corpus anima-
ζωοποιού πνεύματος χωρισθέντος, είς γήν ανα­ Μ tum, ablalo vivificatore spirilu, in terram dissolvi-
λύεται, καί τού αμαρτήματος ή κατ' άξίαν κδλασις ρ tur, et peccati condigna supplicia tempore judicii
έν τψ τής κρίσεως καιρψ άποδίδοται τή ψυχή μετά retribuuntur animae post separationeni a corporo.
τήν τοΰ σώματος άνάλυσιν ώσπερ έπ' ανθρώπων ή Quemadmodom inter homines, qune in adultwio
έπΙ μοιχεία φωραθείσα πρώτον τών οίκων έκβάλλεται, deprehensa est, primum a?dibus cjicitur, ac deimle
είθ' ύστερον έπι καταδίκη κρίνεται. condemnatione mulctatur.
X X I X . Τού Πέτρου τούτον μέλλοντος ήμίν τελείως X X I X . Curoque Pelrus bnnc ipsum mysticum
έκφαίνειν τδν μυστικδν λδγον · · , Ζακχαίος ήκε λέγων sermonem perfecte nobis declaraiurus essei, Zac-
"Ηδη λοιπδν, ώ Πέτρε, |καιρδς πρδς τδ έκβάντα δια- cbaeus venit dixitque : Jam nunc, Pelre, terapus est
λεχθήναί σε. Πολύς γάρ έπ\ τής αυλής συναθροισθείς ut eieas ad disserendum. Multa enira turba in alrio
αναμένει σε δχλος, ού έν μέσψ ώς πολέμαρχος ύπ' congregata operilur le, in cujus medio lauquam
αύτοΰ δορυφόρου μένος έστηκε Σίμων. Ό δέ Πέτρος belli dux ab eadem proteclus ac siipalus constilit
άκουσας, ευχής χάριν ύποχωρείν · · μοι κελεύσας ώς Simon. Quo audilo, Pelrus orationis gratia sccedere
μήπω είληφδτι τδ πρδς σωτηρίαν βάπτισμα, τοίς ήδη me jussil, u l qui nondum accepisscm salutis ba-
τελείοις έφη* Έγερθέντες εύξώμεθα, ίνα δ Θεδς τοίς ptisma, et ad jam baptismo pcrfectos d i x i t : Sur-
άνεκλείπτοις αύτοΰ οίκτιρμοίς συνεργήση μοι δρμώντι gentes oremus, ut Oeus pro suis perpctuis misera-
πρδς σωτηρίαν των ύπ' αύτοΰ κτισθέντων ανθρώπων. C lionibus opituletur niibi» qui prodeo ob salulem
Κα\ τ ο Ο τ ' είπών εύξάμενος, έξήει είς τδν ύπαιθρον hominam quos creavil. Uiquc haec locutusesi, ora ·
βι

τής αυλής τόπον μέγαν δντα, ένθα συνεληλυθότες lione facta, exiit in atrii locum subdialcm e l
ήσαν πολλοί τοΰ έποπτεΰσαι χάριν, τής διακρίσεως · · magnum, quo multi convenerani spcctandi causa;
αύτοΰ έπ\ τδ σπεύδε ιν τοΰ άκούειν σπουδαιότερους nam ejus disputatio fecerat, ot diligentiores fcsti-
πεποιηκυίας. narent ad audiendum.
X X X . . Στάς ούν, κα\ ίδών μετά πάσης ησυχίας < a
X X X . Stans ergo, cernensque universum popn-
τδν πάντα λαδν είς αύ*δν ατενίζοντα, Σίμωνα δέ τδν lum universo cum silculio oculos in ipsum conji-
Μάγον είς μέσον έστώτα, τού λέγειν ήρξατο ούτως· cere, ac Simonem Magum in medio siare, hunc in
Είρήνη είη πάσιν ύμίν τοίς έτοίμως έχουσι δεξιάς
α
modum loqui coepit : Pax sit omnibus vobis, qui
διδόναι 94 Ώ ^ ^εού άληθεία, ήν αύτοΰ μεγάλην
τ τ ο
parali eslis dexleras dare verilati b e i , quara, ma-
τε κα\ άσύγκριτον έν τψ νΰν κόσμψ ύπάρχουσαν δω­ gnum nempe ac incomparabile ejus rounus in boc
ρεάν δ άποστείλας ημάς, τοΰ έν υπεροχή συμφέροντος mundo, ut salulationis causa vobis anie aermonrs
άψευδής υπάρχων προφήτης, ταύτην ήμίν ένετείλατο doctrinae acclamemug, prsecepit nobis qui misit nos
προφάσει προσηγορίας πρδ τών τής διδασκαλίας verus excellentis boni propheta; quo si aliquia
λόγων ύμίν έπιφθέγγεσθαι, ίνα, έάν ή τις έν ύμίν D
\nXer ν 0 8 s l t t»ii us pacis, per doctrinam nostram
ειρήνης τέκνον, διάτής διδασκαλίας ημών καταλάβη pax eum complectatur; si quis auiem vestrum eam
αύτδν ή είρήνη, εί δέ ταύτην λαβείν υμών τις μή accipere nolit, lunc noa, exeosso in lesiimoiiium
θέλοι, τότε ημείς άποτιναξάμενοι είς μαρτυρίαν τών pulvere pedum nosirorum, quem collectum ex i i i -
ποδών ημών τδν έκ τών δδών κονιορτδν, δν διά τούς nerum laboribus salutis vestre ergo a i l u l i m u i , ad
καμάτους βαστάξαντες ·* ήνέγκαμεν πρδς υμάς δπως aliorum domos ac civitates abeamus * .
σωθητε, είς έτερων άπίωμεν οίκίας καί πόλεις.

• Matth. χ , 12;Warc. νι, 11; Luc. x , 5.

VARLE LECTIONES.

C haecvertit, quasi legi voluerit πάς δ. S. Tum δπότ' άν Vulg.

e e
»· άληθοΰ Ο. ·* Δ*'δ C.
" Ua Ο c. D , λαβείν · · Πι Ο esse videtur ρ ι χ ε ί α ς . · δποτ' άν C. τά είς Ο. Legerim τοτε είς.
7 Μ

·» C i τούτον anle λόγον omisi c. Ο . ύποχωρησαί C. Dein ώς μήπω μοι pro ώς μήπω Ο.
Μ
ταύτ' C. Μ

e t
D vocem διάκρισις verti vull per excellentiam vel eminenttam, cf. 1 Cor. i ? 7. · · πολλίΐς C. f

" έτοίμοις edit. U cl S contra auctorilalem codd. ·• κάμπους βαστάσαντες <).

151 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 432

X X X I . Ac vcrc dicimus vobis : lolerabilius erit Α X X X I . ΚαΛ αληθώς ύμίν λέγομεν* ανεχτότερον
in die judicii, manere in terra Sodomorum et έσται γή Σοδόμων καί Γομό^ας έν ήμερα κρίσεως,
Μ

Gomorrbse, quam in loco incredulitatis; primo ή τψ τής άπειθείας τόπψ ένδιατελείν πρώτον μέν,
quidem, quia quod rationi convenit, ex vobis non δτι τδ εύλογον άφ' εαυτών (66) ούκ ένοήσατε· δεύτερον»
intellexistis; secundo, quoniam cum de nobis au- δτι, άκούσαντες τά καθ' ημάς ούκ ήλθετε πρδς ημάς·
diissetis, nou venistis ad nos; terlio, quia etiam τρίτον, δτι κα\έλθοΰσιν ήμίν ήπειθήσατε. Διδ · φει- Τ

cum venissemus, nobis non credidistis. Quare δομένοι υμών προίκα εύχόμεθα τήν είρήνην ημών β β

gratiikantes vobis ultro, oramus, ut pax nostra έλθείν έφ' υμάς. Εί ούν ταύτην έχειν θέλετε, δεί
veniat super vos. Si ergo eam babere vultis, opor- υμάς προθύμως τδ μή άδικείν άναδέξασθαι, κα\ τδ
tct vos alacri animo susciperc, ut injuriam non άδικείσθαι γενναίως φέρε ιν, δπερ άνθρωπου φύσις
faciatis et vobis faciain feratis fortiler : quod ho- ούκ άν ύποσταίη · · , έάν μή πρότερον τού έν υπεροχή
minis natura non suslinebit, nisi prius eminentis συμφέροντος τήν γνώσιν λάβη, δπερ εστίν τδ είδέναι
boni acceperit notiliam, id aulem est, cognoscere τοΰ πάντα υπερέχοντος τήν δικαίαν φύσιν, δτι αδι­
juslam ejus qui cuncta exsuperat naturam, quod κούμενους έκδικών τιμωρεί, κα\ τούς εύσεβοΰντας
7 8

punit, ut injuria affectos ulciscatur, et pios bene- είς άε\ ευεργετεί.

(iciis ;n sempiternum afficit.
X X X I I . Yos igitur, ut gratos Dei servos decet,
cx vobis quod rationi consentaneum est intelligen-
tes, vitam ei placentem amplectimini, tit sic,
amantes cum et ab eo amali, quod bonum est pos-
sideatis perpetuo. Illud enim ipse - solus maxime
Β
95 X X X I I . Ύμείς ουν ώς θεού δούλοι ευγνώμο­
νες, άφ' εαυτών τδ εύλογον νοοΰντες, τήν αύτψ άρέ-
σκουσαν άναδέξασθε πολιτείαν, ίνα ούτως αύτδν φι-
λούντες και φιλούμενοι ύπ' αυτού είς άε\ τδ συμφέρον
έχοιτε . Αύτψ γάρ μόνψ τδ παρασχείν δυνατώτατόν
7 Ι

potest praestare, qui non exsistentia ad exsistentiam
adduxit, ccelum creavit, terram compegit, mare
conclusit, qua in inferis sunt recondidit, cunclaquc
replevit aere.
XXXIII. Hic solus unam ac primam simplicem-
έστιν, τψ τά μή δντα είς τδ εΐναι συστησαμένω,
ούρανδν δημιουργήσαντι, γήν πιλώσαντι, θάλασσαν
περιορίσαντι, τά έν άδη ταμιεύσαντι καί τά πάντα
αέρος 7 1
πληρώσαντι.
XXXIII. Ούτος μόνος τήν μίαν κα\ πρώτην μο- 7 1

que subslanliam quadrupliciter et conlrarie con- νοειδή ούσίαν τετραχώς κα\ έναντίως έτρεψεν είτα
vertit : ac deinde commiscens mille inde produxit μίξας κράσεις έξ αυτών έποίησεν, ίνα είς εναντίας * Τ

mista, quo contrarias in naiuras mutatae ac per- φύσεις τετραμμέναι κα\ μεμιγμέναι τοΰ ζήν ήδονήν
mistse res viiae voluptatem per oppositionem pro- r έκ της άντισυζυγίας έργάσωνται. Όμως αύτδς
7 8

curarent. Ipse eliam solus populos angelorum et
spirituum nutu voluntatis condidit, iisque implevit
cailos : sicut et quod videmus firmaraentuin con-
dccoravii stellis, quibus semitas detinivit cursumque
ordinavil : terram, propter frugum incrementum,
compegit: mare aulem coeclusit, habitationem in
siccis locis secerneiido : quae apud inferos sunt
recondidit, aniraarum locum nuncupans; cuncta
μόνος δήμους αγγέλων καί πνευμάτων βουλής νεύματι
δήμιουργήσας, έπλησε τούς ουρανούς· ώς κα\ τδ
φαινόμενον στερέωμα άστροις έκόσμησεν, οις κα\
τρίβους ώρισε κα\ δρόμον έταξεν γήν έπίλωσεν είς
καρπών αύξησιν θάλασσαν δέ περιώρισεν, έν άνύ-
δροις οίκησιν άφορίσας · τά έν $δη ταμιεύει, ψυχών
χώρον όνομάσας· τά δέ πάντα Ιπλησεν αέρος, ίνα
πάντα τά ζώα πρδς τδ ζήν άδεώς άναπνέειν έχοι · . Τ

•ero replevit aere, ut omuia animalia respiralionem

vitae necessariam haberent libcram.
X X X I V . Ο magnam Dei ac prudentem manum, Χ Χ Χ Ι Υ . "Ω τής μεγάλης θεού φρονίμου χειρδς,
in omnibiis omnia facientem! Inlinita quippe vola- τής έν πάσι πάντα 96 ποιούσης! μυρίος γάρ δχλος
tilium multitudo per eum exslitit, adeoque varia, πτηνών ύπ' αύτοΰ γεγένηται, κα\ ούτος ποικίλος,
rcspectu alterius omnino diversa, dico auiem colo- πρδς τδν έτερον κατά πάντα έξηλλαγμένος, λέγω
7 7

res, roslra, ungues, aspectum, sensus, voces, D δέ τά τε χρώματα, (&άμφη, δνυχας, βλέμματα, γνώ-
caeleraque omnia. Quot aulem etiam sunt variae μας, φθέγματα καί τά λοιπά πάντα. Πόσαι δέ κα\
plantarum species, ooloribus, qualitatibus, odori- φυτών διάφοροι ίδέαι, χρώμασι κα\ ποιότησι καί
bus innumeris distinctse! Quot vero terrae et aquae όδμαίς άπείροις διωρισμέναι! Πόσα δέ τής χέρσου
7 8

animalia, quorum impossibile est recensere figu- ζώα κα\ τών έν ύδασιν · , ών αδύνατον είπείν σχή­
7

ras, formas, situs, colores, Vivendi rationes, sensus ματα, μορφάς, θέσεις, χρώματα , βίους, γνώμας, Μ

VARIiE LECTIONES.

τή Ο. · δι' δ C.
8 8 7 M
I l a Ο e t S c. Epit. c. 35, εύχώμεθαΟ. ·· ύποσταίη Ο c. S , ύποστείη C .
7 8
έκδικών Ο c. D , έδικείν C. Leg. έχητε S.
7 1
αέρι C.
7 β
Fortasse scribcndum πρώτως S.
7 8
έναν- 7 4

τίοις Ο Ita S. δμως

7 8
. . C,. Ο. έχή (sic) Ο.
7 β 7 7
CI κατά sine causa ac tacite raulavil in μετά, quod re-
peliil S. άπείρω Ο.
7 8 7 8
Scribe χρώμα C.

YARIORUM NOTJS.

(66) Πρώτον ukv δτιτό εΰΛογονάφ* εαυτών, elc. Respicit ad decanlatissiroos Hcsiudi versus. Opcrum
tl dierum v. 294ct seq. COT.
435 CLEMENTINA. — HOMILIA III. iol
φύσεις, δχλον έτι τε ορέων πλήθη κα\ Οψη, λίθων Α ac insiinctus, naturas, muhitudinem . utncc mun-
διαφοράς, μυχούς φοβερούς, πηγάς, ποταμούς,
β ι tium frequentiam ct ahitudines, lapidum diversi*
λίμνας, θάλασσας, λιμένας, νήσους, ύλας, οίκουμένην tates, antra terribilia, fontes, fluvios, paludes,
τε πασαν καί άοικήτους τόπους. maria, portus, insulas, silvas, universumque orbem
babitabilem, una cum locis inhabilabilibus.
X X X V . Πόσα δε κα\ άλλα άγνωστα τυγχάνει, στο- X X X V . Quanta vero el alia ignorantur, humani-
χασμδν ανθρώπων έκπεφευγόταΐ Τών δέ έν καταλήψει que animi aciem fugiuntl Eorum autem quae
δντων τίς ανθρώπων ένα δρον οΤδεν! Αέγω δέ, πώς cognoacuntur, quis hominum vel unam iiovil defi-
ουρανός είλειται, πώς άστρα φέρεται, κα\ τίνας έχουσι nitionem! Quo modo, inquam, coelum volvitur;
τάς μορφάς κα\ τού ζήν τήν σύστασιν, τίνες τε οί quo modo astra decurrunt, et quas habent formas
τούτων άερώδεις τρίβοι. Πόθεν τε κα\ τά άνεμων undeque vivunt, ac quaenam eorum aeriae semiiae.
πνεύματα περιωθεΐται, και διαφόρους έχει τάς ενερ­ Item unde ventorum flatus' obtruduntur, variasque
γείας. Πώς ανελλιπώς βρύουσιν αί πηγαΐ, κα\
8 1
habent vires. Quo modo indesinenler fontes scatent
άένναοι ποταμοί γινόμενοι είς θάλασσαν καταντώ-
8 8
et fluvii perpetui ad mare descendunt; et nec unde
σιν, κα\ ούτε δθεν έρχονται κενούνται \ ούτε δπου ρ veniunt vacuilas l i t , nec quo abeuut plenitudo.
8

απέρχονται πληροΰσιν. Μέχρι πού τοΰ απέραντου Quousque pervenit immensi tartari infinilum pro-
ταρτάρου τδ άπειρον βάθος* έπ\ τίνι άρα έπαιωρείται fandum. Super quo suspendiiur coelum , quod
δ πάντα περιέχων ουρανός·, πώς 97 ^? 1 ^ αέρος omnia continet. Qua ratione nubes ex aere ditfluunt,
ν Τ

βρύει, κα\ είς αέρα συμπίνεται* τίς φύσις βροντών κα\ et in aerem imbibuniur. Quae nalura lonitruum et
αστραπών, χιόνων, χαλάζης, ομίχλης, κρυστάλλων, fulgurum, nivium, grandinis, nebuhe, glaciei et
καταιγίδων, δμβρων ,· νεφών αιωρουμένων * κα\ πώς cryslallorum, procellarum, imbrium nubiumque
φυτά, ζώα πλάσσει· κα\ ταύτα διαφοραίς άναριθμή- suspeiisarum. Et quo pacto planue formentur et
τοις πάση άκριβεία συνεχώς αποτελούμενα animalia, atque haec innumeris diversiiatibus om-
8 8

nique diligentia eonlinue confecta.

X X X V I . "Ομως έάν τις τδ πάν ακριβώς λογισμφ
συνιδή · , εύρήσει δι' άνθρωπον τδνθεδν πεποιηκότα.
8
Οί γάρ δμβροι καρπών ένεκα γίνονται, Γνα άνθρωπος
μ^ταλάβη , κα\ ζώα τραφή, δπως άνθρώπφ χρησι-
8 Τ
μεύη* και ήλιος φαίνει κα\ τδν αέρα είς τεσσάρας Q
8 8
τροπάς τρέπει, ίνα έκαστος καιρδς τά ίδια άνθρώπφ
παρασχή· κα\ πηγαι βρύουσιν , ίνα πόμα άνθρώ-
ποις δοθή. 'Αλλ' έτι μήν κατά τδ δυνατδν τίς έπ\
τής κτίσεως κυριεύει; Ούχ\ άνθρωπος, δς σοφίαν
είληφεν, γήν γεωργείν, θάλασσαν πλείν, νηκτά,
πτηνά, θηρία άγρεύειν, άστρων δρόμον λογιστεύειν,
γήν μεταλλευειν, θάλασσαν σήθειν, πόλεις εγείρε ιν,
βασιλείς δρίζειν, νόμους τάσσειν, δικάζειν, θεδν
8 8
άόρατον νοείν, αγγέλων ονόματα γνωρίζειν, δαίμονας
άπελαύνειν, νόσους φαρμακίαις πειράσθαι παύειν,
κατά & Ιοβόλων ερπετών έπαοιδάς εύρίσκειν, αντι­
πάθειας έπινοείν;
X X X V I . Ilaque qui universum accurate conside-
raverit, inveniet, hominis causa id faclam fuisse a
Deo. Nam imbres propler fruges fiunt, ut bomo su-
mat et bestiae nutriantur, quo homini inserviant;
sol apparet ac lucet, et aerem in quatuor anni tem-
peslates vertit, ut unaquarque tenipeslas quae habet
8 9
homini largiatur; fonles scaturiunt, ut polus pne-
beatur bominibus. Ad bsec, quisnam, quantum Geri
potest, dominatur in creaiuram ? Nonne homo? qui
industriam accepit colendi terrani, navigandi mare,
capiendi pisces, aves, feras; expendendi astrorum
cureum, gcrutandi terram, findendi roare, condendi
nrbes, designandi reges, ferendi legcs, judicandi,
Deum invisibilem cognoscendi, scietodi nomina an-
geloram, expellendi daemones, teutandi remediis
morbos sedare, inveniendi incantaliones adversuin
venenatos serpentes, animadveriendi rcrum muiuo
ee abigentium repugnantiam.

X X X V I I . Εί δέ ευγνωμονείς , άνθρωπε, νενοηκώς ^ 8 I

τδν έν πάσιν εύεργετήσαντά σε θεδν, καί αθάνατος
άν ής, τών διά σέ κτισθέντων δι' ευγνωμοσύνης 98
διαμένειν εχόντων. Κα\ νΰν δέ γενέσθαι δύνασαι
άφθαρτος, έάν έπιγνφς δν έλαθες, έάν άγαπήσης δν
κατέλιπες \ έάν αύτψ μόνψ προσευχή, τψ
9
σώμα
σου κα\ ψυχήν κολάσαι καί σώσαι δυναμένω *. Διδ
πρδ πάντων έννοοΰ, δτι ουδείς αύτψ συνάρχει, ουδείς
τής αύτοΰ κοινωνεί ονομασίας, τούτο δ δή λέγεται
θεός· Μόνος γάρ αύτδς καί λέγεται καί έστιν.
X X X V H . Quod si gratum le prestas, bomo, et
inlelligis tibi in omnibus beneflcum Deum, etiam
τ ο
immorlalis' evades, resque tua causa condilae ob
gratitudinem perseverare babebunt. Et vero nunc
iiicorruptus fieri potes, si quem ignorasti agnoscas,
8 8
si quem reliquisli diligas, si ei uni supplices, qui
8
corpus tuum el animam supplicio afficere et servare
potest. Quare anle omnia cogita, neminem cum illo
imperare, neminem cum eo communem babere ap-
pellalionem, id nempe quod vocatur Deus. Soius

VARIiE LECTIONES.
8 i
μυχούς C. πηνάς ρ. πηγάς Ο . πόθεν C. αέναοι C. κενοΰται C.
8 8
Ita mare. Ci , cuj.
8 8 8 4 8 8

textus αποτελούμενη, ut Ο. συνίδη Ο c. S , συνείδη C.

8 8
μεταλάβη om. Ο. ίνα τ. αέρα είς τ. τ . 8 Τ 8 8

'.ρέπη, κα\ ίνα, κ. τ . λ. C. βρύουσιν S, Ο , βρύωσιν C. Lege βασιλείαςΟΙ.

8 8
ευγνωμονείς Ο. κατ­ 88 8 1 8 9

έλειπες C. τό G. · δυναμένφ καί σώσαι Ο. Deia 4ν*£ ρ. έννοοΰ C 1 , oon G , ut talso annotavit S.
8 8 ν
 155 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
enim ipse et dicitur el esf*: alium vero neque ar«' Α
bitrari neque dicere licet: ct eum, qui id aysus
fuerit, perpelua manct aninia? poena.
XXXVIII. Quae cum Peirus dixisset, Simon extra
t u r h a m voce m a g n a intit: Quid aslanlem libi itn-
peritam muliitedinem vis mentiendo decipcre, dum
persuades e i , deos nec arbitrari licitum esse, nec
diccre, cum ptiblici Judaeorum libri mullos csse
dcos asseverenl? Et vero nunc coram oirmibus ex
iis libris tecum dispuiare volo de eo, quod deos
cxistere sit existimandum: et prius de eo Dcoquem
protuIiMi, ostendens eum non esse eupremum ac
omnipotcntefn, quia improvidus futurorum cst, i m -
perfeclus, indigens, non bonus, mullis miHibns
gravrbusque subjectus afleclibus. Unde hac re de- ρ
monstrala ex Scripluris , quemadmodnm ego as-
Sfto, reslat, u i sit alius in Scriptnra non comme-
iROralus, praescius Tuluronim, perfeclns, non indi-
gens, bonus, ab omiMbus malis affecttbus liber.
llle aulem, quem toqueris, mundi opifex contrariis
oppositus est.
X X X I X . Stalim crgo qui ad ejus aimilitudincm
faclus est, Adamus, eliam caecus crealur et cogni-
lioueni boni vel mali non babuisse tradilur, et
transgressor invenitur, et ejicilur e paradiso mor-
leque niulctatur. Simili quoque modo, qui finxit
i l l u m ; quandoquidem undique non videt, in Sodo-
morum exitio a i t : Veniie el descendentet videamus,
an secundum ctamorem ipsorum, qui ad me venit,
verficianl; tin minus ut sciam · ; en, ignarum se C
oslendit. Et cum dicit de Adamo : Ejiciamus eum,
nc foru extenta manu stta attinqat lignum vitce, et
comedal, et vivet in mternum ; dicendo, ne forte,
b
ignorai; addcndo autem, ne forte comedens vivat
in mternum, invidet quoque. Cum scriplum est:
Secum reputavU Deu$, quod fecisset hominem, et
XKBiiiientia ducitur et ignorat: nam illod, secum
reputavit, considcralio est, qua aliquis ob eorum
^uae cupil ignoralionera flnem diligenter explorare
« Gen. xviii, 21. h Gen. m , 22.
VARI^E LECTIONES.
•'νομίζειν κα\ συζητήσαι C 9 6
τήν C. " S c r i p s i δυνάρχνον, ut τόν art. babeat, qwo refe-
ratur; δυναμένην C, 0. Post δυναμένην in Epxt. c. 56 additur πρόνοιαν. S δύνααιν excidisse p u u i .
Tum καθ' ot. U e l e v i Ci καί ante μυρίοιςο.Ο. "Forlasse leg. άγραφος S.
M
male. 1
αυτόν C , αυτόν S. 1
τψ Epil. c. 35, τό C» 0 . Tum εαυτόν Ο. *ζέσηται S. Tum τδ είπείν—τδ
δέ C. * ζήσηται S. Tura τδ γεγράφθαι G. · ή D, ή C, Ο et Epit. Illud exprimit versio C i .
VARIORUM N O T J E .
<67) Ό ΣΙαων. In Cedrcno p. 170, 171. Sed ftt D
uolabiliier Moses Bar-Cepha Commentariorum de
Paradito parlem, cap. 1: Objicit Simon Magus, in-
quiens : Deus ille qui Adamum condidit, impoten*
erat alque imbeciUit : neque ehim efficere pttuit, ut
tnaneret Adamus, qualem este vutebat, e l c , per to-
lum caput, quod concludit hie verbis : Porro de Si-
mone Mago iilud tcire pretium est, esse qui dicant,
iptum in speciem quidem assensisse Mosis iegi, ted
plures inlerim deos posuisse, quorum unu* sit imbe-
cillu$ atque impotent, is qui Adamut* finxit fecilque;
aller vero hoc tuperior, major, polcntior. Alios autem
putare Simonis Magi tentcntiam futise, mundum α
wala cauna ortum es*e; atque ideo Ulum hujusmodi
«<1
"Αλλον δέ οΟτε νομίσαι, ούτε είπεΐν Ιζεστιν εί δέ τις
τολμήσειεν, άίδίως τήν ψυχήν κολασθήναι έχει.
XXXVIII. Του Πέτρου ταύτα είπόντος, ό Σίμων
(67) έξω του δχλου βοή μεγάλη έφη· Τί ψευδόμενος
άπατων θέλεις τδν παρεστώτά σοι ίδιώτην δχλον,
πείθων αύτδν θεούς μήτε νομίζειν, μήτε λέγειν έξδν
είναι, τών παρά Ίουδαίοις δημοσίων βίβλων πολλούς
θεούς εΐναι λεγουσών ; Κα\ νύν δέ μετά πάντων άπ*
αυτών σοι τών βίβλων περ\ τού δείν θεούς νομίζειν
συζητήσαι θέλω· πρότερον περί οδ ίφης Θεου,
9 9
δείξας μή αύτδν είναι τδν · · άνωτάτω κα\ πάντα
δυνάμενον , καθδ άπρόγνωστός έστιν, ατελής,
9 1
ενδεής, ούκ άγαθδς, κα\ πολλοίς μυρίοις ·• χαλεπούς
υποκείμενος πάθεσιν. "Οθεν τούτου δειχθέντος άπδ
τών Γραφών, ώς έγώ λέγω, έτερος άγράφως περι-9 9
λείπεται εΐναι, προγνωστικός, τέλειος, άνενδεής,
άγαθδς, πάντων χαλεπών 99 άπηλλαγμένος παθών.
*Ον δέ σύ φής δημιουργδν τοίς έναντίοις αντικείμε­
%
νος τυγχάνει.
1 9 9
X X X I X . Αύτίκα γούν δ καθ* δμοίωσιν αύτου γεγο­
νώς Αδάμ κα\ τυφλδς κτίζεται (68) κα\ γνώσιν
αγαθού ή κακού ούκ έχων παραδέδοται, κα\ παρα­
βάτης ευρίσκεται κα\ τού παραδείσου έκβάλλεται
κα\ θανάτφ τιμωρείται. Όμοίως τε καί δ πλάσας
αύτδν, έπεί μή πανταχόθεν βλέπει, έπ\ τή Σοδόμων
καταστροφή (69) λέγει· Αεντβ καϊ καταβάντες
Ιδωμεν, el κατά τήν κρανγήν αυτών τ ή * έρχο-
Ρ<5ς /** συντεΛοϋνται· εί δέ μή, Ινα γνάτ
Λ
κα\ άγνοούντα έαυτδν δείκνυσιν. Τφ
1 1
δέ ειπείν
περ\ τοΰ Αδάμ· ΈκβάΛωμετ αυτόν, μήχως έκτείνας
τήν χείρα αύτοΰ άψητ,αι τοΰ ξύΛον της ζωής καϊ
φάγη καϊ ζήσεται * είς τόν αΙωνα* τψ είπείν μή­
χως, αγνοεί· τφ δέ έπαγαγείν, μή χως ραγών
ζήσεται είς τόν αΙώνα, και φθονεί (7(1). Καί τφ
k
γεγράφθαι· Ότι ένεθυμή&η ό θεός, δτι έχοίησε
τόν άνθρωπον, χα\ μετανοεί καί αγνοεί* τδ γάρ
ένεθνμή&η σκέψις εστίν, ή τις δι* άγνοιαν ών βού-
9
όποκείμενον 0 . Haud
1 0 0
abmrda turpiaque dictu collegisse, quibut apud eo$
qui in verafidedurarent, mundi auctorem Deum $*g-
giliaret: propterea corporum quoque resurreciionem
perfide illum negatte. Tom. I Bibliothecm Patrum.
COT.
(68) ΤνφΑδς κτίζεται. Meminil Philastrius ha?re-
ticorum quorumdam, qui Adaroum et Evam dice-
bant c%cos fuisse antequain gustassent de arbore ;
posteaque apcruisse oculos, et vidisse nuditalem
suam. ID.
(69) Εχ\ τή Σοδόμων καταστροφή. Vide locum
%
Glyca; in INota 73 infra. ID.
(70) Καϊ ψθονεΊ. Moscs Bar-Gepba capiU snpe-
rius ciiato. ID.
 457 CLEMENTINA. — HOMILIA II J. 4 38
λεται τδ τέλος άκριβωσαι θέλει, ή έπ\ τψ μή κατά Α
yult, aut convenit eam ob rcm poenitenli, quae non
γνώμην άποβάντι μεταμελομένου . Κα\ τδ γεγρά­ secundum sciiteutiam contigit. Quod eiiam scripium
8

φθαι· Καϊ ώσφράνθτ\ Κύριος όσμήτ est, et odoralus est Domnut odorem suavitatit · ,
\Οβεύω-
Μας, ενδεούς έστιν, καί τδ έπ\ κνίσση σαρκών indigentis est, et nidore carnium delectari, non
7

ήσθήναι, ούκ αγαθού. Τδ δέ πειράζ&ιν, ώς γέγρα-

est boni. Tentare autero, sicut scriptum e s l : Et
πται · Καϊ επείρασε Κύριος τότ "Αβραάμ, κακούtentavit Dominus Abrahamum , mali est, ac ojus b

καί τδ τέλος της υπομονής άγνοούντος. qui ignoret exitum patientiae.

X L . Όμως δ Σίμων πολλά άπδ τών Γραφών
8
X L . Sicque Simon multis ex Scriptura locis as-
έδδκει δεικνύειν τδν θεδν παντ\ πάθει ύποκείμενον.
sumptis videbaturprobare, Deum omni perpessipni
Κα\ δ Πέτρος πρδς ταύτα έφη· Εί μηδέν αγαπά 9
esse obnoxium. Et Pelrus ad haec d i x i t : An qui
δ καχδς κα\ πάνυ μοχθηρδς έφ' οΤς άμαρτάνει έαυ­
malus ac plane improbus est, nullatenus velit se
τδν έλέγχειν, άπόκριναί μοι. Καί ό Σίμων έφη· Ούκ
ipse arguere in iis quae peccat, responde mihi?
αγαπά. Κα\ δ Πέτρος έφη· Πώς Respondit Simon : Minime velit. Excepit Petrns :
ούν κακδς κα\ 1 8

quo modo igitur malus ac improbus esse potest

μοχθηρδς είναι δύναται ό θεδς, εΓπερ αυτού λήμμα-
τι τά κατ* αυτού κακά δημοσία γραφέντα προσε­ U
1 1
Deus, cum ipsius voluntate opprobria in illuni
τέθη ; Κα\ δ Σίμων Ενδέχεται μή conscripla pablice apposita sint. Ac Simon : Fieri
κατά προαίρε- 1 8

σιν αυτού ύφ' ετέρας δυνάμεως τδν κατ* αύτου polest u l illius reprehensio contra ipsius senien-
γραφήναι έλεγχον. Καί δ Πέτρος έφη· Πρώτον ούνtiam ab alia virtute sit scripta. Dixit Petrus : P r i -
τούτο ζητήσωμεν. Εί μέν ύπδ τής εαυτού βουλής mum ergo hoc quseramus. Si suo quidem consjlio
se reprehendit, ut ta prius ultro confessus es,
έαυτδν ήλεγξεν, ώς φθάσας συνωμολδγησας, μοχθη­
improbus non est; sin vero alia virttile, inquiren-
ρδς ούκ έστιν, εί δέ ύφ* ετέρας δυνάμεως, ζητητέον
dum est ac omnibus viribus examinandum, num
κα\ παντί σθένει έξεταστέον, μή τις αύτδν μόνον
άγαθδν δντα έπΙ πάσι τοίς κακοίς ύπέβαλέν . quis eum, qui solus bonus existat, omnibus malis 1 8

subjecerit.
X L I . Κα\ δ Σ ί μ ω ν Πρόδηλος εί φεύγων, άπδ X L I . Et Simoo : Manifestum est te reprehcnsio-
τών Γραφών τδν κατά θεού σου άκοΰσαι έλεγχον. nem Dei tui ex Scripturis nolle audire. Ac Pctrus:
Καί δ Πέτρος" Αυτός μοι φαίνη τούτο ποιών. Ό Tu ipse id facere mibi viderls. Qui enim ordinein
γάρ τάξιν ζητήσεως φεύγων έξέτασιν αληθή γε­ quawtionis fugit, examcn verum fieri noa vulc.
νέσθαι ού βούλεται. "Οθεν 1 0 1 ^ Τ ή * 5 ΧΡ^με- Undcego, qui ordine utor, et Volo primum consi-
ω τ τ £ 1

νος, κα\ βουλόμενος πρώτον τδν συγγραφέα νοηθή- G derari scriptorem, manifeste cupio recta viar ince-
ναι, πρόδηλος είμι τήν ευθείαν δδεύειν θέλων. Κα\ dere. Tum Simon : Primo iatere, an vera sint quae
δ Σ ί μ ω ν Όμολόγησον πρώτον, είγε τά κατά ·τού scripta sunt in mundi opiiicem nec sit omnium su-
δημιουργού γεγραμμένα αληθή έστι, κα\ ούκ έστι premus, cum juxta Scripturas omni nequitiae sub- .
τών δλων ανώτερος, κατά τάς Γραφάς πάση ύποκεί- jaceat, et postea scriptorem quaeraniua. Petrus
με>ος μοχθηρία, κα\ ύστερον ζητήσομεν τδν συγ- autem : Ne videar inquirere, nolens confusioni
γράψαντα. Κα\ δ Πέτρος· Ίνα μή δδξω, άντιλέγειν tuae contradicere, respondeo. Ego aio quod, eliamsi
σου τή αταξία μή θέλων \ ζητείν, αποκρίνομαι. quae adversus Deam scripta sunt, essent vera, non
ι

Έγώ φημι δτι εί τά κατά τού θεού γεγραμμένα tamea eliam sic Deum ostendercnt esse i m -
άληθη εΓη, ούπω τδν θεδν δείκνυσι μοχθηρόν. Κα\ probum. Et Simon d i x i t : Quo modo potes hoc
6 Σίμων έφη· Πώς τούτο συ στη σα ι δύνασαι; astruere?
X L I L Κα\ δ Πέτρος · "Οτι ταϊς αύτδν κακώς λε- X L H . At Petrus : Quoniam contraria scripta
γούσαις φωναΐς τά εναντία γέγραπται, ου εΓνεκεν 0 sunt iie vocibas qaa31)eo obloquuntiir : quapropter
18 1 8

ούδ^ δπότερον βεβαιωθηναι δύναται. Κα\ δ Σίμων * neutrum potcst certum ac ilrmum reddi. Tum S i -
Πώς ουν, τών Γραφών τών μέν αύτδν κακδν λεγου­ m o n : Qua ergo ratione verum cognoscere licct,
σών " , τών δέ άγαθδν, τδ αληθές έστιν έπιγνώναι; cum ex Scripluris aliae Deum maluni dicaut, aliae
Κα\δ Πέτρος· "Οσαι τών Γραφών φωνα\ συμφωνοΰσι bonum ? E l Pctrus : Quaecunque Scripturaram
τή ύπ' αυτού γενομένη κτίσει, αληθείς είσιν δσαι δέ verba cum creatione ab ipso factaconcordant,vera
έναντίαι, ψ* δείί τυγχάνουσιν. Κα\ δ Σίμων έφη·
υ
sunl, qusecunque vero cum ea pugnant, falsa. E x -
Πώς δύνασαι έναντιουμένας έαυταίς δείξαι τάς Γρα­ cepil Simon : Qui ostendere potes sibi contrarias
φάς; Κα\ δ Πέτρος έφη· Τδν Αδάμ τυφλδν λέγεις esse Scripltiras? Respondit Pelrus: Adamum dicis
γεγενησθαι, δπερ ούκ ήν. Ού γάρ άν τυφλψ έντελλό- caecnm formatum fuisse; quod tamen ille non

• Gen. VIII, 24. b

Gen. xxu, (.
VARIifi LECTIONES.

μεταμελομένου, quod spectat ad σκέψις D , μεταμελημένψ C , μεταμελουμένου Epit., μεταμελομένω 0 .

8

f
Ila S. ldem est Ottoboniani κνίσσει, C κνίση. Ila S ,δμωςΟ,Ο.ΡοκΙ γραφώνEpit. c. 38 adjungit κακώς 8

έκλαμβάνων. πρός praelermisit S c. C l . " Subnolatum esi εαυτόν iu 0 , ad cuj. orain at. man. Γσως
9 1 8

πώς. Ua 0 c. D ,λείμματι C , θελήματι Epit. Tum προετέθη Epit.

11
μή S, ex Epilome; deest in 1 8

C, Ο. ύπέλαβεν Epii^
Ι8
Ila S c. var. lect. Epitomei θέλειν C, Ο. "γραφαίς 0 .
u
τ ο ύ S c. C l , 18

ma **. 1
λεγουσών κακώς Ο.
, T

PATROL. GR. IL h
 459 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 140
erat. Non enim caeco pnrcipiens ostendisset, ac Α μ^νος έδείκνυε λέγων Άχό δέ τον ξύΛον τον γι­
dixisset : De ligno autem scientite boni et mati ne νώσκειν καλόν καϊ χονηρόν μή γεύσεσθε . Καί ,β

guttcii*. Ει Simon: Caecam dixit mentem ipsius.Ac 6 Σιμών* Τυφλδνέλεγε τδν νουν αύτου. Καί 6 Πέτρος*
Prtrus: Qua ralione mcnte eacus esse poterat, qui, Πώς χαΛ τδν νούν τυφλδς είναι έδύνατο, δ πρδ τού
antequam guslassel fructum, convcnienler crcalori γεύσασθαι τού φυτού συμφώνως τφ κτίσαντι 108
ipsius propria omnibus animalibus imposuil nomina ? αύτδν οικεία πάσι τοίς ζώοις έπιθείς δνδματα(7!);
Siinonvero : Si Adamus praenotionem habuil, quare Κα\ δ Σ ί μ ω ν ΕΙ πρόγνωσαν είχεν δ Αδάμ, διά τί ού.
non pranovit serpentem uxorem ejus decepturum ? προέγνω τδν τήν γυναίκα αυτού μέλλοντα άπα­
1 1

Rursum Pelrus : Si pranotionera non habuit Ada- των δφιν (72); Καί δ Πέτρος * ΕΙ πρόγνωσιν
8 8

mus, quomodo Gliis suis, simul ac naii sunt, no- μή είχεν δ Αδάμ (75), πώς τοίς υίοΤς αυτού πρδς
1 1

mina imposuil secundum futuras actiones? et τάς έσομένας πράξεις, άμα τψ γεννηθήναι, τά ονό­
primtim vocavit, C a i n , quod exponilur cemulaiio, ματα έπέθηκεν , τδν μέν πρώτον καλέσας ΚάΤν,
β β

qui etiam semulalione ductus interfecit fratrem δ ερμηνεύεται ζήΛος , δς κα\ ζηλώσας άνείλε τδν
suuni Abei, quod nomen verlitur luctus : super eo άδελφδν αύτοΰ τ δ ν Ά6έλ, δ ερμηνεύεται χέν-
88

siquidem primo bominum occiso parentes luxe- θος (74) · Μ αύτψ γάρ τψ πρώτψ φονευθέντι 8 4

runt. έπένθησαν (75) οί γονείς.

B

X L I H . Quod si Adamus, qui Dei opus erat, prae- X L I H . Εί δέ Αδάμ έργον θεού υπάρχων πρόγνω­
notionem babuit, mulio magis qui condidit eum σιν ειχεν, πολύ μάλλον δ δημιουργήσας αύτδν θεός.
Deus. Et falsum est quod fuil scriptum tecum re- Κα\ ψευδός έστι τδ γεγράφθαι* ένεθνμήθη ό θεός,
putavit Deus, quasi usus fuerit raliocinatioue pro- ώς λογισμψ χρησαμένου διά τήν άγνοιαν. Έ τ ι
8 8

ptcr ignorantiam : porro aulem et boc : Tentavit μήν κα\ εί έχείραζε Κύριος τόν Αβραάμ, Γνα
8 8

Dominus Abraham * , ut cognoscerel an is susti- γνψ εί υπομένει. Κα\ τδ γεγραμμένον · Καταβάν-

ncret : et illud : Descendentes videamus, an tecun- τες ϊδωμεν βΐ κατά τήν κρανγήν αυτών, τήν έρ-
dum clamorem ipsorum, qui venit ad me, perficianl: χομένην χρός μέ, σνντεΧοννται · εϊ δέ μή, Ίνα
sin minus, ul tciam*. Ac ne sernionem longtus pro- γνώ. Κα\ Γνα μή είς πολύ μηκύνω τδν λόγον, δσαι
rrabam, quotquot voces ei objiciunt ignorantiam, ποτέ φωνα\ άγνοιαν αύτοΰ καταλέγουσιν ή άλλο
8 7

vcl aliquod aliud malum, per alias voceg contraria τι χαλεπδν, ύφ' έτερων φωνών τά εναντία λεγουσών
aflirmautes evertuntup ac falsa3 probanmr. Quod άνασκευαζόμεναι ψευδείς είναι ελέγχονται. "Οτι δέ
autem revera prescit, ideo dicit Abrahaino: Sciendo δντως προγινώσκει, λέγει τψ Αβραάμ* Γινώσκων
scie*, quod peregrinum erit semen tuum in terra C ΤΤ&σχΐ* χάροικον έσται τό σχέρμα σον έν χ α
non sua; et in servilutem illud et aflliyentet depri ούκ Ιδία, καϊ δονΧώσονσιν αυτό, καϊ 103 " χ α

meiit eot quadringentis annu : genlem autem, cui κώσονσι καϊ ταχεινώσονσιν αυτούς τετρακόσια
tervient, ego judicabo : post licec vero rxibunt huc έττ\' τό δέ έθνος Φ άν δονΛεύσωσι κρινώ έγώ·
cum mutlo apparalu : tu aulem abibis ad patres tuo* μετά δέ ταύτα έζεΧεύσονται ώδε μετά άχοσκενής
cum pace, nuiritus in senectuU bonu : quarta vero χοΧΧής, σύ δέ άχεΛεύση Χρός τούς χατέρας σον

* Gcn. x x i i , 4. *>Gen. x i , 7.
VARlA LECTIONES.
18
Ua S , γεύσησθε C , γεύσεσθαι 0 . τό Ο .
1 8
Ottoboniani μέλλοντα άπατων siiperfluain
8 8

rcddit Di conjecturam άπατήσοντα. Αύτου (αύτοΰ S ) άπατάν C. ό om. 0

8 1
έπέθηκεν dccsl 8 1

ap. G , έπιτέθεικεν C in inarg. ex Epit. τόν om. 0 . ^(j/addidi c. Ο

88
χρησάμενος conj. D.
Ι8
Vlili, 8 8

έτι μήν c. 0 additis superflua Qt coiijcctura Gi , qui ejiciendum esse εί pulabai. Ita S , αγνοίας G, 0 ,
8 7

VARIORUM NOTJE.
(71) ΈχιθεΙς ονόματα. Glementinianis sua inter-
serit Gedrenus : in quo (id obiter monebo) p. 471,
I. 51, perperam scripium babetur, δ καί τήν γ^/ώσιν ν
άδιάφορον παοέσχεν, cnm recte apud eumdern ρ. 5 ,
Ι. XL, ο κα\ τήν γύμνωσιν άδιάφορον παρέσχενΧοτ.
(72) Άχαταν δφιν. Lege ex iHpilomes cap. 40,
άπατήσοντα δφιν. DAVIS.
(75) ΕΙ χρόγνωσιν εϊχεν ό "Αδάμ. Hinc vel ex
Epitome Michael Glvcas Annatium parte m , p . 255:
Ό μέντοι Σίμων και τάδε πρδς τοίς άλλοις τφ κορυ­
φαία) διαλεγόμενος έλεγεν Εί πρόγνωσιν είχεν ό
' Αδάμ, διά τί ού προέγνω τήν τού οφεως άπάτην; κα\
ό Πέτρος* ΕΙ πρόγνωσιν ούκ είχε, πώς τοΤς υίοίς αύ­
τοΰ πρδς τάς έσομένας πράξεις, άμα τφ γεννηθήναι
έπέθηκεν ονόματα; τδν μεν γάρ, Κάιν ώνόμασεν, δ
ϊ<3τ\.ζήΛος* ζηλώσας γάρ άνείλε τδν άδελφδν αύτοΰ*
τδν δέ, 'Αβέλ έκάλεσεν, ο έστι χένθος. Έπ' αύτφ γάρ
φονευθέντι έπένθησαν οί γονείς αύτοΰ. ΕΙ δέ τδ πλά-
ayja. προεγίνωσκε, πολλψ μάλλον δ πλάστης αυτός*
ει κα\ ό παράφρων εκείνος, άπδ τού είπείν τήν Γρα­
φή ν, δτι έπ?ίραζεν 6 θεδς τδν Αβραάμ, κα\ δτι κα-
ταβάς έπ\ Σόδομα δψομαι, έλεγεν άγνοιαν έχειν τδν
θεόν. COT.
(74) Κάιν, ζηΛος. ΆβέΛ, χένθος. £t cap. 25, 26,
parique modo apudEuseb. Prapar* evangel. lib. n ,
cap. 6, aliosque. Additur a Hieronyrno,Caini nomoo
eigniOcare lamentationem; Abelis vero, vaporem
(perperam in Bcda ediderunt pavorein), vanitatem,
miserabilem. Ambrosins lib. i , De Abele el Cuino
cap. 4. Abel, qui omnia refert ad Deum; ex Philone
Judaeo traclatu : Quod deterius potiori iusidiari so-
leat; 'Αβέλ, αναφερών έπΙ θεδν πάντα, et de sacrifi-
ciis Abelis et Gaini; δ 'Αβέλ* αναφέρεται γάρ έπΙ
θεόν. Legi quoque ista in Jnterpretalionibus nomi-
iitiro Hebraicorum, cod. Reg. 772, 958, 4004 : 'Αβέλ,.
άπδ θεού. Κάιν, κτήμα, ή ζιηλοτυπία. 'Αβέλ, άτμίς»
ή πένθος, ή αναφερών, ή σχοινισμα. 'Αβέλ, άπδ θεού,
ή άναςρέρων έπ\ θεδν, ή άτμίς, ή πένθος. Κάιν, ζ η ­
λοτυπία. 1D.
(75) Έχένθησαν. Per lotos quidem annog cen-
tum, si nugivendulis fides. VkJe C l . J . A . Fabricii
Cod. pseud. t. V , p. 109 et scq. DAVIS.
 CLEMENTINA. — HOMILIA III.
μετ' εΙρήνης, τραφείς έν γήρει καΛφ* τετάρτη δέ Α generatione revertentur hue : necdum enim eompleta
γενεί} άποστραρήσονται ώδε * οΰπω γάρ άτοπε tunt peecata Amorrhctorum usque ad prmem tem-
πΛηρωνται αϊ άμαρτίαι τών Άμο^/ηΙων έως τον pu» · .
ννν.
X L I V . Quid vero, nonne et Moyses dclicta po-
X L I V . Τί δέ, ούχ\ καί Μωύσής τά αμαρτήματα η

του λαού προσημαίνει, κα\ τήν διασποράν τήν είς τά puli pr&nunliat et dispersionem in gentes praedicil ?
έθνη προδηλοϊ; Εί δε Μωϋσεί αύτδς δέδωκε προ­ Si aulem Deus M.oysi prascire concessit, quo modo
8 8

γινώσκειν, πώς αύτδς ούκ είχεν; Έχει δέ. ΕΙ δε
έχει, ώσπερ κα\ έδείξαμεν, περισσδν έστι τδ γε-
γραμμένον · ένεθνμήθη, κα\, μετεμεΑήθη · κα\ τδ,
καταβάς δψομαι, εί κατά τήν κρανγήν αυτών ·
prascientiam ipse non habeat? Habet profecto.
Quod si habet, ut et ostendimus, modum eicedil
quod scriptum eet : Secum reputaiit, et, pcenitentia
duclus est; et Ulud : Detcendens videbo an tecundum
Μ

κα\ δσα τοιαύτα · & τινα πρδ τοΰ γενέσθαι, ώς άπο- clamorem eorum, aliaque ejusmodi, qiue prius,
δαίνειν ήμελλεν, προγνωσθέντα, οικονομία σοφή quam accidissent, praecognita quemadmodum even-
άμεταμέλητον λαμβάνει τήν έκβασιν.
81 tura erant, prudenti admioistratione non poeniten-
dum sortita sunt exitum.
X L V . Τδ δέ θυσιών αύτδν μή δρεχθήναι, φαίνε­ Β X L V . Sacrificia auiem ab co non expeii, apparet
ται έκ τοΰ τούς έπιθυμήσαντας χρεών άμα τφ γεύ­ ex eo quod, qui carnes desidcraverant, simui ae
σασθαι άναιρεθήναι, κα\ χωσθέντας Ιπ\ τψ τάφφ gustarunt interfecti sunt; iisque in sepulcro aggc-
βοννδν έπίθνμηών προσαγορευθήναι. Ό δέ τήν αρ­ stis, locus appellatus est tumulus concupitcentia.
χήν έπΙ θύσει ζώων χαλεπαίνων, θύεσθαι αυτά μή Qui ergo ab initio immolalionem animalium aegre
θέλων, Θυσίας ώς έπιθυμών οδ προσέτασσεν, κα\ tulit, quia ea mactari nolebat, sacrificia, quasi ap-
άπαρχάς ούκ άπήτει. "Ανευ γάρ θύσεως ζώων ούτε
8 8
peteret, non praecepit, nec primitias exegiu Nam
ΰυσίαι τελούνται," ούτε άπαρχα\ δοθήναι δύνανται.
8 8
stne animaliuiu jagulatione nec sacrificia cele-
Πώς δέ σκδτψ κα\ γνδφψ κα\ 104 βυέλλη ** συνεί- brantur, nec primitiae offerri possunt. Quo modo
ναι δυνατδν (κα\ γάρ τούτο γέγραπται) τψ καθα-
8 8
autem poterat in teiiebris, et caligine, et procella
ρδν συστήσαντι ούρανδν, καί φώς φαίνειν δημιουρ- vereari (hoc etenim scriptum est), qui purum sere-
γήσαντι τδν ήλιον, κα\ πάσι τοίς άναριθμήτοις numque constituit coelum, et soiem u i lucem exhi-
άστροις · · άμεταμέλητον δρίσαντι τών δρόμων τήν beret creavit, alque omnibus iiinumerabilibus stellis
τάξιν. Ούτω;, ώ Σίμων, τδ τού θεού χειρόγραφον,
87
cursuum irrevocabilem ordinem deOnivit. Ua, S i -
λέγω δέ τδν ούρανδν, καθαράν κα\ βεβαίαν τήν τοΰ Q mon, Dei chirographum, coelum inquam, puram
πεποιηκότος δείκνυσι γνώμην. ei stabilem opiflcis ostendit sententiam.
X L V I . Ούτως ai τοΰ τδν ούρανδν κτίσαντος θεού X L Y l . Sic voces erga conditorem coeli Deum
διάβολοι φωνα\ κα\ ύπδ τών συν αύταίς εναντίων calumniosx per voces conlrarias similiter dictas
φωνών άκυρούνται,κα\ ύπδ της κτίσεως ελέγχονται* inQrmanlur, et a crealione arguuntur, neque enim
ού γάρ ύπδ χειρδς προφητικής εγράφησαν · διδ κα\ ex manu prophetica scriptse sunt; quare omnium
4 8

τή τοΰ τά πάντα κτίσαντος θεού χειρ\ εναντία ι φαί­ Creatoris manui conlraria? deprebenduntor. Et S i -
νονται. Κα\όΣίμων έφη· Πώς τοΰτο άποδεί£αιδύνη; mon d i x i t : quo pacto id poieris oslendere?
XLV1I. Κα\ δ Πέτρος· Ό τοΰ θεοΰ νόμος(76)διά XLVII. Respondit P e l r u s : Dei lex per Moyson
Μωύσέως έβδομήχοντα σοφοίς άνδράσιν άγράφως
8 8
sepluaginta viris sapientibus absque scripto data
εδόθη παραδεδόσθαι, ίνα τή διαδοχή πολιτεύεσθαι est, ut caBteris tradereiur, utque per successionem
βύνηται. Μετά δέ τήν Μωύσέως άνάληψιν έγράφη observari posset. Post Moysis vero assumptioncnt
4 8

ύπό τίνος, ού μήν ύπδ Μωύσέως Έ ν αύτψ γάρ scripta est ab aliquo, non autem a Moyse. ln ipsa
τψ νόμω γέγραπται · Καϊ απέθανε Μωϋσής, καϊ enim lege scriptum est: Et mortuus est Moyset, et
έθαψαν αύτδν εγγύς οίκον Φογόρ, καϊ ουδείς sepelierunt eum prope domum Phogor : et nemo co-
οϊδε τήν ταφήν αύτοΰ έως τής σήμερον. Οίον τε D gnovit seputcrum ejm usque in prmentem diem . b

ήν αποθανόντα Μωΰσήν γράφειν, απέθανε Μωϋσής; Potuitne morluus Moyses scribcre, mortuut est
έπε\ έν τψ μετά Μωύσέα χρόνφ, ώς γε έτη που Moyses ? Quandoquidem tcmpore post Moysen,
48

πεντακόσια ή κα\ πρδς, έν τφ κτισθέντι ναψ κείμε- quasi quingenlis annis aut circiter, in exstructo
• Geu. xv,13-i6. i> Deut. xxxiv, 5.
V A R L G LECTIONES.
Μωσής Ο.
88
Μωΰσή 0. V b b . εί κατά τήν κραυγήν αυτών acccsserunt ex Ο.
,8 88
άμεταμέλητα C. 8ι

Neandri conjecluram άπαρχάς (Gnost. syst. ρ. 382) conftrmat Ο , άπ'αρχής. C. Ad

8 8
" oram cod. Oliob.
νόθα κατά
„ τού„ νόμου.
. , . ούτ* αί C. ,. ούθ' αί S.
Λ
88
σκότος κα\
σκότος κα\ γνόφος
γνόφος κα\
χα\ θύελλα
θύελλα Ο.
Τ
Ο. I t a S, auctore D ,
88 44 8i

έουνατοο, Ο. Hanc lectionem relinet Neaiider Gno$t. stj&t. p. 398, et addit έπί posl γέγραπται. Cfr. Psal
xvn. ήλιον πάσιν, τοίς άν. άστροις C.
Μ
ό C , ώ S. δι' δ C. Tum addidi τή c. Ο,
8 7
"Μωΰσέος Ο.
88

ΜωύσέοςΟ. Μωύσέος Ο. " Μ ο ΰ σ ή ν Ο .

49 41

YARIORUM Ν Ο Τ Λ .
(76) Ό τοΰ θεού νόμος. Apud Epipbanium, Ρίο- zara2*i asserunt Moysen aliam accepisse ac scripeisse
lema3us baBreticus Penlaleuchi quaedam tribuit Deo, legem ab ea quae vulgo circdmfertur. De loco au-
alia Mosi,alia deniquesenioribus populi.In codemNa- tem Deut. xxxiv 5, consulendi suni inlcrpretes.Cor»
 145 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.
tempio posita l e i rcperilur, et post alios similiter t νος ευρίσκεται, κα\ μεθ* 105 * *Ρ& που πεντακό- τ

quingentos annos reroansit: sicque sub Nabucho- σια έτη φέρεται, κα\ έπ\ του Ναβουχοδονόσορ ούτως
donosore periii incendio. Et lamen post Moysen έμπρησθεις άπόλλυται. Κα\ δμως μετά Μωΰσήν
4 8

ecripta^ et ssepe deperdita eliam Moysis praescien- γραφε\ς καί πολλάκις άπολωλώς τήν τοΰ Μωΰσέως· 4

tiani professa est, quia ilLe ejus abolitionem prse- πρόγνωσιν κα\ ούτος ώμολόγησεν, δτι τδν άφανισμδν
videns non composuit eam : qui autem composue- αύτοΰ προειξώς ούκ έγραψεν οί δε γράψαντες τψ
runt quod abolitionem non praviderenl, in ignoran- τδν άφανισμδν μή προεγνωκέναι έπ' άγνωσίας
tia sunt deprehensi, ideoque propbetae non erant. έλεγχθέντες, προφήται ούκ ήσαν.
X L V I U . Tum Simon : Quandoquidem, quse ad X L V I H . Καί δ Σ ί μ ω ν Επειδή τά περι θεού, ώς
Deuni pertinent, ut dixisli, intelligenda sunt ex cora- Ιφης, έκ τής πρδς τήν κτίσιν παραβολής έστι νοη-
paratione ad creationem, quo modo reliqua legis, σαι, πώς τά λοιπά έν τψ νόμω, έκ παραδόσεως
quae ex Moysis tradilione et vera sunt, aed falsis Μωΰσέως δντα κα\ αληθή τυγχάνοντα κα\ τοις
4 8

perniista, dignosci possunt? Ad haac Petrus: Quod- ψευδέσι μεμιγμένα έπιγνώναί έστι δυνατόν; Κα\ 6
dam, inquit, capitulum in scripta lege secuudum Πέτρος έφη · Περικοπή τις έν τψ γραφέντι νόμψ μ ε -
Dei provideniiam salubriter commemoratuiD est, ^ τά τήν τοΰ θεού πρόνοιαν απταίστως έπεμνημο-
4 8

ut clare appareret, quaenam e scriptis vera 3int, νεύθη, ώστ' άν σαφώς δείξαι τών γεγραμμένων ποία
quaenam falsa. Et Sigaon : Quodnam illad sit, nobis έστιν αληθή, ποία δέ ψευδή. Κα\ δ Σίμων · Τίς έστιν
indica. αύτη, μήνυσον ήμίν.
X L I X . Respondit Petrus : Jam dico. Sctiptum X L I X . Και δ Πέτρος έφη * Αύτίκα έρώ. Γέγρα­
esl in primo legis volumine, circa fniem : Non de- πται έν τψ πρώτψ τού νόμου βιβλίω πρδς τοίς τ ε - 4 Τ

ficiet princeps de Juda, neque dux de femoribus ejus; λευταίοις· Ούκ εκλείψει Αρχων έξ Ιούδα, ουδέ ηγού­
donec veiiiat cuju* est: et ipte exspectatio genlium °.μενος έκ τών μηρών αύτου,έως αν έλθη ού έστιν
Si quis ergo eum, qui venit post defecUm principis καϊ αυτός προσδοκία εθνών. Έάν τις ούν τδν, μετά
ac ducis de Juda, qjiique a geotibus exspectandus τδν έξ Ιούδα έκλείψαι άρχοντα καί ήγούμενον,
4 8

erat, potest cognoscere, ille percapilulum et per ea, έληλυθότα καί ύπδ εθνών προσδοκάσθαι μέλλοντα
quge evenerunt, agnoscet veruni esse illum qui ve- νοήσαι δυνηθή, ούτος τήν περικοπήν έκ τών άπο- 48

nit, cujus doctrinae acquiescens sciet, quaenam in
Scripiuris vera sint et quaenam falsa. A c Simon :
Intelligo, quod Jesum vestmm dicis quasi a Scri-
ptura prophetalura : id eFgo ita habere concedatur.<
τελεσθέντων αληθή τδν έληλυθότα 106 έπιγνώναί ·
ού τή διδασκαλία πειθόμενος γνώσεται τίνα έστί
τών Γραφών τά αληθή, τίνα δέ τά ψευδή. Κα\ ό Σί­
μων · Συνίημι δτι τδν Ίησοΰν υμών λέγεις, ώς
8 0

Dic iiaque quo modo vos docuerit discernere Scri- αύτδν ύπδ τής Γραφής προφητευθέντα · δεδόσθω
pturas. τοιγαρούν ούτως έχειν. Λέγε τοίνυν, πώς υμάς δια-
κρίνειν τάς Γραφάς έδίδαξεν;
L . Et Petrus : Qaod vera cum falsis mista fue- L . Κα\ δ Πέτρος· "Οτι μέμικται τά αληθή τοίς
rint, memini ab eo, cum Sadducseos accusaret, dic- ψευδέσιν, μέμνημαί που αύτδν αίτιώμενον τούς Σαδ-
tum ila : Ideo erratit, nescientes vera Scripturarum, δουκαίους είπεϊν · Διά τούτο πλανάσθε, μή είδότες
proptqr quod ignoratis virlutem Dei . Si auiem
b
τά αληθή τών Γραφών, ού εϊνεκεν αγνοείτε τήν 81

objecit, eos vera Scripturarum nescire, falsa quo- δύναμιν τού θεού. Εί δέ τά αληθή τών Γραφών ά-
que Scriptucarum esse apparet. Sed et dicendo: γνοείν αυτούς ύπέβαλεν,δήλονώς δντων ψευδών. Άλ­
Estote probi trapeziice, ostendit, in Scripturis et λά κα\ έν τψ φήναι · Γίνεσθε τραπεζϊται δόκι­ 88

probos cootineri sermones et adulteriuos. Gumque μοι, ώς δοκίμων κα\ κιβδήλων λόγων δντων. Κα\
ait : Quare non intelligitis quod inScripturis rationi τψ ειπείν · Αιά τί ού νοείτε τό εύλογον τών
8 8

contonum e$t? firmiorem reddit animum homiuis Γραφών (77); βεβαιότερον τοΰ αυθαιρέτως εύγνω
qui^candidc intelligere vuit. μονοΰντος τίθησι τδν νουν . u

L I . Quod autem 8cripturarum propositum ad L i . Τδ δέ κα\ τών Γραφών προκείμενον έπ\ 8 1

• Gen. x u x , 10. * Matlb. xxn, 29.

YARIiE LECTIONES.
έμπρησθέν Ο . "Μωύσέος Ο. Ila constanter. Turo ούτως mavult S. Μωύσέος Ο , qui deinde τυγχάνον­
4 8 48

τα·». τ η ν om. Ο , qui tufn scr. προνοία άπταίστψ. *πρό 0 . τόν om. C.
48 4 48
Locus mancus. Suppleri
4 8

potest boc modo : Δυνήσεται ούτος οιά τήν περικοπήν, κ. τ. λ. G. Locum mancum esse non puto, sed non-
nibil corruptus est, atque hac ratione sanandus : νοήσαι· δυνηθή ούτος τή περικοπή έκ τών, κ. τ. λ. D.
8C
τόν praetermisit.S. τού S. c. C l . sine codd. aucloritate.
8 1
I l a 0 c. S , τραπεζείται CI.
88
τψ 8 8

S, Ο , τό C. 8 4
Γν (id est ίησούν) Ο. "προκειμένων C.

VARIORUM NOTiE.
(77) Διά τί ού νοείτε τό εύλογον τών Γραφών. Verl>a cujusdam apocryphi. Forte Evangclii Cbio»
nitarura. C o i .
 145 CLEMENTINA. — HOMILlA III. 140
γοαμματεΧς και διδασκάλους πέμπειν, ώς τοΰ δν- Α scribas et doctores rcmittit , clarum est reuiiltere
τως νδμου είδδτας τά αληθή, δήλδν έστιν. Τδ δέ
§ β
lanquam ad eos qui verae iegis veracognoscebant*.
κα\ ειπείν αύτδν · Ούχ ήλθον καταλνσαι τόν νό­ Quod etiam ipse a i l : Non veni solvere iegem
μον, καί φαίνεσθαι αύτδν καταλυοντα, σημαίνοντος ei tainen conspicitur solvere, id significantis esl, ea
ήν, δτι, ά κατέλυσεν, ούκ ήν τοΰ νδμου. Τδ δέ χαϊ q u « soivit noo pcrtinuisse ad legem. Sed et d i -
είπείν · Ό ουρανί ς χαϊ ή γή χαρελεύσονται, Ιώτα cendo : Ccetum et terra transibunt, sed iota unum
δέ έν ή μία χεραία ού μή χαρέλθη αχό τον νό­
91
aut unus apex non praHeribii α tege ; manifesta- c

μον· τά πρδ ουρανού καί γης παρερχόμενα έσήμανε vit, verae legis non esse illa quae ante coehim et U-r-
μή δντα τοΰ δντως νδμου. ram transierunt.
107 L l l . Έπε\ ούν ουρανού κα\ γης έτι συνε- L H . Quando igitur coelo et terra adhuc slantibue
στώτων παρήλθον θυσίαι, βασιλείαι, αϊ έν γεννητοίς transierunl sacrificia, regna, prophetiae, quae inter
γυναικών προφητεΐαι, κα\ δσα τοιαύτα, ώς ούκ δντα
9 9
natos mulierura, el quae his similia, quasi quae non
θεοΰ προστάγματα, ένθεν γοΰν λέγει · Πάσα φντεία, esseiit Dei mandata; inde ergo a i t : OmnU planta-
ήν ούχ έφύτενσεν ό Πατήρ ό ουράνιος, έχριζω- lio, quam non plantavit Paler coelestis, eradicabi-
θήσεται. Διά τούτο αύτδς αληθής ών προφήτης έλε- lur . Propler hoc ipse, verus propbeta, d i x H :
d

γεν · Έγώ είμι ή πύλη τής ζωής * ό δι' έμού είσ- Ego sum porla vit<B : qui per me introit, inlroit in
D

ερχόμενος εΐο'έρχεται είς τήν ζωήν * ώς ούκ ού­ vitam «, quia non est alia doctrina, quae possit
σης ετέρας τής σώζε ι ν δυναμένης διδασκαλίας. Διδ salvum facere. Quocirca claniabat, dicens: Venile
8 9

κα\ έβδα λέγων · Αεντε χρός μέ χάντες οί χοχιών- ad me, omnes qui luboratis , boc est, qui quaeri- f

τες, τουτέστιν, οί τήν άλήθειαν ζητοΰντες κα\ μή tis verilatem, nec invenitis eam. Et iterura : Oves
εύρίσκοντες αυτήν. Κα\ πάλιν* Τά έμά πρόβατα rnem vocem meam audiunl *. Et alias : Quwrite
άχούει τής έμής φωνής. Κα\ άλλοτε · Ζητείτε
88
et invenietis ; quod veritas clare non sit po-h

χαϊ ευρίσκετε, ώς μ ή προδήλως κειμένης τής αλη­ sita.

θείας.
LIII. Άλλά κα\ έξ ουρανών μάρτυς φωνή ήκού- 8 1
LUI. Sed et de coelis lestis vox audita est, d l -
σθη λέγουσα · Ούτος έστιν ό ΤΙός μου ό αγα­ cens : Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi
88

πητός, είς δν ευδόκησα, τούτον άκούετε. Καί complacui: iptum audite *. Et adbuc magis de-
πρδς τούτοις έπιπλείον αυτούς πεπλανημένους monstrare volens ipsos prophelas errasse, a q u i -
8 8

έλέγξαι θέλων τούς προφήτας, παρ * ών δή μεμαθη- bus sedidicisse affirmabant, eos raortuos esse ia de-
κέναι έβεβαίουν, έπιθυμούντας αληθείας κα\ μή με- Q siderio et non in cognitione veritatis pronuntiavit, his
μαθηκότας τελευτήσαντας άπεφήνατο είπών Πολλοί verbis : Mulli propheta et reges cupierunt videre
χροφήται χαϊ βασιλείς έπεθύμησαν Ιδεΐν ά ύμεΐς quce vos videtis et audire quce vos auditU : et amen
βλέχετε, χαϊ άκονσαι ά ύμεΐς άκούετε, καϊ αμήν dico vobis, neque viderunt neque audierunl i · Dixit
Λέγω ύμΤν, ούτε είδον , ούτε ήχονσαν. "Έτι μήν
w
praelerea : Ego tum de quo Moyses propheiavit, di-
έλεγεν Έγώ είμι χερϊ ού Μωΰσής χροεφήτενσεν cen* : Prophetam suscitatrit vobis Dominus Deus
είχών' Προφήτην έγερεί ύμίν Κύριος ό 108
88
noster ex fratribus vetlris, sicut me; ipsum in om-
θεός ημών, έκ τών αδελφών υμών, ώσπερ καϊ έμέ, nibut audite. Qui aulem non audierit prophetam
αύτου άκούετε κατά πάντα· δς άν δέ μή άκούση illum, morietur .
88 k

του προφήτου εκείνον, άχοθανεΊται.

L1V. "Οθεν αδύνατον έστιν άνευ τής τούτου διδα­
σκαλίας άληθείασωζούση έπιστήναι, κάν τδν αίώνάτις
ζητ*5, ένθα τδ ζητούμενον ούκ έστιν * ήν δέ κα\ έστιν έν
τψ Ιησού ημών λόγω. Πλήν τάληθή τοΰ νόμου είδως
Σαδδουκαίοις πυνθανομένοις, καθ" δν λόγον Μωύσής ^
έπτά συνεχώρησεν γαμείν, έφη · Μωύσής κατά τήν
σκληροκαρδίαν υμών έχέτρεψεν ύμίν. Ά Λ ' αρ­
χής γάρ ούτως ούκ έγένετο. Ό γάρ κτίσας άπ' αρ­
χής τόν άνθρωπον, άρσεν καϊ θήλυ έχοίησεν αυ­
τόν.
L I V . Quare impo&fbile est, sine ipsius doctrina
salutifere iosistere veritati, quamvis in aelernum
quis quaerat, ubi quod qiuerilur non consislit, con-
8Τ
stilit autem et consistit in Jeau nostri sermone.
luque cum sciret vjera legis, Sadducaus interro-
gantibus, qua ralione Moyses matrimonium cum
sepiem contrabere permisisset, respondit: Moy$e$
ad duritiam veslram permmt volfit. Ab inilio enim
non fuk tie.. Qui enim ab initio creavit hgmlnem,ma^
culum et feminam feeit eum . l

• Matth. χχιιι, 2. * Joan. x, 21.

• Maith. ν , 17. h
Matth. v n , 7.
« Matlh. χχιν. 5 5 ; ν , 48. ^ Matth. XVII, 5.
d
Matlh. xv, 45. i Matth. x u u 4 7 ; Loic. x , 24i
• Joan. x, 9. *> Joan. v, 46; AcU m , 22.
' Maub. x i , 28. ι Matth. x x i i , 43,; xix, 8, 4.

V A R I i E LECTIONES.

δντος C.
8 8
δέ add. c. 0 .
9 1
δσα excldit ap. C l et S.
8 8
δι' δ C. πρδς μέ om. Ο. άκούουσι (ate) Ο.
8 8 8 8

8
ούρανοΰ Ο. μου ό Υιός C.8 8
•«τούς Ο. Mta Ο c. S , ίδον C. έγείρη Ο. καί Ο.
8
τά·αληθή 88 e t

Ο , iii cujus marg. monetur : νόθα κατά νόμου.

147 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 148
L V . lis vero qui arbitrantur, quemadmodtira Α L V . Τοίς δέ νομίζουσιν, ώς αί Γραφα\ διδάσκου-
docent Scriptur», Deum jurare, d i c i t : Sitsermo σιν, δτι 6 θεδς ομνύει, έφη · Έστω υμών τό ναι, val,
vMer, est, ett; et non, non; quod enim his abun- καϊ τό ού, σύ · τό γαρ περισσόν τούτων έκ τον
99

dantius est, α malo e$t · . Et iis qui dicunt, Abra- πονηρού έστιν. ΚαΛ τοϊς λέγουσιν δτι Αβραάμ χα\
hainum, Isaacum et Jacobum esse mortuos, a i t : Ισαάκ χα\ Ιακώβ άπέθανον , έφη · Ούκ έστιν
9 9 7 8

Non est Deus morluorum, sed viventium . lis au- kθεός νεκρών, άλλά ζώντων. ΤοΤς δέ οίομένοις δτι
tem qui Deum putant esse tenlatorem, sicui aiunt δ θεδς πειράζει, ώς αϊ Γραφαΐ. λέγουσιν, έφη · δ πο­
Scripturae, dicit teulatorem esse diabolum, qui et νηρδς έστιν δ πειράζων, δ χα\ αύτδν πειράσας· τοίς
tentavit eum lis vero qui Deum suspicaiitur non δέ ύπολαμβάνουσιν, δτι ό θεδς^ ού προγινώσχει,
7 1

praescire, infit ; Scit enim Pater ve$ter ccele$ti*, έφη · ΟΙδε γαρ ό Πατήρ υμών ό σίφάνιος δτι 7 8

quia hh omnxbut indiyelU, antequam pelatis eum . χρήζετε τούτων απάντων, πρϊν αυτόν
c αξιώσετε.
Et iis qui juxta Scripluras credunt Deum non om- Τοίς δέ πιστεύουσιν, ώς αϊ 109 Γραφα\ λέγουσιν,
nia cernere : Orate, inquil, in abscondito, et Pater δτι μή πάντα βλέπει* έφη · Έν τφ κρνπτφ εύ- 7 1

vester, qui videt abscondita, reddet vobii <*. χεσθε, είπε V * a i ό Πατήρ υμών, ό βλέπων τά
7

κρνπτά, αποδώσει ύμίν.

L V I . Existimanlibus porro Deum nou essc bo- R L V I . Τοίς δέ οίομένοις αύτδν μή άγαθδν είναι, ώς
iium , ut aiunl Scriptune, ita locutus est: Α quo ex αί Γραφα\ λέγουσιν, έφη · Τίνα υμών αΐτήσει νΙός 78

vobii /i/stif petet panem, nunquid lapidem porriget ei? άρτον, μή λίθον επιδώσει αύτφ; ή καϊ Ιχθύν al-
Aui et piscem petet, nunquid serpentem ei porriget ? τήσει, μή δφιν επιδώσει αύτφ; εί ονν ύμείς,
Si ergo vo$, cum sitis mali, noslts bona dona dare πονηροί δντες, οϊδατε δό ματ α αγαθά διδόναι τοΤς
filiis vestrit, quanto magis Pater cadestis dabit bona τέκνοις υμών, πόσφ μάλλον ό Πατήρ υμών ό
petentibus $e et facientibus voluntatem suam*? As- ουράνιος δώσει αγαθά τοις αΐτονμένοις αυτόν καϊ
sereulibits autem, eum in templo esse, d i x i l : No- τοις ποιονσι τό θέλημα αύτου ; Τοις δέ αύτδν 7 8

lite jurare per cop.lum, quia ihronus Dei est, neque διαβεβαιουμένοις έν ναψ είναι, έφη · Μή όμόσητε
per terram, quia scabellum est pedum ejus *. E i pne- τόν ούρανόν, δτι θρόνος έστϊ τον θεού , μήτε τήν 77

eumentibus Deum sacrificiis delectari, ait : Deus γΓ\ν, δτι ύποπόδιον τών ποδών αύτον έστιν. Τοϊς
t

misericordiam vutt, et non sacrifieia, agniiionem δέ προλαβούσιν , δτι θυσιών ορέγεται δ θεδς , έφη *
tuam, et non holocausla *. Ό θεός έλεος θέλει καϊ ού θνσίας , έπίγνωσιν
αύτον και ούχ ολοκαυτώματα.
L V H . Ad eos autew,y Ίqui secundum Scripturas
r " Λ LVII. Τοίς
» ~δέ
- πειθομένοις
. " - . w v ^ r v . , κακδν αύτδν
» » εΐναι, ώς
+ αϊ. ν
W w

Deum eese malam credunt, a i t : Ne me dicatis bo- ΓραφαΙ λέγουσιν, έφη· Μή με λέγετε
υ
αγαθόν- ό 19

num, unu$ etenim bonus est . Et rursus : EstoU γάρ αγαθός εΤς έστιν. Κα\ πάλιν ·· ΓΙνεσθε άγα-
h 7

boni el misericordes, sicut Pater, qui in coelis esi, θοϊ καϊ οίκτίρμονες, ώς ό Πατήρ ό έν τοΊς ούρα-
qui solem oriri facit super bonos et malo*, el plu- νοΐς, δς ανατέλλει τόν ήλιον έπ' άγαθοΐς καϊ
viam demittU super justos et injuslo$ *. Ad eosvero, πονηροΐς, καϊ φέρει τόν ύετόν έπϊ δικαίοις καϊ80

qui in eam fraudem inducti sunt, ut cum Scriptu- άδίκοις. Τοίς δέ ήπατημένοις πολλούς θεούς ύπονοείν,
ris censeant roultos esse deos, sic loquilur : Audi ώς αίΓραφαΙ λέγουσιν , έφη· Άκονε, Ισραήλ, Κύ­
hrael, Dominus Deus tuus Deus unu$ est i . ριος ό θεός σον Κύριος είς έστιν. 81

LVUI. Itaque Simon, intelligens quod Petrus eum 110 LV1II. "Ομως δ Σίμων, συνιδών δτι Πέτρος
cogeret Scripturis uti quemadmodum docuit Jesus, αύτδν συνάγει ταίς Γραφαίς χρήσθαι ώς Ιησούς έδί-
inquisilionem nolait versari circasermonem deDco, δαξεν, είς τήν περί θεού λόγον έξέτασιν γενέσθαι 8 8

licei Petrus rogatu ipsius consilium mutassct, i n - ούχ ήθέλησεν, καίτοι γε μεταθεμένου τού Πέτρου,
quiiitioneraqueconceseisset per inlerrogaiionem ac ώς αύτδς Σίμων ήζίωσεν, πρδς πεύσιν χα\ άπόχρισιν
reeporisionem iieri. C«terum disputatio per tres γενέσθαι τήν έξέτασιν. Πλήν ή ζήτησις τριών έπεχρά-
dies duravil. Quarto auiem iUucescente, Simon D τησεν ήμερων (78). 'Επιφωσχούσης δετής τετάρτης
nocte versus Tyrum Phoeniciae profugit. Nec raultis νύχιος ώς έπ\ Τύρον τής Φοινίκης έξώρμησεν. Κα\ ού
• Matth. ν , 37. f Malth. v. 34, 35.
b
Mattb. xxii, 32. * Matlh. ix, 1 3 ; x n , 7.
c
Matlh. νι, 8, 32. * Maltb. xix, 17; Luc. x v m , 19
• Matth. ν ι , 6. i Luc. v i , 36; Matth. v, 45.
• Mallh. v n , 9-f i ; Luc. x i , 11-13. i Marc. x u , 29.
V A R I i E LECTIONES.
" κ α ί inserui c. 0 . καί oro. 0. bic ct posl Ιακώβ.
88
Ita conj. C , άπέθανεν id. in tcxtu, ut 0 .
7 0

Vbb. ούκ έστιν—ώς αί Γραφα\ λέγουσιν, έφη des. in Ο. δέ praitermiserunl Cl et S. 7 8 υμών om. 0 .
71

T..m άξιώσττε C.
Tum r T*I ^
έφη om. C.
7 8 ,I4l ai . . Sο , είπών C,- 0- . »ύμών excidit ap. C l et S.
n 7
Repetuntur 7 8

Ybb. δέ αυτόν in 0 . θεού έστιν COT.

7 7
λέγε Ο.
7 8
Credner, Reitr. I, 309 S.
78
φέρε 0, mendose, 8 0

81
υμών C. 8 8
I U S-,τόν C, Ο.
VARIORUM NOTJE.
(78) Ή ζήτησις τριών έπεκράτησεν ή^ιερών. Consiit. aposlol. lib. νι, cap. 8·: Κα\ τρίτον έπ* αύ-
τών διαλεχθε\ς αύτώ. Γ.οτ.
149 CLEMENTINA. — HOMILIA JJJ. 150
μετά πολλάς ημέρας ήλθόν τίνες τών προόδων, Πέτρφ Α post diebas venerunt quidam eorum, qui praeire
λέγοντες* Σίμων μεγάλα θαυμάσια έν Τύρω ποιών solebant, et dixerunt Petro : Simon magnas pncsti-
πολλούς τών έχει κατεπλήξατο, καί σε πολλοίς δια- gias Tyri edendo roultos incolarum perculit, lequc
βολαίς μισείσθαι έποίησεν. multis calumniis odiosum reddidit.
L D L Ταύτα άχούσας δ Πέτρος, τή έπιούση νυχτί L I X . Quae poslquam audivit Petrus, insequenti
τών άχροατών τδν δχλον συνελθείν έποίησεν* όμως nocte audilorum lurbam fecit convenire, atquc
συνελθούσιν έφη * Όρμώντός μου είς τά έθνη τά 8 8congregatis dixh : Gum ego properarem ad gentes
πολλούς θεούς λέγοντα , χηρύζαι χαι διδάξαι δτι είς quae multos deosasserunt.prxdicaturusetdocturus,
έστιν δ βεδς, δς ούρανδν έχτισε χαϊ γην χα\ τά έν unumesseDeum crealoreracceli ei terreomuiunique
αύτοϊς πάντα , δπως άγαπήσαντες αύτδν σωθήναι quae in iis continentur, quo dUecto poesent salutera
δυνηθώσιν, προλαβούσα ή κακία τ ψ της συζυγίας consequi, praeveniens malitia ex conjugalionis lego
8 ν

νόμφ προαπέστείλε Σίμωνα, ίνα οί άνθρωποι, έάν pramisit Simonem , u l bomincs , si forle mulios
τούς πολλούς θεούς λέγειν παύσωνται, καταγνόντες deos, damnatis iis qui in terra dicuntur, desinerent
τών έπΙ γης λεγομένων, έν ούρανψ πολλούς θεούς affirmare, jam multos in CCBIO existere pularent;
είναι νομίσωσιν · ίνα μηδέποτε τδ τής μοναρχίας
8 8 quo, dum monarcbiae seu unilatis Dei bonum n u l -
τιμήσαντες χαλδν είς τδ παντελές μετά χόλασιν άπό- Β latenus in pretio babent, in perpeluum post suppli-
λωνται* Κα\ τδ δεινότατον, έπεί αληθής λόγος άπαρά- cia intereant. Quodqae pessimum est, quia verus
6λητον ίσχύν έχει, προλαμβάνων ταίς διαβολαίς πεί­ sermo incomparabilem habet v i m , anticipans S i -
θει αυτούς αύτδ, \ \ \ μηδέ τήν αρχήν άναδέξασθαί moQ calumniis persuadet bominibus ne me ullo
μου * μή πως ό διαβάλλων αύτδς τψ δντι διάβολος έλεγ- modo recipiant, ne forte, qui calumniatur, revera
8<

χθή , χαϊ δ αληθής λόγος αναδειχθείς πιστευθήναι esse calumniator deprehendalur, el ne verus ser-
δυνηθή. Χρή ούν με ταχέως αύτδν έπιχαταλαβείν, m o , cum fuerit patefactus, credi possil. Oportel
ίνα μή ή διαβολή έγχρονίσασα παντελώς πάντων επι­ ergo me cito homineni assequi,ut necalumnia diu-
κράτηση · . Τ lius immorata omnes penitos invadat.
L X . ΈπεΙ ούν δεί τινα όρίσαι άντ' έμού τδν έμδν L X . Quoniam igitur necesse est aliquis coii&lt-
άναπληρούντα τόπον , μι$ προαιρέσει δεηθώμεν τού toatur qui roeum suppleat locura, uno animo Dcum
βεού οί πάντες, δπως τών δντων έν ήμϊν τδν
8 8 8 8
euncti oremus, ut eorum qui inter nos sunt prae-
κρείττονα αύτδς πρόδηλον ποιήση, ίνα έπ\ τής Χρι­ stantissimum manifeetet, qoo sedeus in Cbristi
στού καθέδρας καθεσθείς τήν αυτού Έκκλησίαν εύ­ cathedra ipsius Ecdesiani pie administret. Quis
σεβώς οίκονομή. Τίς άρα δρισθήσεται ; Θεού γάρ ^ autem designabitur? Dei quippe pronuntiatur con-
β ο υ λ ή άναδείκνυται μακάριος δ άνθρωπος εκείνος,
88
silio bealus ille bomo, quem conslituet ejus domn
δν καταστήσει δ κύριος αύτον έπ\ τής θεραπείας nus super famulitium conservorum saorum, utdet
τών συνδούλων αύτου , τού διδόναι αύτοίς τάς τρο­ illis cibum in lempore, qui non cogital ac dicit i n
φός έν καιρψ αυτών , μή έννοούμενον καί λέγοντα corde suo:«Moram facit dominus meus venire : si
έν τή καρδία αυτού·< Χρονίζει δ κύριος μου έλ­ enim sic coeperit percetereconservos, manducans
θείν * κα\ άρξηται τύπτειν τούς συνδούλους αυτού, etbibens cum meretricibus ac ebriosis, veniet do-
έσθίων κα\ πίνων μετά τε πόρνων κα\ μεθυόντων *
8 1
minus servi iilius in taora qua noo sperat et in die
κα\ ήξει δ κύριος τού δούλου εκείνου έν ώρα ή ου
8 1
quo n e s c i l , et dividet eiim , parlemque ejus ioft-
προσδοκφ, κα\ έν ήμερα ή οδ γινώσκει, κα\ διχοτο­ delem ponet cum bypocritis · . >
μήσει αύτδν, κα\ τδ άπιστούν αύτου μέρος μετά τών
υποκριτών θήσει.ι
L X 1 . Εί δέ τις τών παρεστώτων, διοικείν δυνάμενος L X I . Quod si quis aslaiitium, cum possit homi-
τήν άγνωμοσύνην τών ανθρώπων, ύποστέλλεται, τής nom improbilatem regere, Umen detreclat, de sua
αύτου αναπαύσεως φροντίζων μόνης, κα\ αύτδς προσ- solum quiete sollicitus, et ipse exspeclet audire :
δοκάτωάκούσαι* ΑονΛε πονηρέ καί οκνηρέ, έδει σετό Serve male et piger, oportuit te tradere pecuniam
112 άργύριόν μου προβαΛεινέπΙ τών τραπεζιτών, meam nummularm, et ego venient exegissem qnod
καί έγώ άν έΛθών έπραξα τό έμόν * έχβάΧετε τόν 88
meum est. Ejictte inulilem servum in lenebras exle-
άχρεΙονδοΰΧονεΙς τό σκότος τό εξώτερον. Κα\ ευλό­ riores . Et raerito. Tuum eniui, i n q u i l , est, ο
b

γως. Σου γ ά ρ , φησ\ν, άνθρωπε, τούς λόγους μου ώς
άργύριον έπ\ τραπεζιτών βαλείν * κα\ ώς χρήματα
8
δοκιμάσαι. Τδ ούν πλήθος τών πιστών δεί ένί τινι
πείθεσθαι, ίνα ούτως έν δμονοία διατελείν δυνηθή·
Τδ γάρ είς αρχήν μιάς λήγον εξουσίας, μοναρχίας
bomo, probare verba mca, tanquam apad uumrau-
larios argentum et pecuniam pendere. Itaque fide-
lium roultitudo uni debet credere, ut ila possit v i -
vere concorditer. Quod enim in unius potesUtis
imperium desinit, monarchiae repraesentalione, fa-

* Matib. xxiv, 4 g ; Luc. x n , 42. b

Matth. x x v , 2 6 ; L u c . x i x , 22.

YARliE LECTIONES.

8 8
επειδή δρμώντός μου ρ. δρμώντός μου Ο. "αύτψ C. ίσουσιν C-
νομίσου( Lege μέ S. "επικρατήσει
88 8 8

Ο. " τ ο υ #3. δεηθώμεν C. τ ό ν ο ι η . C.

88
·· lla Ο C D , βουλή.C *· τέ pra3termiserunt f l ct S.
8 1
εκείνου excidit ap. Ci et S. έμβάλετε Ο. "βαλειν adjunxic. 0
98
 !5i S. C L E M E N t l S I ROM. PONT. OPERA DUBIA. I »
cit ut subjecti per bonum ordinem fruanlur pace : Α είκόνι, τούς υπέχοντας αίτία ευταξίας είρήνης άπο-
qui vero omnes volunt iniperare, nec uui softce* λαύειν τίθησιν τδ δε · πάντας φιλαρχούντας ένΛ
8

dere , ob divisionem penitus concidant necesse μόνψ ύπεϊξαι μή θέλειν, κα\ αιτία · · διαιρέσεως (79)
est. πάντως κα\ περιπεσείν Ιχουσιν. 97

LXII. Sed et te persuadeant quae ante oculos po- LXII.MAV Ετι μήν πειθέτωτάπαρ'δφθαλμοίςτιθέμβ*
sita obversantur. Scilicet nunc , cum multi per ν α · · , πώς νΰν πολλών κατά πάσαν τήν γην δντων βασι-
oranem lerram sint reges, assidue bella oriunlur. λέων συνεχώς πόλεμοι γίνονται. Έχει γάρ έκαστος π ρ *
Unusquisque enim occasionem ad bellum surail ex <Ρ*<«ν είς πόλεμον τήν έτερου αρχήν· Έάν δέ είς ή τοΰ
allerins imperio. Si autero unus essei roundi impe- παντδς ήγεμών, ού είνεκεν πολεμεϊ ούκ Εχων άΐδιον
ralor, ille desmente bellandi causa aiternam obti- *ήν είρήνην έχει. Πέρας γούν ό θεδς τοίς καταξιου-
neret pacem. Denique iis qui vitam perpetuam con- Ρ-ένοις αιωνίου ζωής ένα έν τψ τότε αίώνι βασιλέα του
sequentur, unam Deus in illo sa»culo conslituit παντδς καθίστησιν , ίνα αιτία μοναρχίας άπτωτος
universi regem , ut per monarchiam pax exoriatur είρήνη γένηται · · . Χ ρ ή ούν ένί τινι ώς δδηγψ τούς
slabilis. Debent ilaque cuncti unuin Unqaam viae πάντας έπεσθαι, ώς εικόνα θεού προτιμώντας, τδν δ*
ducera sequi, sicque Dei imagmem honorare : is ^ T o v είναι τής είς τήν άγίαν πόλιν είσιούσης είσά-
autem ductor scire debet v i a m , qua iniratur i n Β δ ° επιστήμονα, υ

sanciam civhatem.
L X I l l . Quem vero alium ex aslantibus eligam, L X I U . Τίνα δέ άλλον αίρήσομαι τών παρόντων, ή
quam Zacchaeum, apud quem et Doroinns noster Ζακχαίον, πρδς H 3 °*ν κα\ δ Κύριος ημών · · είσ- ι

ingressus mansit, judicans dignum esse qui salva- ιών άνεπαύσατο, τού σώζεσθαι κρίνας άξιον είναι;
relur? Quo dicto iuanum prasenti Zacchaeo inji- Κα\ τούτο είπών , παρεστώτι τψ Ζακχαίω έπιβα-
^iens, cogebat eum in sua calhedra sedere. At λών τήν χείρα, έβιάζετο έπΙ τήν αύτοΰ καθε-
Zaccbaeus accidens ad pedes ejus rogabat uti prin- σθήναι καθέδραν. Ό δέ Ζακχαίος προσπεσών τοίς
cipatu ipsum Iiberaret : simulque pollicebalur ac ποσ\ν αύτοΰ έδέετο, δπως τοΰ άρχειν αύτδν άπολύση,
dicebat : Quaecunque qui praeest facere debet, fa- μετά τοΰ ύπισχνείσθαι κα\ λέγειν, δτι δπόσα ποτέ χρή
ciam, tantum mihi dona non habere hoc nomen : τδν άρχοντα ποιείν, ποιήσω, μόνον μοι τδ δνομα
vereor enim principdlus nomen induere, quoniam τούτο μή έχειν χάρισαι· εύλαβοΰμαι γάρ τδ της
acerba iuvidia et periculo abundat. *ΡΧήί ένδύσασθαι δνομα· πικρού γάρ φθόνου και
κινδύνου γέμει.
L X I V . Dixit Petrus: S i hoc vereris, noli princeps L X l V . Κα\ ό Πέτρος Ιφη· ΕΙ τούτο ευλαβή, άρχων
vocari, sed constitulus (seu prafectus), eam quippe μ £ μή καλού, άλλά δ καθεστώς, τούτο τοΰ Κυρίου
ν

appellalionera Dominus concessit per haec verba : δεδωκότος λέγεσθαι, τψ ειπείν Μακάριος ό άτθρω-
Beatm ille homo, qnem ejut dominus constituet super εκείνος, tr καταστήσει δ κύριος αυτού έχϊ
Λ ο ς

famulilium eontervorum suorum · . Quod si omnino ή θεραπείας τών σντδούΛωτ αύτον. ΕΙ δέ παν-
τ ς

refugis agoosct pro eo qui babeat gubernandi pote- λ ώ ς ού θέλεις γνωσθήναι δτι έξουσίαν διοικήσεως
τε

statem, ignorare videris, professara prasidentis po- έχεις, άγνοείν μοι έοικας, δτι ή δμολογουμένη τοΰ
teslatcm multum valere ad persuadendam flecten- προκαθεζομένου εξουσία πολύ τι δύναται πρδς δυσω-
n

damque plebem. E i quippe lanquam potestatem πίαν τού πλήθους. Ό ς γάρ είληφότι τήν έξουσίαν
1

adeplo credunt sioguli, conscientiam pro magna έκαστος πείθεται, ώς μεγάλην ανάγκην τήν συνεί-
necessitate habenles. Quid vero, nonne et cerlo δησιν έχων. Τί δέ ούχ\ κα\ ασφαλώς γινώσκεις, δτι
scis, le non ut principes gentium imperare debere, ούχ ώςοί άρχοντες τών εθνών άρχειν έχεις, άλλ' ώς
sed ut servuui ministrare hominibus , ut patrem δούλος αύτοίς υπηρετών, ώς πατήρ άδικουμένοις · ,
tueri iojuria aflectos, ut medicum visitare, ut pasto- ώς ίατρδς επισκεπτόμενος, ώς ποιμήν φυλάσσων,
rem custodire, uno verbo, cunclas pro eorumdem συνελών έρώ, τάς πάσας υπέρ τής αυτών σωτηρίας
salute suscipere curas? A n putas ignorare me, τ) φροντίδας έχων; "Οτι οίει άγνοείν με, οίους καμά-
quales te oompellam labores sumere, dum te volo a τους άναδέξασθαί σε βιάζομαι, ύπδ δχλων κρίνεσθαί
plebe judicari, cui placere nemo ullo sludio po- 1 J 4 σε άξιων, οίςάρέσαι τινά άμήχανον; θεψ δέ εδ
lest; cum maxime fieri queat, ut, qui bene opera- πράττοντα · δυνατώτατον. Διδ δέομαι προθύμως άνα-
tur, Deo gratus exislat. Quocirca oro le, ut alacri- δέξασθαι, διά θεδν*, διά Χριστδν, υπέρ τής αδελφών
• Matth. xxiv, 44; L u c . x n , 44.
VAttliE LECTIONES.
Legendum τψ δέ S.
Μ
αίτίαν v^ir. lect. ap. Turrian. Pro epist. pontif. v, 9. · πεσεϊν C.
88
γινό-
7 88

ucva C. γένηται Ο. Ila legendum esse notat S , quanquam et ipse repetit lect. C i γεγένηται.
8 8

ή μ ώ ν deest ap. C. *τψ conj. D,—Seq. τήν add. c. 0 .

ί88
διακηδόμενος conj. D , άνιώμενος vel άδικων
8

υίών cooj. GL Ego ecribeudum puiaverim άοικούμενος S. θεδν δέ εύ πράττοντα πείθειν C. * διά θεόν
8

om. Ο.
VARIORUM NOTiE,
(79) Καϊ αΙτία διαιρέσεως, flabct Turrianus l i b . ν , Pro epistolis pontificum cap. 9 , αίτίαν, minve
bcnc. ^OT.
455 C L E M E N T I N A . - H0MILL4 IIL 154
σωτηρίας , υπέρ αυτών οίκονομίας κα\ σης ώφε Α ter episcopalum suacipias, propter Christum, pro
8

λείας. fratrum salute, pro eorumdem gubernatione, et ttu

utilitate.
L X V . Καί τδ Ετερον δε λόγισαι, δτι, ώσπερ κάμα- L X Y . Aliud eliam reputa, quod, sicut labore et
τον και κίνδυνον Εχει τδ τήν Χριστού Έκκλησίαν pericalo non caret, gubernare Eccleaiaiu Cbrisli,
οίκονομεϊν, τοσούτω μείζων δ μισθός* άλλ' Ετι μήν eo major est merces, scd et major poena ei qui
κα\ ή κόλασις μείζων τψ δυναμένω κα\ άπειθήσαντι. potest, recusat tamen. Cupio igitur, qui te sciam
Βούλομαι ούν, πολυμαθέστερον είδώς σε τών παρεστώ- aslantium eruditissimum, foenori des pulcbrassen-
των, δανείζειν χαλάς γνώμας, άς παρά τού Κυρίου
8
tenlias, quae tibi a Domino traditae sunt; ut a u -
πεπίστευσαι- "Ινα, Εϋ δονΛε αγαθέ χαϊ πιστέ, dias: Euge serve bone et fideli* · , et non, quemad-
9

ακούσης, καί μή ώσπερ δ τδ Ενάποκρύψας τάλαν-

1
modum qui unum taleulum abscondit, opprobrium
τον, Εγκλημα λαβών κολάσει υπεύθυνος άναφανής. feras, et obnoxius supplicio declareris. Sin vero non
Εί δέ μή βούλει άγαθδς φύλαξ καταστήναι της Ε κ ­ vis bonus Ecclesiae consiitui cusios, alium pro le
8

κλησίας, Ετερον άντ\ σού μήνυσον, σού πολυμαθέστε­ indica, qui te ait doclior ac fidelior. Sed non dabis,
ρον καί πιστότερον. Ά λ λ ' ού δώσεις· συ γάρ κα\ τψ tti enim et cum Domino versalus ee ac vidisti raira-
8

Κυρίψ συνής, κα\ τάς θαυμασίους πράξεις ίστόρη- B billa opera, et Ecclesiae administrationem didicisli.
σας, και διοίκησιν Εκκλησίας μεμάθηκας.
L X V L Κα\ σού μέν έργον έστ\ κελεύειν ά δεί, τών L X V I . Tuae igiiur partes sunt, jubere ea, quae
αδελφών , ύπείκειν και μή άπειθείν. Ύπείξαντες
1 0 oportet; partes fratrum, subjicere seet non refra-
μέν ούν σωθήσονται, άπειθήσαντες δέ ύπδ τού Χρι­ gari. Subjicientes ergo se salvi fient: refraganles
στού κολασθήσονται, δτι δ προκαθεζδμενος Χριστού
1 1 vero a Cbrislo punienlur; quoniam qui prasidet,
τόπον πεπίστευται. Διδ ήτοι τιμή ή ύβρις τού προκα- Gbristi locum accepit. Quare praesidentis sive ho-
θεζομένου είς Χριστδν φέρεται, 115 & Χριστού nor sive contumelia ad Gbrislum refertur, et a
α π 0

είς θεδν αναφέρεται. Τούτο δέ είρηκα, ίνα κα\ Christo ad Deum. Id autem prolocutus sum, ut
1 8

αύτο\ οί άδελφο\ τής πρδς σέ άπειθείας τδν κίνδυνον ipsi quoque fratres non ignorent, quanto in periculo
αυτών μή άγνοώσιν, δτι δς άν σοι κελεύσαντι
1 8 versenlur qui tibi non obtemperabunt. Nam qui iibi
άπειθήση, Χριστψ άπειθεί , Χριστψ δέ άπειθήσας jubenti non oblemperabit, Christo non obediet, et
u

θεδν παροργίζει. dum non obedit Gbristo, Dcum ad iram incitat.

LXV1I. Χρή ούν τήν Έκκλησίαν, ώς πόλιν έν Οψει L X Y I I . Oportet ergo ut Ecclesia, velut civilas i n
οίκοδομουμένην , φιλόθεον Εχειν τάξιν κα\ διοίκησιν
ι ι excelso aediflcata, Deo dignum habeat ordinem prae-
καλή ν . Πρδ πάντων δ επίσκοπος ώς άρχων περ\ ών ^ claramque administrationem. Ante ooonia episco-
λέγει άκουέσθω* οί πρεσβύτεροι τά κελευόμενα γί- pus, velut reclor, in iis quae dicit audiatur; pre-
νεσθαι σπουδαζέτωσαν οί διάκονοι έκπεριερχόμε-
1 8 sbyteri curent fieri q u « jubetitur; diaconi circum-
νοι τών αδελφών τά σώματα κα\ τάς ψυχάς έπισκε- ambulantes considereot fratrum corpora et animas,
πτέσθωσαν, κα\τψ έπισκόπψ άντιβαλλέτωσαν οί λοι- aique episcopo denumient; reliqui omnes fratres
πο\ πάντες άδελφο\ τδ άδικείσθαι άναδεχέσθωσαν· εί affici injuria suscipiant libeoter; quod si de iis, in
δέ κρίνεσθαι θέλουσι περ\ ών αδικούνται, έπ\ τών quibus injuria aflkiumur, capiunt judicari, apud
πρεσβυτέρων συμβιβαζέσθωσαν τδν δέ συμβιβασμδν presbyleros concilientur, et presbyteri conciliaiio-
οί πρεσβύτεροι τψ έπισκόπψ προσαναφερέτωσαν. nemad episcopum referant.
L X Y U I . Νέων δέ μή μόνον κατεπειγέτωσαν " τους L X V I I l . Non modo autera juvenes ad mairimo-
γάμους, άλλά καί τών προβεβηκότων, μή πως ζέουοα nium compellant, sed et natu proveclos, ne fervens
ή δρεξις προφάσει πορνείας ή μοιχείας λοιμδν προσ- cupiditas per fornicationem vel adulterium peslem
ενέγκη τή Εκκλησία. Υ π έ ρ πάσαν γάρ άμαρ-
1 8
in Ecclesiam inferat. Super omne enim peccatum
τίαν ή της μοιχείας ασέβεια θεψ έστύγηται, δτι ού impietas adulterii odio a Deo habetur: quia non
μόνον αύτδν τδν άμαρτήσαντα αναιρεί, άλλά κα\τούς D eolum interucit ipsum peccatorem sed et conve-
συνεστιωμένους κα\ συναμιλλωμένους* λύσση γάρ acentes ac congressos. Rabiei quippeest siroilis,
έοικεν, δτι τής Ιδίας μανίας μεταδιδόναι φύσιν Εχει. quandoquidem a nalura babet, ut suam communi-
Σωφροσύνης ούν χάριν σπευδέτωσαντούς γάμους έπι- cet insaniam. Ergo propter castilatetn feslinent nu-
τελείν μή μόνον οί πρεσβύτεροι, άλλά κα\ Ι ί φ ο ί " ptias coociliare non modo presbyieri, verum ettam
π α ν

«ες* ή γάρ τού μοιχησαμένου αμαρτία έπ\ τούς πάν- omnes; nam mcechi delictum ad omnes necessario
τας έλθείν βιάζεται, Τ δ ουν σπεύδε ιν σωφρονείντούς venil. Prima ergo misericordia cst, fralres ad pu-
1 9

* Matth, xxv, 21,

V A R L E LECTIONES.
υπέρ τής αυτών G.
1
· δανίζει Ο. μ ή non omittere debebat S Τ
Cl. • D lei
vult κατασταθηναι. άλλά Ο. τούς αδελφούς Ο.
8
Κυρίου C.
18
τού Χ ρ . είς τδν θεόν
1 1 1 8

1 8
Ita D approbanteO ; αύτψ C , qui conj. αυτόν. " I t a S , άπειθή C, Ο. οίκοδομτ)μένην C , ψκοδο* 1 8

αημένην S. "γινέσθαι C. " P o s t κατεπειγέτωσαν repetuotur in Ο vbb. τδνδέ συμοιβασμόν expunclfe

*· προσενέγκοι C. τού C. 1 8
155 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 156
diciiiam impellere, quoniam aoinue eai medela, at Α αδελφούς, τούτο πρώτη ελεημοσύνη* ψυχη^ ϊ * ρ έστι
cibus corporis est recreatio. θεραπεία* ή γάρ τροφή τοΰ σώματος ανάπαυσες
έστιν.
L X I X . Caeterum si fratres veslros diligatis, nihil — L X I X . Όμως έάν άγαπήσητε τούς αδελφούς υμών,
eorum auferetis, imovestra communioabitis: esu- ουδέν αυτών άφαιρήσεσθε, ών δέ έχετε μεταδώσετε *··
rientes nutrietis, sitienlibus praebebitis potum, i n - πεινώντας γάρ θρέψετε, διψώσι ποτδν παρέζετε " ,
ductis nudos, visilabitisaegroUnles, carcere inclusis γυμνούς ενδύσετε, νοσοΰντας έπισχέψεσθε, τοίς έν
succurretis pro viribus, peregrinos in vestra tecla είρκταίς ώς δυνατδν βοηθήσετε, ξένους είς τά εαυτών
suscipielis lubenter, neminem odio prosequemini. σκηνώματα προθύμως άποδέξεσθε, μηδένα μισήσετε.
Quo modo auteni pie vivere oporteat, voe attenios 'Ος δέ δείεύσεβείν, εύγνωμονοΰντας υμάς δ υμέτερος
vester docebit animus. Vewim ante omnia, si et διδάξει νους. Πρδ δέ πάντων, εί κα\ δεί ύμίν λέγειν,
vobis dicere necesse sit, frequenter conveuite, uti- συνεχέστερον συνέρχεσθε, είθε καθ' ώραν, έπεί γε
Μ

nam singulis horis, alioquin conventus stalis die- έν ταίς νενομισμέναις τής συνδδου ήμέραις. Έάν
Μ

bus. Nam si hoc ίςρ eritis, intra rauros estis aayli; γάρ τούτο ποιήτε **, έντδς τειχών ασυλίας έστέ*
perditionis quippe initium est ista desertio. Ne i g i - άρχή γάρ άπωλείας άποταξία. Μήτε ούν προφάσει
tur quis, pretextn quodaoimo erga frairem pusillo Β μικροψυχίας τής πρδς άδελφδν άπολειπέσθω τις
, β

ac iniquo s i l , desistat couvenire. Si enim aliquis τοΰ συνεδρεύειν. Έάν γάρ τις υμών *· άπολειφθή
Testrum a congregatione destiterit, cum iis reputa- τοΰ συνάγεσθαι, τών σκορπιζόντων τήν Χριστού Έ κ ­
bitur qui Gbristi dissipant Eccle3iam, et ut ejus κλησίαν λογισθήσεται, κα\ ώς τών κατά τών τοΰ Χρι
discipulorum inimicorum princeps panietur atque στοΰ μαθητών ύπάρξας κολασθήσεται καί μετά, Τ

cum adulteris ejicietur; nam tanquam adulter, μοιχών άποβληθήσεται · ώς γάρ μοιχδς ύπδ τού έν
Μ

per spiritum in ipso exsistentem, praetextu qoodam αύτφ πνεύματος προφάσει 117 τινδς έαυτδν άφώρι-
sumpto, seipsum separavil, et malo locum contra σεν, κα\ τψ πονηρψ κατ' αύτοΰ χώραν έδωκε πρό-
se dcdit, ut ovem raperei, nimirum extra caulas βατον άρπάσαι " , ώς μανδρών έξω εύρεθέν.
Inventam.
L X X . Porro episcopum νestrum audite, omoera- L X X . Πλήν τοΰ επισκόπου υμών άκούετε, κα\ τι­
que ei bonorem tribuere ne cessetis : scitote quod μήν πάσαν αύτψ απονέμοντες μή κάμητε, είδοτες ·*
per illum adducimini ad Christum, et a Christo ad δτι προφάσει τή πρδς αύτδν είς Χριστδν φέρετε, άιτό
Deum. Adducenti ergo multipUciter retribuite. Ho- δέ Χριστού είς θεδν αναφέρετε · καί τψ προσενέγ-
11

norate Christi tbronum. Quandoquidem et Moysis Q καντι πολυπλασίως άνταποδίδοτε θρόνον ούν Χρι­
calhedram bonorare jussi estis, quamvis in ea p r a - στού τιμήσετε · δτι κα\ Μωύσέως καθέδραν τιμφν
Μ

sidentes peccatores habcaotur. Alque baec quidem έκελεύσθητε, κάν οί προκαθεζόμενοι αμαρτωλοί νομί-
Tobis sufficienter siot dicta. Zacchaeo aatem qua ζωνται·*. Κα\ ταύτα μέν ύμίν αύτάρκως εΓρηται*
ratione ioculpate vivat, superflaum puto diccre; cum αύτψδέ, πώς άμέμπτως βιούν, περιττδν ηγούμαι
etiam illius qui me docuit probus sit discipulus. λέγειν, δπότε τοΰ κάμε διδάξαντος δόκιμος ύπάρχη
μαθητής.
L X X I . Y e r u m , fratres, nonnulla ut audiatis L X X I . Πλήν, άδελφο\,ένιαού χρή άναμένειν άκούειν,
exspectare non oportet, sed ex vobis ipsis quod άλλά κα\ άφ* εαυτών τδ εύλογον νοείν. Ζακχαίος μόνος Μ

aequum est iiiielligere. Zacchaeus solus, se lotum ύμίν όλος έαυτδν άσχολεϊν άποδεδωκώς, κοιλίαν έχων
quo vobis vacet tradens , cum ventrem babeat, s i - κα\ έαυτψ μή εύσχολων, πώς δύναται τήν άναγκαίαν
bique non provideat, quo inodo potest cibuni ne- πορίζειν τροφήν ; ούχ\ δέ εύλογον έστι πάντας υμάς
cessarium comparare ? Nonne vero juslum est, ul τοΰ ζήν αύτοΰ πρόνοιαν ποιείν, ούκ αναμένοντας
Μ

omncs vos victus ejus curam geraiis, neque ex- αύτδν Ομάς αίτείν, τούτο γάρ προσαιτοΰντός έστιν
specletisut petat a vobis? hoc etenim roendico μάλλον δέ τεθνήξεται λιμψ, ή τούτο ποιείν ύποσταίη
convenit, polius autem peribit fame, quam id facere ^ 118 Πώςδή κα\ ύμείς ού δίκην ύφέξετε, μή λογι-
sustineat. Et qua ralione vos poenas non dabitis, si σάμενοι δτι άξιος έστιν δ εργάτης τοΰ μισθού αύτοΰ;
non reputaverilis, dignoui esse operarium mercede κα\ μή λεγέτω τις* ούκούν δ δωρεάν παρασχεθείς λόγος

VARIi£ LECTIONES.
μεταδώσητε C. Tum idem θρέψητε.
Μ
παρέχετε (lege παρέξητε D ) C, qui deinde exh. ενδύ­
1 1

σετε — έπισκέψησθε— βοηθήσητε — άποδέξασθε — μισήσητε. συνοένεσθε, είσθε ρ. συνέρχεσθε^

1 1

είθε Ο. " τ α ί ς Ο. *Mla Ο c. S , ποιείτε C. Tum άσυχίαςρ. ασυλίας Ο. " I l a O c. S. τή C. •·Ομων

Ο pr. man. V b b . κα\ώς τών κατά τών τοΰ Χριστού μαθητών ύπάρξας κολασθήσεται, accesserunt exO.
t T

Snbsequene καί addidi ex conjectura.' βληθήσετε Ο , qui tum μοιχόν. "άρπάσει S. Tum ευρεθέντα C.
18

Μ
ίδότες Ο. 1 1
G legi vult φέρεσθε et αναφέρεσθε, atque banc scripturam in versiooeLatina seculus est.
Hectius # proposuit φέρεται et αναφέρεται (sc. ή τιμή), cfr. supra c 66, ubi idem legilur iisdem pene
verbia. Praeterea cura C l scribendum προφάσει τής (sc. τιμής) πρδς αυτόν. Yerlendum itaque: Seientes,
quod sub specie honnris »n ipsum (episcopum) collali fertur (bonor ille) in Ghristum et k Gbristo ad Deum
refmur S. M
άνταποδίδοται Ο. " τιμ-Λσατε C. Tum Μωύσέος Ο. I l a Ο c. Turriano l . c , νομίζονται C.
u

M
Fortasse legenduin μόνοις S. Tum όλως Ο. αύτοπρόνοιαν ρ. αύτοΰ πρόνοιαν Ο.
M
Ila Ο c. S ,ύπο»
9 1

στέη C.
157 CLEMENTINA. — HOM1LIAIV. 158
•πωλείται; Μή γένοιτο. ΕΓ τις γάρ έχων, πόθεν ζήν, Α sua · ? Nec dicat altquis an ergo gratis datos ser-
λάβη , ούτος πωλεί τδν λόγον, εί δε μή έχων του ζήν
Μ
mo venditur? Absit! Nam si quis, qui liabel unde
χάριν λαμβάνει τροφήν, ώς κα\ ό Κύριος έλαβεν έν τε vival, accipit, hic vendit sermoneni: non peccat
δείπνοις κα\ φίλοις, ουδέν έχων, δ είσαΰθις τά πάντα vero, si non habens accipiat cibum ad victom, sicul
8 8

ίχων, ούχ άμαρτάνει. Ακολούθως ούν τιμάτε πρε­ et Dominus in coenis et apud amicos accepit, qui
σβυτέρους, κατηχητάς, διακόνους χρησίμους, χήρας εύ uibil habebat, in posterum tamen omnia posside-
βεβιωκυίας, ορφανούς ώς Εκκλησίας τέκνα* άλλά κα\ bit. Convenienler igitur bonoraie presbyteros, ca-
οπότε χρεία τινδς πόρου πρός τ ι άναγκαίον γένοιτο, techistas, diaconos utiles, viduas recte vivenles,
4 8

άμα οί πάντες συμβάλλεσθε. Είς αλλήλους εύσεβείτε, orphanos velut iilios Ecclesia3. Sed et cum ad ne-
μή όκνοΰντες πάν δτιούν υπέρ της εαυτών σωτηρίας cessariam opus erit pecuuia , omnes pariter con-
υπόμενε ιν. ferte. Mutuo exerceie pietatem, nec pigeat omnia
pro salute vestra sustinere.
L X X I I . Καί ταύτα είπών έπέθηκε χείρα τφ Ζακ- L X X I I . Quibus diclis, manum Zacchaeo imposuit,
χαίω λέγων Δέσποτα κα\ Κύριε τών δλων, δ Πατήρ dicens : Here acDomine omnium, Pater ei Deus, tu
κα\ θεδς, σύ διαφύλαξον ποιμένα μετά ποίμνης. Σύ pasloreni cum grege custodi. Tu causa, lu poteslas.
ή πρόφασις , σύ ή δύναμις. Ημείς τδ βοηθούμενον, Nos sumus i i qui adjuvantur; tuadjulor, medicus,
συ δ βοηθδς, δ ίατρδς, δ σωτήρ, τδ τείχος, ή ζωή, ή servator, murus,vita, spes, rcfugium, gaudium, ex-
4λπ\ς, ή καταφυγή, ή χαρά, ή προσδοκία, ή άνά- speciatio, requies; breviter dicam, tu uobis omnia
παυσις* συνελών έρώ* σύ ήμίν τά πάντα. Πρδς es. Ad consequendam salutem aeternam opilularc, l i -
αίώνιον ύπαρξιν σωτηρίας συνέργησον, £ύσαι, φύλα- bera, custodi. Cuncla potcs. Tu enim es Princepe
ζον. Πάντα δύνασαι. Σύ γάρ "Αρχων αρχόντων, κα\ principum, el Dominus dominoruin, Herus regum.
Κύριος κυρίων, Δεσπότης βασιλέων. Σύ δδς έξουσίαν Tu antisliti da polestalem solvendi quse oporlet
τψ προκαθεζομένψ, λύειν ά δεί λύειν, και δεσμείν ά solvere et ligandi qua ligare oportet. Tu doce. T u
δεί δεσμείν. Σύ σόφισον συ ώς δι' οργάνου δι' αύτοΰ 4 1
per eum tanquam per instrumentum Ecclesiam
τήν Έκκλησίαν τοΰ Χριστού σου ώς καλήν H 9 Cbristi tui velul pulchram sponsara tutare. Ad te
νύμφην διαφύλαξον. Σού γάρ έστιν δόξα αιώνιος, eano pertinet xterna gloria, laus, Patri et Filio el
ύμνος, ΠατρΙ κα\ Τίψ κα\ άγίψ Πνεύματι", είς τούς Spiritui sancto, in omnia saecula. Amen.
σύμπαντος αίώνας. Α μ ή ν .
L X X I H . Κα\ ταύτα είπών, μετά ταύτα έφη* "Οσοι L X X i l l . Qua3 cum dixisset, postea infit : Qui-
ποτέ βαπτισθήναι θέλετε, άπδ τής αύριον νηστεύειν cunque baptizari vultis, ex crastino die jejunare
άρξασθε, κα\ καθημέραν χειροθετείσθε, κα\ περ\ € incipite, et singulis diebos manus imposilionem ac-
4 8

ών θέλετε πυνθάνεσθε. Έ τ ι γάρ ήμερων δέκα ύμίν cipite, ac interrogate de quibus volueritis. Adbue
έπιμείναι θέλω. Μετά δε τρείς ημέρας βαπτίζειν enim deccm dies volo vobiscum manere. Post tres
άρξάμενος, έμέ φωνήσας κα\ Άκύλαν καί Νικήτην autem dies, cum baptizare coepisset, vocavit me et
u

Ιφη· Μέλλων έπΙ τήν Τύρον δρμάν μεθ' ημέρας Aquilam et Nicetam, et dixit : Tyrum profecturus
4 8

Επτά βούλομαι έξαυτής υμάς απελθόντος, παρά τή post septem dies volo vo« statim abire, et apud
Χαναανίτιδι Βερνίκη (80) Ίούστης θυγατρί λανθα­ Chananaeam Bercnicen JuSlae Gliam clara bospitari,
48

νόντως έπιξενωθέντας, παρ' αυτής τά κατά τδν alque diligeuter eam percontatosmihi perscribere
Σίμωνα ακριβώς μαθόντας γράψαι μοι. Πολύ γάρ quse ad Siroonem pertinebunt. Multum enim pro-
47

μοι συμβάλλεται, ίνα πρδς αύτδ άρμόσωμαι. Διδ έξ- derit roihi, ut ad id me praeparem. Quapropter
αυτης πορεύεσθε μετ' είρήνης. Καί δή βαπτίζοντα jamjam cum pace pergite. Igitur deserentes eum
4 8

αύτδν έάσαντες, καθώς έκέλευσεν, είς Τύρον αύτδν baplizantem, quemadmodum jusserat, in Tyruni
προήξαμεν τής Φοινίκης. Phoeniciae praecessinius eum.

ΌΜ1ΑΙΑ Δ'. HOMILIA IV.

I. Καισαρείας δέ της Στράτωνος άξιων έγώ Κλή­ I. Caesarea ergo Siratonis egressus ego Cleinens
μης, άμα Νικητής τε καί Ακύλας, είς Τύρον της
4 8 simulque Nicelas et Aquila in Tyrum Phoeniciae
Φοινίκης είσέβαλλον, κα\ κατ* έντολήν 120 Πέτρου intravimus, et juxta Petri mandatum, qui miserat
τοΰ άποστείλαντος ημάς, έξενίσθημεν παρά Βερνίκη nos, bospiiali suinus apud Berenicen , JUSUE Cha-
11
L a c . x, 7«
V A R L E LECTIONES.
"λάβοι C. εΓς αύθις πάντα C.
8 8
τι addidi c. Ο. Vbb. δι' οργάνου, qaae male exciderant e texlu
4 8 4 1

Schwegleriaoo, reposui c. 0 . In eodera seq. inendum δι' αύτώ. Πατρδς καί Τίοΰ κα\ αγίου Πνεύμα­ 8 8

τος. Ο. καθ' ήμέραν C.

4 8
Νικήταν Ο. καθ' Ο.
4 4
Χανανίτιδι μαθόντας lextui dedi ex Ο.
4 8 4 8 47

* δίς Ο. τε add. c. Ο, άμα Νικήτη κα\ Ακύλα είς Τύρον τής Φοινίκης έπορευόμεθα Cod. Reg. 804·
4 8

VARIORUM ΝΟΤΛΕ.

(80) ΒβρτΙχη. Idem iromen Bemices seu Bereni- lala, apud Damasceoum orat. 3, pro sacris imagt*
cea, mulieri αίμοδ^οούση, quam sanavit Cbristus, nibus. COT.
trlbuitur ab alio fabulatore Joannfc Antiocheno Ma-
159 S. CLEMENTIS I ROM. POiNT. OPERA DUBIA.
nauactt flliam, quae lubenussime nos suscepii; atque
uiulto erga me hooore et dilectione erga Aquilam
ct Niceiam concertans, ut familiarie gaudeus ac
confldens, m a g n a nos humanilate prosecuta est,
nosque ad corpus curandum comiter incitavit. In-
tuilus ergo, quod liortaretur ut faceremus breves
inducias, Recte, inquam, agis, dum charitatis i m -
plere inunia festiaas. At ipsi praeferri debet limor
erga Deum nostrum; veremur enim, qui pro multia
animabus contendimus, recreationem nostram an-
teppnere earum saluli.
U. Audimus enim quod Simon Magus, in dispu-
tatione quam cum domiuo nostro Petro Caesareae
babuit superatus , staliroque aufugiens, hic mulla
perpetrat mala. Apud omnes enim sibi obvios Pe-
trum falso calumpians, roullorum abripit animas.
Nam cum ipse sit magus, eum raagum appellat:
et cum sil irapostor, impostorem eum proclamat;
cumque in disputatione per omnia victus ceaserit
ac fugerit, vicisse se profttetur; frequenterque
pracipit Petrum non esse audiendum, quasi vide-
licet sollicitus, ne a pessimo illudantur mago.
ΠΙ. Haec accipiens dominas noster Petrus pra>
misit nos fuluros verborum illius exploratores : ut
si ita habeat, ipse scribentibus nobis edoceatur, et
adveniens arguat eumdem cominus de calumniis
erga se. Quando igitur pro multorum animabus
periculum nobis adjacet, ideo, corporis nostri re-
feciionc ad breve tempus neglecta, a le quae bic
degis certo scire volumus, an vera sint quae audi-
vimus : jamque nobis siugula edissere.
IY. Berenice vero rogata : Haec quidem, inquit,
eo modo se habeni, quo audivistis : caetera vero
ejusdem Simonis, quaB forte ignoratis, audite :
phanusmata enim et spectra ac simulacra in medio
foro quotidie ostendens totam obslupefacit c i v i u -
tem : et procedente eo slatuae moventur, ac multae
umbrae preeuut, quas ipsas dicit esse animas de-
funciorum. Multos autem, qui eum presiigiatoretn
nitebantur ostendere, cum sibi conciliasset, tum
postea, praetextu convivii, mactato bove ipsisque
in escam dato, variis implicuit morbis, dsemoni-
V A R L E LEGTIONES.
Χανανίτιδος G.
9 8
άποπληρούν C.
9 1
Ua S suffraganteO , in cuj. marg. see. man. notavit ίσως δεί.
8 8
Apud G δέδειμεν. 8 8
Ita Ο c. S. πυνθανώμεθα G.
ntbus enim contrariis. τε inserui c. 0 . Idem om. Vbb. αποκαλεί, κα\ πλάνος αύτδς ών πλάνον εκείνον.
9 8
9 8
νενικέναι Ο. 9 7
μάθη G. Tum εκείνων Ο.
έχειν. αυτός S ex cod. Reg. 804 et Epit. c. 45, αύτάς G, 0 . Deest vox apud Anastasium , Cedre-
9 8
num et Nicephorum. έαυτδν εύθύστερον C.
8 8
(81) Excerpunthaec Anastasius Sinaila, Cedrenus
et Nicephorus. Quorum locos apposuit et discrepan-
tiam oralionis enotavit Schhemannus. CUm. p.
541, S. BLISSEL.
(82) ·Ασπερ αύτάς ψνχάς τώτ τεβν\\χότωγ
ναι Λέγει. Mcmoratus codex, αυτός, ut in Epilome.
θυγατρ\τής Χαναανίτιδος Ίου στης· ήτις άσμενέστατα
9 8
ημάς άπεδέξατο> κα\ πολλή μέν τή πρδς μέ τιμή άγω-
νιώσα, στοργή δετή πρδς Άκυλαν καί Νικήτην, διά χ β -
ράν ώς συνήθης πα££ησιαζομένη έφιλοφρονεϊτο, κσΛ
πρδς τήν τοΰ. σώματος θεραπείαν ημάς δεκτικώςκα­
τή πειγεν. Συνιδων ουν δτι βραχεία ν ήμίν ύπέρΟεσιν
ποιεϊσθαι έπέτρεπεν, όρθώς μέν,έφην, ποιείς, επισπεύ­
δουσα τά τής αγάπης άποπληρώσαι μέρη. Προτι­ 91
μητέος δέ ταύτης δ πρδς τδν θεδν ημών φόβος· δέδϊ-
μ ε ν " γάρ υπέρ πολλών ψυχών τδν αγώνα έχοντες της
εκείνων σωτηρίας προτιμάν τήν ήμετέραν άνάπαυσιν.
II. Πυνθανόμεθα γάρ δτι Σίμων ό Μάγος, έπ\
8 1
της έν Καισαρεία πρδς τδν κυριον ημών Πέτρον ζ η ­
τήσεως ηττηθείς, παραχρήμα άποδράς ενταύθα πολλά
κακά διαπράσσεται \ Πάσι γάρ τοίς- ύπεναντίοις
8
παρά τήν άλήθειαν λοιδορών τδν Πέτρον τάς τών
πολλών συναρπάζει ψυχάς. Μάγος τε γάρ αύτδς 8 8
ών, μάγον εκείνον αποκαλεί, καί πλάνος αύτδς ών,
πλάνον εκείνον αποκηρύσσει, κα\ έν ταίς ζητήσεσιν
έπ\ πάντων τδ ήττον άπενεγκάμενος κα\ φυγών
αύτδς φάσκει νενικηκέναι · , καί τού Πέτρου μή δείν
8
άκούειν πυκνότερον εντέλλεται, ώς δήθεν κηδόμένος,
ίνα μή ύπδ δεινού καταγοητευθώσι μάγου.
III. Ταύτα ούν μαθών δ κύριος ημών Πέτρος προ-
απ έστειλε ν ημάς 121 έζεταστάς τών λεχθέντων αύτφ
έσομένους· ίνα εί ούτως έχοι, γραψάντων ημών αύτδς
μάθοι , κα\ έπελθών εξέλεγξη αύτδν εκείνον άντικρυς
97
έφ' ών αύτδν διέβαλλεν. Έπε\οΰν υπέρ πολλών ψυχών
δ κίνδυνος ήμίν πρόκειται, τούτου ένεκεν, τής τοΰ
σώματος ημών αναπαύσεως πρδς βραχύ άμελήσαντες,
παρά σοΰ της ενταύθα διαιτωμένης βουλόμεθα άψευ­
δώς μαθείν, εί άπερ ήκούσαμεν αληθή τυγχάνει· κα\.
λέγοις άν ήδη ήμϊν έκαστα.
IV. *fl Βερνίκη δέ άξιωθεϊσα · Ταύτα μέν ούτως,
88
έφη, έχει ώς ήκούσατε, τά δέ άλλα τά κατ* αύτδν
τδν Σίμωνα, άπερ ίσως αγνοείτε, ακούσατε* φαντά­
σματα τε γάρ κα\ Ινδάλματα έν μέση τή άγορ$ φαί-
νεσθαι ποιών δι ημέρας πάσαν εκπλήττει τήν πά­
1
λιν (81), κα\ προϊόντος αυτού ανδριάντες κινούνται,
κα\ σκιαΐ πολλα\ προηγούνται, άσπερ αύτδς ψυχάς 8 8
τών τεθνηκότων είναι λέγει (82). Πολλούς δέ γόητα
αύτδν έλέγχειν πειρωμένους βιαλλάξας πρδς έαυτδν,
έπειθ' ύστερον προφάσει ευωχίας, βούν θύσας κα\
88
έστιάσας αυτούς, διαφόροις νόσοις περιέβαλεν κα\
κακά τά πράσσεται Ο . Subinde G : Malim inom-
9 4
αξιωθεί Ο. Idem om. conject. Gi. έχει, in cuj. lexlu
9 9
VARIORUM N O T i E .
Videndi, Anastasius, Cedrenus, Nicephorus : p r i -
mus qwest. 20, p. 2 4 2 ; SQCundus Compendit ht$to-
ricip. 173, tertius Hitt. ecd. l i b . n , cap. 27. A c
forle in loco Cedreni reclius scribelur: κα\ έστιά-
σας αυτούς, διαφόροις κα\ δυσιάτοις νόσοις κα\ δαίμο-
οιν υπέβαλε. COT.
 CLEMENTINA. — HOMILIA IV. 163
δαίμοσιν ύπέβαλεν καί Γνα μή πολλά λέγω, πολλούς Α busque subjecit : ac ne plura proloquar, multo*
κακώαας θεδς είναι ύποληφθεις, προς τφ φοβερδν aflligendo
~" deus esse credilur, ei, praterquam quod
β ι

είναι κα\ προτετ(μηται· fonnidabilis est, etiam honore afficitur.

V . "Οθεν ούκ οΓομαι δυνήσεσθαί τινα τοσούτον V . Quoctrca non puto a quoquam ignem tanlum
άναφθέν πύρ σβέσαι. Ουδέ γάρ ένδοιάζει τις περ\ ων accensum posse exstingui. Nemo enim in dubium
εκείνος επαγγέλλεται, άλλά τούτο ούτως 122 X vocat quae ille pollicetur, sed singuli conflrmanl
E 6 t v

διαβεβαιούται έκαστος. Διδ τού μή κινδύνευε ιν υμάς rem ila se babere. Quare ca gralia, ut vos in peri-
χάριν παρακαλώ μηδέν έγχειρήσαι πρδς αύτδν, πρ\ν culum non veniatis, bortor ne quidquam tenlelie
άν Πέτρος Ελθη, δς μόνος δυνήσεται πρδς ·• τοσαύ- adversus eum, ante quam Pelrus venerit, qui cum
την δυναστείαν, τοΰ Κυρίου ημών Ιησού Χριστού sit Domiut nostri Jesu Ghristi probatissiraus disci-
δοκιμώτατος υπάρχων μαθητής, άνταγωνίσασθαι. pulus, poterit solus contra taniam potenliam dimi-
Τοσούτον γάρπεφόβημαιτδν άνδρα, ώς, εί μή κα\ άλ­ care. Tantum quippe meluo bunc bominem, u(,
λοτε πρδς τδν κύριόν μου Πέτρον διαλεχθείς τδ ήττον nisi alias cum domino meo Pelro disceptans disces-
άπηνέγκατο, συνεβούλευσα άν ύμίν κα\ αύτδν πείθειν sissct inferior, consilium dedissem vobis, ipsum
τδνΠέτρον,μήπειράσθαι άντεξετάζεσθαι τφ Σίμωνι. quoque Petrum persuaderetis ne cum Siraone dis-
g pulare niteretur.
V I . Κάγώ έφην Ό κύριος ημών Πέτρος εί ήγνόει VI. Ει ego respondi : Si dominus noster Petrus
δτι αύτδς μόνος κατισχύει τής εκείνου δυναστείας, ignoraret quod ipse solus adversus ejus poienliam
ούκ άν ημάς προπέμπων ένετέλλετο, λανθανόντως τά pravalet, non alique premittendo nos mandasset,
κατά Σίμωνα διαμανθάνοντας αύτφ γράφειν. "Ομως <il clam Simonis gesla discentes ei scriberemue.
έπε\ εσπέρα κατειλήφει, άλών μεταλαβόντες ύπνώ- Porro cum nox venisset, snropto cibo dormivimus.
σαμεν. Έωθεν δέ τις τή Βερνίκη συνήθης έλθών Mane vero aliquis Berenices familiaris veniens
Εφη, τδν Σίμωνα είς τήν Σιδωνα έκπεπλευκέναι, τών dixit, Simonem in Sidonem navigasse, ex suis au-
δέ αυτού μαθητών καταλελοιπέναι Άππίωνα τδν tem discipulis reliquisse Appionem Plislonicem,
Πλειστονίκην " , άνδρα 'Αλεζανδρέα, γραμματικδν virum Alexandrinum, arte grammalicum, paternum
τήν έ πιστή μην, δν πρδς πατρός μοι φίλον δντα ·* meum amicum mihi cognitura, ci Annubionem
έπέγνων, κα\ Άννουβιώνα τδν Διοσπολίτην τινά quemdam Diospolitam, astrologum, atque Aibeno-
αστρολόγον, καί 'Αθηνόδωρον τδν Αθήναιον τφ Ε π ι ­ dorum Atheniensem Epicureae secta3 addictum. Noe
κούρου u
άρεσκόμενον λόγφ. Ε μ ε ί ς δέ, τά κατά aulem edocii res Simonis mane cuncta cum scri-
τδν Σίμωνα μαθόντες, Εωθεν πάντα γράψαντες κα\ psissemus et ad Petrum misissemos, ad ambulatio-
Πέτρω διαπέμψαντες, είς περίπατον άπετραπόμεθα. C nem converlimus gradum.
VII. Κα\ Άππίων άπηντήσατο · · ήμϊν, ού μόνον VII. Ει occurril nobis Appion, non solum eum
μετά τών προειρημένων 123 εταίρων τών δύο, praedictis duobus sociis, sed et cum aliis viris t r i -
6 7

άλλά κα\ μεθ' έτερων ανδρών ώς τριάκοντα, και άμα ginta circiter. Ac simul alque me vidit, salulans et
τφ ίδεϊν με προσαγορεύσας κα\ καταφιλήσας έφη* osculatus a i t : Hic est Glemens, de quo multum ad
Ούτος έστι Κλήμης, περ\ ού ύμίν τής τε ευγενείας VOR sermonem babui, dc illius nobiJitale ac moribus
κα\ της έλευθεροπρεπείας ·* πολύν έποιούμην λόγον, liberalibus; quod vir ex genere Tiberii Gaesaris, et
δτι άνήρ πρδς γένους Τιβερίου Καίσαρος ών κα\ πά­ in omni Grseca disciplina exercilatus, a barbaro
σης Ελληνικής παιδείας ·· έξησκημένος,δπδ βαρβά­ quodam, qui vocatur Petrus, fraude compulsus
ρου τινδς, τήν προσηγορίαν Πέτρου, τά τών Ιου­ essei ad peragendos ac praedicandos Judaeorum r i -
7 5

δαίων ποιείν κα\ λέγειν ήπάτηται. "Οθεν άξιώ συνα- tus. Quare rogo, ut me in illo corrigendo adjuve»
γωνίσασθαί μοι πρδς τήν διόρθωσιν αυτού* κα\ έφ* tis; el coram vobis eum interrogo. Respondeat
υμών αυτού πυνθάνομαι. Λεγέτω μοι, επειδή πρδς mibi, quandoquidem arbilralur, quod se, ut pieia-
τδ εύσεβεϊν έαυτδν άποδεδωκέναι νομίζει, πώς ούχ\ tem coleret, dediderit, quo modo non maxime im«
τά μέγιστα ασεβεί, καταλιπών μέν τά πάτρια,7 1
pius sit, qui patrios dereliquerii, declinaverit vero
άποκλίνας δέ είς Εθη βάρβαρα. Β ad barbaros mores.
VIII. Κάγώ άπεκρινάμην Τήν μέν πρδς έμέ
7 1
VIII. Et ego respondi : Tuam quidera in me
σου άγαθήν προαίρεσιν αποδέχομαι, τήν δέ άγνωσίαν predaram voluntatem habeo acceplam; at igno-
άποσείομαι. Ή μέν γάρ προαίρεσις αγαθή, δτι, έν
7 1
ralionem amolior. Scilicet, praeclara quidem volun-
οίς δοκεϊς καλοϊς, έν τούτοις είναί με θέλεις* ή
7 4
tas est, quod in iis, quae libi bona videnlur, me
δέ γνώσις ούκ ορθώς Εχουσα φιλίας προφάσει ένε- versari cupis : verum cognitio non recte babens
Ιρεύειν αγωνίζεται. Κα\ δ Άππίων Εφη* Άγνωσία prxtexlu amicitiae insidiari nilitur. Dixit Appion :
V A R l i E LECTIONES.
• lla Ο c. D , τό, C.
l
·• Post πρός esl αυτόν in Ο expunclum. · ' Πλειστονίκον Ο.
" δντα Ο et ex conjtscl. G., in cuj. lextu δν. Davisii nolutam eo speclantem S non intellQxisse
videtur. Tum Διοσπολίτην S, Ο , Διοπολίτην G. ·· Ila ex conjecl. C , qui in texlu Επικουρώ ul Ο. ·· άπην-
τάσατο Ο. έτερων Ο. Idem καθ έτερων.
6 7
· Ua inleilige lectionem Olloboniani έλευθερωπρεπείας cuin
1 β

cod. Reg. 804, έλευθεροτροπείας C. ^βροιιβπάσαν Έλληνικήν παιδείαν, uti seinper loquuntur idonei
β

scriptores. Vide Epit. c. 46. D. τών inserui c. 0 .

7 0
ha 0 c. Gl el S , καταλειπών (sic) C. Dein έθνη
7 1

eod. Reg. 804. Έγώ C. ημάς ρ. ή μέν Ο. "δοκεϊν Ο.

7 4 7 1
165 S. CLEMENTIS I fAOM. PONT. OPERA DUBIA. 164
Num ignoratio tibi vidclur, patrios ritus servando Α aot είναι δοκεί, τά πάτρια Εθη φυλάττοντα τά
u

aenlire curo Gracis? Et ego respondi : Qui vitam Ελλήνων φρονείν; Κάγώ άπεκρινάμην Τδν εύσε-
pie agere statuit, non omnino debel servare patria βεϊν · · προαιρούμενον ού πάντως φυλάσσειν δεϊ τά
Instituta, sed servare quidem, si pia sint, abjicere πάτρια, άλλά φυλάσσειν μεν έάν ή ευσεβή, άπο­
vero, si sint impia. Usu enim venire solet, ut a l i - σείεσθαι 124 & tav άσεβη τυγχάνη. Ενδέχεται
quis, patre impio natus, velit vivere pie, patrie γάρ τινα πατρδς άσεβους δντα, εύσεβειν βουλόμενον,
mores sequi nolens. Excepil Appion : Quid ergo ? τψ μή τού πατρδς άκολουθείν σεβάσματα Κα\ ό
patrem tuum ais malae vitae exstilisse? Respondi μέν Άππίων άπεκρίνατο· Τί ουν; τδν σδν πατέρα
ego : Non quidem erat malae vitae, sed malae opi- έφης κακού βίου γεγονέναι; Κάγώ έφην Κακού μέν
nionis. Et Appion : Quae illius fuerit mala senlen- ούκ ήν βίου, κακής δέ ύπολ*ψεως. Κα\ ό Ά π π ί ω ν
tia, cupio audire. E l ego dixi : Quod falsis ac pra- Τις ήν ή κακή αυτού υπόνοια άκούσαι θέλω. Κάγώ
vis Grecorum fabulis habuit fidem. Atque Appion έφην "Οτι τοίς τών 'Ελλήνων ψευδέσι κα\
Τ 8
κα- 7 8

sciscitatus est : Quaenara sunt hae Graecorum falsae κοίς έπίστευε μύθοις. Κα\ δ Άππίων έπύθετο' Τ ί ­
ac pravae fabuke? Respondi : Non recia de diis νες είσΐν ούτοι τών Ελλήνων οί ψευδείς τε κα\ 8 8

opinatio; quain, si aequo animo fers, cum discendi κακοί μύθοι; Κάγώ έφην Ή περί θεών ούκ όρθή
cupidis audies. δόκησις, ήν έάν μακροθυμής, άκούση μετά τών φιλο­
μαθών.
IX. Quare anle disserlationem jam secedamus in IX. Διδ πρδ τών διαλόγων είς τινα ήσυχώτερον β ι

quieliorem aliquem locnm, ubi vobiscum disseram. ύποχωρήσωμεν ήδη τόπον ενταύθα ύμίν διαλεχθήσο-
Quod aulera velini seorsum colloqui causa haac est, μαι. Τού δέ ίδιολογεϊσθαί με βούλεσθαι αιτία γέγο-
quia non acccdunt sincere plerique, neque eiiam νεν αύτη , επειδή ούχ οί πολλοί ουδέ οί φιλοσο-
8 1

omnes pbilosophi, ad judicandum de rebus. Multos φούντες αύτο\ άπαντες γνησίως προσέρχονται τή τών
eiquidem novimus, eorum quoque qui de se ob δντων κρίσει. "Ισμεν γάρ πολλούς κα\ τών έπΙ φαο-
philosophisc professionem magniflce senliunt, inani σοφίςι μεγαλοφρονούντων κενοδοξούντας, ή χρημα­
8 1

gloria duci, aut lucri cupidiiaie non aulem, virlutis τισμού χάριν περιβεβλημένους τδν τρίβωνα κα\ ούκ
amorc indui pallio : q u i , si non invenerinl id pro- αυτής αρετής ένεκεν, οίπερ, έάν μή εύρωσι δι' δ
pter quod pbilosopbautur, vertunt ae ad cachinnos. φιλοσοφούσιν, έπ\ τδ χλευάζειν τρέπονται. Διά δή
Ob islos ergo aplum aliquem locum eligamus, in τούς τοιούτους έπιτήδειόν τινα πρδς τδ Ιδιάζειν τόπον
quo soli simus. έπιλεξώμεθα.
X . Tum quidam ex illis, vir dives, qui agrum Q Χ . Καί τις έν αύτοίς πλούσιος άνήρ, κα\ διά : m -
possidebat frondibus elegantissime ornalum, d i x i l : τδς χώρόν τινα 125 P^ έαυτδν κεκτημένος παμ­TO

Qaaudoquidem vebcmenter adurit a?stus, paulu- μήνων φύλλων \ έφη· Επειδή σφόδρα καύμα έπι-
8

lura a civitate ad horlos meos secedamus. Et pro- φλέγει, βραχύ τής πόλεως είς έμούς κήπους ύπο­
8 8

grcssi consederunt, ubi pura erant gelidorum lali- χωρήσωμεν. Κα\ δή προϊόντες έκαθέζοντο, ένθα ήν
com fluenla, et arborum omnigenum tegmen viride. καθαρά ψυχρών ναμάτων γεύματα κα\ δένδρων παν­
Ibi ego lubens sedi, et reliqui circa me; qui s i - τοίων χλοερά σκέπη. Ένθα έγώ ασμένως έκαθεζόμην
lcnles, pro voce qua me rogaturi erant, per ilxos κα\ οί λοιποί περ\ έμέ, κα\ ήσυχάζοντες, άντ\ τής
in me oculos clare videbantur quain proiniseram μελλούσης άξιου ν με φωνής, διά τού άτενίζειν είς
demonstralionem poscere. Itaque sic loqui coepi : έμέ δήλοι ήσαν τής υποσχέσεως τήν άπόδειξιν απαι­ 8 1

τούντες. Κα\ δή ούτως λέγειν ήρξάμην

X I . Multa esl, viri Gracci, differentia intcr verila- X I . Πολλή τις, ώ άνδρες Έλληνες, ή διαφορά τυγ­
tcm atque consueludioem. Veritas enim sincere χάνει (85) αληθείας τε κα\ συνηθείας. *Η μέν γάράλή-
quaesita invenihir : consueludo autem, quaecunque θεια γνησίως ζητούμενη ευρίσκεται, τδ δέ έθος,
assamatur, seu vera, seu falsa, temere a se ipsa ^οποίον άν παραληφθή, είτε αληθές είτε ψευδές, άκρί-
ConGrmatur; nequecum vera esl, laeialur is qui as- τως ύφ' εαυτού κρατύνεται, κα\ ούτε άληθεί δντι 8Τ

VARliE LECTIONES.
f i
άγνωσίας sine σοι Ο . 7 8
άσεβείνΟ in ΙβχΙιι,ίσως εύσεβείν a l . man. in marg. ha scripsi c. Ο ver-
7 7

borum μή τψ ordineinverso, μή θέλειν τψ τού πατρδς άκολουθεϊν G.Tum μέν post δ om. Ο. T ^ d e e s t in 7 8

Ο. · κ α ί ο η ι . Ο .
7
τ ε inseruic. Ο . l l a Ο c. S , ήσυχότερον C.
88 8 l
αύτη S, Ο , αυτή C. » μέγα φρο-
8 8 8

νούντων Ο. 8 4
παμμιούσων φύλλων C. Prior vox dubio proculestbarbara, nec satis liquel quid sil reponen-
dum.Forte παμμίκτων φύλλων, namposlca παντοίων δένδρων meminit. D.Grediderim legi posse παμμήνων
φύλλων, ut significentur arbores per otnnes nienses foliis abundantes, ettam media aestate. Gl. Prelerea
conjcclaveril aliquis παμμυρίων. Sed maxime placel, quod propusuit Lobeckius Aglaopb. p. 107, πα·χ-
πλούσιον φύλλων β,παμμούσων φύλλων Ο. Golelerius vocem παμμιούσων in calce edilionis suai muiavit i n
παμμούσων. 8 8
Ita Ο c. S , βραχύ τή C , qui conjecit βραχύ τι. · υποθέσεως S.
8
Ita conj. G, ixi c u j .
8 7

lextu αληθές. E l Ο. αληθές, iDiuarg. ai. man. ίσως άληθεί.

VARIORPJM N O T J E .
(83) Διαφορά τυγχάνει. Totnm capul codem τύχη, et πατρψαν scribitur, ilcm rectius άληθεύοντι.
modo babeiur in Ecioqit Damasceni capite Περ\ COT.
συνηθείας πονηρή:, c l c , nisi quod oniitlilur vox
165 CLEMENTINA. — HOMILIA IV.
αύτφ ήδεται ό παραλαβών, ούτε ψευδεϊ άχθεται. Ού Α
γάρ κρίσει, άλλά προλήψει δ τοιούτος πεπίστευκεν,
9 9
γνώμη τών πρδ. αύτοΰ έπ' άδήλω τύχη τήν Ιδίαν 9 9
έπιδεδωκώς ελπίδα. Κα\ ούχ Εστι £αδίως άποδύσα-
σθαι τήν πάτριον · · περιβολήν, χάν πάνυ αύτψ δει·»
χνύηται μωρά χα\ χαταγέλαστος ούσα.
Χ Π . Αύτίχα γοΰν Εγώ τήν πάσαν Ελλήνων παι-
δείαν χαχοΰ δαίμονος 126 χαλεπωτάτην ύπόθεσιν εί­
ναι* λέγω. 01 μεν γάρ αυτών πολλούς θεούς είσηγή-
σαντο, χα\ τούτους χαχούς χα\ παντοπαθεϊς· ίνα δ τά
Ιμοια πράττειν θέλων μηδέ αίδήται , δπερ εστίν
91
ανθρώπου ίδιον, παράδειγμα Εχων τών μυθολογουμέ-
νων θεών τούς χαχούς χα\ άσεμνους βίους* τψδέ μηδέ
αΐδεϊσθαι ουδέ ελπίδα μετανοίας δ τοιούτος εμφαίνει.
"Αλλοι δέ είμαρμένην είσηγήσαντο, τήν λεγομένην
γένεσιν· , παρ' ήν μηδέν πάσχειντις ή ποιείν δύνα-
1 Β
ται·· . Όμοίως ούν xa\ τούτο τψ πρώτψ ταύτδν έ­
στιν. Νομίσας γάρ τις δτι παρά γένεσιν ούδε\ς ούτε
πάσχειν ούτε ποιείν τι δύναται , (5αδίως έπ\ τδ
94
άμαρτάνειν Ερχεται, χα\ άμαρτών ού μεταμελεϊται
έφ' οΤς ήσέβηχεν, άπολογίαν φέρων δτι ύπδ γενέσεως
αυτά ποιείν έξηναγχάζετο* χα\ ώς τήν γένεσιν χατορ-
θώσαι μή δυνάμενος, έφ* οίς έξαμαρτάνει ουδέ τδ
9 9
αίδείσθαι έχει.
XIII. "Αλλοι δέ άπρονδητον φοράν είσηγούνται, ώς
αυτομάτως τών πάντων περιφερόμενων, ούδενδς έφε-
στηκοτος·· δεσπότου. Ταύτα δέ ούτω νομίζειν, ώς
είρήκαμεν, πασών δοξώντυγχάνει ούσα χαλεπωτάτη.
*0ς γάρ ούκ δντος τοΰ έφεστώτος κα\ προνόουμένου
* r t ίχάστφ xb χατ' άξίαν" 127 απονέμοντος, παν C
166
eumit, neque cum falsa, cotitrislalar. Non enira j u -
dicio, sed prasumpta opinione is credidit, iucerta
fretus fortuna, majorum scilicet placilo suam ipsius
epem confisus. Nec facile est exuere haeredilarhim
eentenliae amictum, licetei penitus ostendatur glul-
tas ac ridiculus.
XII. Jam igitur ego universam Graecorum doctri-
nam dico esse perniciosissimam mali daemonis dis-
ciplinam. Alii enim illorum induxerunt roultos deos,
eosque malos omnibusque obnoxios perturbalioni-
b u s : utqui similia palrare velit, non erubescat,
quod est hominis propriom, dum pro exemplo ha-
bet labulosorom dcorum pravos et inhonestos mo-
r e s ; ex eo autem quod neque erubescit, poeniten-
liae is nec spem ostendit. Alii vero fatum seu gene-
s l n
invexerunt, pweter quam nemo quidquam vel
facere vel paii potest. Simililer ergo et boc idom
est com primo. Existimans enim aliquis, neminem
praeter genesin quidquam vel pali vel facere posse»
facile ad peccandum accedit, et posl peccatum non
ducitar poenilentia impie gestoruni, affertque pro
dcfensione, quod a genesi ita facere coactus e i i :
et quasi qui nequeat corrigere genesin, neque vere-
cnndiam babet in peccatis.
XIII. A l i i vero inlroducunl providenliae experlem
casum, ac si omnia sponte sua circumferantur,
domino nullo praesidente. Haec autem ita censere,
ut diximos, omnium sententiarum est perniciosis-»
sima. Tanquam enim nullus sit prases ac proviaor
8» I« P
8 i n l i s <
° <K«ributor, omne quod iieri
e r o m e r i l

poiest, facile ob nietus vacuitatem perpetranl.

δτι δύνανται διά τήν άφοβίαν ευκόλως δρώσιν··. "Οθεν
Quare v i x , ac ne vix quidem, qui isla opinantur,
ού £αδίως, ή τάχα ουδέ δλωςοί τά τοιαύτα φρονούν-
boneslam ducunt vilam : quia ingruens, qoo con-
τες σωφρονίζονται* τδν γάρ επιστρέφοντα κίνδυνον ού
verti poterant, periculum non pravident. At vero
προορώνται. Ό δέ τών, ώς ύμεϊς φατε (84), βαρβά­
doclrina eorum , quos barbaros Judaeos vocalis,
ρων Ιουδαίων λόγος ευσεβέστατος έστιν, ένα Πατέρα
maxime est p i a ; quae unum Patrem etOpificem to-
κα\ Αημιουργδν τούδε τοΰ παντδς είσηγούμενος, τή
tius hujus mundi inducit, natura bonum ac juslum:
φύσει άγαθδν κα\ δίκαιον άγαθδν μέν,ώς μεταμελο-
bonum quidem , ut qui poenitcnlibus veniain deli-
μένοις χαριζόμενον τά αμαρτήματα, δίκαιον δέ, ώς
clorum concedat, juslam aulem, m qui unicuique
έκάστψ μετά τήν μετάνοιαν · · κατ* άξίαν τών πεπρα
post poenitenliam pro faciorum lnerilis irrogeu
γμένων έπεξιόντα.
XIV. Ούτος δ λόγος, εί κα\ μΰθος ών τυγχάνει, εύ- j> X I V . Haec doclrina, etiam * i fabula esscl, cum

VARIiE LECTIONES.
* γάρ om. 0 . · · τύχη om. Joan. Damascenus, qui tolum capul repeliit in Eclogit: aique delcndam
vocem censet D, S. Tum add. Ιδίαν c. 0 et ex Supplendis Cotelerii. · · πατρψαν Joan. Dam. Tum
δεικνυηταιβ . δείκνυται C, 0 . Ila 0 C; S , αίδείται C.
9 1
Gfr. bom. xiv, 5, 4. Γένεσις significal in
9 9

libro nosiro aslrologicum coeli statum sive couslellalioiieiD, iu qua quis natus est, τδ τής γενέσεως δ:ά-
θεμα. Hom. xiv, 6. Aslrologia esl της γενέσεως επιστήμη. Hom. χιν, 5. S. Ila D , τι — δύνασθαι C, 9 9

Ο. Ερίι. c 49 : κα\ παρ* αυτήν ούτε πάσχειν τινά δυνατδν είναί φασιν, ούτε ποιείν. Ila scripsi c- Ο , 9 9

ούδε\ς ούτε πάσχειν Εχει G , qui ούτε ποιείν ex Epit. reponenduni esse recle vidil; ούδε\ς ούτε ποιείν ούτε
πάσχειν Εχει S. Ila Ο c. S* καθορθώσαι G.
9 9
άφεστηκότος Ο , in marg. a l . man. έφεστηκότος.
9 9

^καταξίαν Ο. Tum δύνανται cod. Reg. 804 , δύναται C. Ο . δράσει Ο. »' μή μετανοούντι cod. Rrg.
9 9

804 et Emt. c. 50, quod pneslat. Tum καταξίαν 0 . Idem deinde έπεξιόντα c. cod. Reg. 804. (Epif. c.
50), έπαξίονταΟ.
VARIORUM N O T i E .
(84) Ώς ύμεΐς φατε. Non soli gentiles appella- lii Platonici, qui apud Eosebium Prapurat. etang.
liant Judseos et Clmstianos, barbaros; sed el ipsi lib. x i , cap. 49, et Cyrillum lib. νι» contra Jnlia-
Jud:ti aiqiie Cbristiani eo se nomine donasse repe- num p. 283; per barbarum inlelligit Joannem evan*
riuntur. Discea ex Josepho in prologo librorum De gelistam. Aliud Porphvrii in Opere adversus Cbri-
beilo Judaico. Justino Marlyre Apologia 2, Taliano slianos: Όριγένης δέ "Ελλην έν Έλλησι παιδευθείς λά-
Oratione ad Grcecos ,C\emei\U:A\ex. multisin b>cis, γοις, πρδς τδ βάρβαρον έξώκειλε τόλμημα. Hht. eccL
€t Origene in tomis eontra Ceiaiitn.Elbnicorum vero Eusebii lib. νι, cap. 19. COT.
auciorumillustria sunttestimonia duo: allerum Aine-
 W S. CLEMENTI8 I ROM. PONT. OPERA DUBIA. i ( i S

pin sit, v i l a non esset inutMs. Singuli naraque dum Α σεβής γε ών, ούκ ασύμφορος άν είη τψ βίψ. Τκαστος
cxspectant futurum erga se Dei cuncta intuentis ju- γάρ προσδοκία τού κριθήσεσθαι ύπδ τού παντεπό-
dicium, ad temperate vivendum majorem impetum πτου θεού πρδς τδ σωφρονείν μάλλον τήν δρμήν λαμ­
capiunt. Quod si adeo vera sit docirina, aelemo sup- βάνει. Ει δέ κσΛ αληθής εΓη δ λδγος, άπήλλαξε μέν
plicio liberat eum qui vitam moderatam traduxit, τδνσωφρδνως βεβιωκότα τής αΙωνίου κολάσεως, προσ
simulque pro beneflcio largitur futura a Deo bona ευεργέτηκε δέ τοίς ύπδ τοΰ θεού άιδίοις τε κα\
1 8 8

aeterna el ineffabilia. άπο^ήτοις γιγνομένοις άγαθοίς.

X V . Sed ad primara revertor Graecorum ac genli- X V . Πλήν έπάνειμι έπ\ τήν πρωτίστην τών Έλλή·
liuna opinioneni, quae deos fabulatur muUos, et om- νων δόξαν, τήν πολλούς κα\ παντοπαθεϊς θεούς είναι
nibus obnoxios perturbationibus. Ac ne in res cer- μυθολογούσαν *. ΚαΙίνα μή είς τά σαφή* πολύν ανα­
tas multum insuniam lemporis, dum uniuscujus- λίσκω χρδνον, έκαστου τών λεγομένων θεών τάς ασε­
que eorum qui apud vos d i i nominantur iiupios βείς πράξεις είσηγούμενος, πάντας μέν ούκ άν εΓ-
aclus recenseo, cunctos quidem non dicam illo- ποιμι αυτών τούς έρωτας, τού Διός τε και Ποσειδώ­
rum amores, Jovis, Nepluni, Plulonis, Apollinis · νος, Πλούτωνος τε κα\ Απόλλωνος, Διονύσου τε και
Bacchi, Herculis, ac singulorum, quos neque ipsi
D 128 Ηρακλέους * κα\ τών καθ' Ινα Ικαστον, ών k

ignoratie. utpole !n Gnecoriim Uuerli inslituli, quas ο 0 δ ϊ β 0 τ < Λ & h έ χ TO|&tec Έ λ λ f ό ώ

vitas edocti estis, ut tanquam deorum aemulaiores

νοι, ούς έπαιδεύθητε βίους, Γνα ώς ζηλωτα\ τών θεών
sirailia peragatis.
τά δμοια πράττητε.

X V I . Sed ab ipso maxiino rege Jove ordiar; illius X V I . 'Απ' αύτοΰ δέ τοΰ βασιλικωτάτου Διδς άρξο-
quideoi pater Salurnus, liberis suis, ut soletis r e - μαι, ού δ μέν πατήρ Κρόνος τά ίδια τέκνα, ώς λέγετε,
ferre, devoralis, ct adamamiua falce demessis patri καταπιών, τή έξ αδάμαντος άρπη τού πατρδς Ουρα­
5

COBIO genilalibus, pietatis erga parentes et amoris νού τά μόρια θερίσας, της πρδς γονείς ευσέβειας καί
in liberos iis qiii deorum mygleria aemulanlur osten- τής πρδς τέκνα· φιλίας τοίς τά μυστικά τών θεών
dit exemplnm. Ipse vero Jupitcr patrem eiium vin- ζηλούσι τδν ύπογραμμδν έδειξεν. Αύτδς δέ δ Ζευς Τ

ctum in Tartaro conclusil, et alios deos punil. Pro
iis autero, qui nefandam palrare volunt obscenila-
lem, Melin cum genuissat absorpsit: porro Melis
eral seraen : infantem enim absorberi impossibile.
In defensionem vero eorum qui puerorum indul-
τδν αύτοΰ πατέρα δήσας καθεϊρξεν είς Τάρταρον, κα\
τούς άλλους κολάζει θεούς. Τοϊς δέ ά^ητουργεϊν θέ-
λουσι τήν Μήτιν γεννήσας κατέπιεν ήν δέ ή Μήτις
γονή· βρέφος γάρ καταπιεϊν αδύνατον. Υ π έ ρ δέ
απολογίας παιδεραστών Γανυμήδην αρπάζει· μοι- 8

genl amoribus, rapit Ganymedem; adulteris autcm X°U δέ υπέρ μοιχείας βοηθών αύτδς πολλάκις μοιχδς
c

in sdulierio opem ferens, ipse eaepe moecbus inve- ευρίσκεται· άδελφοφθορεϊν δέ προτρέπει άδελφαίς 8

nitdr. Ad sorores etiam ducendas invitat, congre- συνελθών, "Ηρα κα\ Δήμητρι κα\ τή ούρανισϊ Αφρο­
dienscum sororibus, Junone, Cerere, Venere cce- δίτη, ήν τίνες Δωδώνην λέγουσι· τοις δέ θυγατράσι 1 0

lesli, quam nonnulli Dodonam vocant; iis vero qui μίγνυσθαι βουλομένοις Περσεφόνη συνεληλυθιος παρά­
cum filiabus commisccri cupiunt, cum Proserpina δειγμα πονηρδν έκ 12S μύθων γίνεται. "Αλλατ ω ν

congressus exemplum improbumex fabulis efliciiur. τ ε μυρία ήσέβηκεν, Γνα ύπδ τών δυσσεβών διά τήν
η

Alia quoque innumera impie gessit, at ab impiis ύπερβάλλουσαν άκρασίαν θεδς εΐναι δ μύθος δογμα- 18

hominibus proptcr exsuperantem intemperantiara τισθή.

fabulosum dogma de illius divinilale persuasum
fuerit.
XVII. Homines quidem indoclos aequura videatur XVII. Ίδιώταις έχοις περ\ τών τοιούτων ύπολτρ
circa bas opiniones haud multura indignari. Iis au- ψεων άγανακτείν μετρίως εύλογον. Τοίς δε έκ π α ι ­
lem, qui in litteris inslituti fuerunt, quidnam d i - δείας δρμωμένο'.ς τί δεί κα\ λέγειν; ών τίνες 1 8

cere oportel? qui gramroatici et sophistae esse ge- D γραμματικοί κα\ σοφιστα\ άξιοΰντες είναι τ ά ς τοιαύ-
etientcs bas acliones diis dignasesse affinnant. Gura ^ας πράξεις θεών αξίας είναι βεβαιούσιν. Αύτο\ γ ά ρ ,
enim ipei inconlinenles sint, fabularom accepto pra> ακρατείς δντες, ταύτης τής μυθικής προφάσεως λ α -
lexlu, quasi numinum imitatores, libere perpetrant βόμενοι, ώς δέ μιμηταΐ τών κρειττόνων ά σ ε μ ν α δια-
lurpia. πραττόμενοι πα^ησιάζονται.

V A R l i E LECTIONES.

προσευηργέτηκε Ο .
1 8 8 1
Vbb. τήν πολλούς κα\ — αυθολογούσαν dcs. in Ο . Adnolal S , C e d i d i s s e
πανταπαθεϊς, quod quidem non nisi de Clerico recie lntclligilur. ασφαλή G. Ita S , ' Η ρ α κ λ έ ω ς C ,
8 8

Ήρακλέος Ο , qui subinde scr. καθένα. * Sede pronominum mulala, scribendum : ους (sc. Ιριοτας) ούδε
αύτο\ άγν., παιδ. έλλ. δρμ., ών έπαιδεύθητε βίους. D. · άμα τή cod. Re«. 804. πρδς τά τέκνα C . * τών
8

ύπογραμμών cod. Reg. 804. 8

Γαννυμήδην Ο. 8
άδελφοκτονείν C , άδελφογαμείν Epit. c. 51, άδελφοκοι-
τείν conjrS ex analogia vocis ά^ενοκοιτείν. 1 8
Leg. Διώνην. Han; vox haud rarofv. Jacobn Lex. Myih. p .
260), illa nunquam Venerem significat. Eamdem conjecluram proposuisse video Valckenanim Diatr. in
Eurip. p. 165 cdit.Lips. Intra hom. v, 15 eodem iterum mendo legitur Κύπρις, f\v και Δωδωνην Λέγουσιν»
ubi vide q u a adnolavit C l . Etiam Epilome c. 51, babel Δι.Λ.Ίνην S. γέ C. ForUsee θειος. S .
11 1 8
lia
S, Ο c. cod. Reg. 8 0 i , ψ τίνες C , qui conj. οί τίνες.
169 CLKMENTINA. -- HOMILIA IV. 170
XVIII. Διά τούτο αυτών πολλψ έλαττον οί κατ* Α XVIII. Quocirca multo minus iis aberrant illi qui
άγρδν βιούντες έξαμαρτάνουσιν, ούκ είσηγμένοι ruri degunt, non prave insliluti iu iis, quflnis i m -
14

πονηρώς δ^ ών εισήχθησαν οί ταύτα τολμώντες, έκ buti sunl qui isla audent. qnique a mala erudilioue
παιδείας κακής άσεβεΤν μεμαθηκότες. 01 γάρ έκ παι- impietatem didicerunt. Nam qni a puero per has fa'-
δδς διά τών τοιούτων μύθων μανθάνοντες γράμματα, bulas edocti sunt litteras, cum adhuc lener est ani-
έτι απαλή ούση τή ψυχή τάς τών λεγομένων θεών mus, impias putaiorum deorum acliones iiienli suae
ασεβείς πράξεις είς τδν αυτών συμφύουσι νουν δθεν, inserunt: quare adulta aetale, instar malorum se-
έπαυξηθείσης τής ηλικίας, ώς κακά σπέρματα κατα­ minum in animam dejeclorura, fructum ferunl: et
βληθέντα τή ψυχή τελεσφορούσιν χα\ τδ πάντων χα­ quod est omuium gravissimum, facile non cxscin-
λέ πώτατον, δτι ουδέ έκκοπήναι (5αδίως έστ\ τά έν- dunlur radicatae impietates, quando illi viri facti eas
ιβ

ε^ιζωμένα άσεβήματα, οπόταν άνδρωθεϊσιν αύτοίς graves noxiasque esse intelligant. In qqibus enim
18

χαλεπά είναι νοηται. Έ ν οΓς γάρ (85) έκαστος έκ unusquisque a teneris assuescit, iis geslit immo-
παίδων εθίζεται, τούτοις έμμένειν ήδεται, κα\ ούτως, rari : sicque,quia consuetudo non raulio minus va-
τής συνηθείας ού πολύ έλαττον πρδς τήν φύσιν δυ­ let quam natura, aegre convertuniur ad ea bona ,
ναμένης, δυσμετάβλητΟι γίνονται πρδς τά μή άπ* quae principio in ipsorum animos non fuerunt i n -
αρχής αύτοίς καταβληθέντα τή ψυχή καλά. & jecta.
130 Χ'Χ·< άιδ χρή κα\ τούς νέους μή τοίς δια- X I X . Quare oportet, ut pueri corroplricibu& non
φθείρουσιν άσκείσθαι μαθήμασιν, κα\ τούς έπ\τής exerceanlur di&ciplinis, et qui in flore aeialis sunl,
ΙΤ

ακμής δντας επιμελώς ύποστέλλεσθαι τής Ελλήνων diligenter cobibeantur Grxcorum audire fabulas.
έπακούειν μυθολογίας. Πολύ γάρ άμαθίας χείρονά Mullo enira, quam inscilia, pejor csl eorum scicn-
έστι τά παρ* αύτοίς μαθήματα, ώς έκτων κατ' άγρδν t i a ; quemadmodum ex ruslicis ostendimus, q u i ,
οίκούντων, διά τδ μή παιδευθήναι τά παρ* Έλλησιν quod Graecam non acceperunt eruditionem, pcc-
έλαττον άμαρτανόντων, άπεδείξαμεν. Φευκτέον δή cant iniiias. Fugere igitur oportel tales illorum fa-
τούς τοιούτους μύθους αυτών κα\ τά θέατρα καί τά bulas, et tbealra, et libros, et, ulinam iieri posset!
βιβλία· είθε δυνατδν ήν, κα\ τάς πόλίίς. Κακών γάρ etiam civitales. Malarum eniru inslitutionum borai-
μαθημάτων γέροντες καΊ πνέοντες τοίς συναμιλ- ncs pleni et spirantes, congredienlibus proximis,
18

λωμένοις, ώσπερ λύσσαν , τοίς πλησίον μεταδιδόα-

Ι 8
tanquam rabiem, quse ipsi passi sunt iradunt. Et quod
σιν ών πεπόνθασιν αυτοί. Τδ δέ χαλεπώτατον, δστις esi pessimuni, quicanque apud eos magis est insli-
παρ αύτοίς πλ·.ίον πεπαιδευται, πολλψ τού κατά
1
tutns, pius ab ea, quae secundum naiuram est, r a -
1 8

φύσιν ούτος φρονείν έκρέτραπται.

11
Q tione deflexus est.
X X . Τινές δέ τών παρ" αύτοίς και φιλόσοφοι είναι X X . Quidam autem inter eos, qui et philosophi
άξιούντες τά τοιαύτα αμαρτήματα αδιάφορα τί­ esse glorianlur, ista pcccata faciuni indifferentia,
8 8

θενται, κα\ τούς έπ\ ταίς τοιαύταις πράξεσι χαλεπαί- eosque, qui talibus succensent actionibus, stullos
νοντας ανόητους λέγουσιν. Ού γάρ έστιν, φασ\, τά dicunt. Non enim, inquiunt, haec natura euiU pec-
τοιαύτα τή φύσει αμαρτήματα, δσα θετοίς άπηγό- cala, quaB per latas leges interdicta sunt a primis
ρευται νόμοις ύπδ τών κατ αρχάς γενομένων σοφών, sapienlibus, scilicet quibus exploratum erat, bomi-
1

διά τδ είδέναι, δτι οί άνθρωποι εύριπίστφ ψυχή έπ\ nes mobili facile animo, circa lalia vehementer of-
τοίς τοιούτοις μεγάλως άχθόμενοι πρδς αλλήλους πό- fensos, bellum in se muluo suscepluros : quapro-
λεμον αίρονται. Qv ένεκα νόμον θέντες οί σοφοί τά pter sapieutes, lege posita, isia velut delicta probi-
T

τοιαύτα ώς αμαρτήματα άπηγόρευσαν. Γελοίον δέ 88

buere. Ita vero arbitrari esl ridiculum. Qua euiju
ούτως ύπολαμβάνειν. Πώς γάρ ούχ αμαρτήματα είσι raliune peccaia non sunt, quae tumuhus producuiU,
τά θορύβων 131 φόνων καί ταραχής πάσης n
et homicidia, omnemque conliirbalionem? Nonne
αίτια; ή γάρ ούκ έκ μοιχείας άνακύπτουσι βίων πε- enim ex adullerio oriumur festinae roorles, fami-
ριγραφαΐ, οίκων αναστάσεις, μαγείαι, δόλοι, άπο- liarum perturbationes, niagise, fraudes, angusiiae,
ρίαι κα\ άλλα πλείω κακά;
88
& et plura alia mala ?

X X I . Άλλά διά τί, φησ\ν, ό άνήρ, έάν άγνοή τήν X X I . Sed cur, inquit, vir si ignorat uxorem suam
VARIiE LECTIONES.

> είσηγούμενοι Ο.
lt
Ita S , ούτε G, Ο.
1 8
όπότ' avC.Tum νοήται Ο c. S , νοείται C.
1 8
άσκείσθαι var. 1 7

lect. ap. ioan. Dam. accedente 0 , quam leclionem nierilo cummendat C, άρκείσθαι idein in textu. Dde 1 8

τοίς S. ·· λύσσας 0 . Tum μεταδιδούσιν C. « Ita S , τψ C , τοι 0 . Reponendum pulo : πολλψ τδν κατ*
e

φύσιν ούτος φρονών έκτέτραπται.Ι). Ita Ο c . D , ούτως C.

1 1
lta et Ο, sec. man. in margine, κα\
8 8

διάφορα iii textu. Inde a verbis γελοίον δέ Glemcns suo nomine refntal eam sentenliam, quam anlea
8 8

exposuerat. S. H
πάσης παραχής<:. · Vbb. οίκων αναστάσεις, μαγείαι, δόλοι, άπορίαι accesserunt exO ;
β

var. lecC ap. C posl περιγραφαΐ add. οίκων καταλύσεις, μαγείαι, δόλοι, άπορίαι..

VARIORUM N O T i E .
(85) ΈτοΙςΙγαρ μυθολογίας. Subjungun- banc, omnino cerle amplectendam άσκείσθαι, exer*
tur capiti 11 a S. Oamasceno, a quo cilantur cum ceri, pro άρκείσθαι. COT.
quibusdam parvi momeuii varietalibus, si dcraae
PATROL G R . II.
 !7i S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
adulterare, zelofypia non effertur, non irascitur, Α
ήθη tumultuatur, non bella ciet? Ilaque ista non
sunt natura mala, verum iniqua hominum opiuio
gravia ea facit. Ego autem aio, quod, quamvis illa
non accidant incommoda, ex consoetudine cum
adulterio iit, ut vel marilos deseratur, vel et uxor
insidias struat, -vel labore viri parta moecho prae-
beat; utque peregre profecto conjuge, cum illa ex
aduliero conceperit, metu reprehensionis uteri fe-
lum nitatur labefacere, flatque infanticida, vel, dum
perdit, ipsa simul pereat. Quod s i , cum ea manente
viro, ex moecbo concipiens paril, educaius puer pa-
trem nescit, eum vero qui non est, esse putat; sicque
nioricns, qui paier non est, alieno filio bona
eua den&oquit. Quantaaotem et alia mala ex adul- ^
terii natura orrri soleml Nescimus lanien maloruin
occulta. Quemadroodum enim rabiosus canis, qtios
tangit, interimit, occultissimam rabiero commoni-
cans, ita et adulterii abscondilum malum, etsi
m
εαυτού γυναίκα μοιχευομένην, ού ζι\\ηΧ, ού θυμού»
ται, ού θορυβεί, ού πολεμεί; Ούτως ούκ Εστι τή φύ­
σει τά τοιαύτα κακά, άλλά ή άλογος ανθρώπων δό-
κησις ταύτα δεινοποιεί. Έγώ δέ φημι, δτι, κάν μή
τά δεινά ταύτα συμβαίνη, ενδέχεται συνηθεία τή
πρδς τδν μοιχδν ή τδν άνδρα άπολιπείν, ή κα\ συν­
οικούσαν έπιβουλεύσαι, ή τά τού άνδρδς κόπψ πεπο-
ρισμένα τψ μοιχψ παρασχείν κα\ άποδ η μουντός τού
άνδρδς συλλαβούσαν έκ τού μοιχού, διά τδ αίδείσθαι
τδν έλεγχον, τδ κατά γαστρδς φθεϊραι θελήσαι, καί
γενέσθαι τεκνοκτδνον, ή κα\ φθείρουσαν συμφθαρή-
ναι.Εί δέ, συνδντος τού άνδρδς, έκ μοιχού συλλαβούσα
τέκοι, ανατραφείς δ παις τδν μέν πατέρα αγνοεί, τδν
δέ ούκ δντα νομίζει, κα\ ούτως δ μή πατήρ τελευτών
άλλοτρίψ παιδί τδν εαυτού καταλείπει βίον. Πόσα δέ
κα\ άλλα κακά έκ τής μοιχείας φυσικώς άνακύπτειν
φιλεί! κα\ ούκ ίσμεν τά κρύφια τών κακών. "Ωσπερ
γάρ δ λυσσών κύων τούτους αναιρεί ώνπερ άν ψαύση,
τής αφανέστατης λύσσης μεταδιδούς, ούτω κα\ τής 1 9

ignoretur, posleritalis procurat exscieionem. μοιχείας τδ κρύφιον κακδν, κάν άγνοηται, τής διαδο­
χής τήν έκκοπήν έξεργάζεται.
Χ Χ Π . Verum hoc nunc relinquamus. Illud cerie 132 1 . Άλλά τούτο μέν νύν ήμίν παραλελεί-
Χ Χ ,

scimus omnes, plerumqoe eam ob causam borai- φθω. Εκείνο δέ άπαντες" ίσμεν, ώς έπίπαν έπ\
nes effrenale irasci, propterea bella exorta, factas τούτψ τούς άνδρας άνεπισχέτως δυσχεραίνοντας, πο­
domorum eversiones, ac urbium expugnationes, λέμους τε έπ\ τούτψ έγηγερμένους, κα\ οίκων γε-
9 9

aliaque innumera. Quare ego ad sancium Judseo- νομένας άνατροπάς, κα\ πόλεων αλώσεις, κα\ άλλα
rum Deum smclamque eorumdcm legem confugi; μυρία. Διά τούτο έγώ τψ άγίψ τών Ιουδαίων Θεψ 1 9

cum fldem certo judicio babuissero, quod ex Dei jusio κα\ νόμψ προσέφυγον, άποδεδωκώς τήν πίστιν άσφα-
judicio et lex fixa sit ac deflnha, et anima omnino λεί·° τή κρίσει, δτι έκ τής τού θεού δικαίας κρίσεως
pro meritis eorum, quae gessit, aliquando recipiet. ^ κα\ νόμος ώρισται, κα\ ή ψυχή πάντως τδ κατ'
άξίαν ών έπραξεν οπουδήποτε απολαμβάνει·
11

X X U I . Haec cum dixissem, Appion orationi sub- XXUI. Ταύτα μου είπόντος, δ Άππίων έπήνεγκε τψ
j e c i t : Quid enira? nonne, inquit, et Grsecorum le- λόγψ · Τί γάρ, ούχ\ κα\ oi Ελλήνων, έφη, νόμοι τά
ges mala prohibent, et adulleros puniunt? Ego re- φαύλα άπαγορεύουσιν, κα\ τούς μοιχούς κολάζουσιν;
epondi: Ergo Gracorum d i i , quod contraria legi- Κάγώ έφην · Ούκούν οί Ελλήνων θεο\ τά εναντία τοις
bus faciunt, supplicium merentur. Quo modo autem νόμοις πράξαντες κόλασιν όφείλουσιν. Πώς δέ καί
et coercere me polero, dom existimo deos ipsos σωφρονίζειν έμαυτδν δυνήσομαι, ύπολαμβάνων, δτι
primos una cum adulterio cuncta flagilia perfecisse, οί θεοί αύτο\ πρώτοι άμα τή μοιχεία τά χαλεπά πάντα
nec poenas dedisse, quas ideo magis dare debe- διεπράξαντο, κα\ δίκη ν ού δεδώκασι, ταύτη μάλλον
banc, quia non serviunt cupiditati? Quod si cupidi- όφείλοντες διδόναι, ώς μή δουλεύοντες ε π ι θ υ μ ί α ; εί
lati obnoxii foerunt, quo pacto dii eranl? Et A p - δέ ύπέκειντο , πώς ήσαν θεοί; Κα\ δ Ά π π ί ω ν ·
9 1

pion : Siat oobis pro scopo non dii sed judiceg, in Έστωσαν ήμίν σκοποί μηκέτι θεο\, άλλ' οί δικασταί,
qoos respiciendo, peccare metueraus. At ego excepi: είς ούς άφορώντες, φοβηθησόμεθα άμαρτάνειν. Κ ά γ ώ
Non simile est, ο Appion. Qui enim ad bominem ^ έφην * Ούκ έσθ' δμοιον, ώ Άππίων. Ό μ ί ν γάρ99

respicit, spfe latendi audebit peccare: qui vero Deum πρδς άνθρωπον έχων τδν σκοπδν έλπίδι του λαθείν
jOinnium inspectorem melae loco aninrcae suae propo- τολμήσει άμαρτάνειν, δ δέ θεδν παντεπόπτην τ%
suit, gnarus quod eum latere non possit, clara quo- εαυτού ψυχή 133 δρισάμενος, είδως αύτδν λαθείν
que peccare supersedebiL μή δύνασθαι, κα\ τδ λάθρα άμαρτείν παραιτήσεται.
X X I V . Quae cum audisset Appion, d i x i t : Inlel- X X I V . Ταύτα δ Άππίων άκουσας Εφη · "ΐ^δειν
lexeram, ex quo accepi tibi cum Judaeis esse con έξ δτε ήκουσα Ίουδαίοις σ ε προσομιλουντα, ήλ-
18

suetudinem, te mutavisso sentenliam. Praclare λοιώσθαι τήν γνώμην. Καλώς γάρ είρηταί τ ι ν ι ·
enim a quodam dictum est. : a
Corrumpunt mores bo- ΦΘεΙρονσντ ήθη χρηστά όμιΛΙαιχακαί. Κ ά γ ώ Ιφην ·
* I G o r . xv, 33. Est Menandri versus, qui legi debet: Φθείρουσινήθηχρήσθ'δμιλίαι κακαί.
V A R L E LECTIONES.
*· ούτως C . πάντες0. Tum έπ\ τούτο var. lect. ap. C. SubseqiHtur mendum τάς ρ. τούς i n Ο .
1 T
τα 1 8

add. c. Ο , qui subindeexb. έπΙ τούτψ c. D , έπ\ τούτων C. άγαθψ Epit.c. 51. Subinde τώ Ιουδαίων C .
19

ασφαλή C
3 9
καταξίαν Ο.
31
έπέκειντο Ο. ln eodem desideranlur vbb. κα\ό Άππ'ων.
3 1
ούκ έΟ' Ο . l u 3 9

Ο est άπασι inler ώ el Άππίων expunciura. ^ * σέ om. Ο . 3

175 CLEMENTINA. - H O M I L I A V . ΙΤ1
Ούχούν έπανορθούσιν ήθη άχρηστα όμιλίαι χαλαί. Α ηο$ colloquia mala. Elcepi ego: Igitur mores ma-
ΚσΛ δ Άππίων Ιφη * Σήμερον πεπληροψορήμην τήν los colloquia bona corrigunt. Dixit Appion : Hodie
«ήν έπιγνώναι ένστασιν * διδ σο\ πρώτψ είπεϊν συνε- abunde mihi sit, tuum cerlo agnovisse instilutum:
χωρήσαμεν. Αύριον δέ ενταύθα, εί σοι φίλον εστίν, quare primus ut loquereris permisimus. Cras vero
έπ\ των αυτών φίλων συνελθδντων αποδείξω, δτι οί bic, si tibi videtar, iisdem amicis convenientibus
θεοί ημών ούτε μοιχοί δντες τυγχάνουσιν, ούτε φο- ostendam, quod dii nostri neque adulteri sunt, ne-
νείς, ο&τε παίδων φθορεϊς, ούχ άδελφαίςή θυγα- que interfectores, neque liberorum interemptores,
τράσι πλησιάσαντες* αλλ οί αρχαίοι, τά μυστήρια neque sororum vel filiamm vitialores ; at veteres,
1

μονούς τους φιλομαθείς είδέναι θέλοντες, μύθοις οΤς dum mysleria a solis disceudi cupidis volunt i n -
είρηχας αυτά προεκάλυψαν · . Ζήνα γάρ τήν ζέου- telligi, ea fabulis quas dixisti occultavernnt. Jovem
β

σαν ούσίαν είναι φυσιολογούσιν, Κρόνον δέ τδν χρό- enim ferventem esse substantiam, physica ratione
νον, χα\ Τέαν τήν άε\ ζούσαν τού ύδατος φύσιν. 8 8 asserunt ; Saiurnum autem tempus ; et Rheam
Πλήν, ώς ύπεσχόμην, αύριον, τδ χαθ'έχαστον είδος semper fluentem aquae naluram. Verumtamen, ut
,Τ

Εωθεν ύμίν συνελθούσιν άλληγορήσας, τήν τών δντων pollicitus sum, cras vobis mane convenientibus,
άλήθειαν έχφανώ. Κάγώ πρδς ταύτα έφην · Αύριον, singulas species allegorice exponens rerum mani-
ώς ύπέσχου, ούτως ποίησον · ήδη δέ εντεύθεν κα\ B festam faciam veriiaiem. Ad haec ego d i x i : Cra-
πρδς αυτά, ά μέλλεις λέγειν, άκουσον. stina die, ut promisisti, ita facito. Jaui vero biuc
X X V . Αί τών θεών πράξεις εί μέν, άγαθα\ ούσαι, et adversus ea quae diclurus es audi.
χακοίς μύθοις προεχαλύφθησαν, πολλή τού σκεπά- X X V . Deorum gesla s i , bona cum essent, malis
σαντος δείκνυται κακία, δτι τά σεμνά 134 ^ " α π
fabulis oblecta sunt, magna ejus qui lexit o$ten-
χρυψε κακοίς διηγήμασιν, ίνα μήτις αυτών ζηλωτής ditur malitia, quod honesta pravis occultarit narra-
γένηται · εί δέ αληθώς άσεβη διεπράξαντο, έχρήν tiombus, ne quis eorum fieret imitator. Quod si
τουναντίον άγαθοίς μύθοις αυτά έπισκέπειν, ίνα
8 8
dii vere gesseranl impia, conlra oportebat i|la bo-
μ ή οί άνθρωποι, ώς είς κρείττονας άφορώντες, nis fabulis velare, ne bomines, velut qui in nu-
άμαρτάνειν επιχειρώ σι ν έκείνοις παραπλήσια. Ταύ­ wtfia respicerent, illis consimilia niterentur pec-
τα μου είπόντος, οί παρόντες φανεροί ήσαν αρχήν care. Hac me dicente, qui aderant, non obscure
λαμβάνοντες τής πρδς τούς ύπ' έμού λεχθέντος λό­ videbantur incipere dictos a me sermones amore
γους αγάπης. Κα\ γάρ συνεχώς κα\ έσπουδασμένως prosequi. Etenim frequenler et studiose rogantcs,
άξιοΰντες πάντως-μετ$ ύστεραίαέλθιίν απηλλάγη σαν. ul omnino-poslridie venJrcra, digressi^ont

•ΟΜΙΛΙΑ Ε'.
L Τή μέν ουν έν Τύρω έπιούση ήμερα, καθά συν-
ετάξάμεθα, εις τδν ήσύχιον τόπον *· έλθών, τούς
μέν έτερους μετά τίνων κα\ άλλων ίδων κα\ προσα-
γορεύσας, Άππίωνα δέ μ-h έωρακώς, ήρόμην τού μή
«αρείναι εκείνον τήν αίτίαν. Καί τις έφη, δυσα£0ώ-
στως αύτδν άπ' αυτής εσπέρας έσχηκέναι τδ σωμά-
τιον. Έμού δέ φήσαντος, εύλογον είναι παραχρήμα
δρμήσαντας έπισκέψασθαι αύτδν, σχεδδν οί πάντες
ήξίουν πρότερον διαλεχθήναί με αύτοίς, ειθ' ούτως
χάκείνον έπισκέψασθαι δύνασθαι αυτόν. Μιάς ούν
8 8
πάντων γνώμης γενομένης, λέγειν ήρξάμην.
11. Εχθές , εντεύθεν απαλλαγείς, ώ φίλοι, ομο­
Μ
λογώ δτι, πάνυ φροντίζων υπέρ τής πρδς Άππίωνα
μελλούσης έσεσθαι ζητήσεως, ύπνου τυχείν!35
1C
HOMILIA V .
I. Scquente igilur apud Tytum die, quemackxo-
dura pacli eramus, in quielum locum adveniens,
caeteros quidem cum quibusdam et aliis intuitus
cum salutassem, Appionem vero non viderem,
causam cur ille non adesset rogavi. E l aliqois r e -
spondit, illum ex ipsa vespera segroto jacuisse cor-
pusculo. Guraque ego dixissem, aequum esseutsta-
tim profecli eam visitaremus, fere cuncti deprecati
sunt, ut prius eis edisscrerem ; sic enim postea
possc fleri ul illum inviseremus. Quia ergo una erat
omnium voluntas, Ioqui coepi.
II. Hcri binc abiens, ο ainici, mulium, fateor,
sollicitus de futura adversus Appionem discepla-
j> tione somnum capere non potui. Vigilanle autem
ο υ κ

έδυνάμην. Άγρυπνούντος δέ μου είσέδραμε τά έν me occurrerunt, quae Romae contra illum commen-
Τ ώ μ η πρδς αυτόν μοι με μηχανή μένα. Ην δέ τοιαύ­ Τ
tus fui. Sunt autem b#c. Α puero ego Clemens
τα · Έ κ παιδδς έγώ Κλήμης αληθείας έρών, κα\ ζ η ­ veritatis sludiosus, quserensque animae utilia, et in
τών τά ψυχή διαφέροντα, κα\ είς άνασκευάς κα\ κα- confuiationes ac probationes tcmpus insumens, n i -
τασκευάς δαπανών τούς χρόνους, κα\ μηθέν τέλειον bilque valens veri invenire, in niorbum ex menlis
εύρείν δυνάμενος, ύπδ τής άνοίας έξώκειλα " είς impolenlia deveni. Cumque decumberem, Romam
νδσον. Κα\ δή έμού καταχειμένου, δ Άππίων έπιδη- advenit Appion, patemus amicus, et apud me ho-
μεί τή Τ ώ μ η , πατρικός ών μοι φίλος, κα\ έπιξε- spitatur : audiensque in leclo me jacere, ad me i n -
νουται έμο\, κα\ κλινήρη μαθών πρδς έμέ είσέρ- gressus est, tanquam medieae arlis non imperitus ;
χεται, ώς Ιατρικής ούχ αμύητος, κα\ πυνθάνεται τής atque rogat causam decubitus. Ego vero hominem

V A R L E LECTIONES.
·» προεκάλυψεν Ο , mendose. τού ora. Ο.
8 8
καθέκαστον scr. Ο . * μύθοις add. c. Ο . Idera έπισκέ-
8 7

πτειν, ρ. έπισκέπειν. τόπον noii est in Ο. *> δύνασθαι tcxtui reddidi, postquam omissum eral a Gl et
8 8 8

8. " χ θ ε ς Ο . "έξώκειονίΧ
ITS S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 170
non igflorabam sammo Judaeos prosequi odio, adeo Α κατακλίσεως τήν αίτίαν. Έγώ δέ τδν Ανδρα ούχ
ut el conlra eos multos scripserit libros ; rmnc άγνοών πάνυ Ιουδαίους δι' άπεχθείας έχοντα, ώς
Μ

certe Simonem ipsum in araicitiam admisit non κα\ πολλά βιβλία κατ* αυτών συγγεγραφέναι * ·κα\ ν

quidem ob discendi studium ac eruditionem , sed αύτδν Σίμωνα νΰν ού διά φιλομάθειαν είς φιλίαν w

quia novit eum esse Samaritanum et Judaeorum προσιέμενον, άλλ' επειδή Σαμαρέα αύτδν οΐδε μι-
hostem, adversus quos eliam sil progressus, ideo σοιουδαΐόν τε δντα κα\ κατά Ιουδαίων προεληλυ-
eum sibi conciliavit, quo possit aliquid ab illo con- θδτα, διά τούτο αύτδν προσψκειώσατο, Γνα δύναιτο
tra Judxos discere. κατά Ιουδαίων τι παρ* αύτοΰ μανθάνειν.
III. HaBC ego sciens de Appione, simul ac causam III. Ταύτα έγώ προειδως περ^ τού Άππίωνος, Μ

morbi peliil, respondi simulale, me juveuum more άμα τψ πυθέσθαι αύτδν τήν αίτίαν τής νδσου προσ-
aflectura dolere animo. Ad haecille dixit : F i l i , lan-ποιητικώς άπεκρινάμην, δτι τά νέων πάσχω κα\
Μ

quam patri conQsns narra, quinani sit animi tui
morbus. Gumque iterum iicte vehemens ducerem*
suspirium, quasi veritus fateri amorem, silendo et
vultumdemiuendo suspicionem dedi ejusquod indi-
cari volebam ; at ille revera me raulierem deperire
άλγώ τήν ψυχήν. Ό δέ πρδς ταύτα έφη · Τέκνον,
ώς πατρ\ Οαρσήσας λέγε, τίς σου τής ψυχής ή νόσος;
Έμού δέ προσποιητικώς *· πάλιν άναστενάξαντος,
ώς δή περ\ έρωτος είπεϊν αίδουμένου, διά γε τής
σιωπής 136 ^ ^ κατανεύειν , περί ού ήθελον
Χ α τ ο 4 8

persuasus d i x i t : Nibil i i i vila est, c u i n o n possit

ένδείκνυσθαι, παρεϊχον τήν ύπόνοιαν δ δέ, έρφν ·*
adbiberi remedium. Ipse enim ego, adhuc juvenis, με γυναικδς αληθώς άναπεισθείς, έφη · Ουδέν έστιν
cum in amorem incidissem eleganlissima mulicris, έν τψ βίψ βοηθείας τυχεϊν μή δυνάμενον. Κα\ γάρ
non modo impossibile judicabam illa frui, verum αύτδς, δτε νέος ήμην , έρασθεις γυναικδς άξιολο- 8 1

neque saJutare unquara sperabam : et tamen nactus γωτάτης, ού μόνον αυτής τυχεϊν ήγούμην αδύνατον 1 1

aliquem jEgyplium, roagicis in artibus pcritissi- εΐναι, άλλ' ουδέ προσαγορεΰσαί ποτε ήλπιζον κα\
mum, et contracta cum eo amicitia, amorem δμως, περιτυχών τινι Αίγυπτίψ, πάνυ τά μάγων
lueum dcclaro : ac non solum ille se mihi ad cupila άκριβούντι, κα\ φιλωθείς έκφαίνω μου τδν έρωτα,
omnia I r a d i d i t ; sed largissime mihi gralificans, κα\ ού μόνον εαυτόν μοι παρείχε πρδς πάν δ έβουλό-
etiam carminis per quod potitus fui scientiam non μην, άλλά δαψιλέστερον πρός με φιλοτιμούμενος κα\
invidit: alque per illius hominis occiiltam demon- τήν έπαοιδήν, δι' ής έτυχον, διδάσκειν ούκ έφθόνη-
slraiionem, persuasus magistri munificentia, et se» σ ε ν έ κ δ ε τ ή ς εκείνου λαθραίας υποδείξεως, πει­
mel potitus, amare cessavi. σθείς τή τού διδάξαντος αφθονία, κα\ άπαξ έπιτυ-
* C χών, έπαυσάμην τού έρωτος.
IV. Unde si et tu talc quid boimnum more pate- IV. "Οθεν, εί κα\ σύ τοιούτον τι πέπονθας ανθρω­
ris, mihi confisus depone curas. Intra enim septem πίνως, θάρσησον ήμϊν πρδς τδ άμέριμνον · έντδς
dies omnino te mulieris faciam compotem. His ego γάρ ήμερων έπτά πάντως αυτής έπιτυχεΐν σε ποιήσω.
auditis, meum respiciens ad scopum, aio : Ignosce Ταύτα άκουσας έγώ, είς τδν έμδν σκοπδν αποβλέ­ 8 8

mibi non penitus credenti magiam exstare : multos πων, έφην Σύγγνωθί μοι μή πάνυ πιστεύοντι μά­
quippe jam expertus sum, multa pollicilos ac men- γε ίαν ύφεστάναι · πολλών γάρ πολλά έπαγγελλομέ-
titos. Atlamen movet me ac in spem adducit pro- νων κα\ διαψευσαμένων ήδη πεπείραμαι. Πλήν δυσ-
missio tua. Vereor aulem, dum cogito, forle dae- ωπεϊ με κα\ είς ελπίδας άγει ή σή ύπόσχεσις.
8 4

raones inlerdum magis ad mandala non obedire. Δέδοικα δέ ένθυ μου μένος, μή άρα οί δαίμονες τοίς
μάγοις ενίοτε πρδς τά κελευόμενα ούχ ύπείκουσιν.
V . Respondit Appion : Mihi concede, ut haec plus V . Κα\ό Άππίων έφη· Ταύτα· έμοί σου μάλλον
quam tu c o g n o s c a m . Ne tameu nibil videaris ex me συγχωρεί είδέναι. 137 Πλήν Γνα μή δοκής, πρδς δ
audivisse de eo quod dixisti, disce, qua ratione έφης, μηδέν άκηκοέναι παρ* έμού, μάθε πώς ανάγ­
cogantur daemones obsequi mandatis magorum ; κην έχουσιν οί δαίμονες τοϊς μάγοις ύπείκειν περί
nam sicut fieri non potest, ut miles duci contra- ^ ών κελεύονται · ώς γάρ αδύνατον έστι στρατιώτην
dicat, et sicut ipsi duces n o n possunt imperalori άντειπεϊν τψ ήγουμένψ, αύτοΐς τε τοις ήγουμένοις
non obtemperare (si quis enim praeposilis resislat, ούχ οίον τε παρακούσαι βασιλέως * (εί γάρ τις άντε-
omnino poenas solvct), ita iieri nequit, ut daemones ρεϊ τοις έφεστηκόσιν, πάντως τιμωρίας άξιούται ·)
angelis ducibus suis n o n . subsemant; per quos ούτως αδύνατον έστι τούς δαίμονας μή ύπουργεϊν 8 8

adjurali cedunt Irementes, ut qui bcne noverinl se τοις αυτών ήγουμένοις άγγέλοις, καθ* ών όρκιζόμε-
non obeccutos omnino puniri. Ipsi quoque angeli, νοι φρίττοντες εΓκουσιν, εύ είδότες δτι άπειθήσαν-

V A R L E LECTIONES.

188
D legi vull αγνοώ. A l oratio est ανακόλουθος, cum verbo προϊδών restimalur participium άγνοών.
Alioquin scribenduin esset ήγνόουν. S. άναγεγραφέναι Γ..
4 4
Ejeci c. Ο . αυτήν posl φιλομάθειαν. Tum
4 8

προσιέμενον D , προσέμενεν C, 0. προειδώς scripsiex conject., προιδών C , προϊδώς 0 . Tuni τω 0 ,

8 8

c. D., τού C. προσποιητώς C.

w
προσποιητώς C.
4 8
κάτω νεύειν C.
4 8
Iia 0 , elex conject. C , qui
8 8

έρών in lextu. Vbb. Nihil in vila e&t-unquam spe (rabam) Coieleriana? versioni reddidi, cum excidissent
ap. S. Iia 0 in marg., ήΐΑΐν in lexla. Idem άξιολογώτατος.
8 1
αυτήν, S invila grammaUca. · έμοΰ
8 1 8

C. Ita 0 c. S , δουσωπΛ C. «· ύποργεϊν 0 .

8 8

ι
177 CLEMENTINA. — HOMILIA V.
τις πάντως κολάζονται.. Άλλά κσΛ αύτο\ οί άγγε- Α
8 8
λοι, κατά του κρείττονος ύπδ μάγων όρκιζόμενοι,
ύπείκουσιν, μήπως άπειθείας κριθέντες άπδλωνται.
ΕΙ γάρ μή πάντα έμψυχα δντα κα\ λογισμένα προεώ-
ρα τήν έκ τοΰ κρείττονος δίκην, σύγχυσις άν έγε-
γόνει, τών πάντων στασιαζόντων πρδς άλληλα.
VI. Κάγώ έφην Ούκούν δρθώς έχει τά ύπδ ποιη­
τών κα\ φιλοσόφων λεγόμενα * , ώς έν $δου αί ψυ-
β
χα\ τών άσεβων, κριθεϊσαι έφ' οΤς έτόλμησαν, κολά­
ζονται, οίον Ίξίονος κα\ Ταντάλου Τιτυοΰ τε κα\
Σίσυφου κα\ τών Δαναού θυγατέρων καί δσοι ποτέ
άλλοι ενταύθα ήσέβησαν; Κα\ πώς, είγε ταΰθ' ούτως
*Χ!1 δυνατδν άν μαγείαν ύφεστάναι; Τοΰ δέ
είπόντος, ούτω τά έν $δου έχειν, έγώ έπυθόμην Διά
τί δή κα\ αύτο\ μαγεύειν · · ού πεφοβήμεθα, έπ\
, „_ __. —, —
Τ Ι Γ
μοιχείας πεπεισμένοι τήν έν $δου δίκην ; μοιχεία
γάρ βιάσασθαι τήν μή θέλουσαν ού συντίθεμαι είναι
δίκαιον. Εί δέ τις αυτήν 138 πείθειν επαγγέλλεται,
πρδς τούτο, μετά τοΰ κα\ χάριν όμολογεϊν, έτοίμως
έχω.
VII. Κα\ δ Άππίων έφη* Ού δοκεϊ σοι ταύτδν είναι,
•Γτε μαγεία αυτής έπιτύχοις ·*, είτε πείσας λόγοις;
Κάγώ έφην Ού πάντως δμοιον πολύ γάρ άφέστη-
κεν αλλήλων έκάτερον ό μέν γάρ άκουσαν γυναίκα
τή τής μαγείας βία έπαναγκάσας, ώς Ιπιβουλεύσας
σώφρονι, χαλεπωτάτην υπέχει τήν δίκην · ό δέ λόγφ
πείσας, κα\ έπΙ τή αυτής εξουσία κα\ βουλή ποιησά-
μενος τήν αίρεσιν, ούκ έβιάσατο. Ηττον δέ οίμαιΤ
κολασθήσεσθαι τδνπεπεικότα τοΰ βιασαμένου·τοιγαρ-
οΰν, εί μένπεϊσαι δύνασαι, χάριν έξω επιτυχών, ά λ - C
λως δέ ήδιόν μοι τεθνάναι μάλλον, ή τήν μή βου-
8 8
λομένην βιαίως έπαναγκάσαι.
VIII. Κα\ δ Άππίων, αληθώς διαπορών, έφη* Τί
με χρή πρδς σέ λέγειν; Ποτέ μέν γάρ ώς ύπδ έρω­
τος ένοχλού μένος εύχη έπιτυχείν , ποτέ δέ ώς ούκ
έρών τής επιθυμίας προτιμάς τδν φόβον, κα\ οίει
8 8
πείσας μέν ώς άναμάρτητος (σεσθαι ανεύθυνος, βία
δέ τή τής μαγείας επιτυχών ύφέξειν δίκην. Άλλ' 8 8
αγνοείς ώς τδ τέλος παντδς πράγματος κρίνεται,
δτι γέγονεν, ού τδ πώς γέγονε δοκιμάζεται. Κα\ σύ
δέ, έάν μοιχεύσης, ού δήπου, μαγεία μέν δυνηθε\ς,ώς
άσεβης κριθή σ η , πείσας δέ, τής κατά τήν μοι-
18
χείαν αμαρτίας άπολυθήση ; Κάγώ έφην* Διά τδ έράν
πάντως μοι προκειμένου 139 τυχείν τής ερωμένης,
ανάγκη μέν μοι έλέσθαι θάτερον, αίρήσομαι δέ, ε ί
οίον τε, κολακεΰσαι μάλλον, ή μαγεΰσαι. Άλλ' ουδέ
κολακεία πείθειν αυτήν (&φδιον πάνυ γάρ έστιν ή
γυνή φιλόσοφος.
I X . ΚάΙ ό Άππίων έφη· Ταύτη μάλλον εύελπίς
είμι πείθειν αυτήν δυνήσεσθαι, ώς αύτδς θέλεις,
8 8
εΓπερ γε προσομιλήσαι αυτή δυνάμεθα. Κάγώ άπε­
κρινάμην Αδύνατον. Και δ Άππίων έπύθετο, ε!
VARIifi LECTIONES.
«· άπειθήσαντες C l Ottoboniani ίπειθείσαντες idem valel, άπελθήσαντες C.
y · φλεγόμενα Ο ,
mendose. ' - Olcgil \n indicalivo έχει.
W M
μαγείαν C. Tum έπ\ μοιχεία Ο .
8 8
7 et 8. επιτυχών C. Verum jam vidit S. Idem παίσας raendose.
8 8
••ύφέξιν Ο . " α σ ε β ή σ α ς ϋ . εί addidi c. Ο : quam particulam deesse jaui suspicalus cst S.
7
8»«είσειν0 Ο.
178
per Deuni ab magis adjurali, obediunt, ne iuobso-
quenlise rei pereanl. Nisi enim cuncla aniroa et
ratione praediU juslitiam Nurainis praevidereitf,
oriretur confusio, omnibus nempe mulua seditioiie
laboi anlibus.
VI. Et ego d i x i : Vera iiaque sunt quae a poetis
et philosopbis narrantur, in inferis animas impio-
rum judicari, et pro facinoribus puniri ? Exempli
graiia animas lxionis, Tantaii, TUyi, SUypbi ei
Danai fiiiarum, nec non alios omnes quicunque hic
vixeruut impie. Ac quouiudo, si baec non ita se ha-
bent> poterit magia subsistere? Cumque ille re-
spondisset, ila esse de inferis, ego iiiCerrogavi: et
cur ipsi magiam exercere «on timeinus, qui certi
* — » •»
8 1 ν
sumus de poenis adulterii apud ioferos? Stupro s i -
quidcm nolentero feininam coraprimere, justum
esse uoii asseniior. §ed si quis persuasurum se i l -
lam pollicetur, ad id ego sum paralus, insupevque
babebo graliam.
VII. Excepit Applon : Nonne tibi videtur ideiu
esse, sive per magiara ea poliaris, sive per verbo
ruui suadelam? Respondi ego : Non omuino par
est : mullum quippe dislat unum ab allero; qui
eniin iiivilam muiierem per vim magiae cogit, lan-
quaui insidiator pudicae gravissimas dabil poenas :
qui vero sermone persuasit, atque in ejua arbilrio
ac voluutate posuit electionem, is noD intulit vim.
Miuus autero, opinor, punieiur qui suasit, quam
qui coegit. Quocirca si quidem persuadere poies,
graliam habebo conipoa factus : aliler vero dulciua
mihi mori quam noleuleni vi adigere.
VIII. Et Appion vere dubius auimi dixil : Quid
me libi eflari oporiet? luterdum euim quasi amoris
impatiens frui desideras; interdum vero, quasi noo
ames, metuni anlepouis cupidiui, e l exislimas,
quod, si persuaseris, impune tanquam qui uou
peccaveris evades; sia vero per magicam vioi com-
pos voii fias, poenas dabis. Sed ignoras, cujuscuii*
que negoiii finem judicari, el factum, non facti
niodum expendi. Et vero tu si adulterium conimi-
seris, nunquid, per magiam compoe, lanquam i u i -
pius condemoaberis, per suasiouem vero, ab adul-
D terii peccato absolveris? Et ego respondi: Gum
8 1
amem, omninoque mibi proponam frui aniata, ne-
cesse quidem est ut alterum eligam, malim vero,
8i facultas e s t , adulatione uti, quam magia. Sed
nec blanditiis faciie erit mulierem ad consensum
adducere, valde enim sapientia3 sludiosa est.
IX. £ t Appion : E o magis, inquit, bona me spea
babet, poese ei persuaderi-, quemadmodum cupia, f
si cumea colloqui detur. Ego respondi, iieri nequiU
Appion auiem sciscitalus e s t , num posset ad eam
Τ
Leg. ααγεία c. D , c i . capD.
8 1
ήδιόν S. Ο , ηδειόν C.
8 3
αίρώνΤ). 8 4
Iia w
^
179 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
scribi. Et ego dixi i d quidem fceri posse. Tum Ap- Α έπιστεΐλαι αυτή δυνατόν έστιν. Κάγώ Ιφην Δυνατδν
pion : Jam nocte bac conscribam libeHum, muecbia τούτο γε. Κα\ δ Άππίων έφη· Έ τ ι τή νυχτ\ ταύτη
9 9

laudem; quem tu a me acceptum ad eam mittes; συγγράψω βιβλίον, μοιχείας έγκώμιον, δπερ σύ παρ*
et spero quod flexa consentiei. Atque Appion com- έμού λαβών διαπέμψεις αυτή , χα\ ελπίζω δτι m t -
positara eam epistolani mihi dedit, de qua nocte σθεϊσα συνθήσεται. Κα\ συγγράψας δ Άππίων εκείνο
ista cogitavi quamque opportune recordatus sum τδ βιβλίον έδίδου έμο\ , περ\ ού χα\ έν τή νυχτ\ · Τ

iue babere una cum aliis libellis, quos mecura de- ταύτη ένενδησα, χα\ εύχαίρως Ιχειν αύτδ ύπι-
Τ |

fero. Haeccum narrassem, astantibus ostendi epi- μνήσθην, συν άλλοις βιβλίοις οίς μετ' έμαυτού επι­ 7 8

stolam, cupidisquQ audire reeitavi. Legens autem
d i x i : Haec est,oviri, Grxeorum disciplina, quae lar-
garo praebet ad audaciter peccandum occasionem.
Epistola vcro ita babebat.
X . Amaior amatse (absque nominibue propter le-
ges a stuJtis bominibus saucitas) jussu Amoris, an*
tiquissimi omntum pueri, salutem dicit. Coguovi te
φέρομαι. Διηγησάμενος δέ ταύτα έδειξα τοίς παροΰσι
τδ*βιβλίον, χα\ βουλομένοις έπαχούσαι άνέγνων, χα\
δή άναγνούς έφην Αύτη έστ\ν, άνδρες, ή τών Ε λ ­
λήνων παιδεία, γενναίαν ύπόθεσιν έχουσα πρδς τδ
άδεώς έξαμαρτάνειν. Τδ δέ βιβλίον ήν ούτως έχον.
Χ . Ό έρών τή ερωμένη (άνωνύμως διά τούς έκ τών
άνοήτων ανθρώπων νόμους) έπιταγαίς Έρωτος του
* πάντων πρεσβυτάτου παιδδς χάριν . 140 "Εγνων
7 8

aniinum ad studium sapienliae applicare, et ob vir- σε φιλοσοφία προσανέχουσαν, κα\ αρετής ένεκα τδν
7 4

tuteui aemulari meliorum vitara. Quioam vero me-
uores sint, quaiu inter omnia d i i , et inter bomines
pbilosopbi? Illi namque soli sciunt quaenara ex ac-
tionibus naiura sinl malae aut bonae, ei quaenam per
legam decrela lales, cum oon sint, habeanlur. Jam
ergo adukerium, quod dicitur, nonnulli actionem
malani esse crediderunl, licei omnimode bona s i t ;
naoi ad generis mulliplicationem jussu Cupidinis
exercetur. Est autem Gupido deorum omnium anti-
quissimus; absque enim Gupidine non elemento-
mru, non deoruca, non hominum, Don bmtorum
τών κρειττόνων ζηλοΰσαν βίον. Τίνες δέ άν εΐεν
κρείττονες, ή θεο\ μέν απάντων, ανθρώπων δέ οί φι­
λόσοφοι ; Ούτοι γάρ μόνοι ίσασιν, τών έργων ποία μέν
έστιν φύσει κακά ή καλά,ποία δέ τή τών νόμων θέσει, ούχ
δντα, νομίζεται. Αύτίκα γούν τήν λεγομένην μοιχείαν
πράξίν τίνες ύπειλήφασιν είναι κακήν, καίτοι χαλήν
κατά πάντα ύπάρχουσαν είς γάρ τήν τού βίου πο-
λυγονίαν έπιταγαϊς Έρωτος γίνεται. Έρως δέ έστιν
δ πάντων θεών πρεσβύτατος· άνευ γάρ δή Έρωτος
ού στοιχείων, ού θεών, ούκ ανθρώπων, ού ζώων
άλογων, ού τών λοιπών απάντων μίξις ή γένεσις 7 8

animantium, non caeterorura omnium congressus γενέσθαι δύναται* πάντες γάρ τοι δργανά έσμεν τοΰ
vel generatio fieri potest; omnes etenioi Amoris Q Έρωτος. Αδτδς δέ · δ δι' ημών τεχνίτης παντδς
Τ

aumus instrumenta. Scd ipee per nos opifex, ad τοΰ γεννωμένου ψυχαίς έπιδημών έστι νους. "Οθεν
cunclorum quse gignurnur animas adveniens. Unde ούκ αύτο\ θέλοντες, άλλ' δταν ύπ' αύτοΰ κελευσθώ-
non quando ipsi vohrmus , sed quando ab eo jube- μεν, τδ εκείνου βούλημα ποιείν έπιθυμοΰμεν. Οί δέ Τ Τ

mur, illius volunlatem facere destderamus. Quod εκείνου βουλή επιθυμούντες, χάριν της λεγομένης
ei, qoi ejus voluntaie cupimus, cupiditatem propler σωφροσύνης κρατείν τής επιθυμίας έπιχειρήσω-
id quod vocalur pudiciiia niumur eomprimere, quo μεν πώς τψ πάντων πρεσβυτάτψ θεών τε καί
modo dnm omniuin deorum hominuniqtie antiquis- ανθρώπων άντιπράττοντες · ού τά μέγιστα άσεβή- 7

simo refragamur, i>oa maximara impietatem ad- σωμεν;

miuemus?
X I . Universa itaqoe ipsi aperta sint oslia, et X I . Άλλά πάσαι μέν άνεώχθωσαν αύτψ θύραι, 8 8

omnes molesue ac ascilitke solvaniur leges, zeio- πάντες δέ μοχθηροί 141 « Λ θετο\ λυέσθωσαν νό­
typis hominibus posita*, qui mente capti, nec vo- μοι^ ζηλοτύποις άνθρώποις κείμενοι, οίτινες, ύπδ
lentes aequum iotelligere, Insuperque et dictos άνοίας κρατούμενοι κα\ τδ εύλογον νοείν μή βουλό-
adulieros suspicati, a Jove ipso per Minoem et μενοι, προσέτι δέ κα\ τούς λεγόμενους μοιχούς ύφο-
Rbadamanlbum juste illoduntar latis ie^ibus. Nam & ρώμενοι, ύπ' αύτοΰ τοΰ Διδς διά γε τοΰ Μίνω καί
Araorem animis accedentem eoereere non possu- τοΰ Ταδαμάνθυος " ευλόγως θετοϊς παίζονται
mus. Neqae enim volunurius est amaniium affeo νόμοις. Έρωτα γάρ έπιδημήσαντα ψυχαις ούκ έστιν
tus. Ipse itaque Jupiter, barum legom lator, iuou- έπισχείν. Ού γάρ έστιν έκούσιον τδ τών έρώντων
meris concubuit cum mulieribus; et qnidem pro- πάθος. Αύτίκα γοΰν δ Ζεύς αύτδς, ό τούτων νομοθέ­
pter quosdam sapientes viros beneficus in libero- της, μυρίαις συνήλυθεν γυναιξίν, καί ύπ' ένίων μέν
rum procreatione factus nonuunquam congressuni σοφών ευεργέτης πρδς τεκνοποιίαν, ενίοτε τήν αύ­
suam hominiboe donavit, apud eos vero, qui gra- τοΰ μίξιν άνθρώποις δω ρου μένος· παρ' οΓς δέ
Μ

VARLG LECTIONES.
· · έπί conj. D. · καί omiltere non debebat S c. C l .
Τ
" Hanc Ci coniectoram confirmat
Ο , εύκαιρος C in textu, Ita S , μεθ' έαυτοΰ C, 0 .
T 1
Leg. χαίρειν S. *> Ita 0 , et ex conjecl. C ,
7 1 T

φιλοσοφίαν id.in texlu. · γέννησις C.

7
δέ add. c. 0 .
8 8
δ" C. VelhiclegendumElproOl,velinfra έάνρο-
7 7

iieudum anteχάριν. ED PATR. έπιχειρήσομεν 0 .

7 8
Post άντιπράττοντες in 0 legitur άνεώχθωσαν, quod
19

ex sciiuentfbus perperam irrepsit. άνεψχθωσαν 0 , uljam proposuit S; άνεφχθησαν C.

8 8
Ταδαμάνθου 8 1

Ο. 8 8
Ila 0 t. ιπαίσονται C. πρδς τεκνοποιίαν;ένοήθη, τήν αύτοΰ μίξιν legeudun) cenaet I).
8 8
β
481 CLEMENTINA. — HOMIUA V· f SS
έπ\ τ*, χάριτι ήπίστατο , αγνοούμενος μετεμορ- Α tiani non intelligebant, elam imitabat formain, ut
8 4

φοΰτο τήν ίδέαν, ινα μήτε αυτούς λυπή , μήτε τοΖς nec illos conlristaret, nec a se positis legibus vi-
ύπ' αυτού τεθεϊσι νόμοις άντιπράττειν δοκή. Δεί ούν, deretur derogare. Quae ergo philosopbiae incumbie,
τή φιλοσοφία προσανέχουσαν, καλού βίου χάριν pt- praeclara viUe gratia imilari debes eos qui ex COIH
μεΐσθαι τούς όμολογουμένους κρείττονος· ών αί μίξεις fesso optimi sunt; quoruni infinili exsiiteruut con-
μυρίαι γεγόνασιν. cubilue.
XII. Κα\ υπέρ του μή τον χρδνον παραναλίσκειν XII. Et ne tempus fruetra iropendam in plares
μάτην είς τάς αποδείξεις τάς 6λείονας, άπ* αυτού demonstrationes, ab ipso Jove, deorum ac bomi-
τού Διδς, τού πατρός θεών τε κα\ ανθρώπων, άρξο- iwra parente, incipiam quorumdam indicare com-
μαι τάς ένίων μηνύε ιν κοινωνίας * πασών γάρ ύπο- plexus : cunctos enim memorare, ob muliiludinem
μνησθήναι διά τδ πλήθος αδύνατον. Άκουε τοίνυν impossibile est. Audi ergo magni ipsius Jovis ob
αύτου τού μεγάλου Διδς, διά τήν τών άνοήτων αν­ siolidoram bominuiu zelotypiam clancularios per
δρών ζηλοτυπίαν, τάς διά τής μεταμορφώσεως λαν­ transformationem coitus. In primis enim variae
θάνουσας κοινωνίας. Έ ν πρώτοις γάρ τής διαφόρου mislionis sive mcecbias subdolum peccatum dum sa-
μίξεως τήν υπονοούμενην \ 42
β β
μοιχείας άμαρ- ^ pientibus eolvere vtilt, quando uxorem duclurus
τίαν σοφοίς λύσαι θέλων, όποτε έμελλε γαμείν κα\ fuit, et ot in primo concubitu juxta plores moecbos
ώς έπ\ πρώτη εύνή κατά τούς πολλούς μοιχούς είδώς, sentiens, ibi cum fuit, per credilum, ut dixi, pec-
©δ γινόμενος··, διά τής δοκούσης, ώς έφην, αμαρ­ catum contraxit inculpatum matrimooium. Nan>
τίας τδν άναμάρτητον γάμον έπορίσατο. 'Αδελφήν lunonem sororem suam in uxorein accepit, assi-
γάρ αύτοΰ "Ήραν ούσαν γαμεϊ, ομοιωθείς κόκκυ- milatus avi cuculo, exqaa naue sunt Hebe elUithya.
87

γος πτερψ, έξ ής *Ή6η τε καί Ίλιθήα (86) έγένετο.

8 8
Melin namque absque ulla penitus mistione pepe-
Τήν Μήτιν γάρ χωρίς τής πρός τινα μίξεως άπο- rit, sicut et Juno Vnlcanum.
κυΤ,σκει, ώς κα\ "Ηρα τδν "Ηψαιστον.
XIII. Έ τ ι δέ μίγνυται αδελφή τή έξ Ουρανού κα\ XIII. Adbuc vero cum sorore miscetur, progenita
Θαλάσσης αύτψ γενομένη (87) άπδ τής Κρόνου έκτο- ex Coelo et Mari, vel ex Saturni virilibus exscctis
μής, Έρως κα\ Κύπρις, ήν κα\ Δωδώνη ν (88) λέ­ (uiide Cupido et Cypris), quam et Dodonam \ocaiu;
γουσιν μίγνυται δέ κα\ Αντιόπη τή Νυκτέως, Σα- miscetur etiam cum Antiope Nyciei filia, siuiilis
τύρψ παρεικασμένος, 143 5 έ
Αμφίων κα\ Ζή- factus Satyro; ex qua orti Aniphion et Zetbua.
•ος γεγόνασιν. Αλκμήνη τε τή Άμφιτρύωνος
8 8
Congreditur cum Alcmena Amphitryonie uxore,
γυναικ\ συνέρχεται, ομοιωθείς τψ Άμφιτρύωνι τψ G specie Amphitryonis mariti snmpta : unde genims
γεγαμηκότι, έξ ής Ηρακλής έγένετο. Κα\ Δίγίνη τή Hercules. Et cum iEgina fllia Asopi consuescil.

V A R L E LECTIONES.
8 4
Ila Ο c. S., [έπίστατο C. Caeterum tolus locus corruptus est. D eum sic vult restitui: ήπί-
στατο άχθομένοις, μετεμορφοΰτο κ. τ . λ., quod inlerpretalur : Apud eos vero quos hocce benefi-
f

eium moleste ferre novit, formam mutavit. Ci versio, quam ego retinui, constare cuio graecis verbis nullo
modo potest. Quaesillocisenlenlia, apparetexscqq. S. Fort. leg. ήπιστειτο. ED. PATROL. Ybb. τής διαφόρου
8 8

μίξεως τήνύπονοουμένηνlaiylum estexemplarOlt. R e t i n u i C i textum et versionem,etsiille corruptelaema-

t8

nifestus,'haec perversa el ne Graecis quidem verbis conseniaoea sii. A l ego nihil videoraedelaeex eonjectura. Haud

VARIORUM NOTJE.
(86) Έξ ijc Ή6η Τ8 χαϊ ΊΜΘήα. Apollodorus ΰ ν ο υ . Tum έκτομής (έξ ής Έρως κα\ Κύπρις) ήν
lib. ι Bibliothecce : Ζεύς γαμεΤ, "Ήραν, κα\ τεκνοΓ scribi vult D. Recte. Idem verba έξ Ουρανού mu-
"Ή6ην, Είλείθυιαν, Άργττ|ν. Uitbyae autem nomen tanda esse putat in έκ Κρόνου. Licet enim, a i l , ex
Graece variis modis pingi solet, per I, Ει, Ε , H , in demessis Coeli virilibus et in roare projectisorlafer-
prima syllaba, ι, ει, η , in seeunda, υι, ει, in terlia, retur Venus, quemadmodum docet nosier hotu. v i ,
et per accentum vel acuturo in antepenuhima, vel 2 (έκ τής άποτομ-Λς τοΰ Ουρανού — ή Αφροδίτη έγέ­
circumOexum in penultima, aut acuium : sed usita- νετο), ea tameu Jovis non soror, sed araila cense-
tior meliorqne scriptura est Είλείθυια.λΉβ Eiyrao- relur, nisi scriberetur έκ Κρόνου. Gonfirmat banc
logicum magnum. Addo, in Theopompi loco rectius scripturam auctor Recogn. x, 20 : Jupiter dcsecta
apud Suidam voce Καταπλήξ, legi Είλείθυια, quam Saturni» genilalia in niare projecit. Mirari aliquis
apud Barpocrationem eadem voce, Είλήθεια. COT. possit, Gypriam loco noslro vendilari pro lilia Apbro-
(87) Ila Ο c. roarg. C i et D , γενομένης C in diles : at idem legitur Recogn. 1. c. : . . . . Aphrodi-
textu. Qui quidem adnotal: c Non repugnabo, si lee, quam apud nos Venerem appellant, ex cujus
quis inlelligere voluerit exsectionem, quam fecisse, concubJlu,quaeeratutique soror, hunc ipsum Joveui
UOD quaiu passus esse dicitur Saturnus. Utrumque ferunl genuisse Gyprio, ex qua aiunt et Gupidinem
eniin tradunt fabuke, Salurnum et gcnitalia palri uaium. S.
Urano seu Coelo abscidisse, et geuilalibus privalum (88) Nemo unquain Venerem aul Cyprin Dodo-
fuisse per Jovem iilium.i Schol. Apolt. Rhod. IV, uaui vocavit, sed niuiti Dionx filiam dixerunt. l l a -
985 : ΤιμαΖος δέ έκ τού δρέπανου, ψ έξέτεμεν τοΰ que legerim Διώνης sc. θυγατέρα. GI. Gfr. Hoiu.
Ουρανού τά αίδοία δ Κρόνος, ή ό Ζεύς τά τοΰ Κρό- ;v 16.
 4
179 S. CLEMENTIS f ROM. PONT. OPERA DUBIA.
scribi. Et ego dixi i d quidem fceri posse. Tum Ap- Α
piun : Jaoi nocte hac conscribamlibeHum, mcecbia»
laudem ; quem tu a me acceptum ad eam mittes;
ei spero quod flexa consenliet. Atque Appion com-
posilam eam epistolani mihi dedit, de qua nocte
ista cogitavi quamque opportone recordatus sum
me babere una cum aliis libellis» qnos mecum de-
fero. Haec cum narrassem, astantibus ostendi epi-
slolaro, cupidisque audire reeitavi. Legens autem
d i x i : IL-ec esl, ο viri, Groeeorum disciplina, quae lar-
goro pra?bei ad audaciter peccandum occasionem.
Epislola vero ita babebat.
X . Amalor amatse (absque nominibue propter le-
ges a sluUis bominibus saucitas) jussu Amoris, an*
tiquissimi omnium pueri, salutem dicit. Cognovi te
aniinuin ad studium sapienliae applicare, et ob vir-
tutem aemulari meliorum vitam. Quinam vero me-
uores sint, quaiu iiiter otnnia d i i , et inter bomines
philosopbi? Illi namque soli sciunt quaenam ex ac-
tionibas natura sinl malae aut bonae, et quaenam per
legnm decreta tales, cum non sint, habeanlur. Jam
ergo aduUerium, quod dicitur, nonnulli actionem
malam csse crediderunl, licet omnimodc bona s i t ;
nani ad geiieris multiplicatioiiem jussu Cupidinis
exercetur. Est autem Gupido deorum omnium anti-
quissimue; absque enim Cupidine non elemeuto-
n m i , non deoruca, non bominum, DOD bratorum
aniinantiinn, non caeterorum omnium congressus
vel generatio fieri polest; omnes etenioi Amoris Q
euorns instruraenta. Scd ipse per nos opifex, ad
cunctorum quse gignuiHur animas adveniens. Unde
IH>D quando ipei votamus , sed quando ab eo jube-
mur, illius voluntatem facere destderamus. Quod
ni, qoi ejus voluntale cupimus, cupiditatem propter
id quod vocalur pudiciiia nitamur comprimere, quo
modo dum omniuin deorum hominmiiqae anliquis-
eimo refragamur, non maximam impieutem ad-
mitiemas?
X I . Universa itaqoe ipsi aperta sint oslta, et
oinnes molestae ac accititise solvanluf leges, zelo-
typis bominibus posita, qui menle capti, nec vo-
leiites aequum intelligere, insuperque et dictos
adullerog suspicali, a Jove ipeo per Minoem et
Rhadamanthum juste illuduniur latts le^ibos. Nam D
Aroorem anirais accedentem eoercerenon possu
mus. Neque enim voluntarius est amaniiuoi affeo
l u i . Ipse itaque Jupiler, harum leguin lator, iunu-
meris concubuic cum mulieribos; et quidem pro-
pter quosdam sapientes vhros beneflcus in libero-
ruoi procrealione faclus nonuunqoam congressuni
suuin hominibue donavit, apud eos vero, qui gra-
VARLG
" έπί conj. D. · καί omiltere non debebat S c. C l .
τ
Ο , εύκαιρος C in textu. lta S , μεθ' εαυτού C, 0 .
T t
Leg. χαίρειν S.
φιλοσοφίαν id.in textu. γέννησιςΟ.
7 8
δέ add.c. 0 .7 8
δ C. VelhiclegendumElproOi,veiinfra έάνρο-
neudum auteχάριν. ED PATR. έπιχειρήσομεν 0 . " Post άντιπράττοντες in 0 legitur άνεώχθωσαν, quod
7 8
ex Rwiuentibus perperam irrepsit. άνεψχθωσαν 0 , utjam proposuit S; άνεφχθησαν C.
8 0
0. 8 8
lla 0 t. ϊ5; ίπαίσονται C. πρδς τεκνοποιίαν;ένοήθη, τήν αυτού μίξιν legeuduni cenaet Ο.
8 8
έπιστεϊλαι αυτή δυνατόν έστιν. Κάγώ έφην Δυνατδν
τούτο γε. Κα\ ό Άππίων έφη· "Ετι τή νυκτ\ ταύτη 8 8
συγγράψω βιβλίον, μοιχείας έγκώμιον, δπερ σύ παρ 9
έμού λαβών διαπέμψεις αυτή , χα\ ελπίζω δτι m t -
σθεϊσα συνθήσεται. Κα\ συγγράψας δ Άππίων εκείνο
τδ βιβλίον έδίδου έμο\, περ\ ού χα\ έν τή νυχτ\ · Τ
ταύτη ένενόησα, χα\ εύχαίρως έχειν αύτδ ΰπε-Τ Ι
μνήσθην, συν άλλοις βιβλίοις οίς μετ' έμαυτοΰ επι­ 7 8
φέρομαι. Διηγησάμενος δέ ταύτα έδειξα τοίς παρούσι
τδςβιβλίον, καί βουλομένοις έπαχούσαι άνέγνων, χαϊ
δή άναγνούς έφην Αύτη εστίν, άνδρες, ή τών Ε λ ­
λήνων παιδεία, γενναίαν ύπόθεσιν έχουσα πρδς τδ
άδεώς έξαμαρτάνειν. Τδ δέ βιβλίον ήν ούτως έχον.
Χ . *0 έρών τή ερωμένη (άνωνύμως διά τούς έκ τών
άνοήτων ανθρώπων νόμους) έπιταγαίς "Ερωτος τοΰ
" πάντων πρεσβυτάτου παιδδς χάριν . 140 "Εγνων 7 8
σε φιλοσοφία προσανέχουσαν, καί αρετής ένεκα τδν
74
τών κρειττόνων ζηλοΰσαν βίον. Τίνες δέ άν εΐεν
κρείττονες, ή θεο\ μέν απάντων, ανθρώπων δέ οί φι­
λόσοφοι ; Ούτοι γάρ μόνοι Γσασιν, τών έργων ποία μέν
έστιν φύσει κακάήκαλά,ποΐα δετή τών νόμων θέσει, ούκ
δντα, νομίζεται. Αύτίκα γούν τήν λεγομένην μοιχείαν
πράξίν τίνες ύπειλήφασιν είναι κακήν, καίτοι καλήν
κατά πάντα ύπάρχουσαν είς γάρ τήν τοΰ βίου πο-
λυγονίαν έπιταγαϊς Έρωτος γίνεται. Έρως δέ έστιν
δ πάντων θεών πρεσβύτατος· άνευ γάρ δή Έρωτος
ού στοιχείων, ού θεών, ούκ ανθρώπων, ού ζώων
άλογων, ού τών λοιπών απάντων μίξις ή γένεσις · Τ
γενέσθαι δύναται* πάντες γάρ τοι δργανά έσμεν τοΰ
Έρωτος. Αοτδς δέ · δ δι' ημών τεχνίτης παντδς
Τ
τοΰ γεννωμένου ψυχαΐς έπιδημών έστι νους. "Οθεν
ούκ αύτο\ θέλοντες, άλλ' δταν ύπ' αύτοΰ κελευσθώ-
μεν, τδ εκείνου βούλημα ποιείν έπιθυμούμεν. Οι δέ 7 7
εκείνου βουλή επιθυμούντες, χάριν της λεγομένης
σωφροσύνης κρατείν τής επιθυμίας έπιχειρήσω-
μεν , πώς τψ πάντων πρεσβυτάτψ θεών τε κα\
7 8
ανθρώπων άντιπράττοντες ού τά μέγιστα άσεβή-
7 8
σωμεν;
X I . Άλλά πάσαι μέν άνεψχθωσαν αύτψ θύραι, 8 8
πάντες δέ μοχθηροί 141 *αλ θετοί λυέσθωσαν νό­
μο·^ ζηλοτύποις άνθρώποις κείμενοι, οίτινες, ύπδ
άνοίας κρατούμενοι κα\ τδ εύλογον νοείν μή βουλό-
μενοι, προσέτι δέ καί τούς λεγόμενους μοιχούς ύφο-
ρώμενοι, ύπ' αύτοΰ τοΰ Διδς διά γε τού Μίνω καί
τοΰ Ταδαμάνθυος ευλόγως θετοΐς παίζονται ·*
β ι
νόμοις. Έρωτα γάρ έπιδημήσαντα ψυχαΐς ούκ έστιν
έπισχεΐν. Ού γάρ έστιν έκούσιον τδ τών έρώντων
πάθος. Αύτίκα γοΰν δ Ζεύς αύτδς, δ τούτων νομοθέ­
της, μυρίαις συνήλυθεν γυναιξΐν, καί ύπ' ένίων μέν
σοφών ευεργέτης πρδς τεκνοποιίαν, ενίοτε τήν αύ­
τοΰ μίξιν άνθρώποις δω ρου μένος· παρ' οΤς δέ
Μ
LECTIONES.
Hanc Ci conjectaram confirmat
1 1
Ita 0 , et ex conject. C ,
7 8 7 8
7 7 1
'Ραδαμάνθου 8 1
481 GLEMENTINA. - H O M I L I A V . (S1
Ιπ\ xfl χάριτι ήπίστατο , αγνοούμενος μετεμορ- Α liain οοΐ) intelligebant, elam uiutabat formain, ut
8 4

φούτο τήν Ιδέαν, ίνα μήτε αυτούς λυπή , μήτε τοίς nec illos conlristaret, nec a se positts legibus vi-
ύπ' αυτού τεθεΐσι νόμοις άντιπράττειν δβκή. Δεί ούν, deretur derogare. Quae ergo philosophiae incumbie,
τή φιλοσοφία προσανέχουσαν, καλού βίου χάριν μι- praeclar» vilae gratia imitari debes eos qui ex COIH
μεΙσΟαι τούς ομολόγου μένους κρείττονος* ών αί μίξεις fesso optimi sunt; quoruni inflniti exstiterunt con-
μυρίαι γεγόνασιν· cubitue.
XII. Κα\ υπέρ του μή τον χρόνον παραναλίσκειν XII. E i ne tempus frustra iropeitdam in plures
μάτην είς τάς αποδείξεις τάς Πλείονας, άπ' αυτού demonstrationes, ab ipso Jove, deorum ac bomi-
τού Διδς, του πατρδς θεών τε χα\ ανθρώπων, άρξο- num parente, incipiam quorumdam indicare com-
μαι τάς ένίων μηνύειν κοινωνίας * πασών γάρ ύπο- plexus : cunctos enim memorare, ob multitudinem
μνησθήναι διά τδ πλήθος αδύνατον. Άκουε τοίνυν impossibile esft. Audi ergo magni ipsius Jovis ob
αύτου του μεγάλου Διδς, διά τήν τών άνοήτων αν­ slolidorum hominuin zelotypiani clancularios per
δρών ζηλοτυπίαν, τάς διά τής μεταμορφώσεως λαν­ transformationera coitus. In primis enim varia3
θάνουσας κοινωνίας. Έ ν πρώτοις γάρ τής διαφόρου mistionis sive mcecbias subdolum peccatum dum sa-
μίξεως τήν ύπονοουμένην · · 142 * · % μοιχείας άμαρ- ^ pientibus solvere v u l t , quando uxorem ducturue
τίαν σοφοίς λύσαι θέλων, οπότε έμελλε γαμείν χα\ fuit, et ot in primo concobitu juxla plures moecbos
ώς έπΙ πρώτη εύνή χατά τούς πολλούς μοιχούς είδώς, sentiens, ibi cum fuit, per credilum, ut dixi, pec-
ού γινόμενος , διά τής δοκούσης, ώς έφην, αμαρ­ calum contraxit inculpatum malrimonium. Nan>
Μ

τίας τδν άναμάρτητον γάμον έπορίσατο. Άδελφήν Junonero sororem suara in uxorein accepit, assi-
γάρ αύτου Ήραν ούσαν γαμεΤ, ομοιωθείς κόκκυ- 8 7
milatus avi cucalo, ex qua naue sunt Hebe et llithya.
γος πτερψ, έξ ής "Ήβη τε κα\ Ίλιθήα (86) έγένετο. Melin namque absque ulla penitus mistione pepe-
88

Τήν Μήτιν γάρ χωρ\ς τής πρός τινα μίξεως άπο- rit, sicut el Juno Yulcanum.
κυΐσκει, ώς καί "Ηρα τδν Ήψαιστον.
XIII. "Έτι δέ μίγνυται αδελφή τή έξ Ουρανού κα\ XIII. Adbuc vero cum sorore miscetur, progenita
θαλάσσης αύτφ γενομένη (87) άπδ τής Κρόνου έκτο- ex Coelo et Mari, vel ex Saturni virilibus exscctis
μής, Έ ρ ω ς κα\ Κύπρις, ήν κα\ Δωδώνη ν (88) λέ­ (uiide Gupido et Cypris), quam et Dodonam \ucaiu;
γουσιν μίγνυται δέ κα\ Αντιόπη τή Νυκτέως, Σα- miscetur eliara cum Antiope Nyciei filia, sanilis
τυρω παρεικασμένος, 143 5 έ
Αμφίων κα\ Ζ ή - factus Saiyro; ex qua orti Aniphion et Zelhus.
θος γεγόνασιν. Αλκμήνη τε τή Άμφιτρύωνος
8 8
Congrediiur cum Alcmena Aropbitryonie uxore,
γυναικί συνέρχεται, ομοιωθείς τψ Άμφιτρύωνι τψ G specie Amphilryonis mariti sumpla : unde genilus
γεγαμηκοτι, έξ ής Ηρακλής έγένετο. Καί Δίγίνη τή Uercules. Et cum jEgina filia Asopi consuescit,

V A R L E LECTIONES.
8 4
Ila 0 c. $ · , (έπίστατο G. Caeterum toius locus corruptus est. D eum sic vult restitui: ήπί-
στατο άχθομένοις, μετεμορφούτο κ. τ . λ., quod inlerpretalur : Apud eos vero, quo* hocce benefi-
eium moletteferre novit, formam mutavil. Gi versio, quam ego retinui, constare cum graecis verbis nullo
modo potest. Quae silloci sentenlia, apparetex seqq. S. Fort. leg. ήπιστειτο. ED. PATROL. Vbb. τής διαφόρου
8 8

μίξεως τήν ύπονοουμένην largilumestexemplarOtt. R e t i n u i G i textum et versionein,etsiille corruptelaeina-

t8

nifestus,lnaec perversa ei ne Graecis quidem verbis consenlanea sit. At ego nihil videoraedelaeexconjectura. Haud
enim acquiescere possum in eaemendatione, quarn D proposuit,dum scribijubelxaTa^ π. μοιχοίς έοιχώς, ού
γινόμενος, quod v e r t i l : Ut multi censent, mcechis similis, nonrevera tamen mcechus factus. Malim scribo*;e
μοιχούς τδ είδος ού γινόμενος. S. όμοιωθείσαν Ο.
8 7
Ila Ο c. marg. G i , cujus textus /όχκυτος. Deiude
8 8

Ίλιθήα G in textu, Είλείθυια Oi in marg. τέ inserui c. 0 . Idem om. τψ ante Άμφιτρύωνι.

8 8

YARIORUM Ν0ΤΛΕ.
(86) Έξ ijc *E6n w ΊΜΘήα. Apollodorus D νου. Tum έχτομής (έξ ής Έρως χα\ Κύπρις) ήν
lib. ι Bibliothecw : Ζεύς γαμεί Ήραν, χα\ τεκνοί scribi vult D. Recte. Idem verba έξ Ουρανού mu-
Ή β η ν , Είλειθυιαν, Άργτην. Ilithyae autem nomen tanda esse putat in έχ Κρόνου. Licet enim, ait, ex
Graece variis modis pingi solet, per I, Ε ι , Ε , H , i n demessis Goeli virilibus et in roare projectisortafer-
prima syllaba, ι, ει, η , in seeunda, υι, ει, in terlia, retur Venus, quemadmodurn docet noster hon). v i ,
et per accentum vel acutum in antepenultima, vel 2 (έχ τής απότομης του Ουρανού — ή Αφροδίτη έγέ­
circumflexum in penultima, aut aculum : sed usita- νετο), ea tamen Jovis noo soror, sed amita cense-
tior meliorqne scriptura est Είλείθυια.Υide Eiyroo- retur, nisi scriberetur έχ Κρόνου. Contirmal hauc
logicum magnum. Addo, in Theopompi loco rectius scripturam auctor Recogn. x, 20 : Jupiter desecta
apud Suidam voce Καταπλήξ, legi Είλείθυια, quam Saitirni» genitalia in mare projecit. Mirari aliquis
apud Barpocrationem eadem voce, Είλήθεια. COT. possit, Gypriam loco noslro venditari proHlia Apbro-
(87) Ila 0 c. marg. C i et D , γενομένης C in diles : at idem legitur Recogn. I. c. : . . . . Aphrodi-
lextu. Qui quidem adnotal: c Non repugnabo, si tee, quam apud nos Yenerem appellant, ex cujus
quie intelligere volueril exser.tionem, quain fecisse, coi)cubitu,quaeeratutique soror, bunc ipsum Joveu»
non quaiu passus esse dicitur Salurnus. Uiruroque feruni genuisse Cyprio, ex qua aiunt et Gupidineui
eniin Iradunt fabuhe, Saturnum et gcnitalia patri uaiuro. S.
Crano seo Coelo abscidisse, el genilalibus privalum (88) Nemo unquam Venerem aui Cyprin Dodo-
fuisse per Jovem iilium.» Schol. Apolt. Hhod. IV, nain vocavit, sed mulli Diunae Qliam dixerunt. Ila-
985 : Τίμαιος δέ έχ τού δρέπανου, φ έξέτεμεν του que legerim Διώνης sc. θυγατέρα. Gl. Cfr. lloui.
Ουρανού τά αιδοία δ Κρόνος, ή δ Ζεύς τά τού Κρό­ ;v 16.
185 S. GLEMENTIS I ROM PONT. OPERA DUBIAi 131
"Ασωπού · · πλησιάζει, γενόμενος άετδς, Ι ξ ή ς · Αία- 1

uiulatus in aqullaro; ex qua nascitur iEacus. Guin Α

κδς τίκτεται. *Αμαλθεία δέ τή Φώκου δμοιωθε\ς
Amalthea vero Pboci concumbit, speciem ursi refe-
άρκτω συνευνάζεται. Κα\ Δανάη τή Ακρισίου χρυσδς
rens. Et in Acrisii Danaen forma auri influxit; ex
qua exorlus evolavit Perseus. Propter Callislonem έ π ε ^ ύ η , έξ ής Περσεύς άνέπτη·*. Καλλιστοί τή
Lyeaonis filiam in ferum leonera versus est, alium- Αυκάονος ήγριώθη λέων, καί άλλον τίκτει Αρκάδα.
qoe peperit Arcadem. Europam Pboenicis pcr tau- Ευρώπη τή Φοίνικος διά ταύρου συνήλΟεν, έξ ής Μί-
ruui inivit; ex qua procreati sunt Miuoset Rhada- νως κα\ Ταδάμανθυς κα\ Σαρπηδών· έξέφυσαν·*.
1

uianlhys el Sarpedon. Eurymedusam Acbeloi, for- Εύρυμεδούση τή 'Α|ελψου, μύρμηξ γενόμενος, έξ ής

lnica factus; ex qua Hyrmidon. Hersaei nympham, Μυρμιδών . Έρσαίου νύμφη, γενόμενος γύψ, έξ ής
β β

uiulalus in vulturcm, ex qua veteres illi sapientes οί έν Σικελία πάλαι σοφοί. Είμα τ ή · · γηγενεί έν
qui in Sicilia. Imam lerrigenam apud Rhodum in 'Ρόδψ διά δμβρου συνηλθεν, έξ ής Παργαϊος, Κρό-
iinbreni transforraalus viliavit; e qua suscepit Par- νιος, Κύτος · κα\ Κασσιόπειαν ένύμφευσεν, ομοιω­
, ?

gaeum, Ooniura, Cylum; cum Cassiopeia se junxit, θείς τψ γήμαντι Φοίνικι, έξ ής 'Αγχίνιος·· αύτψ
assimilatus marilo ejus Pboenici; de qua illi natus έξέφυ· Νεμέσει τή 144 ^ θεστίου, *ή *«\ Αήδα
το , β

est Ancbinius. Ex Nemesi Tbcslii filia, quae et Leda νομισθείση, κύκνος ή χήν γενόμενος Έλένην έτεκνώ-
putatur, in cycnum seu anserem roulaius genuit ^ σατο, κα\ αύθις, αστήρ γενόμενος, Κάστορα κα\Πο-
Helenam, et iterura in stellam conversus Gastorem λυδεύκην έξέφηνεν · ° . Λαμία έπεμορφώθη έποψ.
ι

ctPollucem produxil. Utque Lamia poliretur, Irans-

formatus est in upupam.

X I V . Idem Mnemosynen, paslori siniilis factus, X I V . Μνημοσύνην, αύτδς είκασθε\ς ποιμένι, Μου­
matrem fecit Musarum. Semelem Gadmi flliam, σών άποφαίνει μητέρα* ΣεμεΛην τήν Κάδμου πυρ-
mutatus in ignem, ducit; ex qua Baccbum pro- σαίνων γαμεί , έξ 1
Διόνυσον τελεί. Περσεφόνην
creal. Ipse forma draconis accepla, Proserpinam
t αύτδς έκνυμφεύει τήν θυγατέρα , αύτδς δμοιωθε\ς β

flliam coroprimit, quae ct uxor fratris sai Plulonis δράκοντι, κα\ τ ή γυναικ\ τού αδελφού αυτού Πλού­
1

esse exislimalur. E l cuni aliis pluribus etiam non τωνος είναι νομισθείση. Κα\ άλλαις πολλαΐς κα\ δίχα
mutala forma concurabit; homiuibus, qui zeloly- μεταμορφώσεως μίγνυται, ζήλον τών ανδρών ούκ
piam quasi de peccato non habent, sed probc sciunt εχόντων ώς έφ' αμαρτία, άλλ' ευ είδότων δτι άφθόνως
quod saepc ac bonorifice curo mulieribus eorum ταΤς γυναιξιν αυτών κοινωνών γενν$, χαριζόμενος
mistus generet, iis inquam bominibus donans Mer- αύτοίς Έρμεΐς, Απόλλωνας, Διονύσους, Ένδυμίωνας
curios, Apollines, Bacchos, Endymiones et alios, G κα\ δσους άλλους είρήκαμεν, έκ μίξεως αυτού κάλλει
quorum roentionem fecimus, ex ejus concubitu διαπρεπέστατους.
foruia praeslaulissiinos.

X V . Sed ne lempus ίο narrationem iofinilam et
inexplicabilem impeudam : omnium cum Jove deo-
rum mulios muniflcosque invenies concubilus. A i
slulli homines adulteria deorum vocaut: qui tameB
dii ne quidem a consuetudine cuin masculis tan-
quam turpi abstinuerunt, sed et illam ut honestain
conseciali sunt. Ipse elenim Juppiler Ganymedis
amore ducitur; Neptunus Pelopis; Apollo G i i i y r a ,
X V . Κα\ ίνα μή είς άπειρον * εξήγηση; τδν χρδνον
δαπανώ, πάντων μετά Διδς θεών άφθονους εύρήσεις
κοινωνίας* οί ανόητοι δέ μοιχείας λέγουσι τών θεών,
μηδέ τών ά ^ ν ω ν τάς μίξεις φυλασσομένων ώς αί-
σχράς, άλλά έπιτηδευόντων κα\ τούτο ώς ευπρεπές.
Αύτίκα γούν αύτδς δ Ζεύς Γανυμήδους • έρ$· Ποσει­
δών Πέλοπος* Απόλλων Κινύρου·, Ζακύνθου, 145
Υακίνθου,Φόρβαντος, Ύλα, Αδμήτου, Κυπαρίσσου , 7

Zacynthi, Ilyacinthi, Phorbantis , Hylae, Adineli, Άμύκλα, ΤραΛλου , Βράγχου Τυμναίου , Πάρου Πο-

V A R L E LECTIONES.
· · Ila Ο, et G cx conjectura, "Ασκληπιού in lexlu. Vulgo enim jEginae paler Asopus, non
jEsculapius perbibelur. ώς Ο, meudose. Deinde "Αμαλθεία Ο, et ex conject. G , cujus lexius
9 1

Άμαλθαίς. A l ex quibus fontibus sua bauserit auctor Homiliarum, nescire me iaieor. Magis
eliam mireris ca, quae tradit auclor Recogn. x, 2$ : Mantbeain Pboci (stupral) mutalus in ursura,
ex qua nascitur Arclos. S. Ita scripsi cum 0 . Emendalionem άνέπτη prius vidit D , Κάλλι­
9 1

στοι S ; άνείπη βίΚαλλιστψ G. Tuin Αυκάωνος 0 . ·* Σαρπιδων Ο. ·* έξέφυ Ο. ·· Μυρμηδων Ο.

Rccte G. Έρσαίου mutari vult in Αίτνη (cfr. Recogn. x, 22 : Thaliaro jfZlnam Nympham, muta-
lus in vulturem, ex qua nascunlur apud Siciliam Palisci), et πάλαι σοφοί in Παλικοί. Gonferas, quae de-

·» GuiiiniulaviOuoboniania^ivtoiii^vyiv^. Apud G ,Άγχίνοος. S ρΐΌροηΠΆτύμνιος. τ ο ύ adjuiixic.O , Μ

ιιί exb. θεσπίου utcod. Hom. Parisin.&rciouconj.G.Tuni όνομασθείση ρ. νομισθείση lnavult Yalckenarus
Ϊ Hair.vt Kurip. reliq. p. 68. E d . Lips. Leg. έξέφυσεν S. Dcinde Aauia conj. C ,'cujus lextus Δαμία,
1 0 0

iu Ο δαμεία. 1
πυρσαίνων dedi ex cunjectura, πυρσέων C , πυρσεύων S , πυρσένων Q. Tum iu codcm vox
τελεί bis exarala apparcl. 1
Forlasse αύθις. S. • Verba κα\ τή κ. τ. λ. ad sequcntem periodum trabere
voluerai Golelerius; al scribendum auclore DaviiiA καΐτήν (so. Περσεφόνην) γυναίκα — νομισθείσαν. S.
* Ila marg. Gi , qui in lexlu άπορον, ut 0 . · Γοννυμήδους 0 . · Κιννύρου ό . Κυπαρίσου Ο. Deiuceps
scripsi Τυμναίου (Τιμναίου Ο ) Τυμνίου ex conject. C , cujus cod. Τυμναίο.
9
185 C L E M E M T N A . — HOMILIA V . !S<*
τνιέως(89), Όρφέως* Διόνυσος Ααόνιδος, Ά μ π έ - ΑCyparissi, Amyclao, Troili, Brancbl Tymnaei, Pari
λου, 'Γμβναίου , Ερμαφρόδιτου , Άχιλλέως*· ό δέ
8
Potniensis, Orphei; Baccbus vero Laonidis, Ampeli,
"Ασκληπιός Ιππολύτου * κα\ Ήφαιστος Πηλέως· Πάν Hymenxi, Heriuapbroditi, Acbillis; iEseulapius au-
δέ Δάφνιδος *· · δ δέ Έρμης Περσέως, Χρυσού, θέρσου, tem Hippolyti; Vulcanus P e l e i ; Pan Dapbnidis;
Όδρύσου* Ηρακλής δέ Άβδήρου (90), Δρύοπος, Ίο- at Mercurius Persei, Cbrysae, Tbersi, Odrysi; Her-
κάστου, Φιλοκτήτου, "Υλα, Πολυφήμου, Αίμονος, Χ ώ - cules denique Abdcri, Dryopis, locasti, Pbilocletis,
νου, Βύρυσθέως . λ Ι
Hylae, Polypbemi, Haeroonis, Ghoni atque Eury-
stbei.
X V I . Πάντων ούν σοι τών επισημότερων θεών έκ X V I . Omnium itaque illuslriorum deoroiu tibi
μέρους τούς έρωτας παρεθέμην, φιλτάτη, ίν' είδης,
l f amores ex parte proposui, charissima, ut agnosce-
δτι μόνοις άνθρώποις τοϊς άνοήτοις περ\ τούτο γίνε­ res, apud solos homines alolidos oriri ea ex re zelo-
ται ζηλοτυπία. Διδ κα\ θνητο\ τυγχάνουσιν, κα\ λυ- typiam. Quare et mortales sunt, vitamque in iristi-
πηρώς τδν βίον διατελούσιν, δτι τά δοξαντα τοίς θεοίς tia transiguut: quia quae a diis judicantur bona,
καλά αύτο\ διά τδν αυτών ζήλον κακά είναι άπεφή- ipsi zelo suo ducti mala esse censent. Igitur deia-
ναντο. Μακαρία ούν έση τού λοιπού, μιμούμενη oeps eris beala, si deos imiteris, non bomines. Naui
θεούς κα\ ούκ ανθρώπους.Άνθρωποι γάρ, τήν νομιζο- Β bomines, intuili te scrvare quam putant caelitatero,
μένην σωφροσύνην ίδόντες σε διαφυλάσσουσαν, διά
1 1 propter affeclum propriora laudant quidem, at non
τδ ίδιον πάθος έπαινούσι μέν, ούκ ώφελούσι δέ* θεο\ adjuvani: dii vero, cum te spectabuut sibi similem,
,4>

δέ, εξομοιουμένη ν σε έαυτοίς δρωντες, κα\ έπαινέ- simul laudabunt ac opem ferenl.
σουσι κα\ ώφελήσουσιν.
XVII. Αόγισαι γάρ μοι, πόσος ήμείψαντο ερωμέ­ XVII. Gogita enim mihi, quam mullas remune-
νος· ών τάς μέν κατηστέρισαν, τινών δέ κα\ τέκνα rali iuerint amicas : ex quibus alias quidern retu-
κα\ συνεργούς εύηργέτησαν. Αύτίκα γούν Ζεύς κχτη- lerunt in numerum slellarurn, aliarum vero et libe-
στέρισενΚαλλιστώ,τήν λεγομένην Άρκτον μικράν, ήν ros ei adjulores beneficiis affecerunt. Jam ergo
καί Κυνόσουραν 146 προσαγορεύουσί τίνες (91)·
Μ
Jupiier Gallisloneui slellam fecit, quae vocatur Ursa
Ποσειδών δελφίνο διά τήν Άμφιτρίτην ενέταξε τψ ού- minor, quamque Gynosuram appellant nonnulli.
ρανψ· και Ώρίωνα,τδν Εύρυάλης τής Μίνω,δι' Εύρυά- Neplunus in coelo collocavit Delpbium, Aniphitrites
λην τήν μητέρα τών άστρων κατηξίωσεν Διόνυσος τδν gratia : et Orionem ex Euryale, Minois filia, na-
Αριάδνης στέφανον. Ζεύς τδν άετδν συνεργήσαντα tum propter matrem Euryalen aslris donavit. Bac-
έπ\ τή Γανυμήδους αρπαγή, κα\ αύτδν τδν Γανυμή- C cbus coronam Ariadna*. Jupiler aquilam, qua in
δην έν Ύδροχόου τιμή έταξεν · κα\ ταύρον δι* Εύρώ- rapiendo Ganymede usus fueral: ipsumque Gany-
πην έτίμησεν. Άλλά κα\ Κάστορα κα\ Πολυδεύκην medem in Aquarii honorc constituit : ac taurum
κα\ Έλένην Αήδα χαριζόμενος έποίησεν αστέρας· bonoravil ob Europam. Quin et Gastorem, P o l -
κα\ Περσέα διά Δανάην · κα\ Αρκάδα διά Καλλι-
u
lucem ac Helenam, Ledse gratificans, stellas fecit:
στώ· παρθένον, τήνκα\ Δίκην, διά θέμιν · Έρακλέα et Perseum, propier Danaen : et Arcadero, propler
διά Άλκμήνην. Κα\ ούκέτι μηκύνω πλέον · μακρδν Gallistonein : virginem, quae ei Dice, ob T h e m i i n :
δέ- τδ κατ' είδος λέγειν, δσους διά πολλάς ερωμένος Herctilem, propter Alcmenam. Et ne adbuc magU
εύηργετήκασιν οί θεο\ ταΐς πρδς ανθρώπους κοινω- producam sermonem; longum enim est singula
νίαις, άς οί ανόητοι ώς κακάς πράξεις άπαγορεύου- roferre, in quotalios, mullarum amicarum ergo,
σιν, ούκ είδότες δτι ηδονή έστιν ή μεγάλη έν άνθρώ- beueuci exstileriut d i i , per humanos complexus ;
ποις άπόλαυσις. quos stulti ut mala opera probibeni, ignari vo-
luplaleoi maximum esse inter boiuines commo-
dum.
XVHI. Τί δ έ ; κα\τών σοφών οί περιβόητοι ούχ XVIII. Quid vero? Nonne et sapientium cele-

V A R L E LECTIONES.
•Ila 0 . c. marg. C i , cujus texlus Ύμαινέου. · Άγχιλέως Ο. Δ ά φ ν ι Ο . " l U S., ΕύρυστέωςΟ,Εύ-
10

ρυθέως 0 . 11
ίνα C. ίδότες 0 . ldem διαφυλάττουσαν. Η lia Ο, et ex conjecl. C , in cujus texlu θεοίς.
, e

•·»κυνδί
κυνδςού ούράν C. Ila 0 et C ex couject., Ά ρ κ α cod. Hom. Parisiensis. Ueiii τήν 0 , et ex conjecl. C ,
1 1

qui τή in lexlu, τε in.marg. COT.

VARIORUM N O T i E .
(89) Βράγχον Τυμναίο πάρον ποτνιέως. Ita D plura nihil necesse. COT
Bxi ms. Unde conlici queat, Βράγχου Τυμνίου, Πά- (90) ΉρακΛής δέ Ά€δήρον. Apollodorus lib. ιι
>υ Ποτνιέως. Brancki Tymnii, Pari Polniensis; aut De dtis Abderum appellal Ηρακλέους έρώμενον,
β ρόγχου Άτυμνίου, Πάρου Ποτνιέως; aul quid si-
y

Uercutis amasium;'EpcLx\^ φίλον Tzelzcs Cbiliade

mile. Erant enim Brancbida? in agro Milesio, tesli- 2. In Slepbano Byzanlio: Άβδηρα, άπδ Άβδήρου
bus Herodolo, Slrabone, Pausauia; et Milelum ac τού υίού Ήρίμου, Ηρακλέους ερωμένου. COT.
Tyionuiu in Caria ponit Stephanus : quare Bran- (91) ΚάΛΛιστώ, τι\ν Λεγομέηχν άρχτον μιχρστ
cbaa Tyinniue forsan dictus fuerit, qucm multi φ · χαϊ χυνϊς ούράν αροσαγορενονσίν τίνες. Apud
Tbessaluiu faciunt. Atymnium autem auialum esse alios Callisto noniine Άρκτου αεγάλης, Ursaa mato*
ab Apolline iradit Nonnus Dionysiacorum lib. xix et ris gaudet; ad distinctioiiem Vtsx luinoris, seu Cy-
xxix.«Verum in hia corruptig atque .iguorabilibus DObUHB. ID.
t87 8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA*
berrimi volupUtem roaximi fecerunl, ct cura q u i - Α ήδονήν προκρίνουσιν, κα\ αΓς έβουλήθησαν έμίγη-
fpus placuit mulieribus coroniisti sunt ? Inter quos σαν ; ών πρώτος ό τής Ελλάδος διδάσκαλος , περι
17

primus ille Graeciae magister, de quo ipse Apollo ού αύτδς ό Φοίβος έφη · "Ανδρών απάντων Σωκρά­
pronuntiavit: Omnium hominum Socrates sapientii- της σοφώτατος' ούκ έν τή εύνομωτάτη πόλει, τ }
timus; nonne in civitate optimis legibus gubernata, Λακεδαίμονι (92), χοινάς προτίθησι τάς γυναίκας,
Lacedaemone, communes uxores proponii Τ et sub 147 ύπδ τψ τρίβωνι τδν καλδν Άλκιβιάδην
pallio pulchrum occultat Alcibiadem ? Et vero So« καλύπτει (93);κα\ δ Σωκρατικδς δέ Αντισθένης '
craticus Anlisthenes de moechia quae dicilur non περ\ τού δείν τήν λεγομένην μοιχείαν μή άπο­
repellenda scribit. Sed et bujus discipulus Diogenes, σείεσθαι " γράφει. Άλλά καί δ τούτου μαθητής
an DOII palam ac libere cum Laide concumbit, ea Διογένης Λαΐδι ούκ έπ\ μισθψ τψ φέρειν αυ­
19

mercede ui illam feral bumeris ? Noune Epicurus τήν έπ' ώμων δημοσία κοινωνεί μετά π α ^ η σ ί α ς ;
effert voluptatein? Nonne Aristippusunguentis deli- Χ)ύκ Επίκουρος ήδονήν προκρίνει; Ούκ Αρίστιπ­
buius tolum seVeneri addiciiTNonne Zeno prorai- πος μυρισθείς δλον αύτδν Αφροδίτη χαρίζεται;
ecuum innuens coitum, dicit deumesse in omnibus, Ού Ζήνων άδιαφορείν αίνισσδμενος διά πάντων τδ
ut i"itelligentibusexploratumsit,cum qaovis ο ί κ η ­ θείον είναι λέγει, ίνα γνώριμον τοίς συνετοίς
Μ

tur aliquis, cura semeupso misceri , frustraque Β γένηται, ίνα ψ άν τις μιγή , ώς έαυτψ μίγνυ­
1 1

prohiberi vocata adulteria, vel concubitus cum ma- ται, κα\ περισσδν τδ άπαγορεύειν τάς λεγόμενος
tre aut filia aut sorore aut liberis ? Chrysippus μοιχείας, ή μίξεις μητρδς ή θυγατρδς ή |άδελφής ή
autem in araatoriis epistolis et Argivae imagiuia παίδων; Χρύσιππος (94) δέ έν ταίς έρωτικαίς έπι-
merainit, apponens ad Jovis pudenda os Junonis. στολαίς καί τής έν "Αργεί είκδνος μέμνηται, πρδς
τψ τοΰ Διδςαίδοίψ φέρων τής Ήρας τδ πρόσωπον . Μ

X I X . Scio, haec veritatis ignaris terribilia et tut> X I X . Οίδα δτι ταΰτα τ ο ί ς αληθείας άμυήτοις φο­
11

pissiroa videri, at non Gracorum diis ac philo- βερά κα\ αίσχιστα καταφαίνεται, αλλ ού τοίς Ε λ ­ 1 14

sopbis, non Bacchi et Gereris mysteriis. Verum λήνων θεοίς καί φιλοσδφοις, ού τοίς Διονύσου κα\
auper bis oiunibus, ne cunctorum deorum ei philo- Δήμητρος" μυστηρίοις. Άλλ' έφ* άπασΙ τούτοις, Ινα
£opborum vitiis referendis lempus insumam, duo μή πάντων θεών κα\ φιλοσόφων τούς βίους λέγων παρ-
tibi sint lnaximi scopi, inter deos quidem Jupiter, άναλίσκω τούς χρόνους, δυο έστωσάν σοι μέγιστοι σκο-
inter hoinines autem pbilosophos Socrates. Reli* «ο\, θεών μέν Ζεύς, ανδρών δέ φιλοσόφων Σωκράτης.
qua vero ex i i s , quorura bis litteris mentioneuj Τά δέ λοιπά, ών σοι γράψας υπέμνησα, συνείσα έπεχε,
feci, inielligens, cave ne amatorem tuum con- , μήποτε εραστή ν σου 148 λύπησης· έπε\ ώς θεοίς
trisles : quoniam sicut quae diis et beroibus fece- κα\ ήρωσιν " τ ά εναντία πράξασα, άσεβης κριθείσα,
1

ris cootraria, impietatis damnaberis, congruensque τήν προσήκουσαν ΰφέξεις· τιμωρίαν. Έάν δέ παντ\
feres suppliciura. Si vero omni te prebueris araa- εραστή έαυτήνπαρασχής,ώς θεούς μιμούμενη της
tori, (anquam deos imitata ab Us beneficium repor- παρ αυτών τεύξηευεργεσίας. Τά|δέλοιπά, φιλτάτη,
1

V A R I i E LEGTIONES.
πρώτον Ο . Ila
145
Ο c. marg. Gi , cuj. textus άποσίεσθαι Λαΐδι om. 0 . Dedi έπί
μισθψ τψ c. eodem, έπί τε μισθψ τό G, έπ\ τψ μισθψ τοΰ D. ίέναι conjij. C. " L e g . δτι φ
1 0

S. " G referl ad Theoph. ad Autol. m , p. 122. •» τής C. ·* τής Ο. Δήμητρας C. Subiude μυσταις
, e

conj. S, qui et lectionem Ottob. Δή μητρός proposuit. · · έρώσινΟ , ήρωσιν D.

VARIORUM NOTJE.

(92) Έν τή εύνομωτάτη πόλει τή Αακβδαίμονι flcat Platonisrempublicam, in qua Socrates dispu-

Observat Theodoritus sermone Delegibus, Platonem
bac in parte suspexisse Lycurgi leges. GOT. — Ob-
servavit quidem Tbeodorilus Therap. ix, p. 125,
Platonem ex imitatione Lycurgi τάς εύνόμους είς
τούς γάμους παρανομίας suae Reip. civibus indulsisse,
Videsis etiam (liccronera apud Nonium, y.Proprium.
Sed έν τή Αακεδαίμονι κοινάς προστιθέναι γυναίκας
nullo raodo dici potest Socrates : nam Lacedxmo-
nlonim non fuit legislator; at suam πόλιν λόγψ 6κ-
τισεν, eaqoe slatuit, quae tali Reip. convenire vide-
bantur. Aut ergo vehemcnter erravii nosier, aut,
eiectis vocibus τή Λακεδαίμονι, legendum : Ούκ έν
τη εύνομωτάτη πολει κοινάς προστίθησι τάς γυναίκας.
Vide Platooem lib. ν , De rep., ρ. 522. ed. Gantabr.
DAVIS. — Suspicari quis possit plura binc excidisse
vcrba et collatara Platonicam rempublicam cum
Spartana, hoc circiler sensu : "Ωσπερ Λυκούργος έν
τή Αακεδαίαονι τάς παρθένους γυμνάς, ωσαύτως
κόινάς προτίθησι τάς γυναίκας* Ut Lycurgus Lace-
dtemone virgines nudat : ita et protliluit muiieres
commune*. CLER. — S . Verba τή Λακεδαίμονι, qua
scioli cujusdam manum redolent, cxpungenda esse
censeo c. D : ή εύνομωτάτη πόλις baud dubic signi-
tationi praest. Ita sa3pe legitur apud Arislotelem
ό Σωκράτης έν τή πολιτεία, cfr. Polit. II, 1,2 ("Ωσ-
περ έν τή πολιτεία τή Πλάτωνος* εκεί γάρ ό Σωκρά-
της φησί δείν κοινά τά τέκνακα\ τάς γυναίκας είναι).
H, 2, 11. 11, 3, 1 (έν τή πολιτεία διώρικεν δ Σωκρά­
της περ\ γυναικών κοινωνίας). IV, 5 , 1 2 . V , 10, 1.
VIII, 7, 8. Stabr. Minus bene suspicatur Gl. exci-
disse aliqua, alque totum locum sic esse restituen-
dum:"Ωσπερ Λυκούργος έν τή Λακεδαίμονι τάς παρ­
θένους γυμνάς, ωσαύτως κοινάς προτίθησι τάς γυναί­
κας. DRESSEL.
(95) Καϊ ύπδ τφ τρίβωνι τόν καλόν 'Αλκιβιάδην
καλύπτει. Videantur Luciani Amores. GOT.
(94) Χρύσιππος. Praater Piogenem Laertium,
Theophilus Antiochenus lib. m ad Autotycum p.
122: Χρύσιππος δέ ό πολλά φλυαρώ σας πώς ούχ\ ευ­
ρίσκεται, σημαίνων τήν Ήραν στόματι μιαρω συγ-
γίνεσθαι τψ Διί; et ρ. 118,119, e ms. Regio : Ttjv τε;
Ηραν ιδίαν άδελφήν μή μόνον τδν Δία γαμείν, αλλά\
κα\ διά στόματος άνάγνου ά^όητοποιείν; ubi editio^.
nes nullo sensu : άδελφήν αυτών μή μόνον τδν διά
γάμου. Ιο.
 439
μεμνημένη περ\ ών σοι έξέφηνα μυστηρίων, διά Α
γραμμάτων μοι τήν σήν δείξουν <προαίρεσιν. Έ £ -
φωσό μοι.
X X . Έγώ τοίνυν τότε λαβών τδ βιβλίον τούτο
9 1
παρά τοΰ 'Αππίωνος, ώς δντως διαπέμψων αύτδ τή
ερωμένη, έπλασάμην ώς εκείνης πρδς ταύτα άντι-
γραψάσης, κα\ τή ύστεραία · · έλθόντι αύτψ έπέδωκα
τψ Άππίωνι ώς δήθεν τήν παρ' εκείνης άντιγραφήν,
ούτως εχουσαν*
ΆττΙγραροτ έΧιστοΛης χρός ΆχχΙωτα ώς χα­
99
ρά τής ερωμένης.
X X I . Θαυμάζω πώς, έπ\ σοφία με έπαινέσας, ώς
άνοήτψ γράφεις. Είς γάρ σδν πάθος ·· πείσαί με laodes, tanquaro stullem compellas. Nam dum
θελήσας έκ τών περ\ τούς θεούς μυθολογημάτων cupis ad luum me adducere affecCum, ex deoruni
έποιήσω τά παραδείγματα , Έρωτα τδν πάντων
C L E M E N T I N A , ; — HOMILIA V . 190
tabis.Cacterum,charissima,memor a me relaloruin
mysleFiorum mihi per litteras tuam Indica voluiita-
tem. Vale.
X X . Ego igitur hoc libello ab Appione tum
accepto, quasi vere raissurus ad amatam, tanquaro
illa rescripsisset confinxi, et postridie venienli
tradidi Appioni velut mulieris rescriptum, quod
ila babet:
Rescriptum ad epittolam ad Appionem tanquam ab
adamata.
X X I . Miror qua ratione, cum me de aapientia
fabulis sumpsisti exempla, Amorem, (quem ora-
11

πρεσβύτατον, ώς έφης " , έπι πάντων θεών κα\ άν- ^ nium antiquiseimura dixisti, et supra cunctos deos
θρώπων, βλασφημήσαι μή φοβηθείς, δπως τήν έμήν et homines) non veritus infamare, quo meum cor-
φθείρης ψυχήν, καί τδ έμδν σώμα περιυβρίσης. Έρως rumperes animum, meumque conlumelia afficeres
γάρ θεών ούκ έστιν άρχηγέτης, δ έν ταίς επιθυμίαις. corpus. Amor enim non est deorum princeps ac
Εί γάρ εκών επιθυμεί, αύτός149 &<Η·ν εαυτού πά­ ductor, is qui in cupiditatibus versalur; nam si
θος καί κδλασις, κα\ θεδς ούκ άν είη δ πάσχων εκών * sponte cupit, ipse est sui perpessio et gupplicium,
εί δέ άκων έρ$ τής μίξεως, κα\ τάς ημετέρας διερ­ nec deus est, qui voluntaric palitur : sin vero i n -
χόμενος ψυχάς ώσπερ δι' οργάνων τών ημετέρων σω­ vilus appetit concubitum, et nostras pervadeus
μάτων είς τάς τών νοητών φέρεται συνουσίας, δ animas tanquam per corportnn nostrorum instru-
τούτον έράν ποιών καί φέρων μείζων αύτοΰ τυγχά­ menta fertur ad eortgressum eorum quse sub intel-
νει* και πάλιν αυτού εκείνου τοΰ φέροντος έτέρψ ligenli&nt cadunt, qui eum inducit ad amandum,
πδθψ φερομένου, μείζων άλλος δ φέρων εκείνον ευ­ major est eo : iterumque cura hic qui inducit iii
ρίσκεται* καί είς άπέραντον έπαναφοράν τών alium inducatur amorem, majoralius qui hunc i n -
9 9

έρώντων γίνεται, δ έστιν αδύνατον. Ούτως ούκ έστιν ducit reperitur, et in iofinitum amantium numerum
ούτε δ φέρων, ούτε δ φερόμενος, άλλ' αύτοΰ τοΰ ^ fit progressus; quod fleri non potest. Igittir neque
έρώντος
x ~r τδ
_x έπιθυμητικόν
ι Α jf.. έστι
χ πάθος,
^ZA-^. έλπίδι
_ r * . αύξό-
.AC^ est qui: inducit,
· neque
_~ qui
~..: iuducitur;. sedι est» ipsius
· ·

μενον κα\ άπογνώσει μειούμενον. amanlis affectus concupiscens, qui spe augetur et
desperatione minuitur.
XXII. Οί δέ κρατείν αίσχράς επιθυμίας μή βουλό- XXII. Qui vero lurpem nolunt cupiditatera coer-
μενοι τών θεών καταψεύδονται, ίνα περ\ ών πράτ- cere, de diis mendaciter tingunt; ut In iis quae
τουσιν, τούς θεούς ώς προτέρους δράσαντας ύποδει- perpetrant deos primos esse auctores ostendendo
κνύντες, άπαλλάσσωνται ** τής μέμψεως. ΕΙ γάρ παι· culpa liberentur. Si enim suscipiendae sobolis gratia
δοποιίας ένεκεν, κα\ ούκ ασελγεί ας, οί λεγόμενοι et non libidinis ergo, qoi dii vocantur, adultcria
6εο\ τάς μοιχείας έπετέλουν, τί κα\ τοίς άρσεσιν commisenint, cur cum raasculis quoque misceban-
έμίγνυντο ; "Αλλά χαριζόμενοι, φησ\ν, ταίς έρω-
9 9
tort Sed ut gratificarenlur, inquit, raulieribus ad-
μέναις κατηστέριζον · · αύτάς. Οΰκούν πρδ τούτου amalis, illae in astra converteruot. Igitur antea
ούκ ήσαν αστέρες, μέχρις δτε άσελγείας προφάσει astra non erant, usque dum lascivia? occasione cce-
ύπδ μοιχών 6 ούρανδς άστροις έκοσμήθη; Πώς δέ lum stellis exornaretor? Et quomodo in stellas :
καί οί τών κατηστερισμένων · έκγονοι έν $δου κο- ® laUnim liberi ac nepotes apud infcros puniuntur?
Τ

λάζονται, δ τε "Ατλας βαρούμένος, χα\ δ Τάνταλος Atlas gravatus pondere, Tantalus enectus siii, S i -
δίψη άνιώμενος, καί ό Σίσυφος έρείδων πέτραν,
9 9 syphus pelram retinens, Tityus pertusus viscera,
Τιτυδς τά σπλάγχνα διορυττόμενος, Ίξίων περ\ τρο- Ixion circa rotam indesinenter volutatus. Quomodo
χδν άπαύστως κυλινδούμένος; 1 5 0 °^ ^ °* vero ut amatores dii eos, quos pollueraut, inter
έρασταί θεοί δντες, ούς έ μίαναν, κατηστέριζον · · , astra retulerunt, sibi autem id muneris non suut
Ιαυτοίς (95) τούτο μή χαρισάμενοι; largiti?
X X U I . Ούκ άρα ήσαν θεο\, άλλά τυράννων αίνίγ- X X I U . Nonergo erant d i i , sed lyrannoruin ve-
Y A R L E LECTIONES

Τότε adjunxi c. 0 . •» Ita 0 c. marg. C i , in cui. lextu ύστερέα. ·· επιστολή Ο. *· πάθος

9 9
πάθ ΟΙΒ. Ο
S1 παίδων Ο. Ybb. ώς έφης des. in 0 . Subinde έπι της C , έπιθείς in marg.
9 9
·· επαναφορά conj. CI.
Ita Ο C. S. απαλλάσσονται G. έμίγνυντο Ο c. S , έμιγνοίντο C. · · κατηστήριζον C.
9 9
" κκατεστηρι·
9μένων C δίψει Ο. κατέστηριζον G
9 9 9 9

YARIORUM N O T i E .
(95) Le$. αύτοίς, sc. τοίς έρωμένοις. Cur, inqoit, lerunt, non id quoque largtti sunt, nt eonim posle*
dii mulieribus a &e adamatis, quas inter astra retu- ros (έκγόνους) a poenis iftfernis libeiarenl? 8.
191 8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBTA. m
laniina. Saturni namque in Caucasiis monlibus, non Α ματ<*· Κρόνου γαρ έν τοϊς Καυκασίοις βρεσιν (96),
iu coelo, sed in terra, sepulcrum ostendilur, homi- ούχ έν ούρανψ, άλλ\ έν γή τάφος τις δείκνυται, άν­
nis feri ac liberorum voratoris. Itero lascivi Jovis, δρδς αγρίου χα\ τεχνοβόρου. "Αλλά χα\ τοδ ασελγούς
fabulosi, quique simililer Metin filiara deglutivil, iu Διδς, τοΰ μυθικού * · , τοΰ ομοίως τήν Θυγατέρα Μ ή -
Greia cernitur sepulcrum, et in Acherusia palude τιν καταπιόντος, έν Κρήτη Θεωρείται τάφος* κα\ έν
Plutouis ac Nepluni, Solis vcro Aslris, el Lunae τή Αχερουσία δέ λίμνη Πλούτωνος κα\ Ποσειδώ­
Carris ; Mercurii apud Hermopulin, Martis in Thra- νος (97)· Ηλίου δέ έν Άστροις κα\ Σελήνης έν Καρ-
cia, Veneris apud Cyprum, Liberi apud Tbebas, κοΐς· Ερμού δέ έν Έρμουπόλει · Ά ρ ε ω ς έν Θράκη*
41

aliorumque aliis in locis. Itaque eorum qui dii vo- Αφροδίτης έν Κύπρω · Διονύσου έν Θήβαις · καί τών
cantur, sepulcra comparent. Homines enini erant^ άλλων έν άλλοις τόποις. Πλήν φαίνονται αυτών τών
iique improbi et magi. Aliter siquidcm non facti λεχθέντων οί τάφοι. Άνθρωποι γάρ ήσαν, κα\ ταύτα
fuissent monarcbae ac domini. Jupiler, inquam, μοχθηρο\ κα\ μάγοι. Ουδέ γάρ άλλως μονοχράτορες
έγεγόνεισαν, Ζεύς λέγω δ μυθιχδς κα\ Διόνυσος, εί
fabulosus et Bacchus, nisi per transformationeni,
μή τή μεταμορφώσει, ών ήθελον έπεκράτουν είς
quos et quas volebaut, ad id quod volebant couipu-
δπερ αύτο\ ήθελον.
Hsseot (98).
X X I V . Quod si eoruni asmulanda est vita, non ^ X X I V . ΕΙ δέ τ·ύτων δεί ζηλούν τούς βίους, μή
modo illorum adulteria, sed et mensas imileniur. μόνον τάς μοιχείας, 151 άλλά κα\ τάς τράπεζας Μ

Nam Salurnus liberos suos absorpsit, parilerque αυτών μιμώμεθα. Ό γάρ Κρόνος τά αύτοΰ τέκνα
Jnpiter suam flliam. E l quid opus esl verbis? Pclops χατέπιεν, χα\ Ζεύς ομοίως τήν αύτοΰ θυγατέρα. Κα\
omniura deorum epulum fuil. Unde et nos ante ne- τί δεί λέγειν; Πέλοψ πάντων θεών δείπνον έγένετο.
farium conjugium deorura peragainusepulum simile; "Οθεν κα\ ημείς πρδ τών άθεμίτων γάμων δμοιον
sic enim dignum fuerit conjugio epuluin. Yerum id δείπνον τοίς θεοίς έπιτελέσωμεν * ούτω γάρ άν εϊη
nemo facere suslinuerit, ut nec ego moechaii. Ad τδ δείπνον τών γάμων άξιον. Άλλά τούτο ούκ άν
ha?c vero milii amoris velut polentis dei minaris ύποσταίη ποτέ, ώς ουδέ έγώ τδ μοιχήσασθαι.
4 4

indignalionem. Amor deua non est, qualis videtur; Πρδς τούτοις δέ μοι Έρωτος ώς δυνατού θεού απει­
eed est cupidilas, quae ex temperamenlo animalis, λείς χόλον Έρως θεδς ούκ έστιν, οΤος δοκεί, άλλ
propter successionem vitae, accidit per omnium opi- έχ τής τοΰ ζώου κράσε ως πρδς διαδοχήν τού βίου,
ficis providentiam, ne universum genus aliquando κατά πρόνοιαν τοΰ τά πάντα ένεργήσαντος, συμβαί­
deficiat, sed ut occasione voluptalis ex morituri νουσα επιθυμία, ίνα τδ πάν γένος μηδεπώποτε έπι-
hominis substaniia iterum alius nascatur, legiluKo c **> προφάσει ηδονής έχ τής τοΰ μέλλον-
produclus matriraonio; quo patrein suum cogno- τος τελευτ^ν ουσίας πάλιν άλλος γένηται, νομίμψ
scat, quem in seuectute n u l r i a l : quod facere ne- προεκπεφυχώς · γάμψ, δπως τδ γηροτρςφεϊν τδν
4 k f

queunt qui ex adulterio gcniti sunt, cum natnralem αύτοΰ πατέρα γνώση* δπερ ποιείν οί έχ μοιχείας
uon babeant erga genitores beaevoleiiiiam. γεγονότες ούκ άν έδύναντο, φύσιν στοργής πρδς τούς
γεννήσαντας ούκ έχοντες.
X X Y . Quandoquidem igitur el propier legitimum X X V . Έπε\ ούν διαδοχής ένεκεν κα\ γνησίας έπαυ-
4β

progeniei incrementum, sicut dixi, amoris oritur ξήσεως, ώς έφην, ή επιθυμία συμβαίνει ή ερωτική,
cupiditas, oportet ut parenles, de caslilale solliciti, χρή τούς γονείς, σωφροσύνης προνόου μένους, τούς
liberos suos, antequam veniat cupidiias, erudiant αυτών παίδας πρδ τής επιθυμίας διά τών σωφρον*-
in libris, qui bonaro menlem ingenerare valeaot,eos- ζόντων βιβλίων προπαιδεύειν **, κα\ τοίς κρείττοσιν

YARIifi LECTIONES.
* μυθού Ο. 4 1
Άρεος Ο, •· Ita Ο c. S , άπεκράτονν C. * V b b . Τάς μοιχείας, άλλά καί
repeluntur in Ο post άλλά καί. *** ύποσταίη dedi ex conject., δποστέη C, ύποστή S , qui legi vult ύπο-
στής, ύποσταί Ο. 4 1
ίε έπιλίπη Ο.
μή δέ πώποτε ** Ila Ο c. S , προεκφυκώς C. * τό Ο, et C ex conjo-
Τ

clura, τδ μή in textu. " *καί

* add. Ο. * Ita ft c. S , προσπαιδεύειν G.
4

VARIORUM N O T i E
(96) 'Er τοις ΚανχασΙοις dpeatr. E l hom. v i , D phratem ac Tigrim. Legi guoque posset Πατάροις,
cap. 21. Hinc Qesarius Responsione ad interroga ob Apollinem Patarcum. Sed Άτροις certa lectio
tionem 112, Πρδς δέ τοίς Καυσίοις (I. Καυκασίοις) est, quia bora. v i , 51, Sol jacere dicitur in Meso-
δρεσι Κρόνος, ιχάλλον δέ δνθος ύπδ των δνων προσε- poiamia, boc est inter duos memoralos fluvios. G.
κυνήθη, άνακραζων κα\ όγκώμενος καθ* Ελλήνων. Ια Άτροις probal Lobeck i . c. S. Ad oram codicis
Epiphanii Ancoralo cap. 108: Ζεύς Κρονίδης, δ ταρ- nosiri posita est manu recentiori emendatio his ver-
·· ταρωσας τδν ίδιον αυτού πατέρα έν τψ Καυκασίψ bis, ώς '^Τμαι καρκίνοις. Ego aulem legerim Κά{>-
βρει. Sed apud Glementem Alexandriiium Protrep- £αις, ex bom. v i , 2 1 , ubl babetur έν Κάραις. Gerlc
uci p. 1 8 , 19, Saturnus in Sicilia sepulius fuisse ad Garras deus Lunus colebalur, tcstaniil)us Hero-
dicilur. GOT. diano et Spartiano in Auton. Caracalla; Luna, te-
(97) Post καί Ποσειδώνος Lobeckius Aglaopk. p. slante Ammiano 1. χχιιΐ· Κ ά ^ α ι aulein Theodoreio
576 cxcidisse censet έν Τήνψ. S. In boiu. v i , 21, //. E.III, 21, et Sozomeuo v i , 53, sunl Κάραι. G. 1
έν Πάτραις ρ. έν Άστροις. Et τδ ίερδν τού Απόλ­ (98) Viro maxime iniercooperab»resnoslrosGraice \
λωνος εν Πάτραις mcmorat Pausanias in Archaich. periio, sic venere plaoeret: nisi trantformante$ t$ s

Ad leclionem Άστροις propius acccdil Άτροις. Τά in ea qucc vellmt, ea ηιψ! ipsi vellcnl aisequereniur,
Άτρα aulcm aeu αί Άτραι oppidum esl inter E u - hidicet leclor erudilus. ED. PATROL.
 {93 CLEMENTINA. — HOMTLTA V. iU
c-δτους προεθίζειν λόγοις* δτι δευτέρα φύσις ή συν- Α que probis prajassuefaeiant sennonibus, quia con-
ήθεια* πρδς τούτοις δε πυκνώς αυτούς τάς κολάσεις sueiudo est altera natura : ad haec aulem frequen-
152 ύπομιμνήσκειν τάς έκ τών νόμων, ίνα, ώσπερ ler in eorum roemoriam revoccnt leguro poenas:
χαλινψ τψ φδβψ χρώμενοι, ταΐς άτδποις μή συντρέ- quo metu tanqoam freno usi absurdis non consen-
χωσιν ήδοναίς · · · προσήκει δέ κα\ πρδ τού τήν έπι- tiant voluplatibus. Convepit ergo ut, antequam fer-
θυμίαν έπακμάσαι γάμψ τδ φυσικδν τής ηλικίας veat cnpidius, naturali setatie affectui per connu-
πληροφορείν πάθος, πρδτερον πείσαντας είς είδος birnn satisfiat; pmuadeamusque illis prius, ne for-
ετέρας γυναικός μή άτενίζειν. mam alieritis mulieris contemplenUir.
X X V I . Ό γάρ νούς ημών, οπόταν τά πρώτα τή
β !
X X V I . Etenim mens nostra, cnm primum eibi
τέρψει τδ εΐδος τής ερωμένης άπομάξηται, ώσπερ impresserit cum voluptate adamatse imaginem,
έν κατόπτρω ένορών άε\ τήν μορφήν, διά τής μνή­ quasi in speculo semper formam inluens, per me-
μης βασανίζεται* κα\ μή τυγχάνων μέν τής επιθυ­ moriam torquelur, et si quidem voto non fruitur,
μίας, τής επιτυχίας μελέτη τάς δδούς, επιτυχών δέ, potiendi ariee mediiatur; sin autem fruitur, crescit
μάλλον αύζεται, ώσπερ τδ πυρ τής ύλης εύπορούν, cupidilas, sicut ignis materia abundans, presertim-
κα\ μάλισθ' δΥ άν τή ψυχή τοΰ έρώντος πρδ τοΰ que quando in amatoris animo timor ante affectum
πάθους προσεντετυπωμένος μή προΰπαρξη φόβος. Β impressus non praeexstUit. Nara sicul aqua exsiin-
Ό ς γάρ ύδωρ πύρ κατασβέννυσιν, ούτως κα\ φόβος guit ignem, ita etiam limor vim babet exstinguendi
τής άλογου επιθυμίας έστ\ σβεστήριος. "Οθεν έγώ έκ pravam cupiditatem. Quocirca ego, ut quae a quo-
τίνος Ιουδαίου τά θεώ πρέποντα κα\ νοείν καί 8 1
dam Judaeo didicerim et cogitare et facere quae
ποιείν έκμαθοΰσα, ευάλωτος πρδς μοιχείαν ύπδ ψευ­ Deum decent, per falsas fabulas in stuprum adduci
δών μύθων ού γίνομαι, θέλοντι 8 8
δέ σοι κα\ σπου- non possum. Tibi vero, cupienti ac studenti caste
δάζοντι σωφρονείν, φλεγ,μαινούση ψυχή πρδς
ei>
vivere, animaeque ad amorem flagranti, Dcus auxi-
έρωτα, βοηθοίη θεδς κα\ τήν Γασιν παρασχοίη. lium prcebeat, atque iribuat medicinam.
X X V I I . Έπακούσας δέ δ Άππίων τής ύποκρίτου XX VII. Audito aulem liclilio rescriplo, Appion
αντιγραφής, έφη * Μή τί άλόγως Ιουδαίους μισώ; d i x i t : An sine ralione Judaeos odi? Nunc ergo hane
νΰν γούν ταύτην τίς ποτε συντυχών Ιουδαίος, 153
8 8
aliquis Judaeus naclus, adductamque ad suum cul-
κα\ είς τήν θρησκείαν μεταγαγών άνέπεισε σωφρο- tum, in castitale degerc persuasit, et deinceps ira-
νείν, κα\ αδύνατον έστι τοΰ λοιποΰ αυτήν " είς κοι- possibile est ut ca in cujusdam complexus veniat,
νωνίαν έτερου τινδς συνελθείν, δτι οί τοιούτοι τδν quia isti, Dcum tanquam omnium operura inspe-
θεδν ώς παντεπόπτην τών πράξεων προθέμενοι σφδ- ^ ctorem sibi proponentes, pudiciliam admodum re-
δρα σωφρονείν έγκαρτερούσιν, ώς λαθείν μή δυνά- tincnt, vclut qui non possinl lalere.
μενοι.
XXVIII. Ταύτα άκουσας, Ιφην τψ Άππίωνι· Νΰν XXVIII. Quae cum audivis&em, dixi Appioni: Jam
σοι τά αληθή ομολογήσω. Έγώ γυναικδς ούκ ήρά- tibi verura fatebor. Ego niulierem non amavi neque
σθην ουδέ άλλου τινδς, πάνυ μου της ψυχής δεδαπα- quid bujusmodi; animus quippe meus in alia om-
νημένης πρδς άλλας επιθυμίας κα\ πρδς αληθών·* nino consumitur desideria, scilicet, i n reperiendis
δογμάτων εύρεσιν.Κα\ μέχρι τοΰ νΰν, πολλάς γνώμας veris dogmatibus. Et buc usque anirao ad varias
φιλοσόφων διασκοπήσας, πρδς ούδένα αυτών ένευσα, philosopborum opiniones adjecto, ad nullum illorum
ή πρδς τδ Ιουδαίων μόνον, έμπορου τινδς αυτών inclinavi, nisi ad Judaeorom rcligionem, cum ex Hlis
όθόνας πιπράσκοντος ενταύθα τή 'Ρώμη έπιδεδημη- mercator aliquis linteorum hic Bomam advenissel,
κότος, κα\ έκ τίνος συντυχίας αγαθής άπλούστερόν et bono qnodam casu mibi simpliciter sententiam
μοι τδ μοναρχικδν φρόνημα παραθεμένου. de uno Dei principalu commendassel.
X X I X . Άκουσας δέ μου τής αληθείας δ Άππίων, X X I X . Appion vero, a me accepta veriiate, qai
0 άλόγως μισών τδ Ιουδαίων, καί τί ποτέ έστιν αύ· lcgem Judaeorum inique oderat, nec qua3 esset iIIσ­
των τδ πιστδνούτε είδώς ούτε είδέναι θέλων, άκρίτως D rum fides sciebat aut volebat scire, absque judicio
όργισθείς τή σιωπή έξ αυτής ήδη της 'Ρώμης άπηλ- iratus clam statim Roma discessit, et ex co nunc
λάσσετο · κα\ έκτοτε νύν πρώτον αύτψ συντετυχηκώς, primum illum naclus, iram temporis illius merilo
τδν έξ εκείνου τοΰ χρόνου θυμδν ύποπτεύω είκότως. vereor. Altamen coram vobis interrogabo, quid d i -
Πλήν έφ' υμών αυτού πεύσομαι, τί άν έχοι λέγειν ccre babeat de vulgaribus diis, quorum vitae, quas
8Λ

περ\ τών λεγομένων θεών, ών οί βίοι, παντοπαθείς omnibus vitiis subjectas referunt fabulae, palam de
εΐναι μυθολογούμενοι, πρδς τήν τοΰ ομοίου μίμησιν industria ad imitationem canunlur, quorumque
επίτηδες άγονται δημοσία, ών πρδς τοίς άνθρωπίνοις πά- praeter bumanos affectus, ut d i x i , etiam sepulcra
θεσιν, ώς έφην, κα\ οί κατά τόπον δείκνυνται τάφοι. per loca oslenduntur.

V A R I J E LECTIONES.
•· ηδονής Ο . »• δποΥ άν C. 8 1
καί inserui c. Ο. 8 3
Turbalus est, u l opinor, ordo verborura, qui

·»ήν om. Ο . · πρδς τών αληθών C. *

Τ Μ
λέγει C! , non C , u l parum accuraie asserit S.
 lOSf S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 196
X X X . Istt cum a me alii anle audivissent, et Α X X X . Ταύτα ol Ετεροι προακούσαντες έμού χαι
contequenlia desiderarent discere, convenerunl me, μαθείν τά έξης ποθούντες, 154 βυνήλθόν μοι, ώς έπι-
nt Appionem invisuri. Et vero eum jain lotum inve- σκεψόμενοι 'Αππίωνα. Κα\ δή λελουμένον αύτδν ήδη
nimus, mensa parata. Quare pauca examinavimus χατελαμβάνομεν έφ* έτοίμψ τραπέζη. Δ [όπερ ·· ολίγα
circa doctrinam de diis. flle vero nostram, opinor, ήκριβολογησάμεθα είς τδν περι θεών λόγον. Ό .δέ,
intelligens voluntatem, crastina die se aliquid de οιμαι, συνε\ς ημών τήν προαίρεσιν,είς τήν έπιούααν
diis dictumm promisit, eumdemque nobis indicavil έχειν ·· τι είπείν ύπέσχετο περ\ θεών, χα\ τδν αύτδν
l o c u m , in quo esset locuturus. Nos autem cum προεδήλωσεν ήμίν τόπον, ώς έχεί διαλεξόμενος. Η ­
promissione, gratiis- illi actis, singuli domum re- μείς $έ συν τή ύποσχέσει, χάριν δμολογήσαντες αύτψ,
versi sunius. οίχαδε έκαστος απεχώρησα μεν.

HOMILIA V I . ΌΜΙΑΙΑ Cp.

1. Tertio aulem die ad praeflnitum Tyri agrum l - Τρίτη δέ ήμερα είς τδ προωρισμένον τής Τύρ·»
•um familianssimis ego veniens Appionem nan- Χ Ρ · <^
ω ο ν
€ οίκειοτάτοις έλθών έγωγε· , εύρίσκ»
v τ ο 1 1

dscor, in medio Anubionis et Athenodori seden- B Άππίωνα, Άνουβίωνός τε κα\ Αθηνοδώρου κα-
τ ο ν

tem, unaque plures alios erudilos viros*, qui nos
opperiebantur. Attamen nihil veritus salulans con-
sedi ex adverso Appionis, qui non multo posl loqui
coepit: Volo, primum incipiens hinc, jam eito ve-
nire ad quaestionem. Ante quam t u , flli Cleraens,
adcsses nobis, Anubion hic et Alhenodorus, qui
beri una cum aliis audierunt te disserenlem, nar-
raverunt mibi, quo modo Roraae tibi ut amanti oc-
currens multa contra deos mentitus fuerira, illog
θεζόμενον μέσον, xal μετά πολλών άλλων τών έκ
παιδείας ανδρών ημάς άναμενόντων. ΚαΙδμως ουδέν ·*
καταπλαγε\ς, προσαγορεύσας άντικαθέζομαι τω Ά π -
πίωνι, δς μετ' ού πολύ λέγειν ήρξατο* Βούλομαι
πρώτος άρξάμενος εντεύθεν ήδη ταχέως έλθείν έπΙ τδ
ζητούμενον. Πρδ τού σέ , τέκνον Κλήμης, ήμίν παρ-
είναι, Ανουβίων ούτος ·· κα\ Αθηνόδωρος , οί χθες
άμα τοίς άλλοις έπακούσαντές σου διαλεγομένου,
άφηγήσαντό μοι· πώς έν τή 'Ρώμη, συνερχόμενός *·
4

praedicans paedicones, lascivos, stupratores matrum,
sororum , filiarura, innumerisque obnoxios ariulte-
riis. Sed te oportuit, f i l i , scire me talia non ex
animo scripsisse, sed amore tui vera occultasee ;
σοι ώς έρώντι, πολλά τών θεών κατεψευσάμην, είπών
αυτούς παιδεραστάς, ασελγείς , μιγνυμένους μητρά-
σιν, άδελφαίς, θυγατράσιν, κα\ μυρίαις μοιχείαις
ενεχομένους··. 155'-^λ' **ΧΡ*ί » τ έ κ ν ο ν , είδέναι,
ν 56 ω

quae si nunc desideras, audi a rae. δτι μή τοιαύτα περ\ θεών φρονών· έγραφον, άλλά Τ

C στοργή τή πρδς σέ τά αληθή λέγειν άπεκρυπτόμην,

II. Antiquoruro hominum sapienlissimi, oiMiem
verilatem per laborem edocli, indignos divinarum-
que disciplinarum non cupidos celarunt scienlise
traditionem. Neque enim ex Coelo iUiusque matre
Terra progeniti suni duodecim liberi, quemadmo-
dum fabula enumerat, mares quidem Oceanus,
Cotus, Grius, Hyperion, Japetus, Saturnus; feminae
vero Theia, Themis; Mnemosyne, Geres, Tetbys,
Rhea. Neque Saturnus adamantina falce exsecta
patri Goelo v i r i l i a , ut fertis, in mare projecit; sed
neque ex Coeli exsectione per fusi sanguinis guttas
orta est Venus. Neque etiam Saturnus ex Rhea
priiuo sibi genitum Plutonem absorbuil, propter
Pronielhei oraculum veritus, ne ex eo concubitu
natus infans forlior ipso existeret, privaretque ip-
eum regno. Non secundo genitum Neplunum simi-
Hter absorpsit. Non post hos natum Jovem maler
Rbea occultavit, nec expetenti Saturno lapidem ad
devorandum tradidil. Non is devoralus prius absor-
ptos trusit et coegit exire, primura quidem, qui
primus absorptus fuerat, Plulonem, postea Neptu-
άπερ, εί νύν έθέλεις,παρ' έμού άκουσον.
II. Τών πάλαι ανδρών οί σοφώτατοι, πάσαν άλή­
θειαν αύτο\ καμάτψ ·· μεμαθηκότες, τούς αναξίους
καί μή όρεγομένους θείων μαθημάτων άπεκρύψαντο
τήν έπιστήμην λαβείν. Ούτε γάρ άπ' Ουρανού κα\
τής μητρδς αυτού Γής γεγόνασι παίδες δώδεκα, ώξ δ
μύθος καταριθμεί* ά ξ ε ν ε ς μέν, Όκεανδς, Κοίος,
Κρίος··, Ύπερίων, Ίαπετδς, Κρόνος* θήλειαι*· δέ,
θεά, θέμις, Μνημοσύνη, Δημήτηρ, Τηθύς, 'Ρέα.
Ούτε τή έξ αδάμαντος άρπη τά αίδοία Κρόνος Ουρα­
νού τού πατρδς έκτεμών, ώς φατε, είς βυθδν άπέ£-
^ιψεν * άλλ' ούδ' έκ τής απότομης τού Ουρανού στα­
γόνων (δυέντος αίματος ή Αφροδίτη έγένετο. Ούδ* ου
Κρόνος τή Τ έ α μιγείς κα\ γεννήσας Πλούτωνα πρώ-
° τ ο ν κατέπιεν, διά τινα Προμηθέως θεσμδν δεδιώς,
μήποτε γεννηθέν έξ αυτού βρέφος, γενναιότερον αυ­
τού γενόμενον, άφέληται αύτδν τής βασιλείας Ού
τδν Ποσειδώνα δεύτερον γεννήσας ομοίως κατέπιεν ·
ού μετά τούτους τδν Δία γεννηθέντα ή μήτηρ κατα-
κρύψασα ή Τέα άπαιτήσαντι τψ Κρόνψ καταπιειν
λίθον" άντέδωκεν.Ός, ού καταποθείς, τούς προκατα-
ποθέντας θλιψας έξέωσεν , ώ ς προελθεϊν πρώτον μέν
Τ ,

VARIJE LECTIONES.
·» δι' δπερ C. ·° D proponit ήκειν. ·» έγώ γε C. ·· ουδέ Ο. ·» Ita Ο el C ex conject., ούτως in
lextu. ·* άφηγήσαιτό μοι S, mendose. ·· συνεργόμενος C, συνεργούμενος S. · · άνεχομένους C. φρο- i T

νών desideratur in Ο. ·• Pro Ci καμάτων D legendum censet διά καμάτων : coniectura jam supcrfliia.
·· lla S, auct. D. Cfr. Hes. Theog. 1W, 375, κριός C, Ο. · θήλαι 0 . T u m . id. θεα sine accenlu, θεία
Τ
t

conj. C. Cfr. Hes. Theog. 135, 371. Apollod. 1, % 4. Dein τυθύς 0 . Lege τήν βασιλείαν S.
T l
λίθον 7 1

addidi c. 0 , quam vocem decsse jam monuit D. Cfr. Recogn. x, 19, δς in exordio sequcntis periodi addidi
<\ 0 . 7 1
Ita S, έξωσεν C, έξώσ3ν 0.
197 C L E M E N T O i A . — HOMILIA VL
15β *P&w καταποθέντα Πλούτωνα, έπ' αύτφ Α num, tertium Jovem. Neqae,ut aianc, matrig con-
τ ο ν

5 1 Ποσειδώνα, κα\ τρίτον τδν Δία. Ουδέ γ ε , ώς

74 silio servalas Jupiter, ac in coslum ascendens, patrem
φασιν, μητρδς προνοία διασωθείς δ Ζεύς, κα\ είς regno depulit. Nec patris fratres supplicio affecit.
ούρανδν άναβάς, τδν πατέρα τής βασιλείας καθείλεν. Non in amorem devenit mortalium feminarum. Noii
Ού πατρδς αδελφούς έκδλασεν. Ούκ είς πδθον γυ­ cum gororibus vel filiabus, non cum fratram uxo-
78

ναικών θνητών κατήλθε ν. Ούκ άδελφαίς ή θυγατράσιν, ribus, non cum pueris turpiter concubuit. Neque
ούκ αδελφών γυναιξίν, ού παισ\ν αίσχρώς συνεγένετο. filiam suam Melim deglutivit, ut a cerebro quidem
Ουδέ Μήτιν γεννήσας κατέπιεν, ίνα ά π · εγκεφάλου Minervam produceret ex Metide, ex femore vero
,Τ

μέν τήν 'Αθηνάν άναφύση έκ τής Μήτιδος, έκ δέ τού gigneret Baccbura, quem a Titanibus ferunt dig-
μηρού τδν Διδνυσον τέκη , δν ύπδ Τιτάνων έσπαρά- cerptum fuisse. Non coenam i n Thetidis et Pelei
χθαι λέγουσιν. Ού δείπνον έπ\ τψ Θέτιδος κα\ Πηλέως nuptiis celebravit. Non diftcordiam expulit e nuptiis.
γάμψ συντελεί. Ού τήν Έριν τών γάμων άπεώσατο. Non discordia probro affecta pugnam et seditionem
Ούκ αυτή ή Έ ρ ι ς , άτιμασθείσα, μάχην κα\ στάσιν epulanlibus commenla est. Non accepto ex hortig
77

τ ο ί ς έστιωμένοις έπενόησεν. Ού μήλον χρύσεον έκ Hesperidum malo aureo inscripsit: Donum pulchrce.
78

τών Εσπερίδων κήπων λαβούσα έπέγραψεν, δώρον Poslea fabulantur, quod Juno, Minerva et Venus
r a χαΛΰ. Έπειτα μυθολογούσιν ώς "Ηρα τε κα\ JJ roalwn invenerint et contendenles venerint ad Jo-
Άθηνά κα\ Αφροδίτη εύ ρίσκου σι τδ μήλον, κα\ φι vera, quas ipse quidem non judicaverit, per Mer-
λονεικούσαι έρχονται πρδς τδν Δία * αίς αύτδς μέν
7 8 curium vero miserit ad paslorem Paridem, de p u l -
ούκ έκρινεν, δι' Ερμού δέ πρδς τδν ποιμένα Πάριν cbritudine judicandas. Sec nec dese judicatae fae-
κριθησομένας περι κάλλους εξέπεμψε ν. Άλλ' ούτε runt, neque Paris Veneri pomum tradidit. Non
εκρίθησαν θεα\, ούτε δ Πάρις τή Αφροδίτη τδ μήλον Venus, honorem consecuta, Paridem Helense cou-
άπέδωκεν. Ούκ Αφροδίτη, τιμηθείσα, τψ τής Ελένης jugio vicissim honoravit. Neque enim deae bonor
αύτδν άντετίμησε γάμψ. Ού γάρ άν τή τής θεάς causa fuisset belli inter tot gcntes, idque in per-
τιμή πρδφασις έγίνετο παμφύλου πολέμου, κα\ niciem ejus qui honore affectus fuerat, quique ad
8 8

ταύτα έπ' δλέθρψ τού τήν τιμήν άπειληφότος κα\ genus Veueris jurepropinquitalis pertinebat. Yerum
άγχιστεύοντος τψ τής Αφροδίτης γένει. Άλλ' ώς gicut dixi , o fili, haec rationem quamdam babent
Ιφην, ώ τέκνον, έχει τινά 157 λόγον * τοιαύτα propriam et pbilosopbicam, qua3 per allegoriain
τ

οίκείον κα\ φιλόσοφον, αλληγορία φρασθήναι δυνάμε- potest explicari, adeo ut tu, cum audieris, admire-
w ώστε σε άκούσαντα θαυμάσαι. Κάγώ έφην* ris. Et ego dixi, oro ne me mora torquea9. llle
Δέομαι μή με αναβαλλόμενος βασανίσης. Κα\ δς έφη* respondit, nihil tiioeag. Non enim differam, sed jam
Μηδέν φοβηθ^ς, ού γάρ ύπερθήσομαι, άλλ' άρξομαι C incipiam loqui
τ]δη λέγειν.
IH. Η ν ποτε δτε ουδέν πλήν χάος καί στοιχείων
Τ
IU. Exstitit aliquando tenipus, cum nihil erat,
άτακτων έτι συμπεφορημένων μίξις αδιάκριτος,
8 1
preter cbaos ,'et clemenlorum confusorum, adbuc
τούτο καί της φύσεως δμολογούσης,κα\ τών μεγάλων aggestorum, misturam promiscuam. Id enim fale-
ανδρών ούτως έχειν νενοηκότων. Κα\ μάρτυρα τών tur natura, atque ita habere, asserunt · viri magni.
μεγάλων έν σοφία τδν μέγιστον "Ομηρον αυτόν σοι Et inter sapientia praestantes praeslaiuissimum,
τοαρέξομαι, είπόντα περί τής ανέκαθεν συγχύσεως* Homerum, tibi afferam, dicentem de prima confu-
sione:
!ΑΛΓ ύμείς μέν πάντες\ϋδωρ καϊ γαϊαγένοισθε . 8a

Vo$ equidem cuncti tellu$ fiatis et unda:

ώς εκείθεν απάντων τήν γένεσιν έσχηκότων, καί tanqaam binc orania ortum babeant, alque post
μετ' άνάλυσιν τής ύγράς κα\ γηΐνης ουσίας είς τήν
8 8
gubgtanlia bumids ac terrenae dissolutionera in
πρώτην πάλιν αποκαθιστά μένων φύσιν, δ έστι χάος. primam iterum restituantur natuiam, boc est iu
Ήσ/οδος δέ έν τή θεογονία λέγει* Xibaog. Hesiodus vero in Theogonia dicit:
"Ήτοι μέν χρώτιστα χάος έγένετο 84
Primo nempe Chaos [actum fuit:
Τδ δέ έγένετο (98*) δηλονότι 8 8
γεγενησθαι ώςγενητά Per illud, factum fuit, clarum est quod gigniiicei, ea
VARLE LECTIONES.
*δέ transcnpsi ex 0 . w πατέρος. C. έπ' Ο . ούχ αυτή C , .ούχ αυτή (sic), C l ., ούχ αύτη Ο .
7 8 7 7
τήν Λ e n
n

O. έπί 0 .
T f
Ita scripsi c. 0 , qui quidem pr. man. in lextu exb. τή τής θεάς τιμ$ν, ap. C, ή τ . θ. τι-
8 0

ίή. Leg. ατάκτως. D. » Ita Ο . c. S., γένησθε C. Cfr. lliad. νιι, 99. * μετά Ο . V . Hes. Tkeog
8 1 8 8 8 4

16.S. ".δηλον δτιίλ

VARIORUM NOTJE.

#98*) Τδ δέ έγένετο. Eodem modo Hesiodus intel- μέν, δτι φησίν

figitar apud Pbilonem Judsetim libro Περι αφθαρ­ "Ηπου μεν πρώτιστα χάος γένετ\ αύτάρ έπειτα
σίας κόσμου, ρ. 491. VerbaPbiloiiis digna sunt quse ΓαΓ εύρύστερνος, πάντων έοος ασφαλές αίεί.
hic legantur: Πατέρα δέ τού Πλατωνικού δόγματος Άφθαρτον δέ, δτι διάλυσιν καί φθοράν ού μεμήνυκεν
Ινιοι νομίζουσι τδν Ησίοδον, γενητδν και άφθαρτον αυτού. COT.
οίόμενοι τδν κόσμον ύπ' έκείΐου «λέγεσθαι* γενητδν
ΙΓ9 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA ΠΠΒΪΔ. 200
tit genita ortum babuisse, non auiem ut ingenita Λ σημαίνε^ ού τδάε\ είναι^ώς άγένητα. K a l Όρφεύς · 8

aetnper exstitiese. Orpbeus autem chaos ovo com- δέ τδ χάος ώω παρεικάζει, έν φ τών πρώτων στοι­
parat, in quo primorum elementorum erat confusio. χείων ήν ή σύγχυσις. Τούτο Ησίοδος χάος υποτίθεται,
Hoc Hesiodus chaos proponit, quod Orpheus ovum δπερ Όρφεύς ώδν λέγει γενητδν, έξ απείρου της ύλης
dicit gCDitum, ex infinita materia productum , fa- προβεβλημένον, γεγονδς δέ ούτω · βΤ

ctuinque i t a :
IV. Gum materia quatuor genera complectens ha-
berel animam, el lotum immensum quoddam profun-
dum semper flueret ac temere ferretur et innume-
ras iniperfectas mistiones subinde profunderet,
158 ^ · , Τ η ς τετραγενούς ύλης έμψυχου ούσης, και
δλου απείρου τινδς βυθού άε\ ρέοντος (99), κα\ άκρί-
τως φερομένου, καί μυρίας ατελείς κράσεις είς άλ­
λοτε άλλως έπαναχέοντος, κα\ διά τούτο αύτάς άνα-
8 8

aique ideo illas ob confusionero solveret, nec non λύοντος τή αταξία, καί κεχηνότος κ α ί είς γέννησιν88

hiaret, quasi ad generationem animalis non posset
compingi, aliquando contigil, u l illud inflnitura pe-
lagus, per propriam naturam concussum motu na-
turali, ordinale ab eodem ad idem inslar vorlicis
Aueret, substaniiasque misceret; sicque mirum in
ζώου δεθήναι μή δυναμένου, συνέβη ποτέ αυτού τού
απείρου πελάγους, ύπδ Ιδίας φύσεως περιωθουμένσυ
κινήσει φυσική, εύτάκτως 0υήναι άπδ τού αυτού είς
β
τδ αύτδ, ώσπερ ίλιγγα, κα\ μίξαι τάς ουσίας, καί
ούτως έξ ακουστού τών πάντων τδ νοστιμώτατον,
8 0

modum, quod omnium optimum ac malurissimum δπερ πρδς γέννησιν ζώου έπιτηδειότατον ήν, ώσπερ
erat atque ad generaiionem animalis aplissimum, έν χώνη κατά μέσου 0υήναι τού παντδς, κα\ ύπδ τής
•elut in fornace per meriiam decurreret unlversita- πάντα φερούσης ίλιγγος χωρήσαι είς βάθος, κα\ τδ
8 1

tem, et per cuncla fereutem vorticem iret ad pro-
fundum, circumfusumqoe spirilum attraberet; nec
non quasi in maximam fecunditalcm conccptum
faceret discretam compositionem. Quemadmodum
περικείμενον πνεύμα έπισπάσασθαι, κα\ ώςείςγονι-
μώτατον συλληφθέν ποιείν κριτικήν σύστασιν. Ώσπερ
γάρ έν ύγρψ φιλε? γίνεσθαι πομφόλυξ, ούτο>ς σφαι-
ροειδές πανταχόθεν συνελήφθη κύτος. "Επειτα αύτδ
9 8

enim in bumido fierl solet bulla , ita orbiculatum έν έαυτψ κυηθέν, ύπδ τοΰ παρειληφότος θειώδους 9 8

undique comprebensum est corpus. Deiude ipsum «νεύματος άναφερόμενον, προέκυψεν είς φώς μέγι-
in seipso conceptum, a divino qui assumpserat spi- στόν τι τούτο αποκύημα, ώς άνέκ παντδς τού απείρου
ritu snbfectum , iu lucem prodiil maximum hoc βυθού άποκεκυημένον έμψυχον δημιούργημα, κα\ τή
germen seu fetus, tanquam ex omnl immenso pro- περιφέρεια τών ώών προσεοικδς, καί τφ τάχει τής
fundoprogcnitum opificium animatum , sitnile ovis πτήσεως.
pcr roiunditatem et avibus per cclerilalcrn. C
V . Salurnum igiturmihi putacsse tempus, Rbeam 159 ^· Κρόνον ούν,τδν χρόνον μοι νόει, τήν δέ 'Ρέαν
vero illud bumidae substanti», quod iluit: quia per τδ (δέον τής ύγράς ουσίας· δτι χρόνο* φερομένη ή
tempus versala omnis materia, velut ovum, coelum ύλη άπασα ώσπερ ώδν τδν πάντα περιέχοντα σφαι-
quod rotundum est quodque omnia compleclilur, ροειδή άπεκύησεν ούρανδν δπερ κατ'αρχάς τοΰ γο­
peperit. Quod ovum principio fecunda medulla ple- νίμου μυελού πλήρες ήν, ώς άν * στοιχεία κα\ χρώ­
9

num fuit, quippe quod posset elementa et omnige- ματα παντοδαπά έκτεκείν δυνάμενον, κα\ δμως παν-
nas species procreare, altamen omnigenam ex una τοδαπήν έκ μιας ουσίας τε καί χρώματος ένδς έφερε
subslantia uoaque specie tulit imaginem. Sicutenim τήν φαντασίαν. "Ωσπερ γάρ έν τψ τοΰ ταώ γεννήματι
in pavonis fetu unus quidem ovi videtur color, po- έν μέν τού ώού χρώμα δοκεί, δυνάμει δέ μυρία έχει
leslate autem mille in se habel pcrficiendi animalis έν έαυτψ τοΰ μέλλοντος τελεσφορείσθαι χρώματα,
colores: ita el quod ex immensa materia genitum ούτως κα\ τδ έξ απείρου ύλης άποκυηθέν έμψυχον
estovum animalum, ex stibjecta semperque fluenie ώδν, έκ τής υποκείμενης κα\ άε\ pεούσης ύλης κινού-
materia commotum, omnimodas exserit mulatio- μενον, παντοδαπάς έκφαίνει τροπάς. "Ενδοθεν γάρ
Aes. lntra enim circumferenliam aliquod animal, τής περιφερείας ζώόν τι ά^ενόθηλυ είδοποιείται προ­
quod est niasculofemina, per inexistentis divini D νοία τοΰ ενόντος έν αύτψ θείου πνεύματος, δν Φά-
spiritus providentiam formatur, quod Phanetem νητα Όρφεύς καλεί, δτι αύτοΰ φανέντος τδ πάν έξ

V A R L E LECTIONES.

·« Cfr. Lobeck Λσ/αορ/ι. ρ. 475seqq.;Brandis HisL philo$. Grcec. roro. I 60, 07. S. ούτως S.
%
8T
κράσεις 8 8

άλλοτε άλλας, deleia praepositione,legi v u l i D . ώ ς € .

8 9
έ ξ έκαστου scribilD , probanieLobeckioAglaoph.,
9 0

p. 475.
ρ. 4/s. Quod
Q C verlit mirum in modum, nescio unde banc interprelalionem
lnterprelaiionem hauseril.
hauserit. S. Sequens τών
utserui c. 0 9 1
είς excidit ap. Cl et S. 9 9
συνειλήθη mavuli Lobeck 1.1., p. 475. S. Tum κύτος conj.G ;
νυκτός uterque hom. codex. * κατειληφότος recte scr. Lobeck 1. l . S .
9 8 4
πλήρες ήνωσαν C.
VARIORUM ΝΟΤΛΕ.
(99) Απείρου τινός βυθοϋ άεϊ ρέοντος. Et qui- terum et apud Ptalonem malencs congeries, pontus,
bnsdam iuterposilis; αύτοΰ τού απείρου πελάγους, elc. mare ac procellarum mlus avpellatur. Nicepborus
Pertinent huc loca Recogniiwnum Lib. x, cap. 17 et in Synesium p. 585 : Βυθδν οέ φασι τήν ύλην. Α ι
51, etc. ltemque verba Porphyrii libro 4)e antro que hinc Bythus Valentiiiiaiiorinn. Videin Clirono-
Nymiharum, sub-finera : Πόντος δέ, κα\ θάλασσα graphia Georgri Syncelli p. 29. C o t .
TtaX κλύδων, κα\ παρά Πλάτωνι ή υλική σύστασις. (-<r-
 •KH
αύτοΰ Ιλαμψεν, τψ φέγγει τοΰ διαπρεπέστατου τών Α Orpheus vocat, quia cum apparuisset, unlversum
στοιχείων πυρδς έν τψ ύγρψ τελεσφορουμένου. Κα\
ούχ άπιστον, δτιχα\έπ\λαμπυρίδων (400), δείγματος
είνεκα , ή φύσις ήμίν όρ$ν ύγρδν φώς έδωρήσατο.
98
pli gratia, nalura nobis concessit huraidum lumen contemplari.
Vf. Τδ μέν ουν πρωτοσύστατον ώδν ύποθερμανΟέν
ύπδ τοΰ έσωθεν ζώου 0ήγνυτα», έπειτα δέμορφωθέν · ·
προέρχεται δποίδν τι xa\ Όρφεύς λέγει·
. . . xparalov 97
σχισθέντος ποΛυχανδέος
160 x&t ούτω μεγάλη δυνάμει αύτοΰ τοΰ προεληλυθότος
φανέντος, τδ μέν χύτος τήν άρμονίαν λαμβάνει χα\
9 8
τήν διαχδσμησιν ίσχει, αύτδς δέ ώσπερ έπ' άχρω-
ρείας ουρανού προχαθέζετα:, χα\ έν άπο^ήτοις τδν
oeetpov περιλάμπων αίώνα. Ή δετού κύτους (2) έν- g
δοθέν γόνιμος ύπολειφθείσα ύλη, ώς έν πολλψ τψ
χρόνψ υποκείμενη έως φυσικώς ύποζέουσα ή θερ- 8 8
μότης, τάς πάντων διέκρινεν ουσίας. Τδ μέν γάρ
1 8 8
κατώτερον αυτής πρώτον ώσπερ υποστάθμη ύπδ τού
βάρους είς τά κάτω ύποκεχώρηκεν ',δ διά τήν δλ-
κότητα κα\ διά τδ εμβριθές κα\ πολύ τής ύπο*ειμένης
ουσίας πλήθος Πλούτωνα προσηγόρευσαν (3), $δου τε
κα\ νεκρών βασιλέα εΐναι άποφηνάμενοι.
VII. Ταύτην μέν ούν τήν πρώτη ν χα\ πολύ 0υ-
παράν χα\ τραχείαν ούσίαν ύπδ Κρόνου τού χρόνου
χαταποθήναι λέγουσι φυσικώς, διά τήν κάτω ύπονό-
στησιν αυτής. Μετάδέ τήν πρώτην υποστάθμη ν τδ
συ^υέν ύδωρ κα\ πρώτη επιπόλασαν ύποστάσει Πο­
σειδώνα προσηγόρευσαν. Τδ δέ λοιπδν τρίτον τδ κα-
θαρώτατον χα\ χορυφαιότατον άτε διαυγές δν*πύρ C
Ζήνα ώνόμασαν, διά τήν έν αύτψ ζέου σαν φύσιν - άνω-
φερές γάρ δντδ πύρ πρδς μέν τά κάτω ύπδ χρόνου τοΰ
Κρόνου ού κατεπόθη, άλλ' ώςέφην, ή πυρώδης ουσία
ζωτική τε κα\ άνωφερήςουσα είς αύτδν άνέπτη 161
τδν αέρα, δς καί φρονιμώτατός (4) έστι διά τήν καθα-
CLEMENTINA.— HOMILIA V/. Κ»
ex ipso fulsit, nimirum splendore ignis clemento-
rum excelleiitissiim in huiniditate perfeclo. Neque
id incredibile, quandoqaidem el in cicindelis, excm-
VI. Ovura igitur quod primo constUit, cum cale*
factum esset, rumpitur ab intus posito animali:
posiea vero forma acccpta prodit illa species, quam
ώον (1)· et Orpheus describit:
. . . dhrupta te$ta oviquod cuncta tenebat;
sicque per magnam illius qui prodiit ac apparuit
potestatem, moles quidem cobaerentiam accipit ct
ordinem digeslionemque consequitur, ipse aulcm
velul in verlice cceli praesidet, et in arcanis immeiH
sura illustraC saeculum. Molis vero intus fecunda
reliciamaleria, ut eliam per niuliura tempus usque
ad nalurale subjectum calor fervefaciens cunctorum
discrevit substautias. Infimum elenim illius, primo
tanquam faex, pondere ipso ininferioracessit, quod
propter gravitatem etpondus ct subjectae substan-
t i a copiam Plutonem appellaverunt, qucm infero-
rum mortuorumque regem pronuntiarunt.
8
VII· Hanc itaque primam multoque sordldam
atque asperam substantiam a Saturno seu lempore
fuisse devoratam a i u n l ; convenienter naturae, sci-
iicet ob illius subslanliae rccessiim ad inferiora.
Posi primuro vero sediroenlum confluentem aquam
et prima? faeci supernatantem Neptuni nomine do-
narunt. Tertium autem reliquum, purissiraum ac
erainenlissimum, quod nempe esset ignis lucidus,
nominaverunt Jovem, propter fervWara ipsius na-
turam. Cum enim ignis in sublime feratur, cum i n -
ferioribus quidem a tempore Saturno non est ab-
sorptus, sed queroadmodum dixi, ignea substantia,

VARIiE LEGTIONES.
8 8
Ινεκα G. μορφωθής 0 .
8 8
κράνα ίου c. Ο , χραμαίου cod. Gi, in cuj. marg. conject. χρααείου ρ.
8 7

χεραμείου S : άχμαίου ex conject. scr. Lobeck 1. 1. p. 479. Ήρακαπαίου conj. Hermanuus ap. Lob. In
collectione sua fi agmcntorum Orpbiconim Hermannus hoc rragmenlum prsetermisU. Deinde poet σχισθέν-
τος Lobeck addil ύπέκ. κύτος Ο.
8 8
υποκείμενης έως φυσικής C.
9 9
τάς Ο et ex conject. C , τής i d .
1 0 0

in texlu. S. Cftlcrum tola perioius haud sana. Sensus flagilat, utiegatur τήν... γόνιμον ύποληφθείσαν
ύλη ν . . . ή θερμότης είς τάς π. δ. ουσίας. . ύπεχώρησεν C. 1
πολλήν C. 9

VARIORUM ΝΟΤΛΕ.
(100) Ααμπυρίδων. Lucentet vespere per arva ct-10 lis vero inlus fecunda relicla materia, ut et mulio in
ciudelv. lla appellant ruslici slellantes volatus, Graci lempore usque ad naturale subjectum calor tubferve-
vero iumpyridas, incredibiti benignitate naturuB. P l i - faciens, cunctorum subttantias discrevit. Vide cap.
nius lib. xvm, cap. 26. COT. 12. ID.
(1) ΠοΛυχανδέος ώον. Ruflnus, Recognit. x , 17, (5) Καϊ ΛοΧύ τής υποκείμενης ουσίας ΐίΛήθος,
3 0 : Ovi immanii : Υπερμέγεθες ώδν. Athenagoras, ΠΛούτωνα προσηγόρευσαν. Nam Πλούτων deduci
Legatione pro Chrittianii, p. 18. In Hesychio, et solet a πλούτος et πλούτος a πολύς, Gujus etymolo*
Theocrilt Scboliaste, πολυχανδέα· πολλά χιορούσαν, giae Plulonis rationes varias habes in Etgmologtco
πολυχώρητον. De ονο aulcm islo didicerat Orpheus magnOy Platonis Cratylo, Ciceronis lib. n Oe naiura
ab Jigyptiis, qui ex ore Dei prodiisse dicebantovum, deorum, Eusebii Prceparat. evang. lib. m , cap. H ,
boc esl mundum,ut legere est apud Eusebium, Prce- ejusdem Oratione de laudibus Comtantini; iiem
parat. evancj. lib. m , cap. H , p. 115. Scd et πρω­ apud Lucianum , Fulgcittium, Cornutum aliosque.
τογόνου ώου meminil Helladius Besanlinous codice ID.
479 Pholian» Riblioibecae. H i c , πρωτοσύστατον (4) Intelligenliam aeri primus assignavit Dioge-
ώόν. Vide nos superius ad Recogntl. x, 17. Videiida nes Apolloniates. Και μοι δοκέει, ait apnd Sim-
quoquePboenicum Tbeologia, Praparat. evang. lib. plic. m Phys. fol. 33, τδ τήν νόησαν έχον είναι ό άήρ
i , cap. 10, p. 55. 1D. καλεόμενος. Plura dabunt Rrandis., Hist. pltxL
(2) Ή δέ τού κύτους. Periodus Imperfecta vel Grcec. Rom. i , 280. Panzcrbiclcr, De Diog. Apoll.,
corrupla. Quid si mininia mulalione reponalur, τάς fragra. IV-Vl. S. — DRESSEI,.
πάντων διέκρινεν ουσίας? Isle sensus emerget: Mo-
PATROL. G R . II.
503 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DIBIA. 9M
titpotft vitalis et in altum tendens, in aercm evola- Α ροτητα. Τή ουν Ιδία θερμότητι ό Ζεύς, τουτέστιν
9

vit, qui et prudentissimus est propter puriialem. ή ζέουσα ουσία, τδ χαταλειφθέν έν τφ ύποκειμένψ
Suo igitur calore Jupher, boc est substantia fer- ύγρψ, τδ Ισχυρδτατον κα\ θείον άνιμάται πνεύμα,
8 8

vida, haurit qtiod reliclum est m subjecto bumido, δπερ Μήτιν έκάλεσαν.
scihcel tcnuissimura divinumque spiritum, cui Metis nomen dedere.
VIII. Ad aetheris autem verticem veniens, et ab VlII. Κατά κορυφής δέ αυτού έλθδν τού αιθέρος
8

eo imbtbitum, velut buraidum sicco permistum, χα\ συμποθέν ύπ' αυτού, ώσπερ ύγρδν θερμψ μιγέν,
quando perpetuum indidit palpitalionis m o t u m , τδν άεΐκίνητον παλμδν έμποιήσαν, γενν$ τήν συνε-
gignit inlelligentiam, quamet Palladem a palpitando σιν, ήν χα\ Παλλάδα έπονομάζουσι διά τδ πάλλε-
cognominanl; quae est artiliciosissima prudentia, σθαι* (δ),τεχνικωτάτην ούσαν φρόνησιν, ή χρώμενος
qua usus «thereus artifex universum mundum τδν πάντα έτεχνήσατο κόσμον δ αιθέριος τεχνίτης.
fabricatus est. Ab ipso autem penetraute Jove, seu 'Απ' αυτού δέ τού διήκοντος Διδς, τού θερμότατου
fcrvidissimo setherc, aer ad baec usque loca perve* αίθέρος, δ άήρ μέχρι τών ενταύθα διικνείται τόπων,
n i t , quem Junonem nuncupant. Alque ideo ex Β ήν έπονομάζουσίν "Ηραν. Κα\ διδ δή τής τοΰ αίθέρος8

aslberis purissima substantia delapsa, tanquam καθαρότατης ουσίας ύποβεβηκυία, ώς θήλεια τήν
femina rationepuritatis, comparatione prastanlioris καθαρότητα, πρδς σύγκρισιν τοΰ κρείττονος αδελφή
soror Jovis rite existimala est, ut quae ex eadem Διδς κατά τδ είκδς ένομίσθη, ώς έκ τής αυτής ουσίας
substantia genila s i t ; uxor vero, quod velut mulier γεγενημένη· γαμετή δέ διά τδ ώς γυναίκα ύπο-
subjaceat. κείσθαι.
IX. Suinitur autem Juno quidem pro aeris bona IX. Παραλαμβάνεται δέ ή μέν Ήρα πρδς αέρος ·
tcmperie, quare el fecundissima est: Minerva vero, εύκρασίαν, διδ κα\ γονιμωτάτη εστίν · ή δέ "Αθηνά,
1 8

quam et Palhdem vocant, cura ob sumrauiii calorera ήν κα\ Παλλάδα λέγουσιν, διά τδ άκρως θερμον γένε-
nihil possit producere, credila est virgo. Similiter- σίν τίνος ποιήσαι μή δυναμένη, παρθένος ένομίσθη*
que interpretantur Dianam, quam pro infimo aeris ομοίως 162 & Άρτεμις έρμηνευομένη, ήν είς
recessu accipiunt, quamque,quia ub summum frigus τδν κατώτατον μυχδν τοΰ αέρος παραλαμβάνουσιν ,
slerilis est, simihter virginem appellavere. Liberum και δι' ακρότητα κρύους άγονον ούσαν ομοίως παρθέ-
vero, tanquam qui mentem turbet, nominam tur- νον έκάλεσαν. Διόνυσον δέ ώς φρενών θολωτιχδν 1 1

bidam
Didam eam eam mebriantemque
inebriantemque compagem,
compagem, qua quae aa όνομάζουσι τήν άπδ τών άνω τε χα\ κάτω ατμών
superioribus inferioribusque vaporibus oritur. At Οολεράν κα\ μεθύουσαν σύστασιν. Τδ δέ κατωτέρω
c

aquani terra iuferiorem, cum nalura sit una et τής γης ύδωρ, έν δν τή φύσει, κα\ διά πάντων τών
orones terrestres mcalus trajiciat atque in mulla χερσαίων πόρων διείρον , κα\ είς πολλά διαιρούμε-
ι β

dmdatnr, quasi concisam,Osirin nuncuparunt. Et νον, ώσπερ συγκοπτόμενον, "Οσιριν έκάλεσαν. Λαμ-
vero sumunt Adonin pro pulchris lemporibus, Ve- βάνουσι δέκαΙ,Άδωνιν είς ωραίους καιρούς, Άφροδί-
nercm pro concubilu et generatioue, Cererera pro την είς μίξιν κα\ γένεσιν, Δήμητρα είς γήν, Κόρην 1 8

tcrra, Proserpinam pro seminibus, ei Bacchum
quidam pro vite.
X . Alque omnia bujusniodi pantcr aliquam cjus-
dcm gcneris habere allegoriam existimato. Apolli-
nem vero pula esse circumeunlera solem, Jovis
foetum, quem et Mitbram vocaverunt, qui anni am-
είς σπέρματα, κα\ Διόνυσόν τίνες είς άμπελον,
Χ . Κα\ πάντα τά τοιαύτα ομοίως τοιαύτην τινά
άλληγορίαν έχοντα νόει μοι* "Απόλλωνα δέ ήλιον τδν
περιπολούντα είναι [νόμιζε (6), γονήν δντα τοΰ Διδς,
δν καί Μίθραν έχαλεσαν, ένιαυτοΰ συμπληρούντα

V A R L S LECTIONES.
θερμότητα Ο.
8 4
ίσχνότατον C. 8
Ita D , δν ίμά τι C , ονόματι Ο. χαί Ο.
8
' ' Gfr. Lobeck A g l .
ρ . 550 seqq. S. 8
ώς 0 . 9
θερών Ο. 10
δι' δ C. θολοτικόν G. Cum Ο QmisiJ Ci ' τήν ante θολεραν.
8 8
διέρπον conj. D , διήχον conjertare possint alii secundum S. 1 8
Δήμητραν είς τήν (ieg. γήν) , Κόρην
C , Δήμητρα είς γήν, Κόρην S , Δήμητρα χα\ τήν Κόρην Ο.

VARIORUM ΝΟΤΛΕ.
(5) ΠαΛμδν... χάΧΧεσθαι. Palpitationem, vibra- D ris partem [tuperiorem Minervam tenere dicunt. E t :
tionem. Palpitare, vibrare. Vulgare Etymum. Pari Minervam tummum wthera es$e dixerunt. Augusii-
modo Apollinem άπδ τού άε\ πάλλε ιν τάς αχτίνας nus, De civUale Dei lib. iv, cap. 40, et lib. v u , cap.
dictum vultPlato, tesle Macrobio lib. ι Saturnal. y 16. Poiest etiarabic πάλλεσθαι sumi in sensu pas-
cap. 4 7 : άπδ τής τών αχτίνων πάλσεως. Porphyrius sivo, juxta illud Elymologici: Παλλάς· ή^Αθηνά. Ή
apud Eueebium, Prwparat. evang. lib. iu,.cap. 44 : παρά τδ άναπεπάλθαι έκ τής κεφαλής του Διός. COT.
άπδ τοΰ πάλλειν τάς αχτίνας τάς ίδίας. In Etyrooio- (6) ΆπόΛΛωνα δέ ήΛιον ζότ ΛερίΛοΛυνντα είναι
gico. Est cnim Minerva virtns solis, Porphyrio in νόμιζε. Aliusioad aliud Apollinisveriloquium apad
cap. eodem Macrobii. Alii per Minervam sumraum Piaiouem in Cralylo, Απόλλων quasi άπολων, hoc est
aetlieris cacuroen intelligunt, apud Macrob. lib. m , δμοπολών : aut ad baec Macrobiana : Cleanthe* ώς
cap. 4 ; idque convenii cum bis nostri Operis ver- ax άΧΧων κα\ άλλων τόπων τάς ανατολάς ποιουαέ-
y

b U , χατά κορυφής έλθδν τού αίθέρος, ei cuui iis quae νου, quod ab aiiis alque alih locorum dectinationibu*
Cornulus, Marlianus, multiquede Minerva scripsere. jfaeiat orlus. Cornificiu$ arbitratur Apoiiinem nomt*
Minervam alii atherium verticem, et tummilatis ip- naium άπδ τού άναπολείν, id e$t, quta mtra circui-
$ius essesummamdixerunt. Arnobius, lib. ιιι :jEtht- lum mundi, quem Grccci πόλον appdlant, impetu l e -
 *05 CLEMENTINA. HOMIIiA VI.
«ερίοδον (7). Αύτα\ δέ αϊ μεταμορφώσεις " τοΰ παν- Α lulura* complet. Ipsae autem Jovis nbique perva-
ταχή διήχοντος Διδς α! πολλα\ νοείσθωσάν σοι τροπα\, denlis transformationes multa? a te intelligantur
τάς δε μυρίας αύτοΰ γυναίκας ένιαυτούς ή γενεάς
ι β
teroporum conversiones. Plurimas vero illius femi-
επινοεί. 'Απ' αύτοΰ γάρ τοΰ αΙθέρος ή δwxνου μένη nas annos vel setates reputa. Yis enim quae ab ipso
ι β

τδν αέρα δύναμις, έκάστω ένιαυτφ κα\ γενε$

1Τ
slbere per aerem vadil, cum singulis annis ac seia-
συνουσιάζουσα, διαφδρως αύτδν τρέπει, κα\ ούτως tibus congressa varie illum con verlit, sicquegignit
γενν$ ή φθείρει τά ώραϊα. Και παίδες μέν λέγονται aut corrumpit fruges. Et.Olii quidem dicuntur fru-
οί 163 ωραίοι καρποί, αί δέ πρδς τούς άφρονας ctuKmaturi ι apparitiones autem ad stuitos vocantur
δείξεις αί κατ' ένίους καιρούς άκαρπίαι.
1 8
quorumdam temporum sterililates.
X I . Ταύτα τοΰ Άππίωνος άλληγοροΰντος, σύννους X I . Q u » cum Appion allegorice exponeret, ego
ών έγώ έδοξα τοίς ύπ' αύτοΰ λεγομένοις μή παρακο- cogilabundus visus sum dicta ab eo non assequi.
λουθείν. Διδ τδν λδγον έγκδψας έφη μοι· Εί μή
18
Quocircasermonem interrumpens dixitmibi: Si quse
παρακολουθείς οις λέγω, τί κα\ τήν αρχήν διαλέγομαι; loquor non assequeris, cur et omnino dissero? Re-
Κάγώ άπεκρινάμην * Μή με ύπολάμβανε άναισθήτως spondi ego: Noli suspicari me nonpercipere scueum
Ιχειν τών ύπδ σοΰ λεγομένων. Πάνυ γάρ αυτά συνίημι, verborum tuoram. Plane enim ea intelligo, ut qui
&τε δή ού πρώτον αυτών άκηκοώς. Ίνα δέ γνφς δτι Β non nunc primum audierim. Quo autera cognoscas,
ούκ αγνοώ τά ύπδ σού λεγόμενα, τά μέν σοι ^ηθέντα qua3 profers a me non ignorari, quae quidem dixisli,,
έπιτεμοΰμαι, τών δέ παραλειφθέντων σοι κατ* άκο- in compendium redigam, quae vero omisisti, eorum
λουθίαν, ώς παρ* έτερων ήκουσα, αποπληρώσω τάς ordine, ut ab aliis accepi, supplebo allegorias. Et
αλληγορίας. Κα\ δ Άππίων έφη· Ποίησον ούτως ώς Appion : Fac, inqiiit, ila ut dicis.
λέγεις.
XII. Κάγώ άπεκρινάμην* Παρίημι νΰνέπ* ακριβές XII. Et ego eubjeci : Prselereo nunc accurale re-
λέγειν τδ έκ τής απείρου ύλης κ α τ ' έπιτυχίαν κρά- ferre ovum animatum, ex infinila materia per ade-
88

σεως άποκυηθέν έμψυχον ώδν, ού ^αγέντος κατά τινας ptam leiuperalionem progenitum, quo disrupto juxta
ά^ενόθηλυς έξέθορεν Φανής. Κα\ πάντ* εκείνα nonnttlloe exsiliit Phaoes masculo-femina. Et ctincU
έπιτέμνομαι, μέχρις ού τδ 0αγέν κύτος τήν άρμονίαν illa prscido, usque dum rupta moles cohaerentiaiu
Ιλαβεν, δπολειφθείσης αύτοΰ μυελώδους ύλης* κα\ •ccepit, remanente illius medullosa maleria. Et
τδν λόγον τών ύπ' αυτής ένδοθεν γενομένων έπικε-
8 1
eerraonem de iis quae intus ab ea facla sunt abbre-
φαλαιών μετά τών ακολούθων επιτρέχω. Έγεν-
8 8
vians, cum consequeutibus percurro. Nalus eniai
νήθη γάρ, ώς λέγεις, έκ Κρόνου κα\ 'Ρέας, ύπό τε est, ut dicis, ex Saturno et Rhea, id est, ex lem-
χρόνου κα\ ύλης, τά μέν πρώτα Πλούτων, ώς ή ^ pore et materia, primo quidem Pluto, veiut faex
8 8

κάτω παραχωρήσασα υποστάθμη * δεύτερα δέ Ποσει­ quai infra secessit : secundo aulem Neptunjis dimi-
δών ημίσεια " έστιν 104 ^γρά · επιπολάσασα
0 ϋ σ
dia est bumida substantia, inferiori natura* poudc-
α

τή κάτω δλκοτάτη φύσει. Ή δέ τρίτη ανωτάτη τε

8 8
rosissimx supernalans. Terlia verosoboles suprema
κα\ αίθήρ ούσα, δσπερ έστ\ Ζεύς, ήτις ού κατε- est aique aetber, scilicet Jupiter, quae absorpta uon
1 8

Y A R L E LECTIONES.
,t>
μεταμορφώσεις Ο in texta, μεταμόρφωσης al. man. ad oram. αυτών 0 . διηνουμένη CI et S , qul
18 t e

coni. διικνουμϊνη, ut jam evulgaverat C. τών 0 . άδδενας ρίξεις palmaria cst conjecl. C i .
I T 1 8
δι 18

δ C. κατά ό .
8 8
Leg. fort. έπ\ S.
8 1
έπ\ κεφαλαίων Ο. η add. c. Ο.
1 8
Ποσειδών ήαίσεια scripai
8 8 u

ex conjectura, Ποσειδών, δς ή τις C , Ποσειδών δς ημις (sic) Ο , Ποσειδών, δστις legi viill 1). ·· lla S f

δλκωτάτη C, Ο. Comparalivus δλκότερος occurrit bom. ix« 45. Tum ώσπερ G , δπερ vel δσπερ jam propo-
snitS. ητις (sic) Ο .
8 8

VARIORUM N O T i E .
tut ad ortu» rtfertur. Quo loci nola connecti in ver- περι τών ανθρωπίνων ψυχών αίνίττεσθαι, άς παντο-
sione binae lectiones, άναπολάς et ανατολάς, άναπο- δαποίς περιέχεσθαι σώμασι λέγουσι. Κα\ γάρ Αατί-
λείν et άνατολείν, cani originu raiio posteriorem νων τινάς τή σφών διαλέκτφ άπρους, κα\ σκωπρους,
excludat. COT. λασούρους τε κα\ μερούλους καλείν. Quid, amabo,
(7) *0r καϊ Μίθρατ ixdJtscrar, έτιαντου σνμ* sibi vohinl voces, σκώπρους, λασούρους? Scriben-
πΛηρονττα xeplocor. Hanc in rem singularis est dumne est σκρώφους el λαρους, qnod cunjectabam?
loeus Hieronymi ad caputm Amosi prophelae. Ba- nt primum sit Scropliae cognomen, proprium fami-
iilides omnipotentem Deum portentoio nomine appel-l i « Roman<e Treinelliorura, in Varrone et Macro-
lal "Αβραξας, el eumdem ucundum Gracas iillerat, bio; posterius vero, praenomen Lnrtis. Nam Lar
et annut cursus numerum dicit in solis circulo conti- Herminii consulis, Tolumnii Velentium rogis, et
neri: quem ethnici tub eodem numero aliarum lilte- Porsennse regis Clusinomm praenomen , Grecis est
rarum vocunt Μίθραν, seu potius Μείθραν, aul quod Λάρος : pulaveruntque forsan Graecorum nonnulli
alii legunt Μήθρην* ut idera numerus constet; ni- non mediocri errore, deduci boc vocis a laro ave.
mirum 565, qui in "Αβραξας, et in Μείθρας ac Μή- H«c si vera non videbuntur, alia libeoier accipie-
θρης invenitur. De Mitbra alii multa subministra- mus. Restat ut Latinam interpreiationem subnecla-
bttnt. Ego vero duniaxat proponam doctis exami- mus. Vulgu$ exi$timare hoe ad xodiaci circulum %

nanda verba corrupta et obscura Porphyrii lib. iv respicere : veram tamen opinionem et accuratam este,
De abstinenlia, cap. 46, ubi ex Pallade scriptore quce censet illud de animabut Immanii aliqnid $ubin~
ralionera reddent cur Mitbrae mysteriis initiati no- nuere, quas omne genut corporiOm circumdat*$
minibus animalium appellarentur, a i t : Τήν κοινήν aiunt. Etenim Latinot (f. Αατίνους) aliquoi sua lin-
Φοράν οίεσθαι, ώς προς τήν τού ζωδιακού κύκλου gua Aprot et Scrofat, Laret (pro Lartes) atque Jfe-
αποτείνε ι ν τήν δέ αληθινήν ύπόληψιν κα\ ακριβή rulas appellare. b .
Wl S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 208
ftiit, sed cum esset calida vis, liaberctquc naluram Α πόθη, άλλά θερμή ούσα ίσχυς καί άνωφερή Εχουσα
•ursum vergcnlem, sicut impelu quodam in supe- τήν φύσιν, ώσπερ ύπό τίνος £ιπής είς τδν άνω ήγε-
riorem ac maxirae principalem selherem evolavit. μονιχώτατον άνέπτη αιθέρα.
XUI. Saturni autem vincula sunt cneli ac ierrai XIII. Δεσμά δέ τά Κρόνου έστ\ν ή σύμπηξις ουρα­
compagcs, ul alios interprelanies audivi. Abscissio νού κα\ γης, ώς κα\ άλλων άλληγορούντων άχήχοα*
vero roembrorum geniialium est elemenlorum ή δέ αποκοπή τών μορίων δ τών στοιχείων χωρισμός
scjunctio ac discretio : quoniam omnia a sua na- χαϊ διάκρισις, δτι πάντα έκ τής Ιδίας φύσεως άπε-
lura abscissa fuerunt et eeparala, ut singnla seor- τμήθη καί άφωρίσθη , καθ* έαυτά τετάχθαι έκαστον
w

sum collocarentur : ncc amplius gigrnii lempus/sed κα\ ούχ έτι γενν$ χρόνος, άλλά τά γεννηθέντα δι'
qura per illud gcnita sunl, nalurali ordine faciunl αυτού νόμω φύσεως ποιείται τάς διαδοχάς. Ή δέ έκ
successiones. At quae ex pelago emersii Venus, est τοΰ βυθού άνακύψασα "Αφροδίτη, ή έκ τοΰ ύγροΰ
buniidi fecunda subslantia, cum qua mislus cattdus γόνιμος ουσία, ή τδ θερμδν πνεύμα μιγέν τδν τής
spirilus coims cupidinera i n d i l , ct mundi perGcit μίξεως ποιείται έρωτα, κα\ τελεσιουργεϊ τοΰ κόσμου
venustatcro. τδ κάλλος.
X I V . Gonvivium autera nupiiale, cum Jupiter XIV. Τδ δέ συμπόσιον τδ γαμήλιον, ένθα τδ δείπνον
'* * ' ^ η « - · Γ I '

ccenara celebravit propter Tbetidem Nereidem et έτέλει D

Ζεύς, υπέρ τε τής Νηρεΐδος ** Θέτιδος κα\
eximium Peleum, banc babet allegoriam, ut scias, τοΰ καλού Πηλέως άλληγορίαν έχει ταύτην, ίνα γνψς
4

Appion, etiam sine te isia nos audiisse. Gonvivium δτι καί άνευ σου, Άππίων * · , τά τοιαύτα ήκούσαμεν.
ilaque mundusest; duodecim vero illi regionum coeli Τδ μέν δή συμπόσιον δ κόσμος· οί δέ δώδεκα, τά *
fulcimeuta s u n i , quae signa vocant: Prometbcus, ουράνια τών μοιρών 165 περί στηρίγματα, ά τινα
providentia, per quam omnia facta sunt: Peleus, ζώδια καλούσιν' Προμηθεύς ή προμήθεια, ύφ* ής τά
limus, qui e terra ad bominis generalionem excogi- πάντα έγένετο · Πηλεύς πηλδς δ άπδ γής είς άνθρω­
talus est, el cum Nercide, id est aqua, commistus. που γένεσιν περινοηθείς 1 1
κα\ μιγε\ς τή Νηρείδι,
Ex amborutn vero niistura, aquae ct terrae, primus τουτέστιν ύδατι. Έ χ δέ τής τών δύο μίξεως, ύδατος
non genilus, sed formatus cst perfectus; et quod τε κα\ γής, δ πρώτος, ού γεννηθείς, άλλά πλασθείς
uberibus labia non admoverit, Acbilles nuncupatus τέλειος κα\ διά τδ μαζοίς χείλη μή προσενεγκείν
Μ

itiit; est aulcm ille robur, quod proptcr amorem Άχιλλεύς προσηγορεύθη (8)· ίστι δέ αύτδς καί **
cnpiditatis, Polyxenae, ut que a vcritate aliena s i l άκμή, ήτις έάν έπιθυμίαν, Πολυξένην (9), ώς αλη­
ac peregrina appetat, serpentis veneno interlicitur, θείας άλλοτρίαν ούσαν κα\ ξένην *% έπιθυμή, ίφ
irrepeme morle ex sagitla per calcaneum et ve- δφεως αναιρείται, βέλει κατά πτέρναν κα\ κατά
r

tiigium ίχνος ένέρποντος τού θανάτου.

X V . Juno igitur, Minerva, Venus, Disoordia, ma- X V . "Ηρα τοίνυν κα\ Ά θ η ν ! κα\ Αφροδίτη κα\
lujm, Mercurius, judicium et paslor banc babent Έ ρ ι ς κα\ μήλον χαί Ερμής καί κρίσις κα*ι ποιμήν
eignificaiioDem. Juno, bonestas : Minerva, forti- τοιούτον τινα νούν υπαινίσσεται* "Ήρα σεμνότης·
iudo : Venus, voluptates : Mercurius, sermo rerura Αθηνά ή ανδρεία* Αφροδίτη αί ήδοναί·" Ερμής δ
iitlerpres : paslor Paris, impelus expcrs raiionis et έρμηνευτικδς λόγος* ό ποιμήν Πάρις ή αλόγιστος
barbarus. Si ergo in flore aeiatis intellectus, anima» δρμή χα\ βάρβαρος. Έάν ούν κατά τήν άκμήν τής
paslor, barbaras sit, qui ulilia deserens, forlkudi- ηλικίας ό τήν ψυχήν ποιμαίνων λογισμδς τύχη ών

V A R L E LECTIONES.
** άφορίσθη Ο Tum lee. κα\ καθ* έαυτά τέτακται έκαστον. S. * Νηρηΐδος 6 . *» Άππίον S.
η
τά adj. c. Ο. D : Golelerii versionem non satis capio. Legendum videlur ουράνιοι τών Μοι-
ρών περιστηρίγματα, duodecim ccelestes (sive dii) sunt Parcarum fulcimcnta. Astrologos enim ex Zo-
diaci signis fata nascenlium praedixisse nemini laiet. Vide Acbil. Tat. hag. ad Arat. Phccn. c. 23,
p. 145. " Scribe παραληφθείς cum Davisio, vel quod ego praetulerim, παραπλασθείς vel simile aliquid
S. 1 1
καί male omisil S c. Gl. Tum προσενέγκειν Ο. " Colclerius legi vuft κα\ άκμή, ήτις έρ£ν έπιθυ­
μίαν, quod eliam vertendo expressit. A l ea scriplura neque Grieca est, neque Cotelerii versio ex c a
•iflieitui\ Quare Davisius locum corruplissimum ita restiluendum esse putavit: έστι δ' αύτδς κατ*
άκμήν, η τις έάν έπιθυμή έχειν Πολυξένην, quod interpretatur : E*t vero ipse in wlatis flure, quo tempore
si quis ducere cupiat Polyxenam. Parum apie. Meo quidein judicio sic scribcndum : "Ετι (non έστι) δ' αύ­
τδς κατ* άκμήν ήβης, έχειν έπιθυμών Πολυξένην, — αναιρείται, (vel eliam κατ' άκμήν ηλικίας έπιθυμών
Πολυξένην : nain verbum έπιθυμείν a scriptoribus aBtalis infcrioris c u m accusativo conjnngi notum es4
cf. Honi. xvn, 12). S. ' · Virgulam delevi posl ξένην el addidi έπιθυμή c. 0 , in quo επιθυμεί.

VARIORUM ΝΟΤΛΕ.
(8) Αια τό μαζοΊςχεΙΛη μή apoesrspcs7r, *A%U- D seu χιλή. Sed haec levia sunt, nec digna qua3 nos
JLeve αροσηγορεύθή. Verba ex verbis Apollodori morenlur. COT.
lib. l i i Bibliotheca: Ώνόμασεν Αχιλλέα, δτι τά (9) "Εστι δέ αυτός χαϊ άκμήν ήτις έάτ έχιθν-
χείλη μαστοίς ού προσήνεγκε. Latine rem sic expres- μίαν ΠοΛνζένην. Sensus constabit, si niodo legas:
sitTerluSlianus, De pallio cap. 4 : Quandoquidemla- "Εστι δέ αύτδς κατ* άκμήν, ή τις έάν έπιθυμή έχειν
biis vacuerat ab uberum yustu; ubi consulendae Nola3 Πολυξένην E$t vero ipse in cctatis flore,quo lcmpore
inagni Ulius Salmasii, qni tamen in eo audiendus $i quis ducere cupiat Polyxenam. Yidclicel, Paria
nuo esl, quod Etymologici verba sollicitat, non ani- cum Dcipbobo Achillcm juvenem peremit, duui Po-
Jtnadverieus in iis duplicem conjungi originalionem, lyxena3 conjugiuiu sperarei. DAVI*.
hanc a χείλη et aliam in Eusiatbio quoque a χιλός
209 CLEMENTINA. — IiOMILIA VI. 210
βάρβαρος, καί παραλιπών τά συμφέροντα, άνδρείαν Α ncm repellens ac lemperanliam, aolas cligat volu
τε κα*ι σωφροσύνην παρωσάμενος, μόνας έληται τάς ptates, solique cupiditati Iradat victoriam, ut qui ab
ήδονάς χα\ μδνητή επιθυμία τήν νίχην άποδφ, ώς ea vicissim duleia conscquatur, ad sui suorumque
παρ' αυτής τά τέρποντα άντιλαμβάνων, έπ' όλέθρφ perniciem, qui non reete judicaril, oblectaljonem
εαυτού τε 166 χ ο Λ τ ω ν α υ τ ο ΰ 0 &$ $ *P* C prseferct. Discordia vero est conlentiosa malitia.
ω va

τήν τέρψιν λήψεται. Έ ρ ι ς δέ έστιν ή φιλονειχουσα

8 8 Hesperidum autem pomum aureura divitiae sini, q u »
χαχία. Τδ δέ τών Εσπερίδων χρυσούν μήλον δ πλού­ interdum etiam lemperantes, ut Junoncm, ad so-
τος άν εΓη, δς ενίοτε κα\ τούς σώφρονας, ώσπερ τήν cordiam impellunt, et fortcs, ut Minervani, ad ea
"Ηραν, πρδς pαθυμίαν · · έφίσταται χα\ τούς αν­ quae illos non deccnt contentiosiores rcddunt, a n i -
δρείους, ώσπερ τήν Άθηνάν, είς τά μή αύτοίς πρέ­ mique pulcbriludinem, eicut Venerem, praetextu
ποντα φιλονεικοτέρους απεργάζεται, χα\ ψυχής
8 8 deliciarum pcssumdant. Uno verbo dicam : cun--
χάλλος, ώσπερ Άφροδίτην, προφάσει τρυφής άπολ- clos ad malam discordiam instigaju diviiiae.
λύε*. Συντόμως έρώ* πάντας είς χακήν έριν άνερεθίζει
ό πλούτος.
X V I . Ό δέ τδν τού πλούτου ηγεμόνα κα\ φύλακα ~ X V I . Porro H6rcules, qui divitiarum duoem
>ιν άνελών Ηρακλής δ γνήσιος καί φιλόσοφος έστι
δφιν custodem serpeafrm interiinit, inteliectus cstsince-
νούς (10), δς πάσης κακίας γυμνδς ών έκπερινοστεΤ
8 8
rus et philosopbicus, qui omnis sceleris purus
τδν κόσμον, έπιδημών ταΐς ψυχαΐς κα\ σώφρονίζων mundum circuit, ad animas advenieng, ct obvios
τούς έντυγχάνοντας, λέγω δέ ανθρώπους έοικότας castigans, bomincs dico, leonibus audacibus siroiles
λέουσι τολμηροίς ή έλάφοις δειλαις ή κάπροις 4 0 vel timidis cervis vel feris apris vcl hydris mulli-
άγρίοις ή ύδραις πολύτροποις. Όμοίως δέ κα\ τά plicibus. Itemque caetera omnia, quae dcbcllasse
άλλα πάντα, δσα άθλήσαι λέγεται Ηρακλής, νοεράς %
dicitur Hercules, innuunt vim animi. At nwic quae
αρετής έστιν αίνίγματα. Αύτάρκως δέ νύν έχέτω 4 1 dicta sunt sufficianl. A d singula cniin rcfcrenda
τά είρημένά. Είς γάρ έκαστον είπεϊν ουδέ δ συμπάς omne non satis esset lcmpus.
χρόνος αρκέσει **.
XVII. Πλήν, θαυμάζω πώς ταύτα σαφώς κα\ εύσε­ XVII. Caeteruni miror cur, cum htec clare, pie
βώς και ώφελίμως άκαλύπτφκαΐτή ευθεία δηλούσθαι ac utiliter, aperta reclaque via poiuissent declarari,
δυνάμενα, οί πλαγίοις άποκρύψαντες αίνίγμασι κα\ ii qui illa obliquis celaverunt a?nigmal.bus atquc
μύθοις αυτά προκαλύψαντες κακοίς ύπδ σού έμφρονες turpibus occuharunt fabulis, dicanlur a te cordati
xa\ σοφο\ είναι λέγονται, οίτινες ώσπερ ύπδ κακού G ac sapieules exstilisse. Qui sane velut a malo pro-
προαχθέντες δαίμονος σχεδδν 167 πάντας ducti dxnaoue omnes fere homines seduxerunt. Aut
ένήδρευσαν ανθρώπους. Ή γάρ ούκ έστι ταύτα αίνί­ enim baec non suut aenigmala, sed peccata deorum
γματα, αλλ* αληθή τών θεών αμαρτήματα, κα\ έλέγ- vera, tum noii oportuit Ulos oslendere, neque prin-
χειν αυτούς ούχ έδει, ουδέ τήν αρχήν αυτά τοίς άν- cipio ea bominibus proponere imilanda : aut aenig-
θρώποις είς μίμησιν προτιθέναι* ή αίνιγματωδώς matice ostcnsa sunt, quae a diis vere facla non fue-
έλέγχθη τά ύπδ τών θεών ψευδώς πεπραγμένα \
4 8 4 raut, et deliquerunt, Appion, quos vocas sapienies,
κα\ ήμαρτον, ώ Άππίων, δτι οί,ύπδ σού ονομαζόμε­ dum bonesia iubonesiis fabulis velantes ad pec-
νοι σοφοί τά σεμνά άσέμνοις μύθοις χαλυψαντες canduoi bomines iucitarunt, idque cum conturaelia
άμαρτείν τούς ανθρώπους προετρέψαντο, καί ταύτα eorum, quos et credebant deos.
ύβρίσαντες ούς χα\ θεούς είναι ένόμισαν.
ΧVIII. Διόπερ μή σοφούς, άλλά χαχούς δαίμονας
4 9
XVIII. Quocirca oon sapientea, sed daeraones
τούς τοιούτους νόμιζε, οίτινες χακάς υποθέσεις έργων pravos istos exislima, qui m&la operum bonorum
χαλών προεβάλλοντο, ίνα οί θέλοντες μιμηταΐ γενέ­ argumeuta praelenderunt, ut i i qui cuperenl pra>
σθαι τών κρειττόνων τάς τών λεγομένων θεών ζηλώσι ρ stanliorum fieri imilatores vulgatorum deorum

VARIiE LECTIONES.

8 8
εστίν om . 0 . Leg. έπιθυμίαν. Non enim Junonera socordem, sed ejus potiundi cupidam fecil τών Ε ­
8 8

σπερίδων μήλον. D. έφίσταται D , έπισταται C , παράγειν έπίσταται Ο.

8 7
φιλονικοτέρουςΟ. δς Ο c.S,
, 8 8 9

δ C. δειλοίς C.
4 8
δέ excidit ap. Cl et S.
4 1
Malim άρκέσειεν. S.
u
έλεγχθήναι Λ . Sensus postu-
4 8 4 4

lare videtur άψευδώς πεπραγμένα, vere facta. D. Nequaquam. Recle sibi opponuntur τά αληθή τών θεών.
αμαρτήματα, el ύπδ τών θεών ψευδώς, sive ούκ αληθώς πεπραγμένα. S. idem Άππίον. Δι' δπερ C. 4 8

Tuni reposui vbb. άλλά κακούς in E d . Schwegleriana omissa.

VARIORUM N O T i E .
(10) "Opir άνεΛών ΉραχΛής, ό γνήσιος ',χαΐ fuerit : quorum uhimum feliciter emcndavit ad
φιλόσοφος έστι νους, etc. Cornulus : Ηρακλής δέ oram libri sui δ μακαρίτης Joannes Tarinus, vir
έστιν ό έν τοίςδλοις λόγος, etc. In Colleclaneis Con- summo ingenio, summa erudilione, summa virtute»
alantini Porphyrogenel^, excerpta ex Joannis A n - Ubi enim legitur, ένίκησε τδν υίδν τής φαύλης επι­
iiocbeni Hhloria Chronica, ipso initio : "Οτε τδν θυμίας, apposuit Ίόν. Ίός aulem, boc esl vene-
Ήρακλέα τδν τής Αλκμήνης, φιλόσοφον ίστοροΰ- num, optime quadrat ad fabulam illic relalam drar
αιν, etc. Tria loca iotegra confif re opcrai prctiuiu coiiis ab Hercule occisi. COT.
*ti S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DIBIA. t!2
semularentur gesla, quue pridie disserens non oc- Α πράξεις, άς διαλεγόμενος τή πρδ ταύτης ήμερα ούχ
cului, parricidia, inquam, liberorum caedes, impios άπεχρυψάμην, λέγω δε πατροφονίας, τεκνοκτσνίας \ 8

cam mairibus, filiabus, sororibus concubitus, i n - μίξεις ασεβείς μητέρων, θυγατέρων, αδελφών, μοι­
digna aduheria, masculorum initus, et impuras χείας τε απρεπείς χα\ ά^ενομιξίας χα\ μιαράς
8 7

oefandasque libidines, cum innumeris aliis ejus- ά^ητουργίας, πρδς άλλαις μυρίαις τοιαύταις άθεμί-
demmodi illiciiis coramistionibus. Inler quos ho- τοις μίξεσιν · ών ασεβέστατοι Μ
οί ταύτα άληθη 8 8

miues maxiroe impii sunt, qui haec facinora cu- δοκεΐν εΐναι θέλοντες, ίνα τά δμοια ποιούντες μή αί-
piunt videri vera, quo similia facicotes non eru- δώνται . Οίπερ είγε εύσεβεϊν εβούλοντο, έχρήν αυ­
8 0

bescant. At si pie agere voluissent, oportuit, sicut τούς, δπερ άρτίως είπον, εί χα\ δντως οί θεο'ι τά
modo dixi, ut, etsi dii vcre admisisseni de iis de- περ\ αυτών φδόμενα, διέπραξα ντο κακά, τιμή τή β ι

canlataflagilia,propter reverentiam erga deos obte- 168 θεούς εύπρεπεστέροις τισ\ μύθοις τά
gerenl res inboneetas fabulis quibusdam deceniio- άσεμνα έπισκέπειν, καί μή τουναντίον, ώς φατε,
8 8

ribus, et non e contrario, quemadroodum aitis, χολών αύτοίς πράξεων γεγενημένων κακά και άσε­
bonis eorum operibus malas et turpes admoverent μνα περιβάλλειν σχήματα, ά τινα κα\ άλληγορού- 8 8

formas quae cliam allegorice explicatae multo cum μενα καί διά καμάτων μδγις νοηθήναι δύναται· κα\
labore vix possunt inlelligi: et quando a nonuullis δταν νοηθή τισιν, έκείνοις μεν άντ\ τού πολλού,
fuerunt iniellecta, illis quidem pro magna molestia μδχθου παρέσχον τδ μή πλανηθήναι, έξδν δέ μή 8 8

praebuerunt non errare, cum licuissel molestia et μοχθήσαι, τούς δέ πλανηθέντας άρδην απώλεσαν.
laborenon premi; eos vero qui aberrarunt, fundi- Πλήν τούς είς τδ σεμνότερον άλληγορούντας αύτάς 8 8

tus perdiderunt. Laudo itaque illos, qui fabulas ad αποδέχομαι, ώσπερ τούς έκ τής Διδς κεφαλής αίνι-
bonestiores Irabunt allegorias, ut qui ex Jovis ca- ξαμένους άναπηδήσαι τήν φρδνησιν. "Ισως δέ εκείνο*
pile prudeutiara prosiliisse innuunt. Cerle illud μοι πιθανώτερον, δτι ύπδ μοχθηρών ανδρών, δό-
8 8

mihi videtur probabilius, inventa esse contumeliosa ξαν θεών άπενεγκαμένων, έκείναι έτολμήθησαν αϊ 8 7

haec ab improbis bominibus, qui honorem divinum ύβρεις,

abetulerunt.
X I X . Porroomnium deorum non invenimus poe- X I X . Απάντων δέ τών θεών τήν ποιητικήν άλλη-
ticam allegoriam esse consequentem. Siatim ergo γορίαν ούχ άχδλουθον εύρίσκομεν. Αύτίκα γοΰν έπ\
in mundi disposilione poelae aliquando dicunt na- τής διακοσμήσεως τών δλων ποτέ μέν φύσιν λέγου­
turam, aliquando mentem ducem exstiiisse totius σιν ποιητα\, ποτέ δέ νουν άρχηγδν γενέσθαι τής 8 8

opificii. Elenim ex nalura primam orlam esse ele- Q δλης δημιουργίας. Έκ φύσεως μέν γάρ τών στοι­
mentorum motionem ac commislionem , at per χείων τήν πρώτην κίνησιν κα\ συμμιξιν γεγονέναι,
raentis providentiam dispositam fuisse. Et quidem ύπδ δέ τής τοΰ νοΰ προνοίας διακεκοσμήσθαι . Και 8 8

i l l i , affirmanies orbera a natura condilum, cum id άποφηνάμενοι μέν οί μέν φύσει δεδημιουργήσθαι
8 8

nequeant cerlo demonstrare propler arliflciosum τδ πάν, μή δυνάμενοι δέ άνεπιλήπτως τούτο άποδει^
8 1

mundi opus, innectuiit quoque mentis providen- κνύναι διά τδ τής δημιουργίας ίντεχνον, παρεμπλέ-
tiam, ut et eos qui omnino sapiunt possint abri- κουσι 169 τοΰ νοΰ τήν πρόνοιαν, ώς συναρπά-
pere. Nos aulem ad illos dicimus : Si niundus a σαι κα\ τούς πάνυ σοφούς δυνάμενοι. Ημείς δέ φα-
nalura fortuito operante factus est, quomodo jam μεν πρδς αυτούς* Εί μέν έξ αυτομάτου φύσεως δ
proporlionem ac ordinem accepit, cum id a sola κόσμος γέγονεν, πώς έτι άναλογίαν κα\ τάξιν είλη-
cxcelleute prudentia fieri queat, alque comprehendi φεν, άπερ ύπδ μόνης ύπερβαλλούσης φρονήσεως γε­
a sola ecientia haec pernoscere ac periicere valente ? νέσθαι δυνατόν έστι, κα\ καταληφθήναι ύπδ επιστή­
Quod si universa a prudentia acceperunt oompa- μης τής μόνης ταύτα άκριβοΰν δυναμένης; ΕΙ δέ
gem et disposiiionemj quod necessario aliier se ha- φρονήσει τά πάντα τήν σύγκρασιν κα\ διακόσμησιν
bere non poluit, quo pacto adbuc possibile fuU, ut είληφεν, δπερ ανάγκη μή άλλως έχειν, πώς έτι έκ
baic casu fleri conlingeret? D τού αυτομάτου συμβήναι ταύτα γενέσθαι δυνατδν ή ν ,
X X . Qui ergo deorura gesla turpioribus allegoriis X X . 01 τοίνυν τά θεία έπ\ τδ αίσχρδν αλληγόρη­
voluerunt explicare, velut, Metin a Jove fuisse ab- σα ι θελήσαντες, οίον τήν Μήτιν καταποθήναι ύπδ
8 8

surplain, i i in angustias iuciderunt, ignari quod, Διδς, είς άπορίαν έμπεπτώκασιν, ού συνιέντες, δτι
qui dc diis ex obliquo Jphysicas prolulerunt jnter- οί πλαγίως φυσιολογήσαντες περΛ θεών κα\ τδ είναι
pretationes, deorum quoque ipsorum existentiam θεούς άνηρήκασιν, τά είδη αυτών διά τής άλληγο-

V A R l i E LECTIONES.
τεκτον (sic) τεκνοκτονίας Ο, priore voce subnotata.
8 8 8 7
τε insenii c. 0 . Tum ά^ενομίξεις C. D. 8 8

conj. πράξεσιν. ασεβέστεροι C.

8 8
Iia 0 c. S , αίδοΰνται C.
8 8
·τής 0 .
8Ι
μή σεμνά C.
8 8
οχήματα, 8 8

& τινα C, σχήματα jam D recle conjecit. 8 8

δέ om. 0 , sed praebel subsequens μή, quod non est in
textu C i . Idem μή in marg. αυτούς G , αυτά S. · ύπό S , deest ap. 0 et in 0 .
8 8 8
lla 0 c. S , έτόλ* 8 7

μησανΟ. Aiiaro prselerea emendaudi ralionem proponit D , qui scribi vult μοχθηρών ανδρών — εκείνοι
τόλμαι ήσαν αί ύβρεις. 8 8
S. Notum esl Anaxagone πάντα διεκόσμησε νους ap. Simpl. Phyt. fol. 33 b,
Scbaubach, Anax. fragm. fr. VIII, De Sloicis cfr. Diog. Laerl. VII, 134, 137. Ita 0 c. S , διακεκοτ
8 8

σμείσθαι C. 8 8
άποφτηνάμενος μέν φύσει Ο. Tum δεδημιουργήσθαι S, Ο , δεδημιουργήσθαι C. δέ S, Ο , 61

μίν C. 8 9
άλληγορή 0 .
 213 CLEMENTINA. - HOMILTA VL 214
ρίας είς τάς του κόσμου ουσίας διαλύσαντες. Πιθα- Α sustulerunt, eorum geoera per aJlegoriam in maodi
νώτερον ούν λέγειν, δτι οί ύπ' αυτών φδόμενοι θεο\ substanlias dissolvendo. Verisiinilius ergo est d i -
κακοί τίνες γεγόνασι μάγοι, οίτινες άνθρωποι δντες cere quod ab iis decantati dii quidam fmerunt i m -
μοχθηροί, μαγεία μεταμορφούμενοι γάμους διέλυον, probi magi, qui cum essent homines nequam, per
βίους διέφθειρον, τοίς δέ πάλαι, ούχ είδδσι τί ποτ' magiam transformati matrimouia dicemeruDt, vita
έστ\ "μαγεία, δι' ών έπραττον έδδχουν είναι θεοί· rationes vLtiarunt, veteribus autem, qui nesciebant
ών χατά πόλεις και οί μόροι χα\ οί τάφοι φαί­ quid esset magia , propter ill& qua? faciebani, dii
νονται. esse visi sunt quorum. iuteritus et sepulcra pcr
%

orbes cernunlur.
X X I . Αύτίχα γούν, ώς χα\ άλλοτε είπον, έν τοϊς X X I . Jam ergo sicut alias retuli, in Caucasiis
Καυκασίοις δρεσι Κρόνου τινδς σήμα ·*> άνθρωπου montibus oslenditur Saiurni cujusdam. hominis
δείχνυται, τυράννου αγρίου χα\τεκνοχτόνου. 170 Ό & tumubis, feri tyranni ac liberorum inleriectoris.
εκείνου υίδς, Ζεύς τδ δνομα, χείρων γενόμενος,- μα­ Cujus fllius, Jupiier nomine, patre pejor, per ma-
γείας δυνάμει χοσμοκράτωρ αναφανείς πολλούς δια­ gia> v\vb mundi dominus declaratus, raulta dis-
λύει γάμους, καί τδν πατέρα σύν τοίς θείοις'·* χολά- eolvi* raateimonia, patremque cum patruis supplicio.
5

ζ ε ι , κα\ ούτως τελευτήσαντος τδν τάφον Κρήτες afficit; sicque mortui buslum Greftenses esienduul.
έπιδειχνύσιν··· ένδέ τή Μεσοποταμία κείνται "Ηλιος In Mesopolami* vero jacent Sol quidam Alris, et
μέν τις έν Άτροις · , Σελήνη δέ τις έν Κάραις · quaedam Luna Garris, Mercurius in iEgypto aliquis.
7

Ε ρ μ ή ς έν Αίγύπτω τις άνθρωπος· "Αρης έν θρ£κη· bomo, Mars in Thracia, Venus in Cypro, iEseula*
Αφροδίτη έν Κύπρψ· Άσκληπιδς|έν Έπιδαύρω· κα\ pius Epidauri, et .aliorum mullorum simUium
άλλων πολλών τοιούτων φαίνονται τάφοι. euntur sepulcra.
XXII. Ούτω προφανώς τοϊς όρθώς νοούσιν άνθρωποι XXII. Atque ila eos homines fuisse, aperte con-
. γεγενησθαι ώμολόγηνται. Κα\ οί μέν συγχρονοΰντες fitebuutur quotquot recle judicabunt. Et quidem,
αύτοίς, ύπαισθόμενοι αυτούς θνητούς γεγονέναι, άμε- qui eadem cum ipsis vixerunt setate, intelligenles
λέστερον αύτοίς άποθανούσι προσείχον, ό δέ πολύς eos homines exstitisse, iiitelligeulius auenderuni:
χρόνος δόξαν θεών αύτοϊς περιέθηκεν. Κα\ μή θαύ­ longum vero tempus opinionem quod dii essent illie
μαζε, εί οί κατ' Άσ*ληπιδν καί Ήρακλέα γενόμενοι adjecit. Neque mtreris, st decepli fuerint, qui vixe-
έςηπατήθησαν, ή κατά Διόνυσον ή κατ* άλλον τινά ranl temperibus jEsculapii et Herculis aut Baccbi
τών τότε, δπου κα\ Έκτορα έν Ίλίω κα\ Αχιλλέα έν aut ailerius cujusvis lunc floreniis, ctnu et Hecto-
Αευκή τή νήσω οί εκεί προσκυνοΰσιν, Πάτροκλον C r e m
Acbillem in Leucc insula incol»
ι η e l

Όπούντιοι, τδν Μακεδόνα Άλέξανδρον 'Ρόδιοι. adorent, Palroclem Opunlii, Alexandrum Macedo-
nem Rhodii.
XXIII. Άλλά κα\ παρ* Αίγυπτίοις έτι κα\ νύν άν­ XXIII. Sed et apud iEgyptios nunc quoque homo
θρωπος ώς Θεδς πρδ τού Θανάτου προσκυνείται (11). ante mortem ut deus colitur. Atque baee quiden
Κα\ τούτο μέν ήττον έστιν άσεβη μα, δτι ζώντος άν­ minor est impietas, quod bomini vivo drvinos ho-
θρωπου θείας τιμάς νομίζουσιν Αίγύπτιοι, άλλά τδ oores deceruuiit iEgyptii, verum quod maxime est
πάντων γελοτ&ρατον, δτι. κα\ πτηνά χα\ ερπετά κα\ ridicirium, eorumdem cuhus est erga aves, ser-
ζώα πάντα προσκυνούσιν. Ουδέν 171 γάρ κρίσει pentes, cunctaque afiimalia. Nihii euim ex judicio
νοούσιν ή ποιούσιν οί πολλο\ τών ανθρώπων. Τδ δέ·* CogUant vel faciunt hominum plerique. Rem vero
πάντων αίσχιστον ίδέ μοι, τδν δι' αυτών δντα πατέρα onrnium lurpissiraam mibi vide : e u m , qui juxta
θεών τε κα\ ανθρώπων λέγουσι Αήδα ·.· συνεσχημα- illos deorum hominumque est pater, aiunt cum
τισμένον, δν · πολλοί Δία άναγράψαντες έν πίνακι
7
Leda fuisse nequiter conjunctura, quem Jovem
δημοσία άνατιθέασιν. Πρδς δέ τήν έκδικίαν ταύτης mulli depingentes iu tabula pubiice consecrant. Ad
τής ύβρεως ήθελον, εί τδν του καιρού βασιλέα αυτών D cujus conturaeliae vindictam, vellera, regcm auum

V A R L B LECTIONES.
w
ποτέ έστιν C. Tum vbb. μεταμορφού μενοι γάμους διέλυον, βίους διέφθειρον repetuntar in Ο expuncta.
·* Hanc Ci conjecluram expr. S , σχήμα ulerqne Hoin. codex. Ita D , θεοίς C, 0 . Cfr. c. 2 : ού
M

πατέρος αδελφούς έκόλασεν. ·· έπιδεικνύουσιν Ο. μέν τις, έν Πάτραις C , μέντις έν άτραις Ο. Ci

6 7

comma post τις recle delevil S. Deinceps Αίγύπτω· τίς 0 . " M a l i m δδέ. S. Tura ίδέ 0 c. S , ε1δέ(λ
· · Α*δα om. 0 . Subinde : An συνειναι σχηματισμένον, C in nolis. · Leg. δ. De re cfr. MuUeri Arctoo/.
7

§ 128, 1, 351, 4. Tum χήνα γράψαντες c i r . boro. v, 13, scribi vult Valckenarius, Diatr. in Eurip. retiq. , 9

υ . o8^ed. Lips. Is vir doctissimus totum loeum sic reitituit: Τδν δι' αυτών δντα πατέρα θεών τε καί αν­
θρώπων, δν οί πολλοί\ά'Δία "λέγουσιν^ Αήδα
~ συνεσχηματισμενσν χήνα" γράψαντες *έν πίνακι
" ' δημοσία. άνατιθέ-
. . .
ασιν. S.
VARIORUM N O T i E .
11) Παρ" ΑΙγνχτΙοις ετι καϊ rvr άνθρωπος ώς homo est, velti nolit; nec enitn covtckniiam suam
θεός Λρά τον θανάτου προσκυνείται. Et lioni. ii^ decipit, si fallit alienam. Idem traditar a Porphyrio*
e. 6. Eleganter, ut omnia, Minucius Felix : &gyp- Περί τής τών έμψυχων αποχής, lib. ιν, nuni. 9 , c i -
Iit sane fwminem $ibi quern colant eligunt, illum lantque Porpbyrium Eusebius Hb. 111 Prappurat.
*uum propitianty illum de omnibus consulunt, t//t evang.,cap. 4 , 1 2 , ac Tbeodoritus, sermone coiara:
ticlimat ceedunt: tl ille, qui coolerk deus, sibi ccrte Grvcos. COT.
 115 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. H6
lemporalem in tarpi eomplexu pictum (de iUo fa- Α γράψαντες έπ\ αίσχράς πλοκής, ώσπερ έπ\ του Διδς
cieiilee quod de Jove facere audent) palam propo- τετολμήκασι ποιήσαι, ούτω ποιήσαντες ανέθεσαν δη­
nerent, quo vel ab ira teroporarii imperatoris, id- μοσία, Γνα καν άπδ της οργής του πρόσκαιρου βασι­
que hominis, discercnt per suam supplicium, λέως, κα\ ταύτα άνθρωπου δντος, μάθωσι κολασθέν»
quertiadmodum oporteat convenientem deferre ho- τες, ώς δεί τήν δέουσαν άπονέμειν τιμήν. Ταύτα δ4
norem. Isia autem t i l i refero, non quasi ipse σοβ λέγω, ούχ ώς αύτδς ήδη έπιγνούς τδν δντως
jam cognoscain eum, qui vcre est Deus, eed aequo θεδν* , άλλ' ευγνωμόνων ομολογώ, εί κα\ τί θεδς
1

animo profileor, quod licet non noverim quid sit ούκ οίδα, άλλ' ούν γε σαφώς δτι θεδς νομίζω εί­ 78

Dcus, attamcn quod sil Dcus clare niilii videor δέναι.

ecire.
X X I V , Principio itaque quatuor prima clemcnta X X I V . Αύτίκα γούν τά πρώτα τέσσαρα στοιχεία
non possuul esse Deus, quae ab alio facla sunt: θεδς είναι ού δύναται , τά ύπδ άλλου γενόμενα · ούχ 78

non mistura, non lemperies, non generatio, non ή μίξις, ούχ ή κράσις, ούχ ή γένεσις, ού τδ πάν περιέχον
omnis hasc quae ambit visibilis moles, ueque quod όρατδν κύτος* ούδ* ή εν τψ $δη συ£0έουσα υποστάθμη·
ad inferos confluxil scdimenttim; HOD supemalans ού τδ έπιπολάζον ύδωρ; ούχ ή ζέουσα ουσία * ούχ δ
aqua, non fervida substantia, non aer qui ab ea ^ έξ αυτής μέχρι τών ενταύθα διήκων άήρ. Τά τε γάρ
bucusque prolendilur. Nam quatuor eiemenla, si στοιχεία τέσσαρα, είτε αλλήλων διεστάλκει, άνευ τι-
a se invicem separata fuerunt, non potuerunt abs- νδς μεγάλου τεχνίτου μιγήναι πρδς ζώου γένεσιν ούκ
que magno ariifice ad animalis geueralionem rai - έδύνατο, 172 ^ άε\ άλλήλοις συνήπτε , κα\ ού­
ε τ δ 7Α>

sceri, sin voro semper mutuo fuerunt conjuncta, τως ύπδ τεχνίτου νού πρδς τδ οίκείον τών τού ζώου
sic quoque ab arlifice menle ad proprielaiem mein- μελών κα\ μερών συναρμόζεται, Γνα τήν έκαστου
brorum et partium animalis adaptanlur, quo pos- πρδς έκαστον άναλογίαν άποσώζειν δύνηται, κα\ τήν
sint singulorum ad singula servare proporlionem, έξιν εύπερίγραφον έ χ η , καί τά ένδοθεν πάντα τήν
et habitudinera recle conformalam oblineant, utquo προσήκουσαν άρμονίαν λαμβάνη * ομοίως τ ε κα\ 7 8

inleriora omnia conveuientera accipiant coliae- τούς οίκείους τόπους έκαστου μετά πάσης εύμορφίας
rentiaro. Similiter el uniuscujusque propria loca δ τεχνίτης νούς ακριβοί. Συνελών έρώ * καί τά άλλα,
cum omni elegantia mens artifex disponit. Com- δσα ποτέ ζώον δεί έχειν, ουδέν ένέλιπε τφ μεγάλφ f 8

pendio dicam : et in omnibus aliis, quae animal ha- τούτφ ζώφ τής δλης περιφοράς.
bere debet, nibil deest magno huic animali totius
orbis. ^
X X V · Ita necessario inlelligi debet quemdaiu X X V . Ούτως, ανάγκη τινά είναι νοείν άγέννητον 77

esse ingenilum artilicem, qui elementa vel distantia τεχνίτη ν, δς τά στοιχεία ή διεστώτα συνήγαγεν , ή 7 8

conjunxerit, vel prajsenlia muluo ad animal pro- συνόντα άλλήλοις πρδς ζώου γένεσιν τεχνικώς έκέ-
ducendum affabre miscuerit, unumque perfecerit ρασε καί έν έκ πάντων έργον άπετέλεσεν. Αδύνατον
ex cunctis opus. Fieri enim non potest, u i absque γάρ άνευ τινδς νού μείζονος πάνυ σοφδν έργον άπο-
roajori quadaru mentc sapientissimum opus absol- τελείσθαι* Ουδέ μήν έρως είναι δύναται πάντων
7 9

\alur. Sed ncc amor esse potcst cunctorum opifex; τεχνίτης, ούκ επιθυμία, ούκ ίσχύς, ούκ άλλο τι τοι­
non cupidilas, non v i s , uon quid aliud ejusmodi; ούτον, ά τινα παθητά συμβαίνειν καί άποβαίνειν πέ-
quae oinnia, casui obnoxia, venire et abire solent. φυκεν. 'Αλλ* ουδέ τδ ύφ' έτερου φερόμενόν έστι θεδς,
Neque eliam quod ab alio movetur Deus est, neque ουδέ γε τδ, ύπδ χρόνου ή φύσεως άλλοιούμενον κα\ είς
quod a tempore aut nalura mutatur ac in nibilum τδ μηκέτι εΐναι άναλυόμενον.
resolvilur.
X X V I . Quae cum ad Appiouem proloquerer, e X X V I . Ταύτα μου διαλεγομένου πρδς *δν 'Απ-
Caesarea advenit Petrus, et coucursus mullitudinis πίωνα, άπδ Καισαρείας 173 επέστη Πέτρος, κα\
in Tyro facli sunt, feslinantis ipsi occurrere gra- ρ συνδρομα\ τών δχλων έγένοντο έν τή Τύρψ, σπευδόν-
liaraque adventus profiteri. Et Appion quidem se- των ύπαντάν αύτφ κα\ χάριν τή επιδημία δμολογείν.
cessit cum Anubione. et Albenodoro solis; reliqui Κα\ δ μέν Άππίων ύπεχώρει μετ' Άνουβίωνος κα\ 8 8

vero oranes Petro obviam iluri prodivimus. Primus Αθηνοδώρου μόνων, οί δέ άλλοι πάντες ώς άπαντη-
autem ego ante portas eum cxcipiens ad hospitium σόμενοι τω Πέτρφ ώρμήσαμεν. Πρώτος δέ έγώ πρδ
81

. duxi. Ubi cum fuimus, plebem quidem dimisimus, τών τ.υλών άποδεξάμενος αύτδν έπΙ τήν ξενίαν ήγον.
ei vero roganli, ut acta narrarem, nibil abscon- Ός δέ έγενόμεθα, τούς μέν δχλους άπελύσαμεν, αύτφ
d i d i ; sed Siinonis indicavi caluronias et porlenlosas δέ άξιώσαντί με τά πραχθέντα λέγειν ουδέν άπεκρυ-

. V A R L E LECTIONES.

θεός Ο.
8 1
Ita Ο c. S , θεόν C.
7 8
δύνανται Ο . Tum άπ' άλλου S.
7 8
τά τε γάρ στοιχεία τά δ' είτε
7 8

άε\ άλλήλοις συνήπτον Ο , intermediis vocabulis omissis. τε S , τό C, Ο.

7 8
δσα ποτε ζών δεί έχειν,7 8

ουδέν ένέλειπε C. νούν Ο.

7 7
τά στοιχεία ήδίστως ή συνήγαγεν Ο , συνήγαμεν ex Cotelerio minus ac-
7 8

curate notal S , cum exslet ap. C l . Secuiidum Parmeuidein et Empedocleni. Cf. Karsien, Parmeuid.
7 8

reliq. v. 131. Emped. reliq., p. o4S sqq. Arist. Metaph. I, 4, 1. 'Αννουβίωνο; Ο . Tuin μόνον**.
8 8
άπαν- 8 1

τήσομεν Ο , ad υι aui correcluiii iu άπαντησάμ:νοι.

 «17 CLEMENTINA. -- HOMILIA Vlf. «13
πτόμην, αλλ* έμήνυον τάς τε του Σίμωνος ίιαβολάς Α praestigias ab ipso editas, quotque morbos immi-
κα\ τάς τερατώδεις φαντασίας ύπ' αύτου γεγενημέ­ serit post illud ex immolalo bove convivium, et
νος, χα\ δσας έπεμψεν νόσους μετά τήν έκ της quod cx aegrolis alii quidem illic apud Tyrum per-
81

βουθυσίας έστίασιν, κα\ δτι έκ τών νοσούντων οί μέν manseriot, alii vero simul ac ego veni egressi sint
αύτόθεν κατέμειναν έν τή Τύρψ, οί δέ τψ Σίμωνι
8 1 cum Simone in Sidonem, tanquam ab eo sanandi,
άμα τψ έμέ έλθείν συνεξεληλύθεισαν είς τήν Σι- quodque
88 audierim uullum eorum ab ipso sanatum
δωνα, ώς ύπ' αύτψ θεραπευθησόμενοι, κα\ δτι έμάν-
8 8 fuisse; sed et meam adversus Appionem dispu-
θανον μηδένα αυτών ίάσεως τετυχηκέναι ύπ' αύτψ · tationein Petro reluli. At ille prae amore et exhor-
8 8

καί τήν πρδς 'Αππίωνά μοΐ γεγενημένην διάλεξιν τψ tandi gratia i i i me laudem ac benedictiooem con-
Πέτρψ διηγησάμην. Ό δέ στοργής κα\ προτροπής tulit; et cibo sumpto se somni quieti, qua? ob i l i -
χάριν έπαινέσας με κα\ εύλογήσας, άλών μεταλαβών, neris i fatigationein maxime erat necessaria, i r a -
διά τούς καμάτους τής όδοιπορίας τή αναγκαιότατη didit.
ησυχία τού ύπνου έαυτδν έπέτρεπεν.

ΌΜΙΑΙΑ Z' (12). HOMILIA VII.

I. Τή τετάρτη δέ ήμερα τής έν Τύρψ ημών έπι- Β Ι · Ou^rto vero die nostri apud Tyrum adventus
8 f

δη μίας, ύπδ τήν 174 άρθρον προεληλυθότι τψ Πέτρψ sub diluculum egresso Petro procesaerunt obviam
άπήντων πλησιόχωροί τε ούκ ολίγοι κα\ αυτής Τύρου non pauci finilimi, ac ex, ipsa Tyro quarapluriuii,
πάμπολλοι, κα\ έπεφώνουν λέγοντες, Ό θεδς διά σου et acclaroabant dicentes : Deus per te noslri mise-
ημάς έλεείτω, διά σού θεραπευέτω. Ό δέ Πέτρος έστη reatur, per te nos curet. Petrus vero stetit iii ex-
έπ\ λίθου τινδς υψηλού πρδς τδ δύνασθαι πάσιν celso lapide, ut ab omnibns posset couspici, cuni-
όράσθαι, καί προσαγορεύσας θεοσεβεί νόμψ ούτως ^ue religioso more salutasset ita exorsus est:
ήρξατο·
II. θεψ τψ κτίσαντι τδν ούρανδν κα\ τδ σύμπαν II. Deo crealori coeli et mundi non deest occasio
ού λείπει πρόφασις πρδς σωτηρίαν τών σώζεσθαι ad salutem eorum qui servari volunl. Quocirca
θελόντων. "Οθεν μηδέ έπ\ τοις δοχοΰσι φαύλοις ύπδ
8 8 neque in iis, quae videntur mala, aliqujs per teme-
προπετείας τις αύτδν ώς μ ή φιλάνθρωπον αίτιά- ritatem illura velut bominura non amantcm insimuleu
8 8

σθω. Τών γάρ συμβαινόντων άνθρώπψ τά τέλη Eorum enira, quae mortali accidunt, fines quidem
8 8

άνθρώποις μέν άγνωστα, ώς έπΙ κακψ ύποπτευδ- borainibus incogniti surit, ac de malilia suspecti,
μενα , θεψ δέ ώς άποβησόμενα ευτυχώς γνώριμα.
8 1
Deo autera cognili, ut cesstiri feliciter. Ilaque S i -
Αύτίκα γούν Σίμων αριστερά τού θεού δύναμις ών C mon, qui sinistra Dei virtus est, poteslatemque b a -
κα\ τών τδν θεδν ούκ είδότων έπ\ κακοποιία τήν bet ad maleflcentiam in eos qui Dcum nesciunt, vos
έξουσίαν έχων νόσοις υμάς περιβαλεϊν ήδυνήθη, aftt- potuit morbis implicare, qui morbi per bonani Oei
νες διά τήν τού θεού άγαθήν πρόνοιαν γενέσθαι providentiam evenire permissi coegerunt vos, ut,
συγχωρηθεισαι ήνάγκασαν υμάς, τδν ίάσθαι δυνάμε- quxsilo eo qui sanare vajerct et invento, occasione
νον περιβλεψαμένους καί εύρόντας, προφάσει τής corporalis medelae placila Deo susciperelis atque
τού σώματος θεραπείας τά θεώ δοκούντα άναδεξαμέ- crederetis, ut sic una cum servatis corporibus et
νους, πεισθήναι φρονειν, ίνα ούτως άμα τοίς σώμασι auimas babealis salvas.
σωθησομένοις κα\ τάς ψυχάς σώας έχητε.
ΙΙΙ.Μανθάνω ούν, ώς βουθυτήσας έστίασιν υμάς III. Audio utique, eum bove mactalo convivium
8 8

έν μέση τή άγορ$, κα\ ούτως ύμείς οίνψ πολλψ παρε- vobis in medio dedisse foro, sicque vos multo vino
νεχθέντες άμα τοίς πονηροϊς δαίμοσι τδν άρχοντα abrepti una cum pravis daemonibus principem
αυτών έφιλοφρονεϊσθε, κα\ ούτως υμών οί πλείστοι eorum complexi estis, aique ita vestruiu pluriml
ύπδ τών παθών 175 κατελήφθησαν, αγνοίας αίτία morbis capti sunt, per ignorantiam in se propriis
καθ' εαυτών ίδίαις χερσ\ν έπισπασάμενοι τδ τού όλέ- ^ manibus attracto peroiciei gladio. Neque enini ad-
θρου ξίφος. Ού γάρ άν τήν καθ' υμών έσχον έξου­ versum vos daemones habuisscnt poleslatem, nisi
σίαν οί δαίμονες, εί μή πρότερον τψ άρχοντι αυτών prius cum eorum principe fuisselis epulali. P r i n -
όμοδίαιτοι έγεγόνειτε. Ούτω γάρ απαρχής ύπδ τού cipio siquidem illa per universoruta conditorem
88

πάντα κτίσαντος θεού δυσίν εκάστοτε άρχουσι, δεξιψ Deuui lex praefinila esl duobus utrinque ducibus,

VARLE LECTIONES.

δσους Ο.
8 8
αυτόθι C.
8 8
ItaO c. S ,συνεξεληλύθησανΟ. · ύπ' αύτοΰ C.
88
ύπ' αύτοΰ τετυχηκέναι C.
8 8 8

·* τή praeiixi c. Ο. Idem postea τδν δρθρον. έπί om. Ο. μή deest in Ο.

8 8
ανθρώπων C, άνθρώποις ία
8 8 8 8

marg. Vocem ανθρώπων delendam censet D , συμβαινόντων παθών proponit S : conjeelurae jam superfluae.
8 1
ύποπτενόμενα Ο. Tum idem άποβησόμενα c. 1) , άποσόμενα C , idem ί. έπεσόμενα vel άποσωζόμενα i n
iuarg. είστίασε* Epit.C. 54.
8 8
άπ' αρχής Ο . 8 8

VARIORUM ΝΟΤΛΕ.
(12) ilomiljre sepdmse allcram inscriptioois purtem ap, C. obviam E N T T P p Δ', qux scbolion redoleb
uuiisi c 0 . DKKSS.
Μ » . CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. WQ
dextro et einistro, ut non habeat alter illorum po- Α τε κα\εύωνύμψ \ ώρίσθη νόμος, μ ή έχειν έκάτε-
8 8 t

testatem, nisi prius conviva cujuspiam fuerit, quem
beneflcio vel injuria cupit afficere. Sicut ergo per-
ceplis sacrificiis, quse daemonibus fuerant oblata,
venislis in servitutem itlius qui irialiti» princeps
est, ita si ab iis abslinueritis et ad Deum per bonum
dexlrumque principem confugerilis, bonoribus sa-
crificii expertibus facientes quae vult, probe scitote,
quod cum corporis sanitale animas quoque possi-
debitis sanas. Ipse namque solus, per sinistram
occidens, per dextram potest vitam h r g i r i ; pari-
tcrque et percutere, et jacentem erigere *.
IV. Propterea primum a prsecursore Simone decepti
ralione animae morlui estis Deo el corporefuistis alfli-
cti, poiestis aulem similiter iterumper poenitentiam,
«tdixi,Deoplacilaaniplexietcorporeconvaleecere et Β διά τής μετανοίας, ώς έφην^ τά θεψ άρέσκοντα άνα-
>
pov αυτών έξουσίαν , έάν μή πρότερόν τινι ομοτρά­
πεζος γένηται, δν εύποιήσαι ή κακώσαι βουλεται.
"Οσπερ ουν δαΓμοσιν άποδεδομένων θυμάτων μεταλα-
βόντες τψ της κακίας ήγεμδνι κατεδουλώθητε, ούτως»
άν τούτων παυσάμενοι τψ θεψ διά του αγαθού καί.
δεξιού ήγεμόνος προσφύγητε, άθύτοις τιμαϊς ποιούν-
τες ά βούλεται, εΰ Γστε δτι συν τή τόύ σώματος ίάσει
κα\ τάς ψυχάς ύγιαινούσας έξετε. Αύτδς γάρ μόνος
διά της αριστεράς αναιρών διά της δεξιάς ζωοποιήσας
δύναται* ομοίως δέ καί πατάξαι, καί άναστήσαι κεί-
μενον.
IV. Διά τούτο πρώτον ύπδ τού προδρόμου Σίμωνος
προαπατηθέντες, θεψ τάς ψυχάς άπεθάνετε κα\ τά
σώματα έπατάχθητε^ δύνασθε δέ ομοίως τδ δεύτερον,

animara recuperare.Porro Deo placila sunt: eum pre- δεξάμενοι καί τά σώματα άνα^^ώσαι και τάς ψυχάς
c a r i , pelere ab illo lanquam ab eo qui cuncta aequa άναλαβεΐν. "Εστι δέ τά άρέσκοντα τψ θεψ τδ αύτψ
lege tribuit, daemonum mensa sese abstinere, non π^οσεύχεσθαι* αύτδν αίτείν ώς πάντα νόμω κρι-
9 8

gustare caroem demortuam, sanguinem non atlin- τικψ δίδοντα* τραπέζης δαιμόνων άπέχεσθαι* νεκράς
gere, ab omni illuvie mundari. Reliqua aulem uno μή γεύεσθαι σαρκός* μή 176 ψ*ύειν αίματος * έκ f T

verbo; quaecunque Judaei, erga Deum religiosi ho- παντδς άπολούεσθαι · · λύματος* τά δέ λοιπά ένΐ λόγω,
roines, audierunt, et vos cuncli audite, in raultis ώς οί θεδν σέβοντες ήκουσαν Ιουδαίοι , καί ύμείς
corporibus uuam menlem adepli: quae unusquisque ακούσατε άπαντες, έν πολλοίς σώμασι μίαν γνώμην
sibi desiderat bona, eadem et de proximo siatuat . άναλαβόντες* άπερ έκαστος έαυτψ βούλεται καλά, τά
b

Sic autem unusquisque veslrum bonum cogitaverit, αυτά βουλευέσθω · ' και τψ πλησίον. Ούτω δ* άν
8i ista apud se repetat: Non vis interfici ? alterum υμών έκαστος νοήσειε τδ καλδν, εί έαυτψ διαλεχθείη
non interficias ; non vis uxorera tuam ab alio con- τά τοιαύτα* Ού θέλεις φονευθήναι, έτερον μή φονεύ-
stuprari, allerius nuptam ne constupra ; non vis σης* ού θέλεις τήν σήν ύφ' έτερου μοιχευθήναι γ υ ­
quidpiam rerum tuarura furto auferri ? nihil alte- ναίκα, τήν έτερου μή μοίχευε γαμετήν ού θέλεις τι
rius furare. Atque ita ex vobis ipsis quod rationi C τών σών κλαπήναι, έτερου μή κλέπτε μηδέν. Καί
consentaneum est uilelUgenles atque facientes, Deo ούτως άφ' υμών αυτών τδ εύλογον συννοούντες καί
chari effecti consequemini sanitatem: alioquin et ποιούντες, θεψ προσφιλείς γενόμενοι, έπιτεύξεσθε
in prasenti saeculo corporibus torquebimini, «t in τής ίάσεως , έπε\ και έν τψ παρόντι αίώνι βασα-
futuro puniemini animabus. νισθήσεσθε τά σώματα, κα\ έν τψ μέλλοντι κολα-
σθήσεσθε τάς ψυχάς.
V . Haec a Petro paucis diebus edocti et sanati V . Ταύτα ύπδ τού Πέτρου έν δλίγαις ήμέραις
1 8 8

baptizati sunt. Deinde inter caetera illius miracula κατηχηθέντες καί ίαθέντες έβαπτίσθησαν. Έπειτα 1

reliqui omnes in medio foro passim in cinere et
eaico sedebaut, agenles pcemlenliam de prioribus
dclictis. Et qui Sidonein incolebant, ista audientes
similia fecerunt, miseruntque ad Petrum supptica-
luros, quod ipsi propter morbos non possent ad
illum venire. Igitur Petrus cum per paucos dies
Tyri commoralus essel cunclosque illius civitatis
bomines inslruxisset , et liberavisset omnigcnis
τοίς λοιποίς αυτού θαύμασιν οί λοιποί πάντες έν
μέσαις ταίς άγοραίς πανδημε\ έπ\ σποδού κα\ σάκκου
έκαθέζοντο, μετανοοΰντες έπ\ τοϊς πρότερον ήμαρτη-
μένοις. Κα\ οί έν Σιδωνι ταύτα άκούσαντες τά δμοια
εποίησαν, κα\ ίκέτας πρδς τδν Πέτρον άπέστελλον,
ώς αυτοί διά τάς νόσους πρδς αύτδν έλθείν μή δυ­
νάμενοι. Ό.Πέτρος δέ ήμερων ού πολλών ένδιατρίψας
τ ή Τύρψ, κα\ κατηχήσας τούς έν αυτή 177 άπαν-
8

morbis, ac instituissel ecclesiam, atque ex presby-
teris, qui eum sequebanlur, ipsis episcopum con-
siituisset, Sidonem appulit. At S i m o n , audiens
.quod advenlaret Petrus, confeslim ad Beryiuoi
aufugii cum Appione et sociis.
τα ς , κα\ παντοδαπών αυτούς άπαλλάξας παθών,
έκκλησίαν τε συ στήσαμενος, κα\ άπδ τών επομένων
αύτψ πρεσβυτέρων έπίσκοπον αύτοίς καταστήσας,
ώρμησεν είς Σιδώνα. Ό δέ Σίμων μαθών ήκοντα τδν
Πέτρον ευθύς άπέδρα είς Βηρυτδν μ ε τ ' 'Αππίωνος 8

κα\ τών αυτού εταίρων.

•Oeut. XXXJI, 3 9 ; I Reg. u , 6. * Matth. νιι, 12.
V A R L E LECTIONES.
lia D , δεξιόν τε κα\ ευωνύμων C , δεξιών τε καί ευωνύμων Ο.
8 8
μή Ο ei de conjccl. € , ii>
8 8

cujus lextu ι
extu deesl. 8 8
e ?v ^
lia ex conject. C i εστίν uterque llom. codex. *\ αίματα Ο. Haiic Cltoboniani
9 8
v w

lectionem commendat C ex conject., sed exh. άπ<άύεσθαι in lexiu. Deinde ώς οί c. Ο ,δσοι (L δσα) C i ,
οσ' οί S. D eraendal βουλέσθω.
8 9
Τοιαύτα 0.
1 8 8
Forle leg. κα\έπ{. Vulgataoi sallem «cripluram
1

liaud sanam osse facile apparet. JS. 1

τψ S. μετά 0 . Idem deinde εαυτούς
8
121 CLEMENTINA. — HOMIUA \U. 121
V I . Του δέ Πέτρου είσιόντος είς τήν Σιδώνα, πολ- Α V I . Caeterum cum Petrus Sidonem ingressus βέ­
λους έν κλίναις φέροντες πρδ αύτου έτίθεσαν. Ό δέ set, multos ln leclis allalos coram ipso posueruni,
«ρδς αυτούς έφη · Μή τοίνυν νομίσητε έμέ τι δύνα- llle autem dixit ad eos : Ne vero existimelis me
σθαι πρδς ύμετέραν Γασιν, άνδρα θνητδν κα\ αύτδν aliquid posse ad curalionem vestrtm, qui shn ipse
πολλοίς πάθεσιν ύποπεσεϊν δυνάμενον · ύφηγεϊσθαι δέ * quoque liomo morlalis, et in multa possim inci-
ύμϊν τδν τρόπον δι' ού σωθήναι δυνήσεσθε ού φθονώ, dere adversa : docere autem vos modum quo salvi
κα\ αύτδς παρά τού τής αληθείας Προφήτου μαθών esse possilis, non gravabor, qui ipse etiam a veri ·
τούς πρσωρισμένους τού θεού πρδ καταβολής κό­ tatis Propbeta didici prsefixos a Deo ante mondi
σμου ορισμούς, λέγω δέ έπ\ ποίαις κακαίς πράξεσι constitutioneni termiuos, in qualibus, inquam, m a -
τούς ανθρώπους έταξεν ύπδ τού τής κακίας ήγε μόνος lis operibus disposoerit ut homines a malitise duce
κακούσθαι, ομοίως δέ * έπ\ ποίαις άγαθαίς πράξεσιν aflligantur, sed similiier in qualibus bonis operi-
ώρισε πρότερον πιστεύσαντας αύτψ ίωμένψ τά σώ­ bus decreverit ut, qui in eum velut medicum cre-
ματα σώζεσθαι, έπειτα κα\ τάς ψυχάς έπανορθοΰ- diderint, prius coifore curentur, deinde et anima
σθαι πρδς τδ άνώλεθρον. instaurenlur ad salutem.
VII. Ταύτας τοίνυν τάς τε άγαθάς κα\ κακάς πρά­
VII. Has ergo 'cognoscens bonas et tnalas actio-
ξεις είδώς προμηνύω ύμίν ώς οδούς δύο, ύποδει- Β
45

nes praenunlio vobis quasi duas ostendens vias, pcr

κνύων διά ποίας μέν βαδίζοντες άπόλλυνται, ποίαν ·
quam quidem gradientes pereant, per quam vero
δέ όδεύοντες άποσώζονται, θεψ οδηγούμενοι. Ή μέν
incedentes salvenlur, ducti aDeo.Via Igitur pereun-
ούν τών άπολλυμένων δδδς πλατεία μέν κα\ δμαλω-
Λ
tinra lataestet planissima, perditqueabsque labore;
τάτη, άπολλύουσα δέ άνευ τού πόνου, ή δέ τών σω­
at via servalorum angusta est et aspera, tandemque
ζόμενων στενή μέν κα\ τραχεία, σώζουσα δέ πρδς
liler facienles servai cum labore mulio · . Caeterura
τψ τέλει τούς διαπορευθέντας έπιπόνως. Τούτων δέ
his duabus viis presideni incredulilas ei lides, pro-
τών* δύο δδων προκαθέζεται 178 απιστία κα\ πί-
flciscuntur autem per incredulitatem quidem qui vo-
στις * καί δδεύουσι διά μέν απιστίας οί τάς ήδονάς
lupUtes praetulerunt, propter quas [quod Deo displi-
προκρίναντες, δι' άς [ποιούντες δ ούκ άρεστδν τψ
cet facientes iieque curam animae salutis gerentes
θεψ κα\ [άμελήσαντες είς τδ σώσαι ψυχήν τιρλόγω,
dlei judicii obliti sunt] ;neque quod utile est cura-
έλάθοντο ημέρας κρίσεως , ] ουδέ ζητείν τδ συμφέ­
f

verunt quaerere. ltaque ignorant, Dei consilia

ρον ού διεφύλαξαν. 'Αγνοούσι μέντοι ώς ούκ άνθρω-
gimilia non esse bumanis. Primo eteuim novit Deus
πίνοις δμοια τά θεού Πουλήματα * πρώτον μέν γάρ
cogitationes omnium, et DOD ob solam operationem,
οίδε τά πάντων διανοήματα, κ«1 ούκ έν τψ έγχειρή-
Q 6cd et propter cogitalionem unusquisque judicalur.
σαι μόνον, άλλά κα\ έν τψ έννοήσαι έκαστος ευθύνε­
Multoauteru minus impii sunl, qui nituntur bona in-
ται. Πολλψ * δέ ήττον άσεβούσιν οί έγχειρούντες καλά
telligereetaberrant, quamqui nullatenus aggrediun-
νοείν κα\ άποτυγχάνοντες, τών μηδέ δλως έγχειρούντων
tur bona. Quia Deo placuit, ut qui iu cognitione
τοίς καλοίς. "Οτι αύτψ τψ θεψ έδοξεν, τδν έν γνώσει
bonl lapsus fuerit, juxta ralionem bumaiiorum
τών καλών παραπίπτοντα · , κατά λόγον τών ανθρω­
lapsuum, modice castigalus servetur. At qui c m -
πίνων παραπτωμάτων, μετρίως κολασθέντα · · σωθή­
nino intelligere neglexerunt, etsi operentur innu-
ναι. Οί δέ τήν αρχήν κα\ τού -γνώναι τδ κρείττον
έξημεληκότες, κάν μυρία έτερα πράξωσι καλά, έν ή mera alia praeclara, ideo quod in religione a Deo
δέ αύτδς ώρισε θρησκεία μή γένωνται, αμελείας έγ­ deilnita non exstUerint, indiligenliae sumpto c r i -
κλημα λαβόντες τή μεγίστη άποσβεσθήσονται κολά­ mine per maximum penkus interibunl suppli-
σει παντελώς ,
Μ
cium.

VIII. Ή δέ ύπ' αύτου ορισθείσα θρησκεία έστ\ν VIII. Porro ab eo definita religio haec e s t : Eum
αύτη · Τδ μόνον αύτδν σέβειν, καί τψ τής αληθείας solura colere, ac soli credere Propbelae verilalis,
μόνψ πιστεύειν προφήτη, κα\ είς άφεσιν αμαρτιών in remissionem peccatorum baptizari, sicque per
Ραπτισθηναι, κα\ ούτως διά τής αγνότατης βαφής ^ iulinctionem purissimara renasci Deo in aqua salu-
άναγεν^ηθήναι θεψ διά τού σώζοντος ύδατος· τρα­ t a r i ; nihil sumere de mensa daemonura, boc est de
πέζης δαιμόνων μή μεταλαμβάνειν, λέγω δέ είδωλο- idoloibylis, mortuis, suffocatis, a bestia captis,
θύτων, νεκρών, πνικτών, θηριαλώτων, αίματος· μή saaguine; non impure vivere, lavari post concubi-
άκαθάρτως 179 βιουν, άπδ κοίτης γυναικός λούε- tum cum muliere, feminas vero custodire etiam le-
σθαι, αύτάς μέντοι κα\ άφεδρον φύλασσε ιν, πάντας δέ gem purgationis, cunclos autem temperanles esse,
σωφρονείν, εύποιείν, μή άδικείν παρά τού πάντα benefacere, non afficere injuria; a Deo omnipotenle
δυναμένου θεού ζωήν αίώνιον προσδοκ^ν* εύχαίς κα\ exspeclare vitara aeiernam; petendo illius adeptio-
δεήσεσι συνεχέσιν αιτουμένους αυτήν λαβείν. Τοιαύτα neiu orationibus et precibus continuis. H«c et in
• MATLB. ΝΙΙ, 13.
V A R L E LECTIONES.

% τε C. · Vbb. ύμίν ώς bis leguntur in Ο. · ποία C. Lacunam in cod. Otlob. post δι' άς obviam ver-
T

IHS explere lentavi, quae praecedunt uncis inclusa. · πολλψ 0 . ut conj. C , in cuj. lextu πολλών. · των έν
γν. τ . κ. παραπιπτόντων C. Aut post έδο&ν addendum έπί vcl περί, aut scribendum τούς— παραπίπτοντας
wusuit D. , 0
κολασθέντας C. παντελώς Ο , quod et S proposuil legendum, παντελεϊ C.
11
223 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 2*4
Sidone Pelro suadente, cum paucis diebas nwlti Α xa\ έν τή Σιδωνι του Πέτρου παραινοΰντος, ήμέραις
Ibi quoque poenitcniiam cgissent, ac credidiggent, όλίγαις πολλών κάκεί μετανοησάντων χα\ πιστευ«όν­
atque sanali essent, ecclesiara instiluit; et post~ των, κα\ θεραπευθέντων έκκλησίαν συνέστησεν, κα\
quam aliquein ex prcsbyteris, qui eum consecta- τών συνεπομένων αύτψ πρεσβυτέρων τινά καταστή·
bantur, constituissci illis episcopum, Sidone egres- σας αύτοίς έπίσκοπον, έξήει της Σιδωνος,
8U8 est.

IX. Stalim autem ac Berytura pervenit, terrae IX. Ό ς βέ ευθύς έπέβη της Βηρυτού, σεισμός
motus factus est, atque plebs accedens ad Petrum : έγένετο · κα\ οί δχλοι προσιόντες τψ Πέτρω* Βοήθει,
Fer opem, inquicbat; tiniuimus enim, dixerunt, ne έλεγον * πεφοβήμεθα γάρ, έφασαν, μή άρα άρδην
oinnes omuino periremus. Tunc Simon, commento πάντες άπολώμεθα. Τότε δ Σίμων, τολμήσας άματψ
excogitato, una cmn Appione, Anubione, Atbeno- Άππίωνι κα\ Άνουβίωνι κα\ Άθηνοδώρω και
doro csRterisque sodalibus publice muUitudini ad- τοις λοιποίς έταίροις αύτού,δημοσία τοίς δχλοιςκατά
\ersus Petrum acclamabal: Fugile, ο v i r i , hui.c τοΰ Πέτρου έβόα · Φεύγετε, άνδρες, τδν άνδρα τού­
bominem; magus est: mibi credile; et lerrae motum τον * μάγος έστί * πιστεύσατε , κα\ τδν σεισμδν α ύ ­
is vobis fecit, ipse morbos excitavit, ut vos perler- τδς έποίησεν ύμίν " , κα\ τάς νόσους έκίνησεν αύτδς.
reat, quasi ipse sit Deus. Alqne multa ejusmodi Β ίνα υμάς καταπλήξηται " , ώς αύτδς ών θεός. Κα*
pars Siraonis contra Petrura fiuxit, velut eura qui πολλά τοιαύτα ώς υπέρ δύναμιν άνθρωπίνην δυνα­
humanas vires supcrgredcrelur. Cumque plebs se μένου τοΰ Πέτρου κατεψεύδοντο οί περί τδν Σίμωνα.
in silentio tenuisset, Pclrus subridens tenorem i n - Ήσυχίαν δέ αύτψ παρασχόντων τών δχλων δ Πέ­ w

cutiente libertate dixit : Viri, quar ab islis dicun- τρος βραχύ ύπομειδιάσας καταπληκτική τή π α ^ η -
tur, fateor me posse Deo volente efliccre : ad baec σία · Άνδρες, είπεν, άπερ ούτοι λέγουσιν, θεού θέ-
paratus sum, nisi mibi habucrilis fldem ia bis λοντος, ποιείν δυνατδς εΐναι ομολογώ, πρδς δέ τού­
quae loquor, univcrsam vestram fundilus evertere τοις έτοιμος είμι, έάν μή πείθησθέ μοι περί ώ- u

civitatem. λέγω, τήν πάσαν υμών έκβαθρεύσαι πόλιν.

X . Cumque turba tiraore essel commota atque 180 Χ · Τών δέ δχλων φοβηθέντων κα\ ποιή- u

promisisset se quod ab ipso imperaretur facluram : σειν έπαγγειλαμένων, δπερ άν ύπ' αύτοΰ κελεύωνταε.
Nemo vestrum, inquit Petrus, neque commcrcium ΜηδεΙς υμών, έφη δ Πέτρος, μήτε δμιλείτω τούτοις
cura istis magis babeat, neque cum iis jungatur. τοίς γόησιν, μήτε άναμιγνύσθω. Οί δέ δχλοι άμα τψ
Plebs autem simul ac breve mandatum audivit, άκούσαι τού κελεύσματος τοΰ συντόμου ξύλα λα- ι Τ

fuslibus sumplis eos persccuta esl, donec penitus Q βόντες έδίωκον αυτούς, έως αυτούς παντελώς τής
uibe pepulisset. Et ingressi quicunque ex iis aegro- πόλεως έξήλασαν. Κα\ είσελθόντες οί νοσούντες αυ­
tabant et a daemunibus vexabantur, se ad pedes τών κα\ δαιμονώντες πρδς ποσ\ τού Πέτρου εαυτούς
Petri projecerunt. Ille vero bacc cernens eorumque έ^ίπτουν. Ό δέ ταύτα βλέπων, κα\ τήν κατάπληξιν
stuporem volens solvere ad eos inlit : αυτών άναλύσαι θέλων, πρδς αυτούς έφη·
X I . Ego, si terrae motus et quidquid volo possera X I . Έγώ σεισμούς κα\ πάν δ τι βούλομαι εί έδυ-
faccre, non dico quod Siinoitcm cum sociis suis νάμην ποιείν " , Σίμωνα ού λέγω δτι μετά τών αύ­
exterminassem (non cnim ad hominura inlernecio- τοΰ εταίρων έξωλόθρευον (ού γάρ έπ\ φθορά αν­
1 0

nem missus fui), sed cum mibi aniicum reddidis- θρώπων άπέσταλμαι), άλλά φίλον έμαυτψ αύτδν άν
sem, ne verae dctraliens meae prsediratioui inullis έποιησάμην, ίνα μή μου τδ αληθές διαβάλλων κήρυ­
impedimenlo esset ad salutem. Quod si mihi cre- γμα πολλοίς έμποδίζη πρδς σωτηρίαν. Εί δέ μοι
dite, ipse est magus, ipse calumniator, ipse mali- πιστεύετε " , αυτός έστι μάγος, αύτδς διάβολος, αύ­
tise minister in eos qui nesciunt veriiatem. Atque τδς κακίας υπηρέτης κατά τών άγνοούντων τδ άλη-
ideo peccaloribus aegritudines potest efficere, cum θές. Κα\ διά τούτο άμαρτάνουσι" νόσους ένεργείν
eos peccatores adjutores habeat puteslaiis contra δύναται, συνεργούς .έχων -τους άμαρτάνοντας τής
ipsos. Ego aulera Dei oiunium auccoris servus sum, D x**' αυτών δυνάμεως. Έγώ δέ θεού τοΰ πάντα 1 1

dextrique ejus Prophelae discipulus. Quocirca qui πεποιηκότος εΙμ\ δούλος, τοΰ δεξιού αύτοΰ Προ­
6um illius aposlolus, vera predico; bonoeuim m i - φήτου μαθητής. Διδ εκείνου απόστολος ών αληθεύω *
nislrans etiam morbos dcpdlo; nam eecundus mis- άγαθψ γάρ υπηρετών κα\ νόσους άπελαύνω* έπέμ-
eus sura, quandoquidem praecedit morbus, sequitur φθην γάρ δεύτερος· έπε\ προηγείται μέν νόσος, έπε·
vero sanalio. Per illum ergo maleficum magum, ται · · δέ ίασις. Δι* εκείνου μέν ούν τοΰ \ & \ κακο­
Deo increduli, aegrotastis; per me autem, modo ποιού μάγου τψ θεψ άποστήσαντες ένοσήσατε δι*
in cum credalis, sanabimini. Sic enira experimento έμού δέ, έάν τε αύτψ πιστεύσητε, Ιαθήσεσθε·. ούτω
V A R I i E LECTIONES.
» ήμίν : ο . 1 1
*· JHa 0 c. D. κατάπληξη τε C. Tum άλλα ρ. πολλά" idem,! qui deinceps conj. ώς
υπέρ, in textu ώσπερ, περ, in Ο ώς πέρ. " αύτψ 0 c. D , αυτών C. lla Ο c. S, πείσθησθέ C. *· C i έτέ-
i e

ρως ante ποιήσ ιήσειν omisi c. 0 . Si retinere velis, legendum auct. 3 , aut μή έτέρως, aut, quod praestal,
έτοί^ιως. Epit. i i . c. 58, habet προθύμως. C i versio ferri non potest. συντόμως cod. Reg. 804. " ποιείν
I T

εί έ Ο Ο ν ά μ η ν C. ••HancCi
" naUC V i l Uconjecturam
UUJVClUraiU coniirmat
U UIIlllllUI» Ο
V ,, έτερων
*fc&{«MV cod.
W U . Hom.
u v u u . Parisin.
l a i w m . I »l *a« Ov r c\*Π . π*»ι -
i e

στεύεται C. e l
άραρτάνουσι D, Ο , άμαρτανούσας C. έγώ δέ τοΰ θεοΰΟ.
1 1 Μ
Ila D , έπειτα C , 0 .
·*> l n Ο prius scripium eral ένοήσατε. IMiude idem oiu. τε.
 CLEMENTINA. — HOMILIA VDI.
γάρ τοΰ δυνατού τήν πείραν " λαβδντες, lic\ τδ εΰ- Α f a c t 0
<J POTENE est ad bene faciendum
i l l i o 9 ui
f

ποιείν τραπόμενοι, κα\ τάς ψυχάς άνασωθήναι δυνη-
0είητε.
XII. Ταΰτα αύτοΰ λέγοντος» οί πάντες γονυπετεϊς
πρδ τών αύτοΰ έκειντο ποδών. Ό δε είς ούρανδν
άρας τάς χείρας» χαϊ τφ θεώ προσευξάμενος Ιάσατο
τούς πάντας έχ μόνης εύχης. Ούκ ολίγων δέ ήμε­
ρων παραμε ίνας τοίς Βηρυτίοις, κα\ πολλούς τή μο­
ναρχική θρησκεία συνεθίσας κα\ βαπτίσας, άπδ
8 8
τών. επομένων αύτψ πρεσβυτέρων ένα έπίσκοπον
αύτοίς καταστήσας, είς τήν Βίβλον έξήει. Κα\ 1 7
νενό μανός εκεί και μαθών δτι Σίμων ουδέ μιάς
ημέρας αύτοίς προσέμεινεν, άλλ' ευθέως είς Τρί-
πολιν ώρμησεν, ολίγων ήμερων αύτοίς έπιμείνας,
κα\ θεραπεύσας ούκ ολίγους, και ταίς Βίβλοις αυτούς
ένασκήσας, κατ' ίχνος τοΰ Σίμωνος είς τήν Τρίπολιν U
έπορεύετο, μεταδιώκειν αύτδν μάλλον, ούχ ύποφεύ-
γειν προηρημένος.
conversi, etiam secondum animas salvi esse po*
teritis.
XII. Quae cutn dixisset, cuncti ad genua acci*
dentes jacebant anle pedes illius. At ille, sublatis
in coelura maiiibus, Deumque comprecatus, cun-
ctos precatione sola curavit. Non paacos autem
dies apud Berylios coraraoratus, cum multos r c l i -
gioni erga unam Deam consuefecisset, nec non
baptizasset, uno ex preebyieris qtii enm seque-
bantur ipsis in episcopum conslituto, in Byblum
8 8
abiil. Quo cum pervenisset, comperto quod Simon
ne uno quidem die illos exspectasset, sed statira in
Tripolim evasieset, paucos dies apud eos moratus,
curatisque multis, ac in Scriptura exercilis, ad
Tripolim per vesiigia Simonis processit, certue
eum insequi, DOD subterfugere.

ΌΜΙΑΙΑ H'. HOMILIA Τ Ι Π .

I. Είς δέ τήν Τρίπολιν είσιόντι τψ Πέτρφ, οί φι­ I. Cum autem Petrus Tripolim ingrederelrov
λομαθέστεροι έκ τε τής Τύρου κα\ Σιδώνος, Βηρυτού qui disccndi erant cupidiores ex Tyro, Sidone,
τε κα\ Βίβλου, κα\ έκ τών πλησιοχώρων 182 πολλοϊ, Beryto ac Byblo, ct mulli cx flnitimis simul intra-
συνεισήεσαν. Ούχ ήκιστα δέ τών άπ* αυτής τής πό- runl. Maximi eliam ex ipsa civitate bominum con-
λειος δχλων συνδρομα\ έγίνοντο, ίστορείν βουλομένων cursus ficbant, desiderantium vidcre illuiR. Igitir
αύτδν. Συνετύγχανον ούν ήμίν έν τοίς προαστείοις obviam facti lunt nobis in suburbiis, qui ab ipeo
οί ύπ' αύτοΰ έκπεμφθέντες αδελφοί, τά τε άλλα τά ideo missi fuerant, ut profccti explorarent narra-
κατά τήν πόλιν κα\ τά πραττόμενα τψ Σίμωνι έξα- rentque tum urbis alias res, tum Simonts gesla.
κριβώσαι, δπως έλθόντες ύφηγήσωνται. 'Αποδεξά- Et excipientes illum in domura Maroonis duxe-
μενοι αύτδν έπ\ τήν Μαροδνου ήγον οίκίαν.
88
runt.
II. Ό δέ έπ' αύτψ τψ τής ξενίας πυλώνι ήδη γε- ^ II. Is vero jam fores bospilii tencns, eonversus,
γονώς, επιστραφείς τοίς δχλοις ύπέσχετο, μετά τήν multitudtni promisit, se post diem crastinum de
έπιούσαν περί θεοσεβείας αύτοίς διαλεχθήναι. Είσελ- cultu Dei illis vcrba facturum. Ingresso aulem eo,
θόντος δέ αυτού, οί πρόοδοι τοίς συνεληλυθόσι ξενίας qui pramissi fuerant, bospitia iis qui simul vene-
ηύτρέπιζον. Ούκ άπελείποντο δέ ουδέ οί άποδεχό- rant ordinabant. Nec vero qui hospitio suscipie-
μενοι κα\ ξενίζοντες τής τών άξιούντων προθυμίας. bant, alacritate erant inferiore* iis qui hospitia
Τούτων δέ ουδέν είδώς δ Πέτρος, αξιωθείς ύφ'
8 8 postulabant. Quorum cum nibil sciret Petrus, ro-
ημών τροφής μεταλαβείν, έφη, μή μεταλήψεσθαι gaias a nobis, cibum sumere, neqaaquam se sum-
•προτερον αύτδς, πρινή τούς συνεληλυθότας αύτψ
8 1 pturum dixit, nisi prius qui eum fueraut comitali
βιαναπαύσασθαι. Άποκρινομένων δέ η μ ώ ν , δτι interquiescerent. Respondentibus autem nobis, Id
Ιφθη τοΰθ' ούτως γεγενήσθαι, προφάσει τής πρδς σέ jam iia factum est, eis, propter amorem erga le,
στοργής σπουδή πάντας αυτούς ύποδεξαμένων, ώς omnes ipsos studiose suscipientibus, adeo ut, qui
81

τούς μή έσχηκότας ούς ξενίσωσιν ύπερβαλλόντως

8 8 non habuerunt, quos bospitio reciperent, supra
λελυπήσθαι· δ Πέτρος, άκουσας κα\ ήσθε\ς τής modum fuerint conlristaii, Pctrus audita re, dele-
δξείας φιλανθρωπίας \ εύλογήσας αυτούς έξήλθεν,
8 ctatus prompta humanitaie, benedictis iis egressug
κα\ θαλασσή λουσάμενος είσήλθεν , κα\ σιτίων σύν D est : curaque lavisset in mari, ingressus est, et
8Ϊ

τοίς προόδοις μεταλαβών, εσπέρας έπικαταλαβούσης poslquam cibum cum praecursoribus sumpsisset,
δπνωσεν. nocte advenienie somno se dedit.
III. Ύπδ δέ τάς δευτέρας τών άλεκτρυόνων φωνάς III. Sub secundura vero gallorura cantum experge-
διΟπνισθε\ς εύρεν ημάς έγρηγορότάς , ή μεν δέ σύν8 8 factus nos invenit vigilanies; eramus autem omnee
αύτφ οί πάντες έκκαίδεκα, αύτδς δ Πέτρος, 183 cum eo sedecim, ipse PetrusetegoClemens,Nicetas
κ ά γ ώ δ Κ λ ή μ η ς , Νικητής τε κσΛ Ακύλας, κα\ οί et Aquila,alque duodecim qoi prxgressi fuerant. Sa-
«προοδεύσαντες δώδεκα. Προσαγορεύσας ουν ημάς lutatis ergo nobis dixit: Hodie quia aliis occupati non
Ι φ η · Σήμερον τοίς έξω μή σχολάζοντες άλλήλοις suraus, nobis vacemus. Quocirca ego quidem vobis
έσμέν εύσχολοι. Διδ έγώ μέν ύμίν τά μετά ,τήν quae apud Tyrura posl digressum vestrum gesla

YARLE^LECTIONES.

* · πείραν C. Alius prseferet συνετίσας, nec immerito C ; συνεσθίσας Ο .

Μ
Βύβλον Epit. c. δ8· 9 9

ουδεμιάς Ο. ΗΜαροώνου £ p i l . c . 59.

9 9
δέ om. Ο . πρίν ή 0 . * Fort. leg. πάντων. S.
8 8 8 1
ξενίσου-
8 8 8

σιν*0. Maiim τή όςεία φιλανθρωπία. S .

8 8
είσελθών C. " άγρηγοροτας Ο. Tum έξ κα\ δέκα C.
88
227 8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 2*3
sunt, enarrabo : vos aotem mibi quae hic a S i - j ι άπδ Τύρου έξοδον γεγενημένα διηγήσομαι, όμείς
, τ

inone perpelrata sunt, diligentius exponiie. Cum δέ έμο\ τά ενταύθα ύπδ τού Σίμωνος πεπραγμένα
, β

igitur nos rautuo specialibus narralionibus donas- κα\ άκριβέστερον έξηγήσασθε*·. Άμειψαμένων ούν
aemus, ingressus est quidam e familiaribus, hunc αλλήλους ταΐς έν μέρει διηγήσεσιν, είσήει τις των
nuntium Petro afferens: Simon, ubi didicit te ad* συνήθων άπαγγέλλων Πέτρψ* δτι Σίμων μαθών σα
venisse, versus Syriam profectus est, lurbae autem, έπιδημήσαντα τήν έπ\ Συρίαν ώρμησεν όδδν , οί
q u « uoam hanc noclera velut annuum tempus opi- δέ δχλοι τήν μίαν ταύτην νύχτα ώς ένιαυτού χρό-
nantur, nec possunt praeslitntum a te diera exspe- νον ήγησάμενοι, χα\ άναμένειν τήν δοθείσαν ύπδ
ctare, pro foribus siant, et per coeUis ac circuloe σού προθεσμίαν μή δυνάμενοι, πρδ τών (θυρών
de Simonis calumniis inter se invicem coiloquun- έστήχασιν, χατά συντάξεις κα\ συλλόγους άλλή-
4 4

tur, qui cum eas in spem adduxiseet, atque pollicitus λοις περί τής τού Σίμωνος διαβολής διαλαλούντες,
esset quod te multis de criminibue praeeentera easet δτι μετεωρίσας αυτούς, χα\ έπ\ πολλοίς χαχοίς σε
convicturus, cognito adveotu tuo se noctu in fu- έλέγξειν έλθδντα υποσχόμενος, έπιδημήσαντα γνούς
gam coujeceHt: sed et te audire desiderant; nescio νύχτωρ έφυγεν πλήν έπιθυμούσιν αύτο\ άχούσαί
enim unde rumor incidit, quasi bodie sis ad illos σου. Ούχ οίδα πόθεν φήμη τις έπέπεσεν, ώς μέλλον-
locuturus» Ne igitu r multum fatigati praeler rationero ^ * τός σου σήμερον αύτοίς διάλεγεσθαι. "Ινα ούν μή
dimiUanlur, quid tibi faciendum sit, ipse cogno- έπ\ πολύ χαμόντες άλόγως διαλύονται, τί χρή ο*
scis. ποιείν, αύτδς γινώσκεις.
IV. Et Petrus, admiratus vulgi studium, respon- IV. Καί δ Πέτρος, θαυμάσας τών δχλων τήν σπου­
d i t : Videtis > fralres, quo pacio Domini oostri δήν, άπεκρίνατο* Όράτε, αδελφοί, πώς οί τού Κυρίου
verba manifesto implcautur. Memini eiiim eum ημών λόγοι εμφανώς τελούνται. Μέμνημαι γάρ
dicere : Mxdti venient ab oriente et occidenle, α αύτοΰ είπόντος · Πολλοϊ έλενσονται από ανατολών
uptentrione et meridie, et recumbent in tinibus καϊ δυσμών, άρκτου Τ8 καϊ μεσημβρίας, καϊ άνα-
Abraha, Itaaci el Jacobi *· Sed et Multi, ioquit, κλιθήσονται εϊς κόλπους Αβραάμ καϊ \^Ίσαάκ
vocali, pauci vero electi *>. Quod ergo ipsi veniant καϊ Ιακώβ. Άλλά καί πολλοϊ, φησ\ν, κλητοϊ,
vocati, id adimplelum est. Quia vero boc non eat ολίγοι δέ εκλεκτοί. Τδ μήν ούν έλθείν αυτούς κλη-
eorum proprium, sed est Dei qui eos vocavrt ac θέντας πεπλήρωται. Έπε\ δέ ούκ αυτών έστι
8 1

fecil venire,in ao solo mercedem non consequunlur, τούτο ίδιον, άλλά τού χαλέσαντος αυτούς θεού χαϊ
quoniam ipsorura propriupi non est, sed ejus qui έλθείν πεποιηχότος, έπ\ τούτψ μόνψ μισθδν ούχ
permoTit. Quod si post vocalionem bona opera ( « έχουσιν, δτι μή αυτών ίδιον, άλλά τού ένεργήσαντος·
faciant, quod eorura est proprium, tunc pro eo Έάν δέ μετά τδ " κληθήναι χαλά πράξωσιν, δπερ
recipienl mercedera. εστίν αυτών ίδιον, τότε έπ\ τούτψ μισθδν έξουσιν.
V . Neque enim Hebreei, Moysi credenies, et qua V . Ουδέ γάρ Εβραίοι Μωΰσεϊ * πιστεύοντες,
4

ab co dicta sunl non custodientes, salvaniur, nisi χα\ τά δι' αύτοΰ (δηθέντα μή φυλάσσοντες, σώζονται,
quae sibi dicta suat custodiant. Nam quod Moysi έάν μή τά ^ηθέντα αύτοίς φυλάξωσιν. "Οτι κα\ τδ ^
crediderint, IIOD ex illorum ortura est voluntate, Μωύσεί πιστεύσαι αυτούς ούχ\ τής αυτών βουλής
sed ex Dei qui lioysi dixit : Ecce ego accedo γέγονεν, άλλά τοΰ θεοΰ τοΰ είρηκότος Μω&σεϊ*··
ad te in coiumna nubis, ut audiat populut quando Ιδού παραγίνομαι έγώ πρδς σέ έν στύλφ νεφέλης,
loquor ad te, et tibi -credanl in aternum «. Ινα άκούση ό λαός λαλουντός μου προς σέ, καί
Cum crgo Hebraeis et iis, qui ex gentibus vocali σοι χιστεύσωσιν είς τόν αιώνα. Έπε\ ούν Έβραίοις
suui, a Deo datum sit credere veritalis doctoribus, τε κα\ τοίς άπδ εθνών χεκλημένοις τδ διδασκάλοις
relictumque sil singulorum proprio judicio, bona αληθείας πιστεύσαι έχ θεού γέγονεν, τών χολών πρά­
opera exercere, merccs bene operantibus jusle ξεων ιδία χρίσει έχάστψ ποιείν άπολελειμμένων, ό
rependilur. Neque euim Mosis, neque Chrisii ad- μισθδς τοίς εύ πράσσουσι δικαίως άποδίδοται. Ούτε
ventu opus fuissel, si a se ipsis quod ralioni con- I I γάρ άν Μωύσέως, ούτε τής τοΰ Ιησού παρουσίας
senlancum esl voluissent intelligere : sed nec ma- χρεία ήν, είπε ρ άφ* εαυτών τδ εύλογον νοείν έβού-
gislris credendo cosque dominos vocando salus ac- λοντο, ουδέ έν τψ πιστεύειν διδασκάλοις κα\ κυρίους
quiritur. αυτούς λέγειν, ή σωτηρία γίνεται.
VI. E i ideo ab Hebraeis quidem qui Moysem VI. Τούτου γάρ (15) ένεκεν άπδ μέν Εβραίων τδν
• Mauh. VIII, 1 1 ; Luc. x i u , 29. * Matlb. x x 1 6 .
9 « Exod. x i i , 9.

VARLE LECTIONES.

** άπδ τοΰ Τύρου C. *· τε Ο , qui subinde έμο\ τά c. S, τά έμοί C. Proximum καί non esl in Ο.
»» διηγή»ασθβ Ο. *· συστάσεις C. έπεί δέ S, Ο , επειδή C. Tum τούτο c Ο , ut proponit S , τό C.
4 1

*• μετά τό Ο , ulEptf. c. 62, μετά τού C in lexlu. Ad oram Ottoboniani : νόθα, ei paulo post : νοθευόμενα»
quod ad subsequentia speclat. Μωύσή Ο.
4 1
τό Ο, u i mavull S , τψ C. Tum Μωύσή Ο.
4 4
Μωΰση Ο .
4 4

VARIORUM Ν Ο Τ Λ .
{13) Τούτου γάρ κ. τ. λ. Vide ne nugatori Ebionacofldcm babeas. C O T .
«39 CLEMENTINA. — HOHTLIA Y I I L 250
ΜωΟσήν διδάσκαλοι l g 5 είληφότων καλύπτεται Α prceceptorem acceperuut, absconditur Jesus : ab ii§
8 8

ό Ιησούς, άπδ δέ τψ Ιησού πεπιστευκδτων δ Μωύ- vero qui in Jesura crediderunt, Moses occullatur.
87

σης αποκρύπτεται. Μιάς γάρ δι' αμφοτέρων διδα­ Gum enim una sit per utrumque doctrina, eum
σκαλίας ούσης τδν τούτων τινί πεπιστευκδτα qui alterutri credit recipit Oeus. Verura fides in
8 8

δ Θεδς αποδέχεται. *Αλλά τδ πιστεύειν διδασκάλψ magistrura ideo eet, ut quae a Deo dicla sont per-
ένεκα τού ποιείν τά ύπδ τού θεού λεγόμενα γίνε­
8 8
aganlur. Quod autem boc ita se babeat, ipse Do-
ται. "Οτι δέ τούθ' ούτως έχει, αύτδς δ Κύριος ημών minue noster ait: Confiteor tibi, Pater cceli et ierrm,
λέγει· Εξομολογούμαι σοι, Πάτερ του ουρανού
8 0
quia abscondisli hoec α sapientibus et $enioribu$,
χαϊ της γης, δτι άχέκρυψας ταύτα αχό σοφών* et revelasti ea parvulis lactentibut *. Sic Deus ipse
1

καϊ χρεσβντέρονν, και άχεκάΛυφας αυτά νηχίοις illis quidem abscondit doctorem, ut quiscirent q u »
ά^^^ίόνσιν.ΟύτωςαύτδςδθεδςτοΤςμέν έκρυψεδιδά- essent facienda, bis vero revelavit, ut qui quae
σκαλον, ώς προεγνωκόσιν & δεΓ πράττε ιν, τοις δέ agere oporteat ignorarent.
άπεκάλυψεν, ώς άγνοούσιν & χρή ποιείν.
VII. Ούτε ούν Εβραίοι περ\ αγνοίας Ιησού κατα­ VII. Neque ergo Hebraei de ignoratione Jesu cou-
δικάζονται, διά τδν κρύψαντα, έάν γε πράττοντες τά demnantar, propter eum qui abscoDdit, s i , facientes
διά Μωύσέως , δν ήγνοησαν μή μισήσωσιν* ούτ' αδ * * Moyse preescripta, quem ncsciunt odio iton ba-
8 8

ol ά π ' εθνών άγνοήσαντες τδν Μωΰσήν διά 'τδν beant: neque rureum qui ex gentibus sunt, de igno-
88

καλύψαντα καταδικάζονται, έάν περ κα\ ούτοι πράσ- rato Moyse condemnantur, propter eum qui occul-
σοντες τά διά τού Ιησού (δηθέντα μή μισήσωσιν δν tavit, si et ipsi per Ghristum dicta facientes, quem
ήγνοησαν. Καί ούκ έν τψ τούς διδασκάλους κυρίους ignorant odio non proeequantur. Nibilque cuipiam
καλείν, τά δέ δούλων μή ποιείν, ώφελούνταί τίνες. proderit, magistris nomen dominorum dare, non
Τούτου γάρ ένεκεν δ Ιησούς ημών πρός τινα πυ- facere autem opera servorum. Nam idcirco i e s u s
κνότερον Κύριον αύτδν λέγοντα, μηδέν δέ ποιούντα noster ad quemdara, qoi cum frequenter Dominum
ών αύτδς προσέταξεν · \ έφη · Τί με Λέγεις, Κύριε, vocabat, nibil tamen ab eo mandatorum faciebat :
Κύριε, καϊ ού χοιεϊς ά Λέγω; Ού γάρ ωφελήσει Quid, inquit, mihi dicit, Domine, Domine, et non
τινά τδ λέγειν, άλλά τδ ποιείν. Έκ παντδς 186 facU guiB dico ? Neminem quippe juvabit dicere,
b

ουν τρόπου καλών έργων χρεία. Πλήν εί τις κατα- sed facere. Omni itaque modo opus estbonisope-
8 8

ξιωθείη τούς αμφότερους έπιγνώναι ώς μιάς διδα­ ribus.Caeterum si cui donaturo fuerit, et Jesum et
σκαλίας ύπ' αυτών κεκηρυγμένης, ούτος άνήρ έν Moysem cognoscere, tanquam una doctriua ab
θεψ πλούσιος κατηρίθμηται, τά τε αρχαία νέα τψ Q ulroque predicata, bic vir in Deo divcs censebitur,
χρόνψ, κα\ τά καινά παλαιά δντα νενοηκώς. qui vetera nova tempore, et nova, quae vetera sunt,
inlelligit «.
VIII. Ταύτα τού Πέτρου λέγοντος, οί δχλοι, ώσπερ VIII. Ha?c Petro dicente omnis multhudo, quasl
ύπδ τίνος κληθέντες, είσήεσαν ένθα δ Πέτρος ήν. ab aliquo evocala, ingressa est ubi erat Petrus. Ut
Ό δέ τδν πολύν δχλον ίδων ώσπερ ποταμού ήσυ- autem ille vidit turbas, velut amnis placidum fluen-
χον £εύμα πράως προσρέοντα, έφη τψ Μαροόνη· tum leniter commeantes, dixit Marooni : Ubi bic
Πού σοι τόπος ενταύθα μάλλον τούς δχλους χωρείν tibi locus est, qui magis possit capere hanc mulli-
δυνάμενος; τού δέ·· Μαροόνόυ είς τόπον ύπαιθρον tadinem? Et Maroone deducente eum in sulniialem
κεκηπευμένον προάγοντος αύτδν, είποντο οί δχλοι. horto excultura locam, secutaB sunt turbae. Petrue
*0 δέ Πέτρος έπί τίνος βάσεως άνδριάντος ού πάνυ aatem super basim statuae non ad modum excel-
υψηλής , έπιστάς, άμα τψ τδν δχλον θεοσεβεί έθει
17
sam consistens, eimul atque populum more r e l i -
προσα^ορεύσαι, είδώς πολλούς έκ τών παρεστώτων gioso salulasset, videns mulios astaniis plebis a
δχλων ύπδ δαιμόνων τε κα\ πολλών παθών έκ πολ­ daemonibus et pluribus morbia. jam diu molestatos,
λών χρόνων ένοχλουμένους, βρύχοντάς τε μετ' οί- ac stridere cum ululalu, et procidere cum suppli-
μωγής κα\ πίπτοντας μεθ' Ικεσίας, έπιτιμήσας catione, increpitis iis, silentiumque lenere jussis.
αύτοίς κα\ ήσυχίαν έχειν προστάξας κα\ τήν ίασιν nec non pollicitus curationem post babitum sermo-
μετά τδ διαλεχθήναι υποσχόμενος, τού λέγειν ήρξατο nem, ita loqui coepit:
ούτως ·
IX. Αρχόμενος τδν υπέρ θεοσέβειας λόγον ποιεί- IX. lucipiens cJe vero Dei cullu facere sermonem
σθαι τοίς παντελώς άγνοούσι τ ά πάντα, κα\ ύπδ ad eos qui penitus ignoranl omnia, quorum raeng
88

τών τού αντικειμένου ήμίν Σίμωνος διαβολών έσπι- * per adversarii nostri Simonis calumnias foedala est,
λωμένοις τδν νουν, άναγκαίον ήγησάμην πρώτον, necessarium duxi, primo sermonem babere de eo,
υπέρ τού μή δείν μέμφεσθαι τδν τά πάντα πεποιη- qood non oporteat omniura crealorem Deum cul-
• Matth. ΧΙ, 25. ^Matth. v n , 21. Matlh. x u i , 52. c

V A R I i E LECTIONES.
88
N i h i l mutandum.Cf. Lob. Phryn. p. 456. Habemus in ClementinU etiam dativumTVlow^ hom.xvn, 418. .
S. * άπό D, Ο , ύπό C. Tum in Ο, τού, man. sec. supra τψ ante Ιησού, ap. C τών.
T 8 8
τινά C. του
40

um. Ο. εξομολογοΰαεν 0 .
M
έκρυψας ταύτα άπδ σοφών C. καί copula etiam adest in 1. c. Ν. Τ .
e l

· · Μωύσέος Ο. άπό 0 .
8 3
προσέτασσεν C.
8 8
" είτις Ο c. VA , ή τις C. " δέ oiu. Tum τόπον EpiU
c. 62, τόν C, Ο. Dcinde αυτόν om. Ο. Ita Ο c S , ύψιλής C.
8 7
τά deest i n O .
8 8
251 & CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 252
pare, non alinnde incipiens, quam ab ista qua3 Α κότα θεδν τδν λόγον ποιήσασθαι, τδν 187 * άλλο-
8 8 0 ϋ

providcnter ab eo opporlunn subjecta fuit occasio, θεν αρχόμενος, ή άπ' αυτής τής κατά πρόνοιαν ύπ' αύ­
ut cognoscalur quod rccla rationc complures a mul- τοΰ εύκαίρως υποβληθείσης προφάσεως* ίνα γνωσθή,
tis damionibus obscssi suntet a divcrsis diflficilibus- ώς ευλόγως οί πολλοί ύπδ πολλών δαιμόνων συνεσχέ-
que morbis comprehensi, ut per hoc quoque appa- θησαν κα\ ύπδ αλλόκοτων παθών κατελήφθησαν,
reat justilia Dei. Et qui per ignorantiam illum ac- δπως κα\ έν τούτω τδ τοΰ θεού δίκαιον φανή. Καί
cusarunl, si nunc, discentes quid tentiendum sit, οί δι' άγνοιαν μεμφόμενοι αύτδν, κ ά ν νΰν μαθόντες 88

per bonam predicaiionera ct bona opera a priori ώς δεί φρονεΤν, δι* ευφημίας τε κα\ εύποιίας τοΰ
crimine se revocent, causam mali facinoris igno- προτέρου εγκλήματος εαυτούς άνακαλέσωνται , 81

rantiae, ut veniam consequantur, asciibentes. αίτίαν τοΰ κακοΰ τολμήματος τήν άγνοιαν είς τήν
συγγνώμην προθέμενοι.
X . Ila vero babet: Cum Deus, qui solut bonus Χ . "Έχει δέ ούτως* Τοΰ μόνου άγαθοΰ θεοΰ τά
est, cuncta bene creasset ac bomini ad imaginem πάντα καλώς πεποιηκότος καί παραδεδωκότος τψ
guam facto tradidissei, is homo condiloris sui spi- κατ* εΙκόνα αύτοΰ γ ενομένω άνθρώπω, δ γεγονώς 88

rans divinitatem, cum esset verus propbeia et uni- τής τοΰ πεποιηκότος αύτδν πνέων θειότητος, αληθής
versa cognosceret, in bonorem Palris qui omnia Β Προφήτης ών κα\ ειδώς τά δλα, είς τιμήν τού πάντα
illi concesserat, et ob salutem ex se fulurorum fiHo- αύτψ δωρησαμένου Πατρδς κα\ είς σωτηρίαν τών έξ
rum, tanquam germanus pater benevolentiam erga αύτοΰ γενομένων υίών, ώς πατήρ γνήσιος πρδς τούς
asegignendos liberos conservans, quos cuperet ad ύπ' αύτοΰ γενομένους παϊδας άποσώζων τδ εύνουν,
corum utilitatein diligere Deum et a Deo diligi, iter βουλόμενος αυτούς πρδς τδ συμφέρον αύτοίς φιλείν
quod ad illius duceret amicUiam demonstravit, do- θεδν κα\ φιλεϊσθαι ύπ' αύτοΰ, τήν πρδς φιλίαν
cuitque quibusnam homiuum! aclionibus solus αύτοΰ άγουσαν έξέφηνεν όδδν, διδάξας ποίαις ανθρώ­
omniumque Dominus Deus delectetur : et ostensis, πων πράξεσιν ό μόνος κα\ πάντων δεσπότης θεδς
qua» illi placerenl, legem aeiernara cunctis sanxil, ευφραίνεται, καί τά έκείνψ δοκούντα έκφήνας νόμον
quae nec ab bostibus consumi posset, nec ab ullo αίώνιον ώρισε τοίς δλοις, μήθ' ύπδ πολεμίων **
8 8

impio interpolanda essct, nec uno in loco abscon- έμπρησθήναι δυνάμενον, μήθ' ύπδ άσεβους τίνος
deretur, sed a eunctis posset legi. Eranl ergo illis, ύπονοθευόμενον, μήτε έν\ τόπψ άποκεκρυμμένον,
ex obedientia legis, cuncta affatim, fruges pulcher- άλλά πάσιν άναγνωσθήναι δυνάμενον. *Ην ούν αύτοίς
rimae, anni completi,sine trislitia, sine nn>rbi9,cum έκ τής πειθαρχίας τού νόμου πάντα άφθονα, τά τών
saluberrima aeris temperie tulo donali. ^ καρπών κάλλιστα, τά 188 ν τέλεια καί
τ ω ν έ τ ω

άλυπα κα\ άνοσα, μετά πάσης τής τών αέρων ευ­

κρασίας άδεώς δεδωρημένα.
X I . At i l l i , quia nondum mala expert» fuerant, X I . Οί δέ έπε\ μή πρώτον τών κακών έπειράσθη-
ad ipsutn bonorum donum sensu desliluti, per cibo- σαν, πρδς αυτήν τών αγαθών δωρεάν άναισθήτως
81

ruin et deliciarum abundantiam ad ingrati animi έχοντες, ύπδ τής άφθονου τροφής καί τρυφής είς
Titium declinaverunt, ut arbitrarentur non existere άχαριστίαν έξετρέποντο, ώς νομίσαι, αυτούς μηδ* εΤ*.
Providentiam, quod nullo praecedcnte justiliae labore ναι Πρόνοιαν, έπε\ μή»πρότερον καμόντες έπι δικαιο­
bo&a ut mercedem reccpissent, utpote nullo ex σύνης ώς μισθδν τά αγαθά είλήφεσαν, άτε μηδενδς
ipsis in casum aliquero vel morbum aul ullam ne- αυτών ή πάθει τιν\ ή νόσψ ή άλλη τιν\ ανάγκη ύπο-
ccssHatem delapso : adeo u i , queinadinodnm solent πεσόντος · ίνα, ώς άνθρώποις φίλον έστ\ν ύπδ της
homines a prava aberraiionc afflicli, Deum, qui eo9 κακής διαμαρτίας κακωθείσιν, έαυτοίς τδν ίάσθαι
88

poteral sanare, despicercnt. Verum enimvero sta- δυνάμενον περιβλέψωνται θεόν. Άλλά γάρ ευθέως
tim posl contemptufli, ex metus vacuitale et secura μετά τήν έκ τής αφοβίας κα\ άδεούς τρυφής κατα­
voluptateprocedenteni, velut ab barmonia quadam φρόνησα, ώσπερ έξ αρμονίας τινδς ακολούθως έφηρ-
consequenter adaplata, justa eos invasit punitio, D μοσμένης, δικαία τις αύτοίς απήντησε τιμωρία, τά
quse bona quidem ut noxia expulit, mala vero ut μέν γάρ αγαθά ώς βλάψαντα απωθούσα, τά δέ κακά
6 7

adjutura contra induxit. ώς ώφελήσαντα άντεισφέρουσα.

XII. Nam ex coeli incolis *spiritibus i i , qui inft- XII. Τών γάρ τδν ούρανδν ένοικούντων πνευμάτων 88

mam regionem habitant angeli, offensi ingrato οί τήν κατωτάτω χώραν κατοικούντες άγγελοι, άχθε-
bominum erga Deum animo poslulant, in viiam σθέντες έπ\ τή τών ανθρώπων είς θεδν αχαριστία,
bominum venire liceat, ut vere bomines facti, pcr αιτούνται είς τδν ανθρώπων έλθείν βίον, ίνα δντως

YARIJE LECTIONES.
Μ θεόν Ο, ut legi jubel et C , in coi. ΙβχΙιιθεοΰ. καί C.
6 0
άνακαλέσονται C.
8 1
γενωμένψ Ο.
8 1
·* τοίς
excidit ap. Cl (edd. 1698, 1724) el b . μήτε πολέμων C , μήθ' ύπδ πολεμίων D , μήτε πολεαίοις coni.
8 8

S , μήτε πολέαω Ο. 8 8
τήν C. 8 1
δι' αμαρτία^ Ο , S : Locus multifariam corruptus. Dativus έαυτοίς οϊ-
fendit contra leges lingii» Gra3ca3, et quid ίάσθαι sibi velil, difficile est iniellectu; denique περιβλέπεσθαι
non idem significat, quod despicere* Conjectaverim esse scribcndum άδεώς τδν τιαωρείσθαι δυνάμενον π α -
ραβλέψωνται θεόν. γάροπι. Ο , ad cuj. oram raoneiur : νοθεύεται.
8 7
ένοικούντων CI (1698 et 1724),
8 8

έποικούντων S.
*S5 CLEMENTINA. — HOMILIA VIII.
Ανθρωποι γενόμενοι, έπΙ πολιτεία πλείονι τους είς Α muUara conversalionem redargutis qui in Peum
αύτον αχάριστησαντας έλέγξαντες αυτόθι τή κατ* άξί­ ingrati fuerant, confestira unumquemque meiilo
αν έκαστον ύποβάλωσι τιμωρία. Όποτε ούν 189 aflfcereni supplicio. Quando igiiur quod peiierant
αίτήσαντες έλαβον, πρδς πάσαν Ιαυτούς μετέβαλλον ·· acceperunl, in omnem se mutarunt naluram, ut qui
φύσιν, άτε θειωδεστέρας δντες ουσίας κα\ (δαδίως divinioris essent substantiae, facileque in omnia
πρδς πάντα μετατρέπεσθαι δυνάμενοι. Κα\ έγένοντο possgtil converti. Et facli sunt lapis pretiosus, et
λίθος τίμιος, κα\ μαργαρίτης περίβλεπτος, πορφύρα margarita conspicua, et purpura si quae pulcber-
τε είτύχοι καλλίστη, κα\ χρυσδς ένδοξος, καί πάσα' rima, et aurum insigne, ac oronis magniika mate-
8

πολυτίμιος ύλη. Κα\ τών μέν είς χείρας, τών δέ είς ria. Atque in aliorum quidem manus, in aliorum
κόλπον ένέπιπτον, κα\ ύπ* αυτών έκόντες έκλέπτοντο. vero sinum inciderunt, et ab iis sponle rapieban-
Μετεβάλλοντο δέ καί είς τετράποδα κα\ είς ερπετά, tur. Sed et transforiuati sunt in quadrupedes et
νηκτάτε κα\ πτηνά, καί είς πάν δπερ ήθελον. Ά τ ι ν α serpentes, pisces et aves, ac in quodcuuque vole-
7 1

καί οί παρ* ύμίν ποιητα\ αφοβίας αιτία ώς έτυχεν bant. Quae vestri etiam poetaa, quod nihil timeant,
$δουσιν, έ ν ι τοίνυν τάς πάντων πολλάς καί διαφό­ pro libito canunl, uni nempe omnium multa et
71

ρους πράξεις απονέμοντες. varia opera iribuenles.

XIII. Πλήν δτε ταύτα γενόμενοι τούς διαρπάσαν-
τας αυτούς πλεονέκτας ήλεγξαν, κα\ είς τήν ανθρώ­
πων φύσιν εαυτούς μετέβαλλον , ίνα δσίως πολιτευ-
σάμενοι καί τδ δυνατδν τού πολιτεύεσθαι δείξαντες
τους αχάριστους εύθύναις ύποβάλωσιν, επειδή δν­
74
τως τά πάντα άνθρωποι έγίνοντο κα\ τήν έπιθυμίαν
έσχον τήν άνθρωπίνην, ύπδ ταύτης κρατούμενοι εις
γυναικών μίξιν ώλισθον, αΤς συμπλακέντες κα\ μιασμψ
παγέντες κα\ τής πρώτης δυνάμεως παντελώς κενωθέν-
τες τά έκ πυρός τραπέντα μέλη είς τδ πρώτον αυτών
τ η ς · ίδίας φύαεωςάμ,ίαντρν μετα συγκ ρίναι ούκ έξ ίσχυ­
7
σαν. Τψ γάρ βάρει τψ ύπδ τής επιθυμίας είς σάρκα,
τελευτήσαντος αύτοΰ τού πυρδς, τήν άσεβοΰσαν ώδευ·
76
σαν δδδν κάτω· σαρκδς γάρ αύτο\ δεσμοίς πεπεδη
μένοι 190 χατέσχηνται κα\ ισχυρώς δέδενται, οδ
77
XIII. Caeterum quando baec facti raptores suos
avaros ostenderunt, et in bominum naturam mu-
78
taverunt s e , quo sancte viventes et vitam sanclam
esse possibilem monstrantes ingratos poenis subde-
rent: quoniam, inquam, vere omnino bomines exi-
stebant ei babebant concupiscentiam bamaoam, ab
ea subjugati in feminarum concubitum lapsi sunt,
quibus commisti, et piacnlo confixi, atque a prima
viriule vacuati penitus, ex igne conversa raembra
in priraam naturae suse puriutem non valuerunt in-
staurare. Nam per pondus ex carnali concupiscen-
lia orturo, ipso igne desinente, per impiam viam
infra incesserunt. Siquidem, carnis vinculis com-
pedili, detenti sunt ao foriiler Hgati, propter quod
c „o nρ^ ι ampuus in ccelos ascendere.
1 α β Γ Ι Η Ι

ένεκεν είς ουρανούς άνελθείν ούκέτι έδυνήθησαν.

| X I V . Μετά γάρ συνουσίαν, δ τδ πρώτον έγί­
νοντο άπαιτηθέντες κα\ παρασχείν μηκέτι δυνηθέν-
τες, διά τδ άλλο τι μετά μιασμδν εαυτούς · ποιήσαι
μή δύνασθαι, άρέσκειν τε ταίς έρωμέναις βουλόμενοι,
άνθ' εαυτών τούς τής γης μυελούς υπέδειξαν, λέγω
δέ τά έκ μετάλλων άνθη, χρυσδν, χαλκδν, άργυρον,
σίδηρον και τά δμοια, σύν τοίς τιμιωτάτοις άπασιν
λίθοις· Σύν τούτοις δέ τοίς μαγευθείσιν ·° λίθοις κα\
τάς τέχνας τών πρδς έκαστα πραγμάτων παρέδο-
σαν , κα\ μαγείαν συνυπέδειξαν καί άστρονομίαν
8 1
7 8
X I V . Etenim post concubitum, quod ante fuerant
repetere jussi uec amplius valcnles prastare, quo-
7
niam aliud non poterant post inquinamenlum fa-
cere, et adamatis raulieribus placere cupientes, pro
se ipsis viscera terrae ostenderunt, decus, inquam,
metallorum, aurum, aes, argentum, ferrura et simi-
lia, cum omnibus pretiosis lapidibus. Cum hh au-
iem praestigiosis gemmis tradiderunt et arles ad
singula pertinentes, et magicas scientias roonslra-
vcrunt, et astronomiam docuerunt, item siirpium
8 8

έδίδαξαν, δυνάμεις τε £ιζών κα\ δσα ποτέ ύπδ αν­
θρωπινής εννοίας εύρεθήναι αδύνατον, έτι δέ χρυσού
καί αργύρου κα\ τών ομοίων χύσιν, τάς τε τών έσθή-
τ ω ν ποικίλας βαφάς. Κα\ πάνθ'απλώς, δσαπερ D
88
'πρδς κόσμου καί τέρψεως έστι γυναικών, τών έν
σαρκΐ δεθέντων δαιμόνων έστ\ν ευρήματα .
. X V . Έκ δέ τής νόθου μίξεως αυτών άνθρωποι
έγένοντο νόθοι, πολλψ γε τών ανθρώπων κατά κορυ-
Ιφήν μείζους, ούς ο ί μετά ταύτα γίγαντας ώνόμα-
88
'σαν, ού δρακοντόποδες δντες καί πρδς θεδν πόλεμον
(άράμενοι, ώς οί βλάσφημοι τών Ελλήνων $δουσι
'μΰθοι, άλλά θηριώδεις τδν τρόπον, κα\ μείζους μέν
μετέβαλον C.
8 8
πάσι 0 . άπερ 0 . Poslea C. eodem αιτία, ut voluit S., αίτίαν vuljro. * ενει 0
7 8
vires, nec non quaecunque humana mens non po-
taisset invenire, adhuc et auri argentique ac simi-
lium fusionem , atque vestium diversas tiucluras.
^enique omnia prorsus, quae ad ornatumeloblecta
tiouem mulierum spectaut, daeroonum in carne l i -
8 8 gatorum sunt iuveota.
X V . Ex adulterina autem illarum conjunctione
nati sunt homines spurii, roullo hominibus slalura
majores, quos postea giganlesnominaverunt, non
anguipedes et adversus Deum bellum adorli, ut
iropiae Grxcorum decanlant fabulae, sed feri mori-
bus, et hominibus quidem mole corpovis majores,
VARIiE L E C T O N E S .
7 1 7

absque spiritu et accentu. μετέβαλον C. Vbb. δείξαντες τούς άχαοίστους desiderantur in 0. Mendinu
78 7 8 7 8

τήν S male altribuit Cotelerio : exstat ap. C l . αυτών C. κατέχονται C. Ita 0 el C ex cnnjccl.,
7 8 7 7 7 8

5v id. in textu.. αυτούς C.

7 8
μεγευθεϊσι 0 . · ' ltaO c. S , παρέδωσαν C.
8 8
μαγείας υπέδειξαν C. 8 8

ί έσθημάθων Ο.
88
ευρήματα Ο. ^ οι ioserui c. Ο. Dein τούτο C.
8 4 8 8

PATROL. G R . 11. 8
,«5 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DURIA. 236
utpote cx angelis orli, angelis vero minores, Dt cx Α ανθρώπων τά μεγέθη, έπείπερ έξ αγγέλων έγένοντο,
feminis geniti. Deus ergo, cernens illos ad fcrita- αγγέλων 191 δέ έλάττους, έπείπερ έκ γυναικών γε-
tcm exasperalos, quibusque ad satietaiem mundus γένηντο ·. Ό ούν θεδς, είδώς αυτούς πρδςτδ θηριώ­
8

non suflkeret («am ad bominum proporlionem et δες έξηγριωμένους, και πρδς τήν εαυτών πλησμονήν
ad usus liumanos condilus est orbis), ne victus ino- τδν κόσμον ούκ έχοντας (14) αυτάρκη (πρδς γάρ 87

pia ad naiurie repugnanlejn esum animalium con- ανθρώπων άναλογίαν έδημιουργήθη κα\ χρήσιν άν-
versi insontes esse viderentur, quasi id ex necessi- θρωπίνην), ίνα μή ένδεία τροφής έπ\ τήν παρά 88

late auderenl, illis Deus omnipotens manna pluit φύσιν τών ζώων βοράν τρεπόμενοι ανεύθυνοι δοκώσιν
ex varia cupiditate, atque orani desiderato fruiti εΐναι, ώς δι' ανάγκην τούτο τετολμηκότες, μάννα αύ­
sunt; a l i l l i , ob spuriam naturara puro cibo non τοίς δ παντοδύναμος θεδς έπώμβρισεν έκ ποικίλης 8 8

delcctati, solum sanguinis guslumappeiebant. Quare επιθυμίας, καί παντδς ούπερ έβούλοντο άπήλαυον
ei prhni carnes deguslarunt. οί δ* ύπδ νόθου φύσεως, τψ καθαρψ τής τροφής
88

ούκ άρεσκόμενοι, μόνης της τών αΙμάτων γεύσεως

έγλίχοντο. Διδ κα\ πρώτοι σαρκών έγεύσαντο.
X V I . Qui vero cum illis degebant bomiqes, tunc X V I . 01 δέ σύν αυτοί; άνθρωποβ τδ δμοιον τότε πρώ-
primum idem aemnlatione ducti fecerunt". Ita vel τον ποιείν έζήλωσαν. Ούτως είτε άγαθο\ είτε κακο\ ού
B

boni vel mali non nascimur, sed fimus; et assuefacli γεννώμεθα· , άλλά γινόμεθα· καί έθισθέντεςδυσαπο-
1

vix rctrahimur. Porro cum brutae animantes tunc σπάστως έχομεν. Τών δέ αλόγων ζώων τότε έπιλιπόν-
deiicerent, nothi bomines etiam bumanas ederunt των, οί νόθοι άνθρωποι καί ανθρωπίνων σαρκών έγεύ­
carncs : non enim jam longe aberant a violanda sua σαντο , ούκέτι γάρ αύτοίς ήν μακράν, τήν ίσην δια-
8 8

carne, qui prius in aliis speciebus carnem gustave- φθείραι σάρκα, πρότερον έν έτέραις μορφαίς αυτής 8 8

ranu γευσάμενοι.
XVII. Per nrnltum vero sanguinem fusum purus XVII. Έπ\ δέ τή πολλή τών αίμάτων £ύσει δ κα-
aer impuro focdatus vapore et iusalubris faclus θαρδς άήρ άκαθάρτω αναθυμιάσει μιανθείς κοΛ νοσήν
ipsum spirantes reddidit morbis obnoxios, ut dein- σας τούς αναπνέοντας αύτδν νοσώδεις άπειργάζετο · \
ceps homines immaturi morerenlur. Terra autcm ώς τούς ανθρώπους λοιπδν άωρους άποθνήσκειν. Ή
idco valde pollula tunc primum animalia venenata et δέ γη έκ τούτων 192 σφόδρα μιανθείσα πρώτον
nocenlia fecit ebullire. Cunctis ergo ad deteriora τότε τά ίοβόλα κα\ λυμαντικά ζώα έξέβρασεν. Τών
propter feros daeraonee vergenlibus, Deus illos lan- ούν πάντων πρδς.τδ χείρον χωρησάντων διά τούς θη­
quam malum fermentum tollere decrevit, ne a malo ριώδεις δαίμονας, δ θεδς αυτούς ώσπερ κακήν ζύμην
senoine per seriem unaqua^que aetas pracedctili * έξελείν έβουλεύετο, ίνα μή άπδ σποράς κακής κατ* 8 8

assimilata, pariterque impia, futurum salvandorum άκολουθίαν έκαστη γενεά τή πρδ αυτής εξομοιου­
bominum sa3culum aboleret. Quapropter postquam μένη , ομοίως ασεβούσα, τδν έσόμενον αιώνα σωζό­
uni viro juslo, cum tribusex illo natis cumque illo- μενων άντρων κενώση. Τούτου δή ένεκεν ένί τινι δι-
m m uxoribus atque filiis, ut in arca evaderent καίω. μετά τών έξ αύτοΰ τριών, σύν ταις αυτών γ υ -
prenunliasset, aquam diluvii immisit, u l omuibus ναιξίν, άμα τοίς υίοϊς , έν λάρνακι διασώζεσθαι 88

consumptis, mundus purgatus e i , qui in arca ser- προαγγείλας ύδωρ είς κατακλυσμδν έπέκλυσεν, ίνα
•atos fuerat, in secundum vitae humanae principium πάντων άναλωθέντων δ κόσμος κατεκκαθαρισθείς
purus redderetur. Atqae ita evenit. αύτψ τψ έν λάρνακι διασωθέντι είς δευτέραν (Ιίου
αρχήν καθαρδς άποδοθή, Και δή ούτως έγένετο.
XVIII. . Quia ergo mortuorum gigantum animae XVIII. Έπε\ ούν αί τών τεθνεώτων γιγάντων ψυ-
bumaitis animabus erant majores, ut quae ex r a - χα\ τών ανθρωπίνων ψυχών μείΓους ήσαν, άτε δή 87

tione corporum excellerent, tanquam novum geuus καί τοίς σώμασιν ύπερέχουσαι, ώ ς καινδν γένος 8 8

novum nomen acceperunt. Quibus superstitibus in καινψ κα\ τω ονόματι προσηγορεύθησαν. Οίς έπι-
mundo, quo modo vivendum, a Deo per angelum ^ λοίποις τψ κόσμψ ώς δεί βιοΰν, ύπδ θεού δι' άγγέ-
sancita est lex. Gum enim essent genere spurii, ex χ νόμος ώρίσθη. Όντες γάρ νόθοι τψ γένει έκ
ο υ

igne angelorum et mulierum sanguine, et ideo pro- ^ ρ ο ς αγγέλων καί αίματος γυναικών, κα\ διά τούτο
prium quoddam genus essenl concupituri, justa ι§( ουδ ς γένους έπιθυμείν μέλλοντες, δικάίψ τιν\
Χ ι ν

aliqua lege praeoccupati suni, Missus enim ad eos ροελήφθησαν νόμψ. Έξεπέμφθη γάρ αύτοϊς ύπδ
π

V A R L E LECTIONES.
8 8
γεγέννηντο Ο . lia correxil C , cujus cod. έχοντες, u l Ο.
8 7
Ila dedi ex conject. ένδεία τροφαίς Ο ,
8 8

έν διατροφή C. Postca τραπόμενοι 0 . 8 9

lta S. Idem esl cod. Oi έπώνβρησεν, ap. C έπόνβρισεν. Ita S , 8 8

οίθ' C, 0 . ούκ έγεννώμεθα C.

8 1 8 1
έγεύσοντο S. Tum Ιδίαν ρ. ίσην C. Ila 0 c. S , αύτοίς C. Subinde
8 8

γευσαμένοις C. · άπειργάζετο S Ο , άπεργάζετο C.

8
Vox κακής a S omissa in lextum rediit
8 8

ex 0 . 8 8
λοιποϊς C. άνθοωπείων 0 .
8 7
έως 0 . Idem deindc προσηγορεύθης οίς έπηλύτοις sine inler-
8 8

punctione,
VARIORUM ΝΟΤΛ£.
-(14) Ουκ έχοντες. Pro ούκ έχοντας. Viliura caili- disserilur de abslinentia a carnibas; et adncetuniui
graphi, non typographi. Ex moie autein Ebionitice
v fabulx cognnae juxia ac iucogiiilae. C O T .
 257 Ct^EMENTlNA. — HOMILIA VIII. »S :

του Θεου άγγελος τις , τήν αύτοΰ βουλήν μηνύων Α est a Deo quidam angelus, illius voluntatem decla-
H

κα\ λέγων rans, his verbis:

X I X . Τάδε δοκεϊ τψ παντεπόπτη Θ ε ψ , μηδενδς X I X . Haec visa sunt omnium inspectori Deo, vos
ανθρώπων υμάς κυριεύειν, μηδέ παρενοχλείν μηδεν\, in neminem bominum dominari, neque ulli mo-
έάν μή τις εκών έαυτδν ύμίν καταδουλώση, 193 lestiam inferre, nisi quis volens se vobis in servi-
προσκυνών υμάς κα\ θύων κα\ σπένδων καί της tutem subjecit, adorans vos, et sacrificans, et l i -
υμετέρας μεταλαμβάνων τραπέζης, ή έτερδν τι ών bans, et vestrse coenae paniceps, aut quidpiam aliud
ού χρή έκτελών, ή αίμα χέων, ή σαρκών νεκρών quod non deceat perficiens, vel fundens sanguinen),
1 0 0

γεύομενος, ή θηρίου λειψάνου ή τμητού ή πνικτοΰ vel gustatis murtuis carnibus, vel fera reliquiis, secio,
ή άλλου τινδς ακαθάρτου έμπιπλάμενος *. Τών δέ suffocalo, aut alio imroundo replelus. Eos vero qui ad
νόμω έμψ προσφευγόντων ού μόνον ού ψαύσετε, άλλά legem meam confugiunt, non modo non langetis,
κα\ τιμήν δώσετε, καί έκ προσώπου φεύξεσθε · . "Ο sed et honore douabitis, et coram fugietis. Quod-
τι γάρ άν αύτοίς δικαίοις oiat καθ* ύμώνδοκή, τούθ* cuuque enim ipsis, utpote juslis, conlra vos placue-
υμάς δεήσει παθείν. Έάν δέ τίνες τών έμο\ προκει­ rit, id vos necesse erit pati. Quod si nonnulli ex
8

μένων έξαμάρτωσιν, ή μοιχευσάμενοι ή μαγεύσαν- illis, qui mibi adhaerent, aberrarint,\eladulleranles,

8

τες ή άκαθάρτως βιώσαντες ή άλλο τι τών έμοί μή vel magiam exercentes, vel impure viventes, vcl
δοκούντων πράξαντες, τότε έξ έμής κελεύσεως πά­ aliquid aliud eorum quae mibi displicent operati, ·
σχειν τι αυτούς ύφ' υμών ή ύφ' έτερων δεήσει· οΓς tunc oportebit, ut ipsi ex jussu raeo aliquid patian-
κα\ μετανοήσασιν, τήν μετάνοιαν κρίνας, είτε αξία · tur aut a vobis, aot ab aliis. Quibus ei poenitenti-
έστ\ συγγνώμης είτε κα\ ού, τήν άπόφασιν πο'.ήσο- bus, poenilentiam ponderans, an ea vcniara merea-
μαι. Ταύτα ούν μνημονεύειν κα\ ποιείν* οφείλετε, tur nec ne, scmentiara pronuntiabo. Haec ergo re-
ευ είδότες, δτι ουδέ αί ενθυμήσεις υμών λαθείν αύ­ ducere in memoriam et facere debetis, probe gnari,
τδν δυνήσονται.' quod nec cogitaliones veslrae eum latere poterunt.
X X . Τοιαύτα παρακελευσάμενος αύτοίς δ άγγελος X X . Ha3C postquam illis suasisset angelus, abiit.
απηλλάγη. Ύμείς δέ έτι τούτον αγνοείτε τδν νόμον, Vos autem adhuc illam ignoratis legem, quod qui
δτι προσκυνών τις δαίμονας ή θύων ή τραπέζης αύ­ colil daemones, vel sacrificat, vel cum illis mensa
τοίς κοινωνών υπόδουλος αύτοίς γενόμενος, ώς ύπδ eoromunicat, sub servitutem eorum redactus, l a n -
κακών δεσποτών πάσης τής έξ αυτών μεθέξει τιμω­ quam a malis dominis omnes ex illis feret 'pcDnas.
ρίας* καί διά τήν άγνοιαν ταύτην τοίς αυτών βωμοίς Et propter banc ignorantiam, qui ad eorum aras
προσφθαρέντες κα\ αυτών έκπληρωθέντες ύπδ τήν Q perniciose accestislis atque iis expleti estis, venis-
αύτών 194 έξουσίαν γεγόνατε, καί παντ\ τρόπω tis sub eorum potestatem: etcum corpora omnimodo
ύβριζόμενοι τά σώματα αγνοείτε. Είδέναι δέ υμάς fuerint conttimelise objecta, nescilis. Scire auiera vo&
χρή δτι ούδενδς#οΙ δαίμονες έχουσιν έξουσίαν, έάν oportet, in nullura daemones habere poieslalem, nisi
μή πρότερόν τις αύτοίς δμοδίαιτος γένηται. Όποτε Τ quis priusconviva eorum fuerit. Quandoquidem neque
ουδέ δ αυτών άρχων παρά τδν ύπδ τού Θεού κατ* αυ­ princepsillorum aliquid potestfacere contra legem a
τών κινούμενον νόμον ποιείν τι δύναται, διδ έξου­
8 Deo in eos latam. Quare nullius habet potestatein,
σίαν τινδς ούκ έχει μή προσκυνήσαντος αυτόν άλλ' qui non ipsum adoraverit. Sed nec quis potest a l i -
ουδέ λαβείν τις παρ* αυτών δύναταί τι ών θέλει, άλλ' quid eorum, quae cupit, ab illis consequi, neqae
ουδέ βλαβήναι ουδέν, ώς εκείθεν δύνασθε μαθείν. etiam laedi ullatenus, ot isthinc discere potestis.
8

X X I . Τω γάρ τής εύσεβείας ημών βασιλεί προσ­ X X I . Nam ad nostrum pietatis regem accessit
ήλθε ποτε δ πρόσκαιρος βασιλεύς, κα\ ού βίαν aliquando temporalis rex, non vi facta, neque enim
18

ποιών, ού γάρ έξήν, άλλά προτρέπων κα\ άναπείθων, licebat, sed bortans et suadens, quia persuaderi In
δτι τδ πεισθήναι έπ\ τή έκαστου κείται εξουσία.
1 1
uniuscujusque situm est arbitrio. Accedens ergo,
Προσελθών ουν, ώς τών παρόντων ών βασιλεύς, ulrertim presentium rex, ad futurarnm regem d i x i l :
1 8

τψ τών μελλόντων βασιλεί έφη· Πάσαι αί τοΰ νύν ^ Omnia presentis mundi rcgna mibi subjacent, et
κόσμου βασιλείαι υπόκεινται έμοί, έτι τε δ χρυσός praeterea aurura et argentum omnesque istiug
κα\ δ άργυρος κα\ πάσα ή τρυφή τοΰ κόσμου τούτου mundi deliciae sub mea sunt potestate, quare c a -
ύπδ ταϊς έμαίς εστίν έξουσίαις· διδ πεσών προσκύ- dens adora me, et dabo tibi ea omnia. Haec porro d i -
νησόν μοι, κα\ δώσω σοι πάντα ταύτα. Ταύτα δέ έλε­ cebat, quia noverat, quod post adorationem h a -
γεν είδως, δτι μετά τ δ προσκυνήσαι κα\ τήν κατ'
4 8
buisset k i ilbim potestatem, sicque et ftiiuro ho-
αύτοΰ εΐχεν έξουσίαν, κα\ ούτω τής μελλούσης 4 8
nore ac regno privasset. At qui omnia sciebat, nou
δόξης κα\ βασιλείας αύτδν άφήρει. Και πάντα εί­
1 8
modo illum non adoravit, sed nec quidquara illius
δως ού μόνον αύτδν ού προσεκύνησεν, άλλ' ουδέ τών donorum voluit accipere. Se eoim cum suis oppi-
YARIJE LECTIONES
• · · ' αύτοΰ ρ. ύπδ τοΰ Θεού Ο.
υ π νεκρών pratermiserunt Cl (edd. 4695, 1724) et S. Subinde γευόμενος
1 8 8

Ο c S , γευομένων C. Tum θνητού ρ. τμητού C. έμπιμπλώμενος C- Ila Ο c. S , φεύξησθε C.Sub-

1 8

inde δτι Ο. τών om. Ο.

8
έξαμαρτώσιν, ^μοιχησάμενοι C.
1
άξι (sic)O. ^ ποιείν excidit ap. S,^
8

7
δίΑοδίαιτον Ο. κείμενον Ο. Tiim δι δ C
8 Γνασάί C.
4 καί transcripsi ex Ο . τή 8 , Ο , τοΰ C.
1 8 1 1

1
• άν C I , non C , ut falso scribit S. τού Ο. ούτως C.
1 8 Iia S , εαυτόν C, Ο .
18 1 8
*39 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 240
gneravtt, quod esl, non licere poslhac qiiMqnam ab Α. ύπ* αυτού δεδομένων λαβείν τι ήθέλησεν έαυτδν ,β

Ipso tradilorum vel langerc. Rcspondit crgo : Scri- γάρ συν τοις εαυτού κατενεχύραζεν, δπερ έστ\ν, μ ή
pinm e$t, Dominum Deum tuum revcreberis, et illi έξείναι τοΰ λοιπού τών αύτψ άποδοθέντων μηδέ 17

4oli servies «. ψαύσαι 195 έτι. Άποκρινάμενος ουν έφη· Γέ­

γραπται, Κύριοτ τότ θεόν σον φοβηθήση, καϊ
αύτφ Λατρεύσεις μόνφ.
Χ Χ Π . Cacierum impiorum rcx, cum regcm pio- Χ Χ Η . Πλήν δ τών άσεβων βασιλεύς χατά πολλά 11

rum ad suam adducere voluntatcm plurimum co- τδν τών ευσεβών βασιλέα πρδς τδ έαυτοΰ βούλημα παρ-
natus esset ncc potuisset, lineni fectt, ct in reliqua άγειν πειρώμενος χαϊ μή δυνηθε\ς έπαύσατο , 1 8

vita illum nitebalur caplare. Vos vero prrefimlam πρδς τά λοιπά τής πολιτείας θηρεύειν αύτδν έπιχει-
ignoranles legem ob mala opera sub illius estis ρών. Ύμείς δέ τδν προορισθέντα νόμον άγνοοΰντες
poiesiaic. Quocirca corpore et anima maculam ge- διά τών κακών πράξεων ύπδ τήν έξουσίαν αύτοΰ
ritis : et in prsesenti quidem a morbis et daemoni- έγένεσθε. Διδ σώμα κα\ ψυχήν έμιάνθητε· κα\ έν
bus illudimini, in futuro aulem animabus p u n i o μέντψ παρόντι ύπό τε παθών κα\ δαιμόνων ένυβρί-
mini. Hoc vcro non vossoli ab ignorantia passi ζεσθε, έν δέ τψ μέλλοντι *· τάς ψυχάς κολασθησομέ-
estis, sed et nonnulli ex nostra gente, qui in malis Β νας έξετε. Τούτο δέ ούχ ύμείς μόνοι ύπδ αγνοίας πε-
operibus a maliiia? dvce occupali, postea velut ad πόνθατε, άλλά καί τίνες τού ημετέρου έθνους, οΓτί­
coenam a patrc filii nuptias celebrante invitali, non νες έπ\ κακαίς πράξεσιν ύπδ τού τής κακίας ήγεμό­
obcdierunt . In locum auiem eorum, qui propler
b
νος προληφθέντες, έπειτα ώσπερ έπι* δείπνον ύπδ 1

occupaiionem* denegaverant, qui filio nuptias cc- πατρδς υίψ τελούντος γάμους κληθέντες ούχ ύπή- 8 8

lebrabat paler per vcritatis Propbetam jussil nobis, χουσαν. 'ΔντΙ δέ τών άπειθησάντων διά τήν Πρόλη-
ut progressi ad exitus viarum, id est ad vos, i n - ψιν δ τούς γάμους τω υίψ τελών πατήρ διά τού προ­
dueremus puram vestem nuptialem, qu$ est ba* φήτου τής αληθείας έκέλευσεν ήμίν, είς τάς διεξό­
plisma, quod in remissioncm l i l peccatorum vestro- δους τών δδών έλθοΰσιν, δ έστι πρδς υμάς, καθαρδν
rum, et u l bonos in Dei coenam inducal ex poeni- ένδυμα γάμου περιβαλείν, δπερ έστ\ βάπτισμα, δ
lenlia, licet initio ab cpulis abfuorint. είς άφεσιν [γίνεται τών πεπραγμένων ύμίν κακών,
κα\ τούς αγαθούς είς τδ θεού δείπνον είσάγειν > έκ τής μεταμέλειας, εί κα\ τήν αρχήν άπελείφθησαν
88 88

τής ευωχίας.
ΧΧ1Ι1. S i vultis itaque ut fialis vestimentum d i - C
Λ ini spiritus, enitimini primo exucre sordidam pra>
sumptionem vestram, quac est immundus spiriius,
et impurum amiculum. Non poteslis aulem alia ra-
tione deponere, nisi prius in bonis actionibus b a -
ptizemini: atque iia puri corpore et anima effccli
futuro perpcluo regno fruemini. Igitur nec idolis
credilc, nec mensse eorum iinpurx parlicipes eslote,
non occidiie, non adulteratc, non odio prosequi-
mini quos non decet, non furtum facile, neque om-
iiino capessite ulla prava facinora. Alioquin fulu-
j g gχ Χ 1 | Γ β ένδυμα ούν εί βούλεσθε 88
γενέσθαι
θείου Πνεύματος, σπουδάσατε πρώτον έκδύσασθαιτδ
£υπαρδν υμών πρόλημμα, όπερ έστ\ν άκάθαρτον
πνεύμα, κα\ μιαρδν περίβλημα. Τούτο δέ ούκ άλλως
άποδύσασθαι δύνασθε, έάν μή πρότερον έπ\ καλαϊς
πράξεσι βαπησθήτε· κα\ ούτω καθαροί σώματί τε κα\
ψυχή γενόμενοι τής έσομένης άϊδίου βασιλείας απο­
λαύσετε Μήτε ούν είδώλοις πιστεύετε, μήτε τρα­
πέζης αύτοΤς κοινωνείτε μιαράς, μή φονεύσητε, μή
μοιχεύετε, μή μισήσητε ούς μή δίκαιον, μή κλέπτετε,
μηδέ κακαίς τισίν δλως πράξεσιν έπιβάλλεσθε.
87

rorum spe privali in praesenti quidem sxculo a raa-

ΈπεΙ τών έσομένων αγαθών στερηθέντες τής ελπίδος
lis d&monibus et a gravibus morbis vexabimini, in
έν μέν τψ παρόντι ύπό τε κακών δαιμόνων καί χαλε­
fuluro aulem ignis aaerni feretis supplicium. Quae
πών παθημάτων συνελασθήσεσθε, έν δέ τψ έσομένψ
ergo bodie vobis dicia sunt, sufDciant. De caeiero
αίώνι άΐδίψ κολασθήσεσθε πυρί. Τά μέν ούν σήμερο/
qui vestrum morbis aQVictamini, ad recipiendam sa-
ύμίν ^ηθέντα αύτάρκως έχει. Αοιπδν δέ, υμών οί
niiatcm manetc, ex ahis vero, qui vultis, cum pace n Γ , . / ft . * , - * , r
^.j e μέν ύπδ παθημάτων όχλου μενοι πρδς τήν Γασιν
1 8

παραμείνατε, τών δέ άλλων οί βουλόμενοι μετ' είρή-

νης πορεύεσθε.
X X I V . Ilrec cum dixissct, omnes permanserunt, X X I V . Ταύτα αύτοΰ είπόντος οί πάντες παρέμει­
alii ut curarentur, alii ut vidcrenl eos qui sanitatem ναν, οί μέν τού θεραπευθήναι χάριν, οί δέ τού ιστο-
reciperent. Petrus autem duntaxat imponens illis ρήσαι τούς τής θεραπείας επιτυγχάνοντας. Ό δέ
manus et precatus sanavit: adco, ut qui subito cu- Πέτρος τάς χείρας αύτοίς έπιθεις υ,δνον καί εύξά-
• MaUb. ι ν ; L u c . iv. b
Maitb. x x n .
V A R L E LECTIONES.
δεδομένων in text. recepl c. 0 .
1 8
αύτψ uon legilur in 0 . S. Tum fort. leg. έτι τι. Dcinde C non
1 7

recle verlil oppigneravit et ab ipso traditorum. Vertcre dcbebat: oppigneravis$et et ip$i traditorum.
ασεβώς 0 . in marg. sec. man. ίσως ευσεβών.
1 8
καί ήδυνηθείς C.
1 8
τοίς μέλλουσιν C. ύπό Ο . 8 8 8 1

ούχ add. c. Ο . " κακών κα\ C.

8 8
είσάγει C. 8 8
εί βούλεσθε Ο et isecundum Ctericum) C ex
8 8

conjectura, Vextus Ci έβούλεσθε. ha 0 el Epit. c. 4, άπολαύσητε C.

8 8
μή δΛασταίς Ο . οί μέν 8 7 8 8

acccasit ex Ο .
24i
μένος ίάσατο* ο*>ς τους μέν παραχρήμα θεραπευθέν- Α
τας γενέσθαι περιχαρείς, τους δέ Ιστορήσαντας ύπερ-
θαυμάσαι τε κα\ εύφημήσαντας τδν θεδν βεβαία έλ-
π^δι πιστεύσαι, άμα τε τοίς ** θεραπευθείσιν έπ\ τά
εαυτών άπιέναι, έντολήν 197 έχοντας πρωΐτερον
τή ύστεραία συνελθείν. *Απελθόντων δέ αυτών, εκεί
με ίνας δ Πέτρος μετά τών συνήθων, τροφής μετα-
, α
λαβών διανέπαυεν έαυτδν τψ ύπνω.
CLEMENTINA. HOMIUA I X . 242
rati fuerant, betarentur, qui autera viderant, ma-
gnopere mirarentur, simulque laudarent Deum,ac
firma spe crcderent, alque una cum iis qui sanati
fuerant, ad soa abirent, mandalo acccplo, ut matu-
rius poslridie convenirent. Cumque discessissent,
ibi manens Pelrus una ctun lamiUaribus, cibo sumr
pto, se somno refecit.

•OMIAIA e*. HOMILIA IX.

I. Τή μέν ο ύ ν έπιούση ήμερα δ Πέτρος άμα τοίς
11
1. Sequenli qiiidem die Petrus una cum sodaH-
εταίροι ς έξιών καί έπΙ τδν πρδ μιάς τόπον έλθών κα\ bqs egressus et ad locum praecedentis diei veniens
έπιστάς ήρξατο λέγειν* Ό Θεδς τους πάλαι ανθρώπους ac consistens coepit dicere : Deus bomines olini
άσεβήσαντας πάντας ΰδατι διαφθείρας, έχ πάντων inipios cunctos cum per aquam perdidisset, ac
Ινα ευσεβή εύρων, έν λάρνακι μετά τριών αύτοΰ unum ex omnibus pium invenlasel, in arca eun*
1 1

υίών καί γυναικών σωθήναι έποίησεν. "Οθεν συνιδείν Β cum Iribus filiis et eorum uxoribus salvum feciU
έστιν αυτού τήν φύσιν, δχλου μέν άσεβούντων μή Unde apparet divina natura, qiue impiorum quidem
Μ

φροντίζουσαν, ένδς δέ ευσεβούς σωτηρίας ούκ αμε­ •egligit multiiudiuem, unius vero pii salutcm non
λούσαν. Πασών ούν μείζων ** έστ\ν ασέβεια τδ τδν despicil. Cunctarura crgo maxinia esl impietas,
μόνον πάντων καταλείψα ντα Δεσπότη ν, πολλούς τούς soluin omnium dominum reliflquere, et mullos qui
ούχ δντας ώς δντας σέβειν θεούς. 1 1
non sunt, quasi sint, deos venerari.
II. Έάν ούν (έμού ύμίν ύφηγούμένου κα\ δεικνύν- 1L S i ergo (dum vobis enarro ac ostendo, id nie-
τος, δτι τοΰτό έστι τδ μέγιστον αμάρτημα, δ πάντας ximum esse peccalum, quod vos omnes possit per-
δ μας άπολέσαι δύναται) τδν υμέτερον ύποδράμη dere) vestras menti subveniat, vos non perituros,
, β

νουν, δτι ούκ άπόλλυσθε, πρλλο\ δντες δχλοι, ήπά- quia plurimi eslis, erralis ; babelis quippe imindi
τησθε* έχετε γάρ τού πάλαι κατακλυσθέντος κόσμου olim diluvio inundali excmplum; ct vero illorum
τδ υπόδειγμα; καίτοι εκείνων μέν τδ αμάρτημα peccalum multo cral minus vestro. IUi namque itt
πολύ ήττον ήντοΰ καθ* υμάς. Εκείνοι γάρ είς 198 pares impie se gesserunl, aul occidendo, aut adul-
τούς ομοίους ήσέβουν, ή φονεύοντες ή μοιχεύοντες·
, Τ
terando : vos auiem in omniuni Deum esl)3 impii,
ύμείς δε είς τδν τών δλων ασεβείτε θεδν, άντ' αύτοΰ Q pro eo vel cum eo inanima colcnte^simulacra, sa-
ή κα\ σύν αύτψ άψυχα αγάλματα σέβοντες, κα\ τδ crumque ejus nomen projicientes ad omneni sensu
θείον αύτοΰ δνομα πάση άναισθήτψ ύλη έ π ι ^ ί - carenlem nialeriam. Primo ilaque infeliciter vobis
ψαντες. Πρώτον μέν ουν δεδυστυχήκατε, μή γνωρί- cessit, quod diflerentiam iuter unius ac mulloruiu
σαντες τήν διαφοράν τήν μεταξύ μοναρχίας κα\ πο­ principatum ignoralis, quoniam unius principatus
λυαρχίας, δτι ή μέν μοναρχία (15) ομονοίας έστί παρ- concordia? faciend» vim babct, principalus vcro
εκτική, ή δέ πολυαρχία πολέμων έξεργαστική. Τδ niullorum eflector bellorum esL Quod enim est
γάρ Ιν έαυτψ ού μάχεται, τά δέ πολλά πρόφασιν έχει imum, securu non pugnat'; quae vero sunt multa, o «
τήν · · πρδς έτερον μάχην έπιχειρείν. casiouem babent se invicem aggrediendi cerlamine.
III. Αύτίκα γοΰν, ευθύς · · μετά τδν κατακλυσμδν, III. Slatim itaque post diluvium Noe annis tre-
δ Νώε τριακόσια καί πεντήκοντα επιζήσας έτη μετά centis et quinquagioia supersies « in concordja
τών έξ αύτοΰ γενομένων δχλων έν δμονοία διετέλει, cuin filiorum v i x i i mullitudine, fuitque solius Dei
τοΰ μόνου θεοΰ κατ* εικόνα ύπάρξας βασιλεύς. Μετά ad imaginem rex. Post moriem vero illius mulii
δέ τήν αύτοΰ τελευτήν πολλοί τών έξ αύτοΰ βασιλείας posterorum regnum appederuirt, 61 fegnandi sludio
ώρέχθησαν, καί πρδς τδ βασιλεύσαι σπεύδοντες unusquisque mo^umexcogitavit quo posset regnare.
τδ πώς δυνηθείη έκαστος έπενόει. Κα\ δ μέν πολέ- ^ Hle quidem bello, alius dolo, aller suada et alius
μψ, άλλος δόλψ , έτερος πειθοί , κα\ άλλος άλλως, % 0
alitcr. Ε quibus unus exstitit de genere Charoi, pa-
ών εΤς τις άπδ γένους ών Χ ά μ , :οΰ ποιήσαντος τδν * ι
tris Mesr.aimi, ex quo Mesraimo vEgyptiomm
* Gcn. i x 28.
f

VARLE LECTIOS&S.
· · Ila S , βεβαίας ελπίδος πιστεύειν, άμα τοίς C , βεβαίας έλπίδι πιστεύειν, άμα τοίς Ο . ^νόντων 3 0

ρ. μετά τών C. ούν add. c. O.Tum i d . έταίροις, ut legi vull G , eujus tcxt. έτέροις. · · αύτου adjunxi
1 1

c. 0 . ού 0 .
u
l u 0 c. S , μείζον C. *· Vbb. ώς δντας ap. S' non exsUnl. ** ύποδράμη log. censei
u

D, Miffragante Ο , άποδράμη C. Postea δχλοι; 0 . ομοίως 0 . Fortasse leg. τού. S. *· ευθύ C. Tura
a T M

τρία καί pro τριακόσια θ ' , qui quidem genirinam OuobonianiLect. jam vidit cxslare in Gen. i x , 2&.
*· Ita 0 c. S , πειθώ C. τόν assumpsi ex 0 . Tum S : leg. Μεσράιμ, cfr. Rec., i v , 27 : Ex quibus
4 1

nnu$ Cham nomine, cuidam ex filiis iuis, qui Metvaim appellabalur. Cbron. Alex. p. 62. H a J . : ούτος
Μεσραειμ δ Αιγύπτιος—οίκήτωρ γίνεται Βάκτρων.
VARIORUM N O T i E .
(15) 7/ μέν μοναρχία, etc. Usque ad flnem ca- αναρχίας. (Parallelorum lib. i , cap. 22.) Vide su>
pUi&« lo scripio Daniasceno exstant ccloga περ\ penua homil. 3, cap. 62. G O T .
ttt S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 2H
et Babyloniorum et Persarum gentes creverunt. Α Μεστρ*μ.έξ ούπερ τά Αιγυπτίων και Βαβυλωνίων καλ
Περσών έ πλήθυνε φ Ολα.
IV. Ab boc genere oritur aliquis, per successio- IV, Έκ του γένους τούτου γίνεταί τις κατά δια·
nem in roagicis institulus, nomine Nebrodus, qui δοχήν μαγικά παρειληφώς, ονόματι Νεβρώδ, ώσπερ
ut gigas contraria Deo sentire elegit: eum Graeci γίγας εναντία τω θεώ φρονείν έλόμενος, δν οί Έλλη­
Zoroastren appellaverunl. Hic post diluvium, regni νες (16) Ζωροάστρην προσηγόρευσαν. Ούτος μετά τδν
cupidus, cum magnus esset magus, regnantis nunc κατακλυσμόν 199 βασιλείας όρεχθείς κα\ μέγας
mali quae mundum dirigit stellam magicis arlibus ών μάγος, τού νύν βασιλεύοντος, κακού τδν ώροσκο-
coegit ad sibi dandum imperiura. Illa vero, utpote πούντα κόσμον αστέρα πρδς τήν έξ αύτοΰ βασι­
4 8

princeps et illius quod adigebatur habens potesta- λείας δόσιν μαγικαίς ήνάγκαζε τέχναις. Ό δέ, 4 8

icin, cum ira ignem regni effudit, ut et adjuratio- άτε δή άρχων ών και τοΰ βιαζομένου τήν έξουσίαν 4 4

nem admiileret et eum qui primo coegerat puniret. έχων, μετ' οργής τδ τής βασιλείας προσέχεε πύρ (17),
Ινα πρός τε τδν όρκισμδν εύγνωμονήση, καί τδν πρώ-
τως άναγκάσαντα τιμωρήσηται . 48

V . Ex hoc igitur e coelo in terram decidente
talgure, sublatus e medio Nebrodus magus propter
rera quae contigerat, Zoroastres nominalus est,
qiiod in eum viva irruisset astri defluxio. Sed stulti
homines illius temporis, putantes propter amiciliam
erga Deum fulmine arcessiiam fuisse animam illius,
V. Έκ ταύτης ούν τής έξ ούρανοΰ χαμα\ πεσού-
B
<")C αστραπής ό μάγος αναιρεθείς Νεβρώδ, έκ το*
συμβάντος πράγματος (18) Ζωροάστρης μετωνομάσθη,
διά τδ (19) τήν τοΰ αστέρος κατ* αύτοΰ ζώσαν ένεχ-
θήναι 0οήν. Οί δέ ανόητο* τών τότε ανθρώπων, ώς
διά τήν είς θεδν φιλίαν κεραυνώ μεταπεμφθεϊσαν
4 8

corporis reliquiisdefossis, temploquidemsepulcrura
honorarunt apud Persas, ubi acciderat igni? de-
lapsio, ipsum vero tanquara deum coluerunt. Hoe
excmplo et reliqui ibi eos qui fulmine obierunl,
τήν ψυχήν νομίσαντες, τού σώματος τδ λείψανον κατ-
ορύξαντες, τδν μέν τάφον ναψ έτίμησαν έν Πέρσαις,
ένθα ή τού πυρδς 200 καταφορά γέγονεν, αύτδν δέ
ώς θεδν έθρήσκευσαν. Τούτω τψ * ύποδείγματι καλ
Τ

felut amicos Dei sepultos templis bonorant, eri- oi λοιποί έκείσε τούς κεραυνψ θνήσκοντας ώς θεο­
guntque simulacra propriam mortuorum speciera φιλείς θάπτοντες ναοίς τιμώσιν (20), και τών τε-»
referenlia. Inde aemulati sunt idem qui per loca inw θνεώτων ίδίων μορφών ίστάσιν αγάλματα. Εντεύ­
4 8

perium tenebant, quorum plerique sepulcra eorum θεν ομοίως έζήλωσαν καί τών κατά τόπους οί δυ-
quos amaverant, licet fulraine noa iuteriissent, ναστεύοντες , ών οί πλείστοι τών αύτοίς ήγαπημέ-
4 8

bonorantes templis et statuis, arasque dedieando, Q νων κα\ μή κεραυνψ θνησκόντων τούς τάφους ναοίς
praceperunl illos velut deos adorari. MuUo atitem και ξοάνοις τιμώντες και βωμούς άνάπτοντες ώς
post propter longum lenapus a posterjoribus vere θεούς προσκυνείσθαι προσέταξα/.Πολλψ δέ ύστερον, 88

dii esse crediti sunt. διά τδν πολύν χρόνον, ύπδ τών μεταγενεστέρων δντως
θεοί είναι ένομίσθησαν.
V A R L E LECTIONES.
• Imo potius ώρόνομοΰντα S.
8
ήνάγκασε C.
4 8
S. C verlit i/lim, quod adigebatur, hoc est τού πυρός^
8 4

Rectias : t//ttis, qui adegerat. τιμωρήσητε Ο.

4 8
δοιλίαν 0 , cui voci subiiolatae in marg. respondet
48

φιλίαν man. sec. 8 7

τω, quod 3 omisit, lextuireddidi c. 0 . Γστώσιν 0 .
8 8
δυναστεύσαντες C , quae
4 8

lectio eliam pr. man. apparet in marg. codicis 0 . Ila 0 et ex cenject. C , in cuj. lexlu πολλών. Tum
8 8

μεταταγενεστέρων 0 .
VARIORUM NOTJE.
(16) Rec. IV, 27 : Hunc gentes, quae lunc erant, ignem ante Persarum reges; quos poslea iniilati
Zoroastren appellaverunl, admirantes primum ma- suiil imperatores Roroani. C O T .
gicae artis auctorem, cujus nomine etiam Hbri super (18) Anlinoum Hadriani respicere videlur auctor
hoc plurimi habentur. Hic ergo aslris mulium ac Homiliarum. S. D R E S S E L .
frequenter intenlus et volens apud homines videri (19) Τό adjunxi c. 0 . Cfr. Recogn. i v , 2 8 : c Hinc
deus, velut scinlillas quasdam ex stellis producere D enira et nomen post morlem ejus Zoroaster, hoc
et hominibus oslentare ccepit, quo rudes atque est vivum sidus, appellatum est ab his, qui post
ignari in stuporem miraculi traherenlur; cupieps unam generationem Graecae Hngua3 loquela fuerant
qoe augere de se hujusmodi opinionem, saepius repleti.iAd quera locum plura dedit CI. Gfr. praeier
ista raoliebatur , usquequo ab ipso daemone, quem ea Diog. Laert. Prootm. % 8 : Δείνων έν τή πέμπτη
imporlunius frequentabal, igni succensus concre- τών Ιστοριών μεθερμηνευόμενόν φησι τδν Ζα>ροάσ-
maretur. D U E S S E L . τρην άστροθυτην είναι. Φησ\ δέ τούτο κα\ δ Έρμδ-
(17) Τό ττ\ς βασιλείας αροσέχεε αϋρ. Vide cap, δωρος, ubi vide, quae aduotaverunt Mer.Casaubonus
6. Ignera regni Zoroaslreum commemorant post et Meuagius. S. ID.
Chronici Alexandrmi dicti auctorem p. 88, Micbael (20) Καϊ ol Xoutol έκεισε τους κεραυνψ Θνή~
Glycas Annalium parle u , p. 129; Georgius Gedre- σκοντας, ώς ΟεοφιΧεϊς θάπτοντες, ναοΐς τιμώσιν.
nus in Compendio Hisloriarum p. 13, el Suidas Mos quippe erat, isque testatissirous, ut κεραυνο-
voce Ζωροάστρης. Quin eliara rein ignotam nop πλήγες, sacro fulminis igne icti, non cremarentur,
fuisse Amraiano Marcellino ostendunt ea quae de sed quo loco exstincli fuerant eodem terra conde-
roagia dicit lib. x x m , p. 253 : Ferunlque, sijustum reutur : locura autem sacrum censebant, lemplum
e$t credi, etiam ignem ccslitus lapsum apud *e sempi- vocabaut, et aris, sacriliciis, cxteroque cullu d i -
terni$ foculis cuttodiri, cujus portionem exiguam ut
gnabantur. Testimonia proferre non necesse habeo.
aus$am prwisse quondatn Asiaticit regibus dicunt. ad vocftm θεοφιλείς, vide nos supra in Recogmt.
! ktquc binc videtur origioem sumpsiss* mos fereudi JY,28.COT.
2*5 CLEMENTINA. - HOMILIA IX. 240
VI. "Ομως τής άπάρχης μιάς ούσης βασιλείας Α
8 1
VI. CaPterum cum initio unum esset regnum,
πολλοί διαιρέσεις τούτον έγένοντο τδν τρόπον. Πέρσαι multae divisiones ad hunc factn? sunt modum.
πρώτοι της έξ ουρανού πεσούσης αστραπής λαβόντες ' Primi Pcrsae detapsi e coelo ignis prunas suraptas
άνθρακας τή οικεία διεφύλαξαν τροφή , κα\ ώς θεδν proprio conservarunt alimento, atque ignem ut
ούράνιον προτιμήσαντες τδ πυρ ώς πρώτοι προσκυ- coelestem deum colentes , lanquam qui prirai ado-
νήσαντες ύπ' αύτοΰ τοΰ πυρδς πρώτη βασιλεία τε-
8 1
rassent, ab ipso igne primo regno decorati sunt.
τίμηνται. Μεθ' ούς Βαβυλώνιοι άπδ τοΰ εκεί πυρδς Post quos Babylonii, de igue ibi posito prunas fu-
άνθρακας κλέψαντες καί διασώσαντες είςτά εαυτών, rati, cum in palriam deiulissent atque adorasseut,
και προσκύνησαν τ ες, και αύτοι ακολούθως έβασίλευ~ et ipsi consequenter regnarunt. Iiem iEgyptii, post-
σαν. Αίγύπτιοι δέ δμοίως πράξαντες, κα\ τδ πύρ quam similiter fecissent, atque ignem lingua sua
Ιδία διαλέκτφ Φθαέ 8 8
καλέσαντες, δ ερμηνεύεται Phtbac appellassent, quod idem est ac Vutoanus
Ήφαιστος (21) [ή 201 Όσιρις], ού τφ ονόματι κα\ [vel Osiris], cujus nomine et prknus apud illos rex
ό παρ' αύτοίς πρώτος βασιλεύσας προσαγορεύεται. appellatur. Pari igitur modo usi el qui per loca rc-
Τούτον μέν ούν τδν τρόπον χρησάμενοι και οί κατά gnaveruut, el statuara ac delttbrum facientes, alque
τόπον βασιλεύσαντες, κα\ ίδρυμα ποιήσαντες και βω- aras in ignis «,- - honorera
- accedentes, a regna quidem
μούς είς τιμήν τοΰ πυρδς άνάψαντες, τής μέν βασι- Β plerique deciderunt
λείας οί πλείστοι άπεσβέσθησαν.
VII. Τού δέ τά ξόανα σέβειν ούκ έπαυσαντο , διά VII. Α cullu tamen simuhcrorum non cessarunt,
τήν κακήν τών μάγων έπίνοιαν, εύρόντων αύτοίς προ­ propler mahs magorum excogitationes, illis causas
φάσεις, κρατείν αυτούς πρδς τήν ματαίαν λατρείαν invenientium , quae eos in vano cultu retinerent.
δυνάμενος- ίδρύσαντες γάρ αυτά μαγικαίς τελεταϊς Nara simulacra magicis caeremoniis erigentes fesla
έορτάς αύτοίς ώρισαν έκ τε θυμάτων, σπονδών, αύ- Inslituerunt ex sacrificiis, libationibus, tibiis, et
V A R L E LECTIONES.
8 1
ύπαρχής 0 , qui comma ponit post ούσης. 8 8
πρώτοι βασιλείας C.
88
Φ0άε Ο , legat, aui voluerk,
Φθάς, exSuida. CI. Lacunam cod. Otl. posl Ήφαιστος explevi duce Jamblicbo De my$ter.J2gijptstiu,7>.
"Έλληνες δέ είς Ήφαιστον μεταλαμβάνουσι τδν Φθά, τφ τεχνικψ μόνον προσβάλλοντες— αγαθών δέ ποιητικός
ών, Όσιρις κέκληται.
VARIORUM N O T i E .
(21) Τό πυρ Ιδία διαλεχτώ Φθαέ χαλέσαντες, δ μενον δν φησιν νύν εΐναι αύτδν έαυτδν νοούντα, και
ερμηνεύεται "Ηφαιστος. Leget qui volueril Φθάς, τάς νοήσεις είς έαυτδν επιστρέφοντα. Τούτου δέ τδ
ex Suida. Φθάς, inquit, ό Ήφαιστος παρά Μεμφί- έν άμερές, και δ φησι πρώτον μαγευμα προτάττει, δ ν
ταις. Κα\ παροιμία, ι δ Φθάς σοι λελάληκεν » οί δέ καί Είκτών επονομάζει. Έν ψ δή τδ πρώτον έστι
Άφθάς φασιν, ώς σταφις άσταφις, σταχυς άσταχύς. _ νοούν, και τδ πρώτον νοητδν, δ δή και διά σιγής αό-
At voce 'Αφθάς, Apbtbam ~ " um interprelatur,
Bacchum νης θεραπεύεται» Έπι δε τούτοις τών εμφανών οη-
inemoriae forsan erralo. Verba enim Eusebii suot, μιουργίας άλλοι προεστήκασιν ηγεμόνες. Ό γάρ δη­
Priepar. evang. lib. ι ι ι , cap. 11, ex Porpbyrio : μιουργικός νους, κα\ της αληθείας προστάτης, και
Τδν δέ θεδν τούτον (Κνήφ , τδν δημιουργδν) έκ τοΰ σοφία ερχόμενος μέν έπι γένεσιν, κα\ τήν αφανή τών
στόματος ποοΐεσθαί φασιν (Αίγύπτιοι) ωδν, έξ ού κεκρυμιίένων λόγων δύναμιν είς φώς αγων, Άμούν
γεννάσθαι θεδν, δν αυτοί προσαγορεύουσι Φθά, οί δέ κατά την τών Αιγυπτίων γλώσσαν λέγεται · συντε-
Έλληνες, "Ηφαιστον. Hunc porro deum Cnepb, opi-λών δέ άψεοδώς έκαστα, και τεχνικώς μετ' αληθείας
ficem, ex ore ovum effudisse narrant iEgyptii, ex φασίν (I. Φθάΐ Έλληνες δέ είς "Ηφαιστον μεταλαμ­
eoque natum esse deum qui> ab ii$ Plitha, "Ηφαιστος
t βάνουσι τδν Φυά, τφ τεχνικψ μόνον προσβάλλοντες.
(Vulcanus) α Grcecjb nominciur. Addo praeceptori Αγαθών δέ ποιητικός ων, "Οσιρις κέκληται. ΚαΛ
discipulum, Porphyrio Jamblichura , qui libro De άλλας δι* άλλος ουνάμεις τε και ενεργείας επωνυ­
mysteriis, ubi de jEgyptiorum opinione circa Deum μίας εχει. Denique nomen propritim Χουιαεφθά re-
alque deos, ita loquilur, ex versione Ficini (non gis Tuebaeorum, exponiiur κόσμος φιλήφαιστος,
autem Scutelli segmenlo 8, cap. 5): Secundum vero.apud Georgium Syncellum Chronographice p. 109.
alium ordinem (Mercurius) prccponit deum Emeph Haben t aulem bic praclaram etymologiam Ήφαι­
dm calestibus, tanquam ducem, quem ait inielteclum στος a Φθάς, qui hujusmodi deduciionibus obleclan-
tsse seipsum inlelligentem, atqne in se intelligentias D tur. Nam si quisquam esl parum Gdens iugeniosac
convertentem. Huic unum impariibile anleponit, arti, quodeamque su^pectam magis habens, quam cer-
appellat primum exemplar, aut exprestionem, tam, aut isego sum. COT.—Φθά, aul plenius Άφθά vocasse
ejfigiem, quod Iclhon appeliat: in quo e$l primum videntur ^Egyplii Ήφαιστον, quse vox ex iEgyptia
intelligenty et intelligibtle primum, quod solo silenliodetorta, quod apad eos ΓΕΝ aphah, ul apud He-
colilur. PriBler hoc autem rerum appareniium opifi- braeos, coquere significarit; quod ailis coquendorum
cio alii duces woBsunt. Nam opifex inlelleclus, qui melallorum
et eum pularent inventonm fuisse. G L E R .
verilalis est aominus, alque sapienlia, quatenus—Longe in a verilate aberrat Gler. Nihil prorsus est
generalionem progredicns occultam latentium commune ralio- voci j£gyptiacac cum Hebraicoyquod alle-
num potentiam truducit in lucem, Amum AZyyptiaca gat vcrbo. .Veram genuinamque signiltcaiionem
linpua vocatur : quatenus uuletn sine mendacw nominis
»er- φθάς babes ιιι Jablonski Paniheo sEgypt.
agit omnia, et artificiose simul cum veritate, Pntha p. 50. € Esivero , ait doctissimus ae^yplologus, inter-
nuncupalur. Grceci vero hunc Vulcanum nominant, preiaiio hxc adco facilis ct ^obvia, adeoque se
arlificiosum duntaxat considerantes. Quantum spome tero et ultro offert, ut qui mediocres lantuin in
effector est bonorum, appellatur Osiris, aliasquestudio de- Iingu33 iEgypliac» progrcssus fecit, a b i r r a ^
nominaliones habet propterpotentias actionesque bic plane nequeal. Nam Φθάς significal definientem,
diffe-
tenlet, Quorum en Graeca ex codicibus Regiis 1208, decernenlem, ordinantem. Sic etiam inlerprelalur cel,
2416,2422: Κατ' άλληνδέτάξιν προτάττει (Ερμής) Lacrozius, in The$. epiilolico, tom. III, p. 155 ^
θιδν τδν Ήμήφ(Γ. Κνήφ), τών επουρανίων θεών ήγου^ uempe : Constiiutor *ive ordiwlor rerum, Dtwi.u.
147 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 248
ptausAus, quorum gratia decepti stulti homines, Α λών τε και κρότων, ών προφάσει οί ανόητοι άπατώ-
quamvis regno suo sublato, a concurrentibus non μενοι, καίτοι τής βασιλείας αυτών αφαιρεθεί σης, αυ­
desistunt superstitionibus: in tantum veritati pro- τοί τών συνελθουσών θρησκειών ούκ απολείπονται *
pter voluptatem errorem praferuut. Qui et post έπι τοσούτον τής αληθείας, διά ** τήν ήδυπάθειαν,
crapulam ad aras contractam emittunl ululatus, n i -προετίμησαν τήν πλάνην . Οί και μετά μέθην πα-
, β

mirum anima e i profundo, velut in somniis , ipsis ραβώμιον έπολολύζουσιν, τής ψυχής έκ βάθους ώσπερ
prienuntiaiUe futuram de talibus operibus vindictam.δι* ονείρων αύτοίς τήν μέλλουσαν έπι ταίς τοιαύταις
αυτών πράξεσι προαγγελλούσης τιμωρίαν.
VIII. Cum ergo multa in vila pralerrerint reli- VIII. Πολλών ούν έν βίφ παρελθουσών θρησκειών
giones, adsumus boni negotiatores religionis a ma- πάρεσμεν φέροντες ύμίν, οί άγαθοι έμποροι έκ προ­
ioribus nobis iradita et semtae, eam vobis appor- γόνων ήμίν παραδοθείσης και φυλαχθείσης θρη­
lantes, quasi semina stirpium ostendcnles, ac sub σκείας , ώς σπέρματα φυτών δεικνύντες κ α ΐ έ π ι τ ζ
Μ

vestra ponentes censura et potestate. Quod vobis υμετέρα κρίσει και εξουσία τιθέντες. Τδ ύμίν δοκούν
placcbil, eligiie. S i ergo nosira delegerilis, non έπιλέξασθε. Έάν μέν ούν τά ημέτερα " έλησθε, ού
solum dsBmones el morbos ab iis immisios poterilis β " δαίμονας και τά έκ δαιμόνων πάθη φυγείν
cffugere, sed fugaiis utrisque et a daemonibus *up- δυνήσεσθε, 202 <*ύτοι αυτά φυγαδεύοντες,
β Φ

pliciter rogati eiiam futuris bonis perpetuo frue- και ίκετευόμενοι ύπ αυτών, καί τών είσαει έσομένων
1

mini. αγαθών απολαύσετε.

IX. Alioquin contra tn bac quidero vita per dae- IX. Έπείγε τουναντίον έν μέντφ νΰνβίω ύπδ δαι­
mones atrocibus morbis illudemini; quando aulem μόνων άλλοκότοις πάθεσιν ένυβριζόμενοι, έπ\ τή έκ
animae vestra e corpore migrabunt, in aeternum τοΰ σώματος απαλλαγή κα\ τάς ψυχάς είσαεί κολα-
poenas solvent, profecto non quod Deus condemnet, σθησομένας έξετε, τά αληθή (22) ού θεοΰ καταδικά-
sed quod mala opera hoc raereantur judicium. Nam ζοντος, άλλά κακών πράξεων τοιαύτην έχουσών κρί­
daeraoncs polestaie per ipsis traditum cibum acce- σιν. Οί γάρ δαίμονες, διά τής αύτοϊς άποδοθείσης τρο­
pta, vestris manibus in vestra immittuntur cor- φής έξουσίαν έχοντες, ύπδ τών υμετέρων χειρών εις
pora. U b i enim latuerunt multd tempore, etiam τά υμέτερα είσκρίνονται · σώματα. Ένδομυχήσαν-
ι

cum anima commiscenlur. Et propter negligentiam τες γάρ πολλψ τψ χρόνψ κα\ τή ψυχή άνακίρνανται *Κ
corum, qui sibi providereaulnan cogitant, aul non Και διά τήν άμέλειαν τών έαυτοίς · · . βοηθείν μ ή
volunt, eorumdem anima, cum a corpore separatur, νοούντων ή και μή βουλομένων, τούτων αυτών έπΙ
daemoni unita necessario ab eo in loca quae ipse Q τή τοΰ σώματος λύσει ή ψυχή τψ δαίμανι ηνωμένη
yult defertur. Quodque gravissimum est, quando ανάγκην έχει φέρεσθαι ύπ' αύτοΰ είς ούς βούλεται
in omnium consummatione dsemon primo in expia- τόπους. Τδ δέ πάντων χαλεΐίώτατον, έπάν * έν τή
tionis ignem tradilus fuerit, necesse est, ut ei qui- τών δλων συντέλεια δ δαίμων τά πρώτα είς τδ κα-
dem permista anima infandum in modum vexetur, θαϊρον πΰράποδοθή, ή συγκραθείσα αύτψ ψυχή ανάγ­
dseuion vero gaudeat. Illa siquidem, quae ex lumine κην έχει αυτή μέν άπο^ήτως κολάζεσθαι, δ δέ δαί­
est, extraneam ignis flammam non ferens torque- μων ήδεσθαι. H γάρ έκ φωτδς ούσα, τήνάλλόφυλον
t u r ; bic autem, qui in generis sui est substantia, τοΰ πυρδς φλόγα μή φέρουσα, βασανίζεται, δ δέ έν
valde laetatur, cum animae ab ipso deglutilac vincu- τή τοΰ γένους αύτοΰ ών ουσία, μεγάλως ήδεται, δε-
lum faclus sit ruptu difficillimum. σμδς δύσρηκτος γενόμενος τής ύπ' αύτοΰ συμποθεί-
σης ·• ψυχής.
X . Quod autem daemones gestiunt i n corpora Χ . Τδ δέ «·τούς δαίμονας γλίχεσθαι είς τά τών αν­
bominum intrare, haec causa est. Gum sinl spiritus θρώπων είσδύειν 203 σώματα, αίτία αύτη. Πνεύματα
ct appetant cibos c l potus ac libidinem, uec possint δντες και τήν έπιθυμίαν έχοντες είς βρωτά καί ποτά
capere, quia, cum spiritus sinl, indigent organorum ρ και συνουσίαν, μεταλαμβάνειν δέ μή δυνάμενοι διά
ad usum necessariorum, in hominum ingrcdiuntur τδ πνεύματα είναι και " δείσθαι οργάνων τών πρδς
corpora , ut tanquam ministrantia meinbra nacli τήν χρήσιν επιτηδείων, είς τά ανθρώπων είσίασιν
quae cupiunt possint oblinere, sive cibos, per den- σώματα, ίνα, ώσπερ ύπουργούντων οργάνων τυχόν-
tes hominis, sive libidiuem, per genitalia illius. τες, ών θέλουσιν έπιτυχείν δυνατοί ώσιν, είτε βρω-

V A R L E LECTIONES.
··> παρελθουσών Ο . Μ
διά excidit e recens. Clerico-SchweRleriana. · · Fort. leg. τής πλάνης S.
» Gonjectaverim παραδοθείσαν και φυλαχθείσαν θρησκείαν, c l . Rec. ι ν , 14. S. Vbb.κρίσει κα\ εξουσία
7 M

— έάν μέν ουν τά ημέτερα des. in Ο. · · μόνον Ο, conj. etiam S, μόνους C. · · τοιαύτα ρ. αύτο\ αυτά C\
·* Ila S , είσκρίνεται C, Ο . άνακίρνανται S, Ο , άνακίρνατα C. · · αύτοίς Ο . «* έπάν S, Ο , έπ' άν C.
6 1

·« συμποθείσης D, Ο , συμπαθείσης C , qui conj. συμπαγείσης. «· τοΰ δέ scribit Schliemannus Gietn. ρ.

166, 509. Recte. Cf. Hom. ι ν , 9. S. Dein d e e s ^ v in Ο . « καί S, 0 , desideratur ap. C. D legi vuk
T

πνεύματα δντα δείσθαι.

VARIORUM Ν0ΤΛ1.
(22) Gotelerius baec male vertit: vera non auod Deus lcondemnet. Eodem modo τά αληθή Γ=τάληθώς>
usurpatur bom. x i , 12, 2 9 ; xiv, 7. S. DAESSEL.
 249 CLEMENTINA. — HOMILIA JX. 250
τών δια τών · Ανθρώπου, οδόντων, είτε συνουσίας,
β Α Unde ad fugandos daeraonas abstinentiaet jejunhim
διά τών εκείνου αΙδοίων. "Οθεν πρδς τήν τών δαι­ et afflictatio aplissimum est auxilium. Si enim ad
μόνων φυγήν ή Ινδεια κα\ ή νηστεία κα\ ή κακουχία fruendum ingrediunlur in corpus bominis, patet
οίκειότατόν έστι βοήθημα. Ε Ι γάρ του μεταλαμβάνειν illos fugari affiiclione. Yerum quia quidam mole-
χάριν είσέρχονται είς άνθρωπου σώμα, δηλονότι ·· etiores, ubi conlenderint, quamvis fuerint castigali,
κακουχία φυγαδεύονται. 'Αλλ' επειδή Ινια δεινότερα tamen in castigato corpore peroanent, ideo ad
τυγχάνονταπροσφιλονεικήσαντα,καίτοιτιμωρούμενα, Deum oportet confugere precibus et orationibus,
τψ τιμωρουμένψ προσμένει σώματι, διά τούτο χρή atque omni impura occasioue abstinendo, ut Dei
προσφεύγειν θεψ εύχαίς κα\ δεήσεσιν, άπεχομένους manus in illius sanitalem possit accedere, tanquam
πάσης · ακαθάρτου προφάσεως, δπως ή τού θεού
Τ
puri ac fldelis.
χειρ είς Γασιν αύτοΰ έπιψαΰσαι δυνηθή, ώς αγνού και
πιστεύοντος.
X I . Δείδέκα\ έν ταίς εύχαίς τδ § ε ψ προσπεφευ-
Τ|
X I . Oportet autem in precibus coofileri confu-
γέναι δμολογείν, κα\διαμαρτύρασθαι " τ ή ν τοΰ δαί­ gisse nos ad Deum, alque altesiare dacmonis noa
μονος ούκ άπάθειαν, άλλά βραδύτητα · · πάντα γάρ
Τ
indolentiam , sed larditatem; ccncla enim fideli
τψ πιστεύοντι γίνεται, άπιστοΰντι δέ ουδέν. "Οθεν iiiint, infideli vero nibil. Unde ipsi daeniones, scien-
αύτο\ οί δαίμονες, είδότες ών έπικρατοΰσι τής πίστεως tes eoruio quos obtinent fidei quanliutem, ex pro-
τήν ποσότητα, ανάλογου σαν έπιμετροΰσιν αυτών τήν portione suam metiuntur mansionem. Quocirca ία
έπιμονήν. Διά τοΰτο τοίς άπιστοΰσιν έπιμένουσιν, infidelibus perseverant, in iis autem qui aegre cre-
τοίς δέ δυσπίστοις έμβραδύνουσιν, τοίς οε παντάπασι dunt iinmorantur; cum iis vero, qui penitus credi-
πιστεύσασι και εύ 2 0 4 πράττουσιν ουδέ πρδς (&οπήν derunt et sancte vivunt, nec ad momentum tempO-
ώρας συνείναι δύνανται. Ή γάρ ψυχή τή πρδς βεδνπί- ris possunt consistere. Anima quippe per fidem in
στει ώς είς ύδατος φύσιν τραπείσα τδν δαίμονα ώς σπιν­ Deum quasi in aquae naturam conversa, daeinonem
θήρα πυρδς άποσβέννυσιν. Κάματος ούν έστιν έκάστψ velut scintillam ignis exstinguit. Labor itaque est
έννοηθήναι τήν τοΰ εαυτού δαίμονος φυγήν. 'Ανα-
ΤΙ>
unicuique, ut intelligat d&raonis sui fugam. Siqui-
κιρνάμενοι γάρ ταίςψυχαίς, δπως τις τής αύτοΰ σω­ dem cum animabus conjuncli, quo aliquis salulem
τηρίας άμελήση ενθυμήσεις πρδς ά βούλονται · Τ
euam negligat, cogilationes ad quae volunl in cujus-
ύποβάλλουσιν είς τδν έκαστου νουν. que mentera injiciunt.
•ι XII. "Οθεν πολλο\, ούκείδότες πόθεν ένεργοΰνται, XII. Quare mnlti, neecientes unde inspirenlur,
ταίς τών δαιμόνων κακαίς ύποβαλλομέναις '.έπινοίαις g pravis daemonnm suggestionibus tanquam animaa
ώς τω τής ψυχής αυτών λογισμψ συντίθενται. Διδ suse considerationi consenliunt. Quapropler ad
πρδς τούς σώζειν αυτούς δυναμένους έλθείν οκνηρό­ illos adeundos, qui ipsos servare possint, fiunt se-
τεροι γίνονται, και αυτούς 1 1
ύπ' αυτών τών ένε- gniores; eosque, ab insidiantibus daemonibus capli*
δρευόντων δαιμόνων άναλισκόμενοι άγνοούσιν. Ύπδ ignorant. Ilaque per latentes in eorum ammabua
μέν ούν τών ταίς ψυχαϊς αυτών ένδομυχούντων δαι­ dttmones datur illis intelligi, se non a daemone ve-
μόνων έπιδίδοται αύτοίς ένθυμείσθαι, ώςού δαίμονος xari, sed a corporis niorbo, exeropli gralia vel ab
ένοχλούντος, άλλά σωματικής νόσου, οΤον ή ύλης acri materia, vel a bile, vel a pituita, vel a nimio
δριμείας, ή χολής, ή φλέγματος, ή αίματος άμε- sanguine, vel ab inflammata cerebri membrana, vel
τρίας , ή μήνιγγος φλεγμονής, ή άλλου τινός. Ε Ι δέ
Τ 8
ab alio quopiam. Quod etsi esset, neque ipsum
κα\ τούτο ήν, ούδ' αύτδ άπήλλακται δαίμονος είδος desineret esse daemonis species. Universalis enim ac
είναι. Ή γάρ καθόλου κα\ γεώδης ψυχή , αίτία (23) terrestris anima, propier omnes cibos penetrans, ex
πάντων τών βρωτών διικνουμένη, ύπδ τής πλείονος nimio alimento nimis aasumpta, ipsa quidem uni-
τροφής έπι πλείον προσληφθεΤσα, αυτή μέν ώς σύγ- tur spiritui tanquam affini, hoc est bominis animse;
γενείένοΰται τψ πνεύματι, δ π ε ρ 2 0 5 ^ ^ άνθρωπου
στ ν
quod autem in nulrimento crassum est, cum cor-
ψυχή, τδ δέ τής τροφής ύλώδες τψ σώματι ένωθέν D pore unitum ut grave illi relinquitur venenum. Quo-
ώς δεινδς αύτψ υπολείπεται ίός. Διδ έπι πάντων κα- . circa in omnibus bona est frugalitas.
λδν ή αυτάρκεια.
XIII. Τινές δετών κακούργων δαιμόνων άλλως έν- XIII. Alii vero maliliosorum daemonum insidian-
εδρεύουσιν. Τήν αρχήν ουδέ δτι · είσ\ν έμφαίνοντες,
Τ tur aliter. Nullatcnus enhn manifeslant se,necontra

Y A R L E LECTIONES.
·" τούςΟ. Tum id. οδόντας et τά εκείνου αίδοία. «· δηλον δτι C. Ci τε ante πάσης omisi c. Ο.
7 0

f 1
τω C. * διαμαρτύρεσθαι Ο. »· βραδύτητα C. Tum δέ om. Ο.
7
έκνοηθήνάι C. Deinde τού έν αύτω ρ. τοΰ
u

εαυτού Ο. ' · αμελήσει Ο. »· βούλονται Ο , ul voluit S. βούλεται C. " Ita S. τους absque acccntn cod.
C i , qui κα\τούτους proposuit, τούς 0 . άμετρία Ο. · Pro δτι S legi vult δλως. Tuminserui είσίν c. Ο.
u Τ

Deinde ή delendum putat S.

YARIORUM Ν 0 Τ Λ .
(23) S: ή διά conj. Neander gnott. Sy$t. p. 418. wis$. Theol. 1829) p. 2 8 2 . τώ; aiUe βρωτών adscri-
Vocem %hla explicavit Crednerus in coQimeniatione psi c. 0. DRESSEL.
aua de Essenis et Ebionxis (Winer, Zeiischr. [ur.
251 S. GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 252

UlosadliibealurdiligeiHia,opportiineaiitem occasione Α δπως ή κατ' αυτών σπουδή μή γένηται, εύκαίρως δο

t

ire.amoris aut allcriuscitjuspiam repeuteseu gladk>, δργής προφάσει,έρωτος, ή άλ·λου τινδς, ήτοι · ξίφει, β

seu laqueo, seu praccipitio, seu alio quodam contu- ή βρδχω, ή κρημνφ, ή έτέρω τινι τδ σώμα αιφνι­
meliam inferunt corpori, et in fine punilioni subji- δίως ένυβρίζουσιν, και είς τέλος κολασθησομένας καθ-
ciunt doceplas ab ipsis eorum animas, quibuscum εστώσι τών άνακεκραμένων τάς ήπατημένας
81 8 8

fuore permisti, sicut diximus, abeundo in ignem αύτοίς ψυχάς, ώς Ιφαμεν, είς τδ καθάρσιον χωρή-
cxpiatorium. Alii vero homines aliter hisidia* passi σαντες πυρ. "Αλλοι δέ άλλως ένεδρευδμενοι ού
non accedunl ad nos, decepli malignorum dsemo- προσίασιν ήμίν, ταίς τών κακούργων δαιμδνων έν-
num insptrntionibus , tanquam a diis ipsis ista θυμήσεσιν άπατώμενοι, ώς ύπδ μεν τών θεών αυτών
propter religionem crga cos palianlur, possint vero ταύτα πάσχοντες διά τήν πρδς αυτούς άμέλειαν,
per sacriiicia in graliam cum iis redire, quodque θυσίαις δέ αυτούς διαλλάσσειν δυνάμενοι, κα\ δτι μή
non debeant nobis accedere, sed contra fugere ac χρή αυτούς ήμίν προσιέναι, άλλά τουναντίον φεύγειν
odio prosequi. Sicqne oderunt ac refugiunt eos, και μισείν. Και δμώς μισούσι καλ φεύγουσι τούς 8 8

qui iMorum potius mfscrentur, quique illos ad bene- μάλλον έλεοΰντας κα\ έπ' ευεργεσία αυτούς διώ­
8 8

iicia insequtmtur. κοντας.

X I V . Dura igiinr nos odio babent el fugiunt,
insidiis appclunlur, ignari unde ipsis contingat,
ut conlraria saluti suae sentiant. Neque enim nos,
si nolint ad salutem propendere, cogere eos possu-
mus, quia tantam nunc non habemus in ipsos po-
testatcm, neque ipsi a seipsis pravam daemonis
XIV. Μισούντες ούν κα\ φεύγοντες ημάς ένεδρεύ­
ονται, ούκ είδότες πόθεν αύτοίς τά εναντία τή αυτών
σωτηρία φρονείν γίνεται· ούτε γάρ ημείς αυτούς
μή βουλομένους πρδς σωτηρίαν νεύσαι βιάσασθαι
δυνάμεθα, έπει μή τοσαύτην νύν κατ' αυτών έχομε ν
έξουσίαν, ούτε αύτοι άφ εαυτών τήν κακήν τοΰ δαί­
1

inspirationem possunt intelligere : nesciunt enim μονος ένθύμησιν νοήσαι δύνανται, ού γάρ Γσασινδθεν
unde sibi malorum suggeranlur cogiiationes. Sunt αύτοίς 206 * τών κακών ενθυμήσεις υποβάλλονται^
α

aulem i l l i , quos dxmones qua voluni forma appa- Είσιν δέ (24) ούτοι, ούς οί δαίμονες καθ άς βούλον­ 1

renlcs, terrent. Interdum vero aegrotis remedia
praescribunt. Atque ila ab iis, quos prius decepe-
runt, deorum bonorem reportant. Et quod dse-
mones s i n t , multos Jatet, non lamen nos , qui
ται μορφάς επιφαινόμενοι φοβοΰσιν. "Εσθ' δτε δέ
κα\ τοϊς νοσοΰσι θεραπείας συντάσσουσιν, καί ούτως
τοίς προηπατημένοις θεών δόξαν άποφέρονται. Και
τούς δαίμονας είναι τούς πολλούς λανθάνουσιν, άλλά
88

eorum scimus myslerium, quam ob causam haec ούχ ημάς τούς είδότας αυτών τδ μυστήριον,'τίνος ένεκα
faciant, u t i n somniisse Irausforment adversus illos Q τοιαύτα πράττουσιν, εαυτούς κατ δναρκαθ' ών τήν 1

qui in eorum sunt potestate, et alios quidem έξουσίαν έχουσι μεταμορφούντες,καιούς μέν φοβοΰσιν,
terreant, alios vero moneant oraculis et poscant οίς δέ χρηματίζουσι κα\ θυσίας άπαιτοΰσι κα\ συν-
sacriflcia, ac secuni vesci jubeant, quo illoruni de- εστιάσθαι κελεύουσιν , ίνα αυτών τάς ψυχάς συμ-
glutiant animas. πίνωσιν . 8 β

X V . t Quemadmodum enim tetri serpentes suo
balitu passeres attrahunt, ,'sic et da3iuones eos,
qui mensaft illorum participes sunt, per cibos et
potus cum* mente eorura teniperaii ad suam tra-
hunt volunlatem, Iransformantes sc in somnis
X V . Ώς γάρ οί δεινοί δφεις τοίς αυτών πνεύμασι
τούς στρούθους έπισπώνται, ούτω και αύτοι τούς
μεταλαμβάνοντας τής αυτών τραπέζης, διά γε τών
βρωτών κα\ ποτών άνακραθέντες αυτών τφ ν ώ , είς
τδ ίδιον αυτών έπισπώνται βούλημα, μεταμορφοΰν-
8 7

juxla formas simulacrorunt, ut errorem augeanU τες εαυτούς κατ' δναρ κατά τάς τών ξοάνων ιδέας 8 8

Nam simulacrum ncque animal esl, neque divi- ίνα τήν πλάνην αύξήσωσιν. Τδ γάρ ξόανον ούτε
num habel spiritum; qui vero apparuit dsemon, ζώόν έστιν, ούτε θείον Εχει πνεύμα, δ δέ όφθεις
specie abusue est. Quot similiter bomines per δαίμων τή μορφή άπεχρήσατο. Πόσοι κατ' δναρ 88

somnium ab aliis visi sunt et inter vigilanduin ομοίως άλλοις ώφθησαν, κα\ ύπαρ συναντήσαντες * 8

obvii f a c l i , factaque comparatione cum somni D άλλήλοις πρδς τδ κατ' δναρ άντιβάλλοντες ού συν-
viso, non consonueru.nl ? Adeo u l insomnium boc εφώνησαν; ώστε ούκ έτι207δναρ επιφάνεια έκεϊ- 81

jam non sit apparitio, sed accessio vel daemonis νό έστιν, άλλ' ή δαίμονος έστιν ή ψυχής τά έπι- 8 8

vel animae a
quae ex praesentibus et cupiditate
f γεννήματα τοίς παριοΰσι φόβοις κα\ επιθυμία άπο-
* Congruentius Graeco verterclur : quce inslanti timori vei cupiditati formas altribuit. E D I T . P A T R O L .
V A R L E LEGTIONES.
• ή τε C , ήτε S.
8
καθεστάσιν C , καθιστάσιν S. "ήπατημένους Ο.
8 1
ita S , qui ούτως conj., δμως
8 8

C, 0. ελεώντας C.
8 8
τούς δαίμονας dedi ex coniect., τοΰ δαίμονος C , qui conj. τού οαίμονας, ut esl in 0 ,
8 8

τδ δαίμονες S. συμπ(νωσιν S Ο , συμπίνουσιν G.

88
f δι' αυτών ρ. ίδιον αυτών Ο.
8 T
ε Ιδέας C. Ita G 8 8 8 8

ex conject. in ΠΜ^.,πόσοις i d . in lexiu, u l 0 . Ita in niarfc. C , qui in lexlu ύπερσυναντύσαντες, u l 0 .

8 8

81
έπιφανείη 0 . τ ά melius abesset. S. Deinde παροΰσι G ex coniect., παρία in lcxtu.
88

VARIORUM NOTiE.
(24) Gotelerius in versione vehementer labitur. dhersas imagines apparente$ interdum minas m -
Cauerum Graeca quoque baud sana sunt. Fortasse tendunt, inlerdum sanitates poliiceutur (iv, 19).
vcrba είσΙν δέ mulanda sunt in άλλους δέ cui emen- Gfr. infra c. 14. S. Post ούτοι commate diiuaii,
dationi lidem facil Hecognitionum liber.cujus para- assumpsique ούς ex 0 . O R S S S E L .
pbtasig ha3C csi:Alii$ etiam dcemones in visu per
255
δίδούσης τας Ιδέας . ή γαρ , φόβω τδν νουν πλη­ Α
8 8
γείσα, δι* ονείρων τάς Ιδέας άποκυίσκει* Εί δε
8 8
τά ξόανα οίεσθε ώς έμπνοα υπάρχοντα τά τοιαύτα
ενεργείν δύνασθαι, έπ\ ζυγού έπιστήσαντες αυτά,
ίσου δντος τού κανόνος, τδ άντί^οπον έπΙ της ετέρας
πλάστιγγος θέντες, αξιώσατε αυτά ή δλκότερα γε­
νέσθαι ή κουφότερα, καί ούτως έάν γένηται, έμπνοά
έστιν άλλ' ού γίνεται* εί δέ έσται, ούπω τδ τοιούτο
θεός έστιν. Καί γάρ δακτύλω δαίμονος τούτο γενέσθαι
δύναται. Καί σκώληκες κινούνται, κα\ Θεο\ ού λέγονται.
X V I . "Οτι δέ πρδς τάς προλήψεις ή έκαστου ψυ­
χή Ιδέας · · δαιμόνων απεικονίζει, κα\ ούχ οί λεγόμε­
νοι θεο\ έπιφαίνρνται, σαφές έστιν έκ τού Ίουδαίοις
μή έπι φαίνε σθαι. Άλλ' έρεί τις · Πώς ούν χρημα­
τίζουσι τά μέλλοντα προ σημαίνοντες; κα\ τούτο
ψευδός έστιν. Δεδόσθω δέ άλήθειαν είναι, ούπω τδ Β
τοιούτο Θεός έστιν* ού'γάρ εί τι μαντεύεται, θεός
8 7
έστιν δτι καί πύθωνες μαντεύονται, άλλ' ύφ' ημών
ώς δαίμονες έκριζούμενοι φυγαδεύονται. Άλλ' έρεί
τις* Ένίοις θεραπείας προστάσσουσιν. Ψευδός έστιν*
δεδόσθω δέ ούτως έχειν, ούπω τδ τοιούτο θεός έστιν*
καί γάρ Ιατροί ίώνται πολλούς, κα\ Θεο\ ούκ είσίν.
Άλλά φησιν * Ιατροί ού πάντως ίώνται εκείνους,
Δ ν τήν πρόνοιαν ποιούνται, ούτοι δέ κα\ χρηματί-
σαντες 208 Ιώνται. Άλλ' ίσασιν οί δαίμονες τά δν­
τως πρδς έκαστον πάθος προσοικειωμένα βοηθή­
ματα* διδ ιατροί επιστήμονες ίάσθαι δυνάμενοι, κα\
ταύτα τά ύπδ ανθρώπων ίσθήναι δυνάμενα, άλλά
8 8
χαϊ μαντικά δντα καί είδότα πότε έκαστον έξ αυτο­
μάτου θεραπεύεται, τότε συντάσσουσι τάς θεραπείας, Q
ίνα εαυτούς έπιγράφωσιν.
XVII. ΈπεΙ διά τί μετά πολύν χρόνον χρημα­
1 0 8
τίζουσι τάς ιάσεις; διά τί δέ, εί πάντα δύνανται,
4νεν τού προσφέρειν τ ι τήν ίασιν ού ποιούνται;
1
τίνος δέ ένεκα, τισΐ μέν εύξαμένοις θεραπείας προσ­
τάσσουσιν, ένίοις δέ έσθ* δτε και οίκειοτέροις ούσιν ού
χρηματίζουσιν; ούτως οπόταν έξ αυτομάτου θεραπεία
μέλλη γίνεσθαι, επαγγέλλονται, ίνα εαυτούς έπιγρά-
ψωσιν. "Αλλοι δέ νόσησα ντε ς κα\ εύξάμενοι έξ αυτο­
μάτου ύγιάναντες, ούς έπεκαλέσαντο, έπέγραψαν ,
καί αναθήματα εποίησαν. Οί μέντοι γε μετ' εύχήν
διαφωνήσαντες τάς αποτυχίας άναθείναι ού δύναν­
ται.* Πλήν ε I οί συγγενείς τών τεθνεώτων ή έξ
αυτών τίνες άνεζήτησαν τάς αποτυχίας, πλείονας
8
άν εύρήκειτε* τάς αποτυχίας τών επιτευγμάτων.
"Αλλ' ουδείς προειλημμένος αύτοίς τδν κατ* αυτών
Ιλεγχον έκφάναι θέλει, αίδούμένος ή φοβούμενος*,
άλλά τουναντίον, τά πιστά αυτών ατοπήματα συγ-
κρύβουσιν.
209 X V I U . Πόσοι δέ καί καταψεύδονται χρημα-
8
Legere mallem cum Gotelerio curan, et in Graeco ίαθήναι.
88
είδέας G. · διά C. %
είδέας C. Ita scriptura cod. Oltob. explicanda esse videtur. Accusauvo opua
8 8
esse, jaro vidit S, αλήθεια vuigo. Fort. leg. τις S.
8 7
ίασθήναι C l . LabUur Schweglerus quod ad lcctiooem Colelerii. — Deinde μαντικά δντα κα\ είδότα ad daft-
monas referendura,est, de quibus sa?pe, quasi τά δαιμόνια praecesscnt, m utro genere loquilur auctor bo-
miliarum Supra c! 10, el infra c. 19, 20.S. δύνανται ρ. διά τί Ο. Tum idem πολύν χρόνον χρόνον χρη
ματίζουσι. -τίς Ο. ή addidit D. * συνεζήτησαν G. Post αποτυχίας perperani puuclo niajoiiUisliu.vc
8
tat. \tvuw reslituil D, Tum εύρήκειτε S, Ο, εύρήκητε C. *τήν 0.
CLEMENTINA. — HOMILIA IX. 254
formas seu ideas exprimit *. Hfa enhn timore
mentem perculsa per quietem idcas parit. Si au-
tem existimatis statuas, utpote vivas ei spirantcs,
ista posse efficere, in aequilibri statera imponile
eas et in allera lance par pondus collocaie, tune-
que rogale illas ut aut graviores fiantauttevio-
res, atque si ita cvenerit, vivunt: sed non cvc-
niet: quod elsi ficret, nondum hujusmodi res
esset numen. Etenim daeraonis digitc/jd effici po-
test. Etvermes movcnlur, nec tamen dicuntur d i i .
X V I . Quod autem ex anticipatione anima unius-
cujusque ideas daemonum effingai, non vero qui
dicuntur dii appareant, clarum cst ex co quod
a Judaeis non cernuntur. Sed objiciet a)iquis:
Quo modo igitur responsa dant, fulura pranunlian-
96
les ? Et hoc falsum est; sed veruin esse con-
cedatur, nondum id deus est. Non enim, si quid
vaticinatur/deus est. Nam etPythones praesagiunt,
verum a nobis, ut dsemones, eradicali fugantur.
At dicet quispiam : Nonnullis remedia tribuunt.
Falsum c s t ; sed ila babere concedatur, non-
duro id est deus. Etenim roedici inultos curant,
nec dii sunl. S e d , inquit, medici uon omncs
illos sanant, quorum curam suscipiunt, bi vero et
per oracula sanant. At sciunt daemones, q u » vere
9 8
ad uuumquemque morbum apta sunl remedia.
Quare cum sint periti roedici, mederi valenies,
idque morbis, qui ab homioibus possuni cognosci*,
cumque vates sinl, scianlque quando quisque mor-
bus ex se ipso curetur, iia dant remedia , ut sibi
evenlum attribuanU
XVII. Alioquin cur post multum lemporis pro-
mitlunl curationes ? Cur vero si cuncta possunt,
absque rei alicujus admolione IIOQ reddunl sani-
latem ? Quam etiam ob causam nonnullis quidem
precautibus remedia imperanl, quibusdam vero,
interdumque roagis familiaribus, non danl respon-
sa ? Scilicet quando sanitas ultro recuperanda est,
polliceotur, ut sibi sanalionem vindicenl. Alii vero
aegroli, post preces casu recepta saniiate, iis quos
iuvocaveraDt adscripserunt el donaria appende-
runt. Qui autem post votum decepti exspirarunl,
1
infurluuia non possunt dedicare. Quod si morluo-
rum aflines vel eorum aliqui, quotiesvoti sui com-
8
D poles facti nonfuerinl, indagarent, plurainveniretis
adversa quam prospera. Sed nullus iis praeoccu-
patus eorura redargulionem vult e l o q u i , reveritus
aut metuens, imo contra, explorata illorum criniina
occnltaut.
XVIII. Quara muhi vero et oracula ementiunlur
EDIT. PATROL.
VARLE LECTIONES.
8 8
προσωκειώμενα 0.
τά delel S. Tum ίαθήναι G ,
8 8 99
1 8 8
 855 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBJA. 25G
curationesquc ex iisdcm factas, quas juramentis Α τισμούς καί θεραπείας έξ αυτών άποτελεσθείσας f

quoque coniirmant? Quot autem mercede ipsos se κα\ ταύτας βεβαιούνται μετά δρκων; πόσοι δέ έπ*ι
Iradiderunt, qui cominentis quibusdam uonnulla μισθψ εαυτούς έξέδωκαν, δι' ένίων έπινοιών πάσχειν
sponte passi atque ita pradicantet , cum e morbo τινά άναδεξάμενοι, κσΛ ούτως κηρύξαντες, αυτών τδ
per reniedium convaluerint, oraculo promissara πάθος αντιπάθεια άποκατασταθέντες, κεχρηματίσθαι
fuisse sanilatem asserunt, ut slolidum cultum sta- • τήν θεραπεία ν λέγουσιν, ίνα τδ άναίσθητον έπι-
bilianl? Quam mulia porro ex illis principio per γράψωσι σέβασμα; πόσα δέ αυτών έχ καταρχης μα­
roagicam artem peracla sunt, ut per somnia et γική τέχνη έτελέσθη, Γνα δνειροπολή κα\ χρήμα*
oracula prxdicereiUtir? attamen longo lempore τ ί ζ η ; καί δμως μακρφ χρόνψ καί ταύτα διεφώνη-
baec quoque fraus dcsiil. Quot aulem jam ista ilr~ σεν. Πόσοι δέ νύν * τά τοιαύτα κρατύνειν θέλοντες
mare cupientes prsestigiis uiuntnr? Caetcrum si γοητεύουσιν; Πλήν ούχ εί τι μαντικόν έστιν ή θε-
Τ

qoid vaticinalur vel curat, noo id slatim deus est. ραπευτικδν, τούτο θεός έστιν.
X I X . Nam Deus omnia potest. Is enim est bonus XIX. Ό γάρ Θεδς πάντα δύναται. Εκείνος γάρ
ac justus, nunc in cunctos patiens, ut qui volue- έστιν άγαθδς κα\ δίκαιος, νυν πάσι μακροθυμών, ίνα
rint, poenitentia de malis a se comraissis acla et οί βουλόμενοι έφ'οΓς έπραξαν κακοίς μεταμεληθέντες
vila pie transacta, eo die quo universa judicabuntur Β κα\ καλώς · πολιτευσάμενοι, έν ήμερα ή τά πάντα
pro merito percipiant. Quapropter nunc incipite, κρίνεται τών · κατ' άξίαν άπόλαύσωσιν. Διδ νυν άρ-
propter bonam cogniiionem, persuasi a Deo, resi-
r
ξασθε, άγαθης γνώσεως αίτία θεψ πειθόμενοι, άντι-
stere vestris pravis cupidilatibus et cogilationibus, λέγειν υμών ταίς κακαίς έπιθυμίαις καΥ έννοίαις, ίνα
quo possitis primam, qua* humano generi Iradila δυνηθήτε άνακαλέσασθαι τήν πρώτην τή άνθρωπό-
fuit, salutarem observantiara revocare. Sic enim τητι παραδοθείσαν σωτήριον θρήσκε ίαν. Ούτω
1 §

vobis continuo orieotur bona, quibus acceptis ab γάρ ύμίν έξαυτής άνατελεί τά αγαθά, & τινα λα-
1 1

experieniia malorura deinceps cessabilis. Sed ei βόντες πείραν τών κακών τού λοιπού καταλείψετε.
qui dedit agite gralias, ciim pacis rege perpeiuo Άλλά τφ δεδωκότι 210 εύχαρισεήσατε, μετά τοΰ
ineffabilium bonorum regnum babituri. In prae- τής εΙρήνης βασιλέως είσαε\ τών άπο^ήτων βασι­
senti vero, perenni flumine vel fonte aut etiam λεύοντες " αγαθών. Έν δέ τφ παρόντι, άεννάφ "
mari loti in ter beata invocatione non solum lati- ποταμφ ή πηγή έπεί γε κάν θαλασσή άπολουσάμενοι
tantes in vobis spiritus poteritis expellere, sed ipsi έπ\ τή τρισμακαρία έπονομασία ού μόνον τά ένδο-
non aroplius dcliuquendo et Dco indubitaie creden- μυχούντα ύμίν πνεύματα άπελάσαι δυνήσεσθε, άλλ*
les aliorum malos spiritus ac truculentos daemones Q αύτο\ μηκέτι άμαρτάνοντες κα\ Θεώ άνενδοιάστως
gravesque morbos abigetis. Et interdum ubi solura πιστεύοντες τά άλλων κακά πνεύματα κα\ δαιμόνια
inspexeritis v o s , fugient. Agnoscuut enim eos qui χαλεπά σύν τοϊς δεινοίς πάθεσιν απελάσετε. Ενίοτε
se tradiderint Deo. Quare honoranles eos ac veriti δέ μόνον ένιδόντων υμών φεύξονται. Ίσασι γάρ
1 8

Aigiiint, sicut beri vidistis, quo modo cum egodis- τούς άποδεδωκότας εαυτούς τφ Θεψ. Διδ τιμώντες
tulissem post allocutionem orare pro iis qui mor- αυτούς πεφοβημένοι φεύγουσιν, ώσπερ εχθές ' · έω-
bis afflictabantur, daemones propter honorem reli- ράκατε, πώς έμού αναθεμένου μετά τήν προσομιλίαν
gionis exclamarunt et ne parvo quidem tempore εύξασθαι υπέρ τών πασχόντων αυτά τά πάθη, τή
potuerunl sustinere. πρδς τήν θρησκείαν τιμή άνέκραγεν, βραχείαν ώραν
στέξαι μή δυνηθέντα.
X X . Nolite ergo arbitrari, nos alterius esse n a - X X . Μή ούν νομίσητε δτι ημείς άλλης φύσεως
turae, ideoque dcemonas non limere. Unius enim δντες κατά τούτο δαίμονας ού φοβούμεθα. Τής γάρ
cjusdemque vobiscum sumus n a t u r a , a l non reli- αυτής ύμίν έσμεν φύσεως, άλλ'ού θρησκείας. Διδ
gionis. Quare vobis non multum, sed omnino me- υμών ού πολύ, άλλά τδ πάν κρείττονες δντες καί
Hores vos quoque fieri similes non invidemus, imo υμάς " τοιούτους γενέσθαι ού φθονοΰμεν, άλλά τού-
contra consilium damus, gnari quod bi orones eos D ναντίον συμβουλεύομεν, είδότες δτι τους Θεφ προσ-
qtii Deo conjuncti sunt, ignotum mirumque in mo οικεχωθέντας ταύτα πάντα άγνώστως προτιμά Χ«\
dum bonorant ac meluunt. φοβείται.
X X I . Sicut enim Cansaris tribuno subjecti milites X X I . "Ονπερ γάρ τρόπον Ιζαίσαρος χιλιάρχω οί
propter eum, qui potestatem dedit, e i qui potesta- υποκείμενοι στρατιώται διά τήν τού δεδωκότος έ ξ ο υ ­
tem accepit, honorem deferunl, i n tantum, ut qui σίαν τδν είληφότα οίδασι τιμάν, τοσούτον 211
praepositi sunt dicaut buic, vcni, et venial, e l al- ώστ' άν τούς έφεστώτας λέγειν τούτφ, έλθέ, κα\ έρ­
leri, vade, el vadat » : sic et qui se Dco tradiderit χεται , κα\ άλλφ, π τ Λ ε ύ ο υ , και πορεύεται * ούτως
Ι Τ 1β

• Mattb. VIII, 9.
VARLfc LECTIONES.
• Ila 0 c. S. κεχρηματείσθαι C. · νΰν transcripsi ex 0 . f
ούκ εί τι 0 c. D, ουχί τι C. • καλώς, qncxl
exb. cod. Reg. 804, deest in ulroqtic Hom. codice. Μεταμεληθέντες κα\ κατά τδ αρέσκον αύτω θιώσαντες
liabei Epil. c. 66. · τών adjungiint cod. Rcg. 804 el Epfl. c. 66. παραδοθείσαν έντολήν co<i. Reg. 804.
1 0

11
έξ αυτής 0. Dein πείραν D, πείρα C, D. Ita 0 el C ex conject., βασιλευούντες id. in lextu, απολαύοντες
t%

Epit. 1. c. άενάιρ C.
1 1
Forlasso log. έπο^των sola prmentia propelluntnr verlunt Hecognit. iv, 52. S.
u

" χθες 0 . Tum fortassc lcg. έπ-.θεμένου, S. υμάς S, Ο, ύμ:ίς C.

u
ΙρχεσΟαι 0 . »· τ.ορεύεσθαι Ο .
1 7
257 CLEMENTINA. — H O M l L l A IX. 25$
κα\ δ θεψ έαυτδν άποβούς, πιστδς ών,δαίμοσί τε Α eslque fldelis, daemonibns ac morbis duntaiat l o -
καΐ πάθεσι μόνον λέγων ακούεται, κα\ ύποχωροΰσι quens auditur, et recedunt daemones, qui multo
δαίμονες, πολύ Ισχυρότεροι δντες τών κελευόντων. forliores sunt jubentibus. Ineffabili qoippe vi Deut
Άφρά'στψ γάρ δυνάμει τδν έκαστου νουν δ θεδς mentem singulorum subdit cni vull. Nam quemad-
υποτάσσει φ βούλεται. Ής γάρ τδν Καίσαρα πεφό- modum Cae&arem, qui homo est, mttuant duces
βηνται δντα άνθρωπον πολλοΊ ηγεμόνες μετά πασών plurimi cum omnibus casiris et urbibus, singolo-
τών παρεμβολών κα\ πόλεων, τής έκαστου καρδίας · rum corde imaginem Domini cunctorum venerari
1

τών δλων είκόνα προτιμάν σπευδούσης· θεού γάρ properante : Dei slquidem volaniate omnia limore
βουλή τά πάντα δεδουλωμένα φόβω τήν αίτίαν ούκ in servitutem redacla causam nesciunl: ita et eura
οΤδεν ούτω κα\ τδν θεώ προσφεύγοντα κα\ τήν δι- qui ad Deum confugit, et fldem jusiam, velut illius
καίαν πίστιν ώσπερ είκόνα αύτοΰ έν τή αύτοΰ βα­ iraaginera, in corde portat, cuncti morborum a u -
στάζοντα καρδία πάντα τά παθοποιά πνεύματα τιμά clores spiritus honorant et fugiunt, nalurali quadam
κα\ φεύγει, φυσική τιν\ δδφ πεφοβημένα. ratione perterrili.
X X I I . 'Αλλ'δμως κάν πάντες δαίμονες μετά X X I I . Aitamen licet cuncli dsemooes curo omni-
8 8

πάντων τών παθών υμάς φεύγωσιν, ούκ έστιν έν bus morbis vos fugiant, in eo solo non est gauden-
τούτφ μόνψ χαίρειν, άλλ' έν τψ δι' εύαρεστίαν τά
1 1
t €° qwod propter beneplacitum nomiaa
Β d u i n i n

ονόματα υμών έν ούρανφ ώς άε\ ζώντων άναγρα- vestra in coelo, tanquam semper vivenliam, descrU
φήναι. Ούτω κα\ τδ θείον άγιον Πνεύμα χαίρει, δτι pta sunt. Sic eiiam sancius Dci Spiritue gaudet,
τδν θάνατον νενίκηκεν άνθρωπος· τδ γάρ δαίμονας quod bomo mortem viccrit; nam quod daemones
8 8

φυγαδεύειν είς τήν άλλου ίασιν γίνεται. Ταύτα δέ figantur, in alterins sanitalem fit. H « c vero dici-
λέγομεν, ούχ ώς αρνούμενοι τδ μή δείν άλλοις βοη- mus, non quasi negemus aliis esse succanrendum,
θείν, άλλ' δτι μή χρή έπ\ τούτψ τυφωθέντας εαυτών sed quia non oportet, ut eam ob rem elati negbga-
άμελείν. Έσθ' δτε δέ τινας άνομους άνδρας 212 8 8 mus nos. Conlingil autem aliqaando, ut d&mones
δαίμονες φεύγουσι δι' δνομα τίμιον κα\ ένεδρεύονται viros quosdam impios fugiant propter venerandum
δ τε άπελάσας κα\ δ ίστορήσας. Ό μέν άπελάσας, ώς Bomen, tuncque insidiis appetuntur el qui expellit
διά δικαιοσύνην προτιμηθείς, ούκ είδως τού δαίμονος et qui cernit: qui expellit, quasi propter juslitiam
τδ κακούργον άμα τε γάρ τδ δνομα τετίμηκεν, καί fuerit honoratos, nesciens daemonis malitiam; s i -
τήφυγή τδν άσεβη είς οίησιν δικαιοσύνης περιβαλών mul enim ac nomen bonore prosecutus est, et fuga
τού μή μετανοείν ήπάτησεν. 'Ο δέ ίστορήσας, ώς sna impium i n opinionem justitiae injecit, atquc e

εύσεβεί συγχρησάμενος τψ άπελάσαντι, πρδς τήν poeritentiam non agendam fraude induxii
c
5 t a a d

όμοίαν πολιτείαν σπεύσας άπόλλυται. Ενίοτε δέ κα\ Qui vero cernit, dum commercium babel cum ex-
τούς μή θεψ προσκειμένους δρκους φεύγειν υποκρί­ pellente tanquam cum bomiue pio, ad similem ? i -
νονται, ίνα άπατήσαντες αυτούς, δτε θέλουσιν, άνέ- vendi rationem festinans perit. Interdum vero et
λωσιν . u eos, qui ad Deum non refernnt adjurationes, f u -
gere simulant, ut deccptos, cum velint, interi-
mant.
XXIII. Κα\ τούτο ούν υμάς είδέναι βουλόμεθα, δτι XXIII. E l boc igitur vos scire volumus, quod
έάν μή τις έαυτδν εκών δαίμοσι δοΰλον έκδψ, ώς nisi quis sponte se ipsum daemonibus servum tra-
8 8

τάχιον είπον, δ δαίμων τήν κατ' αύτοΰ έξουσίαν ούκ dat, quemadmoduoi dixi modo, doemon non habet
έχει. "Ενα ούν θεδν σέβειν έλόμενοι κα\ τραπέζης poicstatem in eum. Iiaqtie unius Dei cultum am-
δαιμόνων άποσχόμενοι κα\ σωφροσύνην μετά φιλαν­ plexi, d«monum roensa abstinenles, lemperantiam
θρωπίας κα\ δικαιοσύνης άναδεξάμενοι κα\ τρισμα- cum bumanitaie ac juslitia conseciali ei ter beata
καρία έπονομασία είς άφεσιν αμαρτιών βαπτισάμε- invocatione in remissionem pcccatorum baplizati,
νοι, τώ δσον δύνασθε έπ\ τδ τέλειον τής άγνείας
8 8
pro viribus ad poritalis peifeclionem vos tradendo,
εαυτούς έπιδιδόναι , δύνασθε κολάσεως άϊδίου 0υ- ^ poleslis ab xterna eripi damnalione, el bonorum
8 T

σθέντες αίωνίων αγαθών κληρονόμοι καταστηναι. *--· ha?redcs.

aeternorum constitui * Quae postquam d i - J Λ J :

Ταύτα είπών τοίς ύπδ παθών όχλουμένοις προσιέναι xisset, eos qui aegritudinibus vexabanlur jussil ac-
έκίλευσεν, κα\ ούτως πολλοί πείρα τών εχθές θε- cedere, et ita niulli propter eos, quos heslerno die
Μ

ραπευθέντων συνεληλυθότες προσήεσαν *·, 'Ο δέ τάς curatos viderant, congregati accesscrunt. Ille vero
χείρας αύτοίς έπιθείς κα\ εύξάμενος έξαυτής ίασά- imposilis soper eos manibus et precatus confeslim
μενος, έντειλάμενος 213 αύτοίς κα\ τοίς άλλοις sanavit, praecepilque cum i i s , tum aliis, u l majori
όρθρίτερον συνεδρεύειν, αύτδς λουσάμενος κα\
8 8
manc convemrenl: atque lolus, ciboque sumpto,
τοοφής μεταλάβων, ύπνωσε ν. somno se tradidit.

Υ Α Β Ι Λ LECTIONES.
1 8
Post καρδίου C inserendum polat τού vel θεού. Cfr. e. a. bom. x i , 2 i . Forlasse τών δλων mulandum
in τδν θεού S. Ila Ο c. marg. C i , in cujus texlu καί. " μ ό ν ο ν Ο .
8 8
Ila locum corrupium atque man- 8 1

cuin sanavi c. Ο. Ap. C cst ούτω τδ θείον άγιον.Ita conject. θεού άγιον vel θεού ονόματα non opus est.
" δ έ subnotalur in Ο , ad cuj. oram διά. θελήσωσιν άνελώσιν C. εκών addidi c. 0,subinde έκδώ S ,
u 18

έκδαη C, 0 . Ita S τό C, Ο .
88
έπιδιδόντες 0 .
t χθες Ο. 8 T
Ila 0 c S , προσίεσαν C.
8 8
όρθριώτε-8 8 1 8

pov Cl el S , qui hic et infra mavull δρθριαίτερον.

 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 260
HOMILIA Χ . Α ΌΜΙΑΙΑ t »·.
I. Tertio itaque apud Tripoliro die maturius e I. Τή μεν ουν έν [Τριπόλει τρίτη ήμερα δρδρίτε-
eomno suscitatus Petrus ingredilur in hortum, ubi ρον " έξ ύπνου εγερθείς ό Πέτρος είς τδν κήπον
ingens erat aquae receplaculura, in quod continue είσήει " , ένθα ήν ύδροχοεϊον μέγα, είς δ διηνε^ώς
plurima fluebat unda. Ibi lotus sicque postea pre- πλούσιον έ^εεν ύδωρ. Έκεϊ λουσάμενος, ειθ' ούτως
caius consedit : nos vero circumscdentes ac in εύξάμενος έκαθέσθη, ή μας δέ περικαθεζομένους κα\
eum resptcienles, quasi qui aliquid desideraremus είς αύτδν ατενίζοντας ώσπερ άκοΰσάί τι βουλομίνους
audire, aniraadvertens dixit : συνείς, *φη·
II. Multa mihi videtur esse difierentia inter igna- II. Πολλή μοι δοκέ! είναι διαφορά τών άγνοούντων
ros et errantes. Q«i eBira *ignorat, videtur mihl πρδς τούς πεπλανημένους. Ό γάρ άγνοών έοικέναι
similis esse homini ad praeclaram civitatem pergere μοι δοκεί άνδρ\ έπ* εύθηνουμένην πόλιν μή δρμάν **
nolenli, inscitia bonorum ibi positoram ; qni vero βουληθέντι, διά τδ άγνοειν τά εκεί καλά, δ δέ πβ»
crrat, homini scienli quidem civitatis bona, scd πλανημένος μαθδντι μέντα κατά τήν πάλιν αγαθά,
qui in itinore snsceplo semitam mulaverit ideoque έν δέ τψ όρμ$ν κατά τήν δδδν τρίβον παράλλάξαντι
aberrariu Ad eum igitur modum puto magnam κα\ διά τούτο πλανωμε^>. Ούτως ούν μοι δοκεί πολ-
esse differentiam inler idolorum cultores et cos qui & λήν διαφοράν είναι τών είδωλα σεβδντων πρδς τούς
in vera religione peccant. Nam idolorum cullores έν θεοσέβεια άλωμένους. Οί τε γάρ είδωλα σέβοντες
vitara aeternaui nesciunt, quam ideo nec appetunt: άγνοούσι τήν αίώνιον ζωήν, ού εί/εκεν ουδέ ορέγονται
quod enim ignorant, non possunt diligere. Qui αυτής* δ γάρ μή ίσασιν, αγαπάν ού δύνανται. Οί δέ
autera unura Deum colere sibi proposuerunt, et τδν 214 * θεδν ^βειν έλδμενοι κα\ αίώνιον ζωήν
ν α

aeiernam vitam bonis daiam edocti sunt, si quid τοίς άγαθοίς δεδομένην μεμαθηκδτες, έάν τι παρά τά
coutra voluntatem Dei aut crediderint aut fecerint, δοκοΰντα τψ θεψ ή πιστεύσωσιν ή ποιήσωσιν, έοίκασι
assimilantur iis qui ex supplicii civitate eruperunt, τοίς τήν " μέν πόλιν τής τιμωρίας έκβεβηκόσιν, έλθείν
ulvenirent ad.urbem felioitalis, alque iiinere a δέ είς τήν εύθηνουμένην ·· [έπιθυμούσιν], κα\ έν τή
recta via aberrarunt. δδψ τής ευθείας πλανηθείσιν.
III. Haec cum nobis edisscreret, ingressus est is III. Ταύτα αύτοΰ διαλεγομένου ήμίν είσήει τις τών
qui ad bujusmodi referenda destinatus erat ex ημετέρων δ έπι τψ απαγγέλλει ν αύτψ τά τοιαύτα
lostris, ul nuntiarcl illi : magna hominum multi- καθεστηκώς λέγων* πολλο\δχλοι, κύριε μου Πέτρε,
7,

uido, doraipe mi Pelre, pro foribus stat. Ejus ergo πρδ τών θυρών έστήκασιν. Έπιτρέψαντος ούν αύτοΰ
permissu imravit magna bominum frequenlia. Ille g πολύς έπεισήλθεν δχλος. Ό δέ έγερθε\ς καί τή εχθές
vero eurgens el in basi hesterna positus, cum reli- ~'
βάσει " τής
έπιστάς, τψ ~ θεοσέβειας
**
m
' έθει προσαγορεύ-
gionis ritu salutasset, d i x i t : Dci, creaioris coeli et σας, έφη· θεού τού τδν ούρανδν κτίσαντος κα\ τήν
terrse omniuraque iis contentorum (ul verus nos γήν κα\ πάντα τά έν αύτοίς πεποιηκότος, ώς ό αλη­
docuit prophela) ad imaginem et ad siooililudinem θής ήμίν εϊρηκε" προφήτης, δ άνθρωπος κατ* είκόνα
bomo factus, constitutus est ut imperaret ac domi- κα\ καθ* δμοίωσιν γεγονώς άρχειν τε κα\ κυριεύειν
naretur, dico autem io ca quae sunt in aere, terra κατεστάθη, λέγω δέ τών έν αέρι κα\ γή κα\ ύδασιν,
et aquis, quemadmodum ex ipsa re cernere esU ώς *· έξ αύτοΰ τοΰ πράγματος έστι συνιδεϊν, δτι τή
Nam indusuia sua quae in aere versamur dejicit, έαυτοΰ συνέσει τά μέν έν αέρι φέρει κάτω, τά έν
quae in profundo degunt extolbt, quae terram inco- βυθψ ανάγει άνω, τά έν γή άγρεύει, καί τοί γε κατ*
lunt venalur, quamvis robore multum eo praestan- άλκήν αύτοΰ πολλψ μείζονα δντα, λέγω δέ ελέφαν­
tiora, elepbantos inquam et leones ac bis siirfilia. τας κα\ λέοντας κα\ τά τούτοις παραπλήσια . Μ

IV. Quandiu ergo justus exslitit, omnibus malis IV. "Οτε μέν τοι δίκαιος έτύγχανεν, κα\ πάντων
superior fuii, ac velut in corpore immortali expe- παθημάτων ανώτατος 215 ί > $ άθανάτψ σώματι
ν ω

rimentum doloris capere non polerat. Ubi aulem τοΰ άλγείν πείραν λαβείν μή δυνάμενος, δτε δέ ήμαρ-
peccavit, sicut die bcsterno et illum pra3cedenle D τεν, ώς εχθές M
κα\ τή πρδ αυτής έδείξαμεν, ώς
ostendimus, tanquam factus servus peccali cunctis δούλος γεγονώς τής αμαρτίας πάσιν υπέπεσε τοις
perpessionibus subjacuit et omnibus bonis justo παθήμασιν, πάντων καλών δικαία κρίσει στερηθείς.
judicio privatus est. Haud enim aequum fuisset, ut Ού γάρ εύλογον ήν, τοΰ δεδωκότος έγκαταλειφθέντος
reliclo datore dala apud ingratos manerent. Unde τά δοθέντα παραμένειν τοίς άγνώμοσιν. "Οθεν έξ
per exsuperantem miscricordiaro, quo una cum ύπερβαλλούσης αύτοΰ εύσπλαγχνίας πρδς τδ άπολα-
prioribus futura quoque aelerna percipercmus bona, βείν " ημάς άμα τοίς πρώτοις καί τά έσόμενα αιώνια

V A R L E LEGTIONBS.
"δεκάτη Ο. "δρθριώτερον Cl el S. "είσήει S , Ο , είσίει C. Tumύδροχοεϊον S , ύδροχόΐον C , 0 . ·*δρΑ
ό in lextu, quod in marg. ead. man. correxit in όρμ$ν. Subinde βουληθέντι ex conjecl. Ci , cuj. texlut
βούλεσθαι, ut Ο. " τ ή ν om. 0. Tum idem έκβεβηκόσιν, ut conj. G , in cui. textu έκβεβοηκόσι. Subinde
lnserui δέ c. 0 . " εύθυνουμένην 0, cuj. lacunae subsequenli inscripsi [έπιθυμούσιν]. Deinde τής ευθείας
id. c. D , τήν ευθείαν G. * των ημετέρων έπ\ τω άπαγγελεϊν αύτψ, δ τά τοιαύτα καθεστηκώς λέγειν C.
7

"^θές Ο. a i
ώς αληθής είρηκεν ήμϊν C. *· Vbb. ύδασιν ώς bis exaraia sunt in 0 . *Mta 0 c. Cl , τών
τούτοις παραπλήσιων C. **χθές Ο. π ρ δ ς τδ άπολαύειν G ex conject., πρδς τψ άπολαύειν i d . in lextu-
Μ
261 CLEMENTINA. -- HOMILIA Χ . m
Αγαθά, τδν αύτοΰ έπεμψε προφήτην. Ο δε προφήτης Α suum misit propbetam. Qui propbeta nobis prjece-
πρ$ς υμάς λέγειν ήμίν ** & δεί φρονείν κα\ ποιείν pit, ut diceremus vobis quae senlire et facere de-
ένετείλατο. Έλεσθε ούν, δ έπ\ τή υμετέρα κείται bcatis. Eligite ergo et capessite. Id in vestra situm
εξουσία. Ά μέν ούν δεί φρονείν, έστ\ ταύτα* τδν est potestate. Equidem quae sentire debetis, ista
πάντα πεποιηκότα σέβειν θεδν δν άν άπολάβητε τψ sunt : omniiini auctorem Deum venerari, quem si
νψ, άπ' Μ
αύτοΰ άπολήψεσθε άμα τοίς πρώτοις mente rcccpcritis, ab ipso cum prioribus commo»
καλοίς κα\ τά έσόμενα αΙώνια αγαθά. dis futura quoque perpefua bona consequemini.
V. Πείσαι ούν εαυτούς πρδς τά συμφέροντα δυνή V . Vosmet igitnr ad ulilia poterititf persuadere,
σεσθε, έάνπερ τψ έμφωλεύοντι έν τή υμετέρα καρδία si ad htitanlem in vestro corde borridum serpen-
δεινψ δφει ώσπερ έπφδοντες λέγητε* Κύριοτ tbr tem velut incanlaiiles dixeritis : Dominum Deum
θεδν φο6ηθήσ^ *al αύτφ μόνφ Λατρεύσεις Έ κ revereberit, et illi *oii tervies . Ex lola ergo a

παντδς ούν λογισμού συμφέρει τδ αύτδν μόνον φοβεϊ- mer>te convenit eum solum vereri, non u l iniquum,
σθαι, ούχ ώς άδιχον, άλλ' ώς δίκαιον. Κα\ γάρ άδιχον 8cd ut jiislum. Etenim iniquum quis veretur, ne
τις φοβείται, μή αδίκως άναιρεθή, κα\ τδν δίκαιον, htique de medio lollatur, juslam vero, ne in pec*
μή αμαρτία φωραθε\ς τιμωρηθή. Δύνασθε ούν έν
Μ
cato deprehensus poenas del. Potestie ilaque per
τψ πρδς αύτδν φόβψ πολλών τών επιβλαβών απαλ­ Β limorem erga illum effugere multos noxios metus»
Μ

λαγή να* φόβων. Ένα γάρ τδν πάντων κύριον κα\ ποιη- ' Unum enim cunctorum dominum et Creatorem nitt
τήν έάν μή φοβήσθε **, πάντων τών κακών δούλοι έπΙ timeatis, omnium malorum servi roagno vestro
τή 216 εαυτών βλάβη έσεσθε, λέγω δέ δαιμόνων κα\ iiicommodo eritis, daemonum inquam et morborum
παθημάτων κα\ παντδς οϊω · δή τινι τρόπψ βλάπτειν
4
omnisque rei quae aliquo raodo potest nocere.
δυναμένου.
VI. θαρσήσαντες ούν προσιτέ •· τψ θεψ, οί τήν VI. Cum flducia crgo ad Deum accedite, qui prin-
αρχήν επί τψ πάντων άρχειν κα\ κυριεύειν γεγενη- cipio ad cunclis imperandum et dominandum facti
μένοι, οί τίνες έχετε αυτού έν μέν τψ σώματι τήν eslis. Qui ipsius ferlis in corpore imaginem, pariler
είκόνα, ομοίως τε έχετε έν τψ νψ τής γνώμης τήν feraiis in mente eentenliae simililudinem. Quoniam
ομοιότητα. Έπει ούν άλογους ζώοις έοικότα πρά- β ι igitur facientes similia cum brutis animantibus ex
ξαντες έκτης ψυχής [υμών] τήν άνθρωπου ψυχήν
Μ anima vestra humanam aniroam perdidislis, inslar
απωλέσατε, ώσπερ χοίροι γενόμενοι δαιμόνων αιτή­ porcorum effecti daemonum facti fuislis pelitio.
ματα έγένεσθε. Έάν ούν τού θεού νόμον άναδέξησθε " , Itaque si Dei legem receperitis, fietie boraines.
άνθρωποι γίνεσθε. Ού γάρ οίον άλόγοις έστιν είπείν ^ Neque enim brutis animantibus dici potest: Non
Ού φονεύσεις, ού μοιχεύσεις, ού χΛέψεις, κα\ τά occides, non adulterabis, non furaberis \ et sc-
έξης. Διδ μή φθονήσητε έαυτοϊς είς τήν πρώτην quenlia. Quare ne vobis invidealis, ut ad primain
ανακαλούμενοι είσελθείν εύγένειαν · \ Δυνατδν γάρ revocati introealis nobilitatem.Fieri enim id potest,
έστιν, έάν τψ θεψ ((25) διά τών αγαθών πράξεων si Deo per bona opera sixmlee efficiamini. E i pcr
έξομοιωθητε . Κα\ διά τήν ομοιότητα υίοΐ εκείνου
Μ
similiiudioein filii ejus esse reputati, in dominiuia
είναι λογισθέντες πάντων δεσπόται άποκαταστήναι cunctorum restitui poierilia.
δυνήσεσθε.
VII. Άρξασθε ουν άποδύεσθαι τών κενών είδώλων VII. Incipite ergo deponere vanorum idolorum
τοσς επιβλαβείς φόβους, δπως τήν άδικον φύγητε noxios metus, ut iniquam effogiatis servitutem.
δούλείαν. Δεσπόται γάρ γεγόνασιν υμών εκείνοι, οί Domini nainque vestri facti snnt i l l i , qui et ad ser*
καί είς δούλους ύμίν άχρηστοι τυγχάνουσιν. Αέγω δέ vilium vobis fuissenl inutiles. Loquor autem de
περ\ ύλης τών άψυχων αγαλμάτων τών μηδέ πρδς materia inanimorum simulacrorum, qira? ne ad
τδ δουλεύειν ύμίν χρησιμευόντων. Ούτε γάρ ακούει, serviendum quidem vobis usui esse possuut. Nam
ούτε βλέπει, ούτε αίσθάνεται, άλλ' ουδέ μήν •· κινηθήνάι neque audiunt, neque vident, neque sentiunt, setl
217 δύναται. Εί γάρ βούλεταίτις υμών ούτως όρ$ν D nec possunt roovcri. An enim vellet aliquis vestrum
ώς δρά, κα\ άκούειν ώς ακούει, καί αίσθάνεσθαι καί sic videre ut vident, et audire. ut audiunt, et sen-
κινείσθαι; άλλ' άπείη τοιαύτη λοιδορία λοιδορείν πάνθ' tire, et moveri? Sed absit hac contumelia afficere
1

• Mattb. ιν, 10. ->Exod. xx, 1 3 ; Malth. xix, 18.

V A R L E LECTIONES.
u
o δέ προφήτης ημάς πρδς ύ ^ ς λέγειν ύμίν 0 . I l a D , ύπ' C, 0 .
M w
Fort. addendum έφ' post μή S*
·* έπιλαβών Ο in lexiu, επιβλαβών in raarg. Ila S , φοβεϊσθε C, Ο. *·φ C. "" I' l a O e l C exconjecl., i d .
Μ Λ

πρρσείτε in textu. Ita conj. G , cuj. texlus έοίκατε, ut 0 , S .-Porro έκ addidi de coniect., cum nulluni
8 1

aliud remedium invenire potuissem. C emendat τ ^ ψυχή. " τ η ς ψυχής ρ. τής ψυχ Γής υμών] C, eine
lacuna. * άναδέξασθε Ο." ·* άγένειαν Ο.
β
έξομοιοδήτε^Ε,
β β
" μ ε ν Ο Ι el S , qui legii vuft"ιafiv^—conjeclura
*
ap. G j a o 1iu cxpressa, accedente 0 . Subinde ή γάρ ρ. εί γάρ conj. S
VARIORUM N O T i E .
CX>)JEbr τφ θεφ. Hoc capm cum 23, ei honiil. seq. 4 ac homil. x n , 26, delibat simul Damascenua
tap. Περ\ αγαθοεργών κα\ άγαθοποιών. C O T .
 263 S. CLEMENTIS I R O M . PONT. OPERA DUBIA. 204
hominem qoemlibet, qui Dei circumfcrt imagincm, Λ ovxtvouv άνθρωπον, εικόνα περιφέροντα Θεου, εί
β τ

eiiamsi similitadinem perdiderit. κα\ τήν ομοιότητα απώλεσε ν.

VIII. Deos igitur vestros aureos el argenteos vel VIII. Τους γοΰν θεούς υμών τούς χρυσέους καί άρ-
ex alia factos materia in primam suara naturam γυρέους ήκα\ έξ άλλης τινδςύλης γεγενημένους, είς
restituite, in pocula dico et pelves et reliqua omnia τήν πρώτη ν αυτών φύσιν αποκαταστήσατε, εϊς τε
quae vobis ad ministerium possunt esse utilia; a U φιάλας λέγω καί λεκάνας κα\ τά λοιπά πάντα, δσα
Μ

que baec vobis iniiio data bona reddi polerunt. Sed ύμίν πρδς ύπηρεσίαν χρήσιμα β β
είναι δύναται· κα\
forsan dicetis, non permittunt nobis id facere prce- ταΰτα'ύμΐν απαρχής δοθέντα αγαθά άποκατασταθήναι
positorum leges. Bene, quia leges, et non ipsorum δυνηθήσεται. 'Αλλ* ίσως έρεϊτε· Ούκ έώσιν ημάς
futilium numinum quae non esl virtus. Qua ergo τούτο ποιήσαι οί τών έφεστώτων νόμοι. Καλώς, δτι
ratione deos existimastis, qui bumanis legibus de- νόμοι, κα\ ούκ αυτών τών είκαίων σεβασμάτων ή
feuduntur, a canibus servantur, a populis casto- μή ούσα δύναμις. Πώς ούν αυτούς θεούς νενομίκατε,
diunlur? et hocsi idola fuerint aurea vel argentea ύπ' ·° ανθρωπίνων νόμων εκδικούμενους, ύπδ κυνών
vel aenea : nam lapidea aut flctilia ipsa sui vilitate φρου ρου μένους, ύπ' δχλων φυλασσόμενους; κα\
niuniuntur, quia nemo bominum lapideum vel fic- ταύτα έάν χρύσεα ή άργύρεα ή χάλκεα* τά γάρ λί-
lilem furari avet Deum. Adeo ut magno subjician- Β θινα'ή όστράκινα ύπδ τής ατιμίας φυλάσσεται, δτι
ιιιr perrcolo, qui ex preliosiore maleria constant ουδείς*ανθρώπων λίθινον ή δστράκινον ορέγεται κλέ-
dii vestri. Et quo modo dii sunt, qui furto aufe- ψαι Θεόν. "Ωστε μεγάλω κινδύνω υπόκεινται οί έκ πο­
rwitur, qui conflantur, appenduntur, qui custo- λυτελεστέρας ύλης γεγενημένοι υμών θεοί. Πώς δή
diuntur? κα\ θεοί είσιν, κλεπτό μενοι, χωνευόμενοι, σταθμιζδ-
μενοι, φρουρούμενοι (25");
IX. Ο miserorum mortalium mentes, qui mor- IX. "Ω τών ταλαίπωρων ανθρώπων φρένες, νεκρών
tuis magis mortua verenlur! Neque enim possum νεκρότεραδεδιότων 218 Υ^Ρ νεκρά αυτά λέγειν
ea inorlua dicere, qu« nunquam vixerunt» Nisi forte δύναμαι, τά μηδέποτε ξήσαντα, έκτδς εί μ ή τάφοι 6 1

sepulcra sunt aniiquorum bominum. Interdum αρχαίων ανθρώπων είσίν. Ενίοτε γάρ έπιβάςτις άγνώ-
eiiim ingressus aliquis loca ignota nescit, utrum στοις τόποις ούκ οίδεν, ούς δρά ναούς πότερόν ποτε νε­
q u « videt templa sint bominum mortuorum m#- κρών ανδρών μνήματα έστιν, ή τών λεγομένων θεών
nnmenia, an vocatorum deorum: interrogans vero πυθόμενοςδέ κα\ άκουσας δτι θεών " , προσεκύνησεν
et audiens, ea esse deorum, adoravit pudore non ούκ αίδεσθε\ς, δτι εί μή έξετάσας μεμαθήκοι , διά β Ι

euffusus, quod, nisi percontando didicisset, propler Q τδ ίσον τής δμοιότητος, ώς νεκρού μνημείονά\ν παρ-
eequam similitudinera velui mortui praeteriisset se- εληλύθει. Πλήν ού χρή με πρδς τής ·* τοιαύτης
pulcrum. Scd non oporlet ut in bac superstitione δεισιδαιμονίας πολλήν παρέχειν άπόδειξιν. Τ^διον
multam afferam probationem. Facile enim est vo- γάρ έστι τψ θέλοντι νοήσαι, δτι ουδέν έστιν, έκτδς
lenti intelligere, quod nibil sit, nisi quis forte nul- εί μή τις ού βλέπη. Πλήν κάν νΰν άκουσον, δτι ούκ
latenus videat. Aitaroen vel nunc audj simulacruni ακούει, καί νόησον, δτι ού νοεί. Χείρες γάρ αύτδ θα­
non audire, ac intellige, non inlelligere. Nam illud νόντος άνθρωπου εποίησαν. Εί δέ δ ποιήσας έτελεύ-
nortalis bominis manus fecerunt. S i autem, qui τησεν, πώς τδ ύπ' αύτοΰ γεγονδς ού λυθήσεται; Τί
fecit, obiil, quo modo ab illo factum non destrue- ούν θνητού έργον προσκυνείς, παντελώς άναίσθητον
lur? Cur itaqae adoras mortalis opus, omnino δν; οπότε οί λογισμούς Εχοντες ουδέ τά ζώα προσ*
seosu destitutum? cum, qui mentem babent, ne κυνοΰσιν, ουδέ στοιχεία τά ύπδ Θεού γεγενη μένα κο-
animalia quidem adorent, nec eleraenla a Deo λακεύουσιν, λέγω δέ ούρανδν, ήλιον, σελήνην, άστρα-
condila colant atque adulentur, coelum dico, solem, πήν , θάλασσαν κα\ πάντα τά έν αΰτοίς, ορθώς κρί-
Μ

iHiiam, asira, terram, mare et cunctaus contenta : D νοντες, μηδέ · · τά ύπ' αύτοΰ γενόμενα προσκυνείν,
V A R I . E LECTIONES.
9 1
Ita C c. D , δτι ούν C. w
φιάλοις Ο. β β
χρήσιμον Ο. Μ
έπί Ο , ut mox ύπδ δχλων· ·* Nisi vocibus
transpositis legas έκτδς εί μή τάφοι oranino rescripserim είκδς τάφοι. Templa fuisse raortuorum sepulcra,
ex Clemeniis Προτρεπτικψ docel Euseb. Prcep. evang. u , 6: Cyrill. in Ju//.x, ρ. δ4Ι; Iheouorei.Therapeut. f

vin, p. 115. Ed. Syib. D. εί μή έκτος C, Ο . " Ita Ο c. Ε , Θεόν C , θεού conj. D. C , cum lotum lociim
perperam distinxisset, corrigere voluerat ούκ αίδέσθη. Debebat saltem scribere ήδέσθη. At qua? sit ver-
borum conjunctio, recte explanavit D , quem egosecutus sum.S. " ^ μ α θ ή κ ε ι C. Tum i d . ίσον. n
πρδς
τής conj. C , πρδς τήν τής ulerque hom. codex. M
F o r l . άστρα, γην, ex Recogn. v , 16, C. · · μή οείν
conj. D.
V A R I O R U M NOTJE.
(25*) Πώς $η καί θεοί εϊσιν, χΛεπτόμενοι, χωτεν- vei\argenU\L$ de immundo vascuio, ut scepxui factum
x

όμετοι, σταθμιζόμετοι, νρονρούμετοι. Recoynitio- JEgypiio regt, conflatur, lunditur malleis, et incu-
dibusfiguratur.Quae verba magni oiatoris Minucii
num 1. ν , c. 1 5 : Qui ergo furari postunt, qui ab homu
nibus cuitodiri, qui conflari et appendx et malleisFelicis eo protuli, ut monerem iis inserendam csse
ca>d\;
isti hominibus sensum habentibus dii debent videri virgulam
t post ιατρικέ : neque enira saepius Amasis
quasi Rufinus prater φρουρούμενοι legerit σφυρού- rex ex immundo vasculo idolum fecit, sed semel,
μενοι. Urgenlur aulem eadem ista argumenta a refereuie Herodolo in Euterpe cap. 172. Scnsus
eanciis Patribas, iis pr*serlim qui adversus genle§, iiaque esi, et saepius id factum, et factum quoquo
e l apologias pro Cbrislianis scripserunt. Deus cereusiEgypiio ab rege. C O T .
 9(5 CLEMEM1NA.- HOMJIIA X. f>/7/
άλλά τδν τούτων δημιουργδν καί πάροχον σέβειν Α recte judicantes, noc ab ipso creata coli dfebcrc,
Θεον. Έπ\ τούτφ γάρ χα\ αυτά χαίρει, δτι τήν τού sed eorum opiiiccm et largiiorem Deum esie ado-
φποιηκότος τιμήν ούδε\ς αύτοίς προσήψεν. randum. In hoc qtiippe et ipsa gaudent, cura bo-
norem creatoris tiemo ipsis atiribuit.
210 ^· Αυτού γάρ μόνου έστ\ν ή έντιμος δόξα X . Ad ipsnm enim solum pertinel eximia gloria,
τού μόνου άγενήτου, δτε τά λοιπά πάντα γενήτά
8 7
qai solus increalus est, quoniam reliqua omnia
τυγχάνει. Ό ς ούν τού άγενήτου ίδιον τδ θεδς εΐναι, creaturse sunt. Sicut ergo increali proprium est,
ούτως πάν δτιούν γενόμενον θεδς τφ δντι ούκ έστιν. Deum esse, i l a quidquid creatnm est, Deus vere
Πρδ πάντων ουν έννοηθήναι οφείλετε τήν τού έν ύμίν rton esi. Anie omnta ergo inlelligere debeiis mali-
άπατωντος δφεως κακοβργον έπίνοιαν, δς φρονίμως gnum vos intus decipienlis dapmonie commentum,
Ομάς άπατ^Ι ύποσχέσει κρείττονος λογισμού, έρπων qui perile seducit vos promissione raenlis melioris,
υμών έχ τού εγκεφάλου είς τδν νωτιαίον μυελδν (26) serpilque e cerebro veetro in dorsi medullara, et
κα\ μέγα κέρδος ηγούμενος τήν ύμετέραν άπάτηνι lucrum magnum computat dccepliooem vesiram.
XI. Είδώς γάρ τδν απαρχής νόμον, δτι έάν υμάς Γ X I . Scil enim primaro legem, quod, si vos in
Μ

είς ύπόνοιαν τών · · δήποτε λεγομένων θεών ένέγκη, Dpinioncm Valgalorum deorum inducat, solummo-
μόνον ίνα είς τδ τής μοναρχίας άγαθδν άμάρτητε , ^ do ut conlra monarcbiae bonum peccelis , lucrum
7 Φ

κέρδος αύτφ γίνεται ή υμών καταστροφή, λόγφ δέ ipsi iiat veslra subversio. Hac vero ratione, quod
τούτφ δτι γήν ήσθιε καταδικασθείς, τδν δι* άμαρτίαν terram edere condemnatus fuerit, eum qoi peccall
είς γηνλυθέντα, γήν γενόμενον, έσθίειν έχει έξουσίαν, causa in terram resolutiis e s l , terram factom po-
τών ψυχών υμών είς τήν τού πυρδς αυτού γαστέρα teslalem babel manducandi, animabus vestris in
χωρουσών. "Ινα ούν ταύτα παθητε, πάσαν τήν καθ* igneum illius veuirem abeuniibua. Dt ergo ista
υμών ύμίν υποβάλλει οίησιν. 9 perpetiamioi, omnem vobis contrariam suggerit
opinionem.
XII. Ά π * αυτού γάρ πάσαι αί κατά τής μοναρ*
7 1
XII. Ab ipso enim cunctae quae contra Dei m o n -
χίας απατηλοί τφ νψ υμών έπΙ βλάβη ένσπείρονται arcbiam euut, senienliae fallaces perniciose inso*
υπολήψεις. Πρώτον μέν ίνα μή τούς τής θεοσέ­
7 8
ruutur meiili vestra. Primo quidera, ne pietaiis
βειας άκουσαντε ς λόγους τήν τών κακών αίτίαν άπε- verba audienies malorum causam ignoranliam ox *
λάσητε άγνοιαν, 220 προφάσει γνώσεως ενεδρεύει, pellalis, ingidiag pra3texlu cognilionis slrtjit : sug-
δούς τά μέν πρώτα μι$ τή κατά πάντων προλή-
7 8
gerens piimura et una in oranes ulens praesum*
ψει χρώμενος, ή τις έστ\ τδ νομίζειν καί κακώς plione, quai esl ut, inalo acceplo consilio, pulelur,
7 8
c

βεβουλεύσθαι , δτι έάν μή τις άκούση τού τής θεο­

7 8
σέβειας λόγου, ούκ έστιν ένοχος τή κρίσει. Διδ χΛ
ούτως άπατώμενοί τίνες άκούειν ού θέλουσιν, ίνα
άγνοώσιν, ούκ είδότες δτι ή άγνοια αυτή καθ* αυτήν ·
quod si quis non audierit verae religionis sermo*
nem, non s i l reus judicio. Quare iia decepti qui-
dam nolunt audire, ut ignorent: nescientes igno-
rantiam ipsam per se esse validura venenum ao
Τ

ίκανδν θανάσιμόν έστι φάρμακον. Ού γάρ, εί τις lelhale. Nam si quis mortiferum pbarmacum per
προσλάβοι θανασίμου φαρμάκου άγνοών, ούκ απο­ ignoranliam sumat, non ideo non moritur% Sic pec*
θνήσκει. Ούτως φυσικώς αί άμαρτίαι άναιρούσι τδν cala naluraliter interimunt peccatorem, licei cx
άμαρτάνοντα, κάν άγνοών πράσση ά μή δεί.
7 7
ignoratione fatial qua non oporleU
XU1. Εί δέ έπΙ παρακοή λόγων κρίσις γίνεται, XIII. Si aulem de eo erit judicium, quod non sit
πολλψ μάλλον δ θεδς όλοθρεύσει τούς μή θελήσαντας pbeditura sermoni, multo magis Deus eos perdel,
τήν είς αύτδν θρησκείαν άναδέξασθαι. Ό γάρ μή θί- qui noliierint ejus religionem euacipere. Nam qui
λων μαθείν ίνα μή ένοχος ή , ήδη ώς είδως κρίνεται, noluit discere^ ne essel reus, jam ut periiua jadi*
Έγνω γάρ δ μή άκοΰσαι θέλει· ώστ& ουδέν δύναται catur. Agnovit enim quod noluit audire, adeo ut
πρδς άπολογίαν έπίνοια 7 8
πρδς καρδιογνώστην D istud connneniuni nullatenus ad excusalioiicm va-

Y A R l i f i LECTIONES.
·* δτι 0 . ** Partlcipium είδώς arcle connectendum est cum enuntialione antecedenli, cum qua
graminalice 'coba-rel. S. t u m άπ' αρχής 0 . ldem pra?p. είς bis exbibel. 8 8
τών S. ών C, 0 ·
Tum ένέγκη μόνον, ίνα S , quod i n Adnott. cr. emendari vult in ένέγκη, μόνον ίνα. Atqui ila jam
ediderunlC e t C l .1 9
I u C in marg., άμάρτη in texlu, ut 0 . Tum γ ί ν η τ α ι ΐ , 0 .
7 1
Ά π ' ex conject.
Ci, deesl in utroque Hom. cod. Scripsi ίνα μή w^,duce libro Ottob., in quo habesjvaτούς μή, κ. τ . λ . ,
7 8

ίνα τούς ~
Fort.
T ,

** καί ι
Περ\ μισομαθών), qui hoc capul el sequens excerpsil : κα\—πράσσει cod. ifom* Parisin*. καί άγνοών πράσ-
σει Ο. '*CaMdUai Recogn. ν , 18. f οι t. lei{. άγχίνοια S.
VAIUORUM NOTJS.
(26) "ΕρΛωτ ύμωτ έ» τον έγκεράΛον είς τδν aiunt, ex bumanorum cadaverum medulla corrupta
νωζιαΐοτ μνεΧόν. Rufinus ex sensu magis quam serpenles nasci ? qua de re Plularchus iii Cleomeno
ad verbum : Serpit per lensus veslros; atque abexlremo : scu potius ad id quod in Plinio legitur
lib. x , cap. 66, anguem ex tneduila hvminit $pitut
ipso veriice incipiens, per interiores dilabilur medul-
la$ , Recognit. v, ,17. Quid si allusuin ad id quod gigni ? C O T .
P A T R O L . G R . II. 9
 S. CLEMENTIS 1 R 0 M . PONT. OPERA DUBIA. 96g
leal apud cordis cogmtorcm Deum. Quocirca fugite Α θεόν. Διδ φεύγετε τού δφεως τήν πανοΰργον ύποβαλ-
vafrani cogiialioncm, vestrae menti a serpente sug- ~ λομένην υμών τψ νψ ένθύμησιν. "Ίνα δή · καί όν­ Τ

gestatn. Wl vcro aliquis vere ignarus praesentem τως άγνοήσας τις τδν παρόντα β£ον τελευτήση, έγ­
vilam iinierit, culpa non carebit, quod in tolo vilae κλημα έξει, δτι βιώσας χρόνον ούκ έγνω τίς αύτψ τε
tenipore non agnoveril beneflciorum ciborumquc κα\ τών αύτψ επιχορηγηθείσών τροφών ύπήρξεν
8 0

argilorem, et, velut sensu carens, mulmmque i n - ευεργέτης, καί 221 δτι ώς αναίσθητος κα\ αχά­ 8 1

-gratus, indignus servus e reguo Dci rejicietur. ριστος πολύ ανάξιος δούλος τής τού θεού αποδοκιμά­
ζεται βασιλείας. 8 8

XIV. Subjicit ilertim vobis nequiftsimus serpons XIV. Πάλιν τε υποβάλλει ύμίν δδεινδς δφις ύπόλη-
8 8

exislimationem, ut hoc cogilctis ac dicatis, hoc ψιν, τούτο νοείν κα\ λέγειν τούτο αύτδ, δ σχεδδν οί 8 8

ipsum quod plerique vestrum dicunl: Scimus et nos, πλείστοι υμών λέγουσιν "Ισμεν κα\ ημείς δτι εΓς
iinum esse omnium Dominum, sed c l isii dii sunt. έστ\ν δ πάντων Κύριος, άλλά καί ούτοι θεοί είσιν.
Sicut enim unus est Caesar, babel autcm sub se "Ονπερ γάρ τρόπον εΤς έστ\ν δ Κ α ί σ α ρ , έχει δε 8|

ailminislros, consulares, prcefectos, tribunos, cen- ύπ' αύτδν τούς διοικητάς, ύπατικούς, έπαρχους, χι-
iuriones, decanos: eodem modo, cum unus 3it λιάρχους, έκατοντάρχους, δεκαδάρχους , τδν αύτδν 8 8

magnus Deus, inslar Cxsaris, el i s l i , ad similitu- τρόπον ένδς δντος τού μεγάλου θεού ώσπερ Καίσαρος
dinem mifiorum poteslalum, dii s u n l , ei quidem κα\ ούτοι κατά τδν τών υποκειμένων εξουσιών λό­
87

^ubjecti, noslri lamcn gubernaiores. Audite igiiur, γον θεοί είσιν, υποκείμενοι μέν έκείνψ, διοικούντες
quiex bac sueceptiorw pereara velut gravi vencno δέ ημάς. Ακούσατε ούν οί ταύτη τή ύπονοία ώς 8 8

estis infecti, pravam inleUigo allati exempli suspi- δεινώ άπολειφθέντες ίψ ύπ' αυτού, λέγω δέ τού πα­
oienerm u l sciatis quid bonum et quid malum; ραδείγματος τήν κακήν ύπόνοισν, δπως είδήτε τί
«Kmdum cnim perspexialis, quoniam nec quas pro- καλδν κα\ τί πονηρόν ούπω γάρ άνεβλέψατε, δτι ουδέ
ponitis intelligttis. τοίς προβαλλομένοις ύφ' υμών ενοράτε.
X V . S i enim dicitis, quod ad similitudhiem Ca> X V . Εί γάρ φατε, ώς είς τδν τού Καίσαρος 8 8

saris Deus in locum subjeciarum poteslatum babet λόγον τδν θεδν έχειν τάς ύποκειμένας εξουσίας,
«quos pulalis deos, nequc sic vestrum sequtmini τούς λεγόμενους θεούς, ούδ' ούτως τψ υμών στοιχείτε
excntplum. Nam si sequeremini, id scire opor- παραδείγματι. ΕΙ γάρ έστοιχείτε, έχρήν τούΥ εί­ 8 8

t u i t , quia sicut non Ucet nomen Caesaris dare δέναι, δτι, ώς ούκ έξεστη τδ Καίσαρος δνομα έτέρω δού­
alteri, dico autem vcl consuli \ei praefecto vel t r i - ναι, λέγω δή ή ύπάτψ ή έπάρχψ222 Χ * Ρ Χ ή " ιλι ω Μ

buno vel alleri cuipiam (elentm qui dederit non Q ρψ τινί (δτι δ διδούς ού ζήσεται, κα\ δ λαμβάνων άναι-
vivet ei qui acccperit occidelur), ita ex vestro ρεθήσεται), ούτως έκ τού υμετέρου παραδείγματος
exemplo Dei nomen alteri nefas est imponi, alio- τ δ θεού δνομα έτέρω δοθήναι ούκ έξεστιν έπε\ κα\
81

quin et qui teniaverit vel acclpere vel tradere inler- δ πειραθε\ς τ^τε λαβείν ήτε δούναι άπόλλυται. Εί 8 8

lbit. Quod si contumelia homini illa pcenasdat, δέ ή έπ' άνθρωπου ύβρις δίκην παρέχει, πολλώ 8 8

multo magis, qui alios deos dicunt, ianquam in μάλλον οί έτερους θεούς λέγοντες ώς θεδν ύβρίσαντες
Dcum contumeliosi aeterno subjicienlur supplicio. αίωνίψ ύποκείσονται κολάσει. Κα\ ευλόγως, δτι τδ είς
E l merito, quia nomen quod in monarcbiam ejus τήν αύτοΰ μοναρχίαν παραδοθέν ύμίν τιμ?ν δνομα 8 8

vobis ad bonoraudum traditum est, orani qua po- πάση ή ήδυνήθητε ύπεβάλετε ύβρει · ού γάρ τδ δντως
4uistis affecistis coniuraelia. Non enim vere nouien ΙσΛν αύτοΰ δνομα θεδς, άλλ ύμεϊς τέως " παρει- 1 8

ejus est Deus: at vos, qui illud quondam acce- ληφότες υβρίσατε δ εδόθη ύμίν, ίνα ώς άν αύτψ χρή-
pistis, traclatis contumeliose, quod vobis conccs- σησθε, είς τδ δντως αύτοΰ δνομα λογισθή * ύμείς δέ
sum fuit; ut quemadmoduin eo usi fueritis, id ad αύτδ πάση ύβρέι ύπεβάλετε.
verum illius nomen referatur. Vos auleui iilud omni
exposuistis opprobrio.
X V I . Ilaquc vestrorum iEgyptiorum p r i m i , qui D
X V I . Αύτίκα γοΰν τών Αιγυπτίων υμών οί άρχη-
de rerum cceleslium scientia glorianlur el de astro- γέται, οί περί μετεωρολογίας αύχοΰντες κα\ τών
roni naiura se jaclani judicare, illud nomen per άστρων τάς φύσεις διακρίνει έπαγγελλόμενοι, ύπδ
malam in se latentem opinlonem omni ejus igno- κακής αύτοΐς ενδομύχου σης ύπονοίας πάση αύτδ 8 8

miniae, quanlum in ipsis fuit, subjeeerunt. Nam ατιμία δσον τδ κατ' αυτούς ύπέβαλον. Οί μέν γάρ 87

alii eorum bovem qui dicilur Apis colendum tra- αυτών παρέδοσαν βοΰν τδν λεγόμενον "Απιν σέβειν. 88

V A R L E LECTIONES.
" ί ν α δέ C. έάν ρ. ίνα proponit S. ξ αύτοΰ conj. D. Tum έπιχορηγηθεισών D ex conjecL, appro-
8 8

bante Ο , έπι/.ουρηθεισων C. 8 1
Forlasse le^. έτι vel έπί S. "άποδοκιμάσεται S. δέ scribit Schlieman- 8 8

nus Clem. p. lob, 569. S. Tum άλλο ρ. τούτο conj. S. Cfr. Recogn. v , 49 : α/iam... opinionem. τ ο ύ τδ 88

αυτδ ουΟ , τούτο ου C , qui conjecl. τούτο δ. Correxi inlerpunctionem C i . "Καίσαρ Ο. "δεκάρχους C.
• Ita S, αυτοί C, Ο. tst^Recogn. I. c. Lect. Ottob. suspicatus est S , expressil tamen ταύτην τήν
8 8

tewvoiav c. C. Tum άπαλειφθέντες id^m, έπαλειφθέντες S. Forlasse leg. ώσεί S. "τούτο C. τοΰ ( i .
8 8 8ϊ

8 8
πεισθε\ς είτε λαβείν είτε Ο. " έ π ' άνθ. conj. C , άπ' id. ui lexlu, ul Ο. ή μ ί ν Ο. " τ δ ώς C quod88

delen vult D , τούτο S. Jam oibil mulandum. αυτό add. c. 0 .

8 8
αυτούς 0 et C ex conieci.. αύτοδ
8 7

Jdciii io texlu S. F o r l . scribendum αυτούς αυτό. άπηνΟ.

8 1
 CLEMENTINA.— HOMILIA X 270

oi δέ τράγον, ol δέ αίλουρον, ol δέ δφιν " , άλλά χα\ Α didere, alii bircum, alii feiem, alii serpentcm, seO
Ιχθύν χα\ κρόμμυα κα\ γαστρών πνεύματα χα\ οχε­ ei piscem el cepas et ventris crepitus el cloacas et
τούς (27) κα\ αλόγων ζώων μέλη. Κα\ άλλοις μυρίοις brularura aniniantium membra. Et mille aliis sub-
πάνυ αίσχροίς άτοπη μασιν. dideruut illud noraen pravis lurpitudinibus.
223 <*5τα * w Πέτρου είπόντος έγέλασεν
Τ XVII. Hxcdicente Pelro, risil quae*astabat mul-
δ παρεστηκώς δχλος. Κα\ δ Πέτρος έφη πρδς τδν γέ­ titudo. Et Petrus ad risum dixil : Ridetie illoruiu
λωτα· Γελάτε ύμείς τά εκείνων, ούχ ειδοτες πολλψ senieniiam, nescientes muUo inagis vos ab illis
μάλλον ύπ' εκείνων γελώμενοι. Πλήν τά αλλήλων irrideri. Attamen alii aliorum res deridetis, nam
γελάτε, τά γάρ ίδια ύπδ συνηθείας κακής είς άπάτην proprws, per raalam cousuetudiuem in fraudem iit-
άχθέντες ού βλέπετε. "Οτι δέ δντως δρθώς κατα- ducti, non cernitis. Quod vero recte iEgyptios i r -
1 0 0

•νελάτε τών Αίγυπτίων, σύμφημι, έπε\ άλογα ζώα ridcatis faleor : qaandoquidem aniinalia raiione
*λογικο\ δντες προσκυνούσιν^, τά πάντως θνήσκοντα. caremia ipsi ratione praediti adorarU, eaque omnino
Πώς δέ κάκεϊνοι υμών καταγελώντες λέγουσιν, ακού­ mortalia. Ouo modo aulem et ilU vos deridendo
σατε· Η μ ε ί ς , φ α σ \ ν ε ί κα\ θνήσκοντα προσκυνού- loquantur, audile. Nos, inquitint, etsi morlalia ado-
μεν, άλλά γε κάν ζήσαντά ποτε, ύμεΐς δέ τά μηδέ-
8 remus, tamcn quac aliquando vixerunt : at vos
ποτε ζήσαντα σέβεσθε. Πρδς τούτοις, φασΊν, τού ένδς quse nunquam vixcrunt colitis. Adba3C, aiunt, unius
θεσύ τιμφν θέλοντες τήν μορφήν κσΛ μή εύρδντες Dei bonorare volentes formam, nec invcnientes
ποία έστ\ν, πάσαν μορφήν προτιμάν είλδμεθα* κα\ qualis ea sit, omnem formam colcndam censuimus.
δμως τοιαύτα τινα λέγοντες δρθδτερον υμών οίονται Porro bujtisinodi quaedam locuti rectiu» vobis se
φρονεϊν» putant sentire.
XVIII. Διδ και ύμεϊς άποκρίνεσθε * πρδς αυτούς· XVIII. Quapropter et vos iis respondele : Falsum
Ψεύδεσθε, ού γάρ τιμή τή πρδς τδν δντως θεδν αυτά diciiis, non enim in bonorem veri Dei colitis illa,
σέβεσθε, πασαν γάρ άν μορφήν προσεκυνείτε οί πάν­ quia oranes omnem adorareiis formam ct non ut
τες, ούχ ώς έποιείτε* οί μέν γάρ υμών κρδμμυον facitis. Nam qui vestrum cepam esse numen cxisti-
8

ύπονοήσαντες είναι τδ θείον καί γαστρδς πνεύματα maut, et qui colunt ventris crepilus, inter se bella
σέβοντες πολεμούσιν · κα\ ούτως ομοίως οί πάντες
8
gerunt, similique modo cuncli, unum quid maximi
έν τι προτιμήσαντες τά άλλων ψέγετε. Διαφόρφ δέ fucieutea, cseteroruni cultum huprobatis. Variante
γνώμη τού αυτού ζώου μελών δς μέν άλλο σέβει, quoque sententia ex membris ejusdem animalis
Ιτερος δέ τδ * 224 & Ρ° · Π^1 αυτών έτι τά τού iraus unuin vencralur, alius aliud. Sed et inter illos
τε ν ν

ορθού λογισμού πνέοντες, αΐδούμενοι έπ\ τφ προόήλφ a l i q u i , q u i a d b u c a l i q u i d bonse Dientis retioent,

αίσχρώ, είς αλληγορίας αύτά άγειν πειρώνται, δι'
Τ erubescentes de lnauifesta turpiiudine niluntur
ετέρας άπονοίας τά της άπατης αυτών θανάσιμα cuncta ad allegorias trabere, et per aliam dcmen-
κρατύνειν βουλόμενοι. "Ομως κα\ · τάς αλληγορίας tiam volunt erroris sui conflrmare niortiieruni
διελέγξαιμεν · άν, είπερ εκεί ήμεν , ών τδ τοσούτον virus. Gaeterura confutaremus et allegorias, si illic
μωρδν επεκράτησε πάθος, ώς μεγίστην τή έπινοία
1 8 essemus, quarum adeo invaluit slulta affeciio, m
έμποιήσαι νδσον. Ού γάρ χρή τήν έμπλαστρον προσ- maximum animo creaverit morbum. Nori enim
φέρειν έπ\ τδ ύγιεινδν μέρος τού σώματος, άλλ' έπΙ oportet eraplastrum inferre in partem corporis sa-
τδ πάσχον. ΈπεΛ ούν ύμείς διά τού γελάσαι τά Αί­ nam, sed in morbidain. Quandoquidem igitur vos * f

γυπτίων έφάνητε μή παθόντες" τά εκείνων, περί ridendoiEgypiiaca, declarastis vos ideni quod illi ιιοιι
συ ύμείς πεπόνθατε, εύλογον ήν παρόντα με ύμίν
18 pati, circa id in quo vos segrotalis, acquum est ul ego
τήν ϊασιν τού έν ύμίν πάθους παρέχειν. coram vobis remedium vestri niorbi prabcatn.
X I X . *0 θεδν σέβειν αίρούμένος πρδ πάντων εί­ X I X . Qui Deura coierc vult, anle omnia scire
δέναι οφείλει, τί μόνον τής θεού φύσεως ίδιον έστιν, debct quid solura divinae naiurae proprium s i t ,
δ άλλφ προσείναι αδύνατον, ίνα, είς τδ Ιδίωμα αυτού qaod alieri non possit inesse; ut in propiietatem
αποβλέπων και παρ* έτέρω αύτδ μή εύρίσκων, έτέρω D ejus respiciens, caraquo non reperiens apud alium,
τδ * θεφ είναι μήάπατηθή δούναι ποτε. Έστι δέ ίδιον
1
nunquam fraude inducatur ad tribuendam alteri
θεού, τούτον μόνον είναι, ώς πάντων ποιητήν, ούτως divinitatem. Est auiem proprium D e i : illura solum
V A R L E LECTIONES.
δφην 0 . Tum i d . ίσχύν καί κρύμυα. S. Plura congessii de bac iEgypliorum superstitione C,'ad Recogn.
Μ

v, 20. όρθώς δντως 0 . Uta S , ξησίν.Ο, Ο. * άλλ' ούν Ο. * Iia S , άποκρίνασθε C, Ο. * κρόμυον Ο.
1 0 0

Tum καΐοί ρ. καί legi vult S. ποιου σι Ο. Tum υμών ρ. ομοίως conj. S. °τό texlui reddidi postquam
8

omissuin erat a S. Idem proponil τινές ρ. έτι. αυτά Ο et iu marg. C , αύτάς i d . iu texlu. Tum έπινοίας
1

ί >. άπονοίας Ο. δ μέν ρ. δμως καί Ο. διηλέγξαμεν Ο. Idem om. τό anie τοσούτον. Quod ei relineri velis,
8 8

ege aalieni τοσούτον μωρδν επεκράτησε τδ πάθος. ώς S. deesl ίιι Ο, C, ώστε Galland.
18
πείθοντες C.
11

18
T u m ύμείς Ο, et ex conject. G , . q u i in lcxlu υμάς. τ φ C , τ ψ $ , qui lect. Ottob. jam suspicalus eaL
18

Ideni inlerpungcndura cciisuit ut inierpunximus c. 0 . Ap. G puncto dislinclum est posl εστίν.
VARIORUM Ν Ο Τ Λ .
(27) RuQnus : cloacas. Vcrli etiam poteat cana- κρήναι κα\ κρόμμυα κα\ γαστρδς πνεύματα μεμη-
U* rivot, αφια* decurrentes ac semperfluentes,juxta
t νότες εκθειάζονται C. Turn έχθροίς ρ. αίσχροίς C
Olud Gaesani Rcsp. ad Iiiterrog. 1 9 ; Παρ* "Ελλησι DUESSLL.
 271 S. CLEMENTIS l ROM. PONT. OPERA DURIA. 272
esse, ut omnium creatorem, ila et optimum. Po- Λ κ^Λ κρείττονα. Κρεϊττόν έστι δυνάμει μεν το ποιούν
leniius qtiippe est quod facit co, quod f i i ; inagtii- τοΰ ποιούμενου , πρδς μέγεθος τδ άπειρον τοΰ πε­
1V

ludine, quod iniiiiiium est, finiiis; specie pulcber- περασμένου· πρδς εΐδος τδ εύμορφότατον, πρσς εύ·
rimum ; feltcilale beaiissimum ; niente pcrfeclissi · δαιμονίαν τδ μακαριότατον, 225 {&* ν°\>ν τδ τε­ π

ιιιuID. Similiter autem el in aliis ipse iocompara- λειότατον . Όμοίως δε χα\ έν τοις άλλοις αΟτδς
1β 11

bililer eminet. Cum ergo, sicul d i x i , Dci sil pro- άπαραβλήτως τήν ύπεροχήν έχει. Έπε\ ουν, ώςέφην,
prium, cunclis esse meliorera, ab ipso autem faclus ίδιον θεοΰ τδ αύτδν είναι τών όλων κρείττονα, ύπ'
sit, qui omnia compleclitur nauudus, peniius ne- αύτοΰ δέ ό πάντα περιέχων γέγονε κόσμος, ανάγκη
cesaario dici dcbet, uullam rcrum ab eo creaiarura πάσα λέγειν, μηδέν ύπ' αύτοΰ γεγονότων αύτψ
17

possc cum ipso conferri et exsequart. δύνασθαι τήν ίσην έκειν σύγκρισιν.
X X . Porro muiidus, qui non csl incomparabilis X X , Ό δέ μή έχων τδ άπαράβλητον χα\ άνυπέρ-
et extniiug aique omni ex parle nullo indigeqs, βλητον κα\ πάντη πάντοθεν άνενδεές αύτδς είναι ού
Deus cssi> nequit. Sin vero toius muudus, in quan- δύναται. Εί δέ δ πάς κόσμος τούτο είναι ού δύναται,
tuoi condiius fuit, Deus cssc nequil, quanlo magis καθδ γεγένηται, πόσψ γε μάλλον τά μόρια αύτοΰ ούκ
18

illius parteg non recie Dei nomen accipicnt? Paries άν ευλόγως κληθείη θεός; Μόρια δέ λέγω τούς ύφ*
aulcm djco, quos voealis deos, nimirum ex auro, υμών λεγόμενους θεούς, έκ χρυσού κα\ αργύρου,
19

argenio, sere, lapide, vel alia quacunquc materia χαλκού τε κα\ λίθου ή κα\ έξ άλλης ύλης ήστινοσούν 1 8

lactos, insuperque morialis manus opilicia. Atta- γεγονότα, κα\ ταύτα ύπδ θνητής χειρδς δεδημιουργη-
mcn videarnus praeterea, qualiier per os boroinia μένα. "Ομως δέ πρδς ταύτα Γδωμεν , οία δι' αν­ f l

imporlunus serpens dcccptos induciionibus iuliciat. θρώπου στόματος δ δεινδς δφις φαρμάσσει τοίς έπει-
γμοίς 8 8
τούς έξαπατωμένους.
X X I . Dicunt enim multi : In nostris numinibqs X X I . Αέγουσι γάρ οί πολλοί* Τών σεβασμάτων
nou aurum neque argentum ncc lignum aut lapi- ημών σέβομεν ού τδν χρυσδν ουδέ τδν άργυρον ουδέ
dcm adoramus: scimus namque et nos ista nibil ξύλον ή λίθον ίσμεν γάρ καί ημείς οτι ταύτα ουδέν
€6se, pricter inanimam materiem el morlalis bonii- έστιν ή άψυχος ύλη κα\ άνθρωπου θνητού τέχνη·
nis artificium , sed spiritum qui in illis residet, άλλά τδ κατοικούν έν αύτοίς πνεύμα, τούτο θεδν λέ*
deuin a$gerimu8. Vide ista proferenlium maligni- γομεν. "Ορα τών ταύτα λεγόντων τήν κακοήθειαν.
talcin : nain quia, quod apparel, convinci facile po- '£πε\ γάρ τδ φαινόμενον εύέλεγκτόν έστιν, δτι ουδέν
tcst, quod nibil ad id quod non videlur confu- 226 έ * ™ » κατέφυγον έπ\ τδ άόρατον, ώς έπ' άδήλφ
giunt, quasi in rc inccrla ncqueanl coufulari. No- τινί 'έλεγχθήναι μή δυνάμενοι. Πλήν συνομολογούσιν
biscum tamen ex parte isli confiicnlur, quod dimi- G ήμίν οί τοιούτοι έπ\ μέρους, δτι τδ ήμισυ τών παρ*
dium siraulacrorura suorum dcus nou s i i , sed sensu αύτοίς ιδρυμάτων θεδς ούκ έστιν, άλλ* αναίσθητος
careng materia. Superest igilur, ut probent, qua ύλη. Αοιπδν δέ περιλείπεται δειξαι αυτούς " , πώς
j alione credamus in illis versari divinum spiritum. πιστεύομεν δτι θείον έχει πνεύμα. 'Αλλ* έπιδεϊξαι 8 8

Ycrum id iia essenobis nequeunldemonstrare, quia ήμίν ού δύνανται δτι έστ\ν, έπε\ μή έστιν. Κα\ αύ­
non est. Et ipsis apparuisse non credimus. Nos τοίς έωρακέναι ού πιστεύομεν. Ημείς αύτοίς δτι
illis ca divinum spirilura non habere pcr argu- θείον ούκ έχει πνεύμα " , τάς αποδείξεις παρέξομεν,
uienta probabimus, ut veritatis studiosi, audita δπως τοΰ δοκείν αυτά έμπνοα είναι οί φιλαλήθεις 9 8

'confutatione opinionis ea spiritu praedita affirman» τδν έλεγχον άκούσαντες τής λυσσώδους ύπονοίας a y

lis, a rabioso errore se avertant. αποτραπώνται.

XXII. Primo quidera si ea velut spiritum baben- XXII. Τδ μέν δή πρώτον, εί ώς έμπνοα δντα σέ­
lia c o l i t i 3 , etiam antiquorum bominum sepulcra βεσθε αυτά, κα\ αιωνίων αρχαίων τάφους προσ­
9 8

adoralis, quos in confessoest divinum non habuisse κυνείτε , τών ομολογουμένως ουδέν πνεύμα θείον 8 8

spiritum. lta neque in hoc vera loquiroini. ΡΟΡΓΟ έσχηκότων. Ούτως ουδέ κατά τούτο αληθεύετε. Πλήν
si vere spirarenl vestra numina, per se moveren- D εί δντως έμπνοα ήν τά σεβάσματα υμών, άφ' έαυ-
tur, vocem emittereut, araneas insidentes ablega- τών άν έκινείτο, φωνήν άν εΐχεν, τήν έπ* αύτοϊς
rent, insidiatores guog et fures abigereru, donario- άράχνην άπεσείετο, τούς αύτοϊς έπιβουλεΰσαι θέλον­
rum praedoues facile comprehenderent. Jam vero τας κα\ κλέπτοντας άπεωθεϊτο άν, τούς τά αναθή­
nihil borum faciunt d i i , sed instar reorum custo- ματα άποσυλώντας συνελάμβανεν άν ^αδίως. Νύν δέ
diuntur, prseseriim qui sunt prelii majoris, quem- τούτων ουδέν ποιούσιν, άλλ* ώς κατάδικοι, κα\
8 8

admodum principio diximus. Quid eniiri, nonne μά).ιστα οίτιμιώτεροι αυτών, φρουρούνται, ώς κα\

V A R L E LECTIONES.

"κρείττων έστ\ν μέν δυνάμει τοΰ ποιείν τοΰ λοιποΰ C , κρείττόν έστι μέν δυνάμει τδ ποιούν τοΰ ποιητοΰ D ,
κρειττόν έστι δυνάμει μέν τδ ποιούν τοΰ ποιοΰντος Ο ,qiiam ullimam vocem converli iu ποιούμενου. Tum
περαινασμένου ρ. πεπερασμένου C , περαινομένουβ c. CI. τελειώτατον C.
18
αυτό S.1 8
Vbb. ύπ' αύτου Ι Τ

δέ ό πάντα περιέχων γέγονε κόσμος, ανάγκη πάσα λέγειν, μηδέν nonexstant in Ο. άνενδεές θεδς είναι ού
18

δύναται, καθ'ο γεγένηται πόσωΟ. έ κ oqa.O.18

Ila scripsi duccOtlob., qui habct τινοσούν. Αρ. C τινδς
8 8

ούν. Nostmm }am vidit S. ίδωμεν 0 c. S , εΓδωμεν C.

8 1
ύπειγυ.οίς C.
8 8
αύτοϊς Ο. * έπειδείξαι
9 8 8

Ο. πνεύμα ascripsi ex Ο.
88
οιλαληθείς C. "άπονοίας conj. D. Subinde άποτράπονται 0.
9 8
Lcg. τί 1

«αί (cur eiiam). S. Subiode ανθρώπων ρ. αιωνίων conj (λ ομολογουμένως ώς ουδέ G.

8 8
άλλά 0.
Αλ 8 8
 CLEMENTINA. — IIOMILIA X . 274
τήν αρχήν είρήκαμεν. Τί δε ού φόρους κα\ τέλη υπέρ Α principcs a vobis Irlbula e l vccligalia pro iis exi-
αυτών άπαιτοΰσιν υμάς οί δυνάσται, ώς πολλά καρπι- gunt, quod mulluni iudo cmolunienti eapitis?
ζομένους τών εκεί; τί δέ ού πολλάκις ύπδ πολεμίων Nonne saepe ab hostibus rapli sunl, et post fractu-
81

διηρπάγησαν 227 συντριβέντες διενεμήΟησαν; rain distribuli? Nonne ptus quam cultores, qur ex-
Ούχ\ καί τών έξω θρησκευόντων αυτοί πλέον οί Ιε­ tra sonl, ipsi plerumque sacefdotes, se de iuutili
ρείς, έπ\ τή άχρήστω θρησκεία εαυτών κατεγνω- cultu datnnantes, sabrlpiunt multa donaria?
κότες, τών αναθημάτων πολλά ύφαιρούνται;
Χ XIII. Να\, φησ\ν, άλλά προνοία αυτών έφωρά- XXIII. Iia esl, dicet aliquis, sed deonim provi
θησαν. Ψευδός έστιν. Πόσοι γάρ ούκ έφωράθησαν dentia isli homines deprebensi sunt. Falsum est.
αυτών; Εί δέ διά τδ ένίους συνειλήφθαί δύναμιν αυ­ Quot enim eorum non sunt deprehensi? Quod ai
τούς έχειν λέγουσιν, πεπλάνηνται. Κα\ γάρ τών
1 8
ex quornmdam comprebensione deos potesialem
τυμβωρύχων τινές μέν ευρίσκονται, τινές δέ λανθά- babere concludanl, crranl. Etenim ex sepulcrorum
νουσιν, καί ού δήπου γε τή τών νεκρών δυνάμει οί effossoribus nonnulli inveniunlur et noniiulli la-
88

συλληφθέντες έφωράθησαν. Τοιούτον τι κα\ περί tcnt, nentiquam tameti mortuorum potcslalis est,
τούς κλεπτομένους κα\ συλωμένους θεούς έστιν ^ quod illi capianlur. Parl modo de furibus deorum
ήμϊν νοείν. Άλλά, φησ\ν, ού πεφροντίκασιν τών debemus censcre. Sed, diceiur, curam non gerunt
ξόανων αυτών οί έν αύτοϊς δντες θεοί. Τί ούν αυτά aimulacrorum suorum, qui in eis residenl d i i . Cur
ύμείς τημελείτε σμήχοντες κα\ πλύνοντες κα\ καθαί- ergo vos ea curalis, abfUergemes, lavantes, pur-
ροντες, στεφανούντες, έπιθύοντες; Διόπερ εντεύθεν gantcs, coronanles et sacriflciis colenles ? Quocirca
συννοήσατε μηδέν όρθψ λογισμφ ποιουντες. Ός
8 8
inde reputate, vos recia ratione non agere. Quem-
γάρ τοίς νεκροϊς έπικλαίετε, ούτω καΐτοίς θεοίς υμών admodum enim morluos defletis, ita et diisve-
έπιθύετε καλαπένδετε. slris sacriticatis et libatis.
Χ Χ Ι Υ ^ ^ ^ ^ Κ μ έ ν τοι τούτο ουδέ τφ τού Καίσα­ X X I V . Equidem non amplius illud convenit cum
ρ ·
04
^ ( ( Β ^ ά ύ τ δ ν εξουσιών συμφωνεί παραδεί­ exemplo C&saris et polestalum sub illo posilarum,
γματι, διοικητάς αυτούς λέγειν, οπότε ύμεϊς αυτών deos dicere administralores, quandoquidem iis
τήν πάσαν ποιείσθε πρόνοιαν, ώ ; προείπον, κατά omnem curam impendiiis, sicut jam dixi, in om-
πάντα τημελούντες ύμίν 8 8
τά ιδρύματα. Αυτά γάρ nibus vobis foventes simulacra. Ipsa enim cutn ni
ουδέν δυνάμενα ουδέν ποιεί. *ΕπεΙ είπατε ήμϊν, τί bil possint, nihil faciunt. Alioquin dicite nobts,
διοικούσιν, τί ποωΰσι τοιούτον, όποιον τι οί κατά τό­ quidnam administrent, quid bujusmodi agant, quale
πον ηγούμενοι; τί δέ ένεργούσι τοιούτον, όποιον οί Q agunl locorum praefec ti ? Quid vero tale opcrentur,
τού θεού αστέρες; εί μή 228 τ ι
φαίνουσιν, ώς δ quale Dei astra? An luccnt sicut sol, quibus lucer-
ήλιος, οίς λύχνους ύμείς άπτετε; Μή , ώσπερ τά
| 8
nas accendilis? Possuntne ut nubes irobrem feruitf
νέφηύετούς φέρει, κα\ αύτο\ φέρειν δμβρους δύνανται, ila et ipsi pluviam dare, qui nc ipsos quidem sa
οί μηδέ εαυτούς κινεϊν δυνάμενοι, έάν μή άνθρωποι movere valenl, nisi ab hominibus prebciidanlur?
έπιλάβωνται; *Ή καρπούς παρέχονται τούς αυτούς Num terrx pro laboribus veslris eos ipsos prsebcnt
τή γή τοις πόνοις υμών, οίς θυσίας χορηγείτε; Ούτως
87
fruclus, quibus ei sacriiicia exbibeli*? Sic nihil
ουδέν δύνανται. possunL
X X V . Εί δέ και ποιείν τι έδύναντο, ούκ άν αυ­ X X V . Scd elsi valerent aliquid facere, oon rccle
τούς ορθώς θεούς έλέγετε, δπότε ουδέ τά στοιχεία eos diceretis deos, quoniam neo licet elemenia
δνομάζειν έξεστι θεούς, δι' ών τά αγαθά χορηγείται. deos appellare, per quae suppeditanlur bona. Scd
Άλλά τδν μόνον τάξαντα αυτά, πρδς τήν ήμετέραν eum solum recta raiione Deum nominarous, qui
χρησιν έκτελείν τά πάντα, κα\ κελεύσαντα άνθρώπω unus clementa ordinavit, ut ad uostruni usum cuu-
ύπηρετεΐν, μόνον όρθψ λόγφ θεδν δνομάζομεν. Ού 8 8 cta perficereut, quiquc prxcepit inservlre hoinini.
τής ευεργεσίας ύμεϊς μή αίσθάνόμενοι τά ύμίν δούλα Cujus vos beueflcium non sentienles, quae vobis
άπονεμηθέντα στοιχεία καθ* αυτών δεσπόζειν άνηγο- D
serva iribula sunl elemenla, dominos vestros re
ρεύσατε. Κα\ τί περ\ στοιχείων δεί λέγειν; Όποτε Diintiastis. E l quid do eleinenlis loquor? Cum ina-
χαϊ άψυχα αγάλματα πεποιηκότες ού μόνον προσκυ­ nima quoque signa, quae fabricastis, non modo
νείτε, άλλ' ώς δούλοι κατά πάντα αύτοϊς ύποτετάχθαι adoretis, sed et velut servi omnino illis subjici cu-
άξιούτε. Διά τούτο, δι'· ών παρεφρονήσατε " , δαίμο- piatis. Ideo per dementiam vestram redacti eslis iu
σιν υποχείριοι γεγόνατε. Πλήν διά τής είς αύτδν τδν dxmonura potesiatem. Verum per agmtionem Dei
θεδν έπιγνώσεως έκ τών καλών πράξεων δύνασθε el bona opcra potestis iieruin beri effici, et d<emo-

V A R L £ LECTIONES.

I l a C inmarg.,πολέμων in tcxt», u t U . "αυτούς S Ο , έαυτούςΟ. "δύναμιν,Ο mendose.

8 ,
μηδέ C. 8 8

* ύ μ ώ ν C. L i g . ή S.
8 8 87
παρέχονται; τδν αύτδν πρόπον τής γης τεϊς πόνοις ύμεϊς θυσίας conjecit el ver-
sione exprcsstl C , παρέχονται, δν τρόπον ή γ ή ; τοίς πόνοις,κ.τ.λ. D παρέχονται, οίς αύτοίς τής γής τούς
"vel πόρους), κ.τ.λ. proposueril S. " ο ύ add. c. Ο. διά τούτο εαυτούς δι'ων π. C. Si εαυτούς relineri ve-
88

1,'gcndnm essc rideuir auctore S. : ύποχειρίους πεποιήκατε, u i accusativus εαυτούς babeat, uode pen-
deai, autcliam καθ* εαυτούς corrigcndum.
275 S. GLEMEKTIS I ROM. PONT. O P E R A DUBIA. 276
nibus Yclut servis impcrare, ac sicut lilii Dci con- A δεσπόται · γενέσθαι πάλιν, κα\ δαίμοσιν ώς δούλοις
stitui selerni regni baeredes. έπιτάξαι, κα\ ώς υκΛ θεου αιωνίου βασιλείας κληρο­
νόμοι καταστήναι.
X X V I . His diclis, jnssit dacmoniacos et morbis X X V I . Ταύτα είπών έκέλευσε τούς δαιμονώντας
occupatos ad se adduci, quibus oblatis manus i m - κα\ νόσοις έγκατειλημμένους 229 ύ * ψ προσφέ- α

ponens ac prccalus incolumes eos dimisit, adnio- ρεσθαι, προσενεχθεϊσι δέ τάς χείρας έπιθείς κα\
nens illos reliquamque turbam, ut hoc in loco as- προσευξάμενος άπέλυσεν αυτούς υγιαίνοντας, ύπο-
sidui essent, per dies quibus immoratus dissereret. μιμνήσκων αυτούς κα\ τούς λοιπούς δχλους ενταύθα
Postrptam ergo alii absccssere, Petrus ubi in aquis παρεδρεύειν, δσων άν ήμερώνέπιδημών διαλέγηται . νβ

quae ibi fluebant corpus diluisset, una cum volen- Τών ούν άλλων άναχο>ρησάντων ό Πέτρος έν τψ εκεί
tibirs bumi stcrni jussit sub arborum densa fronde ύδροχοείο) λουσάμενος σύν τοϊς θελήσασι, χαμοί
41

propler umbram, c l unumqtiemque ordine fecilre* στρωθήναι κελεύσας ύπό τινα πυκνήν τών δένδρων
cumbcrc : alque ita cibum sumpsimus. Gum ergo κόμην διά τήν σκιάν, κατ' άξίαν έκαστον κατακλιθή-
juxta Hebraeorum solilam fidcm benediiisset et ναι έποίησεν κα\ ούτως τροφής μετελάβομεν. Εύλο-
gralias egisset Deo pro sumpta recreatione, quia γήσας ούν'κα\ έπευχαριστήσας τψ θεψ έπ\ τώ εύ-
inulium adbuc diei supcrerat, percontari de qui-Β φρανθήναι κατά τήν Εβραίων συνήθη πίστιν " , έτι
bus vellemus permisit. Et vcro nostrum, qui v i - πολλής ούσης ώρας πυνθάνεσθαί ημάς περι ών θέ-
ginli cramus, unicuiqne speciatim inlerroganli de- λομεν έπέτρεψεν. Κα\ δμως είκοσιν ούσιν ήμίν 8 8

dit solutionera. Vespcre autem jam faclo, iu latissi- έν μέρει έκάστψ πυθομένφ έπέλυσεν. "Ήδηδέ εσπέρας
inam bospilii aedcm ingressi cum ipso illic omnos έπικαταλαβούσης είς τδν εύρύτατον τής ξενίας οίκον
dormivimus. είσελθόντες άμα αύτψ έκεϊ οί πάντες ύπνώσαμεν.

HOMILIA X I . ΌΜΙΛΙΑ ΙΑ'.

I. llaque quarlo apud Tripolim die Petrus sur- I. Τή μέν ούν τετάρτη έν Τριπόλει ήμερα δ Ι Η -
gens nosqac inveniens vigilanlcs, ubi salulasset, τρος εγερθείς κα\ έγρηγορότας η μ ά ς εύρων, προσ- 84

abiit ad aqu<e fluenlis locum, ut lolus oraret. Idem
nos qiioque consequenler fecimus. Post comniunes
vero preces, cum sedisscmus, de casiiiate disse-
ruit. E l postquain dies illuxit, plebi ingressum per-
misit. Α:, roulliludine ingressa alque pro more sa-
lutata, coepitdiccrc :
II. Quandoquidero multa adversum vos a vobis
αγορεύσας έξήει είς τδ ύδροχοεϊον, δπως λουσά­
μενος εύξηται. Όμοίως τε κα\ ήμεϊς ακολούθως
έποιήσαμεν. Συνευξαμένοις ούν κα\ προκαθεσθείσι
τδν περ\ τού δείν άγνεύειν έποιείτο 230 λόγον. Καί
Q επειδή λοιπδν ήμερα έγεγόνει, τοις δχλοις είσελθείν
έπέτρεψεν. Είσελθόντος δέ τού δχλου πολλού
ήΟως προσαγορεύσας λέγειν ήρξατο*
II. Επειδή πολλή τή καθ υμών ύφ υμών γενο­ 1 1

pjofecla incuria mcn* plurimas el noxias supersli- μένη άμελείαόνους τάς πολλάς καί βλαβερός τών
lionura opiniones germinavit, et facti eslis velut θρησκειών ύπονοίας έξέφυσεν, και γεγόνατε ώσπερ
terra defectu agricolae silvescens, multo ad purga- γη απορία γεωργού χερσεύσασα, πολλού πρδς κά-
8 8

tionem indigetis tempore, ut Iraditum vobis sermo- Οαρσιν δεϊσθε χρόνου, ίνα τδν μεταδιδόμενον * ύμίν Τ

nem verum lanquam praclaram sementcm mens λόγον αληθή ώσπερ κσ,λδν σπόρον δ νούς λαβών μή
suscipiens pravis solliciludinibus non suflbcel, nec κακαίς φροντίσι συμπνίξας άκαρπον καταστήση 4 8

ad salutifera opcra reddal infructuosum. Quare πρδς τά σώζειν δυνάμενα έργα. Διδ χρή τούς πε-
oportet, m qui salutis suae caram suscipiunt, fre- φροντικότας τής εαυτών σωτηρίας συνεχέστερον
qnenlissime audiant quo peccala ex muho lempore έπακούειν, δπως τά * έκ μακρών χρόνων ατοπή­ 8

aucta brevi qnod reslal leinporc per conlinuam d i - ματα πληθυνθέντα βραχεί τψ περιλειπομένψ χρόνω
ligcntiam ad cxpiationem possinl referii. Cum ergo συνέχει σπουδή πρδς κάθαρσιν άναλογήσαι δυνηθή.
unicuique incerlus sit suae vitaj terminus, fesiinale f> Επειδή ούν έκαστος άδηλον έχει τού ίδίου χρόνου
8 0

roultas e cordibus vestris cxtrab»re spinas, non τδ τέλος, σπεύσατε τάς πολλάς τών καρδιών υμών
vero paulatim, ncque enim repurgari poleritis, quia Ιξελεϊν άκανθας* μή κατ ολίγον" ού γάρ δυνήσε-
1

estis ager spinis borrens. σθε καθαρθήναι, έπ\ πολύ γάρ έχερσεύσατε.
III. Non aliter vero niufttim sludiuni sirscipere III. Ούκ άλλως δέ τδ πολύ τής σπουδής πρδς κά­
ad purgationem veslram sustinebitis, nisi vobis θαρσιν υμών άναδέξασθαι ύπομενεϊτε ' , έάν μή γε 8

irati increpetis vos ob ea in qnibus, velul inutiles αύτοϊς όργισθέντες έπιπλήξητε περ\ ών ώς αχρείοι
ftcrvi, insidils petiti estis et malis vestris cuptdita- δούλοι ένηδρεύθητε συνθεμένοι ταϊς κακαϊς υμών
8 1

libus consensistis, at justam iracundiam in men- έπιθυμίαις, ίνα τήν δικαίαν υμών δργήν τψ νώ 8 8

VARIJE LECTIONES.
διαλέγεθαι Ο.
8 8 8 Ιlla'0 c. S , ύδροχοΐφ C. · πίστιν om. Ο. είκοσι C. * ημάς S, Ο , υμάς C. Tum
8 8 8

•^. . ~τ
έξήει ~. έξίει C. Dein
S, Ο.
r in ύδροχοεϊον S , υδροχόΐον C , ύδρηχοεϊον Ο. Ita Ο , et cx conjecl. 1) πολλούς C .
88
4

γή C l . : erral S d* lectiohe C i . l n 0 prius erat διδόμενον ρ. μεταδιδόμενον.

4 8 8 7
καταστήσει U 883

8 8
τα om. Ο . 88
έπεί C. I t a el S leg. censet, quanquam dedit υπομένετε c. C.
8,
δούλοι flagiunie 8 8

5ctis« add. c. O. 8 8
κακίαν 0 . Dcinceps ;όργήν add. S ox conjcct C i . Tum χερσευσουση G , χ ε ρ -
σευούση S.
#7 AfcJNTipiA. — H O M I L I A XI. 27*
ώς πυρ χερσευσάση άρούρη έπαφείναι 231 1 " Α lem vcslram, quasi ignem iu arvum silveacens,
δ υ ν τ

θήτε. ΕΙ μέν ουν ούκ έχετε δίκαιον πύρ, τήν κατά possilis immiilcre. Si ergo non liabetis juslum
τών κακών επιθυμιών όργήν λέγω, μάθετε άπδ igncm, iram dico adver&us cupiditates malas,
ποίων καλών " ένηδρεύθητε, κα\ πρδς ποίαν κόλα- animadverlile a qtialibus bonis per insidias abstra-
σιν κατηρτίσθητε, καί ύπδ τίνος ήπατήθητε, κα\ cli fuerilis, ad quale supplicium pracparali c l a qua
ούτως υμών δ νους νήψας, χαι ώσπερ πύρ ύπδ τής re seducti. Alque ita mens vestra pobria facla, ct
τού πέμψαντος ημάς διδασκαλίας έξαφθε\ς είς όρ­ quasi ignis a doclrina ejus qui misit nos incensua
γήν, τά κ α κ ά τής επιθυμίας άναλώσαι δυνηθή· ad iracundiajn, polerit ctipidiialem consumerc.
51

Πιστεύσατέ μοι, δτι θελήσαντες πάντα κατορθώσαι Mihi credile, moio velitis, potcrilis emendare
δυνήσεσθε. cuncla.
IV. θεού τού αοράτου έστέ είκών. "Οθεν οί εύσε­ IV. Dei qui ccrni nequil iinago estis. Unde qui
βεϊν βουλόμενοι μή τά είδωλα λεγέτωσαν θεού είκό­ pie vivere cupiunt, ne dicant idola essc Dei ima-
ν α " είναι, κα\ διά τούτο δείν αυτά σέβειν. Είκών γάρ ginem, idcoque coli ea oportere. Nam Dei iroago
θεού δ άνθρωπος. Ό είς θεδν εύσεβεϊν θέλων άνθρω­ bomo est. Qui in Dcum pie se gerere vutt, bomini .
πον ευεργετεί, δτι είκόνα θεού τδ άνθρωπου βαστά benefacit, quia Dei imaginem portat bominis cor-
ζει σώμα. Τήν δέ ομοιότητα ούκέτι πάντες, ά λ λ , Β pus; simililudinem vero non omnes gerunl, sed
,,Τ

αγαθής ψυχής δ καθαρδς νους. Πλήν ώς ημείς οϊδα- bonae anima? pura mens. Atianien, quia nos scimus
μεν τδν άνθρωπον κατ* είκόνα κα\ καθ* δμοίωσιν bominem factum ftiisse ad imagiuem c l ad swiililo-
γεγονότα τοΰ θεού, είς τούτον υμάς εύσεβεϊν λέγο-Μ
dinemDei,horlamursiliserga illum p i i , ul inDeum,
μεν, ίνα είς θεδν, ούπέρ έστιν είκών, ή χάρις λογι- cujus est imago, gralia referatur. Honorem ergo ·.
σθή. Τιμήν ούν τή τοΰ θεού είκόνι , δπερ έστ\ν άν- imagini Dei, id est bomini, dcferre oportel bunc in
θρωπος,προσφέρειν δεί ούτως, πεινώντι τροφήν, δι- modum, pracbendo esuricnii cibum, sitienli polum^
ψώντι ποτδν, γυμνητεύοντι ένδυμα, νοσούντι πρό­ nudo indumentum, aegro providenliam, peregrino.
19

νοιαν, ξένω στέγην, κα\ τψ έν είρκτή δντι έπιφαινό- tcctum, in carcere posilo visilalionem ac pro viri-
μενον · · βοηθεϊν ώς δυνατόν έστιν. Κα\ ίνα μή τδ κατ* bus auxilium. £ l ne singula reccnseam : quaecunque
εΐδος λέγω, πάντα δσα έαυτψ τις θέλει καλά, ωσαύτως aliquis sibi desiderat bona , alteri indigenli pariler
άλλω χρήζοντι παρεχέτω, κα\232 ^ *ύτψ είςτήν tribuat. Tuncque i p s i , in Dei imagiuem pietatera
τ( ε

τοΰ θεοΰ είκόνα ευσεβήσαντι δύναται άγαθδς λογι- exercenti, bona potesl imputari raerces : qua r a -
σθήναι μισθός · <ρ λόγψ εί κα\ ταύτα ποιείν μή άνα- lione, si isla facere recusel, quasi qui contempse-
δέζηται " , ώς αμελή σας τής εικόνος κολασθήσεται. rit imaginem, punietur.
V. ΟΓον ούν έστι λέγειν ποτέ, δτι ευσέβειας της
είς θεδν χάριν πάσαν μορφήν σεβόμενοι, τδν άν­
69
θρωπον τήν δντως είκόνα θεοΰ δντα έν πάσιν ένυβρί-
ζετε ·*, φονεύοντες, μοιχευοντες, κλέπτοντες κα\ κα­
τά πολλά άλλα άτιμάζοντες; Έχρήν δέ μηδ' έ ν ·
κακδν πράττεtv , δι' δ άνθρωπος λυπεϊται ·* · νύν δέ
πάντα πράττετε, δι' ά " άνθρωπος άθυμεϊ, αδικία γάρ
κα\ άθυμία γίνεται. Διά τούτο φονεύετε " καί άφαι-
ρείσθε τά αύτοΰ, καί δσα άλλα ίστε, άπερ παθείν ού
θέλετε. Ύμεϊς δέ έρπετψ τινι κακούργψ πρδς κακίαν
άπατηθέντες ύπονοία πολυθέου γνώσεως, είςμέντήν
δντως είκόνα, δπερ εστίν άνθρωπος, ασεβείτε, εις δέ
τά αναίσθητα εύσεβεϊν δοκεϊτε.
VI. Τϊνές δέ λέγουσιν, εί μή ήθελεν αυτά είναι,
ιύκ άν ήν , άλλ άνηρεϊτο" άν. Φημ\ κάγώ, τούτο
1
πάντως έσται, δταν πάντες τήν αυτών πρδς αύτδν
δείξωσι προαίρεσιν , καί ούτως αλλαγή τοΰ νΰν γε-
νήσεται κόσμου. Πλήν εί κα\ ούτως ήθέλετε ·· αύτδν
ποιήσαι, ίνα μηδέν τών προσκυνουμένων 233 *1Ρ~
J
V . An igitur dici potest, propter pielaiem erga
Deum coli omnem formam , si bominem, veram
Dei imaginem, in omnibus conturoelia afficilis, oc-
cidendo, adullerando, furando, i n mullis aliis indi-
4
gne accipiendo? Oportebat autem ne unum quidero
roalum committere , per quod bomo conlristetur;
nunc vero cuncta facilU quibus bemo angitur. In-
>uria cnim etiam anxietas flt. Ideo inlerficitis et res
illius auferlis et quaecunque alia s c i u s , quae non
vuUis pati. Vos aulem stmaligno quodam serpente
ad maliliam decepli, per suspicionem seiitentiae
multos deos inducentis, in vera quidem imagiitt sera
bomine impii eslis, in rebus vero sensu destiaitfe
pii vobis videmini.
^ V I . Nonnulli autem dicont, si noluissel Deusea
csse, utique non cxelilissent, sed fuissent sublata.
Ego quoque fateor, id omnino fiilurum, quatido
omnes suam erga Dcum ostenderint volunlatem ,
tumque bujus mundi fore mulationem. Verumia-
υπ
iuen, eliamsi vultis illum ita facere ut nibil eoruai

V A R L E LECTIONES.
" H a u d male D corrigit ύπδ ποίων κακών Μ infra bom. x i , I I . ••Iia conj. C , qui exh.
κατά in texlu, ut Ο. "εικόνας leg. censel S. "άλλά Ο. "άσεβείν υμάς ρ. υμάς εύσεβεϊν
γυμνιτεύοντι 0, " Ila 0 c. S. ( c f r . l i o m . _ x i i , 3 2 ) , επιφαινόμενοι <5." "άναδέξητε 0 .
· Addendum έστε posl μορφήν. S. Tum τού ρ. τήν Ο. Forsan scribendum esl ·τήν τοΰ δντως θεού είκόνα
9

δντα. " ένυβρίζοντες C. " μηδέν ρ. μηδ' έν Ο. "λυπείτε Ο. " ά S, Ο , δ C. f n m κα\ άν" ρ. καί idem.
Dein. του ρ. τούτο Ο . " Ila S , φονεύεσθε C, Ο. Tum άωαιρείσθαι Ο. Deinde εστίν ρ. ίστε conj. D. · άνή- ι

ρητοΟ. Postea ascripsi πάντες c. codem. "ούτως, εί θέλετε C. Ac D scribendum pulabal πλήν εί %α\
ούτωσΐ θέλετε αύτδν ποιήσαι* Verumlatneu *i sic vultii tutn facere S. Mea quidcm senieiitia deltMidum εί
post πλήν.
 179 S. CLEMENTIS 1 KOM. PONT. OPERA DfJBIA.
quae adoranlur supersit, dicite nobis quid rerum non Α χ ε ν , είπατε ή μ ϊ ν , τ( των δντων ούκ έθρησκεύσατε ,
adoraslis ?Nonne alii ex vobis solem, alii lunam, alii Ούχ ol μεν υμών τδν ήλιον, ol δέ σελήνην, οί δέ ύδωρ,
aquam, tcrram a l i i , vel montes, vel arbores, vel οί δέ γήν, οί δέ τά δρη, οί δέ φυτά, οί δέ τά σπέρματα,
semina, alii etiam hominem , ut in i E g y p l o , ado- οί δέ κα\ άνθρωπον, ώς έν Αίγύπτω, προσχυνούσιν;
i ant? Oportuit ergo Deum nibil relinquere, sed ne- Έχρήν ούν τδν θεδν μηδέν έάσαι, άλλά μηδέ υμάς ·, 7

que vos ipsos, ut nibil essetquod coleretur, neque ϊνα μηδέν άν ήν τδ προσκυνούμενον, μήτε τδ προσκυ­
q uod coleret. Vere boc iieri optat qui inlra vos lalet νούν. Αληθώς τούτο γενέσθαι βούλεται δ έν ύμϊν ΤΙ

pessimus serpens, nec parcitvobis. Sed non ita δεινδς ενδόμυχων δφις* 8* ού φείδεται υμών. 'Αλλ' 78

erit. Nibil enim peccal illud , quad adoralur, vim ούχ ούτως έσται . Ούδ£ν γάρ άμαρτάνει τδ προσ­ fe

quippe patilur ab adoratore. Nam licet ab omnibus κυνούμενον·· βίαν γάρ πάσχει ύπδ τού προσκυνεϊν αύτδ
homiuibus injuslum feralur judicium, at non a Deo, θέλοντος. Εί γάρ ύπδ πάντων ανθρώπων άδικος γί­
Siquidem aequuni non cst, ut idem supplicium re- νεται κρίσις» άλλ' ούχ ύπδ θεοΰ. Ού γάρ δίκαιον
cipiat, qui patitur el qui facit, prseterquam si ille έστι τήν αυτήν τ-^ιωρίαν άναδέξασθαι τδν πάσχοντα
ultro adjnitlat solhis bonore dignissimi bonorem. κα\ τδν διαθέμενον, έκτδς εί μή αύτδς εκών άναδέξη-
τ α ι τήν τού ρ4νου τιμιωτάτου τιμήν.
Λ

Ylf. Scd , i n q u i l , oporlebai eos qui adorant a Β VII. Άλλά, φησ\ν, έχρήν αυτούς τούς προσκυνοΰντας
vcro Deo periuii, ne alius boc faceret. Veruin an es άναιρεϊσθαι ύπδ τού δντως θεού, ϊνα άλλος τούτο μή
Deo sapientior, ut e i , tanquam prudentior, consi- ποιή. Άλλ' ο ύ κ εΐ σοφώτερος τού θεοΰ, ίνα αύτφ
78

lium des? Novit quid faciat. Tolerat enim ompes ώς φρονιμώτερρς γνώμην δψς. Οϊδεν δ ποιεί. Πάσι
impios, yelut misericors et benignus pater, sciens, γάρ έν άσεβεία ούσι μακροθυμεϊ, ώς ελεήμων καί
ex impiis pios fieri. Et multi e cultoribus rerum φιλάνθρωπος πατήρ , είδως δτι κα\ έξ άσεβων εύ-
j-bpuraruib ac aensu carenlium, contersj, ea colere σεβεϊς γίνονται. Καί αυτών τών σεβόντων τά αί-
ocssarun', el delinquere , atque apud verum Dcum σχρά κα\ αναίσθητα πολλο\ νήψαντες τά μέν αυτά 7 8

per preces Graecorum quoque inulti salvati sunt. σέβειν κα\ άμαρτάνειν έπαύσαντο, τω δέ δντως θεφ
πρδς ταϊς εύχαϊς [έχόμενοι πολλοί] " κα\ "Ελληνες
έσώθησαν.
VIII. At Deus pi incipio oportebat efflcere, ut nul- 234 VIII. Άλλά τήν αρχήν έοει ποιήσαι ημάς 7 8

latenus de talibus cogitaremus. Haec dicenles igno- μηδέ δλως περί τοιούτων ένθυμεϊσθαι · . Ταύτα λέ* 7

ralis, quid sit libertas a r b i t r i i , et qua ralione slt γοντες άγνοεϊτε τί έστι τδ αύτεξούσιον, κα\ πώς δυνα­
possibik vere boiios esse. Quia qui suo proposifo τδν (28) έστιν αγαθούς τφ δντι είναι. "Οτι δ Ιδία προαι-
boitus est, vere esl bonus, qui w o ab alio eoactus C μ Μ άγαθδς δντως άγαθδς έστιν, δ δέ ύφ* έτεροι
ω ν

fii Vonus, v€i*enon est, quoniam non propria electio- ανάγκη άγαθδς γενόμενος δντως ούκ έστ^*, δτι μή
10

ne $et quod est. Cuni ergo uuiuscujusque iiberlas
perttciat vere booum , et vere malum perpeiret, in
uooquaqqe fieri quod inimicum vel quod amicum
e s t , per rerum eperumque occasiones molitus esi
Dene. Npn, inquit» sed quidquid cogilamus ipse no&
faeit cogilare. Oesinite. Gur amplius blasphema-
tis, qui boc dititfs ? S i ejiim omne, quod cogitamus,
Ιδία προαιρέσει έστ\ν δ έστιν. Έπε\ ούν τδ έκαστου
ελεύθερον αποτελεί τδ δντως άγαθδν, καί δεικνύει τδ
δντως κακδν, έν έκάστω γενέσθαι έχθρδν ή φίλον διά
τών υποθέσεων δ θεδς έμηχανήσατο. Ού, φησ\ν, άλλά
π#ν δ ενθυμούμεθα, αύτδς ημάς ποιεί νοεϊν. Παύσα-
σθε. Τί πλεϊον βλασφημείτε οί τούτο λέγοντες; Εί
γάρ πάν δτι ά ν · ένθυμηθώμεν,άπ' αύτοΰ ένεργού-
1

ab ipso menti nqelrse inspiralur, ipsum dicitis cau-
sam fornicationum, libidinum , avaritise oiDoisque
blasphemi». Cesaaie maledicere, qui debetis benedi-
cere, eique omnemi imperliri bonurem. Nec d i -
catis: Deus bonore non indiget. Quaravis enim ille
nuliius indigeat, atlameR debuislis, respiciendo ^
μεθα, αύτδν αίτιον λέγετε πορνειών , ασελγειών,
πλεονεξιών κα\ πάσης βλασφημίας. Παύσασθε δυσφη-
μοΰντες , οί εύφημεϊν κα\ πάσαν τιμήν αυτφ άπονέ-
μειν όφείλοντες. Κα\ μή λέγετε· Ούκ επιδικάζεται
δ θεδς τιμής. Εί γάρ αύτδς ούδενδς επιδικάζεται,
άλλ* ούν γε υμάς·*έχρήν είς τδ δίκαιον αφορώντας

VARIiE LECTIONES.
' · μ ή δέ ημάς Ο. »' βούλεται γενέσθαι C. Iia Ο et ex conject. G , in cuj. lexfu ένδομοιχών.
*· έστιτι Ο.
u . * αναοεςιητε
4
άναδέξητε υ
Ο.. "" Ii li aa Ο
U c.
c. S
S ,, άλλά
άλλά ούκ
ούκ G.
G. ττδ
76
7 6δ μέν
μέν (λ
C. Tum
Tum δντες
δντες ρ.ρ. όντως
δντως Gl.
C l . rFalsus
alsus csl
c s lS
»
de G. "" * J . ~ . . . . . .
. 7 7
Lacuna cod. Ottoboniani iia explela, sententiarnm nexus, ap. G. periurbalus, jam logices r a -
tioni respOndet. άλλ' ού Ο , qui signuni interrogandi habet post ημάς.
7 8
ένθυμεϊσθε Ο. Jia S.,
7 8 8 8

ανάγκηςκης C, Ο . άν excidit ex ulraque Clerici edilione ei ap. S.

8 1
Ita C l . ημάς O c . G. lidem deindo
8 8

πάσιν ημάς, G l . πάσιν υμάς.

YARIORUM MTJE.
(28) Καϊ πώς δυνατόν., Ista Clemonlis src apud ηκ», msi ex anitnlsui proposllo proprio* Qui enim
Maxiinum proferuntnr : Ού δυνατόν τινα άγαθδν εί­ ab ultcro ex nece&silate factus est bonu*, bonus non
ναι βεβαίως, εί μή κατά προαίρεσιν οίκείαν. Ό γάρ ύφ' est; quia non ex institulo sit, quod isf. Libera enim
έτερου ανάγκης άγαθδς γενόμενος, ούκ αγαθός."Οτι cujusque voluntas, quod tevera bonum ett efficit, el
μή ιδία προαιρέσει έστιν, δ έστιν. Τδ γάρ. έκαστου revera malum ottiendit; unde Deus ptr istat occaiio
ελεύθερον, αποτελεί τδ δντως άγαθδν, και δεικνύει nes voluit cujusque affeclioneni patefacere. Qua>, inier
τδ δντως κακόν. "Οθεν ίδια τών υποθέσεων τούτων, Glemcntis Romani alia, legtmiur in Eclogis i o .
έμηχανήσατο ό θεδς φανερώσαι τήν έκαστου διαθε- Damasceni mss. collegM Glaiomoniaiii cap. Ot Afe.
σιν. Fieri ηοη potett u( quhqnam sit constqnter bo- vnne ei iib^ate^ CQT^
281 CLEMENTINA -
τδν^έν Tc3atv υμάς) εύεργετήσαντα εύχαρίστφ άμεί- Α «quiiaiem, c u m , qui omnibus vos curoulavil bene-
ψασθαι φωνή.
IX. Άλλά, φησίν, κρείττον ποιουμεν, άμα αύτψ
κα\ πάσιν εύχαριστοΰντες. Άλλά ταύτα λέγοντες
ούκ Γστε τήν καθ* υμών έπιβουλήν. Ώς γάρ, οπόταν
ενα,κάμνοντα πολλο\ Ιατροί θεραπεύειν έπαγγέλλων-
τάι * μηδέν 235 δυνάμενοι, εΓς δέ τις δντως ίάσθαι
8 nibil possunt, promittunt curare, unus, qtii revera
δυνάμενος τήν αυτού άντίδοτον μή προσφέρει, λογισά-
μενος δτι, άν αύτδς θεραπεύση, άλλοι επιγράφονται,
ούτω κα\ δ θεδς, μετά πολλών άξιου μένος τών μ η ­
δέν δυναμένων, ούκ ευεργετεί. Τί ουν, φησ\ν, δ θεδς
έπ\ τούτψ αγανακτεί, έάν γε αύτου θεραπεύοντος
άλλος έπιγράφηται ; ΦημΙ, εί κα\ μή αγανακτεί,
84
άλλ' ουν γε ού θέλει της άπατης συνεργδς γενέσθαι.
88
Αυτού γάρ εύεργετήσαντος κα\ τδ μηδέν ποίησαν είδω-
λον ώς δυνηθέν πιστούται. Άλλά κάγώ φημί σοι, Β
εί8 8
μή φυσικώς ήδίκητο πρδς αναίσθητα έπτοημέ­
νος (29), ίσωςάν κα\ τούτο ύπομεμενήκει · διδ νήψα-
τε (50) υπέρ της σωτηρίας τά εύλογα νοειν. Ό θεδς
γάρ άνενδεής ών αύτδς ούδενδς δείται, ούτε βλάπτε­
ται. Ημών γάρ έστι τδ ώφελείσθαι ή βλάπτεσθαι.
"Ονπερ γάρ τρδπον Καίσαρ (51) ούτε β\ασφημού-
87
μενος βλάπτεται, ούτε εύχαριστούμενος ωφελείται,
άλλά τοΰ εύχαριστοΰντος μέν γίνεται τδ άκίνδυνον,
τοΰ δέ βλασφημουντός δλεθρος, ούτως οί θεδν εύφη­
μου ντε ς αύτδν μέν ουδέν ώφελοΰσιν, εαυτούς δέ
σώζουσιν ομοίως κα\ οι βλασφημοΰντες αύτδν μεν
ούκ άδικούσιν, αυτοί δέ δλοθρεύονται.
Χ . Ά λ λ ά , φησίν, ούχ ομοίως έπ' άνθρωπου κα\
— , τt 7 " - i * · — ι *—ρ
θεοΰ. Σύμφημι κάγώ, 236 Χ δμοίως. Μείζων
5 x 1 ο ύ
γάρ ή κδλασις ώς μείζον άσεβήσαντι, ήττων δέ τψ
88
είς τδν ήττονα άμαρτήσαντι. Ός ούν πάντων μείζων
δ 6)εδς,' ούτως μείζονα ύφέξει κδλασιν δ είς αύτδν
άσ-εβήσας, ώς είς μείζονα άμαρτήσας, ούκ αύτοΰ
αύ^δχειρος αμυνομένου, άλλά πάσης τής κτίσεως έπ\
τοτύτψ άγανακτούσης καί φυσικώς έπεξερχομένης. Ού
γάρ δώσει τψ βλασφημώ ούχ ήλιος τδ φώς, ού γή
τους καρπούς, ού πηγή τδ Οδωρ, ούκ έν $δη τή ψυχή
δ άκεί καθεστώς άρχων τήν άνάπαυσιν, οπότε κα\
νΰν ε π ί τής τοΰ κόσμου προθεσμίας ύφεστώσης
88
παραγανακτεί πάσα ή κτίσις. Διδ ούτε 88
τελείους
V A R L E LECTIONES.
• Ila Ο c. S, επαγγέλλονται C. Partlculam δέ seq. uirinsquc bom. codd. auctoritas tueUir : qnapropter
8
non delenda ut censel S. επιγραφή C.
8 8
λέγει C l . el S conira codd. aucloritalem. Scbwejr>ri con-
8 8
jeclura θέλει vulgala Icctio esl ap. C . ' εί Ο et ex conject. C in cuj. textu ή .
8 8
μείζονα conj. D, τψ μείζον scr. Schliemannus Clement. ρ. 250, 5υ9. έτι conj. C.
ούτε deesse videtur ουρανός. Forte lamen scripsit nostcr διδ ούτε νέφη τούς ύετούς παρέχει. Yidesis Eusta-
ibium io Uexaem. ρ. 5. Ego sane, quid sibi velinl τέλει ύετοί, non capio.D.
VARIORUM ΝΟΤΛΕ.
(29) Per me licet sensu aclivo snmere έπτοημέ-
νος ac vertere : Nisi naturaltter injuria afficete-
tur, qui ad sensu detiitula ettonilus stupet. C.
Recte : nam alias noii intelligilur , quid sibi velit
φυσικώς ήδίκητο. C. fr. G. 10. S. D R E S S E L .
(50) Ύπομεμενήκει, δΓ δν ήψατε C. Lectio ex Ο.
allala locuin niinia corruplela prius laboraniem ita
dilucidat, ut conjecturis non ainplius opus sit. ID.
ί51) "ΟτΛκρ γαρ τρόπον Καίσαρ. Saepe dicUe
Edogw cap. Περ\ βλασφη μουντών κα\ μ ε γ ά λ ο ^ μο-
νρν.ντωγ κα\ ·πταιόντων είς τδν θςδν έξ άνοίας. Τοΰ
HOMIUA XI. 2ft
liciis, grata remunerari voce.
IX. S e d , inquit, roelius facimus, qui el omni-
busque simtil gratias agimus. Verum bafcc dicendo
non inteltigitis structas vobis insidias. Quemadmor-
dum cnim , quando unum xgrum mulli roedici, qui
potesl mederi, remedium saom non porrigit, secum
reputans, quod, etsi ipse sanaverit, attribuetur aliis:
ita et Deus, una cum multisqui nibil possuntro-
gatus, non prsestat beneiicium. Quid ergo, inquit,
Deus ideone indignatar, s i , cum ipse curet, ascri-
batur alteri? Respondeo, licet non indignelur, atta-
iraen non vult esse erroris adjnlor. Postquam enim
ipse benefecit, eliam idolum, quod nibil egit, tan-
qaara efllcax fldem accipit. Sed et ego tibi dico,
nisi propria et naturali iujuria afllceretur , quando
una cum sensum non babentibus timeliir ac ado-
ralur, forle boc eliam suslineret; quaproptor cur®
sit vobis, ut ralioni consentanea pro salule vestra
inlelligalis. Deus enim sibi sufllciens nullo indiget,
neqtie heditur. Nostrum quippe esl juvari aul laedi.
Nam sicut Caesar neque malediclis Ixditur, neque
graliarum aciionibus juvatur, sed, qui gralias agit,
securitalem habet, qui roaledicit inlerilum : itaqut
Lteum laudibus prosequuntur , ipsum nequaquam
adjuvanl, sibi vero ipsis salutem affeninl, pariqne
modo, qui conviciis appetunt, ei quidem non fa-
ciunl injuriam, ipsi vero pereunt.
X . Sed, inquit, non simililer in bomine ei Deo.
—' ·
Εί ego fateor, quod nou simililer. Majus euim sup-
pUcium ut magis impio ; minus autem e i , qui io
mioorem peccavit. Sicul ergo maximus oinuium est
Deus, ita maximas dabil pcenas, qui in eum impius
exstiterit, quoniam adversus maximum deliquit.
Neque Deus propria manu ulciscetur, at oinnis
creatura in ea re indignabitur et naluraliter vindi-
cabit. Non enim blaspheino dabit luceni s o l , noa
fructus lerra, non aquam fonles, non tribuet aniios
in inferis requiem, qui ibi consliuilus est princeps:
quando nunc quoque, adbuc subsistentc praeflnilo
ρ mundi tempore, jregre ferl universa crealura. Ideo-
Καίσαρ Ο. τψ εις8 T 8 8
CotWerio post διδ
8 8 8 8
αγίου Κλήμεντος Τώμ*ης. 'Ον τρόπον ό βασιλεύς,
ούτε βλασφη μου μένος βλάπτεται, ούτε εύχαριστούμε-
νος υπέρ τδ αξίωμα μεγαλύνεται * άλλά του εύχαρι-
στούντος μέν γίνεται το άκίνδυνον, τού δέ βλασφη-
μούντος δ Ολεθρος · ούτως οί θεδν ρέν εύφημούντες*
αύτδν μέν ού μεγαλύνουσιν υπέρ την οίκείαν δόξαν,
εαυτούς δέ σώςουσιν οί δέ βλασωημούντες,'αύτδν μέν.
ού βλάπτουσιν, εαυτούς δέ. όλοθρεύουσι. Και μείζων
ή κόλασις, δσψ μείζων ή ασέβεια, ώς καί πάντοτε
κρείττων δ θεδς, ύπερ ου πάσα ή κτίσις αγανακτεί.
COT.
383 S. CLEMEKTIS I ROM. PONT. OPERA D U
que nec coelum suffi icnlcni millit knbrcm, neque Α ύετούς παρέχει, ούτε γή τούς καρπούς, διδ-οί πλει-
lerra fructus dat, uiide plurimi pcreunl. Ipsc etiaru ονες λυμαίνονται. Άλλά κα\ αύτδς δ άήρ θυμψ
9 4

aer furore acccnsus ad pestcm producendam con- ύπεκκαιόμενος πρδς λοιμώδη πράξιν" μεταβάλλεται.
verlil se. In bonis tamen , quibus fruimur, miseri- Πλήν όσων άπολαύομεν αγαθών, τψ αυτού έλέψ είς
cordia sua Deus ad benigniialem crga nos cogit τήν ήμετέραν φιλανθρωπίαν βιάζεται τήν κτιαιν.
crcnluram. Ita vobis, qui cunctorum opificem inbo- ΟΓτως ύμίν τοις άτιμάζουσι τδν τών δλων δημιουργδν
ncstalis, omnis crealura succcnsel. ή πάσα κτίσις χαλεπαίνει.
X I . Nam cisi per soluiioncm a corpore effugialie X I . Κάν γάρ τή τού σώματος λύσει τήν κόλασιν
pocnam, quo modo animam vestram, quae immor- έκφύγητε, πώς τήν ψυχήν υμών άφθαρτον ούσαν διά
talis est, per mortem polerilis fugerc? Immorlalis τής φθοράς φυγείν δυνήσεσθε; αθάνατος γάρ ή.
enim cst ciiam impiorum anima, quibus meliue ψυχή (52) και τών άσεβων, οίς άμεινον ήν μή άφθαρ­
esset, non immortalem eam babere. Nam per ignem τον αυτήν έχειν. Κολαζομένη γάρ ύπδ τού άσβεστου-
incxslinclum cruciata perpeluo supplicio, neque πυρδς άπ>ράντψ τιμωρία, κα\ μή θνήσκουσα, επί
moriens, in malo suo finem non habel accipere. κακψ τψ αυτής τέλος λαβείν ούκ έχει» Άλλ' ίσως
Sed forsan dicet vcstrum aliquis: Terres nos, Petre έρεί 237 - ί υμών Φοβεϊς ημάς, Πέτρε. Διδάξατε
τ

Doceie igitur nos, quo paclo laccnles proferamus °^ *ί?&Ζ> ™>i σιγώντες έρούμεν τά δντα ώς έστιν,
B

vobis res quemadmodum s u n l , aliier enim vobis άλλως γάρ αυτά ύμίν σημαίνει ν ού δυνάμεθα. Έάν
eas non possumus indicare. Quod si lacuerimus, τε σιγήσωμεν, ενέδρευεσθε ύπδ τών κακών διά τήν
decipiemini a malis pcr ignorantiam; sin vero l o - άγνοιαν έάν τε λαλήσωμεν, ώς έπ\ ψευδεϊ υποθέσει
quimur, suspcctt sumus, quasi vos falsam ob cau- φοβούντες υμάς ύποπτευδμεθα. Πώς ούν έπφσωμεν * 9

sam terreamus. Quo paclo igitur malum eum i n - τψ εις τήν ύμετέραν κακψ ένδομυχούντι κα\ πανούρ-
cantabimus, qui iitlra animam veslram latet, calli- γως ύποσπείροντι ύμίν τάς Θεώ έχθραινουσας υπό­
deque vobis inimicas Deo subscril opinioncs pra> νοιας προφάσει τής πρδς Θεδν φιλίας " ; Διαλλάγητε
tcxtu amicitiae erga Dcum?Reconciliemiui vobiscum; έαυτοϊς· υπέρ γάρ τής υμών σωτηρίας γίνεται" ή
namque pro vrstra salule fit ad cum c.um bonis μετά εύποιίας πρδς αύτδν καταφυγή. "Εχθρα*· έστι
operibns perfugiiim. Inimicilia quxdam ad Deura θεώ εν ύμίν άλογος επιθυμία, υπόνοια γάρ φρονήσαος
csl*, quac in vobis cum ratione pugnat cupidilas; τήν άγνοιαν κρατύνει.
quia suspicione prudenliae corroboral insciiiam.
XII. Alii vcro dicunl: Deus nostri curam non XII. "Αλλοι δέ λέγουσιν Ού πεφρδντικεν ημών ό
gerit. Hoc quoque falsum esl. Nam si verc curam Q θεός. Κα\ τούτο ψεύδος έστιν. Εί γάρ δντως ούκ
non gererel, nequc solem suum oriri faccrel super έφρόντιζεν, ούκ άν ουδέ τδν ήλιον αυτούς άνέτελλεν
bonos et malos, ncque pluviam suam demilterel έπ\ αγαθούς κα\ πονηρούς, ούτε τδν ύετδν αύτου
super juslos el injuslos . Dicunt alii : Magis pii
a
έφερεν έπ\ δικαίους κα\ αδίκους. Έτεροι δέ λέγουσιν
sumus, qui et ipsum c l simulacra colimus. Non Εύσεβέστεροί έσμεν, κα\ αύτδν κα\ τά αγάλματα σέ-
pnto, ei, qui ila loquilur, si diceret r c g i : Eumdem βοντες. Ούκ ο*μαι, εί τούτο λέγων τ ι ς " έρεί βασιλεί*
libi Iribuo bonorcm, qticm morluis et abjeclo (imo: Τήν ίσην σοι απονέμω τιμήν, οίαν κα\ τοις νεκροϊς
iton puto, inquam, ei bene ccssurum. Scd inquiet κα\ τ ή " Ι ^ ι μ μ έ ν η κοπρία* ούκ οΓομαι εί καλώς
aliquis, (imuTii voca3 noslra numina? Ila aio. In- άπαλλαγήσεται". Άλλ' έρεί τις · Κοπρίαν λέγεις τά
utilia cnim vobis ca rcddidislis, dum in dcos ascri- σεβάσματα ημών ; Ναί φημι, άχρηστα γάρ ύμίν αυτά.
biits. Cum forsan illoruni malcria ad aliquid aliud, έποιήσατε , είς τδ σέβειν καταριθμήσαντες, τής ού-
* Maltb. v, 45.
V A R L E LECTIONES,

oinserui c. Ο. " ^ t v c o n j . D . E g o malim κpάσιv,quod propius accedilad leclioncm vulgatam,cUidem

β ι

accipit ex Rufini interpretalione bac : aeris lemperies temeratur. S. "έπάσομενΟ. ' l t a D , τ ή . . . φιλίχ
9

C, Ο. γίνεται om». Ο. " Fort. scribendum έχθρα, vel addendiim ή post θεώ S. " τ ι ς add. c. Ο. »· τή
, β

reposui, poslquam exciderat ap. C l . ct S. Subinde έ ^ ι μ έ ν η 0 . 9 9

απαλλάξει C.
YARIORUM NOTiE.
(32) 'Αθάνατος γά? Α ψυχή. Ut Clementis sen- D quas ipsi [ortasse vetint paritercum corporibus finiri:
tcnlia cilatur a Maxinio,
»·^_Ϊ Locorum
» communium
...... ser sed non ila esl; perferunt enim ignis (Eterni sine fine
uione 5 3 , u l Cleraentis Romani, iu Damasceno ms. supplicia, et ad pemidem tui nuturam non habent
cap. Περι ψυ^ής κα\ νού, ad biiiic modum : Αθά­ moriendi. CUIII Clementiuis loquilur Jiistirms Mar-
νατοι πάσαι αι ψυχα\, και τών άσεβων, αΤς άμεινον tyr Apologia n , p. 04, ct Dialogo cum Tryphoue, p.
ήν αή άφθαρτους είναι. Κολαζό[χεναι γάρ ύπδ τού 225, dicitque improbis lucrum, έρμαιον, fore, ani-
άσβεστου πυρδς άπεράντψ τιμωρία, καί μή θνήσκου- mas mori, et fmem babere in slatum senstis va-
σαι, έπ\ κακψ τψ εαυτών τέλος λαβείν ούκ έχουσιν. cuum, είς άναισθησίαν. Ad sensum vcro Recogiiiiio-
Immortales omnes anima* tunl etiatn impiorum, qui- num Miniicius Felix, quem co loco cilavi. Ac cx
9

bus melius esset non esse corruptioni non obnoxias. pbilosopbts Hierocles in carmina Pyiliagorica ad
Nam j:er ignem inexstincium cruciatcv perpetuo $up- vers. 29 : Ού βούλεται ό κακδς άθάνατον είναι τήν
plicio, nec morientes, suo ipsarum malo sui finem αυτού ψυχήν, ίνα μή ύπομείνη τιμωρούμενος. Λ ο »
accipere twn possunl. Recognilionum lib- v, cap. 28 : cnini vult qui malui e s l , esie sibi animnm t m -
Jmmortales namque $unt eiiam impiorum animw % mortalem, ne scelerum vllionem paiiatur. COT.
185 CLEMENTINA. — UOMILIA XI.
βίας αυτών ίσως ε ί ς άλλο τι ή είς 238 ΧΡή '· Λ
1 8 8 σ
fimam, fuisset utilis. Nunc vero ncqoe ad
ν v e l 0 ( 1

κόπρου, εύχρηστησάσης. Νΰν 6ε Όύδέ είς τοΰτο χρη­ lioc prodest, quando a vobis Iraiisftguratam colitis.
1

σιμεύει, δτε μετασχηματίσαντες προσκυνείτε. Πώς Qua aulem ratioue vos ct magis pios d i c i i i s , qui
δε κα\ ευσεβέστεροι ειναί φατε, οί πάντων ασεβέ­
1
omnium eslis hnpiissimi, hoc ipso uno et incom-
στατοι, ταύτη αυτή τή μι$ κα\ άσυγκρίτψ αμαρτία ψυ­ parabili peccalo interitvm animae mcrenies coram
χής βλεθρον όφείλοντες τφ άληθεί *, έάν έπιμείνητε; illo, qiti verus esl, si perseverelis. Excmpli gralra
Ώς γάρ εΓ τις υίδς πολλά ευεργετούμενος ύπδ τοΰ 6i quis Glius, plurima beneficia a patre consecutus,
πατρδς έτέρφ τινί τφ μή πατρ\ τήν οφειλομένη ν τψ alteri qui paler non sil debitum palri bonorem de-
πατρ\ άποδφη τιμήν, πάντως άποκληρονόμος γίνεται*
4
f c r a i , plane exbxredabitur. Cum vero ex acntemia
έπάν δέ κατά γνώμην τού πατρδς βίους ευχάριστη patris vivcns graiias de bencOciis egcril, merito
έπ\ ταϊς εύεργεσίαις, εύλδγως κληρονόμος γίνεται. bacres rclinqiielur.

XIII. "Αλλοι δέ λέγουσιν 'Ασεβεϊν μέλλομεν, έάν τά X U I . Alii vcro dicunt, impii crimus, si nobis a
παραδοθέντα ήμίν έκ πατέρων σεβάσματα καταλεί­ palribus tradila numina dereliqucrimus: idem cnira
ψωμεν · δμοιον γάρ έστι τψ παραθήκην φυλάξαι.
1 est ac depositum servare. Igitur bae ralione, si
Ούκούν τούτψ τψ λόγω κάν ληστοΰ τις ή πατρδς ή Β l
a l i ( l l i s
P
o r l u s s i l
«^scoBno, noa
e x a l r e , a l r o n e a u t

αίσχροβίου, ούκ οφείλει δ υίδς νήψας τδ κρείττον debet filius frugi esse, melioremque vifaro amptocii,
έλέσθαι, ίνα μή άσεβήση, κα\ μή τά ίσα τοϊς γονεΰσι ne impius evadat, peccelque eadem curo parenlibus
ποιών άμαρτάνη ·. Πώς δή ανόητοι οί λέγοντες* Ταύτα non agendo. Quam stulli autem sunt, qui dicunt: Haec
προσκυνοΰμεν, ίνα μή αύτψ δχλώμεν; ώς όχλου με­ adoratnus, nc Deo simus molesli! Quasi Deo molesla
νού θεοΰ έφ' οίς εύφημειται, μή όχλουμένου δέ έφ' sinl ca quibus laudalur, non molesla vero, quibus in-
οΤς αχάριστου μένος βλασφημείται. Διά τί ούν, οπόταν grafcc accipilur el inflammatur. Cur crgo, cum iinbris
εποχή ύέτού γένηται, πρδς ούρανδν τά πάντα άφο- acciderit remora, in coelum omnino intuiti preces
ρώντες εύχάς καί λιτάς απονέμετε; κα\δταν έπιτύχητε, ac supplicaliones assignatis? et quando obliiiuisus,
τάχιον έπιλανθάνεσθε; άμήσαντες γάρ ή τρυγήσαντες cito obliviscimini. Facia eni-η messe aut vindemia,
ευθέως τοϊς μηδέν ούσιν είδωλο ι ς τάς άπαρχάς 239
7 Ktaiim ad idola, quae n i b i l s u n t , primilias deferlis,
απονέμετε, τάχιονέπιλανθανόμενοι τοΰ ευεργέτησαντος eelcriter Dei immemores, beneficii aucloris. Sicque
θεού. Καί ούτως είς άλση · κα\ είς τούς ναούς γενό­ in nemoribus et in templis positi sacrificia celebra-
μενοι θυσίας έπιτελούντες εύωχείσθε. Διά τούτο οί tis, atque genio indulgetis. Quapropter nonnulli cx
μέν υμών λέγουσιν Παρηγοριάς κα\ τού εύωχείσθαι vobis dicunt : Solatii et bonae Iraclationis causa
χάριν καλώς ταύτα έπινενόηται. C praclare isla excogilata sunt.
XIV. "β ανόητοι! ύμεϊς τοΰ λεγομένου γίνεσθε· X I V . 0 stolidi! Vos bujus dicti eslole justi j u d i -
δίκαιοι κριταί. Είπε ρ γάρ κα\ έχρήν ενταύθα είς ccs. Si enim oporlebat hic se ad corporis volupia-
εύφρασίαν σώματος έαυτδν δούναι ποία ευωχία, tem alicui tradere oblcclationi, mclior crat <?a, quse
άμείνων ήν ή έν ποταμοις κα\ ύλαις κα\ άλσεσιν,
10 in fluviis et silvis et l u c i s , ubi compolationes et
ένθα είλαπίναι κα\ συμπόσια καί κατάσκιοι τόποι, ή convivia et loci umbrosi, quam ubi da;moniaca
δπου άπόνοια δαιμόνων, καί χειρών τομαΐ, καί αι­ amentia, et manuum sectiones, abscissiones veren-
δοίων άποκοπα\, κα\ οίστροι, κα\ μανίαι, κα\ τριχών dotum, rabidus furor, insania, sparsi crines, strc-
κόμαι, και κόμποι, κα\ ενθουσιασμοί, και όλολυγα\, pilus euidoresque, afflatus fanalici, ululatus,
καί πάντα εκείνα τά μεθ' ύποκρίσεως είς κατάπληξιν omniaque illa quae curo simulalione ad terrorcni
τών άνοήτων γινόμενα, δπως τάς υμών όφειλομένας 11 amentium fiunt, ut debilas illis preces et graliaruni
εύχάς κα\ ευχαριστίας καί νεκρών νεκροτέροις acliones offeratis, idque iis,qui morluis magis sunl
προσενέγκητε; mortui.
X V . Κα\ διά τί χαίροντες ταύτα ποιείτε; ΈπεΙ " X V . Et cur Ia»fi ista facilis? Quoniam inlus la~
ού θέλει ύμίν δ έμφωλεύων ειπείν δφις , δς ένέσπει- D tcns serpcns vobis non vull cdicere, qtii infntcluo-
1 8

ρεν ύμίν τήν άκαρπον έπιθυμίαν , λέγων ύπομνήσω. sam inseruit cupiditalem, dicam ego alque niemo-
"Εχει δέ ούτως · Παρά τή τοΰ θεού θρησκεία κη­ rabo. Ila aulom babet: Apud religionem Dei pne-
ρύσσεται νήφειν, σωφρονείν, οργής κρατείν, αλλό­ dicatur agere sobrie, sibi lemperare, iram tenere,
τρια μή νοσφίζεσθαι, δικαίως βιούν , επιεικώς *, non subriperc altena, juste vivcrc, cum bono jure,
1

ευσταθώς, πράως , κολάζειν έαυτδν μάλλον έν ταϊς trauquille, leniler, sc in indigenlia potius conlinere
ένδείαις, ή 240 Ρ ) έχοντα έτερου αδίκως άφελόμε-
7 ac reprimere, quam cum non babeas, alierius bonis

VARLE LECTIONES.
είς, quodldeest in ulroque Hom. cod., addidit D. Subinde scripsi άλλο τι ή είς c. Ο «t conj. D , άλλο
1 8 8

τι, εις C , quod rautari voluit in άλλοτε, είς. Tum εύχριστησάσης Ο. ουδέ om. Ο. · καί insertii c. Ο.
1

» τά αληθή C. Subinde έάν μή έπιμείνητε Ο. * άποδψ C. · λείψωμεν C. · Vbb. κα\ μή τά ίσα τοίς γο­
νεΰσι ποιων άααρτάνη textui reddidi, cum prsetermissa essent in ed. Scbwegleriana. Subiiide πώς δέ S.
* μηθέν Ο. Ita 0 , i i t conj. S , κα\ ούτως είς άεί. Κ α ί C . ex conjecl., είσασι cod.ipsius,in cuj. marg. Γσασι.
8

Ruf. Rec. v, 5 0 : In templis aut lucis. γίνεσθε S , γένεσθε C, 0.

8
Ita explicandum esse videtur Oitobo-
18

ni«1ni άαείνων ή ν ο ί έν ποταμοίς, ap. C άμεινον ή έν ποταμοϊς. υμών S , αυτών C, Ο.

11
δφις om. 0. 18

έπεικως 0.
,8
 287 8. CLEMENTfS I R O M . PONT. OPERA DUBIA. t*S
hijitstc ablatis cxplcri. Apud vocatos autem deos Α vov κορεσθήναι. Παρά δέ τοϊς λεγομένοις θεοίς τά
contraria peraguiUur. Et nonnulla iu admiralionem εναντία γίνεται. Κα\ ένια είς κατάπληξιν δικαιοσύνης
juslitise denuntialis, quae licet omnia precepta ex- •παραγγέλλετε , άπερ εί κα\ πάντα ποιείτε τά παρ­
tv

sequereiniiri, ana Dei ignoralio stifficit ad punilio- αγγέλματα, μία ή πρδς θεδν άγνοια Ικανή τυγχάνει
oein vestram. Cseterum convenientes ad loca quae πρδς τήν καθ* υμών τιμωρίαν. Πλήν συνερχόμενοι
YOS iis assignatis, alacriler iuebriamini, et aras ac- είς τούς ύφ* υμών αύτοϊς δοθέντας τδπους ήδέως με-
ccnditis , quarum nidor vagaius eaecos surdosquc θύσκεσθε κα\ βωμούς άνάπτετε, ών ή κνίσσα 0εμβο-
spiritus vi sua ad odoratus locum ducit. Sicque μένη κα\ τά τυφλά κα\ κωφά πνεύματα διά τής
ibi alii fanaiicis furoribus, alii absurdis cibis re- εξουσίας άγει είς τδν τής οσφρήσεως αυτών τόπον.
plentur, ad libidinem vertuntur alii, ad furla alii el Κα\ ούτως τών εκεί οί μεν ενθουσιασμών , οί δε Ι 5

adultcria. Nam fusi illic sanguinis vapor et vini βρωτών αλλόκοτων έμπίμπλανται, οί δε έπ\ τδ άσελ-
libatto etiam satiat impuros spiritus, qui inlra vos γαίνειν τρέπονται, οί δέ έπ\ κλοπάς κα\ φόνους. Ή
occultali omnia baec reddunt suavia, atque per γάρ τού εκεί αίματος άναθυμίασις καί ή τών οίνων
somnia vos falsis spcctris irreliunt, innumerisquc σπονδή καί αυτά κορεί τά ακάθαρτα πνεύματα, ά 1 6

perpessionibus puniunl. Nani occasione sacrarum, τινα ενδομυχούντα είς υμάς φιληδόνως έχειν τά ,Τ

ul vocant, bostiarum rcpleti esiis iruculenlis das- εκεί ποιουσιν , και δι' ονείρων υμάς φαντασίαις ψευ-
monibus , qui caute vos inscios perimunt, ut non δέσι περιβάλλουσιν, κα\ μυρίοις παθήμασι τιμωρού-
scntiatis factas insidias. Praetextu siquidcui cujus- σιν. Προφάσει γάρ τών λεγομένων ίεροθύτων χαλε­
piam injuriae vcl calamilalis, amoris, irae, moesti- πών δαιμόνων έμπίπλασθε , οί κα\ φρονίμως υμάς
l i x , aut laqueo aut aqua suffocant, e loco praecipiti λανθάνοντες άναιρούσιν , ίνα μή συνήτε υμών τήν
dejiciunt, bomicidio s u i , aul apoplexia, aut alio έπιβουλήν. Προφάσει γάρ τίνος επήρειας ή έρωτος ή
worbo e vita cogunt migrare. οργής ή λύπης ή αγχόνη ή ύδατι πνίξαντες ή άπδ
κρημνού ^ίψαντες ή αυτοχειρία ή αποπληξία ή έτέρω
τιν\ πάθει τού ζήν μεθιστάσιν.
X V I . Ex nobis autem nulltts latc quid potest X V I . Ημών δέ ουδείς τοιούτον τι παθείν δύναται,
p a l i , sed a nobis daemones torquentur, quando- άλλ' αύτο\ ύφ' ημών κολάζονται, οπόταν είς τινα είσ-
quidcm in aliquem ingressi, ut lardius egrediantur, ιόντες βραδέως έξιέναί ημάς παρακαλώσιν**. 24>1
rogant nos. Sed dicet aliquis : In has perpessiones Άλλ' έρεί τις· "Ισως τοιούτοις πάθεσιν κα\ Οεοσεβών
incidunt interdum etiam quidam Dei cullores. Aio τίνες ύποπίπτουσιν. Φημ\ δτι τούτο αδύνατον, θεοσε-
id fieri non posse. Ille enim, de quo loquor, cultor c γ ά , ρ »9
ο υ τ ο ς έ σ τ σεν | 8 ν έ γ ώ φ η μ ΐ | ό 8 ν τ ω ς θ ε ο

Dei e s t , qui vere est Dci cultor, non qui duntaxat βής, ούχ δς άν μόνον λέγηται, ό δέ δντως ών τού δο­
dicitur. Qui autem vere est, tradilse sibi lcgis per- θέντος αύτω νόμου εκτελεί τάς πράξεις. Έάν τις
ficit opera. Si quis impre egeril, pius non est. άσεβήση , ευσεβής ούκ έστιν. "Ονπερ τρόπον έάν δ
Quemadmodum si atieuigcna legem servet, Juda?us αλλόφυλος τδν νόμον πράξη , Ιουδαίος έστιν · μή
est; qui vcro non servat, esl gentilis. Judaeus enim, πράξας δέ, "Ελλην. Ό γάρ Ιουδαίος πιστεύων θεφ
Doo credens, legem implet, per quam fidem etiam ποιεί τδν νόμον * · , δι'ής πίστεως κα\ τάάλλατά δρεσιν
alia raala momibus similia c l gravissima trans- έοικότα κα\ βαρούντα μεθίστησι πάθη. Ό δέ μή
ferl α. Qui vero non exsequitur legem, clarum ποιών τδν νόμον δηλονότι έκτου μή πιστεύειν θεώ 11

est, quod non credendo in Deum fit transfuga, λιποτακτεί, καί ούτως ώς ούχ\ " Ιουδαίος άμαρτωλδς
ideoque peccator velut nequaquani Judxus proptcr διά τήν άμαρτίαν έπικρατείται ύπδ τών είς τδ τιμω-
peccatum a calamitalibus subigilur, qiue ad p u - ρείν τούς άμαρτάνοντας καθεστώτων παθών. Βουλή
nicndos pcccalores couslitutje sunt. Nam consilio θεού τή απαρχής δρισθείση δικαίως τοις σέβουσιν
Dei, quod ab initio sancitum fuit, illius culiores αύτδν παραπτωμάτων χάριν ή "τιμωρία έπεται, δ
jusie propter delicla poena consequitur. Quod (U, ut, γίνεται, ίνα ώς όφείλημα διά τής βασάνου άπαιτήσασα
postquani pcena de peccalo velut debito per vexa- D τήν άμαρτίαν τούς έπιστρέψαντας καθαρούς έν τή
tionem ralionem repeticrit, conversos bomines in τών δλων παραστήση" κρίσει. Ώς γάρ τοίς κακοίςή
cunclorum judicio puros reprascntel. Sicut enim ενταύθα τρυφή είς ζημίαν αίωνίων αγαθών γίνεται,
improbis pnusentes delicia; in damiuim fulurorum ούτως αί τιμωρίαι τοίς παραπίπτουσιν Ίουδαίοις
bonorum ccdunt, ita supplicia lapsis in peccalum πέμπονται είς έκπραξη/, ίνα ενταύθα απολαύοντες n

Judaeis miiluntur ad cxactioucro, u l rcccpla bic τδ παράπτωμα της εκεί άπαλλαγώσιν αίωνίας κολά-
delicii pcena a futura illic aetcrna daninalione l i - σεο>ς.
berenlur.
• Malth. xvn, 19.
V A R L E LECTIONE8.
παραγγέλλεται
1 1
Ο. " ένθουσιασμώ
ραγγέλλεται Ο. ένθουσιασμώ C
1 1
fu ,, ενθουσιασμού
ενθουσιασμού D.
ι>. αύτή
α υ τ η C.
Ιβ
,β
t.. Lcclionem
Locuonem Oltoboniani
uuoDoniam praesagivit
pnesagivu S.
ο.
w
ιοχιούντα Ο.
ένδομοχίΓ" " " παρακαλούσιν
1 8
* ~ t . " δν " pra-lermisil
1 9
" " ' S c. C l .
! ! β
Sede vocabuli mutala leco
9 0
^ :' Έάν' V U

c. ν. πρ. Ί . έστ. μή πράξας δέ Ιουδαίος, Έ λ λ η ν Ό γάρ πιστεύων θεώ ποιεί τδν νόμον. Iloc modo
*άλλ· τ.
clegans»nasci
nascividelur
videlur aniiihesis.
anlilhesis. D.
D. δήλο δηλον δτι C. Τιιιιι λειποτακτεί 0 . "ούκ Ο. " Ila 0 c. S , παρα-
9 1
β 1

στήσει C. απολαύοντες D., qui insuper exemplis comprobavit, voccm άπολαύειν coiijungi posse cum
casu accusativo, atque baud raro suuii iu malam pai tcm. S. άπολαβόντες G, 0 .
 289 C L E M E N T I N A . - ~ IIOMILIA XF. 290
242 ***Η· Τμ&Ις δέ ταύτα είπείν ού δύνασθε, Α Χ ΥΠ. Vos vcro haec difcore non poleslie, quia
ού γάρ πιστεύετε τά έχε! είναι ώς ημείς λέγομεν , non crediiis, qux illic sunt esse queroadmodum
λέγο> δή, δπου πάσιν ή άνταπόδοσις γίνεται. Ού ένε- dicimus» dicoautem, ubi cunclis iiat rclribuiio.
χεν άγνοούντες τδ συμφέρον ύπδ τών προσκαίρων Quocirca quod est ulile ignoraulos, a temporariis
ηδονών μή λαβείν τά αίώνια ένεδρεύεσθε. Διδ ημείς voluplaiibus, ne arterna accipialis, decipiniini.
τού συμφέροντος ύμίν τάς αποδείξεις ποιείν πειρώ- Quare nos conamur, commodi vobis prohaiiones
μεθα, ίνα πληροφορηθέντες περ\ τών τής θεοσεβείας afferre, ut plene certi de picialis promissionibus
επαγγελμάτων διά τών αγαθών πράξεων δυνηθήτε per bona opcra possitis nobiscum sa?culi quod t r i -
σύν ήμίν τδν άλυπον αιώνα κληρονομήσαι. Μέχρι μεν stitia vacat hafiredes exsislcre. Donec igilur cogno-
ουν γνωρίσετε" η μ ά ς , μή χαλεπαίνετε ή μ ί ν " ώς scaiis nos, nc nobis succensealis, lanquam mcn-
ψευδομένοις περί ών ύμίν θέλομεν καλών. Τά γάρ tiamur circa bona qux vobis cupimus. QIKB enim
ήμίν νομισθέντα αληθή τε κσΛ αγαθά, ταύτα ύμίν putavimus vera ct bona, ca ad vos afferre non i n -
φέρειν ούκ έφθονήσαμεν, άλλά τουναντίον έσπευσα μεν vidimus; sed conlra fcstinavimus, reddere vos bo-
συγκληρονόμους υμάς ποιήσαι αγαθών, ών ημείς νε- norurn, quae novimus, cobaredes. lla quippe ad
νομίκαμεν". Ούτω γάρ χρή πρδς τούς απίστους λέ­ inOdelcs loqucndum esl. Quod autem plene vcros
γειν. "Οτι δέ άληθεύομεν δντως περ\ ών λέγομεν, ούχ Β profcramus scrmones, non alitcr polerilis scirc,
άλλως δυνήσεσθε είδέναι, έάν μή πρδτερον φιλαληθώς nisi prius cum veritatis sludio audialis.
ύπακούσητε.
XVIII. Διδ έπ\ τού παρόντος, κάν τά μυρία υμάς XVIII. Quapropter nunc, licet serpen9, quem i n -
δ έν ύμίν ενδόμυχων" δφις, κακούς ύποβαλών λογι­ tus habclis lalentem , mille vobis tendat insidias,
σμούς κα\ ασχολίας, ένεδρεύειν θέλη " , άλλ' ουν γε pravas subjiciendo cogilaliones ct impcdimcnia,
ΰμεϊς οφείλετε ταύτη μάλλον προσφιλονέικούντες altamen eo magis obsistere ei debeiis, ei assiduo
αύτψ συνεχώς η μ ώ ν " έπακούειν. Δεί γάρ συνεδρεύον- uos audire. Oporlet enim, u l vos, qui fuistis valde
τας υμάς τούς σφόδρα ήπατημένους είδέναι, πώς χρή dccepti , convenientcs cognoscalis, quo rnodo ille
έπ^δειν αύτψ."Αλλως δέ αδύνατον. Έπ£δειν δ έ λέγω,
11
incantandus sit. Aliler vero fieri nequit. Incantare
τω λογισμψ άντιτάσσεσθαι ταίς κακαίς αυτών συμ- autera dico, menle repugnare pravis daimonum
βουλίαις 243 μεμνημένους, δτι ύποσχέσει γνώσεως consiliis mcmores, curo promissione scicmbe
άπ* αρχής τψ κόσμψ θάνατον έξειργάσατο". inundo ab inilio morlcm procreasse.
XIX. "Οθεν δ τής αληθείας προφήτης πολύ τδν X I X . Unde vcritatis propbeta, sciens mundum
κόσμον πεπλανημένον είδώς κα\ τή κακία συνθέμε- C errasse plurimum, et maliiiae consensisse intuitus,
vov ίδων ούκ ήγάπησε τήν πρδς αύτδν είρήνην, ώς iion expetivit pacem cum illo, ut ex errore consi-
έκ πλάνης συνούσαν " · δτι εις τέλος επιφέρει πάσι stenlem ; sed usque ad linem cunclos in malitia
τοίς πρδς κακίαν δμογνωμονούσιν, παραΟε\ς " άντί consentienles oppugnat, el veriiaiem in locura c r -
πλάνης, τοίς νήψασιν ώσπερ πύρ έμβαλών τήν κατά roris proponil, ac resipiscenlibus vclut ignem i m -
τού ένεδρεύσαντος δργήν μαχαίρα έοικυίαν, προ- roittit iram advcrsus insidiatorem, quae gladio
τείνας δέ " λόγον αναιρεί τήν άγνοιαν τή γνώσει, eimitis est , objectoque sermone ignorautiam
ft

ώσπερ τέμνων κα\ χωρίζων ζώντας άπδ τών νεκρών. cognitione interimit, quasi scindens ac separans
Τής μέν ούν κακίας ύπδ τής νομίμου γνώσεως νι- vivos a mortuis. Ilaque dum malitia per leghimam
κωμένης πόλεμος συνείχε τδ πάν. Σωτηρίας γάρ χά­ cognitionem vincebatur, bellum cuncta lenuit. Nam
ριν υίδς ύπείξας άπειθούς έχωρίζετο πατρδς, ή κα\ propler salulem filiug credens a palre incredulo
πατήρ τέκνου, ή τεκούσα θυγατρδς, ή θυγάτηρ μη- separavilse, vel pater a fllio, genitrix a iilia, filia a
τρδς, κα\ άπαξ ο ί " συγγενείς συγγενών κα\ φίλοι roatre, alque omnino propinqui a propinquis et
συνήθων» amici a familiaribug.
X X . Κα\ μή τις λεγέτω· Πώς τούτο δίκαιον, χω· X X . Neque dicat aliquis : Quomodo id juslum
ρίζεσθαι γονείς τέκνων κα\ τέκνα γονέων ; Δίκαιον Ο fuerit, separari pareotes a liberis, liberos a paren-
κα\ πάνυ. Εί γάρ συνόντες, μετά τού μηδέν αυτούς tibus. Justum esl, et valde. Nam si una morali,
ώφελείν, κα\ συναπώλλυντο αύτοίς, πώς ού δίκαιον, praeterquam quod nihil eis proderant, eliam cum
κα\ ·* χωρισθήναι τδν σώζεσθαι θέλοντα άπδ τού μή iltis peribant, quo paclo sequum non est separari
θέλοντος, συναπολέσθαι δ έ " βουλομένου ; πρδς τού­ eum, qai salvari v u l l , ab eo qui non vult, scd una
τοις ουδέ αύτο\ οί τδ κρείττον νενοηκότες χωρισθή- perire cupit. A d baec, non i l l i , qui quod pricslat
• Mallh. χ , 34.
V A R L E LECTIONES,

"γνωρίζετε C . " ύμίν C l . Fallitur S. de lectione C i . " νενοήκαμεν C. " Ita 0 et ex conject. C , m
cuj. textn ένδομοιχών. " I i a S , θέλει C. Ambigo de scriptura libri Otiob. non plena. " ύ Ομωνμων 0 υ .. ·· δέ
om. 0 . " Vbb. μεμνημένους, δτι ύποσχέσει γνώσεως άπ' αρχής τψ κόσμψ θάνατον έξειργάσ άσατο largitus cst
Ο. " Νοη continuo pacem mundo in erroribus posito dedit. Hecogn. v i , 4. Undeconjeclaverim
coiijeclavt esse scri-
bendum συνεστώτα S. " P o s l παραθείς decsl aliquid , supple άλήθειαν vcl simPem aliquaui voccm. Cfr.
ftecogn.s\ 4 : Sed ignoranlice ejut ruinis scienliam verilatis opposuit. Dcinde cgo post πλάνης commaie
y

dblinxi, non, u l C' posl νήψασιν S. " δ έ add. c. Ο. " α ί 0 .

t καί accessil ex 0 . " κ α ί 0 .
91
 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 292
intelligunl, vellent scparari, imo simul iuanere, Α ναι 244 ήθελον, άλλά συνείναι κα\ ώφελεϊν αυτούς
aliosque meliorum exposilione juvare. Unde incre- τή τών κρειττόνων ύφηγήσει, όθεν ol άπειθείς έπα-
duli, dum nolebant audire, ipsi contra *os p u - κούειν αυτών μ ή Οέλοντες αυτοί αυτούς έπολέμουν,
gnabanl per separaiionem, pcrseculionem, odium. χωρίζοντες, διώκοντες, μισούντες. Οι δέ ταύτα πά­
Qui vero ista suslinebanl, niiscrali eos, qui ipsis σχοντες, έλεούντες αυτούς ύπδ άγνοιας ένεδρευο- 8 8

per ignoranliam insidiabantur, doctrina prudentiae μένους, διδασκαλία φρονήσεως ηύχοντο υπέρ τών
orabanl pro vexatoribus suis, scientes causam de- τά*· κακά αυτούς διατιθεμένων, τήν άγνοιαν τοΰ
licti esse ignoranliam. Ipse enim Magister clavis αμαρτήματος αίτίαν είναι μεμαθηκότες. Αύτδς γάρ
confixus orabal Patrem, ut ejus inleiTecloribus d i - ό Διδάσκαλος προσηλωθείς ηύχετο τφ ΠατρΙ, τοίς
milterct peccatum, dicens : Pater, dimitte illis pec- αύτδν άναιροΰσιν άφεθήναι τδ αμάρτημα, είπών*
catatua. Non enim iciunt qucs faciunt ». lmitantes Πάτερ, άρες αύτοις τάς αμαρτίας αυτών, ού γάρ
ergo Magisirum el ipsi in iis quap patiebanlur ora- οϊδασιν ά ποιούσιν. ΜιμηταΙ ούν γινόμενοι τοΰ
bant pro afflictoribus, quemadmoduni edocli fue- Διδασκάλου κα\ αύτο\, έν οΤς έπασχον, υπέρ τών δια­
rant. Sic non odio parenlum scparabanlur, quando- τιθεμένων ηύχοντο, ώς έδιδάχΟησαν. Ούτως ού γο­
quideui el pro iis, qut nec erant parenles, iiec pro- νείς μισούντες έχωρίζοντο, οπότε καί υπέρ τών μή
pinqui, sed inimici, preccs continuas fundebant, Β γονέων μηδέ συγγενών, έχθρων δέ γενομένων,
eosque, prout jussi erant, nilebantur diligere. έποίουν συνεχείς εύχάς κα\ αγαπάν πειρώνται 4 1 41

ώς έκελεύσθησαν.
X X I . Mihi aulem dicite vos, quo modo parenles X X I . Είπατε δέ μοι ύμείς, πώς τούς γονείς αγα­
diligaiis? Equidem si velut juslitiam scmper inluiti, πάτε ; εί μέν ώς τδ δίκαιον άε\ σκοπούντες, συνεύ-
bene est : sin vero tcmere, non amplius bene. P o - χομαι, εί δέ ώς έτυχεν, ούκέτι, δύνασθε γάρ κα\
lestis enim parvam ob causain eorum bostes lieri. μικρά προφάσει τούτων γενέσθαι εχθροί. ΕΙ δέ εί-
Quod si gnari diligitis, dicite, quid siul parcntes. δότες αγαπάτε, είπατε ύμείς, τί είσι γονείς. Έρεί- 4 8

Respondebilis : originis auctores. Cur crgo cuncta-
rum rerum originem Deum non amatis, si justo
judicio boc suscepistis facere ? Sed et jam diceiis,
illum non novimus. Quare igilur non percontali
colitis sensu destituta ? Quid vero ? elsi difiicile
erat vobis cognoscere quid sit Deus, at quid non
sit Deus, non poluislis non scire, ut repularetis, ne-
que lignuro, neque lapidem, neque aes, neque aliud
quid ex corruptibili conslansmateria Dcum essc.
X X I I . Nonne enim ferro caelata sunt simulacra, C
τε · Γένους άρχηγέται. Διά τί ούν τδ τών δλων γένος ούκ
ήγαπήσατε, είπε ρ δικαίφ φρονήματι τούτο ποιείν έπαν-
είλεσθε; Άλλ' έτι κα\ νύν έρείτε · Ούχ έωράκαμεν αυ­
τόν. Διά τί ούν μή ζητήσαντες τά αναίσθητα κολακεύε­
τε ; Τί δέ ; εί και δύσκολον ήν ύμίν 245 Υνώναι τί
θεδς,τδ μέντοι τί ού θεδς μή είδέναι ούκ έδύνασθε, ίνα
λογίσησθε δτι θεός έστιν ού ξύλον, ού λίθος, ού χαλ-
κδς, ούκ άλλο τι έκ φθαρτής γεγονδς ύλης.
X X I I . Η γάρ ούχ ύπδ σιδήρου έτορεύθησαν κα\
Τ

el ferrum quod sculpsil igne emollitum est,elignis δ τορεύσας σίδηρος ύπδ πυρδς έμαλάχθη, κα\ τδ
4 4

aqua exstinguilur? An non vero aqua per spirilum πύρ αύτδ σβέννυται ύπδ ύδατος; τδ δέ ύδωρ ούχ
4 8

uiovetur, atque spirilus a Dco cuiirtoruun opiiice ύπδ πνεύματος τήν κίνησιν έχει, κα\ τδ πνεύμα άπδ
inilium exslauiix babet ? Sic enim dixilMoyses pro- τοΰ τά δλα πεποιηκότος θεού τήν αρχήν τής έκτά
pbeta : in principio crearii Deu$ calum el terram : σεως · έχει; Ούτως γάρ ό προφήτης είρηκε Μωυσης ·
4

terra autem erat invi$ibilis et incomposita et tene-
br<t erant tuper abtjnutn, et spirilus Dei ferebatur
super aquas. Qui spirilus, diceule Deo, vclui
roanus ipsius cunela fecil, lucem separavit a leue-
bris, et post ccelum invisibile visible expandit, ut
superiora ab augehs lucis babilarentur, inferiora
Έν αρχή έποίησεν ό θεός τόν ούρανδν καϊ τήν
γήν, ή δέ γή ήν αόρατος καϊ άκατασκεύαστος ·
καϊ σκότος επάνω τής αβύσσου · χαϊ πνεύμα Θεού
έπερέρετο επάνω τού ύδατος, "Οπερ κα\ λέγοντος
τού θεού,τδ πνεύμα, ώσπερ χε\ρ αύτοΰ τά πάντα δη­
μιουργεί, φώς άπδ σκότους χωρίζον , και μετά τδν 4 Τ

vero ab bomine una com oninibus propter ipsum άόρατον ούρανδν τδν φαινόμενον έφαπλώσαν , ίνα w

faetis adniinistrarcntur. τά άνω τοίς τοΰ φωτδς άγγέλοις οίκηθή, τά δέ κάτω

D
X X U l . Nam propler te bominem Deus aquam
qu;e supra facicni terroc erat jussil secedere, ut libi
icrra fiuctus posset producere : c l fccit mealus,
quo fonies tibi prseberet, ac apparerent fluminuni
ύπδ άνθρωπου άμα τοις δι' αύτδν γενομένοις πάσι
διοικηθή.
XXIII. Διά γάρ σέ τδν άνθρωπον δ θεδς έ κέλευσε τδ
έπ\ προσώπου τής γής ύποχωρησαι ύδωρ, ίνα καρπούς
ή γη σοι προσενέγκαι δυνηθή, κα\ τρηδόνας έποίη-
σεν, ίνα σοι παράσχη £πηγάς κα\ ποταμών ρείθρα
88

* Luc. x x i i i , 34.
V A R L E LECTIONES.
*» έλεώντες, εαυτούς C , έλεούντες εαυτούς S. τά Iransci ipsi ex 0 .
4 8
γονέων μέν δντων έχθρων δέ
4 1

νομένων έποιούντο τάς εύγος Ο. πείρωνται Ο.

4 8
ήμίν, τί έστιν C.
4 8
έτορνεύθησαν, κα\ ό τορνεύσας
4 ν

Ο. t f r Tuirian Pro epist.ponlif. lib. ν , cap. ult. αυτό oro. Ο .

8 8
έκστάσεως C 4 8
χωρίζων 0 · 4 Τ

έ^απλώσας Ο.
8 8
παράσχοιΟ.
8 8
293 " CLEMENTINA. — HOMILIA X I .
φανή καί ζώα έκβρασθή , συνελών έρώ, Γνα πάντα Α
8 8
«οι παραστήναι δυνηθή. Ή γάρ ού διά σέ άνεμοι
πρδ; καρπών έπιγονήν πνέουσι κα\ ύετο\ φέρον­
ται 246 ^ τροπαϊ γίνονται; Αύτίκα γούν ήλιος καί
κ α
σελήνη άμα τοίς άλλοις άστροις διά σέ τάς ανα­
τολάς κα\ δύσεις 'έκτελούσιν, καί ποταμοί κα\ λί-
μναι άμα ταίς πάσαις πηγαΐς ύπηρετούσιν. "Οθεν
5 1
σοι τψ άναισθήτψ ώσπερ ή μείζων εδόθη τιμή , ού­
τως άχαριστήσαντι ή μείζων διά πυρδς κόλασις
προητοίμασται, δτι γνώναι ούκ ήθέλησας δν πρδ
πάντων έδει γνώναι.
X X I V . Κα\ νύν δέ έκ τών ήττόνων έπίγνωθι
8 8
τήν τών δλων αίτίαν, λογισάμενος δτι τά πάντα τδ
ύδωρ ποιεί, τδ δέ ύδωρ ύπδ πνεύματος κινήσεως τήν
γένεσιν λαμβάνε^ τδ δέ πνεύμα^ άπδ τού τών δλων
θεού τήν αρχήν έχει. Κα\ ούτως έδει λογίσασθαι, Β
ίνα έπ\ λόγψ είς θεδν κατάντη σαι δυνηθής, δπως
έπιγνούς σου τδ γένος κα\ πρωτογόνψ αναγεννη­
θείς ύβατι καί κληρονόμος καταστής τών πρδς
8 8
άφθαρσίαν γεννησάντων σε γονέων.
X X V . Διδ έτοίμ*υς πρόσελθε ώς υίδς πατρί, ίνα
τών αμαρτημάτων σου δ θεδς τήν άγνοιαν αίτίαν,θή.
Εί δέ κα\ μετά τδ κληθήναι ού θέλεις ή βραδύνεις,
δικαία θεοΰ άπολή κρίσει, τψ μή θελήσαι μή θελη-
θείς · καί μή τοι νομίσης, δτι έάν πάντων τών
ποτε γενομένων ευσεβών ευσεβέστερος γένη, άβάπτι-
στος δέ ής, ελπίδος τυχείν δυνήση ποτέ. Ταύτη γάρ
μάλλον πλείονα ύφέξεις κόλασιν, δτι καλά έργα ούκ
έποίησας καλώς. Καλή γάρ εύποιία,όπόταν ώς θεδς
έκέλευίε γίνηται. Σύ δέ εί ού θέλεις, 247 ώ> έ κ ε · -
νψ έδοξεν, βαπτισθήναι, τω σψ θελήματι υπηρετών *
έχθ ραίνεις τ ή εκείνου βουλή.
X X V I . *Αλλ' ίσως έρεί τις· Τί συμβάλλεται πρδς
εύσέβειαν τδ βαπτισθήναι ύδατι; Πρώτον μέν, δτι
τδ δόξαν θεώ πράττεις · δεύτερον δέ, έξ ύδατος ανα­
γεννηθείς θεψ, αίτία φόβου , τήν έξ επιθυμίας Μ
πρώτην σοι γενομένην καταλλάσσεις · γένεσιν, κα\
ούτως σωτηρίας τυχείν δύνη· άλλως δέ αδύνατον.
Ούτως γάρ ήμίν ώμοσεν δ προφήτης είπών · 8 8
*Αμήν ύμίν Λέγω, έάν μή άναγεννηθήτε ύδατι
ζώντι, είς δνομα Πατρός, ΤΙον, άγιον Πνεύματος,
ού μή εΙσέΛθητε είς τήν βασιΛείαν τών ουρα­
νών. Διδ προσέλθετε. "Εστι γάρ τι εκεί απαρχής
έλεήμον, έπιφερόμενον τψ ύδατι, κ α ί τούς βαπτι-
ζομένους έπ\ τή τρισμακ&ρία έπονομασία κα\ £ύε-
ται της έσομένης κολάσεως, ώσπερ δώρα προσφέρον
τψ θεψ ώςάν άπδ τοΰ βαπτίσματος αυτών τώνβα-
6 8
294
ΙΙΙΚΙΦ, et animalia exircnt, uno verbo ut omnia se
tibi possent oflerre. Aut non propier le venti spi-
8 1
rant, ad fructuum productionem, ci imbres defe-
riintur, et aiuii tempestates fiunt? Jam vero sol ct
5 1
luna cum aliis stellis propter te oriiintur et occi-
dunt, fluvii el slagna cum omnibus fonlibus libi
subserviunt. Unde libi sensu carenli quemadmo-
duro major praeslitus est bonor, ita ingrato major
praeparata est ignis poena, quod scire nolueris,
qirem ante omnia oportuit cognoscere.
X X I V . Sed vel mincex roinoribus agnosce cuncto-
rum causam, considerans, quod omnia aquaprodu-
cit, aqna vero a spiritu accipit rootus originero, spi-
ritusaulemabuniversorum Deo inilium babet. Atque
lla oportel repulare quo pcr rationera ad Deum possia
pervcnirc, ui agnoscens tuum genus el regeneralus
aqua primigenita etiam bseres efliciaris parentum
qui te ad incorruplioiiem genuerunt.
X X V . Proptcrquod prompte, tanquam filius ad
paircm, accede, ui Deus causam peccaiorum tuo-
rum ponat ignorantiam. Quod si postquam vocalus
c s , non vis, aut cunctaris, justo Dei judicio peri-
9 1
bis, et quia lu noluisti, nolet te Deus Nec vero pu-
les, quod et si omniuro, qui unquam fuerunt p i i ,
piissimus sis, non fueris aulem baplizaius, spem
adipisci aliquando poleris. Eo enim majorcs dabis
poenas, quod bona opera non bene feceris. Prae-
clara eniin res est, bcna opeiari, quando juxta
mjndatum Dei IU. Tu vero, s i , ut illi placet , nolis
bantizari, tuae volunlali obsequena iilius consilio
repugnas.
X X V I . Sed aliquis forsan dicet : Quid confert
ad pielalem, aqua baptizari? Primo quidem, quia
id quod Deo piacuit facis. Secttndo vero per aquam
Deo renatus, timoris causa primam nalivhaiem
5
quam ex concupiscentia traxisli permutas, sicque
salutem consequi potes : aliter aulem impossibile
est. Iia enim nobis juravit propbeta dicens : Amen
dico vobis, niii renali fueritis aqua viva, in nomine
Patris, Filii, Spirilus tancti, non tntroibiii$ in rc-
gnum cxlorum *. Quocirca accedite. Ibi nainque
est aliquid ab initio miscricors, quod fenur super
< !
JQ aquam,el eos qui interbcala invocatione baptizati
8 8
sunl cripit de fuluris suppliciis, et quae post ba-
plismum facta sunl a baplizalis bona opcra Dco
offert quasi donum. Quare confugite ad aquam ·

• Joan. ΙΙΙ , 5.
VARIiE LECTIONES.
· · Ita 0 etex conject. C , cuj. lexlus έκβασθή. πνέουσι ascripsi c. 0 . άστροις oin. 0 .
8 t
πά­ 8 8 8 8

σαις ρ. πάσαις πηγαίς C , qui conj. θάλασσαις.' Lcctio Otlolwniani quanilibetconjecluram reddilsuper-
fluam. Κάν C. "έπιγνώς αυτό γ . C , έπιγνώς σαυτού γ. D.
8 V
καί om. Ο. κάν scr. Scbliemannus 8 8 8 7

Clem., ρ. 226, 569. S. IlaO c. S , αιτία φόβω C. HIBC vbb. non sunt in codice Turriani, neque agno
8 8

scunlur a Rufino ; quare ea D esse putat a' malamanu. S. άποτέμνη alia tnan. 0 . Iia et Turrianus;
8 8

Ruf. Rec. v i , 9 : ampulatur. Cfr. Schw. Mont. p. 184; Nacbap. Zeitaller i , 2!8 s q . ; Zcller : Ann.
8 8

Theol. Tubing. 1845, p. 615; 1847, p. 152; Frank . Wurtemb. St. tom. XVIII, p. 71 s q . , X l X p. 179; H i l - :

f enfehl : D. Clem.Rec. u. Rom. p. 166; D. Ev. Joh. p. 151; Krit. Unters., p . 558 ; Rilschl : Ann:Theol.
nb. 1851, p. 514. καί 0 c. I) , qui locura ila vult reslilui: Κα\ τους βαπτ. έπ\ τή τρ. έπον. ρύεται
8 1

κα\ τής έσ. κολ. Apud C κα\ deesl aute τούς βαπτιζομένους, S δ τούς βαπτιζομένους. καί οιιι. Ο. 8 8

· ώςάνΠ δτ'άν€,δτανΟ.
8
>
203 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 2M
haec cnim sola vim ignis potest exstinguere. Ad Α πτισθέντων τάς εύποιίας. Διδ προσφεύγετε τψ ύδατι.
quam qiti nondum vult venire, adliuc rabidum gcrit τούτο γάρ μόνον τήν τού πυρδς όρμήν σβέσαι δύνα­
spiriium, cujus gratia non vull pro sua salute adire ται. Τούτψ δ μήπω προσελθεϊν θέλων έτι τδ τής λύσ-
atjuam vivam. σης φέρει πνεύμα, ού ένεκα έπΙ τή αυτού σωτηρία 44

ύδατι ζώντι προσελθεϊν ού θέλει,

X X V H . Accede igitur, sive justus sis, sive i n - X X V I I . Πρόσελθε ούν, κάν δίκαιος ής, κάν άδικος.
juslus. Nam tibi, si juslus es, solum deerai bapli- Δικαίφ γάρ δντι 248 μόνον έλειπε τδ πρδς 5 0 1

zari in salutem, sin injustus in remissionem corum, σωτηρίαν βαπτισθήναι, άδίκψ δέ πρδς τδ βαπτισθή­
quae in ignoranlia prius perpetrasti. Si vero injuslus, ναι ·* ε ίς άφεσιν τών έν αγνοία προπεπραγμένων · · .
relinquitur, ut baptismatis bona opereris juxla j m - 'Αδίκψ δ' ύποκαταλείπεται κατ' άναλογίαν τής άσε·
pielatis proportionem. Quapropler, sive justus es βείας ή έπι τδ βάπτισμα εύποιΐα. Διδ εΓ τε δίκαιος
sive iniquus, festina nasui Deo, quia dilatio affcrt εί, είτε άδικος, σπεύσον γεννηθήναι θεψ, δτι ή ανα­
periculum; nam incertum cst praesliuituip morli βολή κίνδυνον φέρει διά τδ άδηλον · είναι τού θανά­ 7

nostrae lempus. P a l r i , qui le ex aqua genuit, simi- του τήν προθεσμίαν, τψ έξ ύδατος ·· γεννώντί σε
liludinem per bona opera oslende. Tanquam veri slu- πατρί διά τής εύποιΐας τήν ομοιότητα δείξας. Ός
* 1- -» ο ' - . ι ι » ^ » »

diosus verum Deuoi bonora utpatrem.Honor autem φιλαλήθης τδν αληθή θεδν τιμών ώς πατέρα. Τιμή
D

ejusest,utita vivas, sicut ipse, qui juslus est, deside- δέ αύτψ τδ ζήν σε ώς αύτδς δίκαιος ών θέλει. Δι­
rat.Porro justi \oluntasesl, injustitiam uon facias. Et καίου δέ θέλημα τδ μή «'άδικειν. Αδικία δέ έστιν
est injuslitia, occidere, adullerarc, odisse, fraudare, φονεύειν, μισεϊν, πλεονεκτειν, κα\ τά τούτοις δμοια ·
caHeraquc bis siinilia, quorum mullfie sunl specics. τούτων δέ είδη πολλά.
X X V l l l . Verumlamen istis adjiciendum est a l i - XXVIII. Πλήν τούτοις συνεισφέρειν δεί τί ποτε,
quid, quod quideip cum rcliqms bominibus uon est 8 κοινότητα πρδς [ανθρώπους μέν ούκ έχει, ίδιον δέ
communc, sed proprie cojnpctit religioni Dei. Dico θρησκείας θεοΰ τυγχάνει. Λέγω δή τδ καθαρεύειν,
autem, in puritale dcgere, ad uxorem suam quando τδ έν άφέδρω ούση τή Ιδία γαμετή μή κοινωνεϊν,
in purgatione est non accedere : boc quippe jubel οτι τούτο δ θεού κελεύει νόμος. Τί δέ; εί μή κα\ τή
Dei Icx. Quid vero? Nisi purilas in religione Dei τού θεού θρησκεία, τδ καθαρεύειν άνέκειτο, ύμείς ώς
osset consccrala, vos ut canthari cum voluplate Οί κάνθαροι ·· ήδέως άν έκυλίεσθε. Δϊδ ώς άνθρωποι
Vuivercmini. Quarc, lanquam homines aliquid am* έχοντες τι πλεϊον τών άλογων ζώων, τδ λογικοί · 7

pliu6 brulis animantibus babeiues, nimirum csse είναι, τήν μέν καρδίαν τών κακών ούρανίψ καθά-
ralionales, cor quidejn a malis purgate per coele- C Ρ λογισμψ, λουτρώ δέ πλύνετε τδ σώμα. 249
α τ ε 7 1

slera inlellectum, lavacro aulcpicorpusdiluite.Nam Κατά γάρ τά αληθή τδ καθαρεύειν, ούχ'ώς δτι προη^
iuler vere bona est niiuidities. Non quasi cordis γείται τής κατά τήν καρδίαν καθάρσεως ή τοΰ σώμα­
puritalem pra3cedat castitas corporis, scd quia post τος άγνεία, αλλ ώς δτι έπεται τψ άγαθψ τδ κα- 1 7 β

bonum sequitur quod mundum est. Etenim mapi- θάριον. Κα\ γάρ δ διδάσκαλος ημών ένίους τών έν
stcr noster quosdam nostroruni Pharisreorum et ήμίν * Φαρισαίων καί γραμματέων, οί είσιν άφωρι· 7

Scribarum, qui sunt separali, el lcgis insiUuta, ut σμένοι (δδ) κα\ τά νόμιμα ώς γραμματείς τών άλλων
gcribac, plus caeleris. cognoscunt, redarguebat tamcn πλεϊον είδότες, δμως διήλεγχεν αυτούς ώς ύποκρι-"
velul bypocrilas, quod ea sola qua? ab bominibus τάς, δτι, μόνα τά άνθρώποις φαινόμενα άγνεύοντες,
videnlurpuriOcarent, cordis vero puritatem quam τά της καρδίας καθαρά κα\ θεψ μόνψ δρώμενα παρ-
solus Deus aspicit relinqyerent. ελίμπανον.
X X I X . Hac ergo ipsa voce usus esl, revera ad X X I X . 'Ρητή ουν ταύτη'φωνή έχρήσατο, τά αληθή
hypocrilas inter eos loquens, nou vero ad omnes. πρδς τούς ύποκριτάς αυτών λέγων , ού πρδς πάν­ 7 ¥

Nam praerepit, u l quibusdam obediretur, quod iis τας. Ένίων γάρ κα\ έπακούειν έλεγεν, δτι τήνΜωϋ-
commissa fuissel Moysis catbedra *. Verum ad σέως έπιστεύθησαν καθέδραν. Πλήν πρδς τούς ύπο-
bypocri^as d i x i l : Vas vobis Scribie et Pharhcoi hy- D κριτάς έλεγεν* Οϋαϊ νμ7ν , γραμματείς καϊ Φαρι- 7 β

pocritcs, quia mundatis calicis et paropsidis quod ccuoi, ύχοχριταϊ, δτι καθαρίζετε τον χοτηρίον
exterius est, intus autem ea plena sunt squaloris. καϊ της χαροψίδος τό έξωθεν, έσωθεν δέ γέμει
Pliariscee coece, munda prius calicis et paropsidis ρνχον™. Φαρισαϊε τνρΛέ, καθάρισον χρώτον του
« Mallh. x x i u , 2.
V A R L E LECTIONES.

Ita S , αύτοΰ C, 0 . ·» Vbb. άδίκω δέ πρδς τδ βαπτισθήναι accesserunt cx 0 , in cuj. marg» man.
u

rcc. τψ nro τό. · · πεπραγμένων C. Subinde άδίκψ δ' add. S. c. Ruflno Rec. νι.', 9 : injusio vero'.
« άδειλον Ο.
T
ύδατι 0 . *· Arist. Hist. anim. v, 19, 552, a, 17 : Οί δέ κάνθαροι ήν κυλίουσι κόπρον, έν
M

'-' — - — ν Λ c
' . άν έκυλίεσθε C.
T , , m Α
λογικόν C , τψ λογικο\ είναι
Λ Λ 7 0

lacuna in Ο inler καθαρεύειν et δτι, quam al. nian.

ςΟ. ύμίν C. Oitoboniani lect* praesagivii 7 3

Γν λέγων add. c 0 . Idem ρ. έλεγεν lacunam pracbet

3
ύμεϊς 0 . *« ρύπους C. T e

VARIORUM N O T i E .
(33) Άφωρισμέτοι. Id signiflcat nomen Φαρισαϊοι. Suspccta autem Ebioniaroi ct Judaismi suni
qu;r bis capiiibus dicuntur de lavatione C O T .
 »7 CLEMENTINA. — HOMILIA X I . 298
χοτιφίον χαϊ της παροψίδος τδ έσωθεν, ϊνα γέ- Α interius, ut et iiiorum exteriora munda fiani ·.
npcu χαϊ τά έζω αυτών χαθαρά. Καί αληθώς*
τ τ
Et vere. Nam niente per scientiam illustrala, qui
φωτισθέντος γαρ του νοΰ τή γνώσει, ό μαθών δύναται didicit potest esse bonus; quam rem conseqoitur
αγαθός είναι, ψ παρέπεται τδ χαθαρδν γενέσθαι* puritas, quia ex interiorl iolellectu llt exterioris
έχ της έσω γάρ διανοίας ή τοΰ έξω σώματος αγα­ corporis bona provisio. Quemadmodum ex corporit
θή γίνεται πρόνοια. *Ως άπό γε της χατά τδ σώμα neglectu mentis provisio fieri nequit, ita qui purtis
αναισθησίας της διανοίας πρόνοια γενέσθαι ού δύνα­ est,et qaod exterius estetquod interius potest pur-
ται, ούτως ό χαθαρδς χα\ τδ έξω κσΛ τδ έσω χαθάραι gare: qui vero exteriora purgat, ad hominum lau-
250 δύναται · δ δέ τά έξω χαθαίρων πρδς ανθρώ­ des aspiciens, id agit, ac propler cernenlium laudes
πων τδν έπαινον άφορων τούτο ποιεί, κα\ έπαίνφ
Τ β
nihil a Deo recipit.
τών ίστορούντων παρά τψ θεψ ουδέν έχει.
X X X . Τίνι δέ ού φαίνεται, δτι κρεϊττόν έστι γυ- X X X . Gui vero non apparet, melius esse ad
ναικ\ έν γυναικείοις ούση μή συνελθεϊν, άλλά χα- mulierem menstrua patientem non accedere, sed
θαρθείση χα\ βαπτισθείση; Άλλά χα\ μετά κοινω- ad puriMcaiam et lotam ? Oportet etiara post con-
νίαν βαπτίζεσθαι δεί. Εί δέ τούτο ποιείν όκνεΐτε, cobitum lavari. Quod ei boc facere vos piget,
αναπολήσατε πώς τά τής άγνείας μέρη μετεδιώκετε, Β animo repetite, quo pacto castimoniae munia pro
δτε άναισθήτοις είδώλοις έθρησκεύετε · . Αίσχύνθητε sequebamini, quando sensua expertia idola cole-
Τ

δτι ενταύθα, δπου έχρήν, ού τδ πλείον λέγω, άλλά batis. Erubescite, quod b i c , ubi oportuit, non
μόνον κα\ δλον τδ τής άγνείας άναδέξασθαι, οκνηρό­ dico majorem, sed singularem et integram ample-
τεροι γίνεσθε. Νοήσατε ούν τδν εκεί υμάς πεποιη- cii castilalem, segniores estis. Gogitate igitur eum,
χότα, χα\ διανοηθήσεσθε τίς έστιν δ ενταύθα δχνον qui voa illic constituerat, et intelligeti» qois hie
πρδς άγνείαν.ύμϊν εμβάλλω ν. vobis segiutiem ad Caslimoniam iminiltat.
X X X I . Άλλ' έρεί τις υ μ ώ ν Χ ρ ή ούν ημάς ποιείν X X X I . Sed dicet aliquis veelrum : Oportet ergo
δσα έν είδωλοις έ ποιου μεν; Φημί σοι, ούχ δλα, άλλ' nos facere quaecunque apod idola egtmu*. Aio
δσα χαλώς έποιεϊτε, κα\ ενταύθα πλεϊον. "Ο τι γάρ i i b i ; Non omnia, scd qutecunque HENE faciebatis,
άν χαλώς γίνηται έν τή πλάνη, άπδ τής αληθείας alque hic majorem in roodum. Quidqnid eoim bene
ήρτηται, ώς, εί καί τι έν τή άληθεία κακώς γένοιτο, i i l in errore, a verilale pendel, aicul e i si qiiid
άπδ τής πλάνης εστίν. Απολάβετε ούν υμών παν­ male fiat in verilate, ex errore venit. Recipite i g i -
ταχόθεν τά ίδια, μή τά αλλότρια, κα\ μή λέγετε tnr qua? undique ad vos pertinent, non q u « sant
1

ΕΤ τι ποιούσιν οί πεπλανημένοι καλδν, ποιείν ούχ C » <» S i quid boni faciunf, qui er
a l i e n a e l n e d l l i s :

δοείλομεν. Τούτψ γάρ τψ λόγψ, έάν μή φονεύη τις rant, fhcere nos non debemus. Hac siquidem r a -
είδωλα σέβων, φονεύειν όφείλομεν, δτι δ έν πλάνη ών tione, si non occidat Idolorum cultor, deberaus oc*
ού φονεύει··; cidere, quia qai i u errore versatur oon occidU Τ
X X X I I . Ουχί · άλλά τδ πλεϊον, έάν οι έν πλάνη
8 1 X X X I I . Minime : imo polius, si illi qui errant
μή φονεύωσιν, 251 ήΐ* ^ οργιζώμεθα· έάν
6 bomicidium non faciunt, nos n * irascamur : s i
Μ

ό έν πλάνη μή μοιχεύη, ημείς τήν αρχήν μηδέ errans non moeebatur, nos primitus ne quidem
ένθυμηθώμεν · έάν ό έν πλάνη τδν άγαπώντα
8 8
concupiscauius : ai ille amantem amat, nos eiiam
άγαπ|, ημείς κα\ τούς μισοΰντας· έάν δ έν πλάνη inimicos diHgamus : si ille muioum dat iis qul
δανείζη τοϊς έχουσιν, ημείς χα\ τοίς μή έχουσιν. babent, nos eliam non habentibue. Omnino saoe
Άπαξαπλώς δφείλομεν οί τδν άπειρον αιώνα έλπί- debemus, qul aeteroi saeculi baereditatem spera-
ζοντες χληρονομεϊν, τών τδν παρόντα μόνον είδότων, mus, in bonis operibua superare eos, qui prasens
tautum saeculuiD norunl : gnari quod, si opera
τών ύπ' αυτών γενομένων καλών κρείττω ποιείν, 8 8

illorum cum nostris operibus in die jodicii collala

είδότες, δτι, έάν αυτών τά έργα τοις ήμετέροις έν
paris merili reperiantur, coofusio nobis erit, et illi
ήμερα κρίσεως άνακριθέντα ίσα τή εύποιία 8 8

εύρεθή, καί ημείς έναισχυνθήναι έχομεν, αύτο\ δέ, D Ι*» « ™ <l ™ ™ * * ™ · " « «perau in
r r o r e uod a d f u l u

διά πλάνην τά κατ' αύτδν ποιήσαντες, άπολέσθαι.

8 8 teribunt. Fore autem nobis confusioueai, in eo
Τδ δέ αίσχυνθήναι κατά τούτο είρηκα, δτι μή πλεϊον dixi, quod non atnplius fecerimus quam i l l i , qui-
έποιήσαμεν αυτών ών κα\ πλεϊον έγνώκαμεν. Εί δέ bus ampliua inleUeximue. Quod gi confusio ertt,
αίσχυνθήναι έστιν, τήν εύποιίαν αύτοϊς ίσην δείξαν- ei in operibus bonie nos illis sequales ostendemue,
τας ·* κα\ ού πλεϊον, πόσω γε μάλλον, έάν αυτών non guperiores, quanio roagis, si in iisdem operi-
8 8

τής εύποιίας τδ ήττον δείξωμεν; bus nog inferiores exbibuerimus?

» IBTTH. χχιιι, 25.

V A R L E LECTIONES.

^αύτοΰΟ. Ita Ο c. S , άνθρώπουα C.

Τ 8
έθρησκεύετε S, Ο» θρησκεύετε C. * Poat φονεύει puncto
7 8

disungiit C. ΟύχΙ άλλο G , Ούχ\ άλλά S , et Ruf. Rec. νι, 13 ηοη ita e$t, $ed. Dein έάν S , ίνα 0 c.
8 1

G , qui conj. ίνα εί οί. μή Ο et ex conj«ct. C , in cuj. cod. deeat. Tum μή μοιχεύη Ο , μοιχεύει Ο , qn4
8 β

Suidem recit μή«1ββ*ί* vidit. έπςθυμηθωμ£νconj.C, qnod ιιοιι Greecum est. Leclio vulg.recte ge babet.
8,

κρεϊττόν C.
8%
l u 0 ct in iuarg. C , δσα in lexlu.
8 8
καθ' αυτών C. καθ* αυτούς leg. putal S.
8 8

87
Ila scrtpfti raikwe babila lecl. Ottob. δείςαντα, ap. C δείξαντες. Yeruui jam vidil S. πώς γε G. 8 8

PATBOL. GH. II. 10

299 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DURIA. 500
X X X I U . Quo4 autcm vertj in die judicii cum Α X X X H I . "Οτι δέ δντως έν ήμερα κρίσεως ταΓς
bonis operibus errantiura comparentur actiones τών πεπλανημένων εύποιίαις αί τών άλήθειαν έγνω-
cognoscentium veritaiem, nos docuil qui nescil χδτων ίσάζονται πράξεις, αύτδς ημάς δ άψευδής
mentiri, dicens ad eos quidem qui negligebant έδίδαξεν, είπών πρδς μέν τούς άμελούντας έλθείν
venire et audire iHum : Regina Austri surget cum χα\ έπαχούειν αύτοΰ· ΒασίΛισσα νότου έγερθή-
generatione ista, et condemnabit eam, quia venit σεται μετά τής γενεάς ταύτης, καϊ κατακρίνει
α finibus term audire sapientiam SalomonU, et ecce αυτήν, δτι · ήΛθεν από τών Λεράτων τής γής
β

plusquam Salomon hic, el non credilis *. Ad eos άκούσαι τήν σοφίαν ΣοΛομώνος * καϊ Ιδού πΛεϊον
vero e populo, qui uulebaiit ad illius praedicalionewi ΣοΛομώνος ώδε, καϊ ού πιστεύετε. Πρδς δέ 252
agere poenitenliam, d i x i t : Viri Ninivilm surgent τούς έν τψ λαψ μή θέλοντας μετανοήσαι έπι τψ
cum generalione hac et condemnabunt Ulam, quia χηρύγματι αύτοΰ ειπεν "Ανδρες Νινενϊται ·· έγερ-
audientes egerunt, pcenitentiam ad pradicalionem θήσονται μετά τής γενεάς ταύτης, καϊ κατακρι-
Jona , et e£ce plut hic, et nemo credit . Sicqueb
νούσιν αυτήν, δτι άκούσαντες μετενόησαν είς
ad omnem eorum impielatem opponens etbnicorum τό κήρυγμα Ίωνά' καϊ Ιδού πΛεϊον ώδε, καϊ ουδείς
bene operanles, in condemnalionem eorum qui πιστεύει. Κα\ ούτως πρδς πάσαν άσέβειαν αυτών
iu vera religione bonorum operum aequalia non Β άντιπαραθε\ς τούς άπδ τών εθνών πεποιηχδτας,
, ι

facicbant errantibus , admonebat cordatos, ut non είς χατάχρισιν τών έν θεοσέβεια μηδέ τδ ίσον χαλδν
solum bonitatem gentilium aequarent operibus, sed τοις πεπλανημένοις πεποιηχοτων, τούς έχοντας λο-
etiam vincerent. Mibi autem fluxit hic s e r m o , γισμδν ένουθέτει, μή μόνον δσα τοϊς έθνεσι τά χαλά
occasione accepla ex eo , quod oportet servare ίσως ποιείν, άλλά τδ πλεϊον. Ό δέ λόγος μοι έ ^ ύ η ,
lcmpus purgaiionis et post concubilum corpus πρόφασιν λαβών έχ τοΰ δείν φυλάσσειν τήν άφεδρον,
abluere, nec inflciari banc castimoniam, licet qui χα\ άπδ κοινωνίας βαπτίζεσθαι, μή άρνεϊσθαι τήν
a veritate aberrant, illam exsequaniur : quando- τοιαύτην άγνείαν, κάν οί πεπλανημένοι αυτήν πράτ-
quidcm qui in errorc bene agunt, et veraereligionis τωσιν ·*, δτε είς κατάκρισιν τών έν θεοσεβεία είσ\ν
homines coodemiiaut, et non salvantur, quia ca- οί έν πλάνη ποιούντες καλώς μετά τού μή σώζε-
stitatem colunt propter errorera, non vero propier σθαι · δτι ή τιμή τής άγνείας αυτών έστι διά τήν
pielaiem in veruni Palrem ac Deum cunctorum. * πλάνην, κα\ ού διά θρησκείαν τοΰ δντως Πατρδς κα\
θεού τών δλων.
Χ Χ Χ 1 Υ . Quod cum dixisset, turbas dimisit, et X X X I V . Τούτο δέ ειπών, απέλυσε τούς δχλους,
ex raore cum familiaribus cibo sumpto quievit. κα\ συνήθως άλών σύν τοϊς φιλτάτοις μεταλαβών,
Ita ergo faciens et quoiidie disserens, accessiones ήσύχασεν. Ούτως ούν ποιών και διαλεγόμένος εκά­
finnas legi Dei adduxit, putalos deos cum credita στοτε, προσαγωγός (34) κατά τδ βέβαιον προσέφερε
genesi confuians, ostendensque temerarium rcrum τψ τοΰ θεοΰ νόμψ, τούς νομιζομένους μετά τής νο-
cssum nequaquam esse, sed mundum ex Providen- μιζομένης γενέσεως έλεγχων, κα\ δτι αυτοματισμός
tia gubernari. μέν ούκ έστιν, άλλά κατά Πρόνοιαν διοικείται δ κό­
σμος.
X X X V . Completis crgo tribus mensibus, cum X X X V . Τριών ούν μηνών πληρωθέντων, νηστεύ-
per die» jussisset me jejunare, ducens ad fontes σαί μοι κελεύσας ήμερων, 253 άγαγών με εις τάς
maris vicinos u l in perenni aqua baplizavit. Sic έν τή θαλασσή πλησίον ούσας πηγάς, ώς εις άέν-
igilur fralribus nostris feriatis ac la;lis pro mibi ναον ·* έβάπτισεν ύδωρ. Ούτως ούν εύωχηθέντων
a Deo concessa secunda nalivitaie, Pelrus paucis τών αδελφών ημών έπ\ τή Οεοδωρήτψ μου αναγεν­
post diebus conversus ad presbyteros coram oroni νήσει, μετ' ού πολλάς ημέρας τοϊς πρεσβυτέροις
Ecclesia pra3cepit, dicens : Qui misit nos Dominus επιστρέφων έπ\ πάσης της Εκκλησίας ένετείλατο
uoster et prophela, narravit nobis, queraadmodum λέγων Ό άποστείλας ημάς Κύριος ημών καί προ-
diabolus quadraginta diebus cum eo colloculus, Ο φήτη* ύφηγήσατο ήμϊν, ώς ό πονηρδς τεσσαράκοντα
nibilque contra valens, promiserit se ex suis aecla- ημέρας διαλεχθείς αύτψ κα\ μηδέν δυνηθείς πρδς
loribus apostolos ad fraudem faciendam missu- αύτδν, έκ τών αύτοΰ έπηχόων •* έπηγγέλλετο πρδς
rum. Quare ante omoia memores eslote illum apo- άπάτην αποστόλους πέμψαι. Διδ πρδ πάντων μέμνη-
bloluru vel magisirum vel propbetam fugere, qui σθε άπόστολον ·• ή διδάσχαλον ή προφήτην φεύγειν

• Mailb. x n , 42. b
Luc. x i , 32.

V A R L E LECTIONES.
•t δτι om. Ο. ·°Νινευΐτα Ο. f t
Posl εθνών addenduro fort. εδ vel χαλώς post πεπΟιηκότας S.
· · πράττωσιν S Ο , πράττουσιν C. ·* Ua Ο c. S , άέναον C. ·* Leg. υπηκόων S. »« αποστόλους Ο .
TIIUI addidi φεύγειν ^x conjeclura, insoripsique lacuna? in Ο obviae voc. [ακριβώς]. Tacet C de cod.
Parisiensi.
VARIORUM NOTJE.
(31) Προσαγωγός προσέφερεν. Ad verbum sic rum divinae revelaiioni ex auimo credercnt et ad-
verle : BivituB legifirmasadduxit accessiones; hoc bxrerent. D A V I S .
EST, homines nonnullos ila converlit, ui in posie-
301 CLEMENTINA. - HOMILIA XII. 50*
μή πρδτερον (ακριβώς ] άντιβάλλοντα αύτοΰ τδ Α non prius praedicationem suam doctrinamque ac-
κήρυγμα Ίακώβω τψ λεχθέντι άδελφψ τοΰ Κυρίου curale contulerit cum Jacobo, dicto Uomini mel
μου κα\ πεπιστευμένω έν Ιερουσαλήμ τήν Εβραίων fralre, cui credilum est Ecclesiae Uebraorum Hie-
διέπειν Έκκλησίαν, κα\ μετά μαρτύρων προσελη- rosolymilanae regimen, nec ad vos venerit cnm te-
9 8

λυθότα πρδς υμάς, ίνα μή ή κακία ή τψ Κυρίψ slibus. Ne forte malitia, quae cum Domino pcr
προσδιαλεχθεϊσα · ημέρας τεσσαράκοντα, μηδέν quadraginla dies disceplavit, nec quidquam potuit,
Τ

δυνηθεϊσα, ύστερον, ώς αστραπή έξ ουρανού έπ\ γής deinceps velut fulgur e coelo in lerras delapsa
πεσούσα, καθ' υμών έκπέμψη κήρυκα, ώς ούν· ήμϊν coiiira vos mittat praconem, sicut nobis immisit
8

τδν Σίμωνα υπέβαλε προφάσει αληθείας έπ ονόματι Simonem, pratcxtu verilalis in nomine. Dominl
1 88

τού Κυρίου υμών κηρύσσοντα, πλάνην τε ένσπεί- nostri pnedicantem atque errorem seminantem.
ροντα \ Ού χάριν δ άποστείλας ημάς έφη· ΠοΛΛοϊ
ι ο Qua de causa qui niisit nos, dixit : Mulii venient
έΛεύσοτται πρός με έτ έγδύμασι 254 ηροβάτωγ, adversus me m vestimentis ovium , inlrimecus
1

έσωθετ δέ είσι Λύκοι άρπαγες · άπό τών καρπών autem $unl lupi rapaces: α frueiibus eorum cogno-
αυτών έπιγνώσεσΟε αυτούς. 8 scetis eos ·.

X X X V I . Κα\ ταύτα είπών τούς μέν προπομπούς jg
έξέπεμψεν είς 'Αντώχειαν τής Συρίας, έκεϊ τήν έπο-
μένην έπιμένειν είπών. Τών ούν πορευθέντων ό Πέ­
τρος πολλών πεπεισμένων δχλων νόσους, πάθη, δαί­
μονας άπελάσας, καί είς τάς έν τή θαλασσή πλη­
σίον ούσας πηγάς βαπτίσας, καί εύχαριστίαν κλάσας ,
Μαροόνηντδν άποδεξάμενον αύτδν, ήδη λοιπδν τέλειον
δντα, έπίσκοπον καταστήσας κα\ πρεσβυτέρους δώ­
δεκα όρίσας κα\ διακόνους δείξας κα\ χηρικά συ στή­
σαμε νος, όπερ τε τού κοινού κα\ συμφέροντος τής
Εκκλησίας τή τάξει προσομιλήσας, κα\ τψ έπισκόπψ
Μαροόνη πείθεσθαι συμβουλεύσας, ήδη τριών μηνών
πληρωθέντων τοις έν Τριπόλει τής Φοινίκης αποτάξα­
μενος, τήν έπ\ Αντιόχεια ν τής Συρίας έπορεύ:το
δδδν, πάντων ημάς προ πεμπόντων μετά τής προση­
κούσης τ ι μ ή ς . Τ
8 ' XXXVI.Atquehis dictis,eosqui ad praecedcndum
fuerant ordiuati, in Antiocbiam Syria emisit, j n -
bens ut ibi tempus seculurum exspeclarent. Iia
ilaque profectis, Petrus ingenti bominum mullitu-
8 diue ad fidem adducla, morbos, aegritudines, da;-
8 mones expulil, in foniibu* roaris vicinis bapiizavii,
et eucbarisliam fregit: cumque Marooneni bospiteni
suum, jam omnino perfeclum, in episcopum consti-
luisset, duodecim presbyieros desigiiasset, fecisscl
8 diaconos, qua3 ad ordinem viduarum perlinent sta-
tuisset, pro coromuni bono ac de co, quod Ecclesia»
ordini conducebat, esset colloculus, et consilium
dedisset ut episcopo Marooni obedire.nl, jam tribus
mensibus complctis, vale dixit Tripolitanis Pboeni-
cias, et iler versus Antiocbiam Syriae ingrcssus cst,
C ( omnibus debilo cum honore nos comitantibus.

ΌΜΙΛΙΑ ΙΒ'. HOMILIA XII.

1. Έκβάντεςούντήν Τρίπολιν τής Φοινίκης, ώςέπ\
'Αντιδχειαν τής Συρίας έλθείν, αυτής ημέρας έν Ό ρ -
θωσία έμείναμεν έλθόντες. Καί 255 &ά πλησίον
είναι ής έξήλθομεν πόλεως, πάντων σχεδδν προακη-
κοότων τού κηρύγματος, μιάς ημέρας έκεϊ μείναντες,
άπήραμεν είς 'Αντάραδον . Πολλών δέ τών συνοδοι-
8 Aalaradum abiimus. Quia vero multi eranl nobis-
πορούντων ήμϊν δντων, δ Πέτρος Νικήτη κα\ Ακύλα
προσωμίλει λέγων Επειδή πολύς δχλος τών συνο­
δοί πορούντων ού μικρδν φθόνον ήμϊν είσιοΰσι κατά
πόλιν έπισπάται, άναγκαίως έσκεψάμην φροντίσαι,
πώς μήτε ούτοι λυπηθώσι κωλυθέντες συνεϊναι ήμϊν,
μήτε ημείς, περίβλεπτοι γινόμενοι, φθόνψ τψτής κα-
I. Egressi ergo Tripolim Pboenices, ot Anliocbiam
SyriaR venireraus, eo die Orlhosiam profecti ibi
τ ο mausimus, et quia esl prope urbero, e qua cgressi
fueramus, cum omnes fere pnedicaiioneui evangt -
licamprius audiisscnt, unum diem illic commoraii,
cum iler facientes, Pelrus Nicetam el Aquilain allo-
cutus est dicens: Quandoquidem magna comitan-
lium mullitudo non parvam ijjvidiam nobis pef
vrbes intraniibus conflat, necessario curandum essc
judicavi, ut neque ipsi coniristentur, dum probi-
b ^ Τ e S s e
° u
> nos, dum sumus spc-
b i s c u m

κίας ύποπέσωμεν. Τούτου ένεκεν βούλομαί σε τδν Νι­ ctabiles, uif idamus in malilis invidiam. Quocirca
κήτην και Ακύλα ν προοδεύειν μου κατά συστήματα volo te Nicelara atque Aquilam ante me iter babere,
δύο σποράδην, μανθάνοντες τάς τών εθνών είσέρχε-
8 per duos globos sparsim, et clam genlium ingredi
σθαι πόλεις. civUates.
U. Vobis autem, scio, molestum est, quod id fa-
Π . Οίδα δέ δτι άθυμεϊτε, τούτο ποιείν άκηκοοτες,
• MaUh. νιι, 13.
V A R L € LECTIONES.
*" ί « Ρ Λ
μ 4
^ η « 8 Clem. ρ. 5 3 5 , et S. Tum uapwpiwv suspicalus esl C. Idem sobinde
1 ι β ι η 3 η

προσελ^λυθότι, ex conject. προσεληλυθότα. li Ο προσεληλυθότων. προδιαλεχθεϊσα C. Tum μ' ρ.

τεσσαράκοντα Ο. νυν leg. CCIIS. Scbliem. Clem. ρ. 90 et S.
8 8
ονόματος 0 . Deinde τε S, δέ C 8 8

ρανόον 0 . 8
λανθάνοντας vel λανθανόντως ciuij. cl vcrlil C. τε addi vull S.
J05 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 304
cleiidum aodieritU, duorom non integrorum dierum Α άπολειπόμενοί μου διάστημα ούδ* δλων ήμερων δύο.
18

spalio a mo separari. Vos igitur cognoscere volo, Είδέναι ούν υμάς θέλω, δτι πολλαπλάσιον άγαπώμει
quod nos, qui persuasinius, vo9 qui credidislia ήμεϊς οί πείσαντες ύμ,άς τούς πεισθέντας , ήπερ
11

mullo amplius diligimus, quam vos diligalis uos ύμεϊς ημάς τούς πεπεικότας. Αλλήλους ούν στέργδν-
persuasores. Uaque muluo amore flagranies Inco- τες, τψ μή άλόγως ποιείν ά θέλωμεν, της ασφα­
1 8

lumiialis curam gcramos pro viribtis, non citra λείας, δσον τδ έφ' ήμίν, φροντίζωμεν. Πρδς τούτοις δέ
raiionem facientes quae ctipimus. Ad hxc vcro nulla ουδεμιάς ημέρας διαλεγομένου μου άπολιμπάνεσθε
die a me disputaiue aberius. Per singulas enim Είς γάρ τάς έπισημοτέρας τών επαρχιών πδλεις
quasque insigniores provinciarum civitates propo- προήρημαι, ώς Γστε κα\ ύμεϊς, ήμερων έπιμένειν κα\
sui, sicuteliara vos scilis, perdies residere <l d i - διαλέγεσθαι. Κα\ τδ νύν είς τήν έγγυτέραν ήμϊν Λαο*
sccplare. Nunc ergo in Laodiceam nobls proxiniatn δίκειαν προάξατε, κα\ μεθ' ημέρας δύο ή τρεϊς, δσον
praecedite, el post biduuni et triduuin, quaulum ad έπΐτή έμή προαιρέσει, καταλήψομαι υμάς. Έπ\ δέ τών
proposilum roeum speclat, auingam vos. Ad porias πυλών έκδέξασθέ με ύμείς μόνοι, 256 °"ιά βρύλ- τ 0 ν

nulcra vos soli recipite me, nietu murmuris, u l sic λον , ϊνα ούτως άψοφητ\ συνεισελθόντες άμα ύμίν
Ι 8

absque slrepitu etiam ingressi una vobiscum simus. g ώμεν. Κάκεϊθεν ομοίως μετά τδέπιμεϊναι ήμερων
Et iudc simililer, cum dies ibi aliquot transegeri- άλλοι άνθ' υμών είς τά έπίκείνα κατά έφτι υδρίας προά-
inus, alii pro vobis ulterius per vices praecedcnt ξωσιν, τάς ξενίας έτοιμάζοντες.
el bospitia prxparabunt.
III. IIxc diconte Pctro, necessario acquieverunt, III. Ταύτα τού Πέτρου είπόντος, ήναγκάσθησαν συν»
dicentes: Non valde nos, domine, coutrislal boc θέσθαι λέγοντες· Ού πάνυ ημάς, κύριε, λυπεί τούτο
agere, qtioniam a te jubelur. Primo quidem, quia πράττει ν, διά τδ ύπδ σού κελεύεσθαι. Πρώτον μέν,
Dei providenlia delcctuses, dignus qui cuncla prae- δτι πάντα καλώς νοεϊν τε κα\ συμβουλεύειν άξιος
1 5

clare cogites atqtie consulas. Ad hxc vero, quia ple- ών ύπδ τής τού θεού προνοίας εξελέγης· πρδς τούτοις
rumque per biduum tanlura necessitate prnecedendi δέ έπί τδ πολύ ήμερων δύο ανάγκη τοΰ προάγειν
1 8

a leaberimus: illud autem spalium quamvis longum άπολιμπανόμεθά σου · κα\ αύται μέν πολλαΐ πρδς τδ
sit, dum te non vidcraus dominum noslrum Pelrum, μή σε τδν κύριον ημών δρ|ν Πέτρον, πλήν λογιζόμεθα,
atianicii cogilamus, roulto molcstius laluros, qui δτι πλεϊον λυπηθήσονται οί πολύ μακράν προπεμπό-
longius pneniissi sunl, utpole jussos te diutius pcr μενοι, ώς έπ\ πλεϊον άναμένειν σε κατά πόλιν κεκε-
urbes exspeclare, el anxios quod aspectu desideta- λευσμένοι , άνιώμενοι έν τψ έπ\ πλεϊον έστερήσθαι
ΙΤ

bilis vultus lui per mullum teinpus sint privali. Et Q τοΰ όράν σου τδ περιπόθητον πρόσωπον. Καί ημείς
nos noo minus illis tristes facere quemadmodum ούκ έλαττον εκείνων άθ υ μουντές, ώς κελεύεις διά τδ
18

jubes proptcr ulilitalem non moramur. Et his diclis συμφέρον ποιεϊν ούκ άντιλέγομεν. Όμως ταύτα ι β

pneccssere, acccplo mandato, ul in primo bospilio είπόντες προήξαν, έντολήν έχοντες, έν τψ πρώτω παν-
alloquerenlur mullitudinem simul iler agentem, quo δοχείω προσομιλήσαι τφ συνοδοιπορούντι δχλψ, δπως
eparsim ct a sc mutuo divisi ingredcrenlur civilates. σποράδην αλλήλων γενόμενοι εις τάς πόλεις είσέρ-
χωνται.
IV. His igitur profeclis, ego Clcmons valdc gavi- IV. Πορευθέντων ούν αυτών, έγώ Κλήμης μεγάλως
sus suni, quod me secum esse voluisscl. Aiquc ba?.c έχαιρον, δτι συν 257 Φ ί* έκέλευσεν είναι. Κα\
α υ τ 8

ad eum verba proiero: Gratias ago Dco, quod me άποκριθε\ς είπον Ευχαριστώ τψ Θεψ, δτι με ούκ έξα-
non eimscris, u l alios: nam prae dolore enecius πέσταλκας, ώς τούς έτερους, επειδή ·· δδυνώμενος άν
fuissem. Ule vero : Quid autem, inquil, si quae ne- διαπεφωνήκειν. Ό δέ έφη · Τί δέ; εί κα\ χρεία τις
1 1

cessitas exegeril miili lc aliquo doclrinae gralia, lu έσται πεμφθήναί σέ που μαθημάτων χάριν, συ, διά Μ

quia aliquandiu a me uliliier eris separatus, ideo τδ πρδς ολίγον άπολιμπάνεσθαί μου συμφερόντως, διά
worieris ? Nonne polius, tecum reputans, ferenda τούτο τεθνήξη; ΟύχΙ δέ, προσομιλήσας σεαυτψ φέρειν
esse quae propter necessitatera tibi irnposiia sum, ^ τά διά τήν ανάγκην σοι προσταγέντα ,εύθύμως ύπο- Μ

sequo animo suslinebis ? Aut ignoras, amicos una σταίης ; "Η ούκ οΐσθα δτι σύνεισιν οί φίλοι ταϊς
t k

esse recordatioue, licct corporibus separentur, μνήμαις, κάν τοις σώμασιν άπολιμπάνωνται , ώς Μ

aicut nonnulli corpore prasenic*, quod eorum non ένιοι, συνόντες τοίς σιυμασιν, ά μνημοσύνη ς αιτία ταΐς
recordentur, animo peregrinanlur ab aniitis ί ψυχαϊς άποδημοΰσι τοϊς φίλοις ;
β β

VARIiE LECTIONES.
·· άπολιπόμενοί C. " ή εΓπερ ρ . ήπερ C. Leclionero in Ο obviam pr»vidil D. " Ita 0 c. Ο, τό C.
Tum Οέλομεν Ο. άπελιμπάνεσθε Ο.
, β 14
θλύλλον Ο. u
ποιεϊν cod. Reg. 804 el Ruf. έπεί 0. Tum ι β

Ανάγκη τοΰ προάγειν coii). C , ανάγκη τούτο προάγειν id. in textu, ui Ο , ανάγκη τοΰ πράττειν τούτο c<»d.
Reg. 804. Epttomesc 71 haec babel: Έπειτα δέ, δτι ώς έπιπολύ ήμερων δύο ανάγκη τούτο πράττειν ημάς
άπολιμπανομένους σου. Foriasse nostro loco post τούτοις δέ addcndum δτι secundum S. " κεκελευσάμενοι
Ο. Τιιιη έστερήσθαι τδ όράν C, mliiiis recte. έλάττονα Ο.
1 8
Ila S., δμως € , Ο.
18
έπεί Ο. ή Ο, 8 8 81

nundosc. ποι legi vuit S.

8 8 8 8
προσταγέντα cod. Reg. 804 et Ο , προσταθένταC. in lexlu, προστεθέντα
in Miarg. 8 8
Ita 0 c. co3. Reg. 804, ύποστέης 0 . Tnm οΐσθα co«l. Reg. 804 ήσθα 0 , 0 . Post οί 0 exb. εί.
8 8
άπολιμπάνονται C. Tum ένιοι 0 , c. cod. iteg. 804 elEpt/. c. 72, ένίοις C l U cod. Reg. 804 etEpil.
M

i . c , τάς ψυχάς C , 0 .
 505 C L E M E M 1 N A . — HOMILIA XII. 506
V. Κάγώ άπεκρινάμην Μή τοίνυν νομίσης, κύριε, Α Υ . Ει ego respondi: Noli autem putare, dotuine,
δτι τά λύπης πάσχειν ήμελλον άνοήτως, άλλά κα\ πάνυ quod istura moerorem insipienter siiu perpcssurus»
όρθψ τινιλογισμψ. Έπε\ γάρ σε, κύριε μου, άντί πάν­ quiinico admodum recta ratione. Quoniam cnim tc,
των f χω, πατρδς τε καί μητρδς κα\ αδελφών κσΛ συγγε­ domine m i , pro omnibus habco, pro palre, maire,
νών, αίτιον μοι γενόμενον διά τδν θεδν της σωζούσης Iratribus et cognatis, qui per Deum auctor mibi
αληθείας, άντί πάντων έχων σε παραμυθίας τής μεγί­ foisli agnoscenda? servatricis verilalis, in locum
στης τυγχάνω. Πρδς τούτοις, δεδιώς μου καΐτής ακμής omnium habens te maxima fruor consolationc.
τήν έκ φύσεως επιθυμίαν, ήγωνίων, μή πως άπολει- Praeterea veritus juventuiis meae naturalem coocu-
φθείς σου, άνθρωπος ών νεώτερος, δσπερ νύνούτως piscentiam anxius eram , nc forte , qui homo j o -
8Τ

ενστάσεως Ι χω, ώς άν μή κατά τινα χόλον θεού άπο- vcnis sum , disjunctus a te (qui nunc ila animum
στήναί σου αδύνατον είναι , ήττων 258 επιθυμίας 8β
indiixi, u l absque divina quadam ira non possim a
ίσομαι. 'Αλλ' επειδή πολλψ άμεινον κα\ άσφαλέστερον te divelli), a cupidilate vincerer. Sed quia inulto
συνεϊναί μέ σοι, τούτψ, ώ ό νούς μου αίδεϊσθαι ευλόγως itielius ac tutius est, me niaueie. apud te, boniiiiem
8 8

προειληφεν, διδ πάντη σοι συνείναι εύχομαι. Πρδς8 8

qucm animus meus merilo revereri instituit, id-
τούτοις δέ μέμνημαί σου έν Καισαρεία είπόντος · Εϊτις circo omnino tccum esse opto. Ad haec memini
βούλεταί μοι συνοδεύσαι, εύσεβώς συνοδευέτω . Ε ύ ­ Β tc apud Caisaream dixisse : Si quis vult roe comi-
8 Ι

σεβώς δέ έφης, τδ μηδένα λυπεϊν κατά θεδν, οίον άπο- tari, pie Comitetur. Pie autem dicebas, neminem
λιπόντα γονείς, γυναίκα δμόφρονα, ή έτερους τινάς
8 1
trislilia secundum Deum afficere, velul reliuquendo
τή θεοσέβεια προσκειμένους. "Οθεν έγώ κατά πάντα parentes, uxorem unaiitmem, aut alios verae r e l i -
επιτήδειος είμί σοι συνοδοιπόρος, φ εί κα\ τά μέ­ gioni addictos. Unde ego prorsus tibi sum aplus
γιστα χαρίζη, τάς δούλων μοι υπηρεσίας συγχωρείς itineris comes, a quo si maximam velis inire gra-
ποιείν. tiani, ministeria servorum obire mibi concedes.
V I . Κα\ δ Πέτρος, άκουσας, γελοιάζων έφη · Τί ούν VI. Hoc audito, Petrus subridens a i i : Quid ergo
οίε ι, Κλήμης, μή ύπ' αυτής ανάγκης σε είς δούλων puias, Clemens, quod non ipsa necessiiate tu iu
μοι ταγήναι τόπον ; Έπε\ τίς τάς καλάς κα\ πολλάς servorura locum mibi redigeris ? Nam quis elegan-
σινβόνας μετά τών επομένων μοι δακτυλίων καί υπο­ les ac multas sindoncs cum adjunciis annulU el
δήσεων φυλάξει; Τίς δέ κα\ τά ηδέα κα\ πολυτελή calceis mibi custodiel? Quis vero et stiavia exqui-
6ψα* προετοιμάσει, άτινα, ποικίλα δντα, πολλών κα\ silaque opsonia pracparabit, quae cum varia sint,
8

τεχνιτών δείται μαγείρων, καί πάντα εκείνα δσα

8 8
multos ac peritos poslulanl coquos : et omnia illa,
έκτε θηλυ μ μένων ανθρώπων ώς θηρίψ μεγάλψ τή Q quae apud eflemhialos bomiues cupiditali, lanquam
8 8

επιθυμία έκ πάσης πλεονεξίας πορισθέντα ετοιμάζε­ iinmani bestia?, per omnera quaesita luxum ac
ται ; Πλήν ή τοιαύτη σε προαίρεσις ύπεισήλθεν,
8 8 fraudem parantur? Sed forsan hoc te subiit pro-
ίσως μή συνέντα κα\ τδν έμδν άγνοούντα βίον, δτι positum, quia non inlellexeris atquc ignores viUe
άρτω μόνψ κα\ έλαίαις χρώμαι, κα\ σπανίως λαχά- meae rationcni, qui pane solo et olivis ulor, rarc-
νοις, καί δτι ίμάτιόν μοι κα\ τριβώνιον (55) υπάρχει que oleribus, quique veslinientum ac pallium habco
τούτ' αύτδ δ περιβέβλημαι, κα\ έτερου χρείαν ούκ
8 Τ boc ipsum quo amictus s u m , c l alio opus non ba-
έχω ουδέ 253*^ ω ν · Έν γάρ τούτοις κα\ περισ* beo, neque ulla re. Nam in bis eliam abundc mibi
τ ι ν ω ν

σεύομαι. Ό νούς γάρ μου, τά έκεϊ πάντα δ ρων αίώ- esl. Mea quippe mens cernens illic omnia bona
νια αγαθά, ουδέν τών ενταύθα περιβλέπεται. Πλήν, ifiterna, nibil corum quae bic sunt aspicit. Aitamen
σού μέν τήν άγαθήν προαίρεσιν αποδέχομαι, κα\ θαυ­ tuum egregium approbo inslitutum, mirorque ac
μάτων επαινώ, πώς άνήρ έκ πολυτελών έθών υπάρ­ laudo, quo modo cum sis vir in vita sumpluosa
χων ^αδίως τοϊς άναγκαίοις τδν σεαυτού ύπήλλαξας educattts, facile viveudi rationem imuiutaveris el
βίον. Ήμεϊς γάρ έκ παίδων, έγώ τε κα\ Ανδρέας ό ad sola necessaria traduxeris. Nos enim a puero,
σύναιμος καί κατά θεδν άδελφδς ών έμδς, ού μόνον ego et Andreas, qui cjusdem meoum sanguinis esf,
έν όρφανία άνατραφέντες, άλλά καί ύπδ πενίας κα\ ^ meusquc secundum Deum fratcr, nonsolum in pu-
κακουχίας είς έργασίαν έθισθέντες, εύμαρώς νύν pillalu educati, verum etiam propter inopiam et
88

τάς τών οδών φέρομεν σκύλσεις. "Οθεν, εί έπεί0ου aerumnas ad laborem asSuefacti, expedite nunc i l i -

V A R L E LECTIONES.
δσπερ D , δπερ C, 0 . Tum ώς άν αή D, κάν C , Ο , ώς — εί μή — Epif.c. 75, ώς xav conj. S. Dein-
9 1

ceps άποστήναί 0» c. Epit. 1. c , άποστείν C. lta Eptf., εί C. 0 . τούτ...ς (sic) pro τούτψ ώ 0 .
8 8 8 8
πάν­ 8 8

τοτε σοι Ο . εύσεβώς συνοδευέτω om. Ο . Idem λυπεϊν c. cod. Reg. 804, λυπούν C, λυπήσαι tpil. c. 75«
8 8

8 8
l U EpitA. c , άπολιπών C 0 . tyA Epit.c. 74 el Ο , δψη C.
8 8
m τεχνικών epil. έκτεθηλυμένων
8 8 8 8

S. πλήν εί cod. Reg. 804 el 0 . Tum συνιέντα epit.

8 8
τούτο C. έργατείαν cod. Reg. 804 el 0 .
w 8 8

VARIORUM N O T i E .
(35) TpiGbrior. Tribunarium dicitur non semel ίμάτιον κατατετριμμένον ^άκος· παλλίον. In Auso-
in Nairatione de Apollonio Tyrio, AtigusUc Vindeli- nio, epigramm. 52, tribon. Paulo anle Liber Regis,
connnedila, prolribonariuni: Nedespiciat Iribunarii πλήν εί τοιαύτη. E l sub finem capitis, έργαστείαν.
panpertalem. Est aiiiem τριβώνιον seu τριβόνιον C O T .
«rammaiiconini filiis τδ παλαιδν κα\ τετριμμένον τδ
307 S . C L E M E N T I S I ROM. PONT. O P E R A DUBIA. 80S

neriim vexaltonesferimus. Quare si crederes mibi, Α pot, έμο\ άν συγκεχωρήκεις, άνδρ\ εργάτη, σο\ τά
servorum oflkia mc, bominem operarium, tibi i m - δούλων άποπληροΰν μέρη.
pendere concederes.
VII. A t ego baec audiens contremui et collacry- VII. Έγώ δε άκουσας συντρομος έγενδμην κα\ έπί-
m a v i , quod talem habuisset orationera v i r , quo δακρυς, οίον λδγον είπεν άνήρ, ου πάντες οί τής νΰν
cuncu bnjus aetatis homines ratione acienti» ac γενεάς άνθρωποι τφ τής γνώσεως κσΛ εύσεβείας λόγω
pietalis minores sunt. Tum ille lacrymantem me ήττους τυγχάνουσιν. Ό δέ, ίδών με σύνδακρυν, τών
Μ

videus causam lacrymarum percontabalur. Et ego δακρύων έπύθετο τήν αίτίαν. Κάγώ έφην · Τί τοιούτον
respondi : Quid lantom pcccavi, ut mibi hujus- ήμαρτον, ίνα μοι τοιούτον *· είπης λδγβν ; Κα\ δ Πέ­
modi proferres scrmonem? Et Petrus excepit : S i τρος άπεκρίνατο* Εί μέν κακώς εΓρηκα τδ δουλεΰσαί
malum e s l , quod d i x i , ut serviam l i b i , tu prior σοι, συ πρώτος ήμαρτε ς, τοΰτ' *' έμο\ ποιήσαι άξιώ-
peccasli, boc raibi postulans faccre. Et ego : Non σας. Κάγώ έφην · Ούχ δμοιδν έστιν έμο\ μέν γάρ τούτο
est, inquam , simile : me enim boc agere decet ποιείν πρέπει πάνυ, σοΙ δέ τψ τοΰ θεού κήρυκι τάς
omnino, te aulem, qui e» Dei pracco el nostras ser- ημετέρας σώζοντι ψυχάς χαλεπδν τούτο ποιεϊν έμοί.
vas anhnas, id mihi facere grave est. Et Pcirus Κα\ ό Πέτρος άπεκρίνατο · Συνεθέμην άν σοι, έπε\ · %

respondit: Acquiescerem tibi, cum Dominus noster, Β δ Κύριος ημών, δ έπ\ σωτηρία 260 παντδς τοΰ
qui ad salulem tolius mundi venit, unusque o m - κόσμου έληλυθώς, μόνος υπέρ πάντας ευγενής ών,
niura esl nobilissimus, servitulem sustinueril, ut δουλείαν ύπέμεινεν, ίνα ημάς πείση μή αίδεϊσθαι τοίς
nos suadeael non erubescere fratfibus nostris ser- άδελφοϊς ημών τάς δούλων ποιεϊν υπηρεσίας, κάν
voruni exhibere ministeria · , quamvis admodum πάνυ ευγενείς τυγχάνωμεν. Κάγώ έφην Εί μέν νο­
nobiles simus. Tum egO d i x i : Si putem, quod te μίζω σε νικήσαι λόγψ, ανόητος είμι, πλήν χάριν
Μ

aim 8uperaturu8 oraiione, stulius sura : verumta- έχω τή τοΰ θεοΰ προνοία, δτι σε είς γονέων τόπον
men ago gratias providenliae D e i , quia parentum έχειν κατηξιώθην.
loco babere te merui.
VIII. Et Pelrus interrogavit : Neraone vere ex VIII. Κα\ δ Πέτρος έπυνθάνετο· Ούδε\ς δέ σου u

gencre tibi superest ? Respondi: ttum quidem mulli αληθώς πρδς γένους *• υπάρχει; Κάγώ άπεχρινάμην
oi polentes v i r i , atque cx prosapia Caesaris. Nam Είσ\ μέν πολλοί κα\ μεγάλοι άνδρες, Καίσαρος πρδς
patri meo, utpote una educato, cognalam Caesar γένος δντες. "Οθεν τψ έμψ πατρι ώς καί συντρόφια
ipse junxit uxorem, de qua tres liberi orli surous, αύτδς Καίσαρ συγγενίδά *· προσηρμόσατο γυναίκα,
duo quidem ante me, qui cum essent gemini, ad- φ ή χ ; τρζ έγενόμεθα υίοΐ, δύο μέν πρδ έμού, οί
ς

tnodum sibi invicem similes erant, ut ipse pater κα\ δίδυμοι δντες
* — - πάνυ
- χ . . . . όμοιοι * · η . ΐ Ί ~ . . έτύγχανον,
χ . . ™ άλλήλοις χ-.». ώς
aiebat mihi : cgo enim neque illos neque genilri- αύτδς δ πατήρ έλεγε μοι. Έγώ γάρ ούτε αυτούς, ούτε
cem valde novi, eed quasi per somniufu obscuram τήν τεκοΰσαν πάνυ έπίσταμαι, άλλ' ώσπερ δι* ονείρων
eorum formam rccolo. Mater ergo niea Mattidia άμαυρδν αυτών τδ είδος αναφέρω. Ή μέν ούν μήτηρ
dicebalor, pater aulem Faustue, fratrum vero aller μου Ματτιδία (56) έλέγετο, δ δέ πατήρ Φαύστος, τών
Μ

Fauslinus vocabatur, alier dicebatur Faustinianus.
Cum igitur tertius ego posl eos nalus essem, ma-
ter (queroadmodura pater nieus referebat) somnium
vidit, qaod nisl confeslim duobus filiis suis geroi-
nis assumptis urbem Romam fuissct egressa, et
abfuisset annis duodecim, ipsa cum iis lelbo pee-
δέ αδελφών καί αυτών δ μέν Φαυστϊνος έκαλεϊτο, δ δέ
Φαυστινιανδς έλέγετο. Έμού ούν τρίτου έπιγεννη-
Οέντος αύτοίς, ή μήτηρ δνειρον έωράκει, ώσπερ δ
πατήρ μου ύφηγεϊτο, δτι, έάν μή,τούς διδύμους υίούς
αυτής έξαυτής παραλαβοΰσα, τήν 'Ρωμαίων πρδς
άποδημίαν έξέλθη πόλιν έπ' έτη δώδεκα , πανο-
w w

sinrio rsset interiiura. λεθρίιο μόρψ άμα αύτοίς άποθανεϊν έχει.

IX. Pater igitur, qui liberorura amans erat, cum 261 ^ · Ό Ρ^ °'^ ^'ίήρ» φιλότίκνος ών, συν
ν ν

eorvis ct aneillis, ac dalo sufficienti viatico, in na- τε δούλοις καί δούλαις έφοδιάσας ίκανώς καί είς

• Matth. xx, 28. ^

VARIiE LECTIONES.
m
Ila Epit.c 75 et Ο,ήττονες cod. Reg.804, ήττον C. · · Posl τοιούτον rcpetantur vbb. ήμαρτον ίνα
μοι τοιούτον in Ο . " τούτο C. " Rufinus ba?c ila interpretatur : Acquiescerem tibiyuisi Dominu* noster
— pnssus etset, quasi legeril εί μή S. · · ναήσειν Epit. σοι Epil. c. 76, quod pheferendiim esse v i -
u

detur. Cfr. boiii. x n , 45. Ila 0 o. Epit.L c. et GO<1. Reg. 804. Htic accedit ed. pr. Colelerii, cojus
M

πρδς γένους in ulraque Clerici ed. permutatum est cum πρδς γένος. Unde Schwoglerus emendandng.
*· αύτδν Καίσαρ συγγενή 0 . nobilis adaque familice Ruflniis, quasi legisset συνευγενίδα C. * ItaO c. C et 7

cod. Reg. 804, ΜατΟιδία Recoan.et Epit. έξέλθοι C.

w
δέκα C, Ruf., cpit. c. 76. Tum πανωλεθρίψ 0
w

et Epit. 1. c. In cod. Reg. 804 έχοι ρ. έχει.

VARIORUM NOTJE.

(56) Ματτιδία. Sic qaoque ssepe dictas dicendtis- cipe tamen membranas Recognilionum pones P . Pe-
que codex. A l in Recognitionibu$ ei Epilome, i m - tilum : exbibenl enim Maihidia. Cbronologus Allis-
prrssis maniiquc exaratis, Ματθιδία, Maithidia, quo siodorensis monacbus Matidiam vocal. UUioia ca-
modo apud Nirephorum, el Giseci in Mciweo. Ex- pitis vocc codcx, έχοι. C O T .
m CLEMENTINA. — H0M1LIA XII. 51Ό
πλοίον έμβαλόμενος , είς τάς'Αθήνας άμα παιδευ- Α vem conjectos Alhenas etiam erudiendos mfeil; me
9 9

θ ηρμένους έζέπεμψεν , έμέ δέ μόνον υίδν είς πα-

β ι
vero sotam illium ad consolationem secam retinvii.
ραμυθίαν ίσχε μεΟ' έαυτοΰ. Κα\ έπ\ τούτφ · · εύχα- Aique eam ob rem ingentes graltas ago, qnod me
ριστώ^πολλά, δτι κάμε ό δνειρος μή χεκελεύκει άμα quoque somnium non jusserit una cum matre urbe
τή μητρ\ τήν Τωμαίων έκβήναι πόλιν. Περαιωθέν- Roma excedere. Anno igilur corapleto, paler ad
τος ούν ένιαυτοΰ ό πατήρ έπεμψεν είς Αθήνας χρή­ Buos Athenas misil pecuniam, simulque Bciscitatum
ματα τοϊς αύτοΰ, άμα τε χα\ μαθείν τδ πως δια- quo modo agerent. Qui vero abieruni, non reverai
9 9

γουσιν. ΟΙ δέ απελθόντες ούχ ύπέστρεψαν. Τρίτφ sunt. Tertio aatem anno moestus pater alios aWega-
δέ ένιαυτψ δ πατήρ άθυμών έτερους ομοίως έπεμ­ vii similiter cnm rebus ad victum neceaearHs, qui
ψε ·* μετ* εφοδίων , οϊτινες τετάρτψ ένιαυτψ ήλθον quarto anno regressi nuntiant, neque meani ma-
άγγέλλοντες , μήτε μου τήν τεκούσαν ή τούς αδελ­ trem se, neqoe fralres vidisse, eed neque ipsos
φούς έωραχέναι, μήτε μήν αυτούς •· Αθήναις έπι- Athenas pervenisse, neque u&quam alicujus, qul
δεδημηχέναι, μήτε άλλου τινδς τών συν αύτοίς άπε- cum ipsis fuerant, vel vestigium a se reperium.
ληλυθότων χάν ίχνος *· εύρηκέναι.
Χ . Ό μένουν πατήρ, ταύτα άκουσας, χα\ ύπδ X . Paler ergo baec audiens e l mulla irislilia ob-
πολλής λύπης Εκθαμβος γενόμενος, και ούχ είδως Β siupefaclus, nescieneque quo tenderel ac illos qme-
ποΰ δρμήσας έπ\ ζήτησιν αυτών γένηται, έμέ τε reret, assumplo me, ac in porium descendene,
παραλαβών χα\ είς πόρτον χαταβάς, πολλών πυκνότε- mnlios freqaentius perconlabalor, ubi quisque eo-
ρον έπυνθάνετο, πού έκαστος αυτών είδεν · ή ήχου- rum vidlsset vel audiissei a quatuor annis nanfra-
Τ

σεν άπδ τεσσάρων ετών γενόμενον ναυφράγιον.

9 9 gium conligtsse. Alque varii vario in loco accidisse
Καί άλλος άλλαχή έλεγεν. Ό δέ άντεπυνθάνετο, εί referebant. Ille vero ilerum rogabat, num vidisscnt
έωράχασι σώμα γυναικδς μετά βρεφών έκβεβρα- corpus mulierfs cum pueris a mari ejectum. Cumque
σμένον. Τών·· ουν πολλά 262 λεγόντων έωραχέναι illi multa se mullis locis cadavera vidisae dicerenf,
πτώματα χατά πολλούς τόπους · · , δ πατήρ άκούων pater audiens ingemiscebat. Yerum nalurali affecur
Ιστβναξεν. Πλήν ύπδ σπλάγχνων θορυβούμενος αλό­ periurbalus praeler rationem scischabalur, qui lan-
γιστα έπυνθάνετο, δτι τοσούτον μέγεθος θαλάττης tam maris vastitatem scrulari conarelur. Auamen
ερευνών έπειράτο. Πλήν συγγνωστδς ήν δτι τή venia dignus erat, quod charilate erga eoe, quoe
πρδς τούς ζητούμενους στοργή έλπίσιν έβουκολεϊτο quaerebal, spebus Islarelur inanibus. Denique rae
χεναίς. Κα\ δήποτε ύπδ φροντιστάς ποιήσας με κα\ sub magislris posilora, aunoa nalum doodecim,
είς 'Ρώμην καταλείψας δωδεκαετή, αύτδς, δακρύων Rorase reliquii, et ipse flens descendit ad porlum,
είς πόρτον κατελθών κα\ είς πλοίον έμβάς, αναχθείς, ^ navique conscensa subvectus ad inquisilionem pro-
έπ\ τήν ζήτησιν έπορεύθη. Κα\ έκτοτε είς τήν σή- fecius est. Alque ex eo lempore uaque In hodiernum
μερον ήμέραν ούτε γράμματα έδεξάμην παρ' αύτοΰ, diem neque litleras cjus accepi, neque si vivai aul
ούτε εί ζ ή είτε · · τέθνηκε σαφώς έπίσταμαι. Μάλ­ deiunctus sil cerlo novi. Sed magis suspicor illum
λον δέ υπονοώ δτι κα\ αύτδς τέθνηκέ που · · , ή ύπδ quoque obiisse, aui iristitia viclum , aut naufragio
λύπης νικηθείς ή ναυαγίψ περιπεσών. Τούτου ·* involutum. Cui rei argumenlo esl, jam ab eo lein-
δέ δείγμα, δτι ήδη λοιπδν έκτοτε είκοστδν έτος εστίν, pore vigesimum anuum esse, ex quo nihil de eo
άφ' ής 9 9
ούδεμίαν τινά περ\ αύτοΰ άλήθειαν veri audiverira.
ήχουσα.
X I . Ό δέ Πέτρος, άχούων ταύτα, ύπδ συμπαθείας X I . Petrus vero haec audiens, comraiseralioni*
έδάχρυσεν, χαϊ ευθέως τοϊς συνούσι γνησίοις έφη· afleciu lacrymas fudii : slalimque ad familiares.
Ταύτα εί τις πεπόνθειεν · · θεοσεβής , οία ό τούτου qui aderant ail : Haec si quis in Dei cullu posiiua
πέπονθε πατήρ, ευθέως τψ τής θεοσεβείας λόγψ τήν perlulissel, q u » bujus periulil paier, confeaiim re-
αίτίαν προσήπτεν επιγραφών τδν πονηρόν · · ούτω Iigioni attribuissel causam, et diabolo ascripsisaet.
Τ

καί τοϊς ταλαιπώροις έθνεσι συμβαίνει πάσχειν, κα\ j) lia eliam miseris gentilibus conlingit pali, el igno-
άγνοοΰμεν οί θεοσεβείς. Ταλαίπωρους δέ αυτούς ευ­ ramus qui pii erga Deum sumus. Mi&eros aulem eos
λόγως είρηκα, δτι ενταύθα άλώνται κα\ τής εκεί έλ* dixi merito, qui et bicvagantur in erroribus el ab
πίδος ού τυγχάνουσιν. Οί 263 Υ*Ρ έν θεοσέβεια πά­ spe fulura fraudanlur. Dci enim cullores cum i n -
σχοντες τά θλιβερά είς έκπραξιν παραπτωμάτων πά- commoda paliuiilur, ad expialioneiu deliclorum
σχουσιν. perferunt.
V A R I i E LECTIONES.
έμβαλλόμενος C. έξέπεμψας Ο , mendose.
β ι
· · έπι τούτο var. lecl. ap. C. Scriptura Ollobonia-
ni nec plena esl, neque cerla. " Posl μαθείν excidil forlasse γλιχόμενος, quod addit Epit. "S. έπεμ-
ψεν δμοίως C. αυτούς Recogn. νιι, 9, αύταϊς C. 0 . Tum μήτε S , μηδέ C. Ο . · · ΐχνος 0 .
9 9
Ra Ο i T

c. S, ίδεν C Tum ήκουσαν 0 . · · ένιαυτών 0 . In eodem deesl ναυφράγιον. υφράγιον. Cod. Reg. 804 et JEpit. scr.
ναυάγιον Sed hom. xv, 5 legitur ναυαγία. Tum άλλο ρ. άλλος Ο . *· τήν Ο . τόπους Ο c. cod. Reg.
804. τρόπους C. « ουν Ο. Tum πρό ρ. πρός idem. ·• ή C. · · ποι που om. Ο. Tum ναυφοαγίω C. ** τούτου
1

S, tx Epit„ τούτο C Ο . άφ'

_. ου Ερί/.,
„ , άφ'
η
„ ών Ο, , ^
T r qui lum jomm. .τινά,
w τ w ' scribitque αλήθεια. · · πεπόνθει
S. Ιιι Ο essc videtur πέπονθοι έν θεοσέβεια ρ. π . θεοσεβής. · τψ πονηρώ cod. Reg. 804 et Epit. Scd
Τ

cfr hom. IX, 46, 47,48. Ad oram Olloboniani hoc scholioQ e x s l a l : ίσως δει προάπτειν πρδς τήν σύνταξίν
επιγραφών τδν πονηρόν.
 311 S. CLEMBNTIS 1 B 0 M . PONT. OPERA DUBLA. 31*
XII. Ista postqvam dixissct Pelrus, unus ex no- Α · Ταύτα τοΰ Πέτρου είπόντος εΓς τις τών έν
Χ Ι 1

slrift audacia sumpta pro omnibus rogavil eum, ut ήμϊν τολμήσας άντ\ πάντων παρεκάλεσεν αύτδν, αύ­
die craaiina maturius in Aradum , opposilam insu- ριον όρθριαίτερον ·· (37) είς "Αραδον, τήν κατέναντι
lam, quae iriginta, opinor, nec totis sladiis distat, νήσον, είσπλεΰσαι, τριάκοντα, οΐμαι, ούδ' όλους άπέ-
i*avigaremu», ad videodas ibi duas columnaa viteas χουσαν σταδίους, ώς έπ\ Ιστορία τών έκεϊ άμπελίνων
raaximam molem babenles. Pclrus ergo, ut erat δύο στύλων μέγιστα εχόντων πάχη. Ό ουν πειθήνιος
demeiiliseiinus, concessit, dicens : Cum e navi Πέτρος,συνεχώρησεν είπών Έπάν τοΰ πλοίου έκβήτε,
egresai fueritis, ne una multi procedalis ad spe- μή άμα πολλο\ είσέρχεσθε είς τήν θεωρίαν ών επι­
ciationem eorum quae cupitis : nolo enim cnriuin θυμείτε· ού γάρ βούλομαι στρέμματα γίνεσθαι είς
concursus ad vos fieri. Aique sic navigantes mo~ υμάς·· τών πολιτών. Κα\ ούτο> · , πλεύσαντες £οπή Τ

iiienlo borae in insulam delaii sumus. E l descen- ώρας, κατήχθημεν είς τήν νήσον. Έκβάντες δέ τοΰ
dentes ex acapba eo progressi sumus, ubi eranl co- σκάφους, είσήει με ν ένθα οί άμπέλινοι στύλοι ήσαν,
lumnsR viie®; eimulque cum columnis alius aliud δμώς άμα αύτοίς άλλος άλλο τ ι τών Φειδίου έρ­
7 1 T t

ex Phidiae operibus spectabat. γων έθεώρει.

XIII. Umie autem Petrus necesse non putavit XIII. Πέτρος δέ μόνος ούκ άναγκαϊον ήγήσατο έπ\
qu» ibi erant invisere, sed attenlius coosiderans Β τήν τών εκεί ίστορίαν " γενέσθαι, γυναικί δέ τινι
mulierem quanadam, extra pro foribus sedenlem et έξω πρδ τών θυρών καθεζομένη καί τροφής χάριν
vicUis gratia mendicaulem : Mulier, inquil, quod μεταιτούση πυκνά, κατανοήσας, έφη· Γύναι, τί σοι
tibi menibrum deest, ut tanlam contumeliara eusce- τών μελών λείπει, δτι τοσαύτην ύβριν άνεδέξω, λέγω
peris, petendi, inquam, slipeni elnon poiius mani- δή τδ προσαιτεϊν, κα\ μή μάλλον ταϊς ύπδ θεού u

bus tuis, quas a Deo accepisli, operans quotidtanum σοι δεδωρημέναις χερσίν εργαζομένη τάς εφήμερους
cibum quseris ? At illa suspirans respoddil : Utinaui πορίζη τροφάς; Ή δέ, στενάξασα, άπεκρίνατο·
Τ Ι

raibi quidem et?sent manus, quae possent laborare! Είθε γάρ ήσαν μοι|χεϊρες ύπουργεϊν 264 δυνάμεναι!
imnc autem mihi solam manuum speciem servant, νύν δέ μοι σχήμα μόνον χειρών φυλάσσουσιν, νεκρα\
cum sinl emortuae, morsibu» meis vexatae. E l Pe- τυγχάνουσαι, ύπδ δηγμάτων έμών. βεβασανισμέναι.
irue interrogavit: Quae vero fuit causa, u l grave Κα\ ό Πέτρος έπυθετο· Τίς δέ ή αίτία τού σε τδ
hoc malum sustineree ? Tum llla respondil: Animi χαλεπδν τούτο πεπονθέναι · ; Ή δέ άπεκρίνατο· Τ

imbecillitaa, nec aliud quidquam. Si enim forli
animo fuissem praedita, erat pracipilium, erat pe-
lague, unde me dejiciens poieram malis dolorem ^
mibi afferentibus finem imponere.
X I V . Tum Petrus inttt: Et quid ? Putaane mulier,
qeod qui eemetipsos periinunt, omnino a suppliciis
liberaotur, annon pouos animae eorum, qui ita mo-
ψυχής ασθένεια κα\ πλέον ούθέν. Εί γάρ άνδρεϊον
είχον φρόνημα, ήν κρημνδς, ήν " βυθδς, δθεν έμαυ-
τήν ^ίψασα,τών δδυνώντων με παύσασθαι ήδυνάμην
κακών.
XIV. Καί δ Πέτρος έφη· Τί ούν ;7οίει, γύναι, δτι
πάντως οί άναιροΰντες εαυτούς κολάσεως απαλλάσ­
σονται, ή μήτι χείρον ι κολάσει έν άδη αί τών ού­
Τ β

rinntar, majoribug puniunlur apud inferos poenis, τως θνησκόντων ψυχαΐ περ\ τής αυτοκτονίας κολά­
propter gui homicidium ? At illa : Utinam, inquit, ζονται ; Ή δέ έφη · Είθε έπεπείσμην, δτι δντως έν
7β

porsuasum mihi esset, revera in inferis animas v i -
vas reperiri; ulique contemptis pcenis mori elige-
rem, ut boram saltem unani viderem mihi exopta-
lissiraos. Et Petrus dixit : Quidnam sit, quod te
cxcmciet, scire velim , mulier. Si enim me docue-
ris, pro ea gratia certam te faciam de animae vila
apud inferos, et pro precipitio vel profundo medi-
$δη ψυχα\ ευρίσκονται ζώσα ι, καί ήγάπων, της κο­
λάσεως καταφρονήσασα, θανεϊν, δπως τούς έμού ς πε-
ριποθήτους ίδω · · κάν μίαν ώραν! Κα\ δ Πέτρος
έφη· Τί άρα έστ\ τδ λυπούν σε, μαθείν ήθελον, γύ­
ναι. Έάν γάρ με διδάξης, άντ\ ταύτης τής χάριτος
πληροφορήσω σε , δτι έν άδη ζώσιν αί ψυχα\, καί
άντί κρημνού ή βυθού φάρμακον δώσω , δπως 1 1

camentum tradam ut sine crucialu valeae vitam άβασανίστως τοΰ ζήν τδν βίον (38) μεταλλάξαι δυ-
coromutarc. D ν
Ί%·
X V . Tunc mulier, quse ambiguum sermonem non X V . Καί ή γυνή, τδ άμφιβόλως <5ηθέν μή συνεϊσα,
intelligeret, promissione graianler accepta coepit έπ\ τή ύποσχέσει ήσθεϊσα, τού λέγειν ήρξατο ούτως·
dicere bunc in modum : Genus quidem et palriam Γένος μέν xal πατρίδα ε ι π ε ί ν " , ούκ265ώρζι πείσαί
V A R L E LECTIONES.
· · Ita Ο c. S, όρθρίτερον C. ·· υμάς Ο c. cod. Reg. 804 et Epit. c. 80, ημάς C. *· ούτως C.
1 1
Ila S, δμως C, 0 . άλλο άλλότι Ο. ** ιστορία Ο, in quo deiude θυρωρών.
7 t
ύπδ τού θεού C. T4>

Τ
· πορίζεις C. · πεποιηκέναι Ο.
Τ
ή C.
1 1 Λ
Μή τή ρ. μήτι C. · Ο bis exh. έφη είδω Ο .
7 Μ

·» δώσω 8, 0 , δώ C. ·» ForU ειπούσα S. 1

VARIORUM N O T i E .
(37) Insalam Aradam, arbi Antarado ex adverso mutatione vitae curn morte interpretabatur. Lege
e i u m , memorant Herod. v n , 98. Strab. x v i , 753. cap. 18. G O T . Fallitur 0 , cam τδν βίον interpreu-
Casaub. S C B W E G L . tionem esse censel τού ζήν, nam βίον ζήν dteunt
(38) Videlur τδν βίον esse interprelatio τοΰ ζήν. Plato opiimique scriptores alii. Licet igitiir h;c vo-
Est autem άμφίβολον, quia quod Potrus intelligebat ces in Epit. cap. 82 el infra c. 18 non exslenl, oin-
dc mutatione viUi in melius, id Malthidia de com- iiino tamen sunt retinctidx. D A V I S .
515 (iLEMENTINA. — HOMILIA XII. nu
ποτε δυνηΟήναί τινα. Πλήν κα\ σο\ τί διαφέρει τούτο Α *ι proferrem, ηοιι arbitror me possc alicui persna-
μαθεΓν, ή μόνον τήν αίτίαν, ής ένεκεν δδυνωμένη
8 8
dere. Sed et quid ad te ailinet id cognoscere, nisi
δήγμασιτάς εμάς ένέκρωσα χείρας- πλήν τά κατ' tantum causam, ob quam dolore affecta roorsibu»
έμαυτήν, ώς δυνατδν άκοΰσαί σε, διηγή[σομαι. Έγώ, manus meag morluas reddidi. Tamen mea, quoad
πάνυ ευγενής υπάρχουσα, δυνάστου τινδς προσ­ audire potee, referam. Ego admodum nobilis, prin-
88

ταγή άνδρΐ πρδς γένους αύτψ ύπάρχοντι έγενόμην cipis cujusdam viri imperio, nupsi viro qui erat
γυνή. Κα\ μετά δίδυμα τέκνα έσχον έτερον υίόν. Ό illius propinquus : et posi duos geminos H b e m
δέ τοΰ έμού άνδρδς άδελφδς μανείς ούκ έλαττον ήρά- alium suscepi filium. Sed frater raarili raei, magna
σθη μου τής ταλαίπωρου , σφόδρα σωφρονεϊν άγα-
Μ
correptu* insania, adamavit me miseram, quse ca-
πώσης. Κα\ βουλομένη ·* μήτε τψ εραστή συνθέ- ste vivere cupiebam adroodum.Ciimquenec velle»
σθαι, μήτε τψ έμψ άνδρ\ άναθέσβαι τδν τοΰ αδελ­ amatori consenlire, nec viro meo amorem fratris
φού αύτοΰ πρδς έμέ έρωτα, έλογισάμην, ίνα · ejus erga me exponere, slalui, ut neque adulleran»
Τ

μήτε μοιχησαμένη έμαυτήν μιανώ, μήτε τοΰ έμού polluerem me, nec viri raei lorum contuinelia affi-
άνδρδς τήν κοίτην υβρίσω , μήτε τψ άδελφψ τδν cerem, neque fratrem fralri redderem inimicum,
άδελφδν πολέμων καταστήσω, μήτε δλον γένος ncque tolam faiiiiliam, quae magna erat, in oppro-
μέγα δν εις όνειδισμδν πάσιν ύποβαλώ · ώς έφην, Β brium cunctis darem; siatui, inquam, urbe com
Μ

έλογισάμην τήν πόλιν μετά τών έμών διδύμων παί­ meis geminis pueris ad quoddam lempus discedere,
δων έκβήναι έπ\ χρόνον τινά, έως άν κα\ δ μιαρδς donec et impurus amor illius, qui raibi ad dedeous
έρως παύσηται τοΰ έπ\ τή έμή ύβρει κολακεύοντός Dieum assenlabalur, tinem accepiesel. At alterum
με. Τδν μέντοι έτερον υίδν παρά τψ πατρί μεϊναι filium, ut apud patrem iu solaltum manerel, re-
είς παραμυθίαν κατέλιπον. liqui.
X V I . Πλήν · , ίνα ταύτα ούτως γένηται, έπενόησα
8
XVl.Verum quohaec iia fierent, in aniraum iuduxi*
δνειρον πλάσασθαι, ώς δή τίνος νύκτωρ έπιστάντος somniutn fingere, quasi aliquis mibi ooclu aslilissel
μοι κα\ είρηκότος* Γύναι, έξαυτης άμα τοίς διδύ- ac dixissel: Mulier, coufesiim una cum geminis tuis
88

μοις σου τέκνοις έπ\ χρόνον τινά, μέχρις δτε μηνύσω pueris urbe discede ad aliquod lempus, donec r u r -
έπανελθεϊν σε ενταύθα, έκβηθι τήν πόλιν· έπε\ άμα sus indicavero, ut redeas h u c ; alioqui cum roarilo
άνδρΐ κα\ πάσί σου τοϊς τέκνοις 206 αιφνιδίως κα­ cunctisque tuis liberis de repente peribis male. A i -
κώς τελευτήσεις. Όμως ούτως έπδίησα. "Αμα γάρ que ita feci. Slalim enim ut somnium ementitum
τω τδν δνειρον ψεύσασθαί με τψ άνδρ\, αύτδς, περί- viro enarravi, extimuit, et rao cum duobus meie
φόβος γενόμενος, μετά τών έμών δύο υιών, δούλων filiis cumque servis et ancillis alque multa pecuoia
91
Γ

τε κα\ παιδισκών κα\ χρημάτων συχνών κατά πλουν Albenas per navem roisit, ut nalos erudirem,
είς Αθήνας με έξέπεμψεν, έκπαιδεύσαι τούς υ Ιούς, Quoad, inquil, visionis auctori piacueril le redire
c μέχρις άν, έφη, τψ χρηματίσαντι δόξη έπανιέναι σε ad roe. Caeierum ego misera una cum liberis na-
πρδς έμέ. ι Όμως άμα τέκνοις ή τάλαινα πλέουσα vigaus ventorum v i projicior io haec loca, et navi
ύπδ ανέμων αταξίας είς τούτους άπο^ιφεϊαα τους noctu dissoluta in naufragium incidi. Cumque om-
91

τόπους, νυκτδς τής νηδς διαλυθεί σης, ναυαγίψ πε­ nes interissent, una ego infelix, magnis agitata
98

ριέπεσα. Πάντων δέ θανόντων, ή άτυχης έγώ μόνη fluctibus, in saxum ejecla sum : ubi cum inforiu-
ύπδ σφοδρού κύματος £απισθεϊσα , έπΙ πέτρας έ ^ ί -
Η
nata sederem, spe reperiendi natos raeus vivos in
φην, έφ' ής καθεσθεϊσα ή αθλία έλπίδι τού τά τέκνα profundum me non praecipitavi tunc, quaodo ani-
9 8

με ζώντα εύρείν, είς τ δ ν βυθδν έμαυτήν ούκ Zppi- mum .habens doloris fluctibus ebrium boc facere
96

ψα τότε, δτε, τήν ψυχήν μεμεθυσμένην τοίς κύμασιν facile poteram.

έχουσα, τούτο ποιήσαι ^αδίως έδυνάμην.
XVII. Πλήν επειδή όρθρος έγένετο, μεγάλα βοώσα XVII. Verum postquam dies exorlas est, cum
κα\ γοερά κωκύουσα περιεβλεπόμην, ζητούσα τών
97 clamore nagno et miserabili ululalu circumspicic
έμών ταλαίπωρων βρεφών τά νεκρά σώματα. Έλεή- β bam, quaerens infelicium nalorura cadavera. Igitur
σαντες ουν με οί έπιχώριοι, γυμνήν ίδόντες, ένδύσαν- miseratione commoti incolaB, nudain intuili, cum
τές με τδ πρώτον, τδν βυθδν άνηρεύνων, τά έμά ζ η - primo me induissent, scruiati sunt maris proftin-
τοΰντες τέκνα. Κα\ έπει μηδέν ηύρισκον ών έζή- duiu, qnaerendo nalos meos. Et quia nihil invenie-
98

τουν, παραμυθίας χάριν τινές τών φιλοξενών γυναι­ bant eorum quae indagabam, nonnullae bospitales
κών προσελθοΰσαι διηγούντο έκαστη τά εαυτής κακά, mulieres consolandi me graiia accesserunt, el suas
ίνα τή τών όμοιων συμφορά παραμυθίας τύχω, δ
9 8 singulse enarrabant miserias, ut similium calami-
δή με μάλλον έλύπει. Ού γάρ έφην ούτω 267 1 tate solaiium caperem : quod me magis cooirista-
Χ α κ τ

V A R I i E LECTIONES.
8 8
μόνην 0 . δυνατοΰ Epit.
8 8 ταλαιπωρίας 0 .
8 8
βουλομένη S., βουλομένης C, 0 . Subinde 8 8

μήτε Ο el Epit., μή Ci. " ?va om. 0 . υποβάλω 0 . ούτως ταύτα C. έξ αυτής Ο con-
8 8 8 8 9 8

sianter. έμών deest in Ο.

81
άποΑ^ιφθεϊσα Ο.
9 8
ναυφραγίω C. Subinde περιέπεσον cod. R*fg.8 8

804. (διπισθεϊσα cod. Reg. 804, et Epit. c. 84.

8 8
τά inserui c. ό . τό S. Vbb. ^αδίως έδυνάμην
8 8 9 8 9T

— γοερά κωκύουσα desiderantur in Ο. Vide de hoc augmento etsi rarissimo Lobeckiuiu ad Phryn.
9 8

ρ. 110.
ι 8.εύρισκον Ο el Epit. ' τή ascripsi ex 0. Deindeeok μάλλον με C, Etiam in Epiu δ δή ρ.
8

δδέ.
515 < . S. CLEMENTIS I ROM. ONT. OPERA DUBIA. 316
bai : Non € « n k ( l u e b « m adeo mala gum, «t ex
t
είναι, ώς · ταϊς
1 β
άλλων συμφοραϊς παραμυθίας τύχω.
aliorum ^ 1 | Η | Η * - een*ofationeni accipiam. Et Κα\ δή είς ξενίαν πολλών με άγειν άξιου σων ' , μία
curame murtlirltepitio cuperent recipere, una qua> τις τών ενταύθα πενιχρά πολύ βιασαμένη είς τδ εαυ­
dam pauperctla bfc Jhabitans extorsit mihi tugurio τής έλθείν ήνάγκασε σκήνωμα, είπούσά μοι · Θ ά ^ ε ι ,
ejus succedere,dieens: Contide, mulier: etenim vir γύναι, καί γάρ ό έμδς άνήρ ναύτης ών κατά θάλασ­
meus, homo nauta, in mari adhuc juvenis obiit: σαν τέθνηκεν, έν τή νεαζούση τυγχάνων ηλικία* κα\
1

atque ex eo die, quainvis roulti me sollicitarint ad έκτοτε, πολλών με άξιούντων, πρδς γάμον έγώ χηρεύ-
mipiias, ego desiderio viri mei malui in viduiiate ειν είλόμην, τδν έμδν ποθούσα άνδρα. "Εσται δέ ήμίν
agere. Erunt ergo communia, quaecunque manibus κοινά ά διά χειρών αμφότερα ι πορίζειν δυνάμεθα.
qusrere poierimue.
XVIII. Et ne longa ac minue utili narraiione XVIII. Και ίνα μή σοι μηκύνω τούς ουκ αναγκαίους
ular, babiUvi cum ea, propter amorem ejus erga λόγους, συνψκησα αυτή διά τήν φιλανδρίαν. Κα\ μετ'
mariium. Sed non multo post mihi infelici lace- ού πολύ έμού τής ταλαίπωρου αί χείρες ύπδ τών δηγ­
raiae inorsibits resolulae sunl manus, Hla vero quafc μάτων · παρείθησαν, καί ή ύποδεξαμένη με γυνή,
me ausceperat, tota morbo quodam occupata et δλη ύπδ πάθους τινδς συνδεθεΐσα, έπ\ τής οίκίας Ippi-
colligala domi jacet. Quoniam ergo mulierum, quae πται. ΈπεΙουν ό τών πάλαι γυναικών έλεος παρήκμα-
priue miserabanlur, elanguit affectus,ac ego et illa σεν, έγώ δέ κα\ ή κατ' οίκον άμφότεραι έπισινεϊς
clausa domi ambae debHes et calamitosae sumus, τυγχάνομεν, έκ πολλών χρόνων ενταύθα, ώς δράς,
ex multo tempore bic, ut vides, sedeo, stipem pe- καθέζομαι προσαιτούσα, καί ών άν εύπορήσω * κα\
lens, et, si quid forle accepero, etiam ad illam τή συνταλαιπώρω είς τροφάς κομίζω. Καί τά μέν
1

pariter miseram ad cibum defero. Aique bacienus έμά έπ\ τοσούτον αύτάρκως είρήσθω. Αοιπδν συ κω­
lrcese quidem res sufficienler sunt diciae. Tu nunc λύεις · τήν ύπόσχεσιν πληρώσαι τού δούναι τδ φάρ-
qttid moraris implere quod promiseras, le daturum μακον; δπως κάκείνη έπιθυμούση θανειν δω, κα\ ού -
medicamen?quo etiara illi obitum cupienii iradam, τως κάγώ τοΰ ζήν, ώς έφης, μεταλλάξαι δυνηθώ.
ei sic ego quoque possim, ut ais, vitam commu-
Ure.

X I X . Haec dicente muliere, Petrus roulla cogi-
Ulk>Be stare suspensas videbatur. Et ego superve-
nieos : Dudum, inquam, per omnia leca discurrena
quaerebam te : et nunc, quid agimus? At Petrus
praecepit mihi, ut ad naviculum praecederem, i b i -
que illum opperirer. Et quia conlradici ei impe-
ranti non poteral,quod jussit feci. Ipse vero, sicut
Riibi cuncia posterius enarravit, suspicione qua-
damexigua corde pulsalus interrogabat mulierem,
dicens : Hefer mihi, femina, genus et civilalem ac
iiliorum nomina, et jam medicamentum tibi do.
At illa vim sustinens neqiie volens referre et me-
dicamenli accipiendi cupida finxit alia pro aliis,
ct ait, se quidem esse Epbesiam, virum autem S i -
culum, sed et filiorum nomina simililer immulavit.
Tum Petrus, existiraans eam veruro proferre, a i l :
Heu! mulier, pulabam grande aliquod gaudium bo-
dierno die me apportalurum, suspicabar enim le
esse quamdam mulicrem, quam senticbam, cujus-
quc res audivi et probe novi. At illa adjurabal, d i -
cens: Rogo, mibi rcfcras, utsciam, an sil ulla inlcr
mulieres ine infelicior.
X X . Tum Petrus mentiri nesciens prae misera-
tione erga illam verum coepit dicere : E s l sane qui-
dam adolescens, seclator mcus, piorum religioso-
X I X . Ταύτα της γυναικδς είπούσης, ύπδ λογισμών
πολλών δ Πέτρος 268 μετέωρος έδόκει ίστασθαι.
Έγώ δέ έπελθών έφην · Έκ πολλού σε περιερχόμε-
νος ζητώ · καί τά νύν τί ποιου μ ε ν ; 'Ο δέ Πέτρος
προσέταξέ μοι προάξαντι μένειν αύτδν έπΙ τοΰ σκά­
φους. Κα\ επειδή άντειπείν ούκ ήν αύτψ κελεύσαντι,
έποίησα τδ προσταχθέν. Ό δέ Πέτρος μικρά τινι υπο­
ψία, ώς αυτός μοι πάντα ύστερον διηγήσατο, παλλό­
μενος τήν καρδίαν έπυνθάνετο τής γυναικδς, λέγων
Είπε μοι, γύναι, τδ γένος κα\ τήν πόλιν καΥ τών τέ­
κνων τά ονόματα, κα\ ήδη δίδωμί σοι τδ φάρμακον.
Ή δέ, βίαν πάσχουσα καΐείπεϊνού θέλουσα, τδδέ φάρ­
μακον λαβείν επιθυμούσα, έσοφίσατο άλλα άντι άλλων
είπεϊν · κα\ δμώς έφη, αυτήν μέν Έφεσίαν εΐναι, τδν
δέ άνδρα Σικελδν, δμώς κα\ τών τριών τέκνων ήλλαξε
τά ονόματα. Κα\ δ Πέτρος, νομίσας αυτήν άληθεύειν,
έφη· Οϊμοι, γύναι, ένόμιζον μεγάλην τινά χαράν τήν
σήμερον άγειν ήμέραν, ύποπτεύσας σέ τινα είναι, ήν
ένόμιζον, ής τά πράγματα άκουσας ακριβώς έπίστα-
μαι. Ή δέ έξώρκιζε λέγουσα· Δέομαι, είπε μοι, ίνα
είδώ εί έστι τις έν γυναιξίν άθλιωτέρα έμού.
Χ Χ . Κ α \ δ Πέτρος, ψεύδεσθαι ούκ είδώς, ύπδ ελέους
τοΰ πρδς αυτήν τδ αληθές λέγειν ήρξατο · Έμοί τις
λοιπδν ήδη νεανίας ών παρέπεται, τών της θεοσέ­
Τ

rumquc sermonum cupidus et Romanus civis, qui βειας όρεγόμενος λόγων, Τωμαίων υπάρχων πολίτης,
mibi narravil, quod patrena babuerit et duos ge- δστις μοι διηγήσατο , πώς, πατέρα έχων κα\ αδελφούς
8

VARLE LECTIOnES.
ώς Ο et ex conject. C , in cuj. textu deest. άξιοΰσιν Ο . · Οάλατταν Ο .
1
· δειγμάτων Ο . Ila 4

Ο c ΕριΊ., εύφορησω G * ταλαιπωρώ Ο . S. Leg. τί σε κωλύει. Cfr. e. g. hom. χιιι, 5. Epil. babcl
6

σύ μή κωλύσης. ήδη OTD. Ο. · διηγείται C.

T
 517 CLEMENTINA. — HOMILIA Χ Π . 518
δύο διδύμους, ούδένα τούτων δρά. "Η τε γάρ μήτηρ, Α minos fratres, exquibus rnillue «I eettDareat. Nam
φησ\ν, ώς ό πατήρ διηγεΓτό μοι , δνειρον ΙδοΟσα, τήν
9
maler, inquit, sicul mihi edisseruit* palcr, somnio
'Ρωμαίων πόλιν έπΙ χρόνον τινά έξήλθεν μετά τών διδύ­ viso Roraana urbe ad tempus cxcessil cam gcnii-
μων αυτής 2 6 9 '^κνων, ίνα μή κακω μόρωτελευτήση, nis suis nalis, ne misera morte interiret, atquc
κα\ σύν αύτοϊς έκβασα, ούχ ευρίσκεται. Ό δε ταύτης cum illis egressa non invenitur. *Vir autem iliins,
μέν άνήρ, αύτοΰ πατήρ, κα\ αύτδς είς έπι^ήτη-ιν hujus vero pater, et ipse ad quaercndam eam pro-
αύτής έκβάς ούχ ευρίσκεται.
10
fectus nequaquam reperilur.
X X I . Ταύτα τοΰ Πέτρου είπόντος, έπιστήσασα ώς X X I . H « c cum dixissei Pelrus, mulier, quae ani-
ύπ'εκπλήξεως άπέψυξεν ή γυνή. Ό δε Πέτρος προσ- mum intenderat, stupore exanimala esl. Tum Pe-
ελθών κα\ έπισχών νήφειν αυτήν παρεκελεύσατο, trus accedens, eamque lenens, ad se rediret borta-
όμολογεϊν αυτήν πείθων τί ποτέ έστιν δ πάσχει. Ή tus est, $uasilque ui falereiur quidnaro esset quod
δε, ώσπερ έκ μέθης τδ λοιπόν τού σώματος παρέ­ ei conligerat. Illa vero, velut ex ebrietate tolo cor-
θετα, ύπεττρεψεν έαυτήν, ύποστήναι δυνηΟεισα
11
porc rcsoluta, quo posset magnitudineni sperati
19

τδ μέγεθος τής έλπιζομένης χαράς, κα\ τρίψασα αυ­ gaudii suslinere, semetipsam reparavit : simulque
τής τδ πρόσωπον * Πού έστιν, Ιφη, ούτος ό νεανίας; U affricans vultum : Ubi est, inquit, ille adolescens 1
Ό δε, ήδη δλον συνιδών τδ πράγμα, έφη ' Είπε μοι At Pelras jam intclligens rein totam : Dic, inquit,
σύ πρώτον, άλλως γάρ τούτον ίόείν ούκ έχεις. *Η δέ mibi tu prior, aliter eqim eum non videbis. Tum
σπεύοουσα · Έγώ, φησίν, είμι ή τού νεανίσκου μή­
13
illa festinans ail : Ego sum adolescenlis maler. Et
τηρ. Κα\ ό Πέτρος έφη • Τί τούτφ δνομα;Ή δέ φη- Petrus : Quod ei nomen est? Illa vero: Clemens,
σιν Κλήμης. Και ό Πέτρος είπεν · Αυτός έστιν, κα\ ait. Petrus : Ipse est el ipse erat qui paulo anie me-
αύτδς ήν ό πρδ μικρού μοι λαλήσας, ψ αναμένε ιν με cutn loquebatnr, qiiem jussi me in navi exspeciare.
έν τω πλοίω προσεταξα. Ή δε προσπεσούσα τω Πέ- Tunc illa procidens ad pedes Pelri rogabat, ui ad
τρω παρεκάλει σπεύδε ιν έπ\ τδ πλοΐον έλθείν. Κα\ navera festine procederet. Peirus aulem : Si mihi,
ό Πέτρος · ΕΓ μοι τηρείς τάς συνΟήκας, κα\ τούτο nquit, servas fidem, hoc quoque agam. At Hla re-
ποίήσω. Ή δέ έφη · Πάντα ποιώ, μόνον μοι τδ τέκνον spondit: Oinnia faciam, tantum mihi ostende u n i -
τδ μονογενές όειξον. Δόξω γάρ δΥ αυτού τά δύο μου :mn roeum natum. Pulabo enim per ipsum geroi-
τα ενταύθα τ<θνηχότα όραν τέκνα, Κα! ό Πέτρος Ιφη • nos nico3 liberos, qui liic mortui sunt, videre. Ac
"Οταν αύτδν Γδης, ήσΰχασον μέχρις άν τής νήσου έκ- Petrus d i x i l : Cum videris eum, quiela manc, usque
εώμεν. Ή δέ Εφη · Ούτως ποιήσω. quo egrediamur ab insula. Illa excepit : Sic faciam.
2 7 0 JUHl; Λαβόμενος ούν τής χειρδς αυτής ό C XXII. Et accepta manu ejus Petrus ducebat eam
Πέτρος ήγεν έπ\ τδ πλοϊον. Έγώ δέ, ίδών αύτδν
18
id navem.Quem ego videns manu ducere muliereni
χειραγωγοΰντα γυναίκα, έγέλασα, κα\ προσελΟών, είς risi. Accedens tainen, bouoris orga eum gratia, pro
τιμήν αυτού, άντ* αυτού χειραγωγειν αυτήν έπειρώ ipso inaou illam ducere coepi. Simul autem ac ma-
μην.ΚαΙ άμα τω άψασθαί με τής χειρδς αυτής, όλο- iium ejus conligi, ul mater, ululatu ingenti reddilo,
λύξασα ώς μήτηρ μέγα καί περιπλακεισα, σφόδρα in amplexus meos irruil meque filium suum vebe-
κατ ε φίλε ι με τδν υίδν αυτής . Έγώ δέ, άγνοών δλον
! β
luenicr deosculata esl. Αι ego ignorans omne nego-
τδ πράγμα, ώς μαινομένην άπεσειόμην* αίδούμενος δέ tium quasi insanientem repellebam : sed el reveri-
κα\ τδν Πέτρον, έπικραινόμην. lus Peirum me cocrcui.
XXIII. Ό δέ Πέτρος εφη • Έ α , τί ποιείς, τέκνον XXIII. Tum Petrus d i x i l : Ebeu, quid agis fili
Κλήμης,άποσειόμενος τήν σήν όντως τεκούσαν; Εγώ Glemcns, repellis eam quae vere maler lua est? Ego
δέ, τούτο άκουσας περίοακρυς γενόμενος κα\ καταπε- vero, ubi hoc audivi, lacrymis oborlis concidi su-
σούση τή τεκούση προσπεσών κατεφΐλουν. Καί γάρ pra jacenlem matrem e.t osculabar cara.Siuiul enim
άμα τω £ηθήναί μοι τούτο άμαυρώς πως τδ εΐδος
18 ac id mihi dictum fuit, subobscure genilricis for-
άν: καλού μην. Πολλο\ μέν ούν δχλοι συνέτρεχον ίστο- niam revocabam. Multiludo interim concurrebat
ρήσαι τήν προσαιτήτριαν γυναίκα, λέγοντες άλλή- D
plurima ad videndam mendicam niulierem; dice-
λοις, δτι αυτήν έπέγνω ό υίδς, άνήρ αξιόλογος. Βου- )ta»tque mutuo : Agnovit eam filius, vir eximius.
λομένοις ούν ή μι ν έξαυτής σύν τή μήτρ\ τής νήσου laqne cum vellemus confeslim cum matre ex insu-
έκβαίνειν ή μήτηρ έφη· Τέκνον μοι ποΟεινδν, εύλογον la exire, mater a i l : F i l i , mibi exoplate, sequum est
έστιν άποτάςασΟαι τή ύποδεξαμένη με γυναικι, ήτις, ut vale dicam mulieri quae ine suscepit, quae egens
πενι/ρά ούαα και Ολη πάρει μένη, έπ\ τήςοίκίας ε^- ct tota paralytica domi jacet. His auditis, Pelrus et
£ιπται.Ό δέ Πέτρος άκουσας έΟαύμασεν , και πάν­ 1Τ omnes, qui plurimi aderani, admirati sunt bonura
τες οί περιεστώτες όχλοι, τής γυναικδς τδ άγαθδν • eminai consilium. Et coniinuo jussil Pelrus abire
φρόνημα. Κα\ ευθέως έκέλευσεν ό Πέτρος τισ\ πο- quosdam, ac deferre muliercm in leclulo. Cumque
ρεόΘήνΟί κα\ τήν γυναίκα έπ\ κλίνης κομισαι. Κα\ iuisset allala, posilusque fuisset lcctus, cuncta ple-
V A R L f i LECTIONES.
Ybb. διηγεΤτό μοι non sunt in 0.
9
Anie έκβ ς in 0 est έκβασου expuncltira.
1 0
ύπέστρεφεν 0 . 11

1 9
δυνηθήναι C, pcrperam. Vocab. ή δέ σπεύδουσα dee. in 0.
1 9
ήγεν 0 et/ip/I. c. DO, ήγειρεν t .
1 8

•· αυτής υίόν C. ** Ua 0 c S , άμαυρώσας C , qui in marg. conj. άμαυρως άν vel αμαύρωσαν. έθαυ- 1 9

μαζεν C.
 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
be audiente Petrus a i t : Si veritatie ego sum preco,
ad iidem eorum qui assistunt, ut sciant unum esse
Deum opificem mundi, surgat continuo sana. Et
etalim ot hxc dixisset Petrus, mulier surrexit sa-
nata et procidit ad pedes Pelri, atque amicam suara
ac familiarem osculata perconlabatur quid istud es-
set. At illa breviter omne ei recognitionis negotium
exposuit, et qui audierunt obsiupefacli sunt. Tunc-
que mater hospttem curalam videns rogavil, ut ipsa
quoque sanitatem acciperei. Hie autem manu i m -
posila ipsam etiam coravit.
X X i V . Sicqne postea Petrus de Deoac.de Dei re-
ligione sermonem babuit et in fine addidit: Si quis
ha?c vult diligenter cognoscere, Antiochiaro, ubi per
multos dies residere slatui, veniens, quae ad salu-
tem suam pertinent discat. Non enim, qui nego-
tiandi aut militandi causa patriam relinquere sole-
tis et ad loca mullum dissita abire, propter aeter-
nam salutem vel trium dierum iler suscipere nole-
tis. Itaque post Petri concionem ego mulieri, quae
aanala fuerat, coram omm populo mille drachmas
ad viclum dedi et commendavi eam cuidam bono
vhro, primario oppidi, qui sponle id cum gaudio fa-
cere proposuit. Sed et aliis niultis pecuniam dislri-
bai, gratiasque egi illis mulieribus, quae matri quon-
dam solatium praebuerant: el post haec una cum
matre, Petro, caeterisque sodalibus Aniaradum ena-
vigavi, atque ita ad hospilinm processiraus.
X X V . Ubt cum essemus et eumpsissemus cibum
ac de more gratias egissemus, atque adhuc tempus
auperesset, ego dixi,Petro : Humanilalis opus, do-
mine mi Peire, exercoit mea mater, q u * hospics
mulieris recordata fuertt. Respondit Petrus : hane,
ο Clemens, vere existimasti, homanitatis opus fa-
ctum a tua geniirice,quando ei qua ipsam q* nau-
fragk) receperat graliam r e t u l i i : an ut matri pluri-
roum gratittcareris, bunedixisti sermonero ? Si enim
non ut rem gratam faceree, sed ut veritatem loque«
reris, effatus es, videris mibi ignorare quxnara eit
magnitudo humanitatis, quae esl araor in qnemlibet,
quatenus hominem, et absque ullo naluralt affectu.
Sed nec hospitem, quse matrem tuam e naufragio
Btiscepit, ausim hominam amantem appellare. M i -
sericordia ciiim commota, impulsa est ad beoe fa-
V A R L E LECTIONES.
1 8
αυτής Ο. (στορήσασα C.
18
εί addidit S de conjecttira, εί γάρ δή cod. Res. 8 0 4 , εί? γάρ Epit.
8 8
Subinde έμπορείας Ο. Tuin στρατηγίας ρ. στρατειας ideni.
Reg. 804, προθυμήσεσθε Epit. * άλλοις πολλοίς C.
4
Ita 0 c. E p t l . , έτέροις C.
αυτό. ναυφραγίου C.
8 8
μεγάλω Ο.
8 8
ποτέ έστι C.
8Τ
ή οιη. Ο.
VARIORUM NOTiE.
(39) Έψηγ έγώ τφ Πέτρω. H;rc verba usque
ftd Ula xdla ό" ούκ ή ν , ciianlur a Nicone mo-
nacbo PalaeeliiK) in Pandecle interpietalionum divi-
tiornrnmandaloruin, serm. 24 et 39, cum boc titulo:
Τά Κλημέντια, et Έ κ τών Κλημεντίων, boc est
320
δμώς ένεχθείσης κα\ τεθείσης τής κλίνης, πάντων
τών δχλων άκουόντων, έφη δ Πέτρος · ΕΙ αληθείας
κήρυξ έγώ τυγχάνω, είς τήν τών παρεστώτων πίστιν,
ίνα γνώσιν δτι εϊς έστι βεδς, δ τδν κόσμον 271
ποιήσας, έξαυτης έγερΟήτω υγιής. Κα\ άμα τψ είπεϊν
Πέτρον ταΰτα ή γυνή ήγέρθη ύγιασθεϊσα, κα\ τψ Πε­
τριά προσέπεσεν, καί τήν συνήθη φίλην καταφιλήσασα
έπυνθάνετο τί είη τοΰτο. Ή δέ δλον αυτή τδ πράγμα ιβ
τοΰ άναγνωρισμοΰ συντόμως διηγήσατο, κα\ οί άκού-
σαντες κατεπλάγησαν. Τότε κα\ ή μήτηρ, τήν ξενο-
δόχον θεραπευθεϊσαν θεωρήσασα *, παρεκάλει κα\1
αυτή ίάσεως τυχεϊν. Ό δέ, έπιθεις τήν χείρα, κα\ αυ­
τήν έθεράπευσεν.
X X I V . Καί εΐθ'ούτως δ Πέτρος περ\θεοΰ και τής
αύτψ διαφερούσης θρησκείας δμιλήσας, προσθε\ς έπ\
τέλει, δτι* Εί τις βούλεται ταΰτα ακριβώς μαθείν, είς
Άντιόχειαν, δπου πλειόνων ήμερων περι μένε ι ν έκρι­
να, έλθών τά πρδς τήν αύτοΰ σωτηρίαν μανθανέτω.
Ού γάρ δή ε ί εμπορίας ένεκα ή στρατείας πατρί­
88
δας καταλιμπάνειν οίδατε κα\ είς μακρούς άπέρχε-
σθαι τόπους, διά δέ . αίώνιον σωτηρίαν μηδέ τριών
ήμερων δδδν πορευθήναι θελήσετε Μετά μέν ούν
τήν προσομιλίαν Πέτρου έγώ τή ύγιασθείση γυναικ\
έπ\ παντδς τοΰ δχλου χιλίας δραχμάς είς τροφάς
έδωρησάμην, παραθεμένος αυτήν άγαθψ τινι άνδρ\,
πρώτψ τής πόλεως δντι, φύσει μετά χαράς τούτο
ποιεϊν προηρημένω. Έ τ ι δέ κα\ άλλαις πολλαϊς αρ­ 18
γύρια διανείμας, ταϊς ποτε τήν μητέρα παραμυθη-
σαμέναις εύχαριστήσας, 272 διέπλευσα είς Άντά-
ραδον, άμα τή μητρ\ χα\ Πέτρψ κα\ τοϊς λοιποϊς
έταίροις * κα\ ούτως είς τήν ξενίαν ώρμήσαμεν.
8 8
X X V . Γενομένων δέ ημών χα\ τροφής μεταλα-
8 8
βόντων καί συνήθως εύχαριστησάντων, Ιτι ώρας ού­
σης, έφην έγώ τψ Πέτρψ (39)"Φιλανθρωπίας έργον,
κύριε μου Πέτρε, ή έμή έποίησε μήτηρ, τής ξενο­
δόχου ύπομνησθεϊσα γυναικός. Κα\ δ Πέτρος άπεκρί­
νατο ·*Αρά γε, ώ Κλήμης, αληθώς νενόμικας φι)αν­
θρωπιάς έργον πεποιηκέναι τήν σήν τεκούσαν, καθ"
δ τήν άπδ ναυαγίου*· αυτήν ύποδεξαμένην ήμείψατο,
ή ώς μητρί μεγάλα · χαριζόμενος τούτον είρηκας
1
τδν λόγον; Εί δέ ούχ ώς χαριζόμενος, άλλ' ώς άλη-
θεύων έφης, έοικάς μοι άγνοείν τί ποτ* έστ\ φιλαν­ 1Τ
θρωπίας μέγεθος, ήτις έστ\ν ή άνευ τοΰ φυσικώς πεί­
θοντος , ή** πρδς οίον δήποτε στοργή, καΟδάνθρω­
πος έστιν. Άλλ' ουδέ τήν ξενοδόχον τήν άπδ ναυφρα-
γίου άποδεξαμένην τήν σήν τεκούσαν ούπω φιλάν-
88
θρωπον είπεϊν τολμώ. *1V έλέου γάρ κολακευθεϊσα,
lla S, θέλειν uterque Hom. cod.,θέλετε cou.
1 1
8 8
***Epit. addil έπι τδ
8 8
ύποδεξαμένην Ο.
8 8
ex Opere dlclo CUmentina. Ornal bibliotbecam Re-
giam optimus liber, qui colleclus est ex divinis Scri-
pluris, sacris canonibus, lestimoniie sancionim Pa-
trum, aliisque mouuiueiilii ecdesiasticis, uec oou
legibus civilibus. COT #
 C L £ l K N T D i A . — HOMILIA Χ Η . 8»
έπέπειστο ευεργέτη γενέσθαι γυναικός ναυαγίψ Α ciendum mulieri paufragiarc passs, natos lugeulU
8 8

περιπεσούσης, τέκνα πενθούσης, ξένης, γυμνής, με­ peregriuae, nudae, destitutae, niullumque calamiia-
μονωμένης κα\ σφόδρα έπ\ ταΐς συμφοραϊς δλοφυ-
β ι tes suas lamentanli. Ια iantis ergo adversitatibus
ρομένης. Έν τοσαύταις ούν αυτής συμφοραϊς ούσης, versantem quis videns, etiam ex impiis, non mise-
81

τίς κα\ άσεβων ίδών ούκ άν ήλέησεν;"Ωστε ούπω φι­ ratus fuissel? Quare nequaquam humanitatis opus
λανθρωπίας 273 δργον πεποιηκυία φαίνεται ουδέ ή ξε­ nec mulier hospita videlur peregisse, sed ad bene-
νοδόχος γυνή, άλλά ύπ* έλέου τού έπ\ μυρίαις συμ- faciendum mola fuisse miseriqordia ex plurimis ad-
88

φοραίς πρδς ευεργεσίας κεκινημένη ·*· πόσω γε μάλ­ versis orta. Quanio magis parens lua, facullatibus
λον ή σή τεκούσα, βίου εύπορήσασα κα\ τήν* ξενο- abundans et bospilam remunerata, non huuianilatis
8

δοχον άμειψαμένη, φιλανθρωπίας έργον ούκ έποίησεν, opus effecit, verum charilaiis seu amicitiae? MulU
άλλά φιλίας; Πολλή δέ διαφορά μεταξύ φιλίας κα\ eniro intercedil differentia intercbarilatem et bnnia-
φιλανθρωπίας, δτι ή μέν φιλία έξ αμοιβής γίνεται, ή nitatem, quia chariias quidem ex remuneralione
δέ φιλανθρωπία άνευ τού φυσικώς πείθοντος πάντα esl, bumanitas vero absque ulla naturali propensione
άνθρωπον, καθδ άνθρωπος έστι, φιλούσα ευεργετεί. hominem omnem, quia homo est, diligit ac benefi-
Εί μέν ·ύν ή έλεήσασα ξενοδόχον καί εχθρούς άδική- ciis aificit. Itaque si bospes, quae miserta est, eiiam
σαντας ελεούσα ευεργετεί , φιλάνθρωπος άν ήν " Β bostes male dc ea nieriios miserata beneGcio afli-
88 8Τ

εί δέ διά τι φίλη ή έχθρα, καί διά τι έχθρα ή φίλη,

8 8 ceret, humana esset: sin vero propter quid amica
ή τοιαύτη τού τινδς αίτίου φίλη έστ\ν ή έχθρα, ού est vel inimica et propter quid inimica vel amica,
8 8

τού άνθρωπου. b « c alicujus rei, qua3 causa sit, amica esl vel i n i -
mica, non autem hominis.
X X V I . Κάγώ άπεκρινάμην Ού δοκεί σοι ούν X X V I . Et ego respondi : Non ergo tibi videtur
φιλάνθρωπος είναι κάν ή ξενοδόχος, ξένην ήν ούκ esse humana saltein hospes, qiue in peregrinam
ήπίστατο ευεργέτησασα; Καί δ Πέτρος· Ελεήμονα quam non noveral beneficium conlulit? Tuni
μέν αυτήν είπείν έπίσταμαι, φιλάνθρωπον δέ ού Petrus: Eam quidem misericordem appellare novi,
τολμώ λέγειν, άτε δή ούτε τήν τεκούσαν φιλότεκνον bominum autem amantem non audeo dicere, quan-
ύπ' ώδίνων γάρ κα\ ανατροφής στέργειν πέπεισται. doquidem nec matrem amaniem liberorum, quippe
*Ος κα\ δ έρών ύπδ τής συνηθείας κολακεύεται κα\ quas a parlus doloribus el ab educatione ad dili-
εύνής , κα\ 4 φίλος ύπδ τής αμοιβής, ούτω κα\ δ gtndum compulsa sit. Nam sicut qui cupidine
88

ελεών ύπδ τ^ς συμφοράς. Πλήν εγγύς δ ελεήμων τψ inflammaiur, a consuetudine roulcetur et concu-
φιλανθρώπψ, δτι άνευ τού τι θηράσθαι λαβείν 274 bitu, qui amore seu amictiia prosequitur, a remu-
πείθεται. Πλήν ούπω φιλάνθρωπος έστιν. Κάγώ έφην C neratione : ita et qui miseretur, a calamiiate.
*Επ\ ποίαις ούν πράξεσι φιλάνθρωπος είναί τις δύ­ Attamen misericors humano vicinus est, quoniam
ναται ; Κα\ δ Πέτρος άπεκρίνατο· Έπε\ δρώ σε absque maneris ullius caplatione ad praeaiandvm
γλιχδμενον άκούσαι, τί ποτ* έστι φιλανθρωπίας bcneficium fertur. Nondum tamen bumanus est. E l
41

έργον, ούκ δκνήσω λέγειν. Φιλάνθρωπος έστιν ό καί ego dixi : Ob quas igitur actiones bumanus quis
εχθρούς ευεργετών. "Οτι δέ ούτως έχει, άκουσον. Φι­ esse polest? Respondil Petrus : Quia vidco le c u -
λανθρωπία έστ\ν ά^ενόθηλυς, ής τδ θήλυ μέρος ΙΖεη- pidum audiendi, quodnam sit humanilatis officium,
μοσύτη λέγεται, τδ δέ ά ^ ε ν αυτής αγάπη πρδς τδν non pigebil dicere. Humanusest, qui eliam i u i -
πλησίον ώνόμασται, πλησίον δέ άνθρώπω έστ\ν ό πάς micis bene facit. Quod autem ita babeat, audi.
άνθρωπος, ούχ δ τις άνθρωπος, άνθρωπος γάρ έστι Humanitas esl masculofemina, cnjus feminea pars
4 8

καί δ κακδς κα\ δ άγαθδς κα\ δ έχθρδς κα\ δ φίλος. misericordia dicitur, quod vero in illa cst mascu-
Χρή ούν τδν φιλανθρωπίαν ασκούντα μιμητήν εΐναι lum, dileclio erga proximura noroinaiur, proximus
του θεού, εύεργετούντα δικαίους κα\ αδίκους, ώς αύτδς autem homini esl quilibet bomo,et non bic vel iste
δ Θεδς πάσιν έν τψ νύν κόσμψ τόν τε ήλιον κα\ τούς homo; horao enim est euara malus et bonus, liosiis
δετούς αυτού παρέχων . ΕΙ δέ θέλεις αγαθούς μέν48
pariter ac amicus. Oporlet ergo eum qui huroani-
εύεργετείν, κακούς δέ μηκέτι, ή κα\ κολάζειν,.κριτού ^ tatem colit, imilalorem Dei esse, et de justis atque
τδ έργον πράττειν επιχειρείς *, ού τδ τής φιλανθρω­ injuslis bene oiereri, sicul ipse Deus cunctis in boc
4

πίας σπουδάζεις έχειν. roundo solem imbresque suos praebet. Quod si velis
bonis quidem benefacere, non autem malis, vel bos punire, judicis munus implere nilcris, non
vero habere humanitatera conaris.
X X VII. Κάγώ έφην Αρά γε κα\ δ θεδς, μέλλων
Τ
X X V I I . Et ego dixi : Igitur Deus, qui aliqnando
ποτέ κρίνειν, ώς διδάσκεις η μ ά ς , ού φιλάνθρω- judicalurus esi, ul nos doces, non esl humanus?
48 88

V A R L E LECTIONES.
8 1
μεμονομένης Ο. Voc. όλοφυρομέ-
8 t

ύπό C. lla Epit. κεκινημένου

8 8

S. εί δέ Epit., εί δή C ,
3 8

ή- . . . Ιιι Ο. cxpungilur έν arue

4 8

εύνης. ποτέ έστιν C.

4 1
δτι εΤς ρ. δτις C. 4 8
8 8
Nonntilli Epilome* codd. παρέχει ul legciuium consel
1>. Tam θέλης C. επιχειρείς πράττειν C.
4 4 4 8
Ua EpH. 95, τότε ulerque Hom. cotf. ημάς om. O.
8 8
323 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 524
A c P e l m s :.Pugnantialoqueris.Naiii quia judicabit, Α
πδς έστιν; ΚσΛ ό Πέτρος· Τουναντίον λέγεις. Έπε\
idco bumaiuis est. Diligcns enim ac miseratus in» γάρ κρίνει* , διά τούτο φιλάνθρωπος έστιν. Φιλών
7

juria affectos, plectil eos qui injuriam intulerunt. γάρ κα\ έλεώ^ τούς ήδικημένους, τιμωρεί · τούς 4

Et ego : Ilaque, inquam, si ipse bonis benefa- ήδικηκότας. Κάγώ έφην Ούκ ούν, εί κάγώ αγαθούς
cio e l injuriosos quia injurii eiga homincs fuerunt μέν ευεργετώ, τούς δέ άδικούντας καθ' δ ανθρώπους
castigo, bumaiitis sum. Et Pctrus respondit: S i ήδίκησαν τιμωρώ, J75 φιλάνθρωπος είμι; Καί δ
una cum prcenolione haberes quoque judicandi Πέτρος άπεκρίνατο· ΕΙ μετά τού πρόγνωσιν (40)
potestalem recle id faceres, per acceptam quidem έχειν είχες κα\ τοΰ κρίνειν έξουσίαν, όρθιος άν τούτο
potestatem, condemnans eos quos Deus creavit, per έποίεις, διά μέν τδ είληφέναι τήν έξουσίαν καταδικά-
praenoiionein vero, inculpate, in judicando tum ζων ούς δ θεδς έδημιούργησε, διά δέ τήν πρόγνωσιν
alios tanquam juslos absolvens, tum alios tanquam απταίστως έντψ κρίνειν ούς μέν ώς δικαίους δίκαιων,
injustos damnans. Et ego dixi : Recte loculus es ούς δέ ώς αδίκους καταδικάζων. Κάγώ έφην Όρθώς
ac vere; fieri eitim nequit, ut qui praenotione carct,6φης καί αληθώς· αδύνατον γάρ τινα πρόγνωσα ούκ
recte judicet. Interdum quippe nonnulli videnlur έχοντα όρθώς κρϊναι. Ενίοτε γάρ φαίνονται τίνες
boni, qui illicila clam perpeirant, nonnulli vero αγαθοί, αθέμιτα κρύφα διαπρασσόμενοι, ένιοι δέ
boni hoslium calumnia mali esse creduntur. Sed et Β αγαθοί ύπδ διαβολής έχθρων κακοί ύπολαμβανόμε-
βι quis potestate torquendi praediius judicet, nequa vot. 'Αλλ' εί καί τοΰ βασανίζει ν κα\ άνακρίνειν έξου­
sic juste omnino babebil judicare. Quidam enim σίαν τις έχων δικάζει, ουδέ ούτως τδ,πάντως δικαίως
bomicidae, quaeslionis tormenta perferentes, dimissi αύτφ δικάσαι έγίνετο. Ένιοι γάρ, φονείς δντες, τάς
sunt vclut innoxii, alii vero, qui erant inno- βασάνους ύπομείναντες, ώς αθώοι, απελύθη σαν, έτε­
centes, cum tormenta ferre non potuissent, contra ροι δέ, αθώοι δντες ·, τάς βασάνους μή ύπομείναντες,
4

se inentiti velut rei supplicio affecti suut. εαυτών καταψευσάμενοι, ώς αίτιοι έκολάσθησαν.
X X V H l . Tum Pctrus : Atque hsec, inqmt, modica XXVIII. Κα\ δ Πέτρος* Μετρίως, έφη, έχει καί
sunt, audi vero niajus. Cura aliqui bomines pec- ταύτα, τδ δέ μείζον άκουσον. Ένίων ανθρώπων άμαρ»
cant vel bene agunt, eorum quae nunc operanlur τανόντων ή εύπραττόντων, ών νΰν · · ποιοΰσιν ά μέν
alla quidem ipsorum proprta sunt, alia vero aliena, ίδια αυτών έστιν, ά δέ αλλότρια, δίκαιον δέ έκαστον
aequum aulem est uuumquemque pro deliclis pro- έπ\ τοίς Ιδίοις άμαρτήμασι τιμωρεϊσθαι ή έπ\ τοις
priis dare poenas, aut pro meritis propriis merce* Ιδίοις κατορθώμασιν εύεργετεϊσθαι. "Αδύνατον δέ τινι,
dem ferre. Fieri autcm nequit ut quispiam, nisi πλήν προφήτη μόνω πρόγνωσιν έχοντι, τά* 2 7 β 1

βοΐιιβ propbeta pranotionem babens, ab aliquo Q ύπό τίνος γινόμενα είδέναι,· ποϊά έστιν αύτοΰ ίδια,
gesta sciat, quaenam ejus propria sint et quaenam ποία δέ ούκ ή ν πάντα γάρ δι' αύτοΰ γινόμενα βλέπε­
non sint. iVidet enim cuncla quae fiunt. Et ego : ται. Κάγώ έφην Έβουλόμην μαθείν πώς τών αδι­
Vellcm, inquam, audire, quo modo ex criminibus κημάτων ή κατορθωμάτων & μέν ίδια, ά δέ αλλό­
aut bonis operibus alia quidem sunt propria, alia τρια.
vero aliena.
X X I X . Respondit Pelrus : VeriUtis propheta X X I X . (41) Κα\ δ Πέτρος άπεκρίνατο, δτι δ τής η

dtxit: Oportet ut veniantbona. Beatus autem, inquit, αληθείας προφήτης έφη· Τά αγαθά έΛθεϊν δει, μα-
per quem veniunt. Simititer nece$se est ut etiam ve- κάριος δέ, φησί, δι ον έρχεται. Ομοίως καϊ τά κακά
9

mant mala : vm autem itli per quem veniunt *. ανάγκη έΛθεϊν οϋαϊ δέ δΐ oh έρχεται.Έλ δέ διά κα­
Porro si per malos venhmt mala et per bonos bona κών κακά έρχεται, κα\ διά αγαθών αγαθά φέρεται, προσ-
inierunlur, u l proprium unicuique inesse debet εϊναι δεί έκάστω τδ ίδιον, τδ άγαθδν είναι ·· ή κακδν,
bonum vel malum, et ex iis q u s prius operatus καί έξ ών προέπραξεν, διά τοΰ '* έλθείν τά δεύτερα
e s l ; quod veniuul secunda bona vel mala, quae, αγαθά ή κακά, άτινα ίδια αύτοΰ τής αίρέσεωςδντα ύπδ

• llaltb. x v m ; Luc. x v n .
V A R I i E LECTIONES
w κρίνει C. 4 8
τιμορεϊται Ο , uliimis tribu» liueris subnolatis. Vbb. τούς ήδικηκότας ευεργετώ in eodem
destiut. %e
Vbb. τάς βασάνους αθώοι δντες desiderantur in Ο . 8 8
νύν οιιι Ο c. cod. Reg. 804, et Epit.
·» έχοντα ρ. έχοντι τά Ο . 8 1
δ τής adjunxi ex Ο. 8 8
είναι, quod .deest ap. Joan. Dainascetium ParulL
$acr. 1 , 2 8 , iibi nosira excerpta leguntur, deleri viill D. Foriasse τό posi έκάστω muianduiu in ώς,
atque verba έξ ών προέπραξεν infra collocanda post έλθείν sccunduni S. 8 8
S : διά τό scribit Neander
GnotL sytt. p. 413. ldem posl αίρέσεως excidisse contendit μή·

YARIORTJM N O T i E . r

(40) Πρόγνωσις hoc loco non eat pramoiio, ut D r«m, l i b . i , cap. 2 8 : Κλ^μεντος ώς άπδ τοΰ αγίου
verlil C , sed cognilio praeterilorum, τών πρότερον Πέτρου. Ό Κύριος έφη· ι 'Αγαθάδεϊ έλθείν μακάριος
γεγονότων γνώσις. Οι ad ΕριΙ. c 95. Πρόγνωσις s i - δι' ού έρχονται. Όι*οίως κα\ τά κακά δεί έλθείν ούαΐ
gniHcal (coll. c. 38) scienliam .absolutam, qualem δι' ού έρνονται.ιΕΙ δέ διά κακών κακά έρχονται, κα\
iiabel verus propbela, qui esl δ πάντα πάντοτε εί- δι' άγαθων αγαθά έρχονται, προσεΐναι δεί έκάστω τδ
δώς, coll. boiw. n , 5 ; ιιι, 11. S. DRE88EL. δίκαιον, τδ άγαθδν ή κακδν, καί έξ ων προέπραξεδιά
*(41) Καϊ ό Πέτρος άπεκρίνατο. Apud Joannem τού έλθείν τά δεύτερα, ή αγαθά ή κακά, άτινα ίδια
liamaHceiium ms. Eclogarum capite Περί άγγέλλον- αύτοΰ τής προαιρέσεως δντα, ύπδ ττς τοΰ θεοΰ προ
το; κα\ μεσάζοντο; άπυκρισιν, quod est Parallelo- νοίας προελθείν ψκονόμηται. C O T .
 325 CLEMENT1NA. — HOMILIA Χ Η . m

ι
φκονόμηται.ΈπεΙ Α cum a propria boininis eint voluntaie, « t exorian-
88

τής του Θεοΰ προνοίας διελθεϊν

tur, divina instituit Providenlia. Ilaque bocest Dei
κρισις αύτη θεφ, ώσπερ έπ' αγώνος τδν διά πάσης judicium, ut qui per omnero vexaiioaem, velot in
κακουχίας διεληλυθότα καί άμεμπτον ευρεθέντα, agone, iransierit et ioventus fuerit inculpaius, is
εκείνον ζωής αιωνίου καταξιούσθαι. 01 γάρ έν άγα- donelur vita aHerna. Nam qui in bonis propria
θοίς Ιδία βουλή προκόψαντες ύπδ τών Ιδία βουλή έν voluntale profecerunt, ab iis qui $ua quoque vo-
κακία παραμεινάντων πειράζονται, διωκόμενοι, lunuie in maia tractatione perseverant, tentanlur,
17

μισούμενοι, λοιδορούμενοι, έπιβουλευόμενοι, τυπτό- exagilanlur, odia, convicia, insidias, verbera,

μενοι, πλεονεκτούμενοι, διαβαλλόμενοι , άγγαρευό- fraudes, calumnias, vim patiunlur, afliciuntur con-
Μ

μενοι, επηρεαζόμενοι, πάντα εκείνα πάσχοντες, tuiueliis, cunclaque illa perferunt, per quae jusla
δι* ών ευλόγως δοκεί τδ όργίζεαθαι γίνεσθαι *· κα\ videtur essc ira et ultio.
πρδς άμυναν όρμ$ν.
X X X . Magister vero sciens, quod qui haec injuste
277 * · '° & διδάσκαλος είδώς, δτι οί ταύτα
Χ Χ

laiiunt, ex prioribus peccalis rei sunt, quodque

αδίκως ποιούντες έκ προτέρων αμαρτημάτων κατά­ per sontes spiritus malitiae ista eflicit, bomiiiom,
δικοι είσιν, καί δτι διά καταδίκων τδ τής κακίας quatenus bomines sont, etsi propler peccata facli
πνεύμα ταΰτα ενεργεί, τούς μέν ανθρώπους, καθά ·· άν- fuerinl maliiiae instruraenta, misereri suasit s u i s ,
θρωποί είσιν, κα\ δι' αμαρτίας Οργανα γινόμενους tauquain miaericordiaB culioribus, utque, quanlum
κακίας, έλεεϊν συνεβούλευσεν , ώς φιλανθρωπίαν 81
in se esl, iujuria affecli injuriam facienles a dam-
άσκοΰσιν, κα\ τδ δσον έπ' αυτοί; έστιν, αδικούμενους natione absolvant; quo velul sobrii ebriis succur-
κα\ άπολύειν τής καταδίκης τούς άδικοΰντας, ίνα
88
rant, per oraliones, jejunia, benedictiones, non re-
ώσπερ οί νήφοντες τοίς μεθύουσι βοηθώσιν, εύχαϊς, gisieudo, non vindieando, nec eos cogant amplius
νηστείαις, εύλογίαις, μή άνθιστάμενοι, μή αμυνόμε­ peccare. Gum enim aliquis omuino ad patiendum
νοι, ίνα μή έπΙ τδ πλείον αυτούς άμαρτεϊν άναγκά- condemnalus est, uon esl aequum ut illi i r a -
σωσιν. Τοΰ γάρ παθείν πάντως κεκριμένου τινί ·*, acatur per quem patitur, secum rcpulaiis, quod,
ούκ εύλογον άγανακτείν έκείνω, δι' ού τδ παθείν γί­ etsi ille non affiixisset e u m , iamen quia OUJ-
νεται, λογισάμενον, δτι, εί κα\ εκείνος ούκ έκακού- nino afiligi debet, per alium pati sibi coutingeret.
χησεν αύτδν, διά τδ πάντως κακουχηθήναι μέλλειν Cur ergo indignor adversus auciorem, qui plane ad
διά έτερου τδ παθείν ήν. Τί ούν αγανακτώ τφ δια-
8 8
perpessionero sum deslinalus? Sed el adbuc, s i e a -
θεμένω, έμού πάντως παθείν κεκριμένου; Άλλ' έτι dem eum improbis praeiexiu ultionis faciamua, prae-
μήν, εί τά αυτά τοίς κακοϊς προφάσει αμύνης ποιώ- terquani quod primi non sumus, secundi idem fa-
μεν, παρά τδ πρώτοι, δεύτεροι τδ αύτδ τοϊς κακοϊς ciraus ac mali, nos qui boni diciniur. Et quemad-
88

οί αγαθοί πράσσομεν. Καί ώς έφην, ού χρή άγαν­ modum aiebam, indignari non oporiet, cum scias
ακτείν, ώς είδότα δτι Θεού προνοία οί κακοί τούς a malis bonos per Dei providentiara castigari. Qui
Μ

αγαθούς τιμωροΰσιν. Οί ούν τοίς · τιμωροΰσιν χα* ergo ultores aegre ferunt, Unquam qui a Deo mis*
Τ

λεπαίνοντες, ώς τούς αποστόλους θεοΰ υβρίζοντες, 808 contumelia afficiani, delinquunt; qui vero in
άμαρτάνουσιντιμώντες δέκα\ τά εναντία τοίς άδικεϊν pretio habent, et contrarie eentiunt erga eos, qui
νομιζομένοις 278 διατιθέμενοι αυτούς, είς τδν θεδν ipsis injiiriain inferre pulantur, iu Deum qui iia
τδν ούτω βουλευσάμενον εύσεβοΰσιν· staiuit pii sunt.
X X X I . Κάγώ πρδς ταΰτα άπεκρινάμην* Ούκοΰν οί X X X I . Et ego ad baec d i x i : Ilaque qui faciunl i n -
άδικοΰντες ούκ είσιν αίτιοι, δτι κρίσει θεοΰ άδικοΰσι juriam, rei non sunt, quoniam Dei judicio injuria
τούς δικαίους. Κα\ δ Πέτρος έφη· Κα\ πάνυ άμαρ- justos afficiuot. Respondit Petrus : Valde peccaoi,
τάνουσιν, πρδς γάρ τδ άμαρτάνειν εαυτούς άποδεδω- quippe qui se ad peccandum dedant. Unde scieus
κότες. "Οθεν είδώς άπ' αυτών εκλέγεται τιμωρεϊν 8 8
Deus ex iis iUos punire deligit, qui de prioribus pec-
τούς έπ\ τοίς προτέροις άμαρτήμασι μεταμεληθέντας calis juste agunt poeniteuliam, ut juslis quidem per
δικαίως, ίνα τοϊς μέν δικαίοις διά τής τοιαύτης τι- D b*s poenas dimiltantur quae ante poenitenliain fe-
μωρίας τά πρδ τής μετανοίας πραχθέντα άφεθή ceruni mala. Iuipiis vero qui castigant et vexarc
κακά. Τοις δέ τιμωροΰσιν άσεβέσι κακουχεϊν έπιθυ- cupiunl, nec poenileiUiam volunt agcre, ad i m -
μούσι και μετανοείν μή θέλουσιν είς άναπλήρωσιν plenda delicta permillitur justos casligare et affli-
Ιδίας κολάσεως δικαίους κακουχεϊν συνεχωρήθη * gere. Nam absque Dei volunlale neque passer io la-
8 8

Y A R L f i LECTIONES.

· · προελθεϊν, quod pneferendum , cod. Joan. Damasceni, δι' αϊτού έλθείν conj. Ncander I. c.
M
l i a OUoboniani έπί interpretor, έπ\ ούν G, έπεί ουν D. Deinde αυτή θεφ C, αύτη θεοΰ (curo baec ita se
babent, Dei hoc judicium) D. Ita 0 c. cod. Reg. 804, κακουχία C.
8 T
διαβαλλόμενοι, μισούμενοι* λοιδο-
8 8

5 ούμενοι * ultiinis duabus vocibns expunclis ρ. διαβαλλόμενοι Ο . ·δοκεϊν τδ όργίζεσθαι γίνεται cod. Reg.
β

04. Tum άμυνον Ο. · · καθόΟ. συνεβούλευσεν C. άδικουμένοις ά π ο λ ύ ε ι ν ^ . Reg. 804.

8 1 8 1
τινός 8 8

cod. Reg. 804. δι* C. Vbb. προφάσει — τοϊς κακοϊς non sunt in Ο. Ex Cot. versione liquet, illum
8 8 8 8

rftscribendum slatuisse παρά τδ μή πρώτοι, δεύτεροι. Sed adjectione pariiciilae negantig haud opus esl. D.
Tum πράσσομεν S , Ο , πράσσωμ3ν C , πράσσοντες cod. Reg. 804. είδότας cod. Reg. 804. 8 8
Vbb. ol 8 T

ούν τοις om. 0 . απάντων ρ. άπ' αυτών C.

8 8
ιδίας cod. Reg. 804, τε διά C, Ο.
8 8
 917 S. GLEMENTIS 1 ROM . PONT. OPERA DUBIA.
queam inrfdere polest. Sic juslorura eliam capilH Α άνευ γάρ της τοΰ Θεοΰ βουλής* ουδέ στρουθδς έν πα­
Deo numerali sunt. γία έμπεσεϊν έχει. Ούτως δικαίων καί αί τρίχες τφ
Θεφ έναρίθ μιοί είσιν.
X X X I I . IHe autem justus eel, qui propter recUm
rationem pugnat cum natura. Yerbi gratia, cunclie
a natura insitum est, diligentes diligere: juslus co-
natur etiam diligere inimicos et convicianlibus be-
ttedicere, ac praelerea orare pro hoslibus, injuriam
inferenles roiserari. Quocirca se priorem injuria af-
(ici palitur, iiem maledicenlibus benedicil, verbe-
ranlibus condonat, cedit persequenlibus, salutat
eos qui non salulant, c u m n o n babentibus com-
municat quae habel, irascenlem fleclit, inimieum
eonciliat, contumacem horlatur, incredulum iusli-
tuit, lugentem consolalur, exagitatue sttslinet, i n -
grate acceptus non indigne fcrt, propensus esl ad Β
diligendum proximum lanquam se, paiipertalem
non limel, verum sua iion babentibus dividens fil
paaper. Sed nec peccantem ulciscitur. Qui enim
proximum velut se diligii, quemadmoduin ipse,
cum peccavit, sch nolle in se animadverti, ila nee
pecealores castigat, et eicut vuli demulceri, bene-
dici, bonorari, omniumqae deliclorum Teniam ac-
fipere, hoe ipse proximo facit , quera velui se
a
amat. Uno verbo, quod sibi cupit, cupit et proxi-
m o . Haec enim esl Dei ac prophetarum iex, ha?c
veritaiis doctrina. Iiaque chariias erga omnero ho-
minem perfecta pars esi mascula humanitatis. At
misericordia pars est illius feminea. Quae est esu-
rientem alere, polum silienti dare, nudum veslire, C
visitare languentem, bospitem recipere, carcerc
condusum pro viribus invUere et juvare, omnino
denique calamitogi misereri.
XXXIII. Ego vero andito hoc dixi : Haec quidem
facere possuraus, at inimicis benefacere omnesque
eorum injurias tolerare, ut insit in humana natura,
impossibile puto. Tum Pelrus respondit: Recte l o -
cutus cs. Giim enim bumanitas causa sit iramorta-
liialis, multo cotislal. Dixi ego : Quo modo igilur
mente potesl concipi? Respondit Petrus: Huniani-
(as, dilecle Clemens, acquiri potest, si quis plene
sibi persuadeat, inimicos, dum quos odcrunt vexant
ad tempus, a»terni supplicii liberationem illis produ-
cere: sicque i i etiam ut benefici adraodum dili- D
gentur. Porro via humanitatem accipieudi, amice
Clemens, unica esl, nimirum limor Dei. Nam qui
limet Deum, non quidem potesl principio diligere
proximum tanquam se : etenim ad hoc praceptum
IIOII accedit anima; at limore erga Deum amantium
opera polest. peragcre, sicque postea, ubi opera d i -
* Matlh. νιι, 12.
V A R I i E LECTIONES.
έμπαγίδι cod. Reg. 804. Cfr. Luc. x n , 6, 7.
Τ 8
F o r i . addendum εί post οίον. cfr. hom. x v i , 10. S.
7 1
8 8
ελεεί Ο. προαδικεϊσθαι D, προσαδικεϊσθαι G, Ο, πρδς άδικεϊσθαι alter cod. C i . in quo subinfc ανέχε­
1 8
ται, ut exh. 0 . όργιζόμενος ποθεί cod. Reg. 801.
1 8
804. " τά insenii c. Ο . α ύ η S, Ο, αυτή G, αυτή C l .
T 8
et ex conjecl. C , in cuj. lextu ου. Κλήμ^ Ο.
8 8
πρόσκαιρον Ο. ·* Κλήμη 0 C o n s U D i e r .
8 8
τοιούτο κελεύσαvτtG. Tuiu ή ψυχή ρ. τή ψυχή legi vull S.
m
Τ 0
X X X I I . Δίκαιος δέ έστιν εκείνος, δ τοΰ εύλδγου
ένεκα τή φύσει μαχόμενος. Ο ί ο ν " , πάσι πρδσεστιν
έκ φύσεως φιλοΰντας φιλείν* δίκαιος πειράται κα\
εχθρούς αγαπάν κα\ λοιδοροΰντας εύλογεϊν, έτι μήν
καί υπέρ έχθρων εύχεσθαι, άδικοΰντας έλεείν . Διδ Tt
κα\ προαδικεΐσθαι άπέχεται, κα\ δμώς κατ­
7 8
άρω μένους ευλογεί, τύπτουσι συγχωρεί , διώκουσιν
υποχωρεί, μή άσπαζομένους [ασπάζεται, τοϊς ούκ
έχουσιν ών έχει κοινωνεί, όργιζόμενον πείθει , τδν 78
έχθρδν διαλλάσσει, τδν άπειθή παρακαλεί, τδν άπι-
στον 279 κβτηχ^ί» τδν πενθοΰντα παραμυθείται,
επηρεαζόμενος στέγει, αχάριστου μένος ούκ άγαν, 78
ακτεϊ. Είς δέ τδ αγαπάν τδν πλησίον ώς έαυτδν άπο-
δεδωκώς, πενίαν ού πεφόβηται, άλλά τά εαυτού με-
ρίζων τοίς ούκ Ιχουσι πένης γίνεται. 'Αλλ ουδέ μήν 1
άμαρτάνοντα · τιμωρεί. Ό γάρ τδν πλησίον αγαπών
Τ
ώς έαυτδν, ώς αύτδς άμαρτήσας οΐδε τιμωρηθήναι
μή θέλειν, ούτως ουδέ τούς άμαρτάνοντας τιμωρεί·
Κα\ ώς θέλει κολακεύεσθαι κα\ εύλογεϊσθαι κα\ τι-
μάσθαι κα\ πάντα τ ά αμαρτήματα αύτφ συγχω- 7 7
ρεϊσθαι, τούτο αύτδς τφ πλησίον ποιεί, ώς έαυτδν
εκείνον αγαπών. ΈνΙ λόγφ, δ θέλει έαυτψ, θέλει καλ
τφ πλησίον. Ούτος γάρ έστι θεοΰ νόμος καί προφη­
τών, αύτη τής αληθείας ή διδασκαλία. Κα\ ταΰτα
Τβ
μέν αγάπη ή πρδς πάντα άνθρωπον τελεία τδ ά ^ ε ν
μέρος εστίν τής φιλανθρωπίας, τδ δέ έλεείν τδ
θήλυ μέρος έστ\ν αυτής. "ΟπερέστΙ πεινώντα θρέψαι
κα\ ποτ δν διψώντι παρασχείν κα\ γυμνδν ένδΰσαι καί
νοσοΰντα έπισκέψασθαι καί ξένον βέξασύαι, τ φ έν 7 8
είρκτή κατά τδ δυνατδν έπιφαινόμενον βοηθεϊν, άπαξ-
απλώς τδν έν συμφοραϊς έλεήσαι.
XXXIII. Έγώ δέ άκουσας έφην* Ταΰτα μέν δυνα­
τδν πράττειν* εχθρούς δέ εύεργετεϊν, πάσαν αυτών
υποφέροντα έπήρειαν, ούκ οίομαι δυνατδν ανθρω­ 8 8
πεία προσεϊναι φύσει. Κα\ ό Πέτρος άπεκρίνατο* Όρ­
θώς έφης* αθανασίας γάρ αίτία ούσα ή φιλανθρωπία
πολλού δίδοται. Κάγώ Ιφην Πώς 280 *5ν σύν- 8 1
εστιν έν νψ λαβείν; Κα\ ό Πέτρος άπεκρίνατο* Ταύ­
την, ώ φίλε Κλήμης , λαβείν έστιν, έάν πληροφο-
8 8
ρηθή τις, δτι οί έχθροι πρδς καιρδν κακουχούντες 8 8
ούς μισοΰσιν, αιωνίου κολάσεως απαλλαγής αύτοίς αί-
τιοι γίνονται* προσέτι δέ αυτούς ώς εύεργέτας σφόδρα
άγαπήσουσιν. 'Ηδέ όδδς τού «ταύτην λαβείν, ώ φίλε
Κ λ ή μ η ς , μία τίς έστιν, ήπερ έστ\ φόβος θεοΰ. Ό
88
γάρ θεδν φοβούμενος τδν πλησίον ώς έαυτδν άγαπφν
μέν καταρχάς ού δύναται* έπεί τδ τοιούτον κελεύειν 88
ού προσέρχεται τή ψυχή* τψ μέντοι προς θεδν φόβοι
τά άγαπώντων ποιεϊν δύναται, κα\ είθ* ούτως πρά-
T 8
άχαριστούμενος 0 . άμαρτάνοντας cod. Reg. 8 8
τψ 0 c. I). τών 0 .
7 8
οίεμαι Ο. ούν Ο 8 8 8 1
έπί τδ 8 8
 8» CLEMENTINA - KOMILIA XIII.
ξαντι τά αγάπης τδ αγαπάν ώς νύμφη ούσα προσφέ­ Α lectionis fecerit, cliaritas velut sponsa limori velui
ρεται ώς νυμφίψ τώ φόβφ· καί ούτως τούς φιλάνθρω­ sponso adjungilur : atque ita humaniialis gignens
πους τίκτουσα λογισμούς άθάνατον τίθησι τδν κεκτη- cogilationes immortalem reddit possessoreni, vehtt
μένον, ώς εικόνα θ ε ο ύ δμοίαν, ύπδ φθοράς ύβρι- imaginem Oco similem, cujusque nalura nequeal a
84

σθήναι μή δυναμένην τήν αύτοΰ φύσιν. Όμως τδν corruptione ludibrio baberi. Gxlerum postquam hit-
της φιλανθρωπίας εκθεμένου ήμϊν λόγον, εσπέρας manilalis doctrinain nobis expo&uit, vespera succe-
έπικαταλαβούσης, εις ύπνον έτράπημεν. deiilfl, ad somuuin nos contulimus.

ΌΜΙΛΙΑ Ι Γ .
1. "Ορθρου δε γενομένου δ Πέτρος είσιών έφη·
Ό μεν Κλήμης μετά τής αύτοΰ μητρδς Ματηδίας
κα\ της έμής γυναικδς άμα έπ\ τού οχήματος 281
καθεζέσθωσαν. Κα\ δμώς ούτως έγένετο. Όρμώντων
δέ ημών τήν έπ\ Βαλανίας δδδν, έπύθετό μου ή μ ή -
8 8
τηρ, πώς δ πατήρ διάγει. Κάγώ έφην Έπ\ τήν ζή- g
τησίν σου χαι τών διδύμων αδελφών μου Φαυστίνου
τε και Φαυστινιανού έκβάς, ανεύρετος έστιν. Οΐμαι
δέ έκ τοΰ πλείστου τελευτήσαι αύτδν, ή ναυφραγίψ
περιπεσόντα, ή έν δοώ σφαλέντα , ή ύπδ λύπης μα- 98
ρανθέντα. Ή δέ άκούσασα καί έπίδακρυς γενομένη
έστέναξε λυπηθεϊσα, τή δέ πρδς έμέ εύρέσει χαί­
ρουσα τήν έκ τής ύπομνήσεως λύπην μετρίως άπήμ-
βλυνεν. Όμως ούν κατηντήσαμεν είς Βαλανίας. Τή
δέ έπιούση ήμερα · είς Πάλτον ήλθομεν, κάκεΤθεν είς
8 fecli suinus, et inde Gabalam, aliaque dicLaodiceam
Γάβαλαν τή δέ έτερα κατηντήσαμεν είς Λαοδίκειαν.
Κα\ Ιδού πρδ τών θυρών Νικητής κα\ Ακύλας άπήν-
των ήμϊν, κα\ καταφιλήσαντες ήγον έπ\ τήν ξενίαν.
Ό δέ Πέτρος καλήν κα\ μεγάλην πόλιν ίδιον "Αξιον,
£φη, ενταύθα ήμερων έπιμεΤναι. *Ως γάρ έπίπαν τδ
πλήθος όυνατώτερόν έστι τίκτειν τούς ζητούμενους. C 8 8
Ό μέν ούν Νικητής κα\ Ακύλας έπυνθάνοντό μου,
τίς εΓη αύτη ή ξένη γυνή. Κάγώ έφην Έ μ ή μήτηρ,
ήν έπιγνώναί μοι ό θεδς διά Πέτρου τού κυρίου μου
έόωρήσατο.
II. Ταύτα μου είπόντος, δ Πέτρος πάντα αύτοϊς
έπ\ κεφαλαίων έξέθετο, ώς άμα τω αυτούς προο-
δεύσαι έγώ Κλήμης τδ έμδν γένος αύτω 282 έξεθέ-
μην, κα\ τής μητρδς τήν έκ τής τού ονείρου πλα­
στής προφάσεως μετά τών διδύμων αυτής τέκνων
8 8
γενομένη ν άποδημίαν, έτ! τε κα\ τοΰ πατρδς τήν έπΙ
ζήτησιν αυτής άποδημίαν έπειτα κα\ ώς αύτδς Πέ­
τρος μετά τδ άκούσαι ταύτα είσελθών είς τήν νήσον
κα\ τή γυναικί συντυχών κα\ προσαιτούσαν ίδιον, καί
τού προσαιτεϊν τήν αίτίαν πυθόμενος, έγνω [ τ δ ] αύ- ^
τής γένος, αναστροφή ν, τδν πλαστδν δνειρον, καί τών
τέκνων τά ονόματα, έμού τε τού καταλειφθέντος παρά
τψ πατρ\ καί τών αυτή συμπορευθέντων διδύμων
τέκνων, κα\ ούς έν βυθώ ύπενοεΐτο τεθνηκέναι.
8 7
IIOMILIA Χ Π Ι .
8 7
1. Exorto aulcm mane ingressus Petrus a i t : Clc-
8 8
roens cum malre sua Maltidia el inca uxore simul
in curru considcaut. Slalimque iia factum est.
Cumque per \inm quap. Balanscas ducit pcrgcre-
nius, inlerrogavil me niatiT, quo modo paler age-
ret. Respondi : Ad requirendum te ac geminos i r a -
tres meos Fauslinum el Faustinianum profecius,
non amplius comparuit : pulo aulem eum a longo
lemporc obiisse, vel iucidcntem in 'naufragium, vel
in via circuinventum, vel e dolore labcm passoin. At
illa audicns lacrymis obortis suspiravit prae IristU
81 lia, verum ob me invenlum gaudens de moerore ex
commemoratione orlo paululum remisit. llaque
Venimus Balanaeas. Sequenti vcro die Pallum pro»
devenimus. Et ecce ante portas occurrunt nobis
Nicetas et Aquila, et osculali ducunt ad hospiiiunn
Petrus autem videns )pulebraro magnamque civila-
tem , iGquura est, inquit, bic aliquoi dies commo*»
rari. Nam feie semper mullitndo efficacior est ad
producendos quos quaerimus» Tura Nicolas et Aquila
rcquirebanl a nie, qusenam esset peregrina ignota-
que ea mulier. Et ego respondi : Maler mea est,
quam agnoscere donavit mibi Deus, per dominum
meura Pclruin.
II. Haec curo ego dixissem, cuncta eis Petrus sum-
8 8
malim exposuit: quod postquam illi praecessissent,
ego Clemens genus meum ipsi enarraverim, et ma-
tris cum gcminis suis flliis praHextu ficto somnil
profectionem, preeierea patfis ad quaerendam ma-
irem iler, deiude quo rtiodo ipse Pelrus ubi haec au-
diissel, insulam ingressus mulierem inveuerit, quam
mendicare videns, el causam mendicalionis poslu-
lans, cognoverit illius genus, educafionem, (ictuni
88
somnium, Uberorum nomina, meum scilicet, qui
relictus fucram apud patrem, et geininorum nalo-
riim, qui cum ea iter stisceperanl, denique suspi-
cionem deborum obitu i n m a r i .

III. Τούτων ουν χεφαλαιωδως ^ηθέντων ύπδ Πέ­ 111. flis ergo summatim a Peiro relatis Nicetas et
τρου, δ Νικητής κα\ δ Ακύλας έκπλαγέντες έλεγον* Aquila 9tupefacti dixerunt i Here ac Domine om-

VARIJE LECTIONES.
Leg. θεψ, utethoin. x v i i l . 1 9 , ubi idem mendum repetitur. D.
, 8 8
* είσιών δ Πέτρος C. Ματθι-
8 8 8

δίας Ο. έπ\ τήν cod. Reg. 804. Subinde in Ο esse videtur βαλαναίας.
8 8
:ς. Ila uterque Hom. cod. et 8 0

Eptt., σφαγέντα melius corij. G. εύρεσινΟ. ήμερα om. Ο , qui deinde scr. είς πάλταν. Tum 5d.
8Ι 8 1

γάδαλα c. cod. Reg. 804, et Epit. Ua Ο et ex conject. G , qui in textu τίκτει.

8 8
· τω adjunxi c Ο . ν

*· λαοης conj. D. At lectio vulgata nulla egel emendalione, s i c . Ο legas πλαστής προφάσεως pro Gi
πλαστής κα\ προφάσεως· S verum jam vidit. Ρ ΙΌ [τό] lacuna parvula in 0 . Nil cerli conslat de cod.
8 8

Parraiciisi. Tuin άναστροφήν conj. G , cujus texlus άνατροφτΑν, ul Ο. άνατροφήν ctiam legil inlcrprea*
m
ους var. ltct. ap. G , ώς beuc uterque Hom. cod. Dein τεθνηκότων ρ. τεθνηκένα: Ο.
PATROL. G R . II. ii
 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DTJBIA. 332
nium, verumnc esi boc, an esl somnium? Tum Pe- Α Αρά γε, Δέσποτα χαϊ Κύριε τών απάντων, τούτο
τ

trus a i t : Nisi dormimus, vcrum est. At illi paulu- αληθές ή δνειρός έστιν; Κα\ ό Πέτρος έφη· ΕΙ
8 8

lum remorali cl cogitabundi dixerunt: Nos sumus μή χοΐμώμεθα · · , αληθές τυγχάνει. Οί £έ , βραχύ
Fauslinus ct Fauslinianus, et ab inilio, cum nar- μείναντες χαϊ σύννοι γενόμενοι, έφασαν Ημείς 1 0 8

rare coepisti, alter alterum inspicienles, plurimum έσμεν Φαυστϊνος χα\ Φαυστινιανος, χα\ απαρχής σου
ciica nos considerabamus, num ad nos perlinerent διαλεγομένου άλλήλοις έμβλέποντες πολλά περί εαυ­
qu;e dicebanlur, reputanlcs mulla similia accidcre τών κατεστοχαζόμεθα, μή άρα ούχ ήμίν διαφέρη 1

in vita bominum , quocirca tacuimus, licet cor no- τά λεγόμενα, λογιζόμενοι δτι πολλά παρόμοια γίνεται
strum palpitarei. Inluiti aulem in fine sermonis, έν τψ βίψ· διδ έ σιωπώ με ν παλλόμενοι τάς χαρδίας.
dicia pertinere ad nos, lunc nos declaravimus. Et Πρδς δέ τδ τέλος τού λεγομένου άποβλέψαντες , δτι 8

poslqtiam hoc dixissenl, lacrymantes ad matrem ήμίν διαφέρει τά λεγόμενα, τότε εαυτούς 283 Ρ · ~ ω

acccdebalit, eamque dormientem nacti protinus λογήσαμεν. Κα\ τούτ' · είπόντες μετά δακρύων,
tomplecli volcbanl. Pelrus vero prohibuH, dicens : έπεισήλθον τή μητρ\, κα\ κοιμωμένην εύρόντες ήδη
Sinile mc, adducam vos et exbibebo malri, ne forte περιπλέκεσθαι έβούλοντο. Ό δέ Πέτρος 'έκώλυεν
8

Aiulto et subilo gaudio in animi sttiporem incidat, αυτούς είπών Έάσατέ με, προσαγάγω υμάς παρα-
„. " 9— " - r » r* " ι—» 'Ι "ί—» —ι—
utpole quae eliam dormiat, spiritumque somno ba- στήσαι τή μητρί, μή πως ύπδ τής πολλής αίφνιδί·υ
bcat oc&ipatum. χαράς είς έκστασιν έλθοι φρενών, &τε δή κοιμωμένη
κα\ τδ πνεύμα ύπδ τού ύπνου άπησχολήμένον έχουσα.
I V . lgilur ubi somnom ad satielatem cepit ac ex- IV. "Ομως έπε\ κόρον έσχεν ύπνου, διεγερθείση τή
perrecla esl mater, Petrus, adductis illis, ccepit ei μητρί δ Πέτρος ήρξατο περί τής θεοσεβείας αυτή
de Dei cullu disserere prius diccns : Scire le volo, διαλέγεσθαι πρότερον λέγων *· Γινώσκειν σε θέλω ν

ftmlier, religionis noslrae observanliam. Nos unum
colimus Deum, qui fecit quem cernis mundum :
Hlius el legem servamus, qua3 in prirais continet,
/psum solum colendum esse, sanclilicandum nomen
ejus, parcnles honorandos, colendam temperaiHiam,
et pie vivendiim. Ad haic non vivimus indifferenter,
γύναι, τής ημετέρας θρησκείας τήν πολιτείαν. Η μ ε ί ς
Ινα θεδν σέβομεν, τδν πεποιηκότα δν δρ$ς κόσμον,
κα\ τούτου φυλάσσομεν τδν νόμον, περιέχοντα έν
πρώτοις, αύτδν σέβειν μόνον κα\ τδ αύτοΰ άγιάζειν
δνομα, τιμαν τε γονείς, κα\ σωφρονεϊν, βιούν τε σε-
μνώς ·. Πρδς τούτοις δέ άδιαφόρως μή βιούντες Τ

nec e gentiliuin mensa cibum sumimus, neqoe cum
iis possomus comedere, quod inipuram vilam agunt.
Verum cum eis persuaserimus senlire ac facere ea Q
qua - ad veritatem spectaot, el baptizaverimus eog
1
in ter beaia quadam nominis invocatioue, tunc una
cutu eis vescimur. Alioquin eliam si pater sit, aut
uxor, aut proles, aut fraler, aut quivis alius nalu-
rali amore ebarus, nusquam audemus ac possumue
cum ipso cibum sumere. Hoc quippe religionis causa
τραπέζης εθνών ούχ άπολαύομεν, άτε δή ουδέ συν-
εστιάσθαι αύτοϊς δυνάμενοι, διά τδ άκαθάρτως αυτούς
βιοΰν. Πλήν οπόταν αυτούς πείσωμεν τά τής άλη-
θείας φρονεϊν τε καί ποιείν, βαπτίσαντες αυτού*
τρισμακαρία τινί έπονομασία, τότε αύτοϊς συναυλι-
ζόμεθα · . Έπε\ ούδ* άν · πατήρ τυγχάνη, ή γυνή,
ή τέκνον, ή άδελφδς, ή άλλος τις έκ φύσεως στοργήν
έχων, συνεστιάσθαι αύτψ τολμάν δυνάμεθα, θ ρ η ­
σκεία 284 Ϊ*Ρ διαφερόντως τούτο ποιου μεν. Μή 1 9

praccipue facimus. Ne ergo libi injuriosum videaiur, ούν υβριν ήγήση τδ μή συνεστιάσθαί σοι τδν υΐδν,
ai tecum filius cibum non capiat, usque quo non μέχρις άν μή τά αυτά αύτψ φρονής και ποιής. 11

eadem cum illo eeniias et agas.

V. Quibus illa auditis : Et qaid, inquit, vetatho- V . Ή δέ άκούσασα έφη· Τί ούν κωλύεϋ σήμερον
d e me baplizari ? quae prius quam te viderem, illos με βαπτισθήναι; ήτις πρδ τοΰ σε ίδείν τούς λεγό­
1 9

quos vocant deos aversala sim, per hanc ratiocina- μενους θεούς άπεστ^άφην, λογισμψ τούτψ, δτι πδλλά
tionem, quia mibi mulla fere quolidie ipsis immo- σχεδδν καθ* ήμέραν θυούση αύτοίς έν ταϊς άνάγ-
u

lanti in adversis rebus non adfuerunt. De adulie- καις ού παρεστάθησάν μοι. Περί δέ μοιχείας τί δεί
rio autem quid verbis opus est? cum neque quando D xa\ λέγειν; δπότε ούδ* δτε έπλούτουν, τρυφή με τούτο 18

clivcs eram, delicia? me in hoc deceperir.t, neque ήπάτησεν, ούδ' ή μετά ταύτην πενία έπ\ τοΰτο
subsecula paupertas polueril ad eo veniendum co- έλθείν άναγκάσαι δεδύνηται, άντιποιουμένην μου 1 1

gere, quod pudicitiam meara velut maximum decus τής σωφροσύνης ώς μεγίστου κάλλους · , ής Ινεκα ι

capcsserem, cujus gratia in tantam calamilatem de- είς τοσαύτιΐν ήλθον περίστασίν. 'Αλλ* ούδ* οΐμαί σε,

V A R L E LEGTIONES.
** δνειρον Ο. " lla et Ερίί.,μαινόμεθα (intani tumu$). Rufin. Recogn. vn, 28. Ila S., σύννοες C. 1 0 0

0 , quara for.mam ille librariis deberi putat: esse enim «ciatis infimae, quae L o h . Phryn. p. 433 hujus vitii
athileiit exempla. διαφέρει 0 e i G in Corrigendi*, διαφέρη in lextu.
1
άποβλέψαν 0 . Tum αυτούς G
9
f

αυτούς 8. 9
τούτο C. περιπλέπεσθαι 0 mendose.
8
ήρξατο προσαγαγών λέγειν C , iittermediis omi»-
8

si». · ήδέως Ο, supra σε μν ως, ap. G ήδέως. Hanc leclionem corruplela laborare recte vidit S , qui pro-
ρο$υί!άγίως. 1
διαφόρως cod. Reg. 804. lla 0 c. EptJ., συναλιζόμεθα C.
8
lla 0 c. cod. Reg. 804
9

ct EpiU, ούδαμού G. Deinde τυγχάνη 0 c. Eptl., τυγχάνει C. τέκνον ora. 0 . διαφέροντες conj. S. 1 9

11
Scripsi άν υ.ή τά αυτά αύτψ φρονής c Ο , άν τά αύτψ φρ. G , qui deesse αυτά recte suspicatus esl, άν τά
αυτά φρ. Epit. 18
με σήμερον C. χαθημέρων Ο. Subir.de θυούση EpiL, θυούσης C, Ο. αύτοΰ ρ.
18

αύτοίς Ο. 18
πρδς τούτο Ερι/., quod in lextu poni vult D. Fruslra. Gr. e. g. Xqiu Anab. v, 7, 11 · εί
τις έξαπατηθήναι οϊεται ταύτα S. άντιποιούμενης Epit.
1 8
*· κα),ού Ο.
 5*5 CLEMENTINA. - HOMILIA XIII.· 534
κύριε μου Πέτρε, άγνοείν, δτι ή πλείων επιθυμία έξ Α veni. Sed nec te arbitror, domine mi Pelre, igno
ευθυμιών γίνεται. "Οθενέγώ έν ευθυμία σωφρονήσασα, rare, majorem cuptditatem ex keta forluna oriri.
έν δυσθυμία πρδς ήδονάς έμαυτήν ούκ άποδίδωμι. Unde ego qunf in secundis rebus temperale vixi, in
Αλλά μηδέ νύν μου κακουχίας άπηλλάχθαι νομί- afllictione roe volupiatibus non tradam. Ncque vero
σης τήν ψυχήν, τήν ποσώς παραμυθίας τυχούσαν
17 uunc animum meum exislunes aegriludine esse l i -
διά τήν Κλήμεντος έπίγνωσίν. Άντεισερχομένη γάρ berum, qui nonnihil consolalionis per Clementis
ή έκ τών δύο τέκνων μου βαρυθυμία κα\ τήν πο­ 18 agnilionem nactus fuerit, Succedens namque t i i s t i -
σώς άμαυροί χαράν. ΑυπεΤ γάρ ημάς ού τοσούτον τδ lia ex duorum liberorum interitu nata etiam boc
έν τή θαλασσή τούτους παραπολίσθαι, δσον τδ χωρ\ς aliquantum gaudium obscurai. Eienim non lam
της θείας είς θεδν εύσεβείας διαφθαρήναι μετά γε circa eos dolemus, quod in mari obierint, quani
τών ψυχών αύτοίς κα\ τά σώματα . 'Ο δέ τούτων πα­
Ι8 quod exlra divinam religioncm mortui, perierint
τήρ, 28$ ^μδς δέ σύμβιος, ώς παρά Κλήμέντος corpore et anima. Pater autem eorum meusque v i r ,
έμαθον, έπί τε τήν έμήν κ α ι τών υιών ζήτησιν έκ- quemadmodum per Clemenlem comperi, ad quae-
8 8

βάς, τοσούτοις έτεσιν αφανής έστιν · πάντως δέ έτε- rcndum me ac liberos progressus, tot aunis non
λεύτησεν. Κά\ γάρ δ ταλαίπωρος ύπο σωφροσύνης με comparet: prorsus vero inleriit* Etcnim infeiix ob
αγαπών φιλότεκνος ήν. "Οθεν πάντων ημών τών continentiam diligebat me, ejt eral amans liberorunu
8 1

υπέρ πάντα αύτω ήγαπημένων στερηθείς δ γέρων Quare cunclis nobis, a se super omuia dilectis. or-
ύπδ μεγίστης άθυμίας διεφώνησεν. batus senex prae maximo dolore occubuii.
V I . f ής μητρδς ταύτα λεγούσης, κατά τήν Πέτρου V I . Matrem vero hsec locutam liberi audientes,
παραίνεσιν , άκούοντες ούκέτι στέγείν έδύναντο οί
8 1 non amplius secundum Petriadmoniiionemsecoiili-
παίδες, άλλ' έγερθέντες περιεπλέκοντδ αυτή, πολλά nere poluerunt: sed surgenies complexi sunt eaui,
δακρύοντες κα\ καταφιλούντες. *Η δέ έφη · Τί θέλει el cuin mullis lacrymis osculati. A l illa d i x i t : Quid
τούτο είναι; Κα\ δ Πέτρος άπεκρίνατο · Παράστη- boc sibi vult ? RespOndit Petrus : Advoca fortiier,
σον, ώ γύναι» γενναίως τδν νούν σου, δπως τών σών ο fenrina, animum luum, ut natis luis fruaris. Isii
απόλαυσης τέκνων. Ούτοι γάρ είσι Φαυστίνος κα\ enim sunl Faustinus et Fausliuiauus, filii t u i , quos
Φαΰστινιανδς, οί υίοί σου, ούς έν βυθψ τεθνάναι έλε­ in profundo periisse dicebas. Quo Diodo aulem v i -
γες. Πώς δέ ζφσιν, έπ\ βυθού θανόντες έν τή
8 8 vanl in illa borribili nocte mortui in pelago, et quo
χαλεπωτάτ*/] εκείνη νυκτΐ, κα\ πώς νύν δ μέν αυτών modo nunc alius ipsorum Nicelas et alius Aquila
Νικητής λέγεται, δ δέ Ακύλας , αυτοί σοι είπεϊν nomineiur, ipsi tibi exponere poterunt; et una le-
δυνήσονται· συν σοΙ γάρ ημείς μαθείν έχομεν. Τ α ΰ - C « * ™ hxc Pelrue dixit,
c u m b o e a u d i e m s

τα τοΰ Πέτρου είπόντος, ή μήτηρ, χαρεϊσα σφόδρα, mater, vebemenler gavisa, deliquio propeinodum
ύπδ έκλύσεως ολίγου διεφώνει. "Οτε δέ αυτήν άν- cxanimala est. Postquam vero illam refocJlavimus,
εκτησάμεθα, έκαθέσθη, κα\ εαυτής γενομένη έφη · sedit, atque in semelipsam regressa a i t : Obsccro
Παρακαλώ , τέκνα μου ποθεινά , είπατε ήμϊν τά vos, dulcissimi i i l i i , dicite nobis , qua? accide-
μετά τήν χαλεπήν έκείνην νύκτα συμβάντα ύμίν. rinl vobis post illam peroiciosam el crudelcm
noctem.
286 Κ°Λ δ Νικητής, τοΰ λοιπού Φαυστϊνος , VII. Tum Nicelas, qui et nunc Faustiuus, coepit
88

ήρξατο λέγειν · Τής αυτής εκείνης νυκτδς τού πλοίου, dicere : In illa ipsa nocte, cum navis, quemadmo-
ώς οϊσθα, διαλυομένου, ημάς άνδρες τινές, έν τψ dum uosti, fuisset rcsolula , viri quidam , qui ju
βυθφ ληστεύειν μή φοβούμενοι, άνείλοντο , κα\ έν mari lalrocinari non vcrentur, ccperunt nos, c l
8 8

σκάφη θέντες κα\ κώπαις έλαύνοντες, ότέ μέν παρά navicuke imposuerunt, el remigando aliquando
γήνέφερον, ότέδέκαΐ τροφάς μεταπεμπόμενοι είς τήν ad lerram deferebant, aliquando et ciboe accerse-
Στράτωνος ήγον Καισάρειαν κάκεϊδακρύοντας ημάς banl, sicque Caesaream Stratonis perduxerunt: i b i -
18

λιμψ, φόβψ τε κα\ πληγαϊς,δπως μή τι προπετές λα- que nos in lacrymas effusos fame, metu, verbc-
λήσωμεν τών αύτοϊς μή δοκούντων, έτι τ ε καί τά D ribus affligenles, ne quid temere contra suain
8 7

ονόματα ημών άλλάξαντες,πωλήσαι ήδυνήθησαν. Γυνή senleiitiam loqueremur, immutalis etiam nostris
δέ τις Ιουδαίας προσήλυτος, αξιόλογος πάνυ, ονόματι
88
nominibus, vendiderunl. Porro mulier quaedam
Τοΰστα, ώνησαμένη ημάς εις τέκνων έφύλαττεν τόπον, apud Judxos proselyta, honesla admodum, Jusla
κα\πάση Ελληνική! παιδεία μετά σπουδής έξεπαίδευ- noniine, cum nos emissel, habuit loco filiorum,
σεν. Ημείς δε έφ' ηλικίας έμφρονες γενόμενοι καί τ·)ιν alque oinnibus Graecib disciplinis sludiose erudivit.
ν

V A R I i E LECTIONES.
νομίσειν Ο.
1 7
απώλεια C , qui conj. άπωλείας άθυμία. In Epit. άθυμία.
1 8
Cfr. Epit. c. 102. Ap. 18

C haec periodus ita sonal: Παραινέσω μεν (πάρανιάζομεν vel παρανιάζιυαεν id. ex conject., παραμυθήσο-
μαι — έααυτήν var. lect ap. eunadcin, παρακαλέσομαι D ) γάρ περ\ αυτών δτε (ούχ δτι proponit C, ad
Epit reierens) έν θαλασσή διεφώνησαν, άλλ' ούχ (ούχ addidit D ) δτι πρδς τούτοις έκτδς τειχών θρησκεία;
θεοΰ φθαρέντεςτά σώματα*καί τάς ψυχάς άπώλοντο. κα\ τήν C. τών addidi c. Ο. Ybb. κατά τήν
1 8 1 1 8 8

Πέτρου παραίνεσιν post ούκέτι reclius collocat Epiu βυθού conjcclura ad orani Olloboniani, in cuu
8 8

lexlu σου, ut C. τέκνα μου ποθεινά, τέκνα γλυκύτατα, τέκνα καρδίας καύσων τής έμής, είπατε μοι Ο.
Vbb. τοΰ λ. Φαυστΐνος om. Ο.
8 8
άνείλαντο C. 8 8
δάκνοντες conj. D , affligcntcs nos fame. ttwt
1 8 J | 1

Rccogn. C deesse aliquid pulat. δέ G, Ίουδαίοις C.

8 7 8 8
53ο S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 356
Nos vero per setatem prudentes f a c l l , et religioncm Α θρησκείαν ήγαπήσαμεν, κα\ τά τής παιδείας έφιλο-
araavimus, et liUeris gnaviter operam dedimus, ut πόνησα μεν, δπως πρδς τά λοιπά έθνη διαλεγόμενοι
eum reliquis genlibus disputantes, eas de errore έλέγχειν αυτά περ\ πλάνης δυνώμεθα. Άλλά και τά
poesemu* arguere. Sed et perdidicirous pbilosopbo- φιλοσόφων ήκριβώσαμεν, έξαιρέτως δέ τά άΟεώτατα,
rum decreia, roaximequa? a pietate in Deum alie- λέγωδή τά Επικούρου καί Πύ^ωνος, ίνα μάλλον
99

nissima sunt, Epicuri, inquam, el Pyrrhonis, quo άνασκευάζειν δυνώμεθα.

magis posseinus confutare.
VHl. Caeterum una cum Simone quodam inago VIII. Σίμωνι δέ τινι μάγω σχεδόν σύντροφοι γενό­
cducali, ralione amicitiae in fraudem fere inducii μενοι, φιλίας όδφ άπατηθήναι έκινδυνεύσαμεν.
9 9

fuimus. Fertur enim qusedara de aliquo bomine fama, Έστι δέ τις

91
περ\ άνθρωπου τινδς λόγος, ού φανέν*
qui ubi apparuerit, universa pioruni multiludo in τος έν βασιλεία τών θεοσεβησάντων δχλος άθανάτως
9 1

regno vivet perpetuo ac citra molestiam. Sed ba&c κα\ άλύπως 287 β &σαι έχει· δμι»ς ταύτα μέν σοι,
ι

tibi, maicr, diligeotius in tenipore exponeniur. Noa μήτερ " , έπ\ καιρού άκριβέστερον έκτεθήσεται . 8ν

inlerim cuni pene jam deciperemur a Simone, Πλήν μέλλουσιν ήμϊν άπατάσθαι ύπδ τού Σίμωνος
quidam collega domini nostri Pelri, Zacbaeus nο­ έταϊρός τις τού κυρίου ημών Πέτρου, Ζακχαϊος λε-
mine, acccdens monuil ne fallcrcmur a 'Mago, et ΤΤ°>νος, προσηκάμενος ένουθέτησε μή άπατηθήναι
B

Pelro advenienti nos obtulit, ut ab ipso perfecle τφ Μάγω, έπελθόντι δέ τψ Πέτρψ προσήγαγεν, δπως
quae spectant ad cultum Dei doceremur. Quare πληροφορήσας ημάς πείση περ\ τών τή Οεοσεβεία
9 5

etiaro le oramus, mater, ut quae nos consecuti διαφερόντων. Διδ κα\ σέ, μήτερ , εύχόμεθα, ϊνα 9 β

sumus bona, illa et tu percipias, quo possimus ών ήμεϊς κατηξιώθημεν αγαθών, τούτων και σύ
cibum et mcnsam habere comraunem. Ea igilur μεταλάβης, δπως κοινών άλών κα\ τραπέζης μετα­ 97

<:ausa fuit, ο geuilrix, propter quam cxisliraasli λαβεΐν δυνηθώμεν. Αυτή ούν έστιν ή αίτία, τεκούσα,
nos obiissc, quod in ea difficiliima nocte a p i - βι* ήν ένόμιζες ήμάςτεθνάναι, τψ εκείνη τήχαλεπω- 9 8

ralis in pcJago rapti sumus, tuque nos periisse τάτη νυκτ\ ύπδ πειρατών άρθήναι έν πελάγει, σέ
crcdidisti. δέ νομίζειν ημάς άπολωλέναι.
IX. Postquam bacc dixissol Faustinus, mater IX. Ταύτα τού Φαυστίνου είπόντος, ή μήτηρ ημών
nostra procidil ad pedcs Pciri, rogans ct obsecrans, προσέπεσε τψ Πέτρψ, δεομένη κα\ άξιούσα, δπως
ut et ipsam et bospilam suam evocatam sine mora αυτήν τε κα\ τήν ξενοδόχον αυτής μεταπεμψάμενος
bapiizaret, Uli et ne una, inquit, dies excludatur, έξαυτής βαπτίση, ϊνα, φησ\, μηδεμία τις ήμερα
cx quo natos mcos recepi, in qua cum eis non Q ^-Ρ^κρος γένηται, άφ' ής τά έμαυτής άπέλαβον τέκνα,
Mimpserim cibum. Cumque nos eadem quae maler καθ* ήν άν ού συνεστιαθείην αύτοϊς. Ταύτα ούν
9 9

comprecaremur, Pelrusait: Quid puiatis,me immi- κα\ ημών τή μητρ\ συμπαρακαλεσάντων, δ Πέτρος
sericordem esse soluin, quod nolim vos malris con- έφη· Τί νομίζετε, έγώ μόνος άσπλαγχνός είμι, δτι 8 8

vivio sociari, hodie illaro baplizans ? &ed necessc μή βούλομαι υμάς συνεστιαθήναι τή μητρί, βα- 8 1

esl eam vel una die ante baptismum jejunare : et πτίσας αυτήν σήμερον; άλλά κάν μίαν ήμέραν πρδ
boc, quia omnino quemdam pro se locuia esl ser- τοΰ βαπτισθήναι νηστεΰσαι αυτήν δεϊ. ΚαΥ ταύτα
monem, quem ego idoneum fldci illius interprelem έπε\ απλώς 288 ^ Ρ εαυτής έφθέγξατο λό­
τ ι ν α υ 7

babco : alioqui mullis ipsam diebus oporlebal l u - γον , δν έγώ τής πίστεως αυτής ίκανδν έρμηνέα συν-
8 8

slrari. εϊδον έπε\ πολλών ήμερων αυτήν άγνισθηναι έδει. ν8

Χ . Ει ego : Dic nobis, inquam, qualem proitile» X / Κάγώ έφην· Είπε ήμϊν τίνα έφθέγξατο λόγον,
r i l sermonem, qui iidem illius palefecerit. Respon- δς τήν πίστιν αυτής έξέφηνεν
8 8
Κα\ δ Πέτρος
dit Pelrus : Ille scrmo est, quo rogavil ut bospila έφη · Ή άξίωσις αυτής τού συμβαπτισθήναί αυτή 88

el benefica simul baptizaretur cum ipsa. Non au- τήν ξενοδόχον καί εύεργέτιν. Ούκ άν δέ τούτο τή
tem rogaret, ut ilii quara diligit praestaretur hxc ύπ' αυτής ποθούμενη δοθήναι παρεκάλει, εί μή πρό-
gralia, nisi prius erga baplismum tanquam crga τερον αυτή διετέθη ώς έπ\ μεγάλη τή τού βαπτί-
87

magnum munus essei affecta. Unde ego rcprehen- σματος δωρεά. "Οθεν έγώ πολλών καταγίνώσκω,
do pluriinos, qui cuni baplizati fuerint, et credere οπόταν , βαπτισθέντες κα\ πιστεύειν λέγοντες, μ η ­
w

se dicant, nibil lamen dignum flde agant, neque δέν άξιον πίστεως ποιώσι, μηδ' ούς άγαπώσιν, λέγω
eos quos diligunl (uxores, inquam , vel iilios, vel δή γυναίκας αυτών ή υιούς ή φίλους,πρδς τούτο προτρέ*
amicos) ad hi>c borlentur. Naoi si crederent, v i - πωνται. Εί γάρ πεπιστεύκασι ζωήν αίώνιον σύν

V A R L C LECT10NES.

lia Ερίί.,λέγωδέ C, Ο .
5 8
φιλίοις Ο.
9 8 81
Recogn. vtn, 33 : Fertur enim in religione nottta $ermo
de Propheta quodam per quem immortalis et beala viia credcnlibus danda promiltilur. Hunc ergo nw pnta-
bnmus Simonem. Sed hcec tibi, maler, opporiunius exponentur. δχλον C , qui conj. δχλος, in Ο δχλων*
9 9

9 9
μήτερ S, Ο , μήτερ C. 9 8
έκτελήσεται c.Cl. ημάς πληροφορήσας C.
9 8
μέρων 0 . κοινή C.
8 8
τό 97 88

conj. S, salis bene. 89

έν ή μή ρ. καθ'ήν άν ού C. Subinde συνεστιασθείην Epit. c. 106 el Ο , συνεστιάσθην C.
Tiim ταυτά S, ταύτα C, ό . εύσπλαγχνός Ο. Alia man. pramisil μή in marg.
8 0
Iia 0 c. S. συνεστι- 41

ασθήναι C. 4 9
λόγον om. 0 . άφελληνισθήναι C.
8 9
δ C , φ D.
8 8
έξέφηνεν D , έξέφανεν C, 0 .
8 8
&απ 8 8

τισθηναι O.Cura eod. addidi καί post ξενοδόχον. 87

Ita 0 c, S , διεθέτη C. όπότ' άν C. 8 8
537 CLEMENTINA.-
nOMILIA x i u . m
lam aclcrnam cuni bonis operibtis a Dco proptcr
έργοις χαλοις δωρεΐσθαι τδν θεδν ίπΧ τω βαπτί-
baplismum donari, absque dilatione, quos dilige-
σματι , ανυπερθέτως ούς ήγάπων προετρέποντο
8 8

rcnl, ad eum suscipiendum exbortarentur. Seddicet

βαπτισθήναι. Άλλ' έρεί τις υμών · Άγαπώσιν αυ­
Tesirum quis : Diligunt eos, ac de iis sunt solliciti.
τούς κα\ φροντίζουσιν αυτών. Τούτο εύηθές έστιν.
Ll siulliim est. Nain cur tandcro eos a?grolare v i -
Έπεί τί δή ποτε νοσοΰντας δρώντες, ή άπαγομένους
dcnles,aut in mortie viam abduci, aut quaedain
τήν ίπ\ θάνατον , ή άλλα τινά χαλεπά πάσχοντας,
8 0

alia raolesta sustiiiere, gemunt atque miseraniur *

οδύρονται κα\ έλεοΰσιν ; Ούτως εί πεπιστεύχεισαν 81

Ila si credidisscnt igncm aetcrnum manere eos

αίώνιον πύρ μένειν τούς τδν θεδν μή σέβοντας, 8 1

qut Dcum non colunt, non cessarent monere vel

ούκ άν έπαύσαντο νουθετούντες, ή κα\ άπειθούντας
lanquam de inlid» libus dolerc, dum eos ceniunt
δρώντες, ώς περ\ απίστων δδυνώμενοι, τήν κατ' αυ­
incmJulos, ccrti futura illorura poenap. Nunc crgo
τών κδλασιν πεπληροφορημένοι. 289 Κα\ ^ ^* τ ν ν

bospitam accersilam interrogabo, num legem

τήν ξενοδόχον πέμψας έπανακρινώ εί τδν νόμον τδν 8 3

iiosiram velil amplecti, etprout consequens fuerit

δι' ημών αγαπάν αίρεΐται* κα\ ούτως ακολούθως ά
8 4

agemus.
X I . A l vestra matcr, quoniam, ut decet fidelem,
io baptismuni animata est, vel uno die anle bapti-
smum jejunel. llla vero jurabal, dicens : Duobus
superioribus diebus, dum narro mulieri recogni-
tionis cvenium, prae mullo gaudlo cibum capere
ncquivi ; nisi quod heslerna dic paulum aquae
δει πράξομεν.
X I . Ή δέ μήτηρ υμών, επειδή πιστώς διάκειται
περι τού βαπτίσματος, κάν μίαν πρδ τού βαπτίσμα­
τος νηστευσάτω ήμέραν. Ή δέ ώμνυεν * Δύο τών
διελθουσών ήμερων, τή γυναικί τά κατά τδν άνα-
γνωρισμδν διηγουμένη, ύπδ τής πολλής χαράς τρο­
φής μεταλαβεΐν ούκ ήδυνήθην, ή εχθές μόνον
8 8

eumpsi. Juramenlo aulem teslimouium praebuit βραχέος ύδατος. Έ μαρτύρησε τε τφ δρκω ή γυνή 8 8

ucor Petri, dicens : Vcre nibii gustavit. Ει Aquila, Πέτρου λέγουσα* "Αληθώς ούκ έγεύσατο. Κα\ δ
magis vero deinceps Faustintis, ait : Nibil ergo Ακύλας, μάλλον δέ τού λοιπού Φαυστΐνος , έφη · 8Τ

ol>slat quin baplizelur. Tum Petnis subridens, re- Ούκούν ουδέν κωλύει αυτήν βαπτισθήναι. Και ό Πέ­
spondit: Sed non esl boc jejunium baptismi, quod τρος γελάσας άπεκρίνατο· "Αλλ'ουκ έστι τούτο νη­
non propler illum susceptum est. Et Faustinus στεία βαπτίσματος, δ μή δι' αύτδ γέγονεν. Κα\ ό 8 8

exccpit: Sed forte volcns Deus matrem nostram
xicc una die, agnilis nobis, separari a consorlio
mensae noslrac, praeordinarit lioc jejunium. Sicut
enim pudicitiam servavit in ignoranlia, faciens
quod verilatem dccet, ita et nunc Deus forsan pro-
Φαυστΐνος άπεκρίνατο* "Ισως ούν δ θεδς, βουλόμε-
νος ημών τήν μητέρα μηδεμίαν ήμέραν μετά τδν
άναγνωρισμδν χωρίσαι τής ημετέρας τραπέζης,
προωκονόμησεν τήν νηστείαν. Ώς γάρ έσωφρόνει
έν αγνοία τδ πρέπον τή άληθεία ποιήσασα, ούτω 8 8

ridit, eam ante unum diein jejunarc pro vero ba- κα\ νΰν ό Θεδς Γσως φκονόμησεν αυτήν πρδ μιάς νη-
yUsmo, ul a primo die agnUionis noslra nobiscuoi στεΰσαι υπέρ τοΰ αληθούς βαπτίσματος, ίνα άπα
8 8

possct salera seu cibum capere. πρώτης ημέρας τοΰ γνωρίσαι ημάς σύν ήμίν άλών
μεταλαβεΐν δυνηθή.
Χ Π . Tum Pctrus : Non nos, inquil, vincat ma-
290 ΧΗ· r t δ Πέτρος έφη · Μή ημάς νιχάτω
Kfl

Ulia, praetexlum nacla Providenliam et malris af-

ή κακία, πρόφασιν εύροΰσα τήν πρόνοιαν καί τεκού-
fcclum : sed magis vos et ego vobiscum bodie in
σης στοργήν · άλλά μάλλον ύμεΐς κάγώ σύν ύμίν
jejunio permaneamus ; et cras baplizabiLur. Neque
διαμείνωμεν τήν σήμερον έν νηστεία , κα\ αύριον 8 1

enim hodicrnse dici bora ad baptismum apta cst.

βαπτισθήσεται. Ουδέ γάρ ή ώρα τής σήμερον ημέ­
ilaque sic iieri omnes consensimus.
ρας επιτήδειος έστιν είς βάπτισμα. Καί δμώς ούτως
γενέσθαι οί πάντες συνευδοκήσαμεν.
XIII. Hac ergo vespera cuncli fruiti sumus Petri
XIII. Αυτής ούν τής εσπέρας τής Πέτρου οί 8 1

doclrina, qul nobis ostendit per occasioneni malris,

quo modo pudicitiae fines sint boni, flnes vero mce-
cbia3 exiliales, et ila natura comparati, ut loti ge-
neri pernicicm inferant, eliamsi non slalim, lamen
πάντες διδασκαλίας άπελαύομεν, δεικνύντος ήμϊν
έκ τής κατά τήν μητέρα προφάσεως, τίνι λόγφ τά
τέλη τής σωφροσύνης καλά, τά δέ τής μοιχείας χα­
λεπά δντα δλψ γένει^ δλεθρον ποιείν φύσιν έχει, 88

licet lardc. In lanlum autem, inquit, pudicilia Deo
placct, ut eliam his qui in crrore suul pnsiti, non-
v
nibil graiia3 pro illa in prascnli coiiferal vila. Nam
κάν μή ταχέως, άλλ' ούν γε κάν βραδέως. Έπ\ τοσ­
ούτον δέ, φησ\ν, τά τής σωφροσύνης αρέσκει τφ
θεφ, δ τ ι κα\τοΐς έν πλάνη οΰσιβραχεΐάντινα υπέρ
88

V A R L E JLECTIONES.

Vbb. έπ\ τψ βαπτίσματι recepi ex Ο. θανάτφ C.

8 8 88
έλεώσιν C.
8 1
έπε\ τούς var. lect. ap. C 8 8

ανακρίνω C.
1 8
τδν δι' om. var. lect. ap. C.
8 8
τροφής μή μεταλαβεΐν 0 , qui om. vbb. ούκ ήδυνή­
8 8

θην. Iia conj. C. cuj. texltis μαρτυρήσει u( EpiL, μαρτυρήσοΟ, έμα^ύρει nonnulli codd. EpU.
8 8

Φαυστινιανός 0 .
9 1
ή C. Tum Φαυστινιανός ρ. Φαυστΐνος Ο.
8 8
ήυ,έραν της ημών έπιγν<ί)σεως χωρίσαι
8 8

της τραπέζης, προωκονόμησεν τήν νηστείαν. Ός γάρ έσωφρόνησεν έν αγνοία, τδ πρέπον τής αληθείας ποιή­
σασα, ούτως C. φκονόμησεν ποδ μιάς νηστεΰσαι αυτήν έν αγνοία C
8 8
τήν σήμερον διαμείνωμεν C. 81

Epitome ut Ο. τής insenii c. 0.

8 8
χαλεπά δντα, δλω γένει ρ. χαλεπά δντα δλψ γένει 0. Tum id. πέ­
8 8

τυχε ρ. φύσιν έχει. Forlassc ώστε, v d δσον — άπονέμειν S.

8 8
539 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA» 540
fulura beaiitudo illis solum retribuitur, qui bapti- Α αυτής έν τφ νυν βίω απονέμει χάριν (ή γάρ έχει
xati snnt propter spem in eum, quique pudicitiam σωτηρία μόνοις τοϊς διά τήν είς αύτδν ελπίδα βα-
et juslitiam servanl. Quemadinodum vidistis quae πτισθεϊσι καϊ. σωφρονως δικαιοπραγοΰσιν αποδίδο-
matri veslrae conligerunt, bona, inquam, qune in ται). "Ωσπερ έγνώχατε έπΙ τής υμετέρας μητρδς
fine obtinuit. Forle enim si adulterasset, e medio γενόμενα, λέγω δή τά έπ\ τέλει χαλά. "Ισως δέ εί
fuisset soblata. Quocirca pudicam miseratus Deus έμοιχήαατο, άνηρητο άν. Διδ σωφρονήσασαν. έλεήσα;
necem ei imminenlem averiit, et ablatos liberos ό θεδς τδν κατ' αυτής άπέστρεψεν φόνον, και τά
rcddit. αφαιρεθέντα τέκνα άπέδωχεν.
X I V . Verum foriasse dicet aliquis : Quot ob p u - XIV. 'Αλλ' έρεϊ τις Γσως * Πόσοι διά σωφροσύνην
diciliam periere ? Dico : Quia non senserunt, Ccrte άπώλοντο ; Φημ\ αναισθησίας αΙτία· χρή γάρ τήν
enim oportet ut, quac scnlit aliquem vel amastum αίσθανομένην ή ερωμένου τινδς ή · · 291 έρα- 8 8

vel amalorem, fugiat stalim commislionem oum στοΰ παρ* αύτδ φυγείν τής πρδς αύτδν έπιμίξεως,
eo, tanquam ignis flammam, vel caneni rabiduiu. ώς πύρ φλέγον ή λυσσοΰντα κύνα· δνπερ τρόπον,
8 7

Quemadmodum fecit qua? vos peperit, rcvera pudi- έποίησεν ή υμάς τεκούσα, τδ τής σωφροσύνης δντως
ciiiae bonum diligeus. Propler quod scrvala vobis- άγαπήσασα καλόν. Διδ " , φυλαχθεϊσα σύν ύμίν ,
Μ

curn regni sempiterni accepit cognitionem. Mulier Β · · βασιλείας έλαβε τήν έπίγνωσιν. Ή σωφρο-
α ω ν ο υ

quae pudice cupit vivere, scire debct, sibi a maliiia νεϊν βουλομένη γυνή είδέναι οφείλει, δτι φθόνου μένη
iuvideri, multosque $e amoris causa babere insi- ύπδ κακίας προφάσει έρωτος πολλούς έχει τούς επί­
diatores. IInο auiem pudiciliae aflectu casta per- βουλους. Μιά δέ τή πρδς τδ σωφρονεϊν ένστάσεε
nianens, sumpta de omnibus victoria salutem con- σεμνή μείνασα, τήν κατά πάντων νίκην λαβούσα
7 0

sequetur. Eienim licet quis cunctas excoluerit vir- σωθήναι έχει. Καί γάρ εί πάντα καλά διαπράξαιτό
tuies, ob unicum adul(erii peccalura dab^t poenas, τις, μιά τή πρδς τδ μοιχήσασθαι αμαρτία κολασθή­
inquil prophcla. ναι δεί *, δ προφήτης έφη. 7

X V , Mulier pudica, Dei voluntatem faciens, p r i - X V . Ή σώφρων γυνή, τδ τού θεοΰ θέλημα ποιου-,
UKX sua3 creationis praclara est commemoratio; σα, τής αύτοΰ πρώτης κτίσεως αγαθή ύπόμνησις γί­
quia Deu$ qui unu* est, bomini uni unam creavi( νεται · δτι εΤς ών δ θεδς έν\ άνθρώπφ μίαν έκτισβ 7 8

mulierein. Adbuc vere amplius inanet pudica, si γυναίκα. Έ τ ι δέ μάλλον σώφρων μένει, έάν τής κτί­
crealionis noo obliviscatur, futurum gupplicium σεως μή έπιλανθάνηται, κα\ τήν κόλασιν προ-,
7 1

prayidea,t, ncc ignoret selernorum bonorum amis- βλέπη, κα\ τών αιωνίων αγαθών τήν ζημίαν μή
atonem. Pudica mulier, iis deleciata qui volunt άγνοή. Ή σώφρων γυνή, έπ\ τοίς σώζεσθαι θέλουσιν
salyi fieri, est pium exemplum cuhoribus Divini- ήδομένη, παράδειγμα ευσεβές τοϊς θεοσεβούσι τυγ-
χάνει · αγαθού γάρ βίου νόμος εστίν. Ή σωφρονεϊν.
laiis : ytpote bonae viiae lex. Quae cupit pudice age-
re, occasiones maledicti amputat: si vero non θέλουσα τάς προφάσεις τής λοιδορίας έκκόπτει, έάν
data occasione tanquam ab inimico male audit, δέ μή παρέχουσα πρόφασιν λοιδορεΐται ώς ύπο> 78

a Deo bcncdicitur ac vindicatur. Pudica Deum de-
siderat, Deum diljgU, Deura oblectat, Deo gloriam
defert; bominibus occasionera obloqueudi non
prebet. Mulier pudica excellenli digoitate rcplet
Ecclesiaiu atque bono odare: et praeterea magi-
strorum laus esl, adjutrlxqye pudiciiiam colen-
tibus.
X V I . Pudica mulier tanquam sponso Filio Dei
orualur, veslila sacro lumine. Ipsi autem decus i a θεςύ - κοσμείται, ένδεδυμένη τδ σεμνδν φώς. "Εστι^
εχθρού, ύπδ θεοΰ ευλογείται κα\ εκδικείται. *Η σώ­
φρων τδν θεδν ποθεί, τδν θεδν φιλει, τδν θεδν τέρ->
πει, τδν θεδν δοξάζει· άνθρώποις πρόφασιν πρδς
λοιδορίαν ού παρέχει. *Η σώφρων γυνή τήν Έκκλη­
σίαν αγαθή τιμή μυρίζει κα\ έπ\ σεμνότητι 292
δοξάζει· έτι δέ κα\ διδασκάλων έπαινος έστιν/ καί
συνεργός αύτοϊς σωφρονούσι τυγχάνει.
X V I . Ή σώφρων γυνή ώς νυμφίψ τφ Τίψ τοΰ
75

anima est, honesta viia. Unguentum vero olet, bo- δέ αυτή κάλλος ή έν τή ψυχή ευνομία. Μύρου δέ 7 8

nam famam. Praeclare amicta. est, pudorem induta; D άγαμης φήμης. Καλά φόρεα ήμφίεσται " %

alque prelio^is margaritis redimita, casliiicis ser- τήν αιδώ· κα\ τιμίονς μαργαρίτας περίκειται, τούς
monibus. Candida aulem est, ut suiimo illustrala. σωφρονίζοντας λόγους. Λευκή δέ τυγχάνει, δταν 7 8

In optinmm intueiur speculuiu, quae i(i Poum aspi- τάς φρίνας ή λελαμπρυμένη. Καλώ έσόπτρφ όρά,
cial. Pulchro orualu utilur, timoro erga Deuna ani- είς τδν θεδν έμβλέπουσα · . Καλώ κόσμψ χρήται, 7

inam insuuens. Egregia mulier, non quae auro τψ πρδς θεδν φόβψτήν ψυχήν νουθετούσα. Καλή 8 8

irretila est, scd quae a temporariis cupldilatibua ή Υ 3ι Χ ή ΧΡ Ψ πεπεδημένη, άλλ' ή τών πρόσ­
υντ ο υ υσ

soluta. Pudica mulier a magno Rege desideralur, καιρων επιθυμιών λελυμένη. Ή σώφρων γυνή μ ε -
desponsa^tur, cuslodilur, diligilur. Pudica non pra> γάλψ Βασιλεί περιπόθητός έστιν, αυτψ μεμνήστευ-
V A R I i E LECTIONES.
8 8
γενομένου ρ. ή ερωμένου Ο. ήadd. D. Tum τήν πρδς αύτδν έπιμιξίαν Ο .
8 8
λυσσώντα Ο , bene. 8 7

** δι' δ C. » -^μΐν C.
8 7 8
ύπό C. δή Ο , δείν conj . C.
7 1
Ita Ο. έν C, Ο.
f f
κτή σεως Ο. Deinde λαν- 7 8
ν

θάνη C. 7 8
λοιδορήται Ο . νυμφίψ υίφ θεού C.
7 8 7 6
ή ascripsi ex Ο. Fort, legeiidura αυτής κάλλος ή έν
κ. τ. λ. secmidum S. φορεί- ήμφίεσται C. *'oV άν
7
έμβλέπτουσα Ο. θεόν S add. cx
7 8 8 8

conjecl. C i .
341 CLEMKNTINA. — ilOJIIUA XIII, 3a
ται, αύτψ τετήρηται, ύπ' αυτού ήγάπηται. Ή σώ- Α
β ι
bet occasienes u l appelaluiY oisi viro suo. Pudic»
φρων εις τδ θέλεσθαι προφάσεις σύ παρέχει, ή τφ» ab alio cupila, dolel. Pudica. marilo. defort s i n -
αυτής άνόρί. Ή σώφρων ύπδ έτερου θελομένη λυ· cerum ac suavem amoreiu, blamlilur, placel, sei*-
πεϊται. Ή σώφρων, τδν άνδρα ένδιαθέτως φιλεί, καί v i t ; in omnibus ei obsequilur, nisi quando iuobse-
καταφιλεΓ, χαϊ κολακεύει, αρέσκει, δουλεύει, πρδς quens forel Deo. Nam quae Deo credit ac oblempe-
πάντα αύτψ πείθεται, παρεκτδς τοΰ άπειθείν β ι
rat, absque custodibus et animo casla et corpore
θεψ. Ή γάρ πειθομένη θεψ άνευ φυλάκων κα\ τήν pura esl.
ψυχήν σωφρονεϊ χα\ τδ σώμα καθαρεύει.
XVII. Ανόητος ούν πάς άνήρ δ τήν έαυτοΰ γ υ ­ XVII. Amens ergo est omnis marilus, qui uxo-
ναίκα χωρίζων φόβου θεοΰ. "Οτι ή θεδν μή φοβού­ rem suam a liinore Dei separct. Quoniam, quae
μενη ουδέ τδν άνδρα φοβείται. Έάν θεδν τδν αόρατα non timel Deum, nec mariliun lueluit. Si Deuni
βλέποντα μή φοβήται, πρδς τδν μή όρώντα πώς σω­ inaspectabilia cernentem nequaquam verealur, quo
φρονήσει ; 293 πώς δέ σωφρονήσει ή μή συνερ-
8 8
modo Ulum qui ea non videt verebltur ? An gra-
χομένη πρδς τούς σωφρονίζοντας άκούειν λόγους ; tuito castilalem colel ? Qua vero ratione casla eril,
^τώς δέ κα*. νουθεσίας τύχοι ; πώς δέ σωφρονήσει quae non convenit ad audiendos castificos sermo-
άνευ φυλάκων, έάν τήν έσομένην κρίσιν, τοΰ * θεού " nes ? Et quo pacto inslruetur? Quo modo eliam
8

μή διδαχθή, μηδέ τήν έπ> μικρ$ ηδονή αίώνιον ζ η ­ temperanter se geret absque custodibus, si fulu-
μίαν πληροφορηθή ; διδ τουναντίον άκουσαν αυτήν rum Dei judicium non edoccatur, neque sibi plene
πρδς τδν σωφρονίζοντα άε\ είσέρχεσθαι *·-*· λόγον persuadeat aetemum ob exiguam voluptatem sup -
ανάγκα σον, κολάκευσον. plicium ? Quare comra invUam coge, ut ad doctri-
nam castitaiis eflectricero semper accedat, vel adu-
lationibus vince.
XVIII. Πολγ δέ κρεϊττον, εί χειραγωγήσας ήξεις· XVIII. Multo autem melius erit, si. nianu eam
Ινα καί α&τδς σώφρων γένη* θελήσεις γάρ σώφρων ducens veni^s, quo ipse etiam pudicus fias; desU
γενέσθαι, ίνα γνώση σεμνού γάμου τδ τέλος, καί
8 Τ
derabis eniip fieri, ut cognoscas finem honesti ac
ούκ όκνήσεις, εί αγαπάς, λέγω δή πατήρ γενέσθαι, venerandi matrimonii, neque pigebit, si cupi$ esse*
8 8

ίδια τέκνα φιλείν καί ύπδ ιδίων φιλεϊσθαι τέκνων. inquam, pater, tuos liberos diligere, et ab iis d i -
Ό σώφρονα γυναίκα έχειν θέλων κα\ αύτδς σω- ligi. Qui mulierem pudicam habere vult, et ipse
8 8

φρονεϊ, τήν όφειλομένην εύνήν άποδίδωσιν, τα,ύτβ, pudice vivit, ac debilum persolvit conctibilum, cum
ςυνεστιάται, ταύτη συνεστιν, σύν αυτή πρδς τδν σω- Q ea vescilur, moratur, ad castiOcam doctrinam ve-
φρονίζοντα έρχεται λόγον, ού λυπεί, ούκ εική μά­ nit; non contristat, non lemere litigat, se non facit
χεται, έαυτδν μισητδν ού ποιεί, ά δύναται καλά παρ­ odiosum, quae potest bona prestat, quando vero.
έχει , ων μή έχει, τή κολακεία τδ λείπον άποπλη- non babet, assenlatione quod decst supplci. Molier
8 8

ρ ο ί . Ή σώφρων γυνή (42) κολακευθήνα» ούκ ανα­ pudica adulationem non exspectat, virum pro do»
8|

μένει, κύριον τδν άνδρα γνωρίζει, πενομένου τήν mino babet ac dominum vocat, eo paupere fert
88

πενίαν,φέρει*, πεινώντι συμπεινά, άποδημούντι συν- paupertalem, cum esuriento esurit, cum peregri-
αποδημεϊ , λυπούμενον παραμυθεϊται, κάν προίκα nanle peregrinatur, iristem consolatur, quamvis
μείζονα έχη, ώς μηδέν έχουσα υπόκειται. Ό δέ 294 majorem babucrit dotem, lanquam nibil Jiabens
άνήρ κάν πένητα έχη γυναίκα, μεγάλην προίκα subjicitur. Marilus autem licct pauperem uxorcm
ήγείσθω αυτής τήν σωφροσύνην. Ή σφφρων γυνή duxerit, magnaro doiem putel pudiciliam ipsius. Mu-
αυτάρκεις βρωμάτων κα^ ποτών χρήται, ίνα μή λι- lier pudica nimio non ulitur cibo ac polu, ne c l -
πανθέντος τού σώματος τψ βάρει " πρδς επιθυμίας bus, pinguefacto corpore, pondere animam Irabat
8

άνομους κατασπάση τήν ψυχήν. Άλλ' έτι μήν σύν ad cupidilates illicitas. Praeterea cum juvenibus
νέοις ούκ ιδιάζει, κα\ τούς γέροντας ύποπτεύει, γέ- nequaquam sola manet, ac senes reveretur; i n -
λωτας ^τακτούς απωθείται, θεψ μόνω έαυτήν άπονε- D conipositos risus removet; se soli Deo iradens
μούσα ού σφάλλεται, σεμνούς λόγους άκούουσα ήδεται, non decipitur; bonesta verba audiens delectatur,
τούς δέ μή έπ* σωφροσύνη λεγόμενους απωθείται, ea vcro, q u « ad pudiciliam non lendunl, repellit.
8 V

VAKIiE LECTIONES.
ύπό C.
8 4
παρ' έκτος C.
8 8 πρδς τδν μή όρώντα πώς σωφρονήσει scripsi de conjeclura, πώς th
8 8

άόρατον προα\ σωφρονήσει cod. Honi. Parisin., πώς τδν άόρατον προίκα σωφρ. conj. C , el ex bis col
lalis lectionibus suam versionem composuisse videtur interpres; πρδς τδν άνδρα δρατδν παρέσται σω^.
φρονησαι; conj. D. PraBierea ali * ·---·· >- - — —· Α

S. πως τήν άόρατον προαίρεσιν

κρίσιν μή διδ. - έρχεσθαιΟ. 88 8β
. _ ^ . Μ #

C. Malim άναπληροί S.
8 1
Ila Ο et cod. T u r . fCfr. Turr. Lonst. apotf., p. 9 3 ) , πενομένψ C.
8 8

8 8
τδ βάρος vjfcl τά βάρη conj. D. σωφροσύνης C. 8 8

VARIORUM NOT^E.
(42\ 1Γ σώφρων γντή. Adi ad Consiitutiones apo- humanunt esl, quam ut fortuitis ca*\kiu mnlmtg
sfo/ifMTurriam Laline lautuin imprcssas Antucr- muritum, vel uxorem vtrt parlicipem esse. I - O T .
pi;e pag. 93, in wargiue, Clpianus : Quid enim tam
 313 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 311
X I X . Teslis est Dciis mulla homicidia unum Α X I X . Μάρτυς Θεδς, πολλο\ φόνοι μοιχεία (43) μία" . 8

adullcrium; et quod grave est homicidiotum illius κα\ τδ δεινδν, δτι τών φόνων αυτής τδ φοβερδν κα\
f

horror ac impicias non cernitur. Nam fuso san- άσεβες ού βλέπεται. "Οτι, αίματος χυθέντος, νεκρδν
gtiine corpus moriuum jacet, el calamitatis magni- κείται σώμα, χα\ τδ τής συμφοράς δεινδν πάντας
tudine omnes slupcnt. Αι neces animarum per εκπλήσσει. Τής δε μοιχείας·* οί τής ψυχής φόνοι φο-
adulterium, cum sint magis borribiles, quia tamen βερώτεροι δντες, έπε\ μή άνθρώποις βλέπονται % 8

ab liominibus non videnlur, aggrcssoribus occasio- τοις τολμώσιν άοκνον τήν όρμήν παρέχουσιν · γνώθι,
neiu indesidis impelus pra3benl. Cognosce, bomo, άνθρωπε, τίνος πνοήν Εχεις πρδς τδ ζήν, καί ού μή
cujus spirilum habeas ad vivendum et ne illum αυτήν μιανθήναι θέλησης. Ύπδ μοιχείας μόνης μιαί-
t

patiaris pollui. Α solo adullerio polluilur Dei spi- νεται ή θεού πνοή · κα\ διά τούτο αυτή τδν μιάναντα
rilus : atque ideo ille ad igncm trahit bominem qui είς πύρ κατασπα. Σπεύδει γάρ τδν ύβριστήν αίωνίω
polluiu Festinal cnim contumeliosuin Iradere aelerno παραδούναι κολάσει.
supplicio.
X X · H « c cum dicerel Petrus, vidcrelque bonam X X . Ταύτα λέγων ό Πέτρος, τήν άγαθήν κα\ σώ­ 8 8

pudicamque Mallidiam flere prae gandio, arbitralus φρονα Ματτιδίαν ·· ύπδ χαράς δακρύουσαν ίδών, ώς
lolere eam de loleralis casibus, a i t : Confide, mu- Β έπ\ ύποσχέσει τών γεγονότων λυπηθήναι νομίσας,
lier. Cum muUi mulla mala perlulerinl proplcr έφη · Θάρσει, γύναι * πολλών πολλά κακά παθόντων
adullerium, tu propter pudiciliam passa es, ide.o- διά μοιχείαν , 295 σύ διά σωφροσύνην πέπονθας,
que non interiisli. Sed ct si obiisses, animae salu- κα\ διά τούτο ούκ έτελεύτησας (44). Εί δέ και τεθνή-
lem fuisses consecula. Palriam Romam pudicili;e κεις, σεσωσμένην άν είχες τήν ψυχήν. Πατρίδα 'Ρώ-
crgo rcliquisli: sed hac occasione invenisii veri- μην έλειπες διά σωφροσύνην άλλά τή ταύτης προφάσει
mtcin, seierni regni diadema. In mari periclitala es, άλήθειαν εύρες, τδ διάδημα της άϊδίου βασιλείας. Έ ν
at non morlua; verum licet morlua fuisscs, ipsum βυθψ κεκινδύνευκας, κα\ ούκ έτελεύτησας, κα\ εΓτε · 1 β

tibi pelagns propter pudicitiam fuissct morienli τετελευτήκεις, αυτός σοι ό βυθδς διά σωφροσύνην θνη-
J aptismus ad anima3 salulcm. Ad paucum lempus σκούση βάπτισμα έγίνετο πρδς ψυχής σωτηρίαν. Τέ­
< rbala es liberis, qui cum e legitimo essenl semine, κνων άπελείφθης πρδς ολίγον, άτινα γνησίας δντα σπο*
inventi sunt in meliore sorlc. Fame pressa mcndi- ράς έν τοις κρείττοσιν εύρηται. Λιμώττουσα τροφάς
casli cibum : sed slupro tuum corpus non foedasli. προσήτησας *, άλλά πορνεία σώμα σδν ούκ έμίανας.
(iOrpus afllixisti : at servasti a n i m a i n . Adulteruru Σώμα σδν έβασάνισας, άλλά τήν ψυχήν ξσωσας. Mot-
,
f u g i s t l , nc m a r i l i c u b i l e m a c u l a r e s : v e r u m q u i f u - X Ρ ϊ *>
o v 2<
1**1 xotaqv άνδρδς μιάνης\ άλλά διά
υ ε ? ν α

K
gam Deus. propter
a m vidit Deus, oroDter pudiciliam
D u d i c i l i a m locum
l o c u m viri Ssup
IID- *1 σωφροσύνην ό τήν φυγήν είδώς Θεδς τδν άνδρδς
τ ν e

plebit. Ad iristitiam et &olitudinem redacta, privala αποπληρώσει τόπον. Λυπηθεΐσα κα\ μονωθεϊσα πρδς
es ad breve icinpus lum marito, tum liberis: sed bi ολίγον άνδρδς κα\ τέκνων άπελείφθης, άλλά τούτους
omnes libi relinquendi erant per mortis neccssita- πάντας άπολιπείν είχες προθεσμία θανάτου ·· κρεϊττον
8

;em : pneslnt autem, quod propter casliialem vo- δέ δτι διά σωφροσύνην έκούσα άπελείφθης, ή εΓπερ 6

lens privata cs, quam si invita postea periisses in άκουσα μετά χρόνον έφ' άμαρτίαις αύταϊς άπωλ-
pcccalis. λύου.
X X l , Mullo igilur melius est, priora molesla esse X X I . Πολλώ ούν άμεινον τά πρωτεία είναι θλι­ 7

ac dura. Eicnim quando adsunt, spc quod praeter-
ibunt, non admodum contrislant, iroo potiorum ex-
spectatione gaudium prabent. Anle omnia auleni
scire tc volo, quantum pudicilia Deo placea.1. Mulicr
pudica esl Dei elcctio, Dci beneplacilun\, Dei glo-
ria, Dci lilia. Tol pracrogalivas babct pudicilia, Nisi
βερά. Κα\ γάρ δτε πάρεστιν, έλπίδι τού παρελθεΐν
ού πάνυ λυπεί, προσδοκία τε τού κρείττονος καί χαί-
ρειν παρέχει. Πρδ πάντων δέ είδέναι σε θέλω, πόσον
τδ σωφρονεΐν αρέσκει θεω. Ή σώφρων γυνή θεού
εκλογή, θεού ευδοκία, Θεού 296 δόξα, Θεού τέ­
κνον. Τοσούτον άγαθδν σωφροσύνη. Εί μή δτι νόμος
8

lex esset, u l ne jusius quidem absque baptismo i n - D ήν, μηδέ δίκαιον άβάπτιστον είς τήν βασιλείαν τού
8

Y A R L E LECT10NES.
μία μοιχεία C
8 8
τή δέ μοιχεία conj. D.
8 8
Ila D , βλέπεται C, Ο. » τήν adjunxi c. Ο
8 7
Μα 8 8 8

θιδίαν Ο, εί Ο.
1 0 8
πρ'όσήτΐόι δ . ' μίανής C.
1
τήν 6m. Ο.
8
άπολείπειν C. Ιιι Ο esse videhir
8 8 8

μανθάνειν, ή addidil D, Subinde ήπερ ρ*, είπερ Ο. Tum idein om. αύταϊς scribitgue άπωλλύου, c. S ,
8

άπολλύου C πρωατε Ila Oet ex conjecl. C , in cuj. lexlu τοσούτων άγαθων. S insuper conic-
8

eit τοσούτων αγαθών αίτιον δίκαιον κα\ άβάπτιστον Ο. Cfr. bom. x m , 15.
8

VARIORUM NOTJE.
(45) Μοιχεία. De adulterio eraendes velim locum non vcrum. C O T .
S. Melbodii, in opere De libero arbitrio Combcfi- (44) In Clementinorum ms. hic ad margincm re-
t

sianac ediliouis, p. 553 : Έτερος προσήν, δς τού centiori manu scriplum cernitur ; "Οτιεί κα\ εθνική
πλησίον γυναίκα παίζε ιν ήθελε, ληστεύων γάμον άλλό- άβάπτιστός, διά τήν σωφροσύνην έδικαιούτο. Pariquu
τριον, καί έπ\ παράνομον κοίτην τραπηναι παρορμών, modo infra, δικαιούνται μέν ές έργων, ή διά σωφρο­
τον γεγαμηκότα, γνήσιον (imo άγνήσιον vel μή γνή- σύνην, ή δι* έλεημοσύνην, ή διά δικαιοσύνην, οί ταύτα
σιον) πατέρα γίνεσθαι θέλων. Hocest: Aderal alius, μετερχόμενοι. Βασιλείαν δέ Χριστού μόνοι οι βαπτιζό-
qui proximi uxori cupiebat illudere, alienum matri- μενοι είςάγίαν Τριάδα, κ.τ. λ. Quaeomniaad Pelagia
vionium priudalus, et incitam eam ut ad concubitum nam ba?resini perlincre videnlur; ut ct nonnulia alia
illicitum vcrteretur, e marito volen* facere palrem Clcmeiiti ascriplis opcribus inspcrsa. C O T .
 345
Θεου είσελθείν, τάχα που τών εθνών οί πεπλανημέ­ Α
νοι διά σωφροσύνην μόνον σωθήναι έδύναντο. Διά
τούτο λίαν άθυμώ περί τών έν πλάνη σωφρονούντων,
ότι άνευ ελπίδος αγαθής σωφρονεϊν έλόμενοι πρδς τδ
βαπτισθήναι δκνηρώς έχουσιν. Διδ ού σώζονται· δτι
δόγμα Θεού κείται, άβάπτιστον εί? τήν αύτοΰ βασι­
λείαν μή είσελθείν. Ταύτα αύτοΰ είπόντος κα\ τούτων
πλείονα, είς ύπνον έτράπημεν.
CLEMENTINA. — IIOMILIA XIV.
grcdialiir in rcgmim Dei, forte qm oraitl in gen-
libus, propler sotain pudiciliam possent ealvari.
Quocirca vcheinenter anxius sum de iis qui in er-
rorc vivunl pudice, quod sine bona spe pudiciliam
consectati, ad baplismum rccipiendum se gerant
scgniler. Quare salvi non tliint; quia Dei decrcltim
positum est, ne in ipsius regnrnn ingrediatuv expers
baptismi. Qua3 poslquani prolulil, et bis pkira, ad
somnum conversi sumus.

•ΟΜΙΛΙΑ ΙΔ'. KOMILIA X I V .

I. Όρθριαίτερον δέ πολλώ τοΰ καθημέραν δ Πέ-
1 0
*· Mullo autem maturius, quam quotidie solebat,
τροςδιυπνισθε\ς είσήει πρδς ημάς, και έξυπνίσαςέφη· P c l n i * experreclua ad nos ingressus est, quos ex-
Φαυστϊνος κα\ Φαυστινιανδς άμα Κλήμεντι μετά τών pergefecit, ac dixit : Fauslinus el Fauslinianus
ojxciojv άκολουθησάτωσάν μ ο ι , δπως έν σκεπινψ
l l 18
β unaque Clcmens cura suis me sequaniur, ut ve-
τής θαλάσσης τόπω έλθόντες έν άκατασκόπφ βαπτίσαι nicntes
" - ' — ad
: λ
* obtecliim
j
—~·
λΙ
maris
" locum clam possimus
: 1 _ 1 !

αυτήν δυνηθώμεν. Πλήν έπι τών αίγιαλών * γενομένων 1 cam baptizare. Itaque ubi fuimtis in litlore, inter
ημών, μεταξύ πετρών τίνων γαληνοΰ κα\ καθαρού 1 8 saxa qiuedam, qnae Iranquillum et mundum locum
τόπου εύπορησάντων έβάπτισεν αυτήν. Ημείς δέ οί pra?bebant,baptizavit illam.Nos aulem fralres, mu-
αδελφοί, τών γυναικών χάριν άμα άδελφφ κα\ άλλοις lierum gralia, una ciimfralre ct aliis nonnullis se-
τισίν ύποχωρήσαντες καί λουσάμενοι, 297 &θόντες cessimus el lavimus; ac profecti ad muliercs rcce-
έπ\ τάς γυναίκας παρελάβομεν. Καί ούτως έν κρυ·
1 1 pimus ipsas. Sicque in locum occultum progressi
φαίω τόπω πορευθέντες εύχόμεθα. Έπειτα ό Πέτρος illic precali siimus. Postea Petrus mtiliercs ob mul-
τάς γυναίκας διά τδν δχλον προέπεμψεν, δι' άλλης δδοΰ titudinem pramisit, jubens ut per alleram viani
έπΐτήν ξενίαν έλθείν κελεύσας, ανδρών τε μόνοις ήμίν ircnt ad hospilium, solisque virorum nobis pcrmisit
συνεϊναι τή μητρ\ καί ταίς αύταίς γυναιξίν έπέτρε­ 18 mairero ac mulieres comilari. Venienles crgo ad
ψεν. Έλθόντες ούν είς τήν ξενίαν κα\ άναμένοντες diversorium et praestolanies advenlum illlus collo-
αύτδν έλθείν άλλήλοις διελεγόμεθα. Μετά ίκανάς δέ quebamur invicem. Post mullas vero boras Petrus
ώρας ό Πέτρος έλθών, τδν άρτον έπ' ευχαριστία κλά- regressus panem in cucharisliam frcgil, et cibo po-
σας καί έπιθείς άλας, τή μητρ\ πρώτον έπέδωκεν, Q silo matri primum dedit, ac post eam nobis filiis
καί μετ' αυτήν ήμϊν τοις υιοϊς αυτής. Κα\ ούτως
1 7 ejus. Alquc ita cum ea comcdimus, Deuniquc lau-
«ύτή συνειστιάθημεν κα\ τδν Θεδν εύλογήσαμεν. dibus proscculi sumus.
Η. Τότε λοιπδν δ Πέτρος , τδν δχλον είσεληλυθότα II. Tuni deinde Pelrus, ingrcssum populum v i -
ίδων χ&\ καθεσθείς κα\ παρακαθεσθήναι ημάς κελεύ­ dens, cum sedisset, nosque jussissci assidere,
σας , ύφηγεϊται τά πρώτα πείθων ημάς , τίνι λόγφ enarravit primo ac docuit, qua ratione nobis post
προπέμψας ημάς άπδ τού βαπτίσματος κα\ αύτδς baplismum pramissis ipse larde rediisset. Causam
βραδύνας έπήλθεν. Τήν δέ αίτίαν έλεγε τοιαύτην. vero banc dicebat: Simul aique vos , inquit, dis-
"Αμα τφ υμάς, φησιν, άποστήναι, γέρων συνεισήει cessistis, sencx opeiatius advenil,curiose occuUans
εργάτης, περιέργως κλεπτών έαυτδν, καί προ-
1 8
se, nobisque prius obscrvalis (sicut ipse posiea
1 8

κατασκοπήσας ήμας, ώς αύτδς ύστερον ώμολόγει, fassus est), ul videret, quidnam ingressi locum ob-
πρδς τδ ίδεϊν τί άν πράττοιμεν είς τδν σκεπινδν τόπον lcctum agcrcmus, clam exiit et seculus cst, atquo
είσελθόντες, λάθρα έκβάς ήκολούθησεν κα\ έν εύ- in opporluno loco convenicns me ac salutans a i t ;
88

καίρφ τόπψ προσελθών καί προσαγορεύσας έφη· Έ κ Jam diu te scqucns et alloqui cupiens, verebar no
πολλού σοι ακολουθών κα\ συντυχεϊν θέλων ήδούμην, mibi tanquam curioso irasccreris, nunc autcm quao
μήπως ώς περιέργφ μοι χαλεπαίνης· νύν δέ τά έμο\ Π mihi videntur vcra, si vis profcro. £t ego respondi;
δοκοΰντα αληθή, εί βούλει, λέγω. Κάγώ άπεκρινά- Dic nobis quod tibi videlur esse bonum, et lauda-
μ η ν 298Λέγε ή Ρ δπερ σοι δοκεί καλδν είναι, κα\
ϊ ν
biiuus te, licct re vcra , quod d i x c r i s , bonuro non
άποδεξόμεθά σε, κάν τφ δντι μή καλδν ή τδ λεγόμε- fucril, quoniam prudenli consilio i d , quod libi
νον, έπείπερ αγαθή προαιρέσει τδ δοκούν σοι καλδν visuni esl bonum, volucris proloqui.
είπεϊν ήθέλησας.
III. Κα\ δ γέρων τοΰ λέγειν ήρξατο ούτως· Θαλασ­ III. Tum scnex ita coepit dicerc : In mari vos
σή υμάς λελουμένους είς τδν άπόκρυφον τόπον
8 1 lavisse v i d i , et post boc ad secrelum sccessisse

V A R I J : LECTIONES.
Ita Ο c. S , δρθρίτερον C. Cfr. bom. x n , 12; x v i , 21 ; x v n , I ; xix, 1. Tnm καθ' ήμέραν idcm.
18

11
άκουλουθησάτωσάν μοι Ο. σκεπεινώ Ο , (Η postbac. Tuin k l . Τά τού βαπτίσματος σχεδιασωμεν (in
1 8

marg. παρενθέν κα\ νόθον) ρ. έν άκατασκόπφ βαπτίσαι αυτήν δυνηθώμεν. τδν αίγιαλόν C. καί 1 8 1 8

Εριΐ. 110 et Ο , deesl in taxlu Qi. έπί supplevi cx 0 .1 8

καί ταύταις ταϊς γυναιξίν Ο , κα\ ταίς άλλοις
1 8

γ . coiij. S. καί add. c. Ο . Ex eodcm rcposui ήμϊν, qtiod irapsiil S. Tum συνεστιάθημεν C.
1 7
πε­ 1 8

ρίεργος Epiu κλέπο>ν 0 . Scqucns καί cx Epit, c l 0 , decbt ap. C.

1 8
καί inserui c. 0 . ύπό 0 . 8 8 8 1
S47 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. M8
locnm : accedens ergo, el obeervans de occullo, Α ύποχωρήσαντας ίδων, προσελθών λάθρα κατεσκόπουν
quid ιιι secrelum ingressi agcretis, cum oranles τό τί άν έν κρυφαίω είσιόντες πράττοιτε, χα\ επειδή
inspextssem, secessi : et vos miseratus opperiri ευχόμενους είδον , υπεχώρησα* έλεήσας δέ υμάς
l s

coepi, usquequo egressos alhtquerer, acdocerem ne άνέμεινα, δπως έξιοΰσι * προσομιλήσας πείσω μή
β

erretis. Quia neque Deus est, neque providentia, άπατάσθαι. Ούτε γάρ θεδς έστιν, ούτε πρόνοια, άλλά
sed genesi omnia subjacent, sicut ego ex i i s , qtue γενέσει τά πάντα υπόκειται, ώς έγώ έφ' οΤς πέπονθα
niihi acciderunl, manifesligsime comperi, in disci- πεπληροφόρημαι, έκ πολλών ακριβών τδ μάθημα. n

plina matbeseos jam pridem diligeuler erudiius. Μή ούν απατώ, τέκνον. Είτε γάρ εύχη, είτε μ ή , τά
Noli ergo errare, flli. Sive enim ores, sive non, έκ τής γενέσεως πάσχειν ανάγκην έχεις· εί γάρ εύχαί
quae genesis tua continet, hsec tibi accident neces- τι έδύναντο ή τδ εύ ποιείν, αύτδς άν έν τοίς κρείτ-
18

sario. Nam si preces possenl oliquid , vel bona τοσιν ήμην. Κα\ νύν εί μή σε $κατ3. ή πενιχρά μου
opra» ipse inier feliciorcs essem. Ac nunc, nisi αύτη έσθής, ούκ άπιστήσεις οΤς λέγω. Έν πολλ$ , β

le decipit baec paupercula mea veslis, dictis meis βίου ποτέ ών περιουσία, πολλά κα\ θεοϊς έθυον, κα\
t)on diflidas, Cqm olim in magna boriorum abun- δεομένοις παρείχον, κα\ δμως ευχόμενος τε κα\ ευσε­
daptia versarer, mulla tuin diis immolabam, lum βών τήν πεπρωμένην έκφυγεϊν ούκ ήδυνήθην. Κάγώ
egenis largiebar : allamcn duin oro et pie vivo , Β έφην Τίνα έστ\ν ά πέπονθας ; δ δέ άπεκρίνατο· Ούκ 17

falum non polui effugere. Et ego dixi : Quainam ανάγκη λέγειν νΰν, ίσως έπ\ τέλει άκούση, τίς τε ών
siint, quae tibi conligerunt? Rle vero respondil : έγώ κα\ τίνων, έν ποίαις βίου περιστάσεσι γέγονα.
Non necesse est nunc dicere : forte in iine audies, Νύν δέ δτι γενέσει τά πάντα υπόκειται, πληροφορη-
quisnam ego cum essem, et ex quibus ortus, in θήναί σε θέλω.
qnales incurrerim vitae calamilales. Sed nunc, onmia subjici geniturac, νοίσ tibi esse persuasissi-
lmjm.
IV. Ego dixi : Si genesi cuncta subsunt, bocque 299 i V . Κάγώ Ιφην'Εί γενέσει τά πάντα υπό­
iia csse persuasum habes, lecura pugnanlia cogilas κειται, κα\ τούθ'·* ούτως έ χ ε ι ν " πεπληροφόρησαι,
et consulis. Elcnira si contra nalale ne senliro σεαυτψ εναντία νοών συμβουλεύεις. ΕΙ μέν γάρ *· παρά^
qutdem possumus, cur fruslra lal>oras, id fieri γένεσιν ού δυνατδν ουδέ τδ φρονεΤν , τί ματαιοπονείς,
consulendo, quod esse nequil ? Quincliam st nali- συμβουλεύων γενέσθαι δ γενέσθαι αδύνατον έστιν;
vilas subsistit, noli in eo navare operam, ut per- άλλ' έτι μήν εί γένεσις ύφέστηκεν, μή σπεύδε πείθειν
suadeas inihi, ne colam astrorum etiam Rominum, έμέ μή σέβειν τδν καί τών άστρων δεσπότην, ού θέ-
ι

qui et si velil non fieri aliquid, tieri ncquit. S e m - ' λοντος καί μή γενέσθαι τι, γενέσθαι αδύνατον
{
Αίε\
pcr enim, quod subest, e i , quod praeest ac ducit, γάρ τδ ύποκείμενον τψ ήγουμένω πείθεσθαι ανάγκην.
pareat necesse habct. Cerle venerari eus , qui dii έχει. Τδ μέντοι τούς νομιζομένους θεούς σέβειν, γε­
pulanlur, genesi dominante superfluum est. Neque νέσεως επικρατούσης, περιττόν έστιν. Ούτε γάρ παρά
eniiQ praeler id , quod fato placet quidquam flt,
t τδ δοκούν τή πεπρωμένη τι γίνεται, ούτε αυτοί τι
Μ

ncquejMi quidpiam facere possunt, qui universall ποιείν δύνανται, τή καθόλου αυτών υποκείμενοι γε­
genesiiW sinl subjecti. Si genesis existit, repu- νέσει. Εί γένεσις έστιν, αντίκειται τδ μή πρώτον
gnat, Id quod non est primum, imperare : aut sub- άρχειν, ή ύπρκεϊσθαι ού δύναται τδ άγένητον , ώς
Μ

jccLum esse non potcst ingenilum, cum, utpote άγένητον έαυτοΰ πρεσβύτερον μηδέν έχον.
ingenitum, nihil babcat se antiquius.
V . Haec cum inler nos loqueremur, ingens asll- Υ . Τοιαΰτα πρδς αλλήλους λεγόντων ημών, πολύς
til hominum mulliludo. Tuncque ad eos respiciens παρέστη δχλος. Κα\ τότε έγώ είς τδν δχλον αποβλέ­
d i x i : Ego cum genere meo acccpi a majoribus cul- πων έφην Έγώ κα\ τδ έμδν φΰλον έκ προγόνων θεδν
tum Dei, et prxccplum habeo ne ortui adh&*ream, σέβειν παρειληφώς και παράγγελμα έχων γενέσει μή
aslrologicae inquam disciplinae : idcirco ad eam ani- jy προσανέχειν, λέγω δή τψ της αστρολογίας μαθήματι,
nium non applicui. Unde astrologiae qutdem non διά τούτο ού προσέσχον. "Οθεν αστρολογίας μέν ούκ
aum perilus : quorum autem periliam babeo, illa ειμί έμπειρος, ών δ έ ε ί μ ι , ύφηγήσομαι. Ε π ε ι δ ή * ν

exponam. Qnia gcnesin cx ipsa geueseos scientia γένεσιν άπ' αυτής τής κατά τήν γένεσιν επιστήμης
confutare nequeo, volo alia ralione ostendere, per άνασκευάζειν ού Μ
δύναμαι, 300 βούλομαι άλλψ,
Dci providenliam rcs administrari, et unumquem- τρόπω άποδεϊξαι, δτι κατά Πρόνοιαν διοικείται τά
que secundum ea quae faciat, praemium vel poenas πράγματα, και έκαστος , πρδς ά πράττει, τιμής ή·
esse naclurum : sive nunc, sive poslbac, nihil roea κολάσεως τ ε ύ ξ ε τ α Γ είτε δέ *· νΰν είτε αύθις, ούθέν

VARIiE LECTIONES.
•είδον S Ο , ίδον C. ha Ο et ex conjerl. C , i» cuj. lextu άξιούσι.
Μ
πολλού C.
u
δύνανται 1 1

C. M
Ila 0 c. S , άπιστήσης C. πέπονθε 0 . " τούτο C.
17
•· έχον C. *· γάρ praelermis. S c.
t;i. ed. 1658 et 1724. ** Ila Ο c. kpit. et marg. C i , δυνατόν iu lextu, quod ut sanam lect. reptflivil S ,
dummodo ού θέλοντος referas ad έμέ. τι 0 . c. E p i l . , deest iu lexlu C i .
M
ή el τδ άγένητον cod,.
M

Reg. 804, desunt in ulroquc Ilom. cod. επειδή γάρ cod. Reg. 804.
M
ού add. D ex conject. c.
w

nonniillis Epitomes codicibus. Verba επειδή γένεσιν άπ αυτής τής κατά τήν γένεσιν επιστήμης άνασκευά­
ζειν ού δύναμαι dcsidcrantur in Ο. " δέ transcripsi ex Ο.
 W CIEMENTINA.— HOMHJA XIV. 350
μοι διαφέρει, πλήν δτι πάντως απολαύσει έκαστος Α inlerest : nisi qiiod omnino unusquisque fnulum
ων έπραξεν. ΊΙ δε άπόδειξις τού μή είναι γένεσιν, eoruni quye gesserit percipiet. Demonstratio autem,
ΐστίν αύτη. Τών παρεστώτων εΓ τις οφθαλμών έστέ- non essc geuesin, hacc cst. Ex astantibus si quis
ρηται, ή κυλλήν έχει " τήν χείρα , ή χωλδν τδν oculis sit orbatus, aut n.utilam babeat manum, vol
πόδα , ή έτερον τ; περι σώμα , δ ύποστροφήν πρός pedem claudum, vel in corpore aliquid aliud, quod
Γασιν πάλιν ουκ έχει, και παντδς ιατρικού επαγ­ et redirc ad integriiatcm non valcat, el sit supra
88

γέλματος εκτός έστιν , δν ουδέ αστρολόγοι ίάσθαι omnem magicam arlcm : queni neque astrologi sc
επαγγέλλονται, δτι μή άπο του μακρού αιώνος τοιού­ proiilcanlur sanaturos^ quoniam ab omni sasculd
τον τι γέγονεν έγώ δέ θεού δεηθείς τήν (ασιν παρά­ nilnl lale contigil: ego vero Deum precalus sani-
σχω " , οπότε έκ γενέσεως κατόρθωσιν τδ τοιούτο * talcm prxbucro , qtiandoquidem id nullalrnus po-
ουδέποτε λαβείν ήδυνήθη- τούτου ούτως γενομένου tuit pcr gcnesin corrigi: boc ita facto, nonnccrraol
ούχ άμαρτάνουσιν οί τδν πάντα δημιουργήσαντα θεδν qui in cuuclorum opificcm Detim maledicta et blas-
βλασφημούντες ; Κα\ δ γέρων άπεκρίνατο* Βλασφη- phemias conjiciunt ? Respondit senex : Scilicet id x

μείν γάρ έστι τδ λέγειν γενέσει ύποκεισθαι τά πάντα ; est maledicta conferrc, dicerc genilursc subjici uni-
κάγώ άπεκρινάμην Κα\ πάνυ. Ει γάρ πασαι αί τών versa ? Exccpi ego : Omniuo cst. Nam si onuies hot-
άνΟρώπων άμαρτίαι κα\ άσέβειαι κα\ άσέλγειαι έξ Β minum errores el impielales et impudicilix ex
αστέρων γίνονται, οί δε αστέρες ταΐτα ποιείν ύπδ slellis oriuntur, stelbe aulem ad ea facicnda a Dco
θεού έτάγησαν, Γνα πάντων χαλεπών άποτελεστικολ conslilulx siint, qyo cui>cloruni flagiliorum sint
γένωνται, αί πάντων άμαρτίαι εις αύτδν αναφέρονται, efleclrices, omniurn pcccala ad cuin referuntur, qui
τδν τήν γένεσιν Οέντα έν τοΤς άστροις. in astris posuerit genesin.
VI. Κα\ ό γέρων άπεκρίνατο· Αληθώς μεγάλως VI. E l scncx rcspondil : Admodum vcre locutus
4 1

Ιφης, άλλά πάση σου 3 0 1 ί άπαραβλήτω αποδείξει es; scd oinni luse incomparabili probaiioni mea
τ

ή έμή εμποδίζει συνείδησις. Έγώ γάρ αστρολόγος obslal conscienlia. Ego enim, qtii aslrologus sum,
ών κα\ 'Ρώμην πρώτον οίκήσας, είτα φιλιωθείς τινι cl Romae prinium babilavi, amicus poslea factus
4 1

πρδς γένους δντι Καίσαρος, αύτοΰ τε κα\ τής συμβίου cujtisdam qui erat ex genere C x s a r i s , viri illiui
τήν γένεσιν ακριβώς ήπιστάμην , κα\ ίστορήσας
4 8
uxorisque ejus genilurani accuralc notaro b a b u i ;
ακολούθως τάς πράξεις άποτελεσθείσας αυτών τή cumque viderim res, proiit ferebal corum gencsis a

γενέσει *ργψ , σοΙ λόγω πείΟεσΟαι ού δύναμαι. Ην

4 ν revera evenisse, sermone a te neqnco persuaderi,
Τ

γάρ τής γενέσεως αυτής τδ διάΟεμα, ποιούν μοιχάδας, Habebal enim nmlier lalcm conslcllalionem, qua?
(οίων δούλων έρωσας, και έπΙ ξένης έν ύδασι θνη- adulteras facit, ct scrvos proprios amare, in pere-
, , r — — ' • 'i
VT
Λ ' " ' *

σκούσας. "Ο και ούτως γέγονεν. ΈρασΟεισαγάρ του

48
ίδιου δούλου, κα\ μή φέρουσα τδν ψόγον, φυγόΰσα συν
αύτω, έν αλλοδαπή δρμήσασα και κοίτης αύτψ κοι-
νωνήσασα, κατά θάλασσαν διεφΟάρη. 4 8
VII. Κάγώ άπεκρινάμην Καί πώς ά ρ α γινώ-
σκεις δτι ή φυγοΰσα έν αλλοδαπή γενομένη τδν δού-
λον έγημεν, κα\ γήμασα έτελεύτησεν ; Κα\ ό γέ­
4 8
ρων Ασφαλώς ο·ό*α τάληΟή, ούχ οτς έγημεν, όποτε
ούδ* δτι ήρα έγίνωτκον, άλλά μετά τήν αυτής άπαλ-
λαγήν κα\ άδελφδς δ τού άνδρδς αυτής έμο\ διηγή­
4ν
σατο πάντα τά κατά τδν αυτής έρωτα, κα\ ώς
σεμνδς ών, άτε δή κα\ άδελφδς, ούκ έβουλήθη μια-
81
ναι τήν κοίτην, κα\ πώς βουλομένη χαΐαίδουμένη αύ­
τδν κα\ τδν ψόγον ή τάλαινα (οΰκέστιγάρ αυτήν μέμψα-
σΟαι, δτι έκ γενέσεως ταύτα ποιεϊν τε"» κα\ πάσχειν D
ήναγκάζετο ) δνειρον είτε αληθή είτε ψευδή έπλάσατο
83
ουκ Ιχω λέγειν. Έλεγε γάρ αυτήν 3 0 2 ε ί ρηχέ ναι·
'ίλς δτιένδράματι έπιστάς τις έκέλευσέ μοι άμα τέ­
κνοις έξαυτής τήν Τ ω μα ίων έκβήναι πόλιν. Ό δέ
άνήρ σώζεσθαι αυτήν σύν τοις υίοις σπεύοων αύτίκα
αυτούς παιδευθησομένους * είςτάς Αθήνα: έςάπεμψε
8 erudiendos Alhenas misit cuni malrc ct scrvis ;
σύν τή μητρι καί δούλοις, τρίτον δέ νεώτερον υίδν
grinationc et in aquis dofungi : quod et ita hctum
est. Incidil namquc in amorem servi sui, el oppro-
brinna non fcrens fogii cum ipso; ac peregre pro-
fccla, illiquc commisla, periit in mari.
w VII. Ει cgo rcspondi : Unde igilur scis, quod
illa fugiens, in alieno solo posita, sorvo nnpserit,
et post nuptias iucrit dcfuncta? Et senex : Cerlis-
sinic, inquit, scio, rcveia non quod nupseril scrvo,
quandoquidcm neque quod cum aniaret, agnove-
rara : sed poslquani profecta cst, etiatn fralcr \ i r i
50 ejus mibi cnarravit omnem illius amorem; quod
ipse, qui boneslus erat, utpotc fraler, iioluerii to-
rum maculare, ct quo modo volcns, ac ipsum at-
quc opprobrium vcrila illa iufclix (ncque enim i m -
pulandum ei est, quia cam genesis facere illa et
perpeti compulil) ftiiierit somnium, verumno an
falsum, non babco dicerc. Aicbat siquidem ipsam
dixisse : Aslilit miiii quidam pcr visum, qui jussit
inc cum libcris sine mora urbe Roma egredi. At vir
pro salute ejus iiliorumque sollicitus coufeslim eos
babcns vero terlium lilium, qui crat junior, sibi

VARIiC LECT10NES.
•» έχει addant EptU. et cod. Rcg. 804. In 0 esl : ή κυλλήν τήν χείρα Ιχοι. ίάται Ο. · · παράσχω Μ

C , παρέξω Ε ρ ί ί . , παραστήσω conj. S. Subinde δπότε δ έκ Ο. *· τοιούτον Ο. μεγάλως omiseriiQ 4 1

c. Ο. 4 8
είτα add. c. Ο. Subinde φιλωθείς C. ακριβώς rccepi ex Ο. ακολούθως τή γενέσει 4 1 4 V

αυτών τάς πράξεις άποτελεσθείσας έργψ C. ούτω C. κοινωνήσασα αύτψ, θαλασσή ρ. κοίτης αύτψ
4 8 4 8

κρινωνήσασα, κ. θάλασσαν C. πώς ρ. κα\ πώς άρα D. γημάσασα Ο .

8 7
δ C. καί καί Ο. κα' 4 8 4 8 8 8 β ι

Ο c. Epii., δ C. Tuin Γβςορί τήν ex Ο , qni scr. viiavat. 8 1

τε add. c. Ο. 8 8
ήναγχάζετο, Ο. 8 4
παιδ>·>
θησομένας Ο.
551 S. CLEMENTIS I ROM. POiNT. OPERA DUBIA. 5Π*
cnm retiniril; is enim, qui responsa in somnis dc- Α £χων έσχε παρ* έαυτψ", ώς δή τοΰ χρηματίσαντος
dcrat, cum co manere illum permiserat. Cxterum κατ' δναρ συνεΐναι αύτδν αύτψ έπιτρέψαντος. Πολ­
niulto etapso lempore ab ea liltcras non accepit; λού δέ χρδνου διελθόντος ούκ έλαβε γράμματα παρ'
cuinque sa?pe Albenas misisset, assumpio me, qui αυτής. Αύτδς πολλάκις πέμψας εις Αθήνας, έμέ πα­
ei omnium cssem conjimclissimus ac fidissimus, ραλαβών ώς πάντων αύτώ γνησιώτερον δντα, έπ\
ad earo quaerendam profcclus est. Mulios equidem τήν ζήτησιν αυτής·· έπορεύθη. Πολλά μέν ούν αύτφ
cum ipso in pcregrinatione laborcs alacriler Utli, κα\ κατά τήν άποδημίαν συνέκαμνον προθύμως, , Τ

memor quod in prisca sua fclicitaie mc omnium μεμνημένος δτι τής πάλαι αύτοΰ ευδαιμονίας κοινωνών
babuisset socium, ac supra omnes amicos dilcxis- με πάντων είχεν, ύπερ πάντας αυτού με τούς φίλους
sct. Itaque Roma snlviinus, sicque in bas Syrira αγαπών . Kat δή άπεπλεύσαμεν αυτής 'Ρώμης, καί
Μ

parles devenimus et appulimus ad Seleuciam. A l - ούτως είς τά ενταύθα τής Συρίας έγενόμεθα μέρη ,
Μ

que ila e navi egressis nobis, illc non multos post καί είς Σελεύκειαν παρεβάλομεν · , κα\ ούτως έκβάν-
β

dics prae animi dolore obiit, ego autcm huc veniens, τ,ων ημών τοΰ πλοίου μετ' ού πολλάς ημέρας εκείνος
vicium ab eo lcmpore ad bunc usque dicra niaui- μέν άθυμών έτελεύτησεν. Έγώ δέ ενταύθα έλθών,
4 1

bus comparo. τάς διά τών χειρών τροφάς έκτοτε κα\ είς δεΰρο πο-
Β ρίζομαι".
VIII. His a scnc dictis intellexi ex orationc ejus, VIII. Ταύτα τού γέροντος είπόντος, σύνοιδα **, Οτι,
senem, qucm obiisse dixerat, illom ipsura csse pa- δν έλεγεν γέροντα τεθνάναι· , ούτος αύτδς ήν, έξ ών
4

Irein vestrum. Nolui ergo d$ vestris rebus cum έλεγεν, δ πατήρ δ υμέτερος. Ούκ έβουλήθην ο ύ ν τδ Μ

eo sermonem conferre, donec communicassem vo- καθ* υμάς αύτφ συναντιβαλεϊν, μέχρις άν ύμίν προσ-
biscum. Nisi quod ubi hospitium ejus didicisscm, ανάθωμαι. 303 Πλήν <*τά ή ξενίαν αύτοΰ κα-
Χ τ ν

meuinque indicassem, explorandi causa, boc tan- ταμαθών κα\ τήν έμήν δέ · μηνύσας, ακριβείας ένεκα,
6

lum percoiilalue sum, quod esset seni nomen?illc τούτο μόνον έπυθόμην, τί δνομα τφ γέροντι; Ό δέ
autem, Fauslus, inquit; item quod nomen gcminis έφη, Φαύστος, Τί δέ τοϊς διδύμοις υίοϊς; Ό δέ άπε-
filiis? ille vero respondil, Fauslinus et Faustinia- κρίνατο, ΦαυστΤνος κα\ Φαυστινιανός. Τί δέ τψ τρίτψ
nus; ct quodnam lertio filio? At ilie dixit, Cle- υίψ; Ό δέ ειπεν, Κλήμης. Τί δέ τή τούτων μητρ\
mcns; dcnique quo'noraine vocarelur rorum ma δνομα; Ό δέ έφη, Ματτιδία". Ύπδ συμπαθείας
Ccr? et a i t , Mallidia. Ego igitur ex miscralione col~ ούν έγώ σύνδακρυς γενόμενος, άπολύσας τούς δχλους
toerymans, dimissa turba, veni ad vos, u l post cibi ήλθον πρδς υμάς, ίνα μετά τήν άλών κοινωνίανταύτα
communem perceptioncm haec vobiscum coinmu- ^ προσανάθωμαι ύμίν. Πρδ δέ τοΰ άλών μεταλαβεΐν εί
nicarem. Porro anlc cibum sumplum nolui narrare, πεϊν ύμίν ούκ έβουλήθην, μή πως ύπδ λύπης νικη-
ne forte vicli dolore baplismi diem in luctu duce- θέντες έν τή τού βαπτίσματος ήμερα πενθούντες δια-
retis, quando eliam angeli efferuntur kctilia. Haec τελέσητε, οπότε κα\ άγγελοι χαίρουσιν. Ταύτα τοΰ
Pelrus cum diccret, omnes una cum maire lacry- Πέτρου λέγοντος, έδακρύομεν of πάντες μετά τής μ η ­
niis uos dedidimus. Quos ille lacrymanics videns, τρός. Ό δέ δακρύοντας ίδών η μ ά ς " έφη· ISCv έκα­
ait : Nuitc unusquisque vestrum, pro timore erga στος υμών φόβφ τφ πρδς τδν θεδν γενναίως φερέτω
Dcum, fonitcr quae mcmorala sunl. ferat. Neque τά λεχθέντα. Ού γάρ δή σήμερον ύμίν έτελεύτησεν δ
enim bodic vobis interiil patcr, sed jam olim, sicut πατήρ, άλλά κα\ έκπαλαι", ώς ύμεις στοχαζόμενοι
vos conjcclura rccte fa.cta dixislis. είρήκατε.
IX. Isla Pelro loquente maler ferre non valcns IX. Ταύτα τοΰ Πέτρου είπόντος, ή μήτηρ μή φέ­
clamavit c l dixit ; Hei mibi, ο v i r ; tu nos diligens ρουσα βοώσα έφη· Οίμοι · άνερ, ημάς αγαπών κρί­
7

inori voluisii; nos vero vivimus, el lucem aspici- σει μέν αύτδς έτελεύτησας, ημείς δέ ζώντες φώς δρώ-
mos, et adbuc capimus cibum. Nondum autem hoc μεν, κα\ τροφής άρτι μεταλαμβάνομεν. Ούπω δέ
Τι

uno ejulalu iinito, ecce sencx ingredilur, et simui τής μιάς ταύτης όλολυγης παυσαμένης, ιδού κ α ί δ 71

alque clamoris causam sciscilari vcllet, respiciens D γέρων είσήει, κα\ άμα τφ βούλεσθαι αύτδν τής κραυ-
ad uxorem : Hei, inquit, quidnam hoc esl? Quam γής τήν αίτίαν πυνθάνεσθαί είς τήν γυναίκα έμβλέ-
vidco? Acccdcns vero et diligentius aspiciens ac ψας 304 -Φ)* Οίμοι τί θέλει τούτο είναι; τίνα δρώ;
1 71

visus complexus est. Ambo autem prae gaudio r c -
penlino dcfcccrunl exclaraarc nisi, et alier allcri
loqui cupientcs vocem non poiuerunt emiltere, ncc
contincre incxplclam betitiam. Veram non multo
προσελθών δέ κα\ άκριβέστερον ένιδών κα\ δραθε\ς
περιεπλέκετο. Οί δέ ύπδ χαράς αίφνιδίου διεφώνουν
αμφότεροι. Κα\ λαλεϊν άλλήλοις βουλόμενοι, αφασία
συσχεθέντες έκ τής άπληστου χαράς ούκ έδύναντο
7 4

V A R L E LECTIONES.
"Ισχενπαρ' αύτψ C. Tum δέρ. δή C l . Errat S de C, qui et ipse δή. •· αυτής assumpsi ex Ο. συν- e T

καμον C. M
αγαπών Ερι7., άγαπώντα C, 0 . ·· μέρη έγενόαεθα C, insequcnte καί omisso. *· παραβαλόν-
τες snspicalur S. Add. εκείνος μέν ex 0 , quocum omisi έαυτδν άποδούς ante τάς διά. ·· έκτοτε αέχρι
4 1

τού δεύρο πορίζω τροφάς C. ·* συνιδών Ο. τεθνάναι γέροντα C. S^quens ούτος adscripsi c. Ο. Deiii ό
4 4

υμέτερος πατήρ C. " ούν om. Ο. ·· δέ inscrui C. Ο. ·* Ματθιδία Ο. ημάς ίδών C.

u
έκ πάλαι Μ

Ο. Τ β
lla Epit. et Ο . , οίμμοι C. Tum μέν αυτός acccssit ex Ο. άρτι add. c. Ο , qui om. seq. δέ
Τ Ι

w%
καί recepicx Ο. Ila Epit. el Ο , οίμαοι C.
u
συσχεθέντες, καί C. Tum i n O . έδύσαντο, ad oram P.
7 4

έδύναντο.
553 CLEMENTINA,— HOMILIA XIV. 554
κρατεϊν. Πλήν μετ' ού πολύ πρδς αύτδν ή μήτηρ* Α post maier quidcm ad eum : Hal)to te, Fauslc,
7 8

Έχω σε, Φαύστε, τδν χατά πάντα μ ο ι γλυχύτατον. omni modo milii suavissiinuin. Et qua raiione v i
76

Πως άρα ζής, δν ώ£ τεθνεώτα μιχρφ πρδσΟεν vis, de c-ujus morle paulo anie audivimus? Gttle-7 7

ηχούσαμε ν ; πλήν ούτοί είσιν ημών υίο\, Φαυστινος, rum hi sunt filii noslri, Fauslinus, Faustinianus
Φάυστινιανδς χα\ Κλήμης. Ταύτα ειπούσης, ημείς οί et Clemens. Quae cmn dixisset, nos tres in ipsum
τρεις προσπεσδντες αύτφ χα\ καταφιλούντες άμαυ- incunibcntes, eumque deosculali, forinam illius
ρώς πως τήν μορφήν αυτού άνεφέρομεν. obscure recoluimus.
Χ . Ταύτα βλέπων δ Πέτρος έφη · Σύ εί Φαύστος, δ X . Ilaec vidons Petrus, a i t : Tu cs Fausius, hujus
ταύτης άνήρ κα\ τών αυτής παίδων πατήρ ; δ δέ έφη · vir, ejusque liberorum paier? Ule vero : Ego sum,
Έγώ είμι. Κα\ δ Πέτρος· Πώς ούν μοι τά σεαυτού inquit. Et Petrus : Quare ergo lua milii lanquam
7 8

ώς περί άλλου διηγήσω, πόνους είπών χα\ λύπην χα\ dc aiio enarrasli, labores referens et dolorem el
τάφον; χαι δ πατήρ άπεκρίνατο · Πρδς γένους υπάρ­ exsequias? Tum paler respondit: Cum sim cx gc-
χων Καίσαρος, καί περίφωρος μή θέλων γενέσθαι, nere Cxsaris, cuitique nollera deprebendi, de alio
άλλω τ ι ν ί τήν έξήγησιν ένετυπωσάμην , ίνα αύ­
78
quodain narrationem effinxi, u l ipse quis esseni
6 0

τδς δστις ειμί μή νοηθώ. "Ίξίδειν γάρ δτι, εί άναγνώ- non intelligcrer. Scicbam enim quod, si fuissom re-
ριμος γένωμαι, οί κατά τόπον ηγούμενοι ταύτα μα- Β cognilus, loci pra*sidcs eo audilo, ut Caesari rem
θόντες άνακαλέσονται , Καίσαρι κεχαρισμένα
8 1
gratam facerent, me essent rcvocaluri, el prioris
ποιούντες, και τήν τού βίου πάλαι εύδαιμονίαν μοι viiae felicilate circuradaluri, cui ex tolo animo an-
8 8

περιθήσουσιν, ψπερ δλη προθέσει πρότερον άπεταξά- tea renunliaveram. Qui enim me ob raorlem cba-
μην. Ού γάρ ήδυνάμην, περ\ 305 ·>Ρ° ήγαπη- rorum creditam ad maxima damnaverani, non po-
τ ω ν ι

μάνων τά μέγιστα ώς περ\ θανόντων κρίνας, πρδς teram vilse dclicis indulgcre*
τήν τού βίου τρυφήν έαυτδν άποδιδόναι.
X I . Καί δ Πέτρος έφη* Ταύτα μέν έπΟίησας ώς XI. E l Petrus d i x i l ; Haec quidem fecisti queraad-
έβουλεύσω. Περ\ δέ γενέσεως άρα ψευδόμενος διισχυ* modiira placuit. Sed de genitura mcnliensne aflir-
ρίζου, ή ώς άληθεύων έβεβαίους * ; Κα\ δ πατήρ mabas, an veluli vcruin dicens asserebas ? Hespon-
8

Ιφη· Ού ψεύσομαι πρδς σέ, αληθώς ώς ούσης γε­ dit paler : Non meniiar apud le. Tanquani vere sit
νέσεως έβεβαίουν. Είμ\ γάρ ούκ αμύητος τού θεω­ genesis, confirniabain. Non enhu rudis sum in uiy-
ρήματος* πλήν άλλά κα\ συνην μοί τις, αστρολό­ 8 8
sleriis bujus disciplinse : sed et mecum versalus e*>t
γων άριστος, άνήρ Αιγύπτιος, Άννουβίων ονόματι, quidam jEgyplius, astrologorum praeslanlissimutf,
δστις έν ταίς άποδημίαις κατ' αρχάς μοι φιλιωθείς ^ noiniue Aunubion, qui in peregrinalionibus, ab i u i -
8 8

τδν τής έμής συμβίου μετά τών τέκνων θάνατον lio mibi aiuicus efleclus, uxoris meat ac liberuruoi
έδήλου. Ka\ ό Πέτρος έφη· Ούκούν έργω πέπεισαι
fc moiiem indicavit. Dixit Petrus : Nunquid jam re
νΰν · , δτι ού συνέστηκε τά κατά τήν γένεσιν; Κα\ ipsa persuasum babes, genesin non consisiere?
8

δ πατήρ άπεκρίνατο· Ανάγκη με πάντα τά ύπο- Pater respoudil: Necesse est ut omnia, quse meu-
τρέχοντά μου είς τδν νούν έκτίθεσθαί σοι, ίνα πρδς
87
leua meam subeunt, libi exponam, quoad ea audiena
αυτά άχούων μανθάνειν έχω τούς σου τούτων έλεγ­ posaim disccre luas eorura rcfulationes. Sed enim ani-
χους. Άλλά κα\ πολλά πταίειν οιδα τούς αστρο­
8 8
roadverti errare astrologos, in muilis euam vere lo-
λόγους, πολλά δέ καί άληθεύειν. Ύποπτεύω ούν μ ή ­ qut.Suspicorigilureosforlein iis, qua? explorata ba-
πως ά μ^ν άκριβούσιν, άληθεύουσιν, ά δέ πταίουσιν, beut, vere dicere, in iis aulem, in quibus erraat,
άμαθία πάσχουσιν, ώς ύπονοείν με, τδ μέν μάθημα id ignoranlia p a i i ; quare conjeclo conslare quideui
συνεστάναι, αυτούς δέ δι' άμαθίαν ψεύδεσθαι μόνην , dtsciplinam, illos aulem per solam insciliam falsa
89

διά.τδ μή πάντας περ\ πάντων άκριβούν δύνασθαι.

8 8
pr&dicare, eo quod non omues possint de omnibu»
306 Καί Πέτρος άπεκρίνατο· "Απεχε , μή πως,
0
babere scieuliam. Et Pelrus dixil : Cave iie cum
8 Ι

περί ών άληθεύουσιν, έπιτυγχάνουσιν, κα\ ούχ\ άχρι- verum profci uut, casu assequantur et non lanquaiK
βούντες λέγουσιν. Ανάγκη γάρ πάσα έκ πολλών τών cerlo scientcs dicant. Omnino cnim necesse csi, ex D

λεγομένων άποβαίνειν τινά. Κα\ ό γέρων έφη· Πώς
ουν έστι περί τούτου πληροφορηθήναι,τδειτε συν-
8 8
έστηχεν τδ χατά τήν γένεσιν, ή ού ;
XII. Αμφοτέρων ούν σιωπώντων έφην έγώ ·
umilis diclis evenire nonnulla. Tuin senex ail : Qua
ergo ratione certiludo bac iu re es.-e poiest, au
conslct gcnesis, nccne ?
XII. Cuiu igilur ulerque laccrct, ego d i x i : Quia ma-
Μ

V A R L E LECTIONES.

ή μέν ρ. πρδς αύτδν ή C.

7 8
πάντοιμοι ρ. πάντα μοι Ο.7 8
τάχιον C. τους εαυτού ρ. τά σεαυτού 7 7 7 8

Ο. Tla Ο cTfepil. 119 εις άλλου τινός C , έπ' άλλου τινός S.

7 8
" Iia Ο et EjnU , ανατυπωσαμενος L.
αύτοίς ρ. αυτός Ο. Idf m έπιγνωσθώ ήδοι ρ. νοηθώ. ^ δ ε ι ν . ηγούμενοι άκουσαντες, άνακαλέσαντες U 8 1

Sequens aiinserui c. Ο.X βίου μοι εύδαιμονίαν Ο, qui pergit περιθήσουσιν , δπερ άπεταξαμην.
8 8
έοε-
βαιού.Ο. Vb. έφη ιιι Ο ponilur post ψεύσομαι. θεωρήματος· πλήν C , θεωρήματος, πλήν b. 8 4

8 8
φιλωθείς C. νύν inserui c. Ο. Subinde ού ex cod. el Epiiome. τήν anle γένεσιν om. C.
8 8
μοι 8 7

nODnulli Epil. codd. Vbb. τους σου τούτων έλεγχους. Άλλά χαί ( S j t o . m Ο. τοις
8 8

C ΗΙ textu, in marg. τούς — έλεγχους. Epitome exbibel : "Ινα παρά σου πάλιν τάληθη μάθω κα} βέόαια
πολλά πταίειν ο!δα χ . τ . λ. DndeDavisius : Μανθάνειν έχω τοϊς δή σου ελέγχοις τάληθη. Κα\ πολλών πταίειν,
Χ . τ. λ. μόνην οιη. Ο.
8 8
πάντως Ο. έπεχε var. lecl. in Eptt.
8 8
Ita 0 . c. Eptt., πρό C.
9 1
έγω 9 2

cxctdil ap. C l . et S.
555 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
tbemalicas disciplinas penitus novi, dominus auiem Α Επειδή τδ μάθημα ακριβώς έπίσταμαι, δ δε κύριος
ct patcr non Uem, si ipse Annubion adesset, coram κα\ δ πατήρ ούχ ούτως, ήθελον, εί αύτδς Άννου-
pairedispuiationem baberem. Itaquippe respalamte- βίων παρήν, έπΙ τού πατρδς ποιήσασθαι λόγον. n

uire possct,dum artis pcritus advcrsusejusdem artis Ούτω γάρ άν τδ πράγμα εις φανερδν έλθείν ήδύνατο,
bominem qiia;siionem agitaret. Respondil paler: Ubi τεχνίτου πρδς δμότεχνον τήν ζήτησιν έσχηκότος. Κα\
crgo poLestcum Annubionccongressusetcolloquium δ πατήρ άπεκρίνατο· Πού ούν δυνατόν έστιν Άννου-
babcri ? Et Pelrus a i l : Antiocbiae : ibi enim audio βίωνι συντυχείν; Καί δ Πέτρος έφη· Έ ν Αντιόχεια·
essc Simoncm Magum, quem Annubion asseclalus εκεί γάρ μανθάνω Σίμωνα τδν Μάγον δντα , ψ Ά ν -
Μ

non descrlt. Quandoergo illic fuerimus, si eosnan- νουβίων παρεπόμενος αχώριστος έστιν. Έπάν ούν
9 4

ciscamur, disceplatio tieri poterit. Et postquam εκεί γενώμεθα, έάν γε καταλάβωμεν αυτούς, ή ζήτη-
multis disscruimus, proptcr rccognitionem laeli et σις γενέσθαι δύναται. Και δμώς πολλά διαλεχθέντες
Dco graiias agentes, nocle supervcnienie ad soitt- κα\ έπΙ τφ άναγνωρισμώ χαρέντες * καί θεφ εύχα-
Τ

•luni nos eoniulimus. ριστήσαντες, εσπέρας έπικαταλαβούσης, εις ύπνον

έτράπημεν.

Β
tlOMILIA X V . •OMIA.A IE\
U Exorto autem mane, paler cum malrc noelra It "Ορθρο» δέ γενομένου δ πατήρ μετά τής μητρδς
iribusque filiis ingressus in locutn ubi erat P e - ημών κα\ τών τριών υίών είσελθών, ένθα ό Πέτρος
irus, cuin saloias&ct, sedit, deinde uos quoqiie, ήν* προσαγορεύσας έκαθέσθη, έπειτα 307 ήρ*ίί»
κ α ι

illo jubente. Ac Pctrus patrem intuitus a i l : P e r -
cupio te idero sentire quod uxor ac Uberi, u l et
bic cum eis convivas, et illic, post animae a cor-
pore disjunciioneut, simul cum eiadem eis omnt
aMlestia liber; A n tion enim le atque. illos maxime
cobtristaret, gi una non esselis ? E l pater: Omnino
sane. Tum Pelrus : Si ergo bic invicem separatos
αυτού κελέύσαντος. Κα\ δ Πέτρος τφ πατρ\ προσεμ-
βλέψας έφη* Σπεύδω όμόφρονά σε γενέσθαι γυναοΛ
χέλ τέκνοις, δπως αύτοίς χαϊ ενταύθα δμοδίαιτος ής,
χάχεϊ μετά τδν άπδ τού στόματος τής ψυχής χωρι-
σμδν συνών άλυπος έση Ή γάρ ού τά μέγιστα σε
λυπεί καί αυτούς τδ μή άλλήλοις συνεϊναι; Καί δ
πατήρ· Καί πάνυ γε. Καί δ Πέτρος* ΕΙ ούν καί 9 9

esee moleslia alBcit, nonne, quando postmortem erit ενταύθα τδ αλλήλων κεχωρίσθαι λυπεί, μετά θάνατον
omnino necesse vos non esse simtil, mtilto magis te πάντως όφειλόμενον ύμίν μετ' αλλήλων μή είναι,
contrietabit, te quidem, qui vir sapiene es, ratione tuae πόσω γε μάλλον λυπήσει · , σέ μέν άνδρα σοφδν
1 Φ

opiuionis disjungi a tuis, illos vero multo magis do- C δντα τψ τής γνώμης σου λόγφ τών σων κεχωρί­
1

lere, quod sciant le alia sentientem aeternum sup- σθαι, αυτούς δέ πολύ μάλλον δδυνάσθαι τψ είδέναι,
plicium ob veri dograatis negationem manere ? δτι σε άλλα φρονούντα αιώνιος μένει κόλασις, βητοΰ
δόγματος άποφάσει;
H. Et pater d i x i t : At non ita est, ο amice, ut Η. Καί δ πατήρ έφη· Άλλ' ούκ έστιν* ώ φίλτατε,
apud inferos pumanlur animx, quoniam anima s i - τδ έν φδου ψυχάς κολάζεσθαι, αυτής άμα τψ άπο-
mul atque a corpore discesserit, in aerem dissoWi- στήναι τού σώματος είς αέρα λυομένης: Κα\ δ Πέτρος
tur. Excepit Petrus : Itaque, usque dum hac de re έφη· Μέχρις ούν δτε άν * περ\ τούτου πεισωμέν *
tibi pcrsuadearaus, responde mibi, nonne libi vide- σε, άπόκριναί μοι, ού δοκεί σοι, σέ μέν άπιστούντα
tur, te quidem, qui fuluras pcenas non credis, ne- τήν κόλασιν μή λυπείσθαι, εκείνους δέ πεπεισμένους
quaquam dolere, illos vero, qui credunl, de te ne^ ανάγκην έχειν περί σού άνιάσθαι; Και δ πατήρ·
aessario angi? Tum pater ί Recte dicis. Pelrus au- Ακολούθως λέγεις. Καί δ Πέτρος· Διά τί δέ αυτούς
tem : Et quare maximo de te moerore non eos libe- ούκ απαλλάξεις μεγίστης περί σού λύπης» τή θρη­
rabis, religioni assentiens, non pudore inquam, sed σκεία συνθεμένος, ού δυσωπίαλέγω, άλλ' εύγνωμο-
xquilatc, de iis qtiae tibi a me dicunlur audiendo ct ^ συνη, περ\ τών λεγομένων σοι ύπ' έμού άκούων, καί
judicando, utrum ea ita habeant, nec ne. Ac si qui- κρίνων εί ταύτα ούτως έχει, ή ο ύ ; καί εί μέν ούτως
dem ita esl, ut dicirods, et hlc una cum charissiinis έχει ώς λέγομεν, κα\ ώδε συναπολαύσεις 308 ° ί $ τ

delectaberis et illic cum eisdem requiem conseque* φιλτάτοις, κάκεί συναναπαύση· βί δέ έν τή τών λόγων
ris. Qtiod si in sermonttm luorum disceptalione σου * σκέψει δείξης τά ύφ' ημών λεγόμενα μύθόν
osienderis, qux a nobis asscrunlur, falsam esse τινα ψευδή είναι, καί ούτως καλώς ποιήσεις, αυτούς
fabulam, etiam sic preclare facies, illos idem tccum όμογνώμονάς σοι είληφώς, κα\ τού κεναϊς έλπίσιν
sentienlcs accipiens, eflicicsque ut deaisiant vana έπερείδεσθαι παύσεις, καί ψευδών φόβων απαλ­
spe inniti, el liberabis falsis terroribus. λάξεις.
JUi. E l paler : Multa mihi videris dicere ralioni ΠΙ. Κα\ δ πατήρ* Πολλά φαίνη μοι εύλογα λέγων.

V A R I J E LECT10NES.

Ila Ο . c. Epit., έποιησάμην C. Supra έθέλων leg. censet S.

n
είναι ρ. τδν μάγον δντα Ο. · ώς άν C.
99 1
8 9

.χαράς πληρωθέντες Ο.
9 1 9 9
μετά τδν χωρισμδν τής ψυχής άπδ τοΰ σώματος συνδντα άλυπον έσεσθαέσεσθαι C. 1«
Epit. 142; συ»/ών έν ευφροσύνη διάγης. καί add. c. Ο*
9 9
μάλλον ού λυπήσει C.
1 9 9
Ita Epiu
1

λόγω σου C. 9
άν οηι. Ο . *'lla S', πείσομεν C , 0 . * σου inlerposui c. Ο.
5CT
Κα\ ό Πέτρος έφη · Τί οδν έστ\ τδ κρατούν σε, μή Α
β
είς τήν ήμετέραν πίστιν έλθείν, λέγε, ίνα εις αύτδ
λέγειν άρξώμεθα ·. Πολλά γάρ έστι τά κρατούντα*
τούς μέν πεπεισμένους άσχολίαν άγορασμών, πρά­
ξεων, γεωργιών, φροντίδων, κα\ δσα τοιαύτα· άπι-
στούντας · δέ, άφ* ών εί καί σύ, υπολήψεις τού νο-
μίζ&ιν, ή θεούς τούς ούκ δντας είναι, ή τδ γενέσει τά
πάντα ύποκείσθαι ή αύτοματισμώ, ή τάς ψυχάς θνη­
τός είναι · , ή κα\ τδν ήμέτερον λόγον ψευδή ώς ούκ
ούσης προνοίας.
IV. Έγώ δέ πρόνοια Θεού τά πάντα διοικείσθαι
έκ τών περ\ σέ γενομένων είναι λέγω, τοσουτοις
έτεσι τήν διάστασιν σού τε καί τών σών γενέσθαι.
Έπε\ γάρ συν σο\ δντες ίσως τών τής θεοσεβείας
λόγων ούκ 309 & έπήκουσαν, ώκονομήθη συν
1 1 ν
μητρί ή αποδημία κα\ ναυάγιον καί θανάτου ύπδ- ^
νοια κα\ άπρασίαι· έτι τε κα\ έκπαιδευθήναι αυτούς
τά Ελλήνων καί άθεα δόγματα, ίνα μάλλον ώς
1 8
είδότες ταύτα άνασκευάζειν δυνατο\ ώσιν έπ\ τούτοις
τδ φιλήσαι τδν τής θεοσεβείας λόγον, και έμο\ ένω-
θήναι δυνηθήναι, πρδς τδ συλλαβέσθαι μου τω
κηρύγματι· άλλ' έτι μήν συνελθείν κα\ τδν άδελφδν
Κλήμέντα, καί ούτως τήν μητέρα έπιγνωσθήναι, κα\
ύπδ θεραπείας τής θεότητος πληροφορηθήναι, καί
μετ' ού πολύ ευθύ τά δίδυμα τέκνα έπιγνωσθέντα
κα\ έπιγνόντα κα\ τής άλλης ημέρας σοι συντυχείν,
καί τούς σούς άπολαβείν. Τοσαύτην ούν ταχείαν άρμο-
νίαν πανταχόθεν συνδραμούσαν είς ένα γνώμης σκο-
πδν ούκ οίμαι άπρονόητον είναι.
V . Καί δ πατήρ τψ Πέτρψ ήρξατο λέγειν Μή ^
νόμιζε, φίλτατέ μοι Πέτρε, έν έννοια μή έχειν περ\
τού ύπδ σού κηρυσσομένου λόγου. Πέρας γούν
ταύτης τής παρφχηκυίας νυκτδς πολλά τού Κλήμεν­
τος προτρεπόμενά μοι τή ύπδ σού κηρυσσομένη
1 8
άληθεία συνθέσθαι, άπεκρινάμην · Τί γάρ καινδτερον
έντέλλεσθαι δύναταί τις παρ' δ οί αρχαίοι παρήνεσαν;
Ό δέ ήρεμα γελάσας έφη* Πολλή διαφορά, πάτερ,
μεταξύ τών τής θεοσεβείας 310 λόγων κα\ τών
1 8
τής φιλοσοφίας. Ό γάρ τής αληθείας λόγος άπό-
δειξιν ίχει τήν έκ προφητείας, δ δέ τής φιλοσοφίας
8 1
καλλιλογίας παρέχων έκ στοχασμών δοκεί παριστά*
νειν τάς αποδείξεις. Κα\ όμως ταύτα ειπών δείγμα­
88
τος χάριν τδν περί φιλανθρωπίας μοι λόγον έξέθετο ,
δνπερ αύτψ ύφηγήσω , δς άδικώτατός μοι μάλλον
88
CLEMENTINA. - HOMILIA X V . ZiA
consentanea. Tum Petrus: Eflare ergo, ingmt, quid
te contineal, ne ad nostram venias fidem, ut circa
illud incipiamus loqui. Mulla quippe suiu qiue reli-
7
nent, fidcles quidem occupaliones mercaiurse, rerum
gerendarum, agricullurae, soHiciludinuni et similia,
incredulos vero, ex quibus tu quoque es, crediiac
opiuiones, vel deos qui revera non sunt, existcre,
v d cuncta genesi autcasui teinerario aubjacQre,
vcl animas morlales esse, vel et doctrinani noair^m
esse falsam, nulla nimlrum exisiente pjrovidenlia.
IV. Ego vero cuncta pcr Dei provideoliam g u -
1 0
bernari affirmo ex its qua3 tibi accidcrunt, quod lot
atinos tu ac lui fuisiis scparati. Quia enim, si IA-
cum mansissent, furte non audiissenl scrmoocs
verae religionis, provisa est peregrinalio com nia-
1 8
tre, item natifragium et mortis suspicio et vendilio;
preterea illos erudiri in Gracis ac impiis dogmati-
birs, ut melius lanquam pcriti possenl ea cvertere;
ad haec dilexisse pietalis doclrinam el mibi poluisse
adwiari, ad percipiendam pradirationem m e a » ;
1 8
sed et adbuc convenire fratrem Glemenlero, sicque
agnosci mairem,et recuperala sanitate plenc peraua-
deri de cultu divinitatis, nec muUo po*l staliin ge-
u
minos iilios, agnitos el agnoscentea, sequenli quo-
1 8
que die tibi occurrere, teque luos recipere. Tanlam
igitur adeoque celerem cohaerenliara* undique COII-
Currenlem ad unam consilii meiam, uon puto
absaue providentia coniigisse.
V . Et paler coepit dicere Petro : Ne arbilreris,
cbarissime Pelre, me prsedicalam a te doctrinam \n
1 Γ
menle non habere. Denique bac p r a t e r i u nocle,
cum Clemens raultis borlaretur me ad amplecten-
dain veritalem quam praedicas, respondi : Quid
fnim novi praecipere quis potest praeter id quod
anliqoi roonuerunt? At iila, postquam leniler risii,
a i t : Magnum discrimen est, pater, inter religionie
ac pbilosopbi» sermones. Nam sermo verilalis ex
8 8
propbelia demonstratur, pbilosopbiab aotem sermo,
elegantiam exhibens orationis, ex conjecturis vide-
tur affcrre demonstraliones. Hisquc dictis exempli
gralia doctrinam de bumatiitate mihi exposuit,
88
qnam ei enarraveras, quae mihi profeclo maxime
iniqua videbatur. E l quo modo, dicam. iEquuin

VARIA; LECTIONES.
έφη deesl in 0 . Tufn scripsi κρατούν σε, μή είς c. eodem, κρατούν σε είς C , μή alioe inserere notans ίπ
8

margine. Hic et infraC var. lect.apposuUduonim codd. Regiae Bibliotbeeae 148 el 804 Ctemenlinam Epilo-
men continentium, sed vulgata longiorem ex Clementinorum laciniis. Non omnes repelivi, cum sini pltv
neque, ut recte nolat S., non lam leclionis variclates, quam interpretamenta. Vbb. λέγε, ίνα είς αύτδ 8

λέγειν άρξώμεθα non leguntur in 0« άσχολίαι bene G< Ταπί πράσεων conj. D. Frustra: πράξεις apud
7

scriplores aetatis inferioris sunt munera oflicii. S. άπιστοΰντας D , άπιστούσι G, 0 . Godices Regii 148
8

et 804 haec babent : Άπιστούσι δέ πολλο\ , ώς κα\ συ ύπολαμβάνεις. Κα\ γάρ ή θεούς τούς ούκ δντας είναι
λέγετε ή , κ. τ . λ. είναι accessit ex Ο.
8
Ita var. lecl. ap. G et Epit., λεγομένων C, 0 .
1 8
τδν — λόγον C. 1 1

18
ναυφραγίω G in l e x l u , ναυφράγιον ex conject., ναυάγιον var. lect. in marg. Tum πράσις vel
πεπράσθαι ρ. άπρασίαι conj. G , αφασίαι {stupores) legi vult D. In duobus Gi codd. ei in 0 dcs. vbb.
κα\ άπρασίαι. καί om. var. lect. ap. G.
1 8
συλλαμβάνε σθαι var. lecl. ap. C. Cotelerius haic perperam
1 8

interpretatur : συλλαμβάνεσθαι τινι signilical wccurrere alicui. Debebat vertere : ad adjuvandam pr&>-
dicatwnemmeam. S. τήν θεότητα 0 . Idera ευθύς.
1 8
τέκνα dcest in 0 . Tuni τή άλλη ήμερα var. letl. ap.
1 8

C. " τέρας C l . Falsa notat S de G , qui exhibet πέρας.

l
προτρεπομένου με betieC.' Tmw add. συνθέσθαι 1 8

0 et var. lect. ap. C. τών τής recepi c. 0 , var. lect. ap. C et Epit. 125.
1 8
λόγος accessit ex 0 . 1 0

·* τήν add. c. 0 , var. JecU ap. G et EpU.

? περιστςίν C , παριστάν S. έξέθετο λόγον C.
8 8
Gfr. 8 1 1 4

uom. x i i , 25 seqq.
5Γ>5 S. CLEMENTIS Ϊ ROM. PONT. OPERA DUBIA. 3:$
tbematicas disciplinae penitus novi, dominus aulem Α Επειδή τδ μάθημα ακριβώς έτίσταμαι, ό δέ κύριος
ct pater non item, si ipse Annubion adesset, coram κα\ δ πατήρ ούχ ούτως, ήθελον, εί αύτδς Άννου-
palre dispuiationem baberem. Ita quippe res palam ve- βίων παρήν, επί τού πατρδς 'ποιήσασθαι λόγον.
n

nire posset,dum artisperilus adversus ejusdcm arlis Ούτω γάρ άν τδ πράγμα είς φανερδν έλθείν ήδύνατο,
ltominem quaislionem agitaret.Responditpaler: Ubi τεχνίτου πρδς όμότεχνον τήν ζήτησιν έσχηκότος. Κα\
ergo potcst cum Annubione congressus et colloquium δ πατήρ άπεκρίνατο· Πού ουν δυνατόν έστιν 'Αννου-
b a b c r i ? E l Pelrus a i l : Antiocbiae : ibi enim audio βίωνι συντυχείν; Καί δ Πέτρος έφη· Έ ν 'Αντιοχείχ·
esse Simonera Magum, quem Annubion assectalus εκεί γάρ μανθάνω Σίμωνα τδν Μάγον δντα , ψ 'Αν- Μ

non descrit. Quandoergo illic fuerimus, si eos nan- νουβίων παρεπόμενος αχώριστος έστιν. Έπάν · · ούν
ciscamur, discepiatio iieri polerit. E l poslquam de εκεί γενώμεθα, έάν γε καταλάβωμεν αυτούς, ή ζήτη-
mullis disseruimus, propler recognilionem laeli et σις γενέσθαι δύναται. Kat δμώς πολλά διαλεχθέντες
Dco graiias agcntes, nocie supervenienle ad soitt- κα\ έπ\ τφ άναγνωρισμφ χαρέντες χα\ θεψ εύχα- 9 1

iwm nos conlulimds. ριστήσαντες, εσπέρας έπικαταλαβούσης, είς ύπνον

έτράπημεν.

Β
tlOMILIA X V . Ό Μ Ι Λ . Α IE\
1ι Exorlo autem mane, paler cum malrc noelra Ii "Ορθρο* δέ γενομένου δ πατήρ μετά τής μητρδς
iribusque filiis ingressus in locum ubi erat P e - ημών κα\ τών τριών υίών είσελθών, ένθα ό Πέτρος
irus, cuin salotag&ct, sedil, deinde nos quoque, ήν» προσαγορεύσας έκαθέσθη, έπειτα 307 *** ήμεΤς,
illo jubenie. Ac Petms pairem intuitus a i t : P e r - αυτού κελέύσαντος. Κα\ δ Πέτρος τψ πατρ\ προσεμ-
cupio te idero senlire quod uxor ac liberi, ut et βλέψας έφη· Σπεύδω όμόφρονά σε γενέσθαι γυναικά
bic cum eis conVivas, et illic, posl animse a cor- κά\ τέκνοις, δπως αύτοίς κα\ ενταύθα όμοδίαιτος ής,
pore disjunclionem, simul cum eisdem eis omni κάκεί μετά τδν άπδ τού σώματος τής ψυχής χωρι-
M t e s l i a liber. A n tion eniro te atque. illos maxiroe σμδν συνών άλυπος έση . Ή γάρ ού τά μέγιστα σε
, β

coturistaret, si una non esselis ? Et pater: Omnino λυπεί και αυτούς τδ μή άλλήλοις συνείναι; Καί δ
sane. Tum Peirus : Si ergo hic invicera separatos πατήρ· Καί πάνυ γε. Κα\ ό Πέτρος* ΕΙ ούν καί 9 9

esse moleslia aflicil, nonne, quando post mortem erit ενταύθα τδ αλλήλων κεχωρίσθαι λυπεί, μετά θάνατον
omnino necesee vos non esse simtil, mullo magis te πάντως όφειλόμενον ύμίν μετ' αλλήλων μή είναι,
contrielabil, te quidem, qui vir eapiena es, ratione luae πόσψ γε μάλλον λυπήσει , σέ μέν άνδρα σοφδν
ι α ο

opiuionis disjungi a tuis, illos vero multo magis do- C δντα τψ τής γνώμης σου λόγφ τών σων κεχωρί­
1

lere, quod sciant te alia sentientem aeternuro sup- σθαι, αυτούς δέ πολύ μάλλον δδυνάσθαι τφ είδέναι,
plicium ob veri dograatis negationem manere ? δτι σε άλλα φρονοΰντα αίώνιος μένει κόλασις, ρητού
δόγματος άποφάσει;
Π. Et pater dixic: At non ila est, ο amice, ut Η. Κα\ δ πατήρ έφη· Άλλ' ούκ έστιν* ώ φίλτατε,
apud iuferos ptiiiianlur animae, quoniam anima s i - τδ έν $δου ψυχάς κόλαζε σθαι, αυτής άμα τψ άπο-
mul alque a corpore discesseril, in aerem dissolvi- στήναι τού σώματος είς αέρα λυομένης: Κα\ δ Πέτρος
lur. Excepil Pelros : Iiaque, usque dum hac de re έφη· Μέχρις ούν δτε άν * περ\ τούτου πείσωμέν •
tibi persuadeamus, responde mihi, nonne tibi vide- σε, άπόκριναί μοι, ού δοκεί σοι, σέ μέν άπιστούντα
tur, te quidem, qui futuras poenas noa credis, ne- τήν κόλασιν μή λυπείσθαι, εκείνους δέ πεπεισμένους
quaquam dolere, illos vero, qui credunl, de te ne^ ανάγκην έχειν περ\ σού άνιάσθαι; Και δ πατήρ·
aessario angi? Tum pater : Recte dicis. Pelms au- Ακολούθως λέγεις. Και δ Πέτρος· Διά τί δε αυτούς
tem : Et quare maximo de te mcerore non eos libe- ούκ απαλλάξεις μεγίστης περ\ σού λύπης, τή θρη­
rabis, religioni assentiens, non pudore inquam, sed σκεία συνθεμένος, ού δυσωπία λέγω, άλλ' εύγνωμο-
xquilate, de iis quae libi a me dicuntur audiendo et ^ σύνη, περ\ τών λεγομένων σοι ύπ' έμού άκούων, καί
judicando, ulrum ea ita habeant, nec ne. Ac si qui- κρίνων εί ταύτα ούτως έχει, ή ού ; καί εί μέν ούτως
dem ita est, u l dicimus, et hic una cum charissimis έχει ώς λέγομεν, κα\ ώδε συναπολαύσεις 308 ί τ ο ί

delectaberis ei illic cum eisdem requlero conseque* φιλτάτοις, κάκεί συναναπαύση· εί δέ έν τή τών λόγων
ris. Quod si in sermonum tuorum disccptalione σου * σκέψει δείξης τά ϋφ' ημών λεγόμενα μύθόν
ostenderis, qux a nobis asscruniur, falsam esse τινα ψευδή είναι, κα\ ούτως καλώς ποιήσεις, αυτούς
fabulam, etiam sic preciare facies, illos idem tccum δμογνώμονάς σοι είληφώς, κα\ τού κεναίς έλπίσιν
sentientes accipiens, eflicicsque ut desislant vana έπερείδεσθαι παύσεις, καί ψευδών φόβων απαλ­
spe inniti, et ltberabis falsis terroribus. λάξεις.
411. Et paler : Multa mibi videris dicere rationi III. Κα\ δ πατήρ* Πολλά φαίνη μοι εύλογα λέγων.

V A R I i E LECT10NES.

·* Ila Ο . c. Eptf., έποιησάμην C. Supra έθέλων leg. censel S. εΤναι ρ» τδν μάγον δντα Ο. · · ώς ά ν Ο .
9 9

•'χαράς πληρωθέντες Ο. ·* μετά τδν χωρισμδν τής ψυχής άπδ τοΰ σώματος συνόντα άλυπον έσεσθαι C. Ια
Epit. itt; συνών έν ευφροσύνη διάγης. · · καί add. c. Ο* μάλλον ού λυπήσει C.
i 9 9
Ita Epil. efc Ο »
1

λόγω. σου C. β
άν οηι. Ο . **Ua S*, πείσομεν C , 0 . σου inlerposui c. Ο.
4
 557
Κα\ ό Πέτρος Ιφη * Τί ούν έστ\ τδ κρατούν σε, μή Α
1
είς τήν ήμετέραν πίστιν έλθείν, λέγε, ίνα είς αύτδ
λέγειν άρξώμεθα ·. Πολλά γάρ έστι τά κρατούντα*
τούς μέν πεπεισμένους άσχολίαν άγορασμών, πρά­
ξεων, γεωργιών, φροντίδων, καί δσα τοιαύτα· άπι­
στου ντας δέ, άφ* ών εί κα\ σύ, υπολήψεις τοΰ νο­
8
μίζειν, ή θεούς τούς ούκ δντας είναι, ή τδ γενέσει τά
πάντα ύποκεΐσθαι ή αύτοματισμφ, ή τάς ψυχάς θνη­
τός είναι , ή καί τδν ήμέτερον λόγον ψευδή ώς ούκ
8
ούσης προνοίας.
IV. Έγώ δέ πρόνοια θεού τά πάντα διοικείσθαι
έκ τών περ\ σέ γενομένων είναι λέγω, τοσούτοις
έτεσι τήν διάστασιν σού τε καί τών σων γενέσθαι.
Έπε\ γάρ συν σο\ δντες ίσως τών τής θεοσεβείας
λόγων ούκ 309 ^ έπήκουσαν, ώκονομήθη συν
1 1 ν
μητρί ή αποδημία κα\ ναυάγιον κα\ θανάτου ύπό- ^
νοια κα\ άπρασίαι* έτι τε καί έκπαιδευθήναι αυτούς
τά Ελλήνων καί άθεα δόγματα, ίνα μάλλον ώς
1 1
είδοτες ταΰτα ανασκεύαζε ιν δυνατοί ώσιν έπ\ τούτοις
τδ φιλήσαι τδν τής θεοσεβείας λόγον, και έμο\ ένω-
θήναι δυνηθήναι, πρδς τδ συλλαβέσθαι μου τω
κηρύγματι· άλλ' έτι μήν συνελθείν κα\ τδν άδελφδν
Κλή μέντα, κα\ ούτως τήν μητέρα έπιγνωσθήναι, κα\
ύπδ θεραπείας τής θεότητος πληροφορηθήναι, καί
μετ' ού πολύ ευθύ τά δίδυμα τέκνα έπιγνωσθέντα
κα\ έπιγνόντα καί τής άλλης ημέρας σοι συντυχείν,
καί τούς σους άπολαβείν. Τοσαύτην ούν ταχείαν άρμο-
νίαν πανταχόθεν συνδραμούσαν είς ένα γνώμης σκο-
πδν ούκ ο! μα ι άπρονόητον είναι.
V . Κα\ δ πατήρ τψ Πέτρψ ήρξατο λέγειν* Μ ή ^
νόμιζε, φίλτατέ μοι Πέτρε, έν έννοια μή έχειν περί
τοΰ ύπδ σού κηρυσσομένου λόγου. Πέρας γοΰν
ταύτης τής παρψχηκυίας νυκτδς πολλά τοΰ Κλήμεν­
τος προτρεπόμενά μοι τή ύπδ σοΰ κηρυσσομένη 1 8
άληθεία συνθέσθαι, άπεκρινάμην · Τί γάρ καινότερο ν
έντέλλεσθαι δύναται τις παρ' δ οί αρχαίοι παρήνεσαν;
Μ δέ ήρεμα γελάσας -έφη * Πολλή διαφορά, πάτερ,
μεταξύ τών τής θεοσεβείας 310 λόγων κα\ τών
1 8
τής φιλοσοφίας. Ό γάρ τής αληθείας λόγος άπό-
δειξιν ίχει τήν έκ προφητείας, δ δέ τής φιλοσοφίας
8 1
καλλιλογίας παρέχων έκ στοχασμών δοκεί παριστά*
ν ε ι ν τάς αποδείξεις. Κα\ όμως ταΰτα ειπών δείγμα­
88
τος χάριν τδν περ\ φιλανθρωπίας μοι λόγον έξέθετο ,
δνπερ αύτψ ύφηγήσω , δς άδικώτατός μοι μάλλον
88
CLEMENTINA. - HOMILIA X V . 558
consentanea. Tum P e l r u s : Eflare ergo, inguit, quid
te contineat, ne ad nostrain venias fidem, ut circa
illud incipiamus loqui. MulUi quippc sunt quae roii-
Τ
nent, fidcles quidem occupaiiones inercaiurse, rcrum
gerendarum, agricullurae, sollicitudinum el similia ,
incredulos vero, ex quibus lu quoquc cs, creditac
opiutones, vel deos qui revera non siint, existcre,
vel cuncta genesi autcasui lcmerario suhjacerc,
vcl animas mortales esse, vel cl doetrinam nosiram
esse falsam, nulla nim.rum existente providcniia.
IV. Ego vero cuncla pcr Dei providcnliam gu-
18
bcrnari affirmo ex iis quae tibi accidcrunt, quod lot
atiiio.s lu ac lui futstis scparaii. Quia cnim, si lc-
cum mansissent, furle non amliisseni sermoiies
verae religionis, provisa esl peregrinatio cuni nia-
1 8
Ire, item naufragium et morlis suspicio ct vendiiio;
preterea ilios erudiri in Grascis ac inipiis dogmaii-
bus, ut melius tanquam p c r i i i possent ea evertere ;
adbaec dilexisse pietalis docirinam et mihi poiuisse
adwiari, ad percipiendaro pr.edicaiionem meain;
1 8
sed et adhuc convenire fralrem CUmentero, sicque
agnoaci mairem,et recuperatasanitaleplenc persua-
deri de cullu divinitaiis, ncc muUo pos-t siaiim ge-
1 8
m/nos fiJios, agnitos e l agnoscenies, sequenti quo-
1 8
que die libi occurrere, teque luos recipere. Taniaiu
igitur adeoque celerem cohaercntiam, undiquc con-
Currenlem ad unam consilii melam, non puto
absaue provideniia contigisse.
V . Et pater coepit dicere Petro : Ne arbitreris,
cbarissiroe Pelre, me praedicalain a le doclrinara m
1 Γ
mente non habere. Denique bac prseteriia nocle,
cum Clemens rauliis borlaretur me ad amplecten-
dain veritalem quam praedicas, respondi : Quid
cnim novi praecipere quis potest praeter id quod
anliqoi roonuerunt? A l iilo, postquam leniler r i s i l ,
a i t : Magnum discrimen est, paler, inter religionie
ac pbilosopbiaB sermones* Nam sermo veritatis ex
8 8
propbetia demonstratur, pbilosopbiat autem sermo,
elegantiam exhibens orationis, ex conjecturis vide-
tur affcrre demonsiraliones. Hisque diciis exempli
gralia doctrinam de bumatiilate mihi exposuil,
88
quam ei enarraveras, quae mihi profecto maxime
iniqua videbatur. Et quo modo, dicam. iEquuin

VARIA; LECTIONES.
εφη deost in 0 . Tuto scripsi κρατούν σε, μή είς c. eodem, κρατούν σε είς C , μή alios inserere notans in
8

margine. Hic el infraC var. lecL apposuitduorum codd. Uegiae Bibliotbecae 148 et 804 Clemenlinam Epiio-
men cootiueniium, sed vulgaia longiorem ex Clemeutinorum laciniis. Non omnes repelivi, cum sinl ple-
rceque, ut recle nolat S., non tain leclionis variclates, qiiam interpretamenla. Vbb. λέγε, ίνα είς αύτδ 8

λέγειν άρξώμεθα non leguntur in Ο* άσχολίαι bene Tnm πράσεων conj. D. Frustra: πράξεις apud
Τ

scriptores aetalis inferioris sunt munera oiFicii. S. άπιστοΰντας D , άπιστούσι G, 0 . Codices Regii 148
8

el 84)4 hac habent : Άπιστούσι δέ πολλο\ , ώς κα\ σύ ύπολαμβάνεις. Κα\ γάρ ή θεούς τούς ούκ δντας είναι
λέγετε ή , κ. τ . λ. είναι accessil ex Ο. l l a var. lect. ap. C el Epif., λεγομένων C, 0 .
8 1 8
τδν — λόγον C. 1 1

1 1
ναυφραγίω C in t e x l u , ναυφράγιον ex conject., ναυάγιον var. lect. in raarg. Tum πράσις vel
πεπράσθαι ρ. άπρασίαι conj. G , αφασίαι (ttupores) legi vull D. In duobus Gi codd. et in 0 dcs. vbb.
καί άπρασίαι. καί om. var. lect. ap. G.
1 8
συλλαμβάνεσθαι var. lecl. ap. C. Cotelerius baec perperam
1 8

inlerprelatur : συλλαμβάνεσθαι τινι signilicat wccurrere aticui. Debebat vertere : ad adjuvandam prte-
dicationemmeam. S. τήν θεότητα 0 . Idera ευθύς.
1 8
τέκνα deest in 0 . Tuni τή άλλη ήμερα var. lecl. ap.
1 8

C. *'τέρας C l . Falsa notal S de G , qui exbibet πέρας. προτρεπομένου με beneC' Tum add. συνθέσθαι 1 8

0 et var. lect. ap. C. τών τής reccpi c. 0 , var. lect. ap. G et Epit. 125.
1 8
λόγος accessil ex 0 . > Φ

·* τήν add. c. 0 , var. lect. ap. G et Epil. περιστ^ν C , παριστάν S. έξέθετο λόγον G.
8 8
Gfr. 8 3 H

uom. x i i , 25 seqq.
S59 S. C L E t t E N i i S I ROM. PONT. OPERA DTJBIA.
aiebai esse, et ci qui maxfllam tuam percutit,
alieram quoque opponere, ct ci qui aufcrt tuum
paltium, tradere ei niaforlc, ei cum e o , qui ad
unum milliare adigit, per duo proGcisci, alquc alia
stmilia · .
VI. Respondil Petrus : Atqui hoc exisiimasti i n i -
quum, quod xquissimum est. Ac si lubet audi. E i
pater dixil : Prorsus lubet. Tum Peirus : Num tibi
videtur, cum duo reges inimici sunt el divisas re-
giones leiieni, si quispiam cx iis, qui subjecli stlnt
alleri, in alterius regione deprehendatur, ideoque
mcrealur morlem, c l colapbo, non auleni capile
pir.iiius, poenam cvadai,num videlur humanus, qui
vcniam dedil ? Et patcr ait : Aduiodum. Dixil Pe-
irus : Quid vero, si is ipse etiara alicui propriura
vel aliud quid auferat, el in furtu comprehensus si R
dupluni det, cum quadrupli sit dcbitor, insuperque
inortis, qui nempe in advcrsarii fuiibus captus sit,
nonne libi vidclur, butnanuni cssc cum, qui duplum
accepit et niortem illi remisit ? Et pater a i t : Cla-
rum est. Ac Petrus : Quid vcro, nonne oportct, ut,
qui in alterius regno versalur, idque pessimi bo-
stis, vitam conservandi gratia omnibus aduletur, et
y\ adigentibus magis cedal, non salulanles salutet,
inimicos sibi conciliel, cum irascentibus non con-
lendat, sua omni audactcr peleiili prabeat et
facial quaBcunque siini hujusmodi? Tuiu pater :
Cuncta poiius merito susliuebit, si his vilam pra>
ferl.
V H . Et Petrus : Nonne igitur i i , quos dicebas
afllci injuria, ipsi sunt iinium transgressores, in
quanlum versaular in rcgno alterius, et in lanlum
dcfraudalores sunl, in quanlum possident? Sed qui
\identur faccre injuriam, unictiique cx contraria
parte lanla graliGcantur, quanla eis permiltunt
babcre. Haec quippe ad eos pertinent, qui presen-
lia elegerunt. Et adeo humani sunt, ut illis vilam
donent. Atque exemplum ita qiiidem habel. Audi
jatn ipsam reni. Veritatis propbeta adveniens docuit
iios, quod omnium crealor ac Deus duobus quibus-
dam duo regna dislribuii, bono et malo, dans malo
quidem regnum bujus mundi cum legc, ila ul ba-
beat poteslatem injuriosos puuicndi, bor.o autem
largilus futurum perpeluum e&culumiUmimqueinque
vcro homimnn libcrum fecit, quique babtal potc- D
staiem se iradetidicui velii, aut prasenli malo, aut
fiituro bono. Ex quibus, qui praeseulia eligunt,
poleslatem babent ut divites sint, in deliciis ac
voluplaltbus vilam agant, et similia omiiia pro viri-
bus percipiant. Nam fulurorum bonorum nullum
• Luc. \ i , 29; Mallb. v, 59.
VARIiE LECTIONES^
*-* V i d . Suiccr Thesaur. s. v. Credner , Beitra-gei, 508. S. Tura adjunxi έν c.I 0 .
f e
ρ. δ πατήρ 0 . »Mla optiine S, όφείλον absurdeO, Epit. barbarice όφειλιί>ς »· μήν om. Ο. »° τί ascripsi
i x 0 el Emt. άλλο τι C. lnsequens καί inserui c. 0 .
11
quadrupli iu furto sancilur Irgibus plurimis. * τούς έτερου βασιλέως δντας ρ. τδν (έν C add. ex conbcl.i
s
έτερου βασιλεία δντα Ο. > Forlasse ήδέως. S.
s
" Ila Ο c. S ύποστέη C. Cfr Ιιυιιι. HJ, 51, 71 '
^ 1
' 1 1
^ θ ά C.
7
ωσιν οί ρ. είσίν · Ο δ' C, ώσιν ; ol S. *' Ita Ο c. S , χαρίζοντι C
3 8
• δέ Ο.
β
προφήτης παριών C. ίδιον 0 .
5«0
έφαίνετο. Κα\ τδ πώς έρώ. Δίκαιον έφασκεν εΐναι
χαϊ τψ τύπτοντι αύτοΰ τήν σιαγόνα παρατιθέναι κα\
τήν έτέραν, κα\ τψ αΓροντι αύτοΰ τδ ίμάτων προσ-
διδόναι καί τδ μαφόριον " - * · , άγγαρεύοντι δ* μίλιον
έν συναπέρχεσθαι δύο, κα\ δσα τοιαύτα
VI. Καί ό Πέτρος άπεκρίνατο · Άλλ' ένόμισας άδι­
χον δ τι δικαιότατόν έστιν. ΕΓ σοι φίλον έστ\ν, άκου­
σον. Και δ πατήρ * έφη · Πάνυ μοι φίλον. Κα\ δ
7
Πέτρος· Ού δοκεί σοι, δύο έχθρων βασιλέων δντων
κα\ διηρημένας τάς χώρας εχόντων, εΓ τις έκ τών τού
ένδς υπηκόων έν τή τού έτερου χώρα φωραΟείη, κα\
διά τούτο θάνατον όφείλων , έάν βαπίσματι κα\ μή
β β
θανάτψ τής τιμωρίας άπολυΟή, ού φαίνεται μήν · δ β
άπολύσας φιλάνθρωπος εΐναι; Κα\ ό πατήρ έφη· ΚσΙ
πάνυ. Κα\ ό Πέτρος έφη · Τί δέ, εί και Γδιόν τί *·
τίνος αύτδς ούτος άφέληται, ή καί άλλότριον , κα\ a i
έπ\ τούτψ συλληφθείς έάν διπλάσιον δφ, τετραπλά-
σιον όφείλων , κα\ τδ θανεϊν, ώς έν 311 * ί ° 5
99 τ ο τ
εναντίου άλούς δροις, ού δοκεί σοι δτι δ λαβών τδ
διπλάσιον κα\ θανάτου αύτδν άπολύσας φιλάνθρωπος
τυγχάνει; Κα\ δ πατήρ εφη · Φαίνεται. Κα\ό Πέτρος*
Τί δέ; ού χρή τδν έν έτερου βασιλεία δντα **, κα\
ταύτα πονηροΰ τίνος εχθρού, τού ζήν χάριν πάντας
κολακεύειν, καί άγγαρεύουσιν έπ\ πλείον ύπείκειν,
μή προσαγορεύοντας προσαγορεύειν, εχθρούς διαλ-
λάσσειν, όργιζομένοις μή φιλονεικεΐν, τά έαυτοΰ
άδεώς παντ\ αίτούντι παρέχειν, κα\ δσα τοιαύτα;
u
Και δ πατήρ* Πάντα μάλλον ευλόγως ύποσταίη , Μ
εΓπερ τούτων τδ ζήν προκρίνει.
VII. Κα\ ό Πέτρος · Ούκούν ούς άδικείσθαι έλεγες,
9 9
αύτο\ παροριστα\ τυγχάνουσιν,'καθδ * έν έτερου είσ\
7
βασιλεία, κα\ τοσούτον πλεονέκται είσ\ν, δσον κεκτη­
μένοι είσίν; Οί δ* 9 9
άδικείν νομιζόμενοι τοσαύτα
έκάστω τω έξ εναντίας δντι χαρίζονται " , δσα άν
αύτοίς Ιχειν συγχωρώσιν. Αυτών γάρ έστι ταύτα
τών τά παρόντα Ιλομένων. Κα\ είς τοσούτον φιλάν­
θρωποι είσιν, ώς τδ ζήν αύτοίς συγχωρείν. Κα\ τδ
μέν παράδειγμα ούτως έχει. Άκουε δή αύτο τδ
w
πράγμα. Ό τής αληθείας παρών προφήτης έδίδα- %1
ξεν ημάς, δτι δ τών δλων δημιουργός κα\ θεδς δυσί
τισιν απένειμε βασιλείας δύο, άγαθψ τε κα\ πονηρώ,
δούς τω μέν κακψ τού παρόντος κόσμου μετά νόμου
τήν βασιλείαν, ώστ' άν εχειν έξουσίαν κολάζειντους
άδικούντας · τψ 312 δε άγαθψ τδν έσόμενον άΐδιον Μ
αίώνα. Έκαστον δέ τών ανθρώπων ελεύθερον έποίη-
σεν Ιχειν τήν έξουσίαν έαυτδν άπονέμειν φ βούλεται,
ή τψ παρόντι κακψ ή τψ μέλλοντι άγαθψ. Ων οί Τ
έλόμενοι τά παρόντα έξουσίαν έχουσι πλουτείν, τρυ-
φ<?ν, ήδεσθαι, κα\ πάν δ τι άν δύνωνται. Τών γάρ
έσομένων αγαθών ουδέν έξουσιν: Οί δέ τά τής μελ-
δς 17
11
όφείλων S, Ο , όφειλώς C , qui notat: Puiiia
f
501
λούσης βασιλείας κρίναντες λαβείν, τά ενταύθα Α
ώς αλλότριου βασιλέως ίδια δντα αύτοίς νομίζεσθαι
ούκ έςεστιν, ή ύδατος μόνου καί άρτου κα\ τούτων
μεθ' Ιδρωτών ποριζομένων πρδς τδ ζήν (επειδή
έκοντί άποθανείν ούκ έξεστιν), έτι δέ κα\ περιβο-
8 8
λαίου ένδς,γυμνδν γάρ έστάναι ούκέφίεται ·, ένεκεν
τού παντδς όρώντος ουρανού.
VIII. ΕΙ μέν ουν τδν ακριβή τού πράγματος λόγον
άκούσαι θέλης , ούς μικρφ τάχιον είρηκας αδικεί-
w
σθαι, αύτο\ μάλλον άδικούσιν. "Οτι αυτοί μέν οί τά
έσόμενα έλόμενοι έν τοίς παρούσι σύνεισι τοϊς κα-
κοίς * · , κατά πολλά τών ίσων αύτοίς απολαύοντες,
αύτου τε τού ζήν, τού φωτδς, τού 313 άρτου, τού
ύδατος, τού ιματίου καί άλλων τοιούτων τινών. Οί δέ
άδικείν ύπδ σού νομισθέντες τοίς έσομένοις αγαθοί;
άνδράσιν ουδέν συνυπάρχουσιν. Κα\ δ πατήρ πρδς
8 8
ταύτα άπεκρίνατο· Νύν με δτε πέπεικας δτι οί spondil : Nunc qaando persuasisti m i b i , eos, qui
CLEMENTINA. — HOMILIA X V . m
8 8
possidebunl. Qui vero iiiluruin reguain malueruiit
88
accipere, iis non licet prsesenles res, uipote alierii
regis, suas exislimare, si exeipias dunlaxat aquain
el panem, ita tamen ut cum sudoribus ad viveudum
coinparentur (ueque enim ullro liciliim est mcrri/,si
8
eliam excipias unuin veslimentum; iion enim pcr-
8 7
imUitur nudum cousislere, propter cuncla perepi-
ciens coeium.
VIII. Si ergo accuratam buju» negolii ratimiem
audire eupias, quos paulo antedixi&li injuria affici,
ipsi potius nocent. Quoniain illi quidem, qui elege-
rum fulura, usum reruin presentium siniul ctiui
malis bomimbus accipiunt, eum aliis percipientes,
ueiupe ipsam vitam, lucem, panem, aquam, indu-
T&enlum et alia qusedam bujusinodi. Qui vero a te
Β pulaulur facere injuriam, in futuris> bonis nulla ex
parte cum aliis viris degeul. Ει paler ad haec re-
8 1

άδικ·ύντες αύτο\ αδικούνται, οί δέ αδικούμενοι μάλ­ iujuriam faciunt, injuriatn pati, eos autem, qtil
λον πλεονεκτούσιν, έτι μάλλον άδικώτατον δλων μοι injuria afliciuniur, potius injur.am iacere, adbuc
8 1

φαίνεται τδ πράγμα, δτι οί μέν δοκούντες άδικείν ainplius res onmium tniquissima imbi vidclur,
πολλά τοίς τά έσόμενα έλσμένοις συγχώρούσιν' οί δέ quoniam ii quidem, qui videnlur eonfcrre injuriain,
δοκούντες άδικείσθαι αύτο\ άδικούσιν, δτι τά δμοια mulla iis concedunt qui futura elegerunt/ qui ver» y

ού παρέχουσιν εκεί τοίς ενταύθα αύτοίς συγκεχωρη- vklenlur iujuriam suslinere, ipsi eam iitferunt, quia
κόσιν, ά αύτο\ ** αύτοίς συνεχώρησαν. KaV3 Πέτρος · beuiiiiibus, qui bic tpsis coneessere nou prabeuC r

Ουδέ τούτο άδικον, διά τδ έξουσίαν Εχειν έκαστον τά tllic eadem, quibns illi ipaos douaruut. E l Pelrue *
παρόντα αίρείσθαι ή τά μέλλοντα, είτε μικρά εΓη, Neque hoc Wiiquum esl,quandequideni unusquisque
είτε μεγάλα. Ιδία κρίσει κα\ βουλή ό έλόμενος ούκ poiestate praditu» est antepoueiidi vel prsesenii»
αδικείται, λέγω δή ούδ' άντά μικρά έληται, έπεί
8 8
vel futura, sive parva sinl, sive magna. Qui ρϊυ-
πρνέκειτο τά μεγάλα. Προέκειτο γάρ αύτώ κα\ τά ^ prio judicio et eonsilio deligit, nen affieitrjr iujuria,
μικρά. Κα\ δ πατήρ έφη* Όρθώς έφης, κα\ γάρ ueque, inquain, Iket parva preferat, quando el
είρηταί τινι Ελλήνων σοφψ' ΑΙτία έλομένων, Θεδς magna prostabant. Nam ei propoetU etiam eranl
Αναίτιος (45). q u * ex-igua sunu Et pater a i i : Recte locuiu$ es»
Etenira dielnm est a quodara ioler Grarcos sapiente : Cnlpa deligenHum est, Deu$ culpa caret.
IX. Άλλ' έτι μήν και τούτον μοι δίελθε τδν λόγον. IX. Sed et adhuc bane roibi enarra ralfonen>.
ΙΙέμνημαχ τδν Κλήμεντα είπόντα μοι δτι τά άδικη- Memiui Clemeniem mihi dkere, nes 'iBJoriae el at-
r

V A R L E LECTIONESv
λαβείν, τά Ο , λαβείν τών C. Locum mendosum SchUemannus Ciem. ρ. 23^ sic enrencTal r τοΓς δέ—
8 8

χρίνασι λαβείν, τά έντ. ώς άλλ. βασ^, ίδια δντα αύτοίς — ύδωρ μόνον χαί άρτσν — περιβόλαιον έν —
F.go mabm : οί δέ βασιλέως ίδιοι δντες ούδενδς έξουσίαν έχουσιν, ει μ ή , κ. τ* λ. vel ουδέν αυτοίς λογίζεσθαι
έξουσίαν έχουσιν έκτδς, κ. τ , λ. S. νομίζεσθαι exh. eliam Ο , sed ad oram : "Ίσως νοσφίζεσθαι ή
8 8

αυτών νομιζεσθαι. Schlicmannuslx. sr.ribil έκόντι' at nibil iniUandum c L Lobecb ΡΙιτψχ. p 5. S.

8 8
:

8 8
έφείται Ο. Fort. πάντ' έφορωντος. S.
8 T
θέλεις Ο. Subinde ούς Ο el ex conject. C , in cvj. lextu
8 8

ώς. Colelerius reponii καλοές, eswn^ue leetionem in sua versionc deditexpressam. Sed san» est vulgata.
8 8

Meudum suepic»lu» esi vir docitssimus, qued τοίς κακοϊς non mascuJinam, iH par e r a i sed neutraiu r

poleaiatcm iribueriuD. Neque Ο approbat C\ conjecturam καλοίς, cum oxhibeat κακοις.Τυ» άττολαύοντες
Ο c D , άπολαβόντες C. Cfr. boni. x i , 16- Lege έν τοίς έσομένοις τοίς άγ. άνδ., quenW4lmodura supra
8 8

legebaiur έν τοίς παρούσι σύνεισιν τοίς κακοίς S. δτε o n u Q . "δλον C. Forlasse ούτοι.
8 4
^δ^ 1 8

S.o^C O. r

VARIORDM N O T i E .
(45) Kal γαρ ΒΪρτξταί τντι ΈΧ^νχύτσυφψ αΙτία D primaconirn JuHanum pw 68Γ: ^αίτιον· γάρ παν-
έΛομέτων, θβός artdrioe. Pari modo apud Lucia τάπασι κακώντδθεΤΛν, άγαθδν τή φύσει-τυγχάνον, xat
nuni de ipercede conduclis in faie : Μέμνησο τού σο­ τού προελομένου τάτής κακίας, iusta Uaque censur»
φού λέγοντος ώς θεδς αναίτιος^ αιτία δέ έλομένου.
Τ Aminonii Henniae Goiumenlario in librum Aristole
E l ul cujusdam vettfrum proferlur in pseudo-Orige- lis De interpretaiiotie : Καθάπερ δ άπαιδεύτως παρ/
nis Conunenl, ad Job cap. xxxviu, vers.7. Scripsit Όμήρψ λέγων
Plalo lib. x De republica paulo aute tinem ι Αιτία Έγώ δ' ούκ αίτιος είμι, .
έλομένου*, θεδς αναίτιος· sicque cilalur a i^istino Mar- Άλλά Ζεύς, κα\ Μοίρα, κανήεροφο&ις Έριννύς.
lyre ΑροΙοφ. u, pag. 8 1 ; Ckmeule Alexandrina 11. Τ. 86,81. Coi:. — Par huie impia vox illa Diarwe-
btrom.v, p, 613, ac Tbeodorilo de Evangelica. veri-
uiecx Gneca seagfiUili pbitosopliia senm. 6. Suis ad Tbe»euixi cum inscius, Venere Ua volente perdv- r r

vero cum veidjfe mieeel Clemens laodatus Pmdagog* filium Hippolyium, apud Euripidem:
i , cap. 8y necnon Eusebius Prapami. evang~ lib. v i Άνθρώποισι δ έ , K

eap. 250, et udvtrsus Hieroclem p.542,544. Deniqne θεών διδόντων, είκδς έξαμαρτάνειν.
Gregorii Naz»ai»zeui eo alludcutis> locua est hwecuva V . 1433, 1434. DIUCH-
P i r l l t O L . (i.Br. 11.
559 S. CLEMENYiS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 5Λ0
aiebai esse, et ei qui tnaxHlain tuam perculh, έφαίνετο. Κα\ τδ πώς έρώ. Δίκαιον έφασκεν εΐναι
alleram quoque opponere, et ci qui autert luum κα\ τφ τυπτοντι αύτοΰ τήν σιαγόνα παρατιθέναι κα\
pallium, traderc et maforlc, et cum e o , qui ad τήν έτέραν, κα\ τφ αΓροντι αυτού τδ ίμάτιον προσ-
unum milliare adigit, per duo proficisci, atquc alia διδόναι κα\ τδ μαφόριον , άγγαρεΰοντι δέ μίλιον
similia · . έν συναπέρχεσθαι δύο, κα\ δσα τοιαύτα
VI. Respondit Pelrus : Alqui hoc exislimasti i n i - VI. Κα\ ό Πέτρος άπεκρίνατο · Άλλ' ένόμισας άδι­
quum, quod xqiiissimtim est. Ac si lubet audi. Et χον δ τι δικαιότατόν έστιν. ΕΓ σοι φίλον εστίν, άκου­
patcr dixit : Prorsus lubet. Tum Petrus : Num tibi σον. Και ό πατήρ f T
έφη · Πάνυ μοι φίλον. Κα\ ό
videlur, cum duo reges inimici sunt et divisas re- Πέτρος* Ού δοκεί σοι, δύο έχθρων βασιλέων δντων
gioncs tcnent, si quispiara cx iis, qui subjecti sunt κα\ διηρημένας τάς χώρας εχόντων, εΓ τις έκ τών τού
alleri, in alterius regione depreheiidatur, ideoque ένδς υπηκόων έν τή τού έτερου χώρα φωραθείη, κα\
mcreatur niortem, ct culapbo, non aulem capite διά τούτο θάνατον όφείλων " , έάν ^απίσματι κα\ μή
pu.iiius, pocnam cvadai,num videtur humauus, qui θανάτφ τής τιμωρίας άπολυθή, ού φαίνεται μήν ·· ό
vcniam dedit ? Ει patcr ait : Admodum. Dixit Pe- άπολύσας φιλάνθρωπος είναι; Κα\ ό πατήρ έφη· Κσ\
trus : Quid vcro, ei is ipse etiara aiicui proprium πάνυ. Καί δ Πέτρος έφη · Τί δέ, εί κα\ Γδιόν τ ί , 0

vel aliud quid auferat, et in furto comprebensus si Β τίνος αύτδς ούτος άφέληται, ή κα\ άλλότριον " , καί
dupluni det, cum quadrupli s i l dcbitor, insuperque έπ\ τούτφ συλληφθείς έάν διπλάσιον δφ, τετραπλά-
inortis, qui ncinpe in adversarii fitiibus captus sit, σιον όφείλων " , κα\ τδ θανειν, ώς έν 311 * ί ' ^ τ ο τ0

nonne tibi vidctur, bumanum cssc eum, qui duplum
accepit et mortem illi remisit ? Et pater a i t : Cla- διπλάσιον κα\ θανάτου αύτδν άπολύσας φιλάνθρωπος
rum est. Ac Pctrus : Quid vero, nonne oportct, ut,
qui in alterius regno versatur, Idque pessimi l i o -
slis, vilam conservaudi gratia omnibus aduletur, et
\ i adigenlibus magis cedat, non salulanles salutet,
inimicos sibi conciliel, cum irascentibus non con-
lendat, sua omni audacler petenli prebeat et
faciat qusecunque stint hujusmodi ? Tura pater :
Cuncta poiius merito suslinebit, si his vilam pra>
ferl.
V H . Et Pclrtis : Nonne igilur i i , quos dicebae g
afllci injuria, ipsi suni iinium transgressores, in
εναντίου άλούς δροις, ού δοκεί σοι δτι ό λαβών τδ
τυγχάνει; Κα\ δ πατήρ εφη · Φαίνεται. Κα\δ Πέτρος*
Τί δέ; ού χρή τδν έν έτερου βασιλεία δντα " , κα\
ταΰτα πονηροΰ τίνος εχθρού, τού ζήν χάριν πάντας
κολακευειν, κα\ άγγαρεύουσιν έπ\ πλείον ύπείκειν,
μή προσαγορεύοντας προσαγορεύειν, εχθρούς διαλ-
λάσσειν, όργιζομένοις μή φιλονεικείν, τά έαυτοΰ
άδεώς ** παντ\ αίτούντι παρέχειν, κα\ δσα τοιαύτα;
Και δ πατήρ· Πάντα μάλλον ευλόγως ύποσταίη ·*,
εΓπερ τούτων τδ ζήν προκρίνει.
VII. Κα\ δ Πέτρος · Ούκούν •· ούς άδικείσθαι έλεγες,
αύτο\ παροριστα\ τυγχάνουσιν,'καθδ έν έτερου είσ\
, Τ

quatilum versaulur in rcgno allerius, el in tantum βασιλεία, κα\ τοσούτον πλεονέκται είσ\ν, δσον κεκτη­
dcfraudatores sunt, in quantum possident? Sed qui μένοι είσίν; 01 δ* Μ
άδικείν νομιζόμενοι τοσαΰτα
videnlur facere injuriam, unicuique cx contraria έκάστω τφ έξ εναντίας δντι χαρίζονται " , δσα άν
parte lanla gratiGcantur, quaula eis perraiUunt αύτοίς έχειν συγχωρώσιν. Αυτών γάρ έστι ταΰτα
babere. Hjec quippe ad eos perlinent, qui praesen- τών τά παρόντα έλομένων. Καί είς τοσούτον φιλάν­
lia elegerunt. Et adeo bumani sunt, ut illis vilaro θρωποι είσιν, ώς τδ ζήν αύτοίς συγχωρείν. Κα\ τδ
donent. Atque exemplum ita quidcm habet. Audi μέν παράδειγμα ούτως έχει. Άκουε δή αύτδ τδ w

jam ipsam reni. Verilalis propbela adveniens docuil πράγμα. Ό τής αληθείας παρών προφήτης * έδίδα- ι

iioa, quod omnium crealor ac Deus duobus quibus- ξεν ημάς, δτι ό τών δλων δημιουργός κα\ Θεδς δυσί
dam duo regna dislribuit, bono et malo, dans malo τισιν απένειμε βασιλείας δύο, άγαθφ τε καί πονηρώ,
quidera rcgnum hujus mundi cum legc, ila ui ba- δούς τφ μέν κακφ τού παρόντος κόσμου μετά νόμου
beai poteslalem injuriosos puuicndi, bor.o autem τήν βασιλείαν, ώστ' άν εχειν έξουσίαν κολάζειν τους
largitus futurum perpeiuum saeculunr.Unumqueinque άδικούντας* τφ 312 δέ άγαθφ τδν έσόμενον άίδιον Μ

vcro homitium liberum fecit, quique babtal pote- D αιώνα. Έκαστον δέ τών ανθρώπων ελεύθερον έποίη-
slaiem se tradetidicui velit, aul prascnti malo, aut σεν Ιχειν τήν έξουσίαν έαυτδν άπονεμειν φ βούλεται,
fuluro bono. Ex quibus, qui pneseutia eligunl, ή τω παρόντι κακφ ή τφ μέλλοντι άγαθφ. Ων οί Τ

IK)leslatem babent ut divites sinl, in deliciis ac

έλόμενοι τά παρόντα έξουσίαν Ιχουσι πλουτείν, του­
volupiatibus vitam agant, el similia omnia pro v h i -
φών, ήδεσθαι, κα\ πάν δ τι άν δύνωνται. Τών γάρ
bus perctpiant. Nam futurorum bouorum nullum
έ σομένων αγαθών ουδέν έξουσιν. Οί δέ τά τής μελ-
• Luc. v i , 2 9 ; Matlb. v, 59.

VARIiE LECTIONES*
e
» - " V i d . Suicer Thesaur. s. ν . Credner , Bekrage ι, 508. S. Tura adjunxi έν c l 0 . δς f T

ρ. ό πατήρ 0 . l l a optime S, όφείλον absurdeO, Epit. barbarice όφειλιός »· μήν om. Ο .

e ,
τί ascriusi
M

i x 0 el Evil. άλλο τι C. lnscquens καί inserui c. 0 . ·« όφείλων S, Ο , όφειλώς C , qui nolat: Paiiia
S l

cjuadruplt ιιι furto sancilur l«'gibus pluriiius. " τούς έτερου βασιλέως δντας ρ. τδν (έν C add. ex coitjccl.)
έτερου βασιλεία δντα Ο . Forlassc ήδέως. S.
u
" Ita Ο c. ύποστέη C. Cfr Ιιυιιι. IU, 51, 71 ,
? Λ ? Λ · **°*™ \
J
- c
ί ^ * J" ^
1 7 α0 c ω
Ρ· -**v · ν δ C, ώσιν ; οί S. " Ita Ο c. S , χαρίζοντι C
ν 0 1 £ 1

·· δέ Ο. 4 1
προφήτης παρών C. ίδιον 0 .
301
λούσης βασιλείας κρι'ναντες λαβείν, τά ενταύθα Α
ώς αλλότριου βασιλέως ίδια δντα αύτοίς νομίζεσθαι
ούκ έξεστιν, ή ύδατος μόνου και άρτου κα\ τούτων
μεθ' ίδρώτων ποριζομένων πρδς τδ ζήν (επειδή
έκοντί άποθανείν ούκ έξεστιν), Ιτι δε κα\ περιβο-
8 8
λαίου ένδς,γυμνδν γάρ έστάναι ούκέφίεται , ένεκεν
τού παντδς όρώντος ουρανού. 8 7
VIII. ΕΙ μέν ουν τδν ακριβή τοΰ πράγματος λόγον
άκοΰσαι θέλης **, ούς μικρφ τάχιον εΓρηκας άδικεί-
CLEMENTINA. —HOMILIA X V . 86*
8 8
possidebunl. Qui vero fmuruin reguotn mafiieruut
88
accipere, iis uon licet prasenles res, utpote alieni
regis, suas existimare, si exeipias duntaxat aquain
et panem, ila tamen ut cum sudoribus ad vivendum
comparentur (neque enim ultro licitum est tnorij,si
88
etiaru excipias unuin vestimentum; nou eniin per-
imUilur nudum cousislere, propter cuncla perepi-
ciens cceium.
VIII. Si ergo acctiralam bujua nogolii raliouem
audire eupias, quos paulo antedixisli injuria affici f

σθαι, αύτο\ μάλλον άδικούσιν. "Οτι αυτοί μέν οί τά
έσόμενα έλόμενοι έν τοίς παρούσι σύνεισι τοίς κα-
κοίς , κατά πολλά τών ίσων αύτοίς απολαύοντες,
8 8
αύτοΰ τε τού ζήν, τού φωτδς, τοΰ 313 άρτου, τοΰ
ύδατος, τού ιματίου κα\ άλλων τοιούτων τινών. 01 δέ
άδικείν ύπδ σού νομισθέντες τοίς έσομένοις άγαθοίς
άνδράσιν · · ουδέν συνυπάρχουσιν. Καί δ πατήρ πρδς
ταύτα άπεκρίνατο· Νΰν με δτε πέπεικας δτι οί
8 1
άδικ»ύντες αύτο\ αδικούνται, οί δέ αδικούμενοι μάλ­
λον πλεονεκτοΰσιν, έτι μάλλον άδικώτατον δλων μοι
φαίνεται τδ πράγμα, δτι οί μέν δοκούντες άδικείν
πολλά τοίς τά έσόμενα έλσμένοις συγχώροΰσιν' οί δέ
δοκούντες άδικείσθαι αύτο\ άδικούσιν, δτι τά δμοια
ού παρέχουσιν έκεϊ τοϊς ενταύθα αύτοίς συγκεχωρη-
κόσιν, ά αύτο\ αύτοίς συνεχώρησαν. Κ α ΐ ^ Πέτρος ·
Μ
Ουδέ τούτο άδικον, διά τδ έξουσίαν Εχειν έκαστον τά
παρόντα αίρείσθαι ή τά μέλλοντα, είτε μικρά είη,
είτε μεγάλα. Ιδία κρίσει κα\ βουλή δ έλόμένος ούκ
αδικείται, λέγω δή ούδ' άν τά μικρά έληται έπεί
8 8
πρυέκειτο τά μεγάλα. Προέκειτο γάρ αύτφ κα\ τά
μικρά. Κα\ δ κατήρ έφη* Όρθώς Ιφης, καί γάρ
είρηταί τινι Ελλήνων σοφφ'Αίτία έλομένων, Θεδς
αναίτιος (45).
Etenim dicturo est a quodam inter Gracos sapiente : Cnlpa deligentium e$t, Deus culpa caret.
IX. 'Αλλ' έτι μήν και τούτον μοι δίελθε τδν λόγον.
Μέμνημοϋ τδν Κλήμεντα είπόντα μο* δτι τά άδικη- Meuiini Clemeniem mibi dkere, nos iujsria^ el at-
ipsi potius uocent. Quoniain illi quidem, qui elege-
rum fulura, usum rerum pre*enlium siniul cuui
malis hominibus accipiunt, cum aliis percipientes,
ueiupe ipsam vitam, lucem, panem, aquain, Indu-
menUini et alia qusedam bujusroodi. Qui vero a te
Β pulaulur facere injtiriam, in futuris bonis nulla e%
parte cura aiiis viris- degenl. Ει pater ad baec re-
epondtl : Nunc quaitdo persuasisti m i b i , eos, qui
iujuriam faciunt, injuriam pati, cos auiem, qni
8 1
injuria afliciunlur, potius injur.am iacere, adhuc
amplius res onmium iniquissima mthi vidctur,
quoiiiam ii quidem, qui videntur conierre injoriam,
i i m l u iis conceduot qui futura elegerunt;*. qui vero>
videnlur iujuriam susiinere, ipsi earo iuferunl, quia
bminnibus, qui bic ipsis coneessere , non prebeiiC
tllic eadem, quibns illi ipso» douarunt. Et Pelri*s '
Ncque hoc kiiquum esl,quand*quidem unusqoisque
polestate praeditus est antepouendi vel praeseuit»
Τ vel futura, sive parva sint, sive magna. Qui pru-
ς prio judicio el eonsilio deligU, non affieidir injuri»,
ueque, inquatn, l k e l parva praferat, quando et
niagna prostabant. Nam ei proposita etiaiu eraut
q u * ex-igua suiit, Et pater a i i : ftecte locuios es»
IX. Sed et adhuc banc mibi enarr» ralKinem»
y

V A R L E LECTIWiESv
λαβεϊν, τά Ο , λαβείν τών C. Locum mendosum Schliemannus Ctem. ρ. 239 sic em«nrfal r τοΓς δέ—
8 8

κρΓνασι λαβείν, τά έντ. ώς άλλ. βασ,, ίδια δντα αύτοϊς — ύδωρ μόνον κα\ άρτσν — περιβόλαιον έν —
Ego inaliin : οί δέ βασιλέως ίδιοι δντες ούδενδς έξουσίαν έχουσιν, εί μ ή , κ. τ* λ. vel ουδέν αυτοίς λογίζεσθαι
έξουσίαν έχβυσιν έκτδς , κ. τ^ λ. S. νομίζεσθαι exb. etiam Ο , sed ad oram : "Ίσως νοσφίζεσθαι ή
8 8

αυτών νομιζεσθαι. SchlicmannusU. scribit έκόντι' at nibii inuiaudumi c L Lobecb ΡΙιτφι. ρ, 5. S.

8 8

8 8
έφείεαι Ο. F o r l . πάντ' έφορωντος. S.
87
θέλεις Ο. Subinde οΰς Ο el ex conjeot. C , in enj. textu
8 8

ώς. Coielerius reponil καλούς, ewn^ue leetionem in sua versione deditexpressam. Sed san» eat vulgaia.
8 8

Meudum suepic»tu» eat vir dociissimus, qued τοίς κακοί; non masculinam, ui par erat sed neutram r

poleatatem IribueriuD. Neque <> approbat Ci conjecturam καλοίς, cuin oxbibeat κακοίς.Τυ» απολαύοντες
0 D , άπολαβόντες C. Cfr. bora. x i , 16. Lege έν τοίς έσομένοις τοίς άγ. άνδ., quemodroodura supra
8 8

legebalur έν τοίς παρούσι σύνεισιν τοίς κακοίς S. δτε o n u Ο . "δλον C. Forlasse οδτοι. S. ^δίτ
8 4 8 4

&.δέ€,0.
V A R I O R I J M ΝΟΤΛΕ-
(45] Καί γάρdprtraf uri ΈΛ^ϊί^ϊτσνρφ· αΙτία D primacontra lultanum^ 68": "Αίαίτιον· γάρ παν-
ίΛομέτωτ, ββός αναίτιος. Pari modo apud Lucia- τάπασι κακών τδ θείον, άγαθδν τή φύσει τυγχάνον, χαϊ
nuni de ipercede conductis in ikie : Μέμνησο τοΰ σο­ τοΰ προελομένουτά-τής κακίας, lusia itaque censurai
φού λέγοντος,, ώς Θεδς αναίτιος^ αίτία δέ έλοαένου. Ammonii Hennias Coiumentario in librum Aristole
E l ui ciixusdam veierum profertiu* in pseudo-Orige- lis De interprelalione : Καθ άπερ δ άπαιδεύτως παρ/
nis Cotntnent, ad Xob cap. xxxvm, vers.7. Scripsil Όμήρψ λέγων*
Plalo lib~ x De republica paulo ante linem ι Αίτία Έγώ δ' ούκ αίτιος είμι, .
έλομένου^ Θεδς αναίτιος· sicque citalur a Juslino M a r - Άλλά Ζεύς, καί Μοίρα, καΐήεροφο&ις Έριννύς^
lyre Apolog* n , pag. 8 1 ; Clemenle Alexa«driiio- Jl. T 86,87. COT. — Par huie impia vox illa Diaivncr
btrom.Y, p. 613, ac Tbeodorito de Evangelic» veri- t

u i e e x Graica seu.gtnlili pbik>»opliia sewii. 6. Suis ad Thepeuro, cum inscius, Venere lla vo!enle perdv* r

vero cum vepbie mieeet Glemens laodalus Pmdagog* ucpii filium Hippolylum, apud Euripidem:
i , cap. 8y necnon Eusebius PraparM. evangAib. v\ Άνθρωποι σι δ έ .
r

<·αρ.250, el advenu$ BieroeUmp-5i%i 544. Oenique Θεών δΙδόντων, είκδς έξαμαρτάνειν.

Gregoiii No-ziajtzeiii eoalludoulis iocuac»tliivecuva V . 1 4 3 3 , 1 4 3 4 . DIUCB.
PirTROL. 11.
 363 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA» 364
flictiones ad peccatorum rcmissionem pati. Ει Pe- Α ματα κσΛ τά π ά θ η " είς άφεσιν αμαρτιών πάσχομεν.
trus : Recte ita habet. Nos euim, qui futura ma- Κα\ ό Πέτρος · ΌρΟώς έχει κα\ οΰτως. Ημείς γάρ
luimus, quae plura possidemus, seu vestes, sou οί έλόμενοι 314 * έσόμενα, ά κεκτήμεθα πλεί­
τ

cihos, seu poliones, seu alia quaepiam, peccala ονα (46), εΓτε έσθήματα είτε βρώματα, είτε ποτά,88

possideinus, quia nihil debemus habere, uti paulo είτε άλλα τινά, αμαρτίας κεκτήμεθα, διά τδ δείν μη­
an(p sermone declaravi. Omnibus possessioncs δέν έχειν, ώς μικρψ τάχιον διειλον τδν λόγον. Πάσι
peccata sunt. Earurn qualitercunque privatio adem- τά κτήματα αμαρτήματα . Ή τούτων δπως ποτέ 87

ptio est dcliclorura. Dixit paler : Recte habet, στέρησις αμαρτιών έστιν άφαίρεσις. Κα\ ό πατήρ
quemadmoduro divisisti duos Gnes duorura regum, έφη · Ακολούθως έχει, καθώς δύο διείλες δρους τών 8 8

ut quis quod vult eligat ex iis quae in alterutrius δύο βασιλέων , τά έφ* έκάστω τών ύπδ τήν έξουσίαν
sila sunt potestate. Quid vero, an et afllictiones αυτών δντων αίρείσθαι δ βούλεται. Τί δέ κα\ τά
juste patiuiur? Ει Petrus : Justissime. Quandoqui- πάθη εί δικαίως πάσχομεν ; κα\ ό Πέτρος· Δικαιό­
88

dem enim eorum qui salvantur terminus est, sicut τατα. Έπε\ γάρ δ τών σωζόμενων δρος. έστ\ν, ώς
d i x i , ut uemo aliquid habeat, raullis autem mullae ^ έφην, τδ μηδενΐ μηδέν ύπάρχειν , υπάρχει δέ
6 8 81

suppetunt posscssiones, quae aliter et peccata, πολλά πολλοίς κτήματα, καί άλλως αμαρτήματα,
ideo per eximiam Dei bumanilatem afllictioncs i n - τούτου χάριν έξ ύπερβαλλούσης Θεού φιλανθρωπίας
ducuntur iis qui non pure vivunl, tu propler aK- επάγεται τά πάθη τοίς μή είλικρινώς πολιτευομένοις,
quantam erga Deum cbarilateni per temporaria ίνα διά τδ ποσώς φιλόθεον προσκαίροις τιμωρίαις
88

supplicia aeternis poenis libereiilur. αίωνίων σωθώσι κολάσεων.

X . Tum pater: Quid enim , nonne multos impioa Χ . Κα\ δ πατήρ · Τί δέ ού πολλούς ασεβείς δρώ-
8 8

videmus pauperes? A n propierea et illi inler eos μεν πένητας; Ε ί τ α παρά τούτο κα\ ούτοι τών σω­
88

qui salutem consequeniur numerandi sunt? Et Pe- ζόμενων είσίν; Κα\ ό Πέτρος · Ού πάντως. Ού γάρ
i r u s : Nequaquam omnino. Non enim probanda est αποδεκτή ή πενία ών μή προσηκεν όρεγομένη. "Ωστε
inopia, s i , quae non oportet, appetat. Sic quoque τινές τή προαιρέσει πλουτούσι πενόμενοι χρήμασιν, 88

nonnulli voluntate.divites opum sunt pauperes,et
tanquam facultatum cupidi puniuntur. Sed nec
quod aliquis sit pauper, slatim justus est. Potest
quippe pauper esse pecunia, at eam cupere, aut id
facere quod precipue non oportebat. Nam vel idola Q
colit, vel biaspberoat, vel fornicatur, vel indiffe-
reitler vivit, perjorus, mendax, aut inlidelis. Caete-
runi Magister noster udeles pauperes beatos praedi-
tavit , eosque non velut aliquid largientes : ne~
a γάρ είχον, άλλ* ώς μηδέν άμαρτάνοντας , κα\ έπΙ
κα\ ώς πλεονεκτείν επιθυμούντες τιμωρούνται. 315
'Αλλ' ουδέ έν τψ πένητα είναί τινα πάντως δίκαιος
έστιν. Δύναται γάρ πτωχός μέν τοίς χρήμασιν είναι,
έπιθυμεϊν δέ ή κα\ πράττειν δ προηγουμένως ού χρή.
Ή γάρ είδωλα σέβει, ή βλασφημεί, ή πορνεύει, ή
άδιαφόρως ζ ή , ή επίορκων, ή ψευδόμενος, ή άπίστως
βιούς. Πλήν ό διδάσκαλος ημών πιστούς πένητας έμα-
κάρισεν «·, καί αυτούς ούχ ώς παρεσχηκότας τι, ουδέ
67

que cnim habebant; sed quia, cum nibil peccarent, μόνω τψ τήν έλεημοσύνην μή ποιείν, διά τδ μή έχειν,
ub id solum , quod inopiee ergo eleemosynam nou καταδικασθήναι ούκ έχοντας . Κα\ δ πατήρ· Α λ η ­
88

taciebant, condemnari non poterant. Tum pater :
Vere prorsus secundum propositam quaestioneni res
videntur recte babcre : quare siatui tolam ordine
audirc doctrinani.
X I . Et Pctrus : Ilaque deinceps sludenti tibi
discere quae ad nostram rcligionem pertinent debeo
urdine exponere docirinam, ab ipso incipiens Deo,
el ostendcns ipsum solum dici debere Deum, alios ry
θώς πάνυ κατά τήν ύπόθεσιν όρθώς έχειν τά πρά­
γματα φαίνεται, διδ κα\ προαιρέσεως έγενόμην τή
τάξει παντδς έπακοΰσαι τού λόγου.
XI. Κα\ δ Πέτρος· Ούκούν τού λοιπού σπεύδοντί
σοι τά κατά τήν ήμετέραν θρησκείαν μαθείν, οφείλω
τή τάξει τδν λόγον έκθείναι άπ' αυτού αρχόμενος τού
θεού, κα\ δεικνύς δτι αύτδν μόνον δεί λέγειν θεδν,

• Malth. v, 3.

V A R L E LECTIONES.
παθήματα Ο.
8 8
έσθήτα C.
8 6
ΕΙ γάρ έν πάσι τά κτήματα προξενείν οίδε τοίς έχουσιν αμαρτήματα
8 7

ρ. πάσι τά κτήματα αμαρτήματα Ο . Idem scr. δπώσποτε. lla Ο c. S , διείλας(λ Occurrit forma είλάμην
8 8

(Lob. Phryn, ρ. 183), non autein, quanlum sciani, aoristus act. είλα. S. Tum ρ. τά sensus postulal είναι,
esse in cuju$vi$ poleslate. D S nialuerit δντος. Dedi κα\ τά πάθη c. Ο, κατά πάσιν (leclio monstruosa)
8 8

C , παντάπασιν S ex conjectura. τό D , τού C, Ο.

8 0
Ila Ο c. S , ύπάρχη C. Tum omisi C i τά ante
8 1

άλλως c. 0 . τοτώς Cl et S.
8 1
δέ CI et Ο , δή C. * είτα add. c. 0 .
8 1 8
ή τού πένητος πενία, έάν
8 8

ορέγεται (όρέγηται var.leci. ap. C.) ών ού χρή. ώστε (ώσπερ conj. S ) τινές τή προαίρεσει πλουτούσιν C.
8 8
Credner, Beitr. ι, 507. S. Iia S δτι μηδέν άμαρτάνοντες C et Ο qui oiu. seq. καί a Sadditum.
6 7

τήν έλ. S , 0 , τής έλ. C. έχουσι α

6 8

VARIORUM Ν Ο Τ ; Ε .
(46) "Α κεκττψεθα πΛεΙονα, etc. Duriuscule sunl verborum istorum in Vita Nili junioris* quam R o -
liscc adversus divitias dicta : unde a Melaphraste mae edeudam curavit Matlhaeus Garyopliilus p. 142,
molliunlur Epitome cap. 127. Certe apud Epipha- bocpacto: Μάθετε,αδελφοί, τούτο, δτι ή τών πραγμά­
viium baercsi 50, cap. 17, Ebionxigloriaiilur seesse των οπωσδήποτε στέρησι;, αμαρτημάτων έστ\ν αφαί-
ac vocari πτωχούς. Inveni autem usurpalum comma ρεσις. COT.
5G5 CLEMENTINA. — IIOMILIA X V I . 306

έτερους δέ μήτε λέγειν ·· μήτε νομίζειν , κα\ δτι δ Α
παρά τούτο ποιών αίωνίως έχει κολασθήναι, ώς είς
αύτδν τδν τών δλων δεσπότην άσεβήσας τά μέγιστα.
Κα\ ταύτα είπών κα\ τοις ύπδ παθών δχλουμένοις κα\
νοσοΰσι καί δαιμονώσι τάς χείρας έπιθε\ς κα\ εύξά-
78
μενος κα\ Ιασάμενος απέλυσε τούς δχλους. Κα\ είθ'
ούτως είσιών τών συνηθέστερων άλών μεταλαβών 71
ύπνωσεν.
vcro nec di< i nec existimari, hoinincm aulem, qui
secus ieceril, perpetuo supplicio multandum, ut
qui in ipsura universorum Dominum raaxime ira-
pius exsliterit. Alque bis diclis, curaque aliqua
perpessione infeslatis, aegrotantibus et daemoniacis
imposuisset manus, ilem precatus essel ac eos c u -
rasset, dimisit populum. Et poslea Ua ingressus,
solito admodum cibo percepto, se somuo dcdit.

316 ΌΜΙΑΙΑ ICT- HOMILIA X V I .

I. "Ορθρου δέ έξιών δ Πέτρος καί έπιστάς έπΙ τδν I. Mane vero egressus Peirus, cum venisset ad
συνήθη τού διάλεγε σθαι τόπον δχλον πολύν συνεστώτα locuni, in quo disserere solebat, ingentem bouainuni
εΐδεν *. Καί άμα·τψ μέλλειν διαλέγεσθαι αύτδν είσήει
7
mulliludinem convenisse vidit. Et simul ac ipae
τις τών αυτού διακόνων λέγων · Σίμων άπδ Αντιο­ jam esset locolurus, inlroivit quidam ex ejus dia-
χείας έληλυθώς έ π ' " αυτής εσπέρας, μαθών ύπο- conis, dicens : Simon, qui ab Antiocbia ipsa ve-
σχόμενόν σε τδν περ\ μοναρχίας ποιεϊσθαι λ ό γ ο ν , B
spera venit, audiens te promisisse de luonarcbia
η

έτοιμος έστι μετά γ ε · Αθηνοδώρου τού Επικού­

Τ
seu principatu unius verba esse facturum , paratus
ρειου διαλεγομένω σοι έπελθεϊν, πρδς τ£ άντιλέγειν est una cum Athenodoro Epicureo libi disserenli
δημοσία πάσι τοις ύπδ σού δπώσποτε υπέρ μοναρχίας intervenire, ut palam impugnet omnia quaecunque
λεγομένοις λόγοις. Ταύτα τού διακόνου λέγοντος, pro monarchia a le quomodocunque proferentuT
Ιδού αύτδς είσήει Σίμων μετά Αθηνοδώρου κα\ άλ­ verba. Haec dicenle diacono ecce iiigressus est S i -
λων τινών τών εταίρων *, κα\ πρδ τού τι τδν
7
nion cum Atbenodoro aliisque nonnullis sodalibus:
Πέτρον φθέγξασθαι αύτδς προλαβών έφη · et, ante quam Petrus aliquid proferret, ipse anti-
oipans a i l :
ΙΤ. Έμαθον ώς ύπέσχου εχθές τω Φαύστω , είς 77
II. Gomperi, te beri Fausto pollicitum esse,quod
τήν σήμερον δείξαι τή τάξει τδν λόγον ποιούμενος , hodie babito sernione ordine esses oslensurus, et
κα\ άπ' αυτού αρχόμενος τού των δλων δεσπότου, δτι incipiendo ab ipso universorum domino, eum soluin
αύτδν μόνον δει λέγειν θεδν ·, άλλους δέ μήτε λέγειν dicendam esse Deum, alios vero neque dtcendos,
7

μήτε νομίζειν , δτι δ παρά τούτο ποιών αίωνίως κο­ neque existimandos, quoiiiara, qui secus fecerit,
λασθήναι έχει. Πρδ πάντων δέ αληθώς καταπέπληγ- perpeluo supplicio mullabitur. Anle omnia autem
jTai σου τήν άπόνοιαν , δτι ήλπισας είς τήν σήνC vere vecordiam tuam demiratus surti, quod spera-
78

βούλησιν μεταπεϊσαι άνδρα σοφδν, καί ταύτα πρε- veris le possc in luam senlentiam addocere viruin
σβύτην. Άλλ' ούκ επίτευξη τών σών βουλευμάτων, sapieulem, ad haec senem. A l quae vis non obtine-
ταύτη μάλλον, παρόντος έμού, κα\ τούς 317 ψευδείς bis, nie polissimum praesenie tuosque redarguente
σου διελέγχοντος λόγους. "Ισως γάρ έμού μή παρόντος falsos sermoues. Forle enim absente me deceptus
ήπατήθη άν δ σοφδς γέρων, ίδιώτης ών τών παρά fuisset sapieus senex, cum imperiius sil librorum
"Ιουδαίοις δημοσία πεπιστευμένων βίβλων. Κα\ τδ qui Judaeis palam sunt iradili. Et nunc multis
88

νύν τούς πολλούς ύπερθήσομαι λόγους, ίνα τής υπο­ verbis supersedcbo , ot cilius proinissionem toam
σχέσεως σου τάχιον τδν έλεγχον ποιήσωμαι. Διδ έφ' coufutem. Quocirca coram nobis Scriplurarum pe-
ημών αυτών τάς Γραφάς είδότων, δ ύπέσχου λέγειν, ritis quod pollicitus es incipe dicere. Sin ainem re-
άρξαι. ΕΙ δέ τδν έλεγχον αίδούμένος έφ' ημών αυτών prebensiotiem veritus coram nobis vis promissum
τήν· ύπόαχεσιν παραλιπεϊν θέλεις, αυτάρκης κα\ omittere, etiain sic sufficicns erit probalio, quod
1

ούτως ή άπόδειξις δτι ψεύδη " , καθ* δτι έπ\ τών τάς fallas, quandoquidem coram bominibus Scripturas.
Γραφάς είδότων ειπείν ούκ έτόλμησας. ΚαΧ νύν δέ τί callenlibus non ausus sis loqui. Et vero jam c u r
σε αναμένω λέγειν, μέγιστον έχων μάρτυρα τής ^ exspeclo ut dicas, qui maxiuiuin babeo teslem pol-
υποσχέσεως σου τδν παρεστώτα γέροντα; Κα\ ταύτα licitationis tuae asianlem senem? E l post haec verba
είπών έμβλέψας τψ πατρ\ έφη · Είπε μ ο ι , ανδρών patrem iutuiius, a i t : Dicniibi, virorum presianlis-
πάντων τιμιώτατε , ούχ\ ούτος δ άνήρ ύπέσχετό σοι 6ime,nonne iste bomo libi pollicilus cst oslensu-
δείξαι σήμερον, δτι ε!ς έστι θεδς κα\ ού χρή έτερον rum se bodie unum Deum esee, nec alium diccndum
τινα λέγειν ή νομίζειν θεδν δ δέ παρά ταύτα aut babcndum Deum , illum aulem, qui secus fecc-
ποιών, ώς τά μέγιστα άμαρτάνων, αίωνίως κολασθή­ rit, lanquam peccatorem maximum perpetuo suppli-
ναι έχει; "Η γάρ ούκ άποκρίνη μοι ; cio multandum esse? An enim non respoudee niihi ?
Μ

III. Κα\ δ πατήρ έφη· Καλώς άν τήν μαρτυρίαν III. Respondil palcr : Kccle a me lestimonium

V A R L E LECTIOKES.
8 8
λέλέγειν (sic) Ο. δαιμονιώσι C.
7 8
συνήθων Ο , quod praeslat.
7 1
Ua 0 c. 5 , ίδεν C. έπ'
7 7 7 1

f) , ά π ' C , 0 .
u
λέγων Ο. · γε om. Ο . Tuiti διαλεγομένο> Ο c. Ερίί., διαλεγομένου C.
7
τών 7 6

εταίρων om. Ο. 7 7
χθες Ο. θεόν addi li cinn Ο et Epit.
7 8
· πρόνοιαν C , ύπόνοιαν Eptt.
7
πεπι- 8 0

στυιμένων Ο , qui deindc τά νύν. σήν Cl et S invilis codd.

8 1
lla 0 c. D , ψευδής (*,qui conj. ψευ­
8 t

δείς* Epit; ψευδή τά ύπεσχημένα. Cfr. infra c 8. θεόν Ο. ή γάρ ούκ ; άπόκριναί αοι conj. 1)·
8 8 %%
 3(57 S. CLEMENTIS I ROM. POXT. OPERA ΟΓΒΪΑ. 36*
posmlarcs, Simon, si antca Petnis ncgassel. Nunc Α παρ' έμούάπήτεις, Σίμων, εί πρότερον ήρνείτο ό*
lulem ηοιι verebor dicere qua? dieenda sunt. Arbi Πέτρος. Νΰν δε ούκ αίδεσθήσομαι λέγειν 4 δεί λέγειν.
iror te ira constrictum ac inflammartum velle dispu- ΟΤμαί σε δργή πεπρησμένον διαλεχβηναι θέλειν, 8 β

tationem suscipere : porro neque convenil te boc όπερ άνοίκειδν σοι τούτο ·* ποιείν, κσΛ ήμίν τοιούτον
facere, neque nos tali prabere anrem, quoniam id έπακούειν, δτι μάχην εστίν 318 ίατορήσαι, κσΛ ού
pugnam videre cst, <*t non ad veritalem juvarL Alque πρδς άλήθειαν ώφελεΐσθαι. Κα\ νύν έξ Ελληνικής
nunc, ex Grseca eruditione sciens, qoo modo gerere παιδείας, ώς χρή τούς ζητούντας ποιεϊν, είδώς ύπο-
sc debeanl disceplantes, comnionebo. LUerque res- μνήσω. Έκάτερος υμών τδ εαυτού δδγμα έκθέσθω ,
trum dogma soum exponal, et alternis verba fiant. χαί είς έτερον οί λόγοι γενέσθωσαν · . Έάν δέ Πέτρος 8

Quod si solus Pctrus explicet suam sentenliam, tu μόνος έκθήται τδ εαυτού φρόνημα, σύ δέ τδ σδν σι­
vero tuam reliceas, iieri potesl, ul aliquis a lc ωπάς, ενδέχεται τινα λόγον ύπδ σού £ηθέντα θλίβειν 9 9

prolalus sermo ct tuam et illius opinionera premat, τδ αυτού καί τδ σδν φρόνημα, καίάμφοτ£ρουςΤύμάς
80

alque ut uierque vestrum, licet revera sit illo ser- ύπδ τού λόγου ήττηθέντας μή φαίνε σθαι ηττημένους,
moiie victus, non videatar tamcn superalus, sed is άλλά τδν έκθέμενον τδ φρόνημα, τδν δέ μή έκθέμενον
bolus, qui suam opinionem exposuit, ille vero, qui ομοίως ήττημένον μή πρόδηλον είναι, άλλά καί
81

iion exposuit, nou videaUir pariter esse superatus, Β νενικηκέναι νομίζεσθαι. Κα\ δ Σίμων άπεκρίνατο -
immo superasse exisliinelur. Ει Simon respondit: Ποιήσω ώς λέγεις, άθυμώ δέ μήπως ήδη προειλημ­
Faciam qucmadmodum dicis : verum valde limeo, μένος αυτού τοίς λόγοις ού φιλαλήθης έση κριτής.
ne jam ipsius verbis occupalus non sis judex veri
stadiosus.
IV. E l Paier respondit : Ne me cogas temere ac IV. Καί ό πατήρ άπεκρίνατο - Μή με βιάζου άκρί~
Sndicla causa tibi assentiri, ul judex videar veritaiia τως συνθέσθαι σοι, ίνα δόξω φιλαλήθης είναι κριτής,
amans. Quod si vera audire cupis, tua potius sen- εί δέ τάληθή άκούσαι θέλης , τφ σφ φρονήματι 8 8

teniia praoccupatus sum. Ac Simon : Quomodo es μάλλον προείλημμαιΐ Κα\ ό Σίμων * Πώς προείλη-
pracoccupalus, qui nescis quid sentiam ? At paler : ψαι, ούκ είδως δ φρονώ; Καί ό πατήρ* Τούτο ρά-
Facile est illud cognosrere : c l quonam paclo, audi. διόν iιτιν είδέναι, και πώς , άκουσον. Έλέγξειν · 8

FoJlicitus e s , a le falsi convictum iri Petruin, qui ύπέσχου Πέτρον ένα θεδν λέγοντα είναι, δτι ψεύ­
unura esse Deum asserat. Caeterum qui promittii δεται ,*"o δέ τ δ ν ένα λέγοντα ψεύσματος έλέγξαι
98

ae falsi redargulurum as&ertorero unitis Dei, is non έπαγγελλόμενος, πάντως εύδηλον ώς εκείνος άλη-
kicm aflkmat ac ille evideiilissime vera loquens. Si Q θεύων, ού τδ αύτδ λέγει. Εί γάρ τφ καταψευδομένω·
88

eniui idem diceret cum co, qui emeniita loquitur, τδ αύτδ 319 λέγει, καί αύτδς ψεύδεται, εί δέ τά^
ipse quoqne esset mendax : si vero eoniraria dkere εναντία λέγων άποδείκνυσιν, τότε αληθεύει. Ούκ
se ostcndit, lune verus esl. Non alia ergo ratione άλλως ούν τδν ένα θεδν είναι λέγοντα ψεύστην λέγεις,
prsedicatoreni unius Dei esse mendacem pronunlias, εί μή τι άν δτι πολλούς δοξάζης · θεούς, θεούς δέ, 8

nisi quia mnltos deos esse censes. Atqui mullos πολλούς είναι κάγώ λέγω. Τδ αύτδ ούν σοι πρδ της
βΤ

deos esse ego quoque aio. Idem tgilor, quod t u , ζητήσεως λέγων, σο\ μάλλον προείλημμαι. Και κατά
ante disceptalioneui dico, et pro le potius sum oc- τούτο αγωνιών περι έμού ούκ οφείλεις, άλλά Πέτρος,
wipatue. Q w e noii debes de ine esse anxius, sed δτι άκμήν αύτώ τά εναντία φρονώ. "Ωσπερ · μετά 8

Pelrus, quia adhuc contra atque ille sentio. P r o - τήν ύμετέραν ζήτησιν ελπίζω φιλαλήθης ών κριτής,
pierea post disputationem vcstram spero, quod veri πρόληψιν άποδυσάμενος, τψ έπικρατοΰντι συνθέσθαι
studiosus judex, deposita anticipatione, praevalenli λόγφ. Ταύτα τού πατρδς είπόντος ήρεμα βοή τις
conscnsuni3 sim oralioiii. Haec cum pater dixisset, επαίνου έκ τών δχλων έγένετο έπι τφ ούτως τδν πα­
aensim clamor quidam laudalionis a popnlo exortus τέρα διαλεχθήναι.
est, quoniam iia pater esset lcr.uius.
V . Porro Petrus d i x t t : E g o , sicul controversise D V . Κα\ δμώς δ Πέτρος έφη · Έγώ, ώς δ τών λόγων
arbiier pronunliavit, agere sum paralus : jamque μεσίτης είρηκεν, ποιείν έτοιμος είμι, κα\ ήδη ποτέ
absque ulla mora meani de.Peo seutenliam ex- πρδ πάση^ αναβολής τδ έμδν περί θεού έκθήσοιχαι
plicabo. Uuum ego esse Deum assero, conditorem φρόνημα. Κάγώ ένα θεδν είναι λέγω, τδν πεποιηκότα
ccr.li el lerraB oinniumque iis contentorum. Ac alium τδν ούρανδν κα\ τήν γην καί τά έν αύτοίς πάντα.
ncque dicere, neque extimarc licet. Tum Simou: "Αλλον τε ούτε λέγειν, ούτε νομίζειν έξεστιν. Και ό
Ego aulem aio, a Scripluris quae apud Juda>os cre- Σίμων- Έγώ δ έ · φημι τάς πεπιστευμένας Γραφάς
8

duiitur, dici mulios deos, nec de eo sueccnsere παρά Ίουδαίοις πολλούς λέγειν θεούς, κσΛ μή χαλε ·

V A R L E LECT10NES.
M
oom.
Π. σοί τε <
8Τ

τούς λόγους i
τάληθή βούλει μαθείν Ο. έλέγχειν S.
8 8 8 8
τόν adjunxi c. Ο , qui om. βύσματος. ώς άληθεύων| Λ 8 8

αυτό ρ. πάντως εύδηλον ώς εκείνος άληθεύων, ού τδ αυτό C. δοξάζεις C.

8 8
φήμί 0. Lcctionem λέγων,
8 7

σοί ejuadem cod. iain vidit C , in cuj. texlu λέγω σοί. δπερ C.
8 8
δέ om. Ο .
8 8
369 CLEMENTINA.— HOMILIA XVI. 370
παίνειν έπΙ τούτω τον θεδν, τφ αύτδν διά των Γρα- Α Deum,quoni?»iii ipse pei Seripiuras suasptures deos
φών αυτού πολλούς θεούς ειρηκέναι. 106
proiocuius esl.
V t Αύτίκα γούν έν τή πρώτη φωνή τού νόμου φαί­ VI. Slatimergo in prima legis voce illos similes ac
νεται κα\ έαυτψ 380 αυτούς ομοίους λέγων. Ούτ%*ς se prajdicar* dignoscitur. Ua euim scripium cst,
1

γάρ γέγραπται, ώς δτι τψ πρώτω άνθρώπψ, έντολήν quod, cum primo homini praeceplum fuisselaDeo, ut
έχοντι παρά τού θεού, άπδ παντδς ξύλου τού έν τψ de cenclis arboribus paradisi comederct, non come-
παραδείσω φαγ&Γν, άπδ δετού ξύλου τού γινώσκειν κα­ deret tamen de arbore cognesceudi bonuni et maluiu,
λδν κα\ πονηρδν μή φαγείν, ό δφις διά τής γυναικός scrpons per mulicrem, promilteudo Hlis diviiiitaiciii,
έπΙ ύποσχέσει τού γενέσθαι αυτούς θεούς φαγείν αυ­ comectere persuasos fecil aspicere, sicque poslquam
τούς πείσας, άναβλέψαι έποίησεν κα\ ειθ' ούτως ό aspcxerunt, Deus islis dixit ; Ecce Adam faclus est
*3εδς άναβλέψασιν αύτοίς έφη* "Ιδού γέγονεν Αδάμ, quasi umis ex nobis Κ Uaquc scrpens , quando
ώς εϊς έξ * ημών. Ό μεν ούν δφις είπών * "Εσεσθεd i x i l : EriUs sicnl dii *>, quasi dii exsistant, locu-
ΐι>ς θεοί, ώς δντων θεών ειρηκώς φαίνεται* ταύτη tus apparol, eo magis quod Deus S U H I I I addideril
μάλλον fi κα\ θεδς έπεμαρτΰρησεν είπών Ιδού testimonium, iis verbis : Ecce Adam factus est
8

γέγονεν "Αδάμ ώς είς έξ* ημών. Ούτως ό τούς quasi nnus ex nobis. Ita qui muilos 6896 deos asse-
πολλους ειπών δφις είναι Οεοΰς ούκ έψεύσατο. Πάλιν Β rilit serpcns, mciililus non esL Praelerea pe^ illud
δε τδ γεγράφθαι · θεούς ού χαχοΛογήσεις καϊ
e
quod scripium e s l : Diis non delrahes, et principibus
άρχοντας τού Λαού σον ού κακώς έρεΤς, πολλούς populi lui non maledices , plures dcos significat,
c

σημαίνει θεούς, ούς ούόέ κακολογείσθαι θέλει. Άλλά quibusncc malcdici vult. Scd et alibi scriplum c s l :
κα\ άλλοθί που γέγραπται· ΕΙ έτόΑμησε θεός έτε­Si ausus cst Deu$ alius ingredi, el accipere sibi
ρος εΙσεΑΟεΙν, καϊ Λαβείν έαυτφ έθνος έκ μέσου gentem de media gente, sicut ego Domiuus Dcus . d

έθνους, ώς έγώ Κύριος ό Θεός. Τω ειπείν , εί 6

Iliud : Si ausus est Deus alius , tanquam sint a l i i ,
έτόΑμησε Θεός έτερος, ώς δντων έτερων εΐρηκεν. dixit. Ει alias : Dii, qui ccclum el terram non fece-
Καί άλλοτε ' Θεοϊ cl τόν ούρανδν καϊ τ)\ν γηνrunl, pereant : velut non pcrituri sint ilii qui fccc-
7 e

ούκ εποίησαν, άποΑέσθωσαν ώς μή τών πεποιη-
κότων άπόλλυσθαι μελλόντων . Κα\ άλλη που λέγει·
8
Έπεχε σεαντφ, μι\ πορευθείς Αατρεύσης Οεοϊς
ρας, οϊς ουκ χ^δεισαν cl πατέρες σον, ώς δντων Et
θεών έτερων, οΤς καί μή εξακολουθεί ν αυτούς λέγει.
runt. El alio loco ait : Atlende libi, ne vadens scr-
vias diis aliis , quos ignoraverunt palres lui* : tan-
quamετέ­alii dti sinl, quos sequi 11011 debcant, loquilur.
3 2iuruiu
1 : Nomina deortim atiorum non ascendcnt
iit lubia tua . Ilic quoque inullos deos dtcil,
6

Και πάλιν Ονόματα Θεών έτερων ούκ άναβήσεται qnorum non vull ικ proTerri nomina. Hursumquc scri-
£πΙ τών' γει+Ιέων
ϊ. + ει
σον. Κα\ ενταύθα πολλούς θεούς plum esl :
Dominns Dcus tutis ipse est Deus deo-
λέγει, ών τά ονόματα όνομάζε σθαι ού θέλει. Κα\ πάλιν rum . E l adliuc
b
: Quis similis libi, Domine, in
γέγραπται· Κύριος ό θεός σον, οντος Θεός τών diis i ? Ac rursus : Deus deorum Domimis . Ile- k

θεών. Και πάλιν Τίς δμοιός σοι, Κύριε, έν Οευΐς; ruraquc : Dcus stelit in stjnagoga dcorum, in medio
Κα) πάλιν θεός θεών Κύριος. Και πάλιν 'Ο θεός auiem deos dijudicat . tJndc miror, qua ratlone,
l

ίστη έν συναγωγή θεών, ένμέσφ δέ θεούς διακρί­
νει*. "Οθεν θαυμάζω πώς τοσούτων φωνών εγγράφως
μαρτυρουσών πολλούς είναι θεούς, σύ διαβεβαίωσαι '
tot Scripluarum vocibus mulios esse dcos tcslanli-
bus, tu aflirmaveris non oporlcrc D6C diccre, ncc
osse oxistimare. De rcliquo, si quid advcrsu* clare
9

dicta babus effari, corani ouinibus eloqucre.

μή δείν μήτε λέγειν μήτε είναι νομίζειν. Λοιπόν πρδς
τά σαφώς (ΙηΟένταεΓτι έχεις είπεϊν, έπι πάντων λέγε.
10

VII. Κα\ δ Πέτρος έφη • Συντομώτερον άκουε VII. Uespondk Pclrus : Urevitcr audi ad ca qua
πρδς ά ειρηκας. Αύτδς ό νόμος ό πολλάκις είπών objecisti : Eadem lex, qu?e sa*pe dcos notuinal,
θεούς, αυτός τω Ίουδαίφ δχλω λέγει · 'Ιδού Κυρίου ipsa Judaico populo ait: En, Domini Dei iui esl
τού θεου *σον ό ουρανός τον ουρανού, καϊ πάντα c&lum cceli, et omnia quie in eis sunt , dans coni m

δσα έστϊν έν αντοϊς, συμπεριλαβών, δτι εί καί είσι D prebendere, quod Itcetdii cxsislant, subco sunt,id
0εο\, ύπ αυτόν είσιν, τουτέστιν ύπδ τδν τών * Ιου­ csl, sub Deo Jutlajoruni. Et iterum : Quka Oominus
1 10

δαίων <*εόν. Κι\ πάλιν • "Οτι Κύριος ό θεός σου, J)£us luus ipsc cst Dens in c&lo sursum et injerra
• Gen. ιιι, 22. e Jos. xxili, 7, apud L \ \ .
b
Gen. ιιι, 5. t Deut. x 17.
f

• Exod. x x i i , 28. 1 Psal. L X X X V , 8.

d
Deut. iv, 54. k
Psal. X M X , 1.
• Jer. x, I I . 1
Psal. L X X X I , I.
f
Dout. x i i i , 6. »> Dcui. x, 14.

V A M i f i LECTIONES.
Pro vbb. καί μή χαλεπαίνειν — πολλούς θεούς lacuna est in 0 . Ex C repostii τών airte γραφών
1 0 0

a ΓΛ el S omissura. Ua θ et ex conjecl. S , in cujus textu Ci ομοίως. Tum apposui γάρ ex 0 .

1

• έξ addidi c. 0 . » ή Ο, Ο, ή G. * έξ adjeci c. 0 . · πάλιν τού (τδ Cl.) γεγράφθαι C. τό C. Vbb. 6 7

ούκ εποίησαν, άπολέσθωσαν ώς τών, quae dcsunl in utroque Hom. cod., add. C ex seq. c. 8. • πε-
ποιηκοτες, άπολέσθωσαν ρ. πεπ. άπ. μελλόντων Ο. * διακρινεί Ο . »* διαβεβαιούσαι Ο. ·· εί lexlui reddidi
c Ο ; pjoBiermissuin eral a Q el S. "* τών add. c 0 .
571 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. "572
deorsum, et non e$t aliut prceter eum * . Et alibi Α ούτος θεός έν τφ ούρανφ άνω, και έτ τψγή
Scriptura dicit Juda?orum populo: Dominus Deus τω, καϊ ουκ έστιτ άΛΛος πΛήν αύτον. Κα\ άλλη
tuus ipse e*t Deus deorum , ita u t , quamvis dii
b
που λέγει ή Γραφή τψ ιουδαίων δχλω · Κύριος ό
exislant, sub Judafconim Deo sint. Etaliis verbisde θεός σον, ούτος θεός τών θεών, ώσπερ δτι εί 11

eo ait Scriptura : Deus tnagnus et verus, qui non ac- καί είσι θεο\, ύπδ τδν Ιουδαίου θεδν είσιν. Κα\ άλλη
eipit personam, neque sumet munera, facit judicium που περ\ αυτού λέγει ή Γραφή · Ό θεός ό μέγας
pupillo eV vidurv . Scriplura Denm Judaeorum καϊ άΛηθινός , δς ού Λαμβάνει είς
c
πρόσωπον, 18

nuncupando magnum et verum et facicntem judi- ουδέ μή Λάβη δώρον, ποιών κρίσιν 322 όρφατφ
c i u m , alios pusillos nec veros denotavit. Sed et καϊ χήρα. Μέγαν δέ καί άληθινδν καί κρίσιν ποιούν-
altero quodam in loco Scriplura d i c i t : Vivo ego, τα τδν τών Ιουδαίων ή Γραφή ειπούσα θεδν, τούς
18

dicit Dominus , non e$t atius Deut ρτωΐβτ me. E§o άλλους μικρούς κα\ ούκ αληθινούς έσήμανεν. Άλλά
primui , ego novi&timus, prccter me non est Deusκα\ . άλλη που λέγει ή Γραφή * Ζώ έγώ, Λέγει Κύριος,
d

Ac rursum : Dominum Deum tuum titnebis , et illi ούκ έστι θεός έτερος πΛήτ έμού. 'Εγώ πρώτος,
so/t serviet . Et adhuc : Audi Isracl , Dominu*έγώ μετά ταύτα, πΛήτ έμού θεός ούκ έστιν. Κα\
e

Deus vester Dominus unus e$t . Sicqtie niulta

f
πάλιν Κύριοντόν θεόν σον ροβηθήση, καϊ αύτφ
testimonia cum juramento consignant, Deum unum ^ μόνφ Λατρεύσεις. Καί πάλιν Άκονε ΊσραήΛ,Κύ*
esse , ei praeler illum non esse Deum. Unde miror, ριοςό θεός υμών Κύριος εϊς εστίν. Κα\ όμως πολ-
18

qua ratione,cum tot looa teslentur unumesse Deum, λα\ φωνα\ μεθ δρκου έπισφραγίζουσιν, δτι εΤς έστ\ν
1

lu multos esse affirmes. δ . θεδς, καί πλήν αυτού ούκ έστι θεός. "Οθεν
θαυμάζω, πώς τοσούτων μαρτυρουσών φωνών ένα είναι θεδν, σύ πολλούς είναι λέγεις.
VIII. E l Simon : Principio ea mihi tecum fuit VHI. Κα\ δ Σ ί μ ω ν Ό λόγος τήν αρχήν ήν μοι πρδς
conditio , u l ex Scripluris contincerem le menda- σέ, άπδ Γραφών έλέγξαι σε, δτι ψεύδη λέγων μή πόλ­
ου, dicenteni nequaquam multos vocari debere deos. λούς δείν φθέγγεσθαι θεούς. "Οθεν πολλάς έγγραφους
1β

Quocirca inuliis Scripturarura vocibus ostendi, ab έδειξα φωνάς, δτι αύτα\ αί θεϊαι ΓραφαΙ πολλούς φθέγ-
ipsis Scripturis divinis plures pronnnliari deos. γονται θεούς. Κα\ δ Πέτρος· Αύτα\ αί πολλούς φθεγγό-
Tum Petrus : Ipsse, quae mullos deoe pronuntiant, μεναι θεούς ΓραφαΙ, αύτα\ παρήνεσαν ήμίν είπούσαι *
Scripturae, eaedem adhortalai nos sunt his verbis: *Ονόματα θεών έτέρωνιούκ άναβήσεται έπϊ τών χείτ
Nomina deorum aliorum non ascendent in labxa Λέων σον. Ούτως ού παρά τδ γεγραμμένον έφην, ώ
Uia · . Sic praeter i d , quod scriptum est, nen locu- Σίμων. Καί δ Σίμων · "Ακουσον πρδς αύτδ καί σύ, ώ Πέ-
lus sum , Simon. E l Simon : Audi ad hoc et lu Pe- τρε. Άμαρτάνειν μοιδοκεϊς, δτι αυτών καταλέγεις, τής
r

ire. Peccare
.ν
mihi videris , qui diis deirahis, cum V ΤΙ
Γραφής~ λεγούσης
<\ · · ού
Λ κακολογήσεις, κα\
\ άρχοντας
f* 4Α 1

Scriplura d i c a l : {Diis) non detrahes, principibu$ τού λαού σου ού κακώς έρείς. Κα\ ό Πέτρος* Ούχ
populi tui non maledicet*. Ac Petrus :Non pecco, άμαρτάνω, Σίμων, ακολούθως ταις Γραφαίς τήν άπώ-
Simon, consequenter Scripluris perditionem eorum λειαν αυτών προσημαίνων · 323 ° ^ Ϊ*Ρ Τ^ΪΡ " τ ω α

preivotans : ila cnini scriptum est : Dii qui coeium πται · θεοϊ, οί τόν ούρανόν καϊ τήν γήν ούκ εποίη­
et terram non fecerunt, pereant * , aique sic ille σαν , άποΛέσθωσαν καί τούτο είπών ούχ ώς ένίων
locntus e s i , non quasi qoidam dii fecerintea, el πεποιηκότων, κα\ μή άπολλυμένων, ώςήρμήνευσας
non pcreant, quemadmodum inlerprelatus es. Unus Δηλούται γάρ εΓς ό πεποιηκώς τψ απαρχής γεγρά­
enim declaratur Creator co quod iniiio scriplum φθαι · Έν αρχή έποίησεν ό θεός τόν ούρανόν καϊ
e s t : In principio creavit Deu$ coelum et terram τήν. γήν. Κα\ ούκ είπεν 01 θεοί. Κα\ άλλη που
k

Nec dixil : Dii. E l alibi ait : Εί opera manuum eju$ λέγει * Ποίησιν δέ χειρών αυτού άναγγέΛΛει τό
annuntiatfirmamentum*. Alque in alio loco scri- στερέωμα. Καί έν έτέρω τόπω γέγραπται· 01 ού- 18

pium est: Catli ip$i peribunt, tu autem permanebis
incelernum . m
IX. Dixit Simon : Ad boc quod ego mullos csse D
deososlendi cx Scripturis, quarum verba manifesia
exbibni, lu ilidem vel plura testimonia ex iisdem
ρανοϊ αύτοϊ άποΛούνται, σύ δέ διαμένεις είς τόν
αΙώνα.
IX. Καί δ Σίμων έφη· Πρδς τδ έμέ δείξαι πολλούς
είναι θεούς άπδ τών Γραφών, φωνάς σαφείς παρέστη-
σα, σύ δέ τοσαύτας ή κα\ πλείονας φωνάς άπδ τών
19

Scripluris attulisli, probans unum esse Deum, eum- αυτών Γραφών ένήνοχας, δεικνύων δτι εΓς έστ\ θεδς,
que Judaeorum. E l ad id quod d i x i : Non oporiet κα\ ούτος Ιουδαίων. Κα\ πρδς τδ είπείν με· Ού δει
• Deut. iv, 59. β Jos. χχιιι, 7, apud L X X .
*> Deut. x, 18. * Exod. 2 2 , 28.
« Ibid., 17. i Jer. x , I I .
d
Deul. ιν 59.
f k Gen.x, I.
e
Deut. v i , 15. 1
Psal. XVIII, 2.
< lbid., 4. » Psal. c i , 26

VARIiE LECTIONES.
ώς Ο. 11
είς pm. Ο.
18
τών accessit οχ Ο.
18
ημών C.
18
πολλούς Ο ex conject. D , αυτά Π·
18

άρχοντα Ο , ex quo accessilseq. σου. " έρμήνευσας C. Τιιιιι τψ Ο c. S , τό C. Subinde άπ' άρχή Ο .
1 8

•^Texlui roddidi τόπψβΟΙ el S omissuin. γραφών, άς σ7φείς παρέστησα, σύ^έάς αύτάς C.

19
373
χαχόΛογειν Θεούς, έπήγαγες πρδς τδ δείξαι, δτι Α
είς έστ\ν ό πεποιηκώς, hri ol μή πεποιηκότες
ά*οΑέσθαι έχουσιν. Πρδς δε τδ είπε:ν με , δτι δεί
θεούς λέγειν χαθδ *· κα\ αί ΓραφαΙ αυτούς λέγουσιν,
κα\ πρδς .τούτοις έδειξας, δτι μή δεί αυτών ονόματα
91
φθέγγβσθαι, τψ τήν αυτήν Γραφή ν ειπείν " , ονόματα
θεών έτερων μή φθέγγεσθαι. Έπει ούν αύτα\ αϊ
CLEMENTINA. — HOMILIA X V I . 17*
dii* maledkere , subjunxisti, ut declararea unum
esse creatorem,quod quinon crearunt, penrehabent.
Cumque dixerim, nominandos essedcos, quoniam
el Sciipturai eos nominant, etiam ad liaec demoiv-
strasti, non oportere eorura nomina proferre eo
quod eadem Scripltira dicat, nomina deorum alio-
rum non esse pronuntianda. Quandoquidera ergo
99

ΓραφαΙ πολλούς λέγουσιν εΐναι θεούς, καί Αλλοτε ένα eaedem Scripturae miillos dicunt essc deos, et alibi,
μόνον είναι, κα\ δτέ μέν μή κακολογείσθαι, δτέ δέ Tjnum solum esse, et aliquando, iis non maledicen-
κακολογείσθαι, 324 ^ Ρ * °ύτο τί δεί λογίσασθαι,
0 τ
dum, aliquando maledicendum , ex boc quid con-
ή δτι αύτα\ ή μας αί Γραφα\ πλανώσιν ; cludere dcbemus, nisi quod ipsae nos decipiunt Scri-
plurae ?
Χ . Κα\ δ Πέτρος έφη* Ού πλανώσιν, άλλ' έλέγχουσιν, X . Pelrus respondit : Non dcciptunl, scd redar-
και είς φανερδν άγουσι τήν έν έκάστω κατά τού θεού έν- guunt, ac in publicum proferunt malam erga Deum
δομυχούσαν ώσπερ δφεως κακήν προαίρεσιν. Πολλοίς
w •oluntatem, in unoquoque inslar serpenlis lali-
γάρ και διαφόροις τύποις έοικυίαι πρόκεινται. Ίίκα- Β tantem. Multis enim ac variis typis similes j a -
στος ούν κηρώ έοικυίαν τήν αυτού προαίρεσιν έχων, eent. Unusquisque ergo cerae consimilem babens.
περιβλεψάμενος αύτάς και πάντα εύρων έν αύταίς, \olunlatem suam, dum Scripluras porluslrat, cuu-
οποίον θεδν είναι θέλει", τήν, ώς έφην, κηρψ έοι­ ctaque in illis invenit, qualem Deum esse vull, lalcm
κυίαν προαίρεσιν έπιβαλών άπομάσσεται. Έπεί ούν exprimit immissa volunlate, quae, ut d i x i , assimi-
δ τι * άν βούληταί τις περ\ θεού φρονείν, έν αύταίς latur cerae. Quia ergo quidquid vull aliquis dc Deo,
9

ευρίσκει, τούτου χάριν ό μέν πολλών θεών Ιδέας sentire, in Scripturis oflendit, ea gratia ille qui-
97

άπομάσσεται άπ' αυτών, και ημείς τήν τού δντως dem multorum deorum imagines ex iis cffingit, at
9 9

άπεμαξάμεθα ίδέαν · · , έκ τής ημετέρας μορφής τδν
αληθή έπιγνόντες τύπον. Άλλά και ή ένδοθεν ημών
ψυχή τήν αυτού είκόνα πρδς άθανασίαν ήμφίεσται.
Ταύτης τδν γεννήτορα έάν καταλίπω , δικαία κρίσει
κα\ αυτή με καταλιπείν έχει, αύτψτψ τολμήματι
nos Dei veri speciem expressimus, ex noslra forma.
verum agnoscentes exemplar. Sed et nobis insita
anima illius imagine ad immortalitatem indula est.
Ejus parenlem si relinquo, justo judicio ea quoque
me relinquet, ipso faciuore indicans injuslum, ct,
1 0

γνωρίσασα άδικον, κα\ ώς άπδ δικαίου δικαίως κατα­ u l qu« veniat a justo, juste me deseret, sicque ani-
λείψει με · κα\ ούτως τήν ψυχήν μετά κόλασιν, τής ^ mam post punitionem perdam, deficiente auxilio ab
άπ* αυτής άπολειφθε\ς* βοηθείας, φθαρήσομαι. Εί δέ
1 ea orto. Si autem est alius Deus, primum aliam
έστιν έτερος, πρώτον ένδυσάτω έτέραν ίδέαν , έτερα ν speciem induat, aliam formam, ut pcr corporis no-
9 9

μορφήν, ίνα διά τής τού σώματος καινής μορφής τδν vam tiguram novum agnoscam Deum.Sedei si iiguris.
καινδν έπιγνώ θεόν. Εί δέ κα\ τήν μορφήν άλλάξη " , figiirammutet,nuriquid et animse subslanliam?Quod
μή τι 325 ή ί Ψ Χ*Κ *) ούσίαν ; ΕΙ δέ κα\ *
κ β Λ τ υ τ νsi eam quoque muiaverit, non amplius ego sum.qui
k

άλλάξη, ούκ έτι έγώ είμι, άλλος γενόμενος κα\ μορφή aliue factus fui tum figura,lum subslantia.AIios ergo
κα\ ουσία. "Άλλους ούν πλαττέτω, εί άλλος εστίν. Ούκ creet, si alius est. Porro non cst. Si eiiim esset,creasset.
έστι δέ. Εί δέ ήν, έπλασεν άν. Έπε\ ούν ούκ έπλασεν,. uiique. Cum ergo non creaverit, tanquam qui non
ώς ούκ ών τδν δντα τψ δντι καταλιπέτω. Ούδε\ς γάρ exislit, revera existenlem exislonti relinquat. Nullus
έστιν, ή μόνη γνώμη Σίμωνος. Έγώ άλλον θεδν ού quippe est, nisi sola Simonis opiniane. Ego aliimi
παραδέχομαι, πλήν τδν κτίσαντά με μόνον. Deum non recipio,pra3ter eum solum qui me condidit.

X I . Καί δ Σίμων · Έπε\ πυκνότερόν σε όρώ τδν λό­ XI. Tum Simon: Quia video te frequenlius sermo-
γον ποιούμενον υπέρ τού πλάσαντός σε θεού, μάθε uem facere de Deo qui te creavit, disce a me quein-
παρ' έμού, πώς κα\ είς αύτδν ασεβείς..Οί πλάσαντες admodum in ipsum etiani impius sis. Apparel duos
δύο φαίνονται, ώς ή Γραφή λέγει· ΚάίείΛεν 6 θεός- D esse creatores, sicut ait Scriplura : Kl dixit Deut:
Ποιήσωμετ άνθρωπον κατ' είκόνα ήμετέραν καϊ Faciamus hominem ad nostram imagineni et simili-
Ttaff όμοίωσιν Τδ ποιήσωμεν δύο σημαίνει, ή tudinem ». Faciamus duos significal, aut plures,
πλείονας, πλήν ούχ ένα. cerle non unum.
X I I . Κα\ δ Πέτρος άπεκρίνατο· ΕΓς έστιν δ τή αύ- XII. E l Petrus respondit: Unus esl, qui sapiontia3
τοΰ σοφία είπών· Ποιήσωμεν άνθρωπον. Ή δέ σο- suae dixit: Faciamus hominem. Huic vero sapicnthc,
» Gen. i , 26.

VARIiE LECTIONES.
M
καθ'δ C. τούτο Ο. Tnm δει conj. C , qni in textu δείν ul 0 .
f l
ειπείν om. 0 . C verlil quasi legi
1 1 M

voliwrit αί αύταί S. Ila 0 c. CI , ένδομοιχούσαν C. Vid.Hnro. x i , 6 et 11.

n
λέγει Cl el S , men- M

dose. " δ τε 0 . Deinceps βούλεται C. ε ιδέας C. "δντος C. ·· ε ίδέαν C.

1 7
τψ inserui c. Ο. ** άπο- 1 0

)ειφθείς conjeciavit C , άπολειφθείσης idem in textn, ut 0 . " ε ίδέαν C. Deinde dcdi ίνα — έπιγνψ
c. Ο έπιγνών C; recluni jam vidit S. ' · αλλάξει 0 . Dcessc videtur ταύτην post ?ί δέ καί. S. ούκέτι
n

S i r . Ο.M
κατ' είκόνα κα\ καθ'όμοίωσιν ή μετέραν C.
Sft S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA» 370
tanquam proprio spiritui, ipse semper congaude- Α φία (47), ή "ώσπερ ίδίψ πνεύματι αύτδς άεΐατυνέχ»
bat. Unita quidera est Deo, ut anima, ab eo autem ήνωται μεν ώς ψυχή τψ θ ε ψ , εκτείνεται δε άπ' αύ­
extenditur, vclut manus, universitatera producens. τοΰ, ώς χεΙρ, δημιουργούσα τδ πάν. Διά τούτο δέ καί
Propter lioc vero et unus bomo comlitus est, ab eo εΤς άνθρωπος έγίνετο, άπ' αύτοΰ δέ προήλθε κα\ τδ
auiem eliam sexus femineus processit. Cumque θήλυ. Καί μονάς ούσα τψ γένει δυάς έστιν. Κατά
9 1

unitas sit genere, dualitatem facit. Nam per exten- γάρ έκτασιν κα\ συστολήν- ή μονάς δυάς είναι νομίζε­
eionem et contractionera unitas dualilas esse cen- ται. "Ωστε ένΐ θεψ, ώς γονεύσιν, όρθώς ποιώ τήν πά-
eetur. Itaque recte facio deferendo omnem bonoretn σαν προσαναφέρων τιμήν. Κα\ δ Σίμων "έφη * Τί δε,
uiii Deo, tanquam parentibus. Dixit Simon : Quid εί καί αί ΓραφαΙ έτερους θεούς λέγουσιν, ού παρα-
Μ

•ero, et si Scriptura alios deos aiunt, non admiites?

XIII. Pelrus respondil: Si Scriplurae, si propbetaj ' 3 2 6 ^ Ϊ
· 6 Πέτρος άπεκρίνατο* Είτε αί ΓραφαΙ
Η

deos dicunt, in lenlaiionem audientium dicuiit, iia είτε προφήται θεούς λέγουσιν, είςπειρασμδντών άκου-
quippescriplum e s l : Si surrexerit apud te proplieta, δντων "λέγουσιν. Ούτω γάρ γέγραπται* Έάτάτα-
datu ugna el prodigia, el evenerit signum illud ac στή έτ σοϊ προφήτης, διδούς " σημεία χαϊ τέρατα,
prodigium, dixerit vero tibi: Eamus et colamus deos χαϊ §Αθη τότε σημεΐοτ έχεϊγο χαϊ τό τέρας, έρεϊ
alienot, quos nescierunl patres tui, non audietis pro- Β δέ σοι* Πορενβέττες Αατρεύσωμετ βεοΐς ετέρα'ς,
phetam illum: in primis tinl tnanus tum ad lapidan όΐς ούχ ήδεισατ ol πατέρες σον, ούχ άκούσεσθί
dum eum. Tentavit enim te averlere α Domino Deo τον προφήτου έκείτου * έτ πρώτοις έστωσατ αϊ
tuo. Qugd si dixeris in corde tuo: Quo modo fecit χείρες σον ΛιθοδοΑήσαι αύτότ. ΈπεΙρασε γάρ σ*
signum hoe vel prodigium, cognoscvns cognotcas, quia άποστήται άπό Κυρίου τού θεού σου. Έάν δέ
tenlator teniavil, ut sciat an limeat Dominum Deum εϊπης έτ τή καρδία σου* Πώς έποίησε τό σημεΐοτ
tuum ». Et vero quia tentalor tentavit, diclum est, εκείτο ή τό τέρας, γιτώσχωτ γτώση, δτι ό πειρά-
aliterautem idposl tranemigrationem in Babylonem ζωτ έπείραζετ, Ιδε7τ , εί φοβή Κύριοτ τότ θεότ
4 1

apparet. Neque enim qui cuncta novit Deus, sicut σον. "Οτιδέ ό πειράζων έπείραζετ, είρητο, έτέρως
ex multis oslendi licei, lenlavit, u l ipse sciret, am δέ μετά τήν είς Βαβυλώνα μετοικεσίαν (48) φαίνεται.
prescit omnia. Si vero cupis, de ca re sermonem Ού γάρ άν δ τά πάντα γινώσκων θεδς, ώς έκ πολλών
faciamus, et demonstrabo Deum prescium esse. έστι δείξαι, έπείραζεν , ίνα γνψ αύτδς, ό τά πάντα
Μ

Blum autem ignorare; cum falsum sit, ?d quoque προγινώσκων. Εί δέ βούλει , περ\ τούτου τδν λδγον
Μ

ad tenlalionem scriptum oslenditur. Ita nos, ο S i - ποιησώμεθα, καί δείξω προγινώσκοντα τδν θεδν. Τδ
inon, ncque ab ullo alio scandalum pali possumus, Q δέ άγνοείν αύτδν ψεύσμα δν, καί τούτο πρδς πειρα-
nec ad mullos deos admitlendos fraude indueimur, σμδν γραφέν άποδέδεικται. Ούτως ημείς, ώ Σίμων,
nec ulli sermoni assentimur contra Deum diclo. ούτε άπδ Γραφών ούτε ύφ' έτερο* τινδς σκανδαλισθή-
ναι δυνάμεθα · ούτε πολλούς θεούς άποδέξασθαι άτιατώμεθα, ουδέ λδγψ τιν\ κατά τού θεού λεγομένψ συν-
τιθέμεθα.
X I V . Scimus enim ipsi quoque, angelos a Scri- XIV. "Ισμεν γάρ κα\ αύτο\ άπδ τών Γραφών αγγέλους
pturis vocalos esse deos. Dico autcm exempli gra- θεούς λεχθέντας. 327 Αέγωδέώς ό έπΙ τής βάτου λα-
lia eum, qui in rubo locutus cfU, et qui cum Jacobo λήσας, κα\ τψ Ιακώβ παλαίσας* άλλάκαΐ τδν γεννώ-ί
luctatus esl, ilem eum, qui nalus est Emnianuel, μενον Εμμανουήλ κα\ τδν λεγόμενον θεδν ίσχυρόν(49).
quique dictus fuit Deus fortis. Sed et Moyses deus Άλλά μήν κα\ Μωύσής θεδς Φαραώ έγενήθη , τψ δέ
Pbaraonisexstit.it, revera tamen homo erat. E l prae- δντι άνθρωπος ήν. Έ τ ι δέ καί τά είδωλα τών εθνών.
terea idola gentium. Nobis autem unus est Deus, Ήμίν δέ εΤς θεδς, είς δ τάς κτίσεις πεποιηκώς καί
uiius creaturarum auctor omniumque exornalor, διακοσμήσας τά πάντα* ού κα\ δ Χριστδς υίδς, φ πει-
cujus Cbristus iilius est, cui credentes ex Scripluris θδμενοι άπδ τών Γραφών τά ψευδή έπιγινώσκομεν.
falsa agnoecimus. Atqueadhuc ex palribus instrucli D Έ τ ι δέκαΐ έκ πατέρων έφοδιαζδμενοι τών Γραφών τά
de iis quae in Scripluris vera sunt, unum solum αληθή ένα μόνον οίδαμεν τδν πεποιηκότα τούς τε ούρα ·
novimus creatorem coelorum etterrae, Deum Judaeo- νούς κα\ τήν γήν, θεδν Ιουδαίων καί πάντων τών w

• Deut. χιιι, 1.
VARIiE LECTIONES-
" j δέ σοφίφ ρ. ή δέ σοφία, ί C. μία C. Tum έκτασιν Ο et ex conject. C , in cujus lexlu έκστασιν.
Ι Τ

In Ο στολήν ρ. συστολήν. " εί deest in Ο. " αίνόντων Ο. * διδούς σοι C. είδέναι C. Seq. σου
%ι

οπι. Ο. Μ
έπείρασεν S. Μ
Scripsi βούλει c Ο invilo Schweglero , qui commendat vulgatam βου­
λή ex ejus opinione coDJunctivum. Cfr. bom. xix, 6. Tum add. τόν ante λόγον c. 0 . ** Posi δυνάμεθα
Schliemannus C/rm. p. 119, 569, additφέpειv, emendatione superflua. S. " τ ώ ν 5 , Ο , τόν C.

VARIORUM Ν Ο Τ Λ .
(47) Η δέ σοφία, etc. Redolere haec Ebionismura enim fuenint pseudopropbetae in populo Judaico.
falebiiur inecum qui ea comulerit cum Epipbania- C O T .
nie, diclae baereseos cap. 5, 16, 17 el 29. COT. — (49) Τότ τεττώμετοτ ΈμματουήΛ, καϊ τότ Αε-
Confer quse de divina sapieiitia dicia sunt Prov. γόμενοτ θεότ i c x v p ^ . N a i u s Emmanucl, Deus for-
v i n , 22 seqq. DRACH. lis (!$a. vii el ix), venie l>eiis est. Ebionilica igimr
(48) Μετά τήτ είς ΒαβνΑώνα μετοικεσίαν. Tunc suiil bacc atque Ariana, υι et seqoentia mulla. Ii>.
 CLEMENTiNA. — HOMILIA XVI. 578
σέβειν αύτον αίρουμένων. Τούτον καίθεοφιλείλογισμψ Α nim omniumque qui eum voluennt colere. Ilumi
αληθή δογματίσαντεςοί πατέρες παρέδωσαν * ήμίν,
8 8
pia considerationc vertim majores prascripseruiit
8

Γνα είδωμεν, δτι εΓ τι χατά τού θεού λέγεται, ψεύδος ac Iradiderunl nobis, ut sciamur», si quid contra
έστιν. Άλλά κα\ ύπερβαλλδντως τι έρώ · εί τούτο ούτως Deum proferalur , mendacinm esse. Sed ©t aliquid
ως έφην ούχ έχει, έμο\ γένοιτο κα\ τοίς τάληΟές άγα- supra modum loquar : Si hoc non se habel quem-
8 8

πώσιν, περ\ ευφημίας τού πεποιηχδτος ημάς θεοΰ admodum dixi, mibi et veritalis amatoribus conttn-
κινδυνεύειν. gai, ut in Dei crealoris nostri laudibus perieulutn
subeamus.
X V . Ταύτα δ Σίμων άχούσας εφη · Επειδή χα\ τφ X V . His audilis Simon a i l : Qnandoquidem eliam
τά σημεία κα\ τέρατα διδόντι προφήτη, άλλον δέ θεδν signa ac prodigia danti propbelae, alium vero deuui
λέγοντι φής μήδεϊν πιστεύειν, μετά τού είδέναι δτι χα\ priedicanti, dixteti non oporterc credi, imo nolum
θάνατον δφείλει, ούχούν και δ διδάσκαλος σου σημεία babere, illtim mereri mortem, igilnr et ftfagisler
κα\ τέρατα δεδωκώς ευλόγως άνηρέθη. Καί ό Πέτρος tuus, qui gigna et prodigia dedit, merilo interfectus
άπεκρίθη· Ό Κύριος ημών ούτε θεούς είναι έφθέγ­
88
est. Et Petrus rcspondit: Doininus nosler neque
ξατο παρά τδν κτίσαντα τά πάντα, ούτε έαυτδν ·° θεδν deos esse praeter cuncloruni opiiicem prominliavit,
είναι άνηγόρευσεν,Υίδνδέ Θεού τούτα πάντα διακοσμή- Β neque se Deumesse praedicavit, sed eum, qui ipsuin
σαντος 328 «ί«δντ* αύτδν ευλόγως έμακάρισεν.
τ ο ν
dixerat Filium Dei conslilutoris omnium, jure ap-
Καί δ Σίμων άπεκρίνατο · Ού δοκεί σοι ούν τδν άπδ Θεοΰ pellavit bealum. Respondit Simon: Non ergo tibi
Θεδν είναι; καί δ Πέτρος έφη* πώς τούτο είναι δύνα­ videlur, eum, qui ex Deo est, Deum esse? Et Pe-
ται, φράσον ήμίν. Τούτο γάρ ημείς είπείν σοι ού δυ­ Irus dixit: Qua ratione id esse possit, nobis effare.
νάμεθα, δτι μή ήκούσαμεν παρ' αυτού. Hoc quippe nos tibi non possumus dicere, quoniam
ab illo non audivimus.
X V I . Πρδς τούτοις δέ, τού Πατρδς τδ μή γεγεννή- X V I . Ad hnec, Patris c*t, non faisse genitum,
σβαί έστιν, Τίού δέ τδ γεγεννήσθαι · γεννητδν δέ άγεν- Filii vero, genilum eese. Genitum aulero cum ingc-
νήτω ή κα\ αύτογεννήτω ού συγκρίνεται. Κα\ ό
8 1
nito vel per se geniio noti confertur.-Dixit Sinion :
Σίμων έφη" ΕΙ κα\ τή γενέσει ού ταυτόν έστιν ; Nonne ob generalionem idem esi ? Excopit Petrue :
8 8

Κα\ό Πέτρος έφη* Ό μή κατά πάντα τδ αύτδ ών * Qui per omnia idem non est cum aliquo, non polest
8 8

τινι τάς αύτάς αύτψ πάσας έχειν προσωνυμίας ού δύ­ casdem omnes cum co babere appellationes. Et S i -
ναται. Κα\δ Σ ί μ ω ν Τούτο λέγειν έστ\ν ούκ άποδει- mon : Hnc dicere non est probare. Tum Petrus :
κνύειν. Κα\ δ Πέτρος · Διά τί ού νοείς, δτι τδ μέν Quarenon iotelligis, quod illequidera per $e genitup
8 8

αύτογέννητον τυγχάνει ή κα\ άγέννητον, τδ δέ γεννη- ^ est, vel el ingenitus, bic vero, quia esl erenitus; idem
τδν δν τδ αύτδ λέγεσθαι ού δύναται, ούδ' άν -τής
8 8
dici nequil, neque si ejusdem substanliae genitus
αύ^τής ουσίας ό γεγεννημένος τψ γεγεννηκότι [αυ­
8 8
cutn euin gignenle. Scd et hoc disce: Hominum
τόν]. Άλλά χα\τούτο μάθε· Τά ανθρώπων σώματα corpora habent animas immortaies , Dei spiritum
ψυχάς έχει αθανάτους, τήν τού θεού πνοήν ημφιεσ- indutas, quseque a Dco profcclaj ejusdem quidem
μένας, χα\ έκ τού θεού προελθούσαι τής μέν αυτής 9 1
eubstantiae suut, non sunl taraen d i i . Sin rcro dii
ουσίας είσΐ (50), θεο\ δέ ούχ είσίν. ΕΙ δέ θεοί είσι, sunt, bac ralione cunctorum homipuin animae, mor-

V A R L E LECTIONES.
αληθές δν C. παρέδοσαν Ο. Idem είδωμεν.
8 8 8Τ
αληθές C. δ om. Ο. αυτόν C.
8 8
αύτδ γεννητφ Ο .
8 8 8 0 81

* ταύτη Ο.
8
τώ αύτω (sic) Ο.
8 8
ό S. Ita D , δντα αυτόν C , δν, τά αυτά J .
8 8 8 8
τό Γ.. Vox [αυ­ 8 8

τόν] a mc addita explel lacunam cod. Ο. προελθούσι 0 . Idem είσί c. Cl , εστίν C. Ad oram libri Oltob.
8 T

χατά τδν 'Πριγένη.

VARIORUM NOT.fl.
(50) Τήν τον θεού aro ν ήμζριεσμένας, et τής D
y
μεν αυτής ουσίας είσί. Ebionaeis gnoslica per«
niiscel. Hi enim liaerelici, tesle S. Auguslinu, dice-
bani anirnarum subslanliam Dei csse naturam; ani-
masque ex Dei proccdere substantia. Praeiverat A u -
gustino Irenaeus per guoslicorum verba : Jam enim
non habiturum eum animas tanclat, ut rursu$ demit-
tat eas in taculum, $ed tantum eat quce sunt ex sub-
stantia ejut id est, qum swn/ ex insufflatione: lib. i ,
y ticipium όπώντες Graecum non e s l ; ύπιόντος vere,
«ap. 24. Quibus omnibus lux ex Tbeodorito Hceret.
fabul. lib. v, cap. 9 : Εκείνο δέ τδ εμφύσημα, ού μέ­
ρος τι τής θείας ουσίας φαμέν, κατά τήν Κέρδωνος
χαι Μαρκίωνος λύτταν. lnspirationem porro illam,
non divtncc subslanlue pariem aliquam fuisse dicimut;
juxta Cerdonis et Marcionis insauiam. Milto islis re-
cenliores Manichajosel Priscillianistas. Sed concedi
n i b i veiiin, ut paucis digrediar in locujb deploratae
valeludinis apudOt igenein lom. xiv, inJoannem cdi-
tioiiis V. C l . Peiri Danielis Huelii p. 216, ubi πνοή
ζβ*ής memoralur : Τοιούτον τί μοι φαίνεται καί περί
τό. Πνεύμα ό θεός. Έπεί γάζ είς τήν μέση ν καί
κοινότερον καλουμένην ζωήν δπωντες τού περ\ ημάς
πνεύματος, τήν καλουμένην σωματικώτερον πνοήν
ζωής, ζωοποιούυ^θα άπδ του πνεύματος* ύπολαμβάνω
άπ' εκείνου είληφθαι τδ πνεύμα λέγεσθαι τδν θεδν,
πρδς τήν άληθινήν ζωήν ημάς άγοντα. Τδπνεύαα γάρ
κατά τήν Γραφήν λέγεται ςωοποιείν φανερδν δτι ζωο-
ποίησιν, ού τήν μέση ν, άλλά τήν θειοτέραν. Nam par-
quod legisso videlur Pei ionius, sensu caret: item-
que δρώντες Ferrarii. Scripserim cpo όρώντος, ac
verlerim ad bunc inodum : Taie qutd mihi videlur
et de iilo: Spiritus «sl Deus (Joan. iv, 24). Natn
quia cum spiriius noster speclet ad mediam el vuiga-
rius appetiaiam vilam, qtuE magis corporaliter voca-
tur flatus vitce, vivificamur α spirilu; inde $umpium
fuiite arbilror, ut Deu$ qui no$ ducit ad veram vtlam,
9 spirituh dicatur. Spiritu* enim, seeundum Scnptu-
ram, diciturvivificare :planenun vivificaiione nudia,
sed ea quw divinior esl. COT.
 379 & CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA: 380
tuoruni, vivomra, gigncndorum , dii erunt. Quod Α τούτψ τψ λόγφ πάντων ανθρώπων , τών τε άποθα-
siamore conlenlionis erga me dixeris, eas quoque νόντων κα\ ζώντων καί γενη σο μένων αϊ ψυχα\ > β

oese deoe , quid hoc jam magni erit Christo, dici θεο\ τυγχάνουσιν. Εί δέ προσφιλονεικών μοι έρείς,
89

Oeuni Id eniiti habebil, quod omnes babent.

8
κσΛ αύτάς θεούς είναι, κα\τί τούτο έτι μέγα κα\ 8 0

Χριστψ, τψ θεψ λέγεσθαι; τούτο γάρ έχει, δ κα\ πάντες έχουσιν.

XVII. Nos Beum dicimus, cuju3 proprium in alio 329 · Ήμεΐς θεδν λέγομεν, ού έστιν ίδιον
Χ Υ Ι !

esse nequil. Velut enim qui infinitus est undique, τδ άλλqJ προσεΐναι μή δυνάμενον. "Ωσπερ γάρ
81

propter boc dicitur immcnsus, ot omnino esl ne- άπειρος ών πανταχόθεν διά τούτο λέγεται απέραντος,
cesse, eum immensum ideo vocari, quia non potest κα\ ανάγκη πάσα, έτερου μή δυναμένου ωσαύτως
alius ut ipse e^se infiniius, (sin autem aliquis hoc άπειρου είναι, μή είναι ίδιον τδ καλείσθαι άπέραν-
dixeril pussibile, erral; nec enim duo undique i n - τον , (εί δέ τις λέγει δυνατδν εΐναι ψεύδεται · δύο
β Ι

linila siiuul ex&istere possunt, terminaretur enim γάρ πανταχόθεν άπειρα συνυπάρχειν ού δύνανται*
alteruin ab altero), itaque ualura compai alum est, περαιούται γάρ τδ έτερον ύπδ τού έτερου), ούτως 6 1

uiiuni csse Ingenilum. Qnod si in figura est, sic φύσις εστίν, έν είναι τδ Άγέννητον. Εί δέ έν σχήματί
quoque unum csl incomparabile. Quare et Altissi- έστιν, κα\ ούτως έν έστι τδ άσύγκριτον. Διά τούτο 88

iiuis vocatur, quia, oinnium supremus, cuncta sibi Β
subjecla habet.
XVIII. Et Simon : Num nomen illius ineffabilc
esi, Deus, quod omnes appellant; quoniam adeo et
de nomine coniendis, ne alii delur? Respondit Pe-
i r u s : Seio, huc non esse illi nornen ineffabile, sed
nomen quod cx convento bominum dicitur, quod
καί "Υψιστος λέγεται, δτι πάντων ανώτερος ών τά
πάντα αύτώ υποκείμενα έχει.
XVIII. Κα\ ό Σ ί μ ω ν Μή γάρ τούτο έστιν αυτού
άπό^ητον δνομα, τδ θεδς, δπερ πάντες λέγουσιν,
δτι τοσούτον κα\ περ\ ονόματος διισχυρίζη, ίνα μή
$\λω δοθή; Κα\δ Πέτρος έφη* Έπίσταμαι δτι τούτο
ουκ έστιν αύτω τδ άπό^ητον δνομα (50*), άλλά τδ
6 8

si alteri dederis, eliam illtid quod non cfferlur
possis alleri tribuere, et id quidem ralione volun-
talis. Nomen, quod diciiur, indiclo pragreditur.
Hoc modo contomclia et in illud quod nondum pro-
latum esl redundat, quemadmodum honor cognitl
iti adhuc incognitum refertur.
X I X . Ει Simon d i x i t : Scire velim, Pelre, an vere
credas hominis formam ad formam Dei esse efli-
clain. Et Pelrus: Vere, ο Simou, ila babere plane ^
mibi cst. Ae Simon : Quomodo potest mors corpus
solvere, maximo sigillo conformalum? Tum Pe-
irtis : Dei justi est forma. Gum ergo coeperit inique
agere, insita species fugir, sicque corpus diseolvi-
tur, ut forma non amptius appareat, ne jusii Dei
κατά συνθήκην ανθρώπων λεγόμενον, δπερ εί έτέρω
δώσεις, καί τδ μή λεγόμενον έτέρψ προσάψεις, καί
8 8
τψ τής προαιρέσεως λόγψ. Τδ λεγόμενον δνομα τού
μή λεγομένου πρόοδος έστιν. Τούτω τψ λόγψ ή ύβρις
κα\ είς τδ μήπω 0ηθέν λογίζεται, ψ λόγψ ή πρδς τδ
έγνωσμένον τιμή εις τδ μήπω έγνωσμένον αναφέρεται.
XIX. Καί δ Σίμων έφη* Ήθελον είδέναι, Πέτρε,
εί αληθώς πιστεύεις, 330 ή άνθρωπου μορφή
πρδς τήν εκείνου μορφήν διατετύπωται. Κα\ ό Ηέ-
τρος* Αληθώς, ώΣίμο^ν, ούτως έχειν πεπληροφόρη-
μαι. Κα\ δ Σ ί μ ω ν Πώς θάνατος τδ σώμα λύειν
δύναται, σφραγίδι μεγίστη διατετυπωμένον; Κα\ δ
Πέτρος· θεού δικαίου έστ\ μορφή. Έπάν ούν άδι­
κείν άρξηται, ή έν αύτψ Ιδέα φεύγει, κα\ ούτω τδ 87

forma ab injuslo corpore habealur. Atqui solutio σώμα λύεται, ίνα ή μορφή αφανής γένηται, δπως μή
non fit circa sigillum, sed circa sigillalum corpus. δικαίου μορφήν θεού άδικον έχη σώμα. Ή μέντοι 6 8

Porro absque eo, qui signavit, signatum non sol-
viiur. Sic citra judicium neque mori licel. E l S i -
mon : Quae ergo fuit necessitas, Dei formain tioniini
e terra excitato tradere? Ac Petrus : Faclum esl
propler biimanilatem Dei creatoris. Quandoquidem
ratione substanliae cuncla pra»stanliora sunt hu-
λύσις ού περ\ τήν σφραγίδα γίνεται, άλλά περ\ τδ
σφραγισθέν σώμα. "Ανευ δέ τού σφραγίσαντος τδ
σφραγισθέν ού λύεται. Ούτως άνευ κρίσεως ουδέ τδ
άποθανείν έξεστιν. Κα\ ό Σ ί μ ω ν Τίς ούν ανάγκη
ήν, τήν τοιούτου μορφήν τω άπδ γής έγερθέντι
δούναι άνθρώπφ; Καί ό Πέτρος· Διά τήν τοΰ " 88

mana carne, aelber inquam , sol, lurfa, sidera, aer, ^ πεποιηκότος θεού φιλανθρο)πίαν γέγονεν έπεί γάρ
aqua, igitis,, υηο verbo caelera omnia, qiue ad m i - τψ κατ' ούσίαν λόγψ πάντα κρείττονα τυγχάνει τής
nisterium hominis facta, Iicet subslantia poliora, άνθρωπου σαρκδς, λέγω δή τδν αιθέρα, τδν ήλιον, 7 8

tamen lubenler sustinent ei qui substantia detcrior τήν σελήνην, τούς αστέρας, τδν αέρα, τδ Οδωρ, τδ
VARIdS LECTIONES.
γεννηθησομένων C.
8 8
θεοί add. c. Ο. Tum αοι S, Ο , μου C.
8 8
έτι om. Ο , τό ρ. τω legi vult S.
8 8

8 1
τδ ίδιον C. Ός αύτδς άπείρψ είναι, τδ καλείσθαι απέραντος C. Schliemanni conjectilrani απείρου
8 9

{Clem*, ρ. U 4 , 569) a Scbwoglero vilipensam confirmai cod. 0 . ούτως S, Ο , Λντως C. * καί

8 8 8

conj. S. τό 0 et ex conjecl C , in cuj. textu τε, S τι.

8 8
Dedi προσάψεις, καί c. Ο , π*ροσάψας C ,
8 8

προσάψεις Ο. είδέα C , qui deinde ούτως.

8T
θεού μορφήν C.
8 8
ΡΓΟ διά τήν τού in Ο o m i r r i i n l
8 9

Iirec verba alia maiiii expuncia : τοΰτο διά τήν τοιούτου μορφήν τώ άπδ γής έγερθέντι δούναι άνθρώπω.
Tum rcpetilnr κα\ ό Πέτρος. δή8,δε0,0.
Τ 0

VARIORHM K O T i E .
(50*) Κπό(φχ\τοτ δτομα. IIoc esl nomon Tclra
%
Iiiijusmodi SS. nomine dlffasc diss(»niim«<; in ofwre
g;ammaion, Jehova, qwod Grapris Pairibus etiam «osiro De tharmome entre ΓKqlhe et la Synagoytte,
dirilur ά^ητον, άφραστον. S. Greg.Naz. voronmlio t. II. p »g. Γ>18 elseqq. DRACII."
:

lelirMis, οΟτε v7) καταλτπτδν, ούτε λόγίρ ^ητό^. l)e

;
 581 CLEMENTINA. —HOMILIA XVI. 582
πυρ, έν\ λόγω και τά λοιπά πάντα, ά τινα είςύπηρε- Α est servire, propter Numinis formam. Nara sicut
σίαν άνθρωπου γενόμενα καί κατ' ούσίαν κρείττονα qui luteam imperatoris statuam bonorant, honorem
δντα ήδέως υπομένει δουλεύειν τφ κατ' ούσίαν χεί- relatum habent in imperatorem, cujus lutum figu-
ρονι, διά τήν τοΰ Κρείττονος μορφήν. 'Ος γάρ οί ram representat, sic universa creatura homini de
πήλινον ανδριάντα βασιλέως τιμώντες τήν τιμήν
T 1
terra orto laeta inservit, ad Dei bonorem respiciend.
άναφερομένην έχουσιν είς εκείνον, ούπερ δ πηλδς τήν μορφήν τυγχάνει έχων , ούτω * κα\ ή πάσα κτίσις 7

τψ άπδ γής γενομένψ άνθρώπψ χαίρουσα δουλεύει, είς τήν εκείνου άφορώσα τιμήν.
331 · '
Χ Χ
· Φ » Σίμων, άχαριστειν
1 δ έ 7 Ϊ 0 ? ω
X X . Yide, Simon, quali Deo ul simus ingrat'
θε

ημάς πείσαι θέλεις· κα\ βαστάζει σε ή γή, ίσως δέ persuadere cupis : etterra portat le, fortassis scire
ίδείν βουλομένη, τίς σοι τά δμοια φρονείν τολμή- volens, quis similia ac tu sentire audeat. Primus
7 8

σοι Πρώτος γάρ αύτδς έτόλμησας, δ μηδε\ς έτόλ- enim ausus es, quod nullus in animum m d u x i l : t

μησεν πρώτος έφθέγξω, ά πρώτως ήκούσαμεν. primus loculus es ea, qnae primum audivimus.
Πρώτοι κα\ μόνοι ημείς έπ\τή τοιαύτη σου άσε- Prinii ac soli nos super tanta lua impietate i i a -
Τ β

6είσ τήν άπειρον τού θεού μακροθυμιαν ίστορήσα- niensam Dei patientiam cognovirous, nec allerius
μεν, κα\ ούκ άλλου τινδς, ή τού κτίσαντος τδν κόσμον, g citjuspiam, quam illius qui mundum creavit, iu
είςδν άσεβείν έτόλμησας. Καί χάσματα γής ούκ qiieni sustinuisti esse impius. Et t e r r « hiatus faclus
έγενήθη , κα\ πύρ άπ' ουρανού ού κατεπέμφθη, ιιοιι est, aique ignis e coslo non esi emissus nec in
κα\ είς έμπρησμδν ανδρών ούκ έπεξήλθεν, κα\ ύετδς homiiium conflagralionem exiit, et imber non est
ούκ έπεσχέθη , κα\ θηρών πλήθος άπδ δρυμών
7 7
suspensus, ac mullitudo ferarum iion est e saltibus
ούκ έπέμφθη, κα\ έπ' αυτούς ημάς διά ένα άμαρ- immissa, atque in nos ipsos propter imum pecca-
τάνοντα ώς έπ\ μοιχείας πνευματικής, τής κατά torem, ob spirituale adulierium, quod carnali pe-
σάρκα χείρονος ύπαρχούσης, ή θεοΰ όργή ολέθριος jus est, non conversa est pernieiosa Dei ira. An
7 8

ούκ ήρξατο. Ού γάρ έστιν ό τότε έπεξελθών τά enim non esl, qui tunc vindicabat peccata, cocli
7 8

αμαρτήματα ουρανού καί γης κτίστης θεός; Έπε\ ac lcrrae conditor Deus ? alioquin el nunc maximis
κα\ νύν τά μέγιστα βλασφη μου μένος τά μέγιστα appetitus conviciis maxime ulcisceretur. Sed con-
έπεξήρχετο. Άλλά τουναντίον μακροθυμεί, είς με- tra, patiens est, ad poenitentiam vocat, qui consum-
τάνοιαν καλεί, συντελούντα βέλη πρδς συντέλειαν manlia tela ad impiorum exterminaliouero babel iu
τών άσεβων έν τοις θησαυρό ι ς άποκείμενα έχων, ά tbeeauris reposita, quae, tanquam viventia animalia,
τινα έπαφήσει ώς ζώα έμψυχα, δταν άνταπο- lunc demiltet, cum praesederit ad retribuenduia
8 0

δούναι κρίσιν τοίς · αύτοΰ προκαθεσθή. Διδ φοβηθώ- C bostibus suis judicium. Quocirca limeamus justuiu
μεν θεδν δίκαιον, ού τήν μορφήν πρδς τιμήν τδ Deum, cujus forraam iu honorem bominis corpus 8 1

ανθρώπου βαστάζει σώμα. gcrit.

3 3 2 * Χ Ϊ · Ταύτα τοΰ Πέτρου είπόντος δ Σίμων X X I . Quae postquam Petrus d i x i t , respondil
άπεκρίνατο- Επειδή δρώ σε σοφώς αίνισσόμενον Simon : Quandoquidem video te callidc significare,
δτι τά γεγραμμένα κατά τοΰ Δημιουργού έν ταίς ea quae in libris adversusCrealorem scripta sunl, 8 8

βίβλοις ούκ αληθή τυγχάνει, αύριον άπδ τών τοΰ iion esse vera, crastino die ex Magislri tui verbis
διδασκάλου σου λόγων δείξω τδν δημιουργδν μή ostendam, abeo dici, creatorem non esse supreuiiiiu
8 8

άνώτατον λέγοντα είναι θεόν. Κα\ δ Σίμων ταύτα Deum. Et Simon his diclis abiit. A l Pelrus astauti .
8 8

είπών έξήλθεν. 'Ο δέ Πέτρος τοίς παρεστώσιν δχλοις plebi a i t : Simon, quamvis in nullo alio circa Deum
έφη · Ό Σίμων κάν μηδέν έτερον περ\ θεοΰ βλάψαι nos possit lsedere, al certe vobis impedimeuto
ημάς δυνηθή, άλλ' ούν γε εμποδίζει ύμίν άκούειν est, ne audiatis sermones qui valenl purgare ani-
8 8

τούς τήν ψυχήν δυναμένους καθαίρειν λόγους. Ταΰτα mam. Haec Pelro proferente ingens exorlus cst su-
τού Πέτρου είπόντος πολύς ψιθυρισμδς έγένετο snrrus mullttudinis, diccnlis : Quae vero necessitas,
8 8

τών δχλων λεγόντων Τίς δέ ανάγκη έάν αύτδν sinendi eum huc ingredientem blasphemias contra
ενταύθα είσιόντα τάς κατά τοΰ θεοΰ βλασφημίας λέ- ^ Deum loqui? Et Pelrus audiens d i x i l : Ulinam non
γ ε ι ν ; Κ α \ δ Πέτρος άκουσας έφη· Γένοιτο μέχρι ultra SimonemprotenderetnrdoclrinacontraDeum,
Σίμωνος άρκετδν γενέσθαι τδν κατά τοΰ θεοΰ προς ad bominum lentationem illata. Erunl enim» eicut
πειρασμδν ανθρώπων λόγον. "Εσονται γάρ, ώς ό prolocutus est Dominns, pseudoapostoli, falsi pro-
8Τ

Κύριος ειπεν, ψευδαπόστολοι ,* ψευδείς προφήται, phetae, haereses, affectationee dominandi, quae, sicut
αιρέσεις, φιλαρχίαι · αΓ τίνες, ώς στοχάζομαι, άπδ conjicio , a Simone Deum blaspbemante sumen-
^ \ARIM LECTIONES.
T I
πάλιν Ο. ούτως C. T 1
Ua Ο c. S , είδε C. ίδείν S · Ο είδείν C.
Τ 8
τολμήσει Ο. Malim n Τ 8

τολμήσαι. Tum adjeci αυτός c. Ο. τή adscripsi ex Ο. έπεχέθτι Ο. τής κατά σάρκα χείρονος
Τ β 77 7 8

appiobanle Ο , κατά σάρκα χείρων C ίιι lextu, χείρονος in marg. · ό om. Ο , inlerpungens posl έστιν^ 7

M
lla Ο et ex conject. Ο , in cui. lexlu δντα. τού C. ποτε έν ρ. έν ταίς C. Ad oraui cod. OiU b i 8 t

* νόθα κατά νόμου. " τό C. λέγοντα είναι idem quod λέγειν. Alioquin aiiquid niulanduro esaet io
8 4

lextu S, γε ora. 0 .
8 8
είπόντος om. 0 . Cfr. Credncr Deilr. i , 291, 518 S.
8 8 8 7

VARIORUM NOTif:.
• Legendum τοϊς έχθροίς αύτοΰ, si versioni Latihae fulcs. EDIT. PATROL.
383 S. (XEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBTA. 584
les exordium, ad eadem ciim Simone contra Deum Α τοΰ τδν θεδν βλασφημοΰντος Σίμωνος τήν αρχήν
pruferenda cooperabuniur. Alque haee pronutiliaus λαβοΰσαι (51) είς τδ τα αυτά τφ Σίμωνι κατά του
8 8

ciim lacrymis, manu advocavit mullKudincm, quae θεοΰ λέγειν συνεργήσουσιν. Κα\ταΰταείπών μετά δα­
cuin accessisset, manus imposuit, el precatus cst, κρύων, τή χειρ\ προσεκαλείτο τούς δχλους, οΓς προσελ-
sicqne dimisit, monens convenire maUirins. Istt θοΰσιτάς χείραςέπιτιθεΧς καί ευχόμενος άπέλυεν, λέ­
88

inquiens ac suspirans ingressns est, oec cibo sum- γων 333 δρθριαίτερον συνέρχεσθαι. Ταΰτα είπών κα\
pto ivil cubitum. στενάζων είσελθών ούτε τροφής μεταλαβών ύπνωσε ν.

HOMILIA XVII ΌΜΙΛΙΑ IZ'.

I. Sequenli ergo die Petrus, cuin Sirnone dtsce- Ι· Τής μεν ούν άλλης ημέρας δ Πέτρος πρδς Σί­
platurtis, nialorius experrectus oravil. Simulque μωνα ζψεϊν μέλλων δρθριαίτερον έξυπνισθείς 8 8

ac precem fintvi^Zacchseus ingressus esl ac dixit :
Sioion extra sedet, cum quibusdatn suis, circiter
triginla, disserens. E i Petrus ait : Sinalur Moqui,
donec multiludo convenial, tuncque incipiamiis
ηύξατο, καί άμα τφ παύσασθαι δ Ζακχαίος είσήει
λέγων · Σίμων έξω καθέζεται, μετά Ιδίων αύτοΰ τί­
νων ώς τριάκοντα διαλεγόμενος. Κα\ δ Πέτρος έφη·
Έάσθω λαλείν, μέχρις δτε πλήθος γένηται, κ«Λ
8 1 8 1

qu«slionem, ot sic, auditis quae ab eo dicta fue-
rint, ad ea aptanies DOS, egressi dispuiemus. Atque
eo inodo factum cst. Egressus igilur nec mullo posl
reversus Za< cbaeus Petro relulit sermoues Sinionis
conlra ipsuni.
τότε (ητείν άρξώμεθα, ίνα ούτως ημείς τά ύπ' αυτού
λεγόμενα άκούσαντες, πρδς αυτά άρμοσάμενοι, εξελ­
θόντες διαλεχθώμεν. Κα\ δή ούτως έγένετο. Έκβάς
ούν καί μετ' ού πολύ πάλιν είσελθών δ Ζακχαίος άντ-
έβα^λε τφ Πέτρφ τούς ύπδ Σίμωνος κατά Πέτρου 8 8

^ηθέντας λόγους.
II. Dixit aolem : Accusal te, Petre, quasi malitiae II. "Ελεγε δέ · Αίτιάταί σε, Πέτρε, ώς κακίας δντα
inimstrum, el magia muUum valentem, ac homi- ύπηρέτην, κα\ μαγεία πολύ δυνάμενον, κα\ είδωλο-
num animas deteritis idololatria fascinantem. Et λατρείας * χείρον τάς τών ανθρώπων φαντασιούντα
9

quidem quod magus s i s , hoc visus est afferre ar- ψυχάς. Είς τδ μέν ούν μάγον εΐναί σε ταύτην έδόκει
gumeiitum, dicendo : Cooscius roibi eum, me ue φέρειν άπόδειξιν, λέγων Σύνοιδα έμαυτψ, δτι ών
unius quidem verbi recordari ex iis quae cum eo κατ'έμαυτδν σκέπτομαι, έλθών συζητείν αύτφ, ουδέ
dispulaturus apud me perpendi. Nempe quando ένα μνημονεύω λόγον. Αύτοΰ γάρ διαλεγομένου, κά-
ipee disserit, et ego menlcm applico, ut revocem in μοΰ τδν νουν άσχολοΰντος είς τδ αναπόλησα:, τίνα
memoriam, quaenam sint quse cogilavi descendens Q έστ\ν ά έλογισάμην 334 έλθών λέγειν πρδς αύτδν,
ad colloqujum cum eo, nec quidquam eorum, quae ούδ δτιούν ων λέγει έπακούω . Έπε\ ούν έπ' άλ)ου
1 8 8

clicit auJio. Quando ergo nibil ejusmodi cum ullo τινδς τοιούτο τι ού πάσχω, ή έπ" αύτοΰ μόνου, πώς
alio palior, quam cum illo soto, qua ralione non ούχ\ μαγευόμενος ύπ' αύτοΰ τυγχάνω ; Τδ δέ δτι,
sum ab eo incantalus? Illud vero, quod, quae do- ά άν διδάσκη, είδωλολατρείας χείρονά έστιν, τφ
8 8

4xtt pejora sint idololairia, clarum erit menlem γε νούν έχοντι, έμού μηνύσαντος σαφές έσται. Ούθέν
babenti, poslquam indicavero. Nulla enim alia u i i - γάρ έτερον ώφεληθήναί έστιν , ή τδ τήν ψυχήν εί-
8 Τ

litas est, quam ut anima oronigenis idolis libera δωλων παντοδαπών έλευθέραν γενέσθαι. Φανταζομένη
reddalur. Nam speciem imaginala limore ligatur, γάρ είδος δεσμείται φόβφ, κα\ φροντίδι τού παθείν τι
ei credens so aliquid pati, elanguel, et alienalur, μαραίνεται, καί άλλοιουμένη δαίμονα , κα\ δαιμό­ 8 8

seu a da?mone insanit, ac daemoniaco farore cor- νωσα τοϊς πολλοίς σωφρονείν δοκεί
repia multis sobria videtur.
III. Id vobis Petrus praslat, polliceodo sapientes III. Τούτο ύμίν Πέτρος ύποσχέσει τού σωφρόνιζε ιν
fecere. Praeleitu siquidem unius Dei videturqui- παρέχει. Προφάσει γάρ ένδς θεού δοκεί μέν υμάς
4em liberare vos multis anima careniibus idolis, πολλών άψυχων απάλλασσε ιν είδωλων, ά οό πάνυ
quai non nwllum iiocent culloribus, quod ipsis D ™ύς σέβοντας αδικεί, τω αύτοίς όφθαλμοίς όράσθαι 89

ocutis cerittiotur esse lapidea, vel aenea, vel aurea, λίθινα δντα ή χάλκεα ή χρύσεα ή καί έξ άλλης
108

vel ex a l n qaadani iuanima materia, Quare cum τινδς άψυχου ύλης. Διδ τφ είδέναι, δτι τδ βλεπό-
1

anima scial, td quod cernitur, nihil esse, non ei- μενον ουδέν έστιν, ούχ ομοίως τψ δρατφ ύπδ φόβου
jiiili niodo pcr aspectabile a liroore polesl imagina- φαντασιοΰσθαι δύναται ή ψυχή. Πλάνφ δέ διδασκαλία
VARMS LECTIONES.
8 8
τό add. S, probante 0. 8 r
Ua S , έπιτιΟών C. Ainbigo de Ouoboniani scripiiira truncala. Deinde
δρθριαίτερον S, Ο , δρθρίτερον C. προσέρχεσθε ρ. συνέρχεσθαι Ο. lla Ο c. S , όρθρίτερον C.
8 8
Pro 8 1

έάσθω lacuna in 0 . δ του (sic) ρ. οτε Ο. Τum ρ. ούτως lacuna iu «odem.

8 8
κατά Πέτρου D , τω
8 8

Πέτρψ C , Ο. Deleri IISPC vbb. C. 8 8

ειδωλολατρίας Ο. Iia Ο et ex conjeot. C , in cui. t«*xlu
9 8

έπακούων. & conj. C , approbanteO ; deest in cod. bom. Parisiensi. ειδωλολατρίας Ο.

8 8
ώφεληθήναί 8T

έστιν S. 9 8
κα\ φρονούσαι εύπαθεΓν τι μαραίνεται κα\ άλλοιοΰται ή δαιμον| U. όφθαλμώ Ο.
99
χαλκέα 1 8 9

ή χρυσέα Ο. τφ S, Ο , τό C.
1

VARIORUM N 0 T J 1 .
(51) Ά χ ό ΣΙμωτος τήν αρχήν Λαβονσαι. Ho€ deral, quasi fuluro conjeciurara fecerit. Vide sis
uiia voce laudani ecilesiasiici scriplores, adeo ut Iren.Tum lib. i , c. 25, 2 ; lib. m , Pr&fat. et Eu*s-
personaluri isie Pctrus de eo, quod jam facluui v i - biuni II. E. lib u , 13. OAVIS.
 585 CLEMENTINA. — HOMILIA XVII. 58*
είς φοβερδν θεδν αποβλέπουσα τών κατά φύσιν έκβα- Α lionibus deludi. At fatlaci doctrina decepta dum
θρεύεται. Καί ταύτα έγώ λέγω, ούχ δτι υμάς είδωλα terribilem Deuin rcspicit, ex iis quae natura habef
σέβειν παραινώ, άλλ' δτι Πέτρος φοβερών Ιδεών a
excidil fundilu9. Alque bsec dico, non quod idola
δοκών απάλλασσε ιν υμών τάς ψυχάς, φοβερωτέρα colere suadeam, sed quia Pelrus, duin videtur aoi-
Ιδέα * τδν έκαστον υμών ένθουσιάν ποιεί νουν, θεδν mas vestras eripere formidabilibus speciebus, men-
έν μορφή είσηγούμενος, κα\ ταύτα άκρως δίκαιον, tem uniuscujusqne vestrum formidabli idea reddit
335 Φ έπεται τδ φοβερδν καί τή συννοούση ψυχή τδ fanaticam, Deum in forma introducens, eumque
φρικώδες, δυνάμενον κα\ τών ορθών λογισμών έκλΰ- summe juslum, quam ideam sequilnr terror, et
σαι τούς τόνους. Έ ν γάρ τοιούτω καθεστώς χειμώνι anima3 cogitantis borror, valeus cliara rectae raiio-
δ νούς ώς βυθδς ύπ' * άνεμου σφοδρού θολοΰται τδ nis vigorem solvere. In hac qtrippe procella aiiimus»
λαμπρόν. Διδ εί έπ'ωφελεία υμών προσέρχεται, μή coustitutus velut mare a vehementi venio infusca-
υμών τούς έξ άψυχων μορφών ήπίως · γινόμενους lur et splendorem perdit. Quocirca si ad uiiHlalcm
φόβους εκλύε ιν δοκών φοβεράν θεού άντεισφερέτω vestram advenit, ne, dam vidclur limores vestros ex
μορφήν. ώορφήν δέ έχει θεός · ; Εί δέ έχη, έν σχή- inanimatis formis loniler ortoe resolvere, in locum
ματί έστιν. Έν σχήματι δέ ών πώς ού περιόριστός eorum terribilem Dei formam inducat. An vero
έστιν; Περιόριστος δέ ών έν τόπια εστίν. Έ ν τόπω ® Deus habct formam? Quod si habet, io figura coa-
δέ ών ήττων έστί τού περιέχοντος αύτδν τόπου. *Ήτ- sistit. Ιιι .igura autem consisteus, quo modo uon
των δέ τίνος ών πώς πάντων εστίν ό μείζων ή est circumscriptus? Et circumscriptus, Ιιι loco ver-
7

κρείττων ή ανώτατος; Κα\ ταύτα μέν ούτως.
nenle illum loco. Denique qui esl aliquo minor, quo pacio major est oronibus, aut prasiantior, aui
ftupremus? Atque haec quidem ita.
IV. "Οτι δέ αληθώς ουδέ τά ύπδ τοΰ Διδασκάλου
αύτοΰ £ηθέντα πιστεύει, φανερόν έστιν. Τά γάρ ·
εναντία αύτώ*κηρύσσει. Εκείνου γάρ είπόντος τινι,
ώς μανθάνω* Μ ή με Λέγε αγαθόν, ό γάρ αγαθός
εϊς έστιν. Άγαθδν δέ είπών ούκ έτι εκείνον λέγει
τδν δίκαιον, δν αί ΓραφαΙ κηρύσσουσιν, δς άπο~
χτείνει 9
χαϊ ζωοπυιεΤ, άποκτείνει μέν τούς άμαρ­
salur. CaUerura in loco exsistens, minor esl conti-
IV. Quod autem vere neqtie quae a Magislro stio
dicta sunt credat, manilestum est. Nam contraria
ei prsedicat. Scillcet ille, sicut audio, cuidani d i -
xit : Ne me dicas bonum , bomis etiim unu$ est «.
Bonum vero aiens, non amplius illum inquil, qui
justus est, quemque Sci iptune prnedicanl, qui oc-
cidil , et vivere facit , occidit quidem peccatores,
b

τάνοντας , ζωοποιέ! δέ τούς κατά γνώμην αύτοΰ
βιούντας. "Οτι δέ δντως ού τδν Δημιουργδν έλεγεν
άγαθδν, τφ διανοηθήνα: δυναμένψ σαφές έστιν. Τοΰ
γάρΔημιουργού εγνωσμένου κα\ τφ πλασθέντι Αδάμ,
κα\ τψ εύαρεστήσαντι αύτφ 1 0
Ένώχ, κα\ τω ύπ'
αύτοΰ δικαίφ δραθέντι Νώε, ομοίως καί τφ Αβραάμ
336 Χ°Λ Ισαάκ κα\ Ιακώβ, άλλά καί Μωύσή καί
λαψ κα\ δλψ τω κόσμψ, ό διδάσκαλος αυτού Πέτρου
Ιησούς έλθών έλεγεν 'Ούδεϊς έγνω τόν Πατέ­
1 1 ί%
ρα, εί μή ό ΥΙός, ώς ουδέ τδν ΥΙόν τις όΐδεν εί19
viveie autem facit eos, qui secundum ejus volunla-
ie r aaguiU. Porro quod revera Grcatorem non dixiC
bonum, ei qui polcrit considerare clarum eril. Gum
eoim Grealor notus fuerit el Adanio qui ab co for~
malus est, ct Enocbo qui ei placuil, et Noae qui ei
juslus esse apparuit, similiter el Abiabamo, Isaaco,
Jacobo, sed et Moysi, ac populo, lolique mundo,
niagisier ipsius Pclri, Jesus, venicns d i x i t : Nemo
novit Palrem, nisi FiHus, sicut nec Filium quis no-
cit, nisi Paler, et quibus vult Filius revelare . S i
c

μή ό Πατήρ, χαϊ όϊς άν βούΛηται ό ΥΙός άποχα- ergo, qui advenil, ipsc Filius erat, post suurn ad-
Λύψαι. Εί ούν αύτδς Υίδς ήν** δ παρών, άπδ τής αύ­ \enlum quil/MS voluit eum, qui cnuctis incognitug.
τοΰ παρουσίας οΤς έβούλετο τδν πάσιν άγνωστον erat, revelavit. Sicque omnibus ante eum ignoius-
άπεκάλυπτεν. Κα\ ούτως τοίς πρδ αύτοΰ πάσιν
erat P a l e r , proindcque non esl ille oinnibus co-
άγνωστος ήν ό Πατήρ, ούχ ούτως 1%
ών ό πάσιν
gnilus.
εγνωσμένος.
V. Κα\ τούτο είπών Ιησούς ουδέ αύτδς έαυτψ ρ V . Aique boe dicens Jesus nequo ipse secunr
συμφωνεί. Ενίοτε γάρ άλλαις φωναϊς τών άπδ τών consenlit. Interdum enim aliis Scripturarum voci-
*· Γραφών φοβερδν καί δίκαιον συνίστησι θεδν λέ­ bus timendum ac jastum comraendai Deum, aiens :
γ ω ν Μή <ρο6ηθήτε άπό τού άποχτείνοντος '· τό Nolite timere enm, qui occidit corpus, anima autem
σώμα, τή δέ φι>χή 1Τ
μή δυναμένου τι ποιήσαι · nihil pole&t facen, ted timete euin qui potest et cor-
φοδήθητε δέ τόν δυνάμενον χαϊ σώμα χαϊ ψυχήν pu$ et anknam in yehemiam ignh miltere. Uiique dico
είς τήν γέενναν τού πυρός βαΛεΊν. Ρίαϊ Λέγω vobis, hunc timete*. Quod auieui vere bunc t i -
* Matlh. χιχ, 17. e Matlh. x i , 27.
* Deuu x x x i i , 59. * MatUi. x , 28.
VARL-E LECTIONES.
• είδεών C. * είδέα α C. * ύπόΟ. · ήπιους Ο . Tum recepi φόβους c. eod. etex conjeci. C i , m cnjuf
eod. deesl. · δ θεός• Ο , arliculo quidem subnotaio. ή C. · δέ Ο . · άποκτέννει Ο , et paulr
1

posi
posl. - αύτψ
I f αυτω οπι
u.... Ο. " Πέτρος ίσων έλθών ρ. Πέτρου Ιησούς έλθών Ο ; q u a quidem, j b b . Ι*
i^ola subnoialla sunt. " Cir. Credner, Beil^ ι, 248, 5 U . Schwcgler, Nachapo.l.ZextalUr ι S.
» είδεν (ι. Diin βούληται S, Ο , βούλεται C. " ούτος Ο. τόν Ο. " άποκτέννοντος Ο .
1 5
τ*ν ψυχή>
4 7

ρ. τή δέ ψυχή Ο. Τιιιη iiiserui δέ c. eodem.

587 S. CLEMENTIS l ROM. PONT. OPERA DIBIA. 588
meiidum esse dixerit ut justura D e u m , ad quem Α ύμίν, τούτον φοδήθιχτε. "Οτι δέ δντως τούτον φο-
ti injuria affeclos ait clamarc, parabolam ad eaio βηθήναι έλεγεν ώς δίκαιον θεδν, πρδς δν κα\ αδικού­
rem proferens iutcrpietalionem subjungil, dicens : μενους βο#ν λέγει, παραβολήν είς τοΰτο είπών επά­
St ergo judex iniquilatis ita fecit, quod tcephtime γει τήν έρμηνείαν λέγων ΕΙ ουν ό κριτής τής αδι­
rogarelur, quanlo magis Pater faciei vindictam c/a- κίας έχοίησεν ούτως, διά τό εκάστοτε άξιωθή-
mantium ad $e die ac nocte ? An, quia patiens e$l ναι, χόσφ μαΛΛον ό Πατήρ ποιήσει τήν έκδίκη-
erga Ulo$, pntalis quod non faciet ? Profecto, dico σιν τών βοώντων χρός αυτόν ημέρας καϊ νυκτός;
vobis, faciet, el cilo . Cyeleruni qui vindicantera
a ή διά τό μακροΟυμειν αυτόν έχ" αύτοίς δοκειτε
18

et remuiieranlem dicit Deum , juslum eum natura δτι ού χοιήσει; Ναϊ **, Λέγω ύμίν, χοιήσει, καί
confirmat, et non boiiuoi. Praelerea couiitelur Do- έν τάχει. Ό δέ έκδικούντα 337 * άμειβδμενον κ α

mino coeli et terrae . Quod si Dominus est coeli

b λέγων θεδν δίκαιον αύτδν τή φύσει συνίστησιν, καί
et terrse, adraiuilur esse Condilor; qui autem Con- ούκ άγαθδν. Έ τ ι δέ καί εξομολογείται τω Κυρίω
8 8

dilor est, justus est. Aliquando bonum dicendo, ουρανού κα\ γής. Εί δέ Κύριδς έστιν ουρανού κα\
aliquatido justum, neque sic consonat. Tertium γής, ομολογείται δημιουργδς, δημιουργδς δέ ών δί­
vero quid sapicns illius discipulus beri aflirmabat, καιος έστιν. Ποτέ μέν άγαθδν λέγων, ποτέ δέ δίκαιον,
operationem visioiie poliorero esse, ignarus, evi- Β ούδ* ούτως συμφωνεί. Τρίτον δέ δ σοφδς αύτοΰ μα-
deutiam posse esse bumanam, certuin vero esse Οητής εχθές διισχυρίζετο, ένάργειαν οπτασίας ίκα-
1 1

apud oinoes, visioneiu ad Divinilaleni pertinere. νωτέραν είναι, ούκ είδώς δτι ή ενάργεια " ανθρω­
πεία είναι δύναται, ή δέ οπτασία θεοτητος είναι ομο­
λογείται. *
VI. Ha±c alque his paria , Petre, Simon exlra VI. Ταΰτα κα\ τά τούτοις δμοια, Πέτρε, δ Σίμων
stans dum mullitudini edisscrit, plures mibi vide- τοίς δχλοις έξω έστώς κα\ " διαλεγδμενος, ταράσ-
tur conturbare. Quocirca exi slatim, el vi verilalis σειν μοι δοκεί τούς πλείονας. Διδ έξαυτής έξιθι,
falsos ejus dissolve sermones. Quibus a Zaccbaeo αληθείας δυνάμει τούς αύτοΰ ψευδείς έκλύων λόγους.
diclis , Pelras pro more prccat is egressus e s t , Ταΰτα τοΰ Ζακχαίου είπόντος ό Πέτρος συνήθως εύξά-
cuiuque in eodeni loco, in quo superiori die, cuu- μενος έξήει, κα\ είς τδν πρδ μιάς τόπον στάς , καί
sliiissel, ac ex reiigionis consuetudine populum τω τής θεοσεβείας έθει προσαγορεύσας τούς όχλους,
saluiassel, ila coepit loqui : Dominus nosler Jesus τού λέγειν ήρξατο ούτως· Αληθή; ών προφήτης δ
Cbristus, utpole vcrus Propliela (queruadmodum Κύριος ημών Ιησούς Χριστδς , ώς έπΙ καιρού καίΜ

in lempore ea quoque de re demonstrationes affe- περι τούτου πληροφορήσω , περι τών τή άληθεία δια­
ram), circa ea, quae ad veritalein speclant, brevcs φερόντων συντόμως τάς αποφάσεις^ έποιείτο, διά δύο
fecit senlenlias, propier !ia:c duo, primuni, quia ad ταύτα · · , δτι πρδς Οεοσεβείς έποιείτο τδν λόγον, είδό-
pios loqucbalur. scientes ab eo per sculeiiliain pro- τας τά άποφάσει ύπ' αύτοΰ έκφερόμενα πιστεύειν
lala credere. Neque enini nova erant ad eoruui ούδε γάρ ήν ξένα τής αυτών συνηθείας τά λεγόμενα.
consueludinem , quae dicebantur. Sccundo auiem , Δεύτερον δέ δτι προθεσμίαν έχων κηρύξαι τψ τής
quia babeus prxGnilum praeditationis tempus pro- αποδείξεως ούκ έχρήτο λόγω, 3 3 8 μ ή &k λόγους Μ

baiiunibus nou ulebatur, ne iti sermones omne illud τδν πάντα της προθεσμίας δαπανώ χρόνον , κα\ Μ

tempus insumerel, sicqne ei conlingerel, ut duni ούτως αύτψ συμβήσεταΐ, είς ολίγων λόγων επιλύσεις
occuparelur in inlerprelalionibus paucorum verbo- άσχολουμένψ, τών ύπδ πόνου ψυχής νοέϊσθαι δυναμέ­
ruiu, qiwe cum labore animi possenl intelligi, doc- νων, τούς άληθεία διαφέροντας μή έπΙ πλείον είσφέ-
liinam vcritalis uon imillum promoverel. Ilaque de ρειν λόγους. Επειδή περ\ ών ήθελεν άπεφαίνετο,
Μ

quibus volebal prouunliabal, u l populo valenti i n - ώς λαώ νοείν δυναμένω, άφ' ών έσμεν καί ημείς, οί
lelligere, ex quibus nos etiam sumus, qui quando οπότε κατά τδ σπάνιον ούκ ένοήσαμέν τι · · τών ύπ'
(id quod raro accidil) ab eo dicta non percipieba- αυτού ^ηθέντων, Ιδία έπυνθανόμεθα, μή ήμίν τι τών
mus, seorsum sciscitabamur, ne quid eorum quae j) ύπ' αύτοΰ ^ηθέντων άνδητον ή 8 0

dicebat nobis essel obscurum.

VII. Sciens ergo, nos CUDCU ab eo prolata cog- VII. Είδως ούν ημάς πάντα είδότας · τά ύπ* αύτοΰ 4

noscere, ac posse demonslrationes pratbere, quando
misit nos ad imperilas geutes, ut eos baplizaremus
iu remissioneiii peccatorum , pracepil, ut prius
e
£ηθέντα κα\ τάς αποδείξεις παρασχεΐν δυναμένους,
είς τά άμαθη έθνη άποστέλλων ημάς, βαπτίζειν αυτούς
είς άφεσιν αμαρτιών, ένετείλατο ήμίν πρότερον δι-

» Luc. XYiii, 6. *> MaUli. x i , 25. c

MaUb. x x v m , 19.

VARIiE LECTIONES.

*· εί θ . H
lia 0 et ex couject. C , in cuj. lextu καί. Excidit ap. CI et S. · · καίοιη. 0 .
·* χθες 0 . Tum ένάργειαν conj. C l . , ένέργειαν C, 0 . " ενάργεια ex conject. CI , ενέργειαC,0. καΙ Μ

melius abetset. S. " Χριστός add. c. O. · · Posl ταύτα excidit fortasse πρώτον μέν.8. λόγον Ο . , e

• δαπανά Ο . * έκφέρειν propoiiil S. "· τι deesse vidil S : jam accessit ex 0 . Postea μή c. Credncr.
T 8

Beilr. ι, 4ί>7; ίνα ulcrque bora. co.l., ίνα μή conj- C, ·° μή άνόητον ρ. άνόητονΟ. είδότας πάντα C.8 1
 CLEMENTINA. — HOMILIA X V H .
δάξαι αυτούς· αφ* ών εντολών αύτη πρώτη κα\ Α doceremus illos : ex quibus mandatis hoc primiim
8 8

μεγάλη τυγχάνει, τ6 φοβηθήναι Κύριον τδν θεδν καί et magnura est, timere Dominum Deum, el ipsi soVt
αύτψ μόνψ λατρεύειν. θεδν δέ φοβεΐσθαι εκείνον servire. Illum vero Deum timere j i t s s i l , cujns a i i -
είπεν, οί οί άγγελοι τών έν ήμίν ελαχίστων πιστών
8 8
g e l i , qui suni minimorum apud nos tidelium , in
έν τψ ούρανφ έστήκασι θεωρούντες τδ πρόσωπον τού ccelo staut, semper contemplantes faciem Palris · .
Πατρδς διαπαντδς. Μορφήν γάρ έχει (52), διά πρώτον Forniam enim habet, propter primam et solam
κα*ι μόνον κάλλος κα\ πάντα μέλη, ού διά χρήσιν ού pulcbritudinem ; habet omnia inembra , non prop-
γάρ διά τούτο οφθαλμούς έχει, ίνα εκείθεν βλέπη · ler usum : non enim idco babet oculos, ut inde
88

πανταχόθεν γάρ δρφ, τού έν ήμίν βλεπτικού ν ε ύ μ α ­ /videal, quia cernit undique, corpore iuconiparabi-
τος άπαραβλήτως λαμπρότερος ών τδ σώμα , κα\ liier lucidior noslro visuali spiritu , et omni luce
Μ

παντδς 339 στιλπνότερος, ώς πρδς συγκρισιν αυτού spleiididior, adeo ut ei comparatum solis lun.en
τδ ηλίου φώς λογισθήναι σκότος. Άλλ' ουδέ διά τούτο pro leiubris reputetur. Sed ncc ideo babei aures,.
ώτα έχει, ίνα άκούη, πανταχόθεν γάρ ακούει, νοεί, u l audial, quia omni ex parle audit, intelligit, mo-
κινεί , ενεργεί, ποιεί. Τήν δέ καλλίστην μορφήν
Μ
vel, opcralur, facit. Pulcherrimam auiem formaui
Εχει δι' άνθρωπον, ίνα οί καθαροί τή καρδία αύτδν babel proptcr hominem, quo mundi corde illuiit
8 7

ίδείν δυνηθώσιν, ίνα χαρώσι δι* ά τινα ταύτα ύπέ- ^ videre possint , υι pro iis qu« passi sunt helen-
8 8
b

μειναν. Τή γάρ αυτού μορφή ώς έν μεγίστη σφραγίδι tur. Nam ad suam forniam velut ad maximum s i -
τδν άνθρωπον διετυπώσατο, δπως απάντων άρχη κα\ gillum hominem effinxit, u l omnibus imperaret ac
κυριεύη, κα\ πάντα αύτψ δουλεύη. Διδ κρίνας είναι dominaretur, et cuncla ei servirenl. Quare a i b i l r a -
τδ πάν αύτδν, κα\ τήν αυτού είκόνα τδν άνθρωπον, tus se esse omnia, suique imaginem esse honrinein
αύτδς αόρατος, ή δέ αυτού είκών δ άνθρωπος δρα- (ille enim iuaspectabilis, imago aulern iliius bomo
τδς , ό αύτδν σέβειν θέλων τήν δρατήν αυτού τιμά
8 8
visibilis): qui eum vult colere, aspcetabiiem ejus
είκόνα, δπερ έστ\ν άνθρωπος. "Ο τι άν ούν τις ποίη­ bonorat imagiuem , boc est, bominein. Quod quis-
ση άνθρώπψ, είτε άγαθδν είτε κακδν, είς εκείνον
8 8
que ergo botnini fecerit, sive bouum, sive uialuin,
αναφέρεται. Διδ κα\ ή έξ αυτού κρίσις πάσι κατ* in Deum refertur. Quapropler ct judicium e j u i ,
άξίαν απονέμουσα έκάστψ πρυελεύσεται . Τήν γάρ 8 |
cuuctis pro merito relribuens, ad unuuiquenique
αυτού μορφήν έκδικεί. pervcniel. Nam sui formam uleiscitr.r.
V1H. 'Αλλά έρεί τις· Εί μορφήν έχει, κα\ σχήμα
8 1
YIH. Sed dicct aliquis : Si formam babot et li
έχει κα\ έν τόπψ εστίν έν τόπψ δέ ών χα\ υπ" αυτού guram babet ct in loco est; in loco auieni cxais-
περιεχόμενος ώς ήττων, πώς υπέρ πάντα έστί lens, et ab ipso contentus vclut miuor, quo modo
8 8

μέγας; Πώς όέ καί πανταχή είναι δύναται, έν σχή- super omnia magnus csi ? Qua vero ratiuue ubiquc
ματι ών ; Πρδς τδν ταύτα λέγοντα πρώτον έστι\ esse poiest, qui esl in figura ? Ad isla objicienlein
ειπείν Τοιαύτα περί αυτού αί ΓραφαΙ φρονείν primo responderi debel : ibec de co soniire ac cre-
8 8

πείθουσ: καί πιστεύειν ημείς δέ αληθείς γινώσκομεν
τάς 340 αποφάσεις μαρτυρουμένας ύπδ τού Κ υ ­
8 8
ρίου ημών Ιησού Χριστού, ού κατά κέλευσιν τάς
dere Scriptura3 suadent. Nos aulem vcras earum
senleulias cognoscimus, quibus lesliiuoniunrt perhi-
buit Dominus uosicr Jesus Cbrislus, proplev cujus

* Matth. x v n i , 10. * Mailb. v, 8.

V A R L E LECTIONES.
8 8
Iia 0 . c. Cl , αυτή C. άγγελοι οί C.
8 8
βλέπει θ . δνομαpro σώμα Ο , sed in, marg. pr. man. ^p.
8 8 8 8

δμμα. κινεί deesl in Ο.

8 8
τήν καρδίαν Ο.
87
διά τίνα Ο. ορατός addidi c. Ο : qux eiueudalio Davi-
3 8 88

sti conject. ορατή ρ. ό άνθρωπος auperlluain reddit. ποιήσει C. Subinde άνθρωπον Ο. 8 0

Colclerius 8 1

baec verlit, quasi legi voluerit προσελεύσεται. S. * 'Αλλ* C , qui deinde exb. έχη.
v
πάντας 0 . αί γρα- fc| 8 8

cpafet καί S addidit auct. G. Posi πιστεύειν in 0 lacuna sequitur, cui al. maii. inscripsitoi περί σίμονα.
Vacuum tamen boc addilamento non expletur. αποφάσεις ex margioe Ouoboniam in text. posui.
8 8

VARIORUM N O T i E .
(52) Μορρήτ γάρ έχει, etc. Hic fuse, ei alibi lo- D cutiendum est, ubi consistal illud : Ad imaginem,
coruoi islius apocrypbi favetur Autbropomorphita- in corpore, an in anima. Et t» prinm videamm,
rum crrori : quem antiquissimum oslendil Origcnes quibus ulanlur qui prius asserunt : e quorutn tiu-
ciiui in fine libri priini in Epistolam ad Komanos, mero est Meliio, qui scrtpia retiquit de eo quod Deus
luin apud Tbeodorilum qua3Slione 20, in Genesim. corporeus sil. Membra enim Dei appellata cum repe-
E i vero noiatu dignissimus est posterior locus : riunt, etc. Gcunadius cap. 4 libri De eccletiasiicis
quippe ex quo colligi datur librum Melitonis Sar- dogmatibus : Nthil in Trinitale crcdamus corpo-
densis Περι ενσωμάτου θεού niemoraium Eusebio reum, ut vult Melito et Tertuttianus : nihil corpo-
Hist. eccl. lib. iv, cap. 26, et llieronymo Catalogi ratiter effiqiatum, ut Anthropomorphus et Audianut
cap. 24, non fuisse de Deo incarnalo, sed de Deo nihtl sibi tnvisibile, ut Origeiies; nihil creuiuris vi$i-
bxU ut Fortunatus. Posieriora verba, etsi exlra %

rem, ideo prioribus subjunxi, ut inonercm voces

ucreaturis quae post sibi invisibile ponuntur in l i -
γοντες · ών έστι καί Μελίτων, συγγράμματα κατα- bris edilis, esse variam leclionem ad creaturir quod
Αελοιπώς περί τού ενσώματο ν είναι τδν θεόν. Μέ)?η sequitnr. Certe absunt a mss. etiam meo, et ab
γάρ θεού ονομαζόμενα εύρίσκοντες, etc. Prius dte- Aleuini Confessione, sensumque iulerturbaut. COT.
 3(Μ S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 392
jussum necesse est ut vobis demonstremus iia ha- Α αποδείξεις ύμίν του ούτως Ιχειν ανάγκη παρέχειν.
8 8

bere. Ac primum dc loco dicam. E l Dei locus est, Πρώτον δε περι τόπου έρώ. Καί θεου τόπος * έστι Τ

quodnou exisiit, Deus aulem existens e s l , quod τδ μή δν, θεδς δε τδ δ ν το δε μή δν τφ δντι ού συγκρί­
aulein Don existit, cum eo quod exislit non com- νεται. Πώς γάρ τόπος ών είναι δυνατά* ; Έκτδς εί
paratur. Quo modo enim locus ens esse potesl? nisi μή δευτέρα χώρα είη, οίον ούρανδς, γ ή , ύδωρ, ά ή ρ ,
si secundum spatiuin sit, velut coelum, (erra, aqua, κα\ εί άλλο τί έστι σώμα, δ άν κα\ αύτδ πληροί τδ 4 8

aer, el si aliquoJ aliud est corpus, quod illius re- κενδν , δ διά τούτο κενδν λέγεται, δτι ουδέν έστιν.
pleat inaoe : quod ideo inane dicitur, quia nihil Τούτο γάρ αύτψ , τό ούδέτ, οίκειότερον δνομα. Τδ
eat. Hoc enim, nihil, nomen ei esl magis pruprium. γάρ λεγόμενον κενδν τί ποτ' ώς σκεύος έστιν ου­
Nam quod dicilur iuane, inslar est vasis qtiod nibil δέν έχον, πλήν αύτδ τδ σκεύος· κενδν δν ούκ αυτό
coiilinet, praeter ipsuin vas vacuum. Itaque cuin έστι τόπος , άλλ' έν φ έστ\ν αύτδ τδ κενδν, είπε ρ
inane sit, non locus esl, sed in quo ipsum versalur *· σκεύος έστιν. Ανάγκη γάρ πάσα τδ δν έν τψ μ η ­
vacuum, si quidem vas s i l . Omnino enim oportet, δέν δντι είναι. Τούτο δέ, τδ μή δν, λέγω δ ύπό τί­
ut quod existit, in eo sit quod nibil est. Id aulem νων τόπος λέγεται, ουδέν δν. Ουδέν δέ δν τψ δντι
quod non existit voco illud, quod a nounullis locus πώς συγκρίνεται; Έκτδς εί μή έν τοΓς έναντίοις, ίνα
appellatur, cum nihil sit. E l quo pacto nibilum cum V-^ 1**1 ί» * *έ
B τ ο δ ν
δν τόπος λέγηται " . Ε ί δ ε κ α Ι
τ

enie conferlur? nisi forle ecoulrario, ut «ns qei- έστι τ ι , πολλών παραδειγμάτων σπευδόντων έξ έμού
dein non sit, id auleni quod non exsielit, locus d i - προελθείν είς*άπόδειξιν έν\ μόνψ χρήσασθαι θέλω,
catur. Siu vcro etiara est altquid, cum niulla exem- ίνα δείξω, δτι ού πάντως τδ περιέχον τού περιεχομέ­
pla ad probalionern eiire ex ipe feslinent, uno solo νου κρείττόν έστιν. Ό ήλιος σχήμα έστι περιφερές
uti volo, ut ostendam, non sialim conlinens con- κα\ ύπδ αέρος δλος περιέχεται, άλλά τούτον έκλαμ-
lento essc prseslantius. Sol iigura orbicularis est, πρύνει,τούτον θερμαίνει,τούτον τέμνει, κάνάπή αύτοΰ,
et ab aere lolus anibiiur, altaraen bunc illustrat, σκότφ 341 περιβάλλεται, κα\ ού άν αυτού μέρους·
0 1

calcfacit, secal : e t , si ab eo abest, hic lenebrte απών γένηται, ώς νεκρού μενον ψύχεται, ύπδ δ&
8 8

involvitur, et quaecuiuque hujus pars solis expers της αυτού ανατολής πάλιν φωτίζεται, καί δ που άν
est taiiquam mortua frigescit, item ab illius ortu αύτψ περιθάλπηται " , καί κάλλει τψ μείζονι κοσμεί­
iterum illuminatur, atque , ubi ab illo folus fuerit, ται. Κα\ ταύτα ποιεί τή αυτού μετουσία ( 5 3 ) , τήν
tuuc majori ornalur decorc. Et hac ille facit per C * *«Ρ«ωρισμένην έχων. Τί ούν έτι κωλύει τδν
ο ύ σ α ν 8 4

aui communicalionem, circumscriplam babens sub- θεδν, ώς τούτου κα\ πάντων δημιουργδν και Δεσπό-
alaaliam. Quid ergo adbuc impcdit Deum, ul solis την δντα, αύτδν μέν έν σχήματι και μορφή καΊ κάλλει
omniumque crealorem et Doininum, quo minus in δντα, τήν άπ' αυτού μετουσίαν απείρως έκτεταμένην
figura, fojrma et pulcbritudine existens, parlicipa- έχειν ;
8 8

tioneni sui in iniiniluni extensam habeai?

IX. Unus est ergo Deus revera, qut in pnestan- IX. ΕΓς ούν έστιν δ δντως θεδς, δς έν κρείττονι
tissima forma presidet, bisque est superiorum ac μορφή προκαθέζεται, τού άνω τε καί κάτω δ ί ς 8 8

iufcriorum cor, quod et a se velut a centro profui*- [καθ]υπάρχων καρδία, κα\ άπ' αυτού· ώσπερ άπ&
dit vilalem et iucorpoream virtutem, omnia enm κέντρου βρύουσα τήν ζωτικήν καί άσώματον δύνα­
astris ac regionibus coeli, aeris, aquae, terree, ignis, μιν, τά πάντα σύν τε άστροις κα\ νόμοις ουρανού»
η

el si quid aliud e s i , ostendtturque esse substaniia* αέρος, ύδατος, γής, πυρδς καί εί άλλο τΓέστιν, δεί-
inflniu altitudiue, interminata profundkaie, i m - κνυται ουσία άπειρος είς ύψος, απέραντος είς βάθος.
mensa latitudine, ter in inflnitum vivifkara ei pro- D αμέτρητος είς πλάτος, τρισεπάπειρος * τήν άπ' α&-
8

Y A R L E LECT10NES.

sine spiritu. Ego proplerea scripsi (καθ]υπάρχων. S censet, vocem δίς esse delendam , atque ejus loeo
infra posl δύναμιν addendam praepositionem είς. De senientia refcrl ad Baurium DrexeinxgkeiuUhre I, 452.
8 T
νομοίς conj. C , μόνοις uterquetfoiiu cod. 8 8
τρις (Cod. τρείς) έπ' άπειρον conj.C p r o qua con-
r

jectura S propouit τριπλώς vel τρισσώς vel τρισσόθεν, interpunclionent, qua C sensum loci perlurbavit,
pravissimain cum jure arguens. Ad orain cod. Oltob. notalur : Έκ τούτων ίσως έστι νοεα τδ παρά τω
άγίω^Παύλψ έν τ | πρδς τούς Έφεσίους Επιστολή, τίχό πΛάζος καϊ μήκοχ καϊ βάθος καϊ ϋψος. Μάλλον δε
έκ τών ^τού Διονυσίου κεφ. θ'. Ε ι : δτι ά θεδς ώς εν άπείρψ μέσος έατί τού παντδς ύπαρχων δρος, συμφωνεί
τούτο τψ Διονυσίψ έν κεφαλαίψ τα.ρ\ τελείου κα\ ένδς λέγοντι περ\ τού θείου · κα\ πάσαν μέν απειρίαν όρίζον.
Ex adverso : "Απειρος αίών είκών τοΰ θεοΰ. Είς τοΰτοδρά το τής Σοφίας έν/β' κεφ. Κα\ είκόνα τής άει-
Ιιότητος έποίησεν αύτδν, ήγουν άνθρωπον. Postea : K o i δ Διονύσιος ούτως έφη* ΚαΙ έξ αυτής δηλονότι της.
θείας ζωής κα\ αί ψυχαΐ τδ άνώλεθρον έχουσιν.
VARIORLM ΝΟΤΛΤ.
(55) Μεχονσία. JBst μετουσία bic consortium, ac praeeentut ad lociuii. Gotv
$93 CLEMENTINA. — HOMIUA XVII. 394
τοΰ ζωοποιδν χα\ φρόνιμον 842 έκτείνουσα φύσιν. Α vidara protcndens divinam ntturam. Hoe igUur ex
ϊοΰτο ούν τδ'έξ αύτοΰ πανταχόθεν άπειρον · · ανάγκη ilto undique infinitum necessario esl cor, babetquo
είναι καρδίαν, Ιχον τδν δντως υπέρ πάντα έν σχή- in figura eum qui vere cuncta superal, qai ulii-
ματι, δς, δπου πότ* άν ή , ώς έν άπείρω μέσος έστ\ν, cunque fuerit, velut in infinilo medius esl, univer-
τοΰ παντδς υπάρχων όρος. Ά π ' αύτοΰ ούν άρχόμε- eiqae lenninus. Ab cu igitur incipienies exlensiones
ναι αϊ εκτάσεις·· έξ απέραντων έχουσι τήν φύσιν.' ex immensts habent naiuram. Quorum alter qul-
Τ
Ων δ μέν άπ* αύτοΰ λαβών τήν αρχήν διικνείται ·* dein, ab eo inilium accipiens, penelrat io althudi-
είς ύψος άνω, δ δέ είς βάθος κάτω, δ δέ έπ\ δεξιάν, nem supia, aller vero in profundilatem infra, alier
δ δέ έπ\ λαιάν, δ δέ έμπροσθεν, δ δέ δπισθεν, είς ούς ad dextram, alter ad ginislram, alius anle, alius
αύτδς αποβλέπων ώς είς άριθμδν πανταχόθεν Ισον ·* retro, in quos ipse respiciens lanquam in numeruni
χρονικοίς έξ διαστήμασι συντελεί ·· τδν κόσμον, αύ­ undique aequalem sex lemporis spatiis roundum
τδς άνάπαυσις ών κα\ τδν έσόμενον άπειρον αίώνα perfieii, cuin ipse sit requtes, fuiurumque imroen-
είκόνα έχων, άρχή ών καί τελευτή. Είς αύτδν γάρ τά sum saeculum habeat imaginem, principiumque sit
Ιξ άπειρα τελευτή, και άπ' αύτοΰ τήν είς άπειρον ac finis. In euro siquidem s^x infioila destmmt, et
έκτασιν ·* λαμβάνει. ab eo inOnitam capiunt extenaionem.
Χ . Τοΰτό έστιν εβδομάδος μυστήριον. Αύτδς γάρ ^ X . Hoc est bebdomadis mysterram. Ipse enim eet
έστιν ή τών δλων άνάπαυσις, δς τοίς έν μικρώ μί­
Μ
cunctorum requies, qui et imitantibus in exiguo
μου μένοις αύτοΰ τδ μέγα αύτδν χαρίζεται είς άνά- raagmim ejos opus se in requietem donat. Ipse est
παυσιν. Αυτός έστι μόνος, πή μέν καταληπτός, πή δέ solus, modo quidem coinprehentibilis, modo i n -
ακατάληπτος, πή δε απέραντος··, τάς άπ' αύτοΰ comprehensibilis, modo sine limitibus, extensiones
εκτάσεις έχων είς άπειρον. Ούτως γάρ καταληπτός
9 1
stias babens in intiiiitum. Hoc enim roodo est cora-
έστι κα\ ακατάληπτος, εγγύς καί μακράν, ώδε ών prebensibilis el incomprehensibilis, prope et lotige»
κάκεί, ώς 343 μονός υπάρχων. Κα\ δ ι ά τοΰ hic atque illic existens, ut qui solus eii. Et per io-
Μ

πανταχόθεν απείρου νοδς τήν μετουσίαν Ιχων, ήν finil» undecunque nientia pariicipaiioneni, qut
πάντων άναπνέουσαι αί ψυχα\, τδ ζήν έχουσιν κάν ouictorum animi respirant, vivere habent; et i i
χωρισθώσιτού σώματος, και ·· τδν είς αύτδν εύρεθώσι separenlur a corpore, atque in Deum aioorem ba
πδθον Ιχουσαι, είς τδν αύτοΰ κόλπον φέρονται, ώ ς · bere inveniantur, In illiug ferunuir s i n u m , siciit
Τ

έν χειμώνιώρας οί άτμο\ τών ορών ύπδ τών τοΰ Τ Ι

biberno tempore vapores monlium , a eolis radiit
ηλίου άκτίνων έλκόμενοι φέρονται πρδς αύτδν άθά- tracti, ad eum ferunlar perpetui. Qoam ergo cha-
νατοι. Οίαν ουν στοργήν συλλαβείν δυνάμεθα, έάν τήν ^ riiatem concipere possumue, si praeclarara illius
εύμορφίαν αύτοΰ τψ νψ κατοπτεύσω μεν! "Αλλως δέ formam mente intuemur! Aliter autem fleri neqoiL
άμήχανον. Αδύνατον γάρ κάλλος άνευ μορφής είναι, Imposeibile entm est, ut sit pulchritudo sine iorma,
κα\ πρδς τδν αύτοΰ έρωτα έπισπάσθαί τινα, ή χα\ utque aliquem ad sui dilectionem pertrahat, aut ut
δοχείν Θεδν δρ$ν είδος ούκ έχοντα. quU speret Deiim videre carenlem iorma.
X I . Τινές δέ της αληθείας αλλότριοι δντες, κα\ τή X I . Quidam vero alieni a verilate et malitiae aocii
κακία συμμάχουντε ς , προφάσει δοξολογίας άσχημά- prelexto laudalionis Deum flgnras expertem aiuni,
τιστον αύτδν λέγουσα, ίνα άμορφος κα\ άνείδεος * nt forma et specie carens, nemini aspecurbilis s i l ,
7

ών μηδενι δρατδς ή , δπως μή περιπόθητος γένηται. "ne exoplatus fiat. Mens quippe non intnita Dei spe-
Νους γάρ είδος ούχ δρών θεοΰ κενός έστιν αύτοΰ. ciem vacua illo esl. Et qua ralione precetur aliquia,
Πώς δέ κα\ εύχεταί τις, ούκ έχων πρδς τίνα κατα-
7 8
non babens ad qtiem confugiat, in quem innitator?
«?ύΥΤ1» βίς τίνα έρείση* ; άντιτυπίαν γάρ ούκ έχων 1Sam rentxum noo habens, in inani funditus cor-
8

είς κενδν έκβαθρεύεται. Να\, φησ\ν, ού χρή θεδν φο- ruit. Nae, inquit, non oportet Deum timere, sed
βεισθαι, άλλά αγαπάν. Φημλ κάγώ. Άλλά τούτο παρ- amare. Faleor. Verum id praeslabit uniuscujusquc
έξει έκαστης εύποιίας ευσυνειδησία. *Η δέ εύποιία boni operis bona conscienlia. At bene operari o r i -
344 έ κ
™ φοβείσθαι γίνεται. *Αλλ* δ φόβος, φησίν, D tur ex timorc. Sed, ait, tlraor percellit animam.
εκπλήσσει τήν ψυχήν. 'Αλλ' έγώ φημι δτι ούκ έκπλήσ- Conlra ego, Non perceHit, inquam, a l expergefacit
σει, ίλλ* έξυπνίζει καί επιστρέφει. "Ίσως δέ όρθώς ac converlit. Forle vero recte dicerelur non opor-
VARIiE LEGTIONES.

·* Aliam hujite loci interpretalionem proposuit Ncander, Gnott. $y$t. p. 596. InterpungU enim non
%

ροα καρδίαν,β^ poat είναι, o l άπειρον prasdicati locum obtineat. 8 . In cod. Oitoboniaoo interpungilur
poet άπειρον et καρδίαν. *· Ita roargo Gi. εκστάσεις utcrque Honu cod. · ίσ. διϊκνείται 0 in marg.,
ι

δείκνυται i n lextu, ut C. ·* ίσον C. · · συνετέλει 0 . ·• Ita 0 ei i n margj C , έκστασιν in textu.

·» ώ ς € . Deiude τό c. 0» ullegi vult Neander, Gnotl. ty$t. p. 597; τι C.
t Vbb. πή δέ ακατάληπτος,
M

πή δέ απέραντος aoeesserunt ex Ο . · ούτος G.

Τ
διά adtlidi auclore Davisio. Retinel vulgalam leciio-
9 8

neai Neander, 1. e., p. 397, dum ad τήν μετουσίαν supplet δ ιδού ς S. Deinde scripai μετουσίαν έ χ ω ν ή ν ι .
Ο , μετουσίαν, ή v C , μετουσίαν, ή S. auclore D , qui etiam mavull πάντως ρ. πάντων, interpunctione u c l a
Mon pogt αί ψυχαί, eeu post άναπνέουσιν (άναπνέουσαι € , Ο ) . · κα\ εί Ο. · Ο in marg. καί cum eigno
9 Τ

ad locum ante ώς reterenle. Ego maluerim ώς καί. S leg. censet χειμώνος ώρα. άπό C l el S.
7 1

DUllttclionem forle praepoiiendam esee voci αθάνατοι putat C , u l per byperbalon referatur ad aoimas,
vel virgulam poneodam post έλκόμενοι. S illam vocem a librario quodMm ascriptam esse opinatur. In 0
ad orani νόθα περί μορφής θεοΰ, ad sequeutia spectans. ανίδεος Ο. " πώς δέ om. Ο.
7 1
έρείσει Ο.
7 8

PATROL. GR. U . 13
 405 S. CLEMENTIS l ROM. PONT. OPERA DfJBlA. 506
lere IKium vcrcri, nisi nos bomines multa alia me- Α έλέγετο μή δείν θεδν φοβείσθαι, εί μή πολλά έτερα οί
tueremus : dico autem similium inaidias, ad liaec άνθρωποι έφοβούμεθα, λέγω δ έ τάς έχ τών ομοίων 70

feras, serpentes, morbos, calamitatc», daemoncs επίβουλος, έτι τε θηρία, ερπετά, νόσους, πάθη, δαί­
aliaque infioita. Qui ergo a nobis postulal, ut non μονας κσΛ άλλα μυρία. Ό ουν ημάς αξιών μή φοβεϊ-
timcamvs Detim, nos iis liberet, quo neque ea ine- σθαι θεδν, τούτων ημάς ^υσάσθω, ίνα μηδέ ταύτα φο-
tuamas. Qaod si non polest, quid impedit, quo mi- βώμεθα. ΕΙ δέ ού δύναται, τί ήμίν φθονεί , έν\ φόβψ, 71

ims per unum erga justiiiam timorem niille eripia- τφ πρδς τδ δίκαιον, μυρίων άπαλλαγηναι φόβων, κα\ w

rour terroribus, ei per brevem erga Deum fidem βραχεία, τή πρδς αύτδν πίστει μυρία πάθη κα\ εαυ­
innumeras et nostras et aliorum perpessiones trans- τών κα\ άλλων μετατιθέναι δυνατδν γενέσθαι, μετά
feramus, insuperqoe accipiaraus bonorum merce- τού καί άμοιβήν αγαθών προσδέχεσθαι, καί αίτία
dem, atque propter timorera cuncta conspicientis φόβου τού πάντα όρώντος θεού μηδέν κακώς πράσ- 7 8

Dei, nikil mali agenles, etiam in hac vita degamus σοντας κα\ έν τφ παρόντι έν είρήνη διατελείν.
cum pace?
XII· Sic grata in vemm Dominum servitus reli- XII. Ούτως ή πρδς τδν δντως Δεσπότην ευγνώμων
quos omnes. in liberlate constituit. Si ergo potest δουλεία τούς λοιπούς πάντας ελευθέρους τίθησιν.79

quis absquo timore Dei non peccare, ne timeal. Β Εί μέν ούν τινι δυνατόν έστι, άνευ τού φοβείσθαι τδν
Licet enim cbaritate erga eom, quod ipsi displiceat, θεδν μή άμαρτάνειν , μή φοβείσθω . Έξεστι γάρ 8 0

non facere. Etenim, ut timeatur, scriptum est, et, αγάπη τή πρδς αύτδν δ αύτφ μή δοκή μή πράττειν. 8 1

tt diligafur, prseceptum est, quo unusquisque pro Κα\ γάρ φοβηθήναι γέγραπται, κα\ αγαπάν παρήγ-
lemperie sua convenienli utatur remedio. Timele γελται· ίνα πρδς τήν αυτού έκαστος κράσιν έπιτη-
ergo illum, quia esl justus. Sive igitur veriti, sive δείψ χρήσηται φαρμάχφ. Φοβείσθε ούν αύτδν , δτι 8 8

diligentes, ne peccetis. Utinam autem timens a l i - δίκαιος έστιν. Είτε 345 ° " φοβούμενοι, είτε άγα- ν

quis illicilis cupidilatibus dominetur, aliena non πώντες, μή άμαρτάνετε. Γένοιτο δέ φοβούμενον τινα
desideret, humanitalem exerceat, temperans sit, ηδονών άνομων κρατείν δύνασθαι, αλλότρια μή έπιθυ-
jusle agat. Video enim nonntillos in timore ejus μείν, φιλανθρωπίαν άσκείν, σωφρονείν, δικαιοπρα-
imperfeclos pluriina peccare. Itaque metuamus γεϊν. Όρώ γάρ τινας ατελείς τψ πρδς αύτδν φόβψ " 8

Deum, nec tantum quia justus est. Nam injuria af- πλείστα άμαρτάνοντας. Φοβηθώμεν ούν τδν θεδν, μή
foctoruin miaeriu* injuriam inferentes punit. Sicut μόνον δτι δίκαιος έστιν. Ελεών γάρ τούς ήδικημέ-
igitur aqua exstinguil ignem, ita el timor cupidila- νους τιμωρεί τούς ήδικηκότας. Ός ούν ύδωρ πύρ
tem malorum evertit. Qui timoris vacaitatem ^ocel, αβέννυσιν, ούτως κα\ φόβος τήν τών κακών έπιθυ-
c

neque ipse tintet; qui vero non timet, neque j u - μίαν αναιρεί. Ό άφοβίαν διδάσκων ούδ' αύτδς φοβεί­
dicium fore credit, cupidilates auget, magus est, ται, δ δέ μή φοβούμενος ουδέ κρίσιν έσεσθαι πιστεύει,
alios in iia, qua ipse facil, criminalur. τάς επιθυμίας αύξει, μαγεύει, άλλους έφ' οΤς αύτδς
πράσσει διαβάλλει.
XIII. His audilis, Simon inlerrumpens a i t : Scio XIII. Ταύτα δ Σίμων άκούων έπικόψας έφη * Οίδα
ad quem isla dicas : sed ne ego eadero ad te redar- πρδς τίνα ταΰτα λέγεις, άλλ' ίνα μή αύτδς τά αυτά
guendum loquens tempas impendam in quae nolim, λέγων πρδς τδ έλέγχειν σε δαπανώ τδν χρόνον είς ά
ad nobie deiliiita responde. Gloriatus es, ac dixisti, μή θέλω, πρδς τά ορισθέντα ήμϊν άπόκριναι . Έπηγ- 8%

te abuode intelligere Magistri tui res, quoniam prae- γείλω, ίκανώς νενοηκέναι σε τά τού Διδασκάλου σου
aens vidisti ac audiisti eum evidenter, nec posse λέγων, διά τδ παρόντα έναργεία δρ£ν και άκούειν 88

qnerapiara alium simile quid per speclrum aut v i - αύτοΰ, καί έτέρψ τινί μή δυνατδν είναι όράματι ή
aionem babere.Quod vero hoc falsum fcit ostendam. οπτασία έχειν τδ δμοιον/Οτι δέ τούτο ψευδός έστιν,
Qui clare audit aliquem, non omni ex parte per- δείξω. Ό έναργώς άκούων τινδς ού πάνυ πληροφορεί­
suadeiur de diciis. Habet enim mens ejua cogiiare, ται έπΙ τοίς λεγομένοις.Έχει γάρ ό νους αύτοΰ λογί-
nom ille mentiatur, utpote bomo, secuiidum quod JJ σασθαι, μή άρα ψεύδεται, άνθρωπος ών τδ φαινόμε-
apparet. Αι visio, simul ac contigit, fldem facit cer- vov. Ή δέ οπτασία άμα τψ όφθέντι πίστιν παρέχει 88

uenti, quod Divinitae sit. Ad hoc mibi primum re- τψ δρώντι, δτι θειότης εστίν. Πρδς τούτο μοι πρώτον
spbnde. άπόκριναι. m

X I V . Et Petrus a i i : Aliud proposuisti dicere, et 346 Χ « · ν Κ

Ρ ° * 9 η ' ν ' ^ ο προτεί-
α 1 0 Π έ τ £ 8 7 Ε1

aliud locutus es. Proposuisti eniro, quod possit a l i - νας είπεϊν, είς έτερον άπεκρίνου . Προέτεινας γάρ 88

quia audiens plus inlelligere et in rerum fidem ve- ώς μάλλον δύνασθαί τινα πλεϊον νοεϊν [κα\ πίστιν 88

VARJJE LECTIONES.
δή S. Tum δέ ρ. τε C.
7 8 7 8
De boc loqueudi modo D confert bonr. x v m , 12. Tum εί δ' Ο. S mavuft
πρδς τόν, propter αυτόν, quod sequitur. καί adjunxi c. 0 .
7 7
κακόν C.
7 8
τοϊ; λοιποί; conj. G , της
7 8

λοιπής (sc. δουλείας) commendat D , τοΰ λοιπού proponit S. 8 8

lia 0 c. marg. Gt , in cuj. lextu (Ed.
1b7x] μή φοβείσθαι. ln Ο αυτό rec. man. correctum in vulg. Idem δοκεί.
8 1
φοβείσθαι ουν αύτδν έστιν
8 8

C. uaua requirif τοΰ — φόβου S.

8 8 8 ν
άπόκριναι conj. G , άποκρίνασθαι ul^rque Hom. cod. lu 8 8

G l , ενεργεία C, Ο. όφθήναι G. θεότητος ρ. θειότης commendat S. Gfr. bom. ι ν ι ι , 5.

8 8
έφη om. O. 8 7

8 8
άπεκρινω 0 . 8 8
In Ο τινα διά, quas voces excipil unius versus lacuna; jam sequttur: παρ οπτασίας, 1

ldem cod. unius vocis vacuuro pnebet inler ενάργειας ct έπιβαλών. Utramque lacunam ionjeclando ex-
plevi.
397 CLEMENTINA. — HOMILIA XVII.
λαμβάνεσθαι] παρ' οπτασίας, άκούοντα, ή γάρ παρά Α
της ενάργειας [άκούοντα], έπιΰαλών δε έπειθες ημάς,
δτι ασφαλέστερος έστιν δ ύπ' οπτασίας άχούων τοΰ
παρ* αυτής · · έναργείας άκούοντος. Πέρας γοΰν διά
τοΰτο έμοΰ Ικανώτερον έφασχες είδέναι τά τοΰ Ιησού,
ώς ύπδ οπτασίας αύτοΰ άχηχοώς τδν λδγον. Πλήν έγώ
είς τδ απαρχής προταθέν άποκριναίμην . Ό προφή­
της, δτι προφήτης έστ\ν, πληροφορήσας πρώτον περ\
τών έναργώς ύπ' αύτοΰ λεγομένων, ασφαλώς πιστεύε­
ται, κα\ αληθής ών προεπιγνωσθείς, κα\, ώς δ μαν-
99
θάνων θέλει, εξετασθείς καί άναχριθείς αποκρίνεται.
Ό δέ δπτασί^πιστεύων ή δράματι χαλ ένυπνίω,επι­
σφαλής έστιν. Αγνοεί γάρ τίνι πιστεύει. Ενδέχεται
γάρ αύτδν ή δαίμονα χαχδν είναι, ή πνεύμα πλάνον,
έν τψ λέγειν ύποχρινδμενον είναι δ μή έστιν. Εί δ*
άρα * τις βουληθείη πυνθάνεσθαί τδ τίς άν ή δ φανε\ς, ^
9
δύναται λέγειν έαυτψ δ βούλεται. Κα\ ούτω; ώς πο­
νηρδς άστράψας, μείνας δσον θέλει, άποσβέννυται,
μή παραμείνας τψ πυνθανομένψ είς άνάχρισιν δσον
ήθέλησεν. Διά δέ ενυπνίων όρων τις ουδέ πυνθάνε­
σθαί δύναται περ\ ών βούλεται. Ού γάρ Ιδίας εξου­
σίας έστ\ν ό λογισμδς τοΰ χοιμωμένου. Ένθεν γοΰν
πολλά 347 ή Ρ ^ Ρ επιθυμούντες μαθείν κατ*
6 ο π α
δναρ περ\ έτερων πυνθανόμεθα, ή κα\ μή πυνθανόμε-
νοι περ\ τών μή διαφερόντων ήμίν άκοόομεν, κα\ δι-
υπνισθέντες άθυμοΰμεν, δτι περί ών έπεθυμοΰμεν
μαθείν, ούτε ήκούσαμεν, ούτε έξητάσαμεν .
X V . Κα\ δ Σίμων έφη * Εί φής τάς Οπτασίας μή
πάντως αλήθευε ιν, άλλ' ούν γε τά δράματα χαϊ τά εν­
ύπνια θεόπεμπτα δντα ού ψεύδεται, περ\ ών άν ειπείν g
θέλιβ. Κα\ δ Πέτρος έφη * Όρθώς έφης, δτι θεόπεμπτα
δντα ού ψεύδεται. Άδηλον δέ εί δ ίδών θεόπεμπτον
δώρακεν δνειρον. Καί δ Σίμων * Έάν ή δ έωρακώς
δίκαιος, αληθές έώρακεν. Κα\ δ Πέτρος* Όρθώς έφης·
Τ ί ς δέ δίκαιος, εί δράματος χ ρ ή ζ η , ίνα μάθη ά
9 9
δεί μαθείν, κα\ ποιή ά δεί ποιεϊν; ΚσΛ δ Σίμων * Τούτο
μοι δδς, δτι μόνος ό δίκαιος δράμα αληθές ίδείν δύ­
ναται, καϊ. αποκρίνομαι σοι είς αυτό. Έμο\ γάρ κέ-
κριται, δτι άσεβης αληθή δνειρον ούχ όρ$. ΚσΛ ό Πέ­
τρος· Τοΰτο ψευδός έστιν, κα\ περ\ τούτου άγράφως
καί εγγράφως άποδεϊξαι δύναμαι, πεϊσαι δε ούκ επαγ­
γέλλομαι· Ό γάρ πρδς έρωτα μοχθηράς νεύσας γυναι­
κός είς ετέρας κατά πάντα καλής πρδς συμβίωσιν
νόμιμον τδν έαυτοΰ ού μετατίθησι νουν. Ενίοτε κα\
έαυτοϊς συνειδότες τήν κρείττονα, προειλημμένοι D
348 άγαπώσι τήν χείρονα. Τοιούτον τι κα\ σύ πά­
σχων αγνοείς. ΚαΙδΣίμων έφη· Παρελόμενος ταΰτα,
είς ά έπηγγείλω λέγε. Έμο\ γάρ αδύνατον είναι δοκεί
ασεβείς ανθρώπους ύπδ θεού ψ δήποτε δνειροπολεϊσθαι
τράπω*
X V I . Κα\ δ Πέτρος έφη* Μέμνημαι έμαυτοΰ, ώς
έπηγγειλάμην δείξαι, κα\ άγράφως καί εγγράφως
παρ* αύτοΰ τής Ο.
9 9
αποκρίνομαι Ο.
9 1
add. c. Ο. δρώντες j>. δρών τις Ο.
w
οί πα ρε πι θ υ μουντές ρ. ύπσψ επιθυμούντες C.
Ο · ιιι conj. S , έπιθυμρυμεν C. έζητήσαμεν conj. Schlieraannus, C/em., ρ. 191, 569. S.
9Τ
9 9
P r o τίς Ο prebel lacunam. χρήςει Ο. Tum ποιή ex conj»'ct. Ci ποιεϊν uterque hom. cod.
1 0 9
legilur προς in Turriani epislola prohuiiiiari ad Hosiuiu, ubi locuui c i u t . C. Deest eliam ia Ottob.
39*
nire per vi&ionem, quam per evidentiam, aggressus
autem «uadebas tutiorem esse eum, qui in visione
audil, illo, qui audit per evidentiam. Denique ideo
le poteniiorem dicebas res Jesu cognosccre, quam
ego, ut qui ipsius verba per vtsionem audiisses.
Verum ego ad i d , quod primitus propositum est,
βι
respondebo, Propheia, quia propheta est, primo
certitudinem dans de iis, quae clare dicit, tuto cre-
ditur, praecognitus vcrus esse, ac, queinadmodum
quidocetur cupit, inquisilus et interrogatus respon-
det. Qui vero visioni eredil aui spectro et insomnio,
incertus est. lgnorat enim tui credat. Nam potest
esse aut malus daemon, aut spiritus fallax, qui in
verbis simulat esse quod non est. Siu autem quis
velit percontari, quisnam sit qui apparuit, potest
sibi, quidquid vult dicere. Sicque tanquam malus,
ubi coruscavit, mansilque quanlum voluit, exstin-
guitur, nec permanet cum sciscitanie ad interroga-
tionein, quanlum hic vult. Per insomnia vero qui
9 4
videt, neque percunctari potest, de quibus lubel.
Neque enim in propria polestate stta est cogiutio
dormieiUis. Inde igilur vigilando nos discendi avidi,
9 9
mulla in somois de aliis quserimus, vel non requi-
rentes audimus res ad nos nequaquam pertinentes,
el e somno excitati dolemus, nos de iis quae eciie
99
avebamus neque audiisse oeque explorasse.
ΙΤ
X V . Ac Simon : Si dicas visiones non omnino
vera praedicare, aiiamen visa et insorania, quae a
Deo niiUuiilur, falsa non sunt in rebus quas vult
pioloquL Pelrus ait .*· Recte dixisti, quod non falsa
9 9
pioferant quae a Deo miltuntur. Verum incertum
esi, au qui vidit somntum a Deo missuin conspexe-
rit. Tum Simon : Si justus sit ille qui vidit, verum
109
intuitus est. Et Pelrus : Probe locutus es.Quis vero
justus, 6i viso indigeat ad discenda quae discere
oportet,et facienda quae fieri debenl? Aique Simon:
Hoc raibi concede, quod solus justus verum visum
possit cerncre, et ad illud tibi respondeo. Milii
enim exploratum est, verura somnium ab impio non
videri. Tum Petius : Hoc falsum est. Aique ea de
re sine Scripturis et per Scripiuras possum afferte
1
demonstralionem, persuadere autem non polljceor.
Nam qut in amorem pravae mulieris propeudet, in
allerius uodique praclare dileclionera ad legiiimum
convictum non transfert animum. Et aliquando, qul
sunt sibi conscii prastantioris feminse, occupati de-
teriorem iiligunt. Tale quid tu quoque pateris ac
ignoras. Dixit Simon : His sublatis, loquere qiue
promisisti. Mihi namque vtdetnr impossibile, ut i i n -
pii bomines a Deo somnia ullo modo cernant.
v
X V I . E l Pelrus : Mei, inquit, sum niemor, quod
promiserim ostendere, et ea de re absquo Scripiu-
V A R L E LECTIONES.
καί inserui c. Ο. ή άρα C., εί άρα D.
9 9
ante δ 9 9
9 9
έπεθυμοΰμεν 9 9
ειδών Ο 9 9
Non 1
 S99 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 40C
r i i ac per Scripturas demonstrationem exbibere. Et Α περ\ τούτου τήν άπόδειξιν παρέχειν. Κα\ νύν λέγον-
nwic loquentem audi. Novimus multos ( s i quidem τος άκουε. Ίσμεν πολλούς, (εΓ γε ευγνωμονείς έπεί γε
aequo animo accipis, alioquin astantes judices ba- τούς παρεστώτας κριτάς έχω), εΓδωλα σέβοντας χα\
beo) idolorura cultores et adulteros ac omnino pec- μοιχεύοντας χα\ χατά πάντα άμαρτάνοντας οράματα
catores conspexisse visa atqu* vera somnia, non- χα\ αληθείς όνε £ ρους δρώντας, ένίους δε χα\ δαιμόνων
nullos vero daemonum visioues. Non enim dico a οπτασίας. Τήν γάρ * άσαρχον (54) Ιδέαν ού λέγω δύ­
mortalium oculis vidcri posse incorpoream Patris νασθαι Πατρδς ή Πού ίδείν, διά τδ μεγίστω φωτ\ χατ-
aut Filii spectem, quia maximo lumine respleudet. αυγάζεσθαι τούς θνητών οφθαλμούς. "Οθεν τδ μ ή
Unde ab homine in carnem converso non cerni, non όραθήναι τψ είς σάρχα τετραμμένω άνθρώπψ ού
est invidenlis Dei, sed miseranlis. N a n qut viderit, φθονουντός έστι θεού, άλλ' έλεούν/:ος *. Ό γάρ ίδών
vivere non potesl. Lumtnis quippe exsliperantia ζήν ού δύναται. Ή γάρ υπερβολή τού φωτδς τήν τού
cernentis dissolrit carnem, praeterquam si Dei inef* όρώντος εκλύει σάρχα, έκτδς εί μή θεού άπο^ήτω
fabili virtule caro vcrlalur in luminis naturam,quo δυνάμει ή σαρξ είς φύσιν τραπή φωτδς, ίνα φώς Ιδείν
possit lumcu videre, aut luminis substanlia in car- δυνηθή, ή ή τού φωτδς ουσία είς σάρκα τραπή, ίνα
ucm mutetur, ut possit videri a carne. Nam Patrem ύπδ σαρκδς όραθήναι δυνηθή. Τδ γάρ άτρέπτως Πα-
iutueri absquc conversione, ad solum Filium per- ^τέρα ίδείν Τίού μόνου εστίν. Δικαίων δέ ούχ ομοίως,
k

tinel. Ad justos auteni non simtli modo. In resur- Έ ν γάρ τή άναστάσει τών νεκρών, δταν τραπέντες9

rectione enim mortuorum, quando corporibus mu- είς φώς τά σώματα ίσάγγελοι γένωνται, τότε ίδείν δυ-
lati in lumen erunt angelis sequales, tunc poterunt νήσονται. Πέρας γοΰν κάν αγγέλων τις-άνθρώπω
cernere. Denique el si angelorum aliquis, ut videa- δφθήναι πεμφθή, τρέπετα* είς σάρκα, ίνα ύπδ σαρκδς
lur ab bomine, missus fuerit, mtitaiur in carnem, δφθήναι349δυνηθή. "Ασαρκον γάρ δύναμιν, ού μόνον
ut per carnem cerni possit. Incorpoream siquidem Τίοΰ, αλλ* · ούδ* αγγέλου ίδείν τις δύναται. ΕΙ δέ Γδη
virtulem non solum F i l i i , sed nec angeli nemo po- τις όπτασίαν, κακού δαίμονος ταύτην είναι νοείτω
lesl cernere. Sin vero nonnullus visionera conspe-
xerit, mali daeinonis eam esse inlelligat.
XVII. Caeterum et ab impiis visa et insoronia XVII. Πλήν δτι κα\ ασεβείς δράματα και ενύπνια
vera conspici, manifestum est, atque ex Scripiuris αληθή βλέπουσιν, δήλόν έστιν, κα\ εγγράφως άποδεί-
possum denionstrare. Denique in lege scriptum ξάι δύναμαι. Πέρας γοΰν έν τψ νόμψ γέγραπται, ώς
ett, queiuadmodum impius Abimelecbus, cum jusli δ 'Αβιμέλεχ, άσεβης ώ ν , τήν τού δικαίου 'λβραάμ
Abrahami uxorem viliare cuperet, a Deo audieril γυναίκα έπ\ κοινωνία μιάναι θελήσας, ήκουσε παρά
in somno, sicul ait Scriptura, ne illam langerel, τοΰ θεοΰ καθ ύπνον, ώς ή Γραφή λέγει, μή θιγείν
1 Τ

quod cobabilaret cum viro. Sed et Pbarao, homo αυτής, δτι άνδρΐ συνψκηκυίά έστιν. Άλλά κα\ ό Φα­
impius, sommum vidit de frumenti abundantia ραώ, άσεβης άνήρ, έώρακεν δνειρον, περί τε πυρών
ei sterililale, cui cum Joseph explicaret · a Deo ευφορίας κα\ ά φ ο ρ ί α ς , φ ό Ιωσήφ έπιλύων παρά
9

Asseruil venisae somnium.Nabuchudonosor autem, θεοΰ έφη τδν δνειρον γεγενησθαι. Ναβουχοδονόσορ δέ,
idolorum cultor, quique jussit ut Dei cultores mit- δ είδωλα σέβων , κα\ τούς θεδν σέβοντας είς πύρ
terentur in ignem, somnium vidit, quod omnium κελεύσας βληθήναι, δνειρον δλου μήκους αίώνος δρά.
Sieculoruro longitudinem complectebaiur. Nec dicat Κα\ μή λεγέτω τις· Άλλ δράμα έγρηγορώς ουδείς
1 9

aliquis : At nullus impios visom per vigiliam cer- άσεβων θεωρεί. Τεΰδός έστιν. Αύτδς γοΰν ό Ναβου­
nit. Falsum est. Ipse cerie Nabuchodonosor, qui χοδονόσορ τρεϊς άνδρας κελεύσας βληθήναι είς πύρ,
jusserat tres viros in ignem m i i t i , cum in fornace ένιδων τή καμίνψ τέταρτον · έφη· Τδν τέταρτον όρώ
1

quarlum intueretur, a i t : Quarlum video, velut ώς Τίδν θεού. Καί δμως οπτασίας τε κα\ δράματα κα\
Filium Dei. Et tamen qui visiones et spectacula et ενύπνια δρώντες αληθή, ασεβείς ήσαν. Ούτως ού
insomnia conspexerunl vera, impii erant. Sic nou πάντως έκ τοΰ δρ$ν τινα δράματα κα\ ενύπνια κα\
tlatim ex eo, quod quis cernat visa ct insomnia, D οπτασίας πάντως ευσεβής έστιν. Τψ γάρ εύσεβεϊ έμ-
omnino pius est. Nara pio in roente innata et pura φύτω κα\ καθαρώ αναβλύζει τω νψ τδ αληθές, ούκ
seatel veritas, non quae per somiium affeclalur, sed όνείρω σπουδαζόμενον , άλλά συνέσει άγαθοϊς διδό-
11

q u « pcr intelligenliam bonis conceditur. μενον.

V A R L E LECTIONES.
γάρ transcripsi ex 0 . Tum είδέαν C. • έώντος C • Ita S , δίκαιοι G , 0 . In 0 nota marginatf*,
f

φεύγε νόθα ταύτα,ad Vbb. autecedenlia specians. 9

o V a v G . άλλ' add. c. 0 . Ex eodem acceaait (δείν.
9

8
φημίας καΐδ δ ρ. ευφορίας κα\ άφορίας
lla S , qui confert Sctaefer Cregor. Corinth. 990, θίγειν G , 0 . ·εύφη
ψ ό Ο . ·έγρηγορόνΟ. 1 9
Ita 0 et marg. G i , qui in iexlu exh. τετααρτώτατον. σπουδαζόμενον Ο c
1 1

D , σπουδαζόμεναΟ·
VARIORUM N O T i E .
(54) Άσαρχον. N o U άσαρκον, non άσώματον, corpus lenue, velut lumen, non autera eorpue car-
propler id quod scribebaraus paulo ante, ad capul Heura. COT.
7 bujus honiilix; Deo enim tribuerunt nomiuUi
ΙΟΙ CLEMENTLNA. — HOMILIA XVi/. 403
S 5 0 X V n i . Ούτως γάρ κάμο\ άπδ τοΰ Πατρδς Α XVIII. Sic enim et mibi a Patre revelatus eai
απεκαλύφθη δ Τίός. Διδ οίδα τίς δύναμις αποκάλυ­ Filius. Quare novi, quse sit revelationis vis, a me
ψε ως, άφ* έαυτοΰ μαθών. Ά μ α γάρ τψ τδν Κύριον ipso edoclus. Nam simul ac Dominus inlerrogavii,
ειπείν " , Τίνα αυτόν Λέγονσιν;χα\ άλλους άλλο τι λέ­ quem eum dicerent, el ego altos aliud quid csse
γοντας αύτδν άχηκοδτος έμού, έπ\ της καρδίας άνέβη* eum respondentes audivi, in cor meum ascendit r

ούκ οίδα ουν πώς είπον * Σν εϊ ό ΤΙός τού ζώντος nec vero scio, qua ralione dixerim : Tu e$ Filiu*
θείον. Τδν δέ μακαρίσαντά με μηνΰσαί μ ο ι , τδν Dei tivi · . Ille autem beaium rae praedicans indi-
άποκαλύψαντα Πατέρα είναι, έμέ δέ έκτοτε μαθείν, cavii m i h i , eum , qtii revelaverat, Patrem esse,
δτιτδ άδιδάκτως, άνευ οπτασίας κα\ ονείρων μαθείν atque ex eo tempore d i d i c i , revelaiionein esse 9

άποκάλυψίς έστιν. Κα\ αληθώς ούτως έχει. Έν γάρ quando absque praeceptore el vtstone ac aomniis
τ} έν ήμϊν έκ θεού τεθειση σπερματικώς [καρδία] erudimur. Ac vere ita babet. Siquidem in corde,
u

πάσα ένεστιν ή αλήθεια, θεοΰ δέ χειρ\ σκέπεται κα\ quod in nobis posuit Deas, universa insiar seminis
αποκαλύπτεται, τοΰ ενεργούντος τδ κατ' άξίαν έκα­
u
inest veritas , tegilur vero ac revelatur manu Dei
στου είόότος. Τδ δέ έξωθεν δι' οπτασιών κα\ ενυπνίων operanlis ac singulorum meritum cognoscenda.
δηλωθήναί τι, δτι ούκ έστιν άποκαλύψεως, άλλά δργής, Extrinsecus aulero per visiones et insomnia aliquid
φαίνεται. Πέρας γοΰν γέγραπται έν τψ νδμψδτιδργι- Β declarari, apparet non esse revelationis, sed irae.
σθε\ς δ θεδς Ααρών καί Μαριάμ έφη * Έάτ άνοστη Denique in lege scriplura esl, Dcuui iratum Aaroui
προφήτης έξ υμών, 6V οραμάτων χαϊ έννχνίων eC Marise dixisse : Si turrexeril propheta ex vobi* 9

αύτφ γνωρισθήσομαι, ούχ ούτως δέ ώς Μωϋσή per visionet ac ituomnia ei apparebo, non avlem sic,
τφ θεράχοντί μον, δτι έν έΐδει χαϊ ού δι' quemadmodum Moy$i faihuio mee, quoniam in spe-
18

έννχνίων ΛαΛήσω χρός αυτόν, ώς εϊτις ΛαΛήσει cie, non aulem per insownia loquar ad hmic, velui
χρός τόν εαυτού φίΧον. Όρ$ς πψς τά τής δργής $i qui$ loquatur ad amicum tuum . Cernis quo b

δι* δραμάτων κα\ ενυπνίων, τά δέ 351 Ρ ° ς φίλον modo, quae ex ira, per visa sint e l insomnia, qua*
π

στόμα κατά στόμα, έν είδε ι, καί ού δι* αίνιγμάτων vero ad amicmn, os ad os, in specie, el non per
κα\ δραμάτων κα\ ενυπνίων , ώς πρδς έχθρόν.
1 8
aenigmata visa et insomnia, sicul ad inimkijm.
X I X . Ε ί μέν ούν κα\ σο\ δ Ιησούς ημών δι* δρά­
Ι Τ
X I X . Itaque si tioi eliatn Jesus nosier in viso
ματος όφθε\ς έγνώσθη κα\ ώμίλησεν, ώς άντικειμένψ conspectus apparuii ac loculus est, unquam adver-
όργιζόμενος, διδ δι* δραμάτων κα\ ενυπνίων ή και sario iratus, ideo per visa et insorania, vel quoque
δι* αποκαλύψεων έξωθεν ούσών έλάλησεν. Ε ϊ τις δέ per exlrinsecas revelaiiones riisseruit. An veio
β β

δι' όπτασίαν πρδς διδασκαλίαν σοφισθήναι δύναται; potest aliquts pcr visionem institui ad doctrinam ?
' " ' 'ρ * ^' r

Καί εί μέν έρεϊς* Δυνατόν έστιν, διά τί δλψ ένιαυ- Quod si dicas posse, quare per annum integrum
τψ (55) έγρηγορόσι παραμένων ώμίλησεν δ Διδά­
1 9
cum vigilanlibus permanens collocutiis est Doini-
σκαλος; πώς δέ σοι κα\ πιστεύσομεν αύτδ, κάν δτι nus ? E l quo pacto tibi boc ipsuin credamus, quod
ώφθη σοι; Πώς δέ σοι κα\ ώφθη, οπότε αύτοΰ τά tibi apparueril? E l quo modo tibi apparuerit,
99

εναντία τ ) διδασκαλία φρονείς; Εί δέ ύπ* εκείνου cum coulraria illius dociriuae sentias? Sio vcro,
μιάς ώρας δφθε\ς καί μαθητευθείς απόστολος έγένου, ab illo per unam boram vistlalus ac edoclus, factus
τάς εκείνου φωνάς κήρυσσε, τά εκείνου ερμήνευε , es aposlolus , voces illlus praedica , illius scila
τούς εκείνου αποστόλους φίλε ι, έμο\ τψ συγγενομένω interprelare, illius apostolos ama, mihi qui cum
αύτψ μή μάχου. Πρδς γάρ στερεάν πέτραν δντα με, eo versatus stim ne bellum indicas. Nam contra
θεμέλιον Εκκλησίας, έναντίος άνθέστηκάς μ ο ι . Εί m e , firmam pelram et Ecdesiae fuudameniuoi,
91

μή αντικείμενος ής, ούκ άν με, διαβάλλων τδ δι* έμού adversarius rcstiusti «. Nisi esses adversarius,
κήρυγμα έλοιδόρεις " , ίνα, δ παρά τού Κυρίου αύτδς profecto de me delrahens, pradicalionem meam pro-
παρών άκήκοα, λέγων μή πιστεύωμαι, δηλον δτι ώς bris non inaeclarerie, ut, qui dico quae ipse a&lans
έμού καταγνωσθέντος κα\ έ μ ο ύ εύδοκιμούντος. "Η a Domino audivi, non credar,quasi ecilicet c o n -
99

εί κατεγνωσμένον με λέγεις, θεοΰ τοΰ άποκαλύψάντός β demnationem oierear,quamvis laudari debeam. Aut
• Matth. x v i , 16. c Matth. x v i , 18.
* Num. x i l , 6 ; Exod. x x x m , 11.
V A R L E LECTIONES.
έστί Ο.
1 9
Post τεθείση Scbliemannas, Clem., p. 190, 569, addit καρδία, conjectura gecundua
1 9

Schweglerum parum probabili, elegantissima quidem ex mea opinione. Etiam parvuia lacuna, quam i c
ros. Ottob. haoes post σπερματικώς deesse aliquid satis probat. Cotelerii interprclalio nou polesi u

conslare cum lextu Graeco, uisi post ενεργούντος addatur particuta καί. A l nihil mulandum. T u verte :
Qmi eperatur tantum, quantum meretmr mnusqui$que uiens. S. διά G. Vbb. τά δέ πρδς—κα*ι ενυπνίων
1 9 1 9

desiderantur in Ο. ε ί S» Ο , ή G , dequo fallitur S.

Ι Τ
ή scribil Schliemaiiiius Clem., ρ. 192 , 569.
1 8

Idem legi vult οπτασίας ρ. όπτασίαν. S. C f r . Neander, Kirck. Ge*ch., i , % 625; Hilgenfeld, HalL ailg.
t e

Litt. Ztg., Nr. 80, p. 659; Baur, Kanon. evang.,p. 565 S. ώφθησαν* πότε Ο. έναντίως άνεθέτηκας
8 8 8 1

μοι Ο. I U Ο c. S , έλοιδόρης C.
8 8
Leg. μή. Cotelerii versio slare non potest. S. Sequeus εί ora. O.
8 8

Idem κατεγνωσμένον et anlea καταγνωσθέντος c. S , καταγνωσμένον et κατεγνωσθέντος C.

VARIORUM NOTiE.
(55) "ΟΛφ ένιαντφ. Quasi Gbrislus unum dun- xerit, juxta sentenliam minus verara multorum ex
UxalannuiD praedicaverit, et cum apostolib convi- antiqtiis, hxreticorum paritcr etGatholicoruiii. COT.
403 S. C L E M E N T I S 1 ROM.
si me reunrTdicis, Deum qui mihi Cliristiim reve- Α
lavic accusas, et in eum qui me propter revelatio-
nem beatum praedicavit inveheris. Sed si quidem
Tere cupis adminiculari veritati, primum a nobis
disce, qoac nos ab eo didicimus, et factus verilatis
discipulus fias noster adjutor.
X X . His auditis Simon d i x i t : Abstt ut ego vel
itlius vel luus sim discipulus. Neque enim ignoro,
quae cognoscere oportei: ea vero tanquam disci-
turus interrogabam, ut agnoscerem , au posses
PONT. OPERA DTJBIA. 404
μοι τδν Χριστδν κατηγορείς, καί τοΰ έπ\ αποκαλύψει
μακαρίσαντός 352 Ρ* καταφέρεις**. Άλλ* έ π ε ί "
περ αληθώς τή άληθεία συνεργήσαι θέλεις , μάθε
πρώτον παρ* ημών, ά ημείς παρ* εκείνου έ μάθομε ν,
κα\ μαθητής αληθείας γεγονώς γενού ήμίν συνεργός,
X X . Ταΰτα ό Σίμων άκουσας έφη· Άπείη μοι τδ
είτε " εκείνου, είτε σου γενέσθαι μαθητή ν. Ουδέ γάρ
αγνοώ ά δεί γινώσκειν ά δέ ώς μανθάνων έπυθόμην,
ίνα ίδω εί δύνασαι οπτασίας ένέργειαν έναργεστέ-
βΤ

ostendere Tisionem evidentia esse inefficaciorem.
At ta quemadmodum volutsti locutus e s , nec de-
monstrasti. E l nunc, Teniens cras ad sermonem de
Deo, quem Creatorem affirmas, probabo illum non
esse supremum ac bonitm , tuum quoque Magi-
etrum eadem mecum dixisse, te autem arguam non Β
inlellexisse. Atque post hsec dicta e x i i t , uolens
aodire ad ea quae proposuerat.
ραν " δείξαι. Σύ δέ ώς ήθέλησας, είπας, ούκ έδειξας.
Κα\ νΰν αύριδν σοι είς τδν περί θεοΰ, ού διισχυρίζη
δημιουργού , έλθών κα\ διαλεχθείς δείξω μή αύτδν
είναι άνώτατον κ α ί " άγαθδν, κα\ τδν σδν δέ Δίδασκα-
λον τά αυτά μοι είρηκέναι, σέ δέ μή νενοηκέναι
ελέγξω. Κα\ ταΰτα είπών έξήει, είς ά προέτεινεν ού
θελήσας άκουσα ι.

HOMILIA XVIH. ΌΜΪΛΙΑ ΙΗ'.

I. Mane autem, cum Petrus ad disputationem I. "Ορθρου δέ, προελθδντος τοΰ Πέτρου είς τδ δια-
processissel, Simon anticipans dixtt.: Heri discedens λεχθήναι, ό Σίμων προλαβών έφη· Εχθές · · απαλλασ­
promtsi tibi, me bodie rediturum , disceptalnrum, σόμενος είς τήν σήμερον ύπεσχόμην σοι έπανελθών
ac ostensurum, quod mondi opifex non s i l supre- κα\ συζητήσας δείξαι, δτι ούκ έστιν δ τδν κόσμον
mus Deus, sed bic alius s i l , utpole sotus bonus, el δήμιουργήσας353 ανώτατος·* θεδς, άλλ'έτερτς, δς
buc asque incognilus. Statiin « r g o , Creatorcia καί μόνος άγαθδς ών κα\ μέχρι τοΰ δεΰρο άγνωστος
eumdem et legislatorem esse dicis, nee ne? Si igitur έστιν. Αύτίκα γοΰν τδν Δημιουργδν αύτδν κα\ νομο-
legistator est, juslus est, si juslus, non est bonus, Οέτην φής είναι, ή ού ; Εί μέν ούν νομοθέτης εστίν,
Μ

bonus si non est, alium praedicavit Jesus dicendo : δίκαιος τυγχάνει, δίκαιος δέ ών άγαθδς ούκ έστιν. ΕΙ
Ne me dicas bonum. Nam bonus unus esi, Pater, qui δέ ούκ έστιν, έτερον έκήρυσσεν δ Ιησούς τφ λέγειν Μή
Κ ccelii habita* · . Porro non eat consonuni, ut ^ μ* Λέγε αγαθόν. Ό γάρ αγαθός εϊς έστϊν, ό Πατήρ
legislator jostus sit arc boiius. A i l Petrus : Primum έν τοις ουρανοί ς. Ού συμφωνεί δέ τφ νομοθέτη δικαίφ
dic nobi*, in quibas actionibus bonum putes esse δντι κσλ άγαθφ. Κα\ ό Πέτρος έφη* Πρώτον ήμϊν
bonum, ei m quibus justum esse justum, ut sic ad είπε, έπ\ ποίαις πράξεσι δοκεί σοι δ άγαθδς είναι,
scopum veroa desiinemus. Et Stmon : T u prius έπΙ ποίαις δέ κα\ δ δίκαιος " , ίνα ούτως κατά σκοπού
effare, quid arbitreris bonum, qutd jusliim. τούς λόγους πέμπωμε ν. Καί δ Σίμων* Σύ πρώτον
είπε, τί σοι δοκεί τδ άγαθδν, ή κα\ τδ δίκαιον.
II. Tum Petrus : Ne contentiosios dispulans tem- II. Και δ Πέτρος · "Ινα μή έριστικώτερον διαλεγό-
pora insumam, dum josie postulo u i meis respon- μενος δαπανώ τούς χρόνους, άπαιτών δικαίως τών
deas propositionibus, quemadmodum tibi videtur, έμών προτάσεων σε τάς αποκρίσεις ποιεϊσθαι, ώς
8 4

ipse ad interrogata responsiones afferam. Ego aio σοι δοκεί αύτδς ών έπυθόμην ποιήσομαι τάς αποκρί­
bonum esse eum, qui largitor est, sicut video a σεις. Έγώ φημι άγαθδν είναι τδν παρεκτικδν [εκείνον
Crealore fieri, qui praebel solem bonis et malis, έν τοιούτοις], · · οίον ώς αύτδν όρώ ποιοΰντα τδν 8 8

atque irabrem justis ac iniquis . Et Simon d i x i t : Δημιουργδν, παρέχοντα τδν ήλιον άγαθοϊς ··* κάΙ τδν
b

Hoc iniquissiinum est, eadem justisatque injustis ^ ύετδν δικαίοις καί άδίκοις. Κα\δΣίμων έφη* Τοΰτο
praebere, Ac Pelrus : Tu ergo deinceps nobis edis- άδικώτατον, δτι τά αυτά δικαίοις καί άδίκοις παρέχει·
eere, quo modo agene boous esset. Simon : Te Κα\ δ Πέτρος· Σύ ούν ήμϊν τοΰ λοιποΰ λέγε, πώς ποιών
oportet dicere. Petrus : Ego dicam. Si nempe eadem άγαθδς άν ήν. Κα\ δ Σ ί μ ω ν Σέ δεί λέγειν. Καί δ
prsebens bonis ac justis et praeterea malis ac i n i - Πέτρος · 354 ϊ Έ
5 ·ω
" Ι^ *
λ έ ω Ό
* παρέχων
ντ α ύ τ

quis, secundom te nec justus est, tu euro, si bonis άγαθοϊς κα\ δικαίοις, έτι · τε κακοϊς καί άδίκοις,
8

• MaUh. x i x , 17. *> Mattb. v, 45.

VARJiE LECTIONES.
u
Leg. καταφρονείς. Quod Cotelerius in veraione d e d i i , id e Graecis verbis non efficilur. S. καταφέρη
Ο. " M a l i n i εί S. " μ ο ι , είτε C. "είδώ C. Tum όπτασίαν ενεργείας Ο in lexlu, ίσ. οπτασίας ένέρ­
γειαν al. man.
γειαν ai. man. inui marg.,
marg., quod
quou pneslat;
pnesiai; όπτασίαν
οπτασιαν εενεργείας C , όπτασίαν ενάργειας C!. " άνεργεστέραν
iony Cotel. Debebat scribere άνενεργεστέραν. Ego " ιmalim οπτασίας ένάργειαν S. Dein είπες ρ. εϊπας C.
•· καί inserui c. 0 . " χθες 0 . άνωτάτω 0. Soqu
11 quens καί in eodein dcesl. ·*ού S. Ο , ούχ C. " Ο
lacunam in marg. ita explere tentavit: ίσως» προσιεμένων,
bis exh. δίκαιος. " προ... (sic) 0 ; al ead. nian. laci
quod man. rccenlior correxit iiiμάλλον δέ — προτάσεων. V b b . [εκείνον έν τοιούτοις], ascripsi ex con-
M

Jectura pro vacuo Ouob. ·· ποιούν τά Ο. * Leg-άγαθοϊς κα\ πονηροΤς, ila legil htterpres beoe. ED. PATMH.
3e

• εί C. "*εϊ S c. CI.
7
 m CLEMENTINA. - HOMILIA XVIII. 408
κατά σέ ουδέ δίκαιος έστιν, κα\ εί αγαθοί; αγαθά Α bona tribueret, malisque mala, justum merito p r a -
παρεϊχεν, κακοίς τε κακά, δίχαιον άν αύτδν ευλόγως dicares. Quali ergo adbuc actione utendum ei esset,
Ιλεγες. Ποία ούν έτι πράξει χρω μένος άν ήν, εί μή si non utereiur bac via, malis quidera dans tempe-
ταύτη χρήται δδψ, χαχοϊς μέν παρέχων τά πρόσκαιρα, ralia, si forte convertantur, bonis vero sempilerna,
έάν άρα μεταβάλλωνται, άγαθοϊς δέ αιώνια, έάν γε modo perseverent. Sicque largiendo cunctis, pra>
έμμείνωσιν; Καί ούτως τψ μέν πάσι παρέχειν, slantioribus auiem gratiam faciendo, jusiitia ejus
8 8

διαφόροις δέ χαρίζεσθαι τδ δίκαιον αυτού αγαθόν bona est, ei eo magis magnaniroa, si peccatoribus
έστιν, κα\ μακρόθυμον ταύτη μάλλον, εί άμαρτωλοϊς quidem poenitentiam agentibus peccaia condonat,
μέν μετανοούσι χαρίζεται τά αμαρτήματα, εύ πρά- bene operantibus autem eiiam vitam aeternam de-
ξασι δέ καί ζωήν αίώνιον υπογράφει. Κρίνων δέ είς finit. Judicans vero in fine, et pro merito siugolis
τέλος, καί τδ κατ' άξίαν απονέμων έκάστω δίκαιος retribuens, justus existit. A n itaque haec recte sc
έστιν. Εί μέν ούν ταύτα όρθώς ούτω; έχει, δμολόγη- eo modo habeant, profitere; sin raintis libi iia esse
σον · εί δέ ού δοκεί σοι ορθώς έχειν, διέλεγξον . videtur, refuia. w

III. Καί ό Σίμων έφη * Ά π α ξ έφην * πάς νομοθέτης, III. Respondit Simon : Semel d i x i : omnis legis-
είς τδ δίκαιον άφορων, δίκαιος έστιν. Κα\ ό Πέτρος lator, ad justitiam respiciens, justus est. Et Petrus:
ΕΙ αγαθού έστί μή θεϊναι νόμον, δικαίου δέ τδ θέσθαι, & S i boni est, non ferre legem, justi vero, ferre, i l a
κα\ ούτως δ Δήμιουργδς αγαθός έστι κα\ δίκαιος· eiiam Creator bonus eslac justus. Boiws quidera,
άγαθδς μέν , δτι άπδ τών χρόνων Αδάμ μέχρι Μωΰ- quoniam a temporibus Adami usque ad Mosem
σέως εγγράφως ού φαίνεται τεθεικώς τδν νόμον ·
8 1
scriptam legera tulisse non cernitur, justus vero,
άπδ δέ Μωΰσέως είς τούς δεΰρο χρόνους, ώς γέγρα­ quoniam a Mose usque ad banc aelatem lolit, sicul
πται, κα\ δίκαιος έστιν. Κα\ δ Σίμων · Άπδ τών τού scripta est. Tum Simon : Ex tui praceploris voci-
διδασκάλου σου φωνών δείξον , δτι τού αυτού έστιν, bus ostende, ejusdem esse, bonum esse ac justum.
Μ

άγαθδν είναι κα\ δίκαιον **. Έμο\ γάρ αδύνατον φαί­ Mibi quippe videlur impossibite, ut legislator, qui
νεται, τδν νομοθέτην άγαθδν δντα τδν αύτδν κα\ bonus sit, Idem justus existat. E t Petrus: Quod
δίκαιον 3 5 5 ' 8 8
- ό Πέτρος· "Οτι τδ άγαθδν
e i v a t bonum ipsum quoque justum s i t , audi : Doctor
αύτδ καί δίκαιον έστιν, έπάκουσον. Αύτδς ό Διδάσκα­ noster quaerenti Pbarisaeo : Quid focient vitam
λος ημών τψ είπόντι Φαρισαίω· ΤΙ χοιήσας ζωήν (tlernam pomdebo*1 primum respondit : Ne m$
αίώνιον χΛηρονομήσω; πρώτον έφη · Μή με Λέγε dictu bonum. Nam bonm unut ett, Pater qui e$t in
αγαθόν ό γαρ αγαθός είς έστϊν, ό Πατήρ ό έν calit; et slalim intulit haec verba : Si autem voluc-
9

τοΤς ούρανοΐς · ευθύς έπάξας λέγει · ΕΙ δέ θεΑή- Q ri$ tn vitam ingredi, terva mandata *>. Illo atilem
8 8

σεις εΙς τήν ζωήν εΙσεΛθειν, τήρησον τάς

88
aiente : Quw? ad legis raandata reroisit. Non certe
έντοΛάς. Τού δέ είπόντος · Ποίας; έπ\ τάς τού alium quemdam bonum signiflcans ad jusii remi-
8 Τ

νόμου παρέπεμψεν. Ούκ άν δέ έτερον τινα άγαθδν sisseteum prsecepta. Aliud vero esse justum,et
σημαίνων έπ\ τάς τού δικαίου άνέπεμπεν έντολάς.
8 8
aliud bonum , ^tram ipse confiteor. Sed ignoras
"Οτι δέ τδ δίκαιον άλλο έστ\ν, κα\ τδ άγαθδν έτερον, ad eumdero pertinere, bonum esse ac justum. Bonus
κα\ αύτδς ομολογώ, άλλ' δτι τού αυτού έστ\ τδ άγαθδν enim esl, dum poenitentibus nunc aequaitimus esi
είναι καί δίκαιον * · , αγνοείς. Άγαθδς γάρ έστι μετα­ eorumque susceptor, justus autem est, quando-
νοούσι μέν νύν μακροθυμών καί υποδεχόμενος
8 8
quidem judicans pro merilo aingulis relrlbueL
αυτούς, δίκαιος δέ έστιν, δταν κρίνων τά κατ' 1 1

άξίαν έκάστω άπονέμη.

IV. Κα\ δ Σίμων έφη · Πώς ούν εγνωσμένου τού IV. Et Simon : Quo modo ergo, inquit, cmn eo-
Δημιουργού, τού κα\ τδν Αδάμ πλάσαντος, και τοϊς gnoscatur Creator, qui el Adamum formavtt, et a
κατά νόμον δικαίοις εγνωσμένου, προσέτι δέ δι- justis sub lege viveutibus agniius est, sicut eliam
1 8

- καίοις κα\ άδικοις καί δλω τψ κόσμψ, ό Διδάσκαλος a justis et a toto mundo, Magister tuus, qui post
σου μετά πάντας εκείνους έληλυθώς λέγει· Ουδείς D «os ©ranes venit, a i l : Nemo notit Patrem, nui F i -
έγνω τδν Πατέρα εί μή ό ΤΙός, ώς ουδέ τόν lius, iicut nec Filium quis novit, nisi Pater, tl
ΥΙόν τις όΐδεν, εί μή ό Πατήρ, καϊ οΐς άν βούΛτι- quibus voluerit Filiu$ revelare ° . Isla auteoiDon
χαι ό ΤΙός άαοκαΛύφαι; Ταύτα δέ ούκ άν έλεγεν, dixisset, si non annuntiasset quemdam Patrem in
εί μή Πατέρα τινά ένάπο^ήτοις δντα άνήγγειλεν - \ arcanis existenlem, quem et aUiasimum lex appel-
8 8 8

δν καί ύψιστον δ νόμος λέγει, άφ' ού ούτε αγαθή ούτε lat, a quo neque bona neque mala audita- eat vox ·
• Liic. χνιιι, 18. c Mattb. xi> 27.
ι» Mattb. x i x , 17. * TbreiK IH, 38.
VARIiE LECTIONES.
τό 0 .
88
Εχη, δμολόγησον C. Vbb. εί δέ ού δοκει σοι όρθώς έχειν,διέλεγξον djsscripsi ex Ο. » Μωύσέος
8 8 8

Ο. Sic deinde. δείξω Ο. Ita CI , άγαθψ είναι κα\ δικαίψ € , Ο.

8 8 8 8
κα\ δίκαιον καί ρ. καί δίκαιον Ο» 8 8

Adde δ" post ευθύς S.

8 8
είς add. c. Ο. Turo τήρει ρ. τήρησον idem.
8 8
έπ\ τάς Ο el ex coiiject. C , in 8 7

cuius texlu έπιστάς. Tum i d . έπεμψεν ρ. παρέπεμψεν. τού adjeci c. Ο. Ila C l , αγαθψ είναι xa\ δικαίψ
4 8 8 8

C ,0. μέν inserui c. 0 . Tum αποδεχόμενος C.

8 8
δτ' άν C. Tum απονέμει 0 . * oi lextui rcdduh cum
8 1 8

exctdiseel ap. C l et S. e - '» άνήγγβλλεν C. 8 8

407 S. CI.EIIEKTIS 1 ROM. P O N T . O P E R A DURJA. 408
(quemadmoduffl in Laraentalionibus Jeremias tes- Α κακή 356 ήκούσθη <? ή ( * * *ν" θρήνοις χα\
ων ώ ν το

laior), qui secunduin numerum lilionim Israel,
quando ingressi sunt in Augyplum soptuaginta, et
eecundum lcrminos gentiuin eascircumscripsitsep-
tuaginta linguis, et Filio suo , qui el Dominus
vocaiur et coelum ac lcrram constiluit, Hebraeoj
partem dedit, eumque Dcum deorum esse definivit:
deorum autem dico, qui alias gentium acceperunt
Ιερεμίας μαρτυρεί), δστις κατ' άριθμδν (56) τών
υ ίων Ισραήλ, οί είσηλθον είς Αίγυπτον, οί είσιν
έβδομήκοντα, κα\ πρδς τά όρια τών εθνών περιγράψας
γλώσσαις (57) έβοομήκοντα, τψ αύτου Υίψ τψ κα\
Κυρίφ λεγομένφ, καί 1 8
ούρανδν κα\ γην διακοσμή-
σαντι, τούς Εβραίους έδωκε μερίδα, κα\ αύτδν θεδν
θεών είναι διώρισεν , θεών δέ λέγω, οί τίνες τάς
8 8

poriiones. Leges igitur piOdierunt abomnibub dic-
tis diis ad suas porliones, qu&i sunt reliquae geates.
Pari autem modo ct a Filio cuiiclorun Domiuo
apud Hebraeos posita lex processil. Hoc vcro ita
babere deflniiiim esl, ut si quis ad alicujus legem
eonfugerit, ad illius partem perlineat, cujus recepit
legem servare. Nemo cognovit altissimum in arca-
άλλα ς τών εθνών είλήφασι μερίδας. Νόμοι ούν προήλ-
θον άπό τε πάντων τών λεχθέντων θεών ταϊς αυτών
μερίσιν, ά τινά έστι τά λοιπά άλλα έθνη. Όμοίως δέ
καί άπδ τού Υίού τού πάντων Κυρίου ό παρά Έβραίοις
κείμενος προήλθε νόμος. Τούτο δέ ούτως έχειν ώρί­
σθη, ίνα, εί τις νόμψ τινδς προσφυγή, άπδ τής εκεί­
νου γένηται μερίδος, ρυ δή και τδν νόμον πράττειν
87

nis positnm Palrem, sicut nec Filium ejus, quod Β άνεδέξατο. Ούδεις έγνω τδν έν άπο£ρήτοις ύψιστον
Filius sit. Siatim ergo Lu, quae propria sunt ignoti Πατέρα δντα, ώς ουδέ τδν τούτου ΥΊδν, δτι Υίός έστιν.
Allissinii, tribuens FHio, ignoras quod Filiu» sit, Αύτίκα γούν σύ τά τού άπο^ήτου Υψίστου ίδια 8 8

qui est Paier Jesu Chri&li apud vos dicii.
V. Bis a Simone prolaiis Petrus ait ad etrn :
Potesne, quod Ua credas, ipsum conteslari, non
quem nunc in arcanis praedicas, sed quem credis,
nec conliteris? Alia rnim pro aliis deeernens nugas
agis. Quocirca si confestaris, a te credi quae loque-
r i s , tibi respondebo. Sin vero perseveras discep-
tare mecum de iis quae non credis, per inane me
cogis pcrcutcre. Et Simon dixit : Α quodam ex
discipulis tuis audivi [haec »ta esse constiiuta]. E a -
cepil Pelrus: Ne falsum tesleris. Respondit Simon: ς
Ne mibi conviciura facias, protenrissime. Tum
Pelrus : (Jsque quo protuleris eum qui dixii, men-
dax es. At Simon : Existima me baec flnxisse vel
διδούς τψ Τίψ ούκ οίδας δτι Υίός έστιν (58), Πατήρ
υπάρχων τού Ιησού τού καθ* υμάς λεγομένου Χριστού.
Υ . Ταύτα τού Σίμωνος είπόντος δ Πέτρος έφη πρδς
αυτόν* Δύνασαι αύτδν εκείνον δια μαρτύρα σθαι, δτι
ούτως πιστεύεις, ούχ δν νύν έν άπο^ήτοις 357
γεις, άλλ' δν συ πιστεύων ούχ ομολογείς; "Αλλα γάρ
άντ' άλλων ορίζων φλυαρείς. Διδ έάν διαμαρτύρη δτι,
ά λαλείς, ταύτα πιστεύεις, αποκρίνομαι σοι. Εί δέ
έστηκας συζητών έμοι ά μή πιστεύεις, κατά κενού
με παίειν αναγκάζεις. Καλ ό Σίμων έφη * Παρά τίνος
τών σών μαθητών άκήκοα [ταύτα ούτως δρισθήναι]
Κα\ δ Πέτρος έφη* Μή ψευδομαρτύρει. Κα\ ό Σίμων
2φη * Μή με λοιδορεί, προπετέστατε. Κα\ ό Πέτρος*
Μέχρις άν είπη τδν είπόντα, ψεύστης εί. Κα\ δ Σ ί μ ω ν
Νόμιζε έμέ ταύτα πλάσαι ή κα\ παρά άλλου με 8 9

ab alio ?udiisse, ad ea responde mibi. Nam si
everli non potuerinl, compererira esse veritatem.
Et Pelrus : Si est humanum figmentum, non re-
spondeo ad illud : sin aulem hujusce rei opinione
tanquani verae detineris, id ipsum mihi confltere,
et habeo ego quoque aliquid quod de eo dicaro.
Simon : Prorsus arbitror hoc ita babere. Tu si
άκηκοέναΐ' πρδς ταύτα μοι άπόκριναι. Έάν γάρ
άνατραπήναι μή δυνηθή, έμαθον τούτο είναι τήν άλή­
θειαν. Κα\ δ Πέτρος* Εί ανθρωπινόν έστι πλάσμα,
ούκ αποκρίνομαι είς αυτό* εί δέ υπόνοια αυτού
κεκράτησαι ώς αληθούς, τούτο αυτό μοι όμολόγησον,
καί έχω τι καί αύτδς περί τούτου λέγειν. Κα\ ό Σί­
μων * Ά π α ξ μοι δοκεί τούτο ούτως έ^ειν. Σύ πρδς
8 1

quid ad illa babes dicere, responde. ταύτα εί έχεις τι λέγειν, άπόκριναι.

V A R L E LECTIONES.
"Reposui καί a C l et S pralermiasum. δή S.
8 8
Ha 0 et ex conject. C , in cuj. lexiu εκείνων,
8 T

"άπο^όήτου om. 0. Vbb. [ταύτα ούτως όρισθήναιΐ lacunae inscripsi, quse in ms. Ottob. b. I. occurrit.
8 9

" μ ε adjunxi c. 0 . Deinde άνατραπήσαι Cl et S. " P o s t δοκεί in 0 est είναι subnoiatum. Gum eodem
lexlui reddidi ούτως, quod ap. S exciderat. Deinde εί έχεις Ο , έχης G , εί έχ!)ς conj. S.

VARJORUM Ν Ο Τ Λ .
(56) Όστις κατά αριθμόν, κ. τ. λ. Pari modo D libellus titulum babet in Codice nieo ms. De tigni-
Clemens Alexandrinus, Strom.,\, p. 558, linguarum ficalionibus Veteri$ et Novi Teslamenli. COT.
numeruin refert ad nuinerum Israelitarum qui una (57) ΓΛώσσας conj. C , quod recie improbat Da-
cum Jacobo patre suo ingressi suni in jEgyplum : visius. Geules enim, ail vir doctissimus, fui&se
cum is numerus ab aliis vulgo soleal adaptari ad sepluagiuta, loiidemque linguas, communis erat
eorum numerum, qui turrtm Babylonicam exstruxe- Hebrseorum sententia. De sepluaginta naiionibus
runl. A l Procopius Gazxus, in Deuteron., x x x n , 8, conferas, qtife Colelerius adnolavit ad Recogn., n ,
ntraque conjungit, quemadmadum hic. Yide Nilum 42. Gieseier, EnUtehung der schriftl. Etung., p.
lib. ιιι, epist. 416 : LXX (al. 72) viri teniores, su- 128; Scbneckenburger, Ueber den Ursprung de*
per quo$ cecidit spiritus Dei LXX (al. 72) nationum ertten kanon. Evang. p. 15. Egit pneterea de loco
t

finguas in hoc tnundo diffams ottenduni; etc quibu* nostro Neander, Gnost. $y$l., p. 578. S. DRESSEL.
multi credenles, graliam sancti Spiritus acceperunt. (58) Ούκ οίδας δτι ΤΙός εστίν, Πατήρ ύχάρχω*
Uidori verba in Allegoriis sacraB Scriplurae. Qui τον Ιησού τον καθ" υμάς Λεγόμενον Χριστού.
 *M» CLEMENTINAv — HOMILIA XVIII. UO
VI. K a l h Πέτρος Εφη * ΕΙ τούτο ούτως έχει · , τά Α β
VI. Et Petnie a i t : Si boc ita babct, maxime im
μέγιστα ασεβείς. Εί γάρ Υιού έστι, του ούρανδν %α\ pius es. Nam si ad F i l i u m , CCBII et terrae consth
γτν διακοσμήσαντος, τδ ψ βούλεται άποκαλύπτειν tulorem, spectat revelarc, cu! vult, ipsius Patrem
6 S

τον έν άπο££ήτοις αύτοΰ Πατέρα, σύ μέγιστα, ώς in abscondilis posilum, tu, sicul dixi, maxinie es
εφην, ασεβείς άποκαλύπτων οΤς εκείνος ούκ άπεκάλυ- iropius, qui revelas quibus ille ne?uaquam rcvela-
ψεν. ΚαΙδΣίμων- Άλλά αυτός με βούλεται άποκα­ vit. Ac Simon : Sed ille vult ut revelem. Atquc
λύπτειν. Και ό Πέτρος · Ού νοείς άλέγω, Σίμων. Πλήν Petms : Non intclligis, Simon, quae aio. Verum
3 5 8 άκουσας σύνες. Τω ειπείν* Οϊς ίίν βούΛη­
6 4
audi, et intellige. Quaodo d i c i t : Quibus vult Filiu*
ται ό Τίδς άποκαΛύψει, ού διδασκαλία τινά τοι­
Μ
revelabil, eo significat, illum bominem non discere
ούτον μαθείν λέγει, άλλά αποκαλύψει μόνον. "Απο­ per doctrinam, sed per solam revelationem. Est (

κάλυψες έστι τδ εν πάσαις καρδιαις άνθρωποι aulem revelatio, cuni, quod in omnibus hominuiu
άπορόήτως κείμενον κεκαλυμμένον, άνευ φωνής cordibus arcane velaluni positum est, absque voce
τή αύτοΰ βουλή ·· άποκαλυπτόμενον. Και ούτως γί­ per illius vulunialem revelatur. Sicque cognoscere
νεται γνώναι, ού διοαχθέντα, άλλά συνέντα. Τω μέν­ accidit non discendo scd intelligendo. Atqui intel*
τοι συνιέντι " ούκ έξεστιν, άλλω τούτο άποδείξαι, ligeuti non licet, alleri hoc ostendere, quandoqui-
έπε\ μηδ' αϋτδς έδιδάχΟη, ούτε άποκαλύψαι δύναται, dera nec ipse edoctus est, vcrum eliam nou potest
u

έπε\ μή αυτός έστιν ό Υιος, έκτδς εί μή έαυτδν λέ­ revelare, quia ipse non est Filius, nisi si se dicat
γει είναι τδν Τίόν. Σύ δε ούκ ει ό έστώς Υίός. Εί γάρ esse Filium. Tu aulem non es staus Fiiiua. Nam
Υίδς ής, πάντως άν ήδης τής τοιαύτης άποκαλύ-
6 8
si Filius esses, omnuio cognosceres hac dignos re-
ψεως τούς άξίους. Σύ δε ούκ οιδας. Εί γάρ ήπίστασο, velalione. Tu vero ignoras. Si eiiim scires facercs
τά τών επισταμένων άν έποίεις · · . q u » faciunt qui sciunt.
VII. Κα\ ό Σίμων Ιφη * Όμολογώ, ού συνήκα VII· Dixit Simon : Faieor, nou intelligo quo,
πως λέγεις, τά τών επισταμένων άν έποίεις * Κα\ modo dicas, facere* quas faciunt qui sciunt. E l Pelrus:
1

ό Πέτρος* Εί ού συνήκας, ούοέ τδν έκαστου νούν είδέ­ Si non intellexisti, eliam oon poles uniuscujusque
ναι δύνη, κα\ εί αγνοείς , ούόε τους άξίους τής άπο-
7 |
scire inenlem : etsi ignoras, eliam oou revelatioms
καλύψεοις έπίστασαι, ούκ εϊ Υιός* ό δέ Υίδς οιδεν* dignos cognoscis; ac »i non cognocis, non es Filius.
διδ, οΤς βούλεται, ώς άςίοις ούσιν, αποκαλύπτει. Καί Filius aulem novit: quare quibus vult, lanquam qui
ό Σίμων εφη * Μή απατώ, οίδα τούς άξιους, κα\ Υίδς digni sinl, revelat. Et Simon d i x i t : Ne decipiaris,
ούκ ειμί. Το-^το μέντοι, τί ποτ* έστιν, οΊς βούΛεται novi dignofi, nec Filius sum. Porro quid boc s i l ,
άχοκαΑύπτει, ού συνήκα ώς λέγεις · τό δέ μή συν- Q quibut vult revelat, non intellexi queinadmodum
ιέ ναι ούχ ώς μή είόως ειπον, άλλ' ώς εΐδως 359 dicas ; non iiitelligere autein dixi, non tanquam
δτι οί παρεστώτες ού συνήκαν, ίνα αύτδ σαφέ- ipse nesciens, sed velut sciens quod aslantes non
στερον είπης , δπως νοήσωσιν ων ένεκεν καί iiilellexerint, ul illud clarius efferas, quo perci-
τήν ζήτησιν ποιούμεθα. Κα\ ό Πέτρος * Έγώ σα- piant, quibus de causis nos controversiam hal>ea-
φέστερον αύτδ είπεϊν ού δύναμαι, σύ αϋτδς ώς νοή- mus. Et Petrus : Ego claribs hoc nequeo dicere, tu,
σας φράσον Και ό Σίμων * Έγώ τά σά ούκ ανάγκην ut quiillud perceperis,eflare. Et Simon : Egotua d i -
έχω λέγειν. Κα> ό Πέτρος * Φαινη μοι , Σίμων, μή cere necesse non babeo. Peirua : Vidcris mibi, S i -
συνιεις αύτδ, κα\ όμολογείν μή θέλων, ίνα μή έν mon, illud non tntelligere, nec velle coniiteri, ne in
αγνοία φωραθεις έλεγχθής μή ών σύ ό έστώς Υίός.
7 f
iguorantia deprehendaris el arguaris quod nou
Τούτο γάρ αϊνίσση, κάν σαφώς αύτδ ειπείν μή Οέ- stans sis Filius. ld enim obscurc significas, cum
λης · ώστε έγώ μέν τάς σας βούλας έξ ών αϊνίσση lamen aperle dicere oolis : sicut ego quidem lua
έπίσταμαι, προφήτου αληθούς μαθητής ών, ού προ­ consilia ex iis qua3 innuis cognosco, qui *um veri
φήτης. Συ δε κα\ τά σαφώς λεγόμενα μή συνιών Υίδν propbets discipulus, non propbela. Tu vero clare
έαυτδν είπεϊν θέλεις, άνθιστών ήμίν. Καί ό Σ ί μ ω ν
7 1
dieta non inielligens te Filium dicere vis, resistens
'Αρώ σου πασαν πρόφασιν - ομολογώ, αύτδ ού συν- Ι) nobis. Ει Simon : Tollara omnem tuurapraetextura :
ήκα , τί ποτ' ?στιν, καϊ οις άν βούΛηται ό ΥΙός n
faleor, boc non inlellexi quidnam essel, et quibut
άχοκαΛνπτει. Λέγε τοίνυν αύτδ σαφέστερον. [ fMus revelat. Dlc ergo iiiud evidcntius.
vu t

VIII. Και ό Πέτρος * Επειδή κάν σχήματι αύτδ VIII. Tuin Pelru» : Quandoquidem, etsi flcle,
ώμολόγησας μή συνιέναι, πρδς δ πυνθάνομαί σου, hoc fassus es non intelligere, ad id quod te inler-
VAKIi£ LECTIONES.
"^Xfl C. ExpIanavit bunc locum contra Schliemannum Baurius, Annal. theoL, Tubing., 1844, p.
e,

5 5 i , S. " τ ψ S , τό C 0 . ·« Ita 0 , c. S , βούλεται C. ••της—βουλής C , ταϊς— βουλαΐς S , auctore Dav.

· συνέντι C. "ήδεις 0. Ad verb. οιδας nolat S : Nihil niulandum. Cfr. Lob., Phryn., p. 236. · · έποίεις
7

S,0 , έποίηςς C , ποίησης conj. D. !la 0 c. S , έποίης C , ποίησης conj. I).

T 0
S refert ad Lob., Phrtjn.,
T l

ρ. 559. Tiim m αγνοείς S, Ο , άγνοής C. Mta 0 c. D ,'φωραθής C. Pro έστώς legitur in Ο έτοιιπι parvida
T

lactina, eadI. man. in marg.

marg. ίσως
ίσως έτερος,
έτερος "άνθεστώς C. Tuin άρω Ο. βούληται S, Ο , βούλεται C.
7ν

VARIORUM NOTiE.
Velt Simon Magua Deum creatorem esse llliiim Turriano in Explanationibu* ad Comtituliones epo-
ignoii dei sui, patrem vero Jcsu Chrisli noslri. Iloc stolicas. COT.
roonui, quia ahler acceptum a viro doctu Francisco
 411 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DLBIA. 411
rogo, mihi responde, ac disces. Dic rmihi : ais F i - Α άπόκριναί μοι, καλ μάθηση. Αέγε μοι· φής τδν Υίδν
Jiuni, quicunque s i l , justum esse, vel non? Res- δίκαιον είναι, δστις ποτ' έστιν, ή ο ύ ; Καί ό Σίμων
pondit Simon : Justissimiim. Et Pelrus : Gum au- έφη· Δικαιότατον. Καί 6 Πέτρος* Δίκαιος δε ών διά
lom justus sit, cur non omnibus revelat, sed quibus τί μή πάσιν αποκαλύπτει, άλλ' οΤς βούλεται; Κα\ δ
vuli? Ac Simon : Quoniam qui justns est, justis . Σίμων * "Οτι δίκαιος ών τοίς άζίοις άποκαλύπτειν
revelaro vult. Petrus : Nonne igiiur necesse est ab βούλεται. Καί ό Πέτρος · Ούκούν ανάγκη αύτδν 78

eo cognoscl mentem singulorum, ut revelet dignis? είδέναι τδν έκαστου νούν, ίνα άζίοις άποκαλύπτη;
Simon : Omnino necessarium est ita habere. Tum Κα\ δ Σίμων · Ανάγκη πάσα ούτως έχειν. 360* ,β

Petrus : Raque ille solus merilo revelare deflnitus Καί ό Πέτρος * Ούκούν αύτδς μόνος ευλόγως άποκα­ 77

est, qui solus uniuscujasque mentem novit, et non λύπτειν ώρίσθη, μόνος τδν έκαστου νούν είδώς, καί ού
tu, qui ue ea quidem quae a nobis dicuntur potes σύ ό μηδέ τά ύφ' ημών λεγόμενα δυνάμενος συνιέναι-
inlelligere.
I X . Id Peirum dice.tem popalus laudibus prose- IX. Τούτο τού Πέτρου είπόντος, άπδ μέν τών
cutus esl. At Simon, iu lapsu deprebensus, prae δχλων έπαινος έγένετο. Ό δέ Σίμων κατάφωρος γε­
pudore erubuit, atque fricala fronle d i x i t : Jam me γονώς, αίδεσθε\ς ήρυθρίασε, κα\ τδ μέτωπον τρίψας
magura aiunt a Petro non tanlura victum, sed et έφη Άλλ' έμέ μάγον λέγουσιν ύπδ Πέτρου νικώμε-
β

rationibus pressum. Non aulem licet quis ratioci- vov " , άλλά κα\ συλλογιζόμενον. Ούκ εί τις δέ συλλο-
nationibus premalur, abreptus verilatem in ipso γισθείη, συναρπασθείς τήν έν αύτψ άλήθειαν νενι-
\iclam babet. Neque enim inlirmitas defendentis κημένην έχει. Ού γάρ ή ασθένεια τού έκδικούντος
verilas esl superanlis. Attamen aio tibi, me oranrs αλήθεια έστι τού νικωμένου . Πλήν φημί σοι, δτι.
7 9

astantes judicavisse dignos, qui in arcanis Palrcm έγώ τούς παρεστώτας πάντας άξίους έκρινα γνώναι
cognoscerent. Quare cum palam ipsis revelo, lu per τδν έν άπο^ήτοις Πατέρα. Διδ δημοσία μου αύτοίς
invidiam nribi illus bcneflcio aflicere cupienli suc- άποκαλύπτοντος, σύ αύτδς διά φθόνον έμο\ τω εύερ-
8 8

censes. γετείν αυτούς θέλοντι χαλεπαίνεις.

X . Dixit Petrus : Quoniaip, ot praesenti mnltitii- Χ . Καί δ Πέτρος έφη · Επειδή άρεσκόντως τοίς
dini gratum faceres, ita locutus es, ego dicam hon παρούσιν δχλοις ούτως έφης, έγώ έρώ ούκ άρεσκόν­
grale, sed vere. Dic raihi, quo niodo dignos esse τως, άλλ' αληθώς. Αέγε μοι, πώς άξίους έπίστασαι
81

cognoscis astantes universos, quandoquidem libi τούς παρεστώτας πάντας, δ που σοι έκφαίνοντι ούδ' εΤς
indicanti ne unus quidem praeboit assensum ? Nam συνέθετο; τδ γάρ έμο\ ποιήσασθαι κατά σού τδν
quod me contra te laudaverint, non esl consentien- Q έπαινον ούκ έστι συγκαταθεμένων σοΙ, άλλ' έμοί 8 8

tium tibi, sed mibi, cui ei laudem tanquam bene φ κα\ τδν έπαινον ώς όρθώς είρηκότι απένειμαν.
locuto tribuerunt. Verum quia Deus, utpote justus, Άλλ' επειδή ό βεδς δίκαιος ών βραβεύει τδν έκα­
singulorum menlem dijudicat, quod tu dixisti ve- στου νούν, δ φής αληθές είναι, 361 & &°*°~
ο υ κ ν υ

rum esse, id noluit per sinistram dexlris dari, qua λήθη διά τής αριστεράς τοίς δεξιοίς τούτο δοθήναι, ψ
ratioue, qui aliquid a fure accipit, et ipse reus esi. λόγψ δ παρά κλέπτου τι λαβών κα\ αύτδς υπεύθυνος
Ilaque eam ob causam quod a te afftrebatur, noluit έστιν, "Οστε τούτου ένεκεν τδ ύπδ σού φερόμενον ούκ
eos accipere, sed per Filium, qui ad revelandnm ήθέλησεν αυτούς λαβείν, άλλά διά τού είς τδ άποκα­
prestitutus est. Cui enim convenit Patrem revela- λύπτειν ώρισμένου Υίοΰ. Τίνι γάρ εύλογον έστιν
8 9

re, praeterquam soli Filio, quia is tali revelatione άποκαλύπτειν τδν Πατέρα, ή Υίψ μόνψ, διά τδ είδέ­
dignum cognoscit? Sic non est boc docere aut d o - ναι τής τοιαύτης άποκαλύψεως τδν άξιον; Ούτως
cei i , scd ineffabili manu ei revelari, qui illud scire ούκ έστι τούτο διδάξαι ή διδαχθήναι, άλλ' άφράστψ
dignus sit. χειρ\ άποκαλυφθήναι τψ τούτο είδέναι άξίψ.
XI. E l Simon : Multtim, inquit, conducit ad v i - X I . Καί δ Σίμων έφη - Πολύ συμβάλλεται πρδς νί­
ctoriam ei, qui bellum gerit, propriis uti armis χην τψ πολεμοΰντι τδ Ιδίοις χρήσασθαι δπλοις. 'Ο γ£ρ
Quod enim quis amat, eiiam sincere poiest defen- D φιλεί τις, κα\ γνησίως έκδικεϊν δύναται, γνησίως »
dere: sincere auiem defcnsura non vulgarera vim έκδικούμενον ού τήν τυχοΰσαν ίσχύν έχει. Διδ του
babet. Ideo deinceps quod vere sentio exponam. λοιπού δπερ δντως φρονώ έκθήσομαι. Φημί τινα δύνα­
Aio quamdam in arcanis virtutcm esse, cunctis μιν έν άπο^ήτοις είναι άγνωστον πάσι, κα\ αύτψ τψ
ignolam, ipsi quoqtie mundi opifici, sicut et ipse δημιουργψ, ώς κα\ αύτδς δ Ιησούς είρηκεν, ούκ επι­
Jesus dixit, nesciens quid loqueretur. Inlerditm enim σταμένος δ έφθέγξατο. Έκ πολυλαλιάς γάρ ενίοτε8 8

ex muhiloquio aliquis scopum verilatis atlingit, εύστοχε! τις πρδς τδ αληθές, ούκ είδώς δ λέγει. Αέγω
iguorans quid dicat. Inlelligo autem el de illo, quod δέ κα\ περί τούτου, ού είρηκεν · Ουδείς έγτω τότ Πα­
pronunliavit: Nemo novit Patrem. Et Petrus : Ne τέρα. Καί δ Πέτρος· Σύ τά εκείνου είδέναι μηκέτι

V A R l i E LECTIONES.
* ούκ ουν C.
8
Post πάσα 1η Ο repeluntur vbb. αύτδν είδέναι τδν έκαστου νούν ίνα, sed expuncla.
T8
εύ- Τ Τ

λδγως dcest in Ο. ' νικώμενος Ο. Deinde ούκ εί τις Ο c. D , ουχί τίς C.

8
Fort. νικηφόρου 5.
Τ 9
αύτος
ronj. C , αύτοίς i d . in lextu u l 0 . Deinde χαλεπαίνεις 0 el ex lonject. C , cuj lextus χαλεπαίνειν.
8 1
άλλά Ο. άλλά Ο. P r o liticris ποκα vocis άποκαλύπτειν ίιι Ο spatium apparel vacuum. Iia paufae
8 8 8 ,

posl. πολυλογίας 0.
8 V
 613 CLEMENTINA. - HOMIL1A Χ Υ Π Ι . 414
έπαγγέλλου. Κα\ δ Σίμων " ' Τ ά εκείνου ούκ επαγ­ Α amplius proftiearis, (e illius doctrinam cognoscere.
γέλλομαι πιστεύειν, εις δε τα έπιτευχθέντα · · αύτψ Et Simon: Ejus doctrinam non proGteor me cre-
διαλέγομαί σοι. Κα\ δ Πέτρος · "Ινα μή σοι δω πρόφα­ dere, at de iis, in quae casu incidit, edissero tibi.
σιν είς φυγήν, ζητήσω σοι ώς θέλεις. Πλήν μαρτύρο- Tum Petrus: Ne dem tibi pratextum ad fugam,
μαι πάντας δτι ουδέ δν νύν έφης λόγον ού πιστεύεις. qua?siionem tecum babebo sicui vis. Verumtamen
Οιδα γάρ ά φρονείς. Κα\ 362
w
μή ί* omnes lesior, quod noqueillum, quem nuncdixisti,
? ν α ε

ψεύδεσθαι, άνοίξομαί σοι τά σά, ίνα είδης δτι πρδς sermonem credas. Novi namque tuam sememiani.
8 8

είδότα διαλέγη. Et ne roe arbitreris falsum dicere, siguificabo tibi

tua, ut scias te cum sciente disceptare.
XII. Η μ ε ί ς , ώ Σίμων, έκ τής μεγάλης δυνάμεως, XII. Nos, ο Simon, cx magita virtute, q u » et do-
έτι τε κα\ τής κυρίας λεγομένης, ού λέγομεν δύο άπε- mina vocatur, non dicimus missos fuisse duos an-
στάλθαι αγγέλους, τδν μέν έπΙ τψ κτίσαι κόσμον, τδν gelos, unura quidem ad creandum mondum, alium
δέ έπ\ τψ θέσθαι τδν νόμον · ούδ" δτι αυτών έκαστος vero ad ferendam legein, neque quod uierque ve-
8 8

έλθών, έφ' οΤς έποίησεν, ώς αύτδς ών αύθέντης, αύ­ rntens eorum, quse fecit, se supremum auctorem
τδν ήγγειλεν · ούδ' δ έστώς στησόμένος άντικείμε
8 8
pradicaveril, neque quod stans sit staturus ui ad -
. . . . R
νος. Μάθε, πώς άπιστείς, καί τήν ύ πόθε σι ν ταύτην. versarius. Audi quo modo hac etiam iu re incredu-
Ή ν φής δύναμιν έν άπο^ήτοις είναι, αγνοίας γέμει, lus sis. Virlus, quam in aitanis ais esse, ignorantiae
Τήν γάρ άγνωμοσύνην τών ύπ' αυτής άποσταλέντων plena est. Nam ingralum animum ab ipsa missoruin
αγγέλων ού προεγίνωσκεν. Κα\ ό Σίμων, τού Πέτρου angelorum non praescivit. Ac Simon, Petro bsec d i -
ταύτα λέγοντος, μεγάλως όργισθε\ς έπέκοψε λέγοντα, cenle, vehementer iratus loquentem interrupit d i -
ειπών* Τί φλυαρείς, τολμηρέ καί πάντων προπετέ- xitque: Quid blateras, teraerarie oraniumque pro-
στατε, έπ' δχλων εύμαθή έκφαίνων άτεχνώς τά
81
tervissime, ct coram populo docili temere patefacis
ά π ό ^ η τ α ; Κα\ δ Πέτρος* Τί φθονείς εύεργετείσθαι arcana ? Et Pctrus: Gur invides astantibus audilo-
τούς παρόντος άκροατάς; Καί ό Σίμων * Ούκούν ribus hoc beneficium? Simon: Non igitur conlile-
8 8

ομολογείς τήν τοιαύτηνέπίγνωσινεύεργεσίαν είναι; ris, bujusmodiagDitionem beneficitim esse? Potrus;

Καί ό Πέτρος* Όμολογώ. Τδ γάρ ψεύδος γνωσθέν Faicor. Mam mendacium cognituiu co benelieio
ευεργετεί, αγνοίας αίτία μή περιπεσείν αύτψ. Καί δ ?ilicil, ut in illud per igDorantiam non incidatnus.
Σίμων * 363 Φαίνη μοι μή δυνάμενος ειπείν είς ά S i n o n : Videris mibi uon posse reepoudero ad ea
προέτεινά σοι. Λέγω δή 8 8
δτι κα\ δ Διδάσκαλος σον quae tibi proposui. Aio autem , quod el Magister
έν άπο^ήτοις τινά λέγει είναι Πατέρα. Q tuus quemdam dicil esse in arcanis Pairem.
XIII. Κα\ δ Πέτρος !φη * Άποκρινούμαι είς δ θέ­ XIII. E l Pelrus dixit: Respoodebo ad id quod vis,
λεις περ\ τοΰ · Ουδείς έγνω τόν Πατέρα, εί μή ό de i l l o : Nemo novit Patrem, nisi Filius, neque F t -
ΥΙός, ουδέ τόν ΥΙόν τιςοϊδεν,εΐ μή ό Πατήρ, καϊ lium quU novit, nisi Pater, tl quibut voluerit Filius
όΐς άν βούΛηται ό ΥΙός άποκαΛύψοι . Πρώτον revelare. Primo quidem roiror, qua ratione, cum
8 ν

μέν θαυμάζω, πώς, τοΰ λόγου τούτου μυρίας έχον­ boc dictum innumeros habeal seusuB, lu periculo-
8 8

τος έκδοχάς, συ τδ έπικινδυνότερον έζελέξω μέρος, πρδς storem elegeris partem, aiens prolaluui fuisse in
άγνωσίαν τοΰ Δημιουργού καί τών ύπ' αύτοΰ πάντων ignoranliam Greaioris oraniumque sub eo posilo-
φήσας είρήσθαι τδν λόγον. Πρώτον μέν γάρ δύναται rum. Enimvero priinum potest te&timonium dictum
δ λόγος είρήσθαι πρδς πάντας Ιουδαίους, τούς πατέρα esae iu omncs Judaeos, qui patrein Cbrisli pula-
νομίζοντας είναι Χριστού τδν Δαβ\δ, κα\ αύτδν δέ
8 8
bant Davidem esse, atque Chrisium ejus lilium,
τδν Χριστδν υίδν δντα, κα\ Τίδν θεοΰ μή έγνωκέναι . quique Filium Det non cognoverant. Quare aple
8τ

Διδ κα\ οίκείως είρηται* Ούδεϊς έγνω τόν Πατέρα, dictum est: iVemo novit Palrem, quia pro Deo om-
έπεί άντ\ τοΰ Θεού τδν Δαβίδ πάντες έλεγον, τδ δέ nes Davidem aiebaot: el quod subjungit, ticul nec
έπάξαντα ειπείν, ώς ουδέ τόν ΥΙόν τις οΐδεν, έπε\ Filium quis nocit, diclura est, quia eum Filiuni csse
αύτδν Υίδν δντα ούκ ήδεισαν , κα\τδ ειπείν, όϊς άν D nesciverunt, et qnod ait: Quibus voluerit Ftlius re-
8 β

βούΛηται ό ΥΙός άχοχοΛύψαι, ορθώς είρηται* δ γάρ velare, recle habet, qui enim ab iniiio est Filius, solus
άπ' αρχής ών Υίδς μόνος ώρίσθη, ίνα οίς βούλεται destinatus est, ut quibus cupit revclet. Et sic nou
αποκάλυψη. Κα\ ούτως δύναται 'Λδάμ δ πρωτόπλα- polest Adamus, priuius crealus homo, illum igno-
στος αύτδν μή άγνοείν, ουδέ Ένώχ δ εύαρεστήσας μή raase, neque Eoocb, qui placuit, neseiisse, nec Noe,

Y A R l f i LECTIONE9.
••Vbb. κα\ δ Σίμων om. Ο. έπιτετευχθέντα C , έπιτετευγμένα S.
8 8
•"οΙδενΟ. ί δ η ς Ο. Μ
αυτών 8 8

scripsi ex conject., ut sequentia stare possint, εαυτόν G, 0. Ttim add. ώς ante αυτός c. 0 .
Leciionem utriusque Hom. cod. ών αύθέντης αυτόν S frustra mutavil in ώς αύθέντην αυτός. Ybb. ούδ"
8 8

δ έστώς, κ. τ. λ. absque distinctione in ros. Id e s t : Neque stans, alteri opposilut et adtersariui, stalurus
est. Quem sensum ut potui expiscatus sum, partim ex oralionis serie, parlim ex aliis borum apocrypho-
mm locis, hom. ιι. 11, 2 4 ; m , 2 ; x v m , 1. Epit. c. 25. Recogn., n, 7 ; ιιι, 47. C. Mihi quidem, coll. pr*scr-
tim loco hom. u , 22, noetra sic videnlur esse restiiuenda : ούδ' δτι (vel etiam δτι συ coll. hom. x f l i i , 7)
δ έστώς στησόμενος άε\ κα\ μή κεισόμενος (vel πεσούμένος).S. Colex O l l . conlirmal lectionem a C exbi-
Wtam. άμαθώς C.
8 1
ούκ ούν C. · δή S , δέ C, 0 .
8 8
άποκαλύψαι 0 c. D , αποκαλύψει C. ·* μυρίοις
J 8 8

0. 8 8
τόν 0 el in marg. C , τοΰ in texlu. Leg. έγνωκδτας. idcm proposuil Schliemannus, C/em., p. 200,
8 7

509 S. Πήδησαν Ο , qui lum scribil βούλεται.

415 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT OPERA LHJWA. 41*3
jiistus, tion agnoviftse, nec Abrabamus, amicua, Α είδέναι, ούτε Νώε ό δίκαιος μή Ιπίστασθαι, ούτ*
non intellexiese, ncc Isaacus non percepisse, neque Αβραάμ δ φίλος μή συνtiναι, ούκ Ισαάκ μή νενοη-
Jacohus, qui luclatus est, non credidisse , denique κέναι, ούκ Ιακώβ δ παλαίσας μή πεπιστενκέναι καί
non polest fleri, quin cunctis in poptilo dignts ille πάσιν τοίς έν τψ λαψ άξίοις μή άποκεκαλύφθαι.
fuerit revelatus.
XIV. Sin vero. sicut ais, Deua nunc revelandus 364 Χ ί V. Εί δέ, ώς φής, έσται διά τδ είδέναι διά τοΰ
esi cunciis, ut cognoscamr, per Jesura, quo modo Ιησού νύν πάσιν άποκαλύπτεσθαι, πώς ούκ άδικώτα-
iK>n iniquissimuin dicis, illos quidem non cogno- τον λέγεις, εκείνους μέν · · μή έγνωκέναι, έπτά στύ­
visse, qtii mundi fuerunt eeptem columina, quique λους ύπάρζαντας κδσμψ, κα\ δικαιοτάτψ Θεώ εύαρε-
justissimo Deo accepli essepotuerunt, et vero nimc στήσαι δυναμένους, κα\ τοσούτους δέ νΰν άπδ τών
lot impios ex gemibus ouinino cognoscere ? U l i , εθνών ασεβείς δντας κατά πάντα γνώναι; ούτοι παν­
cuiK-tis homiuibus prieslantiores, digni habili non τδς κρείττονες γνώναι ού κατηξιώθησαν ; κα\ πώς
1 8 8

sunl qui coguoscerenl ? Et quo inodo id bonum esl, έστ\ τοΰτο άγαθδν, δ μή δίκαιον έστιν ; έκτδς εί μ ή
quod non cst justum? nisi si eum bonum appellare άγαθδν θέλης λέγειν ού τδν εύεργετοΰντα τούς δι-
1

volueris, non qui juste operantes beueficiis aflicil, καιοπραγήσαντας, άλλά τδν άγαπώντα τούς αδίκους \
sed qui amat iniquos, quamvia non credaul, adeo, Β καν μή πιστεύω*·*, οίς καί τα άπό^ητα άποκαλύ-
ut iiset absconJita revelet, q u * justis noluerit re- πτειν, ά δικαίοις άποκαλύψαι ούκ ήθέλησεν. Τδ γάρ
velare. Nain bujusmodi res nec bono, nec justo τοιούτον ούτε άγαθψ, ούτε δικαίψ προσήκει, άλλά τω
competil, sed piorum osori. Nuui t u , Simon, es ευσεβείς μεμισηκότι* Μή τι σύ εί, Σίμων, δ Έστώς,
Slans, qui i*la sic uondum dicta proferre audes? δ ταύτα ούτως μή ποτε ^ηθέντα είπείν άποθ ρα συ νό­
με νος;
X V . Et Simon super eo indignatus ait: Tuum X V . Καί ό Σίμων έπ\ τούτψ άγανακτήσας έφη·
Magistrum reprehende, dicenlent: Confiteor tibi, Τδν σδν Διδάσκαλον αίτιώ είπόντα · ΈξομοΛογοϋ- 8

Domine cceli et Itrra, quia qum erant occulta tapien- μαί σοι, Κύριε τον ουρανού χαϊ τής γής, δτι άχερ
tibus, revelasti ea parvnlis lactentibus *. Ac Pe- ήν κρνχτά σοροΐς, άχεχάΛνφας αυτά νηχίοις
trus: Sic qmdem, inquit, non prolaia sunt ea verba; ΘηΛάζουσιν. Κα\ ό Πέτρος* Ούτω μέν, έφη, δ λόγος
dicam tamen prius, quasi ila prolatum eit, ut tibi ούκ ελέχθη · έρώ δέ πρώτον, ώς ούτως είρημένον
visum fuit. l>ominus nosler, Umetei dixissel: Qtue ώσπερ σοι έδοξεν. Ό Κύριος ημών, είπε ρ κα\ είρήκει·
erant oceulta sapietUibut, ea parvulis revelatit Pater, "Α τινα ήν κρυπτά σοφο~ς, ταύτα νηχίοις άπεχά-
neque sic alium Deum el Patrem praeter mundi Q Λυφεν ό Πατήρ, ούδ" ούτως άλλον θεδν κα\ Πατέρα
Creatorem credebatur signiOcare. Possunt enim σημαίνε ιν ένομίζετο παρά τδν κτίσαντα τδν κόσμον.
ipsius Creatorig arcana esse, quae signiflcat, caro Ενδέχεται γάρ αύτοΰ είναι τοΰ δημιουργού τά κρυπτά
eiiam Isaias dicat: Aperiam o$ meum in paraboiis, & έλεγεν, τψ κα\ τδν 365 Ήσαΐαν (59) ειπείν
5f eructabo abuondita α conslitutione mundi . b
ΆνοΙξω τό στόμα μον εν χαραβοΧάΐς, χαϊ έξερεύ-
8 %

Propbetam igitur confileris, qui octulta non igno- ξομαι κεκρνμμένα άχό χαταβοΛής κόσμον. Τδν ούν·
rabat,qaa3 Jesus a sapientibus abscondita esse affir- προφήτην ομολογείς, δς τά κεκρυμμένα ούκ ήγνόει,
mal, revelaia vero parvulis? Quo pactoautem Crea- ά τινα δ Ιησούς άπδ σοφών άποκεκρύφθαι λέγει, Τ

tor ignoravit, cum prophela ipsius Isaia» non igno- νηπίοις δέ άποκεκαλύφθαι; Πώς δέ ό Δημιουργός
raverit? Porro Jesus noster revera non dixit: Qum ήγνόει, τοΰ προφήτου αυτού μή άγνοοΰντος τοΰ ·
eranl abscondila, sed, ut videtur, asperius loculns Ήσαίου ; 'Οδέ Ιησούς ημών τψ δντι ούκ είπε ν "Α
esi, dixk eniui: Abscon4isti hac α sapientibtu, et τινα ήν κρνχτά, άλλά τδ δοκούν τραχύτερον είρηκεν,
revelatti ea parvulii laclentibui «. Dtcil : abtcon- είπε γάρ · · ΑχεκάΛυψας αυτά νηχίοις θηΛάζουσιν.
di$ti, quasi aliquando ea cognita fuerint illis. Nam Τδ δέ είπεϊν, άχέκρυψας, ώς ποτε εγνωσμένων αύ-
apud eoa reposita erat clavis regni coelorum, boc τοϊς. Παρ* αύτοϊς γάρ ή κλε\ς τής βασιλείας τών ούρα-
et»t, arcanorum notitia. D νών άπέκειτο, τουτέστιν ή γνώσις τών άπο^ήτων.
• Matlb. x i , 25. « Maitb. χι, 2 5 ; Luc. x, 21.
t> Paal. LXXVII,2; Matth. x m , 55.
VARliE LECTIONES.
·· μέν excidit ap. C l (ed. 1698, 1724) el S. *·· κρείττονος C , κρείττονες i d . in marg. κρειττόνως Ο ;
ούτοι πάντες τά κρείττονα, κ. τ. λ. propoeuit S . θέλεις Ο. * Voc. τούς αδίκους exciderum ap. S. TUHI
1

ώς ρ οΤς conj. D. *Crcdncr, Beilr., ι, 515. S. *De Isaia cfr. Credner, Beitr. i , 505. S είπείν ανοίξω
(άνοιξον cod.) C ex conjecl., έννοεϊν ανοίξω Ο. μου ora. Ο. Idem έρεύξομαι. · νΰν ρ. τδν ουν C.
45

'άποκαλύφθαι Ο ,quod a l . inan. itt marg. ntufavtt in άποκεκρίφθαι (sic), κεκρύφθαι C. τού assumpgi ex
8

O. Tum άτινα ήν C, in marg. άτινα ούκ ήν tn lexlu, quod eliam in Ο csse videiur. Recle notal C , a d -
8

denda esse h. 1. vub. άπέκρυψας ταύτα άπδ σοφών καί, coll. verbis sequentibus bom. v m , 6.

VARIORUM NOTJE.
(59) Τόν Ήσαΐαν. Locus merito notandus; quia non paucos, Matthau x i n , 55, insigni mendo scrl
Conlirmal quml ex Hieronymo ad Matlhaei ca ptum babuisse, Gra?ce διά Ήσαίου τοΰ προφήτου^
piil x i n , et ad Psalmum LXXVII, alque ex Anonymo Latine per haiam prophelam, pro διά 'Ασάφ του
ad cunidcm Psalmum, relalo in Exposilione Graico- προφήτου, per Ataph propheiam, vel pro διά προφή­
ltimPatrutn in Psabuos, discimus, veleres codices του, per proplietam, quo inodo uunc lcgimus. COT.
417 CLEMENTINA. - HOMfLlA XVIII. 418
X V I . Κα\ μή λέγε Ήσέβησεν είς τους σοφούς Α X V I . Neque objiciaa : Impiue eiatitit circa sa~
κρύψας αυτά άπ' αυτών. Μή γένοιτο τούτο ύπολα- pientes, occultang ea ab iliis. Absit suspieari lioc.
βεϊν. Ού γάρ ήσέβησεν» αλλ* επειδή άπέχρυπτον τήν Non eiiim impius exstitil: ged postquam abscoude-
18

γνώσιν τής βασιλείας, χαϊ ούτε αυτοί είσήλθον, ούτε riuil cognilionem regni, el neque ipsi ingressi sunl,
τοίς βουλομένοις είσελθείν παρέσχον, τούτου ένεκεν neque voleittibus intrare concesseium · ewn ob
κατά τδ δίκαιον, ώς άπέκρυψαν αύτο\ τάς οδούς άπδ causam jugle, quemadmodura ipsi vias absconde-
τών θελόντων, ούτω κα\ άπ' αυτών άπεκρύβη τά ruul a volentibus, ila el ab ipsig abscondita suut
άπό^ητα, ίνα, ώ; εποίησαν, ομοίως κα\ αύτοίς γένη­ arcana, u l , quemadmodum fecerunt, gimililer el i l -
ται, κα\ ψ μέτρω έμέτρησαν, μετρηθή αύτοίς τδ lis fieret, et, qua mensura mensi sunt, sequali iis
ίσον . Τψ γάρ άξίψ τού γνώναι, 366
u
** 1**1 ° "
δ
mensuraretur · Nam digno cognoscendi debeliir id
r b

δεν, οφείλεται, τού δε μή αξίου, κάν δοκή Εχειν, quod nescit: ab indigno aulem, licet videalui ba-
αφαιρείται, κάν έν τοίς άλλοις ή σοφός, καί δίδοται bere, auferiur , quamvis in aliis sit sapieus, et
c

τοίς άξίοις, καν έν τοίς χρόνοις τής μαθητείας ώσι dignis datur, Umetsi teippore quo discunt parvuli
νήπιοι. aint.
XVII. Εί δέ τις έρεί* Ουδέν ήν άπδκρυφον τοίς XVII. Quod si aliquis d i c a l : Nibil erat Israelitis
υίοίς Ισραήλ, διά τδ γεγράφθαι (60) * Ούδέτ σε έΛα- jj occullum, quia scripium e s i ; Nihil le l*lu\t Urael;
y

θετ, Ισραήλ, μή γάρ εϊπης, Ιακώβ, άπεκρύβη ή non enim dicas, Jacob, abuondita e$t via α me <*,
οδός άπ' έμού * συνιέναι οφείλει τις δτι τά διαφέ­ intelligere debet quis quae ad regnum periineni abg-
ροντα τή βασιλεία άπεκέκρυπτο άπ' αυτών, ή δέ είσ- eondita fuigge ab illis, ui viam q u * inducit in re-
φέρουσα είς τήν βασιλείαν όδδς, ή τις έστ\ πολιτεία, gnum, quae est ratio bene viveudi, non fuisse abe-
18

ούκ άπεκέκρυπτο. Διά τούτο γάρ κα\ λέγει* Μή γάρ . condilaio. Ideo eteiiim a i l : Non tnim dicas, ab$-
είπης ότι άπεκρύβη άχ' έμού ή οδός. Όδδς δέ ή condila est α me via. Via autem bona vtke ralio egt,
πολιτεία έστ\ν, τψ κα\ τδν Μωύσήν λέγειν: Ιδού , ui eiiam ex bis Moysig verbia colligiiur : Ecce poixti
τέθεικα πρδ προσώπου σου τήτ όδότ τής ζωής, anie faciem tuam viam viiw el viam mortis · . E i
καϊ τήν όδδτ τον θανάτου. Καί ό Διδάσκαλος συμ- Magister concordi voce d i x i t : Inlrale per anguitam
φώνως είπεν * ΕΙσέλθετε διά τής στενής καϊ τε­ et arclam viam, per quam in witam inyrediemini . f

θλιμμένης οδού, δι ής είσελεύσεσθε είς τήτ Et alibi, interroganle quodam : Quid facietu vilam
ζωήν. Κα\ άλλαχοΰ που, έρωτήσαντδς τίνος* Ίί KUrnam pouidebo *t legig Diandata ogtendit.
ποιήσας ζωήν αίώνιον κληρονομήσω ; τάς τού
1 8

νδμου έντολάς υπέδειξε ν.

XVIII. Έ κ ο ε τοΰ ειπείν τδν Ήσαίαν έκ προσώπου C XVIII. £x eo autem quod Isaias in persona Dei
τοΰ θεού * Ισραήλ δέ με ούκ έγτω, καϊ ό Λαός με dicit : Jsrael autem me non cognovit, ei populus
ού συνήκεν, ού παρά τοΰτο κα\ δ Ησαΐας άλλον mt non iniellexit ; non ideo Isaias aliuro, preler
h

παρά τδν έγνωσμένον Δημιουργδν ήνίσσετο θεδν,

18
coguilum Creatorcm, gignificavit Dcum, ged cogni-
άλλά τδν έγνωσμένον άγνωστον έλεγεν έτέρω αίνί- tum ignolum dixil alia occulta signilicalione, quia
γματι, ώς τήν διάθεσιν, τήν δικαίαν τού εγνωσμένου populug, justam cogniii Dei dispositionem ignorans,
θΓοΰ, δ λαδς άγνοών ήμάρτανεν, κα\ ύπδ τού αγαθού peccaverat, nec se a bono Deo judicandum censue-
βεοΰ 367 κριθήσεσθαι ούχ ύπελάμβανεν. Διά τοΰτο ral. Propterea poglquam d i x i t : I$rael autem me
μετά τδ είπεϊν ΊσραήΛ δέ με ούκ έγτω, καϊ ό non cognovit, et populus me non inlellexil, subjungil :
Λαός με ού σντήκετ, έπαγαγών λέγει* Ούαϊ έθτος Υω genti peccatrici, populo pleno ptecatn »/ Nam
άμαρτωΛότ, Λαός 18
πλήρης άμαρτιώτ. Τή γάρ ob ignoranliam justitiae divinae, ut aiebam, non ii->
πρδς τδ δίκαιον αυτού άγνωσία " , ώς έφην, μή φο­ menteg, plent facti gunt peccatis, bonum duntaxat,
βούμενοι πλήρεις έγένοντο αμαρτιών, μόνον άγαθδν, ut peccala eorum non vindicatuium, Deum arbiu ali
ώς μή έπεξερχόμενον αυτών τάς αμαρτίας, είναι esse.
ύπειληφότες.
X I X . Καί τίνες μέν ούτως ήμάρτανον, έκ τής διά D X I X . El nonnolli quidem i u peccaveronl ex ορι-
τδ άγαθδν άκριτου ύπολήψεως. "Ετεροι δέ έκ τών nione, non fore judicium, propter Dei boniUlem.
« L u c . x i , 52. * Matth. v n , 13,14.
t> Mattb. v n , ?. * Luc. xvin, 1 8 ; MaUh. x i x , 16.
« L u c . viii, 18. t Isa. i, 5.
* Isa. XL, 27. i lbid., 4.
• Deut. xxx, 15.
V A R L E LECTIONES.
1 8
άπέκρυβον C. τψ ίσιο C.
11
τδ γνώναι, δ Ο , τοΰ γνώναι, τό C , quod D mutavit ίη δ.
18
είς 1 8

τήν Βασιλείαν είσφέρουσαΟ. κληρονομήσει Ο. "δημιουργδν non exslat in Ο.

Λ
P r o voce λαός lacuna
4 8

est ιη Ο cumaccenlu gravi. In eod. big gcribilur γάρ, uliimum expunctum. τή άγνονωσίας (gic) ρ.
, T

άγνωσία Ο. Ταπί idem φοβούμεν, gequente lacuna pro lilleris οι.

VARIORUM NOTiE.
(60) Διά τδ γεγράφθαι. Nota in apocrypbo Opere Indiligentem , sen poiiug temerariam plerumque
divinorum doquioruro allegationein. GOT.
4t9 S. C L E M E N H S I ROM. PONT. OPERA DUBIA. -120
Alii vero contra. Nam Scriplurarum adversus Detim Α εναντίων. Τάς γάρ χατά του Θεου τών Γραφών φω-
voces iniquas et falsas rati veras esse, veram ipsius νάς, αδίκους ούσας χα\ ψευδείς, αληθείς ύπολαμβά-
divinitatem ac virlutem nescicrunt. Qtiapropter, νοντες, τήν δντως αύτοΰ θειότητα χα\ δύναμιν ούχ
quasi ipse ignoret, et caedibus gaudeat, et sacrifl- ήδεισαν. Διόπερ ώς άγνοοΰντος αύτοΰ καί φδνοις
cioram donis pravos dimitUl, pnrterea et decipiat χαίροντος κα\ θυσιών δώροις τούς πονηρούς άφιέντος,
el mentiaiur, cunclaque iniqua faciat, ipsi, u l Deum έτι δε χα\ άπατώντος κα\ ψευδόμενου κα\ πάντα
i m i u t i , peccaodo pie agerc credidenint. Quare im- άδιχα ποιοΰντος, αυτοί ώς δμοια Θεού " ποιήσαντες,
muUbiles ad roelius exsliterunt, ei admoniti non άμαρτάνοντες, ίσχυρίζοντο εύσεβεϊν. Διδ · χα\ αμε­
ι

conversi sunt. Nihil enim verebantur, quasi per τάθετοι είς τδ κρεϊττον ήσαν, χα\ νουθετούμενοι ούκ
haec opera Deo essent similes. έπε στ ρε* φόντο. Ού γάρ έφοβούντο, ώς τφ Θεφ διά
τών τοιούτων πράξεων εξομοιούμενοι.
X X . Caeterum ad eos, qiii Deum talem putant, me- X X . Πρδς δέ τούς τοιούτον αύτδν · · νομίζοντας
rito quis asserat dictum fuisse: S$mo novil Patrem, είναί ευλόγως άν τις λέγοι 1 1
είρήσθαι· Ουδείς
ntsi Filius, sicut nec Filium quis novit, nhi Pater *. έγτω τότ Πατέρα, εί μή ό ΥΙός, ώς ουδέ τότ ΥΙότ
E l jure. Nam si cognovissenl, nunqnam libris re- τις οϊδετ, εί μή ό Πατήρ. Κα\ είκδτως. Εί γάρ ήπί-
vera ad terilalioiiem scriptis contra Deum. cre- Β σταντο, ούκ άν ταϊς δντως πρδς πειρασμδν κατά τοΰ
dentes peccassent. Sed et alio quodam ία loco ait, Θεοΰ γραφείσαις βίβλοις πιστεύοντες 368 ήμάρτα-
volene aperlius eis ostendere causam cur errarenl: νον. Άλλά κα\ άλλαχή που λέγει, θέλων σαφέστερον
Ideo erralit, nescienles vera Scripturarum, propter αύτοϊς τήν αίτίαν τής πλάνης αυτών ύποδεϊξαι· Αιά
quod ignoratis el virtutem Dei . Quocirca oporiet τούτο χΛατάσθε ", μή είδότες τά άΛηθή τώτ
b

at omois homo, qui salvus ease desiderat, flal (quem- Γράφων, oh βϊτεκα άγτοειτε καϊ τήτ δύταμιτ τον
admodum dixit Magister) judex librorum ad tenta- θεοΰ. Διδ δεί πάντα άνθρωπον σωθήναι θέλοντα γε­
tionem scriplonim. Iia enim locutus est : Estou νέσθαι, ώς δ Διδάσκαλος εϊπεν, κριτήν τών πρδς πει­
probi, trapezitas. Opus aulem est trapezilis, quia ρασμδν γραφεισών βίβλων. Ούτως γάρ εϊπεν · ΓΙτε-
probis adullerioa permisU sunt. σΟε τραχεζιται δόκιμοι. Τραπεζιτών δέ χρεία, δτι
τοίς δοκίμοις κα\ τά κίβδηλα αναμεμιγμένα.
X X I · llis a Pclro dlclis, Sinnon ae perculsuni ser- X X I . Ταΰτα τοΰ Πέτρου είπόντος, δ Σίμων έπ\ τοϊς
mone de Scripluris simulans, tauquam attonilus ^ηθεϊσι περ\ τών Γραφών προσποιησάμενος έκπεπλή-
ttivil: Absit a me et ab amicis meis, luos audire χθαι, ώς πτοηθείς Μ
έφη · Άπείη μοι κα\ τοϊς έμέ
serraones. E l quaiidiu quidem nesciebam te isla de ^ φιλοΰσιν, τών σων έπακούειν λόγων. Κα\ μέχρι μέν
Scrif.turis sentire, sustinebam et colloquebar, nunc δτε ούκ ήδειν σε ταΰτα περ\ τών Γραφών φρονοΰντα,
aetent abscedo. Oporlueral sane principio me reces- ήνειχόμην κα\ διελεγόμην, νΰν δέ άφίσταμαι. "Έδει
u

MSSC, quoniam audivi te dicenlem : Ego contra μέντοι τήν αρχήν ύποχωρήσαί με, δτι ήκουσά σου
mundi Gonditorem nihil cuilibet loquenli credo, nee λέγοντος · Έγώ κατά τοΰ κτίσαντος τδν κόσμον ουδέν
angelis, iiec prophetis, non Scripturis, non eacer- ούδεν\ πιστεύω λέγοντι, ούτε άγγέλοις, ούτε προφή-
dolibus, non doctoribus, non ulli alteri, quamvis ταις, ού Γραφαϊς, ούχ ίερεΰσιν, ού διδασκάλοις, ούκ
aigna quis edat et prodigia, quamvia in aere i n - άλλω ούδεν\, κάν σημεϊά τις κα\ τέρατα ποιή, κάν
signiier ftilgeat, vel per visa aut per insomnia r e - έν αέρι έπιφανώς άστράπτη, ή δι' οραμάτων ή δι'
velet. Quis ergo te potest a eententia deducere, sea ενυπνίων άπβκαλύπτη. Τίς ούν σε μεταπεϊσαι δύνα­
bene seu male, ut aliud quid sentias praeter quae visa ται , είτε καλώς είτε κακώς · · , έτερον τι φρονεϊν
1 β

sunt tibi, qui adeo enixe ac immoie iu tuojudicio παρά τά δόξαντά σοι, Ισχυρώς ούτω χαλ άκινήτως
n

perniancs. τή σεαυτού γνώσει ένδιαμένοντα.

XXII. E l Peirus ad Simonem haec loquentem ac 369 Χ Χ Η · * Πέτρος ταΰτα είπόντι τφ Σί­
egressurum a i t : Adhuc audi a me hoc, et vade quo μωνι, έκβαίνειν μέλλοντι, έφη · Έ τ ι τούτο μου άκου-
cupis. Simone vero converso ac remariente, Pe D » * * l πορεύου δπου θέλεις. Τοΰ δέ Σίμωνος έπι-
J 0 V

irug : Novi, inquit, quo modo tunc audiena per- στραφέντος κα\ έπιμείναντος, δ Πέτρος έφη· Οίδα
culsus sis, quia dixi : Quicunque contra Deum πώς τότε άκούων κατεπλάγης, δτι*· ε ί π ο ν "Οστις
mundi crealorem quodlibet locutus fueril, non cre- ποτ* άν ή κατά τοΰ τδν κόσμον κτίσαντος θεοΰ λέγων
do. Nunc audi ineuper majus aliquid; Si revera δτιοΰν, ού πιστεύω. Τδ •· δε έπ\ τούτου μείζον νΰν
qui roundum creavit Deus eo animo esset, quo άκουσον. Έάν τφ δντι δ τδν κόσμον κτίσας Θεδς τήν
Scriptane deootant, quin adeo, si incomparabiliter γνώμη ν τοιούτος · · ών τυγχάνη, οποίον αί ΓραφαΙ
* Mauh. x i , 27. *> Marc. x u , 24.
YARIifi LECTIONES.
" Θ ε ψ leqi vull D. *· δι* δ C. Tum αμετάθετοι 0 e l ex conject. C., άμετάθετον idem in texlu. 0 Μ

exh. με expunctum posl αυτόν. λέγοι 0 c. S , λέγων C. "πλανάσθαι Ο. Tura εϊνεκεν C hom. ιι,
1 1

5 1 ; ιιι, 50. "ποιηθείς Ο. τ ά νΰν ρ. νΰν Ο. μεταπεις(seq. lacuna) αται ρ. μεταπεϊσαι δύναται Ο .
1 4 Μ

••καλδς είτε κακός Ο. 1 Τ

ούτως C. Subinde κα\ (seq. lacuna) ται τή ρ. κα\ άκινήτως τή Ο. »·δτι S , δτι
ά Ο et in texiu € , qui conj. δτι άν. Subinde εϊπεν Ο. Idem ά ν η c. S , άν εί C. τ ο ύ Γ.. Lectiouem
Μ

Oaoboniani conj. eliaui S. τοιούτον Ο , τυγχάνη idem c. S , τυγχάνει C.

, §
 CLEMENTINA. — HOMILIA X I X . 422
καταλέγουσιν, χα\ εί άλλως πως άπαραβλήτως κακός Α esset malus, ut nec Scriplurae diccre valuerunl,
έστιν, ώς ούτε αί Γραφαι ειπείν Γσχυσαν, ούτε άλλος neque alius quis vel cogitare poiesl, pari ego roodo
τις χάν έννοησαι δυνατός έστιν, ομοίως έγώ ούχ άπο- non desisterem eum solum coiere, illiusque volvri-
ατήσομαι τ ο ύ " αύτδν μόνον σέβειν, χα\ τδ αύτοΰ tateni servare. Scire enim le volo ac persuasum
βουλή μα ποιεϊν. Είδέναι γάρ σε θέλω χαϊ πεπείσθαι, babere, eum qui in auctorem suum chariuiem non
δτι δ είς τδν αύτοΰ ποιητήν ούκ Ιχων στοργήν, ούδ' habet, neque in alium posse nnquam habere.
είς έτερον έχειν ποτέ δύναται. Είδε έ χ ε ι " πρδς έτε­Quod si erga alium habueril, contra naluram ha-
ρον, παρά φύσιν έχων, έκ πονηροΰ τδν τών αδίκων bens, ignorat se a malo babere amorem qui iniquo-
έρωτα έχων αγνοεί, ώς μηδ' εκείνον βεβαίως φυλά- rum est, sed nec poterit illum firniiter custodire.
ξαι δυνάμενος. Κα\ εί άρα έστί τις έτερος υπέρ τδν Atque si esl aliquis alius saper Creatorem, araple-
Δημιουργδν, άποδέξεταί " με ώς άγαθδς ταύτη μάλ­ ctetur me, ut bonus, eo magis quia meuin diligo
λον, δτι τδν έμδν αγαπώ πατέρα, σέ δέ ούκ άποδέξε­ patrem, le vero non recipiel, qui scial, quod nalu-
ταί είδώς, δτι τδν φύσει σου ποιητήν, ού γάρ λέγω ralem tuum auctorem, non enim dico patrera. de-
πατέρα , κατέλιπεςέπ' έλπίδι μείζονι, ού φροντίσας
14 reliqueris, per spem majoreoi non sollicitus aequi
τοΰ ευλόγου. Ούτως εί καί αύτοΰ κρείττονα εύρήσης " , ei jnris. Ita si eo potiorem invenias, scitse quoque
οίδεν 370 * καταλείψεις ποτέ, και μάλ­ Β
5 x 1 κ β Λ υ τ ο ν a te deserendum, eo facilius quod tuus non sit pa-
λον δτι μή γέγονε σου πατήρ, οπότε κα\ τδν δντως ler, quaudoquidem et verura luum patrem dereli-
σου πατέρα κατέλιπες. queris.
XXIII. Άλλ' έρείς· Οίδεν δτι ούκ έστιν έτερος υπέρ XXIII. Sed diccs : Novit non esse alium supra
αύτδν, κα\ διά τοΰτο καταλειφθήναι ού δύναται. Χ ά ­ se, ideoque se non posse deseri. Gratiam ergo de-
ρις ούν τψ μή είναι · τά δέ τής γνώμης οίδεν έτοιμα bet nou exisientia; alterius : certe novit te aniraum
πρδς άγνωμοσύνην. ΕΙ δέ είδως αγνώμονα σε απο­ gerere paratum ad perfdiam. Sin vero gnarus le
δέχεται, έμέ δέ ευγνώμονα επισταμένος ού προσίε- esse ingratum, recipil taroeo, me autem graiuin
τα. αλόγιστος έστι κατά τδν σδν λόγον, τψ εύλόγψ cognoscens, nou admillit, irrationabili* est sectin-
μή κεχρημένος. Ούτω πονηρίας, ώ Σίμων, ύπουργδς duro tuam rationem, qui recta ratiooe non ulaiur.
ών αγνοείς. Κα\ δ Σίμων άπεκρίνατο * Πόθεν ούν τδ Sic nonadvertis, Simon, te csse maliiise ministruni.
πονηρδν πέφυκεν, είπε ήμϊν. Κα\ δ Πέτρος· Επειδή Et Simon respondit: Unde ergo malum ortum s i l ,
σήμερον, έφη, έκβαίνειν έφθασας, κα\ έφης τοΰ λοι­ iiobie effare. Et Pelrus : Quandoquidem, inqtiii,
πού ώς βλάσφημου μή άκούειν έμού, αύριον, είγε bodie prior egredi voluisti, et dixisli quod deinceps
δέλης" μαθείν, έλθόντι ύφηγήσομαι » , κα\ ώς θέλεις Wasphemura non sis audilurus, cras, siqui-
Γ
m e u l

a"
έξετασθήναί -ι... ·άνευ
με συγχωρήσω
f . . . φιλονεικίας.
^ * «Κα\
. δ
. dem volueris discere, venienli euarrabo, sinamque
u

Σίμων έφη * *Ως άν μοι δόξη ποιήσω. ΚαΙτοΰτ'" είπών ut me pro libitu interroges, absque conlemioiie.
έπορεύθη. Τών δέ συνεισελθόντων αύτψ ούδε\ς συν- Simon a i t : Faciam sicut mibi videbilur. Et boc d i -
εξήλθεν, άλλά τοίς ποσ\ προσπεσόντες Πέτρου ήξίουν, cens profeclus esl. Porro eorum, qui cum eo i n -
έπ\ τψ " συνηρπάσθαι τψ Σίμωνι συγγνώμης τυγχά- gressi fuerani, nemo una egressus e s t : sed Pelri
νειν, κα\ άποδεχθήναι μετανοοΰντας. 'Ο δέ Πέτρος pedibus accidenles rogabanl, o t , quia a Simone
προσιέμένος αυτούς τε τούς μεταμελομένους κσΛ abrepti fueranl, veniain consequerenlur, ac poRni-
40

τούς άλλους δχλους, έπέθηκε τάς χείρας ευχόμενος, tenies reciperenlur. Pelrus vero, et hos poeniienlia
41

κα\ ίώμενος αυτών τούς πάσχοντας, κα\ ούτως άπο- ductos el reliquam populi multiludinem adnikiens,
4 1

λύων παρήγγελλεν αύτοϊς, περ\ τδν όρθρον ταχύνειν. manus imposuii, precalus est et sanavit eoruni
Κα\ τοΰτ 371 είπών κα\ είσελθών μετά τών
1 4 4
aegros, eicque dimittens denunliavit illis ut ad
συνήθων τά είωθότα πρδς τήν έπείγουσαν ήσυχίαν mane festinarent. Quo dicto cum familiaribos i n -
έ ποίησε ν, καταλαβούσης εσπέρας. gressus est, et solita ad insuntem quielem fecit,
vespera adveniente.

ΌΜΙΑΙΑ W.
I. Της δέ άλλης ημέρας δρθριαίτερον προελθών δ4 4
Πέτρος, κα\ ίδων τδν Σίμωνα σύν άλλοις πολλοίς άνα-
μένοντα αύτδν, προσαγορεύσας τδ πλήθος ήρξατο διά­
λεγε σθαι. Ά μ α δέ τψ άρξασθαι ό Σίμων έκκόψας έφη*
Τά μακρά σου ταΰτα παρείς προοίμια είς τδ προκείμε-
νον πυνθανομένψ μοι άπόκριναι " · Επειδή συννοώ
HOMILIA X I X .
I. Seqaenti vero die maturiug procedens Pelrus,
ac videns Simonem cum aliis pluribus ipgum ex-
gpectare, postquam saluusset populum, coepit dig-
serere. Simul vero ac incoepil, Simon iuterrumpens,
a i l : Oniissis his tuis longis praefalionibus ad pro-
posilum interroganti mihi respoude. Quoniam i o -

V A R L E LECTIONES.

τοΰ 0 , ut legi voluil S , τόν C.

1 1
έχη C. " I t a 0 c. S; hic et panlo posi, άποδέξητα* C utrobivig.
1 1

Posi πατέρα Vbb. σέ δέ ούκ άποδέξεταί είοως δτι τδν φύσει σου ποιητήν, ού γάρ λέγω πατέρα repetunlur iti
8 4

Ο. Tum id«*m φροντίσω ρ. φροντίσας. "εύρήσεις Ο. Cfr. Lob., Phryn., ρ. 7 i l S. "θέλεις Ο. *»δι-ηγή
<ιομαι C "τούτο C. " τ ώ S . 0 , τό C. ό (seq. lacuna) προσέμενος ρ. δ δέ Πέτ. προσιέμενος Ο.
4 0
Prd 4 1

*άς χείρας lacuna in Ο. κα\ ούτως bis legilur in Ο.

4ι
τοΰτο C. Tum τήν συνήση pro τών συνήθων „ .
4 1

ημετέρας Ο . Subinde δρθριαίτερον jdeui c. S , δρθρίτερον C. άποκρίθητι Ο. 4 1

4t9 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA D I B I A . 420
Alii vcro contra.Nam ScripUirarum adversus Deiim Α εναντίων. Τάς γάρ χατά του θεου των Γραφών φω-
voces iniquas et falsas rati veras esse, veram ipsius νάς, αδίκους ούσας χα\ ψευδείς, αληθείς απολαμβά­
divinitatem ac virlutem nescicrunt. Qtiapropter, νοντες, τήν δντως αύτοΰ θειότητα χα\ δύναμιν ούχ
quasi ipse ignoret, et caedibus gaudeal, et sacrifl- ήδεισαν. Διόπερ ώς άγνοοΰντος αύτοΰ καί φδνοις
cioram donis pravos dimittal, pnrterea et decipiat χαίροντος χα\ θυσιών δώροις τούς πονηρούς άφιέντος.
et mentiatur, cunclaque ioiqua faciat, ipsi, u i Deum Ετι δέ χα\ άπατώντος χα\ ψευδόμενου χα\ πάντα
i m i u t i , peccaodo pie agere crediderunt. Quare i m - άδιχα ποιοΰντος, αύτο\ ώς δμοια θεοΰ ποιήσαντες,
1 9

mutabiles ad roelius exstiterunt, et admoniti non άμαρτάνοντες, Ισχυρίζοντο εύσεβεϊν. Διδ χα\ αμε­ 1 9

conversi sunt. Nibil enim verebantur, quasi per τάθετοι είς τδ χρεϊττον ήσαν, κσΛ νουθετούμενοι ούχ
haec opera Deo essent similes. έπεστρέφοντο. Ού γάρ έφοβοΰντο, ώς τψ θεψ διά
τών τοιούτων πράξεων εξομοιούμενοι.
X X . Caelerum ad eos, qui Deum talem putant, me- X X . Πρδς δέ τούς τοιούτον αύτδν νομίζοντας
9 9

rito quis asserat dictum fuisse: Stmo novil Patrem, είναί εύλδγως άν τις λέγοι 1 1
είρήσθαι· Ουδείς
nisi Filiut, ttcut nec Filium quis novit, nisi Pater *. έγνω τότ Πατέρα, εί μή ό ΥΙός, ώς ουδέ τότ ΥΙόν
E l jure. Nam si cugnovissent, nunqtiam libris re- τις οίδεν, εί μή ό Πατήρ. Κα\ είχότως. Εί γάρ ήπί-
vera ad teiilatioiiem scriptis conira Deum. cre- Β σταντο, ούχ άν ταϊς δντως πρδς πειρασμδν χατά τοΰ
dentes peccassent. Sed et alio quodam in loco ait, θεοΰ γραφείσαις βίβλοις πιστεύοντες 368 ήμάρτα-
volene aperlius eis ostendere causam cur errarenl: νον. Άλλά χα\ άλλαχή που λέγει, θέλων σαφέστερον
Ideo erratit, nescientes vera Scripturarum, propter αύτοίς τήν αίτίαν τής πλάνης αυτών ύποδείξαι* Αιά
quod ignoratis el virtutem Dei Quocirca oporiet τούτο χΛατάσθε Μ
, μή είδότες τά αΛηθή τών
at omois bomo, qui salvus ease desiderat, flat (quem- Γραφών, ου εϊτεκα αγνοείτε καϊ τήν δύναμιν τον
admodum dixit Magister) judex iibrorum ad tenta- θεού. Διδ δεί πάντα άνθρωπον σωθήναι θέλοντα γ ε ­
tionem scriplorum. Iia enim locutus esi : E$tote νέσθαι, ώς δ Διδάσκαλος εϊπεν, χριτήν τών πρδς πει­
probi, trapezita. Opus aulem est Irapezilis, quia ρασμδν γραφεισών βίβλων. Ούτως γάρ εϊπεν · Γίνε­
probis adullerina permibia sunt. σθε τραχεζΐται δόκιμοι. Τραπεζιτών δέ χρεία, δτι
τοίς δοχίμοις χα\ τά χίβδηλα αναμεμιγμένα.
X X I . Ilis a Pctro diclis, Simon ae perculsuni ser- X X I . Ταΰτα τοΰ Πέτρου είπόντος, δ Σίμων έπ\ τοϊς
mone de Scripturis simulans, tanquam attoiiiius ^ηθεϊσι περ\ τών Γραφών προσποιησάμενος έκπεπλή-
d i \ i t : Absit a me et ab amicis meis, tuos audire χθαι, ώς πτοηθείς Μ
έφη · Άπείη μοι κα\ τοϊς έμέ
serraone*. E l quaudiu quidem nesciebam le ista de ^ φιλοΰσιν, τών σων έπαχούειν λδγων. Κα\ μέχρι μέν
Scrq.turis sentire, sustinebam et colloquebar, nunc δτε ούκ ήδειν σε ταΰτα περ\ τών Γραφών φρονοΰντα,
aetent abscedo. Oporluerat sane principio me reces- ήνειχόμην χα\ διελεγόμην, νΰν δέ άφίσταμαι. Έδει
1 4

MSSC, quoniam audivi te dicenlem : Ego contra μέντοι τήν αρχήν ύποχωρήσαί με, δτι ήκουσά σου
muudi Conditorem nihil cuilibet loquenli credo, nec λέγοντος · Έγώ κατά τοΰ κτίσαντος τδν κόσμον ουδέν
angelis, nec prophetis, non Scripturis, non aacer- ούδεν\ πιστεύω λέγοντι, ούτε άγγέλοις, ούτε προφή-
dotibus, non docloribus, non ulli alteri, quamvis ταις, ού Γραφαϊς, ούχ Ιερεΰσιν, ού διδασκάλοις, ούκ
signa quis edat et prodigia, quamvia in aere i n - άλλω ούδεν\, κάν σημεία τις κα\ τέρατα ποιή, κάν
signiter fulgeat, vel per visa aut per Insomnia r e - έν αέρι έπιφανώς άστράπτη, ή δι' δραμάτων ή δι'
velet. Quis ergo te potest a senlentia deducere, seu ενυπνίων άποκαλύπτη. Τίς ούν σε μεταπεϊσαι δύνα­
bene seu male, ut aliud quid sentias praeter quae visa ται , είτε καλώς είτε κακώς " , έτερον τι φρονεϊν
Μ

sunt tibi, qui adeo enixe ac immoie iu tuojudicio παρά τά δόξαντά σοι, Ισχυρώς ούτω κα\ άκινήτως
9 Τ

perniancs. τή σεαυτού γνώσει ένδιαμένοντα.

X X H . Et Petrus ad Simonera haec loquentem ac 369 Χ Χ Ι Ϊ · 4 Πέτρος ταΰτα είπόντι τψ Σ ί ­
egwssurum a i t : Adhoc audi a me hoc, et vade quo μωνι, έκβαίνειν μέλλοντι, έφη · Έ τ ι τούτο μου άκου-
cupis. Simone vero converso ac remanente, Pe D » πορεύου δπου θέλεις. Τοΰ δέ Σίμωνος έπι-
σ ο ν

trus : Novi, inquit, quo modo tunc audiena per- στραφέντος xa\ έπιμείναντος, δ Πέτρος έφη* Οίδα
culaus sis, quia dixi : Quicunque contra Deum πώς τότε άχούων κατεπλάγης, δτι*· εϊπον "Οστις
mundi crealorem quodlibet locuius fuerit, non cre- ποτ* άν ή κατά τοΰ τδν κόσμον κτίσαντος θεοΰ λέγων
do. Nunc audi iasuper majus aliquid; Si revera δτιοΰν, ού πιστεύω. Τδ *· δέ έπ\ τούτου μείζον νΰν
qui mundum creavit Deus eo animo esset, quo άκουσον. Έάν τψ δντι δ τδν κόσμον κτίσας θεδς τήν
Scripture denotant, quin adeo, si incomparabililer γνώμην τοιούτος ών τυγχάνη, οποίον αί Γραφα\
9 9

* Matth. χ ι , 27. * Marc. x n , 24.

YARIifi LECTIONES.
1 9
θεψ leqi vult D. oY δ C. Tum αμετάθετοι 0 e l ex conject. C , άμετάθετον idem in texlu.
1 1
0 1 9

exh. p^expunctum poslαυτόν, "λέγοι 0 c. S , λέγων C. "πλανάσθαι Ο. Tura εϊνεκεν C hom. ι ι ,

5 1 ; ιιι, 50.
9 3
ποιηθείς Ο. τ ά νΰν ρ. νΰν Ο.
94
μεταπεις (seq. lacuna) αται ρ. μεταπεϊσαι δύναται Ο .
943

"χαλδς είτε κακός Ο. ούτως C. Subinde κα\ (seq. lacuna) ται τή ρ. καί άκινήτως τή Ο.
9 Τ
δτι S , δτι
9 9

ά Ο ei in texiu € , qui conj. δτι άν. Subinde εϊπεν Ο. Idem ά ν ή c. S , άν εί C. " τ ο ύ ('.. Lectioueoi
Oaoboniani conj. eliain S. τοιούτον Ο , τυγχάνη idem c. S , τυγχάνει C.
9 9
 CLEMENTINA. — HOMILIA XIX. 422
καταλέγε*™, χα\ εί άλλως πως άπαραβλήτως κακός Α cssci malus, ul nec Scriplurae dicere valuerunt,
έστιν, ώς ούτε αϊ Γραφαι είπεϊν Γσχυσαν, ούτε άλλος neque alius quis vel cogitare poiest, pari ego roodo
τις χάν έννοησαι δυνατός έστιν, ομοίως έγώ ούχ άπο- non desisterem eum solura coiere, illiusque volen-
στήσομαι τ ο ύ " αύτδν μόνον σέβειν, χα\ τδ αυτού tateni servare. Scire enira le volo ac persuasum
βούλημα ποιείν. Είδέναι νάρ σε θέλω κα\ πεπείσθαι, babere, eum qui in auclorem suum charitatem non
δτι δ είς τδν αύτοΰ ποιητήν ούχ έχων στοργήν, ούδ' habet, neque in alium posse untjuain habere.
είς έτερον έχειν ποτέ δύναται. Εί δέ έ χ ε ι " πρδς έτε­ Quod si erga alium habuerit, contra naluram ha-
ρον, παρά φύσιν έχων, έκ πονηροΰ τδν τών αδίκων bens, ignorat ge a malo habere amorem qui iiiiquo-
έρωτα έχων αγνοεί, ώς μηδ* εκείνον βεβαίως φυλά- rum esl, sed nec poterit illum flrmiier custodire.
ξαι δυνάμενος. Κα\ εί άρα έστί τις έτερος υπέρ τδν Alque si esi aliquis alius saper Creatorem, araple-
Δημιουργδν, άποδέξεταί " με ώς άγαθδς ταύτη μάλ­ ctetur me, ut bonus, eo magis quia meum diligo
λον, δτι τδν έμδν αγαπώ πατέρα, σέ δέ ούκ άποδέξε­ patrem, te vero non recipiet, qui sciai, quod natu-
ταί είδώς, δτι τδν φύσει σου ποιητήν, ού γάρ λέγω ralem tuum auctorem, non enira dico palrero, de-
πατέρα", κατέλιπεςέπ' έλπίδι μείζονι, ού φροντίσας reliqueris, per spem majorem non sollicilus aequi
τοΰ ευλόγου. Ούτως εί και αύτοΰ κρείττονα εύρήσης " et jaris. Iia si eo potiorem invenias, scil se quoque
οίδεν 370 δτι κσΛ αύτδν καταλείψεις ποτέ, και μάλ- Β * te deserendum, eo faciliug quod luus non sil pa
λον δτι μή γέγονε σου πατήρ, οπότε κα\ τδν δντως ler, quaudoquidem et verum tuum patrem dereli-
σου πατέρα κατέλιπες. queiis.
XXIII. Άλλ' άρεις- Οίδεν δτι ούκ έστιν έτερος υπέρ XXIII. Sed diccs : Novit non esse alium supra
αύτδν, και διά τοΰτο καταλειφθήναι ού δύναται. Χά­ se, ideoque se non poase deseri. Graliam ergo de-
ρις ούν τψ μή είναι · τά δέ τής γνώμης οίδεν έτοιμα bet nou exislentia; alterius : certe novit te animum
πρδς άγνωμοσύνην. ΕΙ δέ είδώς αγνώμονα σε απο­ gerere paratum ad perfldiam. Sin vero gnarus le
δέχεται, έμέ δέ ευγνώμονα επισταμένος ού προσίε- esse ingratum, recipU taraeo, me autem graiuin
τα. αλόγιστος έστι κατά τδν σδν λόγον, τψ εύλόγψ cognoscene, nou admtllit, irrationabilis est secim-
μή κεχρημένος. Ούτω πονηρίας, ώ Σίμων, ύπουργδς duro tuam rationem, qui recta ratione non ulatur.
ών αγνοείς. Κα\ ό Σίμων άπεκρίνατο* Πόθεν ούν τδ Sic non advertis, Simon, te esse maliliae minislrum.
πονηρδν πέφυκεν, είπε ήμϊν. Κα\ δ Πέτρος* Επειδή Et Simon respondit: Unde ergo malum ortum s i l ,
σήμερον, έφη, έκβαίνειν έφθασας, και έφης τοΰ λοι­ nobig effare. Et Peirus : Quandoquidem, inquii,
πού ώς βλάσφημου μή άκούειν έμού, αύριον, είγε bodie prior egredi voluisli, ei dixisli quod deinceps
• έ λ η ς " μαθείν, έλθόντι ύφηγήσομαι * , κα\ ώς θέλεις ^ me ulblasphcmum non sis auditurus, cras, siqui-
Τ

dem volueris discere, venienti eiiarrabo, sinamque

Ιξετασθήναί με συγχωρήσω άνευ φιλονεικίας. Κα\ δ
ut me pro libilu interrogeg, absque conlenlione.
Σίμων έφη * Ώς άν μοι δόξη ποιήσω. ΚαΙτοΰτ' " είπών
Siinon a i t : Faciaai sicut mibi videbilur. Et boc d i -
έπορεύθη. Τών δέ συνεισελθόντων αύτψ ουδείς συν-
cens profeclus est. Porro eorura, qui cnm eo i n -
εξήλθεν, άλλά τοϊς ποσ\ προσπεσόντες Πέτρου ήξίουν,
gressi fuerant, nemo una egressus e s t : sed Pelri
έπ\ τψ " συνηρπάσθαι τψ Σίμωνι συγγνώμης τυγχά-
pedibus accidenles rogabant, ut, quia a Simone
νειν, κα\ άποδεχθήναι μετανοοΰντας. 'Ο δέ Πέτρος
abrepli fuerant, veniam consequerentur, ac poeiii-
προσιέμένος αυτούς τε τούς μεταμελομένους κα\
40

lenteg reciperenlur. Pelrus vero, et hos poenitenlia

τούς άλλους δχλους, έπέθηκε τάς χείρας ευχόμενος,
41

ductos et reliquam populi multitudinem admtiiens,

κα\ ίώμένος αυτών τούς πάσχοντας, κα\ ούτως ά π ο - 4Ι

manus imposuit, precatug cst et sanavit eoruni

λύων παρήγγελλεν αύτοϊς, περ\ τδν δρθρον ταχύνειν.
segros, sicque diroiltens denuntiavit illis ut ad
Κα\ τοΰτ 1 4 4
371 είπών κα\ είσελθών μετά τών
mane feslinareot. Quo dicto cum familiartbns i n -
συνήθων τά είωθότα πρδς τήν έπείγουσαν ήσυχίαν
gressus est, et solita ad instantem quietem fecit,
έποίησεν, καταλαβούσης εσπέρας.
vespera advenienle.

ΌΜΙΑΙΑ W.
I. Τής δέ άλλης ημέρας δρθριαίτερον προελθών δ
4 4
Πέτρος, κα\ ίδών τδν Σίμωνα σύν άλλοις πολλοίς άνα-
μένοντα αύτδν, προσαγορεύσας τδ πλήθος ήρξατο δια-
λέγεσθαι.Άμαδέτψάρξασθαι δ Σίμων έκκόψας έφη*
Τά μακρά σου ταΰτα παρε\ς προοίμια είς τδ προκείμε-
νον πυνθανομένψ μοι ά π ό κ ρ ι ν α ι Ε π ε ι δ ή συννοώ
HOMILIA X I X .
Ι. Sequenli vero die maluriug procedens Pelrus,
ac videns Simonem cum aliis pluribus ipsum ex-
spectare, postquam salulassei populum, coepit dig-
serere. Simul vero ac incoepit, Simon hilerrumpeng,
a i t : Oruissis his tuis longig praefalionibug ad pro-
posilum interroganti mihi responde. Quoniam i n -

V A R l i E LECTIONES.
" τ ο υ Ο , at legi voluit S , τόν C. έχη C. " I t a 0 c. S; hic et paulo post, άποδέξηται C uirobivig.
1 1

Posi πατέρα Vbb. σέ δέ ούκ άποδέξεταί είδως δτι τδν φύσει σου ποιητήν, ού γάρ λέγω πατέρα repetuntur itt
9 4

Ο. Tum idem φροντίσω ρ. φροντίσας. "εύρήσεις Ο. Cfr. Lob., Phryn., ρ. Iti S. "θέλεις Ο. * διηγή Τ

«ομαι Ο. "τούτο C. " τ ω S , 0 , τό C. ό (seq. lacana) προσέμενος ρ. δ δέ Πέτ. προσιέμενος Ο.

4 0
Prd 4 1

*άς χείρας tacuna in Ο. * κα\ ούτως bis legitur in Ο.

4
τοΰτο C. Τuin τήν συνήθη pro τών συνήθων
4 1

' ημετέρας Ο. Subinde δρθριαίτερον idem c. S , δρθρίτερον C.

%
άποκρίθητι Ο.
4 1
 S. CLEMENTIS i ROM. PONT. OPERA DUBIA. 4*4
toUigo (sicut ex Hs quae ab initio aadivi habeo Α σε, ώς άφ' ών άπ' αρχής έπακηκοώς έπίσταμαι, δτι
ctwpertum) quod nibil aliud tibi propositum sit, μηθέν έτερον σοι πρόκειται, ή πάση μηχανή τον Δ η ­
qaam omni machina ostendere, Greatorem esse μιουργδν αύτδν δείξαι μόνον άμεμπτον είναι θεδν, κα\
unum inculpatum Deum, lantoque flagres desiderio τοσούτον προαιρέσεως · πόθον Ιχοντα διισχυρίζε- 4

aentenliam coniirraandi, ut et quaedam Scriptura- σ6αι, ώς και ένίας τών Γραφών περικοπάς σαφώς κα-
rum capilula, quae aperle illura accusant, falsa ταλεγούσας αυτού τολμάν ψευδείς λέγειν * ού είνεκεν
dicere audeas, ea de causa insliiui bodie probare, προήρημαι σήμερον άποδείξαι, δτι αδύνατον έστιν
impossibile esse ut omnium condiior sit inculpa- αύτδν πάντων δημιουργδν δντα άμεμπτον είναι. Της
tus. Probationein vero inchoare possum jam, siqui- δέ αποδείξεως ήδη άρξασθαι δύναμαι, έάν γε πρδς δ
dem ad i d , quod sciscilabor a le, mibi respondeas. πυνθάνομαί σου, άποκρίνη μοι.
II. Ais aliquem inmliltae principem esse, nec ne? II. Φής τινα κακίας ηγεμόνα είναι, ή ού; Έάν
Nam si dixeris non eese, ex multis, iisque a Ma- γάρ είπης μή είναι, 372Μ
πολλών κα\ τών του
ε κ

gistro tuo prolalis, habeo ostendere quod s i l . S i Διδασκάλου σου άποδείξαι έχω, δτι έστιν * εί δέ ευγνω­
vero aequo animo confessus fucris esse malum, μόνων όμολογήσης είναι τδν πονηρδν, επομένως
Μ

consequenter sermoiiem faciam. Et Pelrus : Fieri ποιήσω τδν λόγον. Κα\ ό Πέτρος · Αδύνατον έστί μοι
nequit, ut vocem Magislri mei denegem, quare fa- Β φωνήν τού έμού άρνήσασθαι Διδασκάλου, διδ κα\ όμο-
leor niaUim esse, quia sacpe illum existere testaius λογώ είναι τδν πονηρδν, δτι πολλάκις αύτδν ύπάρχειν
est qui cuncta vere predicavii Magister. Stalim δ πάντα άληθεύσας είρηκε Διδάσκαλος. Αύτίκα γούν
itaque contttetur, per quadraginta dies collocutum ομολογεί έπ\ τεσσαράκοντα ημέρας διαλεχθέντα πε-
lenlavis&e ipeura · . E t alibi novi eum dixisse: Si πειρακέναι αυτόν. Και άλλη που οίδα αύτδν είρηκότα·
Satanat Satanam ejiciat, adverius $e divistts e$t; ΕΙ ό Σατανάς τόν Σατατάτ έχδάΧλει *·, έφ* έαυ
quo tnodo ergo sUleril regnutn ? Et quod videril τότ έμερίσθη, πώς ούτ αύτον στήχη *" ή βασι­
b

SaUnam sicut fulgur cadenlera de coelo, declara- λεία; Κα\ δτι έώρακε τδν πονηρδν ώς άστραπήν
v i l . Alque alibi a i t : Qui vero malum semen $e- πεσόντα έκτου ουρανού έδήλωσεν Κα\ άλλοθι έφη·
c

mimt est diaboius **. Et ilerum : Noiile dare oc-

% Ό δέ τό χαχότ σπέρμα σπείρας έστϊτ ό διάβολος.
cationem malo. Quin etiam consiliuro dedil his ver- Κα\ πάλιν Μή δότε (61) πρόφασιτ τφ ποτηρφ.
bis: Sitvestrum, E$t, tsf, ac Non, non; quod autem "Αλλά καί συμβουλεύων είρηκεν · "Εστω ύμωτ τό ταϊ 9

kU abundanlint est α maio esl · . Sed el hi ora- ταΐ, χαϊ τό οϋ,οϋ'τό

t δέ περισσότ τούτωτ έχ τον
tione quam iradidil, diclum habenus : Libera nos ποτηρού έστίτ. Άλλά κα\ έν ή παρέδωκεν ευχή έχομεν
α mulo . Et alio quodam in loco denunliavii d i - είρημένον · 'Ρύσαι ημάς άπό τον πονηρού. Κα\ άλλη
f

cere impii» : Diuedilc in ttnebras exUriores, quas C που είπείν ύπέσχετοτοίς άσεβούσιν* · Υπάγετεείς 1

paravit Pater diabolo et angelis ejus · . Ac ne in τό σχότος τό έξώτεροτ, δ ήτοίμασετ ό Πατήρ τφ

longum producam oralioneni, s&pius scio Magi- διαδόΧφ χαϊ τοίς άγγέΛοις αυτού. Κα\ ίνα μή είς
ftinim meum docaisse esse diabolum. Quocirca ego πολύ μηκύνω τδν λόγον, πολλάκις οίδα τδν Δίδασκα·
quoque fateor illura existere. De caetero, si quid λόν μου είπόντα είναι 373 πονηρόν. Διδ ·• κάγώ
τ ο ν

babes coosequenter dicendum, sicut promisistf, σύμφημι αύτδν ύπάρχειν. Αοιπδν εί τι έχεις επομέ­
eloquere. νως λέγειν, ώς ύπέσχου, λέγε . Μ

III. Et Simon : Quoniam igitnr «quo animo con-
feeaue es inalum exislere, ex Scripturis, dic nobis,
quo modo factue eil, ei faclus esl, et a quo, etquare.
. Ac Petrus : lgnoece mihi, Simun, non audeo dicere
quod SGripium non esl. Vel ei Ui scriptum affirroas,
ostende. Sin vero, quatenus non legitur, eiiam lu
id nou potes ostendere, cur de rebus noo ecriptis
pronunliandi subipus periculum? Si enim non cre-
III. Κα\ " δ Σίμων Έπε\ ουν εύγνωμονήσας ώμο-
λόγησας είναι τδν πονηρδν, άπδ Γραφών, ήμϊν *•
λέγε τδ πώς γέγονεν, εϊπερ γέγονεν, κα\ ύπδ τίνος,
κα\ διά τι. Καί ό Πέτρος* Σύγγνωθί μοι, Σίμων, μ ή
τολμώντι είπείν δ. μή γέγραπται. Εί σύ φής γεγρά­
φθαι, δείξον. Εί δέ, καθά μή γέγραπται, ουδέ σύ δείξαι
δύνη, διά τί περ\ τών μ ή γραφέντων αποφαινόμενοι
D
κινδυνεύομεν; Εί γάρ ού πεπιστεύκαμεν κριθήσε-
s t

• Marc. ι, 15. eMatlh.v, 37; Jac. ν , 12.

b Mallb. x i i . 26. ' Naub. νι, 13.
« Luc. x, 18. β Mallb. xxv, 50.
* Malth. x i i i , 59.
V A R L E LECTIONES.
••προαίρεσιν C. Vlib. πρδς δ ( C . I.) — έάν γάρ non leguntur in Ο. ** ομολογήσεις u . *· έκβάλλει 0
k T

c. lexlu Ν . Τ . , έκβαλλη C. ·· στήκει 0 . Ila locura corruplum restitui c. Ο; λόγον ύπέχειν (diclura pra»-
451

bcre = dicere) idein significat ac ειπείν. Uliiur autem forma Medii non sine malitia. Leciio Ci a S
repeiita είπε* ύπέσχετο τοίς άσεβέσιν uionslrum esl. P r o διό lacuna in 0 . " P r o λέγε lacunam praebet
J t

0. ή (sic) Ο. »·καί C. » · ή C.
e v

YARIOROM N O T i E .
(61) TesliiDonium forsan Ebionilici evangclii, pha sxpe diximus ab Ebionaeis futsse depravata,
affine dido apostolico : Μήτε δίδοτε τόπον τφ δια- Pauluin aposiolum cilatura inveniri. G. Dc diclo
βόλω, Epbes. ι ν , 27. Equidem o W r v a v i , ncc in illo vide,qu« nos exposuimus Nachapotl. Zeilatt.
Uementinh nec in Recognitionibus, q u * apocry- i i , 591. S . μή δω τε 0 . DRESSEL.
4t3 CLEMENTOiA. - HOMILIA X I X . m
σθαι, μ ή β τ
μόνον περί ων ποιου μεν,
άλλ' ούχ\ κα\ Α dimue judiciom fore, nontie duntaxat de iis qiuti
περί ών πιστεύοντες λαλοΰμεν, καί διά τούτο τολμη- operamur, non vero de iis quae credentes loquiraur,
ρδτερον περ\ Θεοΰ διαλεγόμεθα; 'U δέ Σίμων, συνείς ac ideo audacius de Deo dissertmus ? At Simon,
δτι πρδς τήν άπδνοιαν αύτοΰ εΓρηχεν, έφη· Έμέ Ια animadvertens Petrum adversas vesaniam suam
χινδυνεύειν, σύ δέ, ήν φής βλασφημίαν, πρόφασιν dixisse, a i t : Me sine periclilari, tu vero, quam ais
πρδς ύποχώρησιν μή λάμβανε. Συννοώ γάρ σε βου- blasphemiam, praelexlum ad secessuni ne accipias
λόμενον ύποστέλλεσθαι, δπως τδν έπ\ τών δχλων έλεγ­ Intelligo enim, vis subtraliere le, quo effugias re-
χον έχφύγης, δτέ μέν ώς δεδιώς βλασφημίας άχοΰσαι, prebensionem coram populo, interdum vero, qnia
δτέ δέ έπε\ μή γέγραπται πώς κα\ ύπδ τίνος κα\ non scriptum est, quo modo et a quo el quare fa-
8 8

διά τί γέγονεν δ πονηρδς, δτι μή χρή πλεϊον τής Γρα­ clus sii malus, quoniam non oporlet audere ptus d i -
φής τολμών λέγειν διδ χα\ ώς ευλαβής τοΰτο μόνον ccre, quam Scriplurae : quocirca velut religiosuft
βεβαιοΐς, δτι έστιν. Ταΰτα δέ μη χα νώ μένος σεαυτδν duniaxat asseris eum exsislere. Porro haec commen-
9 9

άπατες, ούχ είδώς δτι, εί βλασφημία έστ\ περ\ tus teipsum deCipis, nesciens quod, si blasphemia
9 9

πονηροΰ άχριβοΰν, ή αίτία περ\ έμέ τδν κατήγορον est, de malo diligenter inquirere, culpa circa me
τυγχάνει, 374 ^ ^ συνηγοροΰντα τψ θεψ.
0 ϋ 9 accusatorem esl, non circa te defensorem Dei. Ac
Καί εί άγραφόν έστι τδ ζητούμενον, χα\ διά τοΰτο β si scriplum non est, quod quaeriliir, ideoque recu-
ζητείν ού ·* θέλεις, είσί τίνες όδο\ ίχανα\, δυνάμεναι sas quaercre, sunt quaedam idoneae viae, qua? pos-
ούχ ήττον Γραφών δείξαι τά ζητούμενα. Αύτίχα γοΰν sunt non miftus, quam Scripturae, quaesila demon-
•ύκ ανάγκη τδν πονηρδν, δν κα\ σύ φής ύπάρχειν,
9 9
strare. Slalira erfco, nonne necesse[est, malum,
ή γενητδν «ίνα* ή άγένητον; qnom el tu faieris exsislere, aut factum csse aut
infeclum ?
IV. Καί δ Πέτρος έφη· Ανάγκη Κα\ δ Σίμων IV. Et Petrus respondit: Necesse est. Ac Siroon:
Ούκούν εί γενητός έστιν, ύπ' αύτοΰ τοΰ τά πάντα πε- Igilur si factus est, ab ipso cunctorum creatore
ποιηκότος γέγονε θεοΰ, ή ώς ζώον γεννηθείς, ή ου­ faclus est ΟΛΟ, vel tanquam animal genitus, vcl se-
σιωδώς προβληθείς, κα\ έξω τή κράσει συμβεβη- cundum substantiam prolatus, vel exlra per lempe-
χώς (62) Ϊ Ι γάρ έκτδς ήν αύτοΰ ή ύλη έμψυχος ούσα ή rationem effectos. Nam si exlra Deum erat materia
άψυχος, δθβν γέγονεν, ή δι' αυτού τοΰ θεού, ή άφ* animata autinanima, unde factus est, vel per ipsum
9 9

Ίαυτοΰ, ή κα\ έξ ούκ δντων συμβέβηκεν, ή τών πρός Deum, vel a seipso, vcl ex non exstantibus conli-
τι έστ\ν, ή αίε\ ήν. Πάσης ούν όδοΰ, ώς οίμαι, έν· git, vel est dc numero relativorum, vel seroper fuil.
ταύθα διηρημένης πρδς τήν εύρεσιν αύτοΰ, ανάγκη ^ Omni ergo via, ut puio, bic divisa ad illius inven-
μι$ τιν\ αυτών όδεύουσιν εύρετδν αύτδν είναι.
Μ
tionem, necessario per unam quamdam earum pro- 1

^Εκάστην ούνδδεΰσαι δεϊζητοΰντα γένεσιν, καί εύρόντα gredientibus obvius erit. Singulas igitur oportei
τδν αίτιον ύπδ μέμψιν αύτδν είναι νοεϊν. *Η γ ά ρ ; πώς percurrere, quserendo ortuni, et auctore invenlo
σοι δοκεί;9 9
cuipae obnoxium esse eum intelligere. Nonne? qito
modo libi videtqr?
V. Κα\ δ Πέτρος· Έμο\ δοκεί, έάν ύπδ τοΰ θεοΰ V . Et Peirus : Mihi videtur, qaod, licet a Deo
φανή γεγονώς, μήπω δείν τδν ποιητήν ·· ποιήσαντα factus appareat, non tamen ideo culpandus sit con-
ύπδ μέμψιν είναι, μήπως τδ χρήσιμον αύτοΰ πάν­ dilor, nam forte uliliias illius maxime omnium re-
των άναγκαιότατον · εύρεθείη· εί δέ κα\ μή γεγονώς peritur necessaria . sin vero infectus ostendaiur,
Τ

άτοοδειχθείη " , 375 ί άε\ών, ούδ' έν τούτψ δ δη­ ω

velut semper exsrstens, neque in hoc creator ac-
μιουργός μεμπτδς, ή μή τών δλων έστ\ν δ κρείτ- cusandus vel non oniniam &st opiimus, si poiestali
των " , εί κα\ άνάρχψ άρχή τέλος έπιθεϊναι διά τδ μή prineipium non habenti flnem iniponere nequit, quia
φύσεως Ιχειν ού δεδύνηται, ή δυνατδς ών ούκ αναι­
Τ 9
eam non habet naluram : aut, si potest, non eum
ρεί αύτδν, άδικον κρίνας αρχήν μή είληφότι τέλος perimit, quoniam iniquum judicat, initium non ha-
άπιθείναι, καί κακψ πεφυκότι "συγγνώναι, διά τδ D beuti finera imponere, ilem ei qui ualura malus est
Tt

άλλο τι γενέσθαι μή δύνασθαι, κα\ εί τοΰ γενέσθαι τδ non parcere, quod aliud esse non possit, qoanquam
άπιθυμεϊν Ιχοι Εί δέ άγαθδν ποιήσαι θέλων μή δύ- esse cupiat. Si vero bonum eum volens facere non
T t

V A R L E LECTIONES.
ή C. Tum ουχί post άλλ' add. D.
r
καί deest in Ο. ·· εαυτόν 0 . Dein δτι εί C ex conjecl., δτι ή
M

id. in lexlu, δτι εί ή Ο. π ε ρ ί om. Ο. ·*ού excidil ap. Cl el S. ·*τό 0 . Tum idem γεννητόν, et poslea
Μ

άγέννητον—γεννητός—γεννηθείς. ·*τοΰ adjunxi c. 0 . Tum [συμίβέβηκεν C. "ανάγκην μι^ί τινι αυτών

Ο. σοι excidit ex utraque Glerici edit. et apud S.
η
ποιητήν transcripsi ex Ο. Ιιι eodetn μέμ cum9 6

tecrinairiom liUeranim ρ. μέμψιν.' άναγκαιότερονΟ. δειχθείη cum lacuna trium btlerarura prae-
97 9 9

oedenle ρ. άποδειχθείη 0 . Tum αίεί G. Deinde έπεί 0 et ex conject. C , in cui. texlu έπί ρ. ή μ ή , qiicnl
«ledit S. l u 0 c m a r g . G i , qui ia textu exh. δ κρεϊττον. Subinde ή καί ρ. ει καί Ο. Tum Γέπιίθεϊναι C
9 9

ι · φύσιν C W«m δεδύ[νητ|αι etovaipai αύ[τόν], quod S recle correxil ίηάναλρεϊ, κ. τ . λ. " Ι η Ο άνερεϊ
αύτον. CoU BSPC vertit qiuwi posl πεφυκότι addi voluerit μ ή . S.
1 1
έχει 0 . 7 9

V A R I O R U M Ν0ΤΛ1.
. (62) Συμβεβηκώς, Γή] G , qui adnotat: Svtperiores vncis incUui. Pratent autem locut vidtri queat m«-
codicis Regii orce ad itunc jlnem iacem sunt usque lt/αε, li eouferaiur cum simili in cap. 9. Deiiiceps
ad uripturam. Pauca ergo, quce deerant, supplevt et addidi ούσα c. 0 . ORESSEI..
PATROL. GR. II: l *
r
4S7 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 42!
potuerit, sic quoque l>onus esl, quia vull nec potest Α ναιτο, και ούτως αγαθός έστιν, δτι θέλει μέν, ού δν·
tnmen; el in quo polestale carcl, omnium esl po- ναται δέ* χα\ έν ψ αδυνατεί πάντων έστ\ δυνατώτα-
tentissinius, quouiam altcri' posse non competit. τος, δτι μή έτέρψ τδ δυνατδν καταλείπεται. ΕΙ δέ
Quod si alius quis polenlianr habet, et η ο Π emen- έστ£ τις έτερος δυνατδς, κα\ μή χατορθών , έν ψ Τ 3

dat, in eo quod potentia praedilus non corrigit, ma- δυνατδς ών μή χατορθοΤ, πονηρδς ών ώμολόγηται, μή
lus esse inlelligitur, non coercens eum, quasi ejua παύων αύτδν, ώς τοϊς ύπ' αυτού γινομένοις ήδόμενος.
operibus delectetur. Sin aulem nec ille potest, me- Εί δέ ούδ' αύτδς δύναται, χρείττων * δ πρδς τψ 7

lior esl, qui, cum ea polestate deslilutus sit, tamcn άδυνατεϊν χατά τδ δυνατδν εύεργετεϊν ημάς ούχ Τ β

pro vifibus uos beneficiis afficere non negligil. όχνών.

VI. E l Simon : Quando de singulis quae proposui VI. Κα\ ό Σίμων "Οταν · είς έκαστον ών προέ- Τ

loculus fueris, libi nialiliae auclorem declarabo; τεινα διαλεχθής, σο\ της κακίας τδν αίτιον δείξω.
tum Α ad quae dixtsli respondebo libi, quemque ais Τότε σοι κα\ πρδς ά είρηκας άποκρινούμαι, κα\ δν
7 7

Deum inculpalum, culpae subjacere ostendam. Ac φής θεδν άμεμπτον, ύπδ μέμψιν είναι αποδείξω. Καί
Petrus : Quoniam ex iis, quae ab initio loqueris, δ Πέτρος* Επειδή άφ ών άπ' αρχής φθέγγη συν­ 1

animadverlo te nihil aliud conari, quam uli Deum, νοώ σε μηδέν έτερον σπουδάζοντα, ή ώς κακίας ηγε­
tanquam maliliae principem, culpae subjicias, Β μόνα τδν θεδν ύποβάλλειν μέμψει, προήρημαι πάσαις
«rlaiiH per omnesquas volueris vias le comilando ma- * i 376 βούλει τ· δδοϊς συνοδεύων δείξαι τδν *· θεδν
e

nifcstare, Deum extra omnem culpam esse. Dixit S i - πάσης μέμψεως έκτδς δντα. Καί δ Σίμων έφη*
mon : Isla profers, velut amaus Deum quem arbir Ταύτα ώς αγαπών θεδν δν νενόμικας λέγεις; άλλ' ούκ
iraris, sed vcrax non es. Et Pelrus : Tu vero pro- αληθεύεις. Κα\ ό Πέτρος* Σύ δέ ώς χακδς μισών θεδν,
fers, sicut maUis, odio prosequens Deum quein δν ήγνόησας, βλάσφημους άφίης · φωνάς. Κα\ δ Σί­ 8

ignoras, blasphemas dimittens voces. Simon : Me- μων Μνημόνευε δτι με κακίας ήγεμόνι παρείκασας.
mor eslp, quod me maliiiie principi comparaveris. Καί ό Πέτρος* Όμολογώ, έψευσάμην παρεικάσας σε
Pelrus: Fateor, falsus sum, comparans le malo. τψ πονηρψ, ήναγκάσθην γάρ έπ\ τψ μή εύρείν τόν
Coacius cnim fui, quontam non inveni tibi aequa- σοι ίσον ή κα\ χείρονα. Τούτου ένεκα τψ πονηρψ
β 1

lem, aut pftjorem quain tu. Eam ob causam te malo σε παρείκασα. Σύ γάρ κα\ τού τής κακίας ήγεμδ- β β

comparavi : uam eliam malitia? principe inulto pe- νος πολλψ πονηρότερος τυγχάνεις. Τδν γάρ πονηρδν
jor es. Nam maluin nemo ostendere potest Deo oblo- ουδείς κατειπόντα θεού δείξαι δύναται, σέ δέ τόλμη-
q u i ; le vero confidenler detrahere cuncli, quotquot ρώς καταλέγοντα οί πάντες παρόντες Ιστορούμε ν .
adsumus; videmus. Ac Simon : Qui veWiatem an- Κα\ δ Σίμων Ό άλήθειαν ζητών ουδέν ούδενΧ Μ

quirit, nulli ullo modo debet gratificari altquid οφείλει παρά τδ δν χαρίζεσθαι. Έπε\ τί κα\ τήν
L

prater id quod est. Alioqui cur et principio anqui- Ρ Χ ή {φ**!

ά
& κα\ έγώ ού δύναμαι, παρείς άκρι·
ν Τ ί

ril? Quid vcro, nonne ego quoque posstim, omisso (ούν τά πράγματα, είς έγκώμιον ού μή. έπίσταμαι
rcrum diligenli examine, in laudes Dei, quem ignoro, θεού τδν πάντα μου δαπανών χρόνον;
omne meuni lempus impendere?
VII. Tum Petrus: Non adeo beatus es ut euin
v
VII. Καί δ Πέτρος* Ούτε τοσούτον εΤ μακάριος 154

laudibus ac bymnis efferas, sed nec boc bonum fa- αύτδν ύμνεϊν, ούτε μήν τδ άγαθδν τούτο ποιήσαι δύ­
cere poies. Nam eo pleaus esses. Sic enim, qui men* νασαι. Αυτού γάρ πλήρης άν ής. Ούτω γάρ δ άψευ-
liri nescil, nosler doclor pradicavil: Ex abundantia δής ημών είπε διδάσκαλος* Έχ περισσεύματος καρ­
cordis o$ loquilur ». Unde tu , abundans maU δίας στόμα Λαλεϊ. "Οθεν σύ
t περισσευδμενος Μ

voluntalepropler ig»orantiam,delrabisde solo bono προαιρέσει κακή, αγνοίας αίτία, καταλέγεις 377 ^ τ ο

Deo, oecdum pro merito corum quae effutiisti pale- μόνου αγαθού θεού, καί μ ή π ω κατ* άξίαν πά­ β ί

ris. Si judicium fore non credis, foile el neque σχων ών έτόλμησας λέγειν. Εί κρίσιν οίαι · ' μή έσε-
Deum pulas exsistere. Uude, tantam ejus non capes- σθαι, τάχα δέ μηδέ είναι θεδν νομίζεις. "Οθεν της
Μ

sens paiienliain, le magis ac magis ad vecordiam jy τοσαύτης αυτού μακροθυμίας ούκ αντιλαμβανόμενος
exlendis. E l Simon : Ne speres quod me timore d i - έπΙ πλεϊον πρδς άπόνοιαν αύτδν εκτείνεις. Κα\ ό Σί­
molurus sis, ne a te quasram exemplorum verita- μων Μή έλπιζε φόβψ δυσωπ^σειν με, μή ζητεϊν σο*
lem. Ego enim adeo veriialis eum appetens, ut ejus τών παραδειγμάτων τά αληθή. Έγώ γάρ τοσούτον

* Mallh. x i i , 34.

V A R L E LECTIONES.

" Ila Ο c. C, κατορθούν otraqwe Clerici edilio. En*at S de C. " κρείττων Ο et margo C , κρείττω
iextus. Tum τ5 ρ. τω C. · ημάς εύεργετεϊν C.
Τ Τ β
δτ' άν G. Idem διαλεχθής ex couject., διαλεχθείς ιιι
textu, ut Ο. " l u Ο et ex coniect. C , in cuj. texiu πότε. βουλεί dedi c. Ο ρ. vulg. forma soloeca
, β

βουλή. ' · τόν adjunxi c. Ο. · · άφείς C αφής (sic) i d . ex conjecl., άφείς S. Deinceps ήγεμόνι 0 el ex
eonject. G , qui in lexlu exh. ηγεμόνα. 8<
Lectionem Oitoboniani σοι (σόν G) S. quoque proposoisse
video. Proxinmm κα·' oiu. 0. '* [έπε\ γΐάρ ρ. σύ γάρ C. •· άληθείαν (sic) Ο. Ita Ο c. S in marg., 8 4

τοσούτος in lexlu. Ιιι margine utriusque edil. Clerici : f. τοσούτο. Uude lapsus Schwegieri. ·• Pro
lacana in 0. In eodem pr. man. scripserat προαίρεσιν. Pro μήπω lacuna in 0.
8 8
ή [κρί]σιν ofjj C 8 7
t

ή κ. οίη S. lierque post έσεσθαι ponit punctuin. μηδ[έ καί] C , μηδέ συ mavull S.
8 8
419 CLEMENTINA.—
αληθείας ορέγομαι, ώς αυτής ένεκα μή δκνησαί με Α
«a\ τδ κινδυνεύειν άναδέχεσθαι. Πλήν πρδς τά απαρ­
χής σο* ύπ* έμού προταθέντα, είγε είπείν έχεις, ήδη
λέγε.
VIII. Κα\ ό Πέτρος "· Επειδή τολμών ημάς αναγ­
κάζεις, τάς τοΰ θεοΰ τέχνας ακριβώς έφευρδντας λέ­
γειν, κ α\ ταΰτα ανθρώπους τους μηδέ τών όμοιων τάς
τέχνας άκριβώσαι δυναμένους, διά γοΰν τους παρ­
εστώτας, άντ\ τής ευσεβέστατης σιγής, περ\ ών θέ­
λεις διαλεχθήσομαι. Συνομολογώ σοι εΐναί τινα κακίας
ηγεμόνα, ού τήν γένεσιν ή Γραφή ούτε αληθές,
9 9 9 1
ούτε ψευδές είπεϊν έτόλμησεν. Πλήν συνδιαπορήσω-
μεν πολλαχώς τδ πώς γέγονεν, είπερ γέγονεν, καλ
τών δοκούντων τδ εύφημότερον έλώμεθα, έπεί έκ τών
είκότων λαμβάνεται τοΰτο βεβαίως, δ » μέν δτι θεφ
τδ εύφημότερον πρέπει δούναι, ταύτη μάλλον, πασών
υπονοιών καθαρθεισών, κα\ άλλης Ικανής κα\ άκιν-
δυνοτέρας παρακείμενης υποψίας. Πλήν ήδη σοι πρδ
τής 378 ζητήσεως ύπισχνοΰμαι, δτι πάσα όδδς ζ η ­
τήσεως άμεμπτον αύτδν μόνον δύναται δείξαι τδν
θεόν.
IX. Πλήν, ώς Ιφης, δ πονηρδς είγε γενητός
έστιν, ή ώς ζώον γεγέννηται *, ή ουσιωδώς ύπ' αύ­
9
τοΰ προβέβληται, ή έξω κέκραται, ή τή κράσει συμ-
βέβηκεν αύτοΰ ή προαίρεσις, ή άνευ κράσεως και
θεοΰ βουλής συνέβη γενέσθαι έξ ούκ δντων , ή ύπδ
θεοΰ έκ τοΰ μηδαμή μηδαμώς γέγονεν, ή έκτδς ήν
99
θεοΰ ή ύλη άψυχος ούσα ή έμψυχος όθεν γέγονεν, ή
έαυτδν δημιουργήσας, ή ύπδ θεοΰ γεγονώς, ή τών
προς τί έστιν, ή α1ε\ ή ν , είπεϊν γάρ αύτδν μή είναι
ού δυνάμεθα, συνωμολογήσαμεν γάρ αύτδν ύπάρχειν.
Κα\ δ Σίμων · Καλώς πάσας αύτοΰ τάς οδούς διείλες,
τδ κεφάλαιον αύτοΰ. Αοιπδν έμόν έστι τήν διαίρεσιν
άνακρίναντα δεϊξαί σοι τδν δημιουργδν ύπδ μέμψιν
δντα. Σού δέ έργον άποδείξαι αύτδν, ώς ύπέσχησαι",
πάσης μέμψεως έκτδς δντα θαυμάζω δέ εί δυνήση .
Πρώτον μέν γάρ δ πονηρδς , εί άπδ τοΰ θεού ζώον97
γεγέννηται , ακολούθως τής αυτής τοΰ προβάλλον­
9 9
τος κακίας τυγχάνει. Κα\ ό Πέτρος · Ού πάντως.
Όρώμεν γάρ πολλούς τών ανθρώπων αγαθούς δντας,
κα\ κακούς γεννήσαντας, άλλους δέ υπάρχοντας
199
κακούς κα\ αγαθούς έσχηκότας, έτερους δέ
κακούς δντας, κα\ αγαθούς προβάλλοντας, άλλους δέ
άγαθούςύπάρχοντας,κα\379^ύςτεκα\άγαθούς
τεκνώσαντας. Αύτίκα γοΰν ό πρώτος δημιουργηθείς
άνθρωπος έγέννησε τδν άδικον Κάϊν κα\ τδν δίκαιον
"Αβελ. Πρδς ταΰτα δ Σίμων Ιφη · Άνοήτως ποιείς
περ\ θεοΰ διαλεγόμενος κα\ άνθρωπίνοις χρώμενος
1
παραδείγμασιν. Κα\ ό Πέτρος · Σύ ούν ήμίν λέγε περί
θεοΰ, άνθρωπίνοις μή χρώμενος παραδείγμασιν, μετά
τοΰ μέντοι νοηθήναι δύνασθαι τά λεγόμενα * άλλ' ού
δυνήση.
T A R L E LECTIONES.
με om. 0 .
9 9
[ού] C. ή inserui c. 0 .
9 9
Γ νητόςΟ , ή γεγενητός Ο. Tura idem ζωήν, iri raarg. man. *ec. ίσως ζώον.
, γεγένηται i d . in lexlu, γενέηται C l . Errat S de lectione codicis Cotelerii.
qui postea legendum esse puiabat έκ ρ. ή , cum in mscr. post Θεοΰ appareret έ cum iniiio liUcre κ.
ύπέσχου Ο .
9 9
P r o ήρός, εί lacuna in Ο .
97
Ita 0. etex conject. G , in cunis texlu γεγένηται.
Πέτρος C. [κακ]ούς C
1 9 9
[κα]κούς υπάρχοντας C.
1
ka verlit. καί inserui c. 0 . Idcm scr. παραδίγμασιν.
9
HOMILIA X I X .
9 9
causa non plgeat me etiam periculum eoscipere.
Porro ad ea, qu# primitas a roe libi sunt propo-
sita, siquidem babes dicere, jam dicito.
ΥΠΙ. Et Petrus: Quoniam nos cogis, ut audea-
inus jiivinas artes diligenter inquirentee exponere,
idque nos homines, qui nec similium artes vale-
mus exacte cognoscere, astantium certe causa,
pro maxime pio silentio, de quibus cupis disseram.
Fateor tecum quemdam esse maliliae principem,
cujus orlum Scriptura neque vere, neque falso ausa
est indicare. Cseterum una muliis quaeramus mo-
d i s , quo paclo factus s i l , si factus est, et eorum
quae videbuntur, quod bonestitis erit ac rcligiosius,
Β · qutndoquidem jure hoc |firmiter euini-
lur, id qiydem
ε •· Μ AM l
i
lAM
decere
k Α ΑΑΑη
Deo tribuere quod
Λ Ι ΐ Λ Λ fc*> n i l ΑΜΑ Α>ΜΑ«
laudabilius
1 I Α ·· 1> • 1 • » Λ Α
est, eo magis, cum cunclis suspicionibus purgaiU
alfa idonea mtnusque periculosa in promptu sit
opinio. Verurajamlibianledisceptationem proGleor,
quod omnes investigalionis v i « inculpaium euui
solum possunt oslendere Deura.
99
I X . Itaque, ut dixisti, malus sic faclus est, aut
ut animal geuitus est, aut secundum substanliam
ab ipso est prolatus, aut extra leinperatus fuit, aut
per temperationem contigit ipsius voluntas, aut
sine lemperaltone et Dei consilio accidil fleri ex non
exslantibus, aul a Deo nullo penitus modo factus
est, aut extra Deum erat materia inanima vel anι­
U e u n d e o rseipsira creavil, aut
l u m h a b e t > a u l
c
Λ
a Deo factus est, aul de relaiivorum««#
i w nct . . . ι λ- est numero,
aut semper f u i l ; nam eum non esse, dicere non
possumus, quia in eo quod exsislal consenstmus.
Et Simon : Bene cunctas ejus vias divisisti et
summam ejus. Superest utego divisionera perpen-
dens ostendam tibi Creatorem culpae affinem esse.
Tuuin vero est demonslrare, sicut professus es,
eum omni cutpa carere. Miror autem si poteris.
Primum equidem raalus, si a Deo ut animal genilus
99
e t l , consequenler ejusdem malitiae est cum prola-
tore. Et Petrus : Non necessario. Ccrnimus enim
multos bomines, qui, elsi boni, malos tamen ge-
nuerunt, alios vero, qui mali suut, et bonos susce-
peruut, alios autem, qui mali bonos simul ac
9
D ^ " ^ „ ^ ^ 1 1 » denique, qui cum bonisint.
el malos et bonos procrearunt. Statim ergorprimom
creatus homo geniiit iniquum Cainum et justum
Abelera. Ad haec dixit Simon : Slolide facis, dum
de Deo disserens etiam humana adbibes cxempla.
E i Petrus: Τα igilur nobis de Deo loquere, hunia-
nis nec utere exemplis, ita tamen ut quae dicis
possint intelligi; sed nequaquam poteris.
9 1
τό 0 . Tum εύφημώτερον δούναι πρέπει C.
9 9
εί 9 9
lia 0 e.t ex conject. J V
Θεού, [ή] μηδαμου C , 9 9
9 9
[δ 9 9
Post αγαθούς C addi vult τε κα\ κακούς, et
1
4*7 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 421
potueril, sic quoque l>onus esl, quia vult nec potesl Α ναιτο, και ούτως αγαθός έστιν, ότι θέλει μέν, ού δύ­
lamen; el in quo polestale carcl, omnium est po- ναται δέ* κα\ έν φ αδυνατεί πάντων έστ\ δυνατώτα-
tentissimus, quoriiam altcri' posse non competit. τος, δτι μή έτέρω τδ δυνατδν καταλείπεται. ΕΙ δέ
Quod si alius quis potenlianv habet, et non emen- έστί τις έτερος δυνατδς, κα\ μή κατορθών , έν φ 7 |

dat, in eo quod polentia praeditus non corrigit, ma- δυνατδς ών μή κατορθοι, πονηρδς ών ώμολόγηται, μή
lus essc iiitelligiUir, non coercens eum, quasi ejaa παύων αύτδν, ώς τοϊς ύπ' αυτού γινόμενο ις ήδόμενος.
opcribus delecletur. Sin aulem nec ilte potest, me- ΕΙ δέ ούδ' αύτδς δύναται, κρείττων * ό πρδς τφ 7

lior est, qui, cum ea potestate deslilulus sil, tamen άδυνατεϊν κατά τδ δυνατδν εύεργετείν ημάς · ούκ Τ

pro vifibus nos beneficiis afficere non negligil. όκνών.

VI. E l Simon : Quando dc singulis quae proposui VI. Κα\ 0 Σίμων* "Οταν · είς έκαστον ών προέ- Τ

loculus fueris, libi nialitiae auctorem declarabo; τεινα διαλεχθής, σοΥ τής κακίας τδν αίτιον δείξω.
lum Λ ad quae dixisli respondebo libi, quemque ais Τότε σοι κα\ πρδς ά είρηκας άποκρινούμαι, κα\ δν
7 7

Deum inculpalum, culpae subjacere ostendam. Ac φής θεδν άμεμπτον, ύπδ μέμψιν είναι αποδείξω. Κα\
Petrus : Quoniara ex iis, qua3 ab initio loqueris, δ Πέτρος* Επειδή άφ' ών άπ' αρχής φθέγγη συ>ν-
aniniadverlo te nihil aliud conari, quam uli Deum, νοώ σε μηδέν έτερον σπουδάζοντα, ή ώς κακίας η γ ε ­
lanquam raalitiae principem, culpae subjicias, Β μόνα τδν θεδν ύπο βάλλε ιν μέμψει, προήρημαι πάσαις
siaiui per omnesquas volueris vias le comilando ma- 376 βούλει »· δδοίς συνοδεύων δείξαι τδν *· θεδν
nifcsiarc, Dcum exlra omnem culpam esse.Dixit S i - πάσης μέμψεως έκτδς δντα. Κα\ δ Σίμων έφη*
mon : Isla profers, velut amans Deum quem arbir Ταΰτα ώς αγαπών θεδν δν νενόμικας λέγεις; άλλ' ούκ
traris, sed vcrax non cs. Et Pctrus : Tu vero pro- αληθεύεις. Καί ό Πέτρος* Σύ δέ ώς κακδς μισών θεδν,
fcrs, sicut maltis, odio prosequens Deum quein δν ήγνόησας, βλάσφημους άφίης φωνάς. Κα\ δ Σί­ 8 0

ignoras, blasphemas dimiltens voces. Simon : Me- μων Μνημόνευε δτι με κακίας ήγεμόνι παρείκασας.
mor eslo, quod me malilfce principi comparavci is. Καί ό Πέτρος* Όμολογώ, έψευσάμην παρεικάσας σε
Pelrus: Fateor, falsus sum, comparans le malo. τψ πονηρψ, ήναγκάσθην γάρ έπ\ τψ μή εύρείν τόν
Coaclus cnim fui, quoniam non inveni libi aequa- σοι ίσον ή κα\ χείρονα. Τούτου ένεκα τψ πονηρψ
8 1

lem, aut pftjorem quam tu. Eam ob causaiu le malo σε παρείκασα. Σύ γάρ κα\ τοΰ τής κακίας ήγεμό­ 8 1

comparavi : nam eliam malitia? principe mullo pe- νος πολλψ πονηρότερος τυγχάνεις. Τδν γάρ πονηρδν
jor es. Nam maluni nerno oslendere polesl Deo oblo» ουδείς κατειπόντα θεοΰ δείξαι δύναται, σέ δέ τόλμη·
q u i ; le vero confidenler detrahere cuncli, quolquot ρώς καταλέγοντα οί πάντες παρόντες Ιστορούμε ν .
adsumus; videmus. Ac Simon : Qui veYitalem an- Κα\ δ Σίμων Ό άλήθειαν ζητών ουδέν ούδεν\ 8 8

qiiiril, nulli ullo niodo debel gratificari aliquid οφείλει παρά τδ δν χαρίζεσθαι. Έπε\ τί κα\ τήν
C

praler id quod est. Alioqui cur et principio anqui- Ρ Χ ή ^ τ ε ϊ ; Τί δέ κα\ έγώ ού δύναμαι, παρε\ς άκρι<·
α ν

rit? Quid vcro, nonne ego quoque possuin, omisso βοΰν τά πράγματα, είς έγκώμιον ού μή. έπισταμαι
rcrum diligenti examine, iu laudes Dei, queiu ignoro, θεοΰ τδν πάντα μου δαπανών χρόνον;
omne meum lempus impendere?
VII. Tum Pelrus: Non adeo beatus es, ut euin VII. Κα\ δ Πέτρος* Ούτε τοσούτον εΓ μακάριος 8 4

laudibus ac hymnis efferas, sed nec hoc bonum fa- αύτδν ύμνείν, ούτε μήν τδ άγαθδν τοΰτο ποιήσαι δύ­
cere potes. Nam eo pleaus esses. Sic enim, qui men* νασαι. Αύτοΰ γάρ πλήρης άν ής. Ούτω γάρ ό άψευ-
liri nescit, nosler doclor pradicavu: Ex abundantia δής ημών είπε διδάσκαλος* Έκ περισσεύματος καρ­
cordis o* loquitun . Unde tu , abundans maU
a δίας στόμα ΛαΛεΐ. "Οθεν συ περισσευδμενος 8 8

voluntalepropter ignorantiam,detrabisde solo bono προαιρέσει κακή, αγνοίας αίτία, καταλέγεις 377 " τ ο

Deo oecdum pro merilo coruni quae effutiisti pale- μόνου αγαθού θεού, καί μ ή π ω κατ' άξίαν πά­
t
81

ris. Si judiciuni fore non credis, forle el neque σχων ών έτόλμησας λέγειν. Εί κρίσιν οίει μ ή Ισε- 8 7

Deum pulas exsislere. Unde, tantam ejus non capes- σθαι, τάχα δέ μηδέ είναι θεδν νομίζεις. *Ό6εν τής 8 8

sens palienliaui, te magis ac magis ad vecordiam ρ τοσαύτης αύτοΰ μακροθυμίας ούκ αντιλαμβανόμενος
extendis. Et Siiuon : Ne speres quod me liraore d i - έπΙ πλεϊον πρδς άπόνοιαν αύτδν εκτείνεις. Κα\ ό Σί­
molurus sis, ne a le quaeram exemploruni verila- μων Μή έλπιζε φόβψ δυσωπ^σειν με, μή ζητεϊν σο*
iem. Ego enim adeo veriiatis eum appetens, ut ejus τών παραδειγμάτων τά αληθή. Έγώ γάρ τοσούτον

·> Halth. x i i , 34.

V A R L E LECTIONES.
7 8
Ita Ο c. C, κατορθούν otraqne Clerici edilio. En*ai S de G. κρείττων Ο et margo C , κρείττω
Tt>

iextus. Tum ρ. τω C. ημάς εύεργετεϊν C.

7 8 7 8
δτ' άν C. Idem διαλεχθής ex coiijecl., διαλεχθείς in
textu, ut 0 . Ita 0 et ex coniect. C , in cuj. lextu ποτε.
7 7
βουλεί dedi c. 0 p. vulg. forma soloeca
7 8

βούλη. τόν adjunxi c. 0 .

7 8
άφεϊς C αφής (sic) i d . ex conject., άφείς S. Deinceps ήγεμόνι 0 ei ex
8 8

conject. G , qui in textu exb. ηγεμόνα. " Leclionem Oitoboniani σοι (σόν G) S. qaoque proposaisse
video. Proximum κα·' οιιι. 0 . " [έπε\ γ]άρ ρ. σύ γάρ C. άλήθειαν (sic) Ο. * Ita Ο c. S in marg.,
8 8 8

τοσούτος in lexlu. Ιιι margine ulriusque ediu Glerici : Γ. τοσούτο. Unde lapsus Schwegieri. Pro cv 8 8

laeana in 0 . In eodem pr. man. scripserat προαίρεσιν. Pro μήπω lacuna iu 0 .

8 8
η [κρί]σιν offl C 8 7
t

ή κ. οΓη S. Lierque post έσεσθαι ponit punclum. μηδ[έ καί] C , μηδέ σύ roavull S.
8 8
419
αληθείας ορέγομαι, ώς αυτής ένεκα μή δκνήσαί με Α
<α\ τδ κινδυνεύειν άναδέχεσθαι. Πλήν πρδς τά απαρ­
χής σοι ύπ' έμού προταθέντα, είγε είπείν έχεις, ήδη
λέγε.
VIII. ΚσΛ δ Πέτρος· Επειδή τολμάν ημάς αναγ­
κάζεις· τάς του Θεοΰ τέχνας ακριβώς έφευρδντας λέ­
γειν, κα\ταΰτα ανθρώπους τους μηδέ τών ομοίων τάς
τέχνας άκριβώσαι δυναμένους, διά γοΰν τους παρ­
εστώτας, άντ\ της ευσεβέστατης σιγής, περ\ ών θέ­
λεις διαλεχθήσομαι. Συνομολογώ σοι εϊναί τινα κακίας
ήγεμδνα, ού τήν γένεσιν ή Γραφή ουτε αληθές,
9 9 9 1
ουτε ψευδές είπεϊν έτόλμησεν. Πλήν συνδιαπορήσω-
μεν πολλαχώς τδ πώς γέγονεν, εϊπερ γέγονεν, και
τών δοκούντων τδ εύφημότερον έλώμεθα, έπει έκ τών
είχότων λαμβάνεται τοΰτο ρεβαίω;, 8 » μεν δ * θεφ
CLEMENTINA. — H0H1LIA X I X · 43»
9 9
causa non pigeat me etiam periculum eusdpere.
Porro ad ea, qua primuus a roe tibi sunt propo-
sita, siquidem babes dicere, jam dicito.
VIII. Et Petrus: Quoniam nos cogis, ut audea*
mus divinas artes diligeoter inquirentes exponere,
idque nos homines, qui nec similium artes vale-
mus exacle cognoscere, aslaniium certe causa,
pro maxime pio silentio, de quibus cupis disseram.
Fateor tecum quemdam esse maliliae principem ,
eujus ortum Scriptura neque vere, neque falso ausa
esl indicare. Cseterura una multis quaeramus mo-
d i s , quo pacto faclus s i t , si facUis est, et eorum
quae videbuntar, quod honestius erit ac rcligiosius,
Β ^ ί " » » ; q«»n«loquidem jure hoc (firmiler eumi-
8

τδ εύφημότερον πρέπει δούναι, ταύτη μάλλον, πασών
υπονοιών καθαρθεισών, κα\ άλλης ικανής κα\ άκιν-
δυνοτέρας παρακείμενης υποψίας. Πλήν ήδη σοι πρδ
τής 378 ζητήσεως ύπισχνοΰμαι, δτι πάσα δδδς ζ η ­
τήσεως άμεμπτον αύτδν μόνον δύναται δείξαι τδν
Θεόν.
IX. Πλήν, ώς έφης, δ πονηρδς είγε γενητός
lur, id qujdem decere Deo tribuere quod laudabilius
est, eo magjis, cum cunclis saspitionibus purgati*
alfa idonea minusque periculosa in prompiu sit
opinio. Venimjamlibianledisceptationem profiieor,
quod omnee investigationis viae inculpaium euui
solura possunt ostendere Deanu
99

IX. Iiaque, ut d i x i s l i , malua sic factus est, aut

έστιν, ή ώς ζώον γεγέννηται *, ή ουσιωδώς ύπ' αύ­
9

ut animal geniius est, aut secundum subsianliam

τοΰ προβέβληται, ή έξω κέκραται, ή τή κ ρ άσε ι συμ-
βέβηκεν αύτοΰ ή προαίρεσις, ή άνευ κράσεως κσΛ
Θεοΰ βουλής συνέβη γενέσθαι έξ ούκ δντων , ή ύπδ
Θεοΰ έκ τοΰ μηδαμή μηδαμώς γέγονεν, ή έκτδς ήν
99
ab ipso est prolatus, aut extra teinperatus fuit, aut
per temperationero conligit ipsius voluntas, aut
sine temperatione et Dei consilio accidit fieri ex noit

exstantibus, aul a Deo nullo penitus modo facius

Θεοΰ ή ύλη άψυχος ου σα ή έμψυχος δθεν γέγονεν, ή esl, aul exjtra Deum erat materia inanima vel a n i -
έαυτδν δημιουργήσας, ή ύπδ Θεοΰ γεγονώς, ή τών unde orium habet, autseips.m creavit, aut
u >

προς τί έστιν, ή « Μ ή ν , είπείν γάρ αύτδν μή ε ί ν α ι « ^ feiatfvorum est numero,

a f a c l u s e s t f a u t d e

ού δυνάμεθα, συνωμολογήσαμεν γάρ αύτδν ύπάρχειν. a u l , f u l t ; n a m e u m n o n e s s e d i c e r e n o n

Κα\ δ Σίμων * Καλώς πάσας αύτοΰ τάς οδούς διείλες, possumus, quia in eo quod exsislat consenstmus.
τδ κεφάλαιον αύτοΰ. Αοιπδν έμόν έστι τήν διαίρεσιν Et Simon : Bene cunctas ejus vias divisisti et
άνακρίναντα δεϊξαί σοι τδν δημιουργδν ύπδ μέμψιν stimmam ejus. Superest ut ego divisionem perpen-
δντα. Σοΰ δέ έργον άποδείξαι αύτδν, ώς ύπέσχησαι , dens ostendam tibi Creatorera culpae affinem esse.
99

πάσης μέμψεως έκτδς δντα Θαυμάζω δέ εί δυνήση. Tuuin vero est demonstrare, sicut professus es,
Πρώτον μέν γάρ δ πονηρδς , εί άπδ τοΰ Θεού ζώον euro omni culpa cartsre. Miror aulem si poterie.
97

γεγέννηται , ακολούθως τής αυτής τοΰ προβάλλον­

9 9
Primum equidem malus, si a Deo ut animal genilus
τος κακίας τυγχάνει. Κα\ δ Πέτρος · Ού πάντως. ett, consequenter ejusdem maliiiae est cura prola-
99

Ό ρωμεν γάρ πολλούς τών ανθρώπων αγαθούς δντας, tore. Et Petrus : Non necessario. Carnimus enim
κα\ κακούς γεννήσαντας, άλλους δέ υπάρχοντας mullos homines, qoi, elsi boni, malos tamen ge-
199

κακούς \ κα\ αγαθούς έσχηκότας, έτερους δέ nuerunt, alios vero, qui mali sunl, et bonos susce-
κακούς δντας, κα\ αγαθούς προβάλλοντας, άλλους δέ peruut, alios aulem, qui mali bonos simal ac
αγαθούς ΰπάρχοντας,κα\379κακούς τε κα\ αγαθούς D malos producunt, alios denique, qui cum bonisint,
9

τεκνώσαντας. Αύτίκα γούν δ πρώτος δημιουργηθε\ς et malos et bonos procrearunl. Siatim ergorprimom
άνθρωπος έγέννησε τδν άδικον Κάιν κα\ τδν δίκαιον creatus bomo genuit iniquum Gainum et justum
"'Αβέλ. Πρδς ταΰτα δ Σίμων έφη · Άνοήτως ποιείς Abelera. Ad haec dixit Simon : Stolide facis, dum
περί Θεοΰ διαλεγόμενος κα\ άνθρωπίνοις χρώμενος de Deo disserens etiam humana adbibes exempla.
1

παραδείγμασιν. Κα\ δ Πέτρος · Σύ ουν ήμϊν λέγε περ\ Et Petrus: Τα igitur nobis de Deo loquere, buma-
Θεοΰ, άνθρωπίνοις μή χρώμενος παραδείγμασιν, μετά nis nec utere exemplis, ita taasen ut q u « dicis
τοΰ μέντοι νοηθήναι δύνασθαι τά λεγόμενα · άλλ' ού possint intelligi; sed nequaquara poteris.
δυνήση.
V A R L E LECTIONES.
με om. Ο .
9 9
|οδ] C. 9 9
ή inserui c. Ο .9 1
τό Ο. Tum εύφημώτερον δοΰναι πρέπει C.
9 1
ε! 9 9

γενητός C , ή γεγενητός Ο. Tum idem ζωήν, ίιι marg. man. *ec. ίσως ζώον. lia Ο ei ex conjcct. J V

C , γεγένηται i d . in lexlu, γενέηται CI. Errat S de leclione codicis Golelerii. Θεού, μη δα μου C , 9 9

qui postea legendum esse puubat έκ ρ. ή , cum in mscr. posl θεοΰ appareret έ cum iniiio Mterae κ.
9 9
ύπέσχου Ο . P r o ήρός, εί lacuna in Ο.
9 7
Ita Q eiex eonject. G , in cuius lexlu γεγένηται.
9 9
[δ 9 9

Πέτρος C. [κακ]ούς G.
1 9 9
[κα]κούς υπάρχοντας C.
1
Poat αγαθούς G addi vult τε κα\ κακούς, e i
1

ftta vertit. καί ioserui c. 0 . Idcm scr. παραδίγμασιν.

9
«51 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 43*
X . Jam crgo, qoid principlo dixisli? Si ex Deo Α Χ . Αύτίκα γοΰν τί τήν αρχήν έλεγες; ΕΙ έκ θεοδ
malu& geniius cst, ejusdem cum eo exsislens snb* ό πονηρός γεγέννηται\ της αυτής αύτφ ών ουσίας,
sianiiae, etiam Dcus malus est. Cumqne osienderim και πονηρός έστιν. Έμού δέ δείξαντος έξ ούπερ * αυ­
per illud quod ipse tradiilisli exemplum , ex bonis τός έδωκας παραδείγματος, ότι έξ αγαθών κακοί γί­
tfialos oriri atqac ex malis bonos, non admlsisli. νονται κα\ έκ κακών αγαθοί, ού παρε&ξω, άνθρώπι-
liumanum prolocutus exemplum csse. Unde el nunc νον φήσας εΐναι τδ παράδειγμα. *Όθεν κα\ νύν έγώ
neque cgo Dcum genilum esse recipio, quia gignere ουδέ τδ γεγεννήσθαι · θεδν παραδέχομαι, δτι τδ γεν*
bominum e s l , non Dei. Sed nec bonus vel nialus, ν$ν ανθρώπων έστ\ν , ού θεοΰ. 'Αλλ ούτε άγαθδς ϊ 1

justus vel injuslus esse potest Deus, neque etiam κακδς, ή δίκαιος ή άδικος είναι δύναται δ θεδς, ούτε
prudens, aul animal, aut qtiaecunque alia possunt μ ή ν φρόνιμος ή ζώον ή δσα άλλα άνθρώποις -προσ-
7

Jnesse hominibtis, nanr» isla bominum sunt. Et si
non oportet inter qu&rendum de Deo, dare ei quae
bominibus insuni bona, nihii restat intelligerc
aut loqui, nisi solum qnaerenda ipsius voluntas,
quam ipse nobis permisit considerare, u l , qaando
fiidicabimur, inexcusabiles simus in Heqnas cogno- Β
ecentes non servavimus.
X I . Et Simon audiens d i x i t : Non extorqnebrs a
εϊναι δύναται* ανθρώπων γάρ τά τοιαύτα. Καί εί
μή χρή ζητοΰντας περίθεοΰ διδόναι αύτψ·τά άνθρώ-
ποις προσόντα καλά, ουδέν έστι τοΰ λοιποΰ νοεϊν ή
λέγειν, ή ταύτδ μόνον ζητείν, τδ τής προαιρέσεως
380 αύτοΰ, ήν αύτδς συνεχώρησεν ήμϊν νοεϊν, δπως
κρινόμενοι αναπολόγητοι ώμεν περ\ ών γνδντες^ού^
έφυλάξαμεν. _
X I . ΚσΛ δ Σίμων άκουσας έφη * Ού δυσωπήσεις με,
περ\ τής ουσίας αύτοΰ σιωπήσαντα, περ\ της προαι­
8

nie, ut, de subslanlia ejus eUens, desola ejus Sn-

ρέσεως αύτοΰ ζητείν μόνης. Έστι γάρ περί τής ου­
quiram voluntale. Daiar enim ei de illius eubatao-
σίας αύτοΰ κα\ νοεϊν κα\ λέγειν, λέγω δή άπδ τών άν-
tia intelligere ac loqui, ex bonie, inqaam, qu# bo-
θρώποις · προσόντων καλών. Οίον πρόσεστιν άνθρώπφ
minibus insunt. Exempli gratia, bomini incst v i -
τδ ζήν κα\ τδ τεθνάναι, άλλά τψ θεψ ού τδ τεθνάναι,
vere ac m o r i ; sed Deo non mori, at vivcre, et v i -
αλλά τδ ζήν, κα\ τδ ζήν αίωνίως. "Ετι μήν πρόσεστιν
vcrc in pcrpeluum. Adbuc tnsitum est hominibus,
άνθρώποις τδ κακοϊς είναι καί άγαθοίς,τψ δέ θεώτδ
bonos esse el malos : Deo, esse incomparabiliter
άσυγκρίτως άγαθψ είναι. ΚαΥ ίνα μή έ π Ι πολύ
19 1 1

bonum. Et ne multum sermonem prolrabaui :

μηκύνω τδν λόγον, τών προσόντων άνθρωποις τά
eorum, quae habcut bomines, prastantiora in «tcr-
κρείττονα αίωνίως πρόσεστι τψ θεψ. Κα\ 6 Πέτρος
num pos.'iflet Deus. Ait Pelrus : Dic iriihi, Simon,
Ιφη * Αέγε μοι, Σίμων, πρόσεστιν άνθρώποις γεννών
adest bominibus, gignere malos el bonos, ac facere
^ κακούς κα\ αγαθούς, κα\ ποιεϊν κακά κα\ αγαθά; Κα\
mala et bona? Simon respondil: Adest. Excepit
^ C δ Σίμων έφη · Πρόσεστιν. Κα\ δ Πέτρος έφη · Έπε\
Petrus: Quoniam ila alCrmasli, eorum, quae ba
ούτως Ιφης *, τών άνθρώποις προσόντων τά κρείτ­
1

beht homincis, praslanliora oportet Deo tribuere :

τονα άπονε με ι ν δεί τψ θεψ* ανθρώπων γεννώντων 19

cum ab bominibus gignantur mali et boni, Deus

κακούς κα\ αγαθούς, δ θεδς αγαθούς μόνους γεννησαι
•olos bonos potest gignere : praiterea, cum bomi-
δύναται, έτι τε τών ανθρώπων ποιούντων κακά κα\ u

ues farianl mala el boua, ipse solum bona facere

αγαθά, αύτδς μόνον τά αγαθά ποιών τέρπεται. Ούτως
oblectamento liabet. Aiquc ila de Deo, an non, qiue
περ\ θεού, ή ού δή τά άνθρώποις προσόντα λέγειν
bominum sunt dicere aul tacere esl, vel ex iie, quae
κα\ σιωπών έστιν, ή τών άνθρώποις προσόντων καλών * 1

bomines oblinent, bonis, sequum est ei largiri po-

εύλογον έστιν άπονέμειν αύτψ τά κρείττονα; Κα\
•iora? Sicque oinnium boi/orum solus est auctor. ούτως πάντων καλών μόνος εστίν αίτιος.
X I I . Et S i m o u : Igitur si Deus solorum bono- 381 · ^ ^ μ ω ν · Ούκούν, εί δ θεδς μόνων
Χ 1 1 Κ α 0

ruin auctor esl, quid deinde inlelligere debemus, τών καλών αίτιος έστιν, τοΰ λοιπού τί έστι νοεϊν,
nisi quod malum alia qusedaoi genuerit potestas, ή δτι τδν πονηρδν έτερα τις έγέννησεν άρχή, ή
ι β

aut forle ingenilum sit. Et Pelrus : Neque alia v i r - άρ' άγέννητόν έστιν. Καί ό Πέτρος · Ούτε έτερα
1 7

ius genuit malum, neque malitia ingenita e s t , Φ τις δύναμις έγέννησε τδν πονηρδν, ούτε άγέννητόν
quemadmodum ad finem ostcndam. Nunc enim έστιν τδ κακδν, ώς έπ\ τέλει δείξω. Νΰν γάρ άπο-
propositum esl mibi demonslrare, ut initio pro- δείξαί μοι πρόκειται, ώς άπ' αρχής ύπ^σχόμην, δτι
jnisi, Deum orani modo esse ioculpabilem. Conces- κατά πάντα "τρόπον ό θεδς άμεμπτός έστιν. Δεδώ-
simus ergo. Deum ex iis, qiue insuut hominibus, καμεν ουν δτι δ θεδς τών άνθρώποις προσόντων τά
pnestaniiora cilra comparalionem habere. Ex quo κρείττονα άσυγκρίτως έχει. Διδ κα\ ενδέχεται αύτδν
.fit, ut productor sit. qualuor subslantiarum, calidi, προβολέα γενέσθαι τών τεσσάρων ουσιών, θερμού

V A R L E LECTIONES.
M l a O elexconject. C , cuj. lexlus γεγένηται. έ[ξού]περ Γ.. Llem παραδείγματοΜ. · Legendum
Β

.γεγεvvηκέvα^ aut euam θεόν mutandura in αυτόν (se. τδν πονηρόν). S. μέν U . Falsns eel S de C.
7

ορόνημος scr. 0 . · περί D Ο ,πρό C. ανθρώπων 0 .

9
l u S , τδ άσυγκρίτω Ο , τώ ά*υγκρίτω C , τδ
19

άσυγκοίτψ conj. idem. 11

αίς C. ης ρ. ούτως έφης Ο c. praevia lacuna. Idem προσόντων άνθρώποις.
1 1 1

In Ο γενν cum seq. lacuna ρ. γεννώντων. [ποιούν]των C. Idero μόνος ρ. μόνον τά.
u
π( Ρΐ» *) ° ^ 19 6

διά τά (τών ex conjecl.) άνθριόποις προσόντων καλ[ών] ρ περ\ θεού ή ού δή τά άνθρώποις προσόντα
λέγειν καί σιωπάν έστιν, ή των άνθρώποις προσόντων καλών C. τδν S . codd. τό
1 9
ει άρα γεννητόν 17

Ο, άγέννητός mavull S πάντα addidit S cx coujecl. CL

4 9
 CLEMENTTNA.— HOMILIA X I X . : 434

λέγω" καί ψυχρού, ύγροΰ ε και ξηρού. [Έφ]υ μίν Α inquam, el frigidi, humidi et sicei. Ita aulero com-
ώς πρώτα άπλα καί αμιγή δντα προς ούΟέτερον paraium est ut ea, cum sint prima simplicia el
, 0

ϋ/ειν τήν δρεξιν, προβληθέντα δε ύπδ τού Θεού και misiurae experlia, ad ueuirum habeant appeteu-
(63) έξω κραθέντα γενέσθαι ζώον, προαίρεσιν έχον liam, prolata vero a Deo atque extra lcmpepaia 11

όλοθρεΰσαι κακούς. Καί ούτως έξ αυτού πάντων γε- exstilerint animal, volunlatem habens pcrdendi
γεννημένων " , δ πονηρδς ούτε άλλοθέν έστιν, ούτε malos. Sicque, cunctis ex eo genitis, malus neque
άπ' αυτού τού πάντα πεποιηκότος θεού τήν κακίαν aliumle e s l , nec ab ip&o omuiuoi creatore Deo
ειληφεν, παρ* ω ύπάρχειν άδύνατδν έστιν, δτι αί μέν malitiam desumpsit (apud quem cxistere imposu-
ουσία:, ούθέτεραι ούσα ι, πεφιλοκρινημέναι έξ αυ­
9 9 bilc esi), quia substanliae ueuire exsistenies exacte
τού προβέβληνται, 3 8 2 * αύταϊς κραθείσαις ac disiincie ab eo producue sunt,, iisque extra
Χ α

ύπδ τής αυτού τέχνης βουλή σε ι συμβέβηκεν ή πρδς lemperaiis ab ipsius arte voluntarie conligil deside-
τον τών κακών δλεθρον επιθυμία · αγαθούς δέ ή rium p< indandi improboa; bonos autem quae acci-
συμβεβηκυϊα χαχία δλοθρεύσαι ού δύναται, ούδ* εί ilii inalnia perdere non polest, nequesi vellel. Nam
βουληθείη , νόμοι γάρ χατά τών άμαρτανόντων τήν legiiimc contra peccatores habel poteslatem. Igno-
έξουσίαν έ χ ε ι · \ Άγνοών ουν τά έκαστα τών τρό­ taiis igiuir singulorum mores diabolus facit adver-
Ι Β

πων τήν κατ' αυτών λαμβάνει διάπειραν, κα\διελέγ- B sum illos experienliam, et conviclos punlt. Tum
ξας τιμωρεί. Καί δ Σίμων έφη * Δυνατδς ούν υπάρ­ S i m o f i d m t : Qui ergo potest Deus miscere ele-
9 6

χω/ δ θεδς κιρνάν τά στοιχεία, κα\ ποιεϊν κρ& 1 Τ

menla, e l lemperattonein facere ad quas vult esae
•εις πρδς άς βούλεται γενέσθαι προαιρέσεις , voluiitates, cur nonbonorum appelenlem fecil unius- 9β

διά τί μή αγαθών προαιρετικήν έποίει τήν έκαστου cujasque leinperieni ?

κράσιν;
XIII. Καί δ Πέτρος * Νύν ήμίν ό λόγος πρόκειται Χ111· Ει Petrus : Nunc nobis demonstrandum est
9 9

δείξαι πώς έγένετο δ πονηρδς, είπε ρ γέγονεν, καί ύπδ quo modo factua fuerit malus, si quidcm ortum
τίνος · τδ δέ εί άμέμπτως, οπόταν διεξιώ τδν νύν babuh, et a quo: iUucl vero, ulrum cilra culpam,
9 9

ήμϊν προκείμενον λόγον. Τότε τδ πώς κα\ διά τί έγέ­ exponam, poslquam Aniero mihi nunc proposi-
νετο δείξω, κα\ δτι άμεμπτος δ πεποιηκώς πληροφο­ lum sermonem. Tum quo modo el cur factus sit
ρήσω. Πλήν έφαμεν ύπδ θεοΰ προβεβλήσθαι τάς ostendain, ^tiain quod inculpatus sit creator pleae u

τεσσάρας ουσίας. Κα\ ούτως βουλή τοΰ συγκρίναν* certum dabo. Veruni diximus prolalas a Dco fuisse
τος συμβέβηκεν ώς ήθέλησεν ή τών κακών προ-
9 9
qualuor aubeiandas. Atque ila ex consilio coag-
Εί γάρ παρά τήν προαίρεσιν αύτοΰ ή ^ mentantis contigit ut voluit malorum eleclio. Si
έξ άλλης τινδς ουσίας ή κα\ προφάσεως συμβεβή- enim praeter illius voluotalem, aul ex alia quapiam
X2t S 3 8 3
a
V Φ , θεψ τδ τής βουλής βέβαιον ·
ο ύ κ a v τ
substantia vel et causa evenisset, non utique Deo
μήπως αύτοΰ μή βουλομένου ηγεμόνες άε\ κακίας firinum faisset propositum, atque meiuendura, ne
9 9

συμβήσωνται προσπολεμουντές αύτοΰ τοϊς βουλή μα- forie accideret, ut eo nolente principes seroper
σ ι ν · . Άλλά ταύτα ούτως Ιχειν αδύνατον. Ουδέν γάρ lualiiiae adversareotur ipsius cousiliis. Sed baec
9

ζώον κα\ ταΰτα ήγεμονικδν έκ συμβεβηκότος γε­

47
iia haberi nequeunt. Nullum quippe animal ei
νέσθαι δύναται · ανάγκη γάρ πάν τδ γινόμενον ύπό praelerea principale ex accidenti fleri potesL
τίνος γίνεσθαι. Necesse enim e s l , ut omne, quod fit, ab alio
fiat.
XIV. Και ό Σίμων Τί δέεί ή · ύλη αύτψ σύγχρονος X I V . Ac Simon : Quid vero, si materia, ipei
3

ούσα κα\ Ισοδύναμος ώς έχθρα προβάλλει αύτψ ηγε­ tempure et poiesiale «qualis, proferl ei, ut q u «
μόνας, εμποδίζοντας αύτοΰ τοϊς βουλήμασιν. Κα\ sit iuiiHica, principes decretis illius obsistentes ?
δ Πέτρος · Ε Ι άΐδιός έστιν ή ύλη, ουδέ έχθρα τινδς
9 9
Et Peirua : Si materia seterna est, neque ulli cet

VARIiB LECTIONES.
τε ρ. λέγω 0. Pro [έφ]υ eet ταύτα in Ο. ίδντία C , qui tum scr. ούθ* Ετερον έχει (f. ί^ειν), —
1 9

ούθέν έτερον έχειν S , ούθέτερον έχει Ο. Subinde δρε[ξι]ν C. έχον Ο elex conject. t , in cujus lextu 11

Ιχων. γεγενημένων Ο.
9 9
σύθ' (sic) έτεραι C , ώς έτεραι ρ, ούθέτεραι S.
9 9
τήν έξουσίαν ρ. τήν Μ

έξουσίαν έχει C , έχει έξουσίαν S. άγνοούντων ρ. άγνοών ούν (delelo puncto post έξουσίαν) conj. el vertit
9 9

i'Vn ^ U m τ
Ρ^^ον ρ. τά έκαστα τών τρόπων Ο. λαμβάίνει έμ]πειρίαν edidil C.
ν έ χ α σ τ ο υ τ
τιμωρ[εϊκαΙ 1 9

δ ΣΠμων C. ύπάρχ[ων συγ]κιρνςίν C , qui tum exh. κράΓσιν] ρ. κράσεις. Jam eequitur in Ο πρδς ά
9 7

ρουλεται πρδς άς βούλεται ρ. προς άς βούλεται. προ[αιρέ]σεις C. Tuni προαίρ[εσιν] supplevit idem , β9

προαιρ[ετικήν] D , ul exaralum legilur in Ο. » νούν Ο. Tum add. δείξαι c. eodein. διεξίω Ο. πότε
9 9 9

ρ. τοτε CI et S. τάς adjunxi c. Ο.9 1

βουλ (seq. lacnna) γκρίναντος ρ. βουλή τοΰ συγκρίναντος Ο , q u i ,
9 9

liim scr. προαίρεσιν ρ. προαίρεσις. 'ρεσιν c. antecedenle iacuiia ρ. προαίρεσιν Ο.9 9

(συμβεΙβήκει G. l V

[κρασι}ως ρ . βουλής idem. ** αίεί C. Tum συμβήσονται Ο , συμβή[σων]ται 0. [βουλ]ήμασιν C. ζών 9 9 9 7

t. 9 9
ή add. c. Ο. εί O 61 ex conjQCt. C , in cuj. texlu 8if.
9 9
F

VARIORUM NOTJE;
(63)Γκ]αέ C. Tum ζωήν 0 , al. matu rauUtum in potiii voluntatisgue malilia, ted excepta ac separata
ζώον. Hoc pertinet ad tllud adulterii genus, quod creaiuw produxeril guaiilat. Neque vero dobilQ,
IUcognitiontlmi insertum fuisse dicit Ruilnus in
opuwulo De aduUeralione librorum Origenii, ut
naiuram diaboli cwterorumaue daomonum non vro-
[tiin per Rulhium novo adulterio vcine obductum
ucrit. Euui vide Recogn. νιιι, 55, 50. COT. ?
435 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 43«
inimica; quod enfmsemperexsielit.etiam.perpessio- Λ έστιν τό γάρ άε\" δν κα\ απαθές έστιν, απαθές
ιιΐβ expers est, expers autera perpessionis bealum δέ δν μακάριδν έστιν, μαχάριον δέ δν έχθρας δεκτι-
est, beatum vero exsistens inimiciliarumcapax esse χόν γενέσθαι ού δύναται, άίδίψ χτίσει στερηθήναί
4 1

ncquit, cura propter aeternam creationem nou vcrea- τίνος μή πεφοβημένη. Πώς δέ ούχ\] μάλλον άγαπ$
tur quoquam privari. Quo inodo autem non potius τόν δημιουργδν ή ύλη, δπδτε (64) φαίνεται χαρπούς
diligit crealorem materia, cum fructus procreans έκφύουσα είς τροφήν πάντων τών υπ* αυτού γεγενη­
appareat, ut nutriantur omnia ab ipso condila ? μένων ; Πώς δ' ούχ ώς κρείττονα πεφδβηται, ώς χα\
Nonne potius eum ut sibi sopcriorem timet, quo- διά τών σεισμών τρέμουσα ομολογεί, καί ώς μεγάλα
modo et terrae molibus treraens confitetur, et κυματουμένητφ Διδασκάλω πλέοντι χα\ γαλήνη ν έπι-
perturbaiis undis Domtno naviganti * marique τάξαντι τάχιστα πεισθείσα ήσύχασεν ; Τί δέ καί οί
sereniiatem imperanti haud cunctanler obediens δαίμονες ού μετά τοΰ φοβείσθαι καί προτιμφν έξ-
acquievit i> ? Nonne etiam daeraones siraul territi έβαινον, άλλοι δέ είς χοίρους είσελθείν384 προτερον
ac venerabundi egressi sunt, alii vero eorum, ut παρακαλούντες ήξίουν, ώς μηδέ τοΰ είς χοίρους
in porcos intrare sibi Uceret, prius petendum puta- είσελθείν άνευ τής αύτοΰ συγχωρήσεως έξουσίαν
banl, quippe qui absquc illius consensu ne in sues έχοντες;
quidem ingrediendi haberent potestalem ? c
Β
X V . Et Shnon: Quid vero, si anima quidem X V . ΚοΛ δ Σίμων · Τί δέ εί άψυχος ούσα φύσιν έχει
privata indolem babeat mala ac bona ingigneodi ? έμφύειν τά κακά κα\ τά αγαθά ; Κα\ δ Πέτρος * Κ α ­
Respondit Petrus: Hac ratione neque bona esi, τά τόν λδγον τοΰτον ούτε αγαθή έστιν, ούτε κακή,
neque mala, quia animae ac sensus expers agii δτι μή προαιρέσει πράττει άψυχος ούσα χα\ αναίσθη­
sine consilio. Quare et hoc intelligi potest, quo- τος. Διό καί ενταύθα διίδεϊν έστιν, πώς άψυχος ούσα
modo aniraae expers procreet anima lanquam έμψυχος · προβάλλει, κα\ αναίσθητος ούσα τεχνικά
4

prediia, et quamvis sensu carens corpora arlift- σχήματα, τά τε ζώων καί φυτών δημιουργούσα φαί­
ciosa cum animalium lum plantarum operari νί- νεται. Κα\ ό Σίμων * Τί δέ εί δ θεός αυτός ένεψύ-
dealur. Tum Simon : Quid vero, si Deus animam χωσεν αυτήν, ούκ αυτός αίτιος έστιν ών αυτή τίκτει
ei indiderit, nonne reus iit ipse illortim, qus sibi κακών ; Καί δ Πέτρος · Εί δ θεός αυτήν ένεψύχωσε
gignit malonim ? Et Pelrus : Si Deus eam a n i n a - κατά τήν αύτοΰ βούλησιν, τό αύτοΰ πνεύμα αυτήν
vii secundum suam voluntalero, ejus spiritus eam εργάζεται, καί ούκέτι τψ θεψ έχθρδν τί έστιν ή ίσο-
operatur, neque Deo inimica ultro exsislere potesl, δύναμον · ή αδύνατον, δτι πάν τό γινόμενον ύπ' α ύ ­
iieque aequa pollere potentia ; aut fieri nequit, τοΰ, ώς θέλει, γίνεται. Άλλ' έρεϊς · Αυτός τής κακίας
ut quodcunque per eom liai, secundum ejus gigna- C αίτιος, είπερ αυτός δι' αυτής εργάζεται τά κακά.
tur voluntaiem. At dices : Ipse est auclor roali, Ποία άρα έρεϊς τά κακά ; Ερπετά ίοβόλα καί βο- Μ

siper eamopcretur mala. Astqualia inlelligis mala ? τάνας θανασίμους, ή δαίμονας, ή κα\ άλλα τινά τών
Reptilia veneno iufecta, et planlas letiferas,veldaenio- άνθρώποις όχλειν δυναμένων ; "Απερ τά [νΰν χ α λ ε ­
nes, vel etiam alia, qose hominibus nocere queant ? πά * ούκ άν ήν, εί μή ήμαρτήκει δ άνθρωπος, ού
4

Quae quidem ejusmodi mala non essent, si homo non εϊνεκεν θάνατος παρεισήλθεν άναμαρτήτου γάρ δν­
peccavisset, unde mors supervenit. Nam cum boroo τος τοΰ άνθρωπου ούχ ερπετών δ Ιός είργάζετο, ού
peccati expers exsistebat, venenum repiiliuro non τών κακών βοτάνων αί ένέργειαι, ού δαιμόνων οχλή­
operabalur, neque nocivarura plantarum vires, ne- σεις έγίνοντο, ουδέ 385 *λλο τι πάθος αύτψ προσ-
que dsemones injurias tnferebant, neque aliud ma- είναι φύσιν είχεν δι' άμαρτίαν δέ έκπεσών τοΰ αθά­
P.im natura ei insitum erat; verumtamen immor- νατος είναι, ώς έφην, παντός πάθους γέγονε δεκτικός.
lalilatis, ut dixi, ob pcccalum jactura facla, apius Εί δέ έρείς · Διά τί ούν κατ* αρχάς έγένετο ή ανθρω­
ad qoamvis calamilatern recipiendam redditus est. πεία φύσις θανάτου δεκτική ; Φημί σοι · Διά τό αύ-
Si aulem dices : Cur igitur humana natura initio τεξούσιον. ΕΙ γάρ^ούκ ήμεν θανάτου δεκτικοί, έπ\
morlis capax est reddita? tibi respondeo : Propier αύτεξουσίψ άμαρτήματι τιμωρεϊσθαι ώς αθάνατοι
liberum ipsius arbilrium. Si enim non essemus ^ ούκ έδυνάμεθα. Κα\ ούτως διά τό απαθές πλεϊον τ\ %

morti obnoxii, ob spontaneum peccalum nos i m - κάν τή προαιρέσει ήμεν κακοί", ή καί δικαιοσύνη

k
» M a t l h . , XXVII, 52; v m , 23. c
Matlb. νι» 31.
b Malth. v i n , 20; Luc. v m , 2 i .
VARIiE LECTIONES.
αίεί C.
4 0 41
άιδίψ κτήσει conj. C , άιδιότητι proposuil D , δι* άίδιότητα mavult S- Posl έμψυχος
M

Ο repetit ούσα expuiictum. 0 commale dislinguil post ερπετά et ίοβόλα.

u
Lacunam codicis c x c i -
pitint lilterae λεπόν (sic). * Pro άναμαρτήτου lacuna in Ο , sed ad oram man. rec. ίσως άναμαρτήτου.
K

" lla mao. rec. ad oram codicis, in cujt lextu κακόν. Subinde ή καί ρ. ή καί idem.

VARIORUM NOTiE.
(04) Hncusque ms. Cotelerii. At Iria jam peracta των usque ad bom. xx, 23 δρμήσειν Άντιόχειαν
siinl luslra, ex quo in cod. Oitoboniano inveni reli- έσπευσεν) haclenus incognitam , quam nunc p r i -
quam Clememinorum partem (inde a vbb. hom. xix, nium evulgavi. Lacunas qua? occnrrunl, conjeeiaiv-
14, φαίνεται καρπούς έκφύουσα είς τροφήν πάν- do explevi uncisque inclusi. DAESSEL.
43* CLEMENTINA. — HOMIUA X I X . 431
έξησΟένει, τώνκακάς εχόντων προαιρέσεις άπαθείας Α mortales puniri non possemus. E l hoc modit, si
αίτία τιμωρηθήναι μή δυναμένων. ex consilio mali esseimis, eliam jusiitia ob i a -
dolentiam magis imminucretur , cum qui mala foveant consilia immunilalis causa p«;iiis affici non
possent.
X V I . Κα\ό Σίμων πρδς ταύτα έφη · Περί πονηρού X V I . Ad liaec Siroon : De malo aliud quid diccre
τι έτι έχω έτερον λέγειν. Ή δτι έξ ούχ δντων αύτδν habeo. Nimirum si Deus euin ex niliilo fecit, hac
έποίησεν ό θεδς, χαϊ χατά τούτο χαχδς δ ποιήσας, δς quoque ratione crealor est malus, ulpote qui non
τδ μή δν έποίησεν είναι, χα\ ταΰτα δυνάμενος αύτδν exislenlera ejusmodi fecerit, quamvis ljceret, eum
άγαθδν ποιήσαι τφ τδν γινόμενον μηδέν πρδς χακί ας facere bonum, si genilum ita creassct, ut propria
προαίρεσιν Ιδίαν κεκτήσθαι φύσιν. Κα\ δ Πέτρος* Τδ natura propensitalem ad maluro non possideret.
έξ ούχ δντων αύτδν ποιήσαι προαίρεσιν έχοντα, δμοιόν Tum Petrus : Quod fecerit ex nihilo propensilate
έστιν ψ προειρήχαμεν λόγφ, δτι πρδς τδ χαίρειν αύ­ praiditnm non difierl ab i l l o , quod supra diximue,
τδν χαχοίς τήν χράσιν ποιήσας αύτδ£ αίτιος φαίνεται euin quia malis gauderel mislione composila cau-
τοΰ γενομένου. Μιάς ουν ούσης τής αμφοτέρων έπιλύ- Β $am csse videri eorum, quae proveniunt. Gum ea-
σεως, τδ διά τί. χαίρειν αύτδν έπ' ολέθρου χαχών dem sit utriusque solutio, poslhac explicabimus,
έποίησεν ύστερον έροΰμεν. Κα\ δ Σίμων' Εί αυτεξού­ cur ila ordiuatum sit, ut malorum pemicie gaudere
σιους έποίησε χαϊ τούς αγγέλους, δ δέ πονηρδς άπέ- videalur. Et Simon : Si et angelos liberae potestaus
στη τοΰ δίκαιος είναι, χα\ διάτίάρχήτετ(μηται;Ότι- fecit, maius auiem jusius esse destitit, cur impc-
μήσας,δι'ού^τετίμ,ηκεν, ώςκακοϊς χαίρων φαίνεται. riobonorabatur? Nimirum is qui bonoravit.obquem
Κα\ δ Πέτρος «Εί άποστάντα αύτδν δ θεδς άρχειν τών bonoravit, malis gaudere videlur. Tuiu Pelrus:
ομοίων κατέστησε 386 ^μψ, τήν τιμωρίαν έπάγειν
ν
Si post defeciionein Deus, ut similibus regna-
τοϊς άμαρτάνουσι χελεύσας αύτφ, ούχ άδικος έστιν. ret, lege coo*lituit ei praecipiens, ut poeuas pecca-
Εί δέ δτι καί άποστάντα τετίμηχεν, τδ χρήσιμον δ τι­ loribus infligeret, non ideo injuslus est. Quod si
μή σας προεϊδεν, δτι χα\ ή τιμή πρόσκαιρος, κα\ δτι etiam post defectionem eam honoravii, ulile inde
δτκαιον τούς κακούς ύπδ κακού άρχεσθαι κα\ άμαρτά­ proventurum praevidil, qui bonoravit; nam et ho«
νοντας ύπ' αύτοΰ τιμωρεί σθαι. nor temporalis est, et juslum malos a malo regi a l -
que peccaiores ab eo puniri.
XVII. ΚαΙδ Σίμων - Μήτι άεΐών κα\ ούτως αναιρεί- ^ XVII. |Ίιιη Siioon : Si sempiternus nonfnit,an.
ται τά τής μοναρχίας, συναρχούσης κα\ ετέρας τής κατά non eo ipso et nionarcbiae et reliqusR ex maleria
τήν ύλην δυνάμεως; Κα\ δ Πέτρος · Εί διάφοροί είσι ταΐς provenientis poteutia?consortium deletur? Et Pclrus:
ούσίαις, διάφοροί είσι καΐταϊς δυνάμεσιν, καίόκρείττων Si substanliis diffei unt, differunt eliam facultatibus,
άρχει τοΰ ήττονος.Εί δέ τής αυτής είσ\ν ουσίας, τότε Ισο­ et potenlior irapcral inferiori. Sin autem ejusdem
δύναμοι τυγχάνουσιν, κα\ ομοίως άγαθοίή κακοί. "Οτι δέ sinl substanliae, eadem polenlia praediiiexsistunt, et
ούκ είσ\ν Ισοδύναμοι, ούτής αυτής ουσίας*· φαίνονται * quidem simili modo vel boni sunt vet mali. Scd
ύπδ γάρ τοΰ Δημιουργού ή ύλη είς οΓον ηθέλησε κόσ­ cum pari potentia non ulanlur, ejusdem quoquo
μου ήνέχθη σχήμα. Κα\ μήτι γε έστιν είπεϊν, δτι άεΐ substanliae non esse videnlur; materies enim a
τ\ν ουσία, ούσα ύλη · ώς θεοΰ ταμεϊον. Ού γάρ έστιν (Jreatore impensa fuit, in qualem mundi formam
4

είπεϊν, δτι·· ήν [ταμεϊον], δτε άκτήμων ήν ό ,θεδς, ille voluit. Neque conlendi poiest, semper cxsiitissc
άλλά άε\ ήν μόνος άρχων αυτής. Διδ κα\ άΐδιος μό- subslautiam, quippe quae, ut materies, fuerit Dei
Ι ν ο ς ] , κα\ έπ\ ταύτη τή υποθέσει καλώς άν λέγοιτο cella pcnaria. Non enim licei dicere, eam fuisse
βι

δντος κα\ τοΰ άρχοντος κα\ τοΰ [άϊδίου.] Κα\ δ Σίμων celiam penariam, cum inops essel Deus; at vero
Ιφη · Τί ούν έαυτδν έποίησεν δ πονηρός; Κα\ ούτως semper is exslitil solus illius dominus. Quam ob
άγαθδς δ θεδς, δτι, είδώς,αύτδν έπ\ κακφ έσόμενον, D reio et fclernus solus, ideoque bene ea dicerelur
γινόμενον αύτδν ούκ άνεϊλεν, δτε ώς ατελής άναιρεθή- esse vere exsislenliset dominialqueseinpiierni.Tuni
ναι δυνατδς ή ν ; Εί γάρ εξαίφνης συμβέδηκε και ταΰτα Simon : Quid, inquit, si semetipse creaverit ma-
τέλειος, κα\ διά ταΰτα τέλειος 387 δ ι λ
™τα
τί lus? An Deus et boc modo bonus est,ut,etsi cogui-
προσπολεμεϊ τψ δημιουργψ, ώς εξαίφνης Ισοδύναμος lum babebat, versaturuin eum in malo, non dele-
αύτψ γεγονώς. verit, qui non absolutus exstingui poterat? Eteiiim
* i sobilo simul cum eo faclus fuerit, et id quidem finiuie eoque perfeclua, ob ipsam causam beJIaremr
conlra creatorem, cui tiimirum ab initio par naius erat potenlia.

XVIII. Κα\ δ Πέτρος· Αδύνατα λέγεις · και γάρ X V I U . Excepit Pelrus : Dicis, qiMP fieri non pos-
κατ' ολίγον γινόμενον αύτδν ώςέχθρδν ύπ' αύτοΰ προαι- s u n l ; ncque enim eura paulo aute genituin ut inU
ρέσει άνελεϊν ήδύνατο. Κα\ προγινώσκων γίνεσθαι αύ- micum e consilio ipse exstinguere poluit. Ac cuui
ιδν ού καλδν, ού** συνεχώρει, εί μή πρδς αύτψ χρή· praevidcret, eum non bonum fulufiim, nou sibi aa-

VABI/E LECTIONES.
%T
Leg. fortasae δι' δν. Vbb. ού τής αυτής ουσίας addidi dc conjeclura. *· ούσα ούχ ύλη Ο*
w

LOU es>l in cod. μο (sine accenlu) seq. lacuua Ο. ·· ού adjunxi cx coujcctura.

1 1
459 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DIJBIA. 440'
sociaeset, nisi cognovisset, ita eum sibi fleri iiiilwn. Α σιμον γινόμενον ήπίστατο. Κα\ τέλειος εξαίφνης άφ*
ffeque subito per semetipsum perfectus evadere po- εαυτού γενέσθαι ούχ οίος τε ήν. Έαυτδν γάρ· δ μήπω
lait. Nam is qui nondnm erat, formare seipsenon ων πλάττειν ούχ έδύνατο, χα\ τέλειος ούτε έξ ούχ δν­
poluii, neque perfectus faculiatem habel ex nibilo των γενέσθαί'τι ούσίαν έχειν ·* δύναται, κα\ γεννητδν
oriundi, neque eum ortum aequa potentia praidiium υπάρχοντα τω άε\ ίσοδυναμεϊν ούχ όρθώς άν εϊποι τις.
recte aliquis dixeril. Respondit Simon : An non Κα\ δ Σίμων · Μήτι ούν τών πρδςτί έστιν; Κα\ ούτως 1

forte Ulorum est, quae ad finero aliquem crcaban- : πονηρδν ούχ * έστι χαχδν μένον ώς ύδωρ πυρ\, άγα­
%

tur? Hoc modo malignum non cst malum percnne, θδν δέ τή εύχαίρως διψώση γή · ώσπερ γε χα\ σίδηρος^
ut aqua quidem igni, bona autem soo temporc terra; είς μέν γεωργίαν χαλδς, είς δέ φόνους κακός · χα\ ή
fcilienti; quomodo et ferrum bonum in agriculuira, επιθυμία δέ είς μέν γάμους ού χακή, είς δέ μοιχείαν
Dialum autem aJ necem perpetxandam : eliam de- χαλεπή* ώς κα\ τδφονεύσαι κακδν, άλλά τφ φονεύω
sidcrium ad malrimonia ineunda haud pravuni, ad σαντι πρδς δ βεβούλευται καλδν, κα\ ή πλεονεξία κα­
adullcrinm aulem noxium; ut el occidcre nefas, κδν, άλλά τψ πλεονεκτοΰντι ήδύ · κα\ δσα τοιαύτα τυγ­
quamvis pulchrum ex occidentis cousilio; et avari- χάνει τούτον περιέχει τδν τρόπον. Τούτψ δέ τψ λόγω
tia malum, quamvis dulce avaro, e l , quxcunque ούτε τδ κακδν κακόν έστιν, ούτε τδ άγαθδν άγαθδν
sunt htijusmodi, eodem sc modo habent. Sed bacΒ τυγχάνει · έκάτερον γάρ τδ έτερον εργάζεται. Μήτι
ratione neque malum est malum, ncque bonum γε τδ δοκούν κακώς γίνεσθαι ευφραίνει μέν τδν
contingil esse bonum, cum alteruui operetur allc- ποιούντα, κολάζει δέ τδν πάσχοντα; Κα\ εί άδιχον
rum. Quiaulem i d , quod male fieri videtur, auclo- δοκεί τδ έαυτδν άγαπήσαντα εύφραίνειν ώς δυνατόν
refti deleclat, ei vero dolores creai, qui patilur? Et έστιν , κα\ διά τούτο χαλεπά 388 πείσε σθαι ύπδ δι­
si quis ob nimium sui amorem quantuni fleri polest καίου δικαστού περ\ του έαυτδν _ήγαπτ>κέναι, τίνι · ·
eese oblecians male facere putaiur, cui non res ούκ άδικον φαίνεται;
eeae tidetur injusla,st ob illum amorem per justum
{udiNpi gravius patiaiur?
X I X . E l Petrus : Ipsi viriliter nos castigare debe- ' X I X . Κα\ δ Πέτρος · Έαυτδν χρή κολάζειν τότε τ*,
mus, quando libido ad allerius noxam vult inipel- έγκρατεία, δταν ή επιθυμία πρδς έτερου βλάβη ν δρ-'
lere, scientes quippe malum delere posse improbos, μήσαι θέλη, είδότα δτι» ό πονηρδς τούς μέν κακούς
7

ul qui ab inilio eorum acceperil poteslalem. Pfcque άνελείν δύναται, άπ' αρχής τήν κατ' αυτών ε&ηφώς
boc malum iis qui mala perpelraninl; ast pcenam έξουσίαν. Κα\ ούπω τούτο κακδν τοίς κακά π ρ ά ξ ο σ ι ν
animas eorum post peremplionem exspeclatuem pro C άλλά τδ μετά τήν άναίρεσιν τάς ψυχάς αυτών κολα-
inale praedisposilis omni cum jure aliquis dicat ζομένας διαμένειν, τούτο δντως είναι χαλεπδν δικαίως
duram. Quare, ut dixi, evitetur oportct atia injusli- τών κακώς προδιωρισμένων δρθώς έχειν είποι τις **.
tia pro brevi voluptate, nc ob parvain lxliliam Ού εϊνεκεν παραιτείσθαι χρή, ώς έφην, βραχείας χά­
seterna laalur pojna. Tuin Sinion : An forle noti ριν ηδονής άλλον άδικον πρδς τδ μή αύτον τινα δλίγης
exsistit, quod nalura malum est aut bontim,sedmo- χάριν ηδονής άίδίω περιδαλείν κολάσει. Καί δ Σίμων *
do differl ct niore ? Ra apud Persas mos est matri- Μήτι ούν ούκ έστι τή φύσει πονηρδν ή άγαθδν, άλλά
moniiim ineundi cum malribus, sororibus, filiabus, νόμω διαφέρει και έθει; [Ούτω] παρά Πέρσαις ίδιον
80

alias autem duccre sacvissimtim nppellalur. Unde τδ γαμεϊν μητέρας, άδελφάς, θυγατέρας, άλλας δέ
malorum non deftnilorum Dei jitdicium non esse ώσπερ χαλεπώτ[ατον ά^ρεύεται/Οθεν τών κακών
potcst pro omuibus. E l Petrus d i x i i : Hoc subsistere μή ώρισμένων πάσι τήν έκ θεού κρίσιν προσδοκάν
nequit: nani omnibus exsecrandus videtur coitus Ούκ έστιν. Κα\ δ Πέτρος έφη * Ού δύναται τούτο συ-
cum matribus, si ctiam Persae, qui parliuncula sunt στήναι · πάσι γάρ φαίνεται, δτι τδ μητράσι μίγνυσθαι
gencris humani/miquilatem exosi eorummoris non μυσαρδν, κάν Πέρσαι, μόριον υπάρχοντες του παντδς,
capiant. liaet Brilanni palam coram omnibus coeunt ύπδ κακού έθους τής μυσαρός αυτών πράξεως τδ
sine pudore; alii huinanacarnevescuiitursinefasli Π άνομον μήάντιλαμβάνωνται .*ΟςκαΙ ΒρεττανοΗμ-
η

dio; alii ea quae canes et alia nefanda perpelrant. φανώς άπ\ πάντων κοινωνούσιν, κσλ ούκ αιδούνται *'
Hoc modo non judicandum est de aensu secandum κα\ άλλοι σάρκας άνθρ<όπων έσθίουσιν, καί ού μυτ*
naluram perverso. Nam el occidi malum esl,euamsi σάττονται * 389 ^ έτεροι τά κυνών κα\ άλλα
κ α

non omnea ita dicant, cum neino ipse sibi dolores (5ητα πράσσουσιν Ούτως οδ χρήαίσθήσει ύπδέθους :

parere velil, nec poena ob furlum sibi iuflicia ullus τού κατά φύσιν εκτραπεί ση τάς κρίσεις ποιεϊσθαι.
delectciur. Si quis ergo nullatcnus concedit pecca- Κα\ γάρ τδ φονευθήναι κακόν έστιν, κάν μή πάντες
liun exsisterc, necessario et tcrlium judicium ob ea λέγωσιν, δτι μηδείς αύτοπαθεΤν θέλει, κα\ κλδπή ού-
recle exspeclandum est. Quae cum Pelrus dixisset, δε\ς έπ\ τή εαυτού κολάσει ήδεται. Κάν ούν ένδς ού-

V A R l i E LECTIONES.
Μ
έχει Ο . ούκ adjunxi ex conjeclura. · · lla leg. nolai 0 in inarpne, μήτοι γε I R texlu. ·*τινί 0 .
Λ Κ

• δτι ascripsi cx conjeclura. ·*^ικαίως τδν κακώς προδιωρισμένον (sic) ορθώς Ιχειν είπόντος Ο.
7
Supra
1 9

lacuiiam, quam explevi vor« [ουτω| signa " apparcnt. Forlasse legcndum [ή| nonne c l $ignum • ^ ' J n < H

pandr in linc enunlialionis poucmluiii.

#
αντιλαμβάνονται 0. ·' κ«\ έτεροι κυνών κελ άλλοι ά ^ ρ η ^
6 0

πράσσουσιν Ο.
Μ CLEMENTINA — H O M H J A X I X . 449
δήποτε δρολογουμένου είναι Αμαρτήματα, έξ ανάγκης Α respondil Simon ; Dic niihi, au de malo <U tibi vi -
καί τρίτην κρίσιν πρδς τά αμαρτήματα ορθώς έστι dcaUir?
προσδοκ^ν. Ταύτα του Πέτρου είπόντος, ό Σίμων άπεκρίνατο · Ούτως σοι δοκεί τά κατά τον πονηρόν είναι;
Είπε μοι.
X X . Καί δ Πέτρος · Μεμνήμεθα τοΰ Κυρίου ημών X X . Tum Petrus : Recordamur, Dominum j i o -
κα\ Διδασκάλου, ώς εντελλόμενος είπεν ή μ ί ν Τά strum et Magislrum nobia prsecepisse : Mysteria
μυστήρια έμοί κα\ τοις υίοϊς τοΰ οίκου μου φυλάξατε,. milii et filiis domus meae custodite. Quare ei dtsci-
Διδ κα\ τοϊς αύτοΰ μαθηταϊς κατ* ιδίαν έπέλυε τής pttlis suis seorsum regni coelestis mysteria expli-
τών ουρανών βασιλείας τά μυστήρια ·*. Σο\ δέ, πο- cabat · . At irapiuin esset, si revelaremus tibi
λεμοΰντι ημάς καί μηδέν έτερον διαακοποΰντι ή τά ineffabiiia, adversanli nobis el nihil aliud diepi- ,
ημέτερα είτε αληθή δντα, είτε ψευδή, τά άπό^ητα cieuti quam dicla nostra sive vera sive falsa. Atta-
%

λέγειν, άσεβείν εστίν. 'Αλλ* ίνα μή δόξωσί τίνες τών
παρεστώτων, δτι αδυνατώ πρδς τά ύπδ σοΰ £ηθέντα
άποκρίνασθαι (προφάσεως διαμηχανώμαι), έρώ πρδ-
τερον πυνθανόμενός σου, εί τδ μή άΑγ$7ν ήν, τί άν
έστιν ήν ό Λοττφός. Κα\ ό Σίμων έφη · Ουδέν. Καί ό
meu ne circumgianUum aliqui credant, nie non
posse respoudere a le prolaiis (similitudine utor),
respondebo, quando ex te aiidivero, quid significet
erat malus, si non dolere erat. Et Simow dixil
^ Petrus: Num dolere et mori malum e s l !
Β u m

Πέτρος · Αρά γε τδ πονηρδν τδ άλγείν έστι κα\ τδ

Τ Rcspondit Simon : Ila esse videlur. Et Pelrus
θανεϊν; Κα\ δ Σ ί μ ω ν Φαίνεται. Κα\ δ Πέτρος* · Non igitur nialum semper exst>tit, sed ne exstitiase
8

Ούκ άρα υπάρχει τδ πονηρδν ά ε ΐ , άλλ' ουδέ μήν quidem potesi; nam dolere et mori accidenlium
ύπάρξαι δύναται * τδ γάρ άλγήσαι καί θανεϊν τών sunt, quorum neulrum pncsenli saluli est conjun-
συμβαινόντων ·* έστ\ν ών ούθέτερόν έστι παρούσης clum. Quid enim est dolere nisi m>n congruere?
%

390 ^ ε υ σ
ί · Τί Υ*Ρ έΉΐν άλγείν ή τδ άναρμοσ- Quid auiem mors, nisi separalio animse a c o r -
ε ν ε ί α Μ

τεϊν; Τί δέ θάνατος ή χωρισμός ψυχής άπδ σώματος; pore?Neque igitur,si barnioniaexsislil, dolorintrat;
Ούτ'ούν αρμονίας ούσης τδ άλγείν έστιν · τδ γάρ θανεϊν nam m o r i ne omniiio quideracxsistentium est,quia
ουδέ δλως τών υπαρκτών έστ\ν, δτι θάνατος ουδέν raors nihil aliud est, u l dixi, quam separatio animae
έστιν, ώς έφην, ή χωρισμός ψυχής άπδ σώματος, οδ a corpore, quae cura eveuit, corpus quidera sensu
συμβάντος, τδ μέν σώμα φύσει άναίσθητον δν λύεται, expers dissolviiur, anima aulera sensu affecta v i -
ή.δέ ψυχή αισθητή ούσα ζώσα υπάρχει. "Οθεν αρμο­ vere pcrgit. Quare neque dolor adest neque m o r s ,
νίας ούσης ούκ άλγείν έστιν, ούκ άποθανεϊν, άλλ' ουδέ ubi barniouia existit, sed ue planta? quidem leli-
pjjv βοτάναι θανάσιμοι, ούχ' ερπετά ίοβόλα, ουδέ άλλο c sunt, neque reptjlia venenata, neque alUid
f e w

τι τοιούτον, ού τδ τέλος θάνατος. "Οθεν αθανασίας borura quidquam, quoruro flnis est mors. Unde
επικρατούσης ευλόγως πάντα γεγονότα φανήσεται. oiunia reclecreaia videnlur praevaleute immorlali-
"Οπερ καί ούτως έσται, οπόταν δικαιοσύνης αίτία tate. E l hoc iia eveniet, quando justiliae gralia bomo
δ άνθρωπος αθάνατος γένηται τής τοΰ Χρίστου ει­ immorlalis fit, regno Chrisli pacifico pravaleute,
ρηνικής] επικρατούσης βασιλείας · δτε αύτοΰ κα\ ή quandoquidem temperamenlum *»jus inile est, ne
κράσις εύκρατος έστιν, ίνα μή οξείας [φύη] ορμάς· acres procreet cupidilales, insuper eliam sapientia
Ιτι τε κα\ γνώσις άπταιστος, ίνα μή τι τών κακών non erronea, ut nibil malorum lanquam bonum ad
ώς άγαθδν π[ικροποιοΰν] τε άλγοΰν έσται, ίνα μή
Μ £ervilulera vel dolorem feral, ila u l ille non sit
θνητός ή · mortalis.
X X I . Κα\ δ Σίμων έφη · Ταΰτα μέν δρθώς έφης · X X I . Respoadit S i m o n : Haec quident recle d i -
πλήν έν τφνΰν κόσμψ ού δοκεί σοι παντδς πάθους xisli. A l bomo in hoc mundo noane tibi cujusvU
δεκτικός είναι δ άνθρωπος; Αέγω δέ επιθυμίας, ορ­ mali capax esae videtur? Dico autem cupidilatis,
γής, λύπης καί τών τοιούτων. Καί δ Πέτρος · Κα\ iracundiae, luclue et htjjuacemodi. Et Petrus : E t
ταΰτα τών συμβαινόντων έστ\ν, ού τών άε\ δντων, bajc quidem suot accideniium , non a:tcrnoruin;
χρησίμως δέ τή.ψυχή συμβαίνοντα νΰν εύρεθήσεται. ^ verunilamen animse ulililer conjuncla jara inve-
*Ητε γάρ επιθυμία έκ τού πάντα καλώς δημιουργή- nientur. Eieuioi cupidilas ab illo, qui oiunia beeo
σαντος σ^μβαίνειν τψ ζώψ γεγένηται, ίνα ύπ' αυτής oreavil, opiflce animali unita esl, qua ad jnislionein
άγόμενον πρδς κοινωνίαν τήν ανθρωπότητα πλη- irapuUum multiplicet bumaoum genu*, cujns e k c l a
β Τ

θύνη, άφ' ής πλήθος εκλογής κρειττόνων γίνεται meliorum mulliti/do idonea reddilur a d v i U m
391 αίώνιον ζωήν έπιτήδειον . Πλήν άνευ Μ aeleruam.Praelorea sine cupkJilaic coilum m m rau-
επιθυμίας τήν πρδς γυναίκα κοινωνίαν ουδείς άν άνε- liereneroofacerei; j a m vero voJnpialis specie bon\a
δέξατο · νΰν δέ προφάσει ηδονής ώς έαυτψ χαριζό-' sibi ipee gralificana illiue facil veluuUIem.Itaque. ύ
μένος δ άνθρωπος τδ εκείνου βούλημα fcouL Πλήν, quis CHpidilale ad legidmttra uliiur counubium,

• l i a r c . i v , 54.
V A R L £ LECTIONES.
·· Cfr. bem. x v n , 6. Vbb. κα\ δ Πέτρος desi0erantiir in 0 . ·* συ|ΐβενόντων Ο , qui deinde in lexla
M

ασθενείας, in inargiiie γρ. εύσθεν*ίας. · · τό Ο. *· Scripsi πΓικροποιουν] ob analogbhn cum seq. ^ar-
Ucipio, elsi ri[ixpoW-dv] mclius re$pon'diss(A. αλγών ρ. άλγοΰν 0. άνθρωπότηταν Ο. · · επιτή­
i T

δειος Ο.
«45 S. CLEMENTIS I RQM. PONT. OPERA DUBIA. 444
imple tien agit, sed In adtilleriam pronfmpens i m - Α έάν τις τή επιθυμία χρηται πρδς νόμιμου γάμον, ούχ
pielalem commiuit, ideoque casligabilur, u l qui ασεβεί, πρδς μοιχείαν δέ όρμων ·· δυσσεβεϊ, χα\ διά
male usus sit eo. quod bene fuerit ordinatum. S i - τούτο τιμωρείται, δτι τ ψ χαλώς τεθέντι έχρήσατο
7 9

mili modo eiiam iracundiae concossa a Deo esi via
nos aggredicndi, m ea exniemur ad peccalorum
utiionem. YerunUamen immodice qui ea ulilur,
injusle agit, recie ea utens jiislum peragit. At l u -
χαχώς. Έ τ ι τε ομοίως ή όργή έν ήμϊν έξάπτεσθαι φύσιν
έχειν είληφε παρά θεού, ϊνα πρδς άμυναν αμαρτημά­
των ύπ' αυτής έλκώμεβα. Πλήν άμέτρω αυτή τιςχρη-
σάμενος αδικεί, κατ άξίαν δέ χρώμενος τδ δίκαιον
1

nui quoque subjccli surnus, quo doloris esse pos-
simos participes obitus propinquorum , mulieri«,
vel liberorum, vel fralrum, vel geuiioruin, vel ami-
corum aliorumve. Coinmiserationis enim expertes
boiuinis naluram exuissemus. Simul reliqua omnia
εκτελεί. Αλλα καί λύπης έσμέν δεκτικοί, ϊνα τδ συμ»
παθητιχδν έχωμεν έπί τε θανάτω οίκείων, γυναιχδς ή
τέκνων ή αδελφών ή γονέων ή φίλων ή άλλων τινών.
Έπείπερ, εί τδ συμπάσχειν ούχ εϊχομεν, απάνθρω­
ποι άν εϊμεν . Όμως κα\ τά άλλα πάντα οίχείως
7 Ι

apia esse reperieniur, si considerentur modo a me εύρεθήσεται έχοντα, έάν γε δι' δ έλεγον * έ(πι]- 7

indicato. νοηθή.
X X U . Tum Simon : Gur autem et bomines pne- XXII. ΚάΙ δ Σίμων* Διά τί.δέ χα\ άωροι τελευτώ-
mature moriuntar, et morbi periodiei veniunl, i n - σιν, χα\ περιοδικαΐ νόσοι γίνονται, έτι μήν καί δαί­
super et daemones, insaniae et calamitatcs m u l l i - μονες χαι μανίαι κα\ πάθη παντοδαπά κολάζειν με­
formes roagnacasligandifacuUMeprodita exsisiere γάλως δυνάμενα υπάρχει; Κα\ δ Πέτρος · "Οτι οί άν­
pergunt? Excepit Pelrus : Quia homines omniiio θρωποι τά πάντα αυτών τή ηδονή χαριζόμενοι άπα-
libidini suae indulgentes inconsiderale coeunt, et ρατηρήτως χοινωνούσιν χα\ ούτως ή τών σπερμάτων
iia seminibus alieno tempore sparsis ex natura* καταβολή άκαίρως έπιδοθεϊσα φυσικώς τά μυρία έκ-
indole innumerabilia procreanlur mala. Debebant φύει κακά. Έχρήν δέ αυτούς λογίζεσθαι, δτι, ώς τού
poiius repulare, tili tenipus definitum sit ad plan- φυτεύσαι κα\ σπεϊραι καιρδς επιτήδειος ώρισται,
landum et seminandum apium , ila ei conslitutos ούτω καί τού κοινωνήσαι έπιτηρήσιμοι ήμέραι προσ-
fiiisse dies ad coiium idoneos. Hinc certe aliquis ψκείωνται. 392 "Ενθεν γοΰν τις έκ τής Μωύσέως
Moysis tradilis peritus populum ob peccata accu- παραδόσεως μεμαθηκώς, αίτιώμενος τδν λαδν επί
sans, noviluniorum secundum lunam et sabbato- αμαρτίας, υίούς νεομηνιών τών κατάσελήνην και σαβ-
rum filios appellabal. At vero in principio mundi βάτων άπεκάλει. Άλλά κάΙ κατ' αρχάς τοΰ κόσμου
homines et longaevi erant morbique immunes. οί άνθρωποι πολυετείς τε ήσαν κα\ άνοσοι. Όποτε δέ
Sed usu negligenter derellclo, filii illorum vicissim άμελήσαντες τήν παρατήρησιν άπέλιπον, έκτοτε κατά
c

ob ignorantiam, ut non licuit, miscenies se, innu διαδοχήν υίο\ αγνοίας αίτία [ώς] μή δεϊν κοινωνοΰντες
merab:!ibus calainilatibus liberos suos reddiderunt ύπδ μυρίο^ πάθη τά εαυτών τιθέασι τέκνα. Όθεν κα\
obnoxios. Quare et magisler noster de illo, qui a [Διδάσκ]αλος ημών περ\ τοΰ έκ γενετής πηρού κα\
naiivitale caecus crat et per eura vidit, iiilerrogan- άναβλέψαντος παρ* αύτοΰ έξετά[ζων έρωτήσασιν],
tibus, 'uirum bic peccaverit an genilores ejus, ut εί · ούτος ήμαρτεν ή οί γονείς αύτοΰ, ίνα τυφλδς
7

caecus nascerelur, rcspondit: Neque bic in aliquo γεννηθή, άπεκρίνατο· ούτε ούτος τι ήμαρτεν, ούτε
peccavit, neque ejus gcnitorcs, sed u t i n eo mani- οί γονείς αύτοΰ, άλλ' ίνα δι' αύτοΰ φανερωθή ήδύναμις
festarctur Dei potestas, quae ignoramiae peccala τοΰ Θεοΰ τής αγνοίας ίωμένη τά αμαρτήματα. Κα\
sanat · . Ac profeclo ignorantiae causa ejusmodi αληθώς αγνοίας αίτία τά τοιαύτα γίνεται, ήτοι τψ
reseveniunt, qtiod videlicet ignorelur quando con- μή είδέναι πότε δεί κοινωνεϊν τή γαμετή, εί καθαρά
juge tili oporteat, et an libera sil a menslrua pol- έξ άφέδρου τυγχάνει. Πλήν Α προείρηκας πάθη έξ
lutione. Jam vero calamilates, quarum antca men- αγνοίας έστ\ν, ού μέντοι έκ πονηρού είργασμένου.
tionem fecisli, ex ignoranlia proveniunt, 11011 e malo Προσέτι δέ δδς τδν μή άμαρτάνοντα κα\ λάβε τδν μή
pcraclo. Gonccde insuper noir peccanlem et accipe πάσχοντα, και πρδς τδ μή πάσχειν και άλλους αύτδν
non patienlem, atque etiam alios paliendi immunes D ο απεύσαι δυναμένους εύρήσεις \ Αύτίκα γοΰν
ερ
7

ad ei serviendum aptos invenies. Exempli gralia Μωύσής διά εύσέβειαν απαθής τδν πάντα τής ζωής
Moyses propter pietatem totius vitae terapus C O I T - διετέλεσε χρόνον, καί τούς Δίγυπτίους δι' αμαρτίας
sufnmavii mali expers, el iEgyptios ob peccata pa- πάσχοντας εύχαϊς Ιάτο.
tienlcs precibus sanavil.
X X I H . Tura Simon : Ha;c quidem ita sese ha- X X I H . Κα\ δ Σίμων Έστω μέν ταΰτα ούτως Ιχειν.
beanUSed inaequalilas intcr homines nonne libi v i - Ού δοκεί σοι άδικωτάτη ή έν άνθρώποις ανωμαλία;
dclnr injustissima? Aller eniin mendical,altcr divitiis "Ος μέν γάρ πένεται, δς δέ πλουτεϊ, 398 δς
abundat, alter aegrotat, aller nimia valetudine μέν νοσεί, καί [δς δέ] υγιαίνει, κα\ δμώς τοιαύτα
fruilur, et q u « hujusmodi innumerabilia in humana τινα μυρία έν τψ άνθρωπίνψ βίω. Κα\ δ Πέτρος*
• Joan. i x , i , 3.
Y A R l i f i LECTIONES.
·· δρμώ Ο. 7 0
τό Ο. άν εί (subnolalum) εϊμεν Ο.
7 1
λέγον (sic) Ο.
7 1 Τ λ
εν absque spiritu Ο , q«d
deitin Ιγενν^,θη. u
εύρης Ο , qui dcin διό ρ. διά.
 445 CLEMENTINA. — HOMILIA X I X .
Ού συνοράς, ώ Σίμων, ότι πάλιν έκτος τοΰ σκοποΰ Α vila reperiuntur alia. Et Petrus : Noniie vides, S i -
τούς λόγους πέμπεις; Περί πονηροΰ γάρ ημών mon, le iierum extra proposilum sermonea m i i -
διαλεγομένων, συ έκτροπήν ποιήσας περ\ τών δο- tere? Nobis eniro de malo colloquentibus, digre-
χούντων ατοπημάτων τδν λόγον είσηγήσω. ΙΙλήν κα\ diens disceplationem de iis lu inlroducis, quae sibi
είς αύτδ έρώ. Ό κόσμος δργανδν έστι τεχνικώς γε- contradicere videnlnr. Nihilominus tibi reipopdebo.
γ ο ν δ ς " , ίνα τψ έσομένψ α^ενι αιωνίως ή θήλεια Mundus est opos artiflciose factum, u i mascido in
τίκτη δικαίους αιωνίους υίούς. Ούκ έούναντο δε Ε ύ- aelernuro fuluro femina pariaijustos ac aelcrnoa filios.
σεβείς" ενταύθα άποτελεσθήναι, εί μή ήσαν οί ενδεείς A l pM liic ad perieclionem venire non posscnt, nisi
οΤς έπικουρήσουσιν. Όμοίως τε κα\ διά τοΰτο είσί paupere* exsisterent, quibus auxilium. ferrent. S i -
κα\ νοσοΰντες, ών προνοήσουσιν. Και τά έξης τοΰτον mili modo el aegroiantes adsunl, quibus provideanl.
περιέχει τδν λόγον. Και δ Σ ί μ ω ν Οΰκοΰν ήτύχηται Et eo spectaul reliqtia. Tum Siinon : Quid ergo,
τοις ταπεινοϊς; Πρδς γάρ τδ άποτελεσθήναι δικαίους pauperes nonne infelices sunl? Male nimirum pa-
αύτο\ κακουχοΰνται. Κα\ δ Πέτρος* Εί ήν αίώνιος Uunlur, u l jusli ad perfeclionem veniani. Et Pe-
ταπείνωσις αυτών, ατυχία άν ήν μεγίστη. Άλλά Irua : S i eorum humilitas esset aeterna, infortu-
πρδς τψ κλήρω τά ταπεινώματα κα\ υψώματα άνΟρώ- nium esset maximuni. Sed bumiliationes el exalia-
ποις γίνεται. φ δ' άν μή άρέσκη δ κλήρος, ενιστιν
Τ
lionee bomimbus aorle atlribuunlur. Gui aulcm
έκκλήτως χρητάμενον καί νομίμως διαδικασάμενον sord non placet, ilU licel vitam, qua electa ulilur,
τδν ύπ* αύτοΰ ύπαλλάξαι βίον. Και ό Σ ί μ ω ν Τίς ού­ recle dijudicaiam per semetipsum commulare. Tiiin
τος δ κλήρος, καί έκκλητος; Καί ό Πέτρος· Τούτο Simon: Quaenam est illa sors, et ea quidem elecla?
έτερου λόγου έξήγησίς έστιν. Πλήν έάν έπιτρέψης, Et Petrtis: Hoc aliug disquisitionis argumentutft
δεϊξαί σοι δυνάμεθα, πώς αναγεννηθείς καί τήν γ έ ­ est. Verumlameii, si noo velueris, tibi oslendere
νεσιν ύπαλλάξας κα\ νομίμως βιώσας αίωνίου τεύξη poseumus, quomodo generatione commuiaia ilerutn
σωτηρίας· natus tu recte vivendo aelernam salutem adipisci
valeas.
X X I V . Κα\ δ Σίμων ταΰτα άκουσας Ιφη· Μήτι X X I V . Quibus auditis Simon respondit: An non
νομίσης, ώς επειδή είς έκαστον κεφάλαιον ζητών iDtelligis, quomodo capilulalim disquirens tibi ad
[σε] συνετιθέμην ώς πληροφορού μένος έφ'394^ Ρ proximum progredienti capul consenserim quasi
τε ον

έρχόμενον κεφάλαιον ; αλλ* αγνοίας σοι τδ aatisfactus? Sed dedi occasionem inscitiam libi
1 1

πείθεσθαι παρείχον, ίνα έπ' άλλο Ιλθης κεφάλαιον, persuadendl, ut ad aliud capitulum progressus t o u
δπως πάσης αγνοίας σου μαθών μή στοχαζόμενος C ignorantia tua cognita non conjeclans le dijudi-
καταγινώσκω σου. Άλλά πεπληροφορημέ[νων] νΰν cem. Scd tres cum jani prseterierint dies, mecutti
ήδη τριών ήμερων μοι συγχώρησον, κα\ έλθών dissere el coniinoando ego oelendam te nihil scire.
δείξω σε μηδέν είδότα. Ταΰτα τού Σίμωνος είπόντος Haec cum Simon locuius esaet et exire vellel, pater
κα\ έξιέναι μέλλοντος δ έμδς έφη πατήρ* Βραχέα meus d i x i t : Paululum me ausculta, Siiuon, e i
μου, Σίμων, έπακούσας, ώς σοι φίλον εστίν, πο- postea, si lubet, proBciscere. Memini le inilio dis-
ρεύου. Μέμνημαι, ώς τήν αρχήν πρδ τής ζητήσεως, pulalionis, quasi me non cognoveria, dmnaiio-
ώς μήπω πείραν μου λαβών, προλήψεις μου κατέ- nes meas conlempsisst*. Sed jam cum alierius
φερες. Κα\ νΰν δέ έπαλλήλως άκουσας τής ζητήσεως partis disqoiaitionem audiverim, rectene tibi s l a -
κα\ Πέτρον · έν υπεροχή γνούς κα\ αύτψ τδ άλη- tuere videor an non, si PeCrum te goperiorem c r e -
Τ

Οεύειν νΰν δούς, τί σοι φαίνομαι όρθώς κρίνειν εί­ dideriro, eumque verum dicere confliear ? Si q u i -
δώς, ή ού ; Εί μέν γάρ δρθώς κρίναντά με φαίης, dem recte me censere dicis, iioli pacisci, ne v i -
μή συνθή, ίνα μή φαίνη · · προειλημμένος, δ κα\ dearis quamvis praoccupalus vel ex consensu c l
μετά δμολογίαν ήττων συνθέσθαι μή θέλων. Εί viclus nolle concedere. Sin Petrum in dispuia-
S1

δ' άρα μή δρθώς τδν Πέτρον έν υπεροχή τής ζητή- ^ tione superiorem esse non recle oslendebam, per-
σεως άπεφαινόμην, σύ ημάς πείσον, πώς ούκ όρθώς suade nobis, quomodo non recte censuerimus, aul
έκρίναμεν, ή τοΰ ζητεϊν αύτψ έπ\ πάντων μή παύση, noli cessarc a diSquisitione coram omnibns, cum
Ιπε\ Ισται σοι εκάστοτε ήττωμένψ κα\ συντιθεμένψ. libi allerulrum etigere licebit, aut superari aut
*Ή δέ τδ αίδείσθαι έχεις άπδ πάντων τών ακροατών componere. Sed tu forlasse pudere coram omni-
άντ\ μεγίστης τιμωρίας καταγίνω σκομένω κα\ άσχη- bus auditoribus maxiraam putas poeiiam e i , qui
μονοΰντι ύπδ συνειδήσεως τήν σεαυτοΰ άλγείν ψυ­
8 1 dijudicatus est, quia ijartes male egerit; et ex con-
χήν · τδ γάρ νενικήσθαι έργψ είδομεν, τδν δέ έπαγ- scientia dolorem paliatur; nam viclum le esee re
γελλόμενόν σου λόγον ήκούσαμεν. Πέρας γοΰν ούκ οί- ipsa scimue, cum oraiionem a te prolatam audive-
μαι, σέ έπ\ τήν ζήτησιν 395 έλθείν, ώς ύπέσχου, rinius. Praeterea queque non credo te venissc
άλλά πρδς τψ δοκείν μή αίτιάσθαι έξιών έπανελ-
Μ
ad disputationem, quemadmodum promiseras, aed,
Οεϊν ύπέσχησαι · \ ne arguaris, redilurum le exiens promisislK
V A R L E LECTIONES.
« γεγονώς Ο. lla scrib. monet amanuensis codicis Ο in margine, ασεβείς in lexlu.
u
τοΰ Ο.
1 1

δέ Ο. " πέτρος Ο , qui dcindc κα\ τί ρ. τί. · · ίνα μή.φαίνη dedi ex coniectura , δέ συ φαίνη Ο. 'ήτ-
ταν Ο. ·« συνειδηάσεως Ο. ·» αίτείσθαι Ο. * ύπέσχηται Ο.
%
 147 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 418
X X V . iVc Simon, cum haec audissct, prae ira Α X X V . Ό δέ Σίμων ταντα άκούβας ύπδ δργής τους"
tteiiiibus stridens tacite abiit. Petrus autem cum οδόντας βρύξας,' σιωπών έπορεύθη. Ό δε Πέτρος
non paucum lemporis diei superesset, «egrotia sd Ιτι ώρας ούκ δλίγης ούσης τδν πολύν δχλον χειρο-
sauandum manibus impositis, multitudtneni d l - θετήσας πρδς ϊασιν*κα\ άπολύσας, μετά τών συν­
misit, cumque familiaribus domum ingressue con- ηθέστερων ε Ισιων οΓκοι έκαθέσθη. Κα\ δή τις τών
seditr. Tum comitum unus, cui Sophonia? nomen : άκολοι^^^Εοφωνίας δνομα έφη· Εύλόγηται, Π4-
ββ

Benediclus, iiiquil, sit Deus, qui l e Pelre, elegit, τρε, δ

f
έκλεξάμενός σε κα\ σοφίας αναπαύ­
ut probi sapientiae acquiescere possent. Nam vere σεως μέν^Ινεκεν τών ευγνωμόνων αληθώς γάρ μ ε ­
magnifice et cum patientia conlra Simonem dispti- γάλως καί άνεξικάκως Ρ ° * Σίμωνα.
β β π

lasii. Nuiic a le petiinus, tit et nobis de matis ooi- Κα\ ήμίν δέ περ\ πονηρών^Ι&λεχθήναί σε άξιοΰμεν,
loquaris, speranles gemriniorem le nobis faclarum έλπίζοντες γνησιώτερόν σε ήμίν τδν περ\ αύτοΰ έκ-
sermonem, noti aiilem jam hac hora, sed crae, * i φάναι λόγον, κα\ ταΰτα ούκ αυτής ώρας, αλλ* αύ­
tibi placet : eienim parcendum tibi esl ob laboree, ριον, εΓ σοι φίλον εστίν · συγγινώσκομεν γάρ σοι διά
quos in disquisiiione pertulisli. Respondit Pelroa : τούς έκ τής ζητήσεως καμάτους. Καί δ Πέτρος ·
Scire vos volo, inler ipsos labores eum atqufe- δέναι υμάς θ(λω, δτι δ μετά ηδονής ποιών τι ύπ' αύ-
scere, qui lubenler laborat, cum, qui tnvitus ope- ^ τών τών κ ο ύ ρ ω ν αναπαύεται, μή ποιών δέ ά βούλε-
retur, in ipsa quiete vel maxime laboret. haque ται ύπ' αφφς τής 1
της αναπαύσεως κάμνει τά μέγιστα.
niaximam mibi recreationem prabetis, si me de its "Οστε μοι τά μεγάλα τής αναπαύσεως χαρίζεστε τά
colloqui facilis, qwe mihi in deliciis w n t . ha de έμοί φίλα διαλέγεσθαι πδιόυντες. Πλήν έπ\ τή προ­
oonsiiio ejus satisfacti et lassitudini Hidulgentes αιρέσει αύτοΰ έξαρκεσθέντες κα\ τοίς καμάτοις
rogavimus ut iu noctem differm, quemadmoduiii συγγνόντες είς τήν νύκτα \ ώ£ αύτώ έθος ήν πρδς
β

mos ei erat cum famitiaribus coHoqaendi. Ae τούς γνησι[ωτέρους] λέγεσθαι, τήν ^ Ρ ^ | | | | ε ν έ -ύ τ

postea cibo sumplo ad soirinum conversi l u m u i . σθαι ήξιώσαμεν. ΚσΛ δή άλών μ ε τ α λ α ^ ™ ^ -είς
ύπνον [έτρά]πημεν. ^

IIOMLLIA X X . 896 ΌΜΙΑΙΑ K'.

L Ubi noctu surrexit, nobis expergefaciis eon- I. Νύκτωρ δέ διαναστάς καί διυπνίσας ημάς, καθ-
aedit secundum morem et d i x i t : Iuterrogate me. εσθε\ς συνήθως έφη · Πυνθάνεσθέ μου, περί ών
de quibus lubet. Tum Sophooiae prixuiis ei dicere - βούλεσθε. ΚαΙδΣοφωνίας αύτψ πρώτος ήρξατο*
incoeptt: Explica nobis discere cupienlibus, quid Q Πώς δντως δ περ\ πονηροΰ λόγος έχει, έπιθυμούσιν
reapsedemak) sit eeDlienduin. Ε ι Petrus : Jam, ήμΓν μαθείν ύφήγησαι. Κα\ δ Πέτρος· Ή δ η μέν,
inquit, in dispautione cum Siiuone habiU id de- έφη, κα\ διά τής πρδς Σίμωνα διαλέξεως έξέφηνα, τψ
motiatravt, licet variis in capitulis nou perspicue δέ σύν έτέροις κεφαλαίοις τά περ\ αύτοΰ είρηκέναε
apparaerint, qoae de eo disserui; mulla quippe ού πάνυ σαφώς έφωτίσθη· πολλά γάρ κεφάλαια ίσο-
capilula quibus vis deesse videlur aequo verilali, δυναμείν δοκοΰντα τψ άληθεί αύτοΰ τοΰ αληθούς τοίς
etiain mulliindini noiiliani aliquaia veri suppedi- πλείοσι παρέχει τινά γνώσιν ώστε, έάν νΰν ύμίν
tant: ita ui si nunc vobis dicam, quae tum Simoni είπω, ά τότε μετά πολλών είρήκειν κεφαλαίων τψ
dixi per uiulla capiiula, nolite credere, vos eodeiu Σίμωνι, μή οίηθήτε ίση αύτψ τιμή τετιμήσ6αι. Κ α ί
modohonorariac illum. Ει Sopbonias: Recte, inquit, δ Σοφωνίας · Όρθώς, έφη, λέγεις"· εί νΰν γάρ ήμιν
dicis ; nam si nunc nobis ex oiullis tuoc peibibitis έκ πολλών τών τότε είρημένων κεφαλαίων αφορί­
capitulis definis, quod verum sil clarius ostendes. ζεις, αύτδ τδ αληθές ποιήσεις φανερώτερον.
II. Tum Pelrus : Jafl) audiie, inquit, veriialcm II. Καί δ Πέτρος* Ακούσατε, Ιφη, τοιγαροΰν τής
de recta mali bariuouia. Deus duobus regnis defi- περί τοΰ πονηροΰ αρμονίας τήν άλήθειαν. Ό Θεδς
nilis duo quoque aeva conslituii, maio praeseiuem δύο βασιλείας δρίσας καί δύο αίώνας συνεστήσατο,
•nuttdum ae&iqnane, quia brevis lemporis spalium D κρίνας τψ πονηρψ δεδόσθαι τδν παρόντα κόσμον διά
permaaet oelerherqne transii, bouo auteiu se da- τδ μικρόν τε αύτδν είναι κα\ παρέρχεσθαι οξέως, τψ^
lurmn promisit niuudum fuluruio, grandem quippe δέ άγαθψ σώσειν ύπέσχετο τδν μέλλοντα αίώνα, άτ*
alque aelernuiu. Ac boujiueni creavii libero arbi- δή μέγαν δντα κα\ atSiov. Τδν ουν άνθρωπον αύτεζ-
Irio praediiuta, u l facultaie poUercl iuclinandi ad ούσιον έποίησεν, έπιτηδειότητα έχοντα νεύειν πρδς
agenda, quie «i placerent. E l corpus ejus triparii- άς βούλεται πράξεις. Κα\ τδ μέν σώμα αύτοΰ έστι
tuni esi, cum origSnem ducat ex feniineo ; nara τριμερές, έκ θηλείας έχον τήν γένεσιν. 397 " Χ*ι £

afiectum est cupidilate, ira , luclu et quae ad ca γάρ έπιθυμίαν, δργήν, λύπην και τά τούτοις επό­
periioetti. Simili modo spirilus cum non trium ge- μενα. Τδ δέ πνεύμα κα\ αύτδ ού τριτογενές δν, άλλά
nerum sit, sed triplex, orUis ex roasculoet capax τριμερές, έκ τοΰ άδενος έχει τήν γένεσιν, κα\ δε-
esl raiiocinandi, cognoscendi, meluendi et eorum. κτικόν έστι λογισμού, γνώσεως, φόβου καλ τών τού·

V A R L E LECTIONES.
·· Σοφονίάς Ο , ut eliam infra constanlcr. · · Nolui scriberc διελέχθης. e f
νύκταν 11.
'449 C L E M E N T W A . -• I I O M I L I A X X . W
τοις έπο-ένων. Έκατέρα δε τών τριάδων μίαν έχει χ quae liuc periinenl. Utrique autem triadam eadom
τήν £ίζαν, ώς εΤναι τον άνθρωπον έκ φυραμάτων radix est, ila ul homo duabus coraroislionibus, ft>
δύο, βηλείας τε κα\ ά^^ενος. Διδ δή καί δύο αύτψ minei cum masculo, compositus sit. Quapropier
δδο\ προετέθησαν, νδμου τε και ανομίας * δύο τε βα- etiam duae v i » , sequitalie ac iniquitalis, proposilse,
σιλείαι ώρίσθησαν, ή μέν ουρανών λεγομένων, ή δέ duo quoque regoa defiuila sunt, alterum coeiorum
τών έπΙ γης νύν βασιλευόντων. Άλλά και δύο βασι­ appellauim, alterum eorum, qui nuyc io terra re-
λείς ετάχθησαν, ών δ μέν τού παρόντος καί πρόσκαι­ gnant. A c similiter duo reges constituli gitni, qno-
ρου κόσμου νόμω βασιλεόειν χειροτονείται, δς κα\ . rum alter pregenti ac temporaoeu mundo regnare
έπ' όλέθρψ πονηρών χαίρειν έκράθη * ό δέ έτερος, el pernicie malorum gaudere lcge Henelur; alter
καί αύτδς βασιλεύς υπάρχων τού έσομένου αίώνος, auieni, rex et ipse, luturi quidem sevi, iiniversam
στέργει πάσαν ανθρώπων φύσιν, έν τοίς παρούσι . diligit naturara buraanam : qui liberlatem ageudi
τήν πα££ησίαν έχειν ού δυνάμενος, [άλλ'] ώς τίς etei iu praesenli non babet, nihilominoa de utilibus
ποτ* έστί λάνθανε ιν πειρώμενος τά συμφέροντα συμ­ suadendis laieiiier sollicitus est.
βουλεύει.
III. Τών δέ δύο τούτων [δ έτερος] τδν έτερον έκ-. III. Homm dvorum, Deo ordinanie, aker akari
βιάζεται, Θεού κελεύσαντος. Έκαστος δέ τών ανθρώ­ U nm hifert. Qutgque autem hominuro facukatem be-
πων έξουσίαν έχει, [έκείν]ψ αυτών, ψ βούλεται, πεί- ; bet, eorem cui vuH obediendi ad bona pertieteiida
θεσθαι πρδς τδ πράσσειν αγαθά ή κακά, Πλήν 4άν aut mala. Ac gi quis bojia facere sihi eligtl, pro-
τά αγαθά τις πράσσειν έληται, τού έσομένου αγαθού prielas reddilur futuri boui regie; gin qtjig inlqtia
βασιλέως γίνεται κτήμα* εί δέ φαύλα πράξειέ τις, . perpetrei, pneseiiiis mali ut adjutor. Qtii quid«m
τοΰ παρόντος γίνεται πονηροΰ υπηρέτη μα. Ό ς l t '
Μ
cum propter peccata jugto judkio eum punteifcli
αμαρτίας κρίσει δικαία τήν κατ* αύτοΰ λαβών έξου­ ' aeceperit facaltaiera et ante sevum ftternuin -ea uii
σίαν κα\ πρδ τοΰ μέλλοντος αίώνος θελήσας αυτή cttpiat, in bac vila caetigantte gaodet Η quaai s*o
χρήσθαι έν τψ νΰν βίω κολάζων ήδεται,κα\39β ς ip&itis deatderio graitftcang Dei f oloniaiem perfieit.
Μ ώ

Ιδία χαριζόμενος επιθυμία τήν τοΰ Θεοΰ βούλησιν Ailer vero oonditus, ut juslornm imperio gau-
εκτελεί. Ό δέ έτερος έπι δικαίων εξουσία χαίρειν*· deat. bono quodam invenio magnoperc laHatvr,
δημιουργηθείς, δίκαιον εύρων μεγάλως ευφραίνεται, onmque vite aHerna» saltat, el ipae vero quatri aiiii
σώζων αύτδν άΐδίψ ζωή, καί αύτδς δέ ώς έαυτψ χα­ indulgentamoremerga eosinDeum refert. Aicamcii
ριζόμενος τήν υπέρ τούτων είς Θεδν αναφέρει χάριν. -quivis injustas coitverii potcst alque salvari, quili-
'Εξεστι δέ παντί άδίκψ μεταμεληθέντι σώζε σθαι, κα\ bet vir jvftiug peefata commissa poena lnere. H i
παντ\ δικαίω άνδρ\ έπ\ τελευταίας αμαρτίας δίκην C qirideni doo dnees velocee Dei matius sunt ad anti-
ύπέχειν. Πλήν οί δύο ηγεμόνες ούτοι ταχείαι χείρες cipandnm promplae, ut ejus volunlatom exsequaii-
είσι Θεοΰ προλαμβάνειν έπιθυμοΰσαι, τδ αύτοΰ θέ­ • tur. Qtiod ιta se babere, dictum est eliara In lege
λημα έπιτελεϊν. "Οτι δέ τοΰθ* ούτοις έχει, είρηται t\ ipsius Dei persona: Ego ocddam el ego vivere
καί τω νόμω έκ προσώπου τού Θεοΰ· Έγω άπο- fuciam ; percuiiam el ego sanabo · . Nam vere oc-
χτετώ xal djjr ποιήσω* πατάξω, χάγω Ιάσομαι. cidil et vivittcat. OccicKt avleni slnistra, id eal per
Αληθώς γάρ άποκτείνει" κα\ ζωογονεί. Άποκτείνει malmn, qui lyetari lenelur impioruin exitio. YiviM-
μέν διά τής αριστεράς, τουτ' έστι διά τοΰ έπ\ κακώ- cat autem ec benefacit dextra, ld esl per bonuin,
σει τών άσεβων χαίρειν κραθέντος πονηροΰ. Σώζει δέ qui i l a creaius est,*ul beneficenlia et sahite jusle-
κα\ ευεργετεί διά τής δεξιάς, τοΰτ' Ιστι διά τοΰ έπ' rum gandeat. At bi faculuie polleotes non exlra
ευεργεσία κα\ σωτηρία δικαίων χαίρειν δημιουργη- Deum exsislunl; alius enim exlra cum principatns
θέντος · · αγαθού. Είσ\ δέ ούτοι τάς ουσίας έχοντες est nullus. Neque autem ex Deo ut animalia pro-
ούκ έξωθεν τοΰ Θεοΰ- ουδέ γάρ έστιν έτερα τις άρχή. jecti s u n l , cuni spqna polterent potesiale ae itte;
Ού μήν άπδ τοΰ Θεοΰ ώς ζώα προεβλήθησαν, ομόδοξοι neque exstiteruiit per gemetipsos contra Ulius v * -
γάρ αύτώ ή σ α ν ούτε συμβεβηκόσιν αυτομάτως D luntatcm genili, crnii ila snmmam imperiiim ei iol-
παρά τήν αύτοΰ βουΧήν γεγονότες. Έπε\ τδ τής δυ­ lereior. Seil ex Deo quidem projecia fiinl priora
νάμεως αύτοΰ μέγιστον άνήρητο άν. Άλλά άπδ τοΰ quatuor elementa, calidttin et frjgWum, bmnidittn
Θεού μέν προβέβληνται τά πρώτιστα στοιχεία τέσ- el siccum. <)nare eliam pater est cujuevie inateri»,
* σαρα τό τε θερμδν καί ψυχρδν, ύγρόν τε κα*ι ξήρον. ut qute misiuraeveneril eecundum ejes aentenliam;
Όθεν δή κα\ πατήρ τυγχάνει πάσης ουσίας ούσης commistis enim ipsis consiliem exlra natcebatar
γνώμης τής κατά τήν κράσιν · Ιξώ γάρ κραθεϊσιν ut felus. Malus igilur iii flne presentiB mundi
αύτοίς ώς τέκνον ή προαίρεσις έγεννήθη. Ό σδν inlegre coram Deo vivens, com jam iion penineal
πονηρδς πρδς τψ 3 9 9 91
ένεστώτος κόσμου τέλει ad solam iniquitatie snbstantiam, inataurau» polest
ύπουργήσας άμέμπτως τψ Θεψ, άτ« $ή ού μιάς ού- bonus Heti. Eleuim jam non amplius malc a g U ,

• Deut. χχχιι, 39.

V A R L E LECTIONES,
; « π*ρό\ον«ος Ο. *· Vbft. αυτή ^ρήσθαι add. ex conjccnira. " χάριν Ο. ·» άποκτέννει scr. 0 . l u el
tubinJe. δημιουργηθέντα Ο. *' τό Ο.
9 9
 *CI S. CLEMBKTm I ftOM. POftT. OPERA DUBIA. 453
quanquam mahis e s l , cum lege facullatem acce- k σίας ών της προς κακία* μόνης, μετασυγκριθείς άγα
perii male agendi. θδς γενέσθαι δύναται. Ουδέ γάρ νυν κακδν τι ποιεί.
καί τοι κακδς ών, νομίμως κακουχεϊν ειληφώς τ^ν
έξουσίαν.
IV. Quae ctim Petrus locutus esset, Michsas, qoi IV. Ταύτα τοΰ Πέτρου είπόντος, Μιχαίας, κσΛ
et ipse ex comilum numero erat, interrogavit: αύτδς τών ακολούθων τις ών < έπύθετο· Πόθεν ούν
Unde igilur fit, ut homines delinquant? Respondit τοΤς άνθρώποις τδ άμαρτάνειν; Καί δ Πέτρος έφη*
Pdrus : Quia ignoranl se pro i i s , quae male ege- Έκ τοΰ άγνοείν, δτι περ\ ών πράσσουσι κακώς, κρί-
rint, in judicio peniltia daiuros esse poenam. Unde, [σεως γε]νομένης πάντως κολασθήναι έχουσιν. "Οθεν
quemadmodum alias d i x i , etiam prolera habentes κα\ τήν έπιθυμίαν, ώς άλλοτε εί[πον], διαδοχήν βίου
cupidilati indulgeut, ut evenit in occisioue teoero- έχοντες, ταύτην πληροφοροΰσιν, ώς έτυχεν ήμ[έρων]
• rum infantium vel in alio decipiente peccalo. Nam, παίδων φθορ$, ή άλλη τιν\ κολακευούση αμαρτία.
u l modo indicavi, se judicatura iri nescienies, quia Τψ γάρ άγνοείν, δτι κρίνονται, ώς φθάσας είπον, διά
nibil est, quod ipsos lerreat, properant ad libidini τδ άφοβον τήν έπιθυμίαν ού νομίμως πληρούν επεί­
lemere atque illicite saiisfaciendum. Ideo non Dcus γονται. Ώστε ούχ ό Θεδς κακδς, δ καλώς θε\ς τήν
Hijustus esi, quippe qui cupiditatem ad vitam pro- έπιθυμίαν, ίνα διαδοχή βίου γένηται, αλλ* αύτο\
pagandam bene ordinaveril; at ipsi sceleraliesimi*, ασεβέστατοι, οί τψ καλψ τής επιθυμίας χρησάμενοι
quippe qui abost sint eo, quod in cupiditate booum κακώς. Ούτω δή καί έπΙ τής δργης έστι λογίσασθαι,
est. Ita ccnseri debet etiam de i r a ; qua qui recte δτι δικαίως μέν αυτή τις χρησάμενος, ώς έξεστιν,
ulitur, ut licitum est, non impie agtt, aed ultra εύσεβεί, παρά δέ τδ μέτρον έξελθών κα\ έαυτψ τήν
iHodum progrediens judicio obnoxios peccat. κρίσιν λαβών ασεβεί.
V. lieruroque Sopboniaa excepit: Longanimilas V. Καί δ Σοφωνίας πάλιν έφη* Ή μακροθυμί·
l u a , domine mi Petre, nobis animuai addil, ob raa- σου, κύριε μου Πέτρε, πα^ησίαν ήμίν χαρίζεται,
jorem flrmiutem de aliis mullis le inlerrogandi. ακριβείας χάριν κατά πολλά πυνθάνεσθαί σου. Διδ
Quare omnino cum Oducia te exploramus. Memini θ α £ φούντε ς παντ'ι τρόπω τήν έξέτασιν ποιούμεθα.
quippe Simonem heri tecuoi disputantem asee* Μέμνημαι τοίνυν, ώς χθες Σίμων πρδς σέ τήν ζήτη­
ruiese, malum, ai a Deo genilus s i t , consequenter σιν έχων έφη, δτι ό πονηρδς, εί άπδ τοΰ Θεού γεγέν-
esee debere ejuwJem essenti* ac geniioren, νηται · \ ακολούθως τής αυτής τψ προβαλόντι τυγχά­
ideoque bonum, neque malum. Ac tu respondisii, νει ουσίας, 400 άγαθδς δφειλεν είναι, κα\ ούχ\
nequaquam rem ila sesehabere, cum multi ex bonis ; κακός. Σύ δέ άπεκρίνω, μή πάντως ούτως έχειν,
gignerentur mali, siculi ex Adam duo exslilisseDt, καθότι πολλοί έξ αγαθών κακο\ γεννώνται, ώσπερ έκ
aller bonns, alier rodgs. Simoni autem arguenti, le τοΰ 'Αδάμ όποίοί τίνες δντες δύο έγεννήθησαν, ών δ
exemplis uli bumanie, reepondisti, neque illud, μέν ήν κακδς, δ δ* αγαθός. Τοΰ* δέ Σίμωνος αίτιασα-
Deum gignere, eo modo esse admittendun), quippe μένου, δτι άνθρωπίνοις έχρήσω παραδείγμασιν, άπε­
quod exemplum el ipsura sil humanum. Ego autem κρίνω, δτι τούτψ τψ λόγψ ουδέ τδ γεννησαι Θεδν
Sopbonias Deum gignere admilto, malum gignere παραδέξασθαι δεί* άνθρώπινον γάρ κα\ τούτο τδ πα­
eum non concedo, etiamsi inler hominea boni gt- ράδειγμα. Έγώ δέ Σοφωνίας τδ μέν γεννησαι Θεδν
gnant malos. Nec lameo credo, me absurde alia παραδέχομαι, τδ δέ κακδν γεννησαι ού προσίεμαι,
eorunt, qrjae hominum sint, J)eo attribuere, alia κάν τών ανθρώπων οί άγαθο\ κακούς γεννώ σι. Καί
non, cum alteriim, gignere, coneeeserim, non ila μή τοι νομίσας με άλόγως τών άνθρωποι ς διαφερόν­
alierum, dispari modo gignere. Nain hominet libe- των ένια μέν τψ Θεψ άποδιδόναι, ένια δέ ού, επειδή
ros ut par est dissimiles ip&orura consiliis banc ob τδ μέν γεννησαι δίδωμι, τδ δέ άνομοιον αύτοΰ γεννη­
causani procreant. Cum quatuor partibus compo- σαι ούκ άποδίδωμι. Οί μέν γάρ άνθρωποι κατά τδ
nanlur, secundum varia anni tempora varie eorum είκδς άνομοίους ταϊς εαυτών γνώμαις γεννώσιν υίούς
corpora vertuniur, ita ut in corpore bumano secun- διά τοιαύτην αίτίαν. Έκ τεσσάρων γάρ συνεστώτες
dumquodvistempusid, quod anni tempori proprium μερών κατά τάς διαφόρους τροπάς διαφόρως τρέ­
sit, crescal aut decrescat congrueulcm misturam πονται τά σώματα, ώς κα\ έν άνθρωπείψ σώματι
91

delens. Nara seinina temperatorum non semper ita καθ* έκαστον καιρδν τδ τής τροπής ίδιον αύξανόμενον
permanentium alias aliier commisUi segregantur, ή έλαττούμενον τήν σύμμετρον κράσιν αθετεί. Τών
eaquesecundura temporis mistionem et consilia se- γάρ συγκραμάτων · · ούχ ωσαύτως άε\ διαμενόντων
quuntur sivebooasiveinafa.At tale quidde Deo non τά σπέρματα άλλοτε άλλην .έχοντα κράσιν αποκρί­
esl slaluendum. Nara cuin imrautabilis sit atquo νονται, οίς πρδς τήν τοΰ καιροΰ κράσιν καί αί
aeternus, quando creare v u l l , procrealum ejasdein γνώμαι έπονται είτε άγαθα\, είτε κακαί. ΈπΙ δέ τοΰ
modi ac creatjrem esse oportet, quod ad substan- Θεού ούκ έστι τι τοιούτον λογίσασθαι * άτρεπτον γάρ
liara scilicct et meutein. Sed si quis enm quoque κα\ αεί ών, δπ[όταν]· προβάλλειν βουληθείη, ανάγκη
Τ

VARIJ2 LECTIONES.
·* γεγένηται Ο. »• κα\ ώς ρ. ώς καί Ο. · · Ila ad oram cod., αυγγραμάτων in textu. , T
δ*' ( · φ
&eq. lacuna 0 . Fortas&e scribeuduin δπη άν vcl δπως άν.
 GLEMENTINA. -
»5αα τδ προβαλλόμενον αύτφ ωσαύτως [εΐναι] τά i miitabilem dicere velil, liaud saue fttleftigo, quo-
πάντα τφ γεγεννηκότι, τήν τε 401 ούσίαν λέγω κα\
τήν γνώμην. Εί[δέ Οελήσ]ειέ τις κα\ αύτδν τρεπτδν λέ­
γειν, ούκ οίδα, πώςκα\ άθάνατον είπεϊν δύναται αύτδν
VI. Ταύτα δ Πέτρος άκουσας κα\ βραχύ έπ\ συν-
^οίας γενόμενος έφη * Ούκ οίμαι, τινά δύνασθαι περι
πονηρού διαλεγόμενον μή αυτού του πονηρού τδ θέλη­
μα ποιείν. Όθεν τούτο αύτδ είδώς, ούκ οίδα τί πράξω,
πότερον σιωπήσω ή λαλήσω. Εί μεν σιωπήσαιμι, γέ­
λωτα πρδς τούς πολλούς όφλήσαιμι άν , δτι άλήθειαν
έπαγγελλό μένος κήρύσσειν τδν περ\ κακίας λόγον
αγνοώ * εί δε είποιμι, φοβούμαι, μή άρα ούκ άρέσκη
Θεφ ζητεϊσθαι τδ κακδν, άλλά τδ άγαθδν μόνον. Πλήν
κα\ ύμίν είς τδν Σοφωνίου λόγον τάς εμάς υπολήψεις
ποιήσω φανερωτέρας. Σύντίθεμαι κάγώ , δτι ού
πάντα τά ανθρώπων άποδιδόναι δεί τφ Θεφ. Αύτίκα
γούν οί άνθρωποι ούκ έχοντες τά σώματα τρεπτά όύ
τρέπονται, άλλά χρόνφ ύπδ τών τροπών άλλοιούσθαι
φύσιν Εχουσιν. Ό δέ Θεδς ούχ ούτως · ύπδ γάρ τού
έμφυτου πνεύματος αυτού άπο^ήτψ δυνάμει, οποίον
άν'βούληται, γίνεται τδ σώμα. Κα\ ταύτη μάλλον έστι
πιστεύσαι, ή κα\ δ άήρ παρ* αύτου τοιαύτην είλη-
φώς φύσιν ύπδ τού αύτδν διήκοντος ασωμάτου νού
είς δρόσον τραπε\ς κα\ παχυνθε\ς γίνεται ύδωρ, ύδωρ
δέ παγέν λίθοι καί γ ή , κα\ λίθοι δέ συ^ήξαντες
πύρ έξάπτουσιν. Τοιούτον κατά μεταδολήν κα\ τρο-
πήν δ άήρ ύδωρ τά πρώτα γεγονώς εις πύρ έληξε
£ιά τών τροπών , κα\ τδ ύγρδν είς τήν έναντίαν φύ­
σιν μετετράπη. Τί δ έ ; ούχ\ κα\ τήν Μωϋσέως · ·
£ά€δον δ Θεδς έτρεψεν είς ζώον, ποιήσας δφιν,
δν πάλιν μετέστρεψεν είς 402 (&άβδον; κα\δι' αυτής (
δέ τής τραπείσης ράβδου τδ Νείλου ύδωρ έτρεψεν είς
αίμα, δ κα\ πάλιν μετέστρεψεν εις ύδωρ ; Άλλά κα\
τδν άνθρωπον, χουν δντα, έμφυσήματι πνοής μετέ­
στρεψεν είς σάρκα, κα\ πάλιν μετέστρεψεν είς χουν.
Ούχ\ δέ Μωύσης αύτδς σαρξ ών είς μέγιστον έτράπη
φώς, ώς μή δυνηθήναι τούς υιούς Ισραήλ άντιβλέ-
ψαι αύτφ ; Πολλψ ούν μάλλον δ Θεδς έαυτδν τρέπειν,
είς δ βούλεται, δυνατώτατός έστιν.
VII. Άλλ* ίσως τις υμών ένόησεν, δτι άλλος μέν
ύπ' άλλου γενέσθαι τι δύναται, αύτδς δέ τις έαυτδν,
είς δ βούλεται, μετατρέπειν ού δύναται, κα\ δτι |τδ
τρέπεσθαι τού γηρώντός έστι καί άποθανεϊν [φύσιν]
έχοντος , άλλά περ\ αθανάτων τούτο ού χρή νομίζειν. :
Τ
Η γάρ ούκ άγγελοι άγήρως ·» [υπάρχοντες] κα\
πυρώδους ουσίας εις σάρκα μετετράπησαν, κα\
οί παρά τψ Αβραάμ [ξενι]σθέντες, ών κα\ τούς πδ-
δας ώς ομοουσίων ανθρώπων άνθρωποι ένιψαν ; Άλλά
κα\ τψ Ιακώβ άνθρώπφ δντι άγγελος έπάλαισεν είς
σάρκα τραπε\ς, ίνα αύτψ συγχρωτισθήναι δυνηθή.
Κα\ δμώς παλαίσας έπ\ τήν Ιδίαν αυτού φύσιν βου-
ληθε\ς έτράπη. "Ηδη είς πύρ μεταβαλλόμενος τοΰ Ι α ­
κώβ »·· τδ πλατύ νεΰρον ούκ έκαυσε μέν, έφλεξε δέ
κα\ χωλδν έποίησεν. Ό δέ έτερον τι γενέσθαι, δ τι
V A R L E LECTIONES.
·• Μωύσέος 0. ^ Codicis seripCuratn άγήρως ramare nolui.
NOMILIA XI. 154
modo eum immorlalero affirmare queat.
VI. Qulbus auditis eum Petrus paululum cogita-
bundus sedisset, respondit: Non credo posse a l i -
quero de malo l o q u i , nisi faciat simul mali volun-
tatem. Q u a r e , cum hoc ipsum sciam, dubiio,quid
faciam, utrum sileam an loquar. Si enim taceain,
risum apud multos moveani, ut q u i , verilatem me
explicaliirum prnfessus, dc malitia loqui nesciam ;
sin loquar, timeo ne I)eo displiceat disquisilio de
malo instituta, quippe cni non nisi disquisitio de
bonQ placeat. Atiamen quae ad Sophonise intar-
rugaiionem respoudi, eiiam clarius vobis expli-
cabo. Ego quoque concedo, non omnfa qoae bo-
mimm s i n t , Deo esse atlribnenda. Jam quidevi
bominea, quibus corpora immutabiKa s u n t , non
mutanlur, sed indolero habent cum anni tempore
variandi. A i non ita Deus; nam illius spiritu «I
innato arcana vi corpus fit, qoale ipse vult. Qttfid
eo magis credendum , cum aer per e u m , id est per
incorpoream mentem in eum diffueam, facullatem
acceperit, ut in liquorem versus et coneretut aqaa
tlat, aqua autem conercta mnletur in lapides et
lerram, et lapides confricti ignem accendant. Hoc
mpdo aer post translalionem et commutaiiofiem
primum quidem aqtia faclus per cenversiontea ces-
sabat In ignem, et humidum in coiUrartam natu-
ram muiabatur. Qiiid vero? Nonne Deus etiam
Moysis virgam in animal vertit, serpentein fa-
ciena, qacm iterum in virgam mutavit ? Et ipea
illa virga aquam Ntli convertit in «anguinem, qaem
redire fecit in aquam. Sed homiuem qnoqoe, qtji
limus erat, spirilu inflato in carnera ver it.quam
ilerum mulavit in limutn. Sed itonne et Moyset,
qui caro erat, in maximum permuialus eat igneai,
ila ut filii Israelig eum aspicere non potsenl ? Muko
magig igitur Deus semelipsum mvtare in quode»»-
tjue ei plaoet poleniiggimug est.
VII. A l fortassis vestrum aliquis exislimat, alium
quidem fieri aliquid pogse per aliom, sed ipsum in
quodlibet ge convertere non valere, esseque etiam
commulari senescentis et morti o b n o x i i , id quod
non censendum sit de immorialibus. Nonne enrm
angeli quoque peremies alque igneae substanlioe
caro facli ab Abrahamo bospitio excepli gtjnt,
quorum vel pedes ut ejusdeni hominum essentias
bomines lavabant? Sed eliam cum Jacobo, qul
bomo erat, angelos luctabatur, in caroein eotn-
mulatua, ut possei cum eo conver&ari. Similiter
poslquam luclalus erat, ex vbluoUle sua pro-
priam iterum induic naluram. Jam vero in igtiem
transformatus Jacobi nervum feiuoria non quidem
combussit, aed iuflammavit daudumque fecit. A i -
ι β
· ίακών Ο.
 · S. CLEMENTIS \ ROM PONT. OPEftA DUDIA.
trnncn i « , qui ex volunlale aliud fieri nequit, Α θέλει, μή δυνάμβνος, ώς υποκείμενος τή αύτου φύ­
ulpole subdiius ipsius naiurte, morlalig est; ged σει , θνητός έστιν · δυνάμενος δέ τις γενέσθαι, δτε
qui siue ipsius naiure imperans potis est tieri quid- θέλει, δ θέλει, ώς αυτής τής [φύσεως δεσποτεύων ,
quid et qiiandocunque vult, ita ut novus eve- , είς τδ νεάζειν ύποστρέφων, αθάνατος έστιν. Όθεν
iiial,est immorialis.Quare mulie magis Det peiestas πολύ μάλλον ή τού Θεού δ υ να μ ι ς , δτε θέλει 403 ^ τ ο

essenliain corporis quando et in quodcunqne vult σώματος τήν ούσίαν είς δ θέλει μετατρέπει κα\ δμο-
conveuit, el similis subeianliae, non autem aeqiue, ούσιον μή πα ρου ση τροπή προβάλλει, ίσοδύναμον δέ
Comrauialione peracta procreau Iia crealor et in ού. "Οτι ό μέν προβάλλων κα\ είς έτέραν ούσίαν τρα-
aliam essentiam commuiala in ee reveriere potesl, πέντα πάλιν έφ' έαυτδν τρέπειν δύναται \ δ δέ προ­
cura ex illius mutatione iilius progenitus sine crea- βληθείς τής έξ εκείνου τροπής τε κα\ τέκνον υπάρχων
toris voluntate aliud quid lieri DOO possil, nist άνευ τοΰ προβάλλοντος βουλής άλλο τι γενέσθαι ού
ille annuat. δύναται, έί μή εκείνος θέλει.
VIII. Haw cum Petrus dixigset, Michaeas, et ipee VIII. Ταΰτα τοΰ Πέτρου είπόντος, Μιχαίας *, κα\
«x coraitum mimero unus : Velim ,.mquit, a le d l - αύτδς εΓς τών επομένων εταίρων, Έβουλόμην, έφη,
SEERE, mm eiiam bonus eodem modo geniloe g i i , Β κα\ αύτδς μαθείν παρά σού. εί ώσπερ δ πονηρδς γέ­
quo malas: si enim aequo modo facti fuerint, frar γονεν, ούτω γεγένηται κα\ ό αγαθός. Εί δέ ομοίως
4ree mtbt esse videiilor. Regpondit P e l r u a : Non γεγόνασιν, αδελφοί είναί μοι δοκεί. Κα\ δ Πέτρος*
genili fuerunt giatili modo, gi roe ab iniuo dixisse όύχ ομοίως γεγόνασιν, είπε ρ μέμνησαι ών έν αρχή
recordari*, mali quadrupticem substanuam corpo- είπον, δτι τού πονηροΰ ή τετραγενής τοΰ σώματος
( ris secundum genera divieam a Deo procreatam % , ουσία πεφυλοκρινημένη ύπδ τοΰ Θεοΰ προεβλήθη,
aed extra *am eecundum creaiorie volunlalem ad έξω δέ αυτής κατά τήν τοΰ προβαλόντος βουλήν έκρά-
. misiionem consilium nialis gaudens esse tempera- . θη * πρδς τήν κράσιν ή κακοϊς χαίρουσα προαίρε­
ium. Ac ita glataenilum substantiara quadrupiicem σης. 'Πς νοείν, δτι Θεού μέν τέκνον ή τετραγενής έξ
ex Deo prolaiam ejus quidem esse creaturam, et αύτοΰ προβληθεϊσα ουσία, ή κα\ αυτή ουσία αεί. Διά
. ipeam gcmpiteruam. Ciir aulem exlra eggentiam ab τί * δέ έξω ύπ' αύτοΰ κραθείσης ουσίας ή συμβεβη-
eo teeaperaUm congrediens proposiumi malis gau- κυία κακοϊς χαίρουσα προαίρεσις έπεγίνετο ; κα\ ού­
Ueug posiea giguebaluc? Ει hae quidem ratione τως ούτε ύπδ τού Θεού γεγέννηται, ούτε ύφ' έτερου
neque a D e o , iieque ab alio quodam creatum , sed . τινδς, άλλ' ούτε •ύπ' αύτοΰ προβέβληται, ούτε αυ­
ne ex eo qtitdera prolatum, neqtie sp^nte progree- τομάτως προελήλυθεν, ούτε άε\ ή ν , ώς ή πρδ της
eum e s l , neque semper f u i t , u l anle mistioDem Q συγκράσεως ουσία, άλλά κατά τήν τοΰ Θεού βούλησιν
e s s f U i a , ged misiura geeuedum Det Yohintatcm Ιξωτή κράσει4φ4* μ6έβηκεν.ΚαΙ δτι ανάγκη τουθ*
υ

exlra exaliiit. Quas quidem iia seee habeaot opor- ούτως έχειν, πολλάκις είρήκαμεν. 'Ο δέ άγαθδς
4$re, Mape aflirmaviiBue. Sed bono ex optima Dei έκ τής τοΰ Θεού καλλίστης τροπής γεννηθε\ς κα\
eoramulalione aate, nec extra essi&tenti migtione, ούκ έξω κράσει συμβεβηκώς τφ δντι υίός έστιν. Πλήν
lllium egge conltogll e i , qiil esL Verum haec eum έπεί ταΰτα άγραφα τυγχάνει καί στοχασμοϊς πεπι-
scripta uon giut, ged noonigi conjotiuris conttr- στωμένα, μή πάντως ή[μίν] ούτως έχειν βεβαίούσθω.
, r»ata, haud pUiie ea ita ge babere a nobig compro- ΕΙ δέ μή γ ε , δ νους ώς πάντως προειληφώς [ τδ άλη-
belur. Nam aliag meng ca, qmae jam omnino praoc- . θ]ές τοΰ ζητεϊν παύεται. Κάκεϊνά μοι μνημονεύ­
cnpavif., perquirere ceggaret. Alque prcelcrea rae- εται ·, δτι τά τοιαύτα [με πάσι]ν ού δεί λέγειν, άλλά
m i n i , hujusmodi reg non omnibua, ged solis expe- τοϊς μετά πείραν δοκιμωτάτοις. Ού δέ πρδς αλλήλους
( tientia probatiggionig raibt e&ae revelandas. Neque , -φχδίως ίσχυρί,ζεσθαι δεί τά τοιαύτα, ουδέ τολμάν
, sine difficuliale de iis mutuo aliquid afllrmelig, οφείλετε λέγειν ώς ακριβούντε ς τήν τών άπο^ήτων
ueque audealis prenuiitiara cum ceriiiudine ineffa- εύρεσιν, άλλά σιωπώντας χρή ενθυμεί σθαι μόνον*
biliuiw cognitionem, sed in gilenlio tanium rema- έν γάρ τφ λέγειν ίσως ούχ ώς έχων δ φθεγξάμενος
Τ

jiete cogkabundi; naoi inter loquendum forsa» άμαρτήσεται, κα\ δίκην ύφέξει ώς τολμήσας, κάν
ie, qui IoqiiUur peccal inscilia, poenamque d a b i l ,
t
πρδς έαυτδν , φθέγξασθαι τά σιγή τετιμημενα.
t €ΐιαι, eliaragi ad eeuietipsum, pronuoiiavepit silen-
. iio veneranda.
IX. Quae cum Pelrus dixissei, Lazarue, qui el IΧ,Ταΰτα τοΰ Πέτρου είπδντος, Αάζαρός τίς τών ακο­
ipse erat anus ex comitibus : Dic nobis, i n q o k , λούθων κα\ αύτδς έφη * Τήνσυμφωνίαν ήμίν είπε* πώς
qiioroodo tiaec congeiHiant : qui ralioni consenla- δυνατδν,εύλογον είναι,τδν ύπδ θεού δικαίου καταστάντα
iieum esse polest, maliim ipsum a Deo juslo ad πονηρδν ώστε τών άσεβησάντων είναι τιμωρδν, τούτον
impios vindicandos constiiuluin postea intcr an- αύτδν ύστερον μετά τών αύτοΰ αγγέλων σύν τοίς

VARIJE LECTIONES
1
δτι δ μέν προβάλλων κα\ είς έτέραν πάλιν Ούσίαν έφ' έαυτδν τραπέντα δύναται Ο. Cfr. supra c. 4.
1

ITaud dnbm aliud nomcn rcponendum est ex illis qua? habea bom. u , c. I. · κραθείση 0. • τ ί ς ρ . διά
τί Ο. · ούδέρΓ. ούτε Ο. μνημον·ύετε Ο. * έχον Ο*
#
 CLEMENTINA: — HOMILIA X X . 438
άμαρτωλοϊς είς τδ σκέτος τδ κατώτερον πέμπέσθαι; Α gelos suos cum peccatoribos irf inflmas leiiebrae
καί γάρ κα\ τούτο μέμνημαι είρηκοτος αύτου τού luiUu» ? Namqoe et boc ipsum Magislrum asae-
Διδασκάλου. Κα\ ό Πέτρος * κάγώ, έφη, ομολογώ, δτι ruisse meraini. Tum Petrus : 1:1 ego, i u q u i l , aftir-
δ πονηρός πονηρδν ουδέν ποιεί κατά τούτο, καθδ τδν rao malum nihil roali facere , qualenus perficit
δοθέντα αύτψ νόμον εκτελεί. Καί τοι προαίρεσιν έχων quae ei jussa sunl. Quamvis ad mala inclinet, n i -
κακήν, δμως φόβψ τψ πρδς τδν Θεδν ουδέν αδίκως biloroinus timore Dei nibil mali facit; sed quia
πράσσει * διαβάλλων δέ διδασκάλους αληθείας είς έν- tnagislros veritaiis ad incautos decipiendos calum-
έδραν τών άκριτων κα\ διάβολος δ αύτδς ονομάζεται. iriatur, et ipse appeUalur diabolus. Quod aulem
Τδ δέ τδν άψευδή δώάσκαλον 405 ημών είπείν , verax noster Magiater d i x i t , illum atque angelos
αυτόν τε κα\ τούς αγγέλους αυτού συν τοίς άπατη- suos cum seduclis pecealoribus in infiraas tenebrat
θεισιν άμαρτωλοϊς είς τδ σκότος τδ κατώτερον άπελ- abire, ita intelligeudum est. Malus secundam m i -
θεϊν, τοιούτον τινα Ιχει λόγον. 'Ο πονηρδς σκότψ χαί­ stionem ita creatas, ut tenebris gaudeat, cuni
ρειν κατά τήν κράσιν γεγονως , μετά τών όμοδού-
8
angelis conservis in Tariarum descendens lselalur;
λων αγγέλων είς τδ τού Ταρτάρου σκότος κατελθών nam igni grata? sunl lenebrae. Sed hominum animie,
ήδεται · φίλον γάρ πυρ\ τδ σκότος. Αί δέ τών άν quse puri luminis siilla? sunt, ignis quidem eseentia
, . . ^ - II
Ορώπων ψυχα\ φωτδς καθαρού σταγόνες ουσαι, ύπδ alius generis absorptae , iramunes tamen nature
D

αλλοφύλου πυρδς ουσίας συμπινόμεναι κα\ φύσιν τού moriundi, secundum quod memerunt puaiuntur.
άποθανείν ούκ έχουσαι, κατ' άξίαν κολάζονται. Εί δέ δ Si autem maliliae dux,ut homo, non mitleretur iit
τής κακίας ήγεμών, άνθρωπος ών,ού πέμπεται είς τδ tenebras, ac si eis non gauderet, mistio ejue malie
σκότος ώς μή τούτψ χαίρων , τότε ού δύναται · ή κα- gaudens in boni consilium converti non possel. Et
κοίς αυτού χαίρουσα κράσις μετασνγκριθήναι είς ita bortus ibi interesse eo ipagis judicabimr, cum
αγαθού προαίρεσιν. Κά\ ούτως άγαθδς συνεϊναι κρι- inistionem malis gaudentem nactus propier titno-
θήσεται ταύτη μάλλον, δτι, κακοίς χαίρουσαν λελογ- rcni Dei nihil contra ejus legem perfecerit. A c
χώς κράσιν, αίτία τού πρδς τδν Θεδν φόβου ουδέν nonne commutationc virgae summi sacerdotts Aaro-
παρά τδ δοκούν τφ τού Θεού νόμψ διεπράξατο. Κα\ nis in serpentem et reversione ejus in virgam Scri-
μήτι γε τδ τήν τού άρχιερέως Ααρών £άβόον γενέ­ ptura uiystice presignificavit spectare eam ad f a -
σθαι δφιν κα\ πάλιν άντιτραπηναι είς (5άβδον , τούτο turatu rnali conversionis com/nieltoaem ?
είς τήν τού πονηρού ύστερον γενησομένην τής τροπής μετασύγκρασιν *· μυστηριωδώς ή Γραφή έσο-
μένην προεδήλωσεν ; Q
X . Μετά δέ τδν Αάζαρον Ιωσήφ , δς κα\ αύτδς εΤς X . Post Lasarum Joseph, et ipse unus eomihint,
τών ακολούθων, έφη · Όρθώς πάντα είρ[ηκας]. Κ ά - d i x i t : Recte oranino loeulus es. Et mihi discere
μο\ τούτο βουλομένψ μαθείν παράσχου · διά τί πάσ* cupienti hoc explfoa : cur eosdem ottiiiibtis sermo-
τών αυτών λόγων [μεταδίδως]; οί μέν πείθονται, οί DCS impertiris, cum aliis quidem persuadeatur, alfi
δέ άπειθούσιν. Κα\ δ Πέτρος, Ού γάρ είσιν , έφη, οί autera non credant? Et P e l m s : Sermonee , inquit,
λόγοι έπψδα\, ίνα πάντως, 4 0 β άκουσας τις πιστεύ- haad sane ipcanlamenia sunt, quibus, quiaudit,
σ η . Τφ δέ τινας μέν πείθεσθαι, τινάς δέ μ ή , συν­ ouinino credal necesse est. Quod aliis persuadetur,
ετώς &ίκνυται τδ αύτεξούσιον. Ταύτα είπόντα οί aliis o o n , manifestam probat arbitrii libertateni.
πάντες εύλογήσαμεν. Haec elocuto nos omnes benedixtmus.
XI. Κα\ δή μέλλουσιν ήμίν έστιάσθαι ύπεΊσέδραμέ X I . Et cum nos ad edendnro prsepararemtis, i n -
τις λέγων · Άππίων δ πλειστονίκης σύν Άννουβίωνι gressus eetquidam nunlians: Appion plistonicescum
ήκεν άρτίως άπδ Αντιοχείας, κα\ ξενίζεται παρά Annubione nuper Antiocbia venit, hoepesqiie rece*
Σίμωνι. Ό δέ πατήρ άκουσας κα\ χαρείς έφη Πέτρψ· ptus est a Sinione. Quibus audiiis pater gavisus Pe-
Ε ί μοι επιτρέπεις, πορεύομαι προσαγορεύσων Ά π - tro dixit: Si roibi permitiis. ily) salutatum Appionem
πίωνα κα\ Άννουβίωνα έκ πρώτης ηλικίας φίλους ^ etAnnubionem,quippequia primaaMate fuenntmibi
μοι γεγενη μένους. Τυχδν γάρ Άννουβίωνα πείσω, a m k i . Fortasse etiam Annubioni pcrsuadebo, MI de
Κλήμεντι διαλεχθήναι περ\ γενέσεως.Κα\ δ Πέτρος, genesi cum Clemente disputet. Et Pctrus: Permtito,
Επιτρέπω, έφη, κα\ επαινώ τά φίλων τε πληρούντα inquit, et laudo, amici olticio te velle satisfacere.
μέρη. Πλήν έννόει μοι, ώς κατά πρόνοιαν Θεού παν­ Verumtamen repula, quomodo ex Dei providentia ad
ταχόθεν συντρέχει τά πρδς τήν σήν πληροφορίαν οί- plenam persuasionem tuain barmouice perfldendam
κείαν αποτελούντα τήν άρμονίαν. Τούτο δέ είπον διά omnia undique concurrant. Hoc autem dico, quia
τήν Άννουβιωνος χρησίμως σοιγενομένην έπιδημίαν. Annubionis adventus tibi expedit. Et patCr : Rein
Κα\ ό πατήρ· *Δληθώς συνορώτούτο έχον. Κα\ ταύτα ita sese babere et ego profecto vidco. Qaibus dictis,
είπών έπορεύθη πρδς Σίμωνα . 1 1
ad Simonem profeclus esi.
Χ Π . Ημείς δέ οί συνόντες τφ Πέτρψ δι' δλης νυκτδς X U . Nos autem, qui cum Pelro eramus, continuo
• Matth. χχν, 4 1 .
VARIiE LECTIONES.
•χαίρουσαν τήν κράσιν ρ. χαίρειν κατά τήν κράσιν Ο. · χαίρων. Τδ δέ, δύναται ρ. χαίρων, τότε ιύ
δύναται Ο. Malim μετασύγκρισιν.
1 0
μετασύγκρισιν. Ad Anubionem. Ruf. liecogn. X, 52
1 1

PATROL. GR. II. 15

459 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
iiitcrrogando ol> voltiplatem atque euavilalem d i - Α
ctorum lotam nocletn vigiles permansimus. Et cnm
jam autorcsceret, Petrus me ac fratres meos i n -
tnens, d i x i t : lla&ilo, quid patri vestro visum sit.
Hoc Petro dicenli pater inlcrvenil , reperilque
HIDI nobis de se loquenlem. Quem c u m nxErentem
viderei, posi salutalionem ad se ipsum excusandum
cxposeit, quam o b causam foris dormisset. Nos
vero eum inluenles expavimus, vullum quidem S i -
monis vido.nles, vocemauiemFausli palris nostriau-
4&
έπαλλήλως πυνθανόμενοι ύπό τε ηδονής κα\ χαράς τών
λεγομένων νήφοντες ένυκτερεύσαμεν. Ή δ η δέ πως
νυκτδς ύπαυγαζομένης, Πέτρος έμβλέψας έμοί τε κα\
το?ς άδελφοΓς μου, έφη' Δι απορώ, τί έδοξε τψ ύμετέρψ
πατρί. Κα\ λέγοντος τούτο ήκεν δ πατήρ αυτόθι, τδν
Πέτρον ήμίν περί αύτου διοίλεγόμενον καταλαβών χα\
άθυμούντα ίδων προσαγορεύσας άπελογήσατο, δι' ήν
αίτίαν έξω κεκοίμηται. Ημείς δέ έμβλέποντες αύτώ
έξεστήκειμεν, τδ είδος Σίμωνος δρώντες, φωνής δέ του
πατρδς ημών άκούοντες Φαύστοϋ. Κα\ 4 0 7 δή 9* ~ u

dientes. Etetim >um fugereinus atque exborrcscere- γόντων ημών αύτδν κα\ στυγούντων έξεπέπληκτο ό
11

inus, obstupuit pater, quod tam austere ac inirnice πατήρ έπ\ τω ούτως άπηνώς κα\ έχθρώς αύτψ χρήσθαι.
cum eo ageremus. Solus aulcm Peirus formain Μόνος δέ Πέτρος τήν κατά φύσιν αυτού όρων μορφή>
cjus naturalem vidit nobisquedixil: Our exsecrai- πρδς ημάς έφη· Τίνος ένεκα βδελυσσόμενοι απωθείσθε
les refugilis a patre veslro ? Cui nos una cum ma τδν ύμέτερον πατέρα; Ημείς δέ κα\ ή μήτηρ έφαμέν -
tre respondimus : Simon iste nobis essc vidctur, Σίμων ήμϊν ούτος φαίνεται φωνήν έχων τού ημετέρου
vocem babens palris nostri. Et Petriis dixit : Yobis πατρός. Κα\ ό Πέτρος έφη· ΊΓμϊν μέν ή άμάγευτος
quidera vox ejus prastigiis noo mutala sola cogne- αυτού φωνή μόνη γνώριμος έστιν, έμού δέ τοις άμα-
scilur; verum oculis meisnon fascinatis vultusquo- γεύτοις όφθαλμοϊς κα\ τδ είδος αύτοΰ ώς έστιν δρατδν,
que, qualis est, apparel, non Simonis, sed Fausti δτι μή έστι Σίμων, άλλά Φαΰστος δ υμέτερος πατήρ.
patris vestri. Tnm jam patrem respexileique dixit: Τότε δή προσεμβλέψας κα\ τψ πατρ\ έφη· ["Ιδι]ον
Propria facies illis in (e non apparet, sed Simonis σου είδος αύτοίς ού φαίνεται, άλλά Σίμωνος τοΰ ασε­
protervissimi nobisque inhnicissimi. βέστατου κα\ ήμϊν [έχθίστου],
XIII. Haec Peiro loquenie advenit quidam ex iis, XIII. Ταΰτα τοΰ Πέτρου διαλεγομένου έπεισήει τις
qtii Antioohiam praemissi fuerant, eique d i x i t : Scire τών προόδων άπδ τής Αντιοχείας [ύποστραφείς] λέ­
te v o l o , mi domine, Simonem , Antiochiae publice γων ΪΙέτρω* Είδέναι σε θέλω, κύριε μου, δτι Σίμων
niuka prodigia edentera , magum te appellare ac έν τή 'Αντιοχεία δημοσία πολλά τεράστια ποιών μάγον
pr&sligiatoreqn, iiicolasque . ad tantum excitasse σε " όνομάζων κα\ γόητα και πρδς τοσούτον αυτούς μί­
odium, ut quivis desiderio anbelet vcl carnibus σος παρεσκεύασεν, ώςγλίχεσθσι πάντα άνθρωπον τών u

lu&s geacendi* Quapropter nos , praemissi cum fra- G έκεϊ έπιδημησάντων σαρκών αυτών άπογεύσασθαί
iribus noslris Simoni a le adjunctis, cum cWitalem σου. Όθεν ή μεϊςοί πρόοδοι μετά τών ύπδ σού τω Σίμω­
vebeinenlcr conlra ie commotam videremus, occulie νι ύποβεβλημένων αδελφών ημών, πολύ κατά σού βρύ-
conveuimus, quid lieri oportcret consideranles. E l χουσαν τήν πόλιν έωρακότες, κρύφα είς τδ αύτδ γενό­
ciiiH inrerti hsesitaremus, Cornekus centurio, quem μενοι σκοπού μεν , τί χρή ποιεϊν. Καί δή έν απορία
1 5

l&sareae Donaiuus a daemoue liberavit, ab impera- ημών δντων έπεδήμησε Κορνήλιος έκατόνταρχος, ύπ6
tore ad provinciae praefecUim missus superveoit. Καίσαροςπεμφθε\ς πρδς τδν τής επαρχίας ήγούμενον,
Qui a oobis clam accersitus ac de causa moesiiliaB δν έν Καισαρεία δαιμονώντα 4 0 8 ίάσατο ό Κύριος.
nostrae certior faclus c l ut juvtfrel rogatus prom- Ούτος μεταπεμφθεις ύφ' ημών κρύφα κα\ τής άθυ-
piUsirae promisil se euiu fugalurum, ei quidem μίας τήν αίτίαν παρ' ημών μαθών και βοηθεϊν αξιω­
CiBptam ipsi adjutaremus. €umque polliciii esse- θείς προθυμότατα ύπέσχετο φοβήσας φυγαδεύε ιν αύ­
UHIS sedulo nos omnia faclures : E g e , inquit, per τδν, έάν γε αύτοΰ τψ έγχειρήματι ύπουργήσωμεν.
luullos rneos ainicos evulgabo me veuisse ad cum Ήμώνδέ έτοίμως πάντα ποιήσειν υποσχόμενων έφη·
capiendum, cum Caeear muliis magis sublatis Έμού διά πολλών φίλων κρύφα είς σύλληψιν αύτοΰ
de. eo cerlior facius me ad id nti&isset ut et ρ έληλυθέναι περισκοποΰντος κα\ ζητεϊν αύτδν φάσκον-
ipsuui eodem modo, quo prius praestigialores Λ Λ
" " τος, καθότι Καϊσαρ πολλούς μάγους άνελών καί τά κατ*
puniret. E t q u i ex vestris ciim eo versantur, quasi αύτδν μαθών έμέ έπ\ τήν αύτοΰ ζήτησιν έπεμψεν,
occulte undicunqtie audierint, referan! e i , me ad δπως καλ αύτδν ώς κα\ τούς πρδ αύτοΰ μάγους κολάση.
capieudura eum eese emissum. Quibus auditis for- Κα\ οί υμέτεροι οί συνόντες αύτψ ώς δή κρύφα ποθέν
lasse pavore correplus aufugicl. Gum aliud quid άκηκοότες προσαναφερέτωσαν, ώς έμού ένεκα τοΰ συλ-
facere cogilareraus , simul iia evenit. Etenim cum λαβεϊναύτδν απεσταλμένου. Κα\τυχδν ταΰτα "άκουσας
ei ex mullis alienis clam nuntianlibus, tanquam φοβηθε\ς φεύξεται. Έπε\ τοίνυν έτερον τι ποιεϊν έπε·
ingcns beneficuam ipsi conferrent, et insuper ex fa- νοήσαμεν, δμώς ούτως έγένετο. Ύπό τε γάρ πολλών
miliaribus iiostrorum simulalis illud audivissei et τών έξω είς τά μεγάλα αύτψ χαριζομένων λάθρα λε­
hanc esse suorum seatcniiam pularel, sibi caveu- γόντων, έτι δέ κα\ τών ένδον ύποβλητών ημετέρων
duui eese cognovit. Antiocbia igitur auTugiens CUDI άκηκοώς κα\ ώς παρ' Ιδίων γνώμην είληφώς ύπο-

V A R L E LECTIONES.
Μ
Ita scrifHic. Ruf. x, 55, αυτών Ο. " τε Ο. ι%
τήν Ο. 11
σκοπού καί Ο, in quo sobiudc repelutttar
Vbb. πολύ κατά σού βρύχουσαν. *· αυτόν Ο.
 CLEMENTINA. — HOMUJA X X .
στέλλβσθαι έγνω. Άποδράς ουν της Αντιοχείας μετά Α Atbenodoro huc venil , ut audivimus. llaque l i l t
Αθηνοδώρου έν"θάδε έλήλυ"θεν, ώς άκηκόαμεν. Διδ συμ- suademus, ne ad oppidum illud ascendas , donec
βουλεύομέν σοι μήπω έπιβήναι τής πόλεως εκείνης, viderimus, nuro illo egresso populus calumnia? con-
μέχρις άν είδωμεν\ εί τής χατά σου διαβολής εκείνου tra te disseminalae oblivisci possit.
απόντος ύπολήσαι δυνήσονται.
X I V . Ταΰτα τοΰ προόδου άπαγγείλαντος, ό Πέ­ X I V . Qua? cirni is, qui pracessit, nuntiassel, P e -
τρος τψ πατρ\ προσεμβλέψας εφη · Άκούεις, Φαΰστε, trus in patrem nostrura respiciens d i x i t : Audis,
ύπδ Σίμωνος τοΰ Μάγου ή μεταμόρφωσίς σου γέγονεν* Fausie, melamorpbosin luam per Siinonem Magum
ώς ήδη φαίνεται. Καίσαρος γάρ νομίσας έπ\ κακψ factain esse, ut am apparet. Nam cum puiaret, ad
409 ζητείν, φοβηθείς έφυγε τήν έαυτοΰ σοι
α ύ τ ο ν
poenam ae a Cafesare quaeri, terrilus fugit ac sunm
περιθε\ς μορφήν , δπως αποθανόντος σου τοίς σοϊς tibi vultum aflinxit, ut tc morte sublato filiis tuis
τέκνοις ή λύπη γένηται. Ταΰτα ό πατήρ άκούων, trislitia pareretur. Ac pater, taaec audiens, lacry-
κλαίων κα\ όδυρόμενος ίφη· Όρθώς έστοχάσω, Πέ- mans et ejulans exclamavii: Recte divinasti, Petre!
τρε. Άννβυβίων [γάρ οικείος] μού με φιλών μύστη, Etenim Annubion amicus rae diligens sub myslerio
1Τ

ριωδως τήν έπιβουλήν έξέφηνεν. Καί ούκ έπίστευ[σα quodam insidias collocatas mibi indicavit.Verum ego
δ ταλαίπωρος], επειδή τοΰ παθείν ήμην άξιος. Β infelix noncredebam, nara dignus eram qui paterer.
X V . Ταΰτα τοΰ πατρδς είπόντος μετ' ού πολύ [ Ά ν - X V . His a patre dictis, haud multo posl Annu-
νουβίων ήλθε] πρδς ημάς τήν Σίμωνος ήμϊν δηλών bion ad nos venil, Siinouetti fugisse nuntians et
φυγήν, κα\ ώς αυτής νυκτδς έπΙ Ίουδαίαν ώρμησεν. illa nocte Judaeam peliisse. Ac cum patrem nostruoi
Εύρε δέ τδν πατέρα ημών κοπτόμενον,καΐ μετά όδυρ* inveniret atilictum et ctim lacrymis dicentem: Ο roe
μών λέγοντα* Οίμοι, οίμοι δ τάλας, μάγον αύτδν miserum, qui magum esse illum audiens rton cre-
άκούων ήπίστουν. Ό ταλαίπωρος πρδς μίαν ήμέραν diderira! Per unam diem ab uxore et iiliis reco-
έπιγνωσθε\ς συμβίω κα\ τέκνοις ταχέως έπ\ τήν προ- gnitus ad priorem erroris miseriain celeriter infor-
τέραν τής αγνοίας ήλθον συμφοράν. ΚαΙ<ή μήτηρ tunaius reversus sum. Mater vero plangens capillo*
όδυρομένη τάς τρίχας κατέτιλλεν. Ή μ ε ϊ ς δέ περ\ evulsit. Nosque de palris perroulattone sttipentes
τής τοΰ πατρδς αλλοιώσεως άδη μονού ντες έστένομεν, ingemuimus, nec quid rei esset intelligere potui-
δ τι ποτέ ήν συννοήσαι μή δυνάμενοι Άννουβίων δέ mus. Annubion autem hoc videns stabat silentio
ταΰτα άκούων καί δρών αχανής έστη. Ό δέ Πέτρος defixus. Tum Petrus nobis flliis coram omtiibus
ήμϊν τοϊς τέκνοις έπΙ πάντων έφη* Πιστεύσατέ μοι, dixit: Mlhi credite, hicce est FaustuS pater vester.
ούτος έστι Φαΰστος δ πατήρ υμών. Διδ δή κελεύω Propterea vos hortor, ut habeatis etim quoniodo
ύμίν, ώς πατρ\ προσέχειν. Παρέξει γάρ όθεδς προ- C patrem. Deus enim prsebebit occasionem aliqnam,
φασίν τινα, δι'ής τήν Σίμωνος άποδυσάμενος μορφήν qua Siraonis vullu exulo patris vestri evidenler ro-
τήν τοΰ πατρδς υμών προδήλως αναδείξει πάλιν \ !
cuperare poasit cfligiem. Quibus ad nos dictis pa-
Ταύτα ήμίν είπών κα\ τψ πατρίπροσβλέψαςέφη* Έγώ trem inluens: Ego tibi, inqitii, permisi, ut Appio-
σοι επέτρεψα, προσαγορεΰσαι Άππίωνα κα\ Άννου­ nero et Annubionem salutalum ires quia eos a pue-
βίωνα, επειδή έκ παίδων σοι φίλους είναι ομολογείς, ris tibi amicoe esse asserebaa, non ut Simoni Mago
ούχι Σίμωνι τψΜάγψ συνομιλεϊν. conversareris.
410 * ' · Κα\δπατήρ, "Ημαρτον, έφη, ομολογώ.
ν X V I . Et pater: Peccavi, inquit, faleor. Ac Auira-
Κα\ Άννουβίων Κα\ αύτδς έγώ, έφη, συν αύτψ δέομαί bion: Ego quoque, i n q u i l , simul cum eo te rugfc
σου, συγγνώναί γέροντι εύγενεϊ και άγαθψ ήπατη- ut seni geueroso et bono decepto ignoscas. Namque
μένψ. Παίγνιον γάρ γέγονεν δ δυστυχής τοΰ περι­ infelix ludibrium faclus esl decantali illius hominis.
βόητου. Πλήν ώς γέγονε φράσω. Ό άγαθδς γέρων
18 Sed jam narrabo quomodo acciderit. Bonus hie
ήλθε προσαγορεύσων ημάς* Έτυγχάνομεν δέ αυτής senex venit ad nos salutandos. Contigii autem ut
ώρας κατά ταυτδν οί έκεϊ παρόντες άκούοντες Σίμω­ illa bora cum Simone essemos, qui ipsa nocte fuga
νος, δς άποδώράσκειν ήθελε αυτή νυκτ\ άκηκοώς se salvare volebat, cum audi&set, adesse quoedam
έπιδημήαειν ποθέν τινας ενταύθα τή Λαοδικεία* έκ D in hac Laodiceae civitate, qui ex imperatoris pne-
0

προσταγής βασιλικής ζητοΰντας αυτόν. Φαύστψ δέ cepto eum qusererent. Et postquam omnem suum
είσιδντι τδν Ιδιον θυμδν επέστρεφε* φήσας ούτως furorem contra Faustum ingreesum converteral,
1

πρδς ημάς* άλών αύτδν έλθόντα συμμετασχεϊν ύμϊν iia ad nos locutus est: Illum, qui advenit, niensae
ποιήσατε* έγώ δέ μύρον τι σκευάσω, ίνα δειπνήσας contortem vobiscum faciatis, ego vero unguentum
κα\ άναλαβών τι ίδιον χρίσας πρόσωπον τήν έμήν qooddam componam, quo suam ipsius faciem post
πάσιν έχειν δ ό ξ η " μορφήν. Ύμεϊς δέ βοτάνης τινδς coenam perunctus oronibus meum vultum circum-
ύλης προεναλειψάμενοι ύπ' έμού ούκ άπατηθήσεσθε ferre videalor.Vosauiem herbaecujuedam socco a mc
ύπδ τής τένης * αύτοΰ μορφής, πλήν τοϊς άλλοις
8Ι priusperuncli non rallemini decommutatoillios vul-
πάσιν δ Φαΰστος δόξει είναι Σίμων. tu; at caHeris omnibus Faustus ease videbilur Siinon.

VARIiE L E C T I O N E S .

Άννοβίων (sk) 0 .
, T
πάλαι 0.
18
γέρων Ο. · · Ααοδικία Ο. ••επέστρεφε addidi ex eonjeeturo. Cfr.
1 8

Ruf. x, 58, *· δόξει Ο. · ν Sic barbarice in arcbetypo. Si ξένης iegeris, una liltera rool«ta>fteiisiii ct
granimaliae forte erit coneulmra. ED. PATE.
465 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA D U B U . 464
XVII. Qna3 cum Hle praedixisscl: Quodnam, i n - Α XVII. Εκείνου δε ταύτα προλέγοντος Ι φ η ν Τ( νΰν
quam, libi lucrum vcniet ex hujusccmodi machi σοι έκ τής τοιαύτης μηχανής έστι κέρδος; ΚσΛ δ
natione? Ac Shuon rcspondil: Primum qtiidem, illo Σίμων έφη* Πρώτον μέν συλλαβδντες αύτδν οί έμέ
caplo, qui mu q u x r u n l , invesligatione conlra mc ζητούντες παύσονται τής κατ* έμού ζητήσεως. ΕΙ δέ
inila desistenl. Si vcro etiam manu regia sublalus κσΛ ύπδ βασιλικής χειρός άναιρεθείη, μέγιστον πέν
fueril, magnopcre lugcbnnl filii ejus, qul me dcrc- θος έξουσιν οί τούτου παίδες, ο! τίνες έμέ καταλι-
licto ad Pctrum scsc conlulcrunt, eique collaboranl. πόντες, προσφυγόντ[ες τψ Πέτρψ] συνεργούσιν. Νύν
Jam enim tibi, Pelre, verum conilieor, timore Simo- γάρ σοι, ώ Πέτρε, ομολογώ τά αληθή, δτι έφοβούμηντδν
nis meesseimpoditum, quominus Fausto bscc signi- [Σίμωνα, τψ 411 *αύ]στψ τούτο μ η ν ύ ε ι ν ά λ λ '
ficarcm. Vcrum cnimvero ne tcmpus quidem Simoti ουδέ καιρδν ήμϊν δ Σίμων έδίδου πρδς τδ Ιδιάζειν*
nobis dedit secrclius colloquendi; alias pravum S i - [εί μή] **· αύτψ τήν έκ τοΰ Σίμωνος κακήν άν έφηνα
moiiis consUium ei palefecissem. Inlerea media βουλήν. Πλήν έν μέση γε νυκτΐ άναστάς δ Σίμων τήν1 8

nocte exsurgcns Sinion Judaeam fuga petiit cum έπ\ Ίουδαίαν έποιείτο φυγήν,· προπεμπδμενος ύπδ τε
comiiibus Appionc ct Atbcnodoro. Tunc ego vale- Άππίωνος κα\ Αθηνοδώρου. Τδτε έγώ δυσαρέστως
ludinis incommoda Hnxi,
IUUUII9 iiiuiuiiiiiuua ΙΙΙΙΛΙ,
ut domi ιrcmancns
U I U V I I H νι··«··ν·.^
post η έχειν
"
τδ σώμα ύπεκρινάμην, δπως μείνας μετά τδ
' - .

inorum profectioncm celeriter eum ad suos remit-
tercni, si forlc apud vos aliquo modo posset occul-
lari, nc a Simonis invcstigatoribus captus ejus loco
regio odio periret. Ilaque nocle intempesta eum ad
vos misi, sollicilusque noclu perveni, ut eum vide-
rcm ac velocius redirem, priusquam supervonirent,
qui Simonem comiiali sunl. Et conversus ad nos:
Ego Annubion, inquit, pairis veslri vcrum vidco
α ί ν ο υ ς πορευθήναι ευθύς αύτδν έπ\ τάέαυτουέπαν-
ελθείν ποιήσω, εί που δύναιτο παρ* ύμίν κρυπτό-
μενος λανθάνειν μήπως ύπδ τών Σίμωνος ζητούντων
ώς Σίμων ληφθείς ύπδ βασιλικής δργής άποθάνη·.
Άωρίας ούν αύτδν έξαπέστειλα πρδς υμάς, κα\ κηδό-
μενος αύτοΰ νύχιος ήλθον όψόμενός τε αύτδν καί τά­
χιον άπελευσδμενος, πρ\ν τούς πέμψαντας [τδν Σίμω­
να] έπανελθεϊν · Κα\ προσβλίψας ήμϊν έφη· Έγώ
Μ

vulium, quippequi a Simonc perunclus fuerim, sic- Άννουβίων τήν τοΰ πατρδς υμών αληθή μορφήν ό·ώ
uii anlca enarravi, ul vera Fausli facics meis ocu- έναλειψάμενος ύπ' αύτοΰ τοΰ Σίμωνος, ώς προεδι-
lis apparerct. Unde stupeo atque admiror Simonis ηγησάμην ,· ίνα τοις έμοϊς δφθαλμοϊς ή αληθής Φαύ-
8Τ

niagiam, quod vos circumstanies patrem vesirum στου φαίνηται μορφή. Έκπεπληγμένος ούν σφόδρα
non agnoscilis. Flenlibus autem patre et matre no- θαυμάζω τήν Σίμωνος μαγείαν, δτι έστώτες τδν ύμέ-
bisqucipsis decommuni calainitaie, commiscralione τερον βύ γνωρίζετε πατέρα. Κλαιόντων δέ τοΰ τβ
1 8

commotus flebai el Annubion. < πατρδς κα\ τής μητρδς καί ημών αυτών έπ\ τή κοι­
νή πάντων ημών συμφορά, συμπαθή σας κα\ δ Ά ν ­
νουβίων έδάκρυσε".
XVIII. Tum Petrus patri vnllum sc rcstiluturum XVIII. Τότε κα\ ό Πέτρος τής τοΰ πατρδς μορφής τήν
nobis promisit ad eum dicens: Audivisli, Fauale, άποκατάστασιν 412 ήρ-ϊν έπηγγείλατο είπών πρδς
qucu ad nos speclanl. St ficta in le vukns imago αυτόν "Ηκουσας, ώ Φαΰστε, τά καθ* ημάς. "Οταν
Ulilis nobis flat ei lu nos adjuveris ad ea, quac man~ ουν ήμϊν χρήσιμος ή περικειμένη σοι πλάνος μορφή
dabo, tunc propriam tibi restituam faciem, si prius γένηται *α\ ύπουργήσης ήμϊν, πρδς ά κελεύομεν, τότε
feceris qua?. libi jussero. Ac patri dicenti: Quae- κάγώ σοι τήν άληθινήν σου μορφήν αποδώσω πρότερον
cunqtie possum, hibentcr perficiam, si modo nieis ποιήσαντι τά παρ* έμού σοι λεγόμενα. Τού δέ πατρδς
efligiem meam reddas, Petrus respondit: Ipse auri- είπόντος- Πάν δ τι άν μοι δυνατδν ή προθυμότατον
bus luis audisli ex qui a me pramissi Anliocbia ποιήσω, μόνον τήν έμήν τοϊς έμοίς άπόδος μορφήν δ
redierunt, quomodo Simon illic versalus multiiu- Πέτρος άπεκρίνατο· αύτδς ιδίοις ώοΛν άκήκοας τών
dinem vehemcnter contra me excitarit, magum et προόδων μου άπδ Αντιοχείας έληλυθότων καί είπόν­
cade pollulum, deceplorem et prasligiatorem me των, ώς έκεϊ γεγονώς ό Σίμων Ισχυρώς τούς όχλους
nuncupnns, ita ut vebemenler cupiant illic Omnes D κατ* έμού παρώξυνε, μάγον και μιαιφόνον, πλάνον τβ
vel carnibus meis vesci. Fac ergo quae tibi praeci- καν γόητα άποκαλών έπΙ τοσούτον, ώς γλίχεσΦαι πάν­
piam, et, Clementc apud me relicto, cum uxore τας τούς έκεϊ τών έμών άπογεύσασθαι σαρκών. Ποιή­
tua et Fausiino ac Faustiniano , filiis tuis, duc nos σεις ούν, ώς έγώ λέγω, καταλιπών Κλήμέντα παρ*
Antiocbiam. Enmt aulem lecam et alii quidam, έμοι κα\ προαγαγών ημάς είς Άντιόχειαν μετά τής
quos ad adjuvandum mcum consilium idoneos cre- συμβίου σου, έτι δέ Φαυστίνου καί Φαυστινιανού τών
didero. υιών σου. Συνέσονται δέ σοι καί άλλοι τινές, ούς έγώ
κρίνω δυνατούς ύπουργήσαι τψ έμψ θελήματι.
X I X . Quando igitur simul cum iis Antiochiae ver- X I X . Μετά τούτων έν τή Άντιοχεία [γενόμενος],
saris et Simon quidem esse videris, palam praedica έν δσψ ώς Σίμων φαίνη, δημοσία κήρυξον τήν σεαυ­
pconiienliam tuam, alque d i c : Ego Simon vobis τού μετα[μέλειαν ε ί π ώ ν ] Έγώ Σίμων ταΰτα ύμίν

V A R L E LECTIONES.
δτι έφοβούμην τότε , τψ Φαύστψ τοΰτο μηνύειν Ruf. * Codicis laciuia desinll in l i u . μών. Tnro
8

έφάνη
η ρ. άν έφ^να idem. Alius conjeclaverit : [Ισως συνόντων ή)μών αύτψ τήν έκ τοΰ Σίμωνος κακήν άν
έφάνη
η βουλήν. τόν Ο. "έπανελθών Ο.
8 8
ών προδιηγήσαμεν ρ. ώς προεδιηγησάμτ»ν Ο
1 7
γνωρίζω Ο»1 8
40$ CLEMENTINA. — IIOMIUA XX. 460
κηρύσσω ομολόγων αδίκως καταψεύ[σασθαι τά τού Α
l f
f annunlfo atquc falcor mc iuiqnc de Pciro metili-
Πέτρου* ού γάρ] έστι πλάνος, ού μιαιφόνος, ού γόης, liini essc; non ci>im illc cst dccoptor, aul caede pol-
ουδέ δσα ποτέ φαύλα περί αυτού λέγων έφθανον ύπδ lulus, aui prxstigialor, aut qu« alia cuncla dc co
θυμού έλαυνόμενος. Δέομαι υμών αύτδς έγώ, δ τού mala protuli furure incitatus. Obsecro ego vos ipse,
πρδς υμάς μίσους αίτιος αύτφ γεγονώς, παύσασθε qui odii vcstri contra eum noxius smn auclor, tit
μισούντες αυτόν* τού γάρ ύπδ θεού πρδς σωτηρίαν κό­ id deponatis; nam ille est veri ad saluiem mundi a
σμου απεσταλμένου αληθούς προφήτου 413 αληθής Deo inissi propbetx verus apostolus. Quapropier et
έστιν απόστολος. Διδ καί αύτδς συμβουλεύω, αύτφ υμάς ipse suadeo ul ci credatis in iis de quibus loquor,
πείθεσθαι περ\ ών κηρύσσω, έπεί πάσα υμών ή πόλις nc forte oppidum vestrum fundilus pcreal. Vcrum-
άρδην άπολεϊται. Δι' ήν δέ αίτίαν ύμίν ταύτα ώμολό- enimvero scirc vos v o l o , cur haec confilear, Dci
γησα, είδέναι υμάς θέλω. Ταύτης τής νυκτδς άγγελοι angeli me impium, quod inimicus csscm uunlio vc-
με τού θεοΰ, τδν άσεβη, ώς έχθρδν δντα τφ τής αλη­ ritalis, bac nocte vehcmcntcr flagellarunl. Horlor
θείας κήρυκι, δεινώς έμαστίγουν. Παρακαλώ ουν, ergo nc mibi credalis, eliamsi alias venicns Petriini
μηδ* άν αύτδς έγώ άλλοτε έπελθών κατά Πέτρου έπι- calumnier. Gonfilcor cnim vobis: egoractipse suin
χειρών λέγω, μή άποδέξησθέ με. Εξομολογούμαι ^ magus, ego deceptor, ego praesligiator. Sic forsan
γάρ ύ μ ί ν έγώ μάγος, έγώ πλάνος, έγώ γόης. Έ ξ ε - licet pcccala prius a me commissa pcenitenlia de-
στι γάρ ίσως, μετανοία άπολύσαι τά προπεπραγμένα ierc.
μοι αμαρτήματα.
X X . Ταύτα τού Πέτρου υποτιθεμένου, Οίδα, έφη X X . Quac curo Petruft pairi mandassel : Inlcl-
δ πατήρ, δτι βούλει. Διδ μή κάμνε. ΈμοΧ γάρ ούχ* ligo, inquit, quid velis. Quare ne irilra labores. Nam
ήττον μελήσει έκεϊσε έλθόντι διαλεχθηναι, ά χρή περί curae mibi erit, cum illic venero, ul de le loquar,
σού διαλέγεσθαι. Καί ό Πέτρος πάλιν ύπετίθετο*δταν quae annuiiliare mc oporlcl. 0eindc Pelrus manda-
ουν νοήσης τήν πόλιν μεταβαλομένην τού μίσους, tis subjunxit: Quaudo autem urbem odio desistere
επιθυμούσαν δέ ίδείν ημάς, πέμψας δήλωσόν μοι, καί vides ac desiderio nos videndi capi, nunlium mibi
αυτόθι έπικαταληψόμεθά σε. Γενόμενος δέ εκεί αυθη­ niilte, el siatim ad te properabimus. Et cum eo ve-
μερόν τήν άλλοτρίαν σου μορφήν άπελάσας τήν σήν nero, alienam formaro a le fugabo, luamquc tuis et
τοις σοϊς καί πάσι τοις άλλοις άπλανώς φαίνεσθαι aliis omuibus tlarc apparerc faciam. Qaibus diclis
ποιήσω. Ταύτα είπών συνείναι αύτφ τούς υιούς, αδελ­ filios cjus, nicos fratres, ei Mallidiam mairem 110-
φούς δέ έμούς έποίησε καί Ματτιδίαν *· , τήν μητέρα slrani c l sodalium quosdam uua cuui eo proflcisci
ημών, καί τών γνησιωτέρων τινάς συναπέρχεσθαι C jussil. Sed roater invita cum eo abire vide)>atur d i -
εκέλευσεν. Ή δέ μήτηρ συναπελθείν αύτψ όκνηρώς ccus : Profeclo adultera mibi essc vidcrer, si vultui
είδε λέγουσα * · Μοιχάς γάρ είναι δοκώ τή Σίμωνος Sitnonis esscm conjuncla. Ilaque si cogor, ut cuin
ι

συνούσα μορφή. Εί δ* άρα συναπέρχεσθαι αύτφ άναγ- co abcam, licri lanicn non poteril, ut in eodem lcc-
κασθήσομαι, αδύνατον έπι τής αυτής τύχης κλίνης ·** tulo jaceam. Nescio lamen, an vel persuaderi mibi
συγκατακλιθήσεσθαι. Ούκ οίδα δέ, εί καί συναπελθείν poesit, ul siuiul cum co proficiscar. Tum Annubiou
αύτφ πεισθήσομαι. 'Οκνούσανδέ αυτήν άπελθεϊν 414 praelcr volunlatem abeunlem Ua borlalusest: Grede
δ Άννουβίων προέτρεψεν αυτήν είπών 'Πείσθητι έμοί τε mibi el Peiro el voci ipsi, esse eum Fausium con-
κα\ Πέτρφ καί αυτή δέ τή φωνή, δτι [Φαύστός] έστιν, ό jugein luum, quem ego uon mious diligo quam lu
σδς σύμβιος, δν ούκ έλαττον σου αγαπώ. Καί αύτδς ipsa. Ego et ipse cum co proficiscar. Quac cum A n -
αύτφ συμ[πορεύσομαι]. Ταύτα τού Άννουβίωνος εί­ nubion dixisset, nialer se uua ctuu reliquis venlu-
πόντος, ή μήτηρ συνελθεϊν ύπέσχετο.. ram promisit.
X X I . 'Ο δέ Πέτρος [έφη] * Δικαιότατα ό Θεδς τά X X I . A l P e l r u s : Deus rebus iioslrisoplimcconsu-
πράγματα ημών οικονομεί. Έχομεν γάρ μεθ' ημών l i l ; babemus enini nobiscum Annubionem aslrologuiri.
Άννουβίων[α άστρολ]όγον. Ούτος γάρ ήμίν έπι- Hiccum nobisdegencsi ulaniicus dispulabil familia-
δημήσασι τή Αντιόχεια περί γενέσεως του λοι- ^ rius, quando Antiocbiae erimua. E i cum paier sub
πού ώς φίλος γνησιώτερον διαλεχθήσεται. Καί δή noctem r.um »is, quos Petrus ordinaveral, simui
τού πατρδς ύπδ νύκτα μεθ' ών έκέλευσε Πέτρος συν cuin Annubione perrexisset ad vicinam Anliochiaui,
τφ Άννουβίωνι δρμήσαντος έπι τήν πλησίον Άντιδ- manc sequcntis diei, anlequaro Petrus ad diapu-
χειαν, δρθρου τής άλλης ημέρας πριν προελθείν Πέ­ tandum egressus esset, Laodiceam venerunl Appion
τρον έπι τφ διαλέγεσθαι, έπανήλθον είς τήν Ααοδί- el Alhenodorus, Siiuonis comites, palrem quaeren-
κειαν τδν Σίμωνα προπέμψαντες Άππίων καί Α θ η ­ tes. Qua re coguiia, introire cos juesit. Qui cum
νόδωρος έπιζητοΰντες τδν πατέρα. Ό δέ μαθών έκέ­ ingressi essenl aique conscdissent, ac ubi Fausius
λευσε ν αυτούς είσέρχεσθαι. Είσβάντων δέ καί καθε- essel quicsiissent, Pelrurs rcspondh ; Ncscinius;
σθέντων καί, Πού Φαύστος; είπόντων , άπεκρίνατο nam cx vespero illo, quo ad voe ivit, nulli suorum
Πέτρος · Ούκ ίσμεν * αυτής γάρ εσπέρας πρδς υμάς rursus appariiiL Hcri aulcm maiic c l Simon euni
έλθών ούκέτι τοίς οίκείοις έφάνη * χθες δέ δρθρου καί quxrebal,cumquenihilresponderemus, nescio quid
V A K I i E LECTIONES.
β
* ομολογούν Ο. Ματθιδίαν Ο.
, β
λέγουσα supplevi ex conj<cUi»a. [Lege είχε pro ε ί δ ε ] »» an log.
a i 4

τ ύλης καί κλίνης ?

m S. QLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA 468
ei in meoiein venerit, Kaustum se esse contestatHi. Α Σίμων αύτδν έζήτησεν, καί έπε\ μηδέν άπεκρινάμεΟα
Quod cum nemo crederet, flens et dolens minaba- πρδς αύτδν, ούχ οίδα, τί έδοξεν α ύ τ ψ Φαΰστον έαυ­
Μ

Uir, occisurum semeiipaum et versus mare prope- τδν είπόντι. Μή πιστευθε\ς δακρύων χα\ κοπτόμενος
ravil. άποκτείνειν έαυτδν απειλή σας ώς έπ\ θάλασσαν ώρ-
μησεν.
XXII. Quae cura Appion ejusque comites audis- XXII. Ταΰτα άκούοντες δ τε Άππίων κα\ οί σύν
aent, ululatu edito plangebant dicentes : Gur eutri αύτψ έπολβλύξαντες έκόψαντο λέγοντες * Διά τί ού πα-
noti excepislis? Et cum Athenodorus raihi dicere ρεδέξασθε αύτδν; Κα\ άμα τψ βούλεσθαι τδν Α θ η ­
vellet; Iste Faustus erat,pater tuus , Appion prae- νόδωρον είπεϊν μοι· Φαύστος ήν, δ πατήρ σου, &
venicus : Gomperirous, inquil, a quodam, inqidisse Άππίων 415 οποφθάσας αύτδν εϊπεν* έμάθομεν
eum in Simonem exhortantero, ut Pelro.relicto <?o- παρά τίνος, δτι εύρων αύτδν δ Σίμων έξώρμηο* [ίνα
mes sibi lieret, eique promisisse, verilatem se re- τδν Πέτρον καταλιπών αύτψ συνοδοιπορήση ύπισχνου-
velaturum, ipso Faustq eum obsecranle, filios QUOS μένφ άποκαλύπτειν] τά άληθτ^, αύτοΰ Φαύστου παρα-
se poslhac mipqustra velle videre^ quippe qui Judaei καλέσαντος αύτδν, δτι μή ήθελεν όράν τούς αύτοΰ
facli essent. Quae cum audissemus, eum quaereqdi υΙούς Ιουδαίους γεγενη μένους. Ημείς δε ταύτα
causa huc venimus. Sed quia hic non reperilur, ^ άκούσαντες τούτου ένεκεν ήλθομεν ζητοΰντες αυτόν.
veruui dixisse videtur, qui retulit, quae vobis prius Επειδή δέ ενταύθα ούκ έστι, φαίνεται άληθεύσας ά
euuntiaviraus. Ego aotem Clemeus perspeclo.Pe- είπών ήμϊν, ώς ουν παρ* αύτοΰ άκούσαντες είρήκα-
l

tri consilio, senainandi iu illos suspicionem, senera μεν ύμίν. Έγώ δέ Κλήμης, συννοήσας τήν τοΰ Πέ­
apud ipsos sibi esse qaaereiidpm, u l timore repleti τρου προαίρεσιν, δτι ύπόνοιαν αύτοϊς ένσπεϊραι θέλει,
fugerent, a,d adjuvandum ejus coosilium concurri ώς τδν γέροντα ζητεϊν μέλλων παρ* αύτοϊς, ίνα φο-
Appiooi dicens : Audi, Appion charissime: Nos, quae βηθέντες φύγωσιν, συνέδραμον αύτοΰ τω βουλήματι,
bona esse credimus, etiam patri tradere studemus. κα\ πρδς τδν Άππίωνα, Άκουσον, έφην, φίλτατέ
Quae si accipere nolit, sed poiius nos exsecrans fu- μοι Άππίων* ημείς τά νομισθέντα ήμϊν καλά ώς πα-
gil, dqrius aliquid eloquar : etiana nos de eo non τρ\ δούναι έσπεύσαμεν. ΕΙ δέ αύτδς ούκ έβουλήθη λα­
curamns. Qua3 cum enuntiassem, quasi crudelita- βείν, άλλά τουναντίον βδελυξάμενος ημάς έφυγεν.,
teiu meam aigre fereqtes abierunt et Simonis vesti- τραχύτερόν τι έρώ* ουδέ ήμεϊς αύτοΰ φροντίζομεν.
g i a , ut crastino die comperiiuus, quam celerrime Έμού ταΰτα είπόντος ώς έπ' ώμότητι δυσχεράναντες
Insequentes Jud&ara peiierunl. άπήεσαν, κα\ ώς έμάθομεν τής άλλης ημέρας ** [ώς
τάχιστα] κατ ίχνη Σίμωνος έπ\ τήν Ίουδαίανώρμησαν.
1

XXIII. Imerea cum deceni preteriisscnt dies, ve« ΧΧΙΠ,,Πλήν- ή μερών-δέκα ίιελθουσών [ήκέ τις] έκ
nit qnjdam Antiochia a patre missue nunlians, quo- τής Αντιοχείας παρά τοΰ πατρδς άγγελών ** ήμϊν,
modo palam Simonem cum ipsius vultu accosans πώς δ πατήρ δημο[σία] αύτοΰ μορφής κατηγορών,
Petruroque laudibus extollens toti Antiochenorum Πέτρον εύλογων τήν πάσαν Άντιοχέων, πόλιν είς πό-
civitati desiderium injecerit illum videndi. Ex quo θον μετέθηκεν. Κα\ έκ τούτου πάντας έπιθυμεϊν αύ­
omnes cupe^e dixit, eum secum babere. Nonnultos τδν ιδεϊν άπήγγελλεν · ένίους δέ κα\ χαλεπαίνοντας
Μ

aulera ob nimium erga Petrum amoram in patrem αύτψ ώς Σίμωνι διά τήν πρδς Πέτρον ύπερβάλλου-
saevientes fausto ut Simoni adeo manu& injicere σαν 416 ^ Ρ ϊ ή ν κα\ χείρας θέλειν έπιβαλεϊν τψ
velle. Propierea eum timentem, ne perimeretur, Φαύστψ ώς Σίμωνι. Διδ μήπως άναιρεθή δεδοικότα,
stalim misisse, qui Petrum rogaret, ut ad eom fe- έξαυτής έλθείν πέμψαντα άξιοΰν τδν Πέτρον, δπως
siinare^, si vlvum vellet et a^mori civitaiis super- αύτδν ζώντα έπικαταλάβη, κα\ τή πόλει άκμαζούση
abundanti opportune appareret. Quibus cognitis πόθψ τψ πρδς αύτδν εύκαίρως επιφανή. Πέτρος δέ
Petrus ad deliberandura in concione roultiludiuem ταΰτα άκουσας πρδς τδ έκκλησιάζειν πλείστους συν-
coegii, QI, episcopo ex comitibus ordinato, postquan\ αγαγών κα\ έπίσκοπον έκτων ακολούθων καταστήσας,
per tresdies LaodiceaB.baptizaverat alque sanaverat, D βαπτίσας καί ίασάμενος ήμερων έπιμείνας τριών τή
ad vicinam Antiofbiara pergere properavit. Ααοδικεία έπ\ τήν πλησίον δρμήσειν Μ
Άντιόχειαν
έσπευσεν.

VARIiE LEGTIONES.
η
δόξαν Ο , qui deinde είπών ρ. είπόντι. ημών Ο.
Μ
· αγγέλων Ο. " άπήγγελλο Ο. ·* Fortaaae
ν

legenduro δρμήσαι. Post έσπευσεν in cod. Ο puncto distinguilur apponiiurque αμήν. Quo iiitelligiiur,
anianuenseiii opus suum puiavisse omnino absokitum* quauivis yetijs Rufioi versio Recogniiionum etiai;-
raudo ulierius pro^rediatur.
Κ9 CLEMENTINA. — EPITOME l>E GESTIS S. PETRI. 470

ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΡΩΜΗΣ (I),

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΡΑΣΕΩΝ, ΕΠΙΑΗΜΙΩΝ ΤΕ , ΚΑΙ ΚΗΡΥΓΜΑΤΩΝ

3 7
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΡΥΦΑΙΟΥ
ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΑΩΝ ΠΕΤΡΟΥ ΕΠΙΤΟΜΗ, ΕΝ *· φ ΚΑΙ 0 ΑΥΤΟΥ^ΣΥΜΠΕΡΙΕΙΑΗΠΤΑΙ ΒΙΟΣ,
ΠΡΟΣ ΙΑΚΩΒΟΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ.

CLEMENTIS
EPISCOPl R0MANI,

Pc* aclibus, peregrinationibus et preedicationibus sancti apostolorumque princip is Petri,

Epitorae, in qua ejusdem Cleraentis vita continetur, ad Jacobum Hierosolymorum
episcopum.
(COTCLEKIUS, Patre* apottolki * 755.)

MONITUM.
Ex bouiiliis CiemenUnorum, et Recogniiionum libris, lum ex Epistola Clemenlis ad Jacobum, Clemetiiis
Marlyrio, alquo Narratione Ephraimi, eomposila firit ista Epilome, per eos bomines qui doctrinae ac pietalig
ause esse duxerunt, qoidquid superflimm, falsum, periculosnm videbatar, id omne aul tollere, aul tniiiare
et corrigere. Ter aulem factam fuisse bujusmodi compendiariam compagem invenio iu mss. codicibus
Regiae bibliothecae. Prima compago est haec, a me post Turnebura edila, posi Perionium versa, exstans
iu Kegiie libris numero septent. Secunda continetur exemplari 148, eslque superiori paulo auctior; per
addilameuta scilicet a Clementinii petita, qnae ad oras posuimus. Tcrliam codex 804 complectitur. Longe
<sa praecedcnlibus esl auctior, ex assumentis iiidem Clementinorum,. necuon Epi&lote ad Jacobum, inler -
dum cum Paraphrasi: et comiexuni babet Marlyrium Glementls, subjunctum vero Ephraimi Opusculuiu ·
cujus breviafce colLeclionis cunclas varielales et addiliones cum nullas margines capere possent, plerasque
orones praeterire coacli sumus. Porro unius trium diciarum editionum auclorem Simeonem Metaphrasiem
w l c n d i l marginalis uota posita in ms. Pbotio quondani Maxinii Margunii. Teslaiur eniin HoBscbelius eo
in codice, ad Pbolianam capiie 113, Myriobibli censurani, de opere conlinenle tum Pelri acta ct cuui
Simune Mago disputaliones, tum Glemenlis ad suos recognitioneni, μυρίων'δέ ατοπημάτων ή πραγ^χατεία
νέμει, ascripium cerni boc, άλλ' έπηνορθωκώς ταύτην ό Μεταφραστής πλούτον κα\ ταυτότητα τή του Θεού
Εκκλησία άπέθετο. Gur vero suspicer priorem polius edilionem quam duas alias ad Metaphraslein per-
luiere» cajisa est, quod iu mullo plurtbos Graecorum nieuologiis e l bagiologiis appareaL

ΚΛΗΜΗΣ 1AKORQ (2) τψ κυρίω, καί έπισκόπψ, Α GLEMENS JACOBO doraino et episcopo, ei epi-
κα\ επισκόπων έπισκόπψ, τψ τήν Ιερουσαλήμ·· άγίαν scoporum episcopo, regenli Hierosolymam eantUiu
τών Χριστιανών Έκκλησίαν διέποντι,καΐ τάς πανταχή Chrislianornm Ecclesiam, atque Cbrisli I)ei noslri
Θεού προνοία Ιδρυθείσας *· καλώς Χριστού τού Θεού Ecclesias, qna ubique Dei provideniia prseclare iu»-
ημών Εκκλησίας, συν τε πρεσβυτέροις καΐδιακόνοις dalae sunt; una cum presbyteris, et diacoois, ei
καΐτοίςλοιποίς άπασιν άδελφοίς, είρήνη βίη πάντοτε. caileris omnibus fratribus , pax sit aemper.
I. Γνώριμον έστω σοι, κύριε μου, δτι έγώ Κλήμης I . - N o t u m t i b i s i t , d o m i n e mi,quoM ego Cle-
v, 1M

•Ρωμαίων πολίτης ών, κα\ τήν πρώτην ήλικίαν δυ­ mens, qui civis Romanus s u m , et primain vilae
νηθείς ζήσαι σωφρόνως, λογισμόν τε δεξάμενος, ούκ aetaiem pudice ac moderate transigere vahii, cuin

Y A R I i E LECTIONES.
al. καί περιόδων τοΰ. ΑΙ. επιδημιών κηρυγμάτων.
, T
al. αίς. ·* a t διέποντι δέ τήν έν. Ιερ.
Μ
*· al. ίδρυν-
θείσας. - · Clementina, bom. L , C. 1 , etc. Recogn* 1. i , . c . i , eic*
4 | ι β

YARIORUM N U T i E .
(1) ΚΛήμεττος έχισχόΛον 'Ρώμης. Titulus hoc que solum pro litulo exhibet unum exeraplar. Alio
paclo conceplus exulal iit duobus scriptis libris : niodo qualuor codiccs: Βίος τοΰ αγίου ίερομάρτυοος
Κλήμεντος επισκόπου Τώαης Ίακώβψ έπισκόπψ Cvel μάρτυρος) Κλήμεντος επισκόπου 'Ρώμης, ραθη-
Τεροσολύμων, περ\ τών πράξεων καί περιόδων του τοΰ τοΰ άγιου αποστόλου Πέτρου. GOT.
άγιου καί κορυφαίου τών αποστόλων Πέτρου, αϊς καί (2) ΚΛημης Ίαχώ€ψ. Supcrscriplioiieiii cuin sex
4 αυτού βίος συμπεριείληπται. Addilur iu tcgio: primis vocabulis qua eatn sequiintur suoipsil com-
Κ^ήμεντος τών Πέτρου επιδημιών κηρυγμάτων Ε π ι ­ paclor ex Epislola ad Jacobum. b .
τομή. Quod baUt inscripiio Clmentinorum* qtioxl-
47! S. CLEMENTIS 1 ROM, PONT. OPERA DUBIA,
auiino pcrcepissem cogitalionem, q u s neecio unde Α ϊδα πόθεν έπεισελθόντα μοι,κα\ περ\θανάτου πυκνάς
0

in me irrepserat, crebrasque mihi de inorte com · ποιούμενον υπομνήσεις, πόνοις τδ λοιπδν κα\ άθυ-»
luenlalioiies pariebat, cura laboribus et anxietatibus μίαις συνέζων. Αρα γάρ, έλογνζόμην, δτι θανών ούχ
Τ

vivebam. Reputabam enim n u m , cum mortuus είμί; κα\ ούδε\ς Ισται μου ποτέ μνήμην ποιούμενος,
fuero, non ero, nullusque erit unquam qui mei τού χρόνου πάντα τή λήθη παραδίδοντος; άρα δέ μή
mentioneiri faciat, lemporo nimirum cuncta obli- ών, πώς έσομαι ·"τούς ούκ δντας είδώς, ού γινώσκων,
1

vioni tradenle? Cum autem non fuero, an quodam- ού γινωσκόμενος, ού γεγονώς, ού γινόμενο; ; Κα\ άρά
modo futurus sum, cos qui uon sunt cognoscens; ποτε γέγονεν δ κόσμος, κα\ πρδ τού γενέσθαι τί άρα
7

nec cognoscens, nec cognitus ; quique non fuerim, κα\ ήν ; Εί γάρ ήν άε\, κα\ έσται· εί δε γέγονε, κα\
non biin ? Et aliquandone factus sit mtuidus; et λυθήσεται πάντως· και μετά λύσιν άρατί έσται πάλιν;
ante quam iieret, qnidnam eral? Nam si semper δ νΰν αδύνατον μοι νοήσαι,
fuit, semper etiam erit : sin vero ortum h a b e l , oraniiio eiian» dissolvelur: et post dissolutionem
quidnam erit ilerum? quod nunc impossibile mibi est mente concipere.
II. Haec atque his similia, nescio unde, indesi- Β Η. Ταύτα τεκα\ τά τούτοις δμοια, οδκ οίδα πόθεν,
nenter animo volulans, perpetuo semper moerore άπαύστως διενθυ μου μένος, άπαυστον είχον άε\ τήν
afficiebar, in tantum u l patlerem ac tabescerem : λύπην,κα\ τοσούτον, ώς ώχριακότα με τήκεσθαι·
et quod gravissimum erat, si quando barum reruni κα\ τδ δεινότατον, είποτε καί άπώσασθαι τήν περ\
solliciludinem abjicere tanquam vanam cogitarem, τούτων φροντίδα, ώς ματαίαν, έλογισάμην, άκμαιό-τ
vehemenlius raulto me premebat affecins : et eam τερόν μοι μάλλον τδ πάθος έγίνετο* κα\ ήχθόμην έπ\
reni moleste ferebam, nesciens quod coniuberna- τούτφ, ούκ είδώς συνοικον καλήν έχων έννοιαν, αθα­
lem baberem praclaram cogitalionera, quae immor- νασίας αίτίαν μοι γενομένην, ώς ύστερον έγνων άπδ
talitatis raihi causa e x s t i l i l , ut postca ex rerum τοΰ τέλους, και θεψ τψ πάντων ηύχαρίστησα ποιητή,
exilu agnovi, et Deo cunciorum effectori gralias Ύπδ γάρ τής καταρχάς με πιεζούσης εννοίας, ήναγ-ι
egi. Cum enim ab initio me ilia cogilallo vexaret, κάσθην είς τήν τών πραγμάτων έλθείν ζήτησιν · κα\
ad rerom inquisilionera veoire coactus sura : et ούς τήν αρχήν δι' άγνοιαν μακαρίζειν έκινδύνευον^
quos principio per ignorantiam bealos praedicabam, ύστερον ταλανίζειν ούκ έπαυσάμην.
postea veluti miseros Don cessavi lugere.
III. Igitur cum a puero in hujusmodi versarer III. Έ κ παιδδςούν έν τοιούτοις ών λογισμοϊς, είς
considcrationibus, ad philosophorum advenlabam ^ τάς τών φιλοσόφων έφοίτων διατριβάς, ώστε τι βέ-s
scholas, ut inde aliquid certi discerem : sed et aic, βαιον εκείθεν μαθείν. Άλλά κα\ οδτως ουδέν έτερον
uihil aliud ab eis studiose coli videbam, quam do- παρ* αύτοίς τδ σπουδαζόμενον· έώρων, ή δογμάτων,
gmatum destructiones ei adsirucliones, contentio- άνασκευάς κα\ κατασκευάς, Ιριδας · τε κα\ συλλογι-r
nesque, et syllogismorum artillcia, itemque sum- σμών τέχνας, κα\ δή κα\ λημμάτων έπινοίας· κα(
plionura excogitaliones : et aliquaudo quidem prsc- ποτε μξν έπεκράτει, φέρε λέγειν, δτι, αθάνατος ή ψυ­
valebat, verbi gratia, quod anima immorialis s i t ; χή· ποτέ δέ, δτι θνητή. Καί δτι μέν λόγος έπικρατών
aliquando vero, quod roortalis. Et quidcm quando ήν, δτι αθάνατος ή ψυχή, Ιχαιρον δτε δέ δτι θνητή,
ea opinio, quas animum facii imraortalem, superior ήνιώμην πλέον δέ πάλιν ήθύμουν, δτι ούδ' δποτέ-
erat, gaudcbam : quaudo autem ea, qtiae mortalem ρων τις τδν έμδν βεβαιώσαι νούν ήδύνατο. Πλήν
1 0

censei, nwBroreafficiebar: rursumque magis aniimim ένενόουν δτι αί δόζαι τών υποθέσεων, παρά τούς έκδι-
despoodcbam, quod nec ulriusque partis quispiam κούντας, ή ψευδείς, ή αληθείς αποφαίνονται, κα\ ούχ
raentem meam poterai confirmare : lauium inlelli- ώς Ιχουσιν αύταΙ έφ' εαυτών αληθείας καταλαμβάνον­
gebam senlentias controversiarum, pro viribus pro- ται· παρ' φ κα\ έτι μάλλον έν τοϊς πράγμασιν ίλιγ··
1 1

pugnalonim, \el falsas,vel veras j u d i c a r i , DOU γιών, καί άπδ τοΰ τής ψυχής βάθους έστέναζον ούτε
vero prout ips« se babent in seipsis revera, coip- ^ γάρ οίος τε ήν άποβαλέσθαι τήν περ\ τούτων φροντίδα,
prehendi > propter quod plus adbuc in negolu καίτοιγε σφόδρα βουλόμενος, ώς ήδη φθάσας έγνώ-
xstuabam dubitatione, ac ex auima? profundo ge- ρισα, ούτε βέβαιον τι καταλαβείν ήδυνάμην.
mebani : neque enim de bujusmodi curam rejicere po^eram, licet valde cuperem, ut jam supra indi-
c a v i ; neque lirmura quid valebam retinere.
IV. llerum ergo angustiis haesitationis pressus, IV. Πάλιν γοΰν άπορου μένος έλεγον έμαυτψ* Τί
dicebam apud m e : Quid inaniter laboro, cum ma- ματαιοπονώ, σαφούς δντος τοΰ πράγματος ; "Οτι εί
nifesla sit res? Quod, si quidem post moilem non μ^ν θανών ούκ είμ\, νΰν δντα με λυπείσθαι ού προσ­
e r u ; nunc, quando sum, contrislan non oportei: ήκει. Διδ τηρήσω τδ λυπείσθαι τηνικαΰτα, δτε ούκ ών
quocirca trisliliam ad iliud tempus reservabo, quo, ού λυπηθήσομαν εί δε άρα είμ\, τί νΰν μοι έκ περισ­
cum fulurus non sim , non conlristabor : ei autem σού πρόσεστι τδ λυπείσθαι; Κα\ ευθέως μετά τοΰτο
forle cro, cur niibi nuuc superilue inest trislitia ? έτερος έπεισήει {ΐοι λογισμός. Έλεγον γάρ, μή τί γ«

V A R I i E LECTIONES.
'·· Djsisi in uno ius al. άρα ποτε. ·' al. τών σπουδαζομένων. • al. έρεις, , e
a l . δποτέρεις, " al
παρ'δ.
473 C L E V E N H N A . — EPITOME P E G E S T J S S. PETRIi 474
άρα του νΰν με λυποΰντος χείρονα έχει πείσομαι, μή Α Staiimque postea alia αιβ aubiit cogitalta. Dicebfttn
βεβιωκώς εύσεβώς, χα\ παραδοθήσομαι χατ' ένίων quippe: ne forte ibi pejora eo quod nnnc me eru-
φιλοσόφων λόγους, Πυριφλεγέθοντι χα\ Ταρτάρφ, ώς dat paliar, si noo vixero pie; ac gecundum quo-
Σίσυφος, ή Τιτυδς, ή Ίξίων, ή Τάνταλος, καί έσομαι rumdam pbilosopborum senlcntias tradar Pyriphfe-
έν άδου τδν αΙώνα κολαζόμενος; Πάλιν δέ άνθυπέ- geibonli et Tartaro, quemadmoduiQ Sisypbus. vcl
φερον λέγων, ώς άδηλου δντος τού πράγματος, άκιν- T i l y u s , vel Ixion, \έί Tantalus, atque in inferno
δυνότερόν έστι μάλλον εύσεβώς βιώναί με, χαϊ τών aeteruuni puniar? Rursus aulem excipiebam, d l -
τού σώματος κρατεϊν ηδονών, εί κα\ μή άχριβώς, δτι cens: in re quae incerta est, tutius multo oet me pie
ποτέ έστι δίκαιον χαϊ άρεσκον Θεψ, πεπληροφόρημαι, vivere, ct voluptates eorporis vincere, quamvia
ούτε εί ή ψυχή αθάνατος, ή θνητή. absolute et certo pleneque non sciara quidnam
justum sit ac Deo gratum, nec utrara iramortalis
sit anima, an mortalis.
V. Τούτων ουν τών λογισμών στρεφόντων μου τήν V . His ilaque cogitaiionibus aniroara weutn ver-
ψυχήν, είς ΑΓγυπτον πορεύσομαι, είπον, κα\ τοίς τών santibus: In JSgyptam prollciscar, d i x i , et adyto-
άδυτων (εροφάνταις κα\ προφήταις φίλιωθήσομαι, κα\ ^ rura bierophanCis, ac prophetis amieus eflkiar ,
μάγον ζητήσας καί εύρων, χρήμασι πείσω πολλοίς, magoque qua3sito ac invenlo, nmlCa pecunia ei per*
ψυχής άναπομπήν τήν λεγομένην νεκρομαντίαν auadebo, ut animaa evocalionem, quam necrocuan-
1 1

έργάσασθαι, έμού δήθεν ώς περ\ πράγματος τίνος Uam vocant, faciat, lanquam videlioet de negotio
πυνθάνεσθαί βουλομένου- ή δέ πεύσις έσται, περ* τοΰ aliquo pcrcoatari velim : porro erii perconUIio, ut
μαθείν άρα εί αθάνατος ή ψυχή. Τοΰτο δέ πάντως ούκ discam uirum anima sit immorlalia. Id aulem pror-
έκ τοΰ άποκρίνασθα·. δτι * αθάνατος έστιν, Ι σ τ ι μοι
ι
aus cognoscara, non ex eo quod respondebit se esse
u

γνώναι, άλλ' άπδ τοΰ όφθήναι μόνον δτι εστίν. Ίδών iwmorlaleni, sed ex eo dunlaxat quod illain ^xislere
γάρ αυτήν αύτοϊς δμμασιν, ίκανήν έξω πληροφορίαν, videbo ; nam oculis meis cernews eam, salis ma-
κα\ ούκέτι πιστότερα οφθαλμών ώτα ποιήσομαι. pnam babebo certiladioem , nec jam plus fldam
"Ομως φιλοσοφώ τιν\ τών συνήθων, κα\ ταύτην έκοι- auribus, quam oculis. Verumtameii cum philosopho
νούμην τήν γνώμη ν , δδέ συνεβούλευέ μοι μή λυσι­ quodam ex familiaribus rocis boc quoqtie consi-
τελές είναι τοΰτο τολμήσαι δυοϊν ένεκα, £ ί τε γάρ, lium coromuuicavi: is vero monuit me, oon cxpe-
Ιφη, πάντως ούχ ύπακούσεται ή ψυχή τφ μάγφ, καί 4lire ut i d auderem, duas ob causas. Si enim, io ·
συ τοίς ταΰτα ποιεϊν άπαγορεύουσι νόμοις ώς άντι- quit, plane mago non obedieril anima, tu quoque,
πράξας, δυσσυνειδήτως βιώσεις* εί δέ κα\ εισάκουσε- Q u l pole qui iegibus baec agere vetanlibus adversatus
τοι, μετά τοΰ δυσσυνειδήτως σε βιοΰν, οϊμαι καί τά fueria, male tibi conscius vives; ain autem pa-
της εύσεβείας μηκέτι σοι προχωρεϊν, ού ένεκεν τά nierit, prselerquam quod vives male libi coiisrius,
τοιαύτα έτόλμας* Έχθ ραίνε ιν γάρ τδ θείον λέγουσιν eliam quae ad piuin cultuni pertinent (cujus rei
έπλ τοϊς σκύλλουσι τάς ψυχάς μετά τήν άπδ τοΰ σώ­ gratia talia aggressus fuerig), non jam libi beoc
ματος εκείνων διάλυσιν. Έγώ δέ ταΰτα άκουσας, cessura ex&iuio. Diviniialem enim aiuot infestaiu
οκνηρότερος μέν έπ\ τδ εγχείρημα έγενόμην* άλλά esse i k , qui animas, po*tqoara a corporibus suie
τής προτέρας εννοίας εκείνης παντάπασιν άποστήναι diesolutae sunt, vexant. Ego vero bis auditis, aegnior
ούκ ήδυνάμην, quidem ad propositum factus sum, sed illa M p e -
riore cogitatione omnhio nou poterani abeistere.
VI. Κα\ ίνα μή σοι τά τοιαύτα μακρδν αποτείνω λό­ V I . Ac ne de his tibi longuin ftermouem faciam>
γον, έν τοσοΰτοις λογισμοϊς καί πράγμασιν δντος cuni iu tabbus oonsideralionjbtts ac •egoliis ver-
μου, φήμη τις ήρεμα, Τιβερίου Καίσαρος τά Τ ω - sarer, Tiberio Caeeare Roaiana sceplra traclanle,
μαϊκά διέποντος σκήπτρα, έαρος ήδη αρχομένου, poit initium verie, fama quaedam senaim diebiw.
^
ηύξανεν δπόσαι ήμέραι, καί ώς αληθώς αγαθή Θεού eingulis percrelmit, et revera boune Dei nuutiiie.
άγγελος διήει τδν κόσμον, τδ τοΰ Θεοΰ σιγή βούλημα * munduu! piTvasil, Dei voiunlalem silenUo tegere
στέγειν ού δυναμένη- μάλλον δέ καί πλείων έκαστης uoii valens : sed et per singalos dies a»plior e l
ημέρας κα\ μείζων έγίνετο, λέγουσα 6 ς τίς ποτ« major liebat, sic refercns : Quidam in Jttda&a* iailio
έν Ιουδαία έξ εαρινής τροπής λαβών τήν αρχήν, euuiplo a verno leinpore, aelerni Dei regnum inibi
Ίουδαίαν τήν τοΰ άίδίου Θεοΰ ευαγγελίζεται βασι­
ι β prsedicat, quod percepiurus sU, qut opUmam per
λείαν, ής άπολαύειν μέλλει * · , έάν τις αύτψ άρίστην omaia vUara ipsi exbibebk : ut autem credatur,
διά πάντων έπιδείξηται πολιτείαν* τοΰ δέ πιστεύεσθαι etim divinitalis plenura docere isla,' - molia mira- 7

αύτδν χάριν, δτι θεδτητος γέμων ταΰτα διδάσκει, biiia, prodigia et signa edit, solo verbo facieus au-
πολλά θαυμάσια, τέρατα τε κα\ σημεία εργάζεται, dire surdos, ca3cos videre, claudos ambulare; e|
^ήματι μόνψ κι·)φούς άκούειν ποιών, τυφλούς άνα- omι»em inorbuni depcllit, omnemque daenionem
βλέπειν, χωλούς περιπατεϊν, κα\ πάσαν νόσον άπε- fugat: quinetiani leprosi eraious tantum intueiitcs
VARIJE LECTIONES

1 1
al. νεκυομαντίαν. '» al. αυτήν δτι. 1 4
al. δσται, ^ a l . Ίουδαίοις.
e
u
al. λέγει. I T
I. Recofjn. J #

ν , c. 10.
475 8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DOBIA. 476
etim, saatti mortui oblati suscitanlur, iri- Α λαύνει, κα\ πάντα δαίμονα φυγαδεύει* άλλά χαϊ λε-
hilque eet quod facere neqoeot. Aique quo plus προ\ έχ διαστήματος μόνον ένορώντες αύτψ, ίώμενοι
iempoTis prateribat, eo major ac flrmior per com- απαλλάσσονται, νεκροί προσφερόμενοι εξεγείρονται,
plures illinc advenienies existebat, non araplius, κα\ ουδέν έστιν δ μή δυνατδς εΓη ποιεϊν. Κα\ δσφ
iuquam, fama, eed ipsa rei veritas. Jain vero et γε μάλλον δ χρόνος προέχοπτε, πολύ μείζων διά Μ

coelus per loca fiebant, u l consultaretur ac dispicc- πλειόνων τών έπιδημουντών χαϊ βεβαιότερα καθί­
relur, quisnam esset i s , qui apparuissel, ct quid στατο, ούχ έτι φήμη λέγω, άλλ' αυτή τού πράγμα­
vdlet dicore. τος ή αλήθεια. "Ήδη γάρ ποτε χ»\ συστήματα χατά
τόπους έγίνετο, βουλής χα\ σκέψεως ένεκα, τδ τίς
άν δ φανείς είη, χα\ τί βούλεται λέγειν.
VII. Cum aulem annus ad autuniiiuni jam ver- VII. Ά ρ τ ι δέ τού έτους πρδς τδ φθινοπωρινδν απο­
geret, bomo quidam stans in loco publico :.Viri, κλίνοντος, άνήρ τις δημοσία στάς, "Ανδρες, έφη, "Ρω­
inquit, Roroani, auditc: Dei Filins in Juda?a adesl, μαίοι, αχούσατε* δ τού Θεού Υίδς έν Ιουδαία · πά­
1

canetis volentibus promitteng vitam a>ternani gi ρε στ ιν , έπαγγελλόμενος πάσι τοϊς βουλομένοις ζωήν
fecerint qaa* jubet is qui misii illum. Quapropter αίώνιον, έάν τά κατά γνώμην τού πέμψαντος αύτδν · ·
convertimmi a deterioribus ad roeliora, a tempora- ^ πράξωσι. Διδ μεταβάλλεσθε άπδ τών χειρόνων έπΙ τά
riis ad aeterna; et agnoseite Deuro, qui in tribus κρείττονα, άπδ τών προσκαίρων έπ\ τά αιώνια, καί
Persouis unus est, cujus munduro injuste incoliiis γνώτε τδν έν τρισ\ν 'Υποστάσεσιν ένα Θεδν * · , ού τδν
ante justos ejus oculos. Verum si convertamini, et κόσμον αδίκως οίκεϊτε έμπροσθεν τών αυτού δικαίων
secundura voluntatem Ulius vivatis, i n aliud aae- οφθαλμών. 'Αλλ' έάν μεταβάλλησθε · · , καί κατά τήν
culum sublati, aeternique effecli, ineffabilibus ejus αυτού βιώσητε βούλησιν, είς έτερον ένεχθέντες w

bonis periruemini : sin vero morem non gesserinis, αίώνα, κα\ άίδιοι γινόμενοι, τών άπο^ήτων αύτοΰ
posiquam ex hac vila migrabitis, in locum ignis αγαθών απολαύσετε* έάν δέ άπειθήσητε, μετά τήν
conjiciemini, ubi aclerutiin puniti, frustra ducemini ένθένδε άποβίωσιν, είς τδν τόπον τού πυρδς έμβλη-
poDiiitentia : nam poenitentiae lempus in presenti θήσεσθε, δπου άΐδίως κολαζόμενοι, άνόνητα μεταμε-
tiniuscujusque viia consistit. Haec igitur ille dixit. ληθήσεσθε. Ό γάρ τής μετανοίας καιρδς, ή νύν έκα­
Ego vero cnm audissem, aegre fercbam quod neroo στου ζωή τυγχάνει. Ταύτα μέν ούν εκείνος έλεγεν.
ex lanla mulliludiiie, audita tam magna nuntift- Έγώ δέ άκούων ήχθόμην, δτι μηδε\ς έκ τοσούτου
tionc, dixisset : In Judaeam proflciscar, ut videam πλήθους τηλικαύτην άγγελίαν-άκούσας, Είς Ίουδαίαν,
an iste vera ioquatur, dum a i t , Dei Filium adve- Q είπε, πορεύσομαι, ίνα ίδω, εί ούτος αληθεύει λέγων,
nisse in Judseam, propter sempiternam ac bonam ώς άρα Υίδς τού Θεού έπιδεδήμηκε τή Ιουδαία αιω­
epem, qui Pairis a quo missus est voluntatem an- νίας τε κα\ αγαθής χάριν-ελπίδος, τήν του πέμψαν­
nunliet : qiiandoquidem et id quod aiunt eum prae- τος Πατρδς βούλησιν καταγγέλλων- έπε\ κα\ δπερ
dicare, non est exiguum : quorumdam enim animas λέγουσιν αύτδν κηρύσσειν, ούκ έστι μικρόν* ών μέν
affirmat, ut pote immortales, immortalibus etiam γάρ τάς ψυχάς διαβεβαιούται, αίωνίονς ούσας, αίω-
ac aeternis bonis fruituras; quorumdam vero, in νίων άπολαύσεσθαι καί τών αγαθών ών δέ έν, πυρί.
ignem inexstinctuni projeclas, apternum punien- άσβέστψ ^ιφείσας, είς αίώνα " κολασθήσεσθαι : Μ

das.
VIII. Cum ita erga caeteros affeclus cssem, haec VIII. Ούτω περ\τών λοιπών Ιχων, τοιαύτα κα\πρδς
quoque ad meipsum dicebam : Quare vero alios in- έμαυτδν έλεγον Τι δή ποτε μέμφομαι τούς άλλους*,
cuso, qui in eodem cum illis crimine negligenliae έν ίσψ τής αμελείας ών εκείνοι ς έγκλήματι, καί ού
versor? nec, dispositis prius rebus meis, in Judaeam πρότερον τδν έμδν διαθε\ς βίον, είς Ίουδαίαν άφι-
vado, testis eorum oronium futurus ipse? Iiaque κνούμαι, μάρτυς τών τοιούτων αύτδς γενησόμενος;
duin boc consilium agiiarem, multum interim tem- ούτως ούν βουλευσαμένψ, πολύς ό μεταξύ διετρίβετ*
poris terebatur, negoliis hujus sseculi me ad se D χρδνος, τών βιωτικών με πραγμάτων πρδς έαυτά
pertrahentibtig, nec valente me ab iis expediri. Sed περισπώντων, κα\ ουσεκλύτων μοι γινομένων» Τέλος
latidem, cum vilam considerassem, quam inslabilis γούν συννοήσας τδν βίον δπως άστατος έστι κα\ ανώ­
sit ac inaequalis, cumque dein omne preleritum μαλος, είτα κα\ τδν προτού χρόνον άπαντα διαμνη-
tetnpug in memoriam revocassera, quod modo sub- μονεύσας, δπως ύποσαινούσης με άε\ της ελπίδος είς
blandiedte mibi semper spe, hucusque pcrinansi9- δεύρο παρέμεινα, καί δτι ούτως ασχολούμενοι πάντες
sem, quodque «ic omnes homines occupali moria- άνθρωποι θνήσκομεν, τά πάντα μου ώς Ιτυχεν άφε\ς,
u i i i r ; cuncla mea prout erant relinqueng, confestim είς Πόντον (3) ευθύς ώρμησα, κα\ εις τδν λιμένα
VARUE LECTIONES.

i n
al. μείζον. *· al. ΊηββΓ.νύν. a l . inser. πατρός.
, e 1 1
Τδν έν τρισ\ν Ύποστάσεαιν ένα Θεόν. Pia inter-
polatio, sed parum necessaria. Siinililer alibi. COT. " a l . μεταβάλησθε. a l . άναχθέντες. **ah αιώνας.
, s

·· al. κολάζεσθαι.
VARIORUH NOTJE.
(3) Foilc Πόρτον, Porlum; nciiipe, Rouiauuin. Vide Marlyrium lynalii, « . v i , c l iirfra, n. i x x v m
Cua.
«77 CLBIIENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRL
έλθών τε καί άναχθε\ς, ανέμων άντιπνοίαις, άντί του
είς Ίουδαίαν κατάραι, προσώκειλα τή Αλεξάνδρεια.
*ΕκεΖ δέ συνεφοίτων τοίς φιλοσόφοις, πνευμάτων
έπηρείας ήδη μοι τδν πλουν έπεχούσης, χα\ τά περί
της φήμης, ήν I φανείς έν *Ρώμη διήγγειλε, χα\ τίνα
γε ά χαταγγέλλοι, σαφώς έκαστα καταλέγειν ήξίουν.
Οί δέ, Φανέντα μέν, είπον, έν 'Ρώμη ,τοιόνδε τινά
δλως.ούκ Γσμεν περ\δέτοΰ έν Ιουδαία γενομένου,
κα\ Τέου θεοΰ ύπδ τής φήμης κηρυττομένου, παρά
πολλών τών εκείθεν έληλυθδτων, ήκούσαμεν, καί
περί πάντων ών έποίει κα\ ψιλφ τφ £ήματι θαυμά­
σιων έ μάθομε ν.
IX. Έμού δέ είπόντος* έβουλόμην τιν\ τών έωρακό-
Μ
των αύτδν συγγενέσθαι, κα\ δσα ποθώ μαθείν άκοΰσαι
περ\ αυτού, ύπολαβδντες εκείνοι, Έστι τις ενταύθα,
φασ\ν, ού μόνον ίστορήσας αύτδν, άλλά κα\ τής εκεί­
θεν γής υπάρχων, άνήρ τίμιος ονόματι Βαρνάβας, δς
Ενα και τών αυτού μαθητών έαυτδν είναι λέγει, κα\
ενταύθα που καθεζόμενος, τά παρ εκείνου ύπεσχη-
9
μένα τοϊς τών τοιούτων άξίοις, έτοίμως τφ βουλο-
μένω διέξεισι. Κα\ δητα τδν τόπον καταλαβών είς δν
ό άνήρ είώθει καθέζεσθαι, κα\ μέρος καί αύτδς τού
περιεστηκότος πλήθους γενόμενος, έστην έπακούων
τών λεγομένων, καί συνενόουν τάληθή ού διαλεκτική
τιν\ τέχνη διδάσκοντα τούτον, άλλ' άπαρασκευάστως
ούτω και απλώς έκτιθέμενον, ά τε ήκουσε κα\ έώρακε
τδν τοΰ θεού φανέντα Υίδν πεποιηκέναι τε κα\ είρη-
κέναι. Πολλούς δέ μάρτυρας τών υπ αύτοΰ λεγομέ­
1
νων θαυμάσιων τε κα\ λόγων, έξ αύτοΰ τοΰ παρεστώ-
τος δχλου παρείχετο.
Χ . Έπε\ δέ πρδς τά παρ* αύτοΰ άπανούργως λεγό­
μενα ήδέως οί δχλοι διέκειντο, οί έκ παιδείας κο­
σμικής ορμώμενοι φιλόσοφοι, χλευάζειν αύτδν κα\
γελ$ν έπε ι ρωντο, σκώπτοντες άμέτρφ θράσει, κα\
διασύροντες, κα\ οία μεγάλοις δπλοις τοίς συλλογι-
σμοϊς κατ' αύτρύ χρώμενοι. Ό δέ άπωθούμένος αυτών
τδν λήρον, ού συνέτρεχεν αυτών τή πανούργφ πεύ-
σει, άλλά κα\ άκατάπληκτος ών λέγειν ούκ άφίστατο.
Καί ποτέ τις δια παίζων δήθεν αύτδν έπυνθάνετο·
Διά τί, ώ νέε διδάσκαλε, κώνωψ έγένετο, κα\ βραχύ-
τατος ών, έξ πόδας έχων κα\ πτερά φέρει · έλέφας
δέ τδ μέγιστον ζώον άπτερος ών, τεσσάρας μόνους
έχει πόδας; 'Ο δέ τήν διδασκαλίαν πρδς τήν ερώτησα
μικρδν έπισχών, ουδεμιάς μέντοι τω έρωτήσαντι πρδς
ταΰτα μεταδούς αποκρίσεις, τδν άπ' αρχής αύτφ
προκείμενον αύθις ανελάμβανε λόγον* τούτφ μόνφ
προοιμίφ καθ* έκάστην έγκοπήν χρώμενος * Ημείς
τοΰ πέμψαντοςήμάς τούς λόγους καΐτάς θαυμάσιους
πράξεις είπείν ύμίν μόνον ίχομεν έντολήν, κα\ άντ\
τής λογικής αποδείξεως μάρτυρας παρέχομεν ύμίν
τών ενταύθα παρεστώτων πολλούς* λοιπδν τής υμε­
τέρας έστ\ν εξουσίας, ύπείκειν ή άπειθείν. Τοΰ δέ
λέγειν ύμίν τδ συμφέρον, ού παύσομαι, δτι έμοί μέν
ζημία τδ σιωπών, ύμίν δέ τδ άπειθείν βλάβη. Έδυ­
νάμην μέν ουν κα\ είκαίων υμών προβλημάτων άπο-
δοΰναι τάς αποδείξεις, είγε φιλαλήθως έώρων υμάς
περ\ τούτων πυνθανομένους · κώνωπος δέ και έλέ-
φαντος τήν αίτίαν τής διαφόρου δημιουργίας, νυν
478
ad mare properavi; et in Pontum vernens, atque
subvectus, ventis adversantibus, pro Judaea aci
quam deferri cupiebam, Alexandriain appuli. Ibi
autem ad pbilosopbos ventiiabam (ventorum
quippe vis adhuc navigationem inhibebac), petebam-
que ut singula clare enarrarent de eo rumore,
quem is qui Romae conspecius fuerat annuntiasset,
ac quaenam ille divulgasset. At illi responderunt:
Talis quispiam an Romae visus fuerit, plane nesci-
mus; de eo autem qui in Judaea degit, et Filius
Dei esse a fama praedicatur, audivimus a multis qui
illinc venerunt, et intelleximus de mirabilibus om-
nibus quae solo etiam verbo edidit.
IX. Et cum dicerem cupere me in colloquiupi ve-
nire cum aliquo eorum q u i illuro vidissent, atque
de eo audire quaecunque scire cuperem; excipientes
illi d i x e r u o l : Est hic quidam, q u i non solum vidit
euDi, sed et ex ea rcgione oriundus est, eximius,
noinine Barnabas, qui se etiam ait uuum esse ex
discipulis illius; et hic alicubi sedens, quae ab illo
promissa sunt, talium dignis, ei q u i velit oarrat
ultro. Et quidem ad locum in quo vir sedere soliius
erat veni, atque ipse q u o q u e pars fui circumstanlis
multitudinis, sletique audiens quae dicebat: ac i n -
tellexi vera eum non dialectica ulla arte docerc,
sed adeo sine praemeditalione ac simpliciter expo-
nere quae audierat et viderat Dei Filiura, q u i appa-
rait, fecisse ac dixisse. Mukos autem testes verbo-
rum ac mirabiliuro q u * ab ipso proferebantur, ex
ipsa assistente plebe producebat.
X . Verum quia ad ea quae ab ipso candide dice-
bairtur, libenter populus acquiescebat; philosophi,
utpole qui ex hujusce mundi disciplioa prodierant,
ludiiicari eum ac ridere ordiebantur, iramodica au-
dacia cavillanies atque probris incessentes, et ad-
versus eum ulentes syllogismis tanquam armis po-
teutibus. At ille ineptias eorum repellens, versute
ipsorum inlerrogationi non occurrebat, verum in)-
perlerritus non desinebat loqui. Et aliquando q u i -
dam jocabundus rogabat eum : Quare, ο nove do-
clor, ita factus est culex, utminimus exisleos, e l
sex pedes babens, insuperque alas gerat; elephas
vero, maxinium animal, cum careat alis , quatuor
tantum pedes habeat? Rle autem doctrina ad inier*
rogationem paulisper cohibita, nullo tamen de hls
dato responso ad eum qui interrogaverat, senno-
nera qtiem ab initio sibi proposuerat resompsit;
boc solo utens prooemio in unaquaque interpella-
tione : Nobia demandatum soluromodo est, ut vobis
sermones ac mirabilia facta illius qui misit noe
enarremus; ac pro demonstratione dialectica, te-
stes vobis producimus eomm qui bic adstant m u l -
tos : caelerum in vestra poiesiale est, obsequi, vel
lidem non babere. Ego certe non cessabo Tobis ex-
ponere quod utile cst : quoniam roihi quidem
damnum est, tacere; vobis vere noxa, n o u cro-
dere. Equideni possem reddcre rationes fuliliwu ~
vestrarum quaestioiium, si vidcrcm vos ite biu»
479 8. CLEMKNTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA* m
verilatis studio percoutari : verum causara divcrsac Α ύμίν ούχ εύκαιρον είπεϊν τοϊς τών δλων άγνοοΰσι
Μ

Crcationis culicis et elepbanli, nunc vobis aperiic Θεόν.

Intcmpeslivum esset, qui Dcuni omniuiu rerum
ignoratis.
XI. lixc eo dicente, illi communi consensu, XI. Ταύτα αυτού λέγοντος, έχ συμφωνίας εκείνο·
nniUum ac pcuilantem risuin einiseruiit, ad stupo- πολύν κα\ άτακτον ήφίεσαν γέλωτα, είς άμηχανίαν
rem ac consilii inopiam nilentes eum redigere, αύτδν έμβάλλειν πειρώμενοι, καθ άπερ βάρβαρόν
veluli barbarum qtiemdam ac insanum. Q u * cum τινα κα\ μαινόμενον. Έγώ δέ ταύτα ορών, διαθερ-
ego inluerer, animo coepi incalescere, ac zelo ne- μαίνομαι τήν ψυχήν, καϊ ζήλω ούχ ο!δ' δπως ληφ­
scio qua ralione correplus, laccre nou polui, sed θείς, σιγ$ν ούχ ύπέμενον, άλλά μετά πα^^ησίας,
cum fiducia dixi : Jure Deus, ο bomines, volunla- ευλόγως, εϊπον, ό θεδς ύμϊν, ώ ούτοι, άχατάληπτον
tem suam incomprebcnsibilem vobis fecit, indignos τήν αυτού βούλησιν έθετο, αναξίους υμάς προϊδων,
YOS prxscieas, sicul inproesentiarum dal plene i n - έξ ών νύν τούς χριτικδν νούν έχοντας πληροφορών
telligere iis qui menlis judicio ulunlur. Quando- φαίνεται. Έπε\ γάρ νύν της αυτού βουλήσεως κήρυ­
quidem enim nunc ejus volunlatis pracones missi κες έξαπεστάλησαν, ού τέχνη τιν\ κα\ Ρητορεία
stmt, qui non arte aliqua et verborum rbetorico ^ λόγων, άλλ'απλώς ούτω χαι άπανουργεύτως " τήν
ornatu, scd siropliciler tantum el absque callidilate αυτού βούλησιν παριστώντες, ώς πάντα όντιναούν τδν
consilium ejus reprasenlant, adeo ut quilibct qui άκούσαντα νοεϊν τά λεγόμενα, πάρεστε νύν ύμείς
audicrit, iulclligal quat dicunlur; adcslis vos, ut πρδς τφ μή νοεϊν τδ ύμίν συμφέρον, έπ\ τή υμετέρα
non inielligalis quod vobis expedit, ulque damno βλάβη γελ$ν τήν έπ\ τή υμετέρα καταδίκη πολιτευ-
veslro ridealis vcrilatem, qtia» inter barbaros ad σαμένην έν βαρβάροις άλήθειαν, ήν κα\ ύμίν έπιδη-
veslram condemnaiionem versalur, quamque ad 'μήσασαν ξενίσαι ού βούλεσθε, διά τάς άσελγείας
vos advenienteoi nou vultis bospilio recipere, pro- υμών, κα\ τδ λιτδν τών λόγων αυτής, Ινα μ^
ptcr libidincs vestras, et vcrboruni illius vililatem, έλεγχθήτε, δτι είκή φιλόλογοί έστε, κα\ ούκ άληθεΖς
ne arguamini, inconsuho philologi esse, amalores φιλόσοφοι. Μέχρι μέν ούν ποτε λαλεϊν μανθάνετε, οί
eerinonuni, non aulein veri philosopbi, sapienliae τδ καλώς λαλεϊν ούκ έχοντες (4); Πολλά γάρ παρ 1

eludiosi. Quousquc ergo discitis loqui, qui bene υμών βήματα, ένδς ούκ άξια λόγου. Τί δέ άρα κσΐ
loqui nescilis? Mulla cnim vcrba quae ptoforlis, έρεϊ ύμϊν " τ ό Ελληνικδν πλήθος μία ψυχή ποτε γε­
unius vcrbi pretio ηυη sunt aestimanda. Quid νόμενον, εΓπερ έσται κρίσις ώς ούτος φησι; Διά τί,
aiiicru el dicet Graca veslra mulliliido, uiiaiiiinis Q ω θεέ, τήν σήν βούλησιν ούκ έκήρυξας ή μ ί ν ; Ού
aliquando facla, si judicium fuiurum e s l , ut iste πάντως άκούσεσθε, είπερ τινδς άρα κα\ άποκρίσεως
ail? Quare, Deus, volunlalem luara non pnedicasti καταξιωθήσεσθε, ώ ς , έγώ πάσας τάς έσομένας πρδ
nobis? Nullalenus audiemini: vel forle etaliquam καταβολής κόσμου προαιρέσεις είδως, έκάστω πρδς
rcsponsiunem reportabilis, hujusmodi: Ego cum τδ αύτοΰ άξιον λανθανόντως προαπήντησα · τοΰτο δέ
omncs fuluras volunlatcs, ante constUutionem αύτδ δτι ούτως έχει, βουληθεις τούς προσπεφευγότας
lnundi cognoscerem, unicuique pro nierilo sue l a - μοι πληροφορήσαι, διά τί απαρχής έκ προτέρων γε­
tenler praevius occurri : quod autem id ipsum Ua νεών τήν έμήν βούλησιν δημοσία ούκ εΓασα κηρυχθή-
se habeal, volens iis qui ad me confugerunt, pleue ναι, νύν πρδς τψ τέλει τοΰ βίου *· κήρυκας έμής
manifeslare, cur ab inilio, a primis generationibus βουλής απέστειλα, οί κα\ γελώνται, καί ύβριζόμενοι
volunlalein meam palam non siverim pradicari; χλευάζονται ύπδ τών μηδέν ωφελεί σθαι βουλομένων»
nuuc circa fineni s x c u l i , prxcones mci consilii κα\ έπιτεταμένως τήν έμήν φιλίαν παραίτησαμένων.
i n i s i ; illi vero ct irridenlur, c i contumeliis afiecli
Τ
Π μεγάλης αδικίας, δτι μέχρι φθόνου κινδυνεύουσι»
10

deludunlur ab iis qui nequaquam volunl adjuvari, οί τού θεοΰ κήρυκες, κα\ ταύτα ύπδ τών είς σωτηρίαν
uieanique amiciliara vehementer repudiarunl. Ο ma- καλουμένων ανδρών.
gnam injuriam! invidiae eliam periculum subeunt praedicatores Dei, idqwe per eoe hoiuuies, qui ad
«alutem vocantur.
XII. Qw* cuin dicerem, aliaqtie his cooeenlauea, D XII. Ταύτα μου λέγοντος κα\ τά τούτοις άκάλουΰα,
uiuHum in plebe ortum csl murmur : atque alii πολύς τών δχλων έγένετο θρύλλος * κα\ οί μέν ώς
quideru Bariiabam miseranles, mibi favebant; alii τδν Βαρνάβαν έλεούντες συνήράν μοι* οί δέ ηλίθιοι
vero, qui erant slolidi, graviler lu me siridebant δντες,. δεινώς κατ' έμού έβρυχον τούς οδόντας. Έπε\
deniibua. Porro cum jam vespera advenisset, Bar- δέ ήδη και ή εσπέρα κατέλαβε, τής χειρδς λαβών τδν

YARI.E LECTIONES.
»· a l . add. τόν. " a l . άπανούργως. * I. υμών ex ross.
8
Verlit Colelerms, quasi periude esaetac
a t

τοΰ αίώνος, senteulia postulaule, scd sine exeiiiplo, quod quideni sciam. CLER. * a l . φόνου.

VARIORUM Ν Ο Τ Λ .
(4) 01 τδ χαΛώς Λαλεϊν ουκ έχοντες. Vertc : Qui bene lo/fui non potetln; quia boui uibil didic^-
raiu. CLEA.
4SI CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. P E T R l .
m
Βαρνάβαν, κα ι μή .βουλόμενον βία είς τήν έμήν ήγον Α nalwe matw apprehtensa, eum Hcet nelentem, vi ad
οίχίαν, ένθα κα\ μένειν αύτδν έποίησα, ίνα μή τις meam domom doxi, nbi c l feci manere, ne qnis
αότψ χεΤρας έπιβάλλη . Κα\ ημέρας ολίγας σύν
11
el manns injiceret. Paucosque diee mecum mora-
έμοί διατρίψας, χα\ τού αληθινού λόγου βραχέα με tns,nonnnlla vere religionis rudimenta roe docoit:
κατήχησε * σπεύδειν " γάρ έλεγεν είς Ίουδαίαν
4 1
aicbat enim qaod properarct venire ad Judaeam
άφΐκέσθαι τής εορτής χάριν, ώς κα\ τού λοιπού propler fcstum, u l qui vellet in postcrum cum suis
ουνεϊναι τοις αυτού δμοεθνέσιν έθέλων. popularibus dogere.
XIII. Έμού δέ λίαν τής εκείνου γλώττης κρεμά­ X l i l . Ego vero com valde ab Hlios lingua pen-
μενου, καί σφοδρώς έγκειμένου, και ούκ άνιέντος, derem, ac veheinenter instarem, nec desisterem,
άλλά τήν λοιπήν απαιτούντος διδασκαλίαν, κα\ λέ­ sed rcliquam docirinam postularem, ac dicerem:
γοντος· συ μδνον ούς ήκουσας τού φανέντος θεού Tu tantum mihi expone Dei qui apparuit, quos au-
έκτίθου μοι λόγους, κάγώ τψ έμψ λόγψ κοσμήσας, disti, sermones; et ego oraiione mea eos omans,
τού θεού κηρύξω τήν βούλησιν^ Είθ' ούτως κα\ έντδς volunlatem Dei preedicabo, sieqtie postea iitira
ολίγων ήμερων συνεκπλεύσω σοι. Αίαν γάρ ποθώ paucos dies navigabo lecum : admodum enim cupio
παρά τδν τής Ιουδαίας γενέσθαι τόπον. Τάχα δέ κα\ ad Judaeae regionem venire : ac forte vobiscum toto
συνοικήσω ύμϊν τδν πάντα μου τής ζωής χρόνον. B vifce meae ,lcnipore babiiabo; ille bis audilis, illico
Αότδς τούτων άκουσας, ευθύς άπεκρίνατο· Σύ εί μέν respondil, ac d i x i l : T u , si quklem videre nortra,
Ιστορήσαι τά ημέτερα καί μαθείν τδ συμφέρον έΒέ- et quod expedit cupis discere; mecum slatim na-
λεις, έξαυτής μοι, φησί, σύμπλευσον εί δέ μή βού- vigato : sin vero non vis navigare, ego hodie signa
)ει, άλλά τά σημεία τήςοίκήσεώς μου, κα\ών θέλεις domicilii mei, eommqiie quos convenire dosideraa
έγώ σοι σήμερον γνωριώ, ίνα δτε κα\ βούλει παρα- indicabo; uiquando volueris venire, nos invenias:
γενόμενος εύρης ημάς · έγώ γάρ αύριον έπ\ τά έμαυ- ego namque cras ad roea me conferam. Et vero
τού πορεύσομαι. Κα\ δή άδυσώπητον ούτως ίδών τδν cernens Barnabain adeo esse inexorabilem, comt~
Βαρνάβαν, συνήλθον αύτψ μέχρι καί τού λιμένος· talus sum eum usqne ad porttun, acccptisque ab
καί μαθών παρ'αυτού άπερ έλεγε σημεία τών οίκή- eo signis qiwe dixerat ciomiciliorum, aio ad i l l u m :
σεων, φημί πρδς αυτόν · *Πς εί μή αύριον Ιμελλον Nisi cras repclendum mibi essel aliquid eoruin
άπαιτήσαί τι τών οφειλομένων μοι, έξαυτής άν κα\ q u » mibi debcutur, profcclo jamjam tecum na-
συνέπλεόν σοι · πλήν άλλά τάχιον σε καταλήψομαι· vigarem ; altamen ciio le asscquar. His diclis,
Ταύτα είπών, καί παραθεμένος αύτδν τοίς τού πλοίου coromendatoque eo navis ductoribus, rcvergus
ήγουμένοις, ύπέστρεφον μετά λύπης, μεμνημε"νος τού sum cum tristitia, meroer boni ac concord;*
καλού καί συνήθους φίλου. ^ amici.
X I V . Ημέρας δέ διατρίψας, κα\ τδ χρέος δι δ %
XIV. Aliqnot aulem dies moralus, el debitura,
καί έπεσχέθην ούχ δλον λαβείν δυνηθείς, άμελήσας propter qood rctentus fueranr, non totum acciperc
τού περιλειπομένου διά τδ ταχύ τδν άνδρα καταλα- valens; ul celeriter hominetu atiingerem, neglecto
βείν, ώς εμποδίου μοι γενομένου, καί αύτδς είς quod supej-eral, quia mibl cssct impedimento; ipse
Ίουδαίαν απέπλευσα, καί διά πεντεκαίδεκα ήμερων, quoque in Judteam enavigavi, ct quintodeeimo dic
τή Στράτωνος έπιδημώ Καισαρεία. Έπιβάντος δέ Caesaream Slralonis advenio. Cumque terram leli-
μου τής γης, κα\ ξενίαν έπιζητοΰντος, μανθάνω Πέ­ gissem, et hospitium quaerereni aadio qncindan»
r

τρον τινά λεγόμενον, τού έν Ιουδαία φανέντος Ιησού nomine Petrum, Jesu Gbrisli Dei F i l i i , qui in
Χριστού Υίού του θεού τού σημεία καί τέρατα τ:ε- Judaea appameral el signa atque prodigia edideral,
ποιηκότος, τδν δοκιμώτατον μαθητήν, αύριον Σίμωνι probatissimum discipulum, crasttno die cum S i -
τψ άπδ Γιτθών Σαμαρεϊ, μέλλειν ίέναι πρδς δια­
u
mone ex Gillbis Samarilano venlurnm ad dispuia-
λέξεις. Έγώ δέ ταύτα άκουσας, έδεήθην τήν τούτου tionem. Quae ego audicns rogavi indicari milii illiu»
μοι μηνυθήναι μονήν. KaV δμώς έμαθον, κα\ τψ πυ- mansionem. E l slatim ac didici, praesto fui ad fo-
λώνι έπέστην. θεασάμενοι δέ οί έν τψ οίκψ, άντι- 0 res. lntuili antem qui in domo erant, intcr se
βάλλοντες ήσαν, τίςτε είμ\, κα\ πόθεν ήκω. Κα\ Ιδού confercbant quisnam essem, ac undc proficisceror.
Βαρνάβας έκβάς, άμα τψ ίδείν περιεπλάκη μοι,
, β
Et ecce Barnabas egressus, statim ut vidit com-
πολύ χαίρων κα\ δακρύων. Κα\ λαβόμενός μου τής plexus esi, mnltum gaudeus ac lacrymans; appre-
χειρδς, είσήγεν είς τήν οίκίαν. Είτα κάΙ τδν Πέτρον bensaquc manu roea, in domum introduxit. Deiude
ύποδεικνύς, ούτος έστιν, έλεγε, Πέτρος, δν μέγιστον Pclrum oslendens: Hic est, inquit, Petrus, qucm
έπ\ τή τού θεού σοφία έπηγγελλόμην σοι, Κλήμη, maximum in Dei sapientia tlbi denunliabam, ο
ψ πάντα τε κα\ τά κατά σέ καλά κα\ τήν προαίρεσιν Cleroens, cuique omma qua3 in te SUDI bona el
άεΐ διηγούμην, ώς εντεύθεν γλίχεσθαι κα\ αύτδν ίδείν proposilum tutim semper narrabam, at ex to ipte
σε, καί τήν σήν έπιποθεϊν συντυχίαν. Μέγα ούν αύτψ etiam cupiat videre te, tuamque congreseionem
δώρόν σε διά τών έμών προσφέρω χειρών. Κα\ expelat. Magnum igilur ei muiitis te manibus mcis
τούτο είπών, προσαγαγών, Ιφη · ούτος έστι Κλήμης, offero. Quod cum dixieset, obtulil uie. ei d i x h ; llie
Πέτρε. estGlomeng, Pelre.
V A R L E LECTIONES.
11
al. έπιβάλη Μ
al. κατίΐχήσας.
M
Dcesl ID al. ah Γητθών. * al, τού»
, v
488 8. CLEMENTIS I ROM, PONT. OPERA DUBIA 484
X V At Petros, poelquara nomen audivit, me- Α X V . Ό δε ήνίκα του ονόματος ήκουσεν, είς μνή-
n o r i a rcpetens Barnabae narrationea, confestim, μην έλθών τών Βαρνάβα διηγημάτων, έξήλατό τε ώξ
eo habitu quo erat, prosiliit, nieque benigne ac είχεν ευθύς, κα\ προσηνώς με χα\ γνησίως καταφι-
germane exosculalus, atque assidere faciens : Recte λήσας, χα\ παρακαθίσαμε νος* Καλώς έποίησας, έφη,
fecisti, inquit, qui veritatis praeconem Barnabam τδν τής αληθείας κήρυκα ξενίσας Βαρνάβαν είς τιμήν
hoepitio excepem in veri Dei houorem; admodum τού δντος *· Θεού, κα\ λίαν μεγαλοφρδνως, ούκ αίδε-
exceleo te gessisti animo, qui imperitorum furo- σθε\ς τδν ** τών απαίδευτων θυμδν. Μακάριος γάρ
rem non fueris verilus. Revera enim beatus es t a , ώς αληθώς σύ, τδν της αληθείας πρεσβευτήν ούτω
quod verilatis legalum ila omni com honore sus- ξενίσας πάση τιμή · άνθ' ών αυτή καί σε ή αλήθεια
ceperis boepitem : pro quibus factis, ipsa quoque ξένον δντα, τής ιδίας πδλεως καταστήσει πολίτη ν
verilas te qui bospes es, suae urbis civem desi- κα\ τδτεχαρήση μεγάλως, δτι βραχεϊαν νύν χάριν
gnabit, tuncque magnopere lauaberis; quia parvaro δανείσας καί άγαθήν λίγων προαίρεσιν, καλών άΐδίων
graliara nunc focneralug, bonaraque doctrinae vo- κα\ αναφαίρετων αγαθών Ιση κληρονόμος. Κα\ μή
lunlalera, erig baeres commodorum xternornni, κάμνε άντιβάλλων μοι τδ σδν ήθος * πάντα γάρ τά
bonorumque quae auferri non possunt. Nec vero κατά σέ δ φιλαλήθης ούτος άνήρ δ Βαρνάβας άπήγ-»
laborem subeae referendi mibi mores tuos : orania B
Υ · ε , *αθ' ήμέραν σχεδδν τήν άγαθήν σου μνήμην
ε λ

euim quae ad te pertinent, amalor isle veritatis ποιούμενος. Καί ίνα σθι, ώς γνησίω φίλφ, δηλώσω
Barnabas indicavit, fere quotidie bonam tui men- κατ* έπιτομήν τδ προκείμενον, εί μή σοί τι εμπο­
lionem faciens. Et ut tibi, tanquani vero amico, δίζει, συνδδευσον ήμϊν, μεταλαμβάνων τδν τής Μ

breviter rem aperiam; nisi tibi aliquid impedi-
wento-csl, iler nobiscum habe, ac percipe sermo-
nem verilatis, quem per singulas civitates babiturus
eum, Roraara usque ipsam.
X V I . Ego vero ad illum : Paralus quidem sum
proficisci lectim, inquam : hoc namque nescio quo
modo conslilui lsetus : verum cupio prins certior
de veriiaie fieii; ut sciaro, ulrum anima immortalis
sit, au morlalis; et si est sempiterna, num ob ea
quae hic gessit, judicari debeat; item, quidnam sit
jiisium ac Deo gratum ; praelerea, factusne sit Q
mujidus, et quare faclus; et an sit dissolvendug,
necne, an melior futurus, an nec fulurus omnino,
ac, ne singula prosequar, baec atque his siinifia
velleui discere. llle autem, divino spirilu cogno-
scens quid sibi vellent ea verba, cituni responsum
dedit, ut et cito me ad verilalem revocaret. Atquo
ego, inquit, breviter tibi, ο Clemens, rerum scien-
αληθείας λδγον, δν *· κατά πδλιν ποιεϊσθαι μέλλω
μέχρι Τώμης αυτής.
X V I . Έγώ δέ πρδς αύτδν, to\ μέν έτοίμως Ιχω
συνοδεύειν, είπον · τούτο γάρ ούκ οΐδ* δπως χαίρων
προήρημαι · πλήν περ\ αληθείας βούλόμαι πρώτον
πληροφορηθήναι, ϊνα γ ν ώ , εί ή ψυχή αθάνατος*
ή θνητή· κα\ εί άιδιος ούσα, περ\ ών έπραξεν εν­
ταύθα, Ιχει κριθήναι· κα\ τί ποτέ έστι δίκαιον ή άρε­
σκον Θεφ, κα\ εί γέγονε κόσμος, κα\ διά τί γέγονε,
κα\ εί λυθήσεται · κα\ εί ού λυθήσεται, κα\ *· κρείτ-
των Ισται, ή ουδέ έσται· κα\ ϊνα μή τδ κατ* είδος
λέγω, ταύτα τε κα\ τά τούτοις επόμενα μαθεϊν
ήθελον. Ό δέ , %1
τί ταυτ\ βούλεται τά βήματα τώ
θείψ πνεύματι γνούς, ταχεΐαν τήν άπόκρισιν έποιείτο,
ίνα κα\ ταχύ με πρδς τήν άλήθειαν έπαναγάγη-
ται . Καί, Συντόμως έγώ σοι, έλεγεν, ώ Κλήμη,
Μ

tiam exbibebo : et jam iiunc audi. τήν τών δντων γνώσιν παρέξομαι* καί τά νύν έξ­
αυτής άκουε.
XVII. Dei volontas multas ob rationes bomini- XVII. Ή τού Θεού βουλή κατά πολλούς τρόπους έν
bus occulta fuit. Primo quidem quod illi deliiie* άδήλφ γέγονε τοίς άνθρώποις. Πρώτα μέν διά τδ κρί-
renlur prava institutione, convictu vilioso, consue- τηθήναι αυτούς είσαγωγή κακή , συντροφία πονηρφ,
ludine perniciosa, malis coUoquiis, non recta συνήθεια δεινή, ομιλία κακή \ προλήψει ούκ όρθή ,
4

opinionum anlicipatione, atque eapropter errore; κα\ διά ταύτα πλάνη · έπειτα αφοβία, απιστία, πορ­
dein contcmptu, iucredulitate, fornicatione, avari- D νεία, φιλαργυρία, κενοδοξία., κα\ άλλοις τοιούτοις, 4
l i a , inani gloria, aliisqtie similibus; quse cum in δή καθάπερ καπνού πλήθος είς ένα οΐκον έπεισελ-
roundum, tanquara plurimus fumue in unam do- θόντα τδν κόσμον, κα\ τών ένδοθεν οίκούντων ανδρών
niuni, intraverint, intusque babitantiuro hominum έπιθολώσαντα τάς οράσεις, άναβλέψαι αυτούς ούκ
visum offuscarint, eos non sinuut aspicere, neque έά, κα\ τή διαγραφή τδν δήμιουργήσαντα κατανοήσαι
inundi creatorem Deum intelligere ex iis in quibus Θεδν, κα\ τδ τούτφ δοκούν γνωρίσαι. Διδ χρή τούς
ipse sft pinxit, nec cognoscere quod ei placet. Quo- φιλαλήθεις Ισωθεν έκ βάθους ψυχής έκκαλέσασθαι
circa oportet verilatis sltidiosi, intrinsecus ex πρδς έπικουρίαν άληθεί λογισμφ τδν μόνον Θεδν,
animae profundo, ad auxilium vera raiione vocent Κύριον δέ ημών καί Σωτήρα 'ϊησούν Χριστδν, κα\
Deuiu solum, Dominum aulera nostrum et Salva- παρ* αυτού γνώσιν λαβείν, ίνα τις έντδς ών έν τω

VARIJE LECTIONES.
u
Logc τού δντως Θεού, ejus, qui revera Deus ett, ut infra, mim. xt CLETI.
XXIX. al. inser. ού φοβηθείς,
al. τών. *» al. λόγων, ών. w
al. κα\ εί. a l . ό δέ Πέτρος πρδς ταύτα άπεκρίνατο* Συντόμως σοι ώ.
n al έπαγάγηται. Μ
ού καλή.
485 CLEMENTINA. — ΕΡΙΤΟΜΕ D E GESTIS S. P E T R l
οίκω τψ πεπλησμένφ καπνού , τψ κόσμψ τούτψ, Α torem Jesuin Chrisluni, et ab eo cogniliooein acci-
φημ\, προσιων άνοϊξαι δυνηθή θύραν, ώς τδ μέν piant; ut aliquis intus positus in domo fuuii ptena,
έκτδς τού ηλίου φώς είσκριθήναι τψ οίκω, τδν δέ in h o c , inquam, mundo, accedens possit aperire
έντδς τού πυρδς δντα έκβληθήναι καπνόν * δπως δια- fores; quo lumen solis, quod extra csl, intromil-
βλέψαντες οί άνθρωποι πιστεύσωσιν είς ένα Θεδν latur in dotnum; ignis vero furous, qui intro est,
Πατέρα παντοκράτορα, κα\ είς τδν μονογενή αυτού ejiciatur ; ut honiines, cum perspexerint, cre-
4 V

Υίδν τδν πρδ τών αίώνων έξ αυτού άφράστως γεννη­ dant in unum Deum Patrem omnipotenteni, et i n
θέντα, καί είς τδ Πνεύμα τδ άγιον τδ έξ αυτού ά££ή- unigenitum ejos Filium ex eo ante saecula inenar-
τως έκπορευόμενον, ένα Θεδν γνωρίζοντες έν τριοΛν rabili modo gcnitum, et in Spirituro ganctum ex
Ύποστάσεσιν, άναρχον, άτελεύτητον, αίώνιον, άΐδιον, eodem ineflabili ratione procedentem ; alque unum
άκτιστον, άτρεπτον, άναλλοίωτον, απλούν, άσύνθετον, Deuni cognoscant in iribns Personis, prtncipio
άσώματον, άδρατον, άναφή, άπερίγραπτον, άπερί- carentem, iinis experlem, aeternum, perpeluum, i n -
ληπτον , άπειρον , άκατανδητον, άγαθδν, δίκαιον,
Μ creatum, immutabilem, variationi non obnoxiuni,
παντοδύναμον, πάντων κτισμάτων δημιουργδν,*παν­ siroplicem, non composUum, incorporeum, inviai-
τοκράτορα, παντεπδπτην, πάντων προνοητήν, έξου- bilem, intactilem, ineircumBcriplum, iucompreben-
σιαστήν, κα\ κριτήν κα\. ούτως άναγεννηθέντες δι* sibilem, intinitum', non valentem perspici, bonuin,
Β

ύδατος τε κα\ πνεύματος, συγκληρονόμοι καταστώσι justum, poieniem omnia, creaturarum omnium
τών πρδς άφθαρσίαν άναγεννηθέντων υ ίων τού θεού. opiticeiu, omnipotentam, inspeclorem cunctorum,
provisorera otnnium, dominatorem, ac judicera ; atque i l a aqua et spiritu renaii cobaeredes con&U-
iuantur filiorum Dei renatorum ad incorruplionem * · .
XV111. Διδ πρδ παντδς ζητήματος κα\ αύτδς, ώ ΧVIII. Quaproplcr anle omncm qiuestioitem tu
Κ λ ή μ η , έτοίμως ώς υίδς πατρί πρόσελθε, ίνα κα\ quoque, ο Clemens, promple tanquam illius ad
τών δρωμένων κα\ τών αοράτων άψευδώς τήν γνώσιν patreip accede, ut el visibilium et invisibilium co-
Φεδς παράσχη σοι. Εί δέ κσΛ μετά τδ κληθήναι ού gnitionem vere tibi prabeat Deus.Qoodsi postqnatn
θέλεις» ή βραδύνεις, δικαία Θεού κρίσει απόκληρος 4 Τ vocalus es, non vis, aut cunclaris; justo Dei judicio
Ιση, τψ μή θελήσαι μή θεληθείς. Καί μή τοι νομίσης eXbaeres eris; et quia noluistk, nolct le Deus, Ne-
δτι κάν πάντων τών ποτέ γενομένων ευσεβών εύσε- que vero existimes, quod etsi omuium qui tinquam
€έστατος γένη , μή φθάσεις · δέ τελειωθήναι διά
w 4 fwerant p i i , piissinius sis, baptismi autem consura-
βαπτίσματος, ελπίδος αγαθής τυχεϊν δυνήση ποτέ. mationem non fueris assecutus, bonam epem adi-
Ταύτη γάρ πλείονα μάλλον ύφέξεις τήν κόλασιν, δτι pieci aliqaando poteris. Eo enim majores poenas
καλοϊς έργοις ούκ έχρήσω καλώς • · . Ουδέ γάρ καλδν ^ dabis, quod bonis operibus non bene usus eis. Nam,
τδ καλδν, δ φασιν (5), δταν μή καλώς γίνηται. Σύ ut aiunt, bonum non bonum esl, qnando non bctte
δέ εί ού θέλεις ώς τψ Θεψ δοκούν βαπτισθήναι, τψ agitur. T u vero s i , quemadmodum Deo placet,
σψ μάλλον υπηρετών θελή ματ ι, έχθραίνεις πάντως uolis baptizari, ac ttia potius voluntati obsequerie;
τή εκείνου βουλή. 'Αλλ' ίσως έρεϊς· Κα\ τί συμβάλ­ profecto illius consilio reptignas. Sed forte dices :
λεται πρδς εύσέβειαν τδ βαπτισθήναι με ύδατι; Et quid ad pietatem confcret, si aqua baptizer?
Πρώτον μέν δτι τδ δόξαν Θεψ πράττεις. Δεύτερον δέ, Primo quidem, quia id quotf Deo placuil facis. Se-
δτι δι' ύδατος καί πνεύματος άναγεννάσαι (6) Θεώ cmido Ycro, quia per aquam et spirilum renasce-
καί τήν έξ επιθυμίας πρώτην σοι γενομένην καταλ- ris Deo, aiquc primam nativitalem quara ex con-
λάσσεις γέννησιν · κα\ ούτω σωτηρίας τυχεϊν δυνήση, cupisceutia traxisti permulas : ^icque salutem
άλλως δέ άρα αδύνατον. Ούτω γάρ δ έπ\ σωτηρ'* consequi poteris; alitcr autem fieri nequit. Ila
κα\ αφθαρσία τού γένους ημών ένανθρωπήσας θεός enim, qui propter salutem et tmmortalitaiem genc-
Αόγος εϊπεν ή μ ϊ ν "Αμήν Λέγω ύμϊν, έάν μή άνα- ris noslri incarnatus est Deus Sermo, dixit nobis :
γεννηθήτε &V ύδατος χαϊ πνεύματος, ού μή εΙσέΛ- Amen, dico vobi*; ntti renati fueritit aqua et tpiritu,
βητε είς τήτβασιΛείατ τών ουρανών. Διδ π ρ ^ λ θ ε |> non iutroibUit in regnum ccuorum · · . Quocirca ad
τψ βαπτίσματι· τούτο γάρ μόνον τήν του πυρδς baptisraum accede : eiquidcm hic solus vim ignls

VARIifi LECTIONES.
»• Beeogn. i , 69. w
al. άκατάληπτον. al. άπερίληπτον, άκατάληπτον. *· Clement. hom. II, c. 24, elc.
Rec. 1. v i , c. 8, etc. άποκληρωση.
47
al. ευσεβέστερος γένη, αβάπτιστος δέ ής, ελπίδος τυνεϊν. al.
φθάσης. Μ
al. δτι καλά έργα ούκ εποίησας καλώς. Καλή γ ί ρ εύποιία, όπότ^άν δ Θεδς έκέλευσε γίνε­
ται. Β ι
Joan. ιιι, 5.
VARIORUM mTJE.
(5)"0 φασιν. Deuteron. χ ν ι , 20 : Jutte quod jut 44, et Balsamon in Responsis ad Marci interroga
tum esl pertequerit. Sapient. v i , 11 : Οί φυλάξαντες tiones cap. 6, necnon Origenes in Gatena LUCSP WS.
δσίως τα δσια όσιωθήσονται. Ad verbum in Viia adcap. i . vers. 6 , nbi tamcn inedita aGorderio no-
Luc<e iurtions t o m o u . Auctarii CombeAsiani pa^. incn Siriieonis apponitur, nescio aa ob Σή qiKnJ ad
985, τδ γάρ καλδν, ού καλδν, φασ\ν, δταν μή καλώς niarginem codicis Regii apparet, esique σημείώσαι.
γίνοιτο, et apud Gregorium Nazianzcnum, oral. 53, COT.
>. 531, τδ καλόν ού καλδν, δταν μή καλώς γίνηται. (6) Άναγεννάσαι. Legc αναγεννά in Indicativo.
Ϊ'arique modo Zonaras ad Gauoiiem Gangrenscin CLER.
4*7 S. C L E M E N T i S I ROM. PONT. OPERA DCBIA. 488
potest exslingucre. Neque differ; quoniam dilalio Α δρμήν σβέσαι δύναται. Καί μή άναβάλλου * δτι ή
aotet afferre periculum, propterea quod incertum αναβολή κίνδυνον οίδε φέρει ν, διά τδ άδηλον είναι τού
sit prseetitutum morli noslrx tcmpus. θανάτου τήν προθεσμίαν.
X I X . · Poslqiiam baec dixisset, Equidem, inquam,
1 XIX. Ταύτα εκείνου είπόντος, Έγώ μέν, έφην,
modo gratias ago Deo Patri, et unigcnito cjus F i - ήδη ευχαριστώ τώ θεψ κα\ Πατρ\, χα\ τώ μονογενεΓ
lio, et sanclo ejusdem Spiritui, quia nt certus fleri αύτου Υίψ, χα\ τφ Πνεύματι αυτού τφ άγίψ, δτι ώς
volui, ita et mibi tribuit. fncterum de me deinceps έβουλδμην πληροφορηθήναι, ούτω μοι χα\ παρέσχε.
secarns esto. Nunquam enim dubitabo de ullo eo- Πλήν περ\ έμού τδ λοιπδν άφρονης έσο. Ουδέ ποτε
ram quae a te prolata sunt. lgittir, Domine mi γάρ ένδυάσω πρδς τι τών ύπδ σού λαληθέντων*
8 1

Petre, ne animo anxio sis, lanqtiam non scntienti ώστε, χύριέ μου Πέτρε, μή άθύμει, ώς άναισθήτφ
bominl maxima bona donaveris. Scio quippe hoc μέγιστα δωρούμένος αγαθά. Οίδα γάρ δτι τοιούτον
tale et adeo magnum esse, ut quilibet illud et cele- έστι χαϊ ούτω μέγιστον , οίον άν τις χα\ ταχέως
Hier velU accipere. Sentio enim mibi vclociter da- λαβείν βούλοιτο. Αισθάνομαι γάρ τού δοθέντος μοι
titm chariema. H « c postquam loculus sum, Pelrus διά τάχους χαρίσματος. Τάύτά μου είπδντος, δ Πέτρος
dixit : Gratiam babeo Deo, et pro salute t u a , et Ιφη · Xaptv ομολογώ τώ θεψ, καί περ\ τής σης σω*
pro commodO meo. Itaque per trium mensium dies ^ τηρίας, χα\ περ\ τής έμής άπολαύσεως. Πλήν νήστευ-
jejuna, et baptismum accipies. Incipe ergo a die σον τριών μηνών ημέρας, χα\ λαμβάνεις τδ βά*·
crastiiia. Erit atitem nribi cras cum Simone Mago πτισμα. "Αρξαι τοίνυν άπδ της αύριον. Έστι δέ μοι
disptitatio. Neque ambigas, niibi adesse in adver- ή αύριον πρδς Σίμωνα τδν μάγον διάλεξις. Κα\ μή
saulium controversiis. His diclis, ipse etiam cibum δχλάσης παρείναί μοι έν ταίς τών αντικειμένων
sumpsit, mequc jussit privatim sumere. Beuediclo ζητήσεσι. Ταύτα είπών, κσΛ τροφής αύτδς μεταλα-
auiem cibo, aclisque graliis, subjunxit, diceus : βών, Ιδία χαμέ μεταλαβείν έχέλευσεν. Εύλογήσας δέ
Det tibi Deus, ut in omnibus mibi similis efficiaiis, έπ\ της τροφής καί εύχαριστήσας, έπήγαγε λέγων ·
utque baptizaius, ejusdem mecum pariiceps fias Δφη σοι δ θεδς χατά πάντα έξομοιωθήναί μοι, καί
uiensae. Eoque pronunliaio, quiesccre me praecepit: βαπτισθέντι τής αυτής μοι κοινωνήσαι τραπέζης.
8 4

jaui eniin et iempus ad sonmura vocabat. Ούτως ειπών, ήσυχάζειν μοι προσέταξεν · ήδη γάρ
που κα\ δ καιρδς πρδς ύπνον έκάλει.
XX. 8 8
Sequenli ergo d i e , ego Cletnens, cum X X . Τή μέν ούν έπιούση έγώ Κλήμης, Ιτι τής
adhuc nox cssct, e sornno excilalus, ubi intellexi νυκτδς έχούσης, διΰπνισθείς, κα\ μαθών τδν Πέτρον
Petrum vigilare, et cum iis qui una erant de cultu Q έγρηγορότα, κα\ τοϊς συνούσι περί θεοσεβείας δια*
Dei disserere (erant atilem numoro sexdecim; λεγόμενον, οί ήσαν έκκαίδεκα τδν άριθμδν, ών καέ
quorum Uxc sunt nomina : Zacclueus, qui olUn τά ονόματα είσι ταύτα, Ζακχαϊος δ ποτε τελώνης,
publicanus, ct Sopbonias fratcr ejus; Josephus, κα\ Σοφωνίας ό αδελφός αύτοΰ, Ίώσηφός τε και δ
8 6

illiusquc sodalis Micbaeas; prsetcrca Tbomas et τούτου σύντροφος Μιχαίας, προσέτι δέ Θωμάς καί
Eliezerus gemmi; Eneas saccroos; Lazarus sacer- Έλιέζερος οί δίδυμοι, κα\ Ένέας δ ιερεύς, καί
dos, quem a morluis excitavil qiiatriduaiium Do- Λάζαρος δ ιερεύς, δν άνέστησεν έκ νεκρών τετραήμε-
miniis noster Jesus Cbrislus; Elisseus, Benjamin ρον δ Κύριος ημών Ιησούς Χριστδς, καί Έλισσαϊος,
lilius Sapbra?, iiidcm Rubilus et Zacbarias archi- Βενιαμίν δ τοΰ Σαφρά, ομοίως γε Τεύβιλος κα\
lecli, Anamas et Aggaeas A m m e n i ; nccuon Nicetas Ζαχαρίας οί οικοδόμοι, Άνανίας τε κα\ "Αγγαίας
8 Τ 88

ct Aquila socii) : ego quoque ingressus sum, et οί άμμηνοί · έτι τε Νικητής κα\ Ακύλας οί εταί­
89

poslquam salutassein, jubente eo consedi. ροι* είσηλθον κάγώ * κα\ προσαγορεύσας έκαθέσθην,
εκείνου κελεύσαντος.
X X I . llle aulem inslilulum scrmonem irilerrum- X X I . Ό δέ τδν προκείμενον έκκόψας λόγον, ώσ­
6 0

pens, et quasi se purgans, rationem reddidit cur περ άπολογούμένος, έπληροφόρει τίνος ένεκεν ούκ
non expergefecissel me, quo verborum ipsius essem D αφύπνισε με, δπως ακροατής τών αύτοΰ γένωμαι
auditor : cujus rei causam, navigationis ntolcsliam λόγων · κα\ τούτου αίτίαν τδν έκ τοΰ πλου σκυλμδν
assignabat: illam enim concoqui volens, me quies- έποιείτο· εκείνον γάρ πεφθήναι θέλων , μέ ήσυ­ β ι

cere permisit. Siquidem quando anima, inquit, χάζειν άφήκεν. Όπότ' άν γάρ (7) ή ψυχή, φησ\,
circa id quod corpori dcest occupatur, vei aiiqua περι τδ λείπον άσχολήται τψ σώματι, είτε τιν\ συμ­
calamilale preinitur, non mulia cum diligenlia solct φορά συνέχεται, ού μετά πολλής εϊωθε προσέχειν
altendere iis qua? dicuiitur. Et propler boc nolo ακριβείας τοϊς λεγομένοις. Τούτου δέ ένεκεν ουδέ

V A R L E LECT10NES.
w Ciemeni. bom. ι, c. 21, elc. Recogn. 1. ι, c. 48, etc. ·* al. ένδοιάσω. ·* al. βαπτισθέντα. C/«-
, e

nent. bomil. i i , c. I, eic. Rec. 1. u , c. 1, elc. · · Σοφονίας. 8 7

Lege Αινείας, ut ad Clementina diximus.
CLER. al. Άγγαϊος. » al. ίαμμηνοί et άμηνοί ct ίαμμινοί,
8 8 8
· · al. έγκόψας. al. πεφθήναί μοι θέλων.
81

VARIORUM NOTJE.
(7) "Οπόταν γάρ. Exccrpiam scntenliam banc, ut Κλήμ-ντος πάπα 'Ρώμης, lcgcrc est in ms. Regio
1500. CLBR.
 \

CLEMENTINA. — ΕΡΙΤΟΜΕ DE GESTlS S. PETRI. 490

βούλομαι διαλέγεσθαι τοϊς ή λύπη κατεχομένοις, ή Α
άμέτρως όργιζομένοις, ή τδ σώμα πεπονηκόσιν, ή
βιωτικαίς φροντίσιν, ή έτέρω πάθει τιν\ διενοχλσυ-
μενοις.
Χ Χ Η . Κα\ μή λεγέτω τις, δτι ού χρή παραμυθίας
και νουθεσίας λόγους προσάγειν τοϊς φαύλόν τι πράτ-
τουσι. Φημ\ γάρ, ώς εί μέν άνύει τις, προφερέτω ·
εί δέ μή, τψ καιρώ τέως παραχωρείτω. Καιρός γάρ,
ώς Σολομώντι δοκεί, παντϊ πράγματι. Διδ χρή τούς
τήν ψυχήν ^ωννύντας λόγους, πρδ τής κακώσεως
τοϊς άνθρώποις έπάγειν · ίνα εί ποτέ τι ·* φαυλον έπέλ-qui animam confirmant, hominibus ante vexatio-
tkn, προωπλισμένος δ νούς, όρθψ τώ λογισμψ δυνηθείη
τδ έπενεχθεν ύποστήναι. "Οθεν, ώ φίλε Κλήμη, είγε
τά τψ θεψ διαφέροντα γνώναι θέλεις, παρά τού
Κυρίου καί θεού καί Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού
τού διδάσκοντος M
άνθρωπον γνώσιν, παρά τούτου
sermocinari cum iis qui aut aegriladine deliaefitiir,
aut immoderate irati sunt, aut corpore aegrotaol;
aut saeoularibus curis, vel alio quopiam affectu ob-
turbaniur.
X X I I . · · Neque dicat aliquis, non oportere conso-
lafionis et admonitionis verba iis adraovere, qui
maii aKquid habent ac gerunt. Aio enim, quod
si quidem aliquis proficit, adhibeat; sin minus, i n -
lerim lenipori cedat. Tempus cnim ett, ut Salo-
moni videtur, omni rei **. Quare oportet sermones
nem inferre; ut si quid forte pravi acciderit, mens
prius armala, recta ralione- possit id quod illatum
est, perferre. Unde, amice Clemens, si cupie quae
ad Deum pertineot cognoscere, a Domino et Deo
* Salvatore noslro Jesu Christo, qui humamim
e

μόνου μαθείν έχεις, δτι μόνος οίδεν άλήθειαν. Τών
γάρ άλλων εϊτιςίπίσταταί τι, παρά τούτου · · μόνου,
ή τών τούτου μαθητών λαβών έχει.
XXIII. Έστι τε αυτού τδ βούλημα, δτι εΤς θεδς έν
genus docftt scientiam; ab eo solo discere potes ;
quia solus novit veritalem. AJiorum enim si quia
aliquid cognoscit, ab eo uno, aut ab ejus discipu-
lis traditum accepit.
XXIII. Est autem ejus sententia : Deum unum
%1

τρισιν ύποστάσεσιν, ού δ κόσμος έργον δ πάς, δς δί­ esse in tribus personis, cujue toius mundus opus
καιος ών, πάντως έκάστω πρδς τάς πράξεις αποδώσει est, quique jastus exsislene, aliquando cerle uni-
ποτέ. Ανάγκη γάρ πάσα. φύσει δίκαιον είναι λέγοντα cuique pro actionibus retribaet. Necesse quippe
τδν θεδν, κα\ τάς ανθρώπων ψυχάς αθανάτους είναι omnino est, ut qui asserit Deum nalura esse ju
πιστεύειν. Έπεί πού τδ δίκαιον αυτού; δπου τινές s t i n i , etiam credat immortales esse bominuin ani-
εύσεβώς βιοτεήσαντες, κα\ κακουχηθέντες, βιαίως mas. Quouiam ubi erit justilia ejus? quando a l i -
άνηρέθησαν ένιοι δέ ασεβείς παρά πολύ γεγενημένοι, qui, ccm pie vixisseiit, tamen male babiti, per
|ν πολυτέλεια βίου τρυφήσαντες, τδν κοινδν άνθρώ- vira t roedio sublati s u n t : quidam vero, postquam
πων έτελεύτησαν θάνατον. Έπε\ ούν χωρίς άπάσης Q vaMe impii exstilissent, atque vit» luxui ac deliciis
άντιλογίαςδθεδς άγαθδς ών, δίκαιος έστιν, ούκ άλλως Indulstsseiit , coinmuni tamen bominum morte
δέ δίκαιος είναι γνωσθήσεται, έάν μή ή ψυχή μετά obierunt. Quandoquidem igitur absque ulla con
τδν -^ωρισμδν τού σώματος αθάνατος ή , ίνα μετά τδ tradictione Deas, bonus cum sit, justus etiam eet;
άποΧαβεϊν τδ ίδιον σώμα έν τή άναστάσει, ο μέν κα­ nec aliunde justns esse cognoscetur, nisi anima post
κδς, ώς ενταύθα τά αγαθά απολαβών, έκεϊ περί ών separationem a corpore, sit immortalis; ut quando
ήμαρτε κολασθή * ό δέ άγαθδς, ενταύθα περ\ ών ή ­ in resurrectione suumcorpus recuperarit, malus
μαρτε κολασθείς, έκεϊ ώς έν κόλποις δικαίων, κληρο­ qnidem, lanquam qui bic bona reeeperit, ibi pro
νόμος τών αγαθών καταστή · έπεί τοίνυν δ θεδς δί­ iid qaae deliquit puniatur; bonus autem, bic pro
καιος, πρόδηλον ήμϊν έστιν, δτι καί κρίσις γίνεται, delictistastigatos, illicquasi in sinu justorum, ha>
κα\ αί ψυχαί αθάνατοι τυγχάνουσιν. Εί δέ τις, ώς τω ree bonoruro conslitualitr: qnandoquidem igitur
Σαμαρεϊ δοκεί Σίμωνι, κα\ ούχ ώς δ τής αληθείας Deus JQSIUS est, conslat inler nos, judicium ouo-
βούλεται λόγος, τδ δίκαιον είναι μά θέλοι δούναι θεώ, que iore, el animas esse immorlales. Si quis vero,
τίνι έτι τούτο τις δούναι δύναται; quemadmodum Samaritano Simoni placet, et non
ut veritatis doctrina vult, Deo concedere nolit,
D jastam esse, cui jam aliquis id Iribuere poiest?
X X I V . Ταΰτα άκουσας έγώ Κλήμης, κα\ τίς άρα X X I V . His auditis, cgo Clemens, Et quisnam
τυγχάνει, έφην, ούτος δν λέγουσι Σίμωνα Σαμαρεί- est, dixi, iste quem aiunt, Simon Saiuarilatius,
την, μαθείν ήθελον. Ό δέ Πέτρος· Εί θέλεις μαθεϊν, gcire vellem. Respondit autem Petrus : Si cupis
!φη, πάρεστί σοι τοΰ γνώναι παρ' ών κάγώ πάντα τά discere, licet tibi ab iis cognoscere, a quibus et ego
κατ' αύτδν έπυθόμην. Κα\|ΐεταπεμψάμενος έκέλευσεν cuncta illius intellexi. Vocatisqae Aquila et Nice •
'Ακύλαν τε καί Νικήτην πάντα μοι ακριβώς τά κατά ta, praecepit eis, ut mihi omnia ad Simonem per-
τδν Σίμωνα διηγήσασθαι. Οί δέ τδν θέδν μαρτυρά- linenlia diligenter enarrarent. At i l l i , Deum atlc-
μενοι μηδέν παρεκκλίναι τής αληθείας, ούτω τά κατ' stati se nullatenus a veritate decllnaluros, bunc
αύτδν έξετίθεντο. Κα\ πρώτος Ακύλας ήρξατο λέγειν in modum res ejus exposuerunt. Ac prior Aquila
ούτως * Άκουσον, ώ φίλτατε αδελφέ, δπως κσΛ αύτδς coepit ita dicere : A u d i , cbarissirae frater, ut tu

VARIiE LECTIONES.
w
CUment. hom i , c. 12,elc. e1
E c r l c ιιι, I. H a l . τινα. "Dccslinal. •· Decst in al. ·» I. fie-
cogn., I. v i n , c 6.
PATROL. GR. U. 16
 S. CLEMENTIS I ROM» PONT. OPERA DUBIA.1 492
quoque accortte cognoecas omnia viri illiue; cu* Α ακριβώς πάντα τά χατά τδν άνδρα είδης, τίνος τ* ών.
jusnam sit, et quis, et uftde; et qusenam sint quse χα\ τίς, xal πόθεν, x a l τίνα έστ\ν ά πράττει, xal
fticit, et quo modo, quamque ob causam. δπως, χα\ διά τί.
X X V . Simon igilur patre quidein Anlonio, ma-
M
X X V . Σίμων ούν · πατρδς μέν έστιν Αντωνίου, μ η ­
1

tre vero Rachele orlus est; nalione Samaritanus, ex τρδς δέ 'Ραχήλ, Σαμαρεύςτδ γένος · , άπδ Γιτθών ·
Τ Τ

Gitthis, vico qui non minus quam aex acboenis ab τής χώμης, ού μείον ή σχοίνους έξ τής Σαμαρέων
urbe Samarilanorum dislat. Hic Alcxandriae iEgy- πόλεως άπεχούσης. Ούτος έν "Αλεξάνδρεια τή πρδς
pti commoratus, ac in Graeca doclrina plurimura ΑΓγυπτον γεγονώς, 'Ελληνιχή τε παιδεία πάνυ έαυ­
exercitatus, el arte magica pollens, atque insolen- τδν έξασχήσας, κα\ τή μάγω τέχνη πολλά δυνηθείς,
lia elatus, se vult existimari esse virltilem sr.pre- κα\ είς άπόνοιαν έπαρθε\ς, θέλει νομίζεσθαί τις είναι
m a m , ipso quoque superiorem Deo qui lotum δύναμις άνωτάτω , χα\ αυτού τδν χόσμον πάντα
7 1

orbem produxit. Interdum vero sc Ghrislum signi- παραγαγόντος Θεού. Ενίοτε δέ χα\ Χριστδν έαυτδν
ficans, Staotem appelhft. Eamque appellalionem αίνιττόμενος 7 1
προσαγορεύει (8). Κα\ ταύτη δή τή
usurpavit, quasi qui semper constiturus sit, nec προσηγορία χέχρηται, ώς δή συστησόμενός τε άε\, xal
babeat corrupltonis causam qua corpore concidat φθοράς αίτίαν, ώστε τδ σώμα πεσεϊν, ούχ έχων. Καί
r -ι m - R
Nec vero Deum raundi conditorem, supremum esse ούτε Θεδν τδν χτίσαντα τδν χόσμον, άνώτατον λέγει
a i l : nec mortuos aliquando excilatum iri credit. εΐναι · ούτε νεκρούς έγηγέρθαι * πιστεύει ποτέ. Τήν
7

Hierosolymam negat, moniem Garizimura subsii- Ιερουσαλήμ αρνείται, τδ Γαριζε\ν δρος άντεισφέρει.
luit. Pro vere Ghrieto Deo nostro, seipsum praedi- 'ΑντΙτού δντως Χριστού τοΰ θεοΰ ημών, έαυτδν ανα­
cat. Legem, propria praesumptione aliler interpre* γορεύει. Τά δέ τοΰ νόμου ίδια, πρόσλήψει · αλλη­ 7

talur; et judicium fore quidem dicit, verura non ex- γορεί, κα\ χρίσιν έσεσθαι μέν λέγει, ού προσδοκ$
spectat. δέ.
& X V I . Ut autem ipse religionia opinionem i n - X X V I . Τδ δέ παρεισελθεϊν αύτδν τής · θεοσεβείας
Τ

vaderet, factum est h a . Joannes quidam exstitit λόγον, γέγονεν ούτως. Ιωάννης τις έγένετο ήμερο-
qui singulis diebus baplizaret: et qucmadraodum βαπτιστής * κα\ ώσπερ τφ Κυρίφ γεγόνασι δώδεκα
Domino fuerunt duodecim discipuli, duodecim μαθητα\τδν τοΰ ηλίου δωδεκάμηνον φέροντες άριθμδν,
mensiura solis gerenles mimerum; sic ei quoque ούτω κα\ αύτψ έξαρχοι γεγόνασιν άνδρες τριάκοντα,
fuerunt iriginta viri principes, menstruam lunae τδν μηνιαϊον τής σελήνης λόγον άποπληρούντες, ένοίς
rationeui implentes ; inler quos et una quaedam κα\ μία τις ήν γυνή καλούμενη Ελένη, ίνα μηδέ τούτο
eral mulier, vocata Helena; ut ne boc quidem abs- Q άνοικονόμητον ή . "Ημισυ γάρ άνδρδς ούσα ή γυνή,
que prameditalione esset. Gum enim mutier dimi- ατελή τδν τής τριακοντάδος τίθησιν αριθμόν · ώσπερ
dium sit viri, iraperfeclum tricenarii consiituit nu- άρα κα\ τής σελήνης, ής ή πορεία τού μηνδς ού τέ-
merum; sicut et in luua, cujue incessus noa λειον ποιείται τδν δρόμον. Τούτων δέ τών τριάκοντα,
perfeclum mensis eursum conficit. Porro horum τψ Ιωάννη πρώτος κα\ δοκιμώτατος ήνό Σίμων.
ftrigiuta, Joauni priraus ac probatissimus erai S i -
mon.
X X V I I . Post mortem autem Joaiinis, Siuion,
7 7
XXVII. Μετά δέ τήν τελευτήν Ιωάννου, τήν
assumpla Helena, oberrat, plebem conlurbans, d i - Έλένην ό Σίμων παραλαβών, περιέρχεται, τούς δχλους
censque eam Heleuam de supremis coelis in terras ανάστατων, αυτήν τε τήν Έλένην λέγων άπδ τ.ΰν
delalam esse : cujus gratia, inquit, Graeci et bar- άνωτάτω ουρανών κατενεχθήναι τψ κόσμψ · ής ένεκα
bari bellum gesserunt, imaginati speciem veritalis: Έλληνες τε, φησί, καί βάρβαροι έμαχέσαντο, είκόνα
et edens roulta prodigio&a miracula ; ita ul nisi co- φαντασθέντες αληθείας · κα\ πολλά τερατώδη θαυμά­
gnovissemus eum illa per magiam efficere, ipsi σια ποιών, ώς εί μή ήδειμεν δτι μαγεία ταΰτα ποιεί,
quoque fuissemus decepti. Nunc auicm quando ve- ήπατήθημεν άν κα\ αυτοί. Νύν δέ δτε πολυμανής · 7

sanus ille voluit eliam imponere bominibus reii- άπατάν ήθελε κα\ τούς έν Θεοσέβεια, άπέστημεν άπ'
D

glosis, ab eo secessimus. Etenim caede se inquinare
ccepcrat; sicut nobis adhuc araicis velut amicus pa-
tefecit; quod cum pueri aniiftam a suo oorpore se-
parasset, infandis quibusdam adjuramcniis futuram
adjutricem ad eorum quae ipse vellet rcpresenlaiio-
αύτοΰ. Κα\ γάρ μιαιφονεϊν ήρξατο, ώς αύτδς έτιφίλοις
ούσιν ήμίν οΤα φίλος έξέφανεν, δτι παιδίου ψυχήν τοΰ
Ιδίου σώματος χοιρίσας, άπο^ήτοις δρκοις τισ\,'συν-
εργδν πρδς τήν τών αύτψ δοκούντων φαντασίαν, τδν
παίδα διαγράψας έπ\ ε ίκόνος,έν τ ινι ένδοτέρψ οίκφ,καθ'

V A R U 5 LECTIONES.
ClemeiU. homr n , cap 18, 21, a c .
M
·· Σίιιων ούν. al. Σίαων ούτος, ut Clementin. ιι, 22. COT. · al. τ

Ιθνος. al. Γητθών et ΓητΘών.

7 1
al. ανωτάτη.
7 1
al. Clemenl. inser. έστώτα.
7 1
al. έγερθήσεσθαι,
n

T e
'
al. Ιδία προλήψει ut Clement. Λ
· al. είς τδν τής.
7
1
Clement. bom. ιι, c. 25. Rccognil. 1. u , c. 12, etc.
7 7

n
a l . πολύ μανε\ς el πολυμανείς.
VARIORUM N Q T i E .
(8) Xptcrdr kavrbr αίηττόμετος προσαγορεύει. nostuiant. An vocem noiTintellexit metaphrasias Τ
Mirum in nulto exemplari anle προσαγορεύει pnni Vide nos ad Recognit. I. LXXII. COT.
έστώτα, quod et Clementtoa babent, el seaucnlia
493 CLEMENTINA. — fcPlTOtffi t>E GCBTIS S. P E T R I . 494
δν αύτδς ύπνο!, ανατεθείμένην έχει. Διδ, άσέβειαναύ- Α nein; puero in imagine dclineato, conaoeraiam ba-
του καταγνόντες, άπέστημεν άπ' αυτού. beret imagioem in quadam interiorl jedc, in qua ipse
caperet somnum. Quapropier, damnata ejus impie-
taie, abscessimus ab eo.
X X VIII. Ταύτα τού Ακύλα είπδντος, ό άδελφδς αύ* XXVIII. " Hac cnm Aquila dixiaeet, fraler ejoa
του Νικήτης' 'Αναγκαϊον, αδελφέ Κλήμη, έφη, τά Nicelas : Necesee esl, fraterQemei», ioquit, ea roe
παραλειφθέντα τψ Αχύλα έμέ ύπομνησα*. Πρώτον
%
commemorare, quae ab Aquila praetermissa sunt.
μέν γάρ δ θεδς μάρτυς, ώς ουδέν αυτού ήμεϊς συνειρ- Primum equidem Deus iestieest, nos in DUIIO opere
γασάμεθα άσεβες, άλλ' δτι αυτού πράσσοντος ίστορή- irapio adjuvisae eum; sed illo faciente, tantum spe-
σαμεν. Κα\ μέχρις δτε άβλαβη ποιών έπεδείκνυτο, classe. Et quandifr opera innoxia edebat, delecuba-
έτερπδμεθα · δτε δέ τά μαγεία τιν\ γινόμενα, Θεότητι m u r : quando autem quae per magiam itebant, per
ποιείν πρδς άπάτην θεοσεβών έλεγεν, ούχ έτι αύτου divinitatem se faoere, ad pios homines decipiendoe,
ήνεσχόμεθα, καίτοι πολλά ήμίν έπαγγελλομενου· dixit, non amplios eum pas&i surmis, quamvis mnlta
πρώτον μέν ναδν χα\ ανδριάντας ημών κατασκευα- nobia promiueret; primura quidem, fore ulteat-
σθηναι, κα\ Θεούς νομισθηναι *% κα\ ύπδ βασιλέων plum et etaluae nobis exstruerentur, diique existi-
8 1

δοξασθηναι, καί δημοσίων τιμών καταξιωθήναι, κα\ ^ maremur; ilera a regibue magniiicaremur alque
χρήμασιν άπεριορίστοις πλουτησαι. denaremur publicis.honoribus; nec non inOnila vi
pecuniae dilesceremus*
X X I X . Ταύτα τε καί τά τούτοις μείζονα νομιζόμε» X X I X . H s c , et alia q u « putantur majora, nobis
να, ήμίν ύπέσχετΟ, μόνον ίνα συνόντες αύτψ τδ τής pollicebatur, modo ui cum co vivenies, pravtim ejtts
Ιγχειρήσεως κακδν σιωπώ μεν, δπως αύτψ τά τής roolimeu tacereimis, qeafiaus ei euocederet. A u a -
άπατης προκόπτη. Καί δμως ού συνεθέμεθα* άλλα men assensi non sumus : quiuimo consilium dedk
χα\ αύτδν της τοιαύτης άπονοίας παύσασθαι συνεβου- mns, ut ab isia vccordia desisleret; diccntes ei :
λεύσαμεν, λέγοντες αύτψ * Παύσαι της τοιαύτης τόλ­ Cessa *b hujusmodi audaci fadnore. Deus essc non
μης · θεδς είναι ού δύνασαι* φοβήθητι τδν δντως θεόν· potes : lime euro qui vere Deus est; cognosce (e
γνώθι δτι άνθρωπος εί, και δτι σου μικρός έστιν δ τής esso hominein, breveque ease lempue vitas l u « .
ζωής χρόνος. Κάν μέγα πλουτήσης, ή κα\ βασιλεύσης, Quanquara adinodum locuptot, vel etiam rex eva-
τψ μικρψ σου χρόνψ τής ζωής ολίγα τυγχάνει πρδς seris , cxiguo viue tue spatk) panca suni quibve
άπόλαυσιν · κα\ ασεβώς ζήσαντα α Ιωνία κόλασις πε- flrueris : e l viventem impie, a>ierna poona manet.
ριμένει. Διδ φοβείσθαι τδν θεδν συμβουλεύομεν, Qiiare auctorea suttius, Deum vcrearis, a quo judi-
8 1
Γ

ύφ' Λ κριθήναι έχει ή έκαστου ψυχή περ\ ών έπραξεν cari debel uiHtiscujusque anima, pro iis qaae bic
ένταΐίθα. gessit.
X X I X . Ό δέ ταΰτα άκουσας, έγέλασεν. Ημών δέ X X X . Haec ille andiene, riait. Cumque dicere-
είπόντων · Τί τών τά σοι συμφέροντα συμβουλευόν­
8 8
m a s : Gur eos frrides, qui tibi ulilia suadent? llle :
των χ&ταγελ$ς; εκείνος * Γελώ υμών, έφη, τήν μω- Rideo, Inquit, stultara opinionem vestram, quud
ράν ύπόληψιν, δτι πιστεύετε άθάνατον είναι τήν τοΰ credilis immorUlem esee hominie animam. E i ego
άνθρωπου ψυχήν. Κάγώ έφην Ού θαυμάζομεν, ώ respondi : Non mlramnr, ο Simon, si fallere no*
Σίμων, εί άπατων ημάς επιχειρείς, άλλ' έκπληττό- conaris, sed obstupescimus, qua ratione etiam le
μεθα τίνι λόγψ κα\ σεαυτδν άπατες. Αέγε ούν ήμίν,
8ν
ipee derjpias. Effare igitur nobis, Simon; licet alio-
ώ Σίμων, εί κα\ τών άλλων ουδείς πεπληροφόρηται rum nemo comperiam haberet, animam esae i m -
άθάνατον είναι τήν ψυχήν, άλλ' ούν γε σύ κα\ ημείς; mortaleni; tu tamen et nos habemus : lu quidem,
συ μέν, ώς ανθρωπείου σώματος χωρίσας αυτήν, κα\ u l qui eam a corpore bumano diremisti, qui collo-
προσομιλήσας καί έπιτάξας · ημείς δέ, ώς συμπαρόν- culus es, qui imperasti: nos vero, ut qui adfuimus,
τες, καΐ, τήν έπιταγήν άκούσαντες, κα\ τδ κελευθέν et Impcrium audivimus, et quod jasetnn est vidi-
8 8

έναργώς ίστορήσαντες. KaV δ Σίμων Έγώ μέν ofta τί β mas clare. Ad baec Slmoii : Ego qaidem scie quid
λέγετε · ύμείς δέ ούκ οίδατε περ\ τίνος διαλέγεσθε 8 4
dicalis; vos auiem nescitit qua de re loquamlni. Ac
Κα\ έγώ Νικητής έφην * Έπε\ οίδας, λέγε · εί δε μή ego Niceias d i x i : Qaandoqnidem ecis, edissere:
οίδας, μή δόκει ημάς τψ λέγειν σέ μέν είδέναι, ημάς quod si neeciai, ne existimee decipi nos poste, dum
δέ μ ή , άπατάσθαι δύνασθαι. Ούγάρ έσμεν ούτω νήπιοι, ais, te quidem srire, noa auiem nequaquam. Adeo
ίνα πανοΰργον ένσπείρης ήμϊν ύποψίαν, καί τψ νο­ enim slolidi non sumus, ut nobis vafram ioseras
8 Τ

μίζειν σέ τι τών άπο^ήτων είδέναι, ύποχειρίους

8 8
sospicionem; redigasque nos in tuam potestatem,
λάβης · · . existimames aliquid ineffabilium cognosci a te.
X X X I . Κα\ δ Σίμων έφη* *Οτι μένέχώρισα ψυχήν X X X I . Reepondit Siroon: Qnod quidem disjun-
ανθρωπείου σώματος, οίδα υμάς είδότας · δτι δέ ούχ xerim animam ab bumano corpore, novi vos scire:
V A R I i E LEGTIONES.
M
Cfement. hom. n , c. 27, elc. al. inser. κα\ ύπδ δχλων προσκυνηθήναι.
8 8
al. βασιλέως. Paulo post
8 1

μείζονα abest a duobus ross. GOT. al. ©οδεϊσθαί σοι el σε.

8 1
al. ήμων. *- al. έκπεπλήγμεθα.
8 8 8
at. 8 8

Χδλευσθέν. al. τίνων.

8 8
al. τού. al. έκ τοΰ. COT.
w
al. prapon. κα\ ούτως επιθυμία κολαζομένους
8 8

ΊΡάς. · · al. λαβών έχης

 495 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 496
quod vcro nonanima defancti ministret, sedalt- A ή τού τεθνεώτος ψυχή υπουργεί, άλλά δαίμων τις
quis daemon, qui se animam esse stmulat, novi ύποκρινδμενος · · είναι ψυχή " , οΐδα υμάς άγνοουν-
vos ignorare. Et ego Nicelas excepi: l n viia mulla τας* Κα\ έγώ Νικητής Ι φ η ν Πολλά έν τώ βίψ
incredibilia audivimus : hoc (amen sermone a m e n - ήκούσαμεν άπιστα · τού δέ τοιούτου λδγου άνοητότερ ον
tiorem nos u n q u a m audittiros non speravimus. Nam ού προσεδοκήσαμεν άκούσαί ποτε. Εί γάρ δαίμων
si dsemon fingit se animam mortui esse, quinam υποκρίνεται ή τού τεθνεώτος εΤναι ψυχή, τίς άρα
erat animae usus, ut a corpore separaretur? Nonne τής ψυχής χρεία, τού χωρισθήναι τού σώματος;
ipsi praesenles audivimus le, cum a n i m a m e cor- Ούκ αυτοί δέ παρόντες ήκούσαμεν σου, τού σκήνους
pore adjarando evocares? Et qua ratione, uno ad- τήν ψυχήν έξορκίζοντος; πώς δέ κα\ άλλου όρκιζο-
juralo, alter non adjuratus, laftquam veritus obe- μένου, έτερος μή ορκισθείς, ώς φοβηθείς, υπα­
9 9

dil? Nonne etiam tu aliquando a nobis rogatus, κούει; Ούκ άρα δέ καί αύτδς εξεταζόμενος ποτ·
quam ob causaru interdum cessarent assessiones, πρδς ημών, τίνος χάριν ενίοτε καί παύονται αί
rcspondieti : Quia aniina, completo super terram προσεδρεϊαι, εΓρηκας, δτι ψυχή ιώηρώσασα τδν υπέρ
tempore quod in corpore peractura erat, ad i n - γής χρόνον δν έμελλεν έν σώματι διατελεϊν, είς
feros vadit: ac subjunxisti, animas eorom, qui άδην πορεύεται · προσετίθεις δέ λέγων, δτι τών ίδίω
propria morte obieruni, quoniam in inferis hinc ^ θανάτφ τελευτησάντων αί ψυχαί, επειδή πρδς $δην
secedentes eustodiuntiit*, non facile perroilti ve- αυτόθι χωρήσασαι φρουρούνται, εύκόπως έλθείν
9 8

iiire? άφίενται;
X X X U . Haec Nicelas cum protolisset, Aquila X X X I I . Ταύτα τού Νικήτου είπόντος, "Ακύλας
iterum d i x i t : Cuperem a te id unum discere, S i - αύτδς πάλιν Ιφη* Έβουλόμην παρά σού τούτο μό­
mon; eive anima s i l , sive daemon, id quod adjura- νον μαθείν, Σίμων, είτε ψυχή, είτε δαίμων έστι τδ
t u r ; cujusoam tandem metu, adjuraiioiies non con- δρκιζόμενον, τί δέ καί φοβούμενον ού παραπέμπεται
temnit? Ει Siraon : Poenas, inquit, persoluturani τούς όρκους ; Καί δ Σίμων * Κόλα σι ν, φησί, παρα-
se intelligil a n i m a , s i non obtemperet. Aquila vero: κούσασα οΐδε μέλλειν παθείν. Καί δ Ακύλας*
Itaque si a n i m a adjurata venit, etiam judicium Ούκούν εί " όρκιζομένη ψυχή έρχεται, καί κρίσις
i e t , Si ergo animaB eunt immorlales, omnino et άρα γίνεται. Εί ούν αί ψυχαί αθάνατοι, πάντως
judicium erit. Quamobrem si eos quoque qoi in έστι καί κρίσις. "Ωστε εί καί τούς έπι κακή πράξει
«nalara aclionem sunt adjurati, lumqtie non oblem- όρκισθέντας, είτα καί παρακούσαντας καταδικασθή-
peraruiU, condemnandos ats; qiio modo tu non ναι φής, πώς ού πεφόβησαι συ τούτους κατ-
limuiati, eos cogere, cum qui coguntur, prppter , αναγκάζειν,τών άναγκαζομένων έπι παρακοή κολαζο-
coniiiraaciam punianlur? Nam te j a m non essc ' μένων; τδ γάρ ήδη σε μή παθείν έφ' οΓς έδρασα;,
mn'ctatum pro iis quae designasti, mirum non est: ού θαύμα* έπεί μήπω κρίσις εστίν, Γνα σύ μέν δί­
e u m judieiuni nondom sit, ut l u quidem poenas des κην δψς περί ών ήνάγκασας, τδ δέ άναγκασθέν ύπδ
eorum ad quas coegisti; quod auiem coactum est, συγγνώμην γένηται, ώς τής κακής πράξεως τδν δρκον
veniam ao.cipiat, quia malo facinori adjuramenium προτίμησαν. 'Ο δέ τούτων άκουσας ώργίσθη, θάνα­
praetulerit. Simon autem, h i s audilis, i r a per- τον, εί μή σιωπώ με ν, ήμϊν άπειλήσας.
c i i u s , mortem, nisi taceremus, nobis minatas
osi.
X X X I U . Postquam AquiU baec dixit, ego Cle- XXXIII. Ταύτα τού Ακύλα είπόντος, έγώ Κλήμης
mena interrogavi, quaeuam essent miracula quae έπυθόμην* τί δ* άρα εστίν ά ποιεϊ θαυμάσια. ΟΙ
faceret. Rli vero responderunt: Facit ut statuae δέ· Ανδριάντας, εΐπον, ποιεί περιπατεϊν καί κυ­
99

ainbulent, in igne volutans se, non uritur, interdum λιόμενος έπι πύρ ού καίεται* ενίοτε δέ καί πέταται,
volat, ex lapidibus panes facit, serpens flt, in ca- καί έκ λίθων άρτους ποιεϊ, Λφις γίνεται, εις αίγα
pram iransformatur, duas facies oslendit, in aurum μεταμορφούται, διπρόσωπος γίνεται, είς χρυσδν
convertitur, portas occlusas aperit, ferrum solvit, D μεταβάλλεται* θύρας κεκλεισμένος ανοίγει, σίδηρον
in conviviis simulacra formarum omnigenum exhi- λύει, έν δείπνοις είδωλα παντοδαπών Ιδεών παρ-
bet, facit ut in domo vasa spontc ferri ad ministe- ίστησι* τά έν τή οίκία σκεύη ώς αυτόματα φερόμενα
rium videanlur, nec cernantur qui ferant. Isia me- πρδς ύπηρεσίαν δράσθαι ποιεί, τών φερόντων ού
morautes audiens, mirabar: testabantur atitem βλεπομένων. Ταύτα λεγόντων, άκούων έθαύμα-
9 8

ipsi talia se vidisae. ζον* έμαρτύρουν δέ τά τοιαύτα αυτοί ίστορηκέ­

ναί
XXXIV. 9 8
flis ita enarratis, venil Zacchttus, X X X I V . Τούτων ούτω ^ηθέντων, ήκε Ζακχαίος
η ista Petro significavit: iam nunc, Petre, tempus τοιαύτα τψ Πέτρψ διασαφών * "Ηδη λοιπδν, ώ Πέτ ρε,
est, ut exeas ad disserendtim cum iis qui convene- καιρδς πρδς τδ έκβάντα σε διαλεχθήναι τοϊς συνελ-
runt. Multa enim turba iii atrio congregata te op- θούσι. Πολύς γάρ έπι τής αυλής συναθροισθείς άνα-

VARIJE LECTIONES.
H
al. inser. έπεί μίι ύπάρχη; vel έπεί μηδέ υπάρχει. al. inser. αυτός. ΑΙ. aJd. ενεργεί.
9 1 9 9
al.
9 3
al. ούκ ευκόλως. Clement. ούκ εύκόπως. ·* al. ή . 9 8
I. s. Recogn. ιι, 9. Anast., Cedreii., Nicepb. 1
4 d d . αυτών. 91
al. inser. παρόντες. 9 8
Clemenl. noni. ιιι, cap, £'\ elc. Recngn. I. n , c. 19, ctc.
187 CLEMENTLNA. — EPITOME D E GESTIS S. P E T R L m
μένει σε όχλος, Λ Ιν μέσφ καθάπερ τις πολέμαρ-Α peritor; Ιη quomm medio tanquam aliquis beltt
χος ύπ' αυτών δορυφόρου μένος έστηκε Σίμων. Ό dux ab iis protectus ac stipatus constitit Siroon.
9 4

δε Πέτρος άκουσας, ευχής χάριν ύποχωρήσαί μοι κε­ Hoc audiio Petrus, cum oralionis gralia secedere
λεύσας μήπω τδ σωτήριον βάπτισμα δεξαμένω,
19#
me jussisset, qui nondura congecutus faeram sata-
τοις ήδη τελείοις* 'Αναστάντες, εφη , εύξώμεθα, Γνα tare baptisma; ad jam perfeclos ac baptizatos,
Θεδς τοίς άνεκλείπτοις αυτού οίκτιρμοϊς συνεργήση Surgentes, inquit, oremus, ut Deus pro euis per-
.μοι δρμώντι πρδς σωτηρίαν τών ύπ' αυτού κτισθέν- petuis miserationibus opituletur mihi prodeanti ob
των ανθρώπων. Καί τούτο είπών, εύξάμενος έξήει salalem bominam ab ipso creatorum. Ulque hoc
είς τδν ύπαιθρον τής αυλής τόπον μέγαν δντα, ένθα dixit, oratione facta, exiit in atrii locom subdia-
συνεληλυθότες ήσαν πολλο\, ίν' ακουστοί γένωνται lcm et magnum, quo multi convenerant, ut fierent
τών λεχθησομένων. Στάς ουν κα\ ίδών μετά πάσης aoditores eorura quae dicenda essent. Slans ergo,
ησυχίας τδν πάντα λαδν είς αύτδν ατενίζοντα, Σί­ cernengque uijiversuni populum summo curo stlen-
μωνα δέ τδν Μάγον είς αέσον έστώτα τού λέγειν tio oculos in ipsum conjicere, ac Siraonem Magum
ήρξατο ούτως· % in medio stare, hunc in modum loqui cuepil:
X X X V . Ειρήνη εΓη πάσιν ύμίν τοϊς .έτοίμως ^ X X X V . Pax sit omnibus vobis, qui parati estig
1

έχουσι δεξιάς διδόναι τή τού Θεού άληθεία, ήν αυτού dexteras dare veritati D e i ; quam, magnum nempe
μεγάλην τε καί άσύγκριτον έν τψ νύν κόσμψ ύπάρ- ac incomparabile cjus munus in hoc mundo at Su
χουσαν δωρεάν, δ άποστείλας ημάς Κύριος Ιησούς salutationem vobis ante sermones doctrinae accla-
Χριστδς δ Υίδς τοΰ ζώντος Θεοΰ, ταύτην ήμϊν Ινε- memus pracepit oobis qui misit nos Dominus
τείλατο τήν προσηγορίαν, πρδ τών τής διδασκαλίας Jesus Ghrislus, Filius Dei v i v i ; quo si aliquis inter
λόγων ύμϊν έπιφθέγγεσθαι * ίνα έάν τις ή ένύμϊν vos sit filius pacis, per doctrinam noetram pax
ειρήνης τέκνον, διά τής διδασκαλίας ημών καταλάβη eum coinpleciatur; si quis aulem vestrum eam
αύτδν ή είρήνη · εί δέ ταύτην λαβείν υμών τις μή accipere nolil, tunc et nos excusso pedum nostro-
θέλοι, τότε κα\ ήμεϊς άποτιναξάμενοι τδν κονιορτδν ruro pulvere in leslimonium, ad aliorum domos ac
των ποδών ημών είς μαρτύριον, είς έτερων άπίω- civitates abeamus *. Ac vere dicimus vobis: Tole-
μεν ·οικίας κα\ πόλεις. Κα\ αληθώς ύμϊν λέγομεν* rabilius erit in die judicii, foiese in terri Sodomo-
"Ανεκτότερον Ισται γή Σοδόμων κα\ Γομό(&(*ας έν rum et Gomorrbae, qaam in loco increduliutis :
ήμερα κρίσεως, ή τώ τής απείθειας τόπω ένδιατρί- primo quidem, quia non poluislis ex vobis agno-
βειν * πρώτον μέν, δτι άφ' εαυτών ούχ οΤοί τε γε- scere veritatem: secundo, quoniam de nostris cum
γόνατε τήν άλήθειαν έπιγνώναι* δεύτερον, δτι τά £ audieiilis, non venistis usque ad n o s : terlio, quia
χαθ' ημάς άκούσαντες, ούκ ήλθετε μέχρις ημών * etiam nobiaad vos profectis non credidislis.Quare
τρίτον, δτι κα\ έλθοΰσιν ήμϊν ήπειθήσατε. Διδ gratificaules vobis, ultro oraroue, ut pax nostra
φειδόμενοι υμών, προίκα εύχόμεθα τήν είρήνην η ­ veniat super vos. Si ergo eam babere vuliis, opor-
μών έλθείν έφ' υμάς. Εί ουν ταύτην έχειν έθέλετε, let vos alacri animo suscipere habilos de pieiale
δεί υμάς προθύμως τους περ\ της ευσέβειας δέξασθαι sermones, alque Deo placitam amplecii vitam; ut,
λόγους, κα\ τήν Θεψ άρέσκουσαν πολιτείαν έπανε- pia justaque vita transacta, «eternorum bonoruui
λέσθαι, ίν' εύσεβώς κα\ δικαίως ζήσαντες, τών baeredes sitis.
αίωνίων αγαθών γένησθε κληρονόμοι.
X X X V I . Καί τοΰ Πέτρου ταΰτα είπόντος, κα\ X X X V I . * Qua» cuin Pctrus dixisael, ac de ope-
περ\ τών έργων τοΰ Θεοΰ διδάξαντος, κα\ πόσα παρά rtbus Dei docoiseet, quaDlaque bona a Deo boimni.
τοΰ Θεοΰ τψ άνθρώπφ τά αγαθά έδωρήθη, καί παρ- einl donata; atque multa monuissel de monarcbia,
αινέσαντος πολλά περ\ μοναρχίας, δ Σίμων έξω τοΰ id esl uniue Dei principatu , Simon exlra turbam
δχλου βοή μεγάλη έφη · Τί ψευδόμενος άπατων θέλεις voce magna infit: Quid astantem tibi imperttam.
τδν παρεστώτά σοι ίδιώτην δχλον, πείθων αυτούς, maltitudioem vte meuliendo decipere, dum per-
R Α n π-—* r-
θεούς μήτε όνομάζειν, μήτε λέγειν έξδν είναι; τών suades els, deos. nec uominare licilum esse, nec
παρά Ίουδαίοις δημοσίων βίβλων πολλούς θεούς dicere ? cum publici Judaeorum libri mulios deos
λεγουσών. Κα\ νΰν δέ μετά πάντων άπ' αυτών σοι asscverenl? Et vero uunc coiam omnibus, ex il$
τών βιβλίων περί τοΰ δείν θεούς νομίζειν, συζητήσαι libris lecura disputare volo de eo, quod deoa. exsi-
βούλομαι * πρότερον περί ού έφης Θεοΰ, δείξας μή stere sit existimandum : et prius de eo Deo quejua
αύτδν τήν άνωτάτω κα\ πάντα δυναμένην Πρόνοιαν, prolulisti, osteudo eum non ease supremara ae om-
καθ' δ άπρόγνωστός έστιν, ατελής, ενδεής, κα\ δλως nipotenlem Providenliara ; quja improvidus futuro-
ούκ αγαθός. Ά μέλει κα\ τούτου δειχθέντος άπδ τών r p esl, imperfcctus,. indigeos, ac omoino non
Γραφών, ώς έγώ λέγω, έτερος άγράφως περιλείπεται bonus. Quo, nimirum, demonstrato ex Scripturia,
είναι βεδς, προγνωστικδς, τέλειος, άνενδεής, άγαθδς, quemadmodum ego assero, restat ut sit alius Dcus

VARIiE IXCTIONES,

· · al. πολεμάρχης, a l . ταξίαρχος. sil. inser. μικρόν.

, M
llecogn. 1. n,c. 30. * MaUh. x, f i .
1

Marr. νι, i i ; Luc. x , 5. · au άπιώμενοι. * Clement. bom, u i , c. 38, ctc. I. s. f{<fv H 57. $

Cedren.
4* S. GLEHENTtS 1 ROM, PONT. OPERA WJBIA. 500
In Scriplura non commemoratua, prascius futuro- Α πάντων άπηλλαγμένος χαχών · δν συ φής δη-
rnm, perfectui, non indigeni, bonas, ab ompibus μςουργδν, τοϊς εναντίας αντικείμενος τυγχάνει*
malis liber : ille aulem qucm loqueris, mundi opi-
fiex, contrariis oppositus esl.
X X X V I I . Sialim ergo, qui ad ejus aimilitodinem X X X V I I · Αύτίχα γούν δ χαθ' δμοίωσιν αύτου γε­
facius est, Adamus, eliara caecus crealur, propter γονώς Αδάμ, χα\ τυφλδς χτίζεται , έφ* ψ χα\ πα­ β

quod ei transgressor iiivenitur, atque a Deo ejici- ραβάτης ευρίσκεται, κα\ τού Θεού έκβάλλεται, 9 Τ

Uir, morieque mulclalur. Simili quoque modo, qui καί θα^άτω τιμωρείται. Όμοίως τε κα\ δ πλάσας
flnxit illuin, quandoquidem cuncla aon vidct, in αύτδν, έπεί μή τά πάντα όρά, έπ\ τή Σοδόμων κα­
Sodouioruui exitio, Venite, inquit, el detcendentet ταστροφή· Αεντε, λέγει, καϊ καταβάντες ϊδωμεν,
videamus, an tecundum clamorem ip$orum, quiad εί κατά τήν κραυγήν αυτών τήν έρχομένην
me venit, perficianl; *in minus, ut tciam , el igua-χρδς μέ συντελούνται, εί δέ μή, ϊνα γνώ · κα\
e

rιι ιιι bc oslendit. Quando auieni dicit de Adamo : άγνοοΰντα έαυτδν δείκνυσι, Τφ δέ είπεϊν περ\ τού
Ejiciamus eum, ne forie extenta tnanu tua aitingat Αδάμ · 'ΕκβάΛωμεν αυτόν, μή *ως έκτεΐνας τήν
lignum vila, ei comedtt, et wvel in aternum ; i nχείρα -9
αύτον άψητοι τον ζύΛον τής ζωής χαϊ
viilet. Gumque scriplum est: Secum reputavit Deus, Β ράγη, καϊ ζήσει είς τόν αίώνα, φθονεί . Και 11 Π

quod feciitet hominem ; et poenitentia ducitur, et

1 9
τψ γεγράφθαι, δτι· Ένεθνμήθη ό θεός δτι
ignorat: nam illud, $ecum reputavit, consideratioέχοίησε τόν άνθρωπον· καί μετανοεί, καλ αγνοεί*
rst, qua aliquis ob eorum quae cupit ignoralionem, τδ γάρ ένεθνμήθη, σκέψις έστι, ή τις δι' άγνοιαν
fiiicm diligcnter explorarc v u l l ; aul esl pcenilentis ων βούλεται, τδ τέλος άκριβώσαι θέλει, ή έπ\ τφ
de re qusc pnelcr sentcntiam contigil. ftuod eliam παρά γνώμην άποβάντι μεταμελουμένου . Καλ
1 9 u

ecriplum est: Odoratus e$t Domintu edorem $uavi- τδ γεγράφθαι δτι * · Ώσφράνΰη Κύριος όσμήν
8

tati$ * ; indigends c s t , et nidore carnium delecta- ευωδιάς, ενδεούς έστι, κα\ τδ έπ\ κνίσση σαρκών
8

tum fuisse, non boni. Teniareaulem, siculscriptum ήσθήναι, ούκ αγαθού. Τδ δέ πειράζειν, ώς γ έ ­
esl : Tentavil Dominus Abrahamum ; mali e*t, γραπται δτι · Έχείραζε Κύριος τόν Αβραάμ,
1 9 1 7 %

ac ejns qui ignorct exitum patientia?, κακού, καί τδ τέλος τής υπομονής άγνοοΰντος.
XXXVIII. Sicque Siinon, multis Scriptarae diciif, X X X V I I I , Όμως δ Σίμων πολλά τής Γραφής κα­
male assumptis probare nilcbatur Deum perinde ac κώς έκλαμβάνων, δεικνύειν έσπευδε παντί πάθει τοΤς
homines omni perpessioni obnoxiura esae. Tum Pe- άνθρώποις ομοίως τδν Θεδν ύποκείμενον. Κα\ δ Π έ -
trus: A n , inquil, qui malas ac plane improbos est, C τρος· Εί μηδέν * άγαπ$, φησ\ν, δ κακδς κα\ πάνν
9

nullatenus velit se ipse arguere in iis qoae peccat, μοχθηρδς, έφ' οΤς άμαρτάνει έαυτδν έλεγχε ιν , άπδ-
responde mibi. Simon respondit: Minime velit. E l κριναί μοι. Κα\ δ Σίμων' Ούκ άγαπ^Ι, έ φ η ' Κα\ 6
Petrus: Qoo modo igitur malus ac improbus esse Πέτρος* Πώς ουν κακδς κα\ μοχθηρδς είναι δύναται
pniesf, Deus, cum ipsius voluntate opprobria i n δ Θεδς, εϊπερ αυτού θελήματι τά κατ* αυτού δεινά · 1

illain conecripta, publioe propositaeinl? A c Simon: δημοσία γραφέντα προετέθη; Κα\ δ Σίμων* Ενδέχε­
Fieri poteat, ut illius reprehensio citra Ipsius seiH ται μή κατά προαίρεσιν αυτού ύφ' ετέρας Δυνάμεως
leniiam ab alia Virtulc s i l scripla. D i x i t P e t r u s : τδν κατ' αυτών γραφήναι έλεγχον. Κα\ δ Πέτρος έφη·
Prinaum ergo h o c quaeramus, Si suo quidem c o n - Πρώτον ουν τούτο ζητήσωμεν. Εί μέν ύπδ τής έαυτοΰ
Bilio sc rcprehendit, u i tu prius ultro confessus es, βουλής έαυτοΰ ήλεγξεν, ώς φθάσας σύ προτερονώμο*
improbua non est; sin vero alia Virtute, inquiren- λόγησας, μοχθηρδς ούκ έστιν* ε Ι δέ καί ύφ' ετέρας
dume&t'ac omDibus viribus examinandam, num Δυνάμεως, ζητητ{ον κα\ παντ\ σθένει έξεταστέον, μή
quis eum qui solus bonus exisiat, omnibas malis τις αύτδν μόνον άγαθδν δντα, έπΙ πάσιτοϊς κακοϊς
aubjeoe?U. ύπέλαβε . 9 Ι

X X X I X . Et Simon: Manifeslura esttenolle au- ) X X X I X . Κα\ δ Σ ί μ ω ν Πρδδηλος εΤ φευγων άπδ

dire ex Scripturis reprehensioiiem Dei tui. Ac Pe- τών Γραφών ακούσει τδν κατά τοΰ Θεού σου έλεγχον.
irus: Ipse id facere roihi videris; qui enira ordinem Καί δ*Πέτρος· Αύτδς μοι φαίνη τοΰτο ποιών δ γάρ
quxstionia viiat, exameti verum fieri n o n vull. τάξιν ζητήσεως φεύγων, έξέτασιν αληθή γενέσθαι ού
Unde ego qui ordine utor, et volo primum scripto- βούλεται. "Οθεν έγώ τή τάξει χρώμενος, κα\ βουλδ-
rem considerari; manifeste cupio rocta via ince- μενος πρώτον τδν συγγραφέα νοηθήναι, πρόδηλος είμι
dere. Tum Sinion : Prtmo fatere, an vera sint φ ι » τήν ευθείαν δδεύειν θέλων. Κα\δ Σ ί μ ω ν Όμολόγησον
scripta sunl in ipundi opiOcem; nec sit omnium su- πρώτον, ε ϊ γ ε τ ά κατά τοΰ δημιουργού γεγραμμένα
premus, cum juxta Scripturas omni nequitia3 sit αληθή έστι, και ούκ έστιν δ τώνδλων ανώτερος, κατά
obnoxius; et postea scriptoreni nuaereraus. Petrus τάς Γραφάς πάση υποκείμενος μοχθηρία, κα\ ύστε-
V A R L E LECTIONES.
• a l . add. κα\ γνώσιν αγαθού τυχδν ή κακού μή έχων γνωρίζεται • Forte τοΰ θείου παραδείσου,
e.divino paradho.CEER. 7
a l . παραδείσου 8e
"
Gen. χνιιι, «1. Gcn. ιιι, 22.
9
Gen. νι, 6. " aL
Λ Λ 1 0Α Λ

ζήση. 1 9
a l . κα\ φθονεί.
1 9
a l . μή κατά, al. κατά. u
a l . μεταμελομένου. al. Καί. Geo. v u i ,
1 8 1 8

I" I . " "" al. Καί. '

l e
Gen. χχιι, 1.
, β
al. μ ή . · · al. κακά. υπέβαλε Clement.
11
 001 CLEMENTUNA. — E P I T O M E DE G E S T I S S. P E T R I . 9»
povζητήσομεν "· τον συγγράψαντα. Κα\ ό Πέτρος* Α autera; Ne idde me videatur, resf>ondoo. Ego aio,
" Ι ν α μή δδξω , αποκρίνομαι. Έγώ φημι δτι τά
M isla, quae lihi ceneeniur adversus Oeum scripta,
δοκουντά σοι ταΰτα κατά Θεοΰ γεγράφθαι, αληθή μέν vera quidem esse; verum etiam sic, non ostendere
έστιν* άλλά κα\ ούτως, ούπω τδν Θεδν δείκνυσι μοχ­ Deum exse improbuui. Qui ergo, inquit Simon, hoc
θηρόν. Καί δ Σίμων* Πώς ούν, Εφη, τοΰτο συστήσαι potes asiruere?'
δύνασαι;
X L . Κα\ δ Πέτρος* Τδν Αδάμ τυφλδν λέγεις γεν­ XL. A l Petrus: Adamum dicis caecura forma-
1 4

νηθήναι, δπερ ούκ ήν. Ού γάρ άν τυφλψ εντελλόμε­ tum esse; quod tamen iile non erat. Non enim caco
νος έδείκνυε λέγων* Αχό δέ τον ξύΛου τον γινώ­ pracipiens ostendisset, ac dixissel: De Hgno auttm
σκειν καλόν καϊ χονηρδν, μή γεύσησθε. Κα\ δ Σί- scientice boni et mali ne guttelh Et Simon inver-
ptcov μεταβαλών* Τυφλδν έλεγε* τδν νουν αύτοΰ.Κα\ ten$ respondil: Caecam dixit meniem ipsius. Ac
1

ό Πέτρος* Πώς καί τδν νουν τυφλδς ήδύνατο είναι, δ Petrus: Qua ratione mente c&cus esse poteral,
π ρ δ τοΰ γεύσασθαι τοΰ φυτοΰ, συμφώνωςτψ κτίσαντι qui antequam gustasset fructum, convenienter crea-
αύτδν οίκεία πάσιν έπιθε\ς τοΤς ζώοις ονόματα; Καλ tori ipsius, propria omoibus animalibus imposuit
ό Σίμων* Εί πρόγνωσιν είχεν Α δ ά μ , διάτί ού προέ­ nomina ? Simon vero: Si Adamus praenotionem ha-
γ ν ω τδν τήν γυναίκα αύτοΰ άπατη σαντα δφιν; Κα\δ Β buil, quare non pranovil serpenlem qui ejus uxo-
Πέτρος * Εί πρόγνωσιν μή είχεν Α δ ά μ , πώς τοις rem decepit? Rursum Petrus : Si prsenotionem no»
υίοΖς αύτοΰ πρδς τάς έσομένας πράξεις άμα τψ γεννη­ babuit Adamus, quo modo filiis suis, simul ac eali
θήναι, κα\ τά ονόματα έπιτέθεικε; τδν μέν πρώτον sunt, ctiam Domiua imposuit secundum futuras
χαλέσας Κάιν, δ ερμηνεύεται ζήλος, δς κα\ ζηλώσας aotiones? primum vocans, Gain, quod inlerpretatur
άνείλε τδν άδελφδν αύτοΰ τδν "Αβελ, δ ερμηνεύεται cemulalio; qui etiam, semulatione ductus interfecit
χένθος · έπ' αύτψ γάρ πρώτψ φονευθέντι έπένθησαν fratrem suufn Abel, quod interprelatur luclus; s u -
οί γονείς. Εί δέ 'Αδάμ έργον Θεοΰ ύπάρρχων πρόγνω­ per eo siquidem primo occiso, parentes luxerunl.
σιν είχε, πολλψ μάλλον δ δημιουργήσας αύτδν Θεός. Quod si Adamus, qui Dei opus crat, praenotione
ΣΟ ύέ, ώ Σίμων, κακώς νοών τάς θείας Γραφάς, φι- praditus fuit; multo magis qui condidit eum Deus.
μώθητι. Tu autem, ο Simon, cum male intelligas divinaa
Scripturas, obturato ore tace.
X L I . Τδ δέ γεγράφθαι · Ένεθνμήθη ό θεός, ώς X L l . Porro quod scriptum est: Secum repulavtt
λογισμψ χρησαμένου διά τήν άγνοιαν έτι μήν καί* Dau quasi utatur ratiocinalione propter igno-
Ή πείραζε Κύριος τότ Αβραάμ, ίνα γνψ εί ύπε- rantiam; et adhuc: Tentavit Dominus Abrahamum",
ξ

νέγκη* κα\ τό* Καταβάντες ϊδωμεν εί κατά τήν ut cognosceret an is ferret patienter: illud eliam:
κραυγήν αυτών τήν έρχομένην Χρός μέ συντε­ Descendentes videamu», an secundum clamoremipso-
λούνται · εί δέ μή, ϊνα γνώ · καί ίνα μή είς πολύ μ η - rum, qui venit ad me, perficiant; sin minus, ut
κύνω τδν λόγον, σαφή τήν διάνοιαν κα\ διάγνωσιν αί iciam **; ac ne sermonem longius protraham, cla-
ζήσεις έχουσιν αύται, μή καταγινώσκουσαι τοΰ Θεοΰ rum sensum ac intellectum habent ea testimonia,
άγνοιαν, κάν τήν σήν τοΰτο διαφεύγη διάνοιαν *· · δτι nec Deum de ignorantia arguunt; licet id tuam fu-
δέ δντως προγινώσκει, λέγει τψ "Αβραάμ* Γινώσχων gial intelligeniiam. Quod autem revera prasciat,
γνώση δτι χάροιχον έσται τό σχέρμα σον έν γή ideo dfcil Abrabamo: Sciendo scies, quodperegrinum
ούκ ΙΑΙα' καϊ δουΧώσονσιν αυτό, κακώσονσι, καϊ' erit semen tuumin terra non sua; el in tervitulem
ταχεινώσουσιν αυτούς έτη τετρακόσια τό δέ redigent illud, et affligent, et depriment eos quadrin-
9

έθνος φ έάν δουΛεύσωσι κρινώ έγώ · μετά δέ ταύτα genlis annis: gentem aulem cui servient, ego judi-
έξελεύσονται ώδε μετά άχοσκευής Χολλής · σύ δέ cabo: post haec vero exibunt huc cum multo apparatu:
άπελενση χρός τούς πατέρας σου μετ' εΙρήνης, tu autem abibis ad patres tuos cumpace, nulritus iu
τραφείς έν γήρα καλφ' τετάρτη δέ γενεςί άχο- senectule bona: quarta vero generalione revertentur
στραφήσονται ώδε.Ύαντα δέ πάντως μετά π ο λ - ^ Λ ι κ : " . Et sane ista q u » post multas generaiiones
λάς άρα συμβήσεσθαι μέλλοντα γενεάς , προγινώ-
1 1 Μ
eyenlura eranl, oslendunt quod praenoscat, et ma-
σκοντός έστι κα\ σαφέστατα είδότος. nifestissime ac certiisime sciat.
X L U . Ή μέν ουν περ\ τούτων ζ^τησις, κα\είςτρί- X L H . " Itaque de isiis rebus inquisiiio ad ter-
την παρετείνετο τήν ήμέραν, έπιφωσκούσης δέ τής tiam quoque diem producta est. Quarlo aulem iliu-
τετάρτης, φυγάς ό Σίμων εις Τύρον φχετο. Κα\ ού cescente, Simon in Tyrum fuga se abripuit. Nec
^Αετά πολλάς ημέρας άφίκοντό τίνες εκείθεν έπαγ- mullis post diebus quidam illinc venerunt, ita re-
γέλλοντες xty Πέτρψ, δτι Σίμων μεγάλα θαυμάσια
, k
nuntiantes Petro; Simon, magnas prapstigias Tyri
\ν Τύρψ ποιών, πολλούς τών έκεϊ κατέπληξε, κα\ σέ edeiido, multos incolarum perculil; leque pluribus
«Mallem legere έλεγον, Latine, dixi. EDIT. PATROL.
VARLE LECTIONES.
M
al. ζητήσωμεν. * al. add. άντιλέγειν σου τή αταξία, μή θέλων ζητεϊν
e t k
Clemeni. bom. m ,
f 42, eic. · · Gen. ιι, 17. *· Gen. νι, 6. » G e n . x x n , 1. Gen. x v u i , 21
ft
al. άμβλυωπίαν.-
M

^ Gen. xv, 13, aJ. xκα\ τά πολλαϊς.

, 1
a ' γενΕαίς'. · ·- Ctemeni.
al., f - boin! c. 58, clc. > * ai.f

δπαγγέλλοντες.
805 S. CLEMENTIS I ROM.PONT. OPERA DUBIA. 504
calumiiiis odiosum effecit. Qune postqoam audivil Α πολλαϊς διαβολαϊς μισητδν έποίησε. Ταΰτα αχού σας δ
Pelrns, insequenli nocte, omtii populo cojtgregalo: Πέτρος, τή έπιούση νυκτ\ πάντα τδν λαδν συναθροίσας·
M
Qtiatiduqiiidem, inquit, cum ego properarem ad Επειδή, φησίν, δρμώντός μου είς τά Εθνη τά πολ­
genles, quae muhos deos asserunt, ut pr&dicarem λούς θεούς λέγοντα, χηρύξαι κα\ διδάξαι δτι εΤς Εστι
ac docerem unum esse Deum in tribus personis, Θεδς έν τρισ\ν ύποστάσεσιν, δς ούρανδν Εχτισε, χαϊ
creatorcm coeli et terrap, omniuinquc qua» in iiscon- τήνγήν, χα\ τά έν αύτοϊς πάντα, δπως άγαπήσαντες
liiientur, quo bomines, dilecto eo, posscnt salulem αύτδν οί άνθρωποι σωθήναι δυνηθώσι * προλάβω ν δ
consequi; praeveniens diabolus, Simonem premisit, διάβολος, Σίμωνα προαπέστειλεν, ϊνα πείση πάντα
ut persunderct bominibus cunclis, colere deos qui άνθρωπον λάτρευε ιν τοϊς μή οΰσι θεοϊς, και άρνή-
noii sunt, utque rccusaient credere in unum Deum σωνται πιστεύειν είς ένα Θεδν τδν ποιήσαντα πάντα,
qui universa condidit, turo visibilia, tum invisibilia; τά τε δρατά χα\ τά αόρατα* χρή με ταχέως αύτδν κα-
idcirco oporiel me cho assequi cura, ne dor.trina ταλαβείν, ϊνα μή ή διδασκαλία τοΰ Σίμωνος έγχρονί-
Simonis, diutiusimmorata, omnes penitus invadat. σασα, παντελώς πάντων επικράτηση.
X L H I . Quare necesse esl aliquis pro me locum XLIII. Δεί ούν άντ' έμού τινά τδν έμδν άναπλη-
meum supplcat. Atque cuncti Deum inlente oremus, ρώσαι τόπον. Κα\ πάντες τοΰ Θεοΰ εκτενώς δεηθώμεν,
ul eum qui dignus sit, Deus designet. Quibus Β δπως τδν δντα άξιον ό Θεδς άναδείξη. Καί ταΰτα εΐ-
8 8

diclis, imposuit manus Zaccha?o, et a i t : Here Do- πών, έπέθηκε χείρας τφ Ζακχαίω, καί φησι · Δέσποτα
mine, Paler Domini Deique ac Salvatoris nostri Κύριε δ Πατήρ τοΰ Κυρίου κα\ Θεοΰ κα\ Σωτήρος ημών
Jesu Cbristi; per Spirituiu tuum sanctum ac ado- Ιησού Χρίστου, διά τοΰ Πνεύματος σου τοΰ αγίου κα*
rabilem, tu hunc tuere, qui pastor srit poputi l u i , προσκυνητοΰ, σύ διαφύλαξον τούτον, ποιμαίνειν τδν
quein elegisti. Haec ubi dixisset, ad populum i n l i t : λαόν σου , δν έξελέξω. Κα\ ταΰτα είπών, πρδς τδν
Quicunque bapiizari vuliis, ex crasiino die jejunare λαδν Εφη · "Οσοι βαπτισθήναι θέλετε, άπδ τής αύριον
incipite. Post tres autcm dies, cum baptizare coepis- νηστεύειν άρξασθε. Μετά δέ τρεϊς ημέρας βαπτίζειν
set, vocavit me Cleinentem, Nicelam, et Aquilam , άρξάμενος, έμέ Κλήμέντα φωνήσας κα\ Νικήτην και
ac dixit: Άκύλαν, Εφη*
X L I V . Tyrum profecturus post septem dies, volo X L I V . Μέλλοντί μοι πρδς τήν Τύρον δρμάν με&'
iiti vos celeriter eo adveuientes, et apud Chana- ημέρας έπτά, βούλομαι τδ τάχος υμάς έκεϊ γενο|*έ-
naeam Bereuicen, Justae filiam clam hospitati, om- νους, κα\ παρά τή Χαναανίτιδι Βερνίκη, Ίούστης ,Τ

nia quae ad Simonem pertinent investigetis, ac dili- θυγατρ\ λανθανόντως έπιξενωθέντας, τά κατά τδν ΣΓ-
genter mibi perscribatis. Quapropter jamjam cum ^ μωνα πάντα διερευνησαμένους, ακριβώς γράψαι μοι.
pace pergite. igitur relinquentes eum baptizantem, Διδ έξαυτής πορεύεσθε μετ' είρήνης. Κα\ δή βαπτί-
in Tyrum Pboenieiae profecli sumus: ct apud prae-
1 8 ζοντα καταλιπόντες αύτδν, είς Τύρον τής Φοινίκης
dictam Chananaeam diversati, acceptique ab ea έπορευόμεθα· κα\ παρά τή προειρημένη Χαναανί­
splendide ac honorifice, statiin de Simor.e locuii τιδι 8 8
καταχθέντες, κα\ δαψιλοΰς · παρ' αυτή ξ ε -%

euiQus, his verbis: Simon islc Magus, in disputa- νίας κα\ φιλοτίμου τυχόντες, περί τοΰ Σίμωνος αύ­
% l

tione, quam cum domino noptro Pelio Caesare» τίκα διελεγόμεθα · Σίμων ούτος δ Μάγος, είπόντες,
habuit, superatus, slatim eo habitu quo crat, buc έπΐτής έν Καισαρεία πρδς τδν κύριον ημών Πέτρον
se profugus coniuiit; atque in eum maledicta con- ζητήσεως ήττηθε\ς, φυγάς ενταύθα ώς είχεν ευθύς
jicieos simplicioruro animas abripit: cumque ipse άπέδρα, κα\ λοιδορούμενος αύτφ, συναρπάζει τάς τών
magus sit, illum magum appcllat; ei ctim sit impo- απλούστερων ψυχάς· κα\ μάγος ών αύτδς, μάγον εκεί­
slor, aposlolum imposloreni proclamal; quique in νον αποκαλεί· κα\ πλάνος ών ούτος τδν άπόστολον πλά­
oranibus devictus f u i t , seque in fugara turpiter νον αποκηρύττει**· κα\ διά πάντων αύτδς ηττηθείς, κα\
conjecil, vi.cisse se prolitetur. φυγή αίσχρώς έαυτδν έπιτρέψας, φάσκει νενικηκέναι.
X L V . Berenice aulem, ipsa quoque ita rera ba- X L V . *Η Βερνίκη μέν ούν, ούτω κα\ αυτή ταΰτα
bere leslata est; et reliqua alia per se addidit. [) Εχειν είπε κα\ τάλλα δέ παρ* εαυτής τά λειπόμενα
Phantasmala cnim, inquit, postquam is huc ad- προσετιθει. Φαντάσματα γάρ, -έφη, μετά τδ τήδε αύ­
veiiit, et spectra ac siuiulacra quotidie in ftiedio foro τδν έπιστήναι, κα\ Ινδάλματα καθ έκάστην έν μέση1

faciens, totam obstupefacit civitatem : nam sta-u

τή άγορςί ποιών, πάσαν εκπλήττει τήν πόλιν · ώς αν­
tuae quidcm moventur quando ipse pertransit; et δριάντας μέν αύτοΰ διερχομένου κινεϊσθαι, κα\ σκιάς
vero ssepe umbrae ei praeeunl, quas et defunclorum πολλάκις" αύτοΰ προηγεϊσθαι, άς κα\ τών τε-
animas nominal. Mullos porro qui eum prasligia- θνηκότων ψυχάς αύτδς ονομάζει. Πολλούς δέ αύτδν
torem dicebanl, cum postea ad convivium vocasset, κα\ γόητα λέγοντας, ύστερον είς εύωχίαν δήθεν καλέ-
et bowem niaclasset, ipsisque in escam dedisset; σας, βούν τε θύσας, κα\ αυτούς έστιάσας, διαφόροις
variis morbis implicuil; alque daemoues eis immi- περιέβαλε νόσοις. Κα\ δαίμονας δέ αύτοίς ένήκε · κβά
s i l : in suinma, mullos afiQigendo, deus esse exisli- δλως πολλούς κακώσας, θεδς είναι νενόμισται. "Οθεν
VARIiE L E f T I O \ E S .
η
Rec. I. ιιι, c. 65, elc. Clement. hom. m , c . 72, «ic.
, e , T
a l . Χανανίτιδι. Clement. bom. iv
1 8
e

r.. 1,eic. 8 8
al. Χανανίτιδι. al. δαψιλώς.
4 8
Deesi in al.4 1 8 8
al. ανακηρύττει. * Anasiasius, Cc-
8

Ironus, Nicepborus. ** al. πολλάς.

 505 CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI. 506
ούχ οϊομαι δυνήσεσθαί τινα, τοσούτον πύρ άναφθέν Α matus est. Quocirca ηοη puto quemquam valilu-
κατασβέσαι. Διδ τού μή κινδυνεύειν υμάς χάριν rum exstingueretantura igiiem acoensum. Quare, ea
α

παρακαλώ, μηδέν έγχειρήσητε προς αύτδν, πρ\ν άν
δ απόστολος Πέτρος άφίκηται, δς τού Κυρίου χαϊ
θεοΰ ημών Ιησού Χριστού δοκιμώτατος υπάρχων μα­
θητής, δυνήσεται μόνος πρδς τοσαύτην δυναστείαν
άνταγωνίσασθαι.
X L V I . Ταύτα τής Βερνίκης είπούσης, ήμεΤς έωθεν
πάντα τά χατά τδν Σίμωνα γράψαντες, είς περίπατον
έτραπόμεθα. Κα\ δή χα\ Άππίων ύπαντάήμϊν μεθ' έτε­
ρων τριάκοντα, Άππίων εκείνος, ού πρόσθεν έμνήσθη-
μεν. ΚσΛ άμα τ ω ίδείν με, προσαγορεύσας τε χα\ χατα-
σπασάμενος· Ούτος έστι Κλήμης, έφη τοϊς μετ' αύτοΰ,
περ\τοΰ * πολύν έν ευγενείς τε χα\ τρόπων ελευθερία
πρδς υμάς έποιούμην λόγον · δτι άνήρ γένος τε ών άπδ
Καίσαρος Τιβερίου, χα\ πάσαν Έλληνικήν παιδείαν
gratia ut vos in periculum non veniatifr, hortor ne
quidquara adversus eum tentetis, aniequaro apo-
stolus Petrus venerit,qui, Domiui ac Dei noetri Jestt
Christi probatissimus discipulus, poterit solus con-
tra taniam potentiam dimicare.
X L Y I . His a Berenice dictis, nos mane cuncu
de Simone cum scripsisseroue, ad arabulationem
oonveriimus gradum. Et contiuuo Appion cum aiiia
Iriginta occorrit nobia, Appion is, cujus ante meu-
tionero feciinus. Ac simul atque me vidil, salutan»
ac osculatus, Hic est, ait iitis qui cum eo eranl,
Clemens, de quo multum ad vos sermonera habui,
de illius nobilitale ac rooribus liberalibu*; quod
ex genere Tiberii Cassari*. el in omm Greca d i -
Β

έξησκημένος, ύπδ βαρβάρου τινδς τήν προσηγορίαν sciplina exerciutus, a barbaro quodam qui voca-
Πέτρου, τά Χριστιανών ποιεϊν κα\ λέγειν ήπάτηται. tur Peinis, fraude compulsus esset ad perageodot
*Οθεν άξιώ, συναγωνίσασθέ μοι πρδς τήν τούτου διόρ- ac pradicandos Christianorura ritus. Quare rogo,
Οωσιν. Έφ' υμών γάρ αύτοΰ πυνθάνομαι, χα\ λεγέτω adjuvate me in illo corrigendo. Nam coram vobis
μοι * επειδή πρδς τδ εύσεβεϊν έαυτδν άποδεδωχέναι eum interrogo; ac respondeat mihi, quandoquidem
νομίζει, πώς ουχί καί τά μέγιστα ασεβεί, τά πάτρια arbiiratur quod se u i pietatem colerei, dediderit,
μέν χαταλιπών, άποχλίνας δέ είς έθη βάρβαρα καί quo modo non e l maxime impius sit, qui patrio*
άλλόχοτα. dereliquerit, declinaverit vero ad barbaros atqno
alienos el monstrosos mores.
X L V I I . Κάγώ πρδς αυτόν· Τήν μέν πρδςέμέ σου, φη­ X L Y U . Et ego ad illuin : Tuam quidem io me,
μί, άγαθήν προαίρεσιν αποδέχομαι * τήν δέ άγνωσίαν inquam, praclaram voluntatem, acceptam babeo;
άποσείομαι. Ή μέν γάρ προαίρεσις αγαθή, δτιπερένοίς at ignorationem amolior. Scilicel praeclara quidem
δοκεϊς χαλοϊς, έν τούτοις εΤναί με θέλεις · ή δέ γνώσις voluntas est, duin in i i s , quae tibi bona vidcntur,
ούχ δρθώς έχουσα, προφάσει γάρ φιλίας λανθάνεις me versari cupis: verum cognrtio non recte babet;
πρδς άπάτην ημάς έκκαλούμενος. Κα\ δ Άππίων* ignoras enim quod prsetextu amicitia*, nos in frau-
c

Ούχοΰν άγνωσία· σοι δοκεί τά πάτρια, Ι φ η , φυλάτ- dem voces. Et Appion : Num ergo ignoralio tibi v i -
4 6

τονπα, τά Ελλήνων φρονεϊν; Κάγώ· Τδν εύσεβεϊν detur, inquit, patrios ritus scrvando, cum GraecU
προ«ηρημένον, άπεκρινάμην, ού πάντως φυλάσσειν τά sentire?Ad qu&ego respondi :Qui vitam pie agere
πάτρια δεί * άλλά φυλάσσειν μέν, έάν ή ευσεβή, άπο­ statuit, non oronimodis debet patria instituta ser-
σείεσθαι δέ, μή ούτως έχοντα. Ενδέχεται γάρ τινα vare; aed servare quidera, si pia 8int,abjicerevero,
πατρδς άσεβους δντα, καί βουλόμενον εύσεβεϊν, μή si ita se uon habeant. Usu enim venire aolcl, ut
w

τά τοΰ πατρδς έθέλειν μιμεϊσθαι, κα\ κατ* ίχνος αύτοϊς aliquis palre impio natus, et volens vivere pie, no-
έπεσθαι. Κα\ δ Άππίων * Τί ούν; τδν σδν πατέρα φής l i l palris mores imitari, eosque ad vestigium con-
ούκ αγαθού γεγονέναι βίου; Κάγώ έφην, δτι · Κακού sectari. Ad hsc Appion^ Quid ergo? patrem tuum
μέν αύτδν ούκ άν είποιμι, πλήν δτι τοϊς ψευδέ σι κα\ ais non bona vita fuisse. Respondi cgo : Mala q u i -
κακοϊς τών Ελλήνων έπίστευε μύθοις. Καί δς· Τίνες dem eum vita fuisse non dixerim; nisi quodtfaUia
οί μύθοι ούτοι; φησίν. Έγώ δέ ύπολαβών Ήπερ\ τδν ac pravis Graecorum fabulis babuil iidem. E l i l l e :
θεδν, εϊπον, ούκ όρθή δόκησις, ήν έάν μακροθυμής, Quaenam, inquit, sunt isUe fabul»? Ego vero exci-
μετά τών άλλων άκούση φιλομαθών . 48
. pieiis, dixi : Non recta de Deo opinio, quam, ai
aequo anirao fers, curo aliis discendi cupidis audies.
XLVIII. Διδ πρδ τών διαλόγων, είς τινά πλείονα παρε- X L V I H . Quare ante dissertationem, secedamua
χόμενον ήσυχίαν ύποχωρήσωμεν τόπον. Κα\ δή προϊόν­ in aliqoem locum, qui majorem quietem pnebeat.
τες ένθα ναμάτων ήν ψυχρών καθαρά γεύματα, καί Et eo progressi, ubi pura erant gelidorura lalicum
δένδρων παντοίων χλοερών τέρψις · · , έκαθεζόμεθα. fluenla, et viridium oranis generis arborum oble-
Έπε\ δέ πάντες ήσαν όρώντες άτενώς είς έμέ, ούτω ctatio, consedimus. Gumque omnes me ttiis oculis
τοΰ πρδς αυτούς άρχομαι λόγου. intuerentur, buuc in modum alloqui eos coepi.
XL1X. Πολλή τις, ώ άνδρες, διαφορά τυγχάνει αλη­ XLIX. 8 8
Multa est, ο viri, diflerentia inter veri-
θείας τε κα\ συνηθείας. Οί μέν γάρ τών Ελλήνων πολ­ talem atque consuetudinero. Ex GraBcis enim alii
λούς θεούς κακούς κα\ πολυπαθεϊς ήγήσαντο, ίνα οί multos deos malos pluribusque perturbationibus
<ά δμοια πράττειν θέλοντες, εκείνους έχωσι τοΰ κακού obooxios fnduxerunt; ut qui sirailia patrare veint,
• L«ge περ\ ού. ΕΙΛΤ. PATROL.
VARIAJ LECTIONES.
Μ
^P -
a l ) V
" a l
- Ι θ ι
ϊ· 47
aL μή πατρδς ευσεβούς. " al. φ-λομαθώς. af. τέρψεις. 8 8
I. Recogn.
Ι . Χ. €· 5".
 507 8. CLEMENTIS l ROM. PONT. OPERA
Mlos malilto patronos babeant. Alii vero fatum seu Α
genesiii et natale invexerunt; ac praeter illud, ne-
qtie pali neque facere queniquam posse aiunt; ut
cura exietimaverint neminem praner genesin quid-
quam vel facere vel pali po&se, facile ad peccan-
dum accedant, et post peccatura non ducantur pce-
nilentia impie gestorum. Alii aulem praesenlem re-
rum slalum providentiae expertem esse decernunt;
alque sua sponte universitatem haoc ferri censeut,
Domino nullo praesidente : quod sarie omniura est
durissimum; ita Deum blasphemare, et ab orani
universae natune expellere provideiitia, ot ei asse-
, ratur neminem esse qui prafectus sit, ac provideat
ct univerais pro merito attribuat. Quare qtii isla
opinantur, n o n facile boneslara vitam ducunt;
quia impendens periculnm nou praevident.
L . A l vero doctrina eorum, quos barbaros voca-
tis, raaxime pia est; qus unum Deum, et opiflcem
totkis hujua muadi introducit; oatura bonura ac
justum : boDum quidem, ut qui poenitentibus de-
Hcia condonet: justum autem, ut qui unicuique
non puenitenti, pro factorum merilis retribuat. Sin-
gtjli namque, dum exspectant futurum erga ipsos
Deicuncta intuentis judiciuro, ad temperate vive»-
dum majprem impelum capiunt: et qui vilara mo-
Veratam traduxit, aelerno supplicio Uberatur.
Ll. Porro, dum uniuscujusque eorum, qni
n
apud vos dii noininantur, irapios actus redarguo,
Jovis, Neptuni, Plulonis, Apollinis, Bacchi, llcrcu-
lis, ac singuloruni (quos neque ipsi ignoratis, ut- Q
pote in Gracorum litteris instituti; qoas vilas edo-
cti estis, u l tanquam deorum aemulatores gimilia
peragatis) et ab ipso primum, si videtur, raaximo
rege iove o r d i a r . lllius quidem pater Saturnus,
17
Rberis suis, ut fertur, devoralis, et adamantina falce
demcssis patri genitalibus, pietatis erga parenlea,
et amoris in liberos, iis qui deorum mysteria tsmu-
lantur specimina ac exemplaria praebuit. Ipse vero
Jupiter patrera suum vinclum, in Tartarum praci-
pitavit, et alios deos p u n i t . Pro iis aotem qui ne»
18
fandam patrant obscenitalem, Metin cum genuisset
absorpsit: porro Metis eral semen; infanteni enim
absorberi impossibile. Ια defensionem vero eorum
qui puerorum indulgent amoribus, Ganymedem r a -
pit. E l adulteris in adulterio opem ferens, ipse s a - D
pe moechus invenitur. Ad sorores etiam duceodas
invitat, ipee congrediens cum sororibus, Junone, et
Cerere, el Venere coelesti quara nonnulli Dodonam
vocant. Iis vero qui cum fiiiabus comraisceri vo-
lunt, cum Proserpina eongraesus, exemplum i m -
probum ex fabulis" efficitur. Alia quoque innuinera
impie gessit; u l ab impiis homimbus propter exsuv
perantem inlemperantiam fabulosum dogma de illius
V A R L E LECTIONES.
al. δή που.
8 1
deest in al.
8 8
al. άφορμήν.
8 1
Διονυσίου. Clementina, hom. v, c. 12, e l c . , bom. 6, c. 2.
8 T
δήσας. Καί τούς. Lege δπου καί τούς άλλους, ubi et aiu>$ Deus puntt: nam κατέ^^αξεν non conYemt
8 0
Cum κολάζει. Vide bac de re He§iodi Theogoniam. G u a .
DUBIA. 508
συνηγόρους/Αλλοι δέ είμαρμένην είσηγήσαντο τήν
λεγομένην γένεσιν, κα\ παρ* αυτήν ούτε πάσχειν τινά
δυνατδν είναί φασιν, ούτε ποιεΐν · Γνα νομίσαντες δτι
παρά γένεσιν ουδείς ούτε ποιείν, ούτε πάσχειν έχει,
0 ιδίως έπι τδ άμαρτάνειν έρχωνται, καί άμαρτάνον-
τες, μή μεταμέλωνται έφ' οΤς ήσεβήκασιν. "Αλλοι δέ
άπρονόητα δογματίζουσι τά παρόντα, καί αυτομάτως
φέρεσθαι τδ πάν είσάγουσι, μηδενδς έφεστηκότος Δε-
σπδτου · δ δή καί πάντων έστι χαλεπώτατον, ούτω
8 1
τδν θεδν βλασφημείν, κα\ τής τοΰ παντδς έκβάλλειν
προνοίας, ώστε μηδέ εΐναι λέγειν τδν έφεστώτα κα\
προνοούμενον, καί τά κατ' άξίαν τφ παντί απονέ­
8 1
9 μοντα · δθεν ού ($αδίως οί τά τοιαύτα φρονούντες σω­
φρονίζονται. Τδν γάρ έπερχδμενον κίνδυνον ού προο-
ρώνται.
Β
L . Όδέ τών, ώς ύμεϊς φατε, βαρβάρων λόγος, ευσε­
βέστατος έστιν, {να θεδν δημιουργδν τούδε τού παν­
τδς είσηγούμενος, τή φύσει άγαθδν κα\ δίκαιον · άγα­
θδν μέν, ώς μεταμελομένοις συγχωρούντα τά αμαρ­
τήματα * δίκαιον δέ, ώς έκάστω μή μετανοούν», κατ*
άξίαν τών πεπραγμένων, αποδίδοντα. Έκαστος γάρ
προσδοκία τού κριθήσεσθαι ύπδ τού παντεπόπτου
θεού, πρδς τδ σωφρονείν μάλλον τήν δρμήν λαμ­ 88
βάνει κα\ δ σωφρόνως βεβιωκώς, τής αίωνίου λυτρού-
ται κολάσεως.
LI- Έκαστου δέ τών παρ* ύμίν λεγομένων θεών τάς
ασεβείς διελέγχων πράξεις, τού Διός τε κα\ Ποσει­
δώνος , Πλούτωνος τε κα\ "Απόλλωνος, Διονύσου
88 88
τε κα\ Ηρακλέους, κα\ τών καθ ένα έκαστον (ών 1
ουδέ αυτοί αγνοείτε, έκ παιδείας Ελληνικής ορμώμε­
νοι, ούς έπαιδεύθητε βίους, ίνα ώς ζηλωταί τών θεών,
τά δμοια πράττητε), καί άπ' αύτοΰ γε πρότερρν, εί
δοκεί, τοΰ βασιλικωτάτου Διδς άρξομαι. Τοΰ δ μέν
πατήρ Κρόνος τά ίδια τέκνα, ώς λέγεται, καταπιών,
τή έξ αδάμαντος άρπη τοΰ πατρδς τά μόρια θερίσας,
της πρδς γονείς εύσεβείαςκα\της πρδςτά τέκνα φι­
λίας, τοϊς τά μυστικά τών θεών ζηλοΰσιν, είκόνας
καί τύπους παρέσχετο. Αύτδς δέ δ Ζεύς τδν αύτοΰ
πατέρα δείσας " , κατέ^αξεν είς Τάρταρον, καί
τούς άλλους κολάζει θεούς. Τοίς δέ ά^ητουργείν
88
έθέλουσι, τήν Μήτιν γεννήσας κατέπιεν, ήν δέ ή Μή-
τις γονή· βρέφος γάρ καταπιεϊν, αδύνατον.Υπέρ δέ
απολογίας παιδεραστών, Γανυμήδην αρπάζει. Καί
ροιχοίς υπέρ μοιχείας βοηθών, αύτδς πολλάκις μοι-
χδς ευρίσκεται. 'Αδελφογαμεϊν δέ προτρέπεται,
8 1
άδελφαίς αύτδς συνεισελθών, "Ηρα, καί Δήμητρι', καί
"Αφροδίτη τή ούρανία, ήν τίνες Δωδώνην λέγουσι.
Τοίς δέ θυγατράσι μίγνυσθαι βουλομένοις, Περσεφό­
νη συνεληλυθώς, παράδειγμα πονηρδν έκ τών μύθων
γίνεται.Άλλα τε μυρία ήσέβηκεν, ίνα ύπδ τών δυσ-
σεβών, διά τήν ύπερβάλλουσαν άκρασίαν, καί θεδς
είναι τοις ίδιώταις ό μύθος δογματισθή. Τούτων ούχ
* Rec. 1. x, c. ! 7 , e l c
8
a l . Ποσιδώνος. aL M 8 8
Epipbanius haer. 26, n. 16.
8 8
al. 8 8
al. άδελφοκτονείν.
81
309 CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. P E T R I . 510
ώς Ιτυχβν έγώ καταγνούς, τψ μόνψ άγαθψ θεψ προσ- Λ divinitate iroperilis persoatum faerit. " H i s e g o uon
άφυγον, άποδεδωκώς τήν πίστιν άσφαλεϊ τή χρίσει, temere condemnatie, ad Deum qui soius bones est
δτι έχ τής του θεου διχαίας κρίσεως χα\ νόμος ώρι- confugi; cum fidem certo judicio habuissem, qnod
σται, κα\ ή ψυχή πάντως τδ κατ* άξίαν δν έπραξεν ex Dei justo judicio, el lex fixa sil ac deflniU, et
δπου δή ποτε απολαμβάνει. aniiua omnino pro dignitate eorom quae gessit a i i -
quando receptura sit.
L D . Ταυτά μου είπόντος, ό Άππίων ** έπήνεγκε τψ L H . Haec cum dixissem, Appion orationi subje-
λόγω · Τί γ ά ρ ; ούχ\ κα\ Έλληνες καί Ελλήνων νό­ c i t : Quid eoim? nonne Greci etiaro, Graecorumque
μοι άπαγορεύουσι τά τοιαύτα, κσΛ τους μοιχούς τε leges ista prohibent; et adulteros, eoeque qoi alia
κα\ άλλως τά εναντία πράττοντας τιμωρείσθαι νομο­ repugnantia commitlunt, puniri sanciunt Τ E l ego
θέτου σι ; κάγώ έφην Ούκούν οί Ελλήνων θεο\ τά respondi : Igitur Grecorum dii coniraria legibus
άναντία τοίς νόμοις διαπραξάμενοι, χόλασιν ού τήν facientes, non leve suppliciuro merenlur. Quo modo
τυχούσαν όφείλουσι. Πώς δέ σωφρονίζειν έμαυτδν autem me coercere potero, dum existimo deos ipsot
δυνήσομαι, ύπολαμβάνων δτι οί θεο\ αυτοί πρώτοι primos una cum adullerio cuncla flagitia perfecisee,
&μα τή μοιχεία, τά χαλεπά πάντα διεπράξαντο, χα\ nec poenas dedisse, quae ideo magis dare debebant,
δίκην ού δεδώκασι, ταύτη μάλλον δφείλοντες δούναι, Β quia non serviunt cupiditati: quod ei ei obnoxii
ώς μή δουλεύοντες επιθυμία · el δέ ύπέκειντο, πώς fuerunt, quopaclo dii erant? Et Appion : Sini no-
ζσαν θεοί; Κα\ δ Άππίων · Έστωσαν ήμίν σκοποί bis pro scopo, non dii, sed judices; in quos respi-
μηκέτι θεο\, άλλά ·· δικασταΐ, είς ούς άφορώντες, ciendo, peccare metuemus. At ego exoepi : Non esl
βι>

φοβηθησόμεθα άμαρτάνειν. Κάγώ έφην* Ούκ έστιν simile, ο Appion. Qui enim ad hominem collimat,
δμοιον, ώ Άππίων. Ό μέν γάρ πρδς άνθρωπον τδν epe latendi, delinquere omnino audebii: qui vero
σκοπδν έχων, έλπίδι τού λαθείν, άμαρτάνειν πάντως Deum omnium inspectorem metae loco anima? siua
τολμήσειεν * δ δέ θεδν ^ντεπόπτην τή εαυτού ψυχή proposuit, gnarus quod eura latere nou posail, clan»
όρισάμενος, είδώς αύτδν λαθείν μή δύνασθαι, καί τδ quoque pcccare supersedebil.
λάθρα άμαρτάνειν παραιτήσεται.
U I l . Quae eum audisset Appion, Inlellexeram,
L H I . Ταύτα δ Άππίων άκουσας. ΤξΙδειν, έφη, έξ δτε
ήκουσα Χριστιανοϊς σε προσομιλούντα, ήλλοιώσθαι · ·inquil, ex quo audivi tibi cum Ghristianis esse COIH
τήν γνώμην. Καλώς γάρ είρηταί τινι * Φβείρονσιτ suetudinem, mutavisse te senieutiam. Praclare
f(0r\ χρηστά όμιΧΙαι χαχαί. Κάγώ πρδς αυτόν* Ούκ- enim a quodam dictum eet: Moret bonos cvlloquia
ουν έπανορθούσιν ήθη μή χρηστά δμιλίαι καλαί. Q tortumpunt maia . 6Τ
Et ego ad iHum : Ergo mores
Ταυτά μου είπόντος, ol παρόντες φανεροί ήσαν ώσπερ non bonos colloquia bona corrigunt. Haec me d i -
w

cente, qui aderant, non obscure videbantur dele-

ήδόμενοι τοϊς ύπ' έμού λεγομένοις* δθεν κα\ τή ύστε-
ραία άξιώσαντες άφικέσθαι πάλιν, τό γε νύν έχον etari iis quae a me dicebantur : unde et cuin rogas-
ύπεχώρουν · · . Τή δέ επαύριον προεληλυθότι τψ Πέ­ sent, ut poslridie iterum convenirctor, impnesen-
τρψ άπήντουν πλησιόχωροί τε ούκ ολίγοι, καί αυ­
Τ β tianim discesserunt. Postero autem die, Petro egreeso
τής δέ τής Τύρου πολλοί · κα\ έπεφώνουν λέγοντες · processerunr obviam non pauci finitimi, ac ex Tyro
"Ο θεδς διά σού ημάς έλεείτω , διά σ ο ύ θεραπευέ-
ΤΙ τι ipsa complures; et acclamabant, dicenies : Deiia
τω. Στάς ουν ό Πέτρος έπ\ λίθου τινδς υψηλού πρδς per te nostri misereatur, per ie nos curet! Stana
τδ δύνασθαι πάσι καταφανής είναι, κάΙ προσαγορεύ*· ergo Petrus in excelso lapide, ut omnibus poeact
σας θεοσεβεϊ νόμψ, ρύτως ήρξατο* esse coaspicuus, pwlquara religioso more saluias-
set, ita exorsus est:
L I V . θεψ τψ ποιήσαντι τδν ούρανδν κα\ τήν γήν L I V . Oco, conditori cceli, terrse, ac maris, non
κα\ τήν θάλασσαν, ού λείπει πρόφασις πρδς σωτηρίαν deesl occasio ad salutenf eorum qui servari capianU
τών σώζεσθαι βουλομένων * δυνατδς γάρ έστι καί τάς potest enim et animas nostrag et corpora servare.
ψυχάς ημών κα\ τά σώματα σώσαι. Μανθάνω ούν, ώς D Audio ulique, Siinonem Magum bove mactalo con-
βουθυτήσας Σίμων δ Μάγος, είστίασεν ύμάςέν μέση vivium vobis in medio foro dedisse, ac vino multo
τή άγορ$, κα\ οϊνψ πολλψ κορέσας, όλεθρίοις πάθεσι expletos perniciosis morbis ac daeiuonibus tradi-
καί δαίμοσι παραδέδωκεν. Άλλ' ώσπερ ούν τών δαί- disse. At certe eicut perceplis sacrificiis quae dae-
μοσιν άποδεδομένων θυμάτων μεταλαβόντες, τψ τής monibus oblata fueraot, maliiije duci servire coacii
κακίας ήγεμόνι κατεδουλώθητε * ούτως άν τούτων eatis: ila s i , iis relictis, ad Deuro, per Dominum no-
παυσάμενοι τψ θεφ διά τού Κυρίου ημών Ιησού strum Jesum Cbrislum, accesseriiis, profeclo sci-
Χριστού προσέλθητε, εύ ίστε , δτι σύν τή τού σώμα­ toie, vos cum corporis sanitale, eiiam animas sa-
τος ίάσει, κα\ τάς ψυχάς ύγιαινούσας έξετε, τά θεψ nas habituros esse; Deo placita consectando.
άρέσκοντα μετερχόμενοι Έστι δέ τά άρέσκοντα τψ Gseterum Deo placila sunt; e u » precari, daemonio-
θεψ, τδ αύτψ τε προσεύχεσθαι, καί τραπέζης δαιμο- rum mensa abstinere, sanguiuem non altingere seu
V A R L E LECTIONES.
·* Clemenl. hom. iv, c . 2 2 , e l c .M
al. Άπίων. e i
al. pb έτι. · · al. aUa ή . «« al. ήλλοιούσθαι.
m
Menander. I. ι; ICor. x v , 53. w
CUment. hom. iv, c. 25. · · al. άνεχώρουν. al. ύπανεχώρουν. T #
aL
άπήντων. al. έλεήτο.
T l
al. inser. καί.
7 1
511 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 512
guslare, ab oroni inquinamento imniaculalos seAviiov άπέχεσθαι, μή ψαύει ν αίματος, Ιχ παντδς
conaervare; in multis corporibus una inente gra- μιάσματος ασπίλους εαυτούς συντηρεϊν , έν πολλοίς
(ueoies, quod unusquisque sibi vult, id et de pro- σώμα σι μι$ γνώμη στοιχούντας, δπερ έκαστος έαυτψ
ximo cogilare ac cupere. Ait enim : Non vis i n -
7 8 θέλει, τούτο κα\ περ\ τού πλησίον φρονείν. Φησι n

terfici, allerum non interOcias : non vis uxorem γάρ* Ού θέλεις φονευθήναι, έτερον μή φονεύσης·
tuam ab alio constuprari, alierius nuptam ne con- ού θέλεις τήν σήν ύφ* έτερου μοιχευθήναι γυναίκα,
stupra : non vis quidpiam omnino rerum tuarum τήν έτερου μή μοίχευε γαμετήν ού θέλεις τι τών
furto auferri, nihil alterius furare. Atque ila ex σών δλως χλαπήναι, έτερου μή κλέπτε μηδέν. ΚάΙ
vobis ipsis quod ralioni consenuneum esl intelli- ούτως άφ' υμών αυτών τδ εύλογον συννοούντές τε
genles, ac conseciati, Deo chari eritis, et sanilalem κα\ μετιόντες, θεφ προσφιλείς έσεσθε, χα\ της ίάσεως
assequemini. έπιτεύξεσθε.
L V . Haec a Petro paucis diebus edocli, deiode
7 8
L V . ϊοιαΰτα ύπδ τού Πέτρου έν δλίγαις ήμέραις
et curationem adepti, ad sacrum baplismum acces- κατηχηθέντες, είτα κα\ θεραπείας άξιωθέντες , τφ
sernnt. Quaa cum Sidonii audiissent, supplicaturos ίερψ προσήλθον βαπτίσματι. Ταΰτ*α χα\ Σιδώνιοι μα-
ad Petrum miserunt, el acciverunl euro ad se; quia θδντες, ίχέτας πρδς τδν Πέτρον έστελλον , μετάχλη-
Τβ

neiupe ipsi propter inorbos ad illum venire non po- τον ποιούντες πρδς αυτούς, άτε δή διά τάς νόσους
terant. Igitur Pelrus postquam paucos dies Tyri άδυνάτως αύτο\ έχοντες πρδς εκείνον φοιτάν. Ό Πέ
commoratus essel, morbisque omnigenis eos libe- τρος τοίνυν ημέρας ολίγας ένδιατρίψας τή Τύρψ, κα\
ravisset, et iiistituisset Ecclesiam, atque ex presby- παντοδαπών αυτούς άπαλλάξας παθών, Έκκλησίαν
teris qui eura sequebantur episcopum ipsis consti- τε συστησάμενος, κα\ άπδ τών επομένων αύτψ πρε­
tuissel, Sidonem profeclus esl. Rursusque Simon σβυτέρων έπίσκοπον αύτοϊς καταστήσας, ώρμησεν είς
Magus, comperto jara advenlare Petrum, ultro au- Σιδώνα* Σίμων δέ πάλιν δ Μάγος ήκοντα ήδη τδν Πέ­
fugii, et ad Berylum cura Appione ejusque sociis se τρον μεμαθηκώς, φεύγειν ήγάπα, κα\ πρδς Βηρυτδν
conlulit. έχώρει μετά Άππίωνος κα\ τών εταίρων αύτου.
L V I . Cseterum ubi Petrus Sidonem ingressus est, L V I . Τού δέ Πέτρου είσιόντος είς τήν Σιδωνα,
multos in lectis porlaverunt, ac in conspectu ejus πολλούς έπΙ κλινών φέροντες είς δψιν έτίθεσαν. Ό δέ
posaerunt. At Petrus ad eos : Ne exislimetis, i n - Πέτρος πρδς αυτούς · Μή με νομίσητε, έφη, δύνασθαί
quii, me aliquid posse ad curationem vestram , qui τι πρδς ύμετέραν ϊασιν, άνθρωπον δντα θνητδν κα\
sum ipse quoque bomo mortalis, ac multis perpes- αύτδν, κα\ πολλοίς πάθεσιν ύποκείμενον· ύφηγή-
8ionibu3 obnoxius: docere autem vos modum quo ο σασθαι δέ ύμϊν τδν τρόπον δι* ού σωθήναι δυνατ#ι
salvi esse poieritis, non gravabor; utpote qui ipse έσεσθε, ού φθονώ", ώς άν κα\ αύτδς ύπδ Χριστού
quoque a Ghristo edoclus s i m , et discipulus Boni διδαχθείς , κα\ μαθητής εκείνου τοΰ αγαθού γενόμε­
Hlius exatiterim. Haec et in Sidone Petro suadente
78
νος. Τοιαύτα κα\ έν Σιδώνι τοΰ Πέτρου παραινοΰντος
iis qui convenerant, cum paucis diebue multi i b i τοϊς συνιοΰσιν , έν όλίγαις ήμέραις πολλών κάκεί
quoque poenitentia ducti fuis9ent, ac credidissent, μετάνοια χρησα μένων κα\ πιστευσάντων, είτα καί
dein et sanitate donali essent, Ecclesiam instituit; θεραπείας αξιωθέντων, Έκκλησίαν συνέστησε, καί
et postquam aliquem ex presbyteris qui eum con- τών συνεπομένων αύτφ πρεσβυτέρων τινά κατα­
seciabantur constituisset epi&copum, Sidone egre- στώ σ α ς έπίσκοπον, έζεισι τής Σιδώνος.
78

ditur.
LVII. Slatira autem ac Beryium pervenit, terrae LVH. Ως δέ ευθύς έπέβη τής Βηρυτού, σεισμδς
moius facius est: atque plebs accedens ad Petrum, έγένετο * κα\ οί δχλοι προσιόντες τψ Πέτρψ, βοηθεϊν
iit ferret opem rogabat. Timuimua eiiiin, dicebant, έδέοντο. Πεφοβήμεθα γ ά ρ , έλεγον, μή κα\ παντελώς
ne funditus perireraue. Tubc et Simon, audacia άπολώμεθα. Τότε κα\ δ Σίμων τολμήσας 'Αππίωνι
suropu, et commenlo una cura Appione, Annu- άμα κα\ 'Αννουβίωνι - \ Άθηνοδωρψ τ ε , κα\ δσοι
8 0 8

bione, Alheuodoro, caelerfcque omnibus sodalibus D έτεροι ήσαν αύτψ προσηταιρισμένοι, δημοσία τοίς
excogitato, publice multitudini clamabat, Petrum δχλοις έβόα, Πέτρον ύποδεικνύς· Φεύγετε τούτον, Δ
osiendens: Fugite hunc , ο v i r i , omni studio ac άνδρες, πάση σπουδή, φεύγετε · μάγος έσΆ, λέγων,
festinatione, fugite, dicens, Magus est, mihi cre- πιστεύσατε· κα\ τδν σεισμδν αύτδς ούτος έν ύμϊν
dite; et terraa motum is ipge apud vos f e c i l , mor- είργάσατο, κα\ τάς νόσους έκίνησεν, ίνα υμάς κατα
bosque excilavii, u i vos perterreat, Deusque apud πλήξη, κα\ θεδς άντικρυς παρ' ύμϊν νομισθή. Ήσυ-
vos palam habeatur. Cumque populus se intra s i - χίαν δέ τοΰ λαού παράσχοντος, ό Πέτρος βραχύ ύπο·
lentium tenuisset, Petrus subridens, plurima cum μειδιάσας, μετά πολλής μάλα τής παρρησίας· "Αν­
libertaie : Viri, inquil, quae ab istis dicuntur, me δρες, έφη, άπερ ούτοι λέγουσι, θεού θέλοντος, ποιεϊν
posse, Deo volenle, eflicere, faleor: ad bsecparalus δυνατδς είναι ομολογώ * πρδς δέ τούτοις έτοιμος είμι

V A R L E LECTIONES. ί
Malth. νιι, 12 , 1 . Recogn. 1. νιιι, c. 56.
7 8
a l . (teest in a l . C/em., hom, v n , c 5 , etc. ' · a l .
n 7 8

άπέστελλον, a l . απέστειλαν. a l . εδ φρονώ.

T T
Clement. hom. V H , c. 8, etc.
7 8
a l . inser. αύτοϊς.
7 8

al. Άνουβίωνι, melius. Trcs sciipli coJicea 'Αννουβίψ, pro 'Ανουβίψ. Anubio enim et Anubius ideni
8 8 8 1

nomeir, ab A m b ; i£gypliorum dco deduclum. Sub finem capitis unus scripius, πεισθήτέμοι. COT.
513 CLEMENTLNA. — ΕΡΙΤΟΜΕ DE GESTIS S. PETR1. 5U
(πείθεσθέ μοι περί ών λέγω) τήν πάσιν υμών έχ βά- Α 8αιη (fidem mibi babete ιιι bis quae loquor) uuiver-
88

θρων αυτών άναστρέψαι πόλιν. sam vestram ab ipsis fundamentis everlere c i -

vitatem.
L V I H . Τών δέ δχλων ύποπληξάντων · είτα προ- LVIII. Tum turba consleroala est: dein prompio
8 8

θύμως έπαγγελλομένων τά ύπ' αύτου κελευόμενα animo promitiit se ab ipso imperata facturam ; et
πράττειν, δ Πέτρος* Μηδε\ς υμών, έφη, τδ έξης δμι- Petrus : Nerao vestrum, inquit, posthac cum magis
λείτω μάγοις, μ η δ ' δλως είς λόγους έρχέσθω. 01
8 % 88 commercium habeal, neque usquam in colloquiam
δέ δχλοι έπε\ ταύτα ηχούσαν, τοίς περί τδν Σίμωνα veniat. Vulgus autem postquam hasc audivit, con-
ευθύς έπετίθεντο, χα\ πάντας έν όλίγψ τραυματίας festim Simonem sociosqae ejus adorli sunt; cuo-
ποιήσαντες, ούχ άνηκαν αυτούς παίοντες, έως παντε­ ctisque brevi vulneiatis, eos verberare non desii-
λώς της πόλεως έξεδίωξαν. Έπειτα προσιόντες δσοι teruni, donec penilus urbe expulissent* Poslea 88

νόσοις αυτών κα\ δαίμοσι προσεπάλαιον , πρδ τών accedcntes quicunque ex iis cum morbis ac dseino*
αυτού ποδών έχει ντο. Ό δέ είς ούρανδν άρας τάς χεί­ nibus colluclabantur, ante pedes illius jacebanL
ρας , χα\ τψ θεψ προσευξάμενος, Ιάσατο πάντας έχ llle vero, eublatis in coelura manibus, Deuraquc
μόνης ευχής. Ούχ ολίγας δέ τινας ημέρας παραμείνας comprecatus, cunctos precalione aoia curavit. Λοη
τοϊς Βηρυτίοις, χαϊ πολλούς τή είς Πατέρα κα\ Υίδν ° paucosautem dies apud Berytios coniraoratus, cum
χα\ άγιον Πνεύμα πίστει χαταρτίσαςτε χα\ βαπτίσας, mullos flde in Patrem, Filiuro, et Spirilum sanctum
άπδ τών επομένων αύτψ πρεσβυτέρων ένα έπίσκοπον consummasset, necnon baptizasset; uno ex preaby-
αύτοίς καταστήσας, είς τήν Βύβλον ' έξήει. 8 leris qui enm sequebantur ipsis in episcopum COIH»
slitulo, in Byblum abiit.
L1X, Κα\ γενόμενος έκεϊ, κα\ μαθών δτι Σίμων είς LIX. Quo po3tquam pervenisset, coraperlo
8 8

Τρίπολιν ώρμησεν, αύτδς βραχύ παραμείνας αύτοίς, quod Simon in Tripolim evaserat, ipse breve tera-
κα\ θεραπεύσας τών ένΒύβλψ πολλούς, κα\ τήν pus apod eog commoratus, curatisque muUts Bybli
88

εύσέβειαν αυτούς έκδιδάξας, κατ' ίχνος τού Σίμω­ incolis, ac docirina pietatis eis Iradita, ad Tripoiiru
88

νος είς Τρίπολιν έπορεύετο, μεταδιώκειν αύτδν μάλ­ per vcstigia Simonis processit; certus cum insequi,
λον, ού^ ύποφεύγειν προηρημένος. Είς δέ τήν Τρίπο­ non subterfugere. Porro com Petrus Tripolim i n -
λιν είσιόντι τψ Πέτρψ, τών φιλομαθέστερων πολλοί gredereiur, multi eorum qui diacendi cupidiores
συ>νήλθον έκ τε της Τύρου, κα\ Σιδώνος, κα\ Βηρυτού, erant, ex Tyro, Sidone, Beryto, ac Byblo conqur-
καΛ Βύβλου * ούχ ήκιστα δέ κα\ τών άπ αυτής τής rerunl : ex ipsa eliam maxime civitale pleriquo
81 1

πόλεως δχλων πλείους συνέ££εον, ίστορήσαι Πέτρον Q omuea confluxere, desJderio videndi Petrum. Qui-
βουλόμενοι. Ένιοι δέ τών αδελφών , οί κα\ ήσαν ύπ* dam autem fralrum, qui ei ab eo pnemissi fuerant,
εκείνου προεκπεμφθέντες, διηγούντο ήμϊν τά τε κατά enarrabaiil nobia accurate, tum statum urbis, lum
τήν πόλιν. κα\ τά πραττόμενα παρά Σίμωνος ακρι­ Simonis gesla: el excipienles nos, in domum Ma-
βώς * άποδεξάμενοί τε ημάς , έπ\ τήν Μαροώνου (9) roonis duxerunL
ήγον οίκίαν.
L X . Ό δέ Πέτρος έπ' αύτψ ήδη τψ τής ξενίας πυ- L X . Petrus vero jam fores hospitii tenens, con-
λώνιγεγονώς, επιστραφείς, τοϊς δχλοις ύπέσχετο αύ­ versus, promisit muliitudini, crae se de Dei cullu
ριον περί θεοσεβείας διαλεχθήναι. Έπε\δέ κα\ είσήλθε, verba facturum. A c postquam introiit, non prius
μή μεταλαβεΐν πρότερον έφη τροφής , πρ\ν ή τούς se quidquam cibi esse percepturum affirmavit,
συνεληλυθότας διαναπαύσει * άποκριναμένων δέ ημών, quam eos qui convenerant refecisset: nobis aulem
δτι σπουδή πάντας αυτούς διαναπαύσομεν , ό Πέτρος respondenlibas, quod eos orancs studiose eseemus
8 8

άκουσας κα\ εύλογη σας ημάς, εξήλθε, κα\ λουσάμενος rcfecluri, Petrus audiu re, e l laudalis ac bcncdi-
έν τή θαλασσή, κα\ είσελθών, είτα χα\ σιτίων μετα- ciis nobis, exivlt; cumque lavisset in m a r i , ac i n -
λαβών, εσπέρας χαταλαβούσης ύπνωσεν. gressus esset, posleaque cibum sumpsissct, nocte
0 advenienie, somno se dcdit.
L X I . Ά ρ τ ι δέ περ\τάς δευτεραίας τών άλεκτρυό- L X I . Jam vero ad secundum gallorum cantuin
νων ψδάς άναστάς, χα\ εύρων ημάς ήδη έγρηγορότας, iurgens, inveniensque nos jam vigilantes; qui et
οί χα\ ήμεν σύν αύτψ πάντες έκκαίδεκα, αυτός φημι eramus cum eo omnes sedecim ; ipse, inquani, Pe-
Πέτρος, κάγώ Κλήμης, Νικητής τε κα\ Ακύλας, κα\ Irus, el ego Clemens, Nicetas et Aquila, atque duo-
οί προοδεύσαντες δώδεκα , μετά τδ προσαγορεύσαι decim qui praegressi fueranl; postquam galutavis-
πάντας, είσήει τις τών συνήθων άπαγγέλλων αύτψ, set omnes; ingrcssas est quidam ex faroiliai ibus,
V A R L E LECTIONES.
• al. praipon. έάν μ ή . a l . πείθεσθέ.
8
al. praepon. καί. ·* al. όμιλήτω.
8 8
a l . μηθ\
8 8
CUmtnt.
8 8

hom. v n , c. 12. al Βίβλον. *· Clement., hom. v n , cap. ult., el hom. 8, c. 1, e i c Rec. 1. iv, c.
8 T

i . eic. a l . Βίβλψ.
8 8
A\. αύτοϊς. ·» a l . Βίβλου.
8 8
Διαναπαύσομεν. Legi queat cx Clemenlintscl
8 4

HecognilioHibui * διανεπαύσαμεν. COT.

YARIORUM NOT.E.
(9) Μαροώνου. Nomen est Syriacum sat notum, Balricides, qui Monothelitam fuisse vult, a quo re-
vel propter monacbum i l l u m , aive male, sive recte centiores Maronits dissenliunt. C L E * .
aenlieutcm, a quo dicli Maronitce. De coEntycbius
615 8. CLEMENTIS I ROM. PONT/OPERA DUBIA. 519

btinc nuntram ei afferens : Slmon Magus, ubi d i - Α δτι Σίμων δ Μάγος μαθών σε τή Τριπδλει έπιδημή-
d k i t te Tripoli esae, in Syriam ipse a b i i l : multi- σαντα, τήν έπ\ Συρίαν αύτδς φχετο· τά δε πλήθη τήν
ttjdo aulem unam banc noclem esse anni ambitum μίαν ταύτην νύχτα ένιαυτοΰ περίοδον ήγησάμενοι t

arbitrata, nec valens praestilutum a te tempus ex- τήν δοθεΤσαν ύπδ σού προθεσμίαν ού δυνάμενοι ανα­
spectare, pro foribus siat, per coelus et circulos de μένε ι ν, πρδ τών θυρών έστήχασι, χατά συστάσεις κα\
Simonis improbitate muluo colloquens; qtti cum συλλόγους, άλλήλοις περ\ τής τού Σίμωνος μοχθηρίας
eos iti spem adduxisset, atque j5ollieitus esset quod διομιλοΰντες, διδ · · μετεωρίσας αυτούς, κα\ υποσχό­
te prsesentem multis de criminibus essel convictu- μενος έπ\ πολλοίς σε κακοίς έλθόντα έλέγξειν, έπι­
ros, cognilo adventu tuo 90 de nocte in fugam de- δημήσαντα γνούς, νύκτωρ διέφυγε· πλήν έπιθυμού­
derit: sed et eadem plebs te audire desiderat. σιν αύτο\ άκούσαί σου.
L X H . E l Petrus, admiratus vulgi studium, re- LX1I. Κα\ δ Πέτρος θαυμάσας τών δχλων τήν
spondit: Videtis, fralres, quo pacto Domini nostri σπουδήν, άπεκρίνατο· Όράτε, άδελφο\, πώς οί του
verba manifeste compleanlur. Memini cnim eum Κυρίου ημών λόγοι εμφανώς τελειούνται. Μέμνημα*
dicere : Multi vcnient ab Oriente, et Occidente, et γάρ αύτοΰ είρηκότος, δτι· ΠοΧΧοϊ έΛεύσσνται άχδ
Aquilone, et mari, ae recumbent cum Abrahamo, άτατοΑώκ, χαϊ δνσμώτ, χαϊ βοφφά χαϊ θαΛάσ-
Uaaco et Jacobd". Sed et Multi, inquit, vocali; ' σης ·*· χαϊ άταχΛιθήσϋνται μετά 'Αδρααμ χα\
pauci vero electi". Itaqtie quod veniant, non est Ίσαάχ χαϊ Ίαχώβ. Άλλά κα\ χοΛΛοϊ, φησ\, χΑη*
eorum propriam, sed est Dei qui v o c a v i l : si vero t o i , όΛίγοι δέ έχΛεχτοί. Τδ μέν ούν έλθείν ούκ αυ­
post vocationem bona* opera fecerint, boc eorum τών έστιν ίδιον, άλλά τοΰ κεκληκότος θεοΰ* έάν δέ
erit propriuiD, ct convenienlem assequentur merce- μετά τδ κληθήναι τά αγαθά πράξωσί, τούτο αυτών
dis retributioneni. Hsec d i x i t : cumque ingentem ίδιον, κα\ τής προσηκούσης τεύξονται μισθαποδοσίας.
97

turbam videret, leniter \elot placiduro fluentum Ταΰτα είπε, κα\ τδν πολύν δχλον ίδών πράως καθάπερ
amnis affluere, Marooni a i t : Ubi hic tibi locus est, ήσυχόν τι £εύμα ποταμού έπιρ^έοντα, έφη τφ Μαρο-
qui banc multitudinem caperc possit? Et Maroone ώνη· Πού σοι τόπος έστ\ν ενταύθα, τούς όχλους χωρ.ΐν
ducente eum i n locum borto excultum ac subdia- δυνάμενος; Τού δέ Μαροώνου είς κεκηπευμένον τόπον
lem, seculae sunt et turbae. κα\ ύπαιθρον αύτδν άγοντος, εϊποντο κα\ οί δχλοι.
LXIIl. Petrus aniem, super basim statuae non LXU1. Καί ό Πέτρος έπί τίνος βάσεως ανδριάντας
admodum excelsam stans; simul atque populom ού πάνυ μετεώρου στα ς, άμα τφ τδν δχλον θεοσεβεΐ
more religioso salutasset; cerneus mutlos astan- ϊθει προσαγορεΰσαι, ίδών πολλούς τών παρεστώτων
tium, a daemonibus jam diu molestatos; acstridere Q ύπδ δαιμόνων τε κα\ πολλών · · χρόνων ένοχλουμένους,
cum ululatu, et procidere cum supplicatione; in βρύχοντάς τε μετ' οίμωγής κα\ πίπτοντας μετά Ικε­
crepitisiis, silentiumque tenere jussis, pollicitus σίας, έπιτιμήσας αύτοίς κα\ ήσυχίαν Ιχειν έπιτάξας,
curationem post babitum sermoncm, ita loqui κα\ τήν Γασιν μετά τδ διαλεχθήναι καθυποσχόμενος,
coepit: τοΰ λέγειν ήρξατο ούτως*
L X I V . Deus, qui solus bonus est, cunctaque L X I V . Ό μόνος άγαθδς θεδς, τά πάντα καλώς πε-
praeclare fccit, propler salutem generis humani, ποιηκώς έπ\ σωτηρία τοΰ γένους τών ανθρώπων,
misit unigehiium Filium suum Dominum nostrum έξαπέστειλε τδν μονογενή αύτοΰ Υίδν τδν Κύριον
Jesum Christuin, qui ei placita vulgaret, legemque ημών Ίησοΰν Χριστδν, τά έκείνφ δοκούντα έκφάναι,
darct seternam; nt illam perpetuo custodientes, et κα\ νόμον αίώνιον δοΰναι, ίνα φυλάσσοντες αύτδν διά
baptizati in rcmissionem pcccatorum, vita scmpi- παντδς, κα\ βαπτισθέντες είς άφεσιν αμαρτιών, τής
terna donemur. ••Enitimim auiem primo, ut sordi- αίωνίου ζωής καταξιωθώ μεν. Σπουδάσατε δέ πρότερον
dum indumentum vestrum, sciiicjet, infidelitalis, έκδύσασθαι τδ ^υπαρδν υμών ένδυμα τής απιστίας,
exuatis; quod non alia ralione potestis deponere, δπερ ούχ άλλως άποδύσασΟαι δύνασθε, εί μή πρότερον
nisi prius in bonis aclionibus baptizemini : alque έπ\ καλαίς πράξε σι βαπτισθήτε· καί ούτω καθαροί
Ha, pari corpore ac anima efiecli, futuro perpetuo ^ σώματι κα\ ψυχή γενόμενοι, τήςέσομένης άΐδίου βα-
regnofruemini. Itaque nec idolis credite, nec mensae σιλείας απολαύσετε. Μήτε ούν είδωλοις πιστεύετε,
eorum participes cstote; non occidite; non aduhe- μήτε τραπέζης αυτών κοινωνείτε · μή φονεύετε,
ιβΦ

rate, non flagrate odio rautuo; nec furium facile; μή μοιχεύετε, μή μισείτε αλλήλους, μηδε κλέπτετε,
neque omnino aggredimini ulla prava facinora. μηδέ χακαίς τισι πράξεσςν δλως επιχειρείτε.
L X V . Haeo cam dixisset, atque ex Scripturis L X V . Ταύτα είπόντος αύτοΰ, και άπδ τών Γραφών
monuisset multa, omnes permanscrunt; alii ut cu- πολλά παραινέσαντος, οί πάντες παρέμειναν, οί μέν
rarentur, alii ui viderent eos qui sanitatem recipe- τοΰ θεραπευθήναι χάριν, οί δέ τού ίστορήσαι τούς τής
rent. Pelrus atitem duntaxat imponens illismanus, θεραπείας έπιτυχόντας. Ό δέ Πέτρος τάς χείρας αύ­
et comprecatus, unicuique imrnunitatem. a morbo τοίς έπιθε\ς μόνον, χα\ προσευξάμενος, τήν άπαλ·
VARMS LECT10NES.

β ι
al. δτι.Η
Καϊ θαλάσσης pro χα\ νότου. Luc. χιπ , 2 9 , οχ psalm. cvi, 3, ubi videndi Inlerprc-
lcs. COT. »· Mnttli. v u i , 1 1 ; Luc. χιιι, 29.
9 8
Malth. xx, 1(5. · Clcment., bom. v m , c. 8, etc. Rec, I.
Τ

iv, c. 7,clc. al. πολλών παθών έχ πολλών.

, e
· Clement., bom. v i n , cap. 23.
9
al. insor. μιαράς.
, ο β
517 CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI. 818
λαγήν έκάστω τοΰ πάθους παρέσχετο* ώς τους μεν Α pnebuit: adeo ut qui subito curati faerant, sum-
^ Ρ β χ ρ ή ρ * θεραπευθέντας ύπερθαυμάσαι τε χα\
1 mopere rairarenlur, eimulqoe gloriam Deo pro eu
δόξαν υπέρ τούτου προσενεγκείν τφ Θεφ. Βεβαίως ούν re offemnl. Cum ergo firmiter credklisneni, nna
πιστεύσαντες άμα τοίς θεραπευΦεϊσιν, έπΙ τά εαυτών * curo iis qoi sanali fuerant, ad sua abierunt, i n
άπήεσσν τούτο λαβόντες έντολήν, ώστε πρωϊαίτερον mandatis accipientes, Μ maturius convenirent.
συνελθεϊν.
L X V L Τή ούν έπιούση ό Πέτρος άμα τοϊς συνοΰσιν L X V I . Sequenlt ergo die Petros nna cum sodalw
έταίροις έξιών, καί έπ\ τον τόπον πάλιν έλθών* Ό bus qui cum eo erant egressus, rursusque ad eum
θεός, έλεγε πρδς αυτούς, πάντα δύναται. Εκείνος locum veniens, dixil ad eos : Deus omnia potest*.
γάρ έστιν άγαθδς κα\ δίκαιος, κα\ νΰν έπ\ πάσι μα- Is enira est bonus ac justus, nuncque in cunctos
κροθυμών, ίνα οί βσυλόμενοι έφ' οίς έπραξαν κακοίς paliens; ut qui voluerint, poenitentia de malis a 86
μεταμεληθέντες, κα\ κατάτδ άρεσκον αύτφ βιώσαντες, commissis acla, et vita secundum td qtiod ei placet
ενήμερα ή τά πάντα κρίνεται [Γσ. κρινείται], τών κατ' Cransacta, singali in die quo universa jttdieabun-
άξίαν έκαστος απόλαυση. Διδ νΰν άρξασθε γνώσεως tur, pro merito percipiant.* Quapropter nunc inci ·
αγαθής, θεψ πειθόμενοι, άντιλέγειν ταΐς εαυτών · pite, bona cogiiitione, a Deo persuasi, veslris resi-
άτόποις έπιθυμίαις, ίνα δυνηθήτε άνακαλέσασθαι * atere absordis cupiditatibus; quo possitis pi4mam,
τήν πρώτην τή άνθρωποτητι νεμηθεϊσαν χάριν· q u » humano generi tributa fuit, grattam revocare.
Ούτω γάρ ύμίν έξαυτής άνατελεί τά αγαθά* κα\ τφ Sic eniro vobis continuo orienlur bona; et el qui
δεδωχότι · ευχαριστήσετε είς άε\ τών ά π ο ^ τ ω ν dedit agetis gratias perpetuo, ineffabilia bona pos-
Τ

απολαύοντες αγαθών, άπολουσάμενοι τή μακάρια sidentes; abluti prius in beata Trinilatis invoca-
τής Τριάδος έπικλήσει πρότερον, εί τις κηλίς, εί τις tione, si qtifs naevns, si quae macnla in animabus
σπίλος ταίς ύμετέραις επιπολάζει ψυχαΐς. Ούτω γάρ vestris cxstet. Ita namque, non solum latiiantes
ού μόνον τά ένδομυχοϋντα · πνεύματα ύμίν άποδιώ- in vobis spiritus expellere poleritis, sed et dsRino-
ξαι δυνήσεσθε, άλλά κα\ τά έτέροις ένοχλοΰντα δαι­ nia alios infeslanlia perpessioncsque alias abigelis*.
μόνια, σύν τοϊς άλλοις πάθεσιν απελάσετε. Ταύτα Qeae postquam dixisset, eos qai aliquibus segrita-
είπών, τοίς ύπό τίνων παθών όχλουμένοις έκέλευσεν dinibus vexabantur ad se jussit accedere : iroposi-
αύτφ προσιέναι* κα\ χείρας αύτοίς έπιθείς, κα\ έξ- tisque manibus stiper eos, cum illos confcstim
αυτής Ιασάμενος, ένετείλατο δρθριαίτερον συνελ- Mmassel, pracepil ut majori mane convenirent.
18

Οεϊν.
L X V I I . Τή δέ τρίτη ήμερα περ\ δρθρον άναστάς δ ^ LXVII. Terlio autem die, Pelrus diluculo sur-
Πέτρος, καί προσευξάμενος, έκαθέσθη* ημάς δέ περ> rexit, faclaque prece s e d i l : et animadvertens nos
καθεζομένους, κά\ είς αύτδν ατενίζοντας, ώσπερ circumscdere, oculisque intentis eum aspicere,quasi
άκοΰσαί τι βουλομένους, συνε\ς, Ιφη· Πρδ πάντων, aliquid audire cupienles, d i x i l : Ante omnia, ο
1 1

ώ φίλοι, 0 θεδν σέβειν αίρουμε νος, είδέναι οφείλει, δτι aniici, is qui Deum colere vult, scire debct, quod
έν τρισίν ύποστάσεσιν ούτος * γνωρίζεται· έστι δέ ille in tribus personie cognoscitur; proprium a u -
1

ίδιον αύτοΰ καί έξαίρετον, τδ πάντων κτισ(έάτων tem illius ac prseciptium est, omiiium crealurarum
είναι δημιουργδς " , πάντα περιέχων, πάντα τε πε­ esse opificem, omnia continere, omniaque termi-
ριορίζων, ώς υπέρ πάντα ών, κα\ πάντα δημιουργή- nare, ut qui super omnia sit, cunctaque effecerit.
σας. Ταΰτα είπών, και πολλά περί θεοσεβείας διδάξας, Hfe diclis, multisque de pieiate erga Dcum expo-
έκέλευσε τούς δαιμονώντας, κα\ νόσοις τισ\ κατειλημ­ s i t i s , jussit daemoniacos, ct morbis occupatos ad
u

μένους αύτφ προσφέρεσθαι* προσενεχθεϊσι δέ τάς se adduci : quibus oblalis, manus imponens, ac
χείρας έπιθε\ς, κα\ προσευξάμενος, απέλυσε ν υγιαί­ precatus, incolumes dimisil.
νοντας.
L X V U I . Τή δέ έπιούση πάλιν ήμερα διαναστάς, και LXVIII. Rursum autem sequenii die exsur-
προσευξάμενος, είτα κα\ συν ήμϊν καθεσθείς, λέγειν D gens, el comprecalus, cum deinde nobiscum se-
ήρξατο ούτως* Τδν μέλλοντα προσιέναι τφ θεφ χρή dissel,buncm modum cospU l o q u i : Qui ad Deum
18

νήφειν, χρή σωφρονεϊν, δργής κρατείν, αλλότρια μή accedere desiderat, sobrius esse debet, debet sibi
νοσφίζεσθαι, δικαίως βιούν, επιεικώς, ευσταθώς, leraperare, iram tenere, aliena non subripere; jusie
πράως * κολάζειν έαυτδν . έν ταϊς ένδείαις, ή μή vivere, cum bouo jure, tranquille, leniter; se, in
1 8

έχοντα έτερου άφελόμενον κορεσθήναι* καθαρδν είναι indigcnlia potius continere ac reprimere, quam
τή καρδία, κοΛ άγνδν τψ σώματι, και μή δμοιοΰσθαι cum non habcat, alterius bonis ablalis explcri;
τοϊς Φαρισαίοις, πρδς ούς δ Κύριος κα\ θεδς ημών corde mundus esse, et purus corpore ; nec assimi-
17

Ιησούς Χριστδς έφησεν Οϋαϊ ύμίν, γραμματείς καϊ lari Pharisxis, ad quos Dominus et Deus nostcr
VARIiE LECTIONES.
1
a l . prapon. γενέσθαι περιχαρείς, τούς δέ ίστορήσαντας. al. έπανήεσαν.
1
* Clement., bom. i x ,
cap,. 19. nec. lib. ιν, cap. Ζτ. · Deest in a l . · al. εύχαοιιστεϊτε.
4
% Ευχαριστήσετε, a l . ευχάριστησητε.
1

COT. · al. ένδομαχοΰντα. · Clemew., hom. IX, c. 25, etc. kec, I. v, c. 56. ai. inser. πάλιν. « Cle
1 0

ment. boin. x, c. 19. Rec. I. v, c. 22.

% % ιΐ. ό εΓς θεός.
1 1
a l . δημιουργδν.
i a
Clement., bom. x, c. 26.
1 V

Jta. 1. v, c, 36. U
CUmeni. bom. x i , c. 1 5 ; Rec, 1. v, c. 52.
% a l . inser. μάλλον. * Rec. I. v i
u l
f

c. 10, elc. Clement., bom. xt, cap. 29, etc.

«10 S. GLEMENTIS ROM. PONT. OPERA DUBIA. 520
Jesus Chrielus d i x i t : Vce vobit, Seribue et Pharisasi \ Φαρισαϊοι ύποκριταί* δτι καθαρίζετε τοΰ χοτητ
hypocrita; quia mundalh calicis et paropsidis quod plov xal της παροψίδος τό έξωθεν, έσωθετ δέ γέ-
exteriu* est, inlut autem ea plena $unl iordibut. Phar μει ρύπου. Φαριοαϊε τυφλέ, καθάρισον πρώτον
ritae cxce,munda priu$ calicis etparoptidis inleriut, τοΰ ποτηριού καϊ τής παροψίδος τδ έσωθετ, ίνα
ut et illiut exteriut mundum fiat". Vere enim qui γένηται καϊ τδ έξω αύτοΰ χαθαρόν. Αληθώς γάρ
interiora purgaverit, exieriora quoque purgare po- δ χαθάρας τδ Ισω, χα\ τδ Εξω καθ άρα c δύναται* 6
leat: qui vero exteriora purgal, ad hominum lau- δβ τά έξω καθαίρων, πρδς ανθρώπων έπαινον άφορων,
des aspiciens, id agit; eed apud Deum mercedem τούτο ποιεί, παρά δέ τφ θεφ μισθδν ούχ έχει.
non habet.
L X I X . " H i s d i c l i s , et aliispluribusde castimonia; L X I X . Ταύτα είπών και έτερα πλείονα περ\ άγνι-
cum jam tres menses, quibus jejunare me prxcepe- σμού, τών τριών ήδη μηνών πληρωθέντων, ών νηστεύ-
rat, compleli essent, ducens me ad fonles maris σαί με έκέλευσεν, άγαγών με είς τάς έν τή θαλασσή
vicinos perenni aqua baptizavit, in uomine Palris, πλησίον ούσας πηγάς, ώς είς άίνναον έβάπτισεν
et F i l i i , et Spiriius sancii : cuinque panem acce- ύδωρ, είς τδ δνομα τού Πατρδς χα\ τού Υιού κα\ του
pissei, benedixisset, ac fregisset; communicavit αγίου Πνεύματος* κα\ λαβών άρτον εύλογήσας ·, χα\
9

nos intemeratis ac vilalibus sacramentis. Atque Β χλάσας, μετέδωκεν ήμϊν τών άχραντων χαΧ ζωοποιών
ila feriaii ac latfi fralres noalri pro raihi a Deo con- μυστηρίων. Κα\ ούτως εύωχηθέντες οί αδελφοί ήμϊν
«es*a secunda n a l m l a t e , gloriam t i gratiarum έπι τή θεοδωρήτφ μου αναγεννήσει, δδξαν χα\ εύχα-
aciionem Deo delulimus. Et Diulla turba ^ongre- ριστίαν άποδεδωκαμεν τφ θεφ. Πολλού τε δχλον
9 1

gata, Petrus depulsis morbis, afflicitonibus, ac συναθροισθέντος, νδσους, πάθη, δαίμονας άπελά­
dsmonibus, nec non baptizatis compluribus, ubi σας ό Πέτρος, χα\ βαπτίσας πολλούς, Μαροώνην
Maroonein bospitem suum, jam omnibus nurae- τδν άποδεξάμενον αύτδν, ήδη λοιπδν τέλειον"
11

rie absolutuns, io episcopura conslituisset, duo- δντα , έπίσκοπον χαταστήσας, χα\ πρεσβυτέ­
decira presbyleros designasset, diaconos fecissrt; ρους δώδεκα δρίσας, χα\ διακόνους δείξας, υπέρ
collocutns cum episcopo de commuui bono ac τε τού κοινού καί συμφέροντος, κα\ περ\ της κατά
utiliiate, deque ecclesiastico ordine atque conceniu, τήν Έκκλησίαν τάξεως τε κα\ αρμονίας συλλα-
rale dixit Tripolilanis Phoenices, et iter versus λήσας τφ έπισκόπψ, τοϊς έν Τριπόλει της Φοινίκης
Aiiliocbiam Syriae ingreesus est. άποταξάμενος, τήν έπ\ 'Αντιόχειαν τής Συρίας όδδν
έπορεύετο.
L X X . "Egressi veroTripoliniPboenicia3,ut Anlio- Q L X X . Έκβάντες*· δέ τήν Τρίπολιν τής Φοινίκης, ώς
cbiam Syriae veniremus *, eo die Ortbosis mansi- έπ\ Άντιόχειαν τής Συρίας έλθείν, αυτής ημέρας έν
mas : et quia esl prope urbem e qua egretsi fue- Όρθωσία έμείναμεν * κα\ διά τδ πλησίον είναι ής
ramu8,cum omnes fere pradicalionis evangelicae έξήλθομεν πόλεως, πάντων σχεδδν προακηκοότων τά
scrmonem prius audivissent; unum diem iilic com- τού κηρύγματος, μιάς ημέρας έκεϊ μείναντες, άπή-
morati, Antaradum abiimus. Cum autem mulli ραμεν είς Άντάραδον. Πολλών δέ τών συνοδοίπορουν-
cssent nobiscum iler facienies, Petrus Nicetara et των ήμϊν δντων, ό Πέτρος Νικήτη καλ Ακύλα προσ-
Aquilain allocuius est, dicens : Quandoquidem ωμίλει λέγων* Επειδή ό πολύς δχλος τών συνοδοιαο-
magna comitantium multitudo, non parvara invi- ρούντων ού μικρδν φθόνον ε ίσιου σι κατά πο-.ιν ήμϊν
diam nobis per urbes inlrantibus aitt a h i l ; necessa- έπισπάται, άναγκαίως έσκεψάμην φροντίσαι, δπω*
rio curandum esse judicavi, ut neque ipsi contri- μήτε ούτοι λυπηθώσι κωλυθέντες συνεϊναι ήμϊν, μήτε
stenttir, dum prohibentur esse nobiscum; neque ήμεϊς περίβλεπτοι γενόμενοι, φθόνου τοις άλλοις κα-
nos, dum sumus spectabiles, aliis efliciamur au- ταστώμεν αίτιοι. Τούτου ένεκα βούλομαί σ* τδν Νι­
ctores invidiae. Quocirca volo te Niceiam, una κήτην άμα Ακύλα, προοδεύειν μου κατά συστήματα
cum Aquila, ante me iter habere, per duos globos, δύο σποράδην.
gparsim.
L X X l . Ista Petro dicente, responderunt Nicetas D LXX1. Ταύτα τού Πέτρου είπόντος, άπεκρίναντο Νι­
et' Aquila : Non valde nos, domine, conlrislat id κητής κα\ Ακύλας* Ού πάνυ ημάς, κύριε, λυπεί τούτο
agere, quoniam a te itnperatum est. Primo qui- πράττειν, διά τδ ύπδ σού προστετάχθαι. Πρώτον μέν,
dern, quia Dei providentia delectus es, qui raerearis δτι πάντα καλώς νοεϊν τε κα\ συμβουλεύει ν άξιος ών,
cuncia praeclare cogitare atque consulere : deinde ύπδ τής τού θεού προνοίας εξελέγης· έπειτα δέ, δτι
veroquodutplurimum biduo nos boc facere necesse ώς έπιπολύ ήμερων δύο ανάγκη τούτο πράττειν ημάς
sit, a te absenles; illud autem spatitim quaiuvis άπολιμπανομένους σου · κα\ αύται δέ πολλαΐ πρδς τδ
longum sit, dum le dominum noslrum non vide- μή σε τδν κύριον ημών καθορφν, πλήν ώς κελεύεις
nias, atlamcn ut jnbcs, qtiia utile est, non contra- διά τδ συμφέρον ούκ άντιλέγομεν. Ταύτα ε ί πόντε ς,
dicimus. HaiC postqiiam dixcrunl, autegressi sutil. προήγον.

Y A R L E LECTIOIVES.
·· Mallh. xxiu, 25. Clemenl , bom. x, c. 55. Rec, I. νι, c. 15.
19
al. εύχαριστήσας.
1 0 91
a/.
άποδεδώκασι. al. ύποδεξάμενον.
94
Ciement., boin. x u , c. 1, etc. Recogn., 1. v n , c. I, eic.
9 1
al.
ούν.
Η» GLEMENTINA. - ΕΡ1Ϊ0ΜΕ DE OESTIS S. PETRI. 522
L X X H . Ιίορευθέντων ούν αυτών, έγώ Κλήμης Α L X X I I . His Igitur p?ofeclis, egoClemens gavisus
έχαιρον, &ri συν αύτψ με έχέλευσεν είναι. Άμέλει $nm eum me secum ease vobmse. Itaquc ad eum
9

κα\ πρδς αύτδν εϊπον Ευχαριστώ τψ θεψ, i t t με ούχ d i x i : Graiias ago Deo, quod me non emiseris, ut
έξαπέστειλας ώς τούς εταίρους ·, έπει δδυνώμενος
1 sodales; nam prse dolore enectus fuissem. Illc ve~
άν διαπεφωνήκειν. Ό «έ έφη· Τί δαί· εί κα\ χρεία ro : Quid autem, inquit, si quse necessitas jusserit
τις έσται πεμφθήναί σέ που, σύ διά τδ πρδς ολίγον ul aliquo miltaris; lu quia aliquandiu a me utiliier
άπολιμπάνεσθαί μου συμφερόντως, δίά τούτο τεθνήξη; eris eeparatus, ideo morieris? Nonne poiius, tecum
οΙχ\ δέ προσομιλήσας σεαυτψ, φέρειν τά διά τήν αν­ reputans, ferenda esse quae propter necessilatem j u -
άγκην σοι προσταττόμενα, εύθύμως ύποίσεις; ή ούκ berta, seqao animo feres? Aut nescis amicos una
οϊδας, δτι σύνεισιν οί φίλοι ταϊς μνήμαις, κάν τοϊς esse recordatione, licet corporibus inter se disjitn-
σώμασιν εκείνων άπολιμπάνωνται, ώς Ινιοι συνόντες gantur; sicut nonnulli corporibus prasentes, animis
ιοίς σώμασι, μακράν άφεστήκασι ταϊς ψυχαϊς; procol siint dissiti?
L X X I H . Κάγώ άπεκρινάμην 'Αλλά μή με νομί* L X X H I . Et ego respondi : Verum ne de me arbi-
σης, κύριε, δτι τά λύπης πάσχειν Ιμελλον άνοήτως, trerls, domine, quod isium moerorem insipienter
άλλά κα\ πάνυ δρθώς Ιχοντι λογισμώ. Έπε\ γάρ σε siiri perpessurus, quiriimo admodum recte se babentc
άντ\ πάντων είλόμην, πατρδς κα\ μητρδς, αδελφών Β ratione. Quoniam enim te pro omnibds accepi,
άμα κα\ συγγενών, αίτιον μοι γενόμενον διά τδν pro patre, matre, fratribus, et cognaiis; qui per
θεδν τής σωζούσης αληθείας* ούτω χαί ής έ μέλλον έκ Deum auctor roibi fuisti, Ut agnoverim servalricem
-πάντων άπολαύειν παραμυθίας, διά σού μόνου Χαρ* veritatem t sic et consolatione, quam ab omnibus
πούμαι. Δέδοικα γάρ δλως άπολειφθήναί σου, μήποτε consecuturus fuissem, per te unum froor. Vereor
διά τήν έκ τής ηλικίας άκμήν* ήττων επιθυμίας γέ- quippe omnino a te abcsse, ne pcr aetaiis fervorem,
νωμαι. Κα\ διά τ#ύτο ούτως ενστάσεως έχω, ώς άπο» a cupiditate vincar. Et idco ila in animum ittduxi, ut
στήναί σου αδύνατον είναι, εί μή κατά τινα χόλον a te non possim discedere, nisi boc divina qoadam
Θεού τούτο γένηται. Κατ γάρ μέμνημαί σου έν Και­ ira eveniat. Etenim memini te Gaesareae dicere : Si
σαρεία είπόντος· Εί τίς μοι βούλεται συνοδεΰσαι, εύ­ qois vult mecum iter facere, pie quoque una itrr
σεβώς κα\ συνοδευέτω. Εύσεβώς δέ έφης, τδ μηδένα habcat; pie aulem dicebas eese, neminem tristiiin
λυπήσαι κατά θεδν, οΤον, άπολιπδντα γονείς, γυναίκα, eecuiidum Deum afficere, veluti relinquendo paren»
πρδς δ έ , και έτερους τινάς τών εύσεβεϊν έλομένων. tes, uxoreiu, nec non alios piam vitam consectan-
"Οθεν έγώ κατά πάντα επιτήδειος είμί σοι συνοδοι­ tes. Unde ego prorsus tibi sum aptug itineris comes,
πόρος, φ και τά μέγιστα χαρίζη, ε ί τάς τών δού­
Η a quo et maximam inibis gratiam, si miuisteria ser*
λων υπηρεσίας έπιτρέποις ποιεϊν» C \orum obire permiseris.
L X X 1 V Και δ Πέτρος άκουσας, μετά τινός φησί L X X I V . Hoc audilo, Pelnis» cum leni risu dixit:
μειδιάματος* Τί ούν Οϊει, Κ λ ή μ η , μή ύπ' αυτής άν* Quid ergo putas, Glemens, quod non te ipsa neces*
άγκης είς δούλων σε ταγήναι τόπον; έπει τίς τάς eilas in servorum ordinem rediget? Nam quis mibi
κα£άς μοι κα\ πολλάς σινδόνας μετά τών επομένων elegantes ac mulias sindones seu vesles linteas, cum
δακτυλίων και τών υποδημάτων φυλάξει ; Τίς δέ adjunctis annulis et calceis custodiet? Quis vero et
,Τ

και τά ηδέα κα\ πολυτελή δψα προετοιμάσει; ά τινα suavia exqaisitaque obsonia praeparabit? quae cum
ποικίλα δντα πολλών δεϊται και τεχνικών μαγείρων· varia sint, multos ac solertes coquos postulant: et
και πάντα εκείνα, δσα ώς θηρίψ μεγάλψ τή έπιθυ» omnia illa, quae tanquam imroani bestiae, cupiditati
μία προευτρεπίζεταΐ. Πλήν ή τοιαύτη σε προαίρεσις apparantiir. Sed forsan haec te subiit eentenlia,
όπεισηλθεν, ίσως μή συνιέντα, κα\ τδν έμδν άγ- quod non intellexeris, quodque ignores vitae mex
νοουντα βίον, δτι άρτψ μόνψ και έλαίαις χρώμα ι, rttionem; qui solo pane et olivie utor, raroque ole-
και σπανίως λαχάνοις' κά\ δτι ίμάτιόν μοι κα\ ribus; quique unum habeo \estimentum, ac pal-
141

τριβώνιον έν έστι τούτο ** αύτδ, δ περιβέβλημαι, κα\ lium, hocipsum quo amictus sum, et alio opus non
έτερου χρείαν ούκ έχω, ουδέ άλλων τινών Έ ν γάρ ^ habeo, neque nlla re. Nam i u hie etiam abunde
τούτοις κα\ περισσεύομαι. Ό νούς γάρ μου τά έκεϊ roihi est. Mea quippe mens cernens illic omnia bona
πάντα ορών αίώνια αγαθά, τών ενταύθα ούδενδς επι­ eetema, nullius eonim quao bic sunt curam susci-
στρέφεται. "Ομως σού μέν τήν άγαθήν προαίρεσιν pit. Tuum tamen egregium institulum approbo; mi-
αποδέχομαι, κα\ θαυμάζων επαινώ, πώς άνήρ έκ πο­ rorque ac laudo, quo modo vir in vita sumpitiosa
λυτελών έθών υπάρχων, £αδίως τοϊς άναγκαίοις τδν educains, facile vivendi rationem immutaveris, ei
σεαυτού ύπήλλαξας βίον· Ημείς γάρ έκ παίδων, ad sola necessaria traduxeris. Nos qoippe a puero,
έγώ τε κα\ Ανδρέας ό σύναιμος, ού μόνον έν δρφανία ego et Andreas frater, non solum in pupillari COQ-
τραφέντες, άλλά κα\ ύπδ πενίας είς έργασίαν έθι- dilioneeducali,verum etiam propter inopiaro adla*
-σθέντες , εύμαρώς φέρομεν νύν τάς μακράς ταύ­
, #
borem assuefacti, expedite nunc has lungas ferimus
τας όδοιπορίας. "Οθεν εί έπείθου μοι, έμοί άν συγ- peregrinaiiones. Quare, si crederes mibi, servoram
κεχωρήκεις τά δούλων άποπληρούν σοι. ofikia me libi impendere concederes.

VAHl^E LECTIONES.
Clementina et Recognitione* , έτέοους. Cot. · · al. εί μοι. f t
al. διαφυλάξει. f
* al. σπανίοις.
* a l . τό. *· al. ένεθ'.σθέντες
PATROL. GH. II. i7
r*25 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 524
L X X V . Id egoaudienb, conlremui et collacry- Α L X X Y . Έγώ δέ άκουσας, σύντρομος έγενόμην κα\
inavi: quia talem habaisset oralionem vir, quo έπίδακρυς, οίον λδγον εϊπεν άνήρ, ού πάντες οί τής
cuncti hujus aetaiis homines ratione scientiae ac pie- νύν γενεάς άνθρωποι, τψ M
τής γνώσεως καλ εύσε-
tatis sunt inferiores. Αι ille, cernens me illaery- βείας λδγψ · · , ήττους είσίν. Ό δέ Ιδων με σύνδα-
mantem, causam rogabat. Ego auiem ad illum : Et κρυν, έπυνθάνετο τήν αίτίαν. Κάγώ πρδς αυτόν Καλ
qutdnam peccavi, inquam, ut bunc sermonem audi- τί τοιούτον ήμαρτον, φημλ, ίνα καλ τοιούτον άκούσαί
rem? Slalimque Pelrus : Si male locutas sum, cum μ ε · · λόγον; Καλ δ Πέτρος ευθύς* Εί κακώς εΓρηκα
proposui servire t i b i ; tu prior deliquisti, qui prior δουλεύσαί σοι προελόμένος, σύ πρώτος ήμαρτες,
in animo habuisti hoc agere. Et ego respondi : Non πρώτος τούτο καλ ποιήσαι προθυμηθείς. Κάγώ έ φ η ν
est similis ratio : siquidem me valde decet id facere; Ούχ ομοίως έχει. Έμολ μέν γάρ και λίαν προσήκει
te vero nullatenus, qui es Dei praeco, cuique animas τούτο ποιείν σοι δέ ουδαμώς, άτε θεού κήρυκι δντι,
hominum pascere commissum est. Turo Petrus di- και ψυχάς ανθρώπων ποιμαίνειν πεπιστευμένψ. Και
x i t : Dominus noster, qui ad salutem totius mundi δ Πέτρος, 'Ο Κύριος ημών, εϊπεν, έπι σωτηρία παν­
venit, quique unus supra cunctos veram et solam τδς τοΰ κόσμου έληλυθώς, μόνος τε υπέρ πάντας τήν
nobilitatera obtinet, servire ac ministrare susti- αληθή και μόνην εύγένειαν έχων, δουλεύειν ήνέ-
nuil ; ut doceret nos, ne indecorura putemus scr- Β οχετό, ϊν ημάς πείση, μή δι' αισχύνης ποιεϊσθαι, τδ
Μ 1

vilia ministeria proximisexbibere, quamvis nobiles δουλικάς προσφέρειν τοϊς Γwλησίov υπηρεσίας, κάν ευ­
siraus, quamvis plurimum eos ant< cellamus. Ego γενείς ώμεν, κάν πλείστον αυτών διαφέρωμεν. Κάγώ
excepi: Si exislimem quod te oralione sim supera- έφην* Εί λόγψ σε νικήσειν οίομαι, άφρων είμι κατά
turns, amens sim plane ac stultus : verumtaraen τδ φανερδν και ανόητος· πλήν άλλά χάριν οιδα τή τοΰ
gralias divinscProvidcntiae habeo, te loco parenlum θεοΰ προνοίφ, δτι περ είς γονέων μοϊραν έχειν σε
mibi donatum fuisse. κατηξίωμαι.
L X X V I . T-.im Pctrus : Vercne, inquit, nullus tibi L X X V I . Καιό Πέτρος, Ούδεις δέ σοι αληθώς, έφη,
superest ex genere ? E l ego respondi: Sunt quidem πρδς γένους υπάρχει; Κάγώ άπεκρινάμην Είσι μήν
plures ac magni viri, ad Caesarem genere altinentes. πολλοί και μεγάλοι άνδρες, Καίσαρι προσήκοντες
Nam palri meo, u l poleuna educalo, Catsar uxorem κατά γένος. Όθεν τψ έμψ πατρι ώς και συντρόφψ **
cognatam j u n x i t : ex qua tres liberi orti somus; duo Καίσαρ γυναίκα συγγενή συνηρμόσατο* άφ* ής τρεις
quidem anle me; qui et gemini cum essent, admo- έγενόμεθα υίοί* δύο μέν πρδ έμού, οί καλ δίδυμοι
dum inlcr se similes erant, sicut niihi narrabat pa- δντες, κομιδή όμοιοι άλλήλοις έτύγχανον, ώς ό πα-
tcr : ego quippe ueque illos, neque genitricem valde , τήρ έξηγεϊτό μοι. Έγώ γάρ ούτε αυτούς, ούτε τήν τε-
novi, sed quasi per somnium obscuram eorum for- ' κοΰσαν πάνυ έπίσταμαι* άλλ' ώσπερ δι' ονείρων
1

mam mihi repraesento. Igitur maier quidem mea άμυδρδν αυτών καλ τδ είδος αναφέρω. Ή μέν ούν
Maltbidia dicebatur, pater autem Faustus; fraires μήτηρ μου Ματθιδία έλέγετο* δ δέ πατήρ, ΦαΰστΟς·
vero, alter Fauslinus, alter Fatislinianus vocaban- οί άδελφολ, δ μέν Φαυστίνος, δ δέ Φαυστινιανδς
inr. Cum igilur post eos terlius ego natus eseem, έκαλείτο. Έμού ούν τρίτου έπιγεννηθέντος αύτοίς,
mater, quemadmodum pater referebat, somnium vi- ή μήτηρ δνειρον έωράκει, ώς δ πατήρ ύφηγείτο,
d i l , quoil nisi confestim assumptis duobus flliis suis δτι έάν μή τούς διδύμους αυτής υιούς έξαυτης
gcminis, Roma decenniuin abesset, ipsa cum iis παραλαβοΰσα, τής 'Ρωμαίων αποδήμηση πόλεως
morte pessima essel inlcrilura. έπλ έτη δέκα, πανολεθρίψ σύν αύτοϊς άποθανεϊται
θανάτψ.
L X X V l l . Pater igitur, qui liberorum amaus erai, L X X V H . Ό μέν ούν πατ}]ρ φιλότεκνος ών, συν τε
cum servis et ancillis, ac dato sufficiente vialico, in δούλοις καλ δούλαις έφοδιάσας ίκανώς, καλ είς πλοίσν
navem impoeitos, Atbenas etiam erudiendos misit: ενθεμένος, είς τάς Αθήνας άμα παιδευθησομένους
roe vero solum ad consolaiionem secum reiinuit. έξέπεμψεν · έμέ δέ μόνον είς παραμυθίαν έσχε παρ*
Atque eam ob rem ingenles gratias ago, quod uie έαυτψ. Καλ έπλ τούτψ ευχαριστώ πολλά, δτι κάμε δ
D

quoque sonuiium non jusserit una cum matre, urbe δνειρος μή κεκελεύκει άμα τή μητρλ τήν 'Ρωμαίων
Roma excedere. Uaque eo annotrausacto, pater suis έκβήναι πόλιν. Τοΰ ένιαυτοΰ τοίνυν εκείνου περι-
Alhenas misil pecuniani, simul cognoscere gcstiens ελθόντος, δ πατήρ έπεμψενείς Αθήνας χρήματα τοίς
quo inodo viiam agerent. Qui autem abierant, noit εαυτού, μαθείν άμα γλιχόμενος πώς άρα διάγουσιν.
redierum. Terlio rursus anuo pater anxius alios ab- Οί δέ απελθόντες, ούκ έπανήλθον. Τρίτψ δέ πάλιν
legavii similitercum rebus ad victum oecessariis : ένιαυτψ ό πατήρ άθυμών, έτερους έπεμψε ν ομοίως
qui quarto annoredeunl ac nuntiaol se nec matrem συν έφοδίοις · οί τίνες τετάρτψ ένιαυτψ ήκον άπαγ-
meani, nec fiatres usquam vidisse, neque ullius γέλλοντες, μήτε μου τήν τεκούσαν, ή τούς αδελφούς
eorum qui cum iis discesserant vel veaiigium repe- δλως έωρακέναι , μηδέ άλλου τινδς τών σύν αύτοίς
Μ

rissc. άπεληλυθότων κάν ίχνος εύρηκέναι.

L X X V I H . Haec ergo audiens pater, et prae mullo LXXYIII. Ό μέν ούν πατήρ, ταΰτα άκουσας, καλ

V A R L f i LECTIONES.
•* al. τών. ·» al. λόγων. ** al άκούσαιμι. * Maltb. xx, 28.
u
u n
al. inser. αύτοΰ. »· a l iiwer
μητε μην αυταΐς Αθήναις έπιδεδημηκένα
 CLEMENTINA. - EPITOME · &E GESTIS S. P E T R l . 526
525
ύπδ πολλής λύπης έκθαμβος γενόμενος, χαΐούκ είδώς Α dolore obslupefactus, nesciensque quo eorum q u * -
πού όρμήσας χατά ζήτησιν εκείνων έξέλθοι, έμέ πα­ rendorum causa tenderet, assumpto me, ac m por-
ραλαβών, χαι είς πόρτον , Τ
χαταβάς, πυχνοτερον tum descendeos, frequenlius sciscitabatur, ubi
έπυνθάνετο, πού τις ίδοι ή αχού σε ιεν έντδς τεσσάρων quispiam vidisset vel audiisset inlra qualuor annos
ένιαυτών απάντησαν ναυάγιον. Και άλλος άλλαχή έλε­ naufragium conligisse. Alqae varii vario in loco ac-
γεν. Ό δέ πάλιν άντεπυνθάνετο, εί έωράκασι σώμα cidisse referebant. Ule autem iterum rogabat, num
γυναίχδς μετά βρεφών έκβεβρασμένον τή γή. Πολλών vidissent corpus mulieris cum pueris in terram a
ούν πολλά λεγόντων έωραχέναι πτώματα χατά διάφο­ mari ejectum. Gumque muUi se multa diversis tem-
ρους χαιρούς, δ πατήρ άκούων έστέναζε. Πλήν ύπδ poribus cadavera speclasse dicerent, pater audiens
τών σπλάγχνων νενικημένος* , αλόγιστα έπυνθάνετο, ingemiscebat. Yerura naturali affectu deviclus, prae-
6

τοσούτον θαλάσσης βυθδν πειρώμενος ερευνών · δμως ter rationem perconlabalur, qui tanlum marig pro-
συγγνωστός ήν, δτι διά τήν πρδς τούς ζητούμενους fundum scrutari conarelur : tamen veuia dignus
στοργήν, έλπίσιν έβουκολεϊτο χεναϊς. Και δή ποτε ύπδ erat, quod cbaritaie eorum quos quaerebat, spebus
φροντισταις χαταλιπών με χαι έπιτρόποις, δωδέχατον lactabatar inanibus. Denique me sub magistris et
γεγονότα έτος, αύτδς δακρύων είς πόρτον χατ- procuratoribus relinquens, jam duodecim annos na*
ήλθε· χαι είς πλοίον έμβάς, είς έπιζήτησιν εκείνων Β t u m , ipse in porlum ttens desceiidit; navique
έξέπλευσε · και έξ εκείνου μέχρι και νύν ούτε γράμ­ conscensa, ad illorum inquisitionem enavigavit:
ματα παρ* αυτού έδεξάμην, ούτε έν ζώσιν αύτδν
, β atque ex co tcmpore usque adhuc nec liileras ab eo
είναι ή τεθνηκόσιν δλως έπίσταμαι. "Ροπή δέ μοι accepi, nec inter vivos, an inter mortuos sil prorsus
πλείων πρδς τούτο τής διανοίας, δτι τέθνηκέ που, ή n o v i : eo tamen plus mens mea propendel ut existi-
ύπδ λύπης ήττων γενόμενος, ή ναυαγίω περιπεσών · mcm euni obiisse, vel tristitia superalum, vel nau-
τούτου δέ τεκμηρίψ χρώμαι, δτι έξ έχείνου ήδη λοι­ fragio involutum : qua in re hoc utor argumento,
πόν είχοστδν έτος έστιν, άφ* ού ίχνος ουδέν αληθείας quod jam ab eo lempore vigesimus annus sit, ex quo
έμοι περι αυτού ήκουσται. nullum veritatis vesligium de eo accepi.
L X X I X . Ταύτα άχούων ό Πέτρος, ύπδ συμπαθείας L X X I X . G u m baecaudiissetPetrus, commiseratio-
έδάκρυε και ευθέως τοις συνούσι γνησίοις είπεν Εί i>is afiectu lacryraas fudit, siatimque ad familiaree,
τις πέπονθεν ευσεβής άνήρ οία ό τούτου πατήρ, qui aderant, dixit : Si quis piae religioni dedilus
ευθέως άν τψ της θεοσεβείας λόγψ, τψ πονηρψ έπέ- vir, ea pertulisset, quae hujus pater; conlinuo reii-
γραφε τήν αίτίαν. Ούτω και τοίς ταλαιπώροις έθνεσι gioni et diabolo ascripsisset causam. Ita eiiam m i -
συμβαίνει πάσχειν, xa\ αγνοούμενοι θεοσεβεϊς. Τα- Q δ* " genlilibus pali contingil; et ignoraraus, qui
2 8

λαιπώρουςδέ αυτούς ευλόγως εϊρηχα, δτι και ενταύθα pii erga Deum eumus. Eos aulem miseros merito
πλανώνται, και τής έχεϊθεν ελπίδος άποτυγχάνουσι· appellavi; quia el bic in errore versantur, et spe
τοίς γάρ έν θεοσεβεία τά λυπηρά πάσχουσιν, έχτισις futura excidunt. Quando enim viri religiosi affieiuu-
αυτά γίνεται τών παραπτωμάτων. tur incommodis, ea illis ad delictorum persolulio*
nem cedunt.
L X X X . Ούτως είπόντος τοΰ Πέτρου, εΓς τις τών L X X X . Uunc ία modum locuto Petro , unus ex
έν ήμίν τολμήσας άντ\ πάντων παρεχάλεσεν αύτδν, nostris, audacia sumpta, pro omnibus rogavii eum,
αύριον δρθριαίτερον είς "Αραδον τήν κατέναντι
k e
u l postridie diluculo in Aradum opposiiam insulam
νησον έχπλεΰσαι, τριάκοντα οϊμαι ουδέ δλους σταδίους (qu33 triginta, opinor, nec lolis, sladiia distabat)
άπέχουσαν, έπι Ιστορία τών έχεϊσε άμπελίνων δύο navigaremus, ad videndas ibi duas columnas vileas,
στύλων μέγιστα πάχη φερόντων. Ό γοΰν πειθήνιος maximam molem conlinentes. Pelrus ergo, qui erat
Πέτρος έπένευσεν, ούτως είπών· Έπάν τοΰ πλοίου uiorigerus, annuit, iia dicens : Gum ex navi egressi
έχβήτε, μή άμα πάντες είσέρχησθε είς τήν θεωρίαν fueritis, ne mla omoes procedalis ad speciationem
ών επιθυμείτε· ού γάρ'βούλομαι υμάς τάς τών πο- eoruin quae cupitis : neque enim volo ut civium
λιτών δψεις πρδς εαυτούς έπιστρέφειν. Και ούτω D oculos in vos convcrialis. Atque sic navigantes,
πλεύσαντες, μιάς ώρας χατήχθημεν είς τήν νησον bora una ία insulam delali sumus. Et descendente»
Έχβάντες δέ τοΰ σκάφους είσήειμεν ένθα οί άμπέ- ex scapba, eo progressi sumus ubi columnae vitese
λινοι στύλοι ή σ α ν όμως καί μετά τών στύλων, άλ­ e r a n l : simulque cum columnis, alius quidem aliud
λος μέν άλλο τι τών Φειδίου έργων έθεώρει. quodpiam ex Pbidise operibus speclabai.
L X X X 1 . Πέτρος δέ μόνος ούκ άναγκαϊον ήγήσατο L X X X I . Unus autem Petrua necesse non putavit
έπι τήν ίστορίαν τών εκεί γενέσθαι· γυναικι δέ τινι quae ibi eraul invisere : sed animadvertens mulierem
έξω πρδ τών θυρών καθεζομένη, και τροφής χάριν quamdam extra pro foribus sedentem, et victus
μεταιτούση , προσχών έφη · Γύναι, τί σοι τών οί-
4 1
gratia mendicantem : Mulier, inquit, quonam mem-
κείων ελλείπει μελών, δτι τοσαύτην ύβριν άνεδέξω, brorum tuonim cares, quod lantaui contumeliam
λέγω δή τδ προσαιτείν, καί μή μάλλον ταίς ύπδ τοΰ suscepisti, mendicandi, inquam, ac non potius a
e

V A R L E LECTIONES.
, Τ
Είς πόρτον. Romanum nerape, ad ostia Tiberis. Vide ad num. viu. C L E * . M
al. κεκινημέν»ς·
H
al. ούτ * ως., *·. al. Άντάραδον. ** al. έπαιτούση.
527 S. i X E M E N T I S I ROM. PONT. OPERA DUBfA. 528
Deo libi concessis manibus laborans, quotidianum Α θεού <*>· δεδωρημέναις χερσίν εργαζομένη, τάς έφη
cibum coroparas? Illa vero profandum ac vebe- μέρους πορίζη .τροφάς; Ή δέ βύθιόν τι στενάξαοα
mentem gcmilum (rabens, respondtt: Utinam q u i - και περιπαθές, άπεκρίνατο* είθε γάρ ήσαν μοι χεί­
dcm mihi essent manus, quaeccrte possent operari: ρες ύπουργείν δλως δυνάμεναι* νΰν δέ μοι σχήμα
nunc aulem mibi solam manuum figuram servant, μόνον χειρών άποσώζουσι, νεκραι και αύται τυγχά-
ipsaeque emortuae sunt. Ac Petrus inlerrogavit: νουσαι. Και δ Πέτρος, Τίς δέ ή αίτία, ήρετο, τούτο
Qua3 vero causa fuit, ut tam grave malum susfi- σε τδ χαλεπώτατον πεπονθέναι; *Η δέ πρδς αυτόν *
neres? At illa ad eum : Animi imbecillilas, nihilque Υυχ^ς ασθένεια, και πλέον ουδέν. ΕΙ γάρ άνδρεϊον
aliud. Si enim forti anirao fuissem prsedita, erat είχον φρόνημα, ήν κρημνδς, ή βυθδς, δθεν έμαυτήν
pracipitium, aut pelagus; quare me dejiciens, po- £ίψασα, τών όδυνώντων με παύσασθαι ήδυνάμην
leram malis dolorcm afferentibus flnem imponere. κακών.
L X X X H . Tum Pctrus infil : Quid enim? putasne, LXXX11. Και δ Πέτρος έφη· Τί ούν; οίει, γύναι,
mulier, omnes sui inlerfectores, supplicio Hbera- δτι πάντες οί άναιροΰντες εαυτούς κολάσεως απαλ­
tum iri? an non potius animas eorum qui ila nio λάσσονται, ή * * μή τή χείρονι κολάσει έν $δουαϊτών
riunlur, roajori supplicio in inferis propler suLho- ούτως θνησκόντων ψυχαι τής αυτοκτονίας χάριν κο­
Β
micidium afflciendas? A l illa : Ulinam, inquit, per- λάζονται; Ή δ έ , Είθε έπεπείσμην, έφη, δτι δντως
suasum mihi esset, revera in inferis animas vivas έν ί^δου · ψυχαι ευρίσκονται ζώσαι • και ήγάπων άν
4

ι eperiri; utique nihili reputans pcenas, mori elige- παρ* ουδέν θ ε μένη τήν τιμωρίαν, απόθανε ίν, ώστε
% ν

rem, quo vel exiguo terapore inluerer mibi exop- τούς έμο\ περι ποθητούς θεάσασθαι κάν βραχύ. Και ό
talissiraoe. A d haec Petrus : Et quidnam est quod Πέτρος πρδς ταΰτα* Και τί άρα έστί τδ λυπούν σ ε ;
te excruciat? Scire enim valde aveo. A c me si cer- Διψώ γάρ " μαθείν. Και εί με διδάξεις, πίστεις σοι
tiorcm feccris, tibi firroa tradam documenia, quod παρέξω βεβαίας, δτι έν $δου ζώσιν αί ψυχαι, και
animae i n inferis vivant; et pro praecipitio vel pro- άντι κρημνού ή βυθού, όρέξω σοι φάρμακον, δι' ού
fundo, iibi dabo medicamen, per quod a vita sine τοΰ ζήνάνωδύνως απαλλαγή ση.
dolore decedas.
L X X X U I . Et mulier, q u « seratonem non intelli- L X X X I I I . Καί ή γυνή τδ £ηθέν ού συνεϊσα, ήδέως
geret, eumque duntaxat prout optabat arriperet, δέ μόνον άρπάσασα τδ λεχθέν, λέγειν ήρξατο ούτως *
ita disscrere coepit: Genus quidera etpatriam si tibi Γένος μέν και πατρίδα σοι διηγήσασθαι, ούκ οιμαί
cxpouerem, non arbitror mc unquain posse persua- ποτε πέίσειν έμαυτήν δυνηθήναι* πλήν άλλά και σο\
dere : sed et quid adte altinet id cognoscere? nisi Q τί διαφέρει τούτο μαθείν;" ή μόνον τήν αίτίαν ής ένεκεν
tantum causam, ob quam dolore affccta, morsibut όδυνωμένη, δήγμα σι τάς εμάς ένέκρωσα χείρας.
manus meas mortaas reddidi. Attamen mea, quond •Ομως τά κατ' έμαυτήν ώς δυνατδν άκοΰσαί σε διη-
audire potes, referam. Ego nobilissimis orta paren- γήσομαι. Έγώ πάνυ έξ ευγενών ούσα, δυνατού τινδς
tibus, potentis cujusdam imperio, nupsi viro qui προσταγή, άνδρι πρδς γένους αύτψ τυγχάνοντι εγε-
erat illius propinquus: ct duos geminos liberos sus- νόμην γυνή και διδύμους υίούς έχουσα, και τρίτον
tuli,tertiumqueinsuperedidi. Porro cum mariti mei έπι τούτοις υίδν έσχον. Ό£έ τοΰ έμού άνδρδς άδελφδς
fratcr formam meam deperirei, et amore mto suni- έπιμανείς μου τή δψει, κα\τψ έμψ έρωτι κατ' άκρας
mopere captus esset, atque nroera ego casle vivere άλούς, καί τοι σωφρονεϊν σφόδρα τής ταλαίπωρου
admodum cuperera , et neque vellem amatori con- φιλούσης , καλ μήτε συνθέσθαι τψ εραστή βουλεμέ­
sentire, neque etiam vifo meo amorem fratris erga νης, μήτε δέ τψ έμψ άνδρι, πάλιν άναθέσθαι τδν έπ*
me expouere; curoque mecum reputassent ,ut nec viri έμο\ τοΰ αδελφού έρωτα, πρέπον είναι λογισαμένης,
torum contumelia afttcerem, nec frairem fratri red- ώς άν μήτε τήν τοΰ άνδρδς κοίτην υβρίσω, μήτε τψ
derem inimicum, eC magnas familiae probrum infer- άδελφψ τδν άδελφδν έκπολεμώσω, κα\ τψ εκείνου
r e m ; statui, ab urbe cum geminis meis pueris ad γένει μεγάλω δντι όνειδισμδν έπαγάγω, τήν πόλιν
quoddam tempus abesse, donec hnpurus amor i l - D έλογισάμην μετά τών έμών διδύμων παίδων έπι χρό­
Hus qui mihi ad dedecae assenlabaiur, tiitem acci- νον τινά καταλιπεϊν , έως και ό μιαρδς έρως παύσε-
peret: at alterum lilium, ut apud patrem in eola- ται · τοΰ πρδς ύβριν με κολακεύσαντος · · τδν μέν
4 Τ

liura manerel, reliiiquendum censui. τοι έτερον υίδν παρά τψ πατρι μεΤναι είς παραμυ-
θίαν έγνων καταλιπεϊν.

L X X X I V . Yerum quo h«e ila fierent, in animum
induxi, somnium flngere, quasi aliquis mibi noctu
astitisset, ac dixisset: Confestim una cum geminis
tuis pueris, ο mulier, Roma diecede ad aliquod
temptis, donec libi rursus iudicavero u l redeas;
alioqui ciim viro cunclisque tuis liberis derepente
peribis roale. Simul autem ac somnium emeiitilum
L X X X I Y . Πλήν ίνα ταΰτα ούτω γένηται, έπενόησα
κα\ δνειρον πλάσασθαι, ώς δή τίνος νύκτωρ έπιστάν-
τος μοι και εIπόντος· Έξαυτής άμα τοϊς διδύμοις
σου τέκνοις, ώ γύναι, έπ\ χρόνον τινά μέχρις δτε
μηνύσω σοι πάλιν έπανελθείν, έκβηθιτήν "Ρωμαίων·
έπει άμα άνδρι και πάσί σου τοις τέκνοις , έκ τοΰ
αίφνιδίου κακώς τελευτήσεις. "Αμα δέ τψ τδν δνειρον

VARIJE LECTIONE?

* al deost in al.
f M
al. ?ιδη. *V ούδενός. * al. τού.
5 4
· a l . παύσηται. 4 T
a l . κολακεύοντος·
 529 CLEMENTINA. — EPITOME DE GE;STIS S. P E T R I . O30
με ψεύσασθαι •· πρδς τον άνδρα, αύτδς πεοίφοδος \ yiro n a r r a v i , timore magno commotus, me ci duos
γενόμενος, τούς τε δύο υΙούς, δούλους τε και παιδί- JHios, servosque et ancillas, atquc multam pecuniam
σκας, κα\ χρήματα συχνά έν πλοίω ενθεμένος, είς jn navem imponens, Athenas misit, jiissilqae ut
"Αθήνας εξέπεμψε ν έντειλάμενος τούς υίούς έκπαι- jialorum erudUioni vacarem, Quoad, inquil, visio-
%

δεΰσαί με, Μέχρις άν, φησι, τψ χρηματίσαντι δόξη jiis auctori placuerit redire te. Itaque ego misera,
έπανιέναι σε. Και δή σύν άμα τέκνοις ή τάλαινα »na cum liberis oavigo, et ventorum vi projicior in
πλέουσα, ύπδ άνεμων αταξίας είς τούτους ά π ο ^ ι - haec loca, navjque noctu diseoluta, in naufragium
φεϊσα τούς τόπους, νυκτδς τής νηδς διαλυθείσης, incidimu&. Mortuis aulera omnibus, uoa ego infe-
ναυαγίω περιεπέσομεν. Πάντων δέ θανόντων, ή άτυ­ iix, magnis jaclata fluctibus, in saxum ejecta sum:
χης έγώ μόνη ύπδ σφοδρού κύματος ^ιπισθεΤσα, έπι in quo sedeng, quia me natos vivos reperiuram
κέτρας έ^ίφην* έφ ής καθεσθεϊσα έλπίδι τού τά sperabam , in pelagus me non dejeci lom * cum
1

τέκνα με ζώντα εύρείν, είς τδν βυθδν έμαυτήν ούκ et animum babebam doloris fluclibus jain ebrium,
έ^ιψα τότε, δτε και τήν ψυχήν είχον τοϊς τής λύπης el boe facere (acile poteram.
χύμασιν ήδη μεμεθυσμένην, και πράξαι τούτο εύπε-
τώς ήδυνάμην.
L X X X Υ.Πλήν επειδή Ορθρος έγένετο, μεγάλα βοώσα, Β L X X X V . Verum ubi illuxit, plurimuro clamam
και γοερά κωκύουσα περιεδλεπόμην, ζητούσα τών el miserabiliter ejulans, circumspiciebam, quaeren»
έμών ταλαίπωρων βρεφών τά νεκρά σώματα. Έλεή- infelicium liberorum meorum cadavera. Igiturmi-
σαντες ούν με οί έπιχώριοι, κα\ γυμνήν ίδόντες, sericordia ducii regionis iUius bomines, et nudam
ένέδυσαν. Είτα και τδν βυθδν άνηρεύνων, τά έμά intuiti, induerunt. Ac deinde maris profandiup
τέκνα ζητούντες. Έπει δέ μή εύρισκον, παραμυθίας scrutali sunt, qtjaerentes nalos meos. Ει quia non
χάριν τινές τών φιλοξενών γυναικών προσελθούσαι, inveniebaut, nonnullas bospitales inulieres conso-
διηγούντο έκαστη τά εαυτής κακά, ίνα τή τών ομοίων laudi mei gratia accesserunt, ei sua singulae mala
συμφορφ, παραμυθίας μέρος έν τοίς έμοϊς εύροιμι* enarrabant, ut similiuni calamitate partem conso-
δ δή με και μάλλον έλύπει, και τήν ψυχήν έπι πλεϊον lationis in meis adversitalibus nanciscerer : quod
κατήσθιε, γυναικών κα\ άλλων άκούουσαν συμφο­ eerte me magis torquebat, antmninque plus lacera-
ράς. Κα\ δή και είς ξενίαν πολλών με άγειν άξιου- bal, dum aliarum mulierum cabmitates audirera.
σών, μία τις τών ενταύθα πενιχρά, πολλά βιασαμένη, Caeterum cum mulue me hospUio recipere cupe-
είς τδ εαυτής έλθείν άνέπεισε καταγώγιον, Θάρσει, rent, qusedam ejus loci paupercula , mi*lu vi adhi-
λέγουσα · και γάρ δ έμδς άνήρ, ναύτης δέ ούτος ήν. bila persuasit
. u l ad auum domiciliura .pergerem:
_
κατά θάλασσαν τέθνηκε πάνυ νεώτερος ών · και έξ C
Conflde, dicens, etenim vir meus erat ipse naula ,
εκείνου πολλών με άξιούντων είς γάμον έλθείν, έγώ in raari admodum juvenis obiit, alqoe ab co lem-
χηρεύειν είλόμην, τδν έμδν άνδρα ποθούσα* έσται δέ pore, Hcet multi rogarinl me ut nuptias contrahe-
κοινά ήμϊν, ά διά χειρών άμφότεραι πορίζειν δυνά­ rero, ego viri mei desiderio, agere in viduiiate ma-
μεθα. Και ταύτα μέν εκείνη. l u i : erunt autein inter nos communia, quaecunque
manibus ambx poterimus comparare. Atque ipsa
baclenus.
L X X X V 1 . Έγώδέ, ϊνα μή σοι μηκύνω τούς υπέρ τού­ L X X X Y I . Ego vero : Ne libi sennonem de his in
του λόγους,συνψκησαταύτη διά τήν φιλανδρίαν. Ού πολύ longum proiraham,. cum ea habilavi, propler amo-
τδ έν μέσω, και τής ταλαίπωρου μέν αί χείρες έμού rem quo roariliim prosequebatur. Nec muUum
ύπδ τών δηγμάτων παρείθησαν, και ή ύποδεξαμένη terapus intermedium fuit, quando et mese manue,
με αύτη γυνή ύπδ πάθους τινδς δλη συνδεθεϊσα, σχε- infelicis mulierie, morsibus debilitatae gunt, et ea
δδν ακίνητος έπι τής οίκίας έ^ιπται. Έπεί ούν δ mulier quae me susceperat, morbo quodam toia oe-
τών πάλαι γυναικών έλεος ήδη παρήκμασεν^ έγώ δέ cupala, fere immobills dorai jacuiL Quoaiam ergo
κα\ ή κατ' οίκον, άμφότεραι συμφοραϊς επίσης κε- j) miserioordia mulierura, qua olim commiseresce-
χρήμεθα, καθέζομαι νυν, ώς οράς, ενταύθα προσαι^ banl, jam vigorem amisit, ac ego, ei iila claiisa do-
τούσα, κα\ ών άν εύπορήσω, κοινά ποιούμενη κα\ τή Wi, amb» roiseriis ex aequo uiiiuur; nunc, ut videe,
συνταλαιπώρω. Κα\ τά μέν έμά τούτον έχει τδν τρο^ bic sedeo etipem potens, et quae mibi suppedilanlur,
πον. Αοιπδν · σύ μή κωλύσης τήν ύπόσχεσιν πλη-
%
eommunia facio cum illa pariter eiisera. Ac mea
ρώσαι τού δούναι τδ φάρμακον, δπως κα\ τή συν- quidem res boc modo se babeni. Superesl, ut te non
οίκφ θανεϊν έπιθυμούση, τού δοθέντος κοινωνήσω, inhibeas in complendo eo quod promiaisti, daturum
αυτή τβ μετάσχουσα, τής ζωής ταύτης θάττον απαλ­ ie pharmacum; quo et cum comubemali, mortem
λαγώ. oplante, qood dederis communicem, et ego su-
niens, bac vita citius Uberer.
L X X X V I 1 . Ταΰτα της γυναικός ειπούσης, δ Πέτρος L X X X V I I . flaec dicenle muljere, Pctma cogila*

VARIiO LECTIONES.

*· aL διαψεύσασθαι. *· al. in9er. ουν.

Γ3Ι S. CLEMENTIS I ROM. PQNT. OPERA DUB1\. 532
lionibus Rtare suspeusus videbatur. Ego VCTO s u - Α ύπδ λογισμών Γ(ττα<τΟαι μετέωρος έ^χει/Εγώ έΓαστάς
perveniens, et magisirum cum muliere colloquen- και τδν διδάσκαλον τή γυναικι κοινό λογού μενο ν ούτω
tem ita nactus : Jamdudum, inqtiam, oberrans καταλαβών, Έ κ πολλού σε περιερχόμένος, έφην, έζή-
quxrebam te; et nunc quid facienduin est? Peirus τουν κα\ τά νύν, τί ποιητέον; Ό δε Πέτρος προσέ-
autem imperavit, ut preccderem, ac iu navi ex- ταξέ μοι προαγαγόντι μένειν έπι τού πλοίου. ΚσΛ
spectarem. Et quia non licebat contradieere ei qui επειδή άντειπεϊν ούκ·ήν ούτω κελεύσαντι, τδ προσ-
ila praeceperat, quod fuerat jussum feci. At Petrus, ταχθέν έποίουν, Ό δέ Πέτρος μικρά τινι υποψία,
ut ipse niihi cuncta postea expo&uit, suspicione ώς αυτός μοι πάντα ύστερον διεγήσατο, παλλόμενος
exigua in pectore pulsaius, interrogabat mulierem, τήν καρδίαν, έπυνθάνετο τής γυναικδς λέγων Βίπέ
diccns : Refer mibi, femina, genus et civiiatem, at- μοι, γύναι, τδ γένος και τήν πόλιν, και τών τέκνων
que eiiam liberorum nomina, stalimque inedica- δή τά ονόματα, και παραχρήμα δίδωμί σοι «ο φάρ-
mentum tibi tradam. Hla vero, quae cogeretur, ac μακον. Ή δέ βιαζομένη μέν, και είπείν οθκ έθέλου­
nollet quidem dicere, et tamen pharmacum accipere σα, τδ φίρμακον δέ δμως έφιεμένη λαβείν, έσοφίσατο
cuperei, id commenta esi, ut pro aliis diceret alia, άντι άλλων είπείν έτερα, και όμως αυτήν μέν Έφε-
eimulque se Ephesiam esse pronuntiavit, virum S i - σίαν είναι έφησε, τδν άνδρα δέ Σικελδν, δσαύτως δέ
culum; simililer quoque Irium puerorum nomina Β και τών τριών παίδων ήμειψε τά ονόματα. Και ό
commutavit. Tum Petrus, arbitralus eam verum Πέτρος οίηθεις αυτήν άληθεύειν, Οίμοι, γύναι, φησ\ν,
dicere: Hcu, mulier, inquit, existimabam me ma- ένόμιζον μεγάλην τινάχαράντή σήμερον άγειν ήμερα,
jgnam betitiam bodierno die allaturum, suspicalus te ύπολαβών σέ τινα είναι, ής τά πράγματα άκουσας
quamdam esse, eujnsres audivi, etprobe novi. At illa ακριβώς έπίσταμαι. Ή δέ έξώρκισε λέγουσα* Δέομαί
adjiiravit eum, dicens: Oro le, refer mihi, quo sciam, σου, είπε μοι, ίνα είδω εί έστι τις έν γυναιξιν άλλη
utrum inler mulieres sit alia quaepiamraeinfelicior. άθλιωτέρα έμού.
LXXXVIII. E l Petrus, mentiri nesciens, ei alio- L X X X V H I . Και δ Πέτρος ψεύδεσθαι ούκ είδως, και
qui mi9ericordia erga illam adductue, quod verum άλλως ύπδ ελέους τού πρδς αυτήν έλκόμενος, τδ αληθές
erat coepil dicere :Est mibi quidam juvenis, ο mu- λέγειν ήρξατο* Έμοί τις έστι νεανίας, ώ γύναι, τών Μ

lier, sermomim ad cultum Dei speetantium cupidus, τής θεοσεβείας όρεγόμενος λόγο>ν · ' , Τωμαίων υπάρ­
et eivis Romanus, „qui mihi narravil quo modo, χων πολίτης, δστις μοι διηγείται, π ώ ς " πατέρα τε έχων
cum baberet patrem, ac duos fraires geminos, ne- και αδελφούς δύο διδύμους, ούδένα τούτων δρ$. "Ητε
minem eorum videret. Nam mater, quemadmodum, γάρ μήτηρ, ώς ό πατήρ, φησι, διηγείτό μοι, δνειρον
inquit, niihi commemorabat paler, viso insoranio. ίδούσα, τής Τωμαίων πόλεως έπι χρόνον τινά έξήει
ex urbe Roma ad qitoddara tempus una cum gemi- C ρ τ διδύμων αυτής τέκνων, ίνα μή κακψτελευ-
ατ ω ν

ηΐ8 suis nalis exivit, ne misera morte decederet; τήση θανάτω, και σύν αύτοις έκβάσα νύν ούχ ευρί­
atqtie cum HHs egressa, nunc non invenitur : ejus σκεται* δ δέ ταύτης μέν άνήρ, αυτού δέ πατήρ, και
autem vir, pater vero meus is quoque ad quaeren
1 αύτδς είς έπιζήτησιν αυτής έκβάς, ουδέ ούτος ευ­ η

dam eam digressus, nec ipse inveniri potest. ρίσκεται.

L X X X I X . Ila cum Petrus dixissei, mulicr, qua? L X X X I X . Ταύτα τού Πέτρου είπόντος, έπιστήσασα
ad ea animum applicuerat, stupore exanimaia est. τδν νούν αύτοίς , ύπδ εκπλήξεως άπέψυξεν ή γυνή. Ό
βν

Petrus autem, u l expergisceretur ipsam bortalus, δέ Πέτρος νήφειν αυτήν παρακελευσάμενος, Τί ποτέ
quidnam esset quod paleretur inlerrogavii. At έστιν δ πάσχεις, διεπυνθάνετο. Ή δέ, ώσπερ έκ μέθης
iHa, quasi ex ebrietate se recolligens, ciim os f r i - άνενεγκούσα, καί τδ πρόσωπον τρίψασα* Και πού
cuisset; Et ubi esl, iuquit, ubi memoraius juvenis? έστιν, έφη, πού δ θρυλλούμένος νεανίας; Συνε\ς δέ
w

Inielligens autem rera Pelrus : Tu roihi dic prius, ό Πέτρος τδ δράμα, Είπε μοι σύ πρώτον, έφη * άλ­
i n q u i i : aliler enim eum videre non poieris. Illa λως γάρ ίδείν τούτον ού δύνασαι. Ή δέ σπεύδουσα,
vero festinans, a i t : Ego sum adolesceiitis maler, Έγώ, φησιν, ή του νεανίσκου μήτηρ είμι, και Κλή­
et nomen ilb est Clemens. Quo Petrus audito : Is μης αύτψ δνομα. Και ό Πέτρος άκουσας, Αυτός έστιν , Μ

ipse est, inquit, is ipse est; atque is erat, qui paulo είπεν, αυτός έστι* και ούτος ήν ό πρδ μικρού προσ-
ante accessit, et meeura loculus est, quemque i n ελθών και λαλήσας μοι, δν και άναμένειν έν τψ πλοίω
navi exspectare jussi. Tum illa ad Petri genua pro- προσέταξα. Ή δέ προσπεσοΰσα τψ Πέτρψ, ήξίου
cidens, rogabat ut ad oavem properaret. Et Pelrus: σπεύδειν έπι τδ πλοϊον. Και δ Πέτρος, Εί μοι τηρείς,
Si m i b i , inquit, servas pacta, boc quoque agam. έφη, τάς συνθήκας, και τοΰτο ποιήσω. Ή δέ, Πάντα
Illa auiem respondit: Omnia faciam; tanlum mibi ποιώ, φησι, μόνον μοι τδ τέκνον τδ μονογενές γνώρισον,
filium unigcnUum ostende : per eum quippe videre δόξω γάρ δι' αύτοΰ και τά δύο μου τά ενταύθα τεθνη-
mibi videbor el duos meos qui bic mortui sunt na- κότα τέκνα δρ$ν. Και δ Πέτρος* "Αλλ* δταν αύτδν
108. AcPetrus : Sed <;um videbis eum, quieia mane, ίδης,^ήσύχασον, μέχρις άν της νήσου έκβώμεν.
donec ex insula egressi fueritnus.

V A R L E LECTIONES.

al. τόν. 8 1
al. λόγον· 1 1
al. ώς. "ούτως. **al. εαυτής el αυτής. M
a l . πού εστίν, ••dccslin ai.
555 CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. P E T R I . 534
X C . Ααβόμενος ούν της χειρός αυτής 6 Πέτρος, Α X C . Tenens ergo illios manum Pclrus, cam a<1
?|γεν έπ\ τδ πλοϊον. Έγώ δε Ιδών χειραγωγούντα γυ navigium duxit. Quem ego videns manu deducere
ναϊκα, έγέλασα. Κα\ προσελθών, είς τιμήν αυτού, roulierenu r i s i : et accedens, in honorem illius, pro
άντ* αυτού χειραγωγεϊν αυτήν έπειρώμην. Κα\ άμα ipso manu ducere eam volui. E l siroul alquc tctigi
τφ άψασθαί με τής χειρδς αυτής, δλολύξασα ώς μ ή ­ manum ipsius, magno tanquara mater clamore
τηρ μέγα, χα\ περιπλακεϊσα, σφόδρα κατεφίλει με c d i t o , meque complexa, vehemeuler me (ilium
τδν αυτής υίόν. Έγώ δέ τδ πράγμα δπερ ήν άγνοών, suum dcosculata est. Ego autero, ignorans quiJnam
ώς μαινόμενη ν άπεσειδμην. Α Ιδού μένος δέ χα\ τδν rci esset, lanquam insanienlem repellebam ; simul-
Πέτρον, πικρίας έπληρούμην. que reveritus Pelrum, plcnus ei ani amariludine.
X C I . Ό δέ Πέτρος, Έ α , φησ\ν,ώ Κλήμη. Τ£ γάρ XGI. Tum Pelrus: Sine, inquil, ο Glcmens. Quid
χα\ ποιείς, ούτω τήν σε τεκούσαν άποσειδμενος; Έγώ enim agis, iia repellens eam qua te peperii? Id
δέ τούτο άκουσας, περίδακρυς γενόμενος, κα\ κατα- cum ego audissciu, mullura lacrymans, el malri
πεσούση τή τεκούση προσπεσών, κατεφίλουν. Κα\ quae se dejecerat accidens, osculabar. Nam staiim
γάρ άμα τψ ^ηθήναί μοι τούτο, άμυδρώς πως τδ εί­ ac id mibi diclura fuit, subobscure formam genilri-
δος άνε καλού μην. Πολλοί μέν ουν δχλοι συνέτρεχον cis recolebam. Magna ei-ςο bomiiium muUUudo
Ιστορήσαι τδ θαύμα, κα\ πάσιν αύτοίς διά στόματος concurrit ad videndum miraculum; iisque omnibus
ήν , δπως άνήρ ούτως αξιόλογος, τήν προσαϊτιν γυ­ iii ore erat, quo modo adeo memorabiiis vir niulie-
ναίκα, μητέρα εαυτού άνεγνώρισεν. Βουλομένοις ούν rem mcndicam suam nialteiu recognovisset. Parro
ήμϊν συν τή μητρί τής νήσου έκβαίνειν, ή μήτηρ , cupientibus nobis ex insula cum malre exirc, dixil
"Ω τέκνον μου ποθεινδν, είπεν, εύλογον έστι συντά- mater : Fili mi oplalissime, atquum e s l , ut val«
ξασθαι κα\ τή ύποδεξαμένη ί Τ
γυναικ\, ήτις πενιχρά dicam mulieri quae me suscepil, qua?qoe pauper ui
ουσα,κα\δλη παρειμένη, έπ\ τής οίκίας έ^ιπται. Κα\ tota paraiyiica, domi jacel. Qaod audiens Pcims,
δ Πέτρος άκουσας έθαύμασε, κα\ " πάντες οί περιε- eum ingenii quae aderat muliiludine, adiniraius esi
στηκότες •· δχλοι τδ τής γυναικός φρόνημα . Κ α \
Μ
mulieris prudenliam; slalimque nonnullis pisecepit,
ευθέως έκέλευσέ τισι πορευθήναι, κα\ τήν γυναίκα ut irent, el rjiuiierem in leclulo portarcnt. Qua i l -
έπί κλίνης κομίσαι, ής έναχθείσης *\ τεθήναι μέν lata, jussil quidem poui lectam; ipsc vcro cun-
έπιπάττει τήν κλίνην αύτδς δέ ύπδ ταϊς πάντων ctis audlenlibus : S i , inquil, veritalis sum preco,
άκοαϊς, ΕΙ αληθείας κήρυξ έγώ, έφη, έγερθήτω έ ξ - surgat continuo sana, ad fidem corum qui aslaul,
αυτης υγιής, είς τήν τών παρεστώτων πίστιν, ίνα ul cognoscant unum esse Deum opiiiceni mundi.
γνώσιν δτι εΤς έστι Θεδς δ τδν κόσμον ποιήσας· 'Ο Aique baec quidem ille dixit, confeslimque mulier
μέν ουν ταύτα είπε · κα\ ή γυνή ευθύς ·* υγιής άνα- ex lecio surrexit sana, ei procidil ad pcdcs Pelri,
στάσα τής κλίνης, τώ Πέτρψ προσέπεσεν · είτα κα\ ac postea familiarem et amicam deosculaia, scisci-
τήν συνήθη κα\ φίλην καταφιλήσασα, έπυνθάνετο τί labalur quidnam hoc esset. Ula vero lotum ei nego-
εϊη τούτο. Ή δέ δλον αυτή τδ πράγμα τού άναγνω- lium recognitionis exposuit; et cuncii qui audie-
ρισμού διηγήσατο, κα\ οί άκούσαντες κατεπλάγησαν. runt obstupefacti euiH. Tunc maier, hospitein m i -
Τότε ή μήτηρ τήν ξενοδόχον ίαθεϊσαν παραδόξως rabiliter &anatam ccrnens, rogavit, ipsa quoque uie-
Ιδού σα, παρεκάλει κα\ αυτή θεραπείας τυχείν. Ό delam acciperei, Pctrus aulein, manu imposila, ip-
Πέτρος δέ τήν χείρα έπιθε\ς, καί αυτήν έθεράπευ- sam etiam curayil.
σεν.
XGII. ΕΙΘ* ούτως περ\ εύσεβείας διαλεχθε\ς, έπΙ XCII, Et postea de pietale dteseruU, axquc in
τψ τέλει δέ κα\ προσθείς* Ώ ς εί τις βούλεται ταύτα line addidit ; Si quis haec vull diligeuter cognosco*
μαθείν ακριβώς, είς Άντιόχειαν άφικόμενος, δ που re, Anliocbiam veniat, ubi complurcs dies manere
πλείους ημέρας έκρινα παραμένειν · · , έκεϊ ταύτα κα\ slatui, et ibi discat ea. Si enim negotiationis causa
μανθανέτω. Εί γάρ εμπορίας ένεκεν ή στρατείας, vel mililise, relinquere domos^ soletis, et ad lougog
οίκίας "καταλιμπάνειν οίδατε, καΛ είς μακρούς άπεϊ- D labores proficisci, an non aelernae vilae gratia, vel
ναι πόνους **, αίωνίας δέ χάριν ζωής, ουδέ τριών irium dierum iter aggredi iu aniinura inducetis? Ila
ήμερων δδδν οίχεσθαι προθυμήσεσθε *\ Ούτως είπών, locutus, sermoni finem imposuii. Deinde auiem
τών λόγων κατέπαυσε. Μετά δέ ταύτα έγώ τή ύγια- egp, posiquam mulieri q^uae curata iuerat, coram
σθείση γυναικ\ έπ\ παντδς τού δχλου χιλίας δραχμάς omni populo, mille dracbmae ad viclum dedi; insu-
είς τροφάς δωρησάμενος, είτα κα\ παραθεμένος αυ­ perque bono cuidam viro, civilatis primario, qui
τήν άγαθψ τινί άνδρ\ πρώτψ τής πόλεως δντι, φύσει sponie id cum gaudio facere proposuit, commeo-;
μετά χαράς τούτο πράττειν προηρημένψ · έτι δέ κα\
η davi eam : ct praelerea. aliis etiam multis, qu& ma-
άλλαις πολλαϊς αργύρια διανείμας ταίς ποτε τήν tri quondam solaiium prabueraut, pecuiiiam dis.-
μητέρα παραμυθησαμέναις* εύχαριστήσας τψ Κυρίψ, tribui : graliis Deo aclis, Antaradum, cum lnaire,

V A R L E LECTIONES.
a4. iiwer. ιχε.
9 1 M
al. άλλά καί. ° a l . περιεστώτες. ·· al. άγαθδν φρόνημα. al. ένεχθείσης.
1 1

deeai in al. ·*
te
· · al. περιμένειν. e i
al. πατρίδας. ·· al. τόπους. · · al. προθυμηθήσεσθε et προθυμηθή-
•/σθαι. « al. τούτψ.
7
555 S. CLEMENTIS 1 ROM- PONT. OPERA DUBIA, 53(1
Pol o, caeteriaque sodalibus enavigavi; atque ila ail Α διέπλευσα είς Άντάραδον άμα τή μητρ\ κα\ Πέτ ρω
iio^pilium processimue. καί τοις λοιποϊς έταίροις · κα\ ούτως είς ξενίαν ώ ρ -
μησαμεν.
XGRI. Cum auteiu una essemus et sumpsisse-
Μ
XCIII. Γενομένων δε ημών έπ\ τδ αύτδ, κα\ τρο­
mus c i b n m , restaretque adhuc aliquid temporis, φής μεταλαβδντων, τεινομένης έτι τής ώρας, έφ*ςν
egodixi Pelro: Humanitatis opus, dominemi Pelre, έγώ τφ Πέτρψ · Φιλανθρωπίας έργον, κύριε μου Π&-
exercuil maler raea, quse hospitae mulieris recor- τρε, ή έμή πεποίηκε μήτηρ, τής ξενοδόχου ΰπομνη-
data fuerit. Rcspondtl Petrus : Uane, ο Clemens, σθεϊσα γυναικός. Κα\ δ Πέτρος άπεκρίνατο · Α ρ ά Τ

vere exislimas, bumanilalis opusfacturo a genilrice γε, ώ Κλήμη, αληθώς νενδμικας φιλανθρωπίας έ ρ ­
lua, quando ci quae ipsam ex naufragio receperat γον πεποιηκέναι τήν σε τεκούσαν, καθ* δ " τήν ύπδ
gratias relulit; an u i malri gratificarcris, hoc ναυαγίου αυτήν ύποδεξαμένην ήμείψατο* ή ώς μ η -
dixistl? Si enim non ut rem gratam faceres, sed τρ\ χαριζόμενος τοΰτο εϊρηκας ; Εί δέ μή χαριζόμε­
u l verilatem loquereris effatus es, videris mihi igno- νος, άλλ' ώς άληθεύων έφης, έοικάς μοι άγνοείν τί
rare qusenam sit magnitudo bumaniiaiis, quae eat ποτέ έστι φιλανθρωπίας μέγεθος, ή τις έστ\ν άνευ
anior in quemlibet, quatenus hominem, et absque τοΰ φυσικώς πείθοντος ή πρδς οΤον δή ποτε στοργή,
ullo iiaturali affectu. Sed nec hospes quae raatrem & Q ' 5 άνθρωπος έστιν. "Αλλ ουδέ ή ξενοδόχος ή ύπδ
x a
1

tuam ex naufragio suscepit, humana a me dicettir, ναυαγίου τήν · τεκούσαν ύποδεξαμένη, φιλάνθρω -
Τ

Misericordia enini compressa, impulsa est ad bene πος άν παρ' έμο\ " λέγοιτο. Ύπδ γάρ ελέους κο-
Τ Ι

faciendum mulieri naufragium passa», natos lugenti, λασθείσα έπέπειστο n

γενέσθαι γυναικδς εΰεργέτις,
poregrinae, nudae, deatiluta?, muhumque cajamitates ναυαγίψ περιπεσούσης, τέκνα πενθούσης, ξένης, γ υ ­
gtias lamenlanli, Ιιι lanlis ergo adversilalibus ver* μνής, μεμονωμένης, κα\ σφόδρα έπ\ ταίς συμφοραϊς
sanlem, quis videns, non, etiam ex impiis, misera- όλοφυρομένης. Έ ν τοσαύταις ούν αυτήν συμφοραίς
lus fuisset? Quare nequaquam bumanitatis opue, ούσαν τίς ούκ άν ίδων έλεήσειε n
κα\ τών άσεβων;
neo mulier bospita erga eam peregisse videtur; "Πστε ούπω φιλανθρωπίας έργον ουδέ ή ξενοδόχος
tsed ad beneiicium mota fuisse misericordia ex plu-r γυνή πεποιηκυϊα πρδς αυτήν φαίνεται, άλλ' ύπδ τοΰ
rimis adversis orla. E:enim parens tua, facullali- έπ\ μυρίαις συμφοραϊς έλέου προς εύεργεσίαν κεκι-
bus abundans, el bospilam remunerata, non h u - νημένη. Κα\ γάρ ή σε τεκοΰσα βίου εδπορήσασα κα\
manitaiU, verura amoris opus eflVciL Multa autem τήν ξενοδόχον άμειψαμένη, ού φιλανθρωπίας, άλλά
intercedil differentia amorem inler el hurnanitate»: φιλίας έποίησεν έργον. Πολλή δέ διαφορά μεταξύ φι-
quia amor quidem ex remuneratione est; humani- Q Μας τε, κα\ φιλανθρωπίας· δτι ή μέν φιλία έξ άμοι-
tas vcro absque ulla naturaii propensione hominem 6ης γίνεται, ή φιλανθρωπία δέ άνευ τοΰ φυσικώς
omnem, qualenus homo est, diligit, ac beneficiis πείθοντος, πάντα άνθρωπον, καθδ άνθρωπος έ τ η ,
afficit, Itaque si ea hospes quae miserta est, etiam φιλούσα ευεργετεί · εί μέν ούν ή έλεήσασα ξενοδόχος
hostes male de ea meritos miserata, beneficio aflV αύτη, κα\ άδικήσαντας εχθρούς ελεούσα ευεργετεί,
ceret, humana esselisio vero propter quidamica esl φιλάνθρωπος άν εΓη· εί δέ διότι · φίλη ή έχθρα ή
Τ

vel iniroica; haec amica, alicujus rei quae causa aii, φίλη τοιαύτη , τοΰ τ*νος αίτίου φίλη έστ\ν ή έχθρα,
Τβ

amica est vel inimica, non auiem bominis. -ού τού άνθρωπου.
XCIV. Et ego respondi: Non ergo tibi videtur XC1V. Κάγώ άπεκρινάμην Ού δοκεϊ σοι ούν φι­
*sse bumana, saltem bospes, quac in peregrinam λάνθρωπος εΐναι κάν ή ξενοδόχος, ξένην ήν ούκ ήπί-
quam non noverat, beneficium conlulit ? Tum Pe* στατο εύεργετήσασα ; Κα\ δ Πέτρος* Ελεήμονα μέν
trus : Eam quidem miserioordem appellare novi, αυτήν είπείν έπίσταμαι, φιλάνθρωπον δέ ού τολμώ
bumanam autem non audeo dicere, quandoquidem λέγειν, άτε δή μηδέ τήν τεκούσαν φιλότεκνον · ύπδ
nec matrem amaiitem liberorum : quippe quae a ώδίνων γάρ κα\ ανατροφής στέργειν πέπεισται* ώσπερ
parius doloribus ei ab educatione ad diligendum γάρ δ έρών ύπδ τής συνηθείας κολακεύεται, κα\ δ
comptilsa sit. Quemadmodum enim qui cupidine i n - ^ φίλος ύπδ τής αμοιβής* ούτω κα\ δ ελεών, ύπδ τής
flammatur, a consueiudine mulcetur; et qui amo- συμφοράς. Πλήν εγγύς δ ελεήμων τψ φιλανθρώπφ·
rc prosequitur, a remuneraiione: ita et qui mise- δτι άνευ τοΰ τι θηράσαι καί λαβεϊν, εύεργετεϊν πεί­
rciur, a calamiiate. Altamen misericors humano θεται* ούπω δέ κα\ φιλάνθρωπος. Κάγώ άπεκρινά­
vicinus e s t : quoniam absque uRo quaesiu ac rau- μ η ν Έ π Ι ποίαις ουν πράξεσι φιλάνθρωπος τις είναι
nere, ad praestandum beneficium fertur; sed non- δύναται; Κα\ δ Πέτρος άπεκρίνατο- Έπε\ δρώ σε
dum bumanus esU Et ego dixi : Ob quas igitur γλιχόμενον άκούσαι, τί ποτέ έστι φιλανθρωπίας έργον,
aciiones bumanus quis esse potesl? Respondii Pe- ούκ όκνήσω είπεϊν · φιλάνθρωπος εκείνος έστιν κα\
irus : Quia video te cupidum audiendi, quodnam έχθροϊς ήμέρως κα\ εύεργετικώς προσφερόμενος.
ait bumaniiatis officium, non pigebii diccre, H u - "Οτι δέ ούτως έχει, σαφώς άκουε. Τήν φιλανθρωπίαν
ipanus ille est, qui etiam erga inimicos placide ac έκ δύο μοι νόει συγκεϊσθαι μερών* ών τδ μέν αυτής
V A R L E LECT10NES.
Clement., bom. x n , c.\25 ete. · · a l . καθό, a l . καθ δτι έπί. Α Ι . καθότι τήν άπό.
99 1
a l . inser. σε.
T C

deest iu a l .
Τ 1
Παρ' έμοί. Unus liber παρ' έμού, qui cliam κατακλασθεϊσ^α exhibel, ubi κολασθεΐσα.
7 >

COT. ' ' al. πέπειστο. * ήλέησε. · a l . δι' δτι, al. διάτι. « al. κα\ διά τι έχθρα ή φίλη, ή τοιαύτη·
7 7 Τ 7
537 CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI. 558
ελεημοσύνη, τδ δέ αγάπη έστ\ν ή πρδς τδν πλησίον Α muniflce se gerii. Quod aulem ita habeat, mani-
πλησίον δέ άνθρώπψ έστ\ν, ό πάς άνθρωπος, ούχ δτι festo audi. Mibi cogita, humanitatcm cx duabus
εΤς άνθρωπος · άνθρωπος γάρ έστι και κακδς καΛ ό partibus constare; quarum una quidem, misericor-
άγαθδς, κα\ έχθρδς κσΛ φίλος. Χρή ουν τδν φιλανθρω- dia sit; altera vero, dilectio in proximum : proxi-
πίαν ασκούντα, μιμητήν είναι Θεού, εύεργετοΰντα mus autem bomini est, quilibel * bomo, nedum
ΤΤ

δέ δικαίους τε καί αδίκους, ώς αύτδς δ Θεδς έν τφ unus bomo; homo eiiim esi, etiam malus, el bo-
νΰν κόσμψ τόν τε ήλιον κα\ τούς ύετούς αύτοΰ πάσι nus, hoslis pariter ac amicus. Oportet ergo eum
παρέχων . Εί δέ θέλεις αγαθούς μέν εύεαγετείν,
Τ β qui humanitatem colit, imitatorem Dei esse, et de
κακούς δέ κολάζειν, κριτοΰ έργον πράττειν επιχει­ justis atque injusiis bene m e r e r i ; sicut ipse Deus
ρείς. in hoc mundo solem imbresque suos cunctis p r x -
bet " · Quod ai vis bonis quidera benefacere, ma-
los vero punire, judicis raunus implere niteris.
XGV.Karcb Ι φ η ν Α ρ ά γβ καί δ Θεδς ποτε»·· μέλ·
Τ
X C Y . Etego d i x i : Igilur et Deas, qui tum judi-
λων κρίνειν, ώς διδάσκεις ημάς, ού φιλάνθρωπος caturus est, ut nos doces, non est bumanus ? Ac
έστι (10);
. . . Κα\ό Πέτρος- Τουναντίον λέγεις. Επειδή, Petrus: Pugnaotia loqueris. Nam quia judicat, bu-
γάρ κρίνει, φιλάνθρωπος έστι* φιλών γάρ κα\ ελεών manus a s t : diligene enim ac miseralus injuria af-
Β

τούς ήδικη μένους, τιμωρείται τους άδικη σαντας. fectos, injuriam inferentes plectit. Et ego, llaque,
Κάγώ έφην Ούκούν, εί κάγώ αγαθούς μέν ευεργετώ, inquam, si ipse bonis benefacio, et injuriosos quia
τούς δέ άδικοΰντας καθ* δ ανθρώπους ήδίκησαν τι­ injurii erga homines fuerunt castigo, bumanus
μωρούμαι, φιλάνθρωπος είμι. Καί ό Πέτρος άπεκρί­ 6um. Et Petms respondil : Si una cuni pranotio-
νατο · Εί μετά τοΰ πρόγνωσιν έχειν, έφεΐτό σοι κα\ ή ne concederetur tibi et judicandi potestas, recte id
τοΰ κρίνε ιν εξουσία, όρθώς άν τοΰτο έποίεις* διά μέν faceres; per acceptam quidein polestatem , con-
τοΰ είληφέναι τήν έξουσίαν, καταδικάζων ούς δ Θεδς demnans eos quos Deus creavit; per prsenotionem
έδημιούργησε* διά δέ τήν πρόγνωσιν ( Η ) απταίστως vero inculpate in judicando, tum alios tanquam
έν τφ κρίνειν, ούς μέν ώς δικαίους δίκαιων, ούς δέ justos absolvens, tum alios tanquam injustos dam-
ώς αδίκους καταδικάζων. Κάγώ έφην* Όρθώς έφης naii9. Et ego d i x i : Recte locuius es ac vere : fleri
καί αληθώς* αδύνατον γάρ τινα πρόγνωσιν ούκ έχοντα cnim nequil, utqui praenolione caret, judicet recte.
κρίνειν δρθώς. Ενίοτε γάρ φαίνονταί τίνες άγαΘο\, Inlerdom quippe nonnalli videntur boni, qui iHicita
αθέμιτα κρύφα διαπραττόμενοι * ένιοι δέ άγαθο\, <Jam perpelrant : nonnulli vero boni, bosliura ca*
ύπδ διαβολής έχθρων κακο\ ύπολαμβανόμενοι. 'Αλλ' β lunmia ma!i esae creduntur. Sed et si quis pote-
εί κα\ τοΰ βασανίζειν καΛάνακρίνειν έξουσίαν τις έχων etate lorquendi et quaestionera habendi preditus
δικάζει, ουδέ ούτως έξει πάντως τδ δικαίως δίκαζε ιν · judicet, neqoe sie poterit omnino juste jiidicare :
ένιοι γάρ φονεϊς δντες, είτα τάς βασάνους ύπενεγ- quidam etiim, cnm homicidae essent, postea quae-
κόντες, άφείθησαν ώς αθώοι* έτεροι δέ πάλιν αθώοι siionis tonnenta suslineiKes, dimissi sunt, vclui
τυγχάνοντες, τάς βασάνους ούχ ύπομείναντες, καί innoxii; et alii rursus, qui innocenles erant, cum
διά τοΰτο καταψευσάμενοι εαυτών, ώς αίτιοι έκολά- tormenta ferre oon potuissent, ideoque conira st
σθησαν. mentiti foissent, tanqnatu rei affecii sunt supplicio.
X C V I . Κα\ δ Πέτρος, Έχει μετρίως κα\ ταύτα, X C Y I . Tum Petrus : Atque haec, inquil, modica
έφη· τδ δέ μείζον άκουσον. Ένίων ανθρώπων άμαρ- sunt; audi vero majus quidpiam. Quando aliqui
τανόντων ή εύ* πραττόντων, & μέν ών ποιοΰσιν homiites peccant, vel bene agunt; eorum quai
ίδιά έστιν αυτών, ά δέ κα\ αλλότρια* δίκαιον δε operanlur, alia ipsorum propria sunt, alia etiam
έκαστον έπΙ τοϊς ίδίοις άμαρτήμασι τιμωρεϊσθαι, ή aliena : aequum vero esi uuumquemque pro delictis
έπ\ τοϊς κατορθώμασιν αμοιβής άξιοΰσθαι* αδύνα­ propriis dare poenas, aut pro recle faclis praemio
τον δέ τινι πλήν προφήτη μόνψ πρόγνωσιν (12) έχοντι donari. Fieri autera non potest, ut quispiam, nisi
ύπό τίνος γενόμενα είδέναι σαφώς, ποία μέν αύτοΰ D solus propheta,qui pranolionem babel, ab aliquo
VARlrfE L E C T I O N E S .

" detst in al. 1 9

al, παρέχει.
· ' Sic.jF. leg, ποτε, Lat. vero aliquando loco tum. E D . Ρ Α Τ * . · MaUb. v, 45.
7 τ

VARIORUM N O T £ .
(40) Ob φιΛάτθρωΧός έστι. Melius vertisiei no- cesse habet, sed tantum scire preterita; neque
aler : hominum aman$ quam humanus, ambiguita- enim poeuas sumit de fuluris flagitiis, sed de prae
t

tis vitandae causa. Sed ubique verba leclori adnu- terilis. Igitur πρόγνωσις, apud Iiunc scriptorem,
mcral, non appendit. Tir doclus, qui ex ore Henr. est hoc loco των πρότερον γεγονότων γνώσις, seu
Valesii excepit versionero Hisloricortim ecclesiaeti- cogniiio eorum quee priqs facla sunl ab iis, de q u i -
corum, animadverterat virum aammum inlerdum bus sententia fertur. An vero usquam alibi b*c vox
nimium a verbis ab&cedere, sed ipse nimis adbae- boc signiftcalu occorrat, fat*^>r me ignorare. ID.
rens perpeluo βαοβαρίζει, nec semper feliciter po- (12} Πρ&γτωσιγ. Uic quoque hac voce significa*
testaiem vocum Graecarum exprimit. Hoc obiler et lur των γενομένων γνώσις, ut sequenlia verba osten-
semel, quod gexceoties dici poiuit, bic adnoianduni dunt; neque enim cum pravisioue fuiuroruib in
ccnsui. CLER. prophetis conjuncla fuil cognilio praterilorum; ita
(Η) Γήν Λρόγνωςτιγ. Hic vox πρόγνωσις non est ut poslehor e priore seqwcrelur. CLER,
pramoiio; judex, enim praenusse delicia ininime ne-
m S. CLEMENTIS I ROM. PONT. O P E R A DUBIA. 5*0
gcsta* certo sciat; quaenam quideui ejus propria Α -^ια,
έ σ τ ι ν
* · Κάγώ έφην Έβουλόμην
π ο ϊ α Λ 0 ϋ ί σ τ ι

•int, quaenara vero non sint. Et ego, YeHem, i n - μαθείν πώς τών αδικημάτων · · , τά μέν ίδια, τά δέ
quam, audire, quo modo ex criininibus alia qui- αλλότρια. Κα\ δ Πέτρος μοι άπεκρίνατο· Ό Κύριος
dem sint propria, alia vero aliena. Et Pctrus mihi ημών Ιησούς Χριστδς δ Υίδς τού Θεού έφη* Τά
respondil : Uominua nosler Jesus Clirislus Filius αγαθά έλθείν δει. Μακάριος δέ, φησ\, δΐ ου Ιρχβ-
Dei d i x i l : OporUt ut veniant bona. Beatus autem, ται(ί$).Όμοίως ανάγκη καϊ τά κακά έΛθειν ούαΐ
inqait, per quem veniunt. Simititer neceste est, ut δέ δΐ ού έρχεται. Εί δέ διά κακών ξρχεται τά κακά,
etiam veniant mala: v<e autem illi per quem ve- κα\ διά αγαθών αγαθά φέρεται, προσείναι δεί έκάστω , Μ

niunt* . Porro si per malos veniunt mala, et per είτε άγαθδν έπραξεν, είτε φαύλον, ίνα κα\ τδ είρη-
1

bonos bona inferuptur; incsse unicuique nporlet, μένον ύπδ τοΰ Πνεύματος· "Ος αποδώσει έκάστω
sive bonum sive malum gesserit, ut et quod a S p i - κατά τά έργα αύτον, αληθές ή πάντως κα\ άναμ^-
ritu dictum fuit.: Qui reddet unicuique tccundum φίλογον- Πλήν άλλά τδν αρετής δλως άντιποιούμενον,
opera eju$ * ' , venwn sit prorsus ac i n d u b i u m . Sed δέον. έστ\ν ώς δ Χριστδς είρηκε, κα\ τούς εχθρούς
8i

tamen qui virtulem omnino affectat, debel, quem- αγαπάν- έτι μήν καί υπέρ αυτών εύχεσθαι, κα\ τούς
admo.lum dixit Chrislus, ininiicos quoque diiigere; λοιδορούντας εύλογείν, κα\ τοϊς έπηρεάζουσι συγχω-
fcl praterea pro illis orare, el conviciantibus bene- & ρεϊν. Ούτω γάρ ακριβής έσται φύλαξ τών εντολών,
dicere, et calumniauiibus c o n d o n a r e S i c enim καί τά αμαρτήματα πάντα διά τής είς τδν πλησίον
diligens erit mandatorum custos ; atque venia αγάπης συγχωρηθε\ς, άπελεύσεται.
omnium peccaiorum ob charilatem erga proxi-
nium accepta, e vila discedet.
XCVII. ·Πί8 ego audiiis ; Multa, inquam,facere
β XCYII. Τούτων άκουσας αύτδς, Πολλά μέν πράτ­ 87

possumus: at inimicis benefacere, omnes eorum i n - τειν δυνατδν, έφην εχθρούς δέ εύεργετεϊν, πάσαν
Μ

jurias tolerando, u l insit i n bumana natura, i m - αυτών υποφέροντα τήν έπήρειαν, ούκ οίμαι δυνατδν
possibile pulo. Tum Petrus respondil: Recte loco- ανθρωπεία προσείναι φύσει.. Κα\ ό Πέτρος» Όρθώς
ius es. Gum enim humanilas causa sit iramortali- Σφης» άπεκρίνατο. Αθανασίας γάρ αίτία ούσα ή Φι­
latis, mullo constat. Nam si quis certo sibi persua- λανθρωπία, πολλού δίδοται. Έάν γάρ πληροφορηθώ
deat, iniraicos, dum quos oderunt vexani ad tem- τις, δτι οί εχθροί πρδς καιρδν κακουχούντες ούς μι-
pus, liberalionis ab aeterno supplicio illis auclores σοΰσιν, αιωνίου κολάσεως απαλλαγής αύτοίς · αίτιοι 8

esse, eos tanquam beneficos amore complectelur. γίνονται, ώς εύεργέτας αυτούς άγαπήσουσιν. "Αλλως
Aliter autem nemo potest hoc mandalum perflcere, G δε αδύνατον τινα τήν τοιαύτην έντολήν κατορθώσαι,
Htsi valde Deum diligat, et in illius timore sit i n - εί μή σφδδρα τδν θεδν αγαπών είη, τώ τούτου φόβφ
fttitutus. A i l entm ; Initium sapientip, timor Dei ··. παιδαγωγού μένος. Φησ\ γάρ· 'Αρχή σοφίας φόβος
Qui auiero timore Dei imbutus fuerit, ad charita- θεού· . Τψ εκείνου δέ φόβψ στοιχειωθείς τις, είς
ι

lem omninu perveniet, eodemque loco babebit άγάπην ήξει πάντως, καί ούτως έξει καί τδν πλησίον
proximum, quo seipsum. l&la postquam Petrus dixit, ώς εαυτόν. Ταΰτα τού Πέτρου είπόντος, εσπέρας έπι.
vespera succedente, ad aomnum nos contuiimus. καταλαβούσης, είς ύπνον έτράπη μεν.
X C Y I H . ·* Exorto aulem inane, iugressus Pe- XGYHI. Όρθρου δέ γενομένου " , είσιών δ Πέτρος
trus, aii : Glemens cum matre sua Matlbidia et έφη· Ό μέν Κλήμης μετά τής έαυτοΰ μητρδς Ματ-
mea uxore simul ln curru consideant. Pergentibus θιδίας, κα\ τής έμής γυναικός, άμα έπ\ τοΰ οχήμα­
autem nobis per yiam qua? Balanaeas ducit, inlerro- τος καθεζέσθωσαν. Όρμώντων δέ ημών τήν έπΙ Βα
gavit me maler, quo modo pater ageret. Dixi ego: λαναίας δδδν, έπύθετό μου ή μήτηρ, πώς δ πατήρ
Ad indagaiionem tui et geminorura liberorum Fau- διάγει. Κάγώ έφην · Έπ\ ζήτησίν σου καί τών διδύ­
stini et Faustiniani egressus, iiicompertus. manet: μων υίών, Φαυστίνου τε κα\ Φαυστινιανοΰ έξελθών,
puto autem eum mox obiisse; vel enim incidisse in ^ ανεύρετος μένει· οίμαι δέ τάχα κα\ τελευτήσαι αύτδν,
naufragium, velin via cecidisse vel dolore exedente ή ναυαγία περιπεσόντα, ή ένόδψ σφαλέντα'", ή τη-
tabem esse passum. Illa vero audiens, et in lacry- κεδόνι λύπης μαρασμδν ύπομείναντα . Ή δέ άκού- f e

inas effusa, ingemuit quidem, ac segre habuit: ve- σασα καί έπίδακρυς γενομένη, έ στέναζε μέν κα\ λυ-
ram quo«l me invenisset, multum de raoerore de- πηρώς είχε · τή δ* έμή εύρέσει τδ πολύ τής λύπης

V A R L E LECT10NES
e o
a l . add. ή κατορθωμάτων. 8 1
MaUb x v m ; Luc. xvii- * a l . add. τδ ίδιον. · · Rom. n 6u
e
Gle- %
8 4

menl. bom. m , cap. 52. 8 5

Matth. v ; Luc. v i . Glemenl., hom. x x i , c. 55.
8 1
al. τ' άλλα. al. 8 7 M

praspon. είναι. 8 9
a l . αυτής. · · Prov. i , 7. a l . κυρίου.
9 1
ClemenL hom. x i u . c i , e l c , llecogn
9 8

f. v i i , c 25, elc. διαγενομένου·

9Ι 9 i
al. Βαλανέας. ·» Quid si σφαγέντα. · · a l . ύπομείναι.
YARIORUM N O T i E .

(45) Τά αγαθά έΛθειν δει. Μακάριος δέ, φησϊ,nem Ebionitx; quasi diceret: Ut dixil Ghrisins
δΐ ού έρχεται, ctc. Vix crediderim, in cxemplari oporlcre esse scandala : sic etiam oportet esse bona;
Ebionilico Matlbaei, ila leclum. Yerisimilius mihi et, quemadmoduro d i x i t : Vae scandalorum auclori ,
Vidclur citarl hic textura loci, aut potius collcclio- iia el euge dicet rerum bonarum auclori. b .
541 CLEMENTINA. — EPITOME DE CESTIS S. PETRI. 542
παρερυθείτο. Κατηντήσαμεν ουνείς Βαλαναίας· (44), Α irabebal. Perveniinus ergo Balaneas : et sequenti
Τ

καί τή έπιούση είς Πάλτον·· ήλθομεν, κάκείθεν είς die Pallura ivimus, et inde Gabala; aliaqoe die
Γάβαλα. Τή δέ έτερα κατηντήσαμεν είς Ααοδίκειαν, Laodiceam devenimug. Gum ecce anle portas oc-
Κα\ ίδού πρδ τών θυρών Νικητής τε κα\ Ακύλας currunt nobis Nicetas et Aquila; et osculati, du-
άπήντων ήμϊν, κα\ καταφιλήσαντες ήγον έπ\ τήν cunt ad bospiiium. Petrus autem pulcbrani et ma-
ξενίαν··. Ό δέ Πέτρος καλήν κα\ μεγάλην πόλιν Ιδών, gnatn civitatem videns : jEquum esi, inquil, noe
"Αξιον, έφη, ενταύθα ημέρας ή μας προσμεϊναι. bic aliquot dies commorari : fieri enim potesi, ut
Δυνατδν γάρ έν τφ πλήθει, καί τινας εύρέσθαι τής in Unta mullitudine quidam reperianlur Gbrisli sorie
τού Χριστού μερίδος άξίους. Ό μέν ουν Νικητής κα\ ac pariibus digni. Caeterum Nicetas et Aquila per-
"Ακύλας έπυνθάνοντό μου, τίς άν εΓη ή ξένη αύτη contabantur me, quaenam esset illa mulier extera.
γυνή. Κάγώ έφην Έ μ ή μήτηρ, ήν έπιγνώναί μοι δ Et ego d i x i : Mater mea est, quam ut agnoscerem,
Θεδς διά Πέτρου τού Κυρίου μου έδωρήσατο. Deus mihi per dominum meum Petrum conccssit.
X C I X . Ταύτα μου είπόντος, δ Πέτρος αύτοΤς έν X G I X . Hasc poslquam d i x i ; Petms illis cuncu
κεφαλαίφ πάντα έξέθετο, δσα τε παρά τής μητρδς summatim exposuit; tum quae ex matre audivissel,
άκούσςιε, και δσα πρότερον παρ" έμού μάθοι, περί tum quae aniea ex me comperisset; niiuirum, de
τε τού πεπλασμένου ονείρου περί τε τής έν τφ πλοίφ ^ somnio conficto, de naufragio una cum liberis facto.
μετά κα\ τών υίών ναυαγίας, και δπως ύστερον δ πα­ et quemadmodain postea pater ad investigationein
τήρ είς άναζήτησιν τής γυναικδς κα\ τών διδύμων urtoris atque geminorum ejus nalorum profectus,
αυτής παίδων έκβάς, άχρι τής δεΰρο δ ιέ μείνε ν άγνω­ usque adbuc manseril ignotus, forlassis ipse quo-
στος, κινδύνφ τυχδν κα\ αύτδς θαλαττίφ περιπε- que in maris discrimen delapsus.
σών.
G. Τούτων ούτω κεφαλαιωδως ^ηθέντων ύπδ τού G. His ila capitulatim a Petro relatis, Nicetas et
Πέτρου, δ Νικητής κα\ "Ακύλας καταπλαγέντες* Αρά Aquila stuporc percussi dixerunl: Here ac Domine
Τ

γε, Δέσποτα καί Κύριε τών απάντων, είπον, αληθές, oronium, verumne est quod narratur, an somnium?
ή δνειρός έστι ταύτα; Κα\ ό Πέτρος, ΕΙ μή κοιμώ- Et Petrus, Nisi dormimus, inquit, res ila babet. A i
μεθα, έφη, αληθές τυγχάνει. Οί δέ βραχύ μείναντες, illi paululum moraii, ac velut cogitabundi: No»,
καί ώσπερ έπ\ συννοίας γενόμενοι, Ήμεϊς έσμεν Φαυ- inquierunl, sumus Faustinus et Faustinianu»: atque
στίνος κα\ Φαυστινιανδς, έφασαν κα\ απαρχής, σού ab initio luae narrationis, aller akerum inspicientes,
διαλαγομένου, άλλήλοις έμβλέποντες, πολλά περί αύ- plurimum circa nos considerabamus num qua? dice-
τών κατεστοχαζόμεθα, μή άρα ούχ ήμίν διαφέρη τά Q banlurad nos perlinerent; reputantes, mulla similia
λεγόμενα, λογιζόμενοι δτι πολλά παρόμοια γίνεται in \ita conlingere : quocirca et biluimus, cam cor
έν τω βίω* διδ κα\ έσιωπώμεν παλλόμενοι τάς καρ­ nostrum palpilaret. Nunc vero in fliie sermoiiis, v i -
δίας. Πρδς δέ τδ τέλος νύν τών λεγομένων ίδόντες, deiites ac probe scientes, quae a te dicta sunt, ad
κα\ γνόντες ακριβώς, δτι περ ήμΐν διαφέρει τά είρη- nos perlinere, tunc pos dedaravimus. Atque boc
μένα, τότε εαυτούς άνωμολογήσαμεν. Κα\ τούτο είπόν- dicto, cum lacrymis properabant ad matrem, eam-
τες, μετά δακρύων έπεισήλθον τή μητρ\, κα\ κοιμω- que dormientem nacli, prolinus complecti volebanl.
μένην εύρόντες, περιπλέκεσθαι ήδη έβούλοντο, Ό δέ Sed Pelrus prohibuit, dicens : Sinile rae; ipse vos
Πέτρος έκώλυσεν αυτούς, είπών* Έάσατέ με, αύτδς ad matrera adducam; ne forte mullo gaudio repenle
υμάς τή μητρ\ προσαγάγω, μήπως ύπδ τής πολλής adveniente, in animi stuporem iitcidat; ulpote quas
αίφνιδίου χαράς, καί είς έκστασιν έλθοι φρενών, άτε eliam dormial, spirilumque somno habeat occiipa-
δή κα\ κοιμωμένη, κα\ τδ πνεύμα ύπδ τού ύπνου tum.
άπησχολημένον έχουσα.
GI. "Ομως έπει κόρον ϊσχε τού ύπνου, διεγερθείση GI. Gaeterum postquam aomnum ad satieiaiem
τή μητρ\, ό Πέτρος περί θεοσεβείας αυτή διαλεχθε\ς cepit, ac experrecla est maler, Petrus ad illara prius
πρότερον κα\ είπών* Γινώσκειν σε θέλω, γύναι, τής D sermonem babuil de cultu Dei, ac d i x i t : Scire te
ημετέρας πίστεως τήν άκρίβειαν. Έ ν α γάρ θεδν σέ- volo,mulicr,nostraeiidei disciplinam . Unum enim
iM

βομεν τδν πεποιηκότα ούρανόν τε κα\ γήν, κα\ δν Deum colimos, effeclorem coeli et terrae, ei hujue
δράς κόσμον* κα\ τούτου φυλάσσομεν τδν νόμον, πε­ qiiem vides mundi; ejusque legem servamus, quae
ριέχοντα έν πρώτοις αύτδν σέβειν μόνον, κα\ τδ αυ­ in primis coHlinet, ipsum solum colendum eas»?,
τού άγιάζειν δνομα, τιμάν τε γονείς καί σωφρονεϊν, sanclificandum nomen ejus, honorandos parenlea,
βιούντας άνεπιλήπτως, κα\ τραπέζης εθνικής μή μετ- temperanter vivendum et inculpate; nec mensam
έχειν, διά τδ άκαθάρτως αυτούς πολιτεύεσθαι. "Οταν cunj geolilibus communem babeudam, quod impu-
δέ πείσωμεν αυτούς τά τής αληθείας φρονείν τε κα\ ram viiam degant. Gum aulcm eis peisuascriiuus

V A R L E LECTIONES.

• al, Βαλανέας.
7
·* al. Πάλταν. ·· al. οίκίαν. »·· 1. Rec. 1. x, c. 47.
VARIORUM NOTiE.
(44) ΒαΛαγαίνς, etc. Dc situ horum Syria» iocorum vide quae collegit Ghristopb. Gellartus. Ccoer.
Xnt. lib. m , cap. 21. CLER.
 543 S. C L E M E M I S I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 541
scntire ac faccre ea qu?e ad verilalcm spectaiit, Α ποιεϊν, του Ιερού βαπτίσματος άξιώσαντες έν τρισ·
sacro baptismo in ter beala quadam nominis invo- μακαρία τιν\ έπονομασία, τότε δή αύτοΐς κα\ συν-
catione eis donaio, lum ilemuin una cum illis etiam αυλιζόμεθα . Έπε\ ούδ' αν πατήρ ή μήτηρ τυγχάνη,
4

vescimur. Alioqui nec si paler sit, aut maler, airt ή γννή, ή τέκνον, ή άδελφδς* ή άλλος τις έκ φύσεως
uxor, aul proies, ant fraVer, aut quivis alius natu- τήν στοργήν Ιχων, συνεστιάσθαι αύτψ θεμιτδν ήμίν.
rali amore charvs, cum ipao ciburo sumere liciltim Π ίστε ι γάρ δ*αφερδντως τούτο ποιούμεν Μή ουν 06ptv
est nobis. Hoc quippe pra^sertim ob fldem apimus. ήγήση, τδ μή νύν συνεστιάσθαί σοι τδν υίδν, άχρις
Ne igilur contumeliaro exiatimes, quod nunc tecum λν • ι ά αυτά ήμϊν φρονής καί ποιής..
filius ciburo non capial, u&quequo tu eadem nobis-
cum sentias et agas.
C H . His illa auditis, ait \ Quid ergo impedit bo- CII. Ή δέ άκούσασα, Ιφη· Τί ούν κωλύει με σή­
die me baptizari ? quae et anle quam viderein te, eos μερον βαπτισθήναι; "Ητις κα\ πρδ τού ίδείν σε, τους
qui dicuntur esse dii aversata sum, perbane ratfo- λεγόμενους θεούς άπεστράφην λογισμψ τοιούτψ, δτι
ciuationero, quod cum multa ferequotidie ipsis ira- πολλά σχεδδν καθ* ήμέραν θυούση μοι τούτοις, έν
molarem, mihi inadversis rebus non adfuerint. De ταίς^ άνάγκαις , ~
t ,
ού παρεστάθησάν* r, μοι. Περ\
. δέ, μοι-r

stupro auiem quid oportet me dicere? quandoqui- ^ χείας τί δεϊ με κα\ λέγειν; δποΥ άν ουδέ πλούτου-
dem nec divitem deliciae me ad hoc pellexerint; nec σαν τρυφή με πρδς τούτο ή πάτησεν ουδέ ή μετά
subsecuta pauperlas eo venire me compulerit; u l ταύτα πενία έπ\ τούτο γε έλθείν κατηνάγκασεν, άτε
quse pudicitiatn velut maximum bonum. capesse- δή τής σωφροσύνης ώς μεγίστου καλού άντιποιούμε­
r e m ; cujus gralia et in tantam calamitatem deveiti. νης |χου· ής ένεκα» καί είς τοσαύτην ήλθον περίστα-
Sed nec te arbiiror, domine mi Petre, ignorare, σιν. 'Αλλ' ουδέ σε οίμαι, κύριε μου Πέτ ρε, άγνοειν,
majorcm cupiditatem ex lajta foriuna o r i r i : unde δτι ή πλείων επιθυμία έξ ευθυμιών γίνεται* δθεν
ego quae in secundis rebus lemperate vixi, jn aflOi- εγώ έν ευθυμία σωφρονήσασα, έν δυσθυμίχ πρδς
clione me volqptatibus non dedo. Neque vero nuno ήδονάς έαυτήν ούκ έκδίδωμι. "Αλλά μηδέ νύν κακου­
animum meum existimes aegriiudine esse liberum, χίας άπηλλάχθαι νομίσης μου τήν ψυχήν, τήν ποσώς
qui aliquantum co-isolationis naclus est per Cle- παραμυθίας τυχούσαν, διά τήν Κλήμεντος άναγνώρι-
raenlis recognitionem. Succedens namque tristitia σιν. Άντεισερχομένη γάρ ή έκ τών δύο μου τέκνων
cx duobus liberis nieia nata, boc qualecunque gau- ά θ υ μ ί α κ α \ τήν ποσώς άμαυροϊ χαράν. Αυπεϊ γάρ
dium obscurat. Non eitiro adeo nos contristat, eos ημάς ού τοσούτον τδ έν τή θαλασσή τούτους παραπο-
in niari raale periisse, quam sine pietateerga Deuro, Q λέσθαι, δσον καί * χωρίς τής είς θεδν εύσεβείας δια-
una cum animis interiisse eorum corpora. Pater φθαρήναι μετά γε τών ψυχών αύτοϊς κα\ τά σώματα.
autem eorum, meusquc maritus, quemadmodum per Ό δέ τούτων πατήρ, έμδς δέ σύνευνος, ώς παρά
Clcmeniem comperi, ad quaerendum me ac liberos Κλήμεντος έμαθον, έπί τε τήν έμήν κα\ τών υίών
progressus, tot aujiis non comparet: prorsus vero ζήτησιν έκβάς, τοσούτοις έτεσιν αφανής έστι* πάν­
et ipse obiit. Eienim miser, ob continentiam diligc- τως δέ κα\ αύτδς έτελεύτησε. Κα\ γάρ δ ταλαίπωρος
bal me et erai amans liberorum : quare cunclis no- ύπδ σωφροσύνης με αγαπών, φιλδτεκνος ή ν δθεν
bis, a sc super oraoia dilectis, orbatus senex, prae πάντων ημών τών υπέρ πάντα ήγαπημένων αύτψ
maximo dolore occubuii. στερηθείς δ γέρων, ύπδ μεγίστης άθυμίας διαπεφώ-
νηκε.
CIII. Matrem vero haec locutaro audienlee liberi, C11I. Τής δέ μητρδς ταύτα λεγούσης άκούοντες οί
non amplius, secundum Petri admonitioncra, se παίδες, ούκέτι κατά τήν τού Πέτρου παραίνεσιν ήδύ-
couiinere potuerunt: sed exsurgeutes, tum com- ναντο στέγειν* άλλ' άναστάντες περιεπλέκοντο τότε
plectebaatur eam, et cum lacrymis deoscalabanlur. αυτή, καί δάκρυσι κατεφίλουν. Έφ' φ δή κα\ ή μ ή ­
1

Ob quod mater attonila, quid boc sibi vellet, prae τηρ καταπλαγεϊσα, τί θέλοι τούτο είναι, ύπδ έκστά-
stupore j i u l a atque ignoralione rerum, iuteiroga- ^ σεως ώσπερ κα\ αγνοίας τών γινομένων, ήρώτα. Κα\
bal. Statimque Pclrus dixit : Advoca, ο mulier, ό Πέτρος ευθύς, Παράστησον, ώ γύναι, είρηκε, γεν­
fprlUer mentem tuara, ut nads tuis fruaris jucunde. ναίως τδν νούν σο,υ, ώστε τών σών ήδέοις άπολαύσαι
Hi emre suni Fau&iinus et Fau&tiiuanue, quos aie- τέκνων. Ούτοι γάρ είσι Φαυστϊνος κσΛ Φαυστινιανδς,
bas in pelago obiisse, quosque dum lugea, vilam ούς έλεγες έν βυθψ τεθνάναι, κα\ ών τδ πένθος άβίω-
tuam ia luciua noa vitalem efficiebat. Qui vero a l - τον έτίθει σου ' τήν ζωήν. Πώς δέ αυτοί δ μέν Νικη­
ter eorum Nicetas. alier Aquila voceiur, ipsi auspi- τής, δ δέ Ακύλας καλείται, αύτο\ καλώς λεγέτωσάν
caio dicant et doceani. Haec Petro dicenle, mater, τε και διδασκε^ωσαν. Ταύτα τού Πέτρου είπδντος ή
gaudio immodico repleta, properoodum ot spirilu μήτηρ άμετρου πλησθεϊσα χαράς, μικρού άν άπολε-
defccil: attamen recolligens se, ac velut sui compot λοίπει κα\ τήν πνοήν* άνενεγκούσα δ£ δμως, καί
facu : Filii mei optatissimi, inquit, filii dulcissimi, ώσπερ εαυτής γενομένη, Τέκνα μομ. ποθεινά, έφη,
Τ

Υ Α Π Ι Λ LECT10NES.
1
al. συναλιζόμεθα. * a l . praepon. μή. s
a l . βαρυθυμία. al.. τδ. * aU σύν δάκρυσίν 1
aL σο*.
τ
a l . εφ* εαυτής, a l . Ιν εαυτή.
545 CLEMENTINA. - EPITOME DE GESTIS S. P E T R I . 546
τέκνα γλυκύτατα, τέκνα καρδίας'καύσωνες της έμής, Α filu ardores cordig mei, dicite mihi qtiaenam vobi
είπατε μοι, τίνα δή τά κατά · τήν χαλεπήν έκείνην tn illa g&va nocle eomfgeriit.
νύκτα συμβάντα ύμϊν.
CIV. Καί ό Νικητής αύτίκα τδν λόγον άναλαβών, GIV." Tura Niceias, confesihn resumpio germone
ούτως Ιφη· Ή μ ί ν , ω μήτερ, ώς οΐσθα, τού πλοίου Ua infit: Qtiando nobis, ο mater, queraadmodura
κατά τήν νύκτα · θια^αγέντος, άνδρες τινές έν τφ 8cis, navigiura noctn disrapturo est, homineg qui-
βυθψ ληστεύειν ού δεδοικότες, ημάς άνελδμενοι, καί dam qui in mari praedas aqere non vcrentur, cepe-
τινι ενθεμένοι σκάφει, έπειτα δέ κώπαις χρώμενοι, rtidt nos, et scaphse lmposucrunt; posleaque remis
είς τήν Στράτωνος ήγον Καισάρειαν* κάκεί σφόδρα osi, duierunt Caesaream Slratonia : aique ibi vebe-
συνεχόμενους ημάς τψ λιμψ, πρδς δέ καί περιδεεϊς menter fame compreasos, ut metu affecti nihil prae-
δντας, μή τι κα\ προπετές κα\ τών αύτοίς ού δοκουν-ceps, quodque iis displiceret loqueremur; i l l i , no-
των φθεγξώμεθα, εκείνοι τά ονόματα ημών διαμεί- minibus nostris muiatis, in serviluiem migere Ira-
ψαντες, είς δουλείαν άθλίως άπέδοντο. Γυνή δέ τις diderunt. Porro mulier quaedam apud Jud&os pro-
ημάς Ίουδαίοις προσήλυτος αξιόλογος πάνυ, δνομα selyia, valde laudabilig, oomino Justa, cum nos
Ίούστα ώνησαμένη, έν τέκνων έφύλαττε μοίρα, καί emisset, babuit loco flliorum, oranibugque Grtecig
πάση ελληνική παιδεία μετά σπουδής έξεπαίδευσεν. Β disciplinis studiose erudlvit. Nos vero pcr aelatem
Η μ ε ί ς δέ γινόμενοι έφ'ηλικίας έμφρονες, κα\ τήν facti prudenies, et religionem araavimus, et litierig
θρήσκε ία ν ήγαπήσαμεν, καΐτά τής παιδείας έφιλοπονή- gnaviier operam dedimus; ut cum reliquis genlibus
σαμεν, δπως πρδς τά λοιπά Ιθνη διαλεγόμενοι, έλέγ- disputanies, eas possemus de errore afguere · · .
χειν αυτά περί πλάνης δυνατώς έχωμεν, ήκριβώσαμεν Perdidicimus etiam philo&opborum decreta, maxime
δέ κα\ τά φιλοσόφων, έξαιρέτως τά άθεώτατα. Λέγω quae a pietaie in Deura alienissima s u n t : Epicuri,
δή τά Επικούρου κα\ Πύ£(5ωνος, ίνα κα\ μάλλον inquam, cl Pyrrbonis; quo et magie possenius con-
ανασκεύαζε ιν δυνώμεθα. futare.
GV. Σίμωνι δέ τινι Μάγψ σχεδόν γενόμενοι σύντρο­ C V . Caeierum uoa cuin Simone qAiodam Mago
φοι, φιλίας όδψ άπατηθήναι ήδη έκινδυνεύομεν. educati, ralione aiuicitiae, i n fraudem fere ioducii
"Όμως ταύτα, μήτερ, έπΙ καιρού σοι άκριβέστερον fuimug* Yerum isia tibi, mater, in tempore diligen-
έκτεθήσεται. Πλήν μέλλουσιν ήμίν άπατάσθαι ύπδ τού tius exponeniur. Sed cum decipiendi eseeoius per
Σίμωνος, εταίρος τις τού κυρίου ημών Πέτρου Ζακ­ Simonem, familiarig qjuidam domini noslri Pelri,
χαίος λεγόμενος, προσηκάμενος ένουθέτησε μή συνθέ- Zaccbeus dicius, accedent monuit ne mago assea-
σθαι τψ μάγψ* έπελθόντι δέ τψ Πέτρψ προσήγαγεν, Q tireinur, Petroque advenienlfr oblulil, u i nogplene
δπως ημάς πληροφορήσας πείση περ\ τών τή θεοσέ­ atque certo quse spectani ad cultum Dei doceret.
βεια διαφερόντων. Διδ κα\ σέ, μήτερ, εύχόμεθα, ώς Quare eiiam te oramus, mater, ut quae ooa conae-
ημείς κατηξιώθημεν αγαθών, τούτων κα\ αυτήν με- cuti sumug bona, illa et lu percipias; quo communi
τασχεϊν, δπως κοινών άλών κα\ τραπέζης δυνηθώμεν galeac mensa uti possimas. Ea igilur causa est,
μεταλαβεΐν. Αύτη ούν έστιν ή αίτία* δι' ήν ένόμιζες propier quam nos in mari pcriisse exislimairti.
ημάς έν τή θαλασσή τεθνάναι . Η

CVI. Ταύτα τού Φαυστίνου είπόντος, ή μήτηρ C V I . Ifaec cum Fauslinus proloculus iuissel,
ημών προσέπεσε τψ Πέτρψ, δεομένη καί άξιούσα, mater nostra procldit coram Peiro, rogan» ei obse-
δπως αυτήν τε καί τήν ξενοδόχον αυτής μεταπεμψά- crans, uri se suamque bospitem accersiiam, ba-
μενοςβαπτίση * "Ινα,φησ\, μηδεμία τις άμοιρος ήμε­ piizaret : Ut, inquit, ex quo naios meog recepi,
ρα γένηται, άφ' ής τά έμαυτής άπέλαβον τέκνα, nullus diesexcludalur, in quo cum iis non guinpgerim
καθ* ήν άν ού συνεστιαθείην αύτοίς Κα\ ημών δέ cibum. Cuinque nog eadem q u « maler compreca-
τά δμοια τή μητρ\ συνικετευόντων, δ Πέτρος έφη * remur, Pelrus aii : Quid putatig , unug ego inimi-
Τί οίεσθε, μόνος έγώ άσπλαγχνός είμι, δτι μή βούλο- sericora sum, quod nolim yos cum malre vegira
μαι συνεστιαθηναι υμάς τή μητρ\, σήμερον βαπτί- D
b«He eam bapliaans ? Minime vero. Sed
σας αυτήν ; Ού μέν ούν. 'Αλλά κάν μίαν ήμέραν
u oporlel, ut ipea, ante quam bapltzctur, sallem uno
πρδ τού βαπτισθήναι νηστεύσαι αυτήν δεί* έπε\ 1% die jejimet: quandoqutdem el nonnuila pro se lo-
καί τινα υπέρ εαυτής έφθέγξατο ή μήτηρ· τάχα γάρ cuta cat mater : quofl si non esset, muilig diebug
εί μή τούτο, πολλών ήμερων αυτήν άγνισθήναι eam necesse fuisset expiari.
έδει
CVII. Έρομένψ ούν μοι, τί άρα καί φθεγξαμένη GVII. Interroganili ergo mibi, qutdnam ea tocu-
τήν πίστιν αυτής έξέφηνεν * · , δ Πέτρος έ φ η · 'Απο*-
17
l a , fidem suam indicasset, Peirus respondil: Si:(!i-
χρη καί μόνον αυτής ή άξίωσις του συμβαπτισθή- cii duntaxat iHius poslulatio de bospiu el benefica,

V A R L E LECTIONES.
• μετά. · al. in9er. έκείνην vel ταύτην. !
· Recogn. 1. VIII , c. 7. al. add. τότε , έν
1 1

εκείνη τή χαλεπωτάτη νυκτ\ ύπδ πειρατών άχθη να ι έν πελάγε^ al. μή συνεστιαθεϊσαι αύτοίς· ταύτα
4 1
§

ουν κτ&ήρων τή ΐιητρί συμπαρακαλεσάντων, ό Πέτρο; έφη· τί νομίζετε εγώ, μόνος. al. deest in al#
1 1

1%
al. απλώς. "· al ϊιζά πολλών ήμερων αυτήν ά^ελληνισθήναι έδει. "· Κάγώ εΐπον* είπε ήμϊν, τίν*
tifMtftto λόγον, δς τήν. Deegl iu a l .
1 7
 647 S. GLEHENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 548
ut gecum baptizarelur. Neque enim id dilecbe suaB Α ναι αυτή τήν ξενοδόχον καί εύεργέτιν . Ούκ άν 6ε 1 β

tradi postulasset, nisi prius erga bapiismum tan- τούτο τή ύπδ αυτής ποθούμενη δοθήναι •· ήξίου, εί
quam erga magnum donum fuisset affecta. Quare μή πρότερον αυτή διετέθη ώς έπΙ μεγάλη τή του
cgo mullog damnare non dubilo ; quod cum ipsi βαπτίσματος δωρε$ * · . "Οθεν εγώ πολλών έχω κατα-
baptizati fuerint, et proflteantur se credere, nihil γινώσκειν " , όπότ' άν αύτο\ βαπτισθέντες κα\ πι­
faciant dignum flde, neque eos quos diligunt (uxo- στεύειν όμολογοΰντες " , μηδέν άξιον πίστεως ποιώσι,
res, inquam, ei filios, atque amicos) ad boc exhor- μηδέ ούς αγαπώ σι, λέγω δή γυναίκας εαυτών καλ
tenlur. Nam si crederent, vilara ficteroam cum bo- υίούς άμα καί φίλους, είς τούτο προτρέπονται. Εί γάρ
nis operibus iu bapiismo a Deo d o n a r i , plane eoe πεπιστεύκασι ζωήν αίώνιον σύν ίργοις καλοϊς δωρεϊ-
qiios diligerent, ad illum suscipieDdum hortarentur. σθάι τδν θεδν * * έπ\ τψ βαπτίσματι, πάντως άν κα\
Quando denique eog vident aegrotare, aul m mortig ούς ήγάπων προετρέποντο βαπτισθήναι. Έπεί ·*
u

viarn abduci, autalia molesta sustinere, gemunt, τι δήποτε νοσούντας δρώντες, ή άπαγομένους τήν
ac ducuntur commigeratione. Ita si crederent, έπΙ θάνατον * · , ή άλλα τινά χαλεπά πάσχοντας, οδύ­
ignem perpetuum manere eos qui Deum non co- ρονται κα\ κατελεοΰσιν. Ούτως εί έπεπιστεύ-
17 Μ

lunt, non cessarent monerc, vel guper illis plorare κεισαν αίώνιον πύρ περιμένειν τούς τδν θεδν μή σέ-
etgraviter dolere, dum eog cernuntnon haberc fi- " βοντας,ούκ άν έπαύσαντο νουθετούντες, ή κα\ άπει-
dem. Atque nunc hogpilam evocatam inlerrogabo, θοΰντας δρώντες, δακρύοντες έπ" αύτοίς κα\ χαλεπώς
num legem nostram velit amplecti: et ita conse- δδυνώμενοι. ΚάΙ τά •· νύν τήν ξενοδόχον πέμψας
quenter quae oportet faciemus. Maier auiem veslra, άναχρινώ εί τδν νόμον ημών αγαπάν αίρεϊται * καί
quoniam prout decet fidelem, in baptigma anima- ούτως ακολούθως ά δεί πράξομεν. Ή δέ μήτηρ υμών
ta eat, ante baptismum jejuoet uoo die. επειδή πιστώς διάκειται περί τού βαπτίσματος, ν η -
στευσάτω ήμέραν *· πρδ τού βαπτίσματος.
CVIII. At illa jurabat, ge duobus superioribug CVIII. Ή δέ ωμνυε δύο τών διελθουσών ήμερων
diebug, dum narrat mulieri recognitionis eventuin, τή γυναικτ διηγουμένη τά κατά τδν άναγνωρι-
1 4

prae multo gaudio cibum non cepigge ; nisi pridie σμδν, ύπδ πολλής χαράς, τροφής μή μεταλαβεΐν , Μ

dunlaxat paulum aquae. Cui juramento et uxor Pe- ή χθες μόνον βραχέος ύδατος. Μαρτυρήσει" τετώ
tri teglimonium praebuil, dicens, vere eara nihil δρκψ και ή γυνή Πέτρου λέγουσα, ώς αληθώς ούκ
guslasse. Et Aquila ait : Nihil ergo impedit, eam, έγεύσατο. Κα\ δ Ακύλας έφη · Ούκούν ουδέν κωλύει
domine m i , bodierno die baplizari. Tum Peirus : αυτήν ώ κύριε μου, τήν "σήμερον βαπτισθήναι.
At hoc, uon esl baptismi jejunium ; quandoquidem Q Κα\ δ Πέτρος* Άλλ' ούκ έστι τούτο νηστεία βαπτί-
" *'
nec propterea factum esi. Et Fausiinianus: "
Sed σματος · · , έπε\ μηδέ δι' αύτδ τούτο γέγονε. Κα\ , Τ

fortasse Deus volens raatrem nostram ne uno qui- ό " Φαυστινιανός ··· "Ισως ούν ό Θεδς βουλόμενος
dem post recognilionem die a nostra menaa sepa- ημών τήν μητέρα, μηδεμίαν μετά τδν άναγνωρι-
rari, boc jejunium prastruxit. Sicul enim in igno- σμδν ήμέραν τής ημετέρας*· χωρίσαι τραπέζης , u

ratione servavit pudicitiam, id quod verilalem de- προψκονόμησε τήν νηστείαν. 'Ως γάρ έσωφρόνησεν
cet faciens , iia et nunc Deus forte providit, eam έν αγνοία, τδ πρέπον τή άληθεία ποιήσασα * ούτω Μ

anle unum diem, in ignoranlia jejunare, pro vero κα\ νύν ό Θεδς ίσως φκονόμησεν αυτήν πρδ μιάς έν
bapligmo ; ut a primo die quo nos agnovit, nobis- αγνοία νηστεύσαι, υπέρ τού αληθούς βαπτίσματος,
cum possel etiam salem geu cibum percipere. ίν' άπδ πρώτης ημέρας τού γνωρίσαι ημάς, μεταλα-
βεϊν σύν ήμϊν κα\ άλών δυνηθείη.
CIX. Tum Potrug : Ne nos, inquit, vincal mali- CIX. Κα\ δ Πέτρος· Μή η μ ά ς " , έφη, νικάτω ή
tia, pratfexlum nacta Providenliam et matris amo- κακία πρόφασιν εύρούσα τήν πρόνοιαν και τήν τής % ν

rero; sed potios vos, et ego vobiscum, hodie in τεκούσης στοργήν" * άλλά μάλλον ύμεϊς, κάγώ σύν
jejunio permaneamug, et crag bapiizabitur. Huuc in ύμϊν διαμείνωμεν τήν σήμερον έν νηστεία κα\ αύ-
modum locutus esl Pelrus, cunctique orationi D ριον βαπτισθήσεται. Ούτως έφη Πέτρος, κα\ οί πάν-
assensi sumus , Mullo aulem maturius quam
k τες τψ λόγψ συνευδοκήσαμεν Όρθριώτερον δέ
quotidie solebat, Pelrua experrectus, ad nos i n - πολλψ τού καθ' ήμέραν ό Πέτρος διύπνισθείς, είσ­
gressus est, quoa eorano excilavit, ac dixit .* Fau- ήει πρδς ημάς, καί διαναστήσας, Φαυστϊνος, είπε · , %

V A R L E LECT10NES.

a l . αύ
18 τήν τή ξενοδόχω κα\ εύεργέτιδι. " a l . παρεκι
ρεκάλει. a l αυτή, τή
, e
» τού. βαπτίσματος προσήλθε δω-
w

ρεά. χταγινωσκω. " al. λέγοντες.

καταγινωσκω
β 1
Deest i n a l
u a l . ανυπερθέτως ούς.
H λ 1
" » al. add. άλλ' έρεί τις
υμών* άγαπώσιναυτούςκα\ φροντίζουσιν αυτών. Τούτο εύηθές έστιν. Έπεί. "βΐ.θανάτψ. aal. l . έλεούσιν·
,f 77

t e
a l . πεπιστεύκεισαν. Μ
al. ώς
ώς περί
περί απίστων
απίστων όδυνώμενοι
όουνωαενοι ·· τήν τήν κατ' αυτών κόλασιν
κατ αυτών κόλασιν πεπλη(
πεπληροφ* ρορημενοι.
Κα\ τά. *· al. inser. κάν μίαν . al. inser. Πέτρου vel τή ξενοδοχψ. · · a l . add. ήδυνήθην.
1 1
al. έμαρ-
τύρει. Μ αι.
al. αυτήν βαπτισθήναι, a l . τ ή . *· a l . δ μ ή .
Μ
lieegt in al.
1 7
Φαυστινος.
, β
••al.add.
άπεκρίνατο. · al. χωρίσαι. Duo
%
10 mgg.
mgg. χωρησαι,
χωρησαι. COT. ήμέραν τής
a l . ήμέραν
4 1 τήςημών
ημών έπιγνώσεως
έπιγνι' ;χωρίσαι τής
τραπέζης. *» al. της αληθείας. **al. υμάς. al, •· al. στοργή. *· a l . νηστεύοντες,. al. add.
ουδέ ή "άρα-της σήμερον ημέρας επιτήδειος έστιν είς τδ βάπτισμα. ΚαΛ δμως ούτω γενέσθαι οί πάντες *συν-
ευδοκήσαμεν. *· Clemenl. hom. x i v , c 4, elc. Rec. L νιι, c. 5 8 , el 1. νιιι, c. 4 , etc. a l . έξυπν(σαν
4 f

έφη.
549 GLEMENTINA. — ΕΡιΤΟΜΕ DE GESTIS S. P E T R I . 550
κα\ Φαυστινιανδς άμα Κλήμεντι μετά τών οίκείων Α slinus el Faustimanus, unaque Clemens, cum suto
άχολουθησάτωσάν μοι, δπως έν σκέπε ινψ της θα­ me sequantur, ut venienles ad oblectum maris lo-
λάσσης τόπω γενόμενοι , τά τοΰ βαπτίσματος σχε­ cum, baptismi ritus peragamus.
Μ

διάσωμεν.
C X . Έπ\ τδν αίγιαλδν ούν γενομένων ημών · \ χα\ C X . Guro igitur fuimus in Htlore, inter saxa
μεταξύ πετρών τινών γαληνοΰ χα\ χαθαροΰ τόπου quaedam, quae tranquillum et mundurolocum pwe-
εύπορησάντων, έβάπτισεν αυτήν είςτδ δνομα τοΰ bebant, baplizavit eam i n nomine Patris, et F i l i i ,
Πατρδς χαϊ τοΰ Υίοΰ χαι τοΰ αγίου Πνεύματος. et Spirilus sancli. Nos autem, e l quolquot nobis-
Η μ ε ί ς δέ " χα\ συν ήμϊν δσοι παρήσαν, τών γυναι­ cum aderant, mulicrum gratia secessimus. Postea
κών χάριν ύπεχωρήσαμεν. Έπειτα δ Πέτρος τάς γυ- Petrus mulieres, ob muUiiudinem, premisii, ut
ναϊχας διά τδν δχλον προέπεμψε δι* άλλης οδού έπ\ per alteram viam irent ad bospitium ; jussitque nos
τήν ξενίαν έλθείν , μόνοις έκ τών ανδρών ήμίν συν-
Μ
solos ex viris mairem easque conaiiari. Yeuientes
εϊναι τή μητρί κα\ ταυταις έγκελευσάμενος. Έ λ - ergo ad diversorium, et prestolantes adveniuui
Οόντες ούν έπΙ τήν ξενίαν, κα\ άνα μένοντες αύ­
n
illius, colloquebamur invicein. Post sat multas
τδν " άφικέσθαι, άλλήλοις διελεγόμεθα · · . Μετά ίκα­ vero boras Petrus regressus, accepit panera, gratias
νάς δέ ώρας δ Πέτρος έλθών, κα\ άρτον λαβών, εύ- Β egil, benedixil, consecravit, fregil, el matri primum
χαρυτήσας, εύλογη σας, άγιάσας, κλάσας, τή μητρ\ dedit, ac post eam uobis cjus flliis. Aique ica cum
πρώτον έπέδωκε · , κα\ μετά ταύτην, ήμϊν τοϊς ca comedimus, Dcuraque cibi largitorem laudibus
Τ

υίοϊς *·. Κα\ ούτως αυτή συνειστιάθημεν · , κα\ τδν proscculi sumus.β

δίδοντα τροφήν θεδν εύλογήσαμεν.

CXI. Τότε λοιπδν δ Πέτρος, τδν δχλον είσεληλυ-
θότα ίδών, καθίσας αύτδς, κ α ί · · ημάς δέ παρακαθ-
εσθήναι κελεύσας, ύφηγεϊτο τίνι λόγψ προπέμψας
ημάς άπδ τοΰ βαπτίσματος, αύτδς βραδύνας επήλθε.
Τήν δέ αίτίαν έλεγεν είναι τοιαύτην "Αμα τψ 6 1
υμάς, φησ\ν, άποστήναί · · μου, γέρων τις συνήει · '
περίεργος, κλεπτών έαυτδν · \ καί βουλόμενος
δραν · · , αύτδς μή δράσθαι · καί προκατασκοπήσας
ημάς, ώς αύτδς ύστερον ώμολόγησε, πρδς τδ ίδείν τί
άν καί πράττοιμεν είς τδν σκέπεινδν τόπον γενόμε
, λάθρα έκβάς, ήκολούθησεν. Είτα ·* έν εύκαίρψ
τό«ψ μοι προσελθών κα\ προσαγορεύσας έφη · Έ κ
e f
πολλού σοι ακολουθών κα\ συντυχείν έθέλων * , ήδού-
μην, μήπως ώς περιέργψ μοι χαλεπήνης · νύν δέ τά
δοκοΰντα έμο\ αληθή, λέγω, εί βούλει. Κάγώ άπε­
κρινάμην Λέγε ήμίν δπερ σοι δοκεί καλδν είναι,
καί άποδεξόμεθά σε, κάν τψ δντι μή καλδν ή τδ λεγό­
μενον, έπεί περ αγαθή προαιρέσει τδ δοκούν σοι κα­
λδν είπείν ήθέλησας.
G X U . Καί ά γέρων τοΰ λέγειν ήρξατο ούτο>ς · θα­
λασσή υμάς λελουμένους είς τδν άπόκρυφον τόπον
ύποχωρήσαντας ίδών, προσελθών, λάθρα κατεσκό-
πουν τδ τί άν έν κρυφή ' · πράττοιτε. Καί επειδή ευ­
χόμενους εϊδον, υπεχώρησα, κα\ έλεήσας · υμάς
άνέμεινα, δπως πείσω μή άπατάσθαι* ούτε γάρ ρ
Τ ι
θεος έστιν, ούτε πρόνοια · άλλά γενέσει τά πάντα
υπόκειται, ώς έγώ έφ' οΤς πέπονθα πεπληροφόρημαι,
ακριβών έκ πολλού τδ μάθημα. Μή ούν απατώ * είτε
γάρ εύχη, είτε και μ ή , τά έκ τής γενέσεως παθείν
7 1
άν έχοις \ ΑΙ γάρ εύχαΐ εί έδύναντό τι, ή τδ εύ
7
ποιεϊν, αύτδς άν έν τοϊς κρείττοσιν ή μην. Και νΰν
εί μή σέ άπατ$ ή πενιχρά μου αύτη έσθής, ούκ άπι-
C X l . Tum dciuceps Pelrus, ibgressum poputum
videns, cum ipse conscdissct, nosque jussissel aa-
sidere, docebat qua ralione nobis post baplisnium
praemissis, ipse tarde rediisset. Gausam vero banc
csse dicebal. Simul atque vos, inquit, a mc dis-
cessistis, senex quidam curiosus venit, occultans
se, atque volens cemere nec ipse c e m i : cumque
nos prius observasset, sicul ipsc postca fassus
est, ut vidcrel quidnaro in obtecio loco positi age-
rcmus, clam exiil, et seculus est. Posiea in oppor-
C
»«no loco mc conveniens, ac salutans, dixit : Jam-
diu te sequcns, et alloqui cupicns, verebar ne me
β taitquam curiosum jegie ferres : nunc aulem quse
mihi vera videntur, si vis, profero. Et ego respon-
d i : Eloquere nobis quod libi videlur esse bonuni;
et laudabimus te, Hcet revera quod dixeris, bomim
non fuerit; qnoniam prudenti consilio, rem quoe
tibi visa est bona, volueris proloqui.
' CXII. Tum senex ita effari coepil : Vidi v>s,
poslquam in mari lavissciis, ad occulmm locut» sc-
cessissc ; adii, clam speculalus sum quidnam iti
abdilo agerclis : cumque vos oranies aspexissem,
7 secessi; et vestri misertus, exspcctavi, ut persua-
derem ne fallamini. Neque enim Deus est, nequc
Providentia : sed geuesi cuncta subjacenl ; quem-
admodum ex iis quae mihi acciderunt, plene per-
suasus s u m , jampridem mathesim diligenter edo-
ctud. Ne ergo fallaris : sive enim preceris, sive non,
ea qu# ortus portendit, necessario accidenl tibi.
Nam si preces pos&ent aliquid, «aut bona opera,
ipse inter priinorcs essem. A c nunc, idsi te decipit

Y A K L E LEGTIONES.

••έλθόντες
ηις βαπτίσαι αυτήν δυνηθώμεν. Πλήν έπ\ τών αιγιαλών γενομένων.
% dcest
deest in a l . " β ΐ . ο ί ά δ ε λ -
1β 11

φοι των γ . χ κα\ άλλοι τινές ύπεχ. · · a l . κελεύσας ανδρών τε μόνοιςήμϊν σ. τ . μ.καΥ'.κα\ταίς αύταϊς γυναιξίν,
Έλθ. " at. είς. - · · al-έλθεΐν. al. διελεγόμεθα.
. , * tleeet in al. a l- .. .add. αυτής.
ϊ β 7
—τής. ha3C desunl iu aU
M w

a». καθεσθείς καί. deesl in al. · · deest in al. * a L συνεισήει εργάτης. · · a l . έαυτδν, προκιτ.
β ι e

J al. βουλόμενος ορών. · · a l . είσελθόντες· είτα. · ' deest in al. ·» al. θέλων. · · al. κρυφαίω είσιόντες.
e

• a l . έλεήσας δέ. al. inser. έξιούσι προσομιλήσας.

T l
decsl in al. ' a l . ανάγκην έχεις.'
7 1 7
 551 S. C L E M E N T I S I R O M . P O N T . O P E R A DUBIA: 55S
habc paupercula mea vcefta, diclis meis non diHI- Α στήσεις οΐς λέγω. Έν πολλή βίου ποτε ων εδθηνίσ. *, 7

des. Cum ©rttn in magna prosperitate vita* verearer, πολλά κα\ θεοίς Ιθυον, κα\ δεομένοις παρείχον κα\
multa tum diis iramolabtfm, lum egenis largiebar : δμως ευχόμενος τε καί ευσεβών, τήν πεπρωμένην
aiiamen dum oro, ac pie vivo, fatum non potui έκφυγείν ού δεδύνημαι · . Κάγώ πρδς αυτόν · Καί 7

effugere. Atque ego ad illiim : Ει quaenani sunt, τ ί ν α εστίν ά πέπονθας ; Ό δέ άπεκρίνατο' Ούκ
78

quae libi contigerunt ? Ille vero respondit: Non ανάγκη μοι λέγειν νΰν .ίσως δε* έπ\ τέλει άκούση,
Τ Τ

necesse est ul nunc dicam : forle autem in fine a u - τίςτε ών έγώ, και τίνων, έν ποίαις βίου περιστάσεσ4
dies, qtiisRam ego cum sim, el ex quibua nalus, γέγονα. Νύν δέ δτι γενέσει τά πάντα υπόκειται, πί­
In quales incurrerim viiae calamiiatee. 8ed nunc στεις σοι παρασχείν βούλομαι
quod omnia subjiciantor genilnre, volo libi pro-
ferre argumenla.
CXIII. Et ego dixi : Si genesi cuncta subsum, CXHI. Κάγώ έφην Εί γενέσει τά πάντα υπόκει­
hocque ila esse persuasura babes; tecuiu pugnan- ται, κα\ τοΰθ* ούτως έχειν πεπληροφόρησαι,σ:αυτψ
7 8

tia cogitas et consulis. Etenim si contra natdle nc τάναντία νοών συμβουλεύεις. Εί μέν γάρ παρά γένεσιν
senlire qudem possumus, cur fruslra laboras, id ού δυνατδν ουδέ τδ φρονείν, τί ματαιοπονείς συμβου-
nobis consulendo, qaod fieii omnino nequii? Quin Β λεύων · · ήμίν, δ γενήσεσθαι · · · πάντως αδύνατον ,
8 1

etiam si nativitas subsislit, noli in eo navare ope- Άλλ' έτι μήν εί γένεσις ύφέστηκε* μή σπεύδε πείθειν
ram, ut persuadeas raibi, ne colam aslrorum Do*- έμέ μή σέβειν τδν τών άστρων** Δεσπότην, 'ού θέ-
miDiim, qui et si vclU non fieri aliquid, fieri non λοντος κα\ μή γενέσθαι··, γενέσθαι αδύνατον · άε\
potejst; semper enim quod subest e i , quod praeest γάρ·* άν τδ ύποκείμενον τψ ήγουμένψ πείθε σθαι
ac ducil, pareat necesse babet. Cerle venerari eos ανάγκην έχοι. Τδ μέντοι τούς νομιζομένους θεούς
qui dii putantur, genesi dominante, superfluum esu σέβειν, γενέσεως επικρατούσης, περιττόν έστιν. Ούτε
Neque enim praeter id quod fato placet, quidquam γάρ παρά τδ δοκούν τή πεπρωμένη τι γίνεται * 8 8

tii; neque ipsi quidpiano facere possuot, qui uni- ούτε αυτοί τι ποιείν δύνανται, τή καθόλου αυτών υπο­
versali «enesi euae einl subjecti. κείμενοι γενέσει · · .

CXIV. Haec cum inler nos loqueremur, ingens CXIV. Τοιαύτα πρδς αλλήλους λεγόντων ήμών#
buudnum multitudo ingressa e s t ; ad quam Petrus πολύς έπεισήλθεν· δχλος· κσΛ Πέτρος είς αύτδν Τ

respiciens, dixk ; Ego et genus meum, accepimus έπιβλέψας έφη' Έγώ κα\ τδ έμδν φύλον, έκ προ­ 8 8

a majoribus culuim Dei, et praeceptum habenius γόνων θεδν σέβειν παρειληφότες··, καί παράγγελμα
ne ortui confidamus, aslrologicae inquam discipli- Q έχοντες · · γενέσει μή προσανέχειν, φημ\ δή τψ τής 81

nat: idcirco ad eam aiiimum non applicui. Quare αστρολογίας μαθήματι. Διά τούτο καί ού προσέσχον.
astrologiae non sum peritus : quorurn auiem peri- "Οθεν αστρολογίας μέν ούκ είμ\ έμπειρος· ών δέ
tiam habeo, ea exponam. Aio quippe, per Dei pro- είμι, ύφηγήσομαι · · . Φημί γάρ δτι κατά θεού πρό­
videntiam adminislrari omnia, et unumqucroque νοιαν διοικείται τά πάντα, κα\ έκαστος πρδς ά πράτ­
iecundum ea q u « fecit, premiuin vel supplicium τει, τιμής ή κολάσεως τεύξεται. Είτε δέ νύν, είτε ·*
esse iiacturum. Sive aulera nunc, sive et postliac, καί αύθις, ουδέν μοι διαφέρει · πλήν δτι πάντως απο­
nibil mea interest: nisi quod omnino unusquisqtie λαύσει έκαστος ών έπραξεν. Ή δέ άπόδειζις τού μή
fruclum eorum qux gesserit percipiet. Demonsira- εΐναι γένεσιν, έστ\ν αύτη · Τών παρεστώτων είτις
' lio autem, non ease genesim, haec est : Ex aeian- οφθαλμών ·* έστέρηται, ή πεπηρωμένην έχει τήν 8 8

tibus, si quis oculis sit orbalua, aut mnnura habeat χείρα»·, ή χω>δν· άρα τδν πόδα, ή έτερον τι περ\
7

mutilatam, aut pedem claudmn, aut m curpore τδ σώμα · · ίατροϊς ού θεραπευθήναι δυνάμενον ουδέ
aliquid aliud, quod a medicis curari non possit, άστρολόγοις, έπεί μηδέ άπδ τού μακρού αίώνος τοι­
neque ab aslrologis, quoniam nec ab omni sa?culo ούτον τι γέγονεν, έγώ τού θεού δεηθείς παρέξω τήν
tale quid contigil, ego, Deum precatue, remedium θεραπείαν *·.Τυύτου δέ, ώς έγώ φημι, γενόμενον 1 8 8

praestabo. Ea vero re, quemadmodum aio, faela, & ούχ άμαρτάνουσιν οί τδν πάντα δημιουργήσαντα θεδν
iionneerrantqui i u cunctorum opificem Deum ma- βλασφημούντες ; Κα\ δ γέρων άπεκρίνατο- Βλασφη-

\ A R L E LECT10NES.

a l . περιουσία;. a l . ούκ ήδυνήθην.

7 v n
al. έφην τίνα.
7 8
deest in a l . a l πληροφορηθήναί σε θέλω.
7 7 7 e

*» al. έχον. · · al. εναντία. ··* a l . γενέσθαι. al. αδύνατον έστιν.

8 1
al. χα\ των αστέρων. * a i . ad.
8 1 8

τι. deeet in a l .
8 i 8 8
deest in al. Posl γενέσει, addilur iu cod. 804 , ex Uementinorum xiv, 4 :
8 8

Εί γένεσίς έστιν, αντίκειται τδ μή πρώτον άρχειν ή ύπόκεισθαι ού δύναται τδ άγέννητόν ώς άγέννητόν, εαυτού
πρεσβύτερον μηδέν έχον. Liber vero CXLVHI, hic inlerpolatus fuil, ad bunc modum : Εί γ . ε. α. κα\ τω
πρώτψ τδ άρχειν. Έπε\ ύποκεϊσθαι αύτψ ού δύναται τδ άγέννητόν ώς άγέννητόν, ete., scilicci in vocibus και
τψ πρώτω τδ et έπεί ct αύτψ ού. C o t . a l . έπισυνήλθεν ΑΙ. παρέστη.
8 7
a l . τότε έγώ είς τδν δχλον
8 8

αποβλέπων, έφην · Έγώ. a l . παρειληφώς. · · al. έχον. · ' a l . λέγω.

8 8
a l . επειδή γένεσιν άπ' αυτής
9 1

τής κατά γένεσιν επιστήμης άνασκευάςεινού δύναμαι, βούλομαι άλλω τρόπψ άποδείξαι, δτι κ. π . δ. τά
πράγματα. 8 8
al. deeslin a l . »*al. όφθαλμόν. al. κυλλήν τήν χείρα έχει. · · a». έχοι. · deesl in a l .
8 8 7

· · a l . δ ύποστροφήν πρδς ίασιν πάλιν ούκ έχει, καί παντδς ίαματικού επαγγέλματος έκτος έστιν δν ουδέ
αστρολόγοι Ιάσασθαι επαγγέλλονται· δτι μή δέ άπό. · · al. ίασιν. a l . οπότε έκ γενέσεως κατόρθωσιν τδ
1 0 8

τοιούτον ουδέποτε λαβείν ήδυνήθη. Τούτου ούτω γενομένου.

553 CLEMENTINA. - EPIJO^E GE8TIS »· P E T R I .
μεϊν γάρ έστι, τδ λέγειν γενέσει ύποκεϊσθαι τά πάντα, Α lediola et blasphcmias coiijicwnt? Respondil eetiex:
κάγώ πρδς αυτόν Καί πάνυ. Εί γάρ* καί πάσαι
1
Seilicet, id est maledicla conferre, dicere genitune
αί τών ανθρώπων άμαρτίαι κα\ άσέβειαι κα\ άσέλ- subjici univcrsa? Tum ego ad eum : Omnino esU
γειαι έξ αστέρων, ώς συ φής, γίνονται· τδ δέ τους Nam si omnes hominum errores, et impielates, et
αστέρας ταύτα · ποιεϊν ύπδ θεοΰ τέτακται \ ϊνα πάν­ impudiciliae, ex slellie,quemadmodum lu ais, oriun*
των χαλεπών άποτελεστικο\ γένωνται, αί πάντων tiir; u l autem ea faciani stcllae, a Dco coiislitutum
άμαρτίαι πάντως άρα κα\ είς αύτδν αναφέρονται
8 fuit, qtto cunclorum flagitiorum effeclrices s i n l ;
τδν τήν γένεσιν ένθέντα τοϊς άστροις. omnium certe delicta ad e u n omnino referuniur,
8

qui in astris posuerit genesitu.

C X V . Και ό γέρων · "Αληθώς !φης· άλλά πάση 8
C X V . Et senex : Verum ais; sed onini tuae i n -
8 1

σου τή άπαραβλήτφ αποδείξει ή έμή εμποδίζει συν- comparabili demonstrationi mea obslat conscieti-
είδησις. Έγώ γάρ αστρολόγος ών, κα\ 'Ρώμην πρώ­ tia. Ego enim, qui astrologus suro, et Romae p r i -
τον οίκήσας , είτα φιλιωθείς τινι πρδς γένονς δντι
| 0
mum babitavi, postea amicus factus cujusdam qni
Καίσαρος, αύτοΰ τε και τής συμβίου τήν γένεσιν erat cx genere Gaesaris, viri illius uxorisque ejus 11

ακριβώς ήπιστάμην, κα\ ίστορήσας ακολούθως τάς gcnituram probe c a l l u i ; cumque viderhn, res proot
πράξεις άποτελεσθείσας αυτών τή γενέσει, λόγοις Β fcrcbat eorum gcncsis, evenisse, solis verbis a te
18

μόνοις ούκ έχω σοι πείθεσθαι. Η ν γάρ τής γενέ­

18
nequeo pcrsuaderi. Erat enim ortus mulicris posi-
Τ

σεως αύτοϊς τδ διάθεμα, ποιούν μοιχάδας, ίδίων

1 4
tura, quae efiiceret adulteras, amore servorum
δούλων έρώσας, κα\ έπΙ ξένης έν ύδατι θνησκούσας· suorura captas, et peregre in aqua pereuntes : quod
δ κ α ί ούτω γέγονεν. Έρασθεϊσα γάρ τοΰ ίδίου et ila contigil. Nam quae senrum suum deperirct,
18

δούλου, κα\ τδν ψόγον φέρειν ού δυναμένη, φυγοΰσα nec ferre posset opprobrium, eolum faga vei tens,
έν αλλοδαπή, καί κοίτης αύτφ κοινωνήσασα, κατά
1 8
et cum eo concumbcns, in mari periil.
θάλασσαν διεφθάρη . ΙΤ

CXV1. Κάγώ άπεκρινάμην · Καί π ώ ς άρα γι-
νώσκεις δτι ή φυγοΰσα , έπ' αλλοδαπής γενομένη τδν
δονλον έγημε, καί γήμασα έτελεύτησε; Κα\ ό γέρων
"Ασφαλώς οίδα τάληθή, ούχ δτι έγημεν, όποτε ουδέ
δτι ήρα έγίνωσκον · άλλά μετά τήν εκείνης άπαλ-
λαγήν δ άδελφδς τοΰ άνδρδς αυτής, πάντα μοι τά
κατά τδν αυτής έρωτα διηγήσατο, καί ώς σεμνδς ών, Q
άτε δή και άδελφδς, ούκ έβουλήθη μιάνατ τήν κοίτην.
Κα\ πώς βουλομένη, κα\ αίδουμένη πάλιν αυτόν τε
κα\ τδν ψόγον ή τάλαινα · ούκ έστι γάρ αυτήν μέμψα-
σθαι, δτι έκ γενέσεως ταΰτα καί πάσχειν καί
ποιεϊν ήναγκάζετο · δνειρον είτε αληθή, είτε ψευδή
έπλάσατοούκ έχω λέγειν. Έλεγε γάρ αυτήν είρηκέναι,
δτι δναρ αυτή τις έπιστάς έκέλευσεν έξαυτής
άμα τέκνοις της Τωμαίων έκβήναι πόλεως · ό δέ 8 8
άνήρ σώζεσθαι ταύτην σύν τοϊς υίοϊς σπεύδων, αύ­
τίκα παιδευθησομένους αυτούς είς τάς Αθήνας εξέ­
πεμψε συν μητρ\ και δούλο ι ς · τρίτον δέ υίδν έχων
παρ" έαυτψ , ώς δή τοΰ χρηματίσαντος έν όνείρω
88
συνεϊναι αύτφ έπιτρέψαντος. Πολλού παρεληλυ- 88
θότος χρόνου , ώς ούκ έλαβε γράμματα παρ' αυτής,
8 1
αύτοΰ πολλάκις πέμψαντος είς "Αθήνας, έμέ παρα- ^
λαβών ώς πάντων αύτφ γνησιώτατον δντα, έπΙ τήν
ζήτησιν αυτής έπορεύθη. Πολλά μέν ουν αύτφ κα\
κατά τήν άποδημίαν συνέκαμνον προθύμως, μδ-
ανημένος δτι τής πάλαι αυτού ευδαιμονίας κοινωνόν
με πάντων είχεν, υπέρ πάντας αύτοΰ με τούς
88
18 18 C X V I . Ego respondi : Et quonam modo scis,
illam fugienlem, el in alieno soto positam servo
nupsisse. ac interiisse post nupiias? Alque senex:
Gerto novi, revera non quod nupserit, cum nec
88
aniore captam esse scirem ; verum poslquam illa
liscessit, fraler viri ejus omnem roihi Ulius amo-
rem enarravil; quod ipse, qui sanctus c l bonesius
erat, utpole eiiam frater, nolueril lorura maculare;
1 1
c l quo modo volens, ac rursus ipsom alque dede-
cus verila, illa infelix (non ewiio licitum est queri
18
de ca,quoniam ex nalali baec CUIB facere lum
perpeli cogebalur), somnium fiuxeril; verumnc an.
falsum, non babeo dicerc. Aiebat siquidem ipsani
88 14
dixisse quod in sonwis quidam sibi aslilit, qui
88
easa jussil cum liberis illicu urbe Roma excedere :
87
al vir illam cum filiis incolumem evadere saiagene,
confeslim eos erudiendos Alhenas misit cum ina-
Ire et servis; tertium vcro iilium relinuit apud se,
η
quia qui per somnium edidcrat oraculuin, cum co
manere permiserat. Muko auiem elapso lcmporc,
ut ab ea liiteras non accepit, cumque sa?pe Athe-
nas misissei; assumpio me, qui ei omnium essem
oonjunclissimii8 ac fidissimus, ad quxrendam illam
profectus est. Mullos equidem cura ipso in pere-
88
grinalione labores alacriter luli, memor quod ιιι
prisca sua feliciiale me omnium babuisset socium,
ac supra omnea aniicoe dilexisseu haque Ronia

V A R L f i LECTIONES.
al. ά π ε κ ρ ι ν ά μ η ν . a l . deest in al. · γίνονται· οί δέ αστέρες τ α ΰ τ α . * al έτάνησαν.
1 8
al. άμαρρίαι 8

είς. · al. θέντα έν. CUmenl., bom. x i v , c. 6 , elc. Recogn., I. i x , c. 5 i , c l c ,

Τ
add. άπεκρίνατο.
al. ίηίΜίΡ. μ έ γ α . deesl in al. deest in a l .
1 8
ai. inser. έργω, σο\ λόγψ πείθεσθαι
11
— — ούδυν
- δύναμαι. 18 Λ

1 8
al. μόνον. al. αύτης. al. deest in al. al. μή φέρουσα, φυγοΰσα σύν αύτψ, έν.
1 8
al. ορμή'σασα,
1 8 17

κα\ κοινωνήσασα αύτώ, " " θαλασσή — *διεφθάρηρη· al. decsl in al.
Α w
al. de«»sl in a l .Λ Α
al.-αύτής.
αυτής. al.al. deest
1 8 18 8 8 81 11

ίιι aU al. ποιεϊν κα\ πάσχειν.

8 8
al. ώς δτι έν δράυ.ατι έπιστάς τις al. prepon. μοί.
8 8
a l . τήν. u 8 8

1 8
al. πόλιν. al. αυτήν. 8 7
al. έσχε παρ' αύτώ. " al. κατ\δναρ. 8 8
al. αύτδν αύτψ. aL δ· 8 8 81

χρόνου διελθόντος. a l . συνέκααον. 8 8

. a l . πάν-ως. 8 l

P A T R O L . ΓιΒ. II 18
 S. GLEMEHTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 55*
conlinuo solviintis, sicque in bas Syriae partcs de- Α φίλους Αγαπών. ΚσΛ δή άπεπλεύσαμεν αυτής 'Ρώμης,
venimus. Ncc iuullos posl dics, ille qttidem pr;e καί ούτως είς τα ένταυβα της Συρίας έγενόμεθα
aiitmi dolore migravii e vila ; ego vero huc venicns, μέρη. Καί ού μετά πολλάς η μ έ ρ α ς " , εκείνος μεν
victumab eo lempore ad buoc usque diem mauibus άθυμών έτελεύτησεν έγώ δέ ενταύθα έλθών, τάς
comparo. διά τών χειρών τροφάς έκτοτε καί είς δεύρο πο- 8 8

ρίζομαι.
CXYIl* His a sene diulis, intclligens ex oralionc CXVII. Ταύτα τού γέροντος είπδντος, συν ιδών δτι.
ejws, seneni qucin dixerat, ipsum esse palreni \e- δν έλεγε γέροντα , ούτος ήν, έξ ών έλεγεν, δ πατήρ 8β

strum, nolui cum eo conferre sermonero ea de rc, δ υμέτερος, ούκ έβουλήθην αύτψ· συναντιβαλεϊν, 7

donec communicassem vobiscum : nisi quod cum μέχρις άν ύμϊν προσανάθωμαι. Πλήν τά κατά τήν
bospilium cjus didicissem, mcumque indicasscm, ξενίαν αυτού καταμαθών, κα\ τήν έμήν ·· δέ μηνύ-
explorandi causa, boc tantum perconlalus sum, σας, ακριβείας ένεκα, τούτο μόνον έπυθόμην, τί τψ
quod essei scni nomen. Ille autem : Faustus, iri- γέροντι δνομα · δ δέ έφη· Φαύστος · τί δέ τοϊς διδύμοις
q u i i ; ilem quod nomen geminis iiliis; ille vero υιοϊς · δ δέ άπεκρίνατο* Φαυστϊνος κα\ Φαυστινιανός*
respondir: Fauslinuset Faustinianus; et quodnam τίδέ τώ τρίτψ υίώ· δ δέ, Κλήμης, είπε. Τί δέ τούτων
lerlio filio; at ille, Clemens, dixit; dcnique quo μητρ\ δνομα · Ματθιδία
B φησίν. Ύπδ συμπαθείας
Homine vocarelur eorum maler; et ait, Matlbidia. ούν έγώ σύνδακρυς γενόμενος, άπολύσας τούς δχλους,
Ego igitur ex raiseraiione collacrymans, dimissa ήλθον πρδς υμάς, ϊνα μετά τήν τών άλλων κοινω­ 4 8

lurba, veni ad v o s . u t posl cibi communem per- νίαν ταύτα προσανάθωμαι ύμϊν· Πρδ δέ τών άλών 4 1

ceplionem baec vobiscum communicarem. Porro είπείν ύμϊν ο ύ δέον έκρινα, μή πως ύπδ λύπης %β

ante cibum narrare, opporlunum non censui; ne νικηθέντες, έν τή τού βαπτίσματος ήμερα πενθούντες
forte dolore vicli, baptismi diem in luclu ducerelis, διατελέσητε, οπότε κα\ άγγελοι χαίρουσι. Ταύτα του
quando etiam angeli efferunlur laelilia. Haec Pelrus Πέτρου λέγοντος, έδακρύομεν οί πάντες μετά της
cum diceret, omncs una cum matre lacrymis nos μητρός. Ό δέ δακρύοντας ημάς ίδών, έφη· Νύν έκα­
dedidimus. Quos ille lacrymantes videns, a i t : στος ύμών φόβψ τψ πρδς τδν θεδν γενναίως φερέτω
#

Nunc unusquisqiie veslrum, pro timoreerga Deum, τά είρημένα . Ού γάρ δή σήμερον ύμίν έτελεύτησεν 48

forliter quae memorata suirt ferat. Neque enim ho- δ πατήρ, άλλά κα\ έ κ πάλαι, ώς ύμεϊς είρήκατε στο-
die vobis interiit pater, sed jam olim, sicut vos, χαζό μενοι . 4ν

eonjectura recte facta, dixistis.

C X V l l l . Isia Peiro loqaentc, roaler ferre non Q GXVHI. Ταύτα τού Πέτρου είπόντος, ή μήτηρ μή
valens, inagno clamore ed4to ·. Hei m i h i , ο vir; φέρουσα, μέγα άνέκραγεν · Οίμοι, άνερ, ώς αγα­ 4 8 4 8

quanttira nos diligens, ipse quidein mori voluisli; πών ημάς, κρίσει μέν αύτδς έτελεύτησας, ημείς 47

iios vero vivimus, el lucem aspicimus, et adbuc δέ ζώντες τδ φώς δρώμεν, κα\ τροφής άρτι μετα- 48

capimus cibum. Nondirni hoc uno ejulatu finilo, λαμβάνομεν. Ούπω · τής μιάς ταύτης όλολυγής παυ- 4

ecce senex ingredilar ; el simui atque clamoris σαμένης, ιδού κα\ ό γέρων είσήει · κα\ άμα τψ βού-
causam sciscitari vellet, respiciens ad uxerem: Hei! λεσθαι αύτδν τής κραυγής τήν αίτίαν πυνθάνεσθαί,
inquil; quidnam boc esl? Quam video? Accedens είς τήν γυναίκα έμβλέψας έφη · Οίμοι, τί θέλει
8 8

vero et diligentius aspiciens, ac visus, complexus τούτο είναι; Τίνα δρώ; Προσελθών δέ κα\ άκριβέττε-
est. Ambo autem prae gaudio repenlino defece- ρον ένιδών καί δραθείς περιεπλέκετο. 01 δέ ύπδ
rnnt exclamare n i s i , et alier alteri loqni cupien- χαράς αιφνίδιου διεφώνουν αμφότεροι, κα\ λαλεϊν άλ-
tes, \ocem emitlere non potuerunl, nec ob i n - λήλοις βουλόμενοι, αφασία συσχεθέντες έκ τής άπλη­
expletam laetiliain reprimere se. Mtilloque post στου χαράς έπέχειν εαυτούς ούκ ήδύναντο. Κα\
88

mater ad eum : Habeo te, Fauste, omni niodo sua- μ ε τ ά πολύ · πρδς αύτδν ή μήτηρ · Έ χ ω σε,
88 ν 88

vissimum. Et qua ratione vivis, de cujus morle Φαύστε, τδν κατά πάντα γλυκύτατον. Πώς άρα 8 8

paoio ante audivimus? Ca3terum hi sunt fllii, Fau- D ζής, δν ώς τεθνεώτα μικρώ πρόσθεν ήκούσαμεν; 8 7

slinus et Fatislinianus, ac exoptatus Glemens. Quae Πλήν ούτοί είσιν oi υίο\, Φαυστϊνος καί Φαυστι- 8 8

cum dixissct, nos tres in ipsum incumbeniee, νιανδς, κ α ί δ ποθεινδς Κλήμης. Ταΰτα ειπούσης,
, ν

eumqae deoscuiati, forinam illius obecure agno- ημείς οί τρεις προσπεσόντες αύτψ, κα\ καταφιλούν-
Vhnos. τες, τήν εκείνου μορφήν άμυδρώς πως καταμανθά-
νομεν * . 8

GXIX. Il.ec cwin viderel Peirus: Tu es Fausttis, GXIX. *Α καί βλέπων δ Πέτρος· Σύ εί Φαύ­ 8 1

inquil, bujus vir, ejusque liberorum paler? IUe στος, εϊπεν, δ ταύτης άνήρ κα\ τών αύτης παίδων
8 8

ΥΑΜΛΕ LECTI0NES.
** deest \η al.8 8
al. μέχρι τοΰ δεύρο. al. ^νείδον μέν δτι δν έλεγε τεθνάναι γέροντα αυτός.
8 8
al. 87

δέ τά καθ' υμάς αύτώ. deesl in a l .

8 8
δ δέ έφη· Ματθ.
88
aL έΛών. al. τού τών άλών μεταλαβεΐν.
4 8 4 1

4 1
al. ούκ ήοουλήθην. al. λεχθέντα.
4 J
al. σχολαζόμενοι.
4 4
βοώσα έφη. deest in al.
4 8
deesl in 4 4 7

»1. dcesl in al.

4 8
al. inser. δέ. · · al θέλοι.
4n
al. ίόων. 81
al. κρατείν. •al. μετ ού.
8 8
deest «· 1 8 4

al. at. add. έφη.

8 8
al. praepon. μοι. a l . ιεθνηκότα μικαρ τάχιον ήκ. •· al. ημών. · · det^U
8 7

in a l . *· κατεμανΟ. * al. ταύτα β ό Π

l
. di-csl in al. 81
557 CLEMENTLNA. — ΕΡ1Τ0ΜΕ D E GESTIS S. PETRI. 558
πατήρ; Ό δ έ , Έγώ είμι, !φη. Καί ό Πέτρος· Πώ;ουν \ vcro ait : Ego sum. Et Petrus Quare ergi tuos
μοι τους σεαυτού , ώ; περι άλλου διηγήσω πόνους,
w
iuihi labores, lanquam de alio enarrasli, rcfrren*
ειπών κα\ λύπην κα\ τάφον; Καί ό πατήρ άπεκρί­ et dolorem et cxsequias? Tum pater respondit ·
νατο * Συγγενής ών Καίσαρος, καί γενέσθαι κατά­
8 4 Cum essem cognatus Craaris, et nollem dcpre
φωρος ούκ έθέλων, έπ' άλλω τινι τήν έξήγησιν άνε-
8 8 liendi, de alio quodam narraliotiem effinxi, ut a
τυπωσάμην, ίν' αύτοίς δστις είμΙ μή έπιγνωσθώ. vobis quis esscm non agnoscerer. Sciebam eiiiui,
β β

"^δειν γάρ δτι εί άναγνώριμος γένωμαι, οί κατά quod si recognilus essem, loci prasides, his com-
τδν τόπον ηγούμενοι ταύτα μαθόντες, άνακαλέσον- pirtis, ut rcm gratam Ca?sari faccrenl, me essenl
τ α ι , Καίσαρι κεχαρισμένα ποιούντες, ·· κα\ τήν levocauui, et prislhia felicitatc circumdaturi; cni
87

τού βίου ·· πάλιν εύδαιμονίαν μοι περιθήσουσιν, δπερ loia intenlione antea rcnunliavi, sine charissimie
δλη προθέσει πρότερον άπεταςάμην · , άνευ τών mibi liberis, in republica versari, aul vivere om-
7 τ ι

έμο\ φιλτάτων τέκνων πολιτεύεσθαι ή ζήν δλο3ς μή nino non suslincus.

άνεχόμενος.
C X X . Κα\ δ Πέτρος · Ταύτα μέν έποίησας ώς C X X . Tum Pelrus : H#c quidem fccisli qucm-
71

έβουλεύσω. Περί δέ γενέσεως άρα ψευδόμενος διϊσχυ- admoduio placuit. Sed de genitura, fingensne aflb-
ρίζου, ή ώς άληθεύων έβεβαίους; ΚαΧ δ πατήρ* Ού Β mabas; an veluli verum dicens asserebas. Et pa-
ψεύσομαι, έφη, πρδς σέ · * ώς αληθώς άρα ούσης ter: Non menliar, inquit, apud te : lanqoam vcre
8

γενέσεως έβεβαίουν. "Εχω γάρ ούκ άμυήτως τοΰ sit genesis, conilrmabara. Non enim rudis suui ;u
n

θεωρήματος· πλήν άλλά κα\ συνήν μοί τις αστρο­

7 8 mysteriis bujus disciplinae : sed et mccum versalus
λόγων άνήρ άριστος Αίγύπτιος, Άννουβίων δνομα , esl quidam astrologus, vir praslanlissinlus, ifigy- 7 8

δστις έν ταίς άποδημίαις κατ' άρχος μοι φιλιωθείς , ptus, nomine Annubion,qui in peregi inationibus ab 77

τδν τής έμής συμβίου μετά τών τέκνων θάνατον έδή- initio ra.hi amicus ellcctus, uxoris mex ac libcro-
λου. Κα\ δ Πέτρος · Ούκούν έργω πέπεισαι νΰν,
78
rum morlcm indicavit. Et Pclrus : Nu;:quid crgo 78

δτι ού συνέστηκε τά κατά τήν γένεσιν; Καί δ πατήρ nunc reipsa persuasum babes, genesui non con-
άπεκρίνατο · Ανάγκη με πάντα τά τδν έμδν υπερ­ sislere? Pater respondil : Necesse est ul omnia
βαίνοντα νούν κατά μέρος έκθέσθαι σοι, ίνα παρά σοΰ quae per mcnlem meam transeunl, tibi exponam
πάλιν τάληθή μάθω καί βέβαια· πολλά πταίειν singulatim, quo a te vicissim vera discain ei certa. 88

οίδα τούς αστρολόγους, πολλά δέ καί τής αληθείας Animadverli errare in multis asirologos, iu multis
8 1

αυτούς έφικνείσθαι · άλλά μή π ω ς ά μέν άκριβοΰ- quoque eos veritalem atiingere : vcrum forte in i i *
81

σιν , άληθεύουσιν · ά δέ πταίουσιν , άμαθία πάσχου- q u « comperta habent, vere dicunt; in iis aulem in
σιν * ώς ύπονοεϊν μ ε , τδ μέν μάθημα συνεστάναι, quibus errant, id ignorantia patiuntur : quare sti-
τού^ δέ δι' άμαθίαν ψεύδεσθαι * μόνην, διά τδ μή spicor, conslare disciplinain; illos aulem pcr solaiu
8

πάντας περί πάντων ακριβού ν δύνασθαι. Κα\ δ Πέ­ insciliam falsa predicare; eo quod non omncs po»-
%%

τρος · "Απεχε, έφη, μή πως περ\ ών άληθεύουσιν, sinl de omnibus habere scientiam. Et Pclrns: Cave,
8 8

ώς επιτυγχάνοντες · , κα\ ούχ\ ώς άκριβοΰντες άρα

8
inquit, ne cutn verum dicuut, vcluti casu asse-
προλέγουσιν · ανάγκη γάρ πάσα έκ πολλών τών λε­
1 7
qtienles, et non lanquam certo scientcs, pnedi-
γομένων άποβαίνειν τινά. Κα\ δ γέρων · Πώς ουν cant. Omnino enim necesse est, ex multis dictia 8 8

έστι περί τούτου με πιστωθήναι, τδ είτε συνέστηκε evenire nouiiuUa. Tuin senex : Qua ergo raiione 8 8

τδ κατά τήν γένεσιν, ή ού; cerlus hac in re esse posaum, an constet, nec ne,
id quod ad gcnesim pertinel?
C X X I . "Αμφοτέρων ούν σιωπώντων, έ γ ώ Κλήμης· C X X I . Cum igiiur ulerque tacerel, ego Cleniene: 88

Επειδή τδ μάθημα, έφην, ακριβώς έπίσταμαι, δ δέ Quia, inquam, malhemaiicas disciplioas penitus
κύριος κα\ πατήρ ούχ ούτως, έθελον εί αύτδς "Αν­ novi; dominus autem el pater non ilem; cuperem,
81

νουβίων παρήν, έπ\ τοΰ πατρδς ποιήσασθαι λόγον. si ipse Annubion adesset, corain palre dispuiaiio · 88

Ούτω γάρ άν τδ πράγμα είς φανερδν έλθείν ήδύνατο, Β nem babere. Ila quippe res palam venire posael.
τεχνίτου πρδς δμότεχνον τήν ζήτησιν Ισχηκότος. Κα\ dum arlis peritus adversus ejusdem artis bominem
δ πατήρ άπεκρίνατο · Πού ούν δυνατόν έστιν "Αννου- quseslionem agiiaret. Respondit pater: Ubi ergo
βίωνι συντυχείν; ΚαΙό Πέτρος· Έν "Αντιόχεια, έφη* potest cum Annubione congressus et colloquium
έκεϊ γάρ μανθάνω Σίμωνα τδν Μάγον έπιδημείν, liaberi? Et Petrus : Anliochiae, inquit. Ibi enim8 8

ψ * κα\ παρεπόμενος "Αννουβίων, αχώριστος έστιν.

8
audio Siaioiiem Magum esse; quem Anuubion as-

V A R L G LECTIONES.
al. έαυτοΰ. ·* a l . προσγενής υπάρχων,
8 8
al. κατάφορος. Α Ι . περίφωρος μή θέλων , είς άλλου 8 8

τινδς τήν. al. αυτός. " al. άκούσαντες, άνακαλέσαντες.

8 8
deest in al
7
deest in al. βΐ.δπερ 8 8 8 8 7 8

άπετ. ού γάρ έδυνάμην περ\ τών έμο\ ή^πημένων τά μέγιστα ώς περ\ θανόντων κρίνας, πρδς τήν τοΰ βίου
7 1

έαυτδν άποδούναι δόςαν. al add. έφη. al. αληθώς ώς ούσης.

7 8
al. ειμί γάρ ούκ αμύητος. deeet 7 8 7 4 7 8

in al. al. ονόματι.

7 8
al. φιληθείς. a l . add. έφη.
7 7
deesl in al. al. ύποτρέχοντά μοι είς τδν
7 8 7 8 8 8

νούν έκτίθεσθαί σοι, ίνα πρδς αυτά άκούων, μανθάνειν έχω, πολλά. πολλάκις. al. αλήθευε ιν · 8 1 8 e

ύποπτεύω ο^ν μήπως. deesl in al. * al. πάντως. 8 8

al έπεχε ΑΙ. άπεκρίνατο· άπεχε., μ^ πως. 8 8 8

8
* al. έπιτυγχάνουσι. al. άκριβοΰντες λέγουσιν. 8 7
al add. έφη. al. πληροφορηθήναι · είτε. * deej4 8 8 8 8 5

iii al. * al. κι\ δ. ι

al. εποιησάμην. * al. δντα. · dcesl ιιι al.
8 8 3 8
55$ 8. CLEMENTIS I ROM* PONT- OPERA DUBIA. 5GC*
secttftns, nron deserit. Qtf*hdo ergo illic erimus, si Α Έπάν ουν έχει γενώμεθα, έάν γε καταλάβωμεν αύ-
8 8

eo8 nanciscamur, coram co disceptatio tiei. Et τους, ή ζήτησις έπ' εκείνου γενήσεται. . Καί όμως 88

portquam de miillis disseruimus, propter recogni- πολλά διαλεχθέντες, χαϊ έπ\ τφ άναγνωρισμψ χα­
lionem gaudro repleli, Deoque magnam graliam ράς πληρωθέντες, χαϊ Θεψ πολλήν χάριν · · όμολο-
9 1

babetites, nocte stipenreniente, ad soroiiuin nos γουντες··, εσπέρας καταλαββύσης, είς υπνον έτρά­
coitlulimus. πη μεν.
C X X I I . Exorto auiem mane, pater cum matre CXXII. "Ορθρου δέ γενόμενον, δ πατήρ μετά τής
tribusque £iiis ingressus in 4ocum ubi crat Petrus, μητρδς και τών τριών υιών είσελθών ένθα δ Πέτρος
1 8 8

cum salutasset, sedii; deinde nos quoque, illo ή ν , καί προσαγορεύσας, έχαθέσθη* έπειτα καί ημείς,-
1

jubente. Palreroquc iiHuittis 'Petrus: Percupio, i n - αύτοΰ κελεύσαντος. Κ α Ι ό Πέτρος τδν πατέρα * προσ-
ipiit, te idem sentire quod uxorac l i b e r i ; ut et hic βλέψας · Σπεύδω σε, έφη, δμόφρονα γενέσθαι γυναικί
«um eis convivas, el illic ροΛ animse a corpore ^ α ΐ τέκνοις, δπως αύτοϊς κα\ ενταύθα όμοδίαιτος ής,
disjunetiotiem, una cum cisdem in kelitia degas. κάκει μετά τδν άπδ τοΰ σώματος τής ψυχής χωρι-
An non enim maxime te atqne illos coutrislarct, si σμδν, συνών έν ευφροσύνη διάγης. Η γάρ ού τά
9 Τ

unanon essetis? Excepit pater ι Omnino sanc. Tum μέγιστα σέ τε λυπεί κα\ αυτούς τδ μή άλλήλοις συν-
Pelrus ; Si ergo, hic iifvtcem separatos esse mo- Β είναι; Κα\ δ πατήρ έφη· Κα\ πάνυγε.Κα\ό Πέτρος· 4

leslia aflieil; boc ubi po&l mortem plane iiet, quanto Εί ούν ενταύθα τδ αλλήλων κεχωρίσθαι λυπεί, μετά
inagis molestum crk le quidem, qui vir sapicns θάνατον πάντως γενόμενον, πδσψ γε μάλλον · λυ­ #

es, ratione luae opinionis disjungi a tuis; illos vero πήσει, σέ μέν άνδρα σοφδν δντα, τώ τής γνώμης σου
niullo magis dolero, quod sciant le alia scnticniem, λόγφ τών σών κεχωρίσθαι, αυτούς δέ πολύ μάλλον
telcrnum supplicium ob veri dogmaiis negationem δδυνάσθαι, τψ είδέναι, δτι σε άλλα φρονοΰντα αιώνιος
manere? μένει κόλασις, 0ητοΰ δόγματος άποφάσει;
C X X I H . E l patcr d i x i t : At non ila cst, ο amice,
T CXXIH. Καί ό πατήρ έφη· Άλλ' ούκ έστιν, ώφίλ-
ut apud inferos animaa puniantur; quouiam anima τατε, τδ έν φδου ψυχάς κολάζεσθαι, αυτής άμα τψ 8

siimil alque a corpore discedit, in aerem dissohi- άποστήναι το") σώματος, είς αέρα λυομένης. Κα\ ό
tur. Excepil Pelrus : liaque usque ditm hac de re Πέτρος έφη * Μέχρις ούν δτε περι τούτου πε ίσο μέν
tibi persuadeamus, responde m i b i : nowie libi v i - σε, άπόκριναι μοι · ού δοκεί σοι, σέ μέν τή κολάσει
detur, te quidem qui futuras poenas non eredis, διαπιστούντι μή λυπείσθαι, εκείνους δέ *· περί σου 8

ncquaqiiam dolerc; illos vero, qui persuasum ha- πεπεισμένους, ώς άρα ού μικράν έχεις ανάγκην, έκ
bent non parvani te manere catamilatem, plurimum περισσού άνιάσθαι; Κα\ δ πατήρ · 'Ακολούβως λέ-
c

angi? Tum paler : Recle dibis. Pelrus autem : Et γεις. ΚαΧ ό Πέτρος · Διά τί δέ αυτούς ούκ απαλλάξεις
quare maximo de le moerore non eo» liberabis? μεγίστης περ\ σού λύπης; τή πίστει συνθεμένος,
lidei assentiens; non pudore inquam, sed aequi- ού δυσωπία λέγω, άλλ' ευγνωμοσύνη, περί τών ύπ*
laie; de iis quae tibi a me dicuntur audiendo, et έμού λεγομένων σοι άκούων, καί κρίνων εί ταΰτα
iudicando uiruiii ca ita necne babearil. Ac si qni- ούτως έχει ή ού. Κα\ εί μέν ούτως έχει ώς λέγο­
dem itaest, ut dicimus; et bic una cum charis- μεν, καί ώδε συναπολούσεις τοίς φιλτάτοις, κάκ^ί
simis delectaberis, et illic cum eisdem requiem συναναπαύση. Εί δέ έν τ^ τών λόγων σού σκέψει 11

consequeris. Quod si in verborum tuorum disce- δείξης τά ύφ' ημών λεγόμενα ψευδή τινα μΰθον εί­
ptalione ostenderis, quae a nobis aflermilur falsam ναι, καί όμογνώμονάς σου λάβοις αυτούς, καί ούτω
esse fabulam; eiiam illos idem tecum sentienies καλώς ποιήσεις · τοΰ τε γάρ κεναίς έλπίσι έπε ρε ί- 8 8

accipies, sicque pulcbre facies. Ut enim vana spe δεσθαι παύσεις, κα\ φόβψ " αυτούς ψευδών απαλ­
innili desistant efficies, eosquc falsarum reruin melu λάξεις
liberabis.
C X X I V . Ει pater :Mulla mibi videris dicere ra- CXX1V. Και δ πατήρ · Πολλά φαίνη μοι εύλογα 1 8

tioni consentanca. Ac Petrus : Quid ergo impedil, D λέγων. KaV ό Πέτρος ' Τ ί ούν έστι τδ κωλύον συν- 1 β

jiostra? te fidei assentiri? Non euim negoliis mer- θέσθαι σε τή ημετέρα πίστει; Ούτε γάρ άσχολίαις
caturae, actionum pitblicarum, agriculturae, sollici- άγορασμών, ούτε πράξεων, ούτε γεωργιών, ού φρον­
ludinum; horuro nullo relineris : poies auiem i n - τίδων, ούδεν\ τούτων κατέχη· δύνασαι δέ νοεϊν ώς
lelligere, nibil eorum quae sunt, iortuito, quasi ne- ούκ αυτομάτως έγένετο τι τών δντων, οία προνοίας
quaquam existat pr&videnlia, evenire. Gujus qtii- ούκ ούσης* Κα\ τούτου δείγμα σαφέστατον, τά περ\
dem rei documenlum manifeslissinuim, quae tibi σέ κα\ τά σά τέκνα κα\ τήν γυναίκα γεγενημένα. Εί
Kberisque tuis ac uxtri acciderunt. Nain si apud le γάρ παρά σο\ δντες κα\ είς δεύρο έτύγχανον, ούκ άν

V A R L E LECTIONES.
·· ώς, al. γενέσθαι δύναται.
8 8
al. πλησθέντες.
8 7
al. εύχαριστήσαντες, εσπέρας.
8 8
al δμολο- 8 8

γήσαντες. al. inscr. ημών.

18 8
deesl in al.1
a l . τώ πατρί. * al. συνόντα άλυπον έσεσθαι.
9
dwsl 8

ιιι al.8
al δφειλόμενον ύμϊν μετ' αλλήλων μή είναι, 'πόσφ. a l . inser, ού. Clement. , Ιι<
8
boro. xv Τ
r

c. I, etc. al. ψυχήν.

8
al. άπιστοΰντατ^ν κόλασιν μ ή . *·' a l . αυτούς δέ πεπεισμένους, ανάγκην έχειν πε-
8

ρ\ σού άνιάσθαι. deest in al. 11

al. ούτως καλώς ποιήσεις, αυτούς όμογνώμονάς σοι είληφως, κα\ τού
18

κεναϊς. 1 8
al. φόβων. deest in al. a l . φαίνει.
u 18
al. add.ΐφη. 16
561 CLEMENTINA. — ΕΡ1Τ0ΜΕ D E GESTIS S. P E T R I . 502

τδν της ευσέβειας λόγον έδέξαντο, ούχ αν έπιγνώναι Α hucusque maneissent, non suscepisscnfc rerfjum
τήν άλήθειαν ήδυνήθησαν. Διά τούτο μετά τής απο­ pietatis. veriutem non potuissenl agnoscere. Pro-
δημίας, xat ναυάγιον φχονομήθη, χα\ πικρού θανά­ pter hoc, cum pcregrinalione naufragiun» quoque
του υπόνοια · προσέτι δέ κα\ ή περ\ τά Ελληνικά provisum est, ac morlis acerba?. suspicio : praler-
τούτων άσκηαις, ϊν* ώς πρότερον αυτά παιδευθέντες, eaque eorum in Graecis disciplinis exercilatio; ut
είτα μεταβαλόντες πρδς τήν εύσέβειαν, δυνατοί ώσιν qui illas prius edocli, et poslea ad verani refigio-
έτοίμως αυτά και μετά πολλής άνασκευάζειν τής nem conversi fuissent, expediie magnaque cws*
ευκολίας * κα\ ά κακώς τηνικαύτα κατά τής εύσε- facilitate possent easdem confulare; el quas ali—
βείας προύβάλλοντο, τούτοις καλώς υπέρ αυτής κα\ quando male conlra religionem objecerant, his
έν καιρψ τώ προσήκοντι χρήσα-.ντο. Είση δέ κα\ bene el lempore convenicnii pro religione uleren-
αύτδς σαφώς άπό γε τού μακρού τούτου άναγνωρι- tur. Tu quoque ex hac post longum lempus reco-
σμού , καί ών μεταξύ σαφώς ή Πρόνοια περί σέ
17
gnilione, et iis qifie interira aperle Providenlia
φκονόμησεν, ώς άρα ουδέν τών γινομένων αυτομά­ circa te conslituit, manifesio inlelliges, nibil co-
τως ούτως κα\ εΙκή γίνεται · άλλ' εκείνη έστ\ν ή έφε- rum quae fiuut, casu ila et temere fieri, sed Provi-
στώσα καί τόδε τδ πάν συγκρατούσα διηνεκώς κα\ deniiam praeesse, ac serapcr conlinere atque cou-
συνέχουσα, εί κα\ τά πολλά τήν διάνοιαν υπερβαίνει Β servare lianc univershaiem, licel mulla supercut
τήν ήμετέραν. meniem nosiram.
C X X V . Έπε\ τούτων ήκουσεν δ πατήρ, τδν λόγον G X X V . Postquam haec audivit pater, sermonem
άναλαβών, Μή νόμιζε, είρηκε, κύριε μου Πέτρε, ώς resumens: Ne arbitreris, inquii, domine mi Petre,
πάντη μου διαπέφευγε τδν νούν, ή περι τού ύπδ σού oronino ex mente mea vim doctrinae a te praedicalae
κηρυττομένου λόγου δύναμις * άλλά κα\ τού παιδδς excidisse : sed cum Clemens fllius multum per to-
Κλήμεντος πολλά δι' δλης νυκτδς ομιλούντος μοι ' · , tam noclem mecum colloqueretur, ut a te dictis
ώστε συνθέσθαι τοίς ύπδ σού λεγομένοις, καί πάντα aseentirera, omnique modo ad id impelleret:
τρόπον είς τούτο ενάγοντος· Τί δα\, πρδς αύτδν έφην Quid vero, dixi ego ad ipsum, polestne aliquU
1 9

έγώ, δύναταί τις έντέλλεσθαί τι καινότερον, παρ' δ praecipere quidpiam novum, pneter id quod antea
πρότερον οί αρχαίοι παρήνεσαν ; Κάκεϊνος ήρεμα veteres monuerunt ? At ille postquam leniter
γελάσας· Πολλή διαφορά, πάτερ, είπε, μεταξύ τών risit : Magnuni, inquit, discrinien est, pater, intcr
τής θεοσεβείας λόγων κα\ τής φιλοσοφίας. Ό γάρ religionis scrmones, ac philosopbiae. Sermo nam-
τής αληθείας λόγος τήν έχ προφητείας έχει βεβαίαν que veritatie, ex prophetia iirmam oblinel demoti-
άπόδειξιν · δ δέ τής φιλοσοφίας άπδ συνθέσεως λόγων strationem ; pbilosopbiai v e r o , ex composilinne
χαϊ στοχασμών δοκεί παριστάνειν τάς αποδείξεις. ΚσΛ C verborum %l conjecturarum videtur demonstralio-
δμώς ταύτα είπών, δείγματος χάριν τδν περί φιλαν­ nes afferre. Hisque diclis, exempli gratia, doclrinam
θρωπίας λόγον έξέθετο, δν ού πολλψ πρότερον αύτψ de bumaiiilate mihi exposuit, quam paulo antc
11

ύφηγήσω, ώς άδικώτατός μοι μάλλον έφαίνετο, κα\ ei enarravera* • · ; quac mibi profecto maxiroe i n i -
τδ πώς, έρώ. Δίκαιον έφασκεν είναι, κσΛ τψ τύ- qua videbalur. Et quo modo, dicam. iEquura
πτοντι αυτού τήν σιαγόνα, παρατιθέναι κα\ τήν άλ­ aiebat esse el ei qui maxillam tuam perculit,
λην · κσΛ τψ αίροντι αυτού τδ ίμάτιον, προσδιδόναι alteram quoque opponere; et ei qui auferl tuum
κα\ τδν χιτώνα **, άγγαρεύοντι δέ μίλιον έν, συν­
Μ
pallium, Iradere etiam lunicam ; et cum eo qui
απέρχεσθαι δύο · κσΛ δσα τοιαύτα. ad milliare unum adigit, per duo milliaria proticisci,
et alia similia *.
C X X V I . Κα\ δ Ηέτρος άπεκρίνατο · 'Αλλ» ένόμι- G X X Y I . Respondit Petrus : Alqui boc existi*
σας άδικον · κ α ί τ ο ι γε δικαιότατόν έστι. •· Κα\ masti iniquum : quanquam aequissiinum est. Ae
u , , e

εί σοι φίλον εστίν, άκουσον. ΚαΛ δς έφη · Πάνυ μοι si lubel, audi. llle d i x i t : Prorsus lubet. Tura
φίλον. Κα\ δ Πέτρος· Ού δοκεί σοι, δύο έχθρων βα­ Pelrus : Num tibi videtur, cum duo regcs hoetes
σιλέων δντων κα\ διηρημένας τάς χώρας εχόντων, εί ^ cxistant, el divisas regiones (eneant, si quispiam
τις έκ τών τού ένδς υπηκόων έν τή τού έτερου χώρα cx iis qui altcri subjecti sunl, in alleriua regione
φωραθείη, κα\ διά τούτο θάνατον δφείλοι , έάν (&α·
17
eil deprebensus, ideoque mortein mereatur; AI
πίσματι κα\ μή θανάτψ τής τιμωρίας άπολυθή, ού colapho, DOII autem capite punitus poenam eva-
φαίνεται δ άπολύσας φιλάνθρωπος είναι; Κα\ δ πα­ dat; num videtur buroaiius esee qui veniatn de*
τήρ έφη· Κα\ πάνυ. Καί δ Πέτρος · Τί δα\ " , εί dit ? E l pater a i l : Adraodain. Ad ha3C P c t r u s :
κα\ ίδιον τι τινδς αύτδς ούτος άφέληται ή άλλότριον, Quid vero, si is ipse cliam aliquid proprium cui-
καί *· έπ\ τούτψ ** συλληφθείς έν ·* ή διπλάσιον δω piara vel aliennm auferat; el in eo compreben-
τετραπλάσιον (15) όφείλων, κα\ τδ θανείν ώς έν τοίς s u s , simplum AAT duplum det, cam quadrnpli
• Luc. v i , 2 9 ; Matth. v, 59.
V A R L E LECTIONES.
" al. σοφώς. »· al. μου. " 1 Ree. x, 48. »· I. nmn. 9 5 , etc. a l . δνπερ αύτώ. ** al. τοοδιδόναι
1 1

κα\ τδ ώμοφόριον «» al. τε. " · · · al. δτι. «· deest iu al. » a l . όφείλων. » al. έφη· τί δέ, *»al. fi xaL
7

M
al. τούτο. al. έάν.
a i

VARIORUM ΝΟΤΛ5.
<!5) TtrpasMetcr. Pocmt quadrupli in furlo sancilur legibus pluriiuis. COT.
nc3. S. CLEMELNTIS l HOM. PONT. OPERA D I B I A .
sildebilor; insupe;que morlis, qui nempo in ad- Α εναντίου άλούς δροις· ού δοκεί σοι δτι δ λαβών
vrrsarii iiuibus caplus s i l ; noime libi vidclur, τδ διπλάσιον κα\ θανάτου αύτδν άπολύσας, φιλάνθρω­
bumanum esse cum qui duplum acccpil, ct mor- πος τυγχάνει. Κα\ δ πατήρ " άπεκρίνατο · Νύν με
lt?in renmil? Ει patcr r spondit: " Nuiic persua- πέ πεικας δτι οί άόικούντες αύτο\ αδικούνται · οί δε
jdsti n i i b i , cos qui injuriam faciunt , injuriam αδικούμενοι, μάλλον πλεονεκτούσι. Κα\ διά τούτο
p a t i ; cos aulem qui injuria afficiuniur, potius έπ\ πλέον άδικώτατδν μοι φαίνεται γινόμενον δτι **
injuriam facere. Quocirca amplius, mibi iniquis- οι μεν δοκούντες άδικείν, εαυτούς έβλαψαν μάλλον,
fiimum apparet id ipsum quod flt: quoniam i i πολλήν δε τοΓς άδικηθεΓσιν έπορίσαντο τήν ώφέλειαν ·
quidem qui vklenlur conlcnc injuriam, sibi ipsis οί " δε δοκούντες άδικεϊσθαι, αύτο\ •· μάλλον άδικου
poiius uocueruiit, el multam iis qui injuria affe- σιν · δτι καίτοι πλείστα παρ* εκείνων ώφεληθέντες,
cli 8Utit pararimt uiilitalem : qui vero videntur τοις όμοίοις αυτούς ούκ αμείβονται. Κα\ δ Πέτρος
iiijuriain suslinere, ipsi oam potius inferunl ; "Αλλ* ού παρά τήν τών έπηρεαζόντων, άλλά παρά τή>
quia licet plurimum ab illis commodi lulerint, τών δεχόμενων ταύτα γίνεται γνώμην.
cos pari graiia non remunerant. Et Petrus : Verum haec nou contra iiifoslaiuium, sed conira infcsfato-
nim volunlalcm contingunt.
C X X V H . Tunc pater laudata ea oralionc, ait ad C X X V I I . Κα\ δ πατήρ έπαινέσας τά είρημένα,
Pclrum : Sed, doinine m i , bunc quoque sermo- Β πρδς τδν Πέτρον φησίν * Άλλ', ώ κύριε μου, κα\
nem milii doclara. Meinini enim Clenienlein mibi τούτον μοι τδν λδγον σαφήνισον. Μέμνημαιγάρ είρη-
dicere, nos injurias ct afllictiones, ad peccatorum κδτος μοι Κλήμεντος, δτι τά αδικήματα κα\ τά πάθη
remissionem paii. E l Pelrus : Recie habet, atque πρδς άφεσιν αμαρτιών πάσχομέν. Κα\ δ Πέτρος · Ό ρ ­
ila est. Quae enini honnncs possidemus, plura θώς έχει, και ούτως εστίν. Ά γάρ άνθρωποι κτώ-
;<ppelentes: sive vesles, inquam, sive escas, sive μεθα, τού πλείονος έφιέμενοι, είτε ιμάτια, φημι,
poiiones, sive alia quacpiam : non rccte omnioo είτε βρώματα, είτε ποτά, είτε άλλα τινά, ού καλώς
lacientes, possidemus; quia nibil babere debemus, πάντως ποιούντες κτώμεθα, διά τδ δείν μηδέν έχειν,
uli paulo ante vobis dixi^ Nam si in omnibus ώς μικρψ πρόσθεν ύμίν είρηκα. Εί γάρ έν πάσι
possessione* solenl iis qui possidcnt conciliare dc- τά κτήματα προξενεϊν οίδεν έχουσιν αμαρτήματα, ή
l i c t a ; earum quocunque modo privaiio, adempiio τούτων δπως ποτέ στέρησις αμαρτιών έστιν άφαί-
17

est delictorum. Dixit pater : Recle babel, Pclrus ρεσις. Καί δ πατήρ εφη · . Ακολούθως Ιχει. Κα\
vcro : Juslissime. Quandoquidcm enim eorum δ Πέτρος · Κα\ δικαιότατα. Έπε\ γάρ τών σωζό­
qui salvanlur e s l , ut dixi, nibil baj>ere; mullis μενων έστ\ν, ώς έφην, τδ μηδέν έχειν " , ύπαρχε*
autera multae suppclunt possessiones; ea causa δέ πολλοίς κτήματα, τούτου χάριν έξ ύπερβαλλούσης
r , Μ

per eximiam
«'iinlur Duiaecundum
iis, qui humanilalcm castigationesnon
Dei volunialem indu-
v i - θεού φιλανθρωπίας επάγονται παιδείαι τοις μή *·
Χ λ

vunt; ul propter aliquaiilam erga Detim cliatitalem, κατά τδ δοκούν θεώ πολιτευομένοις, ίνα διά τδ ποσώς
icmporaria gupplicia perferenles, aHernis pocnis φιλόθεον πρόσκαιρους υπομένοντες τιμωρίας · , αιω­
4

eximanlur. Tum paler : Quid enim; nonne mul- νίων άπαλλαγώσι κολάσεων. Κα\ δ πατήρ · Τί δαί *
%ι

los impios videmus pauperes ? An proplerea et ού πολλούς ασεβείς δρωμεν πένητας ; Είτα παρά
Μ

itlos dicemua in parle eorum csse qui saluem τούτο κα\ αυτούς τής τών σο>ζομένων είναι μερίδος
4'onscqtiunliir ? E l Pclrus : Nequaquam omniiio. φήσομεν; κα\ ό Πέτρος· Ού πάντως. Ού γάρ απο­4 a

Non enim probandacst inopia, quai appelit eaquaa δεκτή ή πενία, ών μή προσήκεν όρεγομένη · έπε\
iion decet: quia et Doininus nosler Jcsus Cbrislus, κα\ ό Κύριος ημών Ιησούς Χριστδς ό Υίδς τού ζών­
u

Filius Dci vivi, beatos prxdicans pauperes, Beati, τος θεού, μσκαρίζων τούς πτο>χούς· Μακάρια οί
Μ

i n q u i l , pauperes spiritu : quoniam ipsorum est πτωχοί, έφη, τφ πνεύματι · δτι αυτών έστιν ή
regnum ccelorum Tum pater : Vere prorsus se- βασιΛεΙα τών ουρανών. Κα\ δ πατήρ· "Αληθώς
«undum proposilam quseslionem res videtur recte πάνυ κατά τήν ύπόθεσιν δρθώς έχειν τά πράγματα
babere : quapropler in animo babeo toiarn ordinc JJ τδς φαίνεται* διδ κα\
έπακούσαι τούπροαιρέσεως
λόγου · 2χω τή τάξει παν- Μ ν 7

a»idire doclrinam.
C X X V H I . E l Peiri:s : Ilaque dcinceps slndenli CX Χ VIΗ. Καί ό Πέτρος· Ούκούν τού λοιπού σπεύδοντί
tibi discere quae ad nostram Gdem pertincot, banc σοι τά κατά τήν ήμετέραν πίστιν μαθείν , προιών τε w

doclrinam explicabo; ab ipso priniuni iucipiens τδν λόγον έκθήσομαι άπ' αυτού πρώτον αρχόμενος
Μ

Deo; et o&lendens , ipsum solum dicenduiti csse τού θεού · κα\δεικνύς αύτδν μόνον δείν λέγειν θεδν,
50

Deuin, aliosvero nec dicendos, ncc exislimandos; έτερους δέ μήτε λέγε.ν μήτε .νομίζειν, κα\ δτι Μ

a Matlh. v, 5.
V A R L E LECTIONES

Μ
Λ ΐ . ό φ ί ί λ ο ν τ ι , τή τάξε;. * dccst in ; d .
9 9 0
a l . οτι αύτδν μ. ? ε ί . al. κα'. τούτο ε ι π ώ ν .
 505 CLEMENTINA. - EPITOME DE GESTIS S. PETRIJ 9Gb
παρά τούτο ποιών, αιώνια κολασθήσεται, ώς είς αύ- Α homiuemque qui alilcr fecerit, aelerno supplicio
τδν τών δλων άσεβη σας θεδν. Κα\ τοΰτο ειπών, κα\ puniendum, ut qni in ipsum universorum Deum
τοϊς ύπδ παθών δχλουμένοις, κα\ νοσοΰσι, κα\ δαι- impius exstiterit. Atque hoc diclo, cumqoc aliqua
μονώσι τάς χείρας έπιθε\ς, κα\ τούτους ευχή θερα- perpessione infeslatis, aegroianlibus, et daemoniacis
πεύσας, τήν έκκλησίαν διέλυσε ν. ΕΙΘ' ούτως είσ­ imposutssel manus, ac eos curassel prece, concio-
ελθών κα\ τών συνήθων άλών μεταλαβών , ύπνω-
8 8
nem dimisit. Deinde ita ingressus, et solito cibo
σεν. percepto, se somno dedit.
C X X I X . "Ορθρουδέ * πάλιν δ Πέτρος έξιών, κα\
8
CXXIX. Mane vero iierum egressus Petrus;
8 8

έπ\ τδν συνήθη διαλέγεσθαι τόπον στάς, άτε κα\ cura slelisset in loco in quo disserere solebat, i n -
8 8 , β

πολλών συνδεδραμηκδτων δχλων, άμα " τψ μέλλειν gensque baminum mulliludo concwrrisset; simul
διαλέγεσθαι αύτδν, είσήει τις τών αύτοΰ διακόνων ac ipse esset locuturus, introivit quidam ex ejus
λέγων · Σίμων άπδ Αντιοχείας είσεληλυθώς άπ' αυ­ diaconis, dicens : Simon ab Antiochia ipso vcspere
τής εσπέρας, μαθών ύποσχόμενόν σε τδν περι μοναρ­ iogrcssue, audiens te proraisisse de monarchia, seu
χίας ποιείσθαι λόγον, Ετοιμος έστι μετά γε τοΰ Έ π ι - principatu unius, verba esse facturum, paraius
κουρείον) Αθηνοδώρου διαλεγομένω σοι έπελθείν, ώς άν cst una cum Atheiiodoro Epicureo, tibi disse-
πάσι τοϊςύπδσού περ\ μοναρχίας ύπαγορευομένοις Β renli intervenire ; ut caiicla quac a le de mo-
88

δημοσία παρών αύτδς άντιλέγοι . 8 8

narcliia denunliabuntur, publice ipse pra?sens i n i -
puguel.
C X X X . Ταΰτα τοΰ διακόνου λέγοντος, Ιδού κα\ δ G X X X . Hiec diccnle diacono, ecce et Simon cura
Σίμων συν 'Αθηνοδώρω καί τισιν άλλοις έταίροις Alhcnodoro aliisque nonnullis sodalibus ingredi-
είσήει · κα\ πρδ τοΰ τι τδν Πέτρον δλως είπεϊν, αύτδς tur : el ante quam Pelrus aliquid oranino loque-
προλαβών Έμαθον, φηστν, δτι χθες ύπέσχου τώ retur, ipse anlicipans : Gomperi, inquit, tc bcri
Φαύστω κατά τήν σήμερον δείξαι τή τάξει τδν λόγον polHcitum esse Fauslo, quod bodie habilo scrmonc,
ποιούμενος· κα\ άπ' αύτοΰ πρώτον αρχόμενος τοΰ oidine esses estensurus, primumque incipiendo ab
τών δλων ί εσπότου - δτι αύτδν δει μόνον λέγειν θεδν, ipso universorum Domino; eura solum diecndum
άλλους δέ μήτε λέγειν, μήτε νομίζειν · κα\ δτι esse Benm, atios vero nequc dicendos nequc e x i -
8 8

δ παρά τοΰτο ποιών, αίωνίαν ύφέξει τήν τιμωρίαν slimandos; quique eontra fecerit, aelernas poenas
πρδ πάντων ούν αληθώς καταπέπληγμαί σου τήν daHirum. Anle oninia ergo vere insaniam tuam
ύπόνοιαν, δτι ήλπισας μεταπεϊσαι άνδρα σοφδν ούτω, dcmlralus sum, quod sperasii te posse in aliarar
%Λ\ ταΰτα πρεσβύτην. *Αλλ' ούκ επίτευξη τών ελπί­ £. seiilenliam adducere virum adeo sapientem, ad
δων κα\ τοΰ θελήματος, άτε παρόντος έμοΰ, και τούς baecsenem. A l spes ac volunlatem non oblinebis;
ψαυδείς σου διελέγχοντος λόγους· "Ίσως γάρ άν κα\ ulpole praescnte me , tuosque falsos sermoncs re-
ήπάτητο μή παρόντος έμοΰ, ιδιώτης ών τών παρά darguenlc. Etcnim forle ine absentc deceptus fuis-
Τουδαίοις δημοσία πεπιστωμένων βίβλων. Τά νΰν eet, curo imperitus sii librorum qui Judxis palam
δέ τούς πολλούς ύπερθήσομαι λόγους, ίνα θάττόν* σου sunl tradili. Nunc aulem multa verba pnetcribo,
τήν ύπόσχεσιν ασθενώς έχουσαν δι ελέγξω. Λέγε τοι- ut cilius promissionem tuam infirmam esseconvin-
γαρούν δ ύπέσχου. Εί δέ τδν έλεγχον αίδούμένος, έφ* cain. Dfc igitur quod pollicitus es. Sin autem repre-
ημών αυτών τήν ύπόσχεσιν έθέλοις παραλιπεϊν, αυτ­ heneionem veritus, coram nobis velis promissum
άρκης καί ούτως άπόδειξις δτι ψευδή τά ύπεσχη- omiltere ; etiam sic sulficiens eril probario, falsa
μένα, καθ" δτι έπι τών τάς Γραφάς είδότων είπεϊν esse quae proroisisti, quandoquidem coratn bomi-
4>ύκ έτόλμησας. Κα\ νΰν δέ τί περιμένω σε λέγειν, nibus Scripturas callenlibus nun ausus sis diccre.
μέγιστον έχων μάρτυρα τής υποσχέσεως σου, τδν ht vcro jam cur exspecto u l dicas, qui inaxi-
γέροντα τουτονί; Ταΰτα είπών, καί τώ πατρ\ προσ- nium habeo polticilationis tuae lcslem, bunc sencin?
Ιλέψας, φησίν · Είπε μοι ανδρών απάντων ό τιμι Post hacc verba, cura palrem aspexisset, a i t : Dic
ώτατος, ουχί ούτος ύπέσχετό σοι δείξαι σήμερον, D irorum praislanlissime , uonne isle libi
v

οτι είς έστ\ θεδς, κα\ ού χρή έτερον τινα λέγειν
ή νομίζειν θεδν, ό δέ παρά ταΰτα ποιών άθάνατον
είσπραχθήσεται τιμωρίαν;
G X X X I . Κα\ δ πατήρ έφη · Καλώς άν τήν μαρτυ-
ρίανπαρ'έμούάπήτεις, ώ Σίμων, εί πρότερον ήρνεϊτο
Πέτρος · νύν δέ ούκ αίδεσθήσομαι λέγειν, ά δει λέ­
γειν · οϊμαί σε οργής πεπλησμένον διαλεχθήναι βού-
λεσθαι. Τοΰτο δέ ούτε σοι προσήκει ποιεϊν, ούθ' ήμϊν
όντως έχοντα ύπακούειν, δτι μάχην έστιν ίστορήσαι,
polHcilus est oslensurum se bodie, unuin D. uin
csse, nec alium dicendum aul babendum Dcura ;
ab ««o auletn qui aliler fecerit, immorftale suppli-
cium exaclmn iri ?
C X X X I . Respondit paicr : Recte a me testimo-
nium poslulares, ο Simon, si antea Petrus negavis-
set; nuiic aulem non verebor dicere quae dicenda
sttnl: arbilror le ira repletum vellc disputationem
suscipeie. Hoc porro ncque le facere decet.ncque
oportet ut nos sic aflcctum audiamus; quoniam id

V A R I i E LECTIONES.
•t al. και εύξάμενος, κα\ ίασάμενος, απέλυσε τούςδχλους κα\ είθ' ούτως είσιών , τών συνήθων. ** Cle-
meni. hom. xvi, c. Ι , ctc ** ib»«M in al.
% al. κάΐ επ.στάς.
8 8
deesl ίιι al.
5 8
al. δχλον. πολύν συνε-
8 7

οτωτα είδε κα\ άμα. al. δημοιία πάσι.

8 8
al. ύπερ μονχρ/ίαςλεγομένοις λόγοις· ταύτα
5 3 al. άλλον.
18
 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
pugnam videre esi, etnon ad veritatem juvari. Scd Α ού προς άλήθ-ιαν ώφελεϊσθαι. Άλλ* Ιχάτερος
ulerque vestrum do^ma suum exponat; et ad alium υμών τδ εαυτού δόγμα έκθέσθω, κα\ ύφ' έτέρψ κρί-
judicem, verba habeanlur; sicque prorsus invenic- νοντι τούς λδγους δοτέον · και ούτω πάντως άναμφί-
lur dqbitationis expers vcrilas. Placuit Simoui λογον τάληθές εύρεθήσεται. "Ηρεσε τώ Σίμωνι τδ
oratio, seque cx ea facturum prumisit. Verumla- λεχθέν, κα\ ποιήσειν ύπέσχετό κατά ταύτα. Πλήν
nien, inquit Fausto, timeo ne jam Pelri verbis άλλάδέδοικα, τφ Φαύστψέφη, μή πως ήδη προκατει­
occupalug, non sis veri sludiosns judex. λημμένος τοις Πέτρου λδγοις, ού φιλαλήθης γένη
κριτής.
C X X X l t . E i patcr respond.il: Ne me cogas temere CXXXII. Κα\ δ πατήρ άπεκρίνατο· Μή με βιάζου
ac indicla causa tibi assentiri, ut judex veritalts άκρίτως συνθέσθαι σοι, ώς άν δόξω φιλαλήθης είναι
amans vidcar. Nam si vera audire cupis, lua polius κριτής. Εί γάρ τάληθή βούλει μαθείν, τφ σφ φρονή-
senlenlia pnpoccupatussum. Ac Simou : Quo modo ματι προείλημμαι μάλλον. Κ α \ δ Σ ί μ ω ν Πώς προ-
es praoccupaius, qui nescis quid sentiara? A l paler: είληψαι, ούκ είδώς δ φρονώ; Κα\ δ πατήρ· Τούτο
Facile cst illud cognoscere : et quonam pacto, audi. Ιφδιόν έστιν είδέναι- κα\ πώς, άκουσον Έλέγξειν
Pollicitus ee, a le falsi convictum iri Peirum, qui ύπέσχου τδν Πέτρον ένα θεδν λέγοντα είναι, δτι ψεύ-
iinura esse Doum asserat: caeterum qui promittit re- Β δεται. Ό δέ τδν ένα λέγοντα έλέγξαι έπαγγελλόμε-
prebensionem asser-Miiis unum Deum, plane manife- νος, πάντως εύδηλον ώς εκείνος άληθεύων, ού τδ αύτδ
bium esl quod is, vera loquens, non idem affirmet: λέγει · εI γάρ τφ καταψευδομένφ τδ αύτδ λέγει, κα\
t>i enim idem dicit cum eo qui eroentila loquilur, αύτδς άρα ψεύδεται· εί δέ τά εναντία λέγων άπο-
β 1

el ipse profectuesl mendax; si vero contraiia dicere δείκνυσιν, άντικρυς αληθεύει. Ούκ άλλως ούν τδν
t>e ObltMidit, ex adverso sane verus est. Non alia ένα θεδν είναι λέγοντα ψεύστην λέγεις, εί μή άνβ 1

ergo ralione pradicaiorem unius Doi csse menda- δτι πολλούς αύτδς δοξάζεις θεούς· θεούς δέ πολλούς
ccm prouuntias, uisi quia mullos deos essc censes. εΐναι κα\ έγώ φημι · τφ αύτφ ούν σοι πρδ τής ζητή­
Alqui mullos esse deos ego quoque aio. Eadem igi- σεως λδγφ κάγώ προκατείλημμαι · κα\ κατά τούτο
liu- tecum doclrina ante disceptationem occupatus περ\ έμού σε τδ παράπαν ού δεδοικέναι χρή, άλλά
6IM11: et propierea ntdlalenus oportel le meluere de Πέτρον μάλλον · τυγχάνω γάρ αύτψ κα\ έτι τά εν­
i n e , sed Pelrui» polius : eliaronum quippe coiitra αντία φρονών. Μετά δέ τήν ύμετέραν ζήτησιν, ελπίζω
alque ilie senlio. Posl veslram autem dispulalio- φιλαλήθης ών κριτής, πάσαν άποδυσάμενος πρδληψιν,
liem spero fore ut veii sludiosus judex, oraiti de- τφ έπικρατούντι συνθέσθαι λδγφ. Ταύτα τού πατρδς
#

posiU anlicipalione, praevalenli consensurue sim είποντος, ήρεμα βοή τις επαίνου έκ τών δχλων έγέ-
, ^ η η , , ; Hasc
oralioni, n*o cumPiim pater
n^tnr dixisset,
HUiccot sensim
eanci ^clamor
m * · « ^ · 8TO, έπι τφ ούτως τδν πατέοα διαλεχθήναι.
C
V

quidatn laudalionis a populo exorlus esl, quoniam

iia paier essel locutus.
G X X X U I . Porro Pelrue suara de Dco sententiam C X X X H I . Κα\ δμως δ Πέτρος τδ εαυτού περ\ θεου
exposuit ; pluraque de monarcbia proloculus, cum
el έξέθετο φρόνημα* κα\ πολλά περ\ μοναρχίας δια-
Jacrymjg manu advocavil muUitudinem; qua acce- λεχθείς, μετά δακρύων τή χειρί προσεκαλείτο τούς
deote, tum inanus imposuil, lum pro iis precalus δχλους· οΤς προσελθοΰσι, τάς χείρας τε έπετίθει, κα\
e s i : parjlerque omnes Deo benediximus. α
Inlro υπέρ αυτών ηύχετο · κα\ δμού πάντες εύλογήσαμεν
autera irruit aliquis, Simoni dicens : Appion Plbuo- τδν θεόν. Ύπεισέδραμε δέ τις λέγων πρδς Σίμωνα*
nices cum Annubione modo venil Anliocbia. Quibus Άππίων δ Πλειστονίκης σύν ·• Άννουβίωνι ήκεν
audiiis, Simon exit siaiim, quasi prodiclos exce- άρτίως άπδ Αντιοχείας. Κα\ ταύτα άκουσας δ Σίμων,
plurus. Pater vero accedens ad Pelrum : Si niibi, έξεισιν ευθέως ώς τούς είρημένους ύποόεξόμενος.
β β

inquit, concedis, domine i n i ; etegocumeo profi- 'Ο δέ πατήρ προσελθών τψ Πέτρψ · Ε ί μοι έπιτρέ^
8 7

ciscar, ut silulem Appionctn et Annubioncm, iiicos πεις, έφη, κύριε μου, πορεύομαι κάγώ συν αύτψ
a prima ailale amicos. Etenim forte Annubioni pcr- Q προσαγορεύσων 'Αππίωνά τε κα\ Άννουβίωνα, έκ
uuadebo ut cum Clemcnie disputel dc genesi. Et πρώτης ηλικίας φίλους μου ·· γενομένους. Τυχδν γάρ
Pelrus : Concedo, inquit; budo eliam, quod ami- καί Άννουβίωνα πείσω Κλήμεντι διαλεχθήναι περί
<orum partea ct oiTicia impleas. Yerumtamen niilii γενέσεως. Και δ Πέτρος* Επιτρέπω, έφη, κα\ επαινώ
cogiia, quo modo secundum Dei providentiam un- τά φίλων σε πληροΰντα μέρη. Πλήν έννόει μοι ώς
dlque concurrantquae ad plene faciendam tibi fldem κατά πρόνοιαν θεού πανταχόθεν συντρέχει τά. πρδς
|;erliuent, aptura p<;r(icientia concentum. Uoc au- τήν σήν πληροφορίαν, οίκείαν αποτελούντα τήν άρ-
lem dixi propter Annubionis adyeiilum, tibi cum μονίαν. Τούτο δέ είπον διά τήν Άννουβίωνος χρη<»ί-
usus fuil obliiigenlem. Et p t t c r : Vere, inquil, ego μως σοι γενομένην έπιδημίαν · . Καί δ πατήρ'
β

quoquje conspicio id ila babere. Αληθώς, έφη, κάγώ συνορώ τούτο ούτωσΐ έχον.
C X X X I V . Alque ]>ost ba3C dicta, prolcctus est ad C X X X I Y . Και ταύτα είπών, έπορεύθη πρδς Σί­
£lmonem. Invenlis aulcm Appione et Annubione, μωνα. Κα\ εύρων Άππίωνά τε κα\ Άννουβίωνα, κα\

V A R ! « LECTIONES.
«deest in al. a l . μή τε. ·» Clemetit., hom. xvi, c. 21. · Rec , 1. x , c. ΖΖ, Μ.
e t ν Μ
a!. Άνουβίωνμ
••dcttluiai * a l . άκουσας και χαρείς.
7
al. μοι.
M
al. έπιτυχίαν.
M
560 CLEMENTINA.— EPITOME WE GESTIS S. P E T R l . 570
προσαγορεύσας αυτούς, έκαθέσύη. 'Ο δέ Σίμων αχού- Α salulatis, consedit. Simon vcro aadiens quosdam
a c

σας έπιδημήσειν τινάς έχ προσταγής βασιλικής έπι- jussu rpgio adventaturos, qui ipsuin quaereront,
ίητούντας αύτδν, καί φάσκοντας καθ* δτι Καίσαρ quique diccrent, CaBsarcm mullis magis inlerfr-
πολλούς μάγους άνελών, είτα χα\ τά χατά Σίμωνα ctis, deinde et de Simone cerliorem facturu, ad i n -
πυθόμενος , είς έπιζήτησιν αυτού πέμψειεν, δπως
7 0
vesligationem illius misisse, utin illu-m eiiaiiianim-
κάΙ αύτδν ομοίως κολάση, πρδς Άννουβίωνα χα\
Τ 1
adverlat ; ad Annubionem ct Appionem inftt:
Άππίωνα έφη · Φαύστον προς ημάς έλθόντα. μετα- Fauslum, qui ad nos venit, lacile cibum nobiscum
σχεϊν άλών ποιήσατε σύν ήμϊν * έγώ δέ μύρον τι κα­ sumere; cgo aulem ungtietituni quoddam confi-
τασκευάσω , ίνα δειπνήσας κα\ άλειψάμενος, τήν
T t 7 1
ciam, ut coenatus et perangens se, cunclis babcre
£μήν πάσι δοξη έχειν μορφήν. formam meam videatur.

C X X X V . Κα\ τού Σίμωνος ταύτα είπδντος, Ά π ­
πίων κα\ Άννουβίων φασι πρδς αύτδν * Κα\ τί άρα
σοι κέρδος άπδ τής μηχανής έσται ταύτης; Κα\ δ Σί­
μων έφη · Πρώτον μέν συλλαβδντες αύτδν οί έμέ ζ η ­
τούντες, παύσονται τής κατ* έμού ζητήσεως. Εί δέ U
καί ύπδ βασιλικής χειρδς άναιρεΟείη, μέγιστον πέν­
θος έξουσιν οί τούτου παίδες, οί τίνες έμέ καταλιπόν-
τες, Πέτρψ προσπεφοιτήκασιν . Άππίων δέ καί
u
Άννουβίων κατ' ιδίαν πάντα τψ Φαύστψ διασαφούσι,
καί <ήν έπιβουλήν φράζουσι. Καί δ Φαύστος ούκ αλη­
θείς είναι τούς λόγους νομίσας, συνδειπνήσας τψ Σί­
μωνι· μετά γετών εταίρων Άππίωνός τε κα\ Άννου-
βίωνος, έκ χειρδς τού Σίμωνος λαμβάνει τδ μύρον,
κα\ τδ ίδιον άλειψάμενος πρόσωπον, τήν τού Σίμω­
νος *· ευθύς ύπέδυ μορφήν. Πλήν έν μέση γε τή νυκτ\
διαναστάς δ Σίμων, τήν έπ\ τής Ιουδαίας φυγήν
έποιείτο.
C X X X V f . Ημείς δέ γε οί τψ Πέτρψ συνόντες, δι'
δλης νυκτδς άλλήλοις διομιλοΰντες, ύπό τε ηδονής
7 8
C X X X V . Cumque ha?c Simon dixisset, Appion
et Aunubion aiunl ad illum : E l quodnam tibi l u -
crum ex liac macbmalionc adveniet*? RespondiiSi-
mon : Primo quidcm, cumprebenso illo, qui me
qiuenwt desislent ab iiidagalione conlra mc stie-
cepla Quod si ctiam a manu regia occisus fuertt,
maximum luctum habebunt cjus liberi, qui me de-
relicto ad Pctruni se contalerutit. Appion vcro ct
Anuubion privalim omnia Fausto apcriunl, insidias-
que commemoranl. Ει Fauslus vera non esse ea
verba arl)ilralu6, coenatns cum Simone ct cum so-
dalibus Appione ct Annubione, unguentum sumit
ex Simonis manu; ac unguens faciem suam, illico
induii formam Simonis. At media nocte exsurgcns
Simon, in Judaeam fuga se abripuit.
C X X X V I . Porro nos, qui cum Petro eramus,

^ per toiam noclem mutuo coUoquenies, p r x vola ·

κα\ χαράς τών λεγομένων, νήφοντες διενυκτερεύσα-
piate ac betitia ex iis quae dicebantur otta, vigilos
μεν. "Ηδη δέ πως τής νυκτδς ύπαυγαζομένης, δ*' Πέ­
pernoctavimus. Jam vero ubi sublucere coppil, Pe-
τρος έμβλέψας έμο\ κα\ τοϊς αδελφοί;, έφη · Διαπορώ
trus me et fratres intuens, ait : Nescio quidnam
τί άρα γε τψ ύμετέρψ πατρ\ γέγονε . Κα\ λέγοντ§ς 7 7

patri vesiro coniigerit. Dumque haec dieeret, ecco

ταΰτα, Ιδού κα\ δ πατήρ ήκε, τδν Πέτρον ήμϊν περί
pater advcnit, Pelrum nobis de ipsa jam loqueniem
αύτοΰ διαλεγόμενον ήδη καταλαβών * άθυμοΰντά τε
nactus :quem cum videret anxium alque salulasset,
ίδων, καί προσαγορεύσας, άπελογήσατο δι* ήν αίτίαν
rationem el causam reddidit cur pernoclasscl foras.
Ιξω κεκοίμηται. Η μ ε ί ς δέ έμβλέποντες αύτψ έξεστή-
Nos autem respicientes eum, obstupuimus, qui S i -
κειμεν, τδ είδος Σίμωνος όρώντες, φωνής δέ τοΰ πα­
monis speciem videremus, at vocem palris noslri
τρδς ημών άκούοντες Φαύστου. Κα\ δή φευγόντων
Fausii audiremus. Cumque fugeremus eum, paicr
ημών αύτδν, δ πατήρ έξεπέπληκτο . Μόνος δέ Πέ­ , β

animo pcrculsus est. Caeterum Petrus, qui uniis na-

τρος τήν κατά φύσιν αυτού μορφήν ένορών, πρδς
turalem ejus iormani cernebat, ait ad n o s : Quaro
ημάς έφη · Τίνος ένεκεν τδν ύμέτερον άπωθεϊσθε πα­
paiicm veslrum repellitis el avcrsamini? Nos vero
τέρα κα\ άποστρέφεσθε; Η μ ε ί ς δέ πρδς αύτδν και,
el malcr ad e u n i : Quoniam ille nobis videiur esse
ή μήτηρ· "Οτι Σίμων ήμϊν ούτος φαίνεται, φωνήν
D Simuu, vocem habens palris nostri. Tum P c l r u s ;
έχων τοΰ ημετέρου πατρός. Κα\ δ Πέτρος· Ού, φησίν ·
Nequaquam, inquil : vobis quidem vox illius, qua>
ύμϊν μέν ή άμάγευτος αύτοΰ φωνή γνώριμος έστι
magiae vim non sensit, nola est sola; meie aulem
μόνη · έμοΰ δέ τοϊς άμαγεύτοις δφθαλμοϊς, κα\ τδ
non fascinalis oculis eliam eflSgies, qualcm liabel,
είδος όποιον έστι καθοράται · έπε\ μή Σίμων εστίν
conspicitur : quandoquidem isie non est Simon,
ούτος, άλλά Φαΰστος δ υμέτερος δντως πατήρ. Τότε
sed Fauslus, veie paler vester. Tuncque ad patrem
δή προσεμβλέψας κα\ τψ πατρι λέγει· Τδ γνήσιόν
respiciens, a i l : Gerroana species tua ipsis non ap*
σου είδος αύτοίς ού φαίνεται, άλλά Σίμωνος τοΰ ασε­
parel, verum Simonie impiissimi ac nobis jaimw
βέστατου κσΛ ήμϊν έχθίστου.
cissimi.
C X X X VII. Ταΰτα τοΰ Πέτρου διαλεγομένου,έπεισήει C X X X Y H . lta Petro loquenle, iagressu» est qui*

YARIifi LEGTiONES.
" al μαθών. a l . ώς κα\ τούς πρδ αύτοΰ μάγους,
7 1
a l . σκευάσω. a l . άναλαβών τδ ίδιον ypU
7 8 7 8

σας π|ρόσωπον. al. προσβυνόντες τψ Πέτρψ συνεργούσι.

7 8
de<
decsl in *\. a l . έπαλλήλως Τϋνθανομ*·
7 8 7 8

νοι, al. έδοξε.

7 7
a l . add. έπ\ τδ ούτως άπηνώς κα\ έχθρωδώς αύτψ χρήσΟ.-· .
7 8
571 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
dam ex iisqui pnccesserani, Anliocliia vcniens,dixil- Α
qin»: Haec scire le v o l o , doinine m i Pelre. Siinon
cum cssel Anliocbia?, publice multa portenlosa fa-
cicns, niliil aliud operain dabal, quam ut le o d i o -
fium illis reddcret, quem m a g u m nominabat et pra>
siigialorem, ct ca?dc m u l l a p u l l u l u m : propter quod
adeo illos adversus le irriiavit, u l omnes illius loci
aveanl ipsas carucs luas f«-rtuo more deglulirc. At
n o s , m u l l u m comra te fremere civiiatem i i U u i i i ,
vcnimus ut nuiitiaremtis (ibi. Sed ct quidam bomo
rcgius a Ca?.sare quxrendi Simonis gralia ad pro-
•vinciae presidem missus, audiens Hium fuga J u -
d;eam pelivisse, ipse quoquc ad eum quxrendum
abiil, ut ex Cajsaris prxceplo poenas de c o capiat.
C X X X V H I . Q u i b u s audilis, Petrus ad Fansium
patrem a i l : Ipsc auribus luis audisti ex iisqui cura
prace&sissenl vencruut Anliocbia, quemadmodum
Simon illic posiius muUitudincm adversus me ve-
fiemenler coneitaril; planum, et caede pollutum, ad
liaec magum ac prasligialorcm, aliaque hujusmodi
nnnctrpans. Igitcrr nunc Cacito ststim, quod cgo
prancipio l i b i : H, reliclo Cleniente apud me,ipsc
pra?cedc ad Aitliochenam urbcm, uua c u m uxore
Mallbidia , atque Faustino el Fausliniano ltberis :
orunt etiam lecuin alii quidam, q u i iueam volun-
talem polerunl exsequi: cum bis Anliocbia* con-
sislcns, duro forroam Simonis jam circumfers,
palam prsedica tuam poenitentiam.
C X X X I X . Isla c u m Pelrus dixisset, Faustus q u i
snentis acumine pollcbat: Novi, inquit, d o m i n e m i ,
q u i d bnec sibi velint verba ; quare ne labora : m i h i
e n i m curae erit, quando illic fuero imperala p e r l i -
i c r e . Ilaque uoctu cum i i s , qu >s Pelrus jiibseral,
digressus ab urbe p a l e r , AnUochiam, propinquam
livilaiem, venil. Slansque in rocdio foro, dixil ad
muUitudiueni: Ego Siraon, ego ba?c vobis pronun-
l i o , ct fateor mc inique meuiilum esse adversus
Pclrtitn. Non e s l imposlor, non sanguinarius, non
jmusiigialor, neque aflinis ulli eorum s c e K T i i m quae
«aliquando de co prxdteavi. Deprecor vos ego ipse,
qui cansa odii erga illum vestri cxslili, desinite
odio illum proscqui. Nam Dei Filii q u i propicr
mujidi salutem venil, Lslccst verus aposlolus. Q u o -
circa et ipse ego vobis consiliarius in rc qtne ad
&alurlem vesliam perlinel efliciur, moneoqiic u l ei
iidem babraiis, Deoquc qucm aunuiilial credalis:
alioqui lola vcslra civiLas fundilus pcribil, ac vos
cum i l l a . Cujus autcin gralia liaic dixerini, etiaiu
id vos scire νυΐο. IIoc enim nocte augeli Dei nie
impiuni graviicr flagellaruni quod veritalis pirjcotii
csscm ifiimiciis. Horlor itaquc, ue cliamsi ip*;e alio
Jcnipore venicns l c n U v e r o contra Pelruiu l o q u i ,
r c c i p i a l i s me ac audiatis. Vobis quippu cop.iileor,
V A R L E LECT10NES.
™ i l . οίκείοις. •· al. έληλυθότων. al. συνζληλυθότων. leg. μετά-al. inser. καί.
Ανποχίων. 8 8
a l . γενόμενον. a l . δητσ.
8 8
παύσασθαι
Γ ί
uefbl ίιι a l . β 7
57i
τ ι ; τών προόδων άπδ της Αντιοχείας έληλυθώς, λέγων
Είδέναι σε θέλω, κύριε μου Πέτρβ, δτι Σί^ων έν τ*5
Αντιόχεια δτε ύπηρχε, δημοσία πολλά τεράστια
ποιών, ουδέν άλλο σπουδάζων ή ν , ή σέ μισητδν
αύτοΤς καταστήσαι, μάγον τε δνομάζων, κα\ γόητα,
κα\ μιαιφδνον έφ' ψ κα\ τοσούτον αυτούς ήρέθισε
κατά σού, ώς γλίχεσθαι τούς έκεϊ πάντας, τών σαρκών
αυτών θηριωδώς άπογεύσασθαί σου. Ήμεϊς δέ πολύ
κατά σού βρύχουσαν τήν πδλιν έωρακδτες, ήλθομεν
άπαγγεΓλαί σοι. Άλλά κα\ ύπδ Καίσαρος πεμφθείς
τις βασιλικδς πρδς τδν τής επαρχίας ήγούμενον, είς
άναζήτησιν Σίμωνος, μαθών δτι φυγάς είς Ίου»
δαίαν ώχετο, κα\ αύτδς κατά ζήτησιν αυτού άπήλ-
θεν, ϊνα κατά τήν πρδσταξιν Καίσαρος τιμωρήσηται
αύτδν.
Β C X X X V H I . Ταύτα άκουσας φησ\ πρδς τδν πατέρα
Φαύστον δ Πέτρος· Αύτδς ίδίοις · ώσ\ν άκήκοας τών
Τ
προόδων άπδ Αντιοχείας είσεληλυθότων , ώς έκεϊ
Μ
γεγονώς ό Σίμων, ίσχυρώς τούς δχλους παρώξυνε
κατ* έμού, πλάνον τε κα\ μιαιφόνον, πρδς δέ κα\ μά­
γον κα\ γόητα, κα\ τά τοιαύτα καλών. Νύν ούν εξ­
αετής ποίησον δ έγώ σο*, εντέλλομαι* κα\.καταλιπων
Κλήμέντα παρ' έμοί, προλαβών αύτδς είς τήν Ά ν π ο -
χέων κατά· τής γυναικδς Ματθιδίας, έτι δέ Φαυ-
1
στίνου κα\ Φαυστινιανού τών υ ί ώ ν συνέσονται δέ σοι
κα\ άλλοι τινές, οϊ τίνες δυνατοί έσονται ύπουργήσαί
μου ·* τφ βουλή ματι· μετά τούτων έν τή Άντιο
χ ε ί α " γενόμενος, έν δσω τήν μορφήν έτι Σίμωνος
περιφέρεις, δημοσία κήρυξον τήν σεαυτού μετά-
νοιαν.
C X X X I X . Ταύτα τοΰ Πέτρου είπόντος, οξύς ών είς
τδ νοήσαι Φαΰστος· Οΐδα, έφη, κύριε μου, τί βούλεται
τά βήματα ταύτα. Διδ μή κάμνε* μελή σε ι γάρ μοι
έκεϊσε γενομένω ·*> διατελέσαι τδ προσταττόμενον. Καί
δή τά ύπδ νύκτα δ πατήρ μεθ' ών έκέλευσε Πέτρος
Μ
τής πόλεως έξορμήσας, έπ\ τήν πλησίον Άντιοχείαν
ήλθε. Κα\ στάς έν μέσφτης αγοράς, εΓρηκε πρδς τδ
πλήθος· Έγώ Σίμων, έγώ ταΰτα ύμίν κηρύσσω, και
ομολογώ αδίκως καταψεύσασθαι Πέτρου. Ούκ έστι
πλάνος, ού μιαιφόνος, ού γόης, ουδέ δσα ποτέ φαύλα
περί αύτοΰ έλεγον. Δέομαι υμών έγώ αύτδς, δ τοΰ
πρδς υμάς μίσους αίτιος αύτψ γεγονώς, παύσασθε Μ
μίΓούντες αύτον. Τοΰ γάρ πρδς σωτηρίαν κόσμου
έπ·.φανέντος Τίοΰ τοΰ θεού άψευδής έστιν ούτος άπό-
D στόλος. Διδ και αύτδς έγώ σύμβουλος ύμϊν τά γε πρδς
σωτηρίαν τήν ύμετέραν καθίσταμαι. Κα\ παραινώ
πείθεσθαι τούτψ, και πιστεύειν τψ ύπ* αυτού κηρυσ-
σομένψ θείο · έπε\ πάσα υμών ή πόλις άρδην άπο-
λειται, κα\ ύμεϊς σύν αυτή. *Ότου δέ χάριν είρηκα
ταύτα, κα\ τοΰτο υμάς είδέναι βούλομαι. Ταύτη γάρ
τή νυκτ\ άγγελοί με θεού τδν άσεβη, ώς έχθρδν
η ι
δντα τώ τής αληθείας κήρυκι, δεινώς έμαστίγουν.
Παρακαλώ ούν μηδ' άν αύτδς έγώ άλλοτε έλθών κατά
Πέτρου επιχειρώ λέγειν, άποδέξησθέ με. Εξομολο­
γούμαι γάρ ύμίν, ώς έγώ μάγος, έγώ πλάνος, έγώ
8 1
aj. μοι
573 CLEMENTINA. — ΕΡ1Τ0ΜΕ DE GESTIS S. P E T I U . 574
γόης* άλλά μετανοώ, !ξεστι γάρ ίσως μετάνοια μοι τά Α ego sum niagus, ego impoelor ogo prastigiator; 9

κακώς πεπραγμένα· * μοι συγχωρηθήναι.

7
sed pcenilct me, ct forlassis per poDtiitenliam ea
qu;c improbe gossi, inihi possunt condonari.
C X L . Ταύτα είπών ό πατήρ δημοσία ή ώ; έκ προσ­ C X L . Ha*c cum pater publicc, quasi cx pcrsona
ώπου του Σίμωνος, χα\ Πέτρον εύλογήσας, τήν πάσαν Simonis dixisset, et Pelrtim lau assel, uuiversam
'Αντιοχέων πόλιν είς τδν (κείνου πόθον μετέθηκε, και Anliocliiensium civilalem ad illius dcsiderium (ra-
πάντες έπιθυμείν αύτου δεινώς έλεγον Ενιοι δε κα\ duxit, citncliquc se eum vebemenler exoptare asse-
χαλεπαίνοντες αύτώ ήσαν δήθεν, οΤά περ αύτώ έκείνω rebant: nonnulli vero etiam patri, tanquam is ipee
Σίμωνι δντι, διά τδ υπερβάλλον τής περί τδν Πέτρον essel S i m o n , succcnsebaiil, propter nimieUlem
στοργής* κα\ χείρας έπιβαλεϊν έπεχείρουν. Καί δς amoris erga Pelrum, et manus injicere conabanlur.
μ ή παρ* αυτών άναιρεθή δεδοικώς, έξαυτής έλθείν A l ille Teritus ne ab ipsis interllceretur, per lega-
πίμψας ήξίου τδν Πέτρον, δπως αύτδν έπικαταλάβη lum postulavit a Pelro, continuo u l venirel, quo se
ζώντα, και άκμαζούση τφ πρδς αύτδν πόθω τή πόλει nancisceretur Tivum, et in urbem de&iderio illius
εύχαίρως επιφανή. Πέτρος δέ τούτων άκουσας πρδς flagranlem opportuue advenlarei. Quibus audltis,
τδ έκκλησιάζειν πλείστους ά γ α γ ώ ν , έπίσκοπον τε
Μ
Petrus plurimos ad agcndum conventtim adduxit,
καταστήσας, καί ίασάμενος πολλούς καί βαπτίσας, β i p constiluii, niullos cnravil alque bap-
c l e p S C O u m

ή μέρας έπι με ίνας τρείς τή Ααοδικεία, έπ\ τήν πλη­ tizavii, iriduoque Laodiceae prseterca commoraUis,
σίον δρμήσειν Αντιόχεια ν έσπευσε. Autiocbtam propinquam civitatem adire fcstinavit.
C X L I . Καί δή τήν πόλιν καταλαβόντα, τδ πλήθος
συνδραμδν άπαν μετά χαράς ύπεδέξατο, ώς τής αλη­
θείας κήρυκα και άπόστολον. Προσευξάμενος δέ κα\
χείρας αύτοίς έπιθεις, πάντας τούς κακώς έχοντας
έθεράπευσεν, ένα τε θεδν έν τρισ\ν ύποστάσεσιν εύ-
αγγελισάμενος, κα\ πολλά διδάξας αυτούς περ\ μο­
ναρχίας. Είτα πρδς τήν ξενίαν άπήειμεν. Γνούς δέ δ
γέρων δτι Πέτρος παρήν, προσδραμών, εαυτόν τε τή
γή προσκαταβαλών, τά εκείνου κατησπάζετο ίχνη,
άξιων τφ θείω τελειωθήναι βαπτίσματι, ώστε τδ
άρχαίόν τε τής ψυχής κάλλος κα\ τήν μορφήν τού
σώματος άπολαβείν διά τοΰ βαπτίσματος, κα\ κοινω-
ν £ ς τών άχραντων γενέσθαι τού Χριστού μυστηρίων
Κα\ δ Πέτρος κατηχήσας αύτδν, είρηκώς τε πολλά
περ\ σωτηρίας , έπ\ τέλει δέ κα\ τούτο είπών, ώς ό
Κύριος ημών Ιησούς Χριστδς δ Υίδς τοΰ θεοΰ τοϊς
μαθηταϊς εντελλόμενος* 'Ο χιστεύσας , έφη, καϊ
%%
βαχτισθε\ς % σωθήσεταΐ' καί* Κατά ττ\γ χίστιν
σου γενηθήτω σοι ώς θέΛεις. Έπείπερ δ καιρδς
πρδς έσπέραν ήν, τροφής μεταλαβόντας · · · · * , μετά
τήν συνήθη εύχήν, δ ύπνος ελάμβανε. e i
C X L I I . Τή δέ έπιούση δρθριαίτερον πάλιν άναστάς
δ Πέτρος, κα\ προσευξάμενος, μετακαλείται σύν ήμίν
τδν πατέρα, κα\* Σήμερον, ώ αδελφοί, λέγει, μεγάλη
χαρά γίνεται έν τφ ούρανφ, έπ\ τή θεοδωρήτω ανα­
C X L l . E l quidem cum ad tirbcm pcrvenisset,
universus populus accurrens, cuni gatidio ipsum
excepit, tanquam verilalis praconem cl aposlolum.
Precibus auletn fusis, cl manibus super eos posi-
lis, universis male babcntibus altulit medicinam :
item unum Deum in iribus personis annunliavit,
pluribusque cos de unius numinis princtpatu do-
cuit. Deindc ad hospitium nos recepimus. Intelli-
gens atilcm sencx Petrum adcssc, accurrit, seque
dejiciens in terram , illius pedes complcctebaliir,
rogans ut divino baptismale coiisuniinarctiir; quo
c antiquam animae pulcbriludhicm, el formam corpo-
ris reciperet per baplisinum, iWelqne parliceps
inlemeralorum Chrlsti mystcriomni. Et Prtrns, Ira-
dita ei Cbrisliana» roligionis doclrina, mullisque de
salute prolatis, landem boc addidil Dominum no-
slnim Jesum Cbrislum Filium Dei, in mandatis a i
discipulos dixisse : Qui crediderit, et baptizatut
fuertt, taltug eril · · ; el : Secundum fidem tuam ftat
tibi sicut r/i · · . Cumque Irmpns ad vcspcram i n d i -
narel, cibum sumpsimiis; cl post solitam preca-
lioiiem, somnus nos occiipavil.
CXLII. Sequenti vero dic Petrus itemm mafuriu&
surgens, postquain oravit, palrem cl nos accer-
s i v i l ; et: Hodie, inquil, fralrcs, magmim gaudiitm
orietur i n c « l o \ p r o p l e r divinum munus rcnascen-
f

γεννήσει τοΰ καλού γέροντος Φαύστου. Κα\ παραλα­
βών ημάς έξήχιμεν κατά ανατολάς τής πόλεως, ένθα ·•
ήν ύδατα πολλά τε κα\ καθαρά, κα\ μόνον τδν πατέρα
λαβών ιδία, κατηχήσας τε πολλά κα\ διδάξας αύτδν
τά περ\ θεοΰ κα\ τής διά σαρκδς αύτοΰ πρδς ημάς
επιδημίας, έβάπτισεν αύτδν είς τδ δνομα τοΰ Πατρδς,
κα\ τοΰ Υιού, και τοΰ αγίου Πνεύματος* κα\ άρτον
λαβών, εύχαριστήσας τε κα\ εύλογήσας, τών ιερών
αύτφ κοινωνεί μυστηρίων. Κα\ ήμεν δμοΰ πάντες
αγαλλιώμενοι έν Κυρίω νύκτα τε κα\ μεθ' ήμέραν,
έπί τε τή τοΰ πατρδς διά · · τοΰ θείου πνεύματος άνα-
* M a r c χνι, 16. b
Matib. i x , 29.
doost in al. M
al συναγαγων.
in · · al. ird
D liac boni senis F a u s t i . Cunique nos assumpsis-
set, egressi sumus ad loca orienlaba civitaiis, ubi
multae erant aqua? ac p t i r e : solumquc patrem
scorsum sumens, niultisque institiiens, iradeneque
illi docirinam de Deo ejusque in carue ad nos ad-
venlu, baptizavit eum in nomine Patiis, et F i l i i , ct
Spiritus s a n c l i : cumquc pancm acccpisset, gratiat
egissel ac bcnedixissel,sacra ipsi mysicria impertivii.
Et eramua pariter cnncti in Domino noctu ac i n -
lei-diu exsuUantes, lum de patris per divinum Spi-
ritum instauraia nalivilale, tum dc audiuone ora-
c
Luc. xv, 7,
V A R I i E LECTIONES.
w
dccet in aL al μεταλαβόντες. · ν
a l . inscr. ημάς. ·*
m S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DIIBIA. 57 J
cnlomm Petri. Cum igilurpor aliquod icmpus una Α γεννήσει, κα\ τή άκροάσει τών Πέτρου λογίου. Χιά
agcremus* omnibvs paluerunl res noslrse, ei iu onv vov ουν τινά έπ\ τδ αύτδ διαγαγόντων η ρ ώ ν , πάσι
nium ore Yersabamur , cunclique mirabantur de δήλα κατέστη τά καθ* ημάς · κα\ έν τοις απάντων
iMiiversis qiiac contigeranl nobis, Deique erga nos ήμεν στόμασι, κα\ πάντες έθαύμαζον έπ\ πάσι τοίς
patrocinium, in nostra recognitione, celebrabanL συμβεβηκόσιν ήμίν, κα\ τήν του θεοΰ είς ημάς βοή-
Οειαν, έπΙ τφ άναγνωρισμφ ημών έμεγάλυνον.
GXLIII. Fama igitur quoquoversus pervagante, GXLIH. Τής φήμης ούν πανταχόσε διαθεούσης, ό
Anliocbias proses cuncla quae palri et matri acci- τής 'Αντιοχέων ήγεμών πάντα τά συμβεβηκότα έπί
deraut resciscens, quodque ad Caesarem cognatione τε τφ πατρ\ κα\ μητρ\ γνούς, κα\ δτι Καίσαρ: κατά
ailinerent, dc bis referl ad Tibcnum. Quibus au- γένος προσήκουσιν, αναφέρει ταΰτα τψ Τιβερίψ (16).
ditis, iinperatof jubei eos quamprimum Romam Κα\ δ βασιλεύς άκουσας, κελεύει τδ τάχος άναπεμ-
itiilli : quod ei facluro e s l : illosque magno cuin φθήναι αυτούς είς Τώμην · δ κα\ γέγονε · και μετά
bouare ac satellilio praeses ex Anliocbia mittil ad πολλής τιμής καί δορυφορίας ό ήγεμών έξ Αντιο­
Tiberium Ga&arem. lnluilus aulem Gaisar patretn χείας πρδς τδν Καίσαρα Τιβέριον αυτούς αποστέλλει.
et mairera, agnilisque eis, super re obslupuil, pa- Θεασάμένος δέ δ Καίσαρ τόν τε πατέρα, κα\ τήν μ η -
Irisque ccrvicem complexus, acriler flevil. Gohibilo 3 τέρα, κα\ έπιγνοΰς αυτούς, έξέστη έπ\ τούτψ. Κα\
autem luctu, ad seualum respiciens, ait : Gaudeie περιφυς αύτοΰ τψ τραχήλψ, θερμώς έκλαιεν. Έπι-
meciini,omnes,et conimune festum agamus, inven- σγών δέ τοΰ πένθους, πρδς τήν σύγκλητονάποβλέψας*
lionein Fausti c l Mallbidiac: quod cum inorlui puta- Συγχάρητέ μοι, έφη, πάντες κα\ κοινήνέορτήν ποιή­
reutur, revixerunt, cumque periissent, reperti sunt. σωμεθα, τήν άνεύρεσιν Φαύστου κα\ Ματθ ιδίας, δτι
Postea et cum i*s epulalus, muliaque pccuuta i r a - νεκροί νομιζόμενο: ανέστη σαν, καΐάπολωλότες ευρέθη­
dita, insuperqiic ipsos ad iamulalum servis augens σαν. Είτα κα\εύωχηθε\ς μετ* αυτών κα\ χρήματα πολλά
ac ancillis, plurimo comitaiu et honore circumde- χρησάμενος · , έτι δέ κα\ παίδας καί παιδίσκας είς
Τ

d i i . Qui etiam non exiguo teinpore R »mae aetalem ύπηρεσίαν αύτοίς δεδωκώς, θεραπεία πλείστη καΊτιμή
egerunt; pie quidem vivenles, suaque erugantes περιέβαλεν. Οί καί χρόνον ού τι βραχύ ν έν Τ*ώμη
pauperibus, el conseciati omnes alias virlutcs; do- διήγον, εύσεβώς μέν βιοΰντες, κα\ πένησι τά εαυτών
nec in senectute bona, eis quae bic sunt reiicus, χορηγοΰντες · · , κα\ πάσαν άλλην άρετήν μετερχόμε­
Gbrisli regnum consecuti s u n l ; cxemplar vitae ac νοι, έως έν γήρει καλψ τά ενταύθα λιπόντες,τήν Χρι­
«peciroen ad virlutem accuraliseimum, suam vitam στού βασιλείαν ήλλάξαντο, άρχέτυπον βίου κα\ παρά­
Romanae reipublicae largiti. δειγμα πρδς άρετήν άκριβέστατον, τδν εαυτών βίον
^ τή 'Ρωμαίων παρασχόμενοι πολιτεία.
G X L I V . CaHerum ego GJemens cum fratribus GXL1V. Έγώ μέν τοι Κλήμης μετά τών αδελφών
adhuc apud Petrum dociorem mansi, qui evange- έτι *αρά τψ διδασκάλψ Πέτριο μεμενηκώς, έχομένψ
licae predicalioni iiisistebal, ct complures variis τε τοΰ κηρύγματος, κα\ πολλούς έκ ποικίλων νόσων
morbis ac perpessionibus curabal. Deinde ille urbi- χα\ παθών ίωμένψ. Έπε\ τάς πόλεις εκείνος αμείβων
bus peragralis, Romam quoquc pcrvcnit; alque iis έφθασε κα\ είς Τώμην, κα\ τοις συνιοΰσι τδν τής
qui concurrebant, verbum pielatis annuntiavit, εύσεβείας λόγον διήγγειλε · · , κα\ πολλούς τψ μέρει
«wdosque per baptismum adduxil ad Ghristi reii- Χρίστου προσήγαγε διά τού βαπτίσματος, άνδρας τε
gioncm, tam viros quam mulicres; adeo ut et brevi κα\ γυναίκας, ώς κα\ τών ευγενών γυναικών τάς πε -
iempore nobilium mulierum clarissimis, quasque ριφανεστέρας, κα*ι άς δ λόγος ματρώνας οΐδε καλεϊν
sulent malronas nuncupare, properoodum universis (17), έν δλίγψ χρόνψ μικρού δείν πάσας προσδραμεϊν
persuaserit ad eancium baptisma confugere, ac πείσαι τψ άγίψ βαπτίσματι, κα\ πιστεύσαι θεφ.
Deo credere.
G X L V . Porro cnm ipsi jam viia relinqucnda fuit, C X L V . Έμελλε δέ καί αύτδς ήδη τδν βίον άπολι-
e l proficiscendum ad magislruin Cliristum, Evau- ^ πείν, κα\ πρδς τδν διδάσκαλον έκδημησαι Χριστδν,
gelii cursu coitsnmmalo * (id quippe notum illi τδν τοΰ Ευαγγελίου δρόμον τετελεκώς· έπεί περ
* r a l , quodque ipsc eliam ad cruccm, ut cum M a - Ι γνωστό τούτφ *·· χα\ δτι σταυρφ μέλλει κα\ ούτος
gislro passioneiii et gloriam communem baberet, καταχριθήναι, ίνα τφ διδασκάλψ κα\ πάθους κοινω*
ilaiunandus esset); uua congregatis cunelis f i a l r i - νήσηκα\ δόξης· μι^ί συνηθροισμένων τών αδελφών
,bus, apprcbeiisa inanu mea, stans in media cou- πάντων, τής χειρός μου λαβόμενος, στάς έν μέση xfj
• 11 T i m . ι ν , 7.
YARliE LECTIONES.
• aU χαρισάμενος.
7
a l . έπιχορηγοΰντες. ·* al. διήγγελλε. *·· al τοΰτο.
M

VARIORUM N O T i £ .
(16) Τιβερίφ. Aliler Nicephonis, / / i i / . eccl., lib. ιι, ματρώνας ό λόγος οΐδε καλείν, parva auidem Irans-
/ap. 55. Α ciijus seDtenlia discedit Frcculfus t. II, posilione, verum niin'»me necessaria. Per matrouas
Jib. ιι, cap. 40. Esl aulcm Niccphori sententia, liaic inlelliguntur honesia: femina3, boneeto uobiliquc lo-
*ub Nerone couligisse. GOT. co naUE; ut discere esl ex Cedreno et Servio. Ε ο ρ τ ή
(Π) Καϊ άς ό Λόγος ματ ρώγας οϊδε χαΛεϊν. Legil τών Ματρωναλίων memoralur a Plularcho ifi Hq*
torjiiius bb. xxxu Adversariorum cap. U : άς κα\
ί>77 CLEMENTVNA. - EPITOME D E CESTIS S. PETRf. STft
εκκλησία* Ακούσατε μου, έ φ η , τέκνα κα\ αδελφοί · Α cione et ecclcsia: Audite me, inquit, flfii et fratre?:
του μεν έμοΰ δρόμου τδ τέλος εγγύς · τοΰτο γάρ καί cursus qiidem mei finis prope est : id enim et jam
ήδη μοι έγνωσται · Κλή μέντα δέ τούτον έπίσκοπον mihi est cogniium : Clementctn autem hnnc, epi-
ύμϊν χειροτονώ σήμερον, ψ καί τήν έμήν τών λόγων aeoputii vobisbodie ordino; cui et meam eerroonan»
έπίστευσα'-'καθέδραν,ώς απαρχής μοι κα\ μέχρι νΰν cathediam credo; quoniam ab initio hneiisqtie
συνοδεύσαντα, κα\ ούτω πασών μου τών ομιλιών comes mihi fuit, sicque omnes audivii conciones
έ πάκου σα ντα, δς έν πάσί μοι τών πειρασμών κοινω- meas; qoi in omnibtts parttceps teniationum et
νήσας, τή πίστει προσκαρτερών ευρέθη · δν έγώ periclilationum mearuin faclos, in flde peraeverare
ακριβέστατα πάντων οίδα θεοσεβή καί φιλάνθρωπον, inventus e s l ; quein ego omniuni cerlissime novi
άγνδν τε κα\ σώφρονα, άγαθδν, δίκαιον, μακρδθυμον, esse Dei cultorem, et hominnm amantem, castum r

κα\ γενναίως είδότα φέρειν τάς ένίων τών κατηχου- ac temperantetn, bonom, juslum, patienlem, ei
/μένων αχαριστίας. Διδ αύτώ μεταδίδωμι τής εξουσίας valentcm fortiler ferre ingrala facinora nonnttllo-
τοΰ δεσμείν τε κα\ λύειν. Δήσει γάρ δ δεί δεθήναι, και rum qui Chrisltana imbuuntur doclrina. Quarc
λύσει πάντως δ δεί λυθήναι, ώς τδν τής Εκκλησίας illi trado poteslalem ligandi et solvendi · . Ligabit
κανόνα καλώς ε ίδιος. Αύτοΰ ούν ακούσατε, είδοτες enim quod ligari oporlet, et solvet omnino quod
δτι δ τδν αληθείας προκαθεζόμενον λυπών, είς Χ ρ ι- Β solvi debei; ut qui Ecclesiar canonem ac regularo
στον άμαρτάνει, κα\ τδν πατέρα τών δλων παροργίζει probe cognoscat. lpsom ergo atidite; scientes, eura
θεόν · ού εινεκεν ού ζήσεται Κα\ αύτδν ούν δεί τδν qui veritatte pne&idi roolesliam exbibe!, ta Cbris-
προκαθεζόμενον, ίατροΰ τόπον έπέχειν, ού θηρίου tum peccare, et Deum universorum patrem incitare
αλόγου θυμόν. ad iram; qnapropter non esse victurum. Ipse ilaque
praeaes debet medici locem obtinere, non besliar
ratione careniis furorem.
tiXLVl. Ταύτα αύτοΰ λέγοντος, έγώ Κλήμης πεσών C X L V I . Haec eo dicente, ego Clemens profJden»
έπ\ γής, πολύς ήν τοΰ διδασκάλου δεόμενος, κα\ τδν in terram, multug eram in orando doclorc, el i u
θρόνο ν ώς μάλιστα παραιτούμενος. Άλλ' δ θείος sedc quam maxime deprecanda. Sed divinus apo-
απόστολος * Περ\ τούτου με μή αξίου, είπών, ά γάρ stoltis : Noli roe, d i i i t , de hoc rogare : quseenin»
ό θεδς βούλεται \ τίς Ικανδς ανθρώπων διασκέδασα ι; Deos vuli, quis hominum dissipare poierit? Poslea
Έ τ ι πρδςτδ πλήθος ίδών ' Κα\ ύμείς, έφη, αγαπητοί ad multitudinem retpiciens : Et vos, inqtiit, fraires»
αδελφοί, τήν δφειλομένην ώς πατρί τιμήν κα\ εύπεί- charissimi, debitum ut patri boiiorem el otoequiuro
θειαν διά παντδς άποδιδόναι τφ υμών πατρ\ μή per omnia deferre Patri veatro ne destnite : i!a>
Γ

έλλί-τοιτε · · ούτω γάρ κα\ ύμείς ποιμαίνεσθαι κα- quippeet vobis recte regi seu pasci continget; alqiier
λώς ίξετε, καί ποιμήν ούτος έσται, κα\ ού μισθωτδς, isle erit paslor, non mercenaritis, curamque gregi*
τοΰ ποιμνίου έπιμελούμένος. Έσεσθε γάρ είδότες suscipiet. Nam seitole eura . qui pasiori ac magi~
ώς δ τδν ποιμένα τε κα\ διδάσκαλον έν τοίς κατά stro iiegotium in rebus quae ad Deem peninent
θεδν λυπών, τδ τοΰ θεοΰ πνεύμα λυπεί, τήν καθέ- facessil, Dei Spirilam, cujue htc sedem et locun»
δραν ούτος κα\ τδν τόπον επέχει · κα\ δ τούς αύτοΰ λό­ obtinet, contrielare : eumque qui sermotiee illiaa»
γους άθετών, Χριστδν αθετεί, κα\ παραβάτης νόμου spernit, Cbristnm spernere, el legis transgressorem*
ευρίσκεται. Πρδ πάντων δέ τά τής πίστεως ύμίν ύγιώς inveniri . Ante orania vero fides in vobia sana iit
b

έχέτωσαν καί βεβαίως, κινδύνφ μηδενΐ σαλευόμενα * ac flnna, nulto periculo fluctuans; deiode et vit»
έπειτα κα\ ό βίος υμών καθαρδς έστω, ή καθαιρέσθω* vestra pura aut s i t , aut efficiaiur; pneserttmqiie-
κα\ προηγουμένως ό τοΰ σώματος αγιασμός σπουδα- excolatur corporis sanctiraonia; nemo enim ab&qae-
ζέσθω* ουδείς γάρ τούτου χωρ\ς, τδν Κύριον δψεται. Τδ ea Dominum videbil. Pax et quies inler voe omnfe
είρηνικόν τε κα\ ήμερον άλλήλοις παντί τρόποι περι- modo teneatur. Quod si forle scandalum et offensio>
ποιείσθω '*». ΕΙ δέ κα\ συμβαίη ποτέ αλλήλων μεταξύ inter vos aceiderit, aol ila affeclis vobis non occi-
σκάνδαλον, μή έπιδυέτω ύμϊν δ ήλιος ούτως έχουσι· 0 dal *. Judicare de proximo cavetole : id si quidei»
Τοΰ ·· κρίνειν τδν πλησίον εύλαβεϊσθε · φαρισαϊκδν Pharisaeorum eat, et obnoxium judicio . H o s p i u -
d

γάρ τούτο, κα\ κρίσεως ένοχον. Τής φιλοξενίας και liUilis et beneflcentiae ne obliviscaniini : boc esl
εύποιίας μή έπιλανθάνεσθε · τούτο γάρ εντολή τοΰ enim praeceptio primi Magi&tri ac SaWaioria Dei.
πρώτου Διδασκάλου κα! Σωτήρος θεού. ΤοΙς πταί­
11
lis qui offenduut peccala condonate: sic namque
ου σι συγχωρείτε τά αμαρτήματα* ούτι» γάρ καλ et ipai sine line dicetis iMud ; Dimilte nobis debila
αύτο\ άπαύστως * έρεΖτε τό* *Α?ες ή/ι/r τά δφει-
ι, ι,
tmtra «. Inler irulina», mensuras, pondeia, ne vei
Λήματα ήμώτ. Ζυγά, μέτρα, κα\ σταθμία, μηδέ έν * unum nwnits aH)fKim exslet. A d bunc quippe mo-
άδικον έστω. Ούτω γάρ ** ευνομούμενη πόλις, ή τοΰ dum civitas pra?claris !egibus gubcrnata, erit calbo-
• Mallb. x v i , 19. Luc. x, 16. «Epbea ιν, 26.
b d
Matth. I. « Maith. i i i i .
r

VAUl^E LECTIONES.
,
· · al. πιστεύω. * a l . βεβούλευται. · al. έλλείποιτε* περιποιεϊσθε. " a l . τό. 1 1
al. praepon.
ημών. I 1
* al. απταίστως·
u u
^ l . inser. ύμϊν. '*Ευνομούμενη πόλις. Παρ* άνθρώποις τοις ευνομούμενους,
Ireiiso lib. ιν, cap. 7 i , pro qoo velua Itvierpre» Marlvris Ifgebai εύνοουμένοις. Ay*d hemint*, ΜΝμΝί,
570 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 580
lica Dci Ecclesia. Qui negoiia quiedam inlcr se χ θευύ έσται καθολική Εκκλησία. Οί πράγματα τινα
babcul, apud Ecclesia? presbyb*ros judicenlur; cl μετ αλλήλων έχοντες, έπ\ τών τής Εκκλησίας πρε­
1

quod boiiuiu est conlemplali, reconcilientur : ncve
ad Iribiinalia fralres trabitote; judicari enim ab
extraneis ac etbnicis, id vcro infideliuni osi; quan-
doquidem et, Angelos judicabimus » , scripltun esl.
Super oninia, ct anle omiiia pastorem ila inlue-
σβυτέρων κρινέσθωσαν, κα\ τδ καλδν νοούντες συμβι-
βαζέσθωσαν · κα\ μή έλκετε είς δικαστήρια τούς
αδελφούς. Απίστων γάρ τούτο, τοις έξω κρίνεσθαι.
*Επε\ καί, *ΑγγέΛους χρινοϋμεν, γέγραπται. ΈπΙ
πάσι κα\ πρδ πάντων, ούτως έστέ τδν ποιμένα · , β Ι Τ

miiii, ul roe Pctrum , qui a Deo electtis cst vobis
in magislrum.
CXLVII. ka cum perorasset, ct coram omnibus
inanus mibi imposuisset, in sua calbedra sedere
fecil : cumque sedissem, boc mihi stalim dixil :
Oro tc coram omnibus qui adsunl, meis fialribus,
ut quaudo cx bac vita lnigravero, quemadmodum
Dei censuit providenlia , omitia domino Jacobo fra-
tri Domini mei coinpendiario describas ct niillas,
eliain usque ad puerilia?. tuae consilia, el quemad- Ρ
moduin ab inilio ad boc usque temput» mecum iler
feceris, audicns scrmoncs et aclus a me pnedica-
tos : deinde in Qne, ct niorlis mea causam, ut anie
δρώντες, ώς έμέ Πέτρον, τδν ύπδ θεού προχειρισθέντα
ύμϊν είς διδάσκαλον.
C X L V H . Ταύτα είπών, κα\ έπΙ πάντων μοι τάς
χείρας έπιθείς, είς τήν αύτου με χαθέδραν καθεσθή-
ναι πεποίηκε · καθεσθέντι δέ, τούτδ μοι ευθέως έφη ·
Άξιώ σε έπ\ πάντων μου τών συμπαρόντων αδελφών,
όπηνίχα τού ενταύθα μεταστώ βίου, ώς ή τοΰ θεοΰ
χέχρικε πρόνοια, πάντα τω Κυρίω Ίακώβω τψ άδελφφ
τοΰ Κυρίου μου, έν επιτομή άναγραψάμενον διαπέμ-
ψαι, μέχρι χα\ τών έκ παιδός σου λογισμών, κα\
ώς άπ' αρχής μέχρι νύν μοι συνώδευσας, έπακούων
τών κατά πόλιν ύπ' έμοΰ κηρυχθέντων λόγων τε καί
πράξεων έπειτα πρδςτώ τέλει κα\τήν τοΰ θανάτου 41

dixi, indicare ne omittas. Non enim boc ei mole-
stiam creabil; ul qui eerlo sciat, me quod omnino
pali debebam, pie reddidisse. Maximum autetn so-
laliuni babebil, quando diseet, post me, non homini
imperilo ac viulium verborum ignaro, sed Ecclesiie
cauonem omniutn roaxime scienii, catbedraro do-
cloris credilam fuisse. Quoeirca ego, domine mi
Jacobe, cum magisler Petrus baec mihi prxceperil;
quod juslum est, complere non veritus sum, ei
quasi in compcndio libi cuucta uola facere, iia
inscripto operis argumento : CUmenlis, Pelri pere-
grinalionum et prmdicalionum Epilome.
G X L V I l l . Ha?,c ilaque est plena coelestis gratia?,
μου πρόφασιν, ώς προείπον, δηλώσαι μή παραλίπης.
Ού γάρ αύτδν λυπήσει τούτο, είδότα σαφώς δ η δ
πάντως έδει με παθείν, εύσεβώς άποδέδωκα. Μεγί­
στης δέ παραμυθίας τεύξεται μαθών, δτι μετ' έμέ
ούκ άμαθης άνήρ κα\ ζωοποιούς άγνοών λόγους, Ε κ ­
κλησίας δέ κανόνα είδως μάλιστα, τήν τού διδάσκον­
τος έπιστεύθη καθέδραν. "Οθεν έ γ ώ , κύριε μου
Ιάκωβε, τοΰ διδασκάλου Πέτρου ταύτα μοι έπισκή-
ψαντος, ούκ ώκνησα τδ κελευσθέν έκπληρώσαι, κα\
ώς *· επιτομή σοι πάντα γνώριμα καταστησαι, έπι-
γράψας τήν ύπόθεσιν ούτω · ΚΛήμεττος τών Πέτρον
Q επιδημιών ·· χαϊ κηρυγμάτων "Επιτομή.
CXLVIII. Αύτη μέν ούν* ή πλήρης τής άνωθεν χά­
1

Pelri apostolorum principis peregrinalionum nar- ριτος, τοΰ κορυφαίου τών αποστόλων Πέτρου επιδη­
ralio, quae simul et compendiariani ejus doctrinain μιών διήγησις, έπίτομόν τε όμου διδασκαλίαν αύτοΰ
continet; et magni admirandique Ciementis vitam, έχουσα, κα\ τδν τού μεγάλου κα\ θαυμάσιου Κλήμεν­
velut in labula oralione exprimit; quemadmoduia τος βίον, καθάπερ έν πίνακι τώ λόγω διατυποΰσα, ώς
ipse ad Jacobum fratrem Domini scribens indica- αύτδς ούτος Ίακώβω τφ άδελφοθέω γράφων, έγνώ-
vit. Porro ardentem Clemenlis erga Deum amorem, ρισε. Τδν μέν τοι διάπυρον αυτού πρδς θεδν έρωτα,
ei luagmim illum pro pietate zelum, declarare pos- κα\ τδν πολύν εκείνον υπέρ τής ευσέβειας ζήλον, ίκανά
suii' ea qua d i c l a s u n l , preseriira autcm manife- μέν " τά (δηθέντα δηλώσαι, δηλώσει δέ μάλιστα
siabil omoiuin aperlissime ipse per marlyrium finis πάντων σαφέστατα κα\ αύτδ τδ διά μαρτυρίου τέλος.
viUE.
C X L I X . Terlius enim post magnum Pelnim in CXLIX Τρίτος ·» (18) γάρ μετά Πέτρον τδν μέγαν
excelso Romanae Ecclesia? tbrono sedens, ipsumque τδν ύψηλδν τής Τωμαίων Εκκλησίας θρόνον κάθι­
virtulis certamcn suscipiens, magistri vestigiis i n - σα και αρετής άθλον αύτδν δεξάμενος, είπετο κατ*
sistebat, aposlolicanique doctrinam ipse quoquc D ίχνος τφ διδασκάλφ, κα\ άποστολικήν διδασκαλίαν
* I C o r . , νι, 5.
Y A R L E LECTiONES.
al. inser. υμών. d e e s t i n al.
i e , l t I8
a l . inser. έν.
19
deesl in inss.
1 0 , l
Αύτη μέν ούν Ιιι uno voto^
ruin codicuin praBponilur l i l u l u s , Μαρτύοιοντοΰ αγίου Κλήμεντος. COT. 1 1
a l . inscr. καί.
1 1
al. πρώ­
τος, al. δεύτερος.
VARIORUM NOT^:.
(18) Τρίτος. Infra Laline babee cdilam Passionem librum aiunl exstarc in Casinensi Bibliotbcca. De
seu Yilaiu Clcmemis, post pseudo-Abdiam el apnd GraiO Maiiyiio, venisse iu niaiius Nicepbori Gal-
Moiiibriiium. Memoraiur auiem a Gregorio Turo- listi colligtiie esl ex illius lib. m , cap. 18. GaHertim
uensi, Miraculorum lib. i , cap. 55, et exccrpilvr bic nolari debet triplex lectio τρίτος, δεύτερος,
per Ereculfum, lom. l l , l i b . ιι, cap. (0, ac pcr mar- πρώτος, origiiicm ducens a diversis exscriplorum
tyrologos. Joauiiem quoquc diacotiiim sasculo nono senlciiliis, quas rcluli ad Constitut. upottol. lib. v u ,
sciipsisse gesla Cleiuoiiis papa: legiinus in Sige- cap. 46. GOT.
bcrio, Descriptoribus ecclesiatticin cap. 107, euiiique

I
5*1 CLEMESTINA. — EPITOIHE DE CESTIS S. PETIU.
κατ αύτδ; έπεδείκνυτο, κα\ τοί; όμοιοι; διέλαμπε Α praeferebal, et s i i n i l i b u s [morfbfJS effulgtfbat : ιιοιι
τρόποι;, ού Χριστιανοί; μόνον εύαρεστών, άλλά δή Gbrislianis dunlaxai placens, veram etiam Judicis
xa\ Ιουδαίοι; κα\ αύτοι; Έλλησι, κα\ πάσι πάντα ac ipsis gentilibus, et omnibua omnia faccus, ul el
γινόμενο;, ίνα τού; πάντα; κα\ ούτω κερδάνη, και sic omncs lucrifaceret • , Christoqiie praesentarot
τω Χριστψ παραστήση, κα\ συνδήση τή εύσεβεία. ac verae religioni connecteret. Ut aulem isla n o n
"Οπω; δε μή ψιλή μόνον ύπόληψι; είναι δοκή τά videantur essc niala lanlura suspicie, eliam causas
παρόντα, κα\ τά; αίτία; έρούμεν. Έλλησι μέν γάρ dicemus, Elhnicis eniin ideo veneralioni eral, ac
διά τούτο τιμώμενο; ήν, κα\ ήδέω; αύτψ προσειχον in eum mentem libeuler iili inlendebant; qiiuniaiu
εκείνοι, δτι μή λοιδορούμενο; αυτοί;, μηδέ άποστρε- non eos conviciis inseclans, nec avcrsalus; sed
φόμενο;, άλλ' ώσπερ άπολογούμενο;, κα\ μαρτυρία; quasi ralionem reddens, el undique teslinionia ex
πάντοθεν παράγων άπδ τών παρ' αυτοί; βιβλίων τε eorum libris ac scriplis addurens, clare oslendebal,
χαΧ γραφών, έδείκνυ σαφώ;, δθεν τε οί ύπ' αυτών uode et prodiissent qui ab illis putanltir dii, el ubi
νομιζό μενοι θεο\ ώρμηντσι, καλ δπου γεγέννηνται, ά nati fuiKaent, quae gessissent, quem babuisscul c x i -
τε πράξειαν, κα\ εί; οΤΌν έλθοιεν τέλο;, καί δπω; ttun, utque miscre vilam amisisseiU. Ueinde «αι»
τδν βίον άθλίω; κατέστρεψαν. Είτα κα\ ώ ; ούκ άπο- eis a D c o inlerclusam esse poenilenlia? vbun; itee
κέκλεισται αυτοί; παρά τού Θεού ή τ ή ; μετάνοια; Β ©mnimodis salute excidisse; sed si vel soluni illos
δδδ;, ουδέ παντάπασι τ ή ; σωτηρία; έξέπεσον · άλλ' videret redire, et a prislina perditione ac fraude
εί κα\ μόνον έπιστρέψαντα; ίδοι, κα\ τ ή ; πρότερα; recedcre, veniam ipsis dalurum huraaiiiter, et be-
άπωλεία;, κα\ τ ή ; άπατη; άποσχομένου;, κα\ συγ- nigne susceplurura, ac paraturuni reguuiu ccclo-
γνώσεται αυτοί; φιλανθρώπω;, καί προσηνώ; ύπο- ruui, bonisque donaiui um ineffabilibus.
δέξεται, κα\ βασιλείαν ουρανών ετοιμάσει, κα\ αγα­
θών αξιώσει τών άπο^ήτων.
C L . Ιουδαίοι; δέ πάλιν εντεύθεν έδόκειχαρίζεσθαι, δτι C L . Judacis rtjrsuin indc gratum facore vidcba-
τε φίλου; τού θεού τού; εκείνων πατέρα; ύπέφαινε " , tur, quod patres eoru.n Dei amicos fuisse oslendo
κα\ δτι τδν παρ* αυτοί; νόμον ιερόν τε παρίστη κα\ ret, quodque legem eorum sacram es*e doccrel ac
θείον, κα\ ούτε αύτδν παυθήσεσθαι, ούτε τήν πολιτείαν divinam ; ncc eam desiluram, nec eorum populuo*
μετατεθήσεσθαι, άλλά κλήρον αυτοί; έσεσθαι τήν translaluro i r i , sed Pakestinam fore illis perpeluain.
Παλαιστίνην διηνεκή, εί γε τδν * τοιούτον κα\ αύτο\
Τ
b&ieditateni, si lalem legoui servarcnl: cssr Abra-
νόμον τηρήσουσιν ώστε γενέσθαι αύτδν πατέρα τοσ- bamum patrera tot posterorum, ul eoruin luiUli-
ούτων έκγόνων, ώ ; παρισούσθαι τδ πλήθο; αυτών ^ Udo stcllarum mulliludineui adttquel*. ei iu eju»
τψ πλήθει τών άστρων , κα\ έν τψ σπέρματι αυτού semine omnes-genles hcercditalem accip«re ; rur- b

κληροδοτείσθαι πάντα τά έθνη · κα\ δ πρδ; τδν Δαβίδ susque quod ad Davidem diciuin est: De fructu ven-
είπεν αύθι; * Έκ καρΛον της κοιΛΙας σου Θήσομαι irit lui ponam super sedemtuam : el iterum quod c

exi τού Θρόνου σου · κα\ διά Έσαΐου πάλιν, δτι · Ή pcr Isaiaro : Yirgo in ulero concipiet, ei pariel / i -
Παρθένος έν γαστρϊ Λήψεται, καϊ τέζεται υΐον, /um, el vocabunl nomenejut, Emmanuel . Si ergo d

καϊ καΛέσουσι τό δνομα αύτοΰ ΈμμανουήΛ. Εί luec non rejicerent, sed ilde c o m p r o b a r e u t , noi>
τοίνυν μήάθετούσιν, άλλά πίστει παραδέχονται ταύτα, eos p r i s l i n a Dei providcDlia c a r i l u r o s ; vennu P a -
τ ή ; πρότερα; αυτού; τοΰ Θεοΰπρονοία; μή έκπεσείν, laisliitam apud illo* nlabilero inansuram a f f i r m a b a l .
άλλ' άναφαίρετον μένειν παρ' αύτοι; τήν Παλαιστίνην Grascos quidcm boc modo, el Judaeo* valde soleru"
διεβεβαίου! "Ελληνα; μέν · · ούτω κα\ Ιουδαίου;
, β 1
et accomiiiodalc s u b j i c i e b a t ; eos simul et demercris r

δεξιώ; άγαν κα\ οίκείω; ύπήρχετο (19), χαριζόμενό; et scnsiin ad veram relUionem a4duccus.
τε αυτοί; δμού, κα\ ήρεμα πρδ; τήν εύσέβειαν επαγό­
μενο;.
C L l . Χριστιανοί δέ πολλά " καί άλλα τ ή ; τού άν- Christiani ytfu rautla et alia cura vh ί ilKii»
δρδ; περ\ αύτου;κηδεμονία; δείγματα είχον. Μάλιστα 0 erga ipsos docnroenla babebairt. PnBsertim vero inr
δέ τήν εύποιίαν οίο; εκείνο;, πένησι θησαυρίζων άεΐ beneflcenlia quantus ille fuil! Qui pauperibus seir.-
ταϊ; άσφαλέσιν άποθήκαι;, κα\ τών έπιβουλευόντων per thesauros asservaret in Cutis rcposiloriis quui-
ίσχυροτέραι;! Τού; τε γάρ έν έκάστω μέρει τ ή ; π£- quc crant insidialoribus foi tiora. Egenos enim sin-
λεω; ένδεεϊ; άπογραψάμενο;, τών αναγκαίων αυτοί; guiarum uibis paritum in tabalaf refercns, quoti-
καθ' έκάστην ήμέραν έποιείτο τήν χορηγίαν · κα\ δσοι dic iftis suppeditabatquae eranl necessaria : iCcruni-
παρ* αύτψ πάλιν τού θείου κατηξιούντο βαπτίσματο;, que quoiquot ab eo fueranf divino baptismate do
δημοσίων αυτού; απέλυε φόρων, καί παντελή παρεϊχεν nati, cos a pubticis libcrabal tribulis, et iiilcgrani
• 1 Cor. ιχ. G e n . x x U , 1 7 , 1 8 . P s a l . cxxxi, I I . I s a . νιι, 14.
b c d

V A M / E LECTIONES.
al ούτο;. u
al. άπέφαινε. 17
a!. πρδ; Αβραάμ. al. inscr. ουν. , J
al. inscr. αέν.
VAUIORLM NOTAS.
(19) Ύπιφχετο. S g:iificat ΰπέρχ .·σθα: τινι, in alicujus ruenlcm subire, eumque obseqnio copcrc AC
: ?

'aibi dcvinciic. C O T .
 &85 S. CLEHENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 584

ptaebebat immumtaUsm. Sed el eos qui scmper ad Α άτέλειαν! Παρήνει δέ κα\ τοίς εκάστοτε διά τδ κ ή -
illum propler prodieattonem aique doclriuam eon- ρυγμα και τήν διδασκαλίαν πρδ; αύτδν συ ν ιού σι, καί
veniebant, ntaximeque quos sciebal diviiiis abun- μάλιστα δσους περιττούς ήδει τω πλούτψ κα*ι πρδς το
dare, et largiri posse, borlabalur ne semel sancto διδόναι δυνατώς έχοντας, μή τούς άπαξ τψ βαπτί­
bapliemo purgalos einerent publice a Jud&is iuo- σματι τψ άγίψ καθαρθέντας, περ-opfv δημοσία παρά
piae causa nulriri, splendidaroque graliae veslein τών Ιουδαίων τρεφόμενους δι' άπορίαν, κα\ τήν
impura itla communione polluerc. Perquae illos ad λαμπράν στολήν τού χαρίσματος, διά τής εναγούς
oxplcndam calamiiosorum ncccssilaicm adeo ala- εκείνης κοινωνίας μολύνοντας. Άφ* ών ούτω προθύ-
cre? reddebat, ul id dunlaxat luoruai pularcut,quod μως αυτούς έποίει τοίς βασανιζομένοις τά πρδς τήν
iu eos impendisscnt. χρείαν άποδιδδναι, ώς τούτο γε μόνον κέρδος νομίζειν,
ϊ» άν είς αυτούς άναλώσειαν.
CLII. CUIII ergo iia agcret sanctus Clemens, et C.L1I. Ούτω μέν ούν ό ίερδς Κλήμης Ιχων, κα\ούτως
ila ίιι omnium aiiimis essel constilutus; alque adco έν ταίς απάντων ψυχαίς κείμενος, κα\ού Χριστιανούς
non tantum Chrislianos, sed eliam ipsos genliles ac μόνον, άλλά κα\ αυτούς "Ελληνας κα\ Ιουδαίους τής
Judaeos a sua ouima et lingua pendenles baberct; οίκείας καί ψυχής πάλιν εκείνος κα\ γλώττης άνηρ-
per Sisinnium illum (erat aulem is amicus Nervae Β τημένος, τψ Σισιννίω έκείνψ (φίλος δέ ούτος τψ βα-
ct unus ex familiaribus) odio«t calumniis pcteba- σιλεί Νερούα κα\ τών επιτηδείων) έμισεϊτο και διε-
t u r ; quando conjugem Theodoram Sisinnius scnsit βάλλετο, επειδή τήν σύζυγον θεοδωραν δ Σισίννιος
Clementis doctrinas amore captam essc, et doniutn ύπησΟάνετο έρωτι τής εκείνου διδισκαλίας άλισκεμέ­
quidem, liberos ac virum negligere, totam vcro νη ν * και οΓκου μέν καί παίδων κα\ άνδρδς αμελούσαν,
Clementi adbaercre, ad euiu assiduo adventare, δλην δέ τψ Κλήμεντι προσκειμένην, κα\ αύτψ συνε­
adeoque in animo suo semper illum spiritualtter χώς φοιτώσαν, καί τούτον *· πάλιν έπΙ τής οίκείας
fcrrc. At Tbeodora qua suavilatc linguae ac verbo- ψυχής άε\ πνευματικώς περιφέρουσαν. Άλλ' ή μέν
ram Clementis illecU erat, Chrisloque per illum Θεοδώρα τή σειρήνι τής τοΰ Κλήμεντος γλώττης κα-
crediderat, ardcntius pietatem capessebat, psalle- ταθελχθεϊσα, καί τψ Χριστψ δι εκείνου πιστεύσασα,
1

bat continue, nec ab ulla syr.axi seu Chrislia*o- θερμότερον άντεποιεϊτο τής εύσεβείας, κα\ διηνεκώς
rum congregatione aberat. έψαλλε, κα\ ούκ άπελιμπάνετο τής συνάξεως.
CLIU. Sisinnius vero iniqna zelolypia hi'r- CLHI. Ό Σισίννιος δέ ύπδ τής αδίκου ζηλοτυπίας
mulatus, insidias adversus uxorem medilabatur, κεντούμένος, έπιβουλήν κατά τής γυναικδς έμελέτα.
singulisque diebus armabatur ab eo affectu. Cum- ^ και ύπδ τοΰ πάθους καθ'έκάστην ώπλίζετο τήν ήμέ-
que eam aliquando abeuulem ad s)*baxim obser- ραν. Ka\ δή ποτε, τηρήσας αυτήν πρδς τήν σύναξιν
vassel, clam cum famulis ipse quoque in templum άπιοΰσαν, λάθρα μετά τών οίκετών κα\ αύτδς είς τδν
ingressus est, u l curiose inqoireret, ei animadver- ναδν παρεισήλθεν, ώστε περιεργάσασθαι κα\ κατα-
terel cuncia quae in eo gerercnlur, quasque ob μαθεϊν τά έν αύτψ πάντα τελούμενα, και ών χάριν ή
causas Theodora eo assidue proficiscerelur. Csele- Θεοδώρα συνεχώς εκεί άφικνεϊται. Τοΰ θαυμάσιου δ*
rum admirabili Clemcnte solilam confestim sacro Κλήμεντος τήν συνήθη παραχρήμα τών ιερών ύμνων
rum bymnorum orationem prafato, Sisinnius cae- εύχήν προειπόντος, τυφλδς ευθύς δ Σισίννιος έγένετο
cus ac surdtts illico effectus est, ila ut nec audtrc καί κωφδς, ώς μήτε άκούειν μήτε όράν δύνασθαι. Κα*
nec videre possel. Conversusque ad famulos : P r e - πρδς τούς οίκέτας επιστραφείς* Λάβετε με, έφη, καί
bendite mc, inquit, et ad domum manu deduciie : πρδς τήν οίκίαν χειραγωγήσατε · αθρόον γαρ τι κατα-
repentinum quippe malum aliquod in me i r n i e n s , σκήψαν είς έμέ κακδν ούτε άκούειν, ούτε βλέπε ιν
neqitf audirc ncque ceruere permittil. άνίησι.
OLIV. Ilaque prolinus manum ei porrigunt fa- CL1V. Χείρα μέν ούν ευθύς όρέγουσιν αύτψ οί
muli, et abducnul ad domum. Exirc auiem non οίκέται, κα\ άπαίρουσι δήθεν πρδς τήν οίκίαν. Έξελ-
poieranl, licet tola lempli janua aperta esset: sed D θείν δέ ούκ είχον, καίτοι γε πάσης τοΰ ναού πύλης
eum per totam occlesiani ducebani, inter *multitu · ανεοιγμένης, άλλά διά πάσης αυτόν τε περιήγον τής
dinem caneulium. Pra?cluserat enim eis exilum vis εκκλησίας, άνά τδ τών άδόντων πλήθος. Απέκλειε
divina, prudenliorem reddere volcns stultum illunr,. γάρ τήν έξοδον αύτοιςδύναμις θειοτέρα, αωφρονέστε-
Circumeuudo auiem ubique par templum, uxori ρον τδν άνόητον εκείνον εργαζομένη. Περιΐόντες
ejus precanli occurrunt. Ει illa virutn cum servis τοίνυν πανταχού τού ναού, έντυγχάνουσι προσευχομένη
inluila, primo quidem oculos deflexil, verita ne et τή αύτοΰ συζύγψ. Κάκείνη τδν άνδρα συν τοϊς οίκέ-
ipse eam viderel: nihil quippe adhuc eorum quae ταις ίδοΰσα, πρώτα μέν έκκλίνει τήν θέαν, δεδοικυία
gcsta ciaut sciebat Tbeodora: postea auiero uno ex μή κα\ ούτος αυτήν ίδοι* ουδέν γάρ τέως τών πραχθέν-
famulis accersito, causam rogabat, propter quam ila των ή Θεοδώρα ή δει * έπειτα δέ τών οίκετών ένα με­
ctini illis maritus pcr lcmplum oberraret. Ac ille ei τακάλεσα μένη, τήν αίτίαν ήρώτα, δι' ήν ούτω σύν
otunia enarraldiligenler; tum qaeraadmodum posl- αύτοϊς δ άνήρ άνά τδν ναδν περιέρχοιτο. Κάκείνος

V A R I i £ I^CTIONES.
u
deesi in al.
585 CLEMENTINA.— EPITOUE DE GESTIS S. PETRI. 586
αυτή πάντα καταλέγει σύνάκριβεία· δπως τε μετά Α quara illa domo exiisset, clam eliam ipsi ad eccle-
εήν .έκ τοΰ οΓκου αυτής ύποχώρησιν, λάθρα τήν έκ­ siam venissent, tum quo pacto cum patriarcba
κλησίαν κα\ αύτο\ καταλάβοιεν καί δπως, τήν εύχήν oralionem peregisset, dominus eorum siiiiin cxcus
τοΰ πατριάρχου διατελέσαντος, τυφλδς ευθύς ό κύριος et surdus factus esset; lum quo modo illis impe-
αυτών γένοιτο καί κωφός. Καί ώς προστάξειε μέν rasset quidem ut eum manu domuui deducerent,
αύτοϊς χειραγωγήσαι αύτδν έπΙ τήν οίκίαν, ουδεμία nullus autem ab ipsis exilus reperirelur, quamvis
δέ αύτοίς έξοδος, καίτοι πολλά καμούσι καί πανταχού mullum laborassenl ac ubique per ecclesiarii obam-
τής εκκλησίας περιελθούσιν, ιύρίσκεται. bulassent.
C L V . Τούτων εκείνη άκούσασα, συνήκεν ευθέως, C L V . His illa auditis, intellexit statim, unde illi
δθεν ή τών ώτων αύτφ καί τών οφθαλμών πήρωσις aurium et oculorum defectus accidisset; eique vere
ήν · καί βοηθδς·* αληθώς αύτφ γίνεται. Τραπεισα γάρ auxilialrix eflicitur. lllico namque conferens se ad
είς εύχήν αύτίκα^ καί δάκρυα μετά τής ευχής θερμά preces, lacrymasque cum precalione acres fundens,
χέουσα , έδεϊτο τού Θεού, ώστε τήν εξοδον έπιτρα-
Μ
orabatDeum, ut Sisinnio exilus concederelur, isqtfe
πήναι τφ Σισιννίω, καί οΓκαδε ύποστρέψαι " αυτόν. domuni rediret. E l ad famulos conversa (noverat
Καί πρδς τούς οίκέτας έπιστραφεϊσα · (ήδει γάρ ώς enim quod nec virum despecturus esset omnifto
ουδέ τδν άνδρα περιόψεται πάντως δ εκείνης Θεός) : Β Deus, quem ipsa colebai), Agiie, inquit; dominum
Ά γ ε τ ε , φησι, τδν κύριον υμών πρδς τδν οίκον
vestrum ad domum manu ducile ; ipsa vero paulo
31

χειραγωγήσατε* καταλαμβάνω δέ μετά βραχύ αυτή. post advenio. Haec dixit, corifeslimque facilis exitus
Ταΰτα έφη, καί £αδία ή έξοδος ευθύς τοΤς οίκέταις exstilit famulis. Ει Sisimiius oculis adbuc et auri-
έγένετο. Καί δ Σισίννιος οφθαλμούς έτι καί ώτα πε- bus captus domum manu ducebaiur. Famuli autcm
πηρωμένος, έχειραγωγείτο πρδς τήν οίκίαν. 01 οίκέ- venienlesadTheodoram, ilerum nuntiant domiiium
ται τοίνυν έλθόντες παρά τήν Θεοδωραν, καί αύθις suuni adhuc surdum essc ac caecum. Rursusque
έτι κωφδν είναι καί τυφλδν τδν εαυτών άπαγγέλλουσιν ipsa contentioribus ad Deum precibus, lacrymisque
κύριον. Καί αυτή συντονωτέρα πάλιν πρδς τδν Θεδν vehemenlioribus orabat, ut vir a morbo liberareiur.
τή δεήσει καί θερμοτέροις έδεϊτο τοις δάκρυσιν,
1 8
Cumque jam patriarcha sacram perfecissel litur-
ώστε τδν άνδρα τού πάθους άπαλλαγήναι * ήδη δέ καί giam, procidit ad ejus pedes Tbeodora, et mariti
τοΰ πατριάρχου τήν ίεράν έκτελέσαντος λειτουρ- debililatem pronuntiat, profusisque ad pedes lacry-
γίαν (20), πίπτει πρδς τούς αυτού πόδας ή Θεοδώρα,καί mis precatur ac obsecrat u l viri raorbum curel, bcc
τήνπήρωσιντού άνδρδς απαγγέλλει καίδείται και ικε­ iia eum male habenlem despiciat.
τεύει, και δάκρυα τών ποδών καταχέει, θεραπεΰσαι τφ g
άνδρι τδ πάθος, καί μή ούτω περιιδεϊν κακώς έχοντα.
C L V I . Τούτων δ μακάριος Κλήμης άκουσας, καί C L V I . Quae cum audiissel beatus Clemens, ac ex
παθών έπι τή τής γυναικδς σύμφορη τήν ψυχήν, εις animo mulieris calamilalem dolerot; in tacrymas
δάκρυα κα\ αύτδς φανερά κατάγεται, καί προτρέπε­ ipse eliam manifeslas prorumpic, eosque qui ad-
ται τούς παρόντας κοινή τοΰ Θεού δεηθηναι, ώστε erant borlatur Deum ln communi orare, u t a Sisin-
λυθήναι τώ Σισιννίφ τήν πήρωσιν. Τούτου δέ γενομέ­ nio morbus depeilaiur. Quo facto, patriarcba con-
νου, θα^ούντως άπεισι μετά τής γυναικός έπί τδν fidenter domum cum muliere abit: ct aperlos qui-
οίκον δ πατριάρχης, καί άνεφγμένους μέν ευρίσκει dem nanciscitur viri oculos, ad videndtiiu vcro non
τώ άνδρι τούς οφθαλμούς, είς δέ τδ βλέπειν ουδέν τών melius quam caecorum dispositos. Sed et auribus
πεπη ρω μένων άμεινον έχοντας. Κεκώφωτο δέ τά obsurduerat, atque pessime corpore erai affeclus.
, f

ώτα, καί βαρύτατη συμφορά περι τδ σώμα έκέχρητο. Ab iis ergo qui praesenles erant lamenlaliooriaest,
Όδυρμδς ούν έκ τών παρόντων έγένετο, καί κατέσχεν domumque ejulatus occupavit. Verumlamen Sisin-
οιμωγή τδν οίκον. Άλλ' δ μέν Σισίννιος ούκ ήσθάνετο nias quae facta fuerant non intelligebal, scilicel ut
τών γεγενημένων. Πώς **·, δς γε ούκ άκούειν ούτε ν ι
qui visu el auditu privalus cssel.
°Ρ? *Χ ·
ν ε ε ν
Β
CLVII. Ύπεραλγήσαςδέ δ θείος Κλήμης τής γυναι­ C L V I l . Divinus autem Clemens, cum admodum
κός κα\ τού οίκου,Ικέτης γίνεται τοΰ Θεού, και μετά δα­ roulieris ac domus vicem dolerel, Deo supplex iit,
κρύων έδεϊτο, καί περιπαθείς έξέτεινε τάς δεήσεις* Κ ύ ­ el cum lacrymis precabatur, affectusque plenas ora-
ριε Ιησού Χριστέ, λέγων, δ τάς τών ουρανών κλεϊς δεδω- tiones fudit, dicens: Bomine Jesu Ghrislc, qtii claves
κώςτψάποστόλφ σου Πέτρψ, καί Ά π ε ρ ανοίξεις άνέφ- coelorum dedisli apostolo luo Pelro, et dixisti: Quae
κται, είπών, καί άπερ άν κλείσης κέκλεισται, αύτδς aperueris, aperta6runt, et qtiaa clauseris, clausa
καί τούς πεπηρωμένους οφθαλμούς τοΰ άνδρδς τούδε, e r u n l ; ipsc et aperi caecos viri bujus oculos ac"
M

VARIiE LECTIONES.
" a l . i n s e r . d * . " a l . χέασα · · al. άναστρέψαι. al. καί πρός. ad* Χ Ρ ή ° · ·*·· χεκώφητο. *>· a!.
ί Τ
Μ ε τ w

πώς γάρ. al. ούτε.

4 1 M
Malth XVI , ι 9 .
V A R I O R U M ΡΪΟΤΛΕ.
(20) Γή*· Ιερογ ΗτέΛέσαντος Αειτονργίαν. L a - bratis miais. in Parapbrasi vero iibri Regil 804, κα\
tina Versio edila, P**t Hpteria facta; scripta duo- δή τής απολύσεως γενομένης. Ex Martyrion., 7.
rura codicum, Joliani et Herovalltaui, facti* et cele- GOT.
PATBOL. GR. II. 19
 587 S. CLEMENTIS i ROM. PONT. OPERA DUBIA. 588
atires surdas ; quia hoc eliam dictum tuum est, Α κα\ τά ώτα διάνοιξον, δτι σδν καί τούτο τδ (*ήμα, τό·
Queecunque pelierilis, credentes, acctpieiis : et "Ααερ αν αΐτήσηζε Χιστεύοττες, Λήψεσθε · καί
4 4
4 a

baec tua promissio permanet in aeternum. Isla posl- αυτή σου ή επαγγελία διαμένει είς τδν αίώνα. Ταΰτα
quam oravit patriarcha, el qui aderant responde- τοΰ πατριάρχου προσευξαμένου, κα\ τών παρόντων
runt : Amen , illico oculorum auriumque vitiura τύάμήν έπειπόντων, ευθέως ή τών οφθαλμών και
discussum est. Ac Sisinnius quasi ex sorano exper- τών ώτων πήρωσις διελέλυτο · . ΚαΙό Σισίννιος κα- 4

gefactus, bealumque Clementem cum uxore stan- θάπερ έξ ΰπνου διαναστάς, καί τδν μαχάριον Κλή-
lem cernens, malam slukus sancto remunerationem μεντα μετά τής γυναιχδς έστώτα ίδών, χαχάς δ ανόη­
dedit, precepilque famulis ut slatim patriarcham τος τψ άγίψ χάριτας άπεδίδου. Καί κατασχειν ευθέως
comprebenderent, quo poenas laesionis daret. Arbi- τδν πατριάρχην τοίς οίχέταις παρεχελεύετο, τοΰ δίχας
irabatur enim prastigias quasdam esse; quod eum ύποσχείν αύτδν τής πηρώσεως. "φετο γάρ τινα γοη-
priua oculorum auriumque usu privari, posteaque τείαν είναι, δτι χαί πηρωθήναι πρότερον αύτδν, χα\
aspicere et audire fecisset. άναβλέψαι, χα\ άχοΰσαι πάλιν έποίησεν.
CLYIII. Igitur servi siudiose exsequi de illo quae CLVHI. Οι μέν ούν οίχέται σπουδαίως τά προστε-
imperaia fuerant nilebantur : non animadvertebant ταγμένα ποιεϊν αύτδν έπειρώντο · έλάνθανον δέ
4 6

aulem quod adjacentia saxa et ligna tangerent, ea- Β άρα τών παρακειμένων λίθων, χα\ ξύλων άπτόμε­
que traherent ac ligarent, atque huc illucque i n - νοι, κα\ σύροντες αυτά, χα\ δεσμούντες, χα\ τήδε χά-
sane circocoducerent. Porro id eliam Sisinnio v i - χεϊσε μανικώς περιάγοντες. Τούτο δέ κα\ τψ Σισιννίω
debaiur, ac ipse quoque exislimabat patriarcham a έδόκει, κα\ δεσμώτην ύπδ τών οίκετών γεγενήσθαι
famuiis vinctum teneri. Is tamen nihil ab iniquis τδν πατριάρχην κα\ αύτδς φετο. Εκείνος δέ απαθής
illis manibus paliebatur, nec levem tactionem per- άπδ τών αδίκων εκείνων έτηρεϊτο χειρών, ουδέ μικράν
ferens, neeinediis io malis agitatus. Posteaque ad άφήν υπομένων, ουδέ έν μέσοι; τοϊς δεινοίς θορύ­
illura demenlem respiciens : Corde, inquit, indura- βου μένος , εϊτα καί πρδς τδν άνόητον εκείνον ίδών
tus es, sic saxa et ligna movens , tutamque in ea Πεπώρωσαι τήν καρδίαν, έφη, λίθους ούτω κα\ ξύλα
iram inimittens, quae paulo ante bonorabas, et ot κινών, κα\ δλην κατ' αυτών άφιε\ς τήν όργήν, ά
deos colebas. llle vero : Sed ego l e , inquit, male μικρψ πρόσθεν έτίμας, κα\ ώς θεούς έθεράπευες. Ό
pcrdam ; adeo u l multi praestigiatores hinc muleul δέ · 'Αλλ' έγώ σε κακώς άπολώ, φησίν, ώς κα\ με
mentem ac resipiscanl, iidemque pluriraum lucren- ταβαλεϊν πολλούς τών γοήτων εντεύθεν κα\ σωφρονη-
tur per quse ta patieris gravissima. σαι, άφ* ών αύτδς τά έσχατα πείση, τά μεγάλα εκεί­
νους κερδάναντας.
C L I X . Haec ille quidem, inflatus, apud eos qui C C L I X . Ταύτα ό μέν φυσώμενος ύπδ τών παρόντων
adcrant , proferebat, et glorians palriarcham viri- έλεγε, καί αύχών, δτι καί δεσμοϊς ύποβέβληκεν τδν
culis subjecisse. At iste nec sic eum aversatus est; πατριάρχην. Ό δέ, ουδέ ούτως αύτδν άπεστρέφετο,
sed benedicta conjuge illius, et iti bonas illas obse- άλλά τήν εκείνου σύζυγον εύλογήσας, και είς τάς ευ­
quenlesque aures tanquam i n agrum quemdam ler- γνώμονας έκείνας καί καταπειθεϊς άκοάς, ώσπερ
rae profundae ac pinguem demissis uberibus pietatis είς βαθύγειόν τινα κα\ λιπαράν άρουραν δαψιλή
semmibus, abscessit, ei pracipiens antea ne precari σπέρματα τής ευσέβειας καταβαλών , φχετο, μή 4 Τ

desisteret, qaoad virum ad veritalis cognitionem άνεϊναι προσευχομένην πρότερον έντειλάμενος, έως
adduxisset. Cum ergo fervenlius ad oraiioncm i n - κα\ τδν άνδρα εις έπίγνωσιν τής αληθείας χειραγω­
cumberei Theodora, apparet illi ad vespcram qui- γήσει. Τή ευχή τοίνυν θερμότερον προσκείμενη τή
dam vir venerabilis, et capillis canis; videbahir Θεοδώρα , έπιφαίνεταί τις αυτή πρδς έσπέραν αίδέσι-
aulem esse primus discipuloruni Petrus, Magisiri μος άνήρ κα\ πολιδς τήν τρίχα* έωκει δέ άρα δ πρώ­
calidus amalor; et ait ad eam: Propter le, ο mulier, τος τών μαθητών είναι Πέτρος, δ τοΰ Διδασκάλου θερ­
sanus eril Sisinnius; utet vir , secundum frairem μός εραστής · καί φησι πρδς αυτήν · Διά σέ, ώ γύναι,
meum Paulum, sancliii» efficiatur pcr mulierem ·*. υγιής έσται Σισίννιος, δπως άν κα\ άνήρ, κατά τδν
Quibus quidem diclis, ille abiit. D άδελφόν μου Παύλον, άγιασθή διά τήν γυναίκα. Ό
μέν ούν, ταΰτα είπών, άπήλθεν.
C L X . Sisinnius vero slatim et quasi ex compa- C L X . Ό Σισίννιος δέ αύτίκα κα\ ώσπερ έκ συνθή­
cto Tbeodora arcessita; erat autem ulique hic flnis ματος τήν Θεοδωραν καλέσας · (ήν δέ άρα τοΰτο πέρας
visiouis qusft ipsi apparueral; apud eam amo- τής φανείσης αυτή · δψεως •) τού πόθου τε αυτήν κα\
4

i i s , cibi commuiiis , conviclus, ac reliquae omnis τών κοινών άλών, κα\ τής εστίας, κα\ τής λοιπής
communionis facit mentionem, eorumque om- άπάσης κοινωνίας άναμιμνήσκει, κα\ πάντων αυτών
nium unam gratiam poscil, conjugemque r o - μίαν απαιτεί χάριν, κα\ λιπαρεϊ τήν γυναίκα καί
vit el obiesutur ut Deum o r e l , quo ipsi d i - ικετεύει, ώστε δεηθήναι τού Θεού άφεϊναί τε τά ήμαρ-
mittantur q u » peccavit, salutisque viam demon- τημένα, καί τήν όδδν αύτψ ύποδεϊξαι τής σωτηρίας .

V A R l i E LECTIONES.
4 4
a l . καί. 4 4
Mallh., x x i 22.
t
4 5
a l . διαλέλυτο. 4
· al. iuser. είς. 4 T
a l . praepon. άπιών· * I
e

Cor. v i i , 14· 4 9
a i . αυτής·
m CLEMENTINA.— EPITOME 0E GESTIS S. PETRI. 596
Είτα κατήγορος αύτδς έαυτοΰ γίνεται, κα\ πάντα Α etret. Postea ipse sui accuaalor efficilur, cuncta-
ποιήσαι δι' αυτήν καί παθείν απαγγέλλει. que se propter illam fecisse ac pertulisse commo-
morat.
G L X I . Έγώ γάρ έζηλοτύπουν, φησ\ν, έπ\ σο\, δτι, C L X I . Ego eirim, inquit, zelotypia tui ductue
τδν σύζυγον έμέ περιορώσα, παρά τδν ξένον τούτον sum, quod me conjuge neglecto, ad hospitem hunc
έφοίτας, τδ τοΰ πατριάρχου προσθε\ς δνομα · κα\ τους adventares, et addidit nomen palriarcliae; naiune*
τής φύσεως θορύβους, κα\ τάς έκ τής ζάλης·· ταρα- qne perturbationes ac ex flucluatione ortos tumul-
χάς ού φέρων, ήναγκάσθην πρδς τήν έκκλησίαν lus non ferens, coactus sum te cum ad ecclesiam
άπιοΰσαν έπιφυλάξαι σε, κα\ ίδείν τά τελούμενα. Είσ­ ires observare, atqae videre quae agebantur. Ingres-
ελθών τοίνυν κα\ αύτδς κατόπιν είς τδν ναδν, κα\ sus ergo et ipse post te in lemplum, oculisque cu-
περίεργοι; όφθαλμοίς τά ύπδ τού πατριάρχου γινόμενα riosis quae a palriarcba gerebantur aspiciens, eique
θεωρών, δλην τε αύτφ τήν άκοήν διανιστών, κα\ totas aures arrigens, ac eorum quae dicebantur cu-
ακροατής είναι τών λεγομένων έθέλων, τάς·δψεις τε piens esse auditor, oculis pariler atque auribus
όμοΰ καΐτάώτα πηροΰμαι. Εί κα\ πάλιν εκείνος, άτε capius sum. Et licel ille iterum, utpote Dei imila*
θεοΰ μιμητής ών, άναβλέψαι τε καί άκοΰσαι πεποίη- tor, me cernere ac audire fecerit; ego taraen lanti
κε· έγώ δέ αγαθού τοσούτου άμνημονήσας, ού μόνον Β beneficii immemor, non solum grates ipsi ob bene-
ούκ άπέδωκα· χάριτος αύτφ τής ευεργεσίας,, άλλά flcentiam non persolvi, sed et stolidus , cum mira-
1

κα\τερατείαν δ μάταιος τδ θαύμα είπών, τιμωρήσασθαί culura dicerem esse pr&stigias, eum supplicio affi-
τε αύτδν έπεχείρουν, δση μοι δύναμις, κα\ κατασχείν, cere, quanlum potui, conatus s u m , jussique farou-
οίμοι, κα\ δεσμοίς περιβαλεϊν έκέλευον τοίς οίκέταις · l i s , bei m i b i ! ul eumdem retinererit ac vinculis
εκείνοι; δε, κατέχειν τε αύτδν νομίζουσι κα\ είς δεσμά onerarent; illis vero qui tenere illam et ia vincula
φέρειν, ξύλα ήν έν χερσ\ μόνον κα\ λίθοι. Τοΰτο δέ ducere putabant, ligna duntaxat et lapides eranl in
κα\ αύτφ μοι έδόκει, κα\ οΤα ύπ' αυτών κατεχομένου manibus : id quod mihi etiam videbatur; et quasi
τοΰ πατριάρχου, άπειλάς έγώ χαλεπωτέρας έπήγον. ab eis palriarcha dctineretur, minas gravissimas
Διά τοΰτο δέομαι δ σδς άνήρ, κα\ ταύτην παρά γυναι­ ego jaclabam. Quocirca precor, vir tuus, bancque
κός έμής αίτώ χάριν , ώστε πρώτα μέν ευμενή γε­
Μ
ab uxore mea gratiam peio ut primo quidem Deum
νέσθαι · · τδν θεδν, έπειτα δέ , κα\ αύτδν διαλλαγήναι mibi propitium eflicias, dcinde vero et me coDcilies
τδν πατριάρχην. patriarcbae.
CLXII. Τούτων άκούσασα Θεοδώρα, πρδς τδν δσιον C L X I l . His auditis, Theodora ad sanctum confes-
ευθύς άφικνεϊται, κα\ δσα τε ίδοι, κα\ δσα ταρά τοΰ lim venit, cunctaque quae vidisset, et qua? a viro
άνδρδς άκουσε ι ε , πάλιν απαγγέλλει πάντα τψ πα­ audiisset, rursum palriarchac nuntiat. llle nihil cun-
τριάρχη. Ό δέ μή μελλήσας μηδέν, αύτίκα μάλα πρδς ctalus, citiseiine ad Sisinnium proQciscitur : et non
τδν Σισίννιον παραγίνεται'· κα\ ούχ ώς τδ πρότερον ut antea euin invenit, sed cum quanta ille feroci-
αύτψ έντυγχάνει, άλλά μεθ'δσης εκείνος τφ πατριάρ­ tate patriarcham tunc adorlus fuerat, cum majore
χη προσέβαλε τότε τής άγριότητος, μετά πλείονος honore nunc eara excipil. Adeo igilur subitam el
αύτδν νύν τής τιμής υποδέχεται. ' Αθρόαν τοίνυν ούτω magnam mutationem vir magnus cernens, sermo-
κα\ πολλήν τήν μεταβολήν δ μέγας ίδών, λόγους τε nes de pietate admoduro scile ei suggerit, totumqtie
περ\ της εύσεβείας δεξιώς άγαν αύτώ ύποτείνει, κα\ sibi comparat homineip. Cuiftque ex animo Sisiii-
δλον ύποποιεϊται τδν άνδρα. Καί πιστεύσας άπδ ψυχής nius Deo credidissel, tetigit beatos illos patriarcha?
δ Σισίννιος τψ θε/υ , ήψατο τών μακαρίων εκείνων pedes, baecque cum Jacrymis prolocutus e s i :
τοΰ πατριάρχου ποδών , κα\ τοιαύτα μετά δακρύων
έφθέγγετο ·
CLXIII. Ευχαριστώ σοι τψ άληθεί κα\ μόνψ θεψ, τψ CLXIII. Gratias ago libi vero ac soli Deo, qui
διά τούτο μοι τούς οφθαλμούς πεπηρωκότι τοΰ σώμα- ideo niihi oculos corporis excaecasli, ut eos qui ani-
τος, δπως τούς της ψυχής διάνοιξης, κα\διαβλέψαι με D mae sunt aperires, meque faceres aspicere ad veri-
παρασκευάσης πρδς τήν άλήθειαν διά τοΰτο δέ κα\ tatem; ideoque etiam aurium vim compressisti, ut
τών ώτων τήν ένέργειαν άποσβέσαντι, δπως νηφούση mente vigili nibilque penilus eorum quae exlra sunl
διάνοια, καί μηδενδς τών έξωθεν δλως αίσθανομένη, sentiente, verae religionis susciperei» pradicaiio-
τδ τής εύσεβείας ύποδέξωμαι κήρυγμα. Νΰν δέ αυτήν nem. Nunc vero mysleriis veritatis inilialus sum,
τήν άλήθειαν έμυήθην, κα\ ακριβώς τά τών Ελλήνων certoque agnovi genlilium sacra fraudenri tantum
διέγνων, άπάτην δντα μόνον καί τερατείαν άπίθανον. esse ac incredibilem vanitatein. Propter ista hila-
ΈπΙ τούτοις φαιδρότης έσχε κα\ ηδονή τδν οίκον , ritas et laetitia domum occupavit,omnesqueCbrislo
κα\ τψ Χριστψ πάντες έπίστευσαν. Τοΰ πάσχα δέ crediderunt. Paschate veru jam ineunte, baptizali
ήδη ένισταμένου, έβαπτίσαντο μετά τοΰ Σισιννίου suut cum Sisinnio omnes, patres simulet roatres el
πάντες πατέρες όμοΰ κα\ μητέρες κα\ παίδες, είς εί­ liberi, ad tres et viginli supra qaadringeiitos. Hoc
κοσι κα\ τρεϊςέπ\ τοϊς τετρακοσίοις δντες. Τοΰτο πολ- allraxit mullos ex illustrioribus, qui magnis bono-

Y A R ! i £ LEGTIONES.
al. τοΰ ζήλου. 9 1
al. άποδέδωκα. e a
al. add. τήν έμαυτοΰ σωτηρίαν. ·* al. inser. μοι.
5*1 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.
m
ribus prepollebant, quibusque imperator Nerva Α λούς έπεσπάσατο τών επιφανέστερων, δσοι τε μακρά
amicis maxime el consiliariis utebatur; atque pio ί δόξη διέπρεπον, κα\ οΤς δ βασιλεύς Νερούας φίλοις
τ

cultui omnes assensi stint. μάλιστα κα\ συμβούλοις έχρήτο· κα\ τή εύσεβεία
πάντες συνέθεντο. »
C L X I V . Quae cum videret pessimus per illud CLXIV. Ταΰτα δρών δ πονηρότατος κατ' εκείνο
tempus comes officiorum Publius Tarquitianus mo- καιροΰ τών όφφικίων κδμης (21) Πούπλιος Τουρκου-
leste Culit, et gravia existimavit, coneideransque τιανδς (22), έδυσχέραινε, κα\ δεινά έποίει · κα\ σκοπών
quo modo pieiaiem ulterius progredientem compri- δπως άν έπίσχη περαιτέρω προβαίνουσαν τήν εύσέ-
roeret, ipsura primo Oementem tanquam eorum βειαν , αύτδν έγνω πρώτον έκ ποδών ποιήσαι τδν Μ

quae fiebant maxime auclorem slatuit e medio tol- Κλή μέντα , οία τών παρόντων αΐτιώτατον αύτδν
Μ

lere : et singularum Urbis regionum praefectis con- δντα · καί τούς έκαστου μέρους τής πόλεως προεστώ-
vocatis, iisque pecunia corruptis, sediiionem adver- τας συγκαλεσάμενος, κα\ χρήμασιν αυτούς διαφθεί-
sus Clementem uii moverenl eis proposuit, utque ρας, στάσιν τινά κινήσαι κατά τοΰ Κλήμεντος αύτοίς
illius exislimationem impetcrenl bortatus est, cu- ύπετίθει, κα\ διαβαλεϊν αύτοΰ τήν ύπόληψιν προετρέ-
piens amorem Urbis erga eum per hoc dissolvere, πετο · ταύτη καταλΰσαι τδ πρδς αύτδν τής πόλεως φίλ-
bominemque reddere insidiis facilem atque oppor- Β τρον βουλόμενος, κα\ πρδς έπιβουλήν ,εύχείρωτον τδν
tunum. άνδρα παρασκεύασα ι.
C L X Y . Conspiranfcs ergo adversus eum impro- C L X V . Συστάντες ούν έπ' αύτδν οί πονηρότατοι
bissimi illi cives, mala ac fueda, ut ipsi arbitraban- τών πολιτών εκείνοι, ψόγους τε, ώς αύτο\ φόντο, κα-
lur, de Ulo diflundunl, inuliaque objiciunt crimina; ταχέουσιν αύτοΰ πονηρούς, κα\ πολλάς έπάγουσι τάς
praestigias ei attribuunt, et religionis eorum ever- αΙτίας, γοητείαν αύτψ περιάπτοντες, κα\ τής εκείνων
sionem, aliaque plurima; alque dicunt ab ipso affici θρησκείας άνατροπήν, άλλα τε πολλά, έξυβρίζειν
contumeliis et lacerari patrios deos : ut qui Jovera αύτδν λέγοντες κα\ τούς πατρψους διασύρειν θεούς·
omnium deorum maximum, neque deum prorsus τδν μέν απάντων θεών *· μέγιστον Δία, μηδέ θεδν
nominaret; Herculem vero Alcmenae filium (quem απλώς όνομάζοντα · Ήρακλέα δέ τδν Αλκμήνης, δν
illi suum conservatorem aiunl) impuruw quemdam εκείνων φασί σωτήρα (25), εναγή τινα δαίμονα καί
daemonem et scelestum vocarei; cbarissiraam et μιαρδνάποκαλοΰντα · πόρνην τε τήν φίλη ν "Αφροδίτη ν
suavissimam Venerem, mcretricem induceret; a l - είσάγοντα-, κα\ τήν έκηβόλον "Αρτεμιν, κα\ τδν σοφδν
que oplimam jaculalricem Dianam, sapieniem Mer- Έρμήν τδν τού λόγου θεδν, τδν πολεμικόν τε "Αρεα,
curium deum sermonis, bellicosum Martem, Satar- κα\τδν Κρόνον αύτδν, επίσης βλασφημοΰντα πάντας
i/umque ipsum, ex sequo emnes infaraaret atque κα\ διαβάλλοντα, κα\ τά τεμένη τούτων κα\ τούς βω­
critninaretur nec non borum fana et aras everte- μούς κατα<ττρέφοντα. Κεφάλαιον τοΰ λόγου, "Η θυσά-
ret. Ad sun&mam, aiebant: Yel diis sacrlficet. aut τω τοϊς θεοΐς, έλεγον , ή τής ζωής τδ τάχος άπαλλα-
vita statim prlvetur. Atque illi quidem , talia mo- γήτω. Οί μέν ούν, τοιαύτα κινοΰντες, έκδοτον ήξίουν
venles, petebant ut sibi ad roortem traderetur pa- τδν πατριάρχην έπ\ θανάτψ λαβείν. Έφ' οΤς ήγανά-
triarcha. Ob qua3 indignabantor quicuuque pecunia κτουν πάντες δσοι μή χρημάτων ώνιον τήν συνείδησιν
•enalera conscientiain non exbibuerant, loqueban- προετίθεσαν, κα\ λόγους πρδς τδν δήμον ελευθέρους
lurque ad populum l i b e r e , dkentes : Quid mali a έποιοΰντο· Τί τψ πατριάρχη κακδνεΓργασται, λέγοντες·
patriarcha gestum est ? imo vero quse beneflcia per μάλλον δέ ποίων ούχ ή πόλις παρ* αύτώ χαρίτων άπέ-
cum civilas non est consecuta? Deindeque sin- λαυσεν; Είτα κα\ αυτά έκαστα τών ύπ' αύτοΰ παρα­
gula qux mirabiliter ab eo facla fuerant recense- δόξως γεγενημένων άπηριθμοΰντο, κα\ μάρτυρας
bant, et eorum quae nieraorabanl ipsos assumebant αυτούς έποιοΰντο τών λεγομένων.
lestes.
C L X V l . Mamertinus aulem Urbi praefectus, adeo C L X Y I . Μαρμεντϊνος * δέ ό τής πόλεως Ιπαρχος,
seditione agitatam civiiatem videre non sustinens, D μή φέρων έπ\ πολύ στασιάζουσαν ούτω τήν πόλιν όρ$ν,
ad haec verae religionis incremento invidens , ad se άλλως τε κα\ τή τής εύσεβείας έπιδόσει βασκαίνων,
arcessit bcalum Clementem, verbisque lam genero- άγει τδν μακάριον Κλήμεντα πρδς έαυτδν, κα\ λόγοις

Y A R L E LECT10NES.

* al. deest in al. · · al. deest in al. · · al. θεόν.

k

YARIORUM Ν Ο Τ Λ .

(21) Τών όφφιχίωτ κόμης. Hisioria Latina, Co-
mes sacrarum, nempe largiiionum, qua? est alia d i -
'nitas. Sic in concilio Ephesino memoralur Jo-
{lannea κόμης τών σακρών. Κόμης τών θείων λαργι-
τιώνων. Lex aulera 3 C. T b . de melallis,esl Juliani
Augusti ad Rutinum comitem Ofticioruni. Sed tem-
pore NtM-vae Iroperatoris uulli eranl comiles bujus-
modi. COT .
(22) Aliter Τορκουτιανός et Τουρκιτιανός. Latine
in Editione Tarquimus pro Tarquitius; in ms. Y . C.
Yionis Herovalbi: Totquaius; ut sil vel Torqualia-
nus, vel Tarquilianns. l o .
(23) Σωτήρα. Similiter apud Tbeoduritum, & r -
mont de mariyribus : Ήρακλέα σωτήρα κα\ άλεξ£-
κακόν προσηγόρευον* Ιο.
593 C L E M E N T I N A . — E P I T O M E D E C E S T I S S. P E T R I . 594

τήν γενναίαν ούτω ψυχήν κλέπτειν έπεχείρει, Έ ξ Α stim animum conatur fallere ac abducere, dicens :
ευγενούς, λέγων, προελήλυθας £ί£ης· τούτο πάς ό Exjnobili slirpe ortus es : boc de te perhibet tesli-
ι

τών Τωμαίων σοι μαρτυρεί δήμος, άλλ' άνθρωπίνην monium omnia populus Romanus , sed et ipse in
κα\ αύτδς πλάνην υπέστης, καί δια τούτο ουδέ σιωπών humamim errorera incurrisli, atque ideo neque
ή πδλις ανέχεται. Φασ\ γάρ σέ καινοτέραν είσάγειν Drbs tacere polesl. Aiunt enim te novam inducere
θρησκείαν, καί τινα παρά τούς πατρψους θεούς κηρύσ- religionem, et contra deos palrios predicare quem-
σειν Χριστδν. "Οθεν άποθέσθαι σε χρή τήν περιττήν dam Christum. Quare oportet te abjicere superfluam
ταύτην δεισιδαιμονιαν, κα\ μδνους αίδεϊσθαι κα\ τιμάν hanc supersritionem , deosquc tantum revereri et
τούς συνήθεις τή πόλει θεούς. Κα\δ πατριάρχης· Εύχο­ colere quos civitas solet. Ad haec patriarcba : Oro,
μαι τήν σήν στε(δ^ότητα, έφη, μεταδούναί μοι λόγου, inquit, tuam gravilatem et constantiam, ut mihi
καί προσχείν μου ταϊς άποκρίσεσιν, άλλά μή ούτως άλό- concedas verba facere, ac meis responsionibus a l -
γψ στάσει κα\ ματαίοις έπεσθαι θορύβοις. Ουδέ γάρ δει tendas; non aulem adeo ratione dcstitulam seditio-
στάσεως ουδέ θορύβων, δπου σκοπήσαί τε περ\τής εαυ­ nem , tumullusque vanos consecteris. Nequc enim
τού σωτηρίας τινί, κα\ περ\ θεοΰ διαλεχθήναι πρόκει­ opus est seditione ac tumultibus, ubi cuipiam pro-
ται. Ό έπαρχος τοίνυν τδ τοΰ άνδρδς γενναιον κα\ στά- positum est de salute sua considerare atque de Deo
σιμον έξ αυτών ευθύς τών προοιμίων καταμαθών, κα\ disserere. Igitur prefectus, comperta ex ipso sla-
είπείν τε αύτδς κα\ άκούσαι παρ' εκείνου πάλιν όκνή- tim exordio constantia viri et fortitudine, verilus-
σας, κα\ αναβαλλόμενος τήν διάλεξιν, Τραιανψ περί β q u e l u ,
» n i p s e
· l
d i c e r e t u m e l a b e o a u d i r e a U u e

αυτού τψ αύτοκράτορι αναφέρει. Κα\ δ βασιλεύς αύτψ colloctitionem detrectans, ad Trajanum imperalo-
ούτως επιλύει τά γεγραμμένα, ώς ή θΰσαι τδν Κλή- rem de illo refert. Ει imperator ad istum modum
μεντα τοϊς πατρώοις θεοϊς, ή πέραν τοΰ Πόντου είς ea qua? scripla erant dirimit: ut Clemens aut diis
έρημο ν τινα πόλιν τών τή Χερσώνι παρακειμένων, palriis sacriflcet, aut trans Pontnm in desertum
άπδ της 'Ρώμης άίδίψ φυγή έλαθήναι. aliquod oppidum eomm quae Chersoni adjacent,
Roma perpetuo eisilio ablegeiur.
C L X V H . Τής αποφάσεως ούν ταύτης καταλαβούσης, C L X V I l . Hac itaque senlentia accrpla, cogitabat
έσκέπτετο Μαρμεντϊνος διαος άν μή δ Κλήμης έληται Mamertinus quo modo Clemens non eligerct exsi-
τήν ύπερορίαν,άλλ\αύτψ μάλλον κα\τώ βασιλεί πεισθείηl i u m , sed polius parerei ipsi ac iniperalori, atque
κα\ θύσειεν. Ουδέ γάρ Εφερε τηλικαύτην άνδρδς άρε­ immolaret. Non eniin sustincbat privari tanta viri
τήν ζημιούμένος. Τψ δέ τοσούτον έμέλησεν " έκεί- virtute. Porro Clementi adco curx fuit obleiaperare
νοις πεισθήναι, ή *· δυσχεράναι πρδς τήν ύπερορίαν, iltis aut molcste ierre relegationem , ut etiam ad
δσψ κα\ αύτδν έσπούδαζε πρδς τήν εύσέβειαν τδν pietatcm praefectum attrahere niterelar. Tania
έπαρχον έπισπάσασθαι. Τοσαύτη γάρ τις άνωθεν τδν quippe divinitus Clemenlem gratia circumdabat,
Κλήμεντα περιίπτατο χάρις, κα\ ούτως ή εκείνου C sicque illius lingua omni favo ac melle dulcius stil-
γλώττα κηρίου παντδς κα\ μέλιτος γλυκύτερον έστα- labat, u i ipse quoqiie viri fervido amore captus
ζεν, ώς κα\ αύτδν έρωτι θερμώ τού άνδρδς ληφθέντα Mameiiinus, plurimum ex ejusdiscessu ingemuerit,
τδν Μαρμεντίνον, πολλά τε τή αποδημία έπιστενάξαι, lacrymasque dederit patriarchae, dicens : Deus,
κα\ δάκρυα τψ πατριάρχη έπιβαλειν, Ό θεδς, είπόντα, quem tu sincere colis, ipse libi auxiliator in cala-
ψ σύ είλικρινώς λατρεύεις, αυτός oot βοηθδς έπ\ τή mitate assistai; statimque uavigium paraverit, i m -
συμφορά παρασταίη· κα\ αύτίκα πλοιον εύτρεπίσαι, positis ei quae ad usum sufficiebant; iliumque dex-
διαρκή τε αύτψ τά πρδς τήν χρείαν ένθέσθαι, καί δε- tera prebenderil, item complexus sit, alque ita cum
ξιώσασθαι αύτδν, κα\ περιβαλεϊν, κα\ ούτω μετά τών salutationibus congruis dimiserit. Multi aulem ex
προσηκόντων ασπασμών άπολΰσαι. Πολλο\ δέ αύτψ piis secuti sunl cura : et pervenientes ad locum exr
καί τών ευλαβών ήκολούθησαν κα\ είς τήν ύπερορίαν sflii, reperiunt in marmuris lapidicinis Christianoe
γενόμενοι, καταλαμβάνουσιν έν τή τών μαρμάρων circiler mille , vel et plures; qui jam diu illic pro-
λατομία Χριστιανούς, περί που τούς χιλίους*· ή κα\ pter verum cullum deliiiebantur. Hi cum de pairiar-
πλείονας, πολύν διά τήν εύσέβειαν εκεί χρόνον κατε­ cba prius audiissent, quod el ipse ab Urbe puUus
χόμενους. Οί κα\ περ\ τοΰ πατριάρχου πρότερον exsul ad eos ducerctur, solalium non vulgare cepe-
άκούσαντες, κα\ δτι τής πόλεως απελαθείς, ύπερ- ^ ruut ex ejus adveutu
όριος, πρδς εκείνους κα\ αύτδς άγεται, παραμυθίαν
έσχον ού τήν τυχοΰσαν τήν εκείνου έπιδημίαν.
€ίΛΥΙΙ1."Οτε γοΰν πρδς αυτούς κατελάμβανε, τοΰ CLXVIII. Uaque cum ad iltos venit, ab opere
τών χειρών έργου άφέμενοι κα\ τούτψ προσελθόντες manuum cessarunl, et ad euro cum lacryinis icces-
μετάδακρύων, κα\τών αγίων εκείνου ποδών άψάμενοι, serunt; lactisque saoclis ejuft pedibuti, et pura*
καί τάς καθαράς περιπτυξάμενοι χείρας, τάς κατα- manus deosculaii calamiiates ipses coroplexas de-
λαβούσας αυτούς άνεκλαίοντο συμφοράς, τήν τής πα­ flerunt, patria; amissionem, insuavem in alieno eolo
τρίδος έκπτωσιν, τήν άφιλον έπ\ ξένης διαγωγήν, vitam, rcrum necesHariarum penuriam ; quodque

VARIJE LECTIONES.
87
a l . έμέλλησεν. •· al. ή καί. •·· ai. δισχιλίους.
 585 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 586
oitinium erat gravissimum , aquae ipsius indigen- Α ™ v αναγκαίων τήν άπορίαν, κα\, δ πάντων βαρυτα-
tiam. Si quis enim, aiebaut, per totum diem opere τον ήν, τήν αύτοΰ τοΰ ύδατος ένδειαν. ΕΙ γάρ τιςδλην
manuum et labore maceraius, aquae guliam exi- τήν ήμέραν τή τών χειρών εργασία, κα\ τψ καμάτψ
guam suraere voluerit, quo raiseriam ex fatigatione προστετηκώς, έλεγον, ύδατος βραχεΐάν τινα σταγδνα
orlam sublevet; is non minus quam usque ad sta- λαβείν έθελήσειεν, ώστε τήν έκ τοΰ κόπου άναψύξαι
dia quinque et quadraginta profeclus, aquam por- ταλαιπωρίαν, ούκ έλαττον ό τοιούτος ή σταδίους πέντε
laverit. Ob haec palriarcba parliceps eoruiu doloris κα\ τεσσαράκοντα προελθών άν, ύδωρ κομίσαιτο.
ac lacrymarum faclus, dein et Deo gratiis actis, et Πρδς ταΰτα συναλγήσας τε αύτοϊς δ πατριάρχης κα\
«aflicienter animos illorum consolatus : Non i t a , συνδακρύσας, είτα κα\ τψ θεψ εύχαριστήσας, κα\ ίκα-
inquit, temere et sine causa huc me Deus permisit νώς τάς εκείνων ψυχάς παραμυθησάμενος, Ούχ απλώς
expelli; sed ui et socius sim vestrarum perpessio- ούτω κα\ άλόγως, εϊπεν, ενταύθα με δ θεδς συνε-
num, et paiientia: niaxime ac tolerationis docu~ χώρησεν έκβληθήναι, αλλ* ώστε κα\ κοινωνδν ύμϊν
nienlum. γενέσθαι τών παθημάτων, κα\ υπομονής μάλιστα κα\
καρτερίας ύπόθεσιν.
CLX1X. "Επειτα μέντοι χαί είς εύχήν τρέπεται, κα\
C L X I X . Poslea vero ad preces converlilur, et
cum eis orat Deum , ul suis confessoribus fonlem δεϊται σύν αύτοϊς τοΰ θεού, ώστε τοίς αύτοΰ όμολογηταϊς
B

aquae aperiat: quique percussil pelram in deserio, πηγήν ύδατος διανοϊξαι· κα\ ό πατάξας πέτραν έν έρή-
et fluxerunt aquae , ipse etiaro cis copiosam
M
μψ, καί έ^ύησαν ύδατα, αύτδς άφθονον κα\ αύτοϊς
aquam suppediiat. Jam enim omnibus precationi i n - τού ύδατος παρέχει τήν χορηγίαν. "Ηδη γάρ πάντων
sistenlibus, patriarcba huc atque illuc respiciens, τή ευχή προσκειμένων, δ πατριάρχης τήδε κάκεϊσε
agnum videt qui dextrum pedem attollebat, eoque περιβλεψάμενος, άμνόν τινα όρά ·», τδν δεξιδν μετεω-
quasi osiendebai subjectum solum : a nullo enim ρίζονταπόδα, κα\ ώσπερ έκείνψ ύποδεικνύντα τδύπο-
alio agnus visus est. Tum palriarcha conjectis ocu- κείμενον έδαφος* ούδεν\ γάρ δ άμνδς τών άλλων τε-
lis, ad locura monstratum cum iis qui aderant ac- θέατο. Κα\ συμβαλών τήν δψινό πατριάρχης, τψ ύπο-
cedit, et a i l : In nomineDomini uoslri JesuCbristi, δειχθέντι τόπι«# μετά τών παρόντων έφίσταται, καί
bic mihi, iilii, fodite. Curnque tum ipsum locum in φησιν Έν ονόματι τοΰ Κυρίου ημών Ιησού Χριστού,
quo agnus stabai, tiim quidquid circum erat iodis- ενταύθα μοι, τέκνα, δρύξατε. Καί επειδή αυτόν τε
6 1

sent, patriarcha , suinpto sarculo, locutn quem τδν τόπον, είς δν ό άμνδς ϊστατο* κα\ τδ κύκλψ πάν
agiius ostendebat, levi et ad superficiein iclu pulsat; περιέσκαψαν, λαβών σκαφείον ό πατριάρχης, κρούει
confesiimque terra emitlit limpidara aquam et ad τδν τόπον ένθα ό άμνδς ύπεδείκνυ, κούφψ τιν\ καβ
bibendum suavem, alqiie ea cum impeiu effusa Qu- C μετεώρψ τψ κρούμαη· καί παραχρήμα διειδές ύδωρ
roen repenlinum eflkit. Univerws ergo, aquae causa ή γή κα\ ήδύ πιεϊν άναδίδωσι· κα\ τοΰτο, σύν όρμή
gaudentibus, palriarcba dixit : Fluminis impetus έκχυθέν, ποταμδν άθρόον ποιεϊ. Πάντων ούν χαιρόν­
tetificat civitatem Dei ··-·*. των έπΙ τψ ύδατι, ό πατριάρχης, Τον ηοταμον τά
όρμήματα εύφραίνονσι τήτ αόΐιγ τον θεοΰ,
έλεγεν.
C L X X . Hinc tota ad eum confluebat civitas , et G L X X . Εντεύθεν ή πόλιςπερί αύτδνπάσα συνέ££εον,
epiritalis illius doctrinae dulcedine ad veram iidem κα\τή τής πνευματικής εκείνης διδασκαλίας γλυκύτητι
cunctos impellebat; ut et multi quotidie baptixa- πρδς τήν αληθή πίστιν πάντας έπήγετο, ώς κα\ πολ­
rentur numerusque ad quingenlos perveneril, ac λούς δσαι ήμέραι βαπτίζεσθαι, είς πεντακοσίους τε τδν
vcra religio in dies caperet increroentura. Nondum άριθμδν άναβήναι, χαί τήν εύσέβειαν καθ* έκάστην
profecto annus in exsilio erat emensus ac praeteri- έπιδιδόναι. Ούπω τοίνυν ένιαυτδς τήν ύπερορίαν έμέ-
tus, el ariificantur quidera , ab iis qui erediderant, τρει, κα\ οικοδομούνται μέν ύπδ τών πιστευσάντων
Ecclesiae numero quinque et septuaginta, idolorum- έκκλησίαι τδν άριθμδν πέντε κα\ έβδομήκοντα, τεμένη
que fana et templa everluntur; iisque adsitos bicos, τε είδωλων κα\ ναο\ καθαιρούνται, κα\ τά παραπε-
multum terrae occupantes, ignis depascit, aique uni- D φυκότα τούτοις άλση, έπι πολύ γής διικνούμενα, τδ
versa proslernitur daemonum insania. πύρ κατανέμεται, καί πάσα τών δαιμόνων καταβάλ­
λεται ή μανία.
C L X X l . Tunc ergo invidiosus et gravis rumor C L X X I . Τηνικαΰτα ούν έπίφθονόςτε κα\ βαρεία φήμη
ad iroperatorie aures pervenit, referens Christiano- τάς τοΰ βασιλέως άκοάς ύποτρέχει, έπιδοΰναι τά Χρι­
rum sectam in majorem miiliiiudiiiem crescere, et στιανών είς πλήθος αριθμού κρεϊττον, κα\ καθ* έκάστην
tingulis diebus augeri. Quaro ob causam ille statim αύξεσθαι τήν ήμέραν διδάσκουσα. Έφ'φ δή κα\ Αύφι-
Aafldianum praesidem mittit, qui non solum non διανδν αύτίκα τδν ηγεμόνα εκείνος εκπέμπει, ώστε μή
ulierius progredi sectam siiieret, verum et jam ca- μόνον μηδέ περαιτέρω προελθεϊν αυτά συγχωρηβαι,
txos reduceret, avocaretque a pielate. Hic itaque άλλά καί τούς ήδη χειρωθέντας έπαναγαγεϊν, χαί άπο-
poslquam Cbereouem venic, ChristiaDosque coin- στήσαι ττς εύσεβείας. Ούτος τοίνυν, τήν Χερσώνα κα-

V A R L E LECTIONES.
M
N u n i . xx, 6. Psal. LXXYH, 20. 41
al. inser. έστώτα. "dcest iu a l . ·*-^ Psal. XLV, 5.
597 CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PfiTRf.
ταλαβών, κα\ πολλούς τών Χριστιανών πολλαϊς βασά- Α
νοις κα\ ποικίλαις υποβολών, έπε\ πάντας τή προθέσεί
μάρτυρας γεγενημένους έώρα, κα\ πρδς μυρίους παρε-
σκευασμένους θανάτους, τί ποιεϊ; *Απέχεται μέν τοΰ
πλήθους, δεδοικώς μή κα\ άπδ τοΰ τέλους (24) μάρτυρας
πλείονας έργάσηται· τδν αΓτιον δέ μόνον κολάζει, καί
πάντα θυμδν κατά τής μακορίας εκείνης τοΰ Κλή-
μ^ντος άφίησι κεφαλής. Επειδή δέ πάντα ή ν αύτψ
κοΰφα, καί είς ουδέν λογιζόμενα, καί άφ' ών αύτδν
έπασχε μάλλον πλείονα τοις άλλοις παρείχετο τήν
άσφάλειαν, σΊντομον άπαλλαγήν αύτφ τοΰ βίου κα\
ταχεϊαν επινοείται, καί είς μέσην τδν μάρτυρα τήν
θάλασσαν άγαγών, κα\ άγκυραν σιδηράν τοΰ τραχή­
λου έκδήσας, καθίησι τψ βυθψ, δπως μηδέ λείψανον
εκείνου, φησίν, ύπολειφθείη Χριστιανοϊς.
C L X X H . Άλλ' ό μέν έ^ιπτο κατά τοΰ πελάγους· τδ
δέτώνΧριστιανών πλήθος έπ\ τοΰ αίγιαλοΰ έστώς,έθρή-
νουν έλεεινώς,ώλοφύροντο,καΐ οίκτροτάταις φωναϊς άν-
εκάλουν τδν πατριάρχην. Κορνήλιος δέ κα\ Φοίβος οί
μαθηταΐ οίας τδ πάθος άπήτει φωνάς καί αύτοι
βοώντες, καί ούκ έχοντες δ τι τής συμφοράς ποιή-
σονται παραμύθιον, Εύξώμεθα πάντες δμοθυμαδδν,
εϊπον, ώστε κάν άναδειχθήναι ήμϊν τδ τοΰ μάρτυρος
λείψανον. Κα\ προσευχομένων αυτών, ώ τών μεγά­
λων σου, Δέσποτα, τεραστίων· , θαυματουργείταί τι
8 ο magna tua miracula, Domine! ibi Deus aliquid
κάνταΰθα ·· θεδς τοΰ Μωσέως παραδοξότερον. Ύπο-
φεύγει μέν γάρ ή θάλασσα προσωτέρω σταδίους σχεδδν
59*
plures tormentis multis ac variis affecit, quando
omnes proposito el inlenlione martyres fuisse v i -
d i t , paratosque esse ad inille morles, quid facit?
Abslinet quidem a populo, veritus nc etiam ex p r i -
moribus multos facerei martyres : soluin vero au-
ctorem reprimit, omnemque furorem iimniuit in
bealum illod Clemenlis caput. Porro cum buic
omnia essent levia et nullius momenfi, quin potius
exeisquae ipse patiebatur, raterispraeberetmajorem
fiduciam, brevem ei et celerem excogiiat discessum
e v i t a , atque adducto martyre in medium mare,
anchoraque ferrea ad collum ejus religata, in pro-
fundum demiitit : Ne, inquit, illius vel reliquiae re-
maneant Christianis.
GLXXII. Atque ille quidera in pelagum projeclus
est : Chrislianorum autem muUitudo, in litlore
stans, lamenlabatur, misere ejulabat, et miserandis
admodum vocibus inclamabal palriarcham. Corne-
lius vero et Pboebus discipuli, quales voces id quod
perferebatur postulabal, et ipsi per clamorem emii-
lunt, nec babent quam infortunio afferant consola-
tionem, alque aiunt : Oremus cuncti uito animo, ut
nobis ostendatur martyris corptis. Et cum orareut,
majore admiratione dignum edit, quam quod Mo-
ses · . Etenim mare procul recedit viginli fere sla-
7

ούκ έλάττους τών είκοσι. Προσελθόντες δέ τδ πλήθος
διά ξηρού τοΰ εδάφους· τής θαυμαστής σου κα\ τοΰτο,
Χριστέ, δυνάμεως· εύρίσκουσι λίθον έν είδει ναού ^
τταρά τής σής άπο£0ήτου σοφίας πεποιημένον, κα\ τδ
μαρτυρικδν σώμα λαμπρώς έν αύτψ κείμενον, καί
τήν βαρεϊαν έκείνην άγκυραν, έγγιστά που τοΰ λίθου
κα\ αυτήν κει μένη ν.
C L X X H I . Άλλ' απεκαλύφθη Κορνηλίφ και Φοίβφ,
ώστε μήτδ λείψανον εκείθεν μετακινήσαι, καλώς έν τψ
βυθψ κείμενον κα\ δτι καθ'έκάστηνένιαυτοΰπεριτρο-
πήν έντώ καιρώ τής τοΰ μάρτυρος τελειώσεως,
υποχωρήσει παρ' δλας έπτά ημέρας τοίς προσιοΰσιν ή
θάλασσα, πεζή κα\ βάδην αύτοϊς μέχρι τοΰ λειψάνου τήν
πάροδον επιτρέπουσα."Οπερ ετησίως έξ εκείνου κα\ είς
δεΰρο τελείται, τήν έπιδημίαν τής αύτοΰ μνήμης (25)
οίονεί τινα δρον έχον κα\ προθεσμίαν. Εντεύθεν αϊ-
ρεσις παρ* αύτοϊς πάσα, κα\ ελληνισμός καταλέλυται,
m · _ ' · · - - -
dia. Acccdens autem plcbs per siccum solum, boc
quoque mirabilis tuae potentia?, Gbrisle! invenit lapi-
dem, in iorma lempli ab ineflabili lua sapienlia ef-
fectura, et mariyris corpus magniiice in eo jaccns,
gravemque illam anchorani proxime saxum el ipsam
posilam.
CLXXIII. Sed Gornelio et Phoebo revclatum est,
lie illinc Iransferrent corpus, quod praeclare silum
ei at in profundo ; ac fore ut per singulos annorum
circuitus, tempore quo martyr morie consummatus
est, mare adventuris cederet per septem inlegros
dies, permitterelque illis aditum pedibus et lento
gradu usque ad corpus. Quod annuatim ab illo tcm-
pore adbuc perficilur, babclque velut prafinitum
terminum ac prestUulum tempus adventum comme-
moraiionis martyris. Hinc omnis apud cos baeresis,
7 w f — — - - 7

των έν τή τού μάρτυρος μνήμη τελουμένων εκεί
σημείων και τών θαυμάτων είς έπίγνωσιν πάντας
χειραγωγούντων, κα\ καθαρώς εναγόντων πρδς τήν
άλήθειαν. ΟύδενΙ γάρ ύπό τίνος ανήκεστου κακού
6 8
πιεζόμενων, τής τοΰ ύδατος εκείνου μεταλήψεως κα\
1
a l , θαυμασίων. Η
deesl in al.
et Graeca religio eversa e s l ; cum signa et miracula
quae ibi in memoria marlyris edunlur, cunclos ad
cognitionem adducant, el plane ad veriiatcm iinpel*
lant. Neminienim Hlorum qui insanabili aliquo nialo
premercniur, alia re quam aquae illius perceplione
V A R L E LECTIONES.
• Exod. xiv. ·· ai. mser. των.
7

VARfORUM N O T J E .

(24) Άχό τού τέΛονς. Ex primoribut. Vel cum
Pertonio, tandem. GOT.
(25) Τής αύτον μνήμης. Infra Martyrii num. 25,
έν τή ήμερα τής αθλήσεως αύτοΰ. Acta, et Freculfus
die pa$iioni$ tju*. Grcgorio Turonensi : in die
iulemnitarii ejui. Graeci ad 2* Novemb. έν τή τού
αγίου μνήμη. Male ergo aptid Nicepborum ιιι, 18,
ista παραοόξον δέ τι τής μνήμης ένισταμένης αύτφ
έπιγίνεται, verlrrunt sie: Ve quo supru opinicnem
prce$enti$ memoria; quiddam accidit. Lego ego
αυτού, ct explico : Editur aulem mtraculum, quoiiei
advental dk$ quo Ulius memoria cclcbratur. GOT.
 §. C L E M E N ! iS I ROM. PONT. OPERA DUBIA* 600
et aspci Vione opug fuit ad morbi eum occupantis Α του £αντισμού πλέον εδέησε, πρδς τήν του κατέχοντος
dcpulsionem. αύτδν πάθους άπαλλαγήν.
C L X X I Y . Scd haec quidem talia sunt, et ila ha- C L X X I V . Άλλά ταύτα μεν δή τοιαύτα κα\ ούτως έχον­
bent: illud vero longe majus, sufficiensque ad con- τα · εκείνο δέ κα\ λίαν πολλφ μείζον, κα\ ίκανδν τά προ-
Ofmanda prxcedentta. Nam cum, ut superior ora- λαβδντα πιστώσασθαι. Επειδή γ ά ρ , ώς δ λδγος φθά-
lio declaravit, in pelagus marlyr immissus est, et σας έδήλωσεν, είς πέλαγος δ μάρτυρ έφίετο, και
in sinus aquarum projcctus, atque mare longius είς υδάτων μυχούς έ δ0ιπτο, ή τε θάλασσα υπέβαλε
4

abscessil, dum quasi sub pcdem dat locum, et i n - πο^ωτέρω, καθάπερ ύπδ πόδα χωρούσα, μηνυτής
dex corporis mirabiliter eQicitur, ac volenti facit τού λειψάνου παραδόξως γινομένη, κα\ βυθδν πεζεύειν
polesialeip gradiendi per profundum; ingens cerle τφ βουλομένψ παρέχουσα · τ*ολύ μέντοι πλήθος τηνι-
Cliristianorum mullitudo tunc ad corporis specta- καύτα Χριστιανών πρδς τήν τού λειψάνου θέαν ήπεί-
culufn properabat. Postea vcro et maximus dies γοντο. Μετά*· δέ ταύτα κα\ή μεγίστη εορτή τδ θαύμα
festus miracujuni induxit; aul potius hoc miracu- ήγετο· εκείνο δέ μάλλον έποίει τήν έορτήν, ού γεγο-
lum diem festum effecit; quod non, semel edilum, νδς άπαξ, είτα παυσάμενον, άλλά καθ" έκάστην ένιαυ-
deinde desiit, sed per uiiumquodque auni curricu- τού περίοδον ομοίως τελούμενον, και τάς ασεβείς ·
7

lnm peruciebalur eodem modo, piasquc animas Β ψυχάς συγκαλούν είς έστίασιν. Έπει τοίνυν ούτω
coqvpcabal ad epulum. Cum equidem baec ila es- ταύτα, κα\ οί κατά Χερσώνα πάντες Χριστιανο\ πρδς
sent, et omnes circa Cbersonein Cbristiani ad rairae τήν τού θαύματος πανήγυριν ετησίως συνέτρεχαν,
rei solemnein dicm quolaitpis concurrerent; ibi θαυματουργεί τι κάνταύθα θεδς, τών προγεγονότων
etiam Deus miraculum, anterioribus magis inopi- παραδοξότερον.
num et admirabilc, operalur.
C L X X V . Nam vir quidara religiosus, una cum C L X X V . Άνήρ γάρ τις θεοσεβής άμα γυναικ\ κα\
uxore, et prole masctila, miraculo jam edito, ad ^ενιτέκνψ, τού θαύματος ήδη τελουμένου, πρδς τδ μαρ-
mariyris corpus, ipsi quoque cum populo confluente τυρικδν εκείνο κα\ αυτοί σώμα μετά τού συρρέοντος
profecti sunt. Igitur aeqi^or e vcsligro trajiciunt, πλήθους έχώρουν. Τδ πέλαγος ούν έκ ποδδς διαβάντες,
lcmplumque in einu <*jus positum altingunt, paren- κα\ τδν έν μυχώ τούτου καταλαβόντες ναδν, τής χει-
tes manu puerum ducenles: cumquc intra tcm- ρδς λαβόμενοι τού παιδδς οί πατέρες, έπε\ τού ναού
plum fuerunt, et sanctuni illum tumulum ambie- ένδον έγένοντο, κα\ τήν άγίαν έκείνην περιστάντες σο-
r u n t , tum alia sanclum precali sunt, tum pro nato ρδν, τά τε άλλα έδέοντο τού αγίου, κα\ υπέρ τού παι-
roganjpt ea quae parentes decebat. Precati ergo, ac <j $δς έλιπάρουν δσα πατέρας εικός. Εύξάμενοι ούν κα\
sepulcrum ferventer exosculati et complexi, ip$i θερμώς τδν τάφον περιπτυξάμενοι, αύτο\ μέν ήδη
quidem, jam peracla celebrilate, cunclisquedornum τής πανηγύρεως τελεσθείσης, κα\ οίκαδε πάντων
tedeunlibus, retro iteruni cum populo qui concur- έπανιόντων, οπίσω πάλιν μετά τού συνδραμούντος 71

rerat abscesserunt. Puer aulem clam parcntes, nes-
cio quo modo solus apud sepulcrum relictus est;
omnino id incomprebensibili Dei provideiitia dis-
ponente, ut magis bonoraret eum qui animam et
corpus pro ipso libcnter dederal. Et aqua quidcm
ad propria remeans, proltmduoi obiexit, iterumque
efleclum est petagns.
C L X X V I . At parentes paulum a corpore digressi,
iit jam fllium secum non viderunt, ad investigatio-
liem ejus verlunt se: ac retro conversi ut inveni-
reut puernm, cernunl mare rursus essc eam viam
quae ad corpus deinceps duccret: stalimqtie cons-
ternautur, turbantur, commoventur, acrius ad nati
indagationem prorumpunt; is aulem in tumulo
reliclus fuerat. Cumque post multum laborem pue-
rum non repererunt, sed in maris fundo desertus
fuisse ipsis visus «st, u(i revera erat, longum ac
flcbiliter vociferabaniur, filium appellanies, el pe- 6όων ανακαλούμενοι τδν υίδν, καί τά στήθη έπαιον.
clora feriebant,aiqaedcplorabant calamitatem quae
cos opprimebat. Tumque ad sanctum ea dicebant,
qiiae animus dolore fraclus pronuntiaverit, mortein
πλήθους έχώρουν. Τδ παιδίον δέ τούς τεκόντας λαθδν,
ούκ οιδ' δπως, μόνον παρά τή σορφ κατελέλειπτο,
πάντως τής ακατάληπτου προνοίας τού θεού καί τού­
το οικονομησαμένης, ίνα τιμή ση πλέον τδν κα\ ψυχήν
κα\ σώμα δ^ αύτδν ήδέως προθέμενον. Καί τδ μέν
ύδωρ, έπαναστρέφον είς τά οικεία, έκάλυπτε τδν βυθδν,
κα\ πέλαγος έγίνετο.
C L X X V I . Οί πατέρες δέ μικρδν άπδ τού λειψάνου προ-
ελθόντες, ώς ήδη τδν παίδα παρ' αύτοίς ούχ έώρων, είς
έρευναν αυτού τρέπονται · κα\ οπίσω στραφέντες, ώστε
τδ παιδίον εύρείν, πέλαγος δρώσι πάλιν τήν έπΙ τδλείψα-
D
vov έξης φέρουσαν κα\ αύτίκα θορυβούνται, ταράτ-
τονται, κλονούνται, θερμότερον δρμώσι πρδς τήν τού
παιδδς ζήτησιν · τδ δέ άρα ήν έν τή σορώ καταλε-
λειμμένον. Έπε\ δέ πολλά καμόντες, τδ παιδίον ούχ
εύρον, άλλ' έν τφ βυθώ καταλελειφθαι αύτοίς ένο­
μίσθη, ώσπερ άρα καί ήν, μακρόν τε κα\ γοερδν άνε-
καί τήν κατασχούσαν αυτούς άνωλοφύροντο συμφο-
ράν. ΕΤτα και πρδς τδν άγιον, οίά περ άν όδυνωμένη
ψυχή φθέγξαιτο , έλεγον, θάνατον έαυτοϊς άντι τών
7β

sibi pro rebus praesenlibus oplantes: donec proxi- παρόντων ευχόμενοι · έως τών πλησίον τινές περ:-
inoruiQ nuwiulb, incidentes in eos lamenlalionibus π ε « κ χ ^ αύτοϊς, έκλελυμένοις ύπδ τών θρήνων ήδη,
7 1

V A R L E LECTR)5ES.
·· a l . πολλούς έπ\ θέαν έπήγετο. μετά. al. ευσεβείς, ul legit inlcrprcs.
7 e
al. συνδραμόντος.
71
ai. 7 1

^θέγξοιτο. 7 1
al. περιτυχόντες.
 60! [CLEMENTINA. — EPITOME DE CESTIS S. PETRF. C02
και πολλά έπ\ τφ πάθει κα\ αυτοί έκχέαντες δάκρυα, Α jam confectos, multasque propler casuiq et ipsi
παρεμυθήσαντό τε αύτου;, κα\ ύφεϊναι της μακράς lacrymas profundentcs, consolati sunt eos, cflece-
λύπης εποίησαν. *Αλλά πρδς τήν οίκίαν εκείνων έπαν- runtquc ut de magno diulurnoque mccrore reniilte-
ελθδντων, μείζον κα\ πάλιν τδ πάθος έγίνετο και rent. Vcrum postquam illi domuip revenerunt,
t

ίμάτιον δφθέν τοΰ παιδδς, είτε τινά τών έκείνφ συνή­ ilerum et majpr aegriludo or(a est; atque visa nati
θων είς μνήμην τοις πατράσιν έλθδντα, χαλεπωτέραν vestis, sive quaedam quae illi familiaria erant in
αύτοίς έποίει τήν συμφοράν. parontum memoriam recurrenlia, molestiorem ipsis
reddebant jacturam.
C L X X VII. Τοΰ ένιαυτοΰ δέ ήδη περιελθόντος, χα\ τής G L X X V H . Gaelerum anno jam confeclo, rum
λα. μπράς εορτής έκε ίνης άγε σθα ι πάλιν μελλού σης, έκέν- splcndidura iliud festum ilerum agiiandum eaeel,
τεε τε αυτούς έπ\ πλέον τδ πάθος, και σφοδρδτερον ipsos mullo magis pungebat et excruciabac dolor,
πάλιν τοΰ παιδδς άνεμίμνησκε. Κα\ δήτα πρδς αλλή­ vebemenliusque rursum pueri memoriam revo*
λους , "Ιϋψμεν, φασ\, πρδς τδν τάφον · ίδωμεν εΓ τι cabat. Itaque inter se aiiint: Eamus ad sepulcrum:
του παιδδς ύπολέλειπται λείψανον, εί πως κάν αύτδ vidcamus nura aliquse filii reliquiae siiporshu, si
κομιούμεθα. Ταΰτα κα\ δσα τοΰ πάθους πρδς έαυ· qtio paclo et ilias asporlemus. Haec ct qnaecuuque
τούς κοινολογησάμενοι, προέρχονται τής οίκίας πεν- mcestitia suggerebat inler se collocuti, domo pro-
Β

θικώς έσκευασμένοι, κα\ τάς δράσεις ύπδ τών δα­ deunt, lugubri ornalu , oculisque lacrymarum vi
κρύων έκτετηκότες, και παρά τδν αίγιαλδν άφι- liquentibus ; alque ad litlus perveniuiil. E l quidom
κνούνται. Καί υποχωρεί μέν ευθέως ή θάλασσα, τής statim recedil mare, pra>.sliititus dies cum advenis-
προθεσμίας καταλαβούσης. Ακολούθου σι δέ αυτοί set. Sequuntur aulem iili p r i m i , alque e vcstigio
πρώτοι, κα\ μετά πόδας έτεροι πάλιν, τή θαλασσή alii denuo, mari tanquam iiineris duce utenies. Ac
καθάπερ δδηγψ χρώμενοι. Κα\ τδν αυτομάτως οίκο- teraplum illud sua sponte aediiicalum , imo a tua,
βομηθέντα ναδν εκείνον , μάλλον δέ ύπδ τής σης, Domine, sapientia condilum altingenlcs, ccrnunt
Δέσποτα, σοφίας δημιουργηθέντα καταλαβόντες, δρώ- puerum , ο miraculum! vivum et salienleni in tein-
οι τδ παιδίον, ώ τοΰ θαύματος! ζών καί άλλόμε- plo. Et primo quidein de iis q u « cernebantur am-
νον (26) παρά τώ ναφ. Κα\ πρώτον μέν άμφιβόλως
n
bigebant, reputames num Illius esset id quod appa-
εϊχον πρδς τά δρώμενα λογιζόμενοι μή ούχ ό παίς
f rerel. Po$tqqam vero indiciis et geslibus puer
ή τδ φαινδμενον. Έπε\ δέ κα\ το?ς γνωρίσμασι καί omnino eis fidem fecit, buncque ipsum esse iilitim
τοϊς σχήμασι πάντοθεν είς πίστιν αυτούς τδ παιδίον crediderunl, confestim amplexi e u m , el oculis ac
ένήγε, κα\ τούτον εκείνον είναι τδν υίδν έπίστευσαν, ^ labris adbsrentes , fleverunt diu , bis dulcilius la
περιχυθέντες ευθέως αύτώ, καί οφθαλμούς κα\ χείλη orymis prae gaudio effusis, eumque vehcracnler
προσφύντες, έκλαιόν τε μέχρι πολλού, τά γλυκέα δή quasi nudo aniiuo dcosculali sunt.
ταύτα ύφ' ηδονής προχέοντες δάκρυα , κα\ θερμώς
78

αύτδν ώσπερ γυμνή τη ψυχή κατεφίλουν.

G L X X V I H . "Επειτα μικρδνεαυτούς άναλαβδντες, ή - C L X X Y H l . Dcindc cum paulum collegissenl se,
ρώτων ακριβώς έκαστα τδ παιδίον, δπως ούτω παραδό­ singula diligenter rogarunt puerum, quo modo ita
ξως διεσώθη ·,τίνοςφυλάττοντος, τ ίνοςτρέ φόντος, τίνος mirabiliter servatus fuisset, quo cuslodiente, quo
7

Οάλποντος, τίνος ζωογονούντος. Τδ δή, τή μέν λαιά nutrienle, quo fovente, quo vitam praesianle. At
χειρί τήν σορδν κατέχον, θατέρα δέ τδν έν αυτή κεί­ ille laeva quidera nianu loculum lenens, allera vero
μενον ύποδεικνύον, Ούτος μοι καί τής ζωής πάροχος, in eo jaceniem oslendens: Hio mihi, inquit, et vilae
έλεγε, καί τροφεύς, κα\ φύλαξ, παρ έαυτφ γνησίως largilor, et alilor, et custos fuit, apud se vere per-
1

άεί με τηρών καί καλώς τιθηνούμένος, θαύματι ούν petuo me conservans ac praclare enutrieris. Mira-
οί τεκόντες άπο^ήτψ σύν ηδονή ληφθέντες, τούς culo igilur inenarrabili parenlcs cum voluplale
προτέρους θρήνους κα\ τά σκυθρωπά τοΰ πάθους capti, lamenla priora, et trislia illa doloris verba,
εκείνα βήματα, είς φαιδρότητα κα\ εύχαριστίαν μετέ- ^ in hilaritatem et graijarum actionem mulaverunt,
βαλον, θαυμαστός, λέγοντες, ό θεός έν τοΐς άγίοις dicentes : Mirabitis Deus in sanctit suis ; et c<»n-
7 7

αύτον, κα\ δσα έξης προστιθέντες. Επανέρχονται τοί- sequenlia addentes. llaque beaii ac aemulatione
νυν μακάριοι κα\ ζηλωτο\ πρδς τήν οίκίαν δν ώς digni redeunl domum : quem ul morluum lugebant,
νεκρδν έπένθουν, καί τάφον αύτώ θαλαττίου γαστέρα ct cui sepulcrum esse veiitrem belluae marinae prae-

VARIiE L E C T O N E S .
u
a l . πρώτα. 7 8
al. έκχέοντες. 7 8
a l . περιεσώθη. 7 7
Psal. LXVII, 56.

VARIORUM NOT^:.
(26) ΆΛΛόμενοτ. Ex Epbremo. At Nicepborus, vistet, excilalum velociler, spectantibus populis, i n -
παρσκαθίιμενον λάρνακι. In ms. 242! , έν τή τοΰ columem letavil in ulnit, inlerrogans inter oscula,
αγίου καθήμενον λάρνακι. Gregorius, dormientem, ubi per anni fnitsel spalia. Nescire se atl, *t amw*
Axpicit filium in eo loco, ubi eum darmientem reli- integer praleriisset: tantttm dormhte suavi soport
qnrrat, in \p*o adltuc sopore leneri. jEstimans aulem in nnius nocti* spalio ueilimabat. Sic vclus r nlex.
eum esse defuucluw, accessil cominus, quasi tollec- GOT.
tura cadaver exanime: *ed cum eum dormire cogno-
605 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 604
dicabant, imo vero cujus nihil reliqui te inventu- Α θηρδς έπεφήμιζον, μάλλον δέ ού μηδέ λείψανον εύρείν
ros sperabant , eum secum incedentem babentes, προσεδόκουν, τούτον μεθ' εαυτών βαδίζοντα έχοντες,
atque colloquentem spectantes, inexplicabilis νο- κα\ συλλαλούντα δρώντες, άφατόν τι χρήμα πατράσιν
luptatis rem parentibus, et ineffabilem suavitatem είς ήδονήν, κα\ άπδ^ητον γλυκύτητα τοις εκείνων
suis ipsorum pecioribus instillabani. σπλάγχνοις έναποστάζον . Τβ

G L X X I X . Ita in honore babere solet communig
oniniura Dominus Christus eos famulorum qui pro-
pter ipsurn passi sunt, tantumque periculum susce-
perunt, tali miraculorum exsuperantia , talibus
spiendoribus: quorum eliam nos compotes fieri
coulingat, gralia ct humanitate Doinini nostri Jesu
Gbristi, CUDI quo Palri gloria , una cura sanclo
Spirilu, i» saecula ssculorum. Amen.
C L X X I X . Ούτω τιμ$ν οίδεν δ κοινδς απάντων Δε-
σπότης Χριστδς τούς δι' αύτδν παθδντας τών οίκε-
τών, κα\ τοσούτον κίνδυνον άναδεξαμένους, τοιαύτη
θαυμάτων υπερβολή, τοιαύταις λαμπρδτησιν ώνγέ-
νοιτο κα\ ημάς έπιτυχείν, χάριτικα\ φιλανθρωπία τού
Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, μεθ' ού τψ Πατρΐδδξα
άμα τψ άγίψ Πνεύματι, είς τούς αίώνας τών αιώνων.
Αμήν · .
7

VARIJE LECTIONES.
7 8
al. έναποστάζοντα. Έναποστάζον» Est participium. Peronius legebat έναπέσταζον, quod et cum eo
verlimus. IBID. al. νύν. κα\ είς τούς αιώνας. Αμήν. Α Ι . νύν καί άε\, κα\ είς.
19

L1TURGIA
SANCTI CLEMENTIS ROMANI.
(REMMJDOT, Liturgiarum Orientalium Collectio, ed. 2, Fraocofurti, 1847, in-4°, t. U , p. 186.)

MONITUM.

Praeler islam, nulla alia apud OrientaUs Clementi ascripta Liturgia repcritur in mss. codicibus, quod
mirum sane videri posset, quando quidem in Clementinis Goitslitutionibus exstat inlegra illius forma libro
V I I I descripta.Verum quamvis illarum GonstUutionum quas Dascalia, decurlato Διδασκαλίας nomine, Syri
et Arabes vocare solent, versiones ei epitomse plures reperiantur in Gollectionibus Canonum Arabicis,
ultimi illius libri fragmenta tanluro habent: et is liher in vetuslissima Syriaca versione codicis Florentini
non exstat. Neque apud Graecos, a quibus Gonstiluliones apostolicas Syri ei alii acceperunt, memoria ulla
est LUurgiae quae Gleraenti Iribuereiur, quia scilicet in nuila Ecclesia celebri, et qnae aliis legem aut
exemplum dare posset, forma riluum et orationum singularis, ex Cleraenlinis expressa, \n usu fuil. Ratio
cur istam Jacobilat composuerinl el Glementi attribuerinl fruslra quaereretur, nisi dignilatis quam com-
parare huic oflicio conati sunlexnomine viri aposiolici, cujus memoriam insenierunt aliquoiiesindiptychis
suis, u l cliam in Gonfessione quam ordinandie sacerdottbus prxlegi jubet Pontificalis Mediceus; et cuins
aliquot testimonia in suae opinionis patrocinium referuntin Gollectaneis, de quibus saepediclum esl. Non
edila est in Missali Gbaldaico, neque Gabriel Sionila in epistola ad Nihusium, aut* Abraham Ecbellensis
notis ad Hebed-Jesu, illius meminerunt, et pauci codices eam repraeseiiiant(26*). Versio facia est ad bonae
notae codicem Golbertinum 3921.
Ut probetur Lilurgiam istam Clemenlis Romani opus non esse, multis verbis non opus est, cum ne
levem quidem talis antiquifatis nolam babeat, sed recentioris aevi non paucas, inter quas pracipua vide-
tur esse, stylus ille a prima simplieitate degenerans, el vere Asiatica syiionytnornm, epUbelorum oieta-
phorarumque congeries, per qoam ad supremum elegaiitiae ι ulmen pierveuiri Orienlales exislimant. Id
eliam probat additio aliquot verboruin in forma consccrandi paniset calicis, ut in prima, quod pro multii
fidelibu* immolatur : in aliera, sanguis meus qui confirmat leslamentum morlis meas : qu<e formulae raagis
recenlioribus similes sunt, quam veiuslis Graecis Syriacisque, quaruni senlcnlia ad verboruin evangeli-
corum simpUciiateinpropiusaccedit.ln invocalionebpiritussancli id observandum, quod oraiio quae yerba
Cbristi sequitur prater aliarum moreni prolixa est supra modum, ila ut majus omnino inicr illa c i invo-
calionem, sit intervallum. Neque lanien interlocutio diacoui occurrit ul in Grsecis posterioribus, oam eas
additioncs Graecis usurpatas, ignorani Oricntales Ecclesia3.

(26*) Allal., Symmicla v. f 291.

 60* LITURGJCA.

LITURGIA S. CLEMENTIS ROMANI.

Primum Oratio ante Pacem. Α num noslrarum. Indue nos siola nova inlertexta
Deus qui es niare ineffabile charilatis, et abyssu3 ornatu morum honestorum : et per Spiriium tuura
imperscrutabilis pacis, fons bonorum, et largitor sanctum perficienlem omnia, qui in omnibus men-
dileclionis, qui mittis pacem ad illos qui eam susci- libus puris habitat, et in animabus mundis sedem
piunt:aperi nobis hoc tempore mare chariiatis tuae habet, sanciifica nos per gratiam, misericordiam,
et irriga oos fluentis ditissimis, ex ubertate graliae et amorem erga homines unigeniti Filii tui ; per
tiue, et ex fontibus suavissimis benignilatis tuae. quem et cum quo te decet gloria, elc.
Fac nos filios tranquillitatis et bafcredes pacis, ac- Populus. Amen.
cende in nobis ignem charitatis luae, et fervorem Diaconus. Siemus decenter.
amoris tui. Sere innobis timorem tuum,et confirma Populu$. Misericordiae. (

inOrmitateni nostram verilale tua. Conslringe nos Sacerdos. Cbaritas.

tecum, et nobiscum invicero, una, iirmaque nec Populus. Et cum spirita luo.
dissolubili concordia. Praesla etiam ut vacui dolo, Sacerdos. Sursum corda.
el puri ab omni livore, salutemus invicem in osculo Populu*. Habemus ad Dominum.
et amplexu pacis et cbariiaiis non GcUe, ut cum corde Sacerdos. Gralias agaraus Domino.
puro c l anima munda, hic quidem archabonem vitae B
Populus. Dignum el justum est.
membris nostris misceamus, et illie in futuro sae- Sacerdos. Te enim decet gloria et libi debetur
culo invitati simus ad festuin illud perpeiunm de- laudatio : te decel hymnus et exaltatio quocumque
liciisque abundanlissimum: et triumphalilcr cele- lempore, Patrem, Filium, el Spiritum sanclum,
bremus te, ο beate, in regno tuo, quod in aeternum Deum verum, unius natura excelsae, unius substan-
permanet, et unigenitura Filium tuum, et Spiiilura tise, qui in ^ersonis tribus adoraris et laudaris ab
tuum sanctum. omnibtis, quas per sapientiam creasti et ordinasti.
Populus. Amen. Sacerdos elevans vucem. Benedicimus te factorem
Sacerdos. Pax. saeculorum et creatorem naluraruui, largitorem vitae
Populu$. Et cum spiritu tuo. et Dominum creaturarum visibilium et invisibilium.
Diaconus. Det unusquisque paceni. Caeli coelorum, et quaecunque in illis sunt, cum
Populus. Omnes. naiuris igneis et spiritualibus te gloriQcant. Sol et
Diaconu*. Post, etc. luna cursibus suis te venerantur : stellae splendore
Populus. Coramte Domine. suo le pradicant : tonitrua sonis suis lerrent, ad
Sacerdot elevans vocem. Dcus invisibilis, et i n - Q raandatuni tuuin : motus in aere virluiem tnam
comprebensibilis, ineffabilis et inlinite, qui in San- signiflcant: aquae in nubibus nulu tuo cogunlur :
etis sanctorum excelsis habilas, in secreto habita- terra ei quaecunque super eam sunt, a le pertdent,
culo, quod manibus factum non est, supra coelos alque a te sustentantur : nalurae rationales, et r a -
coelorum, et snpra quidquid superius illis est; qui tione carentes, illae quae inlelligentia, et quae solo
destruis omnem alliludinera passioDnni extolleu- sensu praedit» sunt, per le vivunt, et polestati regni
tem se adversus scientiam tuam, el captivas om- lui obeditiBt. Habes, Domine, in ccelo illo excelso
nem cogitaiionem ad formam humilitatis et adni- quod est scabellum sub pedibus tuis, ministros i n -
hilationis l i w . Tu beatissime, et dives donorum numerabiles, el inGnilum numerum laudanlium te,
eublimium, aspice nos e coelis tuis sublimibus et qui in regionibus materiae experiibus, laudi raaje-
splendidis, et ex babitatione regni tui aeterni. Mitie slatis tuae, et ministerio tuo loii addicti sunt, per-
nobis dona gratisc tuae divinae, inbabitalionem Spi~ sonas scilicet, qua3 ex igne et spiritu creatae s u n t :
riUis tui sancli: quia lu dives misericordiarum et q u « canticis omnium musica3 generum, laodes luas
magniticus in donis, et amplissimae clementiae, tibi- cum clamore celebrant, roilleni et decies millem,
que gloriain et graliarum actionem offerimus, et qui ab aBterno fructus laudalionis libi deferunt,
unigenito Filio tuo, etc. D agmina et ordines spiritualium in suos ordines di-
Populus. Ameo. stribulorum, qui bymnos jucundos tibi offerunt:
Sucerdos. Domine Deus potens, qui vides abscon- coetus angelorum, ordinesque arcbangelorum, qui
dita, el fulura etiam penelras, fons vilae el origo tibi uni Deo laudem novam et indesinentem refe-
beala bealitudiniset bonitatis; largitor purilatis, et r u n t : Tbroni et Dominaliones in (Irmissiina et non
a quo sanclitas babel originera; thesaurus rerura perturbabili securitateconstituti, quicantica trium-
pretiosarum, el fons sapientiae: paler lucis aeierna?, phalia concinunt tibi.summopere timendo. Arcban-
qtne est anle omnia saecula in le essentialiter, jeli et virtutes, Potestatumque principes,quigloria
aequalis potenlia et gloria. Te deprecamur sanctis · Thronorum exornantur, laudesque el encomia dig-
•ime Domine, sanclillca inentes el cogitationes nissima prout decet dirigunt ad iniimos gradus soiii
oniniuin nostrum, munda animas et corpora om- tui. Principatus spiriluales qui coram te cum timore
, aium oostrum, refrena inordiiiadanem oogitatio- consistunt, iodesinenter sancliftcaut tonitru sau-
>
607 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
ciitatis tuas. Curnis igneus animalium quadruplici Α P*pulu%. Amen.
facie distinctorum, similiiuduiibiisque diversis do- Sacerdos. Quando autem buic pani commtiiiica-
norum gloriae diversorum, decorem regni tui cla- bilis, et calicem huncviue usurpabitis, commemo-
moiit : agmina Clierubim muliisoculis piscditorum, rationem niorlis mea; facietis, mcmoriamque reeur-
MJ circubim voces bencdictionis in rcgionem luam rectionis meae periicietis donec veniam.
abscondilarn extollunl : Serapbim mullis alis i n - Pupulus. Morlis tuae, Domine, nicmoriani agi-
slnicii, qui facies suas iisdem alis suis protcguni a mus.
splrndore luo, ei pcdes suos pennis quoquc suis Sacerdos elevans vocem. Oculo intellectuali cordis
logunt, u l non aduranlur ab ardore ignis tui inac- describimus periodum dispcnsationis luae sapienlis-
c^ssibilis, et volantes undequaque laudanl, et ad simae, Cbriste Doraine nosler, eleaomnia quae ope-
alterulrum alis plaudenles benedicunt, et aher ratns es per incarnationero luam salularem pro
alleri conformali gloriflcant: etunus ab altero bym- salute nostra, commemoramus : generalionem tuam
num suscipientes, oribus igneis, linguisque flam- ex Palre abscondito : nativitalem luam ex Virgine
roeis, una voce liipliraue sanctificationis laudant, incxplicabilem : ortum luum eximium ct pracla-
clamant, vociferantur, et dicunl. rtim : elevatiouem luam io crtice ealularem et ad-
Populus. Sanclus, sanctus, tanclus. B mirandam : adveulum luum mundo vitam prestau-
Sacerdos inclinalus. Saactus es Deus Pater, san- tem, excitalionera tuam plenam rairaculo : resurre-
ctus es Deus F i l i , sanctus es Spirilus saucte, T r i - clionem luam gloriosam, plenamque omni gaudio:
nilas sancla el indivisa, unus Deus solus et san- ekvalionem tuam in sublimia : excclleriliaiiique
clus es, in uatura : qui in Personis Iribus adoraris, sessionis tuae ad dextcram genitotis t u i ; praBtcrea
et in unitate stihstanlia? glorificaris. Ιιι qttibuscun- etiam rcvelalionem regni tui gloriosi, qtix futura
qne locis el mundi parlibus, non sufllciunt ad ex- est in advenlu tuo secundo : quando tu cum gloria
tollendam virluicm majeslatis lua?. Qui plasmasii ineffabili exoriens, et in turbis igneis lcgionibusque
bominera ad imaginem majoslalis tuse, ralionem ilammeis eircumgeslalus, tanquam fulgur limendura
que ipsiindidisti, praescripsistique tauquam limilem et validum, ex sublimi gloriae tua3 prodibis : quando
a Domiuo constilulum, ne pra?ceplum tuum irans- staluetur solium terribile majestatis, et sedes elcclis
grederetur : qui cum errasset, contempsisseique le- tuis collocabuntur : quando populi el naliones con-
gcm tuam, sententiam morlis incurrit,et in exsilium gregabuntur, el ad locum judicii sislentur, ut susci-
infirmitalis depulsus esl. Tu vcro crealor ejus, bo- piat unusquisque secundum opus suum : aique re-
I I U S et misericors, non abjccisti curam ejus, quain ^ tribuetur unicuiquesecundum aclioncs suas, quando

babebas, sed omnia ad salutem ejus insliluisli, eo libri aperientur, et opera, verba, et actiones discu-
usque ulFilium tuom aeternum ct unigenituni Urtim iienlur : quando recitabuntur crimina, el tanqiiam
roiseris in roundum, qui dispensalionem suam sa- sol splendidus, palam (ient abscondila, clarissime :
luiarem propier eura explevil. quando mare ignis exundabit, 03sluabilque fumus
Eievans vocem. Cum ergo paratus esset, secun- flammarum, descendetque fluvius ignis ardenlis, ad
dum volunUtem suam ad gusiandas passioncs, ad probalionem, et examen omnis carnis; quando an-
ascendendum in crucem c l patibulum, morteinque gustia3amarissima3 eruntiniquis: et prncparalaerunt
subeundam pro vita lotius mundi, ea vespera qua bonaetdeliciae justis: quando inisericordia auferelvr,
consummalionem mysteriorum, et mirabilium per- et impii tradenlur gebennae, atque pii vilam novam in
fecit,panem acccpitin manussuas purasel sanctas, xleruum haBreditabunt. Quando vox valida audielur
el gratias agcns f, benedixit, f sanctificavit, f fre- quae partcm unam ab allera soparabil, transferelque
git, dedilque iniliatis boc ejus mysterio, apostolis agnos ad deUeram, et baedos ad sinistram. Te dc-
saticlis diccns : Accipile, etmanducale ex co quia prccamur plcnum misericordia, Bomine, in hora
f

Hoc cst corpus meuni, quod pro vobis frangiluret illa decreloria, niultiplica clementiam tuam crga
datur, ad veniam omnium fidelium plurimorum D adoratores tuos, in tempore illo lerribili, cl tristiiiac
pro quibus immolatur, et dividitur, ad propiliatio- pleuo. Propitius eslo erga animns servorum iuo-
nem deliclorum, remissionem peccalorum el viiam r u m ; in hora illa terroris, effunde miscricordiam
acternam. tuam super eos, qui per crucem (uam salvali sunl.
Populus. Amen. In tempore illo tinioris, miserere illorum qui conli-
Sacerdos. Post cuenam illam mysticam, miscuit tcntur passiones luas : langat te cura illorum, qui
calicem vitaeex vinoet aqua : el ad te, Deus Paier, liduciaiu ba)>entsuper amorem luum crga boiuincs,
oculos eievans, gratias egil, fbenedixit, f sancti- et parce pcccalis eorum ; commoveatur benigniias
iicavit, f ct dedil lurbse discipuiorum suorum elc- lua, erga illos qui invocant nomen luum sauctum ct
clorum, apostulorumque sanclorum et d i x i t : Acci- remitte dclicla illorum. Ne anferanlur miserationes
pite, bibiteex co vosomnes : Hic est sanguis meus, per iram Uiani, neqtie deiicial nobis gralia tii),
qui confirmat teslamentum tnorlis mc?c : qtii pro propter muUitudinem mali(ia3 noslre. Ne cxcludas
vobis effunditur et pro inullis datur, et dividitur clcmcntiam luam, propicr iniquilatcin noslram : nc
ad propitialionem delicloriun, reinissionetn pccca- nuitelur nalura lua proplcr magniludiiiem insipicn-
t

loiιιηι,ιΊ viiani sciernam. tiaium noslrartim. Non eliganl nos angeli tui sancii.
 LITURGKA. βιο
κι tanquam fasciculos zizaniorum, in ignem noa Α nostra, f corpbs ipeiua Domini Dei el Salvatoris
projicianl. Non increpes ministros regni tui propter Dostri Jesu Ghristi, ad propiliationem delictorum,
sordes vestimentorum, nequelanquam contemplores remissionem peocatorum, et viiam aeternam susci -
majestatis tuae nos in lenebras exteriores ejicianl. pientium.
Ne exstinguatur lumen lampadum nostrarum, ita u l Populus. Amen.
extra fores thalami nuptialis tui remaneamus. Ne Sacerdos elevans vocem. Similiter et mistum quod
jtistitia tua nobis advcrsetur, neque in tenebras ex- in boc calice esl, efficial f sanguinem puriflcantem
teriores et siridorein deniium projecti cruciemar. et sarictilicantem, f sanguinem viviticum el salula-
Exhibeauxilium graliae tuae erga maliliam nostram : rem, f! sanguinem salvantem animas et corpora
effunde pelagus miserationis tuae super nequiliam noslra, sanguinem ipsius Dei magni et Salvaioris
nostram, etablue noslra crimina. Eraille abundaq- noslri Jesu Cbristi, ad propiliationem delictorum,
liam clemenliae tuse et anioris lui erga homines, el remissionem peccalorum, et viiam aeternara illum
dele quxinnobis odio digua sunt: conliue, Domine, suscipientium.
fortitudinem tuam, et blando erga nos aspectu mu- Populus. Amen.
tetur indignatio tua vuhusque tui serenitalem de-
t Sacerdos elevans vocem. Ut per communionem
roonstra nobis, ut victores in causa peccatorum boruni sacramentorum viviOcantium, ad delicias
nostrorum coratn sede majestatis tuae appareamus: vitae caelestis aditum habeamus, mereamurque eva-
numeremur etiam inier vocatos ad regnum tuum, dere mortem secundam : neque tanquam rei ad j u -
et inter invitaios discumbentes apud te collocemur, dioium subeundum prxpartmur coram ibrono glo-
et splendore lucis tuae exiniiae cum voluptale per- riae lua3 : et bealitudinem illam ab angelis annun-
fruamur. Propierea Ecclesia tua orat, ei grex tuus tialam pastoribus, spiritualem scilicet, in terra
deprecatur, et vocibus triamphalibus te inlerpellat, coelesti suscipiaraus, ea in regione ubi labernacula
misericordiamque, et clementiam a te flagitat, el lueis fixa s u n t : in domo nuptiali exornaia, et in
obsecrat te dicens. convivio vitse spiritualis, cnm illis victoribus, qui
Populus. Miserere. festum illic peragant, feliciter celebremus te, ct
Diaconus. Quani tlmenda est haec bora. inter agroina eorum, canamu3 tibi gloriam et lau-
Sacerdos. Nos quoque. dem.
Sacerdos inclinatus dicit orationem Invocationis Populus. Amen.
Spirilus sancti. Sacerdos inctinatu*. Memento, Domine, Ecclesi»
Obsecramus le, sanclissimeDeus,miUe ad nos ex g tuae sanctae, confirma fundamenta ejus io fide recta,
habilaculo regni lui aeterni, et ex regione pnesen- et conserva eam in tranquillitate perpetua, et in
tije tuae excelsx, Spirilum tuam sanctum, consub- pace abundanti. Paslores et doctores orlbodoxos,
stantialem libi, etoperatione sequalem (27), qui a te qui prasunl, in ca, castimonia morum exorna: prae-
absque initio procedit,per unigeuilum Filinm luum, cipae vero dominum N . palriarcbam : ei dominum
et qui quocutique tempore datur iis qui tibi accepti N . episcopum noslrum, et da illis u l cum decore
sunt, eosque qui te vident et intelligunl perficit et pascant eam. Meraento e l i a m , Domine, sacerdoium
consummat : ut illabens, requiescensque, babitet Ecclesift tuae, et diaconorum templi l u i , et omnium
super oblationes istas : quibus sanclificalis per vir- ordinnm, qui ad ministerium tuum segregati suiit.
tuiem gralia* tuae perflciai bac niysteria, atque illa Memenio etiam, Domine, mei peccatoris insipientis»
suscepturos. et panperis scrvi tui, mei inquam peccatoris servi
Sacerdos. Exaudi me, Domine. tui, quem nubes obscurae delictorum circumdanl.
Populut. Kyrie eleison, Kyrie eleison, Kyrie Per aspersionem byssopi lui munda me, et tanquam
eleison. nivem dealba rae, purgatum a macul'3 et uaevis
Sacerdos elevans vocem. Et panem quidem istum, peccali. Memento, eliam Domine, omniura fidelium
t

efllciat, corpus viviflcum, f corpus coeleste elsalu» D qui inexsiliis sunt, eteorum qui pro iide orthodoxa
lare, f corpus salvans animas nostras, et corpora agoneni sustinent.

{27) Invocaiio ejusdem sententiae est, ac omnes
reliqux Syra;, quarum nulla eam lectiotiem rcprae-
senlat, quam edilores Missalis Ghaldaici elegerunl:
eisi aliquos codices vidirous, quos ex comniemora-
tione sancti Maronis et aliis indiciis, Marouitarum
orihodoxorum csse constabat, qui veterem et com-
munein oinnibus Liturgiis formam continebant. In-
Yoealur Spiriius sancius ut illabatur coelitus : ut
requiescal, ut liabitet euperdona proposita, et illis
verbis exprtmiiur oratio, quorum vini jam superius
expoduimus, cum ad siguificandum illapsum et
obumbraftioiiem Spirilus sancti in Maria Virgine ad-
bibeanlur. Effeclum expi imii Liturgia pervcrba duo
TTDaa perficiat : et TOTJ faciat : quae respondent
Graecis τελείωση et ποίηση, lllud magis observatione
^iguuiu, <|uod iii illa ipsa invocatione de Spirilu
sancto dicitur qui α le absque initio procedit per
unigenitum Filium tuum : quod nou in aliis Litur-
giis, imo nec precibus diversi generis, facile rrpe-
riaiur. In Jacobi Syra el in quibusdam aliis diciiur
qui α te procedit, et qui α Filio tuo, quce ad e&sentiam
spectanl, aul τά ουσιώδη acciml : quae n clam de
processione sancti Spiritus uocirinam ila expri-
munt, ul a Graecis scbismaticis rcjiciantiir. Non
spernendam sane ipslimouiiun islud est, qwali&cun-
que tandein sil ista LiUirgia : nam ab interpolato-
ribus nibil passam illam esse certissimum est. Alque
ita couslal non apud Lalinos nalain opiuioiiem esse
de processione Spiritus sancti a Palie el Eilio, scn
po*r Filium. quod idein esse GraBci agnoscunl, cum
iu inedia Syria, inler eosqui aliriii sunt a Roniau«e
Ecclcsiai cuiuiuuuione, testei ill.us n p e r i a n l u r .
611 S. CLEMENTIS 1 ROM. TONT. OPERA DUBIA. 612
Saceraos elevartt vocem. Et Ecdesiam luam, Do- Α dispcrge ei dissipa : regna profana, et tereses i m -
mine, quam possedisii ab initio, et rederaisti per plas comprime dexiera lua polenti: bebeia gladium
sanguinem unigeniti Filii tui benedic, et depelle ab acutum, ne iminiiieat cervicibus gregis t n i : com-
ea conflictationes haereseon perniciosarura, qua3 a pesce capliviiates, caedes, et bella a populis et hae-
spiritibus peccali euscilantur, et ad eam demergen- redilale lua : neque aspicias iniquilatem eorum qui
dam in abyssum impielatis, excitantur. Propulsa ab unigenitum Filium tuum dividunt: sed reliquorum
illa* Domine, scandala, et rixas, et pracserva eam a roemento, qui relinent fidem orthodoxam, et da illis
virgis, flagellisque luis, alque a tentationibus, q u i - atque nobis virlutem insuperabilem,et nobiset ipsis
bus per iniirimlatem succumbat. Libera eam a faroe concede tempora quietis, et tranquillilatem salulis,
amara, a captivitate, et morlalitale. Da etiam illi per graliam et misericordiam et amorem erga homi-
tempora tranquilla, et abundantia, preclaramque nes unigeniti Filii tui, perquem etcum quo te decei
aeris temperiem, segetum fructuumque proventum, gloria et bonor, etc.
curo accumulatione omniuni bonorum; quia tu Populus. Araen.
bonus es, et super omnes largitereffundens munera Sacerdos inclinatut. Eorum etiam omnium qui
tua, gratiamque tuam dispensans, trbique gloriam agoiiibus suis tibi placuerunt, et saramam moribus
et gratiarum aclionem offerimus. Β suisgloriam conseculi suut.fac bonam memoriam,
Populus. Amen. Domine, hoc tempore : patrum patriarcharum, pro-
Sacerdos inclinatus. Memento, Domine, eorumphetarum, apostoloruni/predicatorum, anuuntialo-
quiin virginitaie pure vtvunt, conjugatorum caslo- rum, evangelistarum, Joannis Raplistae, Stephani
rum, orpbanorum el viduarum, pauperum et egeno- diaconi, et Genilricis Dei Mariae, cum omnibus
ram, et eorum qui adjuvant Ecclesiam luam. l l l o - sanctis.
rum etiam qui addicli sunl ministerio sancloruro, Elevansvocem. Eorum qui certamine atblelico suo
et adjuvant necessilatem palientes : qui offerunt perfecti, et agone justitiae eonsummati sunt. Me-
oblaliones, el praeclare operantur, meuto etiam, Doraine,eorum, qui in singulis regio-
Populus. Kyrie eleison. nibus el civilalibus placuerunl libi, qui exilum vilae
Sacerdos elevans vocem. Et adjuva per dexteram inculpatum habentes ex hoc mundo profecli, ad te
tuam potentem, confirniaque brachio luo forli, om- pervenerunt, et ad ccelesies domos elevati sunt: P a -
nes qui in Ecclesia tua sancta calbolica perpeluo trum anliquorum et palriarcharum, principum fa-
oblationes offerunU el memoriae sanctorum tuorum miliarum, qui mysteria viderunt et revelationes pe-
communicaut; qui eleemosynarum fructibus egenos Q netraverunt, oeconomorum spiritualium, praedicato-
abundanler susientant, et indigentiam explent pau- rum gloriosorum, el dileclorum tibi deprecantium
perum. Da illis abundantiam bonorum, pro dispo- te, libique acceptorum et dispeusaiorum domus
sitione cordium eorum : et pro donis temporalibus, tuae. Propitius eslo, Domine, iniquilatibus noslris,
da iilis afflueotiam benedictionum dilissimarum et per orationes eorum. Da nobis ut cum fide orlbo-
inamissibilium : et pro possessionibus non perma- doxa, secundum exactam doctrinam eorum, sequa-
nentibus, prepara illis delicias beatas, etmercedem niur illorum vestigia, simusque baeredes promissio-
inconsumpiibilem, et munera amoris erga bomines num quae ad eos factae suut, participesque mercedts
tui, bonaque uberrima haereditalis tuae : quia tu eorum; ei cum eis laetemur, adepli coronas Ticio-
boouses, et divesin muneribus, largusque donorum fiae, alque inter agmina eorum canamus tibi gloriam
tuorum : ei tibi gloriam et gratiarum actionem of- et laudem et unigenito Filio tuo.
ferimus. Populus. Amen.
Populus. Amen. Sacerdos inclinatus. Commemoramus coram U
Sacerdos inclinatus. Memenlo, Domine, regum hoc tempore, Domine, pastores veros ei doetoret
ortbodoxorum (28), da illis vicioriam de inimicis sinceros , omnes Patres electos et beatos, maxime
suis, et virtute omnipotenti tua robora illos, et arma D vero Ignatium,Dionysium,cumreUquisdilecti8 tai*.
illos. Eleiant vocem. Eos qui super petram inconcas-
Elevant vocem. Ordines etiam militiae, copias bel- sam confessionis aposlolicx, a^dilicaverunt, et s U -
licae, viresque regnorum, qua sob jugo servitulis biliverunt fidem, extenderuntque et dilalavenint
crucis luae \ictricie indijiaotur, et siguum iinigeniti teniorium Ecclesiae tuae, a finibus usque ad fines
F i l i i lui tenent, tanquam arma salutis, adjuva et lerne : qui aedificaverunt oviie tuom in oni?ersa
salva, Domine. Conjuraiiones gentium inimicarum terra babilabili : qui in pratis spirilualibns, el
(28) Memento Domine, regum orthodoxorum.ftdellbue
y In jubet Cbristiana religio, ei lestimooia
aliis bujus generis formulis, quales occurruni non multa velerum, ut Alexandrin* Hislori* palam fa*
paucae, quaedam iractas ex veteri disciplina fuisse c i u n l , et iEgypliaca? quoque Liturgiae, ad quas v i -
credibile est: istain non item. Nam planam et per- denda qaae nolavimus. Neque ulli ex quo Mubame-
spicuam orationem contiuet proCbristianisprincipi- dani rerinn tn Orienie poiili euni, Jacobite, udes
bus, utiniraicis fidei siiperiorcs llanidivino auxiho, principes habuerunt, quales bac oratione designao*
et pro iniidelium debellatione, quod qua ratione tur, quod notavit in Commenlario ad buuc locuro
Chrisiianis moribus, legibus ipsorum Orienlalium Rarsalibi, qui eliam abbreviari diptycha, bac de
ecclesiasticis, et exemplis convenire possit, expli- causa leslatur. Hjec igitur formula inler siiigulares
care facile non est. Nam orare pro principibus i n - et inusilalas videtur reponenda.
 MTURGICA. 014
evangelicis fortkuJims tuse, paverunt oves luas ra- Α piorum anume primitias v i l a a"bsque labore exspe-
tionales, et super aquas quietis deduxerunl agnos ctant(29), et spiritus justorum ad finem promissa:
gregis t u i : qui coram regibuset lyrannis prsedica- mercedis pariter allendaut : in ea regione ubiope-
•erunt Evangelium tuum, et coram judicibus iniquis rarii et fatigati paradisum aspiciunt, et invitati ad
contirmaverunt religionem tuam : qui gentes in Dupiias sponsum coelestem desiderant : ubi \ocati
tenebris constilutas direxeruntatque illustraverunt. ad convivium, ut ascendant praestolantur, et ut
docueruntque illas quod in umbra erroris sederent, stolam illam novam gloriae accipiant, ardenter con-
illisque demonslraverunt lumen scienti* tuae. Qui cupiscunt : unde absunt moesliludines, et ubi gau-
seminabona fidei seminaverunt in terris animarum, dia reperiuntur : unus eniro omnino et soius visus
ei purgaverunt agros sylva spinarum ct zizaniorum est noa irretitus passionihus peccali, ex illis qui hu-
peccati : qui propriis passionibus reduxerunt capti- mano corpore induti fuerunt,scilicet Jesus Christus
vilatem populi tui a poteslate duri et maligni, et Dominus noster unigenitus Filius tuus, per quem
sanguine cervicum suarum liberaverunt eam ab D O S etiam speramus misericordiam consequi, etc.
oppressione rebellis illius : Ut per deprecationes Populus. Quietem praesta.
eoruna propitialorias, et per obsecrationes eorum Sacerdo* etevam vocem. Aufer, ignosce, ef
acceptabiles curam te, concedas nobis mores ca- dele peccata noslra, Deus, quae commisimus per
slos, et inculpabiles, fldem rectam, etiucorruptam, remissas cogitationes, et quse a puerilia noslra
vitara castam, neque perturbationi obnoxiam, dona ad senectuiem usque, aperta el nota sunt, Deus
sublimia et sancia, liberalionem a tenlationibus nosler: volunlaria sive involuntaria, ea p r « -
asperis : exitus paratos et insuperabiles, finem bo- sertim quibus in saeculo sine fine, condemnatio
num ei iramutabilem, bona amplissima et pro- praeparata est. Da nobis ut quando justi in horrea
missa, delicias permanentes, taaeredilatem C U I Q triiici deferentur, et impiiquasi palea comburentur,
sanciis, fiduciam siandi coram solio tuo terribili, ut inter agmina sanclorum tuorum laudemus l c ,
quia tu misericors es, el largus in rauneribus, tibi- et cum angelis tuis canamus dicentes : Renediclus
que gloriam et laudem referemus, etc. Hle qui venil ad salutem nostram, el nunc venit ad
Populus. Amen. innovalionem nostram, ut in boc sicut et in orani-
Sacerdos inclinatus. E l ad altarc tuum spiriluale bus, ab omnibus gloriticetur et laudetur nomen tuutv.
et sancium, Domine, prsesta quietem, memoriam bonorandum et benediclum, et simul Doroini nostri
bonam ei felicitatem omnibus animabus, corporibus Jesu Ghristi, et Spirilus tui sancli, nunc, etc.
ei spirilibus, palrum, fratrum et magisirorum 110- Q Populus. Sicut.
cirorum omnium, corporalium aut spiritualium,qui Sacerdos. Pax. *
io regionibus quibuscunque, civilalibus, anl parti- Populus. Et cum spiriiu luo.
bus defuncti sunl, aut suffiocali in mari, vel fluini- Sacerdo$. Misericordiae Dei sint, etc.
mbus, aal in itiiiere obierunt, et qttortim memoria Populus. Et cum spiritu luo.
facta non est in Ecclesiis super terram conslitutis. Diaconus. Angelus, etc.
T u , Domine, praesla iilis memoriam bonam , qui Sacerdos frangit oblatam. Diaconus dicit Calho-
defuncti sunl et ad te migraverunt, in iide orlbo- licam.
doxa, simul cum illis, quorum nomina in libro luo Sacerdos dicit Orationem ante Paler noster.
yiUd consignaia sunt. Deusqui per spirilura tuum loculus es in prophe-
Eievans vocem. Ulis oronibus qui stadium viue tis, et praedicasti per aposiolos doclrinam sufficien-
decurrentes, perfecii et prseclari coram te appa- tem ad inspirandam mentibus nostris sapientiam,
ruerunt et ex delictorum pelago liberaii ad le per- et per eos commendasti illud quod sensus spiritua-
•enerunt, patribus et fratribus noslris secundum les aniroae purgaret, etquod ostia aperta capitis cor-
caraem el spiruum : fralribus inquam nostris se poris nostri mundarel: obsecramus et deprecamur
cundum corpus et secundum animam, quielem D amorem erga horaines tuum, el charitatem tuam
prsesia, Domine, in sinu illo spirituali et magno. Da eximiam, ut aperias aures cordium noslrurum ad
illis spiritum gaudii in habitaculis lucis el laetilia?, audieudam Oralionem Dominicam, quae ipsa est
in labernaculis umbrae et quietis, et tbesauris vo- quam Dominus el Deus nosler unigenilus Filius
luptatum, unde longe abesl oinnis moestitia, ubi tuus, iuiliatis myslerio suo et fainiliaribus suis
(29) Ubipiorum animce primitias vitce absquedones, /a- Orientalibus ignotas esse cerlissimum vide-
bore exspectant. Locus isie, etquae sequuniur ad com-lur. Quod vero bealorum aniniae coelestem gloriam
munein Graecorum opinionem videntur referenda, plenam atque perfeclam ad ultiinuin usque judi-
qui animas piorum usque ad ullimi judicii diem cium exspecteni, scripsit Moses Rarcepha in T r a -
coelesu beatitudine non perfrni exisiimanl; qna de clatu de Paradiso, atque ita lieri poiuit, ut auctor
re, maxima Ferrariae el Florentia conientio fuit, bujusLilurgiaein eadem sententia fuerii,cum magna
ul de Purgalorio: quia duae quassliones maxi- 8il Musis ilbusapud Jacobilas suos auctoritas. Nibil
mam inter se babent affinitatem. De hoc arguinento tameu obstal quin figurata h « c oratio, de plena
fuse dictu» est alibi · . Sane Graecorum de aui- consumraataque beatitudine possit intelligi.
marum post moriem condilione» absurdas opina-

• Perv. ι. V, I. v i u , c. 9.
615 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. < >ERA DUBIA. — LITURGICA. 6t6
iradidit, in qua consignata sunt pracepta et norma et sanguinis sancti qua? in eis sunt, mereremur
dirigendiE vitj! nostrai; etr cum fiducia, qualis d i - atcipere, atque communicare ipsis : fecistique ut
lectos filios decet, invocemus te Deum Patrem coe- essemus baeredes sanctorum tuorum, oramus, o b -
lestem, oremus eidicaraus : Pater noster,qui es in s6cramus et deprecamur le, ο clemens, ut non ex-
coulis. quiras a nobis exactam illam observalionem et casti-
Populus. Sanctilicetur, etc. moniam, circa illa mysleria, ne condemneniur cum
Sacerdos elevans vocem. Pater gralise, a quo iisquile
pro- non noverunt, ad crucialus ignis inexstin-
cedit et orilur sanclilas sanctis, adveniat rcgnum guibilis ; sed per graliam tuam, cum liliis nuplia-
tuum, quod superat omnia regna, ad salvalionem rum luarum quiescere nos jube, et cum agnis raun-
nostram : el ne inducas nos in tenlaliunem, aut in dis in paradiso fac nos discumbere, ut cum illis ct
confusionem et afflictionem : sed libera nos a vio- inter eos offcramus libi gloriam el graliarum actio-
lentia diaboli et spirituum malignorum, et polcntia nem.

deceploris : quia tuum est imperium, gloria et po- Populus. Amen.

testas, el unigeniti F i l i i l u i , el Spiritus tui sancli. Sacerdo*. Pax.
Populus. Amen. Populus. Et cum spirilu luo.
Sacerdos. Pax. Diaconus. Post.
Populus. Et cum spiritu tuo. Populus. Goram tc, Domine.
Diaconus. Aute, elc.
Sacerdo$. Coram te, Domine Deus nosler, incli-
Populus. Coram te Domine.
riamuscoiia animarumet corpomm noslrorum, quia
f

Sacerdos. Tibi soli inclinanlur colla omnium in

nou suraas sufficientes, ad referendam gratiarura
quibus anima vitae est, et a te postulanl remissio-
actionem majestali luae, quales deberemiis retri-
nem omnium praevaricalionum, quae per negligen-
buere ad grates agendas tibi, sed bas tanturamodo,
ilam comroissas sunl. Tu autem per conslantem
quia omnta dona qusccunque habemus, ex te *unt.
inisericordiam luam dele et aufer omnes iniquitatcs
Da nobis, Domine, voces sermonis dignitaie a n i -
noslras, et parce nobis per amorcni luum erga bo-
matas, ul sufficiant ad condignam convenientemque
naines. Eliam praesla nobis, ul cura animae caula
lui laudationem. Ο clemens qui nobis licet etiam
Dreparalione, et cordis munditie, sanctis luis com-
terra indigni simus, clavos tbesauri tui commen-
municemus, et sinl nobis in pignus volupiaiis in
dasti, et super regnum luum nos cum auctoritaie
setermim permansure, per gratiam el misericor-
praeposuisti, pracsta nobis u l in lolo decursa vitae
diam ei amorem erga bomincs unigeniti Filii l u i ,
nostras, puri *coram te appareamus, et a vanitate
per qucm, eic.
mundana, a cogilationibus lerrenis, a motibus pas-
Populus. Araen.
sionum, et remissis cogilalionibus, sensus nosiros
Sacerdos. Pax.
occullos et manifestos remove : aique per forlitadi-
Populus. E l cum spirilu luo.
nem potenti» luae exlende super nos dexteram tuam
Sacerdos, S i l .
omnia compleclentem, benedicque servis et adora-
Diaconus. Gum limore, etc.
toribus tuis, qui salutera adepti suut per nomen
Sacerdot. Sancta sanctis.
tuum sanctum, el fac nos lempla babitationis taa» t

Populus. Unus Pater sanclus.

et Iocum babitalionis gloriae uiae : ut in dic illo novo
Diaconus. Stemus deceuter.
et setcrno, in regno luo l&temtir, et per te salve-
Populus. Gralias agimus.
mur, et referainus tibi gloriam et graiiarom aclio-
Sacerdot. Nunc, Doinuie, quando quideui lnvita-
nem, ct Patri tuo etSpiriiui sancio, nanc, etc.
los ad regnum tuum fecisli nos, per susceptioneni
sacramentorum luorum sanclurum et viviiicanlium, Populus. Amen.
quibus dignos praesiitisti nos, iia ut partem corporis Diaconus. Benedie, Domine, clc.
 C17 A P P E N D I X A D S. G L E M E N T E M . - M A R T Y R I U M S. C L E M E N T I S . 619

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ
Π Α Π Α Ρ Ω Μ Η Σ (50).

MARTYRIUM S. CLEMENT1S
PAPJE ROMANI.

(COTELERIUS, Patres apottolici, I, 808, cx Siineone Metapbraate, die 24 Novembris.)

I. Τρίτον της Τωμαίων Εκκλησίας προέστη Κλή- Α L Tertius Romanae Eccleawe praefuit Clemens,
μ η ς ο ς τή επιστήμη τοΰ αποστόλου Πέτρου άκολσυ- qui, disciplinam apostoli Petri secutus, ita roorum
Τ##

θήσας, ούτω τοίς τών τροπών κόσμοις διέπρεπεν, ώστε ornamenlis excelluit, nt ct Jodaeis et genlilibus c l
κα\ Τουδαίοις κα\ Έλλησι κσΛ πάσι τοίς Χριστιανών omni Cbristianae plebi gratue acceptusque eeset.
λαοίς εύαρεστεϊν. Ήγάπων μεν · · αύτδν οί ΤΕλλη- Diligebant quiderq, eum genliles, quia nonexsecrans,
νες, επειδή ού βδελυττόμενος, άλλά άπολογούμενος aed rationem reddens, cx eoruhi Mbris, mysteriis eC
έκ τών παρ* αύτοίς βιβλίων τε και τελετών άπεδεί- cseremoniis ostendebat, tibi oati essent, undeque
κνυε, ποΰ τε γεγέννηνται, κα\ πδθεν ώρμηντο οί παρ" prodiissent i i quo* dcos pularent et colerent: qiue-
αύτοίς νομιζόμενοι κα\λατρευδμενοι θεοί* ά τε πε- nam etiam egissent, ulque postea desiissent, evi-
πράχασι, πώς τε αύθις κατέληξαν, φανοτάταις άπο- dentissimis docamentis astruebat: ipsosque gentiles
δείξεσι παρίστη · αυτούς τε τούς "Έλληνας συγχωρή- veniam a l>eo consecutum iri docebat, si ab illorum
σεως παρά Θεού τυχείν, είπερ τής εκείνων λατρείας culm abfetinercnt.
άπόσχοιντο, έδίδασκε.
II. Παρά δε Τουδαίοις τοιούτφ τρόπω χάριν έπορί- II. Apud Judaeo» autem, boc modo sibi gratiam
ζετο * επειδή τούς πατέρας αυτών φίλους τού Θεού comparabat: qnandoquidem patres eornm demon-
άπε&είκνυε- τον τε νόμον αυτών άγιον κα\ Ιερώτατον slrabat amicos Dei exstitisse: declarabatque legem
Β

άπέφαινε, κα\ πρώτον τόπον " τούτους παρά τφ eorura sanctam esse et sacratisaimam; ad baec illo»
Θεφ κληρουσθαι, είπερ τού ίδίου νόμου τά μυστήρια primoui locum apud Deum accepturos, si legis suaa
τηρήσοιεν, έν τφ τήν έπαγγελίαν πρδς Αβραάμ μή sacramenla servarent, minime negando factaro
. άρνείσθαι είς τδν Χριστδν πεπληρώσθαι * διότι έν τφ Abrahae promiasionem complelain fuisse inCbristo:
σπέρματι τού Αβραάμ κληροδοτείν ό Θεδς καθυπ- quod in semine Abraha* promisissct Deus cunclas
έσχετο πάντα τά έθνη* κα\ δπερ είπε πρδς Δαβίδ* gcnles taeredilatedonare: coroplelum quoque illud
YARIiE LECTIONES.
I n ms. Reg. 804 : τρίτος (cod. 2421, δεύτερος) γάρ άπδ Πέτρου τού κορυφαίου τών αποστόλων τής
, , #

Τωμαίων Εκκλησίας άριθμούμενος πρόεδρος, τήν τού διδασκάλου έπιστήμην άκριβωσάμενος, κα\ τοίς αυ­
τού ζ(νεσιν άπαρατρέπτως επόμενος, πεπληρωμένσς τε θείας σοφίας και νάριτος, ούτω τοίς τρόποις έκε-
χόσμητο κα\ διέλαμψεν, ώστε πάσι πάντα γινόμενος τού σώζεσθαι πάντας ένεκα, Ίσυδαίοις κα\ Ελλησι καί
τοίς Χριστιανών λαοίς πάσιν εύαρεστεϊν, ύπδ πάντων τε άγαπώμενος, πάντας τή είς Χριστδν αγάπη συνδείν
έποιείτο σπουδήν. Ήγάπων, etc. Hoc e s t : # Tertius euim post Petrum principem aposlolortim, Romanae
Ecclesi» numeratus anlistes, Magistri disciplinamaccurateobservans, ejusqueveatigiia indeflexe insistens,
repletusque divina gralia et sapientia, sic moribus ornalus erat ac reftrigebat, ut omnibus omnia factus
qno cuncti ealvi fierent, Judaeis,Graecis, Ghrislianisque poptilis omnibus placeret; atjue abuniversis
amalus, conabatur cunctos charitale in Ghrislum colligare. Diligebanl, etc. » Fuit autcm codex 2421 non
ita pridem e Graecia missus ad Cbristianissimum regem, continetque Clcmenlis marlyriuin eodera fere
modo quo liber 804, aed cum prologo, et curo miraculi narralione vice Epilogi. I M D . al. μέν γάρ. a). 9 9 ,l

τής Παλαιστίνης.

VARIORUM N O T i E .
(50) De Cleraentis roartyrio non raemioi me legere v i i . Clemens, inquit, apostolorum diuipulu$ qui Λο- t

lo antiqiiioribus Ecclcsiae magiairis: primusque ηιαηω Ecclesia posl aposlolo* et episcopus et mariyr
qeod eciam Rufinwe, ecribens de adulleratione libro- prafuil. C O T .
rum Origunis, Glemenlem nomine roartyris dona-
P I » O L . GB. II. 9 0
629 APPENDIX AD S. CLEMENTEM. 620

quod ad Davidem dixit. De fructu ventri* tui ponam \ Ex χαρχυυ τής χοιΛΙας σου θήσομαι έαϊ τοΰ
%

wper sedem tuam *. Ilcruinque per Isaiam prophe- θρότον σου. Ka\ αύθις διά Ήσαίου του προφήτου ·
tam, quod Virgo inuleroconcipiet, et pariel filium,"Οτι ή ζαρΟέτοςέτ γαστρϊ Λήψεται, χαϊ τέζεται
el vocabitur nomen ejus Emmanuel . b νΐδτ, χαϊχΛηθήσεται τό δνομα αύτον ΈμματουήΑ.
III. Α Cbristianis vero ideo et magis diligebatur, III. Παρά δέ Χριστιανοίς , διά τοΰτο χαί μάλλον
quia singularum regionum pauperes nominalim ήγαπάτο", επειδή τους καθ έκάστην ··-·* ^εγεώνα πέ­ 1

habebat scriptos; et eos quos baptismalis sancti- νητας κατ' δνομα είχε γεγραμμένους · κα\ οΰς τω τοΰ
mania illuslraverat, non sinebat publiram mendi- βαπτίσματος άγιασμώ έφώτιζεν, ού συνεχώρει δημο-
«itatem subire. Quotidiana auiem pra?dicalione σίαν άπαίτησιν ύπελθεΐν. Τψ δέ καθ* ήμέραν κηρύγ-
mediocres ac divites admonebat ne paterentur ba- ματι τούς τε μετρίους κα\ πλουσίους ένουθέτει τοΰ
plismo illuminatos pauperes, a Judans aut gentili- μή άνέχεσΟαι τούς πεφωτισμένους πένητας παρά Ιου­
bus publteos cibos accipere, et vitam baplismalis δαίων ή Ελλήνων δημδσια δψα λαμβάνειν, καλ βίον
consecralione mundalam, donis genlilium inqui- τή τοΰ βαπτίσματος καθιερώσει κεκαθαρμένον ,
, β

nari. χαρίσμασιν Ελλήνων χραίνεσθαι.

1Y. Hi3 eorumque pluribus virlulum floribas
f IV. Τούτοις, καί τούτων πλείοσι ν άνδραγαθίας άν-
cum Deo, tum cunctis mente praditis hominibus Β θεσι τψ τε θεώ κα\ πάσιν άνθρώποις έχέφροσιν εύ-
placebat : nani menle carentibus placere non polest ηρέστει. Τοίς γάρ άλογίστοις άρεσκε ι ν αδύνατον, δπερ
id quod Dco placere probatur. Atquc ideo bominum τώ θεώ εύάρεστον άποδείκνυται. Τούτου ούν ένεκεν
rationis experlium conlumelias veriti non sunl i i , ούκ έφόβησαν · τάς ύβρεις τών άλογίστων ανθρώ­
8

quibus animo sedit, nequaquam timere illos qui πων εκείνοι, οΐς ή γνώμη ετύγχανε τούς απαρέσκον­
plerisque displicent. Quo facluro cst, ut Sisinnium τας πλείστοις μή δειλιφν. "Οτου χάριν περιήν
8 7 88

imperaloris Nervae amicum non limuerit bealissimus τψ μακαριωτάτφ Κλήμεντι τψ τοΰ θρδνου Τωμαίων
Clemens sedis Romanaeepiscopus. έπισκόπψ τδν φίλον τοΰ βασιλέως Νερούα μή φο­
βείσθαι.
Y . Ilaque cum per ipsius doctrinam conversa ad V. Επειδή τοίνυν τή αύτοΰ διδασκαλία ή γυνή τοΰ
Deum uxor Sisinnii Tbeodora, sedulum Deo exbi- Σισιννίου Θεοδώρα, έπιστραφείσα πρδς θεδν, σπου- 89

beret ministerium, eam zelotypia ductus marilus la- δαίαν έτέλει τήν λειτουργίαν, ταύτην δ άνήρ ζηλο-
queisinvolvcre nltebatur, propcrantem ad ecclesiam. τυπήσας, παγιδεΰσαι κατηγωνίζετο, πρδς τήν έκκλη­
Et quidem illa ingredienle, ipse per alium inlroitum σίαν σπεύδουσαν · · . Κα\ δή εισερχόμενης · , εκείνος ι

adveniens, ccepit curiose inspicerc : ctquando a δι ετέρας εισόδου καταφθάσας, ήρξατο πολυπραγμο-
1

sancto Clemenle facta fuitoratio, dixilque populus: ^ νεϊν · καί ήνίκα παρά τοΰ αγίου Κλήμεντος ευχή γέ­
Amen; eo temporc Sisinniuscaecus et surdus effectus γονε, τοΰ λαού είρηκότος τδ *Αμήν, ό Σισίννιος έν
est, ut neque videre neque audire posset. Tunc ergo τούτψ τυφλός τε και κωφδς άπετελέσθη, τοΰ μήτε
dixit servis suis : Prehendile me in manus vestras, δρ$ν, μήτε άκούειν δύνασθαι. Τότε ούν λέγει τοίς
ct extra educite, quoniam oculi mei caeci facti sunt, δούλοις αύτοΰ* Αάβετέ με είς<υάς χείρας υμών , κα\
ct aures meae in tanlum obsurduerunt, ut nibil pe- εξαγάγετε έξω, δτι οί οφθαλμοί μου τυφλο\ γεγόνασι,
nilus audire valeam. καί αί άκοαί μου είς τοσούτον έκωφώθησαν, δτι ουδέν
τδ σύνολον άκούειν δύναμαι.
VI. Tunc s m i ejus circuibant cum illo per lotam • VI. Τότε οί παίδες αύτοΰ περιήγον μετ αύτοΰ δι' 1 88

ecclesiam, in medio oranlis populi, virorum pariter δλης τής εκκλησίας έν μέσψ τοΰ ευχόμενου λαού, αν­
et mulierum, nec porlas quas ingressl fueraiU pote- δρών τε κα\ γυναικών, κα\ τάς θύρας δθεν είσέβησαν
rant contingere. Unde dum ipsi vagabundiobcrrant, καταλαβείν ούκ έδύναντο. "Οθεν έν τψ περιέρχεσθαι
8 8

ilerumque gyros agunt, ad Theodoram dominam αυτούς πλανηίέντας, κα\ πάλιν κυκλεύειν · , πρδς ν

suam, ubi Deo preces fundebat, pervenerunt cum θεοδωραν τήν κυρίαν αυτών, Ενθα τψ θεψ προσηύ-
doiuino suo. Quae cum vidisset servos suos una cum D χετο, σύν τψ δεσπότη αυτών παρεγένοντο. "Ήτις έω-
domino eorum excsecato circumagenles, primo qui- ρακυία τούς εαυτής παίδας μετά τοΰ κυρίου αυτών
dem declinavil aspecluni eoruin, putans quod aper- τυφλωθέντος περιάγοντας, πρώτον μέν έξέκλινε
8 8

tis oculis ipsam aspiceret. Dein misit unum e servis τήν θέαν αυτών · · , νομίζουσα δτι περ ήνεψγμένοις
suis, ul sciret quid sibi vellent, cum domino circuni- δμμασιν θεάσηται αυτήν. Κα\ πεμψάσης ένα τών 8 7

euntcs. llli dixerunt: Dominus nosler, dum vult v i - παίδων αυτής πρδς τδ γνώναι τί άρα Φέλοιεν μετά τοΰ
dere quod ci licitum non est, et alienum mysteriura κυρίου αυτών περιερχόμενοι, είπον · · · Ό κύριος
atidire, excaecatus est, ot surdus effectus; nobis au- ημών, θέλων όρ$ν δπερ αύτδν ούκ έξήν , κα\ άκούειν 8 8

tero impcravit, ut illum binc quomodocunque edu- άλλοτρίου μυστηρίου, άποτετύφλωται, κα\ κωφδς
« Psal. cxxxi, i(. *> Isa. v n , 14.
V A R L E LECTiONES.
- * al. καθ' έκαστον.
88 8 8 8
al. κεκαθαρμένων. 8 8
al. έφοβήθησαν. al. άπαρεσκομένους πλείστους
8 7

δντας. Concinnior mihi videlur lectio duoruml mss. Τούς άπαρεσκομένους πλείστους δντας , illo*
8 8

cui aare Jferunt, suntque numero plures. C O T . al. πιστεύσασα.

8 8
al. άπιοΰσαν. al. ετσελθούσης
8 0 8 1

9 9
al. λαβοντες αύτδν περιήγον δι\ al. είσήλθον εύρείν.
8 8
al. πλανωμένους κα\ κυκλεύειν.
8 k
al. 8 f

τυφλωθέντα αυτόν. a i . αυτού. al. μεταπεμψαμένη*

8 8 87
al. εϊπεν.
8 8
al. άπερ αύτψ ούκ έξεστι.
9 9
621 MARTYRIUM S. GLEMENTIS. 622
άπειργάσθη· ήμίν τε έκέλευσεν, ίνα τούτον εντεύθεν · Α ceremus; sed non ticuit nobiseum binc ullo pacio
10

όπωσοΰν έξαγάγωμεν · κα\ ού συγκεχώρηται ήμϊν αύ­ eimilere.

τδν εντεύθεν όπωσοΰν έκφερε ιν
VII. Ήνίκα δέ τοΰτο * τδ διήγημα ή Θεοδώρα ύπε- VII. Poslquam autem hanc narrationem Theo-
δέξατο παρά τοΰ παιδδς, κατέστρωσεν έαυτήν είς
8
dora a puero susccpit, prosiravit se in orationem,
4

εύχήν, κα\ μετά δακρύων παρά τοΰ θεοΰ έδέετο

β
cl cum lacrymis a Deo rogabat, ut inde vir ejus
ίνα δ άνήρ αυτής εκείθεν δυνηθή έξελθεϊν. Κα\ στρα- posset exire. Conversaquc ad servos, qui cum eo
φείσα πρδς τούς παΐδας τούς συνόντας αύτψ, εϊπεν · erant: Abite, inquit, manu ducentes dominum ve~
Απέλθετε, κα\ χειραγωγήσαντες τδν κύριον υμών, strum, domum reducite : cgo enim preces quas in-
απαγάγετε είς τδν οίκον έγώ γάρ τήν εύχήν, ήνήρ- cboavi non relinqtiam, sed offeram Domino sacrifi-
ξάμην, ού μή καταλείπω, άλλά προσφέρω τήν θυσίαν cium meum, completis vero mysteriis, vos assequar.
μου τψ Κυρίψ, κα\ πληρουμένων τών μυστηρίων, κα­ Tunc igitur discesserunt farouli manu deducenles
ταφθάνω υμάς. Τότε τοίνυν άπήλθον οί παίδες χειρα- eum, et egressi reduxerunt domum : reversique ad
γωγοΰντες αύτδν · , κα\ εξερχόμενοι, άπήγαγον είς dominam suam, illum nuntiaverunt caecum et sur-
τδν οίκον κα\ ύποστρέψαντες πρδς τήν κυρίαν αυ­ dum adhuc permansisse. At Tbeodora magis magis-
τών, τυφλδν άπήγγειλαν κα\ κωφδν αύτδν είσέτι δια- que Deo deprecationes et lacrymas effudit, ut suo
μείναι . Ή δέ Θεοδώρα έπ\ πλείον τώ θεώ δεήσεις
7
viromisericordia ejus subveniret. Atque facla diinis-
κα\ δάκρυα έξέχεεν, δπως τού άνδρδς αυτής τδ αύτοΰ sione, accidit beato Clementi Tbeodora, dicens,
έλεος άντιλήψηται. Κα\ δή τής απολύσεως γεγονυίας maritum suum dum abscondila mysteriorum Domin:
προσέπεσε τψ μακαρίψ Κλήμεντι ή Θεοδώρα, λέγου­ Jesu Christi perscrulalur, incidisse inorbitatem am-
σα * , τδν άνδρα αυτής περιεργαζόμενον τάάπό^ητα borum oculorum, statimque utriusque auris viir-
τών μυστηρίων τοΰ Δεσπότου Ιησού Χριστού, τυφλώ­ audkndi amisisse.
σει περιπεσείν τών αμφοτέρων οφθαλμών, τών τε
έκατέρων ώτων τδ άκουστικδν πάραυτα άπολέσαι.
VIII. Τηνικαύτα ούν δ μακάριος Κλήμης, προχέας VIII. Tunc igitur bealus Glemens effusis lacrymis,
δάκρυα, προτρέπειν ήρξατο · τούς συμπαρόντας, ίνα borlari coepit eos qui aderant, ut a Domino unani-
όμοθυμαδδν παρά τοΰ Κυρίου αίτήσωνται, δπως τψ miler postularent, viro ojus auditum reddcret ac v i -
άνδρΙ αυτής τήν τε άκοήν χαρίσηται και τήν δρασιν - sam. Audacter itaquc B . Glenicns post oralioncm
θαρσαλέως τοίνυν ό μακάριος Κλήμης μετά τήν εύ- perrexH eum mulicre ad virum ejus; et invenil eum
χήν συνεπορεύθη τή γυναικ\ πρδς τδν εκείνης άνδρα, C aperlis oculis nihil videre, neque etiam sermonem
κα\ εύρεν αύτδν, άνεψγμένων τών ομμάτων, ου­1 0
ullatenus, aut ullum sonum audire : ubi el permisli
δέν όρώντα, ούτε μέν λόγου τδ παράπαν, ούτε τινδς
1 1
omnes ejulatibus perslrcpebant; nec Sisinnius ullo
ήχου άκούοντα· ένθα κα\ συμμιγείς δλοφυρμών modo audiebat. 18

άπαντες περιήχουν, ού τίνος δ Σισίννιος παντάπασιν

ούκ ήκροάτο.
IX. Τότε ούν, κλίνας τά γόνατα πρδς τδν θεδν, IX. Tunc igitur gcnibus flexis ad Deum, dixit
έφη δ μακάριος Κλήμης · Κύριε Ιησού Χριστέ, δ τάς bealus Glemeus : Domine Jesu Ghriste, qui clavcs
κλείς τής βασιλείας τών ουρανών δεδωκώς τψ άπο- regni coelorum dedisli aposlolo tuo, magistro autcm
στόλψ σου, διδασκάλψ δέ έμψ Πέτρο), κα\ είπών* meo Petro, et dixisti: Qucecunque apeiueris, aperia
"Ααερ αν άτοίξης, ήνέφχται, χαϊ άαερ χΛείσχις,χέ- sunt, et qucecunque clauseris clausa sunt * ; tu
χΛεισται, σύ πρόσταξον ίνα διανοιχθώσι τψ άνθρώπψ praecipe ut aperiantur buic horaini aures alque
τούτψ ·- * αί άκοα\,κα\οί όφθαλμο\, δτι σύ είπας·"Α#ερ oculi; quoniam tu dixisti : Quacunque pctieriti* cre-
1 1

άγαΐτήσητε πιστεύοττες, Λήψεσθε. Κα\ αύτη σου ή dentes, accipietis . E l bsec lua promissio pernianet
b

επαγγελία διαμένει είς αίώνα αιώνων - . Κ α Ί ήνίκα1β in saeculum s&culi. Cumquc onmes responderunl:
1β

πάντες άπεκρίνοντο " , "Αμήν, διηνοίχθησαν οί ^ Amen, aperli sunt oculi Sisinnii, itemque aures
1 8

οφθαλμοί Σισιννίου κα\ αί άκοαί. Κα\ ίδών τδν άγι·ν Et videns sanctum Glemenlem slanlem cum conjuge
Κλήμέντα σύν τή έαυτοΰ ίστάμενον γυναικ\, έξέστη sua, roenle excidit, repulans quidnam boc essot; ac
τή διανοία, λογιζόμενος τί άρα είη τοΰτο, κα\ ύπο- exislimans id ipsum praestigiosis artibus ct illusio-
νοών τοΰτο αύτδ γοητικαϊς τέχναις έμπεπαίχθαι, ήρ­ nibus eflectum fuisse, cocpil clamare servis s u i s :
ξατο κράζειν τοίς δούλοις αύτοΰ · Κρατήσατε
1 8 8 8
Teneie Clenientem episcopum : nam ut ingrederetur
Κλή μέντα τδν έπίσκοπον διά γάρ τοΰ είσελθείν ad uxorcm meam, inagica sua arte iuibi caeciutein
• πρδς τήν γυναίκα μου, τή μαγική αύτοΰ τέχνη τήν induxit.
πήρωσίν μοι έπήγαγεν.
« Mauh. x v i , 19. * Marc. x x i , 22.
ΥΑΚΙΛΕ LECTIONES
deest in a l .
1 8 8
a l . έκβαλείν.
1 deest in a l .8
a l . ήκουσεν. al.^ έστησεν. ^ _ deest in
8 4 8
al.
8
deeet in al. al. διαμένειν. a l . λέγουσα πάντα τα συμβάντα τώ άνδρ\ αυτής, κα\
8
δτι
ι>φλός έστι τοίς όφθαλμοίς καί κωφδς τοίς ώσί. Ταΰτα άκουσας δ μακάριος.
τυ^ προετρέψατο.
a l . προί
8 1 8
al.
ύτώ.
αύτω. a1. μηδένα.
1 1
a l . συμμιγή όλοφυρμόν.
1 8
a l . τοΰ ανθρώπου τούτου. - ' a l αιώνος*
1 8 u I8 8
t T
al.
[πον τό. 1 8 al. inscr. ευθέως. 1 9 al. κελεύειν. 1 8 al. αύτοΰ, κα\ λέγειν.
ςΐπο\
6» APPENDIX AD S. C L E M E N T E M . 624
X . llli ^ero, qnos jusserat Cleinenlem constrin- Α Χ . Εκείνοι δέ, οΤς έκέλευσε τδν Κλή μέντα κατα-
gcre ac trahere, ipsi columnas adjaccntes ligabant σφίγγειν τε κα\ σύρειν, αυτοί τούς κείμενους στύ­
β ι

cl trahcbant; aliquando quidem ex inlerioribus ad λους δεσμούντες εΓλκον · ποτέ μέν ένδοθεν είς τά έξω,
exlcriora, aliquando vero ab exterioribus ad inte- ποτέ δέ έκ τών έξω εις τά έσω * τούτο δέ κα\ αύτφ
riora : boc autem ipsi eliam Sisinnio vtdebalur, τώ Σισιννίω έδδκει, δτι περ τδν άγιον Κλή μέντα δεδε-
quod sanctum Clementem ligatum tenerent ac Irahe- μένον είλκδν τε κα\ κατείχον **. Πρδς δν δ άγιος Κλή­
reni. Ad quem S. Cicmens dixil : Durilia cordis tui μης *· έφη · Ή σκληρδτης τής καρδίας σου είς λίθους
iii lapides conversa est : quia enim lapidcs pulaa έτράπη · επειδή γάρ τούς λίθους δοξάζεις είναι
esse dcos, lapides trahere sortitus es. θεούς, λίθους σύρειν κεκλήρωσαι.
X I . Ille vero quasi vincto insullans, dicebal: Ego X I . Εκείνος δέ, ώς δήθεν δεδεμένου κατακαυχιο-
ic faciam in exemplum omnium presiigiatorum i n - μενος · \ έλεγεν Έγώ σε ποιώ είς υπόδειγμα πάν­
tcrimi. Tunc sanclus Clemeira, cum dedisset oratio- των τών γοήτωνάναιρεθήναι. Τηνικαύταδ άγιος*Κλή·
nem, et uxori ejus bencdixisset, abiilj boc eidem μης, δεδωκώς εύχήν, και εύλογήσας τήν εκείνου συμ-
mandane, ne ab oralione ulto modo cessaret, doncc 6tov, άπψχετο , τούτο έντειλάμενος αυτή, μή παύ-
Μ

visilalionem suam Dominus in virum ejus dignare-
lur o&tendere. Flenti igitur et oranti Theodorae, * dB
vespcram apparuit quidam vir cauitie venerandus,
dixiique : Propter le sanus erit Sisinnius,; ut im-
plealur quod dixit fraler meus Paulus apostolus :
Sanclificabitur vir iuftdeli$ per mutieremfidetem<*.
Ifisque diclis discessit ab ejusaspectu. Undc indu-
biura et perspicuum est, bcaium Petrum apostolum
illic apparuisse.
XII. E l vero stalim Sisinnius vocavit ad se Theo-
doram, ailque illi : Obsecro le ul roges Deum luum,
ne irascatur mihi. Zelotypia enim tui ductut» adveni
et ingressus sum poslte in ecclesiam; et quia volui γάρ ζηλοτυπήσας, παρεγενόμην κα\ παρεισέβην -
σασθαι τδ παράπαν τής προσευχής, μέχρις άν τήν
™ p ' «ύτού έπίσκεψιν δ Κύριος εις τδν άνδρα αυτής
καταξίωση άναδείξαι. Κλαιούση τοίνυν κα\ ευχόμενη
τή Θεοδώρα, πρδς έσπέραν έφάνη τις άνήρ τή πολιοί
αίδέσιμος, κα\ είπε · Διά σέ υγιής έσεται ό Σισίν-
νιος * δπως πληρωθή όπερ έφη ό αδελφός μου
Παύλος δ απόστολος· Άγιασθήσεται ό άΉ\ρ ό άπι­
στος διά τήν γυναίκα ζήν Λίσχήτ. Καί ταύτα εί­
πών, έκ τής δψεως αυτής άνεχώρησεν. "Οθεν άναμφί-
βολον υπάρχει κα\ κατάδηλον τδν μακάριον έκεϊσε
Πέτρον τδν άπόστολον φανήναι.
XII. Κα\ δή έξαυτής έκάλεσε πρδς έαυτδν δ Σισίν-
νιος τήν θεοδωραν, κα\ λέγει αυτή· Δέομαί σου ίνα
ίκετεύσης τδν θεόν σου, τού μή όργισθήναί μοι. Σ Ι
M , f

videre quse celebrabantur, auditorque esse eorum κατόπιν σου εις τήν έκκλησίαν. Κα\ διά τδ θέλειν με
Τ ~ f 1 ~ ρ ' *
q u * dicebantur, visum pariter et audiluiu amisi. ^ δραν τά τελούμενα " , κα\ άκροατήν είναι τών λεγο-
Nunc vero quaudoquidem baec me recuperare fecil μένων, τήν τε άκοήν άμα καί τήν δρασιν •· απώλεσα.
Clemenlis advcnlus, oraeum utvenialad me, raeque Νυν\ δέ, επειδή ·· τού ταύτα με άνακτήσασθαι ή τού
faciai veritaiem agnosccre. Eienim mibi servisque Κλήμεντος άπειργάσατο παρουσία, δεήθητι αυτού
meis pro certo pulabalur, quod Clemenlem eum ejus δπως έλθη πρός με, κα\ ποιήση με τήν άλήθειαν γνώ­
clericis ligarent, eumque distraberent: sed illi lapi- ναι . Έπε\ και έμοί καί τοίς παισί μου ασφαλώς
9 1

des el columnas ligasse, et buc illucque traxisse 110- ένομίζετο τδν Κλή μέντα δεσμεύειν σύν τοίς αυτού κλη-
scwitur. ρικοϊς, κα\ τούτον περισύρειν · άλλ' ούτοι λίθους τε
καί στυλάρια δεσμούντες, έλκειν τε κα\ άνθέλκειν
Μ

καταφαίνονται **.
XIU. Tunc Tbeodora profecla, narravit sanclo XIII. Τηνικαύτα ή Θεοδώρα, πορευθείσα, διηγή­
Clemenli omnia qua; viderat, et qu« a marito suo σατο πάντα άπερ είδε, κα\ άπερ ύπδ τού αυτής
dicla fuerant. Veuicns ilaque sanctus adSisinnium, συμβίου έλαλήθη **, τψ άγίω Κλήμεντι. Παραγε-
cum bonore susteptus est. Λ quo audivit quxcun- νόμενος ούν ό άγιος πρδς τδν Σισίννιον, μετά τιμής *·
que ad xdiiicalionem aniniae perlinebant: et credi- ^ ύπεδέχθη. Παρ" ού άκηκοώς δσαπερ πρδς οίκοδο-
" Deo, corroboralusquc c s t : elcocpit ad" genua
dii μήν τής ψυχής συνέτεινεν, έπίστευσε τώ θεψ,
, β

Clemcntis advolvi, et clamare : κα\ * έστερεώθη · κα\ ήρξατο τοις γόνασι ** τού
Τ

Κλήμεντος προσκυλινδείσθαι, κα\ βοάν

XIV. Gratias ago vero Deo et omnipolenli, qui XIV. Ευχαριστώ τψ άληθινψ θεψ *· κα\ παντο-
mc ideo excaecavit ut vidcam, et ideo auditum κράτορι, δς διά τούτο με τετύφλωκεν, ίνα δψωμαι*·,
abstulit ut auribus percipiam veritalem, quam a l i - κα\ ota τοΰτο τήν άκοήν άφείλετο, ίν' ένωτίσω-
qtiando deridebam per ignoranliam, et huc quidem μαι τήν άλήθειαν, ής ποτε δι' άγνοιαν κατεγέλων* · 1

• I Cor. v u , 14.
V A R L E LECTIONES.
al. κατασχείν.
f l
* al. κατέχουσι
f
κατέχουσι κα\
κα\ έλκουσι.
έλκουσι. **
** al.
al. inser.
inser. ίδών. ** al. τοΰ αγίου καυ^ώαε-
νος. Exempiar'2124, είς τδ αυτού έπισκοπείον άπίει. Ad episcopium suum abiit. C O T . " - a l . είσηλθον.
, β , T

s t
ai. τελούμενα μυστήρια, *· a). δρασιν καί άκοήν. 1 9
deest in al. ?d. έπιγνώναι.a i
στυλα-
ρίους. " al. κατεφαίνοντο, u
al. έδηλώθη ύπδ τοΰ άνδρδς αυτής. ** al. πολλής τιμής. al. ψυχής
1 6

αύτοΰ. al. έξ δλης ψυχής.

β Τ
al. ποσί.
ι β Μ
al. θεώ τψ άληθινψ. · a l . δψωμαι αυτόν. * al. *ν
4 ι

\ τήν άλήθειαν ποτε δι* άγνοιαν κατεγέλων, έν αύτη άκουσας δέξωμαι* κα\ τοΰτο.
«23 MAR7YRIUM S. CLEMENTIS. 626
xaX τούτο μέν ένόμιζον ψευδές ύπάρχειν, δπερ ήν Δ pulabam falsum esse, quod verum eral; existima-
αληθές, έδδχουν δέ τδ έμπαλιν αληθές, δ ψευδές bam aulem rursus vcrutn, quod falsum crat: te-
ετύγχανε· τδ σκότος ένόμιζον φως, και τδ φώς nebras pulabam lucem, ct lucem leuebras arbitra-
σκότος ύπελάμβανον. Άλλ' έκαθαρίσθη δ νούς μου bar. Sed purgalus est aniinus meus a sordibus i n -
έκ τού μολυσμού τής είδωλομανίας. 'Αληθώς γάρ sani idolorum cullus. Vere siquidem agnovi decipi
έγνων τούς δαίμονας έξαπατήσαντας
4 8
τούς a dxmonibus bomines; ul in eos qui non credun:
4 8

ανθρώπους · δπως τών μή πιστευόντων τδν Χριστδν Cbiistum esse Detim, dominentur pelrae ac lapidea
είναι θεδν κυριεύσωσι πέτραι καί λίθοι, κωφοί καί audilu carentis et voce, qucmadmodum et roibi
άλαλοι, ώσπερ κάμού έπεκράτησαν μέχρι της δεύρο. imperarunt nsque in bunc diera. Isla similiaque
Ταύτα και τά παραπλήσια τού Σισιννίου φάσκον- Sisinnio proferente, gaudium magnum orlum est.
4 4

τος, χαρά μεγάλη γέγονεν. Έπίστευσε γάρ σύν Credidil eniin cum onmi domo sua; tradiloquc suo
πάση τή αυτού οίκίσ.· κα\ έπιδεδωκώς τδ οίκειον nomine, appropinquanle Paschate bapiizalus esl.
δνομα, προσεγγίζοντος τού Πάσχα, έβαπτίσθη · 4 8
Numerati autem sunl qui bapiizaii fuerunt dc domo
4 6

ήριθμήθησαν δέ οί βαπτισθέντες έκ τού οΓκου αυτού ejus, omnes simul viri el inuliercs cum infantibus,
άμα πάντες άνδρες τε κα\ γυναίκες σύν τοις νηπίοις quadringenti viginli trcs. Cauerum propier Iiuiic
τετρακόσιοι είκοσι τρεϊς. Διά τούτον δέ τδν Σισίννιον Β Sisiiuiium mulli illtislrium, ct amicoruiu Nervae
πολλοί τών περιφανών καί φίλων Νερούα τού βα­ imperatoris ad Deum conversi sunl.
σιλέως πρδς τδν θεδν επεστράφησαν.
4 7

X V . Κατ' εκείνου δέ τού καιρού *· ό κόμης τών X V . In illo aotem tempore comes sacrorum ofli-
4 8

θείων όφφικίων Πούβλιος Ταρκουτιανδς, έωρακώς ciorum Publius Tarquitianus cum innumeiatn mul-
άναρίθμητον πληθύν τφ Χριστψ πιστεύσασαν, titudineni Ghristo videret credidisse, arcessivit prae-
προσεκαλέσατο τούς προστάτας τών ^εγεώνων, έπι­ fectos regionuui, et dala eis pecunia persuasit u l
δεδωκώς αύτοϊς χρήματα, παρέσεισεν
8 0
αυτούς lumulUira commovercnt adversus notncn Cbri-
8 1

ίνα κινήσωσι τάραχον τψ Χριστιανώ ονόματι. siianum. 88

XVI. Διοικούντος τοίνυν Μαμερτίνου του έπαρχου X V I . Adniinistrante igilur Urbis prafecturani
τού πολιτικού θρόνου , στάσις γέγονε τού 'Ρω- 8 8 Marnertino, seditio facta esl populi Roniani de no-
μαίων δήμου έπ' ονόματι τού Κλήμεντος · κα\ πρδς mine Cleoientis; atque inler se confusi, aiii quidein
αλλήλους συγχυθέντες, άλλοι μέν έλεγον · Τί γάρ dicebant: Qtiid enim mali fecit, aut quid non bonas
8 4

κακδν έπραξεν, ή τί τών καλών ού κατώρθωσεν; rei gcssil? Quicunque enim aegroius ab eo v i s i u -
δστις γάρ ά^ωστος παρ* αυτού έπεσκέφθη, ίάσεως lus est, sanitatem cst cousecuiiis : quicunque ad
έτυχεν * δστις πρδς αύτδν λελυπημένος απήλθε, C eum Iristitia affeclus abiit, gaudens reversus est
8 8

χαίρων άνεχώρησεν * ουδέ να ποτέ έβλαψε, πάντας iiuibtm unquam laesil; iroo profuit omnibus. Alii
δέ ώφέλησεν. "Αλλοι δέ πνεύματι διαβολικψ έκκαυ- autem diabolico accensi spiritu, clamabant: MagicU
θέντες, έκραζον Γοητικαίς τέχναις ταύτα ποιών, artibus isia faciens, deorum noslrotum cullum
τών θεών ημών τήν λατρείαν ανατρέπει· τδν Δία evertit; Jovem negat esse deum : Herculem vero
λέγει θεδν μή είναι. Ήρακλέα δέ τδν ήμέτερον cuslodem nostmm, dicit esse immundum spiri-
φύλακα, άκάθαρτονείναι λέγει πνεύμα· Άφροδίτην lum : Yencrem deam sanctam, meretricem fuiss^
τήν δσίαν θεάν, πόρ.νην γεγονέναι υποτίθεται·
8 8 docnt: Veslam auiem magnam deam, igne fuisse
Έστίαν δέ τήν μεγάλην θεάν πυρ\ κατηναλώσθαι consumptam caltininiatur. Simili quoque modo
βλασφημεί. 'Πσαύτως δ> κα\ τήν εύαγεστάτην sanctissimam deani Minervam, ilem Dianam, Mer- 8 7

θεάν Άθηνάν, "Αρτεμίν τε κα\ Έρμήν, άμα τε κσΛ curium, simulque Saturuuni ct Martem infamat.
τδν Κρόνον, κα\ τδν "Αρεα διαβάλλει. Πάντα τε Atque omnia deorum nostrorum nomina, et templa
τά ονόματα τών ημετέρων θεών, καί τούς ναούς conlumeliis afficit. Aut sacriiicabii diis noslris,
καθυβρίζει. "Η θύσει τοις θεοίς ημών, ή αύτδς aut ipec deleaiur.
έξαλειφθείη. ^
XVII. Τότε Μαμερτίνος ό τής πόλεως έπαρχος, XVII. Tunc Mamerlinus Urbis prasfcctus, non
μή φέρων τού δήμου τήν στάσιν, έκέλευσε πρδς ferens populi seditionem, jussit ad se adduci bea-
έαυτδν άναχθήναι τδ·* μακαριώτατον Κλή μέντα·
8 8 tissinium Clemenlem : quem inluilus, coepitdicere :
δνπερ θεασάμενος, ήρξατο λέγειν Έ ξ ευγενούς Ε nobiii quidein radice prodiisli; quod nobis Ro-
μέν 0ίζης προελήλυθας · δπερ ήμϊν ή τών Το)μαίο>ν mana plcbs allestalur : sed crrorein subiisti: ct
πληθύς προσμαρτυρεϊ · άλλά πλάνην υπέστης· 8 8 ideo *ion ferunt; quia nescio quem Cbristum colis,
κα\ διά τούτο ού φέρουσιν · επειδή ούκ οίδα 8 8 contra deos qtii in lemplis bonoraniur suscipis.
τίνα Χριστδν σέβη, κα\ εναντία τών έν τοις ναοίς 81 Quocirca oportet ut deponas omnem superfluam

V A R L E LECTIONES.
al. έπέγνων.
4 8
al. εξαπατώντας. 4 8
''al.inser. τούτοις. a l . προσεγγίσαντος. al. έβαπτίσθη αύ­ 4 8 4 8

τδς κα\ πάντες οί έντώ οίκω αυτού, ήρ. δ. ο. βάπτ. άνδρες. al. έπίστευσαν καί πρός. Κατ* εκείνου 4 7 4 8

τος και
~ πάντες
~ "οι εντψ οίκω
·- · - αυτού, ηρ. ο. ο.β ραπτ.
χΓ ανορες.
u_ J
Ύ - ai. &π:στενσαν
4· Λ—, χαι
.ι πρυς
«ο ν δεδωκώς.
δέ τού καιρού. Hinc incipitur apud Surium, Novembris XXTII. C O T . dcesl in al.
: a L κ α
4 8 88

81
al. έπεισεν f. παρέπεισεν. al. Χριστιανικώ. ύπαρχου τδν πολιτικδν θρόνον.
8 8
al. άλλος άλλο
8 8
8 4

γάρ.
κατ' αυτού έλεγον τινές δέ άντέλεγον · Τί γάρ. al.
al. λυπούμενος.
λ^πούμενος. decst iin
decst al.
a al. dcest iii al.
8 8
8 8 ai. e e
8 e
87
87
8 8

άχθήναι. al. μαρτυρεί.

8 9
al. φέρουσιν σιωπών. dcsunl in al.
6 8 8 1
 627 APPENDIX AD S. CLEMENTEM. 628
superstitioncrn, colasque deos eximios. Tunc beatus Α τών θεών άποδέχη. Διδ άποθέσθαι σε δεί πάσαν τήν
Clemens : Oplarcm, inquit, tux exccllentia* p r u - περιττήν δεισιδαιμονίαν, κα\ τοϊς έξαισίοις θεοϊς
dentiam ad meam defensionem altendcre, el non λατρεύειν ·*. Τδτε δ μακάριος Κλήμης Εφη· Ηύ-
propter imperitorum sedilionem, sed propler meam χόμην τήν τής σης υπεροχής φρδνησιν προσανέχειν*
doclrinam accusasse me. Nam si canes niulli a l - μου τή απολογία, κα\ μή διά στάσιν τών απαίδευ­
latravei int nos ac disciderint, non possunt eiiam τ ο ι , άλλά διά τδν έμδν λδγον γράψασθαί με. Έπεί,
auferre quod homines rationales sumus; ipsique έάν κύνες ημάς πολλοί περιυλάξωσι κα\ κατασχίσωσι,
remanent cancs sine ratione oblalranles. Etenim μή δύνανται άφελέσθαι καί τδ είναι ημάς μέν λογι­
sedkio seroper ab impcritis proGcisci oslcnditur, κούς ανθρώπους, εκείνους δέ κύνας · · άλογίστως
adeo ut nibil babeat tulum, nec eiiam verum re- καθυλακτούντας. Κα\ γάρ ή στάσις άε\ παρά απαί­
ctumque. Quaroobrem quaeratur silcnlii occasio, in δευτων προερχομένη διαδείκνυται, ώστε μηδέν
quo pro salute sua bomo ralionis particeps apud se ασφαλές έχειν, μήτε μήν αληθές. "Όθεν σιγής
8 4

consullare ac disserere incipiat, quo verura Dcum ζητείσθω πρδφασις, έν ή υπέρ τής έαυτοΰ σωτη-,
iavftniat, cui iidem suam digne commendet. ρίας ό λογικδς άνθρωπος, χα\ καθ* έαυτδν βουλεύεσθα·.
καί διαλέγεσθαι άπάρξηται, ίνα τδν αληθή θεδν εύροι, ψ τήν έαυτοΰ πίστιν σεμνοπρεπώς πα·
ράθοι.
XVIII. Tunc Publius Tarquilianus, missa rela- XVIII. ,Τότε Πούβλιος δ Ταρκουτιανδς \ άπο- 8

lionc ad Trajanuni imperatorem, de nomine beati
Clementis detulit, diceus : Hunc Clementem sedi-
tiosis clamoribus populus non ccssat quaerere; et
fide digna probalio adversus illius gesla inveniri
non potest. Tunc Trajanus imperalor rescripsit,
oportcre eum vel consentirc sacrificando, aiit uitra
niare et Pontum in desertuni Cbersoni adjacens
oppidum relegari.
στείλας άναφοράν Τραϊανφ τψ αύτοκράτορι, ανή­
γαγε περί τοΰ δνδματος τοΰ μακαρίου Κλήμεντος,
φάσκων Τούτον τδν Κλήμεντα στασιώδεσι κραυ-
γαίς ζητών 6 -δήμος ού παύεται· κα\ αξιόπιστος
άπόδειξις είς τά κατ' αύτδν εύρεθήναι ού δύναται.
Τηνιχαΰτα Τραιανδς δ αυτοκράτωρ αντέγραψε, δέον
αύτδν ή συναινεϊν θύοντα, ή πέραν τής θαλάσσης
κα\ τοΰ Πόντου έν έρήμω παρακείμενη τή Χερσώνι
· πόλει έξορισθήναι .
8 8Τ

X I X . Cumque ex Trajani jusiu rcs confirmata X I X . Κα\ οπότε τψ τοΰ Τραΐανοΰ κελεύσματι
fuit, cogilabal apud se Mamerlinus, quonam modo έπεκυρώθη, συνεσκέπτετο ό Μαμερτίνος · · , δπως ό
Clcmens voluiilarium non peleret exsilium, sed po- Κλήμης έκούσιον ύπερορίαν μή αίτήσηται, άλλά
tius diis libamina exbiberet. Verum beatus Clc- μάλλον τοϊς θεοίς σπονδάς έμπαρέξη · · . 'Αλλ' ό μα-
mens contendcbat ut ipsius quoque jiidicis animum Q κάριος Κλήμης ήγωνίζετο κα\ αύτοΰ τοΰ δικαστού
ad ildem Cbristi adduceret, ipseque oslenderet, se τδνλογισμδν είς τήν πίστιν τοΰ Χριστού μεταγα-
eligcre exsilium magis, quam timere. Tantam ita- γεϊν, καί έαυτδν άποδείξαι προαιρεϊσθαι μάλλον τήν
que gratiam Dominus Clementi prebuit, ut Ma- ύπερορίαν, ή δεδίττεσθαι. Τοσαύτην τοίνυν δ Κύριος
lnerlinus prafeclus lugeret, ac diceret: Dcus quem χάριν τώ Κλήμεντι παρέσχετο, ώστε κατοδύρεσθαι
tu sincere colis, ipse libi opem feret in boc exsilii Μαμερτίνον τδν έπαρχον , κα\ λέγειν Ό θεδς ψ 7 #

judicio : et constiluit naveui, cunctisque neccssariis σύ είλικρινώς λατρεύεις, αυτός σοι βοηθήσει έν
impositis, dimisit. Onerata autem est navis. Quin- ταύτη γραφή τής ύπερορίας· κα\ ήφώρισεν ναΰν,
ciiam c populo bomines religiosi et quidem multi κα\ πάντα τά αναγκαία έπιβαλών, άπέλυσεν · .
7 1 7

secuti sunt eum. Έφορτώθη δέ ή ναύς. Ού μήν άλλά κα\ έκ τοΰ

λαού ευλαβείς άνδρες , καί πολλοί ήκολούθησαν
7 8

αύτψ.
X X . Ubiautem pervcnerunl ad exsilii locum, in X X . Ήνίκα δέ κατέλαβον τδν τόπον τής ύπερο* n

opere caedendi niarrtioris, ultra duo millia Cbri- ρίας, έν τή εργασία τής τών μαρμάρων λατομίας,
stianorum illic invenil, jam diu judicii senlenlia περαιτέρω δύο χιλιάδων Χριστιανούς αυτόθι κατ- 7 1

condemnalorum. Qui sanctum et celebrem episco- D έλαβε, μακροχρονίψ γραφή καταδικασθέντας · . Τ

pum Clemeutem intuili, omnes concorditer .cum Οϊτινες, έωρακότες τδν άγιον και άοίδιμον Κλήμεντα
geniitu ac fletu accedentes, dixerunt: Ora pro no- έπίσκοπον, άπαντες δμοθυμαδδν είς στεναγμδν καί
7 7

bis, sancte ponlifex, ut digni eitfciamur prorais- όδυρμδν προσελθόντες έλεγον · Εΰξαι υπέρ ημών,
7 8

V A R L E LECTIONES.
8 1
a l . έξεθους ήμϊν. deost iu al.
6 3
Ασφαλές, ms. 2421 αφελές. C O T .
8 4
al. Μαμερτϊνος ό 8 8

έπαρχος. 8 8
deest in a l . ibidem, συνελθεϊν, θύοντα, βίο.,έρήμψ πόλει παρακείμενη τή Χερσώνι. Ila-
8 7

que iti Actis Latinis praiferenda est h clio, ultra mare et Pontum, communior;, ultra mare Pontum,
pro quo Freculfus, trans mare Ponticum , quamvis aliler vidoatur Baronio. Vocem aulem πόλει (qua*
abesl ab alleroms. 2347) jungunl cum voce έρήμψ etiam Metaphraslcs, Nicepborus, et Mena*a : ciim
vocc Χερσώνι Acla Latina, quique ea seqnunlur Bcda, Ado, Frecnllus* IBID. al. τδ τοΰ βασιλέως 8 8

Τραϊανού κέλευσμα έπεκυρώθη, έσκέπτετο Μαμερτϊνος. a l . προσάξη.

6 8
a l . υπάρχον.
7 0
a l . πρδς 7 1

τήν χρείαν αναγκαία. 7 8

dcsunt in al.7 3
dcesl in al. a l . κατέλαβε*.
n
al. εύρεν αυτόθι.
7 8
Μα­ 7 8

κροχρονίψ γραφή καταδικασθέντας, 2421 μακροχρόνιοι σχώντας (sic) ύπερορίαν, ct panlo posl, παραγενέ·
σθαι ήξίωσεν ριυ άπεκατέστησεν. IUID. 7 7
deeai iii oL ^"k στεναγμών κα\ όδυρμων.
7 8
 «29 MAKTYRJUM S. CLEMENTIS. 650
1<3ΐέ ίεράρχα, ίνα άξιοι αποδειχθώ μεν της παρά του Α sionc Cbrisli. Quos cum cognovissct S. Clemcns
Χριστού επαγγελίας. Ούς έγνωκώς ό άγιος Κλή­ propler Deum fuisse dcporlalos, a i t : Non abs rc
7 8

μης διά τού Θεοΰ ύπερορισθέντας, έφη" Ούκ

8 8 Dominus me liuc perduxit; ul parliceps faclus pcr-
άπροσψόρως δ Κύριος με ενταύθα άπεκατέστησεν, pessionum vcstrarum, ciiam cousolaliunis el pa-
Γνα συμμέτοχος γενόμενος τών παθημάτων υμών,
8 1
lientiae exemplum prseberem.
έτι παρηγοριάς ύποτύπωσιν κα\ υπομονής έμπαρ-
έξω.
X X I . Έμαθε δέ παρ* αυτών, δτι άπδ Ιξ μιλίων X X I . Didicit aulem ab eis, quod dc sexlo raiUiario
τδ ύδωρ έπ\ τών Ιδίων ώμων έκόμιζον. Αύτίκα ούν aquara suis bumeris deportarent. Confestim crgo
δ άγιος Κλήμης προετρέψατο αυτούς, λέγων * Εύξώ- sanclus Cleniens coborlalus est illos, dicens : Orc-
μεθα τδν Κύριον ημών Ίησοΰν Χριστδν, ίνα τοίς
8 8 mus Dominum nostrum Jcsum Cbrislum, ut fidei
όμολογηταίς τής αύτοΰ πίστεως νομήν ύδατος suae confessoribus venam aquse aperiat; et qui
διανοίξη· κα\ δ πατάξας τήν πέτραν έν τή έρήμφ percussit pclram in deserto Sinac, et fluxerunt aquae
8 8

τοΰ Σινά, κα\ έ^ύησαν ύδατα είς πλησμονήν, αύ­ in abundaniiara , ipse nobis copiosum lalicem a

τδς ήμίν τδ άφθονον νάμα παράσχοι, δπως τή αύτοΰ prebcat, quo ipsius suppcdiialione kelcmur. E l
χορηγία εύφρανθώμεν. Κα\ δή τής Ικεσίας πληρώ- Β vero complela supplicalione, hinc illincque c i r -
θείσης, ένθεν κάκεϊθεν περιεβλέψατο· κα\ ειδεν cumspexil; ct vidit agnura slanlem, qui dexterum 8 4

άμνδν ίστάμενον , δς τδν δεξιδν πόδα έκούφισεν,

Μ pedem levavit, tanquam sancto Clemenli locuni
οία τδν τόπον τψ άγίψ Κλήμεντι ύποδεικνύς. Τότε ό oslendens. Tunc S. Clemens repulans Dominum
άγιος Κλήμης, συννοήσας τδν Κύριον είναι, δν esse, quem solus ipse conspexit, et nullus omnino
8 8

μόνος αύτδς τεθέατο κα\ Ετερος παντελώς ούδεις,

87 alius; ad locura profectus cst, ac dixit: In nomiue
έπορεύθη πρδς τδν τόπον, κα\ εΐπεν · Έν ονόματι Patris et F i l i i et Spirilus sancti, pulsate in hoc
τοΰ Πατρδς καί τού Υίοΰ καί τού αγίου Πνεύματος loca. Cumque omnes ligonibus in orbcm fodisseni,
κρούσατε έν τψ τόπψ τούτψ. Καί επειδή πάντες έν non aulem locum ipsum in quo agnus slcterat;
κύκλω τοίς σκαπανίοις έσκαψαν, καί ούκ αύτδν τδν sanctus accoplo parvo sarculo, locumqui crat sub
τόπον έν ψ δ άμνδς έστη, λαβών μικρδν σκαλίδιον pede agni ,pcrcussil levi ictu : undc repenle fons
ά άγιος, έλαφρψ κρούσματι τδν τόπον τδν ύπδ τδν yenis redundantibus pulcberrimus emersil; qui cum
88

πόδα τοΰ αμνού, έτυψε ν · δθεν παραχρήμα πηγή inipetu cffusus effecit fluvium. Tunc sanclus cun-
8 8

ύπερβλυούσαις ταϊς φλεψίν ευπρεπέστατη άνεφάνη*

88
ctis exsultantibus, rcsponsorium d i x i t : Fluminit
ήτις, ούν δρμή έκχυθεϊσα, ποταμδν απετέλεσε. C impetus lcutificant civitatem Dei . b

Τηνικαΰτα δ άγιος πάντων άγαλλιωμένων, ύπακουσπκδν είπε· Τον πόταμου τά όρμήματα εύ- 8 1

φραίνονα τήν πόλιν τον θεον.

X X I I . Ata ταύτην ουν τήν φήμην, προσέδραμε XXII. Ob banc igitur famam, concurrit tota
πάσα ή επαρχία· και οί έληλυθότες άπαντες πρδς provincia; quique veniebant ad S. Clemenlis do-
τήν^διδαχήν τοΰ αγίου Κλήμεντος επιστρέφοντες - 88 88
ctrinam omnes convertebanlur ad Dominum ; adeo
πρδς τδν Koptov · ώστε καθ* ήμέραν πεντακόσιοι καί ut quotidie quingenti et amplius recederent bapti-
περαιτέρω βαπτιζόμενοι άνεχώρουν. Έντδς δέ ένδς zaii. Intra unum aulcm annum , factaa sunl illic a
έτους, γεγόνασιν έκεϊσε παρά τών πιστών έβδομηκον- iidelibus scptuaginta quinque ecclcsi», ct omnia
ταπέντε έκκλησίαι, κα\ πάντα τά είδωλα κατεθρύ- idola confracla sunt, omnia templa circumjaccntis
βησαν, πάντες οί ναο\ τής περιχώρου καθηρέθησαν, re^ionis dirula sunl, omncs luci usque ad trecenla
πάντα τά άλση έπ\ τριακόσια μίλια διόλου έν κύκλψ roilliaria in circuitu concisi sunl ei solo sequati.
κατεκόπησαν καί κατεστρώθησαν.
XXIII. Τηνικαΰτα έπίφθονον διήγημα διέδραμε
8 4
X X H I . Tunc invidiosa narratio pervenit ad iiTt-
πρδς τδν βασιλέα Τραϊανδν, ώς αυτόθι πρδς άναρίθμη- pcratorcm Trajanum , quod illic ad innuraerabilem
τον πλήθος δ τών Χριστιανών έπηυξήθη λαός· κα\ mullitudinem adauclus essel populus Cbrisliano-
απεστάλη Αύφιδιανδς δ ή γ ε μ ώ ν δστις, πλείστους Β ruiri. Et missus est Aufidianus praises : qui multos
88

τών Χριστιανών διαφόροις βασάνοις άνελών , δρών Gbristianos diversis supphciis cum occidisset, v i -
8 β

τ ε τούς πάντας τψ μαρτυρίψ μετά χαράς προσερ­ derelque oinnes ad marlyrium cura gaudio acce-
8 7

χόμενους , παρεχώρησεν τψ πλήθει, μόνον τδν άγιον dere, cessit mukiludini, solum sanctum Clcmcn-
Κλήμεντα έπΙ τδ θύειν βιαζόμενος. Καί βλέπων tcm eogcns ad sacrificandum. Et vidcns adeo
8 8

ούτως ίδρυμένον έν Κυρίψ, κα\ τδ καθόλου μετα- stabilem in Domino, nec omnino posse a sententia
88

τεθήναι ούχ οίον τ ε , λέγει τοίς ίδίοις · Άπαχθήτω dimoveri, dixit ad suos : Abducalur in medium
188 1

• Exod. X V » . * Psal. X L V , 5.
V A R L E LECTIONES.

al. έωρακώς.
7 8
a l . τδν θεόν. 8 8
al. άλλ' ίνα. al. πρδς τόν. al. γή. 81
al. ίδεν. 8 8 8 8 8 4

8 8
al. έστώτα. al. έννοήσας.
8 8
al. έθεάσατο. idcm, κρούματι. C O T . 8 7
ai. έκρουσεν. ai. 8 8 8 9 8 8

ύπερβλυζούσαις. deest in al.

8 1
al. έπέστρεφον. al. iriser. ουν.8 8
al. inser. παρ' αύτοΰ.
8 8
al. 8V 9 8 8 6

άνείλεν. al. δί.8 7

al. £τ:ιθύειν.8 8
dccst iu al. al. μή ,3ουλόμενον. Vide u. 3, proximt scq.
8 ? 1 0 0 1
 A P P E N M X AD S. CLEMENTEM. €52
δέ είς μέσον τήν θάλασσαν ·, κα\ δεσμήσατε πρδς τδν Α maris, et ligate ad collum ejue ancboram, et i n
αυχένα αύτου άγκυραν, κα\ κάτω κείσθω ·, δπως μή profundum dejiciatur, ne possint Chriatiani etna
δυνηθείεν οί Χριστιανοί άντ\ * θεοΰ αύτδν σέβεσθαι. pro deo colere.
X X I V . Τούτου ούν γενομένου, άπαντδ πλήθος τών X X I V . Hoc igitur peraclo, universa Cbristiano-
Χριστιανών έν τψ αίγιαλφ παρέστη κα\ ώδύρετο. Και rura multiludo ad littus a d f u i l , et lamenlabatur.
έπΙ τούτοις είπον Κορνήλιος καί Φοίβος οί μαθητα\ Alque ad baec dixerunt Corneiius et Pboebus ejus
αύτοΰ * Πάντες δμοθυμαδδν εύξώμεθα, ίνα δείξη ήμίν discipuli: Omnes unnnimi consensu precemur, ut
ο Κύριος τοΰ μάρτυρος αύτοΰ τά λείψανα. Ευχόμενου nobis Dorainus oslendat martyris sui reliquias.
τοίνυν τοΰ λαού, ύπεχώρησεν ή θάλασσα είς τδν ίδιον Orante igitur populo, recessil mare iu sinum suum
κδλπον έπ\ τρία σχεδδν μίλια · κα\ είσελθδντες διά ξη­ ad tria fere m i l l i a : et ingrcssi per aridam populi,
ράς οί λαοί, ευρον έν σχήματι ναού μαρμαρίνου οί­ repererunt in flgura templi marmorei paralum a
κημα παρά τοΰ θεοΰ εύτρεπισμένον κα\ αύτδθι έν Deo babitactilum: atque ibi in tumulo saxeo posi-
σορώ λιθίνη ετέθη τδ σώμα τοΰ αγίου Κλήμεντος tum erat corpus sancti Clementis discipuli Petri
μαθητοΰ Πέτρου τοΰ αποστόλου, ώστε τήν άγκυραν apostoli; adeo ut ancbora cum qua dejectus fuerat,
μεθ ής κατεβλήθη πλησίον αύτοΰ κείσθαι·.
1 juxla ipsum jaceret.
X X V . Απεκαλύφθη τοιγαροΰν τοϊς μαθηταίς αύ­ Β X X V . Revelatum ergo fuil discipulis ejus, ne i l -
τοΰ, τοΰ μή λαβείν αυτόν · · οΤς χα\ τούτο έχρημα- lum tolterent: quibus el hoc oraculum redditum
τίσθη, δτι έκάστω χρόνψ έν τ$ ήμερα τής αθλήσεως
Τ est, fore ut siugulis annis die cerlaminis ejus re-
αύτοΰ υποχωρήσει ή θάλασσα έπ\ έπτά ημέρας, τοϊς cessurum sit mare per sepiem dies, et venientibui
έρχομένοις ξηράν πορεί^ν ποιούμενη · δπερ είς αΐνον siccam profectionem facturum. Qaod quidem ad
τοΰ ονόματος αύτοΰ εύδόκησεν δ Κύριος γενέσθαι laudem nominis sui Deo placuit fieri usque iu ho-
μέχρι τής σήμερον ημέρας. Τούτου δέ γεγονότος, diernum diem. Hoc autem facio, omnes, qaae in
πάντα τά κόκλωθεν έθνη έπίστευσαν τψ Χριστψ. ambilu sunt, gentcs crediderunt Christo. Ubinullus
Ένθα ουδείς Έλλην , ονδε\ς Εβραίος, ούδε\ς τδ πα- gentilis , nullus Judaeus, nullus oranino invenitur
ράπαν ευρίσκεται αιρετικός. ΚοΑ γίνονται· έκεϊσε baereticus. Ac illic mulla conceduntur beneflcia:
πλείσται εύεργεσίαι, τυφλο\ φωτίζονται έν τή εορτή caeei illuminantur in illius festo, daeniones expel-
αύτοΰ, δαίμονες απελαύνονται, πάντες οί νοσοΰντες luntur, curanlur omnes aegroti: et permanet laos
θεραπεύονται · κα\ διαμένει αυτού δ έπαινος είς αεί , ejus iu aeternum, per Doniinum nostrum Jesum
-διά τοΰ Κυρίου ημών Τησοΰ Χριστού · δι' ού καί μεθ' Cbrislum ; per quem et cum q u o , Deo ac Palrt
ού τ ψ · θεψ κα\ ΠατρΙ ή δόξα συν τψ παναγίψ, £
1 gloria , cuni sanclissimo, immaculato et vivifico
άχράντψ κα\ ζωοποιψ αύτοΰ Πνεύματι, νΰν κα\
11 ipsius SpirLtu, nunc et semper, et in saecula saecu-
άει, κα\ είς τούς αίώνας τών αίώνων. Α μ ή ν . lorum. Amen.

Y A R L E LECTIUNES.
• f. τής θαλάσσης. * Alii doo codices : λέγει τοις δημίοις · λαβόντες απαγάγετε αύτδν μέσον τής θαλάσ­
σης, καί δήσατε πρδς τδν αυχένα αύτοΰ άγκυραν σιδηράν, χα\ ρίψατε αύτδν έν τψ βυθψ κάτω. Ait Ucioribus:
Accipiente$ abducite eum in medium maris, et ligate ad collum ejus ancliotam ferream, atque dejicile ill
imum pelagi. C O T . * al. άνελέσθαι τδ σώμα αύτοΰ, κα\ άντί. * al. αυτόθι κείμενον σώμα τοΰ αγίου μάρτυ­
ρος Κλ. καί τήν άγκυραν μεθ' ής έ^ίφη πλησίον αύτοΰ κειμένην. · ai. έκβάλαι τδ λείψανον έκ τοΰ τό­
που. al. ως δτι. ^ · al. γίνονται γάρ.
Τ 9
Longe plura ex aliis mss. 0ιγώντες ύγιαίνουσιν, οί τοίς νε-
φροϊς έταζόμενοι κα\ λιθιώντες, μόνη τή τοΰ λειψάνου αύ,τοΰ προσψαύσει, κα\ ύδατος άγιασθέντος ^αντισμιρ
καί πόσει, τοΰ νοσήματος απολύονται*, άλγυν,όμενοί τε νόσψ οιαδήποτε, πρδς τήν τοΰ ίερομάρτυρος καταφεύ­
γοντες βοήθειαν, ίάσεως άπολαύουσι * κσΛ διαμένει ή δόξα αύτου καί δ έπαινος είς άεί. Febriente* sattaniur;
renibus et calculo laborantes, per solum corpom ipsius contactum, et sanctiftcatce aqua aspenionem ae po
Λ tnorbo liberantur; tum qui qualicunque affligunlur ianguore, ad sacri mariyris coufugientes euxilium.
tonsequuniur medelam : aique permanet gloria eju* et laus in perpetuum. C O T . *· dccet in al. deeai 1 1

in al
«55 EPHRAIM CHERSOMS ARCHIEP. DE WRACULO S. CLtfMENTIS. «U

ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ΕΦΡΑΙΜ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΧΕΡΣΟΝΟΣ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΑΎΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΓΕΓΟΝΌΤΟΣ ΕΙΣ Π ΑΙ Α Α ΥΠΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ IEPOMAPTYPOS
ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ.

SANCTI PATRIS NOSTRI

EPBRAUn
ARCHIEPISCOPI CHERSONIS
DE MIRACULO QUOD ΙΝ PUERO FACTUM EST Α S. CLEMENTE SACRO MARTYRE.

(COTEL., Patret apottolici, I, 815.)

MONITUM.
Quam ex m«. Regio 804, damus Homiliam Epbraimt, vel Epbnemi, Ephraemii, Ephrxtn, et Epbremi,
Cbersunis archiepiscopi, aiunt, aul cpiecopi, atque inarlyris, additur ab aliis, exsial quoque in biblio-
ibeca Augtistana. et in Scorialenai, necnon alibi procul dubio : atque Laline edita fuii ex Metaphraslet

Κ τ Suriiim, ad Novembris diem 23, nequc omillilur a Leone Allaiio, in Dialriba de Simeomim scripiis.
onet pranerea diligentissimns vir de ejusdem Ephnvmii Cbersottis tractatu Περί τών θαυμάτων τοΰ άγιου
Κλήμεντος, incipienie sic: Εξελθόντος Φιλίππου τοΰ αποστόλου τής Γαλιλαίος. Illum ego si potuissem repo-
rire, presenlcni, fraler fralrein nou dcaeruissel. C O T .

I. Θαυμαστός ό Θεός έν τοΤς άγιας αύτον, εΰκαι- Α I. Hirabiti* Deus in sanclii suis · , opporlumim
pov μετά τοΰ Προφήτου είπεϊν σήμερον * κσΛ Ής
1 4
est bodie dicere cum Propbeta; e t , Quam admi»
θαυμαστά τά έργα σου, Κύριε! κα\ Τίς θεΐ-ς μέγας rabilia opera tua, Domine ! et, Qui$ Deus m*gnug
b
9

ώς ό θεός ημών; κα\, Σύ εί ό θεός ό ποιών θαυ- ticul Detu noiter ? e l , Tu c$ Deus qui facii mirabt-
μάοια μόνος. Κα\ τί γάρ άν άλλο τι προοίμιον τψ Ha totut · . Quodnam etenim aliud prooemium prac-
παρόντι λόγψ προθήσομαι; Ά π δ γάρ τεχνικών με- genti oralioni praponam ? Artificiosas quippe m««
θόδων τδ παρδν ύπέρκειται θαύμα, θαύματος πολλών thodos prxsens roiraculuoi exsuperat; niiraculiun
ύπερανεστηκότος θαυμάτων, κα\ προφητικών αυτών mnlta excellens miracula, *Χ propbclica ipsa mira-
θαυμάτων ύπερεξέχοντος, ώς ό λόγος δηλώσειεν. cula supereminens; quemadmoduro declaratura
Π. Κα\ οίδα δτι ποθείτε οΤον κα\ τίνος τδ θαΰμα est oratio.
μαθείν, κα\ είπεϊν ημάς κατεπείγεσθε * τδ δέ έστι 11. Ac scio cupere vos qnodnam et cujus sit m i -
πρώτα μέν Θεοΰ, παρ οΰ πάσα δόσις αγαθή χαϊ
1
raculum cognoscere; alque nos ul dicamus urgetis.
πάν δώρημα τέΛειον · έπειτα δέ Κλήμεντος τοΰ Τ ω - lllud aulera primo quidera cst Dei, a quo omni
μαίου, τοΰ μετά Πέτρον τής αληθείας κήρυκος, κα\ datum bonum et omne donum perfectum profici- d

τοΰ τής 'Ρώμης θρόνου τούτου διαδόχου πιστού * s c i l u r : postea vero Clementis Romani, qui post
Κλήμεντος εκείνου, ού μέχρι καί νύν ή σύμπασα τάς Pctrum praeco fuit vcrilaiis, ejusque in Romana
• Psal. LXVII, 36. * Peal. ICI, 6.
« Psal. L X X V I , 14,15· *Jac. l , 17.
V A R L E LECTIONES.
" lla unns codex Allalianua : alter vero ad honc modiim : ΕύΛογητός ό θεός έν τοΤς άγίοις αύζον,
εύκαιρον μετά τοΰ προφήτου Δαυ\δ ειπείν σήμερον. Principium bomilise Neclarii, de faslo S. Theodorf :Ώς
ποΛύ τό πΛηθος τήςγρηστότιχός σου, Κύριε, δίκαιον ήμϊν σήμερον μετά τοΰ Δα6\δ μελωδικώς άναφθέγξα*
σθαι. Eam bomiliam qui conluleril cum noslra, non pauca similia inveniet. *0 κα\ παοακατιών ό λόγος δη­
λώσειεν. Vide bic ιι. Ι . Τί τούτου παραδοξότερον εϊρτασταί ποτε τψ ποοφήτη, elc. Πολύ μ,έν τούτο εκείνου
παραδοξότερον. Hic n. β.Πρδ δέ τούτων, καί σύν τούτοις καί μετά τούτων, τήν έλεημοσύνην κατεργαζώ-
ιιεθα. Ν. 18. Οίδα γάρ ύμων τάς Φυχράς άναβολάς κα\ ματαίας προφάσεις· παίδων μοι πλήθος περίεστι.
Ibidem. Ad Hneni hoiniliae Ncclarms: *Ω μαρτύρων άγλάϊσμα, κα\ αγίων ώραϊσμός. INostercap. 17. ft μαρ­ T

τύρων αγλάισμα, δσίων τε έγκαλλώπισμα. ( ο τ .

 655 APPENDIX AD S. C L E M E N T E M . G36
fterie succcssor fldelis : ClemenlU illius cujas buc- Α σωτηριώδεις διδαχάς κα\ σιγώσα βο$ γεγονότα "- »· 1

usque universus orbis salulares fuisse doctrinaa Κλήμεντος του αληθούς χλήματος τής αμπέλου
vel tacens clamat: Clemenlis, qui vitis Christi veros Χρίστου, δι* ού ήμϊν ό τής διδασκαλίας βότρυς περ-
cxstilit palmes, per quem nobis doclrinae uva raa- κάσας, γλεύκος εύσεβείας χα\ σωτηρίας έ στάλαξεν ·
turescens, pialatis et salulis mustum stillavH : Κλήμεντος, της αληθούς κλίμακος, τής ού προς γεώ-
Clemenlis, verae scalae, quae non ad collis alicujus λοφόν τι ύψος Ιπαναγαγούσης ημάς, άλλά ταΐς τών
altitudinem nos evehil, sed virtutum ascensionibus, αρετών άναβάσεσιν, ώσπερ τισΐ βαθμίσι, πρδς ούρα­
tanquam gradibus quibusdam, ad coelum et coe- νδν τε κα\ τά ουράνια ημάς διαβιβαζούσης κλίμακος, a

lestia nos traducit: scalae, quae illa a Jacobo visa κα\ τής Ιακώβ δραθείσης ουδέν άποδεούσης, ούχ
nequaquam inferior est ; nec ostcudit nobis a n -
8
αγγέλους δι' αυτής άνιδντας κα\ κατιόντος ήμίν δει-
gelos per eam ascendenles ac descendentes, sed ho- κνυούσης, άλλά ανθρώπων ψυχάς ταϊς θειοτάταις
minum animas divinis maxinieadmonitionibus,velut παραινέσεσιν, ώς έκ βαθμών είς βαθμούς δι' αρετών
e gradibus in gradus per virtutcs ad Deum inducit. τφ θεψ συνεισφερούσης.
III. Cujus quidem roiraculum cuui non didiceri- III. Ούτινος δή τδ θαύμα μή μαθόντε ς, ώ κάλλιστςν
tis, ο pulcberrirae et fidelissime coetiis, quale sit καί πιστότατον άθροισμα, κα\ οΤόν έστι καί δσον
et quanlum audire, tanquam pielalis amantcs, con- ^ άκηκοέναι, ώς φιλευσεβεϊς, άγωνίζεσθε, κα\ προσκιρ-
tendile, et ad sermonein exsuilate, ac aures incli- τάτε τού λόγου, κα\ τήν άκοήν ύποκλίνετε, κα\ τής
nale, atque nostraro accusale tarditatera : eleuim βραδυτήτος ημών καταμέμφεσθε · χαίρω δ* ούν τού­
de boc gaudeo : lantum, usque ad fincm mibi, του ένεκα* μόνον, μέχρι τέλους μ ο ι , παρακαλώ,
qmeso, sic allentum servale animum, nec sinalis ούτως σνντεταμένην τηρήσατε τήν διάνοιαν, καί μ ή
aliquam bujus vkae rerum cogilationem subire τινα βιωτικδν λογισμδν τψ νψ υμών ύπεισελθείν,
meniem vesirani, et alacritatein emollire : verura κα\ τδ πρόθυμον χαυνώσαι έάσητε · άλλ' έγρηγοροτι
vigilanti inielleclu ac sensu reui lideliter suscipile. λογισμψ κα\ φρονήματι τούτο πιστώς ύποδέζασθε.
lla aulem habet. "Εστιν δέ ούτως.
IV. Postquam praclarus et beaiissimus Clemens 1Υ. Τού άοιδίμου κα\ μακαριωτάτου Κλήμεντος
docirinae atque apostolatus cursum perfecisset, ac τδν τής διδασκαλίας καί αποστολής δρόμον εκτέλεσαν·
e rebus humaiiis per martyrii consummaiionem ex- τος, κα\ τών τήδε διά τής τού μαρτυρίου τελειώσεως
cessisset; sicul et liber gloriosi ejus marlyrii decla- μετακεχωρηκότος· ώς κα\ ή τού ένδοξου αύτου μαρ­
rat, quem a vobis non ignorari persuasum habeo ; τυρίου βίβλος δεδήλωκεν, ή ν μή άγνοείν υμάς πέ-
nequaquam jusluni esse judicavil Dominus, qui Q πεισμαι · ού δίκακ>ν κέκρικεν δ δοξάζων τούς δοξάζον-
glorificantes ipsum gloriiicat , non vicissim glori-
b
τας αύτδν Κύριος, μή άντιδοξάσαι τδν ούτως υπέρ
licare illum , qui pro amore erga euiu sic decerla- τής είς αύτδν αγάπης άγωνισάμενον · άλλά κα\ ύπερ-
verat; imo adinodum glorificare et magnum facere, δοξάσαι κα\ μεγαλύναι, κα\ ώς έν ούρανφ τοις άγγέ-
cumque ut in coelo angelis, ita hic quoque homi- λοις, ούτω κάνταύθο τοις άνθρώποις λαμπρότατον
nibus clarissimum reddere, per miraeulorum de« αύτδν καταστήσαι, διά τής τών θαυματουργιών επι­
monslraiionem, c l niaximc venerandum : rairacu- δείξεως , καί αίδεσιμώτατον · . θαυματουργιών, ών
loruin, quorum quidcm mens magnitudinem com- νούς μέν τδ μέγεθος έννοήσαι ατονεί, λόγος δέ τδ
prebcndcre non v a l c l , nec oratio mulliludiueiii πλήθος είπεϊν, κα\ χε\ρ διαχαράξαι τδ άπειρον · ίνα
dicere, oec manus exarare iniinitalem. Ut crgo ex ούν έκ τού κρασπέδου τδ ύφασμα · μετά τήν παροι-
β

funbria pannum, juxla proverbium, intra vos repu- μίαν γνοίητε έν ύμϊν, δ κα\ ύπεσχόμην διηγήσομαι.
telis, id quod promisi natrabu.
V . Cum vencratione dignissimuro corpus sanclis- V. Τού πανσέπτου λειψάνου τού πανοσίου ίερομάρ-
siroi martyris Clemenlis in profundum niaris ab τυρος Κλήμεντος έν τψ της θαλάσσης άπο^ιφέντος
iuipiis illis idololatris projectum fuissct, illudque βυθψ παρά τών άθεων εκείνων ειδωλολατρών, καί τοΰ
excepissct templum in profundo a Deo aedilicalum, D έν βυθψ θεοδμήτου ναού τούτο ύποδεξαμένου, θαυ-
bicquoque maximum edit miraculum Deus admi- ματουργεϊ τι μέγιστον κάνταύθο δ τών θαυμασίων
rabilium. Hoc enim facto, cum disdpuli cjus una θεός. Τούτου γάρ γεγονότος, κα\ τών μαθητών αυτοί
cum Gdelibus qui illic crant lamenlarcnlur, et ut σύν τών έκεϊσε πιστών όδυρομένων, δεϊξαί τε τού­
4 1

sanctissinaas gloriosissimi Clementis reliquias eis τοις τδ πανίερον λείψανον τού πανενδόξου Κλήμεντος,
ostenderei, quod el faclum est, Deum supplices δ τι καλ γέγονε, πρδς θεδν ίκετευόντων, παρευθύ τδ
rogarcnt: protinus imracnsum illud pelagus desi- άπειρον εκείνο πέλαγος ύπολοφήσαν κα\ είς τούπίσω
stens ac retrocedens, effecit ut ipsum etiam profun- άναποδίσαν, είσιτητδν κα\ αύτδν τδν βυθδν τοϊς ε ύ -
dum a piis adiri posset usque ad tria milliaria. σεβέσι πεποίηκεν, άχρι μιλίων τριών. ΚαΥ δή είσελ-
Itaque ingressi, invenerunt domum iu ligura tem- θόντες εύρον έν σχήματι ναού μαρμαρίνου οίκημα»
« Gen. xxviii, 12. b
I Reg. ιι, 50.
Y A R I i E LECTIONES.
f. γεγονέναι vel γεγονυίας. *° Oratione dc Gtcgorio Thaumaturgo Grcgoriiis Nyssenu» cirra me-
1 , 1 9

ditint: *Ως άν, κατά τήν παροιμίαν, όλον ήμίν γένηται καταφανές έκτ$ύ κρασπέδου τδ ύφασμα. C O T . τοίς 1 1

έκεϊσε πιστοϊς. r .
657 EPIIRAIM CHERSONIS A R C H I E P. DF MIRACDLO S. CLEMENTIS. «56
κα\ αυτόθι έν σορώ λιθίνη τδ πανάγιον καί ένδοξον J1 pli marroorei, et illic in capsa lapidea repositwn
άποτεΟειμένον του μάρτυρος λείψανον.* Οίς άραι βου- marlyris corpus sanciissimum et gloriosuro. Quod
λομένοις τδ πανάγιον έκ τοΰ βυθού λείψανον, νύκτωρ cum e profundo veltent lollere, uoctu illic ae aialens
έπιστάς τούτοις ό άγιος, ούτωσ\ διηγόρευσε· Τδ μέν eanctus, Ua edixit: Corpus quidem nolite tollere :
λείψανον άραι μή δόξητε · χαρίζομαι δέ ύμϊν ταύτην hanc autem vobis eoneedo gratiam, ut singulb
τήν χάριν, ίν' έκάστω χρόνιο έν τή τής έμής αθλήσεως annis die certaminis mei per eeptem die» recedeiw
ήμερα έπ\ έπτά ημέρας ύποχωρών ό βυθδς, διά ξηράς roare, pedestre iter per aridam ad hunc usque Io-
πεζεύειν, μέχρις ώδε παρασκευασθήσεται. ΚσΛ δ cum prapareL Et sermo opere completus fuit. Ab
λόγος έργον έγένετο. Έκτοτε γάρ μέχρι τής σήμερον eo siquidera tempore, usque in bodieruum diem,
έκάστω χρόνω τδ θαυμαστδν τοΰτο τελείται θεουρ- singulis annis magnum hoc miraculum Deo ope-
γικώς μεγαλούργημα. rante perflcitur.
VI. Τί τοΰτο τοΰ Μωσέως θαύματος άτιμότερον ; VI. Quid istud miraculo Mosis inbonoratius
Τί δέ τοΰ Έλισσαίου άδοξότερόν τε κα\ ταπεινότερον; esi? Quid vero Elisei ignobilius et bumilius! quin-
πολύ μέν ουν γε ένδοξότερόν τε κα\ ύψηλότερον. Ό i n o nobilius et allius. iile siquidem virga, et vWua,
μέν γάρ £άβδω κα\ ζών κα\ άπαξ τήν θάλασσαν δια- ct semel, mari aciaso, gurgilem iter effecit * : alter
σχίσας, τρίβον τδν βυθδν άπειργάσατο · ό δέ ωσαύτως ^ vero similiter meloie Jordauem secans, semel quo-
5

τή μηλωτή τδν Τορδάνην τεμών, άπαξ κα\ ούτος que ipseboc fecit miraculum : ambabus aquia post
b

τοΰτο τεθαυματούργηκεν · είς τήν προτέραν αμφο­ transitum redaclis ad suaro naturam , nec poslea
τέρων τών υδάτων, μετά τήν διάβασιν, φύσιν κατα- idem opcratis. i l i c aulem quid? Post mortem;
στάντων, κα\ μηκέτι τοΰτο πεπραχότων · ούτος δέ τ ί ; et non semel, sed ab eo lempore usque in hunc
μετά θάνατον, κα\ ούχ άπαξ, άλλ' έκτοτε μέχρι σή­ diem. Ο miraculum el gloriam martyris! Quanlam
μερον. "Ω τοΰ θαύματος κα\ τής δόξης τοΰ μάρτυρος! consecutus est singulis annis die gloriosi sui cerla-
οίας είληχεν έκάστω χρόνω έν τή τής ένδοξου αύτοΰ minis! Septero enim dies, eicut anlea diximus,
αθλήσεως ήμερα! ΈπΙ έπτά γάρ, ώς προέφημεν, *ecedens infinitum iilud pelagus , piis prabet iter
ήμέραις υποχωρούν τδ άπειρον εκείνο πέλαγος, πό­ transita facile.
ρε ία ν εύεπίβατον τοϊς εύσεβέσι παρέχεται.
V H . Τούτου ουν ούτως γινομένου, πάντες τών έν VII. Hoc igitor ita facto, cuncii apud nos reli-
ήμϊν φιλευσεβών εγχωρίων καί πολιτών τής Χερσώ- giosi incobe regionis et cives Chersonis, audita re,
νος, τοΰτο άκηκοότες, πρδς τήν τοΰ θαύματος θέαν ad videndum miraculura properarunt. Cum quibua
ήπείγοντο. Μεθ' ών καί τις άνήρ ευσεβής σύν εύσεβεϊ ^ quidara quoque vir pius una cum pia uxore et
γυναικί κα\ τέκνω ά^(5ενι τήν έπ\ τδν αγίου ίερο- prole mascula, viam ad sacrosancli marlyris tem-
μάρτυρος ναδν διήνυον ό$δν προθυμότατα. Κα\ δή plum ducentero summa alacritate peregerunt. E l
τδν τόπον καταλαβόντες, κα\ τδ θαύμα είσέτι τελού- vero iocum assecuti, el miraculum quod adbuc
μενον θεασάμενοι, τή χειρ\ τδν παϊδα λαβόμενοι, είς fiebat, i n l u i l i , puerum roanu prehendenles, i n r

τδν έν τψ βυθψ θεόδμητον εκείνον ναδν είσήεσαν · gressi sunt illud in profundo divinitu» aedificatuin
κα\ τή σορψ παραστάντες, ίκετικώς τδν άγιον έλι- lcmplum : atque ad loculum accedentes, suppliciler
τάνευον, αμαρτημάτων συγχώρησιν δι* αύτοΰ λαβείν sanctum rogabant, peientes deliclorum veniam pcr
έξαιτούμενοι, κα\ τψ παιδί δοθήναι δεόμενοι ζωήν ipsura accipere, darique posiulanles puero viiam
μακράν κα\άπήμονα, βίου τε εύμάρειαν, κα\ οΤα είκδς longam et iUaesam, cum facilt rerum apparaiu, ei
γονείς έπ\ τέκνω αίτεϊσθαι μονογενεϊ. quae consentaneum esl pelere parentes pro litao
unico.
νΐϊϊ. 'Ως ουν τήν εύχήν τετελέκασι, κα\ τδτοΰ VIII. Ut ergopieces flnierunt, etsancti reliquiat
αγίου κατησπάσαντο λείψανον, είς τούπίσω πάλιν exosculati sunt, letrorsum poslea redierunl* Qui-
έξήεσαν. Ων εξελθόντων, τδ ύδωρ πάλιν είςτήν Ιδίαν
Τ
bus egressis, aqua iterum ad soum locum recurril.
χώραν έπέδραμεν. Οί δέ μεταστραφέντες, κα\ πέλα- ] IIU aulem conversi, et cernentes pelagus esse quod
γος τήν πρίν θεασάμενοι τρίβον, τήδε κάκεϊσε περι- prius iter erat, huc et illuc circumspiciendo, fllii
σκοπούντες, τήν τοΰ τέκνου ζήτησιν έπεχείριζον · τδ inquisitionem aggrediebantur: at ilie in arca sancli
δέήν έν τή τοΰ αγίου λάρνακι καταλειφθέν κα\ τοΰτο relictus fuerat: klque non oblivione parenMim, sed
ού τή τών γονέων λήθη, άλλά τή τοΰ θεοΰ ευδοκία Dei voluntalc faclum esl, ui bic quoque mariyrem
έγεγόνει, ίνα κα\ ενταύθα μειζόνως θαυμαστώση τδν magis reddcrei adiuirabilem.
μάρτυρα.
IX. 'Ως δ* οδν οί γονείς τδ τέκνον ούχ ηύρισκον, I X . Cum ergo parentesnatumnon invenirent, ft
κα\ δτι έν τψ βυθψ τούτοις έπελήσθη ό παϊς ένενόη- cogilassenl a se fuisse puerum in maris profuudo
σαν, τί δεί κα\ λέγειν, τούς τε τοΰ πατρδς θρήνους, oblivioiic mandatum, quid opus eat diccre el pairia
κα\ τάς τής μητρδς οίμωγάς ; Πάσαν γάρ τήν λαμ- lanieiilationes, et matris uhrialas? Omiie siqukieM
πράν εκείνην έορτήν είς θρήνον μετεποίησαν. Τί γάρ illud splendidum festum eonverterunt in laraenU-
ούκ έλεγον; τί δέ ούκ έπραττον; τών δσα είκδς ήν lionem. Quid eaiui uon dicebanl? quid vcro non

• Exod. * i v . * I V R»g. ιι.

 655 APPENDIX AD S. C L E M E N T E M . 636
sede sucecssor fldelis : Clemenlis illius cujas huc- Α σωτηριώδεις διδαχάς καί σιγώσα βο$ γεγονότα " - · · 1

usque universus orbis salulares fuisse doctrinas Κλήμεντος τοΰ άληθοΰς χλήματος τής Αμπέλου
vel lacens clamat: Clementis, qui vitia Ghri&ti veroe Χρίστου, δι* ού ήμϊν ό τής διδασκαλίας βότρυς περ-
cxstiiit palmes, per quem nobis doctrinae uva raa- κάσας, γλεΰχος εύσεβείας χα\ σωτηρίας έστάλαξεν
turescena, pitlalis et salutis mustum s t i l l a v i l : Κλήμεντος, της άληθοΰς χλίμαχος, τής ού προς γεώ-
Glemenlis, verae scalae, quae non ad collis alicujus λοφδν τι ύψος έπαναγαγούσης ημάς, άλλά ταίς τών
aUitudinem nos evebit, sed virtutum ascensionibus, αρετών άναβάσεσιν, ώσπερ τισ\ βαθμίσι, πρδς ούρα­
tanquam gradibus quibusdam , ad coalum et coe- νδν τε χα\ τά ουράνια ημάς διαβιβαζούσης · χλίμαχος,
lestia nos t r a d u c i l : scalae, quae Hla a Jacobo visa κα\ τής Ίαχώβ όραθείσης ουδέν άποδεούσης, ούκ
nequaquani inferior est * ; nec ostcudit nobis a n - αγγέλους δι' αυτής άνιδντας χαί κατιόντος ήμϊν δει-
gelos per eam ascendentes ac descendentes, sed ho- χνυούσης, άλλά ανθρώπων ψυχάς ταϊς θειοτάταις
minuin animas divinis maximeadnionitionibus,veltit παραινέσεσιν, ώς έχ βαθμών είς βαθμούς δι' αρετών
e gradibus in gradus per virtutcs ad Deum inducit. τψ θεψ συνεισφερούσης.
111. Cujus quidem miraculum cuui non didiceri- III. Ούτινος δή τδ θαΰμα μή μαθδντες, ώ χάλλιστεν
lis, ο pulcberrirae el fidelissime coetne, qoale sit χαί πιστότατον άθροισμα, χα\ οΤδν έστι χαί δσον
et quantum audire, tanquam pielatis amantes, con- Β άχηχοέναι, ώς φιλευσεβεϊς, άγωνίζεσθε, χα\ προσκιρ-
tendile, et ad sermonem exsuitate, ac aures incti- τάτε τοΰ λόγου, χα\ τήν άκοήν ύποκλίνετε, κα\ τής
nate, atque nostram accusale tarditatero : elenim βραδυτήτος ημών καταμέμφεσθε * χαίρω δ* ούν τού­
de boc gaudeo : tantum, usque ad finem mibi, του ένεκα· μόνον, μέχρι τέλους μ ο ι , παρακαλώ,
qineso, sic atteiitum servale animum, nec sinalis ούτως σνντεταμένην τηρήσατε τήν διάνοιαν, κα\ μ ή
aliquam bujus viiae rerum cogilationem subire τινα βιωτικδν λογισμδν τψ νψ υμών ύπεισελθεϊν,
meniem vcstram, et alacritatein emollire : verum xdftxb πρόθυμον χαυνώσαι έάσητε * άλλ' έγρηγοροτι
vigilanti inielleclu ac sensu reui lideliter suscipile. λογισμψ καί φρονήματι τοΰτο πιστώς ύποδέξασθε.
lla aulem habet. Έστιν δέ ούτως.
IV. Postquam praeclarus et bealissimus GLemens IV. Τοΰ άοιδίμου κα\ μακαριωτάτου Κλήμεντος
docirinae atque apostolalus cursum perfccisset, ac τδν τής διδασκαλίας κσΛ αποστολής δρόμον εκτέλεσαν·
e rebus humauis per martyrii consummationem ex- τος, κα\ τών τήδε διά τής τοΰ μαρτυρίου τελειώσεως
cessisset; sicul et liber glortosi ejus marlyrii decla- μετακεχωρηκότος · ώς κα\ ή τοΰ ένδοξου αύτοΰ μαρ­
rat, quem a vobis non ignorari persuasum habeo ; τυρίου βίβλος δεδήλωκεν, ήν μή άγνοεϊν υμάς πέ-
nequaquam justuni csse judicavit Dominus, qui Q πεισμαι· ού δίκαιον κέκρικεν δ δοξάζων τούς δοξάζον-
glorificanles ipsum gloriiicat , non vicissim glori-
b
τας αύτδν Κύριος, μή άντιδοξάσαι τδν ούτως υπέρ
licare illum , qui pro amore erga euiu sic decerla- τής είς αύτδν αγάπης άγωνισάμενον · άλλά κα\ ύπερ-
verat; imo aduiodum glorificare et magnum facere, δοξάσαι καί μεγαλύναι, καί ώς έν ούρανψ τοις άγγέ-
eumque ut in coelo angelis, ila bic quoque homi- λοις, ούτω κάνταΰθα τοϊς άνθρώποις λαμπρότατον
nibus clarissimum reddere, per miracuiorum de- αύτδν καταστήσαι, διά τής τών θαυματουργιών επι­
monstralionera , et niaxime vencrandum : iniracu- δείξεως , κα\ αίδεσιμώτατον · θαυματουργιών, ών
lorum, quorum quidcin mens magniludinem com- νούς μέν τδ μέγεθος έννοήσαι ατονεί, λόγος δέ τδ
prcbcndcre non valet, nec oratio mulfitudiueiu πλήθος είπεϊν, κα\ χε\ρ διαχαράξαι τδ άπειρον · ίνα
dicere, uec manus exarare iniiniialem. Ut crgo ex ούν έκ τοΰ κρασπέδου τδ ύφασμα 1 0
μετά τήν παροι-
funbria paunum, juxla proverbium, inlra vos rcpu- μίαν γνοίητε έν ύμϊν, δ κα\ ύπεσχόμην διηγήσομαι.
lelis, id quod promisi narrabo.
V . Cum veneralione dignissimum corpus sanctls- V. Τοΰ πανσέπτου λειψάνου τοΰ πανοσίου ίερομάρ-
simi marlyris Clemcntis in profundum maris ab τυρος Κλήμεντος έν τψ τής θαλάσσης άπο^ιφέντος
iuipiis illis idololatris projectura fuisset, illudque βυθψ παρά τών άθεων εκείνων είδωλολατρών, κα\ τοΰ
excepisscl teroplum in profundo a Deo aedilicatum, D έν βυθψ θεοδμήτου ναού τοΰτο ύποδεξαμένου, θαυ-
bicquoque maximum edil miraculum Deus adini- ματουργεϊ τι μέγιστον κάνταΰθα δ τών θαυμασίων
rabiliuro. Hoc enim facio, cum discipuli cjus una θεός. Τούτου γάρ γεγονότος, κα\ τών μαθητών αύτοΰ
CUin fldelibus qui illic craut lamentarcntur, et u l σύν τών έκεϊσε πιστών " όδυρομένων, δεϊξαί τε τού­
sanclissimas gloriosissimi Clementis reliquias eis τοις τδ πανίερον λείψανον τοΰ πανενδόξου Κλήμεντος,
ostenderet, quod e l faclura est, Deum supplices δ τι καΥ γέγονε, πρδς θεδν ίκετευόντων, παρευθύ τδ
rogarcni: protiuus immensum illud pelagus desi- άπειρον έκεϊνο πέλαγος ύπολοφήσαν κα\ είς τούπίσω
stens ac retrocedens, effecit ul ipsum etiam profun- άναποδίσαν, είσιτητδν καΥ αύτδν τδν βυθδν τοϊς ε ύ -
dum a piis adiri posset usque ad tria milliaria. σεβέσι πεποίηκεν, άχρι μιλίων τριών. ΚαΥ δή είσελ-
Haque ingressi, inveneruiit domum iu iigura lem- θόντες εύρον έν σχήματι ναού μαρμάρινου οίκημα,
* Gen. xxviii, 12. b
I Reg. ιι, 50.
V A R L E LECTIONES.
U l
f. γεγονέναι vel γεγονυίας.
e
Oratione dc Gregoriu Thaumatiirgo Grcgorius N V S S P H U S circa me-
, 0

dinm : Ό ς άν, κατά τήν παροιμίαν, δλον ήμίν γίνηται καταφανές έκ τ$ύ κρασπέδου τδ ύφασμα. C O T . τοίς
1 1

έκςϊσε πιστοϊς. ^ .
657 EPIIRAIM CHERSONIS A R C H I E P . DF MIRACULO S. C L E M E M 1 S . 656
κα\ αυτόθι έν σορώ λιθίνη τδ πανάγιον χα\ ένδοξον Α pli marroorei, et illic i n capsa lapidea reposiurai
άποτεθειμένον του μάρτυρος λείψανον: Οίς άραι βου- martyris corpus sanciissiinam et gloriostim. Quod
λομένοις τδ πανάγιον έκ τοΰ βυθού λείψανον, νύκτωρ cum e profundo vellent lollere, uoctu illic ae sistens
έπιστάς τούτοις ό άγιος, ούτωσ\ διηγόρευσε* Τδ μέν eanclus, ita e d i i i t : Corpus quidtm nolite tollere :
λείψανον άραι μή δόξητε · χαρίζομαι δέ ύμίν ταύτην banc autem vobis eoncedo gratiam, ut singulb
τήν χάριν, ίν' έκάστω χρόνω έν τή τής έμής αθλήσεως annis die certaminis mei per seplem dies recedeiis
ήμερα έπΙ έπτά ημέρας ύποχωρών ό βυθδς, διά ξηράς roare, pedeslre iter per aridam ad hunc usque l o -
πεζεύειν, μέχρις ώδε παρασκευασθήσεται. Κα\ ό cum prapareL E t sermo opere completus luit. Ab
λόγος έργον έγένετο. "Εκτοτε γάρ μέχρι τής σήμερον eo siquidera tempore, asque in bodieruum diem,
έκάστω χρόνω τδ θαυμαστδν τοΰτο τελείται θεουρ- singulis annis magnum boc miraculum Deo ope-
γικώς μεγαλούργημα. rante perflcitur.
VI. Τί τοΰτο τοΰ Μωσέως θαύματος άτιμότερον ; VI. Quid istud miraculo Moeie inhonoratius
Τί δέ τοΰ Έλισσαίου άδοξότερόν τε κα\ ταπεινότερον; est? Quid vero Etisei ignobilius et bumilius? quin-
πολύ μέν συν γε ένδοξότερόν τε κα\ ύψηλότερον. Ό i n o nobilius et altius. ille siquidem virga, el vivea,
μέν γάρ £άβδω κα\ ζών κα\ άπαξ τήν θάλασσαν δια- et semel, niari scisso, gurgilem iter effecit * : alter
σχίσας, τρίβον τδν βυθδν άπειργάσατο · ό δέ ωσαύτως ^ vero simililer melote Jordanera secans, seniel qao-
τή μηλωτή τδν Ιορδάνη ν τεμών, άπαξ κα\ ούτος que ipseboc fecit miraculutn : arobabusaquig poat
b

τοΰτο τεθαυματούργηκεν · είς τήν προτέραν αμφο­ transitum redaclis ad suara naioram , nec postea
τέρων τών υδάτων, μετά τήν διάβασιν, φύσιν κατα- idem opcraiis. Hic aulem quid? Post mortem;
στάντων, και μηκέτι τοΰτο πεπραχότων · ούτος δέ τ ί ; et nou serael, ged ab eo tempore usque in bunc
μετά θάνατον, κα\ ούχ άπαξ, άλλ' έκτοτε μέχρι σή­ diem. Ο miraculura ei gloriam marlyris! Quantam
μερον. "Ω τοΰ θαύματος κα\ τής δόξης τοΰ μάρτυρος! conseculus est singulis annis die gloriosi sui certa-
οίας είληχεν έκάστω χρόνω έν τή τής ένδοξου αύτοΰ minis! Sepiem enim dies, sicut anlea diximus,
αθλήσεως ήμερα 1 Έπ\ έπτά γάρ, ώς προέφημεν, necedens infinilum illad pelagus , piis pracbet iter
ήμέραις υποχωρούν τδ άπειρον εκείνο πέλαγος, πο- transitu iacile.
ρείαν εύεπίβατον τοίς εύσεβέσι παρέχεται.
V H . Τούτου ουν ούτως γινομένου, πάντες τών έν VII. Hoc igitnr ita facto, cuncii apud nos reli-
ήμίν φιλευσεβών εγχωρίων κα\ πολιτών τής Χερσώ- giosi incobe regionis et cives Chersonis, audila re,
νος, τοΰτο άκηκοότες, πρδς τήν τοΰ θαύματος θέαν ad videndum miraculum propcrarunt. Gum quibus
ήπείγοντο. Μεθ' ών καί τις άνήρ ευσεβής σύν εύσεβεϊ Q qiftdam quoque v i r pius una cura pia uxore e l
γυναικ\ κα\ τέκνψ ά^ενι τήν έπΙ τδν αγίου ίερο- prole mascula, viam ad sacrosancli martyrie tem-
μάρτυρος ναδν διήνυον ό$δν προθυμότατα. Και δή plum ducentem summa alacrilale peregerunt. E l
τδν τόπον καταλαβόντες, κα\ τδ θαΰμα είσέτι τελού- vero locum assecuti, e l roiractilum quod adbuc
μενον θεασάμενοι, τή χειρ\ τδν παίδα λαβόμενοι, είς fiebat, i n l u i t i , puerura manu prehendenles, i n
r

τδν Ιν τψ βυθψ θεόδμητον εκείνον ναδν είσήεσαν · gressi sunt illud in profundo divinitus aedificaluin
κα\ τή σορψ παραστάντες, Ικετικώς τδν άγιον έλι- templum : alque ad loculum accedenles, suppliciler
τάνευον, αμαρτημάτων συγχώρησιν δι* αύτοΰ λαβείν sanctum rogabant, peientes deliciorura veniani pcr
έξαιτούμενοι, κα\ τψ παιδί δοθήναι δεόμενοι ζωήν ipsura accipere, darique postulantes puero vitam
μακράν καΐάπήμονα, βίου τε εύμάρειαν, κα\ οΤα είκδς longam et illaesam, cum facili rerum apparaiu, e i
γονείς έπ\ τέκνψ αίτεϊσθαι μονογενεϊ. quae consentaneum est pelere paremes pro lilio
unico.
νΐΐϊ. Ώ ς ουν τήν εύχήν τετελέκασι, καί τδ τοΰ VIII. Ut ergopieces flnieruut, etsancli reliquiat
άγιου κατησπάσαντο λείψανον, είς τούπίσω πάλιν exosculati sunl, retrorsum postea redierunt* Q u i -
έξήεσαν. *Ων εξελθόντων, τδ ύδωρ πάλιν είςτήν Ιδίαν bus egressis, aqua iterum ad soum locum recurrit.
χώραν έπέδραμεν. Οί δέ μεταστραφέντες, κα\ πέλα- D Illi auiem conversi, el cernentes pelagus esse quod
γος τήν πρίν θεασάμενοι τρίβον, τήδε κάκεϊσε περι- prius iter erat, hucet Hluc circumspiciendo, fllii
σκοποΰντες, τήν τοΰ τέκνου ζήτησιν έπεχείριζον · τδ inquisitionem aggrediebantur: at ille in arca saneti
δέήν έν τή τοΰ αγίου λάρνακι καταλειφθέν · κα\ τοΰτο relictus fuerat: klque non oblivione parenium, sed
ού τή τών γονέων λήθη, άλλά τή τοΰ θεοΰ ευδοκία Dei voluntatc faclum est, ut bic quoque martyrem
έγεγόνει, ίνα κα\ ενταύθα μειζόνως θαυμαστώ ση τδν magis redderei adiuirabilem.
μάρτυρα.
IX. 'Ως δ* ο5ν οί γονείς τδ τέκνον ούχ ηύρισκον, I X . Cum ergo parentet nalum non invenirent, ft
κα\ δτι έν τψ βυθψ τούτοις έπελήσθη ό παϊς ένενόη- cogilassent a se fuisae puerura in maris proiuudo
σαν, τί δεί κα\ λέγειν, τούς τε τοΰ πατρδς θρήνους, obHvionc mandatum, quid opus eat dicere et pairis
κα\ τάς της μητρδς οίμωγάς; Πάσαν γάρ τήν λαμ- lanienlaiiones, et matris ulufaias? Omne siqtihleM
πράν έκείνην έορτήν εί; θρήνον μετεποίησαν. Τί γάρ illud splendidum iestum converterunt in laraenU-
ούκ έλεγον; τί δέ ούκ έπραττον; τών δσα είκδς ή ν lionem. Quid eniui uon dicebanl? quid vcro non

• Exod. s i v . * IV R«g. ιι.

 635 APPENDIX AD S. C L E M E N T E M . 636
sttle succcssor fldelis : Clementis illius cujus huc- Α σωτηριώδεις διδάχος καλ σιγώσα β ο | γεγονότα
usque univcrsus orbis salulares fuisse doctrinae Κλήμ^ντος του αληθούς κλήματος τής Αμπέλου
vel lacens claraal: Clemenlis, qui vilis Christi veroe Χρίστου, δι' ο5 ήμϊν ό τής διδασκαλίας βότρυς περ-
cxstitil palmes, per quem nobis doctrinae uva ma- κάσας, γλεύκος εύσεβείας κα\ σωτηρίας έστάλαξεν
turescens, pitlalis e i salulis mustum s t i l l a v i l : Κλήμεντος, της αληθούς κλίμακος, τής ού προς γεώ-
Clementis, verae scalae, quae non ad collis alicujus λοφδν τι ύψος έπαναγαγούσης ημάς, άλλα ταΐς τών
altitudinem nos evebit, sed virlutum ascensionibus, αρετών άναβάσεσιν, ώσπερ τισλ βαθμίσι, πρδς ούρα­
tanquam gradibus quibusdam, ad coelum et cce- νδν τε καλ τά ουράνια ημάς διαβιβαζούσης · κλίμακος,
lcstia nos t r a d u c i l : acalse, quae illa a Jacobo visa καλ τής Ιακώβ δραθείσης ουδέν άποδεούσης, ούκ
iiequaquani inferior est * ; uec ostcudit nobis a n - αγγέλους δι' αυτής άνιδντας καλ κατιόντος ήμϊν δει-
gelos per eam ascendentes ac descendenles, sed ho- κνυούσης, άλλά ανθρώπων ψυχάς ταϊς θειοτάταις
ininum animas divinis maximeadmonitionibus,velut παραινέσεσιν, ώς έκ βαθμών είς βαθμούς δ*' αρετών
e gradibus in gradus per virtutcs ad Deum inducit. τψ Θεψ συνεισφερούσης.
III. Cujus quidem miraculum cuui non didiceri- III. Ούτινος δή τδ θαύμα μή μαθόντες, ώ κάλλιστο*
lis, ο pulcberrirae el fidelissime coetne, quale sit καλ πιστότατον άθροισμα, καλ οΤόν έστι καλ δσον
et quantum audire, tanquam pielalis amantcs, con- Β άκηκοέναι, ώς φιλευσεβεϊς, άγωνίζεσθε, καλ προσκχρ-
tendile, et ad sermonein exsultaie, ac aurcs inctt- τάτε τού λόγου, καλ τήν άκοήν ύποκλίνετε, καλ τής
nate, atque nostram accusate larditatera : etenim βραδυτήτος ημών καταμέμφεσθε · χαίρω δ' ούν τού­
de boc gaudeo : lantum, usque ad finem mibi, του ένεκα· μόνον, μέχρι τέλους μ ο ι , παρακαλώ,
qweso, sic aitentuni servale animum, nec sinatis ούτως σνντεταμένην τηρήσατε τήν διάνοιαν, καλ μή
aliquam bujus viue rerum cogilalionem subire τινα βιωτικδν λογισμδν τψ νψ υμών ύπεισελθεϊν,
menlem vestram, et alacritatein emollire : verura καλ τδ πρόθυμον χαυνώσαι έάσητε · άλλ' έγρηγορότι
vigilanti iniellectu ac sensu reui lideliter suscipile. λογισμψ καλ φρονήματι τούτο πιστώς ύποδέξασθε,
lla autem babet. "Εστιν δέ ούτως.
IV. Postquam praclarus et bealissimus GLemene IV. Τού άοιδίμου καλ μακαριωτάτου Κλήμεντος
docirinae atque apostolatus cursum perfecisset, ac τδν τής διδασκαλίας καλ αποστολής δρόμον εκτέλεσαν·
e rebus humanis per martyrii consummationem ex- τος, καλ τών τήδε διά τής τού μαρτυρίου τελειώσεως
cessisset; sicul et liber gloriusi ejus martyrii decla- μετακεχωρηκότος· ώς καλ ή τού ένδοξου αυτού μαρ­
rat, quem a vobis non ignorari persuasum babeo ; τυρίου βίβλος δεδήλωκεν, ή ν μή άγνοειν υμάς πέ-
nequaquam justum essc judicavit Dominus, qui Q πεισμαι · ού δίκαιον κέκρικεν δ δοξάζων τούς δοξάζον-
glorificanles ipsum gloriiicat *», non vicissim glori- τας αύτδν Κύριος, μή άντιδοξάσαι τδν ούτως υπέρ
licare illum , qui pro amore erga eum sic decerta- τής είς αύτδν αγάπης άγωνισάμενον · άλλά καλ ύπερ-
v e r a l ; imo admodum gloriiicare el magnum facere, δοξάσαι καλ μεγαλύναι, καλ ώς έν ούρανψ τοις άγγέ-
eumque ut in coelo angelis, ita bic quoque homi- λοις, ούτω κάνταύθο τοϊς άνθρώποις λαμπρότατον
uibus clarissimum reddere, per roiraculorum de- αύτδν καταστήσαι, διά τής τών θαυματουργιών επι­
monslraiionem, el niaxime vencrandura : miracu- δείξεως, καλ αίδεσιμώτατον · θαυματουργιών, ών
iorum, quorum quidcm mens magnitudinem coni- νούς μέν τδ μέγεθος έννοήσαι άτονεϊ, λόγος δέ τδ
prebcndcre non v a l e l , nec oralio mullitudiueiu πλήθος είπεϊν, καλ χελρ διαχαράξαι τδ άπειρον * ϊνα
dicere, uec manus exarare intiniiatem. Ut crgo ex ούν έκ τού κρασπέδου τδ ύφασμα " μετά τήν παροι-
funbria paunum, juxta provcrbium, inlra vos repu- μίαν γνοίητε έν ύμϊν, δ καλ ύπεσχόμην διηγήσομαι.
lelis, id quod promisi oarrabo.
V . Cum veneralione dignissimum ccrpus sanctis- V. Τού πανσέπτου λειψάνου τού πανοσίου ίερομάρ­
8imi martyris Clemcntis in profundum maris ab τυρος Κλήμεντος έν τψ τής θαλάσσης άπο^ιφέντος
iuapiis illis idololalris projectura fuisset, illudque βυθψ παρά τών άθεων εκείνων είδωλολατρών, καλ τού
excepissel teniplum in profundo a Dco aedilicatum, D έν βυθψ θεοδμήτου ναού τούτο ύποδεξαμένου, θαυ-
hic quoque maximum edit miraculum Dcus admi- ματουργεϊ τι μέγιστον κάνταΰθα δ τών θαυμασίων
rabilium. Uoc enim facto, cum discipuli cjus una Θεός. Τούτου γάρ γεγονότος, καλ τών μαθητών αυτοί
cuin Gdelibus qui illic erant lamentarentur, et ut συν τών έκεϊσε πιστών " όδυρομένων, δεϊξαί τε τού­
sanclissiraas gloriosissimi Clemenlis reliquias eis τοις τδ πανίερον λείψανον τοΰ πανενδόξου Κλήμεντος,
ostenderet, quod el faclum est, Deum supplices δ τι καλ γέγονε, πρδς Θεδν ίκετευόντων, παρευθύ τδ
rogarcnt: protinus immensiim illud pelagus desi- άπειρον εκείνο πέλαγος ύπολοφήσαν καλ είς τούπίσω
siens ac retrooedens, effecit ut ipsum etiam profun- άναποδίσαν, είσιτητδν καλ αύτδν τδν βυθδν τοις εύ-
dum a piis adiri posset usque ad tria milliaria. σεβέσι πεποίηκεν, άχρι μιλίων τριών. Καλ δή είσελ-
Itaque ingreesi, inveneruiit domum in ligura lem- Θόντες εύρον έν σχήματι ναού μαρμάρινου οίκημα,
* Gen. χχνιιι, 12. b
I Eeg. ιι, 30.
V A R L E LECTIONES.
*··*· f. γεγονέναι vel γεγονυίας. Oratione dc Gregorio Thaumalurgo Gregoritis Ny SSPTIUS cirra me-
, 0

diiim : 'Ως άν, κατά τήν παροιμίαν, δλον ήμϊν γίνηται καταφανές εκτ$ύ κρασπέδου τδ ύφ«
φασμα. C O T . τοϊς 1 1

έκεϊσε πιστοις. ^ .
657 EPIIRAIM CHERSONIS ARGHIEP. DF MIRACULO S. CLEMENT1S. 056
κα\ αυτόθι έν σορώ λιθίνη τδ πανάγιον κα\ ένδοξον Α pll marroorei, et illic in capsa lapidea repositam
άποτεθειμένον τον μάρτυρος λείψανον: ΟΤς άραι βου- martyris corpus sanclissimura et gloriosuro. Quod
λομένοις τδ πανάγιον έκ τοΰ βυθοΰ λείψανον, νύκτωρ cum e profundo vellent tollere, uoctu illie ae sistens
έπιστάς τούτοις δ άγιος, ούτωσ\ διηγόρευσε* Τδ μέν eanclus, i u edixit: Gorpus quidem nolite tollere :
λείψανον άραι μή δόξητε · χαρίζομαι δέ ύμϊν ταύτην bauc autem vobis concedo gratiam, ut singulb
τήν χάριν, ίν' έκάστψ χρόνω έν τή τής έμής αθλήσεως annis die certaminis mei per septem dies recedeiw
ήμερα έπ\ έπτά ημέρας ύποχωρών ό βυθδς, διά ξηράς roare, pedestre iter per aridam ad hunc usque l o -
πεζεύειν , μέχρις ώδε παρασκευασθήσεται. Κα\ δ cum prapareL Et aermo opere completvs luit. Ab
λόγος έργον έγένετο. "Εκτοτε γάρ μέχρι τής σήμερον eo siquidera tempore, usque in bodieruum diem,
έκάστω χρόνω τδ θαυμαστδν τοΰτο τελείται Οεουρ- singulis annis magnum boc miraculum Deo ope-
γικώς μεγαλούργημα. rame perflcitur.
VI. Τί τοΰτο τοΰ Μωσέως θαύματος άτιμότερον; VI. Quid istud miraculo Mosie inhonoratius
Τί δέ τοΰ Έλισσαίου άδοξότερόν τε κα\ ταπεινότερον; est? Quid vero Elisei ignobilius et humilius? quin-
πολύ μέν ουν γε ένδοξότερόν τε κα\ ύψηλότερον. Ό i n o nobilius et allius. llle siquidem virga, et vivue,
μέν γάρ βάβδω κα\ ζών καί άπαξ τήν θάλασσαν δια- ct semel, mari acisso, gurgiiem Ucr effecit * : alter
σχίσας, τρίβον τδν βυθδν άπειργάσατο · δ δέ ωσαύτως ^ vero similiter meloie Jordauem secans, semel quo-
τή μηλωτή τδν Τορδάνην τεμων, άπαξ κα\ ούτος que ipseboc fecit miraculum b : ambabus aquis post
τοΰτο τεθαυματούργηκεν · είς τήν προτέραν αμφο­ transilum redactis ad suam naturam, nec poslea
τέρων τών υδάτων, μετά τήν διάβασιν, φύσιν κατα- idem opcratis. ilic aulem quid? Post mortem;
στάντων, κα\ μηκέτι τοΰτο πεπραχότων · ούτος δέ τ ί ; et nou semel, sed ab eo tempore usque in hunc
μετά θάνατον, κα\ ούχ άπαξ, άλλ' έκτοτε μέχρι σή­ diem. Ο miraculum et gloriam martyris! Quaniam
μερον. "Ω τοΰ θαύματος κα\ τής δόξης τοΰ μάρτυρος! conseculus est singulis annis die gloriosi sui certa-
οίας είληχεν έκάστω χρόνω έν τή τής ένδοξου αύτοΰ minis! Sepiem enim dies, sicut anlea diximus,
αθλήσεως ήμερα! Έπ\ έπτά γάρ, ώς προέφημεν, secedens infinitum illud pelagus, piis praebet iter
ήμέραις υποχωρούν τδ άπειρον εκείνο πέλαγος, πό­ transita facile.
ρε ία ν εύεπίβατον τοϊς εύσεβέσι παρέχεται.
VII. Τούτου ουν ούτως γινομένου, πάντες τών έν VII. Hoc igilnr ita facto, cuncti apud nos reli-
ήμϊν φιλευσεβών εγχωρίων κα\ πολιτών τής Χερσώ- giosi incobe regionis et cives Ghersonis, audila re,
νος, τοΰτο άκηκοότες, πρδς τήν τοΰ θαύματος θέαν ad videndum miraculum properarunt. Cum quibas
ήπείγοντο. Μεθ' ών καί τις άνήρ ευσεβής σύν εύσεβεϊ Q quidam quoque vir pius una cum pia uxore ct
γυναικ\ καί τέκνω ά^ενι τήν έπΙ τδν αγίου ίερο- prole mascula, viara ad sacrosancli marlyrie tem-
μάρτυρος ναδν διήνυον δ$δν προθυμότατα. Και δή plum ducentem summa alacrilate peregerunl. Ει
τδν τόπον καταλαβόντες, κα\ τδ θαΰμα είσέτι τελού- vero locum assecuti, el miraciilum quod adbuc
μενον θεασάμενοι, τή χειρ\ τδν παϊδα λαβόμενοι, είς fitibat, i n l u i t i , puerum manu prehendentes, iiir
τδν Ιν τψ βυθψ θεόδμητον εκείνον ναδν είσήεσαν · gressi sunt illud in profundo dmnitu» aediflcaluin
κα\ τή σορψ παραστάντες, ίκετικώς τδν άγιον έλι- tcmplum : atque ad loculum accedentes, suppliciler
τάνευον, αμαρτημάτων συγχώρησιν δι* αύτοΰ λαβείν sanctum rogabant, petentea delictorura veniam pcr
έξαιτούμενοι, κα\ τψ παιδί δοθήναι δεόμενοι ζωήν ipsum accipere, darique poslulantes puero viiam
μακράν κα\άπήμονα, βίου τε εύμάρειαν, κα\ οΤα είκδς longam et illaeeaoi, cum facili rerum apparaiu, ei
γονείς έπ\ τέκνψ αίτεϊσθαι μονογενεϊ. quae consentaneum esl pelere parentes pro lilio
unico.
VIII. Ώ ς ουν τήν εύχήν τετελέκασι, κα\ τδ τοΰ VIII. Ut ergopieces flnieruiit, etsancli reliquiat
αγίου κατησπάσαντο λείψανον, είς τούπίσω πάλιν exosculali sunt, letrorsum postea redierunl.' Qui-
έξήεσαν. Ων εξελθόντων, τδ ύδωρ πάλιν είςτήν Ιδίαν
Τ
bus egressis, aqua Herum ad suum locum recurrit.
χώραν έπέδραμεν. Οί δέ μεταστραφέντες, κα\ πέλα- D Illi aulem conversi, et cernentes pelagus esse quod
γος τήν πρίν θεασάμενοι τρίβον, τήδε κάκεϊσε περι- prius iter erat, huc et illuc circumspiciendo, filii
σκοπούντες, τήν τοΰ τέκνου ζήτησιν έπεχείριζον · τδ inquisitionem aggrediebantur: at ille in arca sancli
δέήν έν τή τοΰ αγίου λάρνακι καταλειφθέν · κα\ τοΰτο relictus fuerat: klque non oblivione pareiUum, sed
ού τή τών γονέων λήθη, άλλά τή τοΰ θεοΰ ευδοκία Dei voluntate faclum esl, ul bic quoque mariyrem
έγεγόνει, ίνα κα\ ενταύθα μειζόνως θαυμαστώση τδν magis redderei adiuirabilem.
μάρτυρα.
IX. 'Ως δ* οδν οί γονείς τδ τέκνον ούχ ηύρισκον, I X . Gum ergo parenleinatum non invenirenl, tt
κα\ δτι έν τψ βυθψ τούτοις έπελήσθη δ παϊς ένενόη- cogilassent a se fuisse puerura in maris profuudo
σαν, τί δεί καί λέγειν, τούς τε τοΰ πιιτρδς θρήνους, obfivionc mandatum, quid opus est diccre et patria
κα\ τάς της μητρδς οίμωγάς ; Πάσαν γάρ τήν λαμ- lanieulationes, et matris ultriatus? Omne siqutdeM
πράν εκείνην έορτήν είς θρήνον μετεποίησαν. Τί γάρ illud aplendidum festum coDverterunl in laraenla-
ούκ έλεγον; τί δέ ούκ έπραττον; τών δσα είκδς ήν liouem. Quid eniui uon diceUaol? quid VCRO non

• Exod. xiv. b
IV R»g. 11.
 635 APPENDIX AD S. C L E M E N T E M . 636
sede succcssor fldelis : Clementis illius cujus huc- Α σωτηριώδεις διδαχάς καί σιγώσα βο$ γεγονότα - * u t e

usque univcrsus orbis salulares fuisse doctrinas Κλήμεντος τοΰ άληΟοΰς κλήματος τής Αμπέλου
vel lacens ctaraat: Clementis, qui vitis Gbrisd veros Χρίστου, δι* ο5 ήμϊν ό τής διδασκαλίας βότρυς περ-
cxstitit palmes, per quem nobis doctrinae uva ma- κάσας, γλεΰκος εύσεβείας κα\ σωτηρίας έστάλαξεν·
turescens, pitlalis e i salutis mustum stillavtt: Κλήμεντος, της άληθοΰς κλίμακος, τής ού πρδς γεώ-
Clemenlis, verae scalae, quae non ad collis alicujus λοφδν τι ύψος Ιπαναγαγούσης ημάς, άλλά ταϊς τών
altitudinem nos evebit, sed virlutum ascensionibus, αρετών άναβάσεσιν, ώσπερ τισ\ βαθμίσι, πρδς ούρα­
tanquam gradibus q u i b u 9 d a m , ad coelum et cce- νδν τε κα\ τά ουράνια ημάς διαβιβαζούσης · κλίμακος,
leslia nos traducit: acalse, quae illa a Jacobo *isa κα\ τής Ιακώβ δραθείσης ουδέν άποδεούσης, ούκ
nequaquam inferior esl * ; nec ostcndit nobis a n - αγγέλους δι' αυτής άνιδντας κα\ κατιόντος ήμϊν δει-
gelos per eam ascendenles ac descendenles, sed ho- κνυούσης, άλλά ανθρώπων ψυχάς ταϊς θειοτάταις
ininum animasdivinis maximeadmonUionibus,velut παραινέσεσιν, ώς έκ βαθμών είς βαθμούς δι' αρετών
e gradibus in gradus per virtutes ad Deum inducit. τψ Θεψ συνεισφερούσης.
III. Cujus quidem miraculum cuui non didiceri- III. Ούτινος δή τδ θαΰμα μή μαθόντες, ώ κάλλιστο*
tis, ο pulcberrirae e l fidelissime coetne, quale sit κα\ πιστότατον άθροισμα, καί οΤόν έστι καί δσον
et quantum audire, tanquam pielatis amantcs, con- Β άκηκοέναι, ώς φιλευσεβεϊς, άγωνίζεσθε, κα\ προσκιρ-
teudile, et ad sermonem exsultate, ac aures incli- τάτε τοΰ λόγου, καί τήν άκοήν ύποκλίνετε, κα\ τής
nale, atque noslram accusate larditatera : elenim βραδυτήτος ημών καταμέμφεσθε* χαίρω δ* ούν τού­
de boc gaudeo : lantum, usque ad finem mibi, του ένεκα * μόνον, μέχρι τέλους μ ο ι , παρακαλώ,
qweso, sic aitentura servaie animum, nec sinalis ούτως σνντεταμένην τηρήσατε τήν διάνοιαν, καί μ ή
aliquam bujus vitse rerura cogilalionem subire τινα βιωτικδν λογισμδν τψ νψ υμών ύπεισελθεϊν,
meniem vcstram, et alacritatein emollire : verura κΛ^τδ πρόθυμον χαυνώσαι έάσητε * άλλ' έγρηγορότι
vigilanti inielleclu ac sensu reui lideliter suscipile. λογισμψ καί φρονήματι τοΰτο πιστώς ύποδέξασθε.
lia aulem habel. Έστιν δέ ούτως,
IV. Posiquam praclarus et bealissimus GLemens IV. Τοΰ άοιδίμου κα\ μακαριωτάτου Κλήμεντος
docirinae aique apostolalus cursum perfecisset, ac τδν τής διδασκαλίας κα\ αποστολής δρόμον εκτέλεσαν-
e rebus humanis per martyrii consummationem ex- τος, κα\ τών τήδε διά τής τοΰ μαρτυρίου τελειώσεως
cessisset; sicut et liber gloriusi ejus marlyrii decla- μετακεχωρηκότος· ώς κα\ ή τοΰ ένδοξου αύτοΰ μαρ­
rat, quem a vobis non ignorari persuasura babeo; τυρίου βίβλος δεδήλωκεν, ή ν μή άγνοειν υμάς πέ-
nequaquam juslum esse judicavit Dominus, qui Q πεισμαι* ού δίκαιον κέκρικεν δ δοξάζων τούς δοξάζον-
glorificanles ipsum gloriiicat , non vicissim glori-
b
τας αύτδν Κύριος, μή άντιδοξάσαι τδν ούτως υπέρ
licare illum , qui pro amore erga euiu sic decerla- τής είς αύτδν αγάπης άγωνισάμενον · άλλά κα\ ύπερ-
verat; imo admodum glorificare et magnum facere, δοξάσαι κα\ μεγαλΰναι, κα\ ώς έν ούρανψ τοις άγγέ-
cumque ut in coelo angelis, ita hic quoque homi- λοις, ούτω κάνταΰθα τοις άνθρωποις λαμπρότατον
nibus clarissimum reddere, pcr miraculorum de- αύτδν καταστήσαι, διά τής τών θαυματουργιών επι­
monstralionem , et maximc venerandum : miracu- δείξεως , κα\ αίδεσιμώτατον · θαυματουργιών, ών
lorum, quorum quidem mens magnitudinem com- νους μέν τδ μέγεθος έννοήσαι ατονεί, λόγος δέ τδ
prehcndere non valet, nec oratio multiludiuem πλήθος είπεϊν, κα\ χε\ρ διαχαράξαι τδ άπειρον · ίνα
dicere, uec manus exarare inliniiatem. Ut crgo ex ούν έκ τοΰ κρασπέδου τδ ύφασμα Μ
μετά τήν παροι-
funbria pannum, juxta proverbium, intra vos rcpu- μίαν γνοίητε έν ύμϊν, δ καί ύπεσχόμην διηγήσομαι.
lelis, id quod promisi oarrabo.
V . Cum veneralione dignissinium ccrpus sanclis- V. Τοΰ πανσέπτου λειψάνου τοΰ πανοσίου Ιερομάρ­
aimi martyris Clementis in profundum maris ab τυρος Κλήμεντος έν τψ τής θαλάσσης άπο^ιφέντος
itnpiis illis idololatris projectum fuisset, illudque βυθψ παρά τών άθεων εκείνων είδωλολατρών, κα\ τοΰ
excepiesct lemplum in profundo a Dco aedilicatum, D έν βυθψ θεοδμήτου ναού τοΰτο ύποδεξαμένου, θαυ-
bicquoque maximum edit miraculum Deus adnii- ματουργεϊ τι μέγιστον κάνταΰθα δ τών θαυμασίων
rabilium. Uoc euim faclo, cum diseipuli cjus una θεός. Τούτου γάρ γεγονότος, κα\ τών μαθητών αύτοΰ
CUin ildelibus qui illic eranl lamcnlarcnlur, et ut συν τών έκεϊσε πιστών " όδυρομένων, δεϊξαί τε τού­
sanclissiraas gloriosissimi Clementis reliquias eis τοις τδ πανίερον λείψανον τοΰ πανενδόξου Κλήμεντος,
ostenderet, quod el faclum est, Denm supplices δ τι κα\ γέγονε, πρδς θεδν ίκετευόντων, παρευθύ τδ
rogarcnt: protiuus immcnsum illud pelagus desi- άπειρον εκείνο πέλαγος ύπολοφήσαν και είς τούπίσω
sieitfi ac retrocedens, effecit ut ipsum etiam profun- άναποδίσαν, είσιτητδν κα\ αύτδν τδν βυθδν τοϊς εύ-
dum a piis adiri posset usque ad tria milliaria. σεβέσι πεποίηκεν, άχρι μιλίων τριών. ΚαΥ δή είσελ-
Haque ingressi, invenerunt domum iu ligura tem- θόντες εύρον έν αχήματι ναού μαρμάρινου οίκημα,
* Cen. xxviii, 12. *» I Reg. ιι, 30.
V A R L E LECTIONES.
" · * · f. γεγονέναι vel γεγονυίας.
f 0
Oralione dc Gicgorio Thaumalurgo Gregoiius Nyssenus cirra me-
diiim : 'Ως άν, κατά τήν παροιμίαν, δλον ήμϊν γίνηται καταφανές εκ τού κρασπέδου τδ ύφασμα. C O T . τοίς
, ι

έκνισε πιστοϊς. * .
657 EPIIRAIM CHERSONIS A R C H I E P . DF MIRACULO S. CLEMEISTIS. 656
χα\ αυτόθι έν σορώ λιθίνη τδ πανάγιον κα\ ένδοξον Α pli marroorei, et illic i n capsa lapldea repositnm
άποτεθειμένον του μάρτυρος λείψανον: Οίς άραι βου- martyris corpus sancdssunum et gloriosuro. Qvod
λομένοις τδ πανάγιον έκ του βυθού λείψανον, νύκτωρ cum e profundo vellent tollerc, uoctu illie ae sislens
έπιστάς τούτοις ό άγιος, ούτωσ\ διηγόρευσε· Τδ μέν eanclus, i u edixit: Corpus qukkm nolite tollere :
λείψανον άραι μή δόξητε · χαρίζομαι δέ ύμϊν ταύτην hanc autem yobis concedo gratiam, ut singtilb
τήν χάριν, ίν' έκάστω χρόνω έν τή τής έμής αθλήσεως annis die certaminis me\ per seplem dies recedena
ήμερα έπ\ έπτά ημέρας ύποχωρών ό βυθδς, διά ξηράς mare, pedestre iter per aridam ad bunc usque l o -
πεζεύειν, μέχρις ώδε παρασκευασθήσεται. ΚσΛ δ cum prapareL Et sermo opere completus luit. Ab
λόγος έργον έγένετο. "Εκτοτε γάρ μέχρι τής σήμερον eo siquidem tempore, usque in bodiernum diem,
έκάστω χρόνω τδ θαυμαστδν τούτο τελείται θεουρ- singulis annis magnuni boc miraculum Deo ope-
γικώς μεγαλούργημα. rante perficitur.
VI. Τί τούτο τοΰ Μωσέως θαύματος άτιμότερον ; VI. Quid istud miraculo Moeie Inhonoratius
Τί δέ τοΰ Έλισσαίου άδοξότερόν τε κα\ ταπεινότερον; esi? Quid vero Elisei ignobtUus et humilitis? quin-
πολύ μέν ούν γε ένδοξότερόν τε καί ύψηλότερον. Ό i n o nobilius el altius. IUe siquidem virga, et vivua,
μέν γάρ βάβδω κα\ ζών καί άπαξ τήν θάλασσαν δια- et semel, mari scisso, gurgitem itcr effecit * : alter
σχίσας, τρίβον τδν βυθδν άπειργάσατο · ό δέ ωσαύτως ^ •ero similiter meloie Jordauem secans, seniel quo-
τή μηλωτή τδν Ίορδάνην τεμών, άπαξ κα\ ούτος que ipse hoc fecit miraculuin : ambabus aquis post
b

τοΰτο τεθαυματούργηκεν · είς τήν προτέραν αμφο­ transitum redactis ad suam naturam, nec poslea
τέρων των υδάτων, μετά τήν διάβα σι ν, φύσιν κατα- idem opcratis. i l i c aulem quid? Post mortem;
στάντων, και μηκέτι τοΰτο πεπραχότων · ούτος δέ τ ί ; et non semel, sed ab eo teropore usque in huuc
μετά θάνατον, κα\ ούχ άπαξ, άλλ' έκτοτε μέχρι σή­ diem. Ο miraculura et gloriam martyris! Quanlam
μερον. "Ω τοΰ θαύματος κα\ τής δόξης τοΰ μάρτυρος! consecuUis est singulis annis die gloriosi sui cerla-
οίας είληχεν έκάστω χρόνω έν τή τής ένδοξου αύτοΰ minis! Septem enim dies, sicut anlea diximus,
αθλήσεως ήμερα! Έπ\ έπτά γάρ, ώς προέφημεν, «ecedens infinitam illud pelagus , piis prabet iter
ήμέραις ύποχωροΰν τδ άπειρον εκείνο πέλαγος, πο- transita iacile.
ρείαν εύεπίβατον τοϊς εύσεβέσι παρέχεται.
VII. Τούτου ούν ούτως γινομένου, πάντες τών έν VII. Hoc igitnr ita facto, cuncti apud nos reli-
ήμίν φιλευσεβών εγχωρίων κα\ πολιτών τής Χερσώ- giosi incobe regionis et cives Ghersonis, audita re,
νος, τοΰτο άκηκοότες, πρδς τήν τοΰ θαύματος θέαν ad videndum miraculum propcrarunt. Cuin quibus
ήπείγοντο. Μεθ* ών καί τις άνήρ ευσεβής σύν εύσεβεϊ Q quidam quoque v i r pius una cum pia uxore et
γυναικ\ κα\ τέκνψ ά^ενι τήν έπ\ τδν αγίου ίερο- prole mascula, viam ad sacrosancii martyris tem-
μάρτυρος ναδν διήνυον ό$δν προθυμότατα. Κα\ δή plum ducentem 6umma alacritate peregerunt. Ε ι
τδν τόπον καταλαβόντες, κα\ τδ θαΰμα είσέτι τελού- vero locum asseculi, et miraculum quod adbuc
μενον θεασάμενοι, τή χειρ\ τδν παϊδα λαβόμενοι, είς fiebat, i n l u i t i , puerum manu prebendentes, i n
7

τδν έν τψ βυθψ θεόδμητον εκείνον ναδν είσήεσαν · gressi sunt illud in profundo dmnitus aedtflcatuin
κα\ τή σορψ παραστάντες, ίκετικώς τδν άγιον έλι- tcmplum : atque ad loculum accedeutes, suppliciler
τάνευον, αμαρτημάτων συγχώρησιν δι* αύτοΰ λαβείν sanctum rogabant, petentes delictorum veniam por
έξαιτούμενοι, κα\ τψ παιδί δοθήναι δεόμενοι ζωήν ipsura accipere, darique postulantes puero viiam
μακράν κα\άπήμονα, βίου τε εύμάρειαν, κα\ οΤα είκδς longam et illaesaru, cum facili rerum apparaiu, e i
γονείς έπ\ τέκνψ αίτεϊσθαι μονογενεϊ. quae consentaneum esl petcre parentes pro lillo
unico.
VIII. 'Ως ουν τήν εύχήν τετελέκασι, καί τδτοΰ VIII. Ut ergopieces flnierunt, elsancti reliquiat
αγίου κατησπάσαντο λείψανον, είς τούπίσω πάλιν exosculali sunt, relrorsum poslea redierunl* Q u i -
έξήεσαν. Ων εξελθόντων, τδ ύδωρ πάλιν είςτήν Ιδίαν
Τ
bus egressis, aqua iterum ad suuni locum recurrit.
χώραν έπέδραμεν. Οί δέ μεταστραφέντες, καί πέλα- D Illi autem conversi, et cernentes pelagus esse quod
γος τήν πρίν θεασάμενοι τρίβον, τήδε κάκεϊσε περι- prius iter erat, buc et illuc circumspiciendo, fllii
σκοποΰντες, τήν τοΰ τέκνου ζήτησιν έπεχείριζον · τδ inquisilionem aggrediebantur: at ille in arca sancti
δέήν έν τή τοΰ αγίου λάρνακι καταλειφθέν · κα\ τοΰτο rclictus fuerat: idque non oblivione parentum, sed
ού τή τών γονέων λήθη, άλλά τή τοΰ θεοΰ ευδοκία Dei voluntatc faclum est, ul bic quoque mariyrem
έγεγόνει, ίνα κα\ ενταύθα μειζόνως θαυμαστώση τδν magis redderei adtuirabilem.
μάρτυρα.
IX. Ώς δ* οδν οί γονείς τδ τέκνον ούχ ηΰρισκον, IX. Cum ergo parentes naium non invenirent, et
κα\ δτι έν τψ βυθψ τούτοις έπελήσθη ό παϊς ένενόη- cogitassent a se fuisse ptierum in maris profuwio
σαν, τί δεί κα\ λέγειν, τούς τε τοΰ πατρδς θρήνους, oblmonc mandatum, quid opus eat dicere et pairis
κα\ τάς της μητρδς οίμωγάς ; Πάσαν γάρ τήν λαμ- lameutationes, et matris ulutatus? Omne siqwidew
πράν έκεινην έορτήν είς θρήνον μετεποίησαν. Τί γάρ illud splendidum festum converterunt in lainenta-
ούκ έλεγον; τί δέ ούκ έπραττον; τών δσα είκδς ήν tiouem. Quid emui uon dicebaui? quid vcro non

• Exod. χ ι ν . b
IV R ' g . ιι.
 APPENDIX ΑΌ S. CLEMENTEM. 040
«59
faciebani! c* tte quae par erafvel tpetiiu lapidem Α καί λίθον αύτδν κινήσαι πρδς δάκρυον. Ή γάρ τε-
inotere ad lacryroas. Genilrix enim oculis ad niare κοΰσα,τούς οφθαλμούς τψ πελάγει έντείνασα - , κα\ Μ η

inlensis, et manibus in aUum sublatis, hujusmodi τάς χείρας πρδς ύψοςδιάρασα, τοιάσδετψάγίψ ήφίει
voces sancte eroisit: Ihe suut ο sancte, tuae re-
9
φωνάς· Αύταί σου, άγιε, αί άμυιβαί; τοιαύταί σου
nraneralioncs ? Tales tuae retribtiliones erga eos qui τών πόθψ πρδς σέ προστρεχόντων αί ανταμείψεις;
ad lestudiose accurrunt? Sic laborem a me ex quo Ούτω τδν κόπον άντιμετρήσας δ ν άφ' ής παρεγενδ-
accessi sumptum remeliius, mercedera mihi neddi- μην ύπέμεινα, τήν άντιμισθίαν μοι δέδωκας; Πού
disti? Ubinam est filius meus? Quaenam raaris bcl- μου ό παίς; Ποίον τού έμού τέκνου τά σπλάγχνα
lua viscera nati mei laceravil? Quis vero vebemens θηρίον θαλάττης έ σπάραξε ν ; Ποίον δέ ρόθιον κύμα
flmlus insurgens, eum vivtim, tanquara sepiilcrum, κατεπαναστάν, ώς τάφος, ζάντα τούτο *· έκάλυψεν;
openiit? Quem jam oculis aspiciam? Pro quo au- Τίνα τοϊς δφθαλμοϊς άρτι θεάσομαι; Υ π έ ρ δέ τίνος
tem orabo? Quis vcro senectutis meae efficieturba- προσεύξομαι; Τίς δέ μου τού γήρως καί βακτηρία
cultis? Cor me , sancl<\ non fecisti sociam esse in γενήσεται; Ίνα τί με, ώ άγιε, μή τψ τοΰ τέκνου θα-
lnorie filii mei; u l qucmadmodtim ad te accessi νάτψ κοινωνήσαι πεποίηκας, ώς άν ώσπερ πρδς σέ
manu illum tenens, ita et ulnis cumdem ferens ad τοΰτο τή χειρ\ κατέχουσα παραγέγονα, ούτωσΐ κάν
inferos infelix descenderem ? 0 mare et profunduiii, β τψ άδη άγκαληφορούσα τούτψ ή δύστηνος καταβέ-
quonara lui sinu meum delinebis lilium? Quomudo βηκα. Q θάλασσα καί βυθέ, ποίψ σου κδλπψ τδν έμδν
T

aulem el eum ales? Ilei niibi, fili miserande, tili καθέξεις υίδν; Πώς δέ καί θρέψεις αύτδν; οίμοι
onle lemptis rapte: flli, qua ralione a meis oculis τέκνον έλεεινδν, τέκνον πρδ ώρας άναρπασθέν τέκνον,
receseisii? Quibuspedibus revcriar? Quemnam au- πώς έδυς τών έμών οφθαλμών, ποίοις ποσίν υπο­
Ccm iuslar agni exsilienlem contemplabor ? στρέφω Τίνα δέ ώς άρνα έπισκιρτώντα θεάσο­
μαι ;
X . Palcr vero rursus manibus os percittiens, l a - Χ . Ό δέ γε πατήρ τοιαύτα πάλιν, τψ χειρί τήν
raentabalur his verbis: Quare, ο sancte, orbura me δψιν πα ίων , ώούρετο · Ίνα τ ί , ώ άγιε , εξαίφνης
liberis repente effecisti ? Cur sic iilium metini morte άπαιδά με κατέστη σας ; "Ινα τί ούτως οίχτίστω θα-
miserrima mori permisisli ? Qua dc causa iis qnae νάτψ τδ έμδν τέκνον θανεϊν παρεχώρησας; "Ιν~ τίτά
speraveram conlraria mihi obligerunl? Cum bac εναντία ών ήλπισα μο\ συνήντησεν; έπι τοιαύταις
epe ad te accessimus? Taliane sunt dona in eos, πρδς σέ παραγεγδναμεν; Τοιαΰται τών πδθψ προσ­
<qui ad martyres cum desiderio adveniunt? Revera ερχόμενων τοίς μάρτυσιν αί δωρεαί; "Οντως ού σύ,
dion ιιι, sed pcccaiorum meoruro procell» pueruro άλλ' αί τών έμών αμαρτημάτων θύελλαι τδν παϊδα
inari Iradiderunt. Ο Oli m i , quis tui morlui claudet C τή θαλασσή παραδεδώκασιν. Q τέκνον έμδν, τίς σου
T

«oculos? Quis vero te sepeliet? Quisnara ioculus ele- τούς οφθαλμούς θανόντα 17
καλύψει; Τίς δέ εντα­
ganlissimum, jucundissimumque tuum teget laber- φιάσει ; Ποια δέ σορδς τδ περικαλλές κα\ τερπνότα-
jiaculuro? Ah ! prorsus clausit quidem tuos oculos τον κατακρύψει σου σκήνωμα; "Η πάντως έκάλυψε
mare; sepeliii vero le gurges; et venter piscium μέν σου τούς οφθαλμούς θάλασσα* ένεταφίασε δέ
tibi condilorium fuit. βυθός· καίγαστήρ Ιχθύων σορός σοι έγένετο.
X I . Hoc ilaque lamento cuiii parenles plaugereni, Χ Γ Ούτω δ'ούν κοπτομένων τών τεκόντων τδν Ορή-
quidain ex iis qui iiiuc convenerani, vix landem νθν, τών έκεϊσε συνελθόντων τινές, μόλις ποτέ τοΰ
persuaserufit illis ui desislcrent lamenlalione. Alque θρήνου άνεϊναι τούτους πεπείκασι. Καί δή τής οίμω-
ab ejuhtu parumper cessanies, domum abierunt. γής κάν πρδς ολίγον παυσάμενοι, οίκαδε ώχοντο. Τοΰ
Tempore ergo procedenle, et advenicntibus diebus ούν χρόνου προοδεύσαντος, κα\ τών τής τοΰ αγίου
quibus sancti memoria cclebratur, baec inter se d i - μνήμης ήμερων καταλαβουσών, τοιάδε πρδς αλλήλους
eebant, recordanles fllii s u i : Agedum proficiscamur έλεγον, είς άνάμνησιν τού ίδιου τέκνου γενόμενοι*
ad eanctom , ut si aliquid reltquiarum filii nostri, Δεύρο δή κα\ πορευθώ μεν πρδς τδν άγιον, ώς άν εί
quod fleri non potest, remanserit, lollamus, el cum πού τι λείψανον, δπερ αδύνατον, ύπελείφθη τοΰ τέκνου
•ancto contendamus judicio; vel el forle moriamur D
ημών λαβώμεθα, κα\ τδν άγιον δικασώμεθα, εί πως
*Uic, mortis poeri parlicipes. Haec iiaque dicentes, κα\ θανοΰμεν έκεϊσε, τώ θανάτψ τοΰ παιδδς κοινω-
nondum finilo sermone, profcclionem inchoarunt. νήσαντες. Ταΰτ' ούν είπόντες, ούπω τέλος τοϊς λεγο-
€nmque accessissent, et ad locum pervenissent, μένοις τεθείκασι, κα\ τήν πορείαν άπήρξαντρ. Κα\
atque relrocessissel roare; Deo gic etiam honorante δή παραγεγονότες, κα\ τδν τόπον καταλαβόντες, καί
marlyrem , primi in profundum insilierunt, stimu- τής θαλάσσης ύποχωρησάσης, τιμώντος τού θεοΰ
lanle Hlii desiderio: eosqae sequenn muhiludo per- κάνταΰθα τδν μάρτυρα, τψ τοΰ τέκνου πόθψ δακνό-
gebat. μενοι, πρώτοι τώ βυθψ ε ίσε πήδησαν * έφεπόμενόν τε
τούτοις τδ πλήθος έπήρχετο.
XII. Et c u n ad omni cultu diguum marlyrts XII. Κα\ δή τδν πάνσεπτον ναδν καταλαβόντες τοΰ
VARIiE LECTIONES.
M
- * * 8 i c legendum, non έκτείνασα, ut edideral Coielcrius, qui verlerat exien$te, nequc enim Grapce έκτείνειν
οφθαλμούς dixeris, sed έντείνειν, intendere , non exiendere ΟΓΚ/ΟΙ. C L E R . 1 5
al. τούτον.Μ
Ποίοις ποσ\ν
υποστρέψω. Minus commode conyer^a sunl bn?c apud SUHIIHI. Sed nos nou soleinusin Gdemlnlcrprelum
mqaircre ; enilimur niclius inlerptcUiri. Ουτ. r T
al. θανόντος.
641 EPHRAIM CHERSONIS ARCHIEP. DE M R A C U L O S. CLEMENT1S. €4«
μάρτυρος, ώ τοΰ θαύματος! όρώσι τδ ίδιον τέκνον j templum pervenissent, ο miraculum! videnl Aiium
(ών και φαιδρδν κα\ άλλδμενον. Ώς δε έν θαύμασι auttm vivenlem ac belum alque exsiliantem. Ut
θαΰμα περιτυχόντες, έκπλαγέντες τε τψ έξαισίψ με- vero in miraculis miraculum offuoderuni, obslupe-
γαλουργήματι, πρώτα μέν τδ θείον έγέραιρον έπειτα scentes super magno exiraioque opere, priinum
δέ τδν μάρτυρα εύχαριστηρίοις φωναίς έπευφήμιζον · quidem Deo honorem dederunt; deinde vero roar-
είτα τψ νέψ έπύθοντο, πώς σέσωσται, τίνος ζωογο- lyrem acclamationibus et graliarum aclionibus pro-
νοΰντος, τίνος φυλάσσοντος, κα\ τίνος τρέφοντος. Ό seculi sunt. Poslea adolesceiilem inlerrogaruuL
δέ γε παϊς, τή μέν μιά χειρ\ κατέχων τήν λάρνακα, quo paclo servatus fuisset, quonam vitam dante,
τή δέ έτερα δακτυλοδεικτών τδν ένδοθεν κείμενον, quonam cuslodienie, ct quonaro nulriente. Puer
τοίς έρωτώσιν άνταπεκρίνετο· Ουτός μου μετά θεδν auiem, una quidem roanu lenens arcam, alia vere
κα\ ζωή κα\ τροφή, κα\ τών έν τή θαλασσή θηρίων indicans digito eum qui intus jacebal, interrog-Ni-
άμυντήριον έγεγδνει· ούτδς με καθ* έκάστην έτιθη- tibua vicissiro respondit: Hic mibi posl Deum el
νεϊτο λαμπρότατα. vita, et alimeirtum, et adversus marinas belluas
propugnaculutn exslttil: hic me quolidie spleodi-
dibsime nulricabal.
XIII. Οί δ'ούν τεκδντες, θάμβει κα\ χαρ$ συσχε- 1 X I U . Parenles autero, adrairalione ac laetUia de-
θέντες, τή τε πίστει πλέον βεβαιωθέντες τού μάρτυ­ tenli, et in fide martyris roagis conilrmati, per
ρος, δι'ού τδννεκρδν νομισθέντα υίδν ζώντα άπείλη- qucm filium quem putaveraut niortuum, viventem
φαν, τούς προτέρους θρήνους είς εύχαριστίαν έτρέ- reccperant, priores luclus iu graliarum accionen»
ψαντο, τοιάδε τψ άγίψ έπιβοώμενοι * Ός αληθώς άρα converterunt, taliaque acclaroarunl aancto: Q**aur>
θαυμαστός ό Θεός έν τοΊς άγίοις αύτου, κα\ ΘέΛημα vere utique mirabili$ Deut in $anc:i$ $ui$ *, et t o -
τών φοβούμενων αυτόν ποιών, καϊ τής δεήσεως lunlatem timentium $e (αο\εη$, deprecalionemque e*~
αυτών είσαχούων. ΊΕσωσας ημών, "Αγιε, τδν υίδν, rum exaudieus . Serrasli, sancte, fiiium noslrutn ;
b

άπέδωκας ήμίν τδν ούκ έλπιζόμενον. Ω ουρανέ κάΙ

Τ reddidisii nobis quem non sperabamus. Ο ccelu»
γ ή , κα\ σύ βυθέ, δ πρ\ν ύφ' ημών έπαρώμενος, έκστηθι el lcrra, luque gurges prius a nobis exsecrale, ob-
τψ υπέρ φύσιν τούτψ μεγαλουργήματα Ιλεως δέ κα\ stupesce super boc naturam excedcnle magno opere.
αύτδς γενοΰ, άγιε, ών πρδς σε τή θλίψει τρυχόμε- Eslo aulem tu quoque, ο sancte, prupilius, in ii»
νοι έπράζαμέν τε κα\είπομεν μή ανταποδώσεις ήμϊν quae conlra to afllictione conirili cum fecimus, l u n
τήν τών βλασφημιών άνταπδδοσιν. Τδν υίδν άπελά- diximus: ne relribuas nobis convieiorum retribiK
βομεν, τδν νεκρδν διά σού νΰν άναστάντα έδεξάμεθα, lionein. Filium recuperavimus, morluum nunc per
τήν τού γήρως βακτηρίαν σή βοηθεία πάλιν έχομεν. 1 le suscilalum accepimus, baculvm seneclulis luo
Τι τά πολλά λέγομεν ; τδν ού τριήμερον άλλ' ένιαύ- auxilio iterum babemus. Quid dicimus mullaf
σιον νεκρδν, κα\ ού λίθψ άλλ' ύδατι καλυπτδμενον, non triduanum sed annuum morluum, ncc lapide
κα\ ούχ ύπδ σκωλήκων, ά τής τοΰ σώματος έστι φύ­ sed aqua oblectum, ncc a vermibus juxta corporis
σεως ίδια, δαπανηθέντα, άλλά τδν ύπδ Ιχθύων ώς naluram consumptura, sed a piscibus u i arbilrali
ένομίσαμεν καταβρωθέντα, σώον διά σού άπελάβο- sumus devoratum, salvum per te recepinius. Euge
μεν. Εύγε τής χάριτος, εύγε τής δόξης, εύγε τής δυ­ gratiam; euge gloriam; euge poiemiam et bfcnefl-
νάμεως κα\τής ευεργεσίας σου, άγιε. Ούτω τοίνυν cium tuum , ο sancle. Hoc igilur modo sanclum
τδν άγιον μετά δακρύων έπευφημήσαντες, τδν παϊδα cum lacrymis el acclaraaiionibus proseculi, puerura
άράμενοι, οίκαδε παρεγένοντο, πάσι τδ θαΰμα έκδιη- lollcnles, rcvcnere domum, cuneiis miraculuiit
^ούμενοι. enarrantes.
X I V . Τί ούν πρδς ταΰτα κα\ παρισώσαιμεν; τδν X I V . Quid ergo cum bis conferemus? Elianv
Ήλίαν φασί ποτε τδν νεκρδν ζώντα υίδν τή ίδία άπο- aiunt olim fdium raortuum malri propriae vivcnlen>
δοΰναι μητρί · δ μέγα τε υπάρχει κα\ ύπερθαύμα- reddidisse ; quod et magnum est el valde adnii-
c

στον. 'Αλλά κα\ τψ Έλισσαίου ποτέ, ώς ίστορούσι, ^ rabile. Sed et referunt, ad EUsei aliquando sepul-
μνήματι, ύπδ τίνων άνδροφδνων φονευθέντα τινά, κα\ crum quemdam ab aliquibus bomicidis inicrfectum
έν αύτψ (5ιφέντα, ευθύς άνεγερθήναί τε κα\ ζήσαι * ac in eo projeclum, sUlim resurrexisse ac vixisae r d

δ μείζον τοΰ προτέρου κα\ έξαισιώτερον. Κα\ Πέτρος quod priore majua esl atque mirabilius. Et vero
δέ έν τοϊς καθ' η μ ά ς , ή τών αποστόλων κορωνίς, inter eos qui ad nos periiaent, Petrus apostoloru»
τήν πτωχοτρόφον έκείνην χήραν Ταβιθάν θανούσαν verlex, illani pauperam allricem viduam Tabilban*
αύθωρον προσευχή έζανέστησεν. Ταΰτα μέν ούν θαυ­ mortuam, eadem bora predbus susciuvit ad v i t a » .
μαστά κα\ ύπέρλαμπρα* τδ δέ παρδν θαΰμα, δσον Haec equidem mirabilia suot et loage elariaairm.
τούτων ύπερανέστηκεν! At praBsens miraculuro quantum ea exsuperat!
X V . Και δρα μοι προσεχών τδ ύπέροχον τοΰ θαύ­ X V . E l vide mihi alque considera miracali excel-
ματος. Ό μέν Ηλίας, ώς προέφημεν, άρτι θανόντα leutiam. Elias quidem , u i anle diximus, modo
τδν πΟίόα κα\ ούπω καταψυχέντα, άλλ' είσέτι τδ θερ- mortuum puerum, qnique nondum rcfrixeral, se4
μδν τής φύσεως διασώζοντα, έζανέστησεν. Ή δέ τοΰ adbuc natura calorem couscrvabat, suscilavit. E1H

• Psal. LXVH, 3G. »> Psal. CXLIV,19. e|([ R g . xvn.

0 <» IV Reg. x i u .
643 APPENDIX A D S. CLEMENTEM. 644
•ari autem virtut diiabue dc causis miraculum per- Α Έλισσαίου δύναμις δυοϊν εΓνεκα αίτιων τδ θαύμα
focit; U M quidem, ostendens prophetam qui igno- τετέλεκεν έν\ μεν, άγνοούμενον προφήτην δεικνύουσα,
rabalur; alia vero, non concedens caedem etiam έτέρψ δέ, μή συγχωρούσα φδνον κα\ μετά θάνατον.
poat mortem. Pelrus autem sua virtute, el pretibus Ό δέ γε Πέτρος τή ίδια δυνάμει, κα\ τήν τών ευεργε­
eoruin qui a vidua beneficio fuerant affecti sumptis τούμενων παρά τής χήρας εύχήν συνεργδν λαβόμε-
in auxiliura, ipse quoque eam roodo defunctam re- νος, άρτι κα\ αύτδς ταύτην θανούσαν έξανεστήσατο.
nuscilavit. At sanctus marlyr Clemens; ο miracu- Ό δέ γε ίερομάρτυς Κλήμης, ώ τού θαύματος! ούκ
lum ! non mortuum recentem, sed annuum, vel ut άρτιθανή, άλλ' ένιαυσιαίον, ή μάλλον ειπείν καθ*
melius dicam, eum qui in unoquoque mimienloejus- έκάστην στιγμήν κα\ ταύτης τω λεπτοτάτω απο­
que letiuissima parie moriebalur, puerum conser- θνήσκοντα παΐδα διέσωζεν. Καί Γστε πάντες οί πεπει­
vavil. Et scitis omnes qui rei periculum fecistis, ραμένοι τοΰ πράγματος, πόσον είκδς ήν παϊδαέν ούτω
quaiito temporeverisimileerat puerum in profuodo άπλέτω βυθψ διασώζε σθαι χρόνον·
U m vasto conservari.
X V I . Verum roibi diligenter consideranli, non X V I . Άλλά μοι ακριβώς σκοποΰντι, ούχ Ινα νεκρδν,
unum mortuum : sed quanlo temporis spalio s c i - άλλ' δσην ώραν Γσμεν έν ύδατι παϊδα πνίγεσθαι, τδν
mns puerum in aqua suffocari, id lempus repeten- ^ χρόνον άναποδίζοντες, κα\ ταύτας άναμετρούντες,
tee eaque inlervalla remelientes, inveniemus tot τοσούτους νεκρούς άνεστάναι τδν άγιον έφευρήσομεν.
moriuoe a sancto fuisse suscilatos. Quodqiie est Κα\ τδ δή θαυμαστότερον, δτι ού τής τών υδάτων
admirabilius, non ab aquarum duntaxat suffoca- μόνον πνιγμονής, άλλά καί τής θηρίων βλάβης τδν
tione, sed e l a bestiarum laesione puerum tutalus παΐδα διέσωζεν. "Ω χάριτος, ώ δυνάμεως αμφότερα
eet. Ο graliaro! ο virtutem quae utraque ostendit; δεικνυμένης, κα\ τφ ύδατι πέδησις , καί τών θ η ­
Μ

et aquae compedes, et belluaruni propulsaiionem. ρίων άμυντήριον. Πρδς ταΰτα τί φατε; Ούχ ύπέρ-
Ad baecquid dititis? Nonne boc miraculum alia κειται τδ θαΰμα τών άλλων ; Εί μή τις ημάς κακώς
euporal? Nisi quis nos male accuset, ut illud super καταμέμψοιτο, ώς προφητικών τοΰτο θαυμάτων ύπ-
miraeula prophelica extollentes. Nulla eani ob rem εξαίροντας * · . Ουδείς ημών μώμος τούτου χάριν καΟ-
nos macula atlinget. Etenim aperte scilis sacrum άψεται. Κα\ οίδατε γάρ σαφώς τδν ίερομάρτυρα,
martyrem in eadem gloria et in iisdem tabernacu- κα\ οσίων, κα\ μαρτύρων, κα\ αποστόλων, κα\ προ­
Ks esse cum sanctis martyribus, apostolis, prophe- φητών, κα\ αγγέλων αυτών, δμόδοξον ύπάρχειν αύτδν
tls, ipeisque angelis. καλ σύσκηνον.
XVII. Sed, ο roartyrum splendor, et sanclorum C XVII. 'Αλλ', ώ μαρτύρων αγλάισμα, οσίων τι έγκαλ-
decus, primitiae bierarcbarum; vide bunc et nunc λώπισμα, Ιεραρχών άκροθίνιον, Γδε τούτο καΐτά νύντδ
praesenlem coetum, pium et Dei amantem, qui a παρδν σύνταγμα, τδ ευσεβές κα\ φιλόθεον, κα\ καθ' έκά­
vilae fluctibus quoiidie submergitur; tuis precibus στην ύπδ τών τοΰ βίου κλυδωνισμών καταποντιζόμενον
illaesum custodi et serva incolumem; ac daemones ταΤς σαϊς λιταίς άβλαβες φρουρεί τε κα\ περίσωζε·
qui instar ferarum immanium insiliunt, animaeque καί τούς ώσεί θήρας αγρίους έπιπηδώντας δαίμονας
nobiliutem devoraturos se essc minanlur, interces- καί καταφαγείν τδ της ψυχής ευγενές έπαπειλοΰντας,
eionura tuarum jaculo axpellas, ο sanctissime. At τω τών σών πρεσβειών άκοντίω άποδιώκοις, πανόσιε.
certe et vos, et fidelissima congregatio, buc agite 'Αλλ' ούν κα\ ύμεϊς, ώ πιστότατον άθροισμα, δεύτε
mihi, obsecro : per bona Deoque grala opera nos μοι παρακαλώ* δι' αγαθών έργων και θεοφιλών άξίους
dignos sancti gratiis, ac doms efficiamus. Et priuio εαυτούς τών τοΰ αγίου χαρίτων κα\ δωρεών έργασώ-
quidem charilatem erga Deum e i inler nos ipsos μεθα. Κα\ πρώτα μέν τήν πρδς θεδν κα\ αλλήλους
einceram ac imperturbaiam setvemus; deinde ab άγάπην, ειλικρινή κα\ άθόλωτον φυλαξώμεθα' έπειτα
omni maledicto, omni mendacio, omni perjurio, πάσης λοιδορίας, κα\ παντδς ψεύδους, κα\ πάσης
nos repurgemus. Ρ έπιορκίας, εαυτούς έκκαθάρωμεν.
XVHI. Ante baec vero et post hapc elcemosynam XVIII. Πρδ δέ τούτων κα\ μετά ταΰτα, τήν ελεημοσύ­
faciamus, quae et magis scit Deum placare, ac pro- νη ν κατεργασώμεθα, ή κα\ μάλλον οίδετδν θεδν θερα-
pilkim reddere peccatie nostris. Quis enim ejue πεύειν, ΐλεών.τε ποιεϊν ταϊς άμαρτίαις ημών. Τίς
•btitug, regnum Dei possederit? Nemo nosirum prae- γάρνταύτης έπιλαθόμενος, βασιλείαν θεοΰ κληρονο-
texai paupertateiii, iiemo viduitatem, nec libero- μήσειεν ; ΜηδεΙς ημών προβαλέσθω πενίαν, μηδε\ς
rmm edocattonein; frigidas bas perniciosasqoe ex- χηρείαν, μήτε παιδοτροφίαν, τάς ψυχράς ταύτας προ­
cntaUones. Nemo veelrum vidua Uta pauperior est, φάσεις και ολέθριους. Ουδείς υμών τής χήρας εκείνης
quaenibUaliud praeter pugillum farinse possidebat, ad πενέστερος, τής μηδέν έτερον εί μή δράκα κεκτημένης
hmc alebal liberos,quae tamen suam aui filii vilam non αλεύρου, κα\ ταΰτα παιδοτροφούσης, καί μή προτι-
pnetulit migericordiae*.Ne exauemus excusationetμησάσης τήν Ιδίαν ζωήν, ή τή *· τοΰ τέκνου, υπέρ
i*peccari$*.Deu$ non irrirfelKr .4»piciamusmenle adτδν έλεον. Μή προφασιζώμεθα προφάσεις έτ άμαρ
f

• III Reg. xvii. * Psal.cxL, 4 · Gal.vi,7.

V A R L G LECTlOiNES.
••f. πέδησιν »· f ύπεραίροντας " 1. τήν.
645 E P H R A i M CHERSONIS ARCUIEP. DE MIRACULO S. CLEMENTIS. 646
τίαις. θεός ού μνχτιφίζεζαι. Έμβλέψωμεν τφ νψ Α
nostra cellaria : videamus an nihil uobis quotidianl
είς τά ταμιεϊα ημών ϊδωμεν el μηδέν ήμίν τής alimenti redundet. Ne meneium orbes dimetiamur,
εφήμερου τροφής περισσεύηται. Μή μηνών κύκλους et aniiorura ambilds : alius est eorum provisor et
άναμετρήσωμεν, καΛ περιόδους έν ι αυτών άλλος δ curator, etiamsi nos ignoremue. Nos ipsos consti-
τούτων προνοητής κα\ μεριμνητής, κάν ημείς άγνοώ- tuamus noslrarum renim inquisitores : el si q u i -
μεν. Η μ ά ς αυτούς τών ημετέρων έξεταστάς καταστή­dem nibil nobis, ut prius diximus, quotidiani a l i -
σω μ ε ν κα\ εί μέν μηδέν ήμϊν, ώς προέφημεν, της έφη -
menttsupersit, novil Deus misericordia affici erga
μέρου τροφής περισσεύει, οίδεν ό Θεδς συμπαθεϊν τή eoe qui inopise subjecti s u n t : sin autem conclavia
ένδεία δεδουλωμένοις- εί δέ μή μόνον β ρωτών κα\ πο­
nostra viderimus, non solum cibis et polibus one-
τών τά ταμιεϊα ημών βρίθοντα θεασώμεθα, άλλά κα\ rata, sed etiam auro et argento, caHerisque quae
χρυσού κα\ αργύρου, και τών άλλων ά τοϊς φιλοκτή- opum cupidos comitantur; cum interim alii esuriant
μοσιν έπεται, άλλων πεινώντων κα\ ^ιγώντων, γνωσώ- et algeant, cognoscamus, quod aeternum ac fine
μεθα ώς τδ αίώνιον καί άτελεύτητον πύρ έαυτοϊς carentem ignem nobis in thesaurum recondimus.
θησαυρίζομεν. "Ιν* ούν τούτο έκφύγωμεν, ταϊς τοΰ
, ι
Ut ergo illum effugiamus, in Dei mandatis pro v i -
Θεού έντολαϊς δση δύναμις πορευσώμεθα* ώς άν της ribus ambulemus : ut et sancli martyris interces-
τε τού Ιερομάρτυρος πρεσβείας κατευμοιρήσωμεν, Β siooe fruamur, et ineflabilia aelernaque Christi
κα\ τών απορρήτων κα\ αιωνίων τού Χριστού αγαθών consequamur bona : gratia et benignilate Domini
έπιτύχωμεν χάριτι και φιλανθρωπία τού Κυρίου noslri Jesu Christi; cui gloria et imperiuni, nunc
ημών Ιησού Χριστού* φ ή δόξα κα\ τδ κράτος, νύν ct semper, et in sa3cula sxculorum. Amen.
κα\άε\, κα\ είς τούς αιώνας τών αιώνων.'Αμήν (31).
VARIiE LECTIONES.
11
έκφύγωμεν, ταϊς. Interserenda praposilio έν, quae excidit ob similem fioera verbi pnecedentis.
VARIORUM ΝΟΤΛΕ.
(31) Hactenns in Clementina Opera : qure naturam nostram prolatis, Crescile, et miilliplica-
ntinam omnia haberemus , cum vera, cum ascri- mini, el repieie lerram (Gm. i , 28). Sic, inquht,
plilia. Nescio enim qao falo snb uno ClemenlU omnipotente εί provida tua virtute, eiiam corporum
nomine lot apocpypba pullulaverint, veteribus, m i - resolutionem ac finem, naturali quadam conseauntr
nusque a nostra memoria remotis temporibus. tia et ordinatione, per mulalionem elementorum fieri
Pcriodi Petri, Recognitiones, Disputalio Peiri et coMliluily secundum substanlialem $uam cogniiionem
Apiouis, Clementina, Gonstiluliones aposloIiCte, C divinam et comptehemxonem. Audmti sacram vocem
Canones aposloloruni, Doclrina Clememis, Ser- Patris vatrum, elc. Quibus pseudepigrapbis jun-
mones de providenlia et justo judicio Dei, laudali gendae Decretales Epistoh* quinque; necnon Apo-
ab Anastasio Antiocbeno, quaestione 96, pag. 520. calypais Petri, sive Revelatione$ B. Petri apo$toU,
Ό δέ ίερδς, inquit, κα\ άποστολικδς διδάσκαλος Κλή­ α discipulo ejut Clemenle in uno volumine reducloc,
μης, έν τφ Περ\ προνοίας κα\ δικαιοκρισίας Θεού dicitur Epistola Jacobi de Yilriaco episcopi Acro-
πρώτφ λόγψ τοιούτον τι λέγει· "Ωσπερ δυνατδν καί νΰν nensis ad Honorium III, Spicilegii AcheriUni t. V l H e

Ανθρωπον (sensus ροείυΐβίθεδν) πλάττειν ανθρώπους, p. 382. U i i laceani libros memoralos Recog. ι, 17;
%

κατά τήν προτέραν τοΰ Αδάμ διάπλασιν, ούκ έτι
ούτω ποιεί, διά τδ άπαξ χαρίσασθαι τψ άνθρώπω
ανθρώπους γεννάν, είπών πρδς τήν φύσιν ημών, το
ΑύξάνεσΘε, χαίπΛηθύνεσθε, χαϊ πΛηρώσαζε ri\r
γην- ούτω, ©ησΙ,τ*£ παντεξουσίω κα\ προνοητική αύτοΰ
δυνάμει, και τήν των σωμάτων οιάλυσιν και τελευτήν,
φυσική τινι ακολουθία κα\ τάξει, τή τών στοιχείων
μεταβολή ψκονόμησε γίνεσθαι, κατά τήν ουσιώδη
αυτού θεογνωσίαν καί κατάληψιν. "Ηκουσας φωνής
ίεράς Πατρδς πατέρων, etc. Hoc est, Sanctus autem
et apostolicus doctor Clement, in primo urmone De
providetttia et juslo judicio Dei, ejmmodi quid aU
Quemadmodum cum fieri possit, ui et nunc Deu$ D
formet homines. juxta primam illam Adami forma-
tionem, non tamen amplxut ita fucit* eo quoa umel
homini generare homines conce$serit his verbis ad
9
ιιι, 74,75, et v, u l l . Jam vero citatur nosler absqtie
ceria voluminis indicatione, per Rasilium, cap. 29
libri De Spiritu sando; Dionyshim, De rftwwis *omi-
nibus, cap. 6, n. 9 ; Anaslasium Όδηγοΰ cap. 2, el
pseudo-Alhanasium traclatu Περί δρων t. II, ρ. 42,
ac Dhpulalione adtersus Arium tom. I, pag. 135.
Penique fragmenta Clcmenii aliribnla prolulimus
in leslimoniis Veleruin, et prima Noia ιιι Contii-
tut.apostol., iteraque ad Recognit., l i b . i , cap. 21.
Ncc dubium est quin Clemenlina multa ClemenltK
Romani, permista cum Clementinis alii» Cteroenlis
Alexandnni, conliiieant libri Florilegiorum Iheolo-
gicorum. Sed ea discriminarc, non opis esl noslrx»,
non instituli, qui ad Ignaliana cito gress" propcra-
mus. C O T .
 8. BARNABAS AF08TOLV8
PROLEGOMENA
VETERUM TESTIMONIA DE S. BARNABA ET EJUS EPISTOLA

(GALLAWD., Vet. Patr. Biblioth., 1, 113. Venet., 1763, in-fol.)

CLEMENS A L E X . Στρωμ. lib. ιι, cap. 6, pag. 443, edit. Oxon.

MtVito igitur Barnabas apostolus Ex ea quam

v ΕΙκότως ούν δ απόστολος Βαρνάβας · Άφ ο%, φη-
%

accevi, inquit, parte, etc., Epist. cap. 1. σ\ν, έΛαβον μέρους, χ. τ. λ.

IDEM, ibid., cap. 7, pag. 447.

E l Barnabas aposiolas : V<c qui $unl intelligtntes Ka\ Βαρνάβας ό απόστολος * ΟύαΙ cl συνετοί παρ 1

•apud $e iptos. Cap. 4. έαντοΐς.

IDEH, ibid., cap. 15, pag. 464.

Sed et David, et anle David Moyses, per baec Άλλά κα\ Δαβίδ, κα\ πρδ Δαβίδ ό ΙΗωύσής, των
trium dogmatum oslendunt cognilionem. Ha?.c qui- τριών δογμάτων τήν γνώσιν έμφαίνουσιν διά τούτων,
dem Barnabat. Cap. 10. Ταύτα μέν ό Βαρνάβας.

IDETB, ibid., cap. 18, pag. 472.

Mtstice profecto Barnabas : Deus qui universo Ά μέλει μυστικώς δ Βαρνάβας· Ό δέ Θεδς ό τον
mundo dominatur, inquit, det, etc. Cap. u l l . παντός κόσμου κυριεύων, φησ\, δφη, κ. τ. λ*

IDEM, ibid., cap. 20, pag. 489.

flon mihi piurlbua verbis opus cst, si adduxero Ού μοι δεΓ πλειόνων λόγων, παραθεμένω μάρτον
teslem Barnabam apostolicuni (erat aiilem is ex τον άποστολικδν Βαρνάβαν ό δετών έβδομήκοντα ήν,
L X X c l P a u l i adjutor) bis verbis dicentetn ; AnU- κα\ συνεργός τού Παύλου· κατά λέξιν ώδέ πως λέ-
cuam Deo credamus, elc. Gap. 16. γοντα· Πρό του ημάς πιστεύσαι τφ θεφ, κ. τ. λ.

IDEM, ibid., lib. ν , cap. 8, pag. 677.

Ex adverso aulem permillit vesci iis, quae babent *Έμπαλιν δέ επιτρέπει διχηλούν κα\ μηρυκώμενον
fissam ungulam el quae niminaut; signilicans, i n - έσθίειν μηνυ'ων, φησ\ν ό Βαρνάβας, κοΛΛάσθαι
qtiil Barnabas, oportere adharere ii$ qui iiminl Do- δεΊν μετά τών φοβούμενων τόν Κύριον, κ. τ. λ.
minum, elc. Cap. 10.
IDEH, ibid., cap. 10, pag. 683«

Quin etiaro Barnabas, qui et ipse prasdicavit ver-
bnm una cum Apostolo in ministerio gentium: Sim-
plieins, inquit, vobis scribo, ut inlelligolis. Dcinde
paulu hiferius, jam exhibens manifcslius Iradilio-
nis gnoslicae vesligium, d i c i t . Qtttd eis dicil alius
prophetG Moyses t Eece htcc dicit Dominus Deut :
Intrmli tn terram bcnam, elc. Cap. 6.
Άλλά καί Βαρνάβας, ό καί αύτδς συγκηρύξας τφ
Άποστόλω, κατά τήν διακονίαν τών εθνών τδν λόγον,
ΑπΛούστερον, φησίν, ύμιν γράφω, Ινα συνίητε.
Εΐθ' ύποβάς, ήδη σαφέστερον γνωστικής παραδόσεως
Γχνος παρατιθέμενος, λέγει · ΤΙ Λέγει ό άΛΛος προ·
φήτης Μωΰσής αύτοϊς; Ιδού τάδε Λέγει Κύριος ό
θεός- ΕΙσέΛθετ* είς τήν γήν τήν άγαθήν, κ. τ. λ.
 649 S, BARNABAS APOST0L13S. — PROLEGOMENA. (ΓΟ

II.

ORIGEXES, lib. i , contra Celsam, num. 65, totn. 1, pog. 378, $dt/. Paris. 4733.

Γέγραπται έν τί) Βαρνάβα καθολική Επιστολή Scriptum porro eet iu Barnabae catholica E p i -
. . . . δτι έξελέξατο τούς Ιδίους αποστόλους Ιησούς, slola : . . . Apostolos a Jesu fuisse electos, qui ira-
δντας υπέρ πάσαν άνομίαν άνομωτέρους. Philocalia, probi eranl ut nulli magis. Cap. 5.
cap. 47.

IDEM, Περί άρχων, lib* m , cap. 2, nuro. 4, tom. I, pag. 440,

Eadem quoque Barnabas in Epislola sua declarat, cum duas viae esse dicit, unam lucis, alieram ten*-
brarum, quibus et praeesse certos quosque angelos d i c i t : viae quidem lucis, angelos Dei; teuebrarujn
autem viae, angelos Saiana. Cap. 48.
**

Lege $is ejutdem Origenis lib. ι Explanat. in Epist. ad Rom. i , 24.

ΙΠ.

EUSEBIUS, Hisl eccl., lib. m , cap. 25.

Rufino interprete. Valesio interprete.

Post haecjain scriptura est, quse
dicilur Actus P a u l i ; sed el libel-
lus qai appellalurPasloris; etRe-
velatio P e t r i , de quibus quam
maxime dubitatur. Fertur eliam
Barnabm epistola.
Έν τοίς νδθοις κατατετάχθω κα\ Pro spuriie babendi sunt etiam
τών Παύλου Πράξεων ή γραφή; δ Actus P a u l i , et liber Pastoris t i -
τε λεγόμενος Ποιμήν, κα\ή*Απο- tulo in scriptus,et Revelatio P e t r i ;
κάλυψις Πέτρου, κα\ πρδς τούτοις BuniabcB item epistola.
ή φερομένη Βαρνάβα επιστολή.
Lege Nicephorum, lib. ιι, cap. 46.

IDEH, ibid.y lib. v i , cap. 44.

RuGno interprete. Έν δέ ταϊςΎποτυπώσεσι, ξυνε- Idem (Cleraens) in libris Ύπο-

In libris Informationum, ut
breviter dicam , universam pari-
ter Scripluram divinam compen-
diosis dissertaiionibus explanavil:
in quibus ne ea quidem quse apo-
crypha a qutbitsdam habeniur pra>
teriit; ut est Petri Revelatio
λόντα είπείν, πάσης τής ένδιαθήκου
Γραφής έπιτετμημένας πεποίηται
διηγήσεις · μή δέ τάς άναλεγομένας
παρελθών τήν Ιούδα, λέγω, κα\
τάς λοιπάς καθολικάς έπιστολάς·
τήν τε Βαρνάβα κα\ τήν Πέτρου
λεγομένην άποκάλυψιν. Lege iVt-
cephorum, Ub. ιν, cap. 33.
τυπώσεων, omnium, tit uno verbo
dicam, ulriusque Teslamenli Scri-
pturarum compendiosam inelituit
enarratiunem; ne illis quidem
praterroissis Scripluris, de qui-
bus inter multos ambigitur : Judae
epistolam et Barnabm, ac reli-
quas catholicas epistolas intelligo,
et Revelalionem quaedicitur Petri.

Alium iocum EOSEBU ex Hist. Eccl., Γώ. v i , cap. 4 5 , $uperiu$ relutimus inter veterum teslimonia de
Epistolis G L E M E N T I S .

IV.

HIERONTMUS, lib. De viris illustribus, cap. 6, cum veiere Gneco interprele.

Βαρνάβας Κύπριος, δ κα\ Ιωσήφ Λευίτης, μετά Barnabas Gyprius, qui et Joseph Levites, cuin
Παύλου τών εθνών απόστολος κατασταθε\ς, μίαν πρδς Panlo gentium apostolus ordinalus, unam ad aetliii-
οίκοδομήν τής Εκκλησίας έπιστολήν συνέταξεν, ήτις caiionem Ecclesiae ptriinenlem Epistolam compo-
είς τάς απόκρυφους γραφάς άναγινώσκεται. suit, quae inler apocrypbas scripluras legitur.

Legc Adonem Viennentem, inlibro De festivluiibus, ad. i u Idus Jun.; Notkerum, Freculfum, Uonorium
Auguslod.

IDEM, lib. xiii Gomment. in Ezechiel. XLIII, 49.

Vitulum autem qui pro nobis immolatus est, et roulta Scripturarum loca, et praecipue Barnabae E p i -
siola quae habetur in scripturas apocrypbas, nominat. Gap. 8.
Idem HiERONYirus, adversue Pelagianos, lib. n i , cap. 4, locum S. Barnabce de apostolis, laudatum ab
Origene, lib. ι coalr. Gelsum, perperam citat sub nomine B. Ignalii.
N I C E P H O R C S C P . infineGhronograpbiae sua Epistolam Barnabce potuerat inter libro* Novi Te$tamenli t

quibus ctintradictum fuit, ut paiet ex Anaslasii Bibliolhecarii versione.

P A T R O L . GR. II 21
631 S. BARNABAS APOSTOLUS. 632

RECENTIORUM JUDICIA
DE E P I S T O L A SANCTI B A R N A B J E APOSTOLI.

I.

( J. B. COTELERIDS, Patres Apo$t?lici, 1.1, p. 5, ed. Amstelodami 1724.)

De vila et nomine Barnabcs. Rcfertur a B. Luca Α scribcns : Ab apostolis Barnabas vel t filius contola*
Josem seu Josephum, Levilam, genere Cyprium tionis > e&t vocalus, pro eoquod cum habverit agrum,
exstitisse. Scilicet ea in insula plurimi degebant eumque vendideril, pretium ejus ante pedes aposto-
Judan : a quibus postea, imperante Trajano, uli lorum, ad consolaiionem pauperum, posuerit; nec
discirous per Dionera Gassium in Historia illius i m - non illi qui in Hieronyrao, libro De nominibu»
peraloris, Eusebium in Chronico, Orosium, lib. v n , Hebraicis, vertunt fitius consolalionis. Ad posterio-
cap. 12, atque hujusasseclam, pseudo-Hieronymum, rem vero eliam signiflcalionem adduci potest e x -
tractatu de locis ex Actis apostolorum, infinita ho- posilio saucti Ghrysostomi, homilia 11 in Acta :
minum multitudo jugulata fuit, urbsque Salarais, Βαρνάβας, β έστιν νΙός ΛαραχΛήσεως, ύπδ τών
peremptis omnibus incolis, funditus eversa. Dicit αποστόλων έπωνομάσθη * κα\ δοκει μοι άπδ τής α ρ ε ­
eiiam Lucas Josero cognomen Barnabae ab apostolis τής είληφέναι τδ δνομα, ώς πρδς τοΰτο Ικανός ών κα\
tulisse (quo significetur υίδς παρακλήσεως, id e s l , επιτήδειος. Barnabas, hoc est < ftlius consolationi»
filiut consolationis et exhortalionis. Ulrumque enim et exhortalionis, > ab apostolis cognominalus est. Ei
παρακλήσεως denotat; quamvis B. Hieronymo ad mihi videtur, α virtuU nomen a$$ump$i*$e, quod ad
Tiii ιι, 1 5 , magis consolalionem quam exbortaiio- illud aplus esset ac idoneus, ad consolandum, nempe,
nem sonei. Tradit quippe sanctus Augusiinus, alios B
ac exhortaudum. Accedit huc veriloquium H i e r o *
verbum παρεκλήθην, psal. cxvm, 52, vertisse cotuo- nymianum : Barnabas, filius propheHz, aut prophe-
iatus sum, alios exhorialu* sum. E l utraque versio lim, boc esl propbeta. Prophetarum scilicet sive
cernilur in S. Hilario; qui ad ejusdcm psalmi ver- doctorum est, adborlari et consolari Dei plebem.
siculum 76, τοΰ παρακαλέσω reddil ut exhorletur; Quocirca, Act. xv, 5 2 , babetur : Ιούδας δέ κα\ Σ ί ­
locumque Apostoli U Gor. ι, 3 , ila effert : Bene- λας κα\ αύτο\ προφήται δντες, διά λόγου πολλού π α ρ -
dictus Deus etPater Domini nostri Jesu Christi, PaUr έκάλεσαν τούς αδελφούς, καί έπεστήριξαν. Juxta
miscrationum, et Deus omnis exhortationi$ qui ex- noslrum interpretem : Judas autem et Silas, et
f

hortalur no* in omni tribulatione. 13bi Vulgata : ipsi cum essent prophetat, verbo plurimo consolali
Deus totiu$ consolationis, qui consolatur nos in sunt fralres, et confirmaverunt. Et I C o r . x i v , 3 :
omnx tribulatione nostra, ut possimus el ipsi conso- Ό δέ προφητεύων άνθρώποις λαλεί οίκοδομήν κα\
lari eos qui in omni pressura sunt, per exhorlationem παράκλησιν κα\ παραμυθίαν. Nam qui prophetat,
qua exhortamur et ipsi α Deo, etc. Sic etiam apud hominibus loquUur ad wdificalionem, et exhortatio-
Luciferum, libro De non conveniendo cum hcereticis, nem ,· et consolalionem. Vers. 31 : Δύνασθε γάρ
hoc modo cilalur Apostolus, Hebr. m , 13: Sed con- καθ* ένα πάντες προφήτευε ιν, ίνα πάντες μανθάνωσι,
solamini vosmetipsos, pro quo Vulgatus interpres C κα\ πάντες παρακαλώνται. Εχ eadem v e r s i o n e :
adhortamini. Α Grcgorio aulera Nazianzeno, in ora- Pelestis enim omnes per singulos prophetare, ut
tione 56, παράκλητος 1 Joan. ι ι , 1 , exponilur παρ- omnes discant, el omnes exhortentur.
αινέτης , exhorlalor. Multaque similia passim re- Hunc Barnabam exstitisse unum ex L X X Domini
peries. Denique sanctus Ambrosius i n illud psaL discipulis comprobari potesl testimonio Clementis
cxvni, 76: ί/ί exhortetur me, ait: Aliqui codices ha- Alexandrini, cum lib. ιι βίτοηιαίεοη, tum i n Hypo-
bent in hoc loco, ut consoletur me. Sed etiam in typosibus apud Eusebium, Hx&i. eccL l i b . i , cap. 12,
Apostolo legimus exhortationem pro consolatione et lib. n , cap. 1 ; eamque traditionem sequunlur
diclam, el consolationem pro exhorlaiione. Ex his Epiphanius in fine tom. 1, lib. i , Adversu* hasreses 9

duabus siguilicationibus παρακλήσεως, primam m auclor Chronici dicli Alexandrini, Dorotbeus i n

explicando nomine Barnabse accipinnl, OEcumenius Synopsi, el i i qui Barnabae res geslas conscripse-
ad A c l . iv, 36, dum id nominis vult esse μαρτύριον runt. Gontra objjcil Beda in Act. i v : Mirum quo
Αρετής φιλοικτίρμονος, et demonstrare παραμυθίαν modo hunc Barnabam, qui posteu eum Paulo genlium
κα\ οίκτιρμόν; Nofkerus in Martyrologio, tomo YI e$t ordinatus aposlolus, ac pctt tongum ejxs conlu-
Auiiqxw Lectionis Heurici Ganisii, ad u i Idus Junii, bernium, denuo Cyprum, unde ortot fuerut, prmdi-
 663 PROLEGOMENA.
calurut rediit, Eusebius, in Hisloria ecclesiaslica, Α inlerccdat ratione Suclorilatis, Clementcrn inter et
de numero esse L X X discipulorum Domini Salvatoris Baruabam , cujus Epistola lanlum famae non est
arbitralur; cummanifeste scribat B. Luca$ eum post
% consecula ac illa Glemcntis. Ad ba?c argumento.
ascensionem Domini, ad discipulalum apottolorum quo utitur sanclus Augiistinus, lib. ι Contra ad-
veni$$e:ni$i forle putandum ett cum prius ila discipu- versarium legis et prophetarum, cap. 2 0 , ut apo-
iatum Christi tecutum, ut necdum renunliaverit crypba om- sub nominibus Andrese Joannisque scripia
titbus quce possidebat : quod utrum evangeiica do- atque explodat :Si illorum essent, recepta
exsibilet
ctrincc conveneril, cuivis faciUime patet. Verum essent pace ab Ecclesia; eo, inquam, argumenlo in sus-
viri venerabilis, nec Lucas dicit Barnabam posl picionem illegitimae prolis venit Epistola, curo jam
ascensionem Domini coepisse credere, nec videtur diu rejecta et ad apocryphas scripturas amandata
necesse ut omnes discipuli omnia sua abjecerinl: fueril. Apocrypha, inqtiit Hieronymus, epist. 7, ad
quod quamvis esset, potuil Nosler recens haeredi- LaUam, sciat non eorum esse quorum titulis prceno-
tate adeplum agrura vendere, quo pecuniam ad lanlur. Quapropter Origenes, qui putavii opus esse
pedes apostolorum ponerct. Barnabse, credidil eliam esse canonicum. Sunt, i n -
Gaeterum de Barnaba multa narrantur in Novo quit ad vers. 24, cap. ι Epistolse ad Romanos,
Teslamcnto : inter alia, A c l . x i , 2 9 , 30, quod * praeterea (sicut in multis Scriplum tocis invenimut)
Chrisliani Antiocheni miserinl eleemosynam ad etium, utriusque parlis, vel utriusque vice; fautores
Hierosolymilanos per manus illius : ex quo factum quidam et adjutores angeli, ejc., ubi quis non videt
arbiiror, ut Graeci in ordinatione magni ceconomi alludi ad caput 18 nostrae Epistolae, de duabus viis,
dicerent, εύχαις και πρεσβείαις τοΰ αγίου καί παν- et de angelis ulrique via3 prseposilis ? Jam vero
ε υφή μου Βαρνάβα τοΰ αποστόλου και γενναίο μάρ­ lib. ι contra Celsum idem Adamantius vocem a
τυρος, precibus el intercessionibus sancti et cele- Barnaba paulo durius in aposlolos prolalam, ne-
bratilsimi Barnabce, apottoli et genero$i mariyris; quaquam rejicit, imo similibus Scripiurae diclls
quemadroodum videre est iu Joan. Morini Sacris munii ac firmat, insuperque Epistolam sacram
ordinationibus parte u , pag. 115. Rcliqua ad apo- esse innuit, et vocat Galholicam : quo quidcm
stolum islum pertinenlia, vera, fabulosa, et vulgo nomine eiiam indicatur eam sallem a mullis Ca-
cognoscuntur, et ad inslilutum nostrum non valde tholicis fuisse admissam, alque instar catbolicaram
f a c i u o l : quare ea missa facimus. lectitatam; nou solum auiem significalur, quod
Epistola Barnabce. Venimus ad Epislolam nomen aiunt ex LeoDlio lib. De seciis, actione 2 , a cujus
iliius praeferentem, veleribus laudalam saepe, desi- opinione nullatenus dissentil GEcumenius, scriplaiu
4

deratam superioribus saeculis, nostro feliciter edi- esse ad omnes generaliter, non vero ad unam gen-
tam a viris doclissimis Hugoue Menardo et Isaaco tem. Nam si id tantum declararet ea v o x , cui UQ-
Vossio. Dubitatur an sil genuinus felus, an suppo- quam venisset in mentem , Joannis secundam, ad
silus. Exislimatura quidem Glementi Alexaitdrino, unam domum, et lertiam, ad unum hominera
Origeni ac Hieronymo, sunimis v i r i s , quibus pro- exaratas, in catholicarum censum rcferre? Pruden-
pterea fides facile abrogari non debet, nibil hic tius ilaque factum ab Isidoro Hispal. lib. vi Origi-
iVaudis delitescere. A l Eusebius, quando Hist. eccl. n«m, cap. 2 (nam confuiari non merctur sentcnlia
lib. u i , cap. 2 5 , Epistolam collocal inier libros Hebedjesu, auctoris Ghaldaici, affirmaniis in Gata-
spurios, έν νόθοις, dolum videtur stispicalus : nisi logo Ubrorum, calholicas ideo vocari Epistolas
si quis nolhuna volumen eo loci exponat, u l in Jacobi, P e l r i , Joannis er Judse, qnod ab iis apo-
AmphiJoehii Epistola iambica ad Seleucum , illiul stolis omni charactere et lingua fuerint consi-
quod non est genuinum sacra? Scriplurse, sive alias gnatae), qui cum pradiclum vocabulum posteriot i
anctorem veram titulo prseferal, sive ementitum. seiisu usurparet, calbolicas nuncupat Epislolas
Gerte vix credi potest, quod adeoeximius apostolus, Pelri, non itera Jacobi, Joanuis, et Juda? : quanquam
vir plenus SpiHtu sancio el fide , segregatus unaJudaj
l
J el Jacobi gencraliores sinl prima Peiri : undc
cum Paulo a sancto Spiritu in opus Evangelii, el notatum fuit a quodam scboliasle ad Epistolam
collega ejusdem aposloli in gentium aposlolalu, ea iacobi, ms. Regio 705 : Προτέτακται ή τοΰ Ιακώβου
ecripserit quae in opusculo praesenti conlinentur : Επιστολή τών άλλων, δτι τε πρώτος επίσκοπος ήν,
coacias dico allegorias, enarrationes Scripturarum κα\ δτι τής Πέτρου καθολικωτέρα* ταΤς γάρ άνά
miau* verisimiles, fabulas de animalibus , aliaque πάσαν τήν γήν διεσπαρμέναις έγράφη δώδεκα φυ-
de quibus postea agerous. Haec tamen , vix credi- λαίς- Iloc esl : Ρούμι est ante alias caibolicas
m

b i l i a , non reniorata sunt pradiclos Clementem, Epistola Jacobi; tum quia is primus eral episcopus,
Origenem, Hierouymum : sicul paucl naevi qui tum quia.Hia universalior esl epistola Petri (priina
boneslam faciem Epislolae a Clcmente Romano ad scilicel); duodecim quippe tribubus per universum
Gorinthios Roraanorura nomine conscriptae com- orbem dtsper&is scripia esl Denique S. Hierony-
maculanl, non impedierunt quin tanli ea fiercl; mus, in libro quem De interpretatione nominum
quamvis magna, meoquidem judicio, differeniia Uebraicorum, imilalus Pbilonem ac Origenem,

1
A c i . x i , 2 4 ; x i u , 2,
655 S. BARNABAS APOSTOLUS. 656
composuit, inter Novi Testameiiti libros non sta- A ginem illius repcicrct, a temporibus excidium mox
tuisset Epislolaro Barnabse , sicut facit, quam ipse subsequentibus; ila male per secundum conclude-
cum apocryphis Scripturis legebat, nisi vidisset i(a retur nalales ejusdem contigisse, stalim anlequam
ab Origene fuisse actitatum. Eamdem quoque sen- Glemens libros suos componeret. Au enim neccsse
tenliam deprebendimus in anliqua Slicbometria fuit, ut ingenii monumenlum apocrypbum, simul
Latina, quae exslat in duobus libris mss., allero ac e manibus scriptoris exieral, illico ad commu-
non pridem Puleanorum F r a l r u m , nunc Cliristia- nem notiiiam perveniret, atque a Patribus citaretur?
nissirni regis, altero monachorum Sancti Germani. eo praeserlim lempore, quo et scribebant pauci, et
Illic Epistola Barnabse collocatur post Epislolam qui sua lilleris commiltebant, solos fere in lestimo-
Judae, ante Joannis Revelatiouem et Actus aposto nium adbibebaul sacros libros : ut non commemo-
lorum. rem lucluosissimam voluminum ecclesiasticorum
Verum in omnia diversa abierat praecepter O ri - prioribus sseculis exaratorum jacturam. Itaque me-
genis, Clcmens AJcxaudrinus, quippe qui opus, dia via incedendum v i l e i u r ; et referendum opus
quod credit esse Barnabae, impugnat, licel sup- ad lempus quod inter utrumque inlercedil; ita
piesso, bonoris causa , nomine; Padagogi ιι , tamen ut ad primum magis accedat : quam rem
cap. 40. Id porro nequaquam commisissei, si adCa- character dicendi, aposlolicam anliquilatem redo-
B

uonem perlinere fuisset arbilralus. Ac forte suspicio lens, non obscure significal.
crit alicui, variasse Clementem, aut se ad inultorum Quanta* auctorilatis. Quantum ad secundam inter-
opinionera accommodasse, tum cum Scriplurarum rogationem , de prasenti tempore nulla oritur diffi-
Canon certos limites nondum acceperat. Si quidem cultas. Gonslat inler omnes, Epistolara in canone
in libris Ύποτυπώσεων, referente Eusebio lli$l . m locum non habere. Nec minus constare debet, dignam
lib. v i , cap. 4 4 , una cum Novi Testamenti libris esse magna veneratione, quae tanlum ferat aetatis at-
enarraverat Epistolam Barnabae ; quara fortasse que exislimalionis. St aulem consideremus prima sae-
pseudepigrapbam rebatur, quando confutabat. Sed cula, quando canone. diverso utebanlur Ecclesiae;
ct Hieronymus, supra citaius de notione vocis Apo- varia in studia scissi fuerunt Christiani. Id ut inlel-
cryphum pro opere falsi tiluli; tamen in locis rclatis ligalur, observare oportet, Scripturarum, quae aut
inler veierum Teslimonia, Epislolam apocrypbam, sacrae sunt, aut tales sunl babilae a nonnullis, non
non pscudepigrapham vult. Quinetiam a Gelasio imam apud sanclos Patres reperiri divisionem. In-
apocrypba non pro pseudepigrapbis dunlaxat su- lerdum duplex solummodo flt Scriptura; canonica,
muntur, vel quorum secreli auclores atque inco- ^ cujus dictalorSpirilus sanctus, et apocrypha, cujus
gnili, verum pro omnibus quae, quia notam aliquam auctor bomo solus. Ua Hieronymus in Prologo galea-
mereri videnlur, sive suppositionis, sive erroris, to, Augustinus, 1. n De doclrina Christiana, cap. 8,
sWe impietatis, abscondi debenl atque ignorari et Isidorus, Originum lib. v i , cap. 2. Sic etiam duo
(απόκρυφης μάλλον ή αναγνώσεως άξια, dicit auctor genera Scripturarum ponuntur in Eusebio, Hist. eccl.
Synopseos sacrce Scripturce creditus Athanasius), lib. ιιι, cap. 5, όμοΛογονμένων καϊ άναντιφρήτων
nec in publica versari notilia, sicul libri canonipi et τώτ μή τοιούτων, in Atbanasii seu alteriusSt/n-
Scriplurarum, et i i ecclesiaslici Palrum, qui intf- opsi κατοτιζομέτωτ et μή κανοτιζομέτωτ, in Cy-
9

fenso pede decurri queunt. Quare inler apocrypha rilli Hierosolymitani quarta catechesi, τής διαθή­
recenset Glemenlis Alexandrini opuscula, Terlul- κης καϊ Λαρά ΛΟΧΤΙΥ όμοΛογονμέτωτ et άΛοκρύ-
tiani, Cypriani, Arnobii, Lactanlii, Eusebii, alio- φωτ καϊ άμφιβαΛΛομένων, in Gregorii Nazianzeni
rum, quamvis indubia. carmine 55, θείων %m γνησίων et χαρεγγράχτων
Ex quibus omnibus conflcilur, non admodum seu μή γνησίων; apud Hierouymum epistola 429,
clarere utrum praesenlem Epistolam adjudicare de- et in caput u Epistolae ad Titum, et Gommentario
beamus Bamabse apostolo, an alteri bomini aposto- in Psaltnos, si tamen hujus libri auctor existiman-
lico, qui aut Barnabae nomen assumpserit, aut D dus esl, ad psalmum C X L I X , εΜίεεΐααίεαηιτη et apo-
Barnabae fuerit cognominis, prout a primis Chri- crypharum; apud Innocentium papain, epist. 5,
slianis nomina apostolorum affectata fuisse docel cap. 7, receptarum in canone ac repudiandarum.
nos Dionysius Alexandrinus apud Eusebium lib. Aliquando triplex Scriptura perhibetur; canouica,
vn, cap. 25. Eo magis inclino, u l censeam non esse omnino recipienda: apocrypba, penitus rejicienda;
apostoli. Quod si quis certiora proferat, gratissi- et dubia, inter utramque posita; ab aliquibus vide-
mam ille rem facicl. Ego quod ncscio, scire me nun licet admissa, repudiata ab aliis; raista et media
possum prolitcri. inter genuinam ac notham; vera proxima, cui con-
Epistola Barnabas, quando scripta. Dices : Si non tradicitur quidcm, honor tamen habetur ut legalur
est apostoli, quaudo scripia fuit? quanlie babenda calecbumenis; quam demum licel non eodem in
• <H habita auctoritalis? De primo, patet ex Epistolae pretio habeanl Catholici ac canonicam, ul ex ca fi-
cap. 46 dalam fuisse post excidium Hierosolymila- dei dogmata confirment, non ideo quemadmodum
num. Liquet etiam ex Clemcnte Alexandrino, lau- apocrypham abominanlur, atque e templis elimi-
datore Epislolae, ante linem secundi saeculi pro- nant, quiniroo cum reverentia excipiunt, ac in ec-
diisse. Sicut autcm pcr primum non bcne quis ori- clesiis ad plebis aedificaiionem lecliiant. Ista cdoce-
 657 PROLEGOMENA. C58
mur ab Origene ad Joannis iv, 2 2 ; Euseoio, Hist. Α ab Hieronymo apocrypha, seu extra canonam, ad
lib. πι, cap. 5, 25, 31, el a l i b i ; Atbanasio in Epi Ecclesiae audificationeni pertinens : a Nicephoro
sibla Feslali, etin Synopsi divinie Scripturce; A m - Gonelantinopolilano uon canonica, non apocrypba,
philochio in Iambico carmine ad Seleucum, Hiero- sed cui contradicitur : a nullo apoerypha deterioris
nymo in prafationibus ad Judith, el ad tria Salo- notae, noxa scilicet, hscretica, impia; cujus generis
monis volumina; Ruiino in Symboli expositione, et videtur fuisse Evangelium inscriptum nomine Bar-
Nicephoro Constanlinopolilano in Canone Scriplu- nabae; quod in concilio Romano opejra Gelasiidam-
rarum. Porro ulriusque hujus divisionis membra nalum est. Vide supra inilio nolarum ic Contthu-
subdividuntur. In p r i m a , canonica* Scriptura „ tiones [apostolicas (1), Iudiculum Scripiurarum, e
juxta sentenliam sancli Augusiini, loco citalo ex bibliotbeca Regia depromplum.
Doctrina Chrisliana, vel ab omnibus accipiuntur Tilulus Epktolte. Rcstat aliud nihil, nisi de tilulo
Ecclesiis catholicis, vel a pluribus et gravioribus, Epistolae inquirere, ad quos scripta fucrit. Res non
vel a paucioribus minorisque auctoritatis, vel forie magni est momenti. U l enim praeelare Terlullianus:
a pluribus at non gravioribus, aut denique forsan lVifiil de titulis inlerest, cum ad omnes scripserint
a gravioribus sed non pluribus; sicque automni- apostoli, tum ad quosdam. Ac. forte άνεπίγραφος
niodae, aut majoris, aut a?qualis auctoritalis cen- " semper exslitit; qualein cernimus Joannis aposloli
scri debent. Quam inaequalitaiem aucioritatis Ju- primaiD. Quod si aliterse res habeal, conjiciam ex
daeis non fuisse inaudilam colligo ex Philone, lib. De tota orationis serie, ad Gbristianos Hebraeos mis-
vila coniemplativa; Josepho, libro ι conlra Appionem, sam, tenaces niroium antiquatae legis, ad Hebraeos
atque Hieronymo, in praefalionibus ad Reges, ad To- inscriplam fuisse. Hincque potuit lieri ut, acceplo
biam, ad Juditham, ad Opera Salomonis et ad Da- rumore de Epislola quadam Barnabae ad Hebraeos
nielem. Ab eodem Augustino, l.ib. xvm De civitaie a se non visa, Tertullianus cap. 20, lib. De pudici-
Dei cap. 36, duplex canon Scripturarum Veteris Ita, Epistolain Paulr canonicam ad Hebraeos, de c u -
t

Testaroenti slalui videlur; earum quas Judaei pro jus auctore ac auclorilate ainbigebalur, putaverit a
canonicis babent, et earum quas Ecclesia : qua de Barnaba fuisse destinatam. Atqtfe hacteuus de E p i -
re consulendae Isidori Originei, lib. v i , cap. 1. In stola.
eadem prima divisione libri apocrypbi gradus simi- Antiqua versio. Yetus autem interpretalio barba-
liter obtinent, prout ad veritaiem ac pielatein, fal- riem ubique, ubique negligenliam ostendii, eslquc
sitatem et impietatem magis aut minus vergunt. In imperfecta et mutila, lum passim, tum pracipue ad
secunda pariter divisione, dubiae Scripturae, apud Q fineni, ubi posteriora capiia resecanlur, forle quia
Eusebium lib. u , cap. 2 3 ; lib. m , cap. 3 e l 2 5 , d i - minus docla vidcbantur intcrpreti, alque ad mores
versitatem accipiunt ex proximilate ad canonicas magis perlinenlia : igitur omissis iis, paucisque νο­
vel ad apocrypbas ; cum a pluribus Ecclesiis publice εί bus insertis, colopbonem per doxologiam impo-
lectitantur, cum ab anliquis docloribus reperiuntur nit. Suuin tamen illi versioni prelium : cui debe-
allegatae, cumque spuriae videntur ac de quibus inus priora capila, curo non paucis emendationibus
quam maxime dubilatur. Graeci contexlus, ul nibil dicam de anliquitate illius
irts ita posilis, evanescil oranis difficultas. Epi- ac simplicitate.
stola Barnabae ab Origene et quibusdam Ecclesiis Stichometria. Cseterum ineditam Slicbomelriaro,
canonica reputata f u i l ; a Glemente Alexandrino i n - cujus memiui, placuil hic apponere, lametsi muli-
terdum canonica, inlerdum dubia, inlerdum non lam et corruplauo; quia non mediocrem fructum
canonica, seu apocrypba in bono seusu primae divi- afferet legenlibus, alque conferenlibus cum illa N i -
gionis: ab Eusebio dubia, gpuria, citata quidem ab cepbori Gonstanlinopolilani, cum msg. Bibliorum
antiquis, at melioris notae apocryphis propinquior : codicibus, cumque lalerculis Scripturarum.

Ver$us Scripturarum sacrarum. D Regnoruin Terlius liber MMDC.

Genesis Versus MMMMD.

— Quartus liber nucccc.
ExodU5 MMMDCC. ( Excidme videntur libri Paralipomenon.)
Lcvilicuro HMDCCC. Psalmi Davidici VMMMM.
Rumeri. MMMDCL. Proverbia MBC.
Denteronomiuui . MMMCCC. Ecclesiastes DC.
Jesu Nave MM. Gantica caulicorinn ccc.
Judicum MM. Sapientia. . .' u.
Rulb CCL. Sapientia Jesu uur>.
Regnorum. Primus libcr MSID. Duodecim Propbeta? MMUCX \
— Secundus liber. . . . MM. Osce DXXX.

(1) Hujusce PatTotoglm 1.1, col. 467.

* Numerus generalis cum particularibus non concorda*.
659 S. BARNABAS APOSTOLUS. 600
ccccx. MMDCCCC.
cccx. Epistolae Pauli. Ad Romanos. . . MXL.
Joel xc. — AdCorintbiosprima. . MLX.
LXX. — AdCurintbiossecunda. LXX \
CL. CCCL.
Nahum CXL. — Ad Ephesios. . · . CCCLXXV.
Ambacum CLX. (Deest ad Philipp. et ad Thest.)
CLX. — Ad Tirootbeum prima. CCVIII.
CX. — AdTimotbeum sec. . . CCLXXXIX.
DCLX. CXL.
CC. — Ad Colossenses. . . . CCLI.
MHMDC. — Ad Pbiiemonera.. . . L.
Jeremias. . . MMMMLXX. CC.
MMMDC. CXL.
MDC. CCXX.
Hacbabasorum sic : Liber primus. . MMCCC CCXX.
— Liber secundas. MMCCC. XX.
— Liber tertius. . M. XX.
MCCC LX.
MD. DCCCL**.
HCC.
Job MDC. MMCC.
Tobias ΜΜΜΜ.
Eva&gelia quatuor. Malibaeus. . . MMDC. MMMMDLX.
— Joannes. f. . . MM. MMLXX****.
— Marcus. . . . MDC.
* Numerus mancus. *** Supple liber.
* Anastas. Biblioih. ex Niceph. CP. MCCCVI.
#
·*·· Al. CCLXX.

II
< Hugo MENARDUS , Pr©fat. ad Epistolam S. Barnabee anno 1645, curante Luca
Dacherio, editam.)

Sanctus Barnabas, natione Cyprius, gente Ju- C constat, et ex Eusebio, Hb. ιιι Hist. eccL, cap. 19,
daeus, tribu Leviies, qui ct Josepb appellatus, unus qui eam inter scripturas minime germanas recen-
e septuaginla duobus Chrisii discipulis fuit, ut sel. Inter scripturas minime legilimat annumeran-
docent Clcmens Alexandrinus, lib. u Stromatum, et lur Acta Pauli, et liber qui vocalur Pastor, et Apoca-
Eusebius, lib. ι Hist. eccl., cap. 1 2 , etlib. n , c. 1. lypsis Pelri, xal χρός τούτοις ή φερομένη Βαρνά­
Agrum quem habebat vendidit, el altulit prctium, βα 'ΕχιστοΛή, id est, quibus addatur quce feriur
el posuit ante pedcs aposiolorum, ul scribilur Act. nomine Barnabw Epistola. Idem ccnset divus fliero-
iv ; una eum sancto Paulo genlium apostolus de- nymus, lib. De scriploribus ecclesiasticis : Barnabas
elaralus est a prophelis el docloribus qui eranl A n - Cyprius, qui et Josepfi Levites, cum Paulo gentium
tiochiae, Spirilu sanclo revolante, Act. x m . Mullas aposlolus ordinalus, unam ad uedificationem Ecclesioc
terras et marta obivit, ad Christi fldem dissemi- perlinentem epislolam compo&uil, quce inter apocry-
nandam, mullis ac variis exanllatis laboribus. Mul- phas scripturas legitur; et lib. xin Commentariorum
tas Ecclesias fundavit, inler quas Mediolanensem. in Ezechielem, cap. 43 : Barnabce epistola, qu& Λα-
De tempore quo passus est, nihil cerli statui potest, betur inter scripturas apocrypha$... Ejtisdem senien-
cum nuilus alicujus nolae scriptor aniiquus suppe- it33 esl Nicephorus Callislus lib. n , c. 46, c i lib. iv,
lat, qni de illius morte scripserit, ut uotat Baro- ^ cap. 33. Nicephorus palriarcba Gonstantinopolila-
nius. Feruot quamdam ab eo script&m esse epislo- nus in Canone Scripturarum eam inter Scripturas
lani, qua3 inler canonicas Scripluras non habetur; Novi Teslaroenti, βσαι άντιλέγονται, id est quibus
quam etsi cilenl Glemens Alexandrinus et Origenes, contradicitur, reccnset, non vero inler apocryphas.
tamen inlcr scripturas dubias, notbas ct apocrypbas De illa tacet synodus Romana sub Gelasio papa,
coumimeralur, cuin nunquam Ecclesiae auclorilale sola Barnabx Evaugelii facta mcnlione, quod inter
pro canonica recepla sit. Qtiod salis cxpericnfia scripturas apocrypbas comitiracraL
661 PROLEGOMENA.
Illius saepe meminit Alexandrinus, multosque ex χ Christo es(, in quam beatx omnet qui intrarunt. Ex
ea profert locos, queroadmodum et Origenes, quos quo loco legendura est apud Glementem Alexan-
omnes in nostris observationibus notavimus : eam- drinum ή έν δικαιοσύνη, et exponendum, ea quce
que citat sanclus Gregorius Nazianzenus in Philoca- in justiiia e$t. Id eliam patet ex ipso Clemenle
lia. Sanctus Hieronymus in libro De interpretatione Alexandrino, lib. ι Stromalum, ubi idem locus, sed
nominum Hebraicorum, posl explicaiionem eorumlongior, citatur cx eadem epiatola sancii Clementis
quae reperiuntur in Apocalypsi, interpretaturea q u » ad Corinlbios , noniinato tanlum sanclo Glemente
exstant in sancti Barnabae Epistola, boc modo : circa finem contextus , paucis verbis mutatis ; boc
De EpUtola Barnaba. Abraham, paler videns popu- modo : ι Hmc est porta Domini, justi intrabunt in
lum, etc. eani: rCum ergo multce aperlie sint portain juslilia,
Hi sunt veteres auctores qui de bac epislola scri- hcecfuit inChriito,inquam beati omnet qui inlrarunt,
pserunt aut meminerunt. Quae quidem jure inter et iter tuum direxerunl in sanclitate cognoscendi po ·
scripturas apocryphas a citatis auctoribus connu- tesiale prcedita. Αύτίκα ό Κλήμης έν τή προς Κοριν­
meralur, tum quia, an Barnabae sit incertum est, θίους επιστολή κατά λέξιν φησ\ τάς διαφοράς εκτι­
tum quia in ea quaedam reperiuntur qu» difficultate θέμενος τών κατά τήν Έκκλησίαν δοκίμων ι Ή τ ω
fpinime carent. Siquidem nonnullse sunt in ea sa* Β \ς πιστδς, ήτω δυνατδς τις γνώσιν έξειπείν, ήτω
τ

lebrae,ad quas minus cauti (ffendere possint,qoas σοφδς έν διακρίσει λόγων, ήτω γοργδς έν έργοις. ι
tamen pro modulo explanavi; non eo quidem ani- ldest:Jaro Clemens in Epistola ad Corinthios hi$
mo, quasi velim eam ab orani naevo pertinacius ex* verbis inquil, exponens di/ferenliam eorum qui sunt
cusare; quemadmodum bodie video nonnultos, qui probali inEcclesia : ι Sil aliquisfidelis,sit polens in
vetera qtiaedam moDumenta a se edita, contineDtia explicanda cognitione, sit sapiens in discretwne ser-
meras mitricularum naenias, seu potius aegroti ve- monum, sit stupendut in operibus.» Tandem nolan-
teris somnia, quae ad primuw intuitum viris doctis dum est quosdam exislimasse h « c verba Glemen-
nauseam moveant, tanta animi contentione (quam- tis Alexandrini lib. n Stromatum, ό νόμος άχαγο-
vis sine ratione) defendere conanlur, u l velint ea ρεύει άδεΑφφ δανείζειν, id esl, lex prohibet fratri
scriptorum omnium veterum ac receniiorum auclo- fenerari, e t c , citari ex Episiola Barnabae, quod non
ritati pracferri. Nec id movcre quemquam debet, iia est: sed paulo ante citantur ba?c verba ex Bar-
quod Clemens Alexandrinus, et Origenes, cum naba , quae in bac Epistola babentur sub iiuem i l -
banc citant cpislolam» nunqtiam eam apocrypbam lius, Άμέλει μυστικώς ό Βαρνάβας· Ό δέ θεδς δ
e&se dixerint. Siquidem ejusmodi auclores ssepe τού παντδς κδσμου κυριεύων, φησΙ, δώη κα\ ύμίν
utuntur apocryphis : ut libro Enoch, Pastoris, γνώσιν, e l c . , usque ad illa verba, άγ&χης τέκνα
Maithia Traditionum libro, Petri Apocalypsi, Evan- καϊ εΙρήνης, etc., qua3 sunt ex texlu Glementis
gelio iEgyptiorum, et siroilibus. Unum tamen cer- Alexaudrini, qui landem subjungit, sufficit hoc di-
tum est, hanc epistolam, quae modo a nobis exit, cere, quod lex prohibel fratri fenerari, quae quidem
eam esse quara sauclus Hieronymus, Glemens verba non exslant in bac epistola, quae sancto Bar-
Alexandrinus, el Origenes olim pra3 manibus ba- nabae ascribitur. Tenuis quaBdam difficultas restal
buerunl; cum onmes locos ab illis ex ea citatos, circa nomina Hebraica, qua3 sanctus Hieronymus
in bac quam edimus, epistola, reperire liceat. Et ex profert ex Epistola sancii Barnabae in libro De no-
noetris observationibus manifeatuni e r i t : uito ex- minibus Uebrakiu Siqurdem unum eorum, nempe
cepto, qui profertur a Clemenle Alexandrino, lib. yahum, in episiola desideralur : sicenim ail san-
vi Stromatum, cum exponens hunc Peabnistse lo- ctus Hieronymus , Manasses, oblitut, Nahum, ger-
cum : BCBC porta Domini, jtuti intrabunt per iam, men. Sed error obrepsit, et legendum est, Nave,
sic a i l : Έξηγούμενος τδ £ητδν τού Προφήτου, Βαρνά­ ut babeiur in hac Epistola, qui fuit paier Josue,
βας επιφέρει* Πολλών πυλών άνεωγυιών, ή δικαιοσύνη, j u x u Sepluaginta; vel Atin, quod idemest secun-
αύτη έστ\ν ή έν Χριστψ, έν ή οί μακάριοι πάντες οί D dum textum Hebraicum. Elratio est, quia Nahum
είσελθδντες. Id e s t : Enarrant dictum Propheta, ncro signiucat germen, sed consolaiorem , teste eo-
Barnabas infert: Cum multce portcs sint aperlm, dem quce Hieronymo, libri citati capite de Jona, et Na-
eat juttitia, ea est in Christo, in quam beati sunl om-hum. Nahum, inquit, consolator, a radice ΌΓΟ, id
>iix, qui $unt ingreisi. Sed puto, aut lapsum esse est contolari. At Nave, seu Nun est germen, juxta
memoriaGlementem Alexandrinum, aut certelocum eumdem Hieronymum, ejusdem lib. cap. 1 : Nave,
depravalum, el legendum eese ΚΛήμης, non Βαρ­ semen, germen, vel pulchriludo, a verbo conjugatio-
νάβας. Nam bic locus habetur in epistola sancti nis Niphal p \ id esl germmabit:
Clementis ad Gorinlhios, ubi idem locus PsalmistaB Gum autein haec unica feraUir sancti Barnabse
exponitor : ι Αύτη ή πύλη τού Κυρίου, δίκαιοι είσ- Episiola, notandum tamen esse pulavi, Epistolam
ελεύσονται έν αυτή. ι Πολλών ούν πυλών άνεωγυιών, sancti Pauli ad Hebraos a Terlulliano, libro De pu-
ή έν δικαιοσύνη αύτη έστι/ ή έν Χριστίρ έν ή μακά­ dicitia, sanclo Barnabae attribui, u l clarum est ex
ριοι πάντες οί είσελθδντες. ld est : cticecporta Do- ejus verbis : Exslat enim el Barnabw litulus ad He-
mini, jutti intrabunt ineam. > Cum igitur muluc por- brceot; adeo balh uuctoritatii viro, ul quem Paulus
t* aperim sint, qum in juttitia esl, eadem et injuxia $e constituerit in abstinentiiE ienore: lAut cgo
 8C5 S. BARNABAS APOSTOLUS. 664
solus, ent Barnabas, non habemus hoc operandi pote- Α allcra parsenelica, in qua preclara et utilia monita
statem'(I Cor. ix) : i et utique receptior apud Ecclesias salulis et precepla dantur.
Barnabce epislola illo apocrypho Pastore mcechorum. Prior pars epistolw. Prior pars capila duodeciin
Monens ituque discipulos, omissit omnibus mitiis, ad eompleclilur. In primo de cessatione sacriflciorum
perfectionem magis tendere; nec rursus fundamenta Mosaicae legis agilur; in secundo de jejuniorum
pcenitenlice jacereab operibus mortuorum: tlmpotsi- ejusdem legis abolitione; in lerlioagitur de instan-
bile enim est, inquit, eos qui semel illuminati sunt, tibus calaroitatibus , admonenturque fideles ad vir-
et donum caleste gustaverunt et participaverunt Spi- lutum studiiun , quod Judaei suis jejuniis el caere-
ritum sanclum, et verbum Dei dulce gustaverunt, >eic, mouiis poelponebant; in quarlo tractatur de
quae verba legere licet in Epistola Pauli ad He- Gbristi adventu, missione aposlolorum, Cbrisli
braeos, cap. v i . Hinc capiendus est Pbilastrius lib. passione et exailatione; in quinto de bominis re-
De hceresibus, cap. 60 : Sunt alii qui Epistolam beali paratione disputatur; in sexto rursus de Cbristi
Pauli ad Hebrteos non atserunt esse; sed dicunl, aut passione, et de quibusdam illius circumstanliis; in
septimo de antiquatione circumcisiouis veteris, et
BarnabtB etse beali apostoii, aut Clemenlis. Ubi
de circumcisione aurium el cordis; in octavode es-
baud dubie Tertullianum inielligit. Sed de bis sa
lis : nunc restat ut de illius argumento, sive sub- cis prohibitis in veteri lege, deque illarum myslica
B

jecto breviter agam. interpretatione; in nono de baplibmo et cruce; in

Eputola argumentum, divisio. Cum Judaei qui- decimo de reprobalione populi Judaici, et gentilium
dam ad fidein Clnisti couversi galaticarentur (ut electione; in undecimo de abrogaliooe Sabbati J u -
cura Tertulliano Ioquar), hoc est, legeni Mosaicam d a i c i ; in duodecimo de lempli Judaici repudia *
tma cum Evangelio retinendam esse putarent, idque tione ae demolitione, et de templi spirilualis aedi-
multis Cbristianis persuaderent, sanctus Barnabas, ficatione.
sive quis alius, sanclura Paulum imitatus, eorum Secunda pars epistolce. Secunda pars duobus ca-
doctrinam bac cpistola convellere conatur, docel- pilibus absolvitur. In primo agiuir de via lucis,
que muilis Scriplure locis, ac flguris, legem Moy- boc est, de iis q u » Christiano agenda s u n l ; iu
sis jam abrogatam esse, eique Evangeliura sucoes- allero de via tenebrarum, boc est, de iis quse a n i -
sisse. Hic est bujus epistolae scopus ; ad quem non- mae fideli fugienda ac vilanda simt: tum demum se-
' nulla bic, quae non sunl προηγουμένου, seu praeci- quitur epilogus.
piri argumenti, sed veluti secundarii tractalus, ut Haec autem epistola ab Origene, lib. ι contra Cel-
de adventu Gbrisli,paseione, e t c , referuniur : nam Q $um sub linem, Gatbolica, id est universalis ap-
iilius gratia iracianlur, cum ad ejus intelligentiam pellatur : Exslat tane in Bamabce caiholica epistola
non parum couferant, juxta morem oratorum, qui «crtptam, etc.,quia non ad unam certara gentem, a u l
ioterdum alio digrediunlur, hon inutiliter quidem, nationem scripla est, sed ad omnes Ghrislianos :
cum id plenioris elucidationis gralia facere soleant. ita eniin deliniunlur calbolica? apostolorum epislo-
Sub flnem epistolae multa docet Cbristianos, quae lae, ut manifestum est cx Leontio, l i b . De sectis,
ad vilam recte instituendam plurimum condacunt. cap. 2 : ΚαθολικαΙ δέ εκλήθησαν, επειδή ού προς
Hinc fit, ut haec epistola in duas partes commode έν έθνος εγράφησαν, ώς αί τού Παύλου, άλλά καθό­
distribui possit : quarum altera est didascalica, λου πρδς πάντα, id esl, Calholicte diclw $unt auod y

quae multis argumentis docet nullum esse ampiius noti ad unam scriptce sunt genlem, ut Pauli Ephlo-
legis Mosaicae, et Judaicarum cseremoniarum usum: lce, sed generaliter ad omncs.

III.
(Isaacus VOSSIUS, Prarfatio ad Epistolam S. Barnabae, Arastelodami anno 1646 ab ipso
editam ad calcem Epistolarum S. Ignatii martyrisO
Aliquot jam sunt anni quod banc Barnabae Epi- D m:\ximopcre gavisus suro, in illas manus incidere
stolam, quam ab incomparabili Salmasio accepe- anliquissimum islud inonumentum, a. quibus i m -
raro, in lucem emitlere decreveram. Sed iter mcum mensum quantum splendoris muluari sibi passei.
obstilit, quominus insliiutiun illud luin temporis Et nisi ingens isthoc incendium, quod non exiguam
perficere licueril. Dum vero Angliam lustro, alia pariem urbis Oxoniensis vastavit, omnia quoque
sese obtulit occasio , qua scriptum illud, quod jam excmplaria absumpsisset, pulcberrimam ejus aucto-
diu lucem merebatur, landem aliquando divulga- ris editionem jamdiu babuissemus. Non defnere
retur. Parabat lum novam Ignatii edilionem reve- tamen in Gallia viri docti, qui indignum puiabant,
rendissinius flibernia: primas, Usserius Armacba- scriptum boc diutius in tenebris latilare. Itaque
nus. llli iuque postulauli el oflercnti ut una cum nuper Hugo Menardus, monacbus ordinis Sancti
lgnatianis baec quoque Barnabae excuderclur epi- Mauri, novam nobis edilionem adornavit. Quin
stola, noii lantum iibentcr id concessi, scd eliara pluriroum boc nomine meritus sit de publico, neuio
665 PROLEGOMENA.
est, qui inOcias iverit. Plus iamen meruisset, si Α in lioc reprehendere quod in altero excusant. N o -
eontigisset illi plura videre exemplaria. Cum enim tum est cuilibei, quam nimium mysiice et s.uper-
tola illa edilio ex uno promanarit codice, fieri aliter slitiose (pene etiam incpte) primi illi Christian*
non poluit quin inemendatissima prodiret. Milii, Scripluras sacras sint interpretati. Si ilaque el in
licet non usqne adeo forluna faverit, ul quisquam boc auctore quaedam occurrant quae erudilis dis-
invidere debeat, ea tamen contigit felicilas, ut tri- pliceant, dandum id poiiue moribus veterum Chri-
bus in hoc corrigendo ustis sim mss. Primum mihi slianorum quam ut putetur scriptum esse supposi-
Florentiae suppeditavit bibliotheca Medicea, altera titiura. Sed neque hoc quemquam movere debet,
duo bibliotheca Yaticana et Theatinorum, qui R o - quod Eusebius et Graeci posteriores inler απόκρυφα
mae agunt. llloruin usum acceplum fero Lucae Hol- reposuerint Epistolam Barnabae. Non enim hoe eo
stenio, viro summo et nunquam non infra merila faclum quod dubitarent de auctore, sed quod non
sua laudando. Quid itaque ope istorum trium co- probarent mysticas istas inlerpretaliones mullorum
dicum praestitum s i l , videbit is, qui operae pretium S. Scriplurae locorum. Eadem ratione et Clementis
duxerit, editionem hanc cura altera, quam dixi, Alexandrini, et mulla Origenis epera, inter apo-
comraittere. β crypha relata stint. Neque lairiwi unquam dubila-
Nescio autem cnr quidam opinali sint hanc E p i - tum fuit quin genuina essenl illa opera. Et cerle:
stolam non esse Barnabae, cum tamen et Clemens, si omnia quae aliquando inler apocrypba babita
et Origenes, et alii, illam ei Iribuant. Offensi sunl, sint rejicere velimus, rejicienda quoque essel D.
credo, viri docti, quod bic loca quaedam S. Scri Pauli ad Hebraos Epistola, ilem Judae apostoli E p i -
pturae aliter explicentur, quain explicari debebanl. slola, et illa Clementis ad Gorinlhios. Quod quam
Pereuaderi nequeunt, sic poluisse ea capi a viro absurdum sit, quis esi qui non videat.
lanlae auctoritatis, cujus toties eacri libri meraine- Alii ex stylo et scriplionis genere dixerunt, sese
rint, quique semper Pauli aposioli comes fueril deprehendere epistolam banc esse spuriam. De Igna-
individuus, et ipse quoque unus e miooribus apo- tiiepistolis idem affirmabant. Sed nimium sane aculi
slolis. Sed quis a primis illis Christianis omnigc- volunt videri, qui talia jactant. Non ita facile est
nam scienliam et doctrinam cxposlulet; quis illos spuria scripta a genuinis distinguere, quam sit na-
non aeque ballucioalos cxistimet, atque eorum ne- tivas gemmas dignosccre ab adulterinie. Cum enim .
potes; praeserlim in rebus nibil ad fidem pertinen- veri lapilli cum iiciitiis coniDiitluntur c l comparan-
tibus? Nunquid et in epistola Clemcntis, quam no- tur, tum ul plurimum fucus apparet : ita purpura
bis dedit vir maximus Patricius Junius, bibliotbe- C purpuram dijudicatur, ila el in aliis mercibus
a d

carius regius (cui ego tantura debeo, ut plura ei
debere uoo possim) , similia occurrunt ? Quis
enim bono animo coDcoquere possil fabellam illaro,
t
quam de pboenice narrat, deque pluribus ultra
fit. Sed quid est, unde i s l i , qui negant, epistolas
basesse Barnabae, et Ignatii, islhoc colligere po-
tuerinl ?Nunquid alia eorum scripla viderunt? Non
certe. Unde ergo iis ianotuit quo slylo usi sint
y

Ocearium mundis? Non puloetiam quemquam velle Barnabas et Ignaiius? A l inquium isti sese nihi-
admitlere expositionem istam, ut linteuro coccineuni lominus scire vera esse, qua3 senliant. Si ita est,
Raab ineretricis, signum fuerit saoguinis Cbristi, jam verbum non addara. Pergamus, et videamus,
et alia qua?dam id genus, quae non est hujus loci ecquid operae pretium fuerit ad banc Epistolam ad-
referre. Atqui lameu isle Glemens, pari jure atque notasse.
Barnabas, dictus est apostolus. Non debent itaque

IV.
(Ex prafatione Editionis Oxoniensis anni 1680).
Cum in editione Scripiorum velerum ecclesiastico- D thenl. doctor, et astronomice professor Savilianus red-
rum versarer, prcelenre non licuit S. Barnaba E p i - emil, mihique benigne communicavil. Pauio poit,
stolam, primeevce anliquitalis, argumenti sacri, et nempe anno 1645, opus ab Hugonc Menardo, mona-
aucioris (quod praferl) nomine panter sacri, com- cho congregaiionis S. Mauri, adnotalionibus eruditis
mendatissimam. Hcec pottquam per plurima scecula illuslralum, cura confratris Lucce Dacherii, Menarda
in bibliothecarum pluteis deliluisset, reverendUsimi morte prcerepto, in lucem Parisiis prodiil. Porra
Usteni, Armachani primalis, studio et auspiciis an. 1646 illustrinimus D. haacut Vossius, luculen*
prelo hoe in loco tubjiciebatur an. 1643. Sed urbis tissima! ejus Epistolarum S. Ignatii edilioni episto-
Oxontm parte magna gravi incendio correpla, type- lam hanc adjunxit; el nola$, brevet qutdem, sed eru-
grapheum, cum tuta supelleclile, scliedis imprcssis, dita* addidit. Demuman. \STHoan. Bapt.Cotelerius,
et exemplari ipso, conflagravit, ita ut ex clade ula Societalis Sorbonicce iheologus, Bibliothecct snce SS.
nihit superestet, prceter paginas nonnullas, quw pe- Patrum qui temporibus apostolicis floruernnt, Epi-
ne$ eorreciorem, quantum conjicere datur, fuerant; stolam hanc inseruit, versionemque novam adornavii f

qnatque vir eruditiuimut Eduurdv* Bernardus SS. notasquc laudalUsimas apposuit.

667 8 . BARNABAS APOSTOLUS. 668
Qua d* opere ipso dieenda $uper$unl, ut viri Α *toto$ $uo$ elegisset Jeiui, quierant omni iniquit
magni memorice lilem, verbis UlustrUsimi primatis iniquiores. Ubi Calhoticam banc appellat epistolarn y

pmdicli, quct flammas evaserant, exhibebo. quod nulli parliculari vel personae, vel Ecclcsise
inscripta ea esset, sed Ghrislianorum fratrum,
JACOBI ARlTACflANI DE B A R N A B J E EPISTOLA P R £ M O ! U T I O .
ubicunque degentium, ipsi universitati. Neque vero
ι Polycarpi ad Philippenses Epistolam, longe pro~ mirabitur, Ignatii nomine productum fuisse ab
lixiorem illa quap habetur lypis excusa, apud se Hicronymo, quod erat Bamabae ; qui Barnabse etiam
Graece gcriptam exstilisse, Baronio * persuaserat titulo a Glemenle Alexandrino laudatum animad-
Franciscus Turrianus, Socieiatis Jesu presbyter. verterit, quod Romano Glementi fuerat ascriben-
Sed exemplari illius diligentius inspscto, partem dum. ls enira cilato loco psalrai (Aperite mihi por-
ipsius maximam ad epistolam , quae Barnabce apo- ias justitia, in iptas ingressus confitebor Domino;
sloli ferebatur olim nomine, perlinuisse, deprehen- hccc esl porla Domini, justi transibunt per eam·),
dit postea Jacobus Sirmondus, ejusdem Societatis propbelae dictum hoc a Barnaba sic expositum fuisse
tbeologus. Neque aliter habuisse, vel bibliolhecae ait: Πολλών πυλών άνεωγυιών, ή [ έν ] δικαιοσύνη
Vaticanae, vel cardinalis Columnaei codices, osten- αύτη έστιν ή έν Χριστψ, έν fj μακάριοι πάντες οί
dit Petrus Halloixius*, el ipse jesuita. 3 είσελθόντες. Cum multce porl<e sint apertce; quas
c Nerape i n primo exemplari, ex quo Columnaeug e$t juslitiai, ea esl in Chrislo : tn quam beati sunt
ille codex (qui omnium putatur antiquissimus) et omnet qui sunt ingressi. Quae quidem, in Barnaba
reliqui qui supersunt hodie sunt descripti, librario- frustra quaesita, in priore Glementis Epistola (a
rum vitio quaternio vel omissus vel Irauspositus doctissimo Patricio Junio non ita pridem edita) toli-
e s t : cujus defectu facdim est, ut in Graeeis super- dem verbis expressa invenimus.
stitibus et finem epislolae Polycarpi desideremus, et ι Porro duas hasce imperfectas Potycarpi el Bar-
principiuDi Barnabx. oabae Graecas epislolas, ex Andreae Schotli apogra-
c Nam longe antiquioribus eliam lemporibus, non pho sua manu descriptas vir clarissiraus Glaudius
Ignatii solum lilleras buic Polycarpi Epistolae (quod Salmasius, una curti antiqua Latina Barnabae ver-
ex flue ipsius liquet) subjeclas fuisse, sed simul sione, ex velere Corbeiensis bibliolhecse codice a
cum eis et istam Barnabae : ex illo Hieronymi loc#, Joanne Cordesio exscripta , Isaaco Vossio, celeber-
in libro m adversus Pelagianos, biandiente conje- rimi illius Gerardi filio, summse gpei juveni, tTa-
clura, ut credetem, peneinductus sum : Ignatius, d i d i t : quam cum Graco Bamabae textu conjun-
ttr apostolicut et marlyr, scribit audacter : Elegit ctam, additis eliam eruditis nolis,ad prelum ille
Dominus apottolo$, qui super omnes homines pecca- C apparavit. Ut igitur in Sylloges hujus initio, Grac-
tore$ erant. Ut cniin in posleriore lgnalianarum cum Polycarpum, posteriore sui parte ex antiqua
Epistolarum collectione,cum reliqnispraetixae fuis- versione Lalina supplelura, exhibuimus : ita et ad
sent Maria? Gastabalila? nomine inscriptae Httere, ejua finero Barnabam , priore sui parle ex alia vc-
eas eliam ipsius Ignalii inscripto litulo, in Antonii tere inlerprelalione similiter rediuiegratum (non
Melissa * produclas fuisse animadvertimus : ita sine bumanissimi Vossii consensu ) repraesentare
eliani in priore i l l a , cum inler Polycarpi el Ignatii visum fuit. Ex cujug utriusque collatione mulua
eidero subjunctas epislolas, etiain illa Barnabae in- est deprebensum, non solum primam Epistolae par-
terposila legerelur; nou mirum ai άμαρτήματι tem in exemplari Laiino fuisse conservatam, quam
μνημονικψ consimili, et eodem modo excusabili, defuisse diximus in Graeco; sedetiam postreinam
lgnatii nomine citaveril Hieronyraus, quod proprie vice versa reteniam fuisse in Graeco, qux aberat a
erat tribuendum Barnabae. Latino, alque in intermediis praaterea, nonnulla ba-
c In ea eiiim, quam nuncdamus, illius Epistola, bere Gra^cum qu£ desunt in Latino \ ct Latinum
sententia haec reperla cst: Τους Ιδίους αποστόλους rursus quae non reperiuntur in Graeco; cujus gone-
τους μέλλοντας κηρύσσειν τδΕύαγγέλιον αύτου , έζε- ^ rig ea sunt, qua3 in utroque conlexiu uncis inclu-
λέζατο δντας υπέρ πάσαν άμαρτίαν άνομωτέρους, denda curavinius.
Quam et anleHieronyini tempora in eadem cxstitissc, f Ex duobus autem preecipuis membris lota ba?c
verba illa Origcnis fidem faciunl: ι Γέγραπται δέ
8 conslat Epistola : quaB in contexlu GraBCO hac inter
έν τή Βαρνάβα Καθολική επιστολή (δθεν δ Κέλσος λα­ se transitione connexa videmus. Ταντα μέτ οϋτως.
βών τάχα εϊπεν, είναι έπι£Κήτους κα\ πονηρότατους ΜεταΛάβωμετ δέ καϊ έπϊ έτέραν γνώσιν καϊ δι-
τούς αποστόλους), δτι έξελέξατο τούς Ιδίους αποστό­ δαχήν* ubi pro μεταΛάβωμεν, alii μεταβάΛωμεν,
λους Ιησούς δντας υπέρ πάσαν άνομίαν άνομωτέ- Patricius Junius noster μεταβώμεν legendum con-
ρου<:. · Scriplum est sane in Darnaba* Catholica epi- jicit. ln priore aulem parte senlentia basc longe anle
stola (unde (ortasse Celsus occationem arripuit, ut praecesserat : "Εχεις καί έν τούτω τήν δόξαν τού
upotiolos infames el nequi$$imo$ diceret), quod apo- •Ιησού, δτι έν αύτψ πάντα, κα\ είς αυτόν, quam
1
Baron., ISotat. inMariyrolog. Rom. Januar. 26, * Ρ . Halloix.Noiat. inVit. Polycarpi, cap. 1 6 , 1 7 , 1 8 ,
MelUs. lib. u , serm. 19 •'Origen. cmtra Celsum, lib. i , p. 50. * Psal. c x v u i , a(. CXYII , ». 19, 20.
lnter quae c l illu I, a Glcmcnte Alexandr. ν Stromat. citatum : Άπλούστερον ύμίν γράφω, Ι ν ·
ϊυνίητε.
 PROLEGOMENA.
vetus Latimis interpres suo loco motam huclrans- Α
Inlit, lolius Epistolae epilogum hunc satis incon-
rfiiuum slatuens. Ucee autem sic sunt. Habetis inie -
Hm de majestate Chrisli, quomodo omnia in illum,
et per illum fucta sunt. Cui sii honor, virlus, gloria,
nttne et in swcula saculorum. Secunda Epistolae
parte penilus prelermissa : quam idcirco, Latina
eradilissimi Gerardi Langbaini versione, in hac
editione locupletandara curavimus.
c Ab bac vero duarum viarutn distinctione pars
ista ducit exordiura : 'ΟδοΙ δύο είσί διδαχής κα\
εξουσίας · ή τε τού φωτδς, καί ή τού σκότους. Δια­
φορά δέ πολλή τών δύο οδών έφ' ής μέν γάρ είσι τετα­
γμένοι φωταγωγοί άγγελοι τού Θεού, έφ' ής δέ άγγε­
λοι τού Σατανά. Ad quae verba respexisse Origenem
non estdubium, in libro Ι Ι Ι Περί άρχων, cap. 2 , Β
ita scribentem : Eadem quoque Barnabas in Epistola
$ua declarat, cum duas via* ette dicit, unam lucis,
alteram tenebrarum; quibut et prceeste certos quos-
que angelos dicil: vice quidem lucit, angelos lucis,
lenebrarum autem mm, angelos Satana*. Etsi enim
In priore quoque Epislolae parte ( u t i etiam in
peeudo-Gleraenlims Gonsiitulionibus', qiiarum au-
ctorem, ut ex Romano Glemente, Ignatio, et aliie
a l i a , ila quae de duabus vitae mortisque viis fusius λέγοντα. Quomodo autem no$ diaboli operationes,
enarrat, ex hac ipsa Barnabae epistola interveriisse,
vel prima facie legenli constabit) duarum viarum
iacta sil mentio, boc tamen tanlura in loco, ange-
lorum lucis et Satanae, iisdem prafectorum, occur-
rit commemoratio. Adde quod et Sataua? ipsum no- Q
men ab Hieronymo, in fine libelli De nominibus
Hebraicis, inter ea rccensetur, qua3 ex Epislola
Barnabae sunt selecla, ncc io priore larocn hujus
Episiolse parte uspiam exslat, in qua reliqua omnia
sunt reperta : si modo Nave (quo nomine Jesu,
eive Josue patrem Graeci indigi(ant) pro Sahum
repoeueris; quem librarii temeritaie bicfuisse i n -
foltum, germinis adjuncta interpretatio satis evin-
cit. Gum Nahum sit contolalor, Nave vero, semen ,
ytrmen vel pulchriludo : uti jam prius in eodem
Libro exposuerat ipse Hieronymus V
c Longiorem quoque hanc fuisse Epislolam,
Στιχομετρία illa satis indicat, qtiam Lalinis (nam
Graeca edilio bic est mutila) ex Nicephori patriar-
cbae Conslanlinopolitani Chronographia. tradidit
Anaslasius, Romanae EcclesiaB bibliolbecarius. In
q u a , ul septem Catholicae (quaa vocantur) Jacobi,
Petri, Joannis et Judai Epistolae, 1500 versibus, ita
et baec Barnabae, 1506 comprehensa fuisse dicilnr.
In posteriore deriique Episiolse parle reperta isla
80Dt, a Clemente Alexandrino, in libro n Stro-
matum, ex Barnaba citata : Ό δέ Θεδς δ τοΰ παν­
τδς κόσμου κυριεύων, δψη κα\ ύμίν σοφίαν κα\ σύνε-
σιν, επιστήμη ν, γνώσιν τών δικαιωμάτων αύτοΰ, ύπο-
μονήν. Γίνεσθε ούν θεοδίδακτοι, έκζητοΰντες τί ζητεί ό
Κύριος άφ' υμών. "Ινα εύρητεέν ήμερα κρίσεως τούς
Con«/i<«f. apostolic. lib. v n , cap. 1 , 2 , et deinceps. · Hiepon. De nomimb. Hebraic, in Exodo.
e
Idem etiam ailirmal in libro vn Hypotyposeon (apud Eusob., lib. n Hi$t., κεφ. α').
1 0
μένας πεποίηται διηγήσεις. Euscb , lib. νι tiist. κεφ. ιγ*, ιδ'.
f
670
τούτων επίβουλους. Αγάπης τέκνα καί εΙρήνης
γνωστικώς προσηγόρευσε. Ubi postrema illa , ex
Barnabae nostri contcxtu, ila sunt restUuenda: "Ινα
σωθήτε έτ ήμερα κρίσεως, Τούτωτ έπιβούΛονς
(vel έπιβόΛονς, ut emendat Sylburgius,) αγάπης
ζέκτακαϊ εΙρήνης γνωστικως προσηγόρευσε, idem
sc. Barnabas; sub ipsius Epislolae clausulam, paulo
post, eos ad quos scribit, ila salulans: σώζεσβε,
αγάπης τέκνα καϊ εΙρήνης. Ut tum ex principio*,
Cum ex fine raanifeste deprebensum appareat, po-
sterius membrum hoc (ulcunque a Latino interprete
silentio pratermissum), ejusdcm corporis partem
esse, cujus et primum.
c Ad lotius vero Epislolae auclorem et auctorita-
tem quod atlinet, idem ille Clemens(utde discipulo
ipsius Origene nihil dicam) etaucloris Barnabae, et
auctoritalis apostolieae, eam fuisse credidit. In libro
enim iilo u Stromatum, alia postea teslimonia ex ea
prodiicens, bac utitur praeiatione : "Οπως δ' ημείς
τού διαβόλου τάς ενεργείας κα\ τά πνεύματα τά
ακάθαρτα είς τήν τοΰ αμαρτωλού ψυχήν έπισπείρειν
φα μέν, ού μοι δεί πλειόνων λόγων, παραθεμένω μάρτυν
τδν άποστολικδν Βαρνάβαν (δ δέ τών έβδομήκοντα ήν,
κα\ συνεργδς τοΰ Παύλου) κατά ί,λέξιν ώδέ πως
et spiritut immundos in peccatoris animam seminare
dicamut, non mihi pluribut verbi* opus e$t, $i ad-
duxero teslem Bamabam apottolicum (erat autem t«
ex Septuaginta, et Pauli adjulor ") hi$ verbis sic
dicenlem. Et in ν : Βαρνάβας, ό κα\ αύτδς συγκη·
ρύξας τψ Άποστόλψ κατά τήν διακονίαν τών εθνών
τδν λόγον. Barnabas, qui ipse quoque in genlium
ministerio prcedicavit verbum una cum apotlolo Paulo.
Neque apostolici solura, sed etiam apostoli Barnabm
noroine, in u Slromatum libro, eamdem cpistolam
laudat: ejusdemque, non minus quam reliquarum
Scripturarum canonicarum, in iibris Hypotyposeon
contracias explicationcs exbibuit . M
c Barnabas Cyprius, qui et Joseph Levites, cum
Pauto genlium aposiolus ordinatus, unam ad cedifi-
εαίίοηεηι Eccletw pertinentem Epittolam compo-
tuit, qu(p inter apocryphas scripluras legilur, ait in
Ecclesiaslicorum scriptorum Calalogo B. Hiero-
nymus, et libro x m Commentarxorum in Ezechiel,
D cap. 45 : Vitulum, inquit, qui pro nobis immolatut
est, et multa Scripiurarum loca, et prcecipne Bar-
nabce Ephlola, qum habetur inter Scripturas apo-
cryphas, nominat. Ulrum vero ex propria roente ab
aposlolo ad cedificalionem Ecclesice composiiam hanc
fuisse Epistolam ille dixerit, ex aliorum aulein
sensu in apocryphoruin classem conjccerit, exqui-
rant a l i i : in eam certc sententiam propcndisse illum
aliquando, ex Nominum Hebraicorum libcllo colligi
posse videatur; in quo, cum reliquis Novi Tesia~
inenti Scripluris, etiam Barnabae istain Epistolara
conjunclam ab eo faisse cernimus.
Έπιτετμη-
11
671 S. BARNABAS APOSTOLUS. 672
c In illa Nicephori Constanlinopolilani palriar- Α nomen apposiium: aut, $i libeat, Epislolam hanc
chae Στιχομετρία, quam Latinis Anaslasium R o - consolatoriam {quce scepius dicilur ideo scripta, ut
manae Ecclesiae bibHotbecarium Iradidisse diximus, lectores laclos facerel), ex argutnenli designatione,
a Novi Testamenli apocryphis quidem scriptis se- ab auctore ipto Barnabas, sive consolalor, dppella-
y

paralur, sed inter ea quibus conlradiciiur (ut et iam; eo fere modo quo liber Salomonis Cohelelh»
Apocalypsis Joannis) recensetur. In allero vero sive Ecclesiastes, dicitur; aut Hermce opus Paslot
Indiculo, qucro Anastasii Nicaeni in S. Scripluram inscribilur. Quidquid itf, necesse est ut faUamur,
Quaestionibus subjectum vidimus, una cum apo- optima fide scriplorem hunc u*um fuisse; non alie-
cryphis simpliciter adnumeratur : ct ipsius tiiero- nos imo non aliquos, captavhu titulos; hoc vero
t

nymi in Proloyo galeato suffragio accedenie, et $olum sibi arrogasse, ut ceu e fidelium grege mini-
universalis Ecclesia? simul judicio, q u « Barnabae mut aliquis unus ex illis, fraler fralribus salularia
y

scriplum nullum in sacrum Ganonem unquam ad- monita proponerel, per omnia orthodoxus et aposlo-
niisisse comperla est. Monlani enim spiritu afflatus lorum, prccsertim S. Pauli, vestigiit imislens: ut si
fuit Terlullianus **, cum epislolae ad Hebraeos Bar- non laborumet itinerum, saltem dogmalum partici*
naba aflixit lilulura : et altera baec, ή φερομένη pem ubique agnoscamus. Interea animadvertendum,
Βαρνάβα έπιστοΛή, ab E u s e b i o " n o n solum inter Β Historiam Jobi, Ruih Estheris, et Paralipomenon,
9

scripturas quibus conlradicitur, sed etiam inler wo- uliosque ex libris in Bebraicum Canonem receptis,
tha$ eollocalur. Ut bic eliam locum babeat, quod quod pariler obiinei in Epislola ad Hebraos, auclo-
de aliisejusdem generis ab Augustino est diclum. rum nomina minime prceferre, el tamen de illorum
u

Hcec icripia ca$liia$ Canonis non recepil : non quod fide nulla eU controver&ia. Interim dispiciendum
eorum hominum, qui Deo placuerunt, reprobelur videlur, an nos hac tempeslale rectius de Epistolce
uuclorilas; sed quod ista non credantur iptorum hujus auctore possimus judicare, quam qui pro-
e$$e. ximo vixerint wculo, Clemeiu Alexandnnus, alque
f Quanquain non longe posl ipsius Β «rnabaB tem- Origenes, qui S. Barnabce a$crip$ere. Porro adno-
pora exaratani fuisse banc Epislolam, tot illa a landum, scripto alicui non ideo slalim fidem om-
Clemente Alexandrino (qui proximo post aposlo- nem ubrogari, si de ejus auctore altquand$ fuerit
los sseculo claruii) ex e a , in Stromatum libris, l a u - dubitatum, aut si ipsum per aliquod tempus dcli-
dala testimonia, lidem faciunt. Quibus et illa ejus- tuerit. Norunt eruditi hcec ipsa scriplis quibusdam
dcm in Pcedagogo, lib. π, cap. 10, adjungere liceal: in Canonem nunc el olim receptis* accidhse; el quw
ΚΛ\ τδν μεν λαγών κατ' έτος πλεονεκτείν φασι τήν de S. Barnabce epistola refert Eiisebius, eadem
r

A.-a* i_.ft. « Τ . a-ct e ν i - i - C< Έ · Α I...

άφόδευσιν, είς αριθμούς οΤς βεβίωκεν Ετεσιν ίσχοντα non. modo de S. Joannis /
Apocalypsi : „, C
el S. Judw el
τρυπάς. Quae ex istis Episiolae bujus niuluatum euoi catholicis emnibus Epistolis, sed eliam de illa ad
fuisse, nionuit meD. PelrusTurnerus, Savilianus in Hebraos, qucB nunc 5. Paulo ascribilur, ticet olim
AcademiaOxoniensi malbeseos professor eruditissi- S. BarnabcB imputareinr, retulisse.
mus : "Οτι ή λαγώος κατ' ένιαυτδν πλεονεκτεί τήν Conslat Epistolamkanc, qucefere tota est in Syn-
άφόοευσιν · δσα γάρ £τη ζ ή , τοσαύτας έχει τρυπάς. agogce rilibm, et sanctarum Scriplurarum myslicis
Sed et aliquam hic praeferunt vetustalis speciem, tentibus evolvendis, ad rudis vulgi caplum minus
ipsarum apocrypharum scripturarum, quarunijam accommodatam, et proinde verisimile est α leclione
diu in Ecclesia obsolevit memoria, citatior.es non ejus publica Ecclesiam posl lempus aliquod absii-
paucae : iuler quas cl illam forlasse quis aniiunie- nuiue; quod et hodie factum de nonnullis recon-
raverit: Regna in terris decem regnabunt: et resur- dilwrxs argumenti periochis quce in sacro Canone
gel τείτο pu$illu$, qui deponet tres in unum; licet continentur. Hqe vero fidenler dixerim, Epislolam
ea Danielis capilulo v n , uti olim in L X X lnterpre- hanc quo penitius intelligelur, eo accepliorem fulu-
lum edilione legebatur, desumplam fuisse ego qui ram, et ad sacrarutn Lilterarum, nec non anliquis-
dem cxistimaverim : cum Theodolionis iiiterpreta- D simorum Patrutn cognilionem plurimum facluram.
lio, quam iu Daniele, allera illa posthabita, Eccle- Quanquam enim perpetuus Veteris Jnstrumenli ad
eiam postea recepisse conlirraal Hieronyraus , 1 B
Messiam respeclus nobit quasi per transennam ex
banc nobis bodie leclionem exbibeai: άέχα βασι- Chaldcei Paraphrasti* $lricturi$, scriplorum Talmu-
Αε7ς άναστήσονται, χαϊ οπίσω » dicorum, Rabbinorumqne malignis interprelamentis
Reliqna desiderantur: quid autem erudilissimus, compareat : olim lamen quando in omni Synagoga
Hibernia juxla et melioris litleralurce primas, de hebdQtnadatim non leclce tantum, sed et enarralos
epistolcc hujus auctore senserit, quanquam non ex eranl Scripturw; Midrasch iste myslicus, sive evange-
dictis liquido appareat, indicia lamen sunt satis UcusVeleris Initrumenti$ensu$ nonminus omnibu*
y

clara qucB fidem (acianl, propendiae eum in hanc innotuitquam ip$e sacer textus : et proinde non mi-
sentenliam, ut crederet opus hoc scriptori ignolo nus idonea svppediiabat argumenta ad convincendot
deberi. Etlo ergo huic opert aliena manu S. Barnabce Judceos, quameaquwexdiseriissimis tacrarum Litu-
1 1
Terlullian. De pudicilia, cap. 20, el ex eo. Hicronym., Catalog. $aipt. ecclesiast. in Paulo. ' · Euseb. f

Jib. vi lltsior. ecclesiast., κεφ. i C . ιδ\ Id. tMrf., \. ιιι, κεφ. κε'.
u
Auguslin., De civitat. Dei, lib. x v m ,
8. Prwfai. in Daniel.
67% FROLEC )MENA. 674
rarum vocibus fuissent deducta. llinc factum 1 fuerit, invidiam facere; ne iniquum petendo, eo quod
quod Dominus noster et ejus aposloli, fere passim wquum e$t excidamus. Modica sunl quce in ejus
adversus Judceos exinde argumenta deprompsennt; graliam poscimm, nee ul puto, facile recusanda:
y

el si forte aliqua apud auctorem nostrum occurrant ut nimirum si non ipsi, saltem annis ejus honos ha-
qucB longius petila videntur, illa ipsa, aut eorum bealur : si non apostolum agnoscamus, eum tamcn
$altem vesligia in Epi&lolis Paulinit quis poterit re- ceu Patrem revereamur : et demum, si non in Cano-
perire. nem illum recipiendum dvcamus, saltem in ciauicis
Sed nolumus perlinaci nimis patrocinio S. Βατ- scriploribus, pro dignilate quam olim obtinuit apud
nabce, aut quicunque Eptitola liujus auctor demum EcclesicB scriptores anliquissimos, numeremus.

V.
( D. LE NODRRY, Apparaius ad Bibliothecam maximam vet. Patr., Paris. 1703,
in-fol., p. 38.)
ARTICULUS PRIMUS. B rum locum adoptali Christiani snbrogarentur. De-
Analysis Epitlolx S. Barnabcs. nique postquara de Sabbati celebralione, Dominicae
Auctor hujus Epislolae, praemissa eorum ad quos diei institulione, templi Hierosolymitani deslru-
scribit brevi salulalione, laudal illorum fldem, clione, Deique in cordibus noslris babitalione dis-
cbaritatem, aliaque, quibus repleli erant, Spirilus seruit, primam claudit Epislola? partem.
sancti dona. Nulla vero alia ratione animum se ad In secunda, quae breviorest, stylum ad infor-
scribendum appulisse profitetur, nisi ut fidem illo- mandos Christianorum niores convertit; duasque
eapropter demonstrat esse hominum vias. Et
rum perfecliorem redderel, ostenderelque Deum
priorem quidem, cui angeli praesunt, quseque via
ideo prophetas suo Spiritu afflasse, ut foedus no-
lucis dicitur, cum explicat, ibi quid Ghristianus
vnro, Incarualione Filii sui ineundum, ouinibus
agere, qitid fugere debeal, omnium oculis subjicit.
prsenuntiarent. Hinc ille argumentum suum ag-
Posteriorem vero, quae subest angelis Satmtte, et
gressus, ex eorumdem propbetarum oraculis C h i i -
via (enebrarum cognominatur, explanando palam
glum Dominum jure merilo legis Mosaicse ab-
ilie facit quae sinl viiia, et mala opera, quibus i n -
rogasse sacrificia, nullaque a l i a , quam spiritus et
^ quinata anima poenis inferni addicitur. Postrenio
cordis postulare demonsirat. Quamobrem illos sol-
ut imperatis divinis morem gerant, adbortatur,
licite admonet, ab iis caveant, qui legera Moysis el
comprecalurque ut sui raerainerint apud Deum,
Cbristi simul observandam esse docerent. Ideo vero
cujus in gratia ut seinper maneant, expetendo,
illam rescissara esse probat: ut dileciio Je$u con-
Epislolae ceronidem imponit.
signetur in cordibus vestris in spemfideiillius; his-
que tribus virtutibus , meditemur tintorem Dei, et ARTICUUJS II.
Hanc epislolam eamdem essc, quce ab aniiquissimii
custodiamuM mandata illius. Subinde aliis prophe-
Ecclesite Patribus laudatur.
tarum locis planum ulique facil Ghristum ideo
Gonstat Epistolam banc eamdem esse, quam ab
carnem induisse, morlemque obiisse, u t , mortis
anliquissimorum Ecclesiae lemporum Patribus Bar-
imperio destructo, mundum sanguine suo redime- naba3 nomine citatam fuisse ex eorumdero tcstimo-
ret. Quod Judaei cum credere noluerint, voluit ille niis planum iit. Id autom vel ex sola Clemcntisi
Eyangelium suum omnibus genlibus ab aposlolis Alexandrini aucioritate invictissime demouslratur.
pnedicari. Addit Gbriatum etsi ex Patris pracepto, Quos enim ex ea locos protulit, i i ex Eptstols i n i -
sicuti predictum fuerai, lubens moriuus s i l , ipsum tio, ubi Gra3ca verba deleta, atque ex medio, ae
tamen verura esse Dei Filium. Explical deinde quo- D tandem ex Gne , ubi Lalina interpretalio deficit, ex~
modo prophetae el verbis et iiguris significarint cerptos esse manifestissimum est. Erravil igitrr
Christnm in passione aceto et felle potandum, pur- Moyuius Calvinianae sectaB olim Rothomagi m i -
pura induendum, spinis coronandum; sed haec nister, qui posteriorem bujus Epistolie partem nee
omnia surdis Judaeorum auribus decantata. Inde ejusdem scriptoris, nec ejusdem styli ac priorem
autero colligit aures cordis circumcidendas, docet- videri arbitralus esl. Hanc quippe ipsam partem ,
que circumcisionem Judaeorum antiquatam, Mosai- praBler roemoratum Clementem ab Origene Grego-
easque leges, quibus cibi nonnulli probibebantur, rioque Nazianzeno eodem Barnabae nomine citatam
spirituali sensu intelligendas. Post haec osiendit ab legimus.
iisdem prophetis insuper praenunliatum fore ut ARTICULUS H l .
Judaei nec Christi baptismo abluerentur, nec cru- De auctore hujus epistolte antiquorum $crtpiorum
cem ejus aguoscerent, atque ob ejusdem Cbrisii ab opiniones.
illis ejuraiam diviyitatem exbxredes f a c l i , in eo- Tota igitur de bac Epislola difficuhas io eo ve^-

Yaria sacra.
C-5 S. BARNABAS APOSTOLUS. «76
satur, Q t r u m a Barnaba apostolo, cujus praefert Α nabae penitus abjudicant, et apocrypham atque
nomen, vere profecla sit. Non una siquidem ea de supposititiam esse contendunt. Conlra vero H a -
re antiqnorum Ecclesiae Patrum fuit sententia. mondus, Vossius, Bullus et Dupinius earo non
Posteriores vero scriplores in plures magisque d i - alium quam Barnabam auciorem babere propu-
versas opiniones abierunt. Glemens etenim Alexan- gnant.
drinus nullus unquam dubilavil eam verum genui- ARTICULUS V.
numque felum esse Barnabae, quem aposlolum , Primum argumentutn examinatur.
vimm apostolicum, unum ex septuaginta, et Pauli Qui Epistolam banc Barnabae abjudicant, bis n i -
adjuloreui appellat. Haec vidcre est in illius Slroma- tuntur argumenlis. E l primo quidem i i Eusebii at-
tum libris secundo , quinto et sexto . Glementi
, T

que Hieronymi, qui eam ad apocrypha et spuria

aulem prseceptori suo subscripsit Origenes : ac ablegant, auctoritale a nobis superius allata ulun-
postca Gregorius Nazianzenus Origenis ipsius verba tur. Docet quippe idem Hieronymus" : Apocrypha
transcribendo, in eadem quoque opinione se fuissc eorum non et$e quorum litulis prcenolanlur: vel, ut
haud obscure signiiicavit. addit Gelasius papa, aliquo inficiuntur errore. Alii
Vcrum advensus Clemenlem pugnare videlur Eu- g tamen negant Eusebii Hieronymique de Barnabae
s e b i u s " ; quandoquidem ubi de ejusdem Glemcnlis Epistola verba debere allerulro sensu accipi. Non
Operibus sermonem inslituit : In iisdem, inquit, • quidem primo, cum Epistolam banc Barnabaj no-
libris affert testjmonia Scripturarum, quce α nonmllis mine inscribi non iniicienlur, ac Hieronymus eam
repudiantur, nempe ex Sapientia Salomonis, iiem ex a Barnaba composiiam esse afDrmet. Neque se-
Epistola Clemenlis ac Barnabce. Et paulo p o s t : cundo, cum illaoi non tanlum omnis erroris exper-
19

Idem in libris Ύποτυπώσεων omnium, ut uno verbo lem, sed etiam, ul ait Hieronymus *\ ad adificalio-
dicam , ulriusque Testamenti scriplurarum conipen- nem Ecclesicc perlinentem agnoscant. Eo igitur sensu
diosam instruit narrationem, ne illi* quidem prceter- eam uterque spuriam et apocrypham esse dixit»
missis seripturis, de quibus inter multos ambigilur, quod inter canonicos divinae Scripturae libros non
Judas Epistolam, el Barnaba, ac reliquas calholicas adnumeretur.
Epistolas intelligo. Tum denique ex sua sic ipse
Verum ex posita olini ab Augustino regula ur-
sententia pronuntiat : Pro spuriis habeiidi tunt
>0

gent eorum adversarii; ca quaeque scripla ab Ec-

eliam Aetus Pauli... Barnabce Uem Epistola. Unde
clesia recipi debuisse, quae a quolibet aposlolo pro-
inlelligas Eusebium , quorumdam antiquioruni ve-
diisse constiterit. Inde quippe sanctus ille doclor
s.igiis inhsrendi), EpistoLam Barnaba, pro sp.iria Q t M ^ p
a d v e r s a r i u m e l ,
r o p h e U r i l l n i b r o s >

habuisse. Hieionymus v e r o illam inter Scripiuras

11

Andreae et Joannis nomen praeferentes, apocryphos

apocryphas amandal. Uterque porro Nicepborus,
esse p r o b a t q u i a $i illorum estent, recepti euent
Conslantinopolilanus scilicet atque Calixlus, E u -
ab Ecclesia. Quod si respondeas quosdam pulavisse
sebii verba sensumque expressil: sed quxnam sit
banc Epistolam inter Scripturas canonicas ab O r i -
Eusebii ac Hieronynii de apocrypborum deOnitione gene computari, aique eo in numero in antiquis
opinio adhuc esl in controversia.
9
earumdem Scripturarum catologis reperiri : insta-
ARTICULUS IV. bunt iisdem in catalogis alios itidem libros repe*
Sententia recentiorum. r i r i , qui pro canonicis nunquam habili suut; atque
Quantum ad recenliores, Hugo Menardus, Bene · Origenis verbis id quod aiunt, nullo signiflcari
diclinae genlis monacbus, dc bac Epislola sic sen- modo contcndent.
t i i " : Jure, inquit, inler scriptura* apocryphas α Respondent itaque alii secundum Augusiini men-
citatis aucloribus connumeratur; tum quia an Bar- lem , non omnia omnino apostolorum, vel polius
nabcs 5t/, incerlum esi; lum quia qucedam reperiun- aposlolicorum viroruni, sicuti BarnabaB , scripia i u
tur,
' ,
qwB difficullale
1|
minime carent;* siquidem non _ canonicorum numerum esse referenda; quandoqui-
-

nulla: sunt in ea salebrcc, ad quas minus cauti dcm el Hber Hermae, et Clemenlis Romani Epislola
υ

offendere possinl. Nec ulli, subdit, mirum esse de- bunc in nomerum minime refcrunlur. Addunt
bet, quod illa nec a Cleraente, nec ab Origene apo- praeterca noa eo ipse scriplnni aliqnod pro canonico
c r y p h a censcalur
t siquidem knjntmodi auctoret babendum , quod ab apostolo qnopiam editem s i t ,
uluntur apocrypkiu Fluctuat animo Cotelerius, sed id iusuper Ecclesise definilione renuutiari de-
summisque se att difficullalibus pr^pcdiri quomi · bere asseverant.
niift BarnabaB eam atlribual, quam tamen Slli om- Nos autem Augustini roenlem ex alia, quam de
nino abrogare non audel. Re autem perpcnsa, iu libris apocryphis staluit, certiori regula explican-
bunc coneludit modum : Ego magis inelino, ut een- dara cese censemus. Gum enim ipse accuralius de-
$eam non esse apostoli; profkelurque se gralias iis finitquis liber dicendus sit apocryphus" : Scrt-
babilurum, qui voluerinl certiora proferre. Natalis pturcB apocrypha, inquit, nuncupantur, eo quod
vero Alexander, memoralusque Moynius illam Bar occuita earutn origo non claruil Patribus, α quibus
17
Vidc supra Teslimonia veterum. Lib. vi J7t«r., cap. i 3 . " lib. m , cap. 25.
18
Ibid • c. e 0

U. 11
De script. eccles. " Praefat. in Epist. Barnab. •» Epist 7 , ad La3lam. " De tcript. eccles.
Lib. i , coiilra advers. Legis et Prophet., cap. 20. L i b . xv De eiviiaU Dtx, cap. 23 , § 4.
1 6
 677 P R O U GOMENA. 67H
usque ad no$ auctorilas veraeium Seripturarum cer- i contrariae sententiae propagnatores ac patroni re-
tmima el noti$sima successione pervenit. Ex hac au- spondent, ha^c verba non omnino ad litteram , sed
tem libri apocryplii definilione recle adversario benignius accipienda, nihilque aliud sonare quam
suo, libros Andreac et Joannis objicienti,respondet, apostolos, quod quidem verum est, ante conversio-
eos plane esse apocryphos; quia si ab iis quorum nem suam multa magnaque peccasse.
tania erat apud Ecclesiam auctoritas, vere pro- Nos vero hoc idem argumenlum ab Origene jam
diissent, id et Patribus pefspeclum, et ab Ecclesia olim fuisse diiutum respondemus \ Cum enim for-
f

fuisset receptum. Quapropler cum e contrario tasse Celsus ex iisdem auctoris nostri verbis occa-
origo epistolae Barnabae Patribus, iiimirum Gle- tionem, ipso teste Origene, arripuissel, ul apo$toio$
menti, Origeni atque aliis claruerit, ex allata A u - infames et nequissimos diceret, Jesum ad apostolicam
gustini definilione inter apocryphas scripturas an- functionem elegisse homines omni iniquilate iniquio-
numerari non debet. res; sic illum, et quidem apposite ad rem nostram
confutat: Quid igitur absurdi, si Jesus oslendere vo-
ARTICULUS VI.
lens humano generi quantum ejus medicina contra
Secundum argumentum expenditur. pe$le$ animarum polleat, infames et nequmimos ele-
Secuodum argumentum , quo ba?c Epistola Bar- git ut morum purissimorum exemplum fierent am-
!
9

naba abjudicetur, inde desumplum esl,quod videa- plectentibus ejus Evangelium. Nibil ergo absurdi,
tur incredibile apostolum eas seripsisse, quas ibi nihil Barnaba indigni, nec nimium hyperbolici in
legimus, coactas nimirum allegorias, enarrationes bis verbis esse vir sunimae erudilioiris Origenes ar-
Scripturarum minus verisiiniles,anilesque deanima- bitratus e s t : Hieronymus autein banc senlentiam
libusfabulas.RespondetHamondus, Gnosticot, Scri- viro aposlolico ita dignam credidit, ut in libro con-
pturce tacrce mystiee inlerprelandce facultatem sibi Ira Pelagianos scripto, eamdeni Ignatii martyris
arroganU$ multa Veieri$ TesUmenti te$timonia ad im- nomine laudare non dubilaverit.
f

puros tuus accommodasse tiinc Barnaba$ hac fere

ARTICULUS VIII.
universa Epitlola $ua Veieris Instrumenti loca quatn-
Moynii conjeclum discuiiuntur.
plurima myslice, etiam cabaliilice exposita, Gnosti-
Moynius aliis quibusdam contra eamdem episto-
eorum doctrinis opponit.
lam pugnat conjecluris : quae quidem quamvis sint
Respondent alii Clementem Alexandrinum, O r i -
levissimx, tamen cum nullus hactenus iis respon-
genem , aliosque qui hanc Epistolam Barnabae ad-
disse legaiur, pro more noslro, ne quid relinqua-
judicant, nibil coactum in ejus allegorns, nihil non
mus inlaclum, iNas singillatim examinabimus. A U
verisimile in enarrationibus, nihil denique fabulo-
itaque : c Haec epislola si esset Barnabae, illam non
sqm in ea reperisse; imo nibil quod non aposlo-
secus ac Evangelium Matthaei tumulo suo condi
licum virum, nihil quod a Baroabae ipsios stylo
jussisset. » Verum quis Moynio Barnabaro Epistola
alienum aliquid, aut illo indignum prae se ferat.
suae exemplar semper, aut saltem, cum mortem
Quapropter quosdam nostra aeutis viros temerilatis
obiit, secum asservasse patefecil? Num moris est
audacter incusant, qui de stylo apostolicorum scri-
apud homines epistolarum suarum sic apud se ser-
ptorum melius quam eorumdem discipuli, aliique
vare exemplaria? Bemus tamen Moynio penes mo-
suppares, aut ejusdem aetatis homines, se judicare
rientem Barnabam fuisse Epistolae suae exeraplar :
posse confidunt. His adjiciunt illud fuisse Jud&o-
nunquid ergo lqcubrationem suam vir modestissi-
rum ad Cbristianam fidem, sicut ipse Barnabas,
mus eodem in pretio ac Mattbaci Evangelium babe-
noviter conversorum ingeniuro; ut Scripturas sa-
bat? Si id contendat Moynius, diccmus eum ideo
cras allegoriis ac mysticis enarrationibus inlerpre-
cum hoc Evangelio, non autera cum sua Episiola,
tarenlur, multaque in animalium proprietates ob-
sepeliri voluisse; quia illud bistoriam vita3, mortis,
servarent.
ac miraculorum Chrisii, quara semper prae oculia
Addemus, nos paulo post dcmonstraturos hanc | babuerat, compleclebatur.
Epislolam si Barnabae non sit, auctoris esse ejus-
Instat tamen Moynius apocryphos libros ab au-
deoi cum illo, aut certa proxirase aetalis. Nemini
ctore nostro citari. Quid inde? Nonne el doctissirai
autem vero videbitur simile scriptorem pium et
\iriPaulum etJudam libros ilidem apocryphos lau-
docltiui, viris apostolicis coaevum, quique quomodo
davisse fatemur? Nonne et Paulus jipse ethni-
aposloli Scripluras exponerent, apprime noveral,
corum, quos apocrypbis ab aucfore nostro ciialis
ab eorutn stylo, et scribendi interprelandique me-
praeslare nemo dixerit, attulit auctoritatem?
tbodo hac in Epistola penitus descivisse.
Urget a d h u c " Barnabam Episiola3 ad Hebraeos,
ARTICULUS VII. nomine Pauli praenotatae, fuisse auctorem. A t q u i ,
Terlium argumentum examinatur. inquit ille, non video quaxe secundis curis argumen-
Tertium argumentum est, Barnabam modo tam tum istud iterum perlraclasset cum quadam primjg
hyperbolico iion vocaiurum apostolos iniquissimos delibatione, quasi inEphlola ad Hebrceos viateriam
hominum, et super omne peccatum peccatores. At islam nimti perfunclorie, tjUnusque feliciter essei

3 9
L i b , conU CeUum. " L i b . cit.
67U S. BARNABAS APOSTOLUS.
prosecutus.Neque hoc argumeulum priore validius Α
est. Primo quippe falsum est Barnabam hanc ad
Hebraeos scripsisse Epistolam. Deinde, esto, s c n -
pserit. Nunquid n o n potuit idem auctor duabus ad
diversos diversae regiouis bomines, quos iisdem
doctrinis et pra3ceptis imbuere volebat, datis epi-
stolis, idem traclare argumentum? Denique nonne
idem auctor plures de re eadem litteras scribere *,
eademque in illis repetere et inculcare quandoque
680
verunt diligentius h i ingenue fatentur apud a n t i -
quos scriptores nihil succurrere, unde quandonam
Barnabas ab Cypro insula redieril, vilamque mar-
tyrio posuerit, certo definiatur. Constat autem i l -
lum post Hierosolymam anno 72, aut juxta doclio-
res chronologos 70 a Tiio destruclam, vilam po-
luisse producere. Pelrus siquidem et Paulus anno
tanlum 66, id est uno aut tribus post excidium flie-
rosolymitanum aonis, martyrii palmam adepti sunt.
v

cogitur? Nlbil ergo vetat quominus Barnabas iu Epislola sua

Urget iterum Moynius hanc Episiolam a primi
tx secundi saecali scriptoribus, puta Glemente Bo-
m a n o , Polycarpo, Ignatio etiaro in suis adversus
Judaeos disputationibus nullibi laudaum. Verum
quas alias iidem scriptores aliorum epistolas et
scripia citaverint, in mcdium proferre debuerat.
Quid vero, si ha3C Epislola in e o r u m manus n o n
veneril? Sed conjecturis non est o p u s ; certum
quippe est hanc Epistolam a Clemenie Alexandrino
saeculi secundi auctore, u l supra vidimus, cilari';
quod ad vanam objectionem plane diluendam satis
superque dictum sit.
Instat denique hauc Epistolam a Barnaba, q u i sub
Nerone martyrium passus est, scribi non poiuisse;
quippe quae post eversam a Tito Hierosolymam dala
fucrit. Atque hoc illud est quod in noiis et observa-
lionibus suis argumentum inviclissimum et eviden-
tissimum appellat. Id itaque paulo prolixiori respon-
eione solvendam es(.
ARTIGULUS IX.
Quandonam licec epislola scripla sit.
Jam cnira quo tempore baic Epistola scripta s i t ,
indagandum. Qui eaui Barnabaa tribuunt, bi ante
*jus o b i t u m datam esse indubie pronuntiant. Qui-
bus vero res i n ambiguo est, i i tamen illius aucto-
rem lemporibus apostolorum floruisse vero putr.nt
eimilius. Denique qui a Barbaba profeciam negant,
eam post excidium Hierosolymitanum, sed ante fi-
nem secundi saeculi scriptam esse opinaniur. Moy-
nius bis addit illam post necem Justini, qui anno
462 aut 163 martyr occubuit, et anle Tertulliani
mortem, quae circa annum 215 contigit, obsigna-
u m fuisse. Neque tamen ille alia ratione opinionem
auam coDUrmat, quain quod nonoullae de cmissario
Jiidaeorum birco caereraoniai in bac Epistola memo- D procul dubio est anliquissimus, hac tantum epi-
rentur, quas sicut apud Jusiinum, licet de iis dis- grapbe inscribitur : Incipit epistola BarnabiV felici-
serat, frustra qua3sieris, ita apud Tertullianum tan- ter, atque demum iu iine sic concluditur : Explicit
turomodo inveiiias. Yerum a quo didicit Moynius epistola Barnabce,
banc Epistolam penes Justinum unquam fuisse,
ipsumque eam legisse ? Fac tamen et habuerit el le-
gerit, nunquid ideo omnes birci emissarii caeremo-
bujusce excidii feceril menlionein.
Certo autem cerlias est banc eamdem Epistolam
non solum ab Origene citari, sed etiam a Glemente
Alexandrino, qui, ut ail Eusebius, primis apostolo-
rum temporibus proximum se fuisse testalur. Unde
conficitur Cleraentem, qui Epistolam hanc, sicuti
ex frequentioribus ejus ciuuonibus liquet, magni
acslimare videbatur, ab apostolicis viris, quis vcnis
illius auctor exsliterit, curiosius indagasse, nec dif-
ficiliter didicisse. Deinde idem Glemens circa a n -
num 200 fato funclus est, proindeque libros suos,
ubi banc Epistolam laudavit, in lucem prius erai-
serat. Aiqui illam non ut recens aliquod, sed anti-
quae auctorilatis scriptum laudat, ideoque quam
putabat martyrio Ignalii anliquiorem. Quin imo
ubique pro certo ponit illam a Bamaba apostolo
scriplam, nullumque, quem nosset, buic opinioni
refragari. Tanti viri tantaeque eruditionis, ac tem-
poribus apostolicis adeo vicini auctoritas, raaximi
certe apud otnnes debet esse ponderis; cuin in pri-
mis nulla firma raiionura argumenta, nibilque i l l i ,
nisi conjectura quaedam, parum valida opponatur.
Caeterum quantumvis Clemens in Epistolae auctoris
n o m i n e errasse diceretur, ex ejus tamen auctoriiate
invictissime demonslraiur illam vel ab uno ex apo-
stolis, vel saltem ab aliquo ex proximis eoruiu
successoribus fuisse exaraiam.
Id quidem ex manuscriptis codicibus Graecis et
Lalinis confirmari potuisset, si qui o m n i n o incor-
rupti, ac verum Epistolae litulum praferentes ad
nos pervenissent. At in Graecis codrcibus capulejus
amputatum est, et titulus qui in Graeca Menardi
edilione legitur, ex Eusebio videlur desumptus. L a -
tinus vero bibliotbecaB Doslra? codex, qui omnium
ARTICULUS X .
Ad quo$ hcec epistola scripta $it.
lntegri autem si exslarent manuscripti illi codi-
μ

nias, ne iis quidem, quae in Episiola Barnabae oc- ces, nobis ulique non modo Epislolae hujus titulum
currunt, praBterrnissis, debuit commemorare? Nibil indicasseni, sed eos eiiam ad quos illa directa est.
igitur hac negaliva conjectura magis frivolum, mi- ld enim sua non caret diflicullaie. Puiant siquidem
nusque ad rem aliquam asserendam idoneum. nonnulli ex tola oralionis serie conjici posse eam
Quo porro tempore Barnabas obierit, incertuoi ad Christianos missara Hebrseos, tenaces nimiru in
est. Unde nescio quid sibi velit Moynius, cum ex antiquae legis, et ad Hebraeos esse inscriplam. V e -
communiori opioione asseverat illum sub imperio rum vel ex ipsa toiius Epistola?, a nobis superius
^eronis martyrio affeclum Qui* enim id investiga- facta synopsi, exploratum iit, ideo praecipue ad eam
C81 PROLEGOMENA. 682
tcrtbendam auctorem cjus impulsum ut eos ad Α Usserius quippe arcbtepiscapus Armachanus prf-
quos scripsit premumret, probiberetque ne ab iis mam ejus editionem ex manuscnptis, quae muiuo
deciperemur qui Legero Moysis el Gliristi siroul ser- ab aliis accepe.rat, Oxonii anno 1642 adornavil. Sed,
vandam esse asserebarit. Atqui bic etror ejusdem Vossio teste, una urbis hujus parte paulo post igne
fere cum Christiana religione est setatis : illumque consumpta, hoc iucendio oronia editionis bujus
noo solum Hebraeos, sed etiam haereticos, quales exemplaria perieruut. Unus lamen codex, flammis
erant Ebionita?, et Gcrintbiani, docuisse certissimura ereptus, in bibliotbeca ejusdcm urbis, si qua edi|o
est. Praelerea elsi a solis Hebra3is error hic disserai- ipsius Gatalogo fides habenda sit, asservatur.
natus fuissct, poteranl lainen ipsi co quo flagra- Haec priraa Episiolae nostrae edilio doclis i u pa-
banft religionis suae sludio, illum apud omnes curn rum innotuit, ut eam ab Hugone Menardo priiuum
Hebrasos, tum gentiles ad Ghristianam fidem con- editam vix unus aut alter non agnoscat. At certe
versos ubique disseminare. Potuit ergo auctor no- omnes facile concedenl eum primum fuisse, qui
sler non ad Hebraeos UntummoJo, sed etiaro ad illam lypis mandatam nostri juris fecerit. Is enint
Christianos, quos ab Hcbraeis vel luereiicis decipi cura incidisset in manuscriptum Latinum biblio-
metuebat, suam dirigere epistolam. ihecae Corbcianae, annorum plusquain 900 codicein.
Objicitur lamen Tertullianum Epistolam Pauli ad Β aliumque Graecum, iuler Thuriani scripta Romas
Hebreeos citasse Barnabx nomine; fonitan, in inventum, a doctissimo Sirmondo accepisset, ex
quiunt, aecepto rumore de Epistola quadam Barnaba utroque exemplari ad parandam editionem suam
ad Hebrctot α se non visa ? Sed hac objeclione lc- tolis viribus incubuil. Sed collalis codicibus, aliera
vis conjectura alia mijlto leviori probatnr. Verum- Epislola3 parle in Latinura versa, variisque obser-
enim?ero si Tertullianus Epislolam ad Hebrseos valionibus compositis, priusquam aliquid prelo
Barnabse assignat, eamdera alii Lucac, alii Glemenii commilti potueril, immatura morie exslinctus esi.
adjudicaM. Nuuquid ergo in hanc sententiam abie- Quapropter Lucas Dacberius parata? ab illo ^ditio*
runt: forshan rumore acceplo de Epistola quadam nis curam in se recepit, eamque praemissa a se
Lucm vel Clementis ad Hebraos α se nonvisa? Quid praefatione anno 1645 absolvit.
bae conjectura futilius? Dicendum igitur Epistolam Anno subsequente Isaac Vossius iterum eamdem
ad Hebraeos a Tertulliano Barnaba3 no'mine idcirco Episiolara ex tribus manuscriptis, uno bibliolhe-
laudatam, vel quia eum vere puiabat ejus Epistolae cae Florenling, altero Vaticanae, terlio Tbealinoruni
auclorem, seu polius mavis, inlerpretem; vel quia Romanorura, Amstelodami emisit in publicum. lit
cura Ulam ab aliquo Pauli socio et discipulo scri- ^ his autem omnibus codicibus manu exaratis E p i -
ptam crederet, id nulli poiiori jure quam Barnabae stola caret initio, alque uni ex Ignalii Epistolis
tribucndom judicavit: vel deniqae aliis frelus con- proxime, et absque titulo conjungitur.
jecturis, ex faUt) auctorum aut codicum manuscri-
Cotelerius anno 1672 ex Sirmondi ms. Grseco
plorum.erranlium tesliraonio desumptis, quas jam
codice, de quo ante diximus, illam rursus edidit 9

divinare promptum non est.

novaque versione, antiquiore tamen non omissa 9

Porro si certo deQniri non possit qai homines, donavit; praiixilque Opcribus $anctorum Pattum,
eujusve regionis ii fuerint ad quos hanc Barnabas qui temporibut apostolorum floruerunt. At multa
misll Epistolara, conslat lainen eos Christianos biijus edilionis exemplaria iucensis bibliopolx apo-
faisse, qui in assequenda viue Gbristianae perfe- thecis, igne consumpta sunt.
ctione profcctus aliquos j a m fecerant, quosque ut Denique Moynius cum Rolhomago Leisdam do-
magis ac magis in ea prolicercnt, adbortatur; quos cendae theologia3 causa se cootulisset, ibi eamdem
dertique admonet, caveant sedulo ab hacreticis, qui Epistolain inter sua Varia sacra edi curavit. Ulti-
vanis argutiis Η subtilitalibus legem Moysis ac mam autem banc editionem ille ex codice manu-
Gbristi simul observandam aliis suadere conaban- scripto Florcnlino, quem in Hollandiam Rulla^us
l u r . Quamobrem idem auctor noster eos toia epi- D altulerat, et in quo haec Epistola uni ex Ignalianis
slola eua coutra haereticorum illorum errores mu-
absque litulo et principio conaectUur, se adoruasse
oit, ac Cbristianae pietatis praeceptis informat.
tesiaiur. Quod sane magno nobis indicio est bunc
ARTICULUS X I . manu exaratum codiccm uon alium esse a primo cx
Dc huju$ EpUtola fortuna, et variis ejus editio- iis tribus queis Yossium in accuranda sua editioue
nibus. usum esse diximus. CaBlerura utrique Vossius et
Epistola haec forlunam babuit variam, m i r u m q u e Moynius noo aliam versioncra Laiinam, quam anli-
in uiodum mutabilem. Cum enim tanto, ut supra quiorem, a Menardo invenlam et adornaiam, atque
diiimus, splendore et secundo et duobus, ac forsi- a Dacberio editam adhibuerunt.
tan eliam tribus sequentibus Ecclesiae saBCulis m i -
ARTIGULUS XII.
cnisftet, deinceps ita evanuit, ut praeter u l r u m q u e
De notis et oburtationibm in kanc Epistoiam.
Nicephornm, qui verba Eusebii aut saltem eorum
sensum descrlpsere, vix atiua de ea mentionem fe- Singuli barum editionum auclores Epistolam
clsse reperiatur. Noetro tandeui saeculo Graece et L a - illara notis et observalionibus suis illustrarunt.
line variis in Bibliothecis feliciter inveula, e tot sae - Quas edidit Menardus, eae fere oranes vel ad cor-
eulorurn tenebris emersiu jrectionem explicationeuique textus, vel ut illa siyii
PATROL. G B . U. 22
*8S S. BARNABAS APOSTOLUS.
esse apostoHci pfobetar, tenducunt. Nonnullas ta- Α
men qtiaftdoque admiscet cruditionis suae testes, ex
quibus facile iritelligas mullo perfertiorem fiitnram
fuisse ejus editionem, si per moftem viro lam docio
nd umbilictim fllam pcfdticere Hcuisset.
Nullus Vossio paticidres bfevioresqufe ito banc
Epistolam adnotationes edidit;nec flle quidem pro-
lixiores faccre consuevferat. Omnes fere correclio-
nem texlus spcclant. Quaxlam, sed paucissima»,
quosdain obscuros locos explicanl; atque in illa-
rnm pracipua observalione disputalur, quo spi-
narum genere corona Cbristi patientrs coropacla
fuent.
His multo plur&s longioresqtte 1n banc Eptsto-
lam animadversiones a Colelerio compositx *sunt. ^
Sed oplandum sane, o l in iis quae non minus qtiam
septem supra triginta numerantur, vir llle erudilug
ab aucloris scopo non ita saepc digressus fuisset,
fcuisque non tam facile indulslsset conjecctiris.
m
rueruni. Gur ergo in Scr Ipturis sacris, qoibus C h r i -
stus praedicabaitir, exponendis tara turpiter errasse
criminuntur? Nunquid ultimae nostr» astatis homi-
nes in iis explicandis doctiores sunt el acutiores,
quam illi qui ab apostolis vel ab eorura discipulis
suscepti et educati, in eorum scbola scienliam Scri-
pturarumdidicerunt? Caveant inconsiderati Patrum
accusatores, ne vano litleralis sensus, quem ubique
venditant, pralextu, a littera occidente percussi,
in caecitatis errorem, quem aliis temere inurunt,
ipsimct prolabantur.
Observahdum praeterea atictorem nostrum quae-
dam ulriusqUe Testamenti citasse lestimonia, qaae
cnm in saciis libris tion reperianlur, illa a Judaeo-
rum Christianorumque traditionibus desumpsisse
existimandum esi. Quaedam vero ex quarlo libro
Esdrae p r o i o l i l : sed illum censoria Moynii nota
male inustum ex his, qtia de boc scripto in ttosiris
ad Ambrosii Opera admonilionibus dispotavimue
if

Moyuius postremus omnium notas observatio- quivis facile intelligat.

nesque divulgavit in hanc Epislotam, caHeris om- Adnolandum quoque ab auctore nostro aniiqdoa
nibus longe ditfusiores, rautseque prolixitafls, Ut ad non tantum baereiicos expugnari, sed eliam implos
solam erudilionis s u » , prfleserlim Hebiaica?, oslen- noslri sseculi Socinianos, contra quog Ghristi divi-
tationem compositae videantur. Nulla qiiippe est nitas ift bac Epistola invictissime asseritur.
observatio; ubi non siol digressiones, et saepe ex Nonne enira ibi Barnabas illum aperie terrtfiiai
ipsis digressionibus ift alia fit iterum digressus, ita Dominum appelJat, huncque ipsummet esse leata-
ut textus auctoris, notis obrutus, lectorura oculis tur, cui a Patre suo selerno ante mundi creaitonem
evanescat. Ncc ille quidem alia ratione se lot lam- dictuna e s l : Eaciamm hominem ad imaginem et «t-
que diffusas animadversiones publicasse innuit; mitiludinem nostram ? Sed praistat eum verbii euis
nisi quia praerepla sibi occasione typis mandandi C loqucntem audire: Et ad hoc Dominu$ suttinuitpaU
noTam Operum Josepbi, quam a longo tempore mo- pro anima noslra, tum $it orbis terrarum th»
liebalur editionem, quidqnid magis erudituin, ma^ minut, cui dixit d)e ante coHttUutionem uBculi:\Fa-
gisque curiosum ad eam perficiendani prseparave- ciamu$ hominem ad imaginem et iimilitudinem no-
rat, boc in notas observationesque suas congereti- $tram. >
dom esse putaverit. Non contemnirous viri docii Quid vero qnod idem auctor noster non modo
erudillonem, sed prudenliori judicio ac locis aplio- solem opus manuum eju$, scilicet Christi, asserit s
ribus collocanda erat. sed in ipso et propter ipsum esse omoia diseite pto-
nuntiat: Habet tliam, inqtiit, in hoc gloriam Jet*,
ARTICULUS XIH.
quod in ip$o tunl omrtia, et in ipsum.
Nov<Bvb$erDatiOne$ in hanc Epittolam. Denique ne plura alia passim in hacce Epistola
Si quid nobis tot lamque diversis observalioni- siroili modo diclata congeraraus» id lantum juvat
bus addendum supereesel, Cbristiana liberlaie cum subjungere, quo Cbristus in cordibus nostris, tan-
Moynlo aliisque nonnullis de eorum contidenlia ex- quam in teinplis Deo consecralis babilare diciitir :
postulareHius, qua el auctorein nostmm et anti- Quia oportebat eum in carne apparere, et habitare in
quissimos Ecclesiae scriptores eo arguunt, quia plu- ^ nobis; templum enim $anctum fratra mei Domino
9 t

res Veleris Testamenti iocos de Messia iuterpretati est habitatio cordu no$lri.
sint, quos illi ad eum minime respicere arbitra- Quieautem, amabo te, nisi jam pnejudlcata o p i -
baniur. Nibil enim hac accuealione nobis videtur nione plane obcsecatus homo, negare audcat hac
iuiquius, nibil plane absurdius. Censlal siquidem omnia ab auctore nosiro fton de alio scribi unquam
Cbristum aposlolis et discipulis suis sensum, ut ait potuisse, nisi de vero gerroanoque Dei Filio, qui
Scriptura ipsa, aperuisse, ut intelligerent Scriptu- ejusdem omnino cum Patre suo sit naturse et sub*
ras maxime vero illos ejusdem Scriplurae locos, stanlia, ipsique perfecte phneque coaeternus?
qui adventum ejus, mortem caateraque ipsius facta
t Animadvertendum denique banc aucloris nostri
prRDuntiabant. Atqui apostoli ei discipuli Christi Epistolam adnosintegramnon pervenisse: siquidem
eosdera Scripturae sensus, quos a divino praeccptore Gr«ci codicesmaiiuecripti tiiulo et priiicipio carent,
suo acceperani, suis quoque discipulis, id eat au- pluribusque scaieni erratis, qua nisi aliorum ope
ciori noslro, aliisque ejusdem s ? i scripioribus ape- codicum emendari non queunt. Ια codice Laiioo

" Luc. xxiv 45.

9 " Admonit. ia lib. S. Ambros. Dt bon. mort.
 PROLEGOMENA. €86
secunda~pars Epistol» deAcit; primae vero additus Α Graeco habcnlur, ab ipso pratermiesa sunUQua-
est fiois, quasi nibil ampliua desideretur. Vetus au- propter ille vcl iu mutilum codicera incidil, vel data
tein interpres Lalinus ιιυη orottia aucloris verba optira qusedam omisit, vcl denique auctoris sui sen-
reddidit, et nuiinulla aliquibus in locis, qu# in suui non asscculus esl.

VI·
(GALLANDIUS, Vtt. Potr. Bibliotheca, t . 1 , Venetiis, 17$5, in-fol., Proleg^ p. IXIX.)

CAPUT PRIMUM. viris illiutribtu edidil, dc ejus Epislolae auctorilate,

v _ „ Λ . . _ . . . . . non auiem de atictore, aliter censuisse exislimatur.
Num S. Barnabas auctor sit Eptstolte qwe sub ejus . » . « . ~ . . r t

nomine cSrcumfertur. Clemens Alexandrmus et ™c efiim lbi *: Barnabas Cyprtus, qut et Joseph
Origcnet eam Barnabce atternnt. Ilieronymut ilem, Leviles, cum Paulo genlium apostolut ordinalu» ,
cujuiteiUmomumed^ £«- t m a m ia d (ed Ecclesi* pertinentem Ep\-
ficationem

tebtt Cfe&artensts locus expemus. D . . 4

r
$lolam
legitur. Quem in locum scite Pearsonius* scnplurat
composutty qum tnter apocrijplias
6
: t Bat-
Inter vetuslissima sseculi ι ecclesiasiica monu-
nabce Epislolam fuisse tradil ( S . Hieronymus) noti
roenta, tertiu.ni locam occupat Epistola quae sub
ipsi s u p p o 8 i l i t i a m , aut spuriam; ad cedificationctk
8 . farnabae liomine circumfertur. De auctore haud
EccUiim pertinuisse asseril; non iiaque baereticam
una est scriptarum tum veterum tum recentiprunt
p u t a v i l : lectam taiqen tnter apocryphat scripturai
sentenlia.
docet, nec ab Ecclesia repudialam innuit. ι
Ut autem biot exordiamur^ s&culo u desinente
Quod autem Hieronymus Epistolani Baruabae ad
Clemens Atexandrinus plerisque in locfe* supra i n -
apocryphas scripiuras amandet, IIOII usque adeo
ter vetertirri testimonia relatis, banc Epistolam C O I T -
negotium facessere debel, ul slatim aduSlerina cen»
etanter Barnabae attribuit, el quidem apottolo, \£%ύ
senda s i t , ipsique appslolo abjudicanda; quam
apoitolico, uni ex L X X Domini discipvlis et Pauli
contra fuisseab eo composilam perspicue tradit
mdjutori, ut ipsemet eum appellat. Quin et in librits
saactus doctor. Idque ut clarius adbuc paleat,
Ύποτυπώσεων, Eusebio tesie " - · · , compeudiosam
exemplo illustrabo. Legitur in Decreto Gelasiano":
Novi Testamenli Scripturarum enarrationem iusti-
luens idem Glemens, Barnabae item Epistolam eas in- C Historia Eusebii Pamphili apocryplia. Cedo> statuilne
ter recensnit. Alicubi tamen presbyler Alexandriuus bis verbis sanclus pontifex tlistoriam Eusebii ec+
tonsilium routasse videtur: dum enim ex eadem clesiasticam episcopo illi Capsariensi fuisse suppo*-
•Epistola nonnulla d e l i b a t B a r n a b a e sententiam sitam? Minime omoium ; at id solummodo edicere
interdum respuit; quamvis lanti viri reverentia •oluit Gelasius, Eusebii Hi$ioriam non esse publice
tactus, ejus nomini parcat, u l post Gotelerium Pot- in Ecclesia legendam, dum apocrtjpham declnravit.
terus admonuit. · Nimirum bujus vocis απόκρυφα vis et nolio probe
Clementem Alexandrinum praeceptorem suum lenenda, ut res ejuscemodi rtte expediantur. Gon-
secuius Origenes, circa medium saeculi m , n o n siat enim inter erudilos, vocem istam non uno
Bolum a Barnaba scriptam putavitEpistolam, verum sensu accipiendam. Rem fuse pertractat inter aliue
etiam catholicam vociravit, et Scripturm nomiiie Svicerus *· ; sed brevius exactiusque c l . Foutani-
i n s i g n i v i t . Sunt inquit, prtelerea (sicut in multis
u
f n u s " : c Apud jreteres Patres, i n q u i l , apocrypha
Scripiurce locis invenimtu) etiam uiriusque partit ea vere sunt, quae canonici$ opponuntur. Hinc A n -
tel utriusque vm fautores quidam et adjutores an- nalium parens Baronius * , apocrypha es$e ait,
igeli, etc. Quibus uimirum verbis a d Epistolae n o - quasi non hagiographa; non tamen, ut ea (GeJashis)
strae caput 18 digitum intendisse Origenem liquet. D ub Ecclesia omnino proscribat. Auguslinus t r a d i t "
In e a m d e m p o r r o sententiam de Barnaba Epistolae ea denotari nomme apocryphorum, quct ab auctori -
auctore ivisse quoque S. Hieronymum jure quie tate canonica diligenti examinatione remota sunt.
dixerit, Glementis fortasse Alexandrini vel potius Duplex enim erat scriptura: canonica, cuj.ua au-
Origenis sive aucioritate sive exeroplo permolura. ctor Spiritus sanctus; ei apocrypha, cujus auctor
Siquidem in opere De interpretatione notninum He- homo solus. Bla publice in Ecclesia ; b«c non Ua,
braicorum inter Novi Testamenti libros Epistolae legi poterat. Quare librum apocryphum esse, idem
i

quoque BarnabaB locum ipse dedisse comperitur. eeuseiur alque auctoritate carere, qua publice in
Opus illud scribebat doctor maximus anno 388. Eccle$ia> u l canonica legunlar, legi possit. Duplicis
Deinceps vero, anno sciiicet 392, quo librum De enim generis apocrypba Gelasius enumerat, ortho-

Mnll " J ^ v Π***· eccl€t. lib. v i , cap. U . " Clement. Alex., Pmdag., lib. π , cap. 10, p. 221, edtt. Oxbn.
E se
%

V- l ' g e n . Explanat. in Eput. dd Rom. i , 24.

k 0 r
f Hieron., De vir. illuur., cap. 6. *· Pearson..
w

Vmdtc. Ignat., part. i , cap. 4, pag. 289* Gelas., Decr., cap. 4.

, T
Svicer. Tkes. eccL. ν . Απόκρυφος,
M

tom. I, ρ 457. »· Fontanin., Jftff. Aquit., lib. v, cap. 11, § 8, pag. 354. *· Baron., ad an. 31, ί 9.
% l
Aug., De Cmt. Dci, Ub. xv, cap..23. #
 687 S. BARNABAS APOSTOLUS. 088
doxorum etJiamticorum. Haec omnino rejiciuntur: Α in praecedcnli capite recenset Epistolam Judae et
iHa canonicis opponuntur, et publica lantum, ob reltquas alias catbolicas, item Epistolam Barnabx;
uaevos quosdam , in Ecclesia lcclione privanlur. ι quas tamen nemo inter apocrypbas scripturas me-
Hacleiius \ i r cruditus. Itaque dura Hieronymus rito recensuerit. ι
Epistola,ra fuisse a Barnaba compositam scribit, Non est ilaque cur Eusebii auctoritatem tantopere
qum inter apocryphas scripturas legilur, ejus verba urgeant nonnulli recentiores crilici, quo Epistolam
sic siiηt accipienda, ul veie a Barnaba compositam nostram Barnabae abjudicent. Tanlum enim abest
Epislotam asseveret, qua*. lauien inler canonicas ul illam Eusebius spuriam , adulterinam, supposi-
scripturas minime adnumerelur. Fruslra cnim est tiliam esse existimaril, ut maxiine etiam integram
B a s n a g i u s d u m nobis suadere conatur Hiero- sinceramque agnovisse dicendus s i t ; quippe qui
iiymum populariter fuisse locutum et liluli habita eam recenseat inter libros Αντιλεγομένους, in quo-
ralione, non pro rei vcritale, dum Barnabam com- rum albo refert etiam *· Epistolam qutt dicitur Ja-
po$uU$e banc Epistolam litlcris iradidit. cobi, et qweJuda, et secundam Petri; Joannit item
Veterum teslimoniis huc usque allalis contraire alteram et tertiam, nec non Epislolam ad Hebraro*
videtur Eusebius, qui Barnaba3 Epistolam νόθοις el Apoculypzim. Uno verbo, dc Epislola lantum
accenset . Verum * improprie, inquit Valesius, Β auptorilate, num scilicet in sacrarum Scripturarum
u

boc nomen usurpal Eusebius, pro libris scilicet qui canone reponenda esset, cum nonnullis veteruni
ambiguic sunt auctoritalis ; cum νόθοι dici debeant ambigebat Eusebius, ut pluribus evincit Tillemon-
libri adullerini, et ab Iiaerelicts conllcli. Quod ut t i u s Q u i b u s addas velira, ab auctore qitoque
luanifeslius appareat, intelligenduoi est tres species SticbometriaB quae Nicephoro C P . iribuilur, inter
esse librorum sacrorum. Alii sunt exlra controver- eas scripturas quae άντιλέγονται, Barnabae Episio-
siara vcri : alii exlra controversiam f a l s i : terlii lam recenseri. Quio et in autiqua Sticbometria
siint de quibus inter anliquos ambigitur. Hi po- L a l i n a , in praefatione ad Barnabam a tiolelerio
stremi νδθοι dici nou possunl, cum a multis babili edila, eadem Epislola post Epistolam Judae atque
sint pro veris. Reslat igitur, ut secundi dicantur ante Joannis Revelalionem ei Actus apostolorum
νόθοι sivc adullerini. > Haec vir ille doctissimus. relata conspicitur.
Enimvcro poslquam έν τοίς νόθοις Actus Pauli, Cum igitur ex vetuslissimorura Patrum testimo-
Baniabai Epistolam aliaquc nonnulla retulisset niis constet, Epistola nostrae auctorem fuisse Bar-
Eusebiu3, staiiin subdit: His adjunge, si lubet, nabam Cyprium , aposlolum, teslem apostolicura ,
Joannis Revelalionem, quam nonnulli ex qlbo Scri- unum cx L X X Domini discipulis et Pauli adjulorem;
» * — ^ ' * *
pturarum expungunt; alii vero inter librot omnium in nibilum abit Christiani Schotani Agraentum, qai
consensu probatos adnumerant. Verunitamen eer- duos Barnabas distinguit ; quorum < alter fuerit
4Τ

tum est, codem Eusebio leste , Apocalypsitn nuu- ex evangelistis et coroitibus aposlolorum, alter vero
quam interlibros νόθους sive adulterinos fuisse re- e subliniioribus apostolis, id est propric ita appel-
laiam, seti lantum inler eos qui αντιλεγόμενοι sive latis. ι Cui quidem erudito viro bacc Isaad Vossii
dubii habebanlur. Cum igitur άχυρολογία hic utatur verba regerimus^ : c Unde babes, inquit, quoddoo
8

episcopus Caesariensis, aliunde sententia ejusdem fuerint Bamabae inter apostolos aut apostolorum
est repelenda. Quid plurat Eusebius deinceps seip- discipulos ? Unde item babes quod unus ex subli*
sum cmendat: eamdem enim Barnabse Epistolam, mioribus, hoc est e duodecim fuerit apostolis, non
quam modo vidimus ab eo νόθοις attributam, mox auleio e L X X discipubs, uti babel Clemeus Alexan-
άντιλεγ·μένοις adjungU in haec v e r b a " : Κέχρη- drinus ? Ego vero quod scripsi, id ipsum conficraat
ται δ* έν αυτοΐς χαλ ταίς άπδ τών αντιλεγομένων γρα­ inscriptio hujus Epistoiae, in qua Pauli συνέχδη-
φών μαρτυρίαις * της τε λεγομένης Σολομώντος Σο­ μος appellatur : confirmat Hieronymus in Catalog0
φίας, χαί τής Ίησοΰ τοΰ Σιράχ* χαί της πρδς Mcriplorum eccletiasiieorum, e t c , ut mirer quid te
Εβραίους επιστολής · της τε Βαρνάβα, χα\ Κλήμεν- j> raoverit, qaaoiobrem duos Anxeri* Barnabas. » Ne-
τος, χα\ Ιούδα : i n iitdem libris (Στρωματέων) a/fert.que magis proficit Tentzelius * ; qui nonnullie le*
(Glemens) te$limonia tcripturarnm, quct α nounuUit vibus conjecturis adductus, in eam sententiara de-
repudianlur: nempe tx Sapientia Salomonis, et venil, ex Epistolam nostram Alexandriae in i£gyplo
ea quct dicitur Sapientia Je$u filii Sirach: item exextremis Adriani temporibus, ab aliquo schola: ca-
Epistolaad flebraos, et t% Clemenlit ae Barnabtt tecbettcs Alexandriiwe doclore subBarnabae nomi-
Efnitolis. Et paulo post his gemina proferl. Ubi d . ne fuisse c o n f i c u m . Moyniona praeterco, qui ejus-
10

Yaiesius ad rem nostrara haec adnoiat: t lnter άνττ- dem Epistolae auctorem facit S. Polycarpum Smyr-
λεγομένας scripturas Eusebius, lum boc loco, lum nensem anlisiilem, eo tanium nomine quod in ma-

"Basnag*, Annal. polit. eccles., ad an. 50, § 54, Euseb., Hi*t. eccl., Hb. m , cap. 25. ** Id., ibid.
u
9

Mbu Y I , cajp. 15 et 14. M

l d . , ibid. lib. m , cap. 24, 25, et alibi. " T i l l e m . , Memoir. eccL, tom. 1,
not>t. 6, in S.Barnab., p. 658. Scbotan.,
%T
Diatr. de auctor.Vers. L X X / « « . , cap. 4, p. 118.
4 8
le. Voss.,
Append
tpend. ad lib. de L X X Inil., p. 143. *· TenUcl, apud Fabr. Bibl. Eccles. p. 42, § 10. · · Videsis Fa*
b i i c . , bibl. CT. , lom. ΠΙ, ρ. 173,174.
090 PAOLE' OMENA. 60|0
nvscriplis codicibus illa curaPolycarpiana jungalur, , Rabbinoruraque malignis interprelamentis compa
neque hujus finem aut ejus initium cxemplaria quae real, olim tamen quando in omni synagoga bebdo-
supersunt exhibeaul. Quod quidem argumenium madalim non lcelae tantum, scd et enarratae crant
quam infirmum sit quamqne inane, jamdudum scriptura, Midrasch iste mysticus sive evangelicus
demonstrarunt Caveus, Tentzelius " , Basnagius" Yeteris Inslrumenli sensus, uon mtnue omoibus i n -
aliiquc. Ipseque profeclo Moynius ab eo urgendo notuit quam ipse sacer texlus; et proinde non m i -
abstinuissel, si Usserii verba in praemonilione de nus idonea suppeditabat argumenta ad convincen-
Barnabae Epistola, a Joanne Fello ediu eoipsoanno dos Judaeos, quam ea quae ex diserlissimis sacrarum
quo sua Υαήα sacra evulgavit, legere sibi licuisset: lillerarum vocibus fuissent deducta... Et si forle
c Nempe, iuquit i l l e , in primo exemplari ex quo aliqua apud auctorem nostrum occurrunt quae lon-
Golumnxus iUe codex fqui omnium pulatur anti- gius peliia videntur, illa ipsa aul eorum saltem ve-
qaissimug) et reliqui qui supersunt bodie sunl de- stigia in Epislolis Paulinis quis poterit reperire. »
scripti, librariorum viiio quaternio vel oroissus vel Haclenus illc. Hinc factum ut cum viris doclis con-
transpositus esl : cujus defeciu faclum esl ut in
r
cludam, vetuslissimog Patrum, Glementem Alexan-
Gracis superstiiibus et finem Epislolae Polycarpi de- diinum, Origenera, cacleros qui Epistolam nostram
sideremus et principiura Barnake. > Quod si ncc- lanquam sincerum Barnabae fetam agnoscuut, ni-
dura sententia decedere stalaisset vir eruditus, ipsi bil absonum in ejus enarrationibus, nihil detor-
saltero animadvertendum erai, apud utrumque ve- lum, coacium nibil in ejus allegoriis, nilitl deniquc
lerem inlerprciem etiamnum exslare c.um Epistolae viro aposlolico indignum in ea detexisse; adeoquc
Polycarpianae finem, tum quae est Barnabae i n i - tiiliil quod ejus aetatcm non ferat: u i proinde rai-
tium. nime audicndi vidcanlur nonnulli rccciitiores, qui
de stylo scripiorum aposlolicorum melius quam eo-
CAPUT II. rumdem discipub, aliique aut syncbroni aut sup-
Potioret objectiones diluunlur, eaque polissimum, pares bomincs, se judicare posse coiittduut. Qua dc
qua hujus Ephlotce integritas impelitur %
re plura satis apposite aiiis observala apud Zor-
Yerom, his missis, quid insuper adversae senlen- n i u m " reperias.
tiae palroni pnecipue objiciant, Inspiciamus. Et p r i - Pcrgunt adversarii, eaque regerunt qua3 de apo ·
aium quidem Barnabae abjudicant Epistolam, quod stolis Epistoke auctor his verbis prouuntiat" :
auctor qusedam Yeleris Teslamenti loca minus apte Quando autem, ait, apostolos $uos qui praidicaluri
allegata el mystice nimis exposila, in medium pro- erani Uiius Evangelium elegit, homiuet omni pcccato
ducat. Huic autcm objeclioni verbis Haramondi oc- iniquiore$, δντας υπέρ πάσαν άμαρτίαν άνομωτέ-
currere plaect, quae sic se habent" : c AposloIi ρους, ut ostenderet quod ηοη venit voeare ju$to$ sed
Barnabae quae non Ua pridem prodiil Epislola, ex peccatores ad pcenitentiam ; tunc palam fecit se e$se
boc uno Gnoslkorum charactere commode explicari Eitium Dei. Quis autem credat,inquiunt, apnsiolos,
poteril; alias, ut complicatum et prolixum aenigma, bominum iniquissimos et super omne peccatum pec-
certissimam lcctoribus crucera factura. Isti quippe catorei a Barnaba fuisse vocatos? Simpliues qui-
y

Simwns asseclae, γνώσιν, id est, Scriptura sacrap. dem, mdes, imperitos atque homines interdum nia-
mysticc inierpretaudse facullatem sibi arrogantes, los fuisse illos in sacris litteris legimus; at pecca-
multa Veteris Teslamemi mysteria ad impuros usus tores omnium maximos cos exsliiisse non legimus.
suos accommodabant Ilinc Barnabas bac fere Quibus primum ex virorum doclissimorum sen-
universa Epistola s u a , Veleris Instrumenti loca tentia reponiinus, nibil in Scripluris occurrcre quod
quamplurirna, mysiice etiam et cabalistice exposila, buic Barnabaj diclo repugnel. Deiude vero quid ob-
Gnostieorum doclrinis opponit. ι Hammondi vesti- s(at quin ejus verba sic accipianiur, ut tiibil aliud
giis insislcns Joannes Fellus : « Gonstat, inquit,
s v
sonent, quam apostolos antequaiu vocarentur, plura
Epistolam banc, qua2 fere tola est in Synagoga; r i - ct gravia quidem peccasse ? Id sane de Maitbaeo pu-
tibus et sacramm Scripturarum my&licis sensibus blicano con^lat; id quoque de apostolo Paulo, qui,
evolvcndis, ad rudis vulgi captum minus esse ac- ut ipsemet de se s c r i b i t p r i u s bla$phemu$ fuit el
commodatam; et proinde verisimile esl, a lectione perseculor et contumeliosus; quique seip.sum appel-
cjus publica Ecclesiam posl tempus aliquod absti- lat peccatorum primum, sic inquiens : Χριστδς Ι η ­
nuisse... Hoc vero fidenier dixerim, Epistolam banc σούς ήλθεν είς τδν χόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ών
qtio peniiius inlclligatur, eo acceptiorem futuram, πρώτος είμι έγώ * quo forte in prirois respexit Bar-
<H ad sacrarum litlerarum nec non auliquissimonim nabas, ejusdem Pauli συνέχδημος, dum apostolos
Patrum cognitioneai plurimum facturam. Quanquara priusquam eligerentur, bomines vocat δντας υπέρ
euira pcrpctuus Yeteris luslrumenli ad Messiam re- πάσαν άμαρτίαν άνομωτέρους* neque enim quidquam
specius nobis quasi per iranscnnam ex Chalda?i nos cogit, ut de omnibus et 3inguiis apostolia id ab
Parapbraslis slricturis, scriplorum Talmudicorum co dictum iutelligamus. Quid quieris ? Duos luce-

5 1
Tenlzel., Exercit. $elecl., parl. i , p. 152. Basnag., Annai. polit.eccl., ad an. 50, § 57.
8 1
Ham- M

mond., Dissert. i , cap. 7, § J 4 , 5, pag. 22, 25. " Fell., prxfat. ad Epist. Barn. Zorn., Opusc.tacr**
0 0

tom. I, p. 648 s«;q. 8 e

Barn. Episl., cap. 5. * I Tiin. i , 15,15.
7
001 S. BARNABAS APOSTOLUS.
lentissimos hujus a Barnaba prolaUc senleitlire pa- Α rant, suag tanlum conjeclationei nuUis raHonum
tronos, Origenem et Hieronymum, in promptu lis- niomentis innixas tibi obtrudunt. In priniis vero
bemus. Hle scilicet contra Q;lsum dispulans, Bar- posleriorem Epietobe partern paraeneticam, quatuor
nabae dictum forlasse arripienlem, quo infaine* ho- postremis capilibus iH-24 constantem, plane sub-
mines futsse apQ$lulo$ publicanos et nautas nequissi-
f diiiliuin esse coulendunt. Jamque inierpolamenli
mos dicerct, baec habet" : Ji ουν άτοπον, βουλό- suspicionera, a coactis allegoriis aliisque capitibus
μενον παραστήσαι τφ γένει των ανθρώπων τδν'Ιη- petitam, modo satis diluimus : nunc vero ad illud
σοΰν, όπηλίκην έχει ψυχών Ιατρικήν, τους έπι^ρη­ praecipuum de additamenlo quod objicitur, stylum
τούς κσΛ πονηρ οτάτρνς έπιλέξασθαι, κσΛ τούτους oonvertimus. Nec mullis quidem opus, qua evanida
προαγαγείν έπ\ τοσούτον , ώστ' αυτούς παράδειγμα evincatur interpeilalio. Cteraens namquc Alexandri-
είναι ήθους καθαρωτάτου τοίς δι' αυτών προσαγομέ- nus locum recitat ex Epistol% nostne capiie ullimo,
νοις τψ Χρίστου Εύαγγελίψ· Quid ergo absurdi desciiplum bisce verbis*» : Άμέλει μυστικώς ά
est, si Jesus ostendere votens humano generi, Βαρνάβας· qnam Ό δέ θεός ό τοΰ παντός χόσμον * ν -
ejficacia sint quce morbis animarum adhibet remcdia, ριεύων, φησι, δψή νμιν σοφίαγ, κ. τ. λ. Mtj$tie&
infames et nequissimos elegerit, illosqueeo provexerit, profecto Barnabas: < Deus qui unherso mundo domit
%t purissimcB viice exemplnm estent ι is, qui eorum ftatar, ^jnquit, del vobis sapientium, ι ctc. Origenes
ministerio ad Evangelium Chrhti adducerenlurf Vitem i - verbis disertissimis, et quidem duobus io lo-
den Origenem, virum illum longe dociissimum, in cis Barnabce seolciuiam laudat de duabus viis,
quo tanta vts ingenii, tam profundi, tam acris, tam qua3 in ejus Epistolae capite 18 occurrit : Eadetn
eleganth, ul omnes pet\e my(/um longeque «upera- quoque, inquit, Barnabas m Epittob sua declarat,
ret ; Origenem, inqu^m, nihil ^bsoni huic senjen- tum duas via$ e$se dicit, unam iucis, atleram tencr
59

ti;c inesse, nihil Rarnaba indigui censuisse ? brarum, quibus et pra&sse certos quosque angelos di-
*'J. Sic el S. Hieronymus in Ubro quem, Philoncn>
Nequc aliter S. Hioronymti», qui Pelagianis ob-
•t Origeneno imitatus, De nominum Hebraicotum fa-
jicil eamdem Barnabae senlenliam · · , licet memoriae
ierpreiatione composuil, inler Hebraica nominaquie
lapsu illam Ignalio martyri tribuat; tanlumque
HI Barnabae Epistola exslant, vocem Salan rccenset^
abest ut eam vel lcviler n o t e l , ut maxime etiam
qua3 sane non alibi quam in capite 18 ejusdein
ipsam ex Psalmista conflrmans, sic landem gra-
81

Epistobe occurrit. Cum itaque jam inde a saecubs

viler stattm concludal: Quibus testimomit si non
n , ιιι et iv Patrum vetustissimi, Clemens Alexan-
uleris ad auctoritatem, ulere saltem ad anliquilatem,
drinus, Origenes atque Hieronynius, eadem ac no^
quid omnet eccUsiaslici viri $en$erinl. forro ulrius-
etiamnmn in Barnabai Epislola perlegcrint; irame-
que testimouio vim addere videtur S. JoanneaChry- C
rilo enimvero posteriorero ejusdem partcm $ubse-
aosiomus; cujus verba licel de solo apostolo Paulo
cutis temporibus fnisse superaddilam , nonnuili re-
efleranlur, raire tamen ad mentem Barnabae qua-
centiores suspicanlur. Hinc vero ipsemel Dodwel-
drare, nemo, ut opinor, ierit inticias. Sic igitur
l u s vetcrum auctoritate permolus, quaiuor lau*
u

ille . ; "Αν τοίνυν λέγη τ ι ς , δτι πάσιν άφείναι βού­

M

daia postrema capiia Barnabse abjudicare non au-

λεται 4 βασιλεύς, ούχ ούτω πιστέ ύ σου σι τψ λόγψ, έως
det, licet ea pro ejusdem Barnabse διδαχή haberi
ay Γβωσι τδν πάντων φαυλότερον αυτών τούτου τυχόν­
posse f onjicial. Sed eslo : διδαχής tilulum aliquan-
τα · ούκ έστι γάρ λοιπδν άμφισβήτησις. Τοΰτο κα\
&Q prae se tulerint ista; num ideo sequioris raanus
Παΰλός φησιν, δτι βουλόμενςς ό Θεδς πληροφόρησα*
issumentum esse jure quis dixerit ? c Nimirum, u l
τους ανθρώπους,δτ,ι πάντα αφτοΐς άφίηαι τδν πάν­
verbis ular c l . Felli« , in primis s?eculis nonnuili,
9
e

των άμαρτω^ότερον είλετο. Si quh ergo dixerit

ul adversus baereees praescriberent aut pkicita sua
velle regem qmnibus veniam dare, non tnm facile cre-
commendarent, dogmaia apostolicoruni virordin
deni, donec vidennl omnium improbissimum veniam
scriptis mandarunt, el illorum Μ*χάς appcllavere.
cotuicutum: nulta enim postea dubitalio wpererit.
Hujus generis videtur fuisse Uber quem memorant
Hoc el Paulu* dicit: quod nempe volens Deu$ /torat- p
Eusebius et Aibanasius , cujus cpigraphe e r a t :
<T t e

* i t certiore* facere, quod omnia iliit condonct, eum

-jui pltis quam omnes peccato obnoxius erat, delegit.
Verura ad alia properanles, unam adhuc objectio-
neu\ breviter so^vere nostra inierest, qua liimirum
impetitur ti.uju^ Epistolae inte^rilas. Nonnullis i l a - te Alexandrino et Origene, nec non auctore Consli-
que viris erudilis nionumentuni islud vetustissiinum
vel pterisque ipsitionibus infectum, vel oliosis laci-
niis aliuode a^citis adauclum videtur. Si autem ab
iisdem quseras cur d ^ u m istiusmodi judiciura (e-
ςών αποστόλων διβαχαί. Sed praetcrquam quod na-
merus vcrsunm, in Slichomelriis antiquissimie buic
Epistolie assignatus, suadcl hanc accessioncnv ad
ejus roolem omnino dcsidcrari; pariter a CJemen
tuiionum laudaiur, ac alise partes bujus Epistote.
Et si in Lalinis exemplaribus desiderari, idoneum
sit argumeutum unde coniicl possit, quidquid aic

M
Origen., cont. Celf. \lb. ι, § 6δ.
t
M
Vinc. L i r i n . , Common., cap. 17. ·· Hieroni, l i b . Hi contr. Pelog.9
 «95 PROLEGOMENA, 694
μειοΰρον eat, genuinum non esse scriptum; peri- Α maxime eiiam eamdem insuper habcant. Et jure
clitabitur prioris Epistolae parlis Odes, quandoqui- quidenu Nam qua3 communis fertur senlentia de
den> Graece non compareat. Concusionem quae in Barnabae sub Nerone martyrio, nullo idonco teste,
Laliitis exemplaribus hodiernis comparet, librariis nulla veterum aucloritate firmalur; niillumque
deberi libenter concesserim ; siquidem i i istiusmo- apud anliquos scriptores vestigium occurrit, tinde
di epilogis libros a se conscriplos alibi passira or- quo tempore supremum diem obierit Barnabas,
narunU Sed et iteralae scriptionis post solemnem certo stalualur. Contra vero, cum constet ex Etise-
valedictionem non desunl exempla. Sic Epist. II ad bio * et Hieronymo , apostolos Petrum et Pau-
k T 8

Timoibeum * post doxologiara, quaedam resuinpio lum ultimo Neronis anno, id est anno 68, martyrii
calarao subneciunlur, ut alia ejus generis preter- palmam fuisse adeptos : quidni ergo Barnabas post
eam. ι Haec ille. captam a Tilo Hierosolymam anno 70, aliquot adr
Ad reliquas levioris momenti difficultates quod buc annos ab eorum aposiolorum juarlyrio vixisse
allinet, illas raira sane dexteritate dissolvit Pape- potuerit, et quidem in primis cum jam c medio
brochius vir doctissiraus quem pfoinde cousule- sublato Nerone, persecqlio desierit; ut proinde
re prestat. Eas item, ut terapori parcam, praeler- circa annum 73 aut 73 Epislolam scripsent ?
mitto quae a Moynio primum excitata?, deinde a fjj At eniiQ ex Alexandrl monacbi elogio in S. Bar-
Tenuelio, Basnagio aljisque iaslaurata fuerunt; nabam perspicuum est ipsum vivenle adhuc Paulo
60 vel maxime quod Moynianas persiringens potis- apostolo ex* hac vila migrasse : idque patet cx u l -
simam c i . N o u r r i u s , alias quoque diluisse videa- timis illius verbis ad Joannem Marcum, consobri-
T#

lur. Caeterum, qaod laadatus Papcbrocbius ex bu- num suum, quae sic se h a b e n t : Έν xffit T J 76

jus Epistolae capite 15 conjecerit, illani forte ab ήμερα δει με τελειωθήναι είς τάς χείρας τών άπει-
ajiquo Gbiliaslarura post annum 97 fuisse perscri- θούντων Ιουδαίων σΰ δε έξελθών έξω τής πόλεως
ptam; ex ea quidera suspicione ipsum exemissent κατά δυσμάς, εύ ρήσεις τδ σώμα μου* χα\ τούτο θά-
Henardus in primis et Colelerius, quorum editioues ψας, έξελθε άπδ Κύπρου* κα\ πορεύου είς τδν Παΰ-
yidere sijbi baud contigisse testalur. λον, χα\ Γσθι μετ' αύτοΰ, έως οδ δ Κύριος οικονο­
CAPUT III. μήσει τά κατά σέ· μέλλει γάρ τδ δνομά σου μεγα-
Quo tempore $cripta fuerit, wquiritur. λυνθηναι έν ολη τ§ οικουμένη. Hodie inftdelium
Sed tandem ad tempus inquirendum accedamus, Judtenrum manibut me consummari oportet : tu ve-
quo Epistola ipsa exarala fuisse existimatur. Nimi- ro extra civitatem, occidenlem vetsus egredere, et
rom, ut oplime Miliius , paulo post annum aerae
u
corpus meum invenies : quod cum sepelieris, exi e
vulgaris 70, sive cum jam recens fuisset eversum Cypro, et ad Paulum proficiscere; et etlo cum illo,
templum, deletaqie urbs Hierosolymitana. Et id quoad Dominus res tua$ ditposuerit : fulurum est
quidem ex eadem Epistola satis Mquel. Sio enim enim, ut nomen tuum per totum lerrarum vrbem dfc
I b i * : Πέρας γοΰν πάλιν λέγει· c Ιδού οίκαθελόντες
T
wlgetur. Haec i b i . Et Barnabae quidem bortanli
τδν ναδν τοΰτον, αύτο\ αύτδν ·1κοδομήσουσι. ΓΙΝΕΤΑΙ. morera gessisse Marcum, e Pauli Epistolis patet.
Διά γάρ τδ πολεμεϊν αύτους, καθηρέθη ύπδ τών Hic enim ad Golossenses scribeus , eos saluiat T 7

έχθρων Ν Τ Ν . ι Εί landem rursus ait : ι Ecce

19
nomine Marci consobrini Barnaboe; qui nempe
qui destruxerunt lemplum hoc ip$i iiiudtedificabunt.
% primum in causa fuerat cur Paulus a Barnaba.
fdque E V E N I T . Nam quia bellnm gerunt, N U N C ab secesserii, ut habetur iii Actjs ; quique deinceps
w

hoslibus destructum esi. > Ila enim cura Fello et ad officiura reversus, Paulo fidus comes adhaesii,
Coielerio in edito distinguendus bic locus, recla- eique deraum posl mortem Barnaboc ulilem operant
qiante licet Menardo, qui τδ rvr roale jangi no- in ministerio apqstolico praestitit, ot ad Philemo-
mini έχθρων autumabat. nem " e t ex posterioribus.viuculis ad Trmolheum 8 0

Haud equidem ignoro, Moyninm et Tentxelium scribens, idem teslatur Aposlolus. Atqui q u « Go-
bincpotius Barnabae abjudicandi Epistolam aueam D losseosibusetPhHeiooDi inscriptae exstant Epistolae,
arripere, eo scilicel nomioe quod tempora minime juxta virorum eruditorum sententiam, ab Apo-
0 1

quadrent. Barnabas enim, inquiunt, ex communi stolo exaratae ferpnlur anno 6 Ϊ ; qu» autenv se-
senteDtia Nerone ifnperantemartyriuni subiit, adeo- cunda est ad Timotbeum, anno 67, cum nimirum
que anie qjuam templum, Hierosolyraitanum solo jampridem e vivis.excessisset Barnabas, cujus hor-
aequarelur: quam quidem objeclionem tanli ducunt taiu Joannes Maccus exinde Paulo sese coiuiiem
ii Yiri critici, u l invictiHB argumenlum appellare addidit. Iia ferme Tcntzelius , qui el hanc obje-
8 1

non dubilenU Altamen lantum abeet ut istiusmodi clioneav taniuro ponderis babere arbitratur, ut
difficullali vim aliquam iueese alii censeanl u i eidem nihil obverti posse asseveret quam Epistolam

·» Papebr., Acl. SS., Jun. tom. II, pag. 459, δ 5. ' · Nourr. App. ad Bibl. PP., tom. I, pag. 38 seq.
T e
M i l l . , Prolegom. ad Ν. Γ . , § 144.
7 f
Baruab. Epist. cap. 16. Isa. XLIX, 17. " Euseb., Chron., ad
n

aii. MMLXXX. " H i e r o n . , De vir. illustr., c a p . l e l 5 .

7 6
AIox. Mon., apud Bolland., Act. S S . , Junii,
t»m. II, pag. 445. 7 T
Coioss. iv, 10. Act. xv, 37-39.
7 8
Pbilem., vers. 24.
7 9
II T i m . ιν, 11.
8 0 8 I

Pears., m AnnaL Ρα»/., pag. 2 0 , 2 5 ; M i I l m Prolegom. ad N. T . §§ 80, 82, 125; Tillein., Mcm. ecd.
M f fc

lom. I, p. 292, 595. » Tenlz. ad Hieron., De t i r . Mustr. edit. F a b n c , cap. 6, § 3, pag. 40.
8
%
 605 S. BARKABAS A P O S T O L I S . 606

nosiram; quae quidem, subdit, cum sil ipsum xpt- Α lioncs majorei» partem scriptas, alicubi forsitan
νόμενον, oon est argumcnti loco assumenda. Id per ora iraditas, sccutum esse : » ut propierea m i -
sane a viro erudito nollcm diclum. nus fide dignus jtirc nobis videatur, in iis quae
Age nunc Yideamos n u m adeo firma sit istius- pcrsequimur investigandis.
jDodi objectio, ut cam ncduui cverti, sed ne ullo Itaque, ut his deroum cerliora solidioraque OIH
quidem paclo bebctari liceat. Quod ut prastemus, jiciamus, quae ad sententiam nosiram coutirmaii-
advertendum primum omnium, tolam Tentzelii ar- dam propius accedant: prinium quidero ex apo-
gqmentationem unius Alexandri monacbi Cyprii sfolorum Aclis salis liquet, Paulum inter et Bar*
8 9

leelimonio fulciri, scriploris nimirum obscuri no- ifabam dissensum, post unum allerumve menscm
minis atque xtalis incertae. Antiquiorem enimvero a coacio Hierosolymilano concilio accidisse. Auno
sseculo lx ipsum non fuisse conslat apud erudi- autcm Dionysiano 51 habitum fuisse concilium
los : lilteris namque consignasse fertur Yilam
8 8 illud, rata est celebriorom chronologorum o p i n i o " :
Nicephori, patriarchae C P . , qui codcm srcculo ix adooque boc ipso anno, sive ut maxime sub i n i -
incunte floruisse comperitur. Ecquae porro fides tium insequenlis 52 Barnabse a Paulo discessio
scriptori huic adhibcnda, qui el laudalorem polius contigisse videlur. Jam vero qualaor aat quinque
qiiam bistoricum agit, ct illa quae mullis rctro R post annos ab eo divortio, utrumque ilerum conve-
sscculis anle ipsius aevuiu conligere, nobis enar- nisse, baud obscure, meo quidem animo, e priore
rat! Neqne est quod quis reponat, monachum ad Corintbios Epislola colligilur Ibi cnim Bar-
istum sub Laudationis sua3 Onem tradidisse \ pauca nabae velut
8 socii lldissimi meminil Apostolus his
iUa quce de Barnabm vita et martyrio perhibct, ab vcrbis : Nunquid non habemut potestatem mulierem
auclore Stromatum CUmcnte aliorumqne veUrum sororem eircumducendi, sicui et cwteri apostoli, el
uripiit, a se collecia fuisse atque exposita. Siqui- fratres Domini, tl Cephas? Aut ego solus el Barna-
dem in promptu babemus quae de Barnaba profert ba$ non habemus polestatem hoe operandi? Eniin-
Clemens Alexandrinus; quorura taroen vix ullum vero, aut ego maxime fallor, aut Barnabas Paulo
Yesligium apud munacbum Cyprium reperias. Reii- adharrebat, dum de eo hrpc scribebat Aposlolas.
qua vero quaj ille sive a Tbcodoro Lcctore, sive a Prior autem ad Gorinthios Epislola anno 56 desi-
Nilo Doxopatrio, aliisque forte sequioris aevi scri- nenle ?ei 57 ioeunte , scripla perhibelur. Unde , 8

ptoribus desumpsit, sublesta, nimis flde laborant; pronum est arguere Barnabam, postquaiu se a
pecinde ac illa Barnaba? monila Joanni MarcQ ira Paulo sejunxerat, anno 51, jam inde postquatuor
... . . · . . . · vcl quinqae annorum spatium, ut modo lnnuimas,
dita, quae onus ipsemet roonachus Laudatiom s u * π . : ; . . !
m eju* demum socielalem rcdiisse : ut proinde n i l
u

intexuit : adeo ut nullam omnino vim ad assensum

mirum, ei Joannis Marci Barnabae consobrini me-
exlorquendum babeant, qu« a scripioribus islius-
minerit Apostolus anno 62, duui ad Gotossenses et
modi proferuntur. Graviter enim et rere dixit Ba ·
ad Pbilemonem scribcrel; ipsumque in primis re-
ronius noster, t i r maximus : Quod α recentiore
8 1

censeat anno 67, quo secundam ad Timolheum

auctore in rebus anliquis $ine alicujus vetusliorU
scrfpsil Epistolam, inler eos socios e quibus sibi
eueloritate profertur, contemnitur. Illud quoque
asaistenlibus opporlunum in suis vinculis solatium
accedit, absona pleraque ac falsa in ejusdem mo-
RonuK reciperel.
nacbi Laudatione occurrere; quae sane ad ipsius
Neque tantum desinente auno 56, sed eliam sub
fldem obtundcndam elevandamque non miniroum
sequentis 57 finem vel fortasse ineunte 58, quo
valeant: qua de re in primis consulendi laudatus
tempore poslerior inscripla fuit Gorinlbiis Epislo-
iiaronius ac Tillcmontius \
8 8 8

la , vilara adhuc egisse Barnabam, censuerunt

u

His vero vix dum iia enarratis, ad manus nostras nonnulli ecclesiastici scriptores Joanne Cbryso-
pcrvenit viri doctrina et eruditione praestaniis per- stomo antiqutores. Ad illa enim Apostoli vcrba : 9 8

•erudilum sane Commentarium in vetus marmoreum Misimus etiam cum Ulo fratrem, cujus iaus est m
5 . Neapoliiante ecclesim KaUndarium, qui Alexan- ^ Evangelio per ownesEeclesias, baec adnotal Cbryso-
dri roonachi causam defendendam suscepit, i l - slomus : ΚσΛ τίς οΰτός έστιν ό αδελφός; Τινέ*
8 8

luroque saeculo vi dcsinente flojruisse conlen- μέν τδν Αουχ&ν* χαί φασι διά τήν ιστορίαν ήνπερ
dit . Dolemus enimvero serius Dobis detectum
M
έγραψε. Τινές δέ τδν Βαρνάβαν* χα\ γάρ χα\ τδ
opus, quo hactenus dicta ulcunque temperandi fa- άγραφον χήρυγμα Εύαγγέλιον χαλεί. Εί quisnam
cidus d a u esset. At iltud ealtem concedit V . C. e$i hic frater ? Nonnulli qnidem hi$ verbis Lucam
bunc roonachum Gyprium, c non multum quidem significari putanl : atque hoe dicunt propter eam
jttdicio yaluisse, nec raro in paulo antiquioribus hisloriam quam UlUm mandavit. Alii vero Barna-
rcbys a verila^e aberrasse; quin et insulanas narra- bam : elenim prccdicationem quoque non scripiam,

^ F a b r i c , Bibl. Gr., tojn. X,paff*473. * Alcx. MOQ., amid Bolland. I. c , num. 8, p. 458.
8
Baron., 8 8

pnelocul. ad Annal.eccl., lom. I, $ 12. Jd., t6trf.,ad an. 51, §55 el alibi. T i l l e m . . Mem.eccl., lont. I,
8 8 87

pag. 412, 655 et seqq. 8 8

Mazoch., Commtnt., vol. 11, pag. 555-557. Act. xv, 50-56.
8 9
Vid. Tillcm.,
9 0

Mtm. eccl. tom. I, pag. 543.

y l Cor. i x , 5, 6.
9 1
T i l l e m . , ) . c . , p. 563.
9 8
Pcars. An*al. Paui., p.
9 8

15; M i l l . , Prelegom. ad iV. Γ . , § 9. > Tillem., Pears. el Mill. locis cit.

9i
11 Cor. v m , 18.
98
Cbrya., 98

bom. 8, ιιι £pisi. II ad Cor. § 1, Opp* tom. X , pag. 564.

9
 097 PROLEGOMENA.
KvangeVmm nuncupai. Unde videas Chrysoslomo Α slet Barnabam, adeoque Joannem JMarcum conso
item probarieorum veterum scriptorum sententiam brinum stium, post discessionem a Pauto qua*
qui Apostoli verba de Barnaba fueruitt interprelati. arnio 51 conligisse merito existimatur, Apontolo
Yenira apertissime Theodoritiis in cumdem lo- iierum jam adbaesisse anno 56, qnin el iu vivis ad
cum : Τδν τρισμακάριον Βαρνάβαν τά είρημένα
, T buc cgis>c anno tum 58, lum 62, neque uspiam ap-
χαρακτηρίζει. Αύτδς γάρ κα\ έν Αντιόχεια· συν τψ pareat, ipsum anle Hicrosolyniilanum excidium
μακαρίψ Παύλψ, της χειροτονίας τετύχηκε, του supremum dicm obiisse: ut proiitde nihil obstct
θείου Πνεύματος είρηκοτος· Αφορίσατε δή μοι τόν qno mimis posl annura 70, quo πανολεθρία illa Ju-
Βαρνάβαν χαϊ τόν ΣανΛον, είς τό έργον δ χροσ- daica contigit, ejus in Epistola sua memimsse au-
χέχΛημαι αυτούς. Jlccc verba designanl bealissimum ctor potuerit. Ycrum bac de re Mazorhium Y . C.
Barnabam. Ipse namque Antiochiae cum beato Pattlo adire preslat · , qui ex Actis Joanni Marco tribu-
ordinalut est dicente divino Spiritu : c Segregate
t
tis copiose satis ac erudile de anno emortuali
mihi Barnabam et Saulum, ad opus ad quod vocavi S. Barnabse agens, ipsum auno 76 Christi ftdein
eo$. ι Neque aliud sane suadere videlur contexlus sao sanguine consignasse, longe verisimile ccn-
Paulimis. Siquidem verbis modo recilatis de fratre, ^ aet.
enju$ ittut est in Evangelio per omne$ Ecclesia*, CAPUT 1Y.
eabdit statim Apostolus : Non tolum autem, sed et Quanim sit auctorilatit, et quanti tcstimanda.
ordinatut ett come$ peregrinationis nostrce. Qttis Jam vcro, ut quanUe sit auclorilalis eadcm E p i -
porro comesiste? Non Lucas, non Silae, non Apollo, stola, deinum dispiciamus; illnm maximi esse fa-
non Joannes Marcus, ut nonnulli veteres el recen- ciendam quisque jure falebilur, lum pro digidtate
tiores censuerunt; sed solus Barnabas. Hic enim atque exislimatioite quam olim apud velus»issi-
unus legitur χειροτονηθείς συνέκδημοςήμών, utPau- inos ecclcsiasticos Sjcriptores obtinuit, tum in p r i -
I«i8 ibidem loquitur; adilla procul dubio respi- inis pro iilius pretio ac utilitafc quam ex ea in E c -
ciens, quae de ae ipso et Baniaba traduntur iir clesiam deriyare coinpcrUim est. c Et sane, verbis
Aclis · · : ΚαΧ έχιθέντες τάς χείρας αύτοίς, άχέΛν* utor Dacberii Y . G. quanquam Episiolam hanc
σαν, quod nuspiam de aliis expressc legimus. pro canonica et exlra dubilandani fidcm legilima
Quid quod idem S. Joannes Chrysoslomus cen- minime proferamus; stylum lamen re vera ma-
ettrsse qtfoqtre vWeiiir^ut Yiro erudito nolatum · \ jestatis apostolica? diguum, materiainque nascenlis
Barnabam supersiilera adbuc fttisse, duro ad Co- Ecclesix rebus accommodatam non modo sapil,
lossenses Aposlolus scriberct. In ilia cniro v e r b a : C sed ingerit cliam clemenlioribus leclorum judiciis :
1 8 8

Salutat 90§... Marcut contobrims Barnabce, baecita ut, si πορφύρα παρά τήν πορφύραν διακριτέα,
babet S. d o c t o r : Κα\ τούτον ένεκωμίασε τέως άπδ profecto de aua cum cxleroruni apostolorum scri-
1

της συγγενείας· μέγας γάρ ήν άνήρ δ Βαρνάβας. ptis comparatione, stiffragium sccundum sperare
Περί ού έΛάβετε έντοΑάς, έάν έΛΟη χρός υμάς,debeal. > Haec ille. Qua de re nos quoque non-
δέξασθε αυτόν. Τί γ ά ρ ; ούκ έδέχοντο καί χωρ\ς nulla paulo ante, cap. 2, atligimus.
τούτου; ναί· άλλά μετά χοΧΛής τής σχονδής βού­ Illud vero potissimura animadvertere juverit, e
λομαι , φησί· κα\ τοΰτο τδν άνδρα δείκνυσι μέγαν· Barnabae Epislola Ecclesiam catbolicam pncsidii
Bunc quoquejam laudavit εχ cognatione : erat cnim pluriroum pelere ad Unilariorum iropietatem ever-
Barnabat vir magnus. c De quo accepislit mandaia :
tendam, doctrinamque oribodoxam de Jesu Ghristi
is venerit ad voi, suscipite illum. ι Qnid vero? non Filii Dei τή προϋπάρξει, ejusque τω δμουσίψ forti-
aliler tutcepissenif MaXime. Sed cum magno, in- ler astruendam slabiliendamque : u l post Bullum 4

quit, sludio: et hoc magnum virum ostendit. Scri- c l Grabium pluribus oslendit \ i r doclus Pruden-
s

plani aulero anno 62 fuisse banc ad Colossenscs tius Maranus . De caeteris porro Cbristianse do-
e

Epistolam, ex virorum eruditorum scntentia supe- ^ clrinae capiiibus, cx cadem Episiola eruendis, prao
rius vidimus. Ex quibus crgo, si prioris Epislolae reliquis nuper salis crudite disseruit c l . Marecba-
Corinlbiaca? verba in medium adducta probe acci- lus . His aulem baclenus obscrvalis addere l i b a
T

piantur; si Tbeodoriium, Joannem Gbrysosloinum ex Yossio et Ilodio ·, S. Barnabam quamvis ex

8

eosque scriplores ecclcsiaslicos quos idem sanclus Graeca LXXvirali vcrsione Sci iplune loca descri-
doclor collaudat, pra3 Alcxaudro mouacbo, ui par bere consueverit, plerumque lamen Hebraicam vc-
esl, audiamus : concludendum profeclo crit, ina- rilatem secutum fuisse. Gujus quidcin rei ut unum
nem esse Tenlzelii objectionem, illius lantum roo- vci allerum exemplum in incdium proferalur^ ex ·
nacbi Cyprii teslimonio innixam ; cum salis con- L X X , Isaix x x v i , 1G, baec recilat aucior : Ιδού 1 0

Theodor. in Epist. II ad Cor. vm , 18, 19, Opp. lom. 111, pag. 245.
8 T
Act. x m , 3.
8 8 8 8
Tillem., I.
c , p. 413. Goloss. iv, 10.
1 8 8
Chrysost., bom. 11 in Ettisi, ad Coloss., § 2, Opp. tom. X I , pag. 406.
1

8
Mazoch., Comment. in vet. marm. Kalend., vol. II, p. 570-572. Dacber., Epist. nuncup. ad prim.
8

edit. Menardi, Paris. 1645. ΒιιΙί. Def. fid. Nic, secl. i , cap. 2, § 2, eisect. 2, cap. 2, 1 1 .
4
Grab.,
8

Annot. ibid. pag. 21, 44. Maran., bivin. D. N. J. C, lib. iv, cap. 2, p. 371-573.
8 T
Marech., Con-
eord. des SS. Peres, tom. I, pag. 1 seq. 8
Is. Yoss., De translat. LXX lntt,, cap.21,pag. 69. Humir.
9

Hod. De Btbl. icxi. orig., )ib. m , cap. 3, pag. 277. Barn. Epist., cap. 6.
1 8
€99 S. BARNABAS APOSTOLUS.
έμβάΧΧω είς τά βεμέΑια Σιώτ ΛΧΘοτ ΧοΛντεΧή, Α
έκΛεκτότ, άκρογωτιαϊοτ, έττιμοτ. Yerba Umen
proxime 3ubsequentia ex Hebraeo fonte repetit:
Καϊ δς έΧχίσει έχ* αύτότ, ζήσεται είς τόν αίώτα,
Et qui speraverit in illum, vivet in mlernum. Ubi
L X X : Καϊ δ χιστεύωτ ού μή καταισχυτθή, Et cre-
dens ηοη confundelur. Alibi autem e i Gen. n , 2,
haec habet 11
: Καϊ σντετέΧεσετ (ό θεός) έτ τή
ήμερα τή έβδομη, χ. τ. λ. Et consummavit (Deu$)
in die teplima, etc. At L X X , έτ τή ήμερα τή έκτη,
ι/ι die texta. Hiuc S. Hieronymus in Traditionibus
Hebraicis : Pro die sexta, in Hebroso diem septi-
mam habet. Quem in locum plura observat erudilus
Grabius " digna sane quae apud ipsum legantur.
f έπΙ τόν, eic. Sperate, inquit, ig eum, e l c , uli sur
Alia vero ejusmodi exenipla, ex eadem Epistola
repetenda.
CAPUT Y .
Judicium cl. Mazochii: cujus εϋαηι erudilce obser-
valionet in aliquot ejusdem Epuloloe loca, reliquii
editoribus prmlerila, in medium adducuntur.
Sed ecce tibi vir doctissimiis cujus paulo ante
meminimus, dum Bamabae gesla fusc persequitur
miraque ingcnii dexleritate illustrat, aliquot etiam
ejus Epistola» loca egregie pro more suo edisserit:
ut proinde opera preiium me facturum existimem f
si luculenlas illius observationes boc loci descri-
bam. Sic autcm se babent : c Ex quo primum
l a
tempore ab HugoneMenardopublicam lucem aspexit
Epistola q u » sub Barnabst apostoli nomine a Glc-
mente Alexandrino, Origene et aliis laudata fuit; ^
tot jam virorum erudilissimorum animadversioni-
bue patuit, ut supcrvacaneum sit quidquam iu eam
noviaggredi. Tamen obiler illam percurrenti inci-
derunt mihi quaRdam aliis praterila, quae hic bre-
^iler aspergercm.
ι Caput 6 sic incipit : "Ore ούτ έχοίησετ έττο-
Λήτ etc. Cum autem fecit PILECEPTUII (Ghristus),
%
quid dicit ? Quit ett qui judicetur mecum ? et quae
porro ex Isaia? L, 8, 9, rccitat. Hic observalu non
indignum est, έντολήν, prceceptum, absolule et per
excellentiam vocari Patrjs jussionem de Incarna-
tione et toto humanx reparationis negoiio, quod
έντολάς τοΰ Πατρός, prtecepta Patris, vocat ipse
Ghristus, Joan. xv, 40. Ac fortassis alluditur a Bar-
naba ad illud psalmi xxxix, 8, 9: Tunc dixi : Ecce D
venio ut faciam voluntatem tuam : quam volun-
tatem mox LEGEM vocat: Deus meus, volui, et legem
tuam in medio cordis mei. Omnino hac praeceptione
divina plenae sunt ulriusque foederis paginae : boc
iantiim bic novum, quod ea hic absolute PR^CE-
PTUM nuncupelur. At vetus inlerpres Dei prceceptum
reddidit, ut insolens loquendi genus clarius effice-
rel.
ι Paulo post, recitato Mosis lestimonio de adi-
piscenda terra fluenle lacte et raelle, siatim haec
Barn., Epist. cap. 15. » Grab., Epist. adJ. MilL dt lib. Judic, genuin. LXX Inti. wr«., pag. 67.
11
" M a i o c h . , ubi supra.
u
Luc. x i , 52. 11
Clement. Alcxandr., Sirom. lib. v, cap. 10, p. b8o cdiV,
Oxon. 1715. " Baio. Episi.. cap. 7. 17
Ibid.
700
subdil: Quid dkat ή Γηοσις (Cognitio, sive Scien-
tia) discite · < Sperale t » eutn, qui in carne manife
standus est vobis, Jesum. Γνώσεως, scientia?, no-
ininc a;vo apostolico inlelleclas fuisse arcanas et
atlegorieas veteris fcederis signiiicationes, nemo
ignorat. Ea est Ctavis sciemice, in qua sibi lcgis
peritos placuisse Cbristus noiavit . At boc am-
u
plius bic animadvertimus, Γνώσιν, scientiam, quasi
llbrum cilari, et ex eo vcrba illa proferri : Spe-
rate, etc. Quod quidem tx Cleniente Alexandrino ι β
mullo est evidenlius, ubi baic verba cx Barnaba
sic recilantur, ut φησίν, quod bic dcest, supplea-
lur : Quid dical Cognilio, discite : Ελπίσατε, φησ\ν,
pra. Ubi animadverlis, illud φησίν afferri ex ore
liurnabx , uiique ex Cognitionis sive Scientite liuro
4
cilantis. Plurcs olim fuissc bujusmodi Scientiiv
libros circumlalos, ab Juthcis allegorica seclanli-
bus conscriptos, non est dubium. Ad eos ergo Bar-
nabas plerumque ablegai lectores, ubi ad allego-
rias digmlitur. Scimu& hodienum in Targumim io-
ca camptura ad Messiajn refcrri : quod ex eadem
Γνώσει manavit. Notandum est autem in ascripto
loco, etsi omnia verbis tolidcm ex Γνώσει rcciten-
lur, illud tamen Ίησοϋν, Jesum, quod ad fineni ad-
ditur, ex Barnab£ manu profectum, non ab au-
ctore Γνώσεως. Quem quidcm Judxura fuisse ne-
cessc est, olioqui a Barnaba Judaeos convicturo
minime citandum. Juda2us aulom Messiam noral,
Jesum non noral.
c Statiro ibidem sequitnr: Homo enibi, γη βατι
πάσχουσα, terra est patiens. Apparet hic Barna-
bam, aut quisquis est auctor, philosopbis aures
admovisse. Nam illud πάσχουσα, patiens, ad pbilo-
sophorum τεχνιχήν γλώτταν est referenduin, qua^
maleriam pati dicebant. Homo, inquit, est ex
terra, non quidem agcnte, sed patienic. Cujus sla-
lim ralionem reddit his verbis : Άχό χροσ&χον
γάρ τής γης ή χΛάσις τού Αδάμ έγέτετο. Α facie
enim terra fictio (seu formatio) Adto exsthit. Ubi
pulcberrinia Hellenistarum locutio occurfit. Hcbrai-
cura cnimi&O Mippene (quod Juda3i Hellenistd3 per-
peluo, άπδ προσώπου, h. e. α facie reddunt) quam-
libct causam, etiam materialem, uli philosopbi lo-
quuntur, dcsignat. Ergo lantumdem est, α faci*
terrce, ac si dixisset, ex terra formatum esse Adam.
Et haec eliam ibidem toiidem verbis Glemeus re«
fert.
c Gap. 7 sicuti etiam in sequcntibus capiti-
bus, pluries illud Προσέχετε, Atiendile, iiilercala-
tur : quod peculiare est άλληγορούντων, ad allen-
tionem acuendam.
< Cap. 9 : ΆΧΙά καϊ χάς Σύρος καϊ "Αραψ
I T
καϊ χάττες οί Ιερείς τώτ εΙδώΛωτ, clc. : Verum εί
omnis Syrnt et Arabs et omnes idolorum taurdoU%
 70! PROLEGOMENA. 70β
circumtiduntur Quae merito dtfficnltalem crearunt. Α braice respondet D B R E C H , via; cum contra ουδός
Verum hsec nun sunt ad severiorem tnitinam exi- respondeat Hebraico S A P H , quod est limen. Yerum
genda, sed παχυτέρα>ς, crassiuscule, accipienda sciendum est Hebraicuro D E R E C H , cum zcalcando
hunc ferme in modam : Quivis Syrus, quivte veniai, non tantum viam signiticare, sed et paii-
Arabs, quivis simulacrorum sacerdos circumcisio- mentum, et in reciiatis locis eiiam limen, quod sla-
nero admittit; a u t : Ne Syri quidem et Arabes, ct lim ab ingredieoiSbus calcatur. Deinde cum Jer.
protani sacerdotes a circumcisione abborrent. Nam xxxv, 4, φυΛάσσοντος τήν όδόν custodienlis viam,
9

quia inter Syros et Arabes, inlerque profanos sacer- pro τόν ούδόν, custodieniis limen (nam Heb. C S I S A P B )
dotes essent, qui illo se modo mundiorea prastarenb meo judteio positum inveniatur; non videe qubi
licuit Barnabae apostolo dicere, circuracisionera eadem mutatio leeis supra depromptis poluerit ac-
promiscue ab illis usurpari. Quis non in lalibus cidere. Postremo ne tricemur diutins, si gramma-
similia loquiturt Caeterum Arabuni pluriroos fuisse ticos audimus, οδός, vta, et ουδός, iimen. unum
verpos, siculi et sacerdotes iEgypiios, non est du- idemque nomen sunt. Nara et Homero ουδός pro
binm. Ac ne de Syris quidem est dubitandum, si οδός, via, usnrpaiur : et contra Suidas testatur
qaidera verum sit quod antiqui crediderunt, Phoe- vocem οδός, si tenuetur prima gyllaba, signiitearo
nicea πβριτομήν admisisse. Origenes ad Rom. n , Β ούδόν, i . e. limen, allato Sopboclis loco. Paria in
25, inter cseteros circumcisionis cultores etiam Eusiaihio reperies, et in Sophoclis scholiasle ad
Phcenices numeravit his verbis : Si replieeli$ histo- celebrem ejus locum a Suida et Eustathio laudatum.
rias vestrat, invenietis non solum JEggptiorum $acer- De quibus vide H. Siepbanum . Nec te turbet > v

jotet, $ed et Arabas et jEgyptios et P H O E H I C E S a/io«- quod baec anliqua et poeiarum peculiaria videantur:
que quorum studia gratia hujusmodi $uper$titionis nam in L X X et Judaeis Hellenislis plurima occur-
%

nobilim vigent. runt, parlim antiquata, parlira Alexandrina3 aut

t Gap. 16 : Adhue et de tempto dicam vobis, aliarum ignotarum dialeclorum peculiaria. > Ha-
u

quomodo erranle$ miseri, έπ\ τήν δδδν ήλπισαν, in etenus V· C.

vuM speraverunt, et non in Deum ipsum qui feeit *os, CAPUT VI.
qtasi domus Dei esset. Hic non eel dubiura quin *

οδού, vice, nomine templum veniat : nam e l in tem- De variis ejusdem Ephtoloe edUionibus acversionibus;
in primii vero de vetere Latina, ubi et paucula de
plo totara Judaeoruro fiduciam fuisse repositam, cura notlra.
iiotat illa celebris conclamatio, Templum Domini, Jam vero ne officio nostro penilus deesse videa-
\empium Domini, et quod inilio noster de templo Q mur, ad varias et quidera potiores Epistolae hujus
proposuit dicere, et quod mox subdit, Quasi (via editiones ac versiones recefisendas accedamus. Illam
scilicet illa) domus Dei e$$e(. Vidit boc et vetue i n - itaque prirous prelo subjeceral Oxonii anno 4645
terpres, qui pro όδόν, viam, posuit tedem; sic enim Jacobus Usserius, c Verum, inquil Fellus * , ejus e

reddidit: /it J S D E M $pem habuerunt. Gotelerius qui- urbis parte magua gravi incendio correpta, typo-
dem ad qusedam Seniorum loca allusum suspica- grapbeum cum lota supellectile, schedis impressis
tur, in quibus οδός similiter pro templo sumi posse et exemplari ipso, conflagravit.»
\idetur. Verum et bic Barnabas, et ibi L X X ούδόν, Quo autem ferme lempore Oxonii suam parabat
Mmen, scripsisse videntur, consuelo scbemate uten- edilionem Usserius, de ipsa Epistola Parisiis evul-
tes, quo pars pro toto sumitur, et quo hodieque ganda cogitabat Hugo Menardus, monacbus Bene-
utimur, ubi Limina apottolorum invisere dicimuTc diclinus e congregatione S. Mauri. Jamque lypis
Legendum est igitur έπϊ τότ ούδ^τ.,Ι Ίη limine, h . praesto eral opus, eruditis adnotalionibus illustra-
e. templo ipem coilocaniet. Caeterum si Barnabas tum; sed anno 4644 ineunle, morte prareplo viro
ttom, ri\r όδότ, uti nunc legitur, scribere voluiseet, docto, illius edendi curam iu serecepit ejus syncellila
ad finem οϋσατ posuisset, non όντα, quod non nisi Lucas Dacberius, qui et auctum pnefatione sua, i n -
cum ούδότ conveoit : ώς, inquit, δντα οίχονθεον. D sequente anno 1645 in lucera emisit. Ut autem p r i -
Idera, uti dixi, judicium erit de locis LXXviralibus mse hujus editionis ratio lectori utcunque comperta
111 Reg. v i n , 44-48, in quibus nunc χροσεύξον- sit, ipsius c l . ediloris verba hic descFibere juverit.
ται... όδόν legilur, cum legendum sit ούδόν. Ado- Sic igitur i l l e : c Iu Pbilastrii episcopi Brixiensis
rabunt limen, etc. Siculi etiam II Paral. v i , 54-58. voluraen raanu scriptum e Corbeiensi monaslerio,
Kon inaudita est apud veieres liminis adoratio. cum incidissct aliquando R. P . domnus Hugo Me-
Scitum est etiam antiquos ο pro inlegra diphtbongo nardus, ibidein proxime posl Epislolam Tertulliani
ov primitus soripsisse (ut in numrais Συραχοσίων De cibis Judaieis, BarnabsR nominc insignitam Ept-
pro Συρακούσιων, tt sexcenta ejusdem raodi), quod siolam una cum Jacobi apostoli Epislola depreben-
posjtmodum. descriploribus fraudi fuisse, non est d i t : moxquc in animum induxil, eam ut ex pul-
dubilandum. Dixeril aliquis in modo laudalis Se- vere et squalore exculeret, appositequc noiis diluci-
niorum locis όδόν esse retinendum, quia ei He- daret. A l q u i a cx primoribus Ecclesiae Patribus,

" Barn. Eptisl., c. 7. «· II. Slcpb , Thet., iom. II, col. 1183. "· F e l l . , praefat. ad Epial. Rarnab,
Τ03 S. BARNABAS APOSTOLUS. 70i
Clemente Aiexandrino, Origenc, TerluUiano, Gre- Α Patrum- apostolicorum coHectione Londincnsi.
gorio Nazianzeno, Ilieronymo aliisque non paucis, Inler versiones autem hujus Epislolx principem
hac in Epislola Barnabam, scu quemvis aliura, locum sibi vindical vetus L a t i i i a : de qua preter
Gnece fuissc loculum iiaud dnbie didicerat, hsesit ea quae sparsim binc inde attigimus, sic censet c l .
non parum implicalus : nec cjusmodi monumenium, Golelerius : < Velus interpretalio barbaricm ubi-
1 1

sic imperfectum ac n*vis soatens, u l illa qua codex que, ubique negligentiam oslendit; estque imper-
exscriptus est aetas ferebat, in publicum ausus esl fecla et mulila, tum passhn, lura pracipue ad
infcrre. Verum suppetias tandein attulit doclissimus linem, ubi posteriora capita resecanlur; forte quia
Sirniondus, Societatis Jesu prcsbyter : is quippc de minus docia videbanlur inlerpreii, aique ad roores
apographo Greco, quod Romse iiiler mss. ct sche- magis perliuenlia : igitur omissis iis, colopbonem
das R. P . Turriani eruditione ac reruni niultarum per doxolo^iam imponit. Suum tamen illi versioni
scientia clarissiini repercrat, libenlissinie accom- prciium : cui debemus priora capila, cum non pau-
roodavii Menardo. Unde auietn exscripscril apogra- cis emcridationibus Graeci contexlus; ut nibil dicaui
pbum Turrianus, res est nobis prorsus ignota. At dc antiquitate illius ac stmplicitaie. > Auctorem au-
vero veluli genuinam nominc Barnabae Epistolam, tein bujus versionis fuisse S. Pliilaslrium Brixicn-
ab aniiquis scriptoribus laudatam atque usurpalam, ^ sem episcopum conjecitPapebrocbius , eumque se- 11

Versio ipsa Lalina, sine dubio ante annura nongen- cutus Fabricius . At imracrito sane. Neque enim
M

tesimum scripla persuadet; cum ferme continuo Menardus, prirous veteris illius interpretationis dc-
lextui Gneco respondeat in omnibus Mutiltiui tector, neque Vossius, neque Gotelerius, neqiie
csl Graecuiu, raulila versio Latina. Gracuin quidera alii qui deinceps banc Epistolam vulgarunt, id
lacunis et biatibus initio tanlum Epislohc deforma- unquam lilleris Iradidere. Error autein duumvirum
t u r . . . . . Vcrsio autem carct parie postrema, cui ac- illorum e terbis Oacberii modo relatis fonasse or-
ccssionem nova inlerprelalione ex Greco Romano lur.; quibus docemur « Menardum in Philastrii epi-
altulit Menardus Godicem unicuin babuit, cum scopi Brixiensis volumen ms. e Gorbeiensi iuona-
Grsecum lum L a l i o u m , neque sanum ubiquesatis; sterio incidlsse ι in quo una cum aliis veterum
ut proinde nunc cura, nuirc conjectura illi fuerit opusculis, veluslam quoque Barnabas Epistobe i n -
adhibenda : quod laiuen sic parce et prudcnter fe- terprelationem deprebendit, quam ex eodem codice
c i l , u l in linoa non facile litteram mularet, sed ad descripsit in lucem emissurus. Pluribus egit bac do
margineiD adnotarct. » lluc usque Dacberius. re Galeardus Y . C. in praefalione ad luculenlani ve-
Poslero anno 4646 Amstelodami typis denuo Q lerum Palruiu Brixianae Eccleshe collcclioneni ;
excudendam curavit eamdem Epistolam Isaacus Vos- queni, si vacai, leclor adeat
sius ad calcem Epislolarum S. Jgnaiii M . , notis bre- Recenlioribus vero ?ersiontbus preslat Anglica
vibus aed cruditis illustratam: cujus exemplar a Guilielmi Wakii cum Epislolis Cleraentis, lgnat.i et
Salmasio primo acceplum conlulit cum tribus mss. Polycarpi, ncc non Herma? Pastore, Londini ediui
codicibus, ex bibliolbecis Medicea Florenlina, V a - ann. 1693 el 1710. De bac autem versione loquens
licana e l Thealinorum Ronaa? degentium repelitis. Joannes Glericus in episiola nuncupatoria posterio-
Quibus subsidiis adjutus velustissimum boc monu- ris Patrum apo$tolicorum cditionis Gotelerianse, ad
menlum multo casligatius evulgavit: c cum enim euradem Wakium jam archiepiscopum Gantiiarien-
Menardi edilio, u l ipsemet a i l , ex uno promanarit sem, haec babet: c F u i l et alia ralio, eaque majoris
codice, lieri aliter non potuit quin inemendalissima ponderis, propler quam cxistiniavi tibi banc Patrum
prodiret. > aposiolicorum editioncm ηοη displiciiurani. Nemo
Elapsis vero viginti sex annis a prima Vossii edh nimirum erat, qui ininus deiligiiarctur cjus:nodi
tione, banc Bamabae Epistolam rursum in vulgas scriptores; quorum plerosque, el eos quidem genui-
emisit Pamiis 4672 cum velere Latina versione,
. .
nosy
" »
S. Barnabam,
y
S. «lgnatium,
»
S. Glemenlem et
nova insuper interprelatione, notisque luculentis S. Polycarpum, ad quoa accesscre Pastor llermse
adornatam Joanues Baplista Golelerius, camque cl Ignatii Martyrium, in Anglicum sermoncm summa
pneclarac suae Patrum aposlolicorum editioni inse- (ide alque eleganlia, quoad res ferebat, couveriisti,
r u i l . Quam quidem edilioncm sub iinera ejusdem ct prooemiis pererudilis ac judicio sumroo conscri-
saeculi, aitno 1698, Anluerpbe seu poiius^Amslelo- plis ornasti. » Ita Glericus. Qua3 quidem in primis
dami typis consignavit cum uoiis variorum Joannes hic describere placuil, ut constel ipsuui mutasse
Glcricns, iicruiuque saeculi ciirronlis anno 1724 senlentianl: siquidem antea in sua Historia eccle-
iionnullis Joannis Davisii suisque animadvcrsioni- siasiica " simslrtim tuleral de S. Baruabae Epistola
bus auclam. Deniquc, u l Felli, Moynii aliorumque judicium, quam boc loci demum genuinam ap-
pra;tereamus eilitiones, «^anidem Episloiam prelo pcllat.
commisit Richardus Russcl anno 1746, in sua Rtiliquum est u l paucis edisseramus qua ratioiie

• Gotcl. Juilic. de Epitt. S. Barn. sub iin.

!
y
1 1
Papobr. Act. SS. Jun., lom. 11, p. 457-460. •· F a b r i c ,
llibl. G r . , l o m . X , pag. 3, c l pradat. a d S . Pbilastr.
n
Galeard., prjcfat. ad collecu vet. PP. Brix. ecci.,
p. xx xxvi, •*· U e r . , Ilist. eccl., ad ann. 71, § 2, pag. 474.
705 PROLEGOMENA.
ad novam parandam editionem accesserimus. Ni- Α
mirum commemeratis hactenus virorum doclorum
lucubralionibus instructi, ad Barnabae tcxtuin qnod
atlinet et votcrem ejus interpretem exprimendum,
editioneni Gotelerianam omnium emendalissimam
selegimus. Quo autem facilius comparalio inslitue-
rctur, Gra?ca inler utramque versionem media s i i -
timus, yeterisque bialus juxta nupermn exemplar
Londinense Russelianum dislinxirous : quo quidem
ordine alia insuper noimulla velustissimorum P a -
trura opuscula mox subscculura digessimus. C l l .
70»
editorum qui nobrs praeivere adnoUtiones prolixio-
res contraxiflfius, earuuique in primis delccium feci-
mus quae lexlum Gracum aul velerem inlerpretem
ememlarent ilbistrarcnlve, pauculis eliam iittexlis,
srve nostiis sive aliunde petitis Q u » aliorum aiint,
nomine cujusque subjeclo dignosctintur : quae au-
lem ΑΝΌΝΥΜ. nota signanlur, ea sunt quas ex ora
MeHardinat edilionis manu ignota desumpla, Gleri-
cus in suam Iranstulil ediltonero : noslris vere nul-
Ubi signum ullura appinxiinus; quod semel monuisse
suffieiat.

VII·
(P. Gottfridus LUMPER, Hisioria... de vila, scriplis et doclrina SS. Patrum. AUGUSLIB
Viudelic, 1783, in -8% 1.1, P. 149.)
CAPUT PRIMUM. ι instilutae ab eo religioni famam quamdam exisli-
DE EPISTOLA S. BARNABAS APOSTOLO TRIBUTA* lnalionemque conciliarent, iuvicte bac ex Epistola
(1n hoc capite, post allala veterum recentiorutnque comprobatur : profcrl enim ex ulroque Evangelio
pre hujus Epi&tolw authemia vel contra ejus genui- et Malihsei (2) el Luca? aliqita loca (3). Epistolam
niiatem argumenta, quce jam satis superque exposita
sunt, auctor sic concludil: c Mea opimone, in re eliam D. Pauli ad Romanos (4) secunda&qtie 4d T i -
hac adeo incerta nihil certius est quam auclorem molbeum, (5) atqne ctiam primacPetri (6) senlenlias
Epistoice hujus omnino incertum esse. >) ac pbrases est imilalus pseudo-Barnabas. Forsilan
CAPUT II. eliam ex Apocalypsi prolultt ea, quoc liabet capiu
DOCTRINA AUCTORIS HUJUS EPISTOL.C. 21, dum a i t : Prope iiquidem e%t die*, in qua omnia
ART. I. — Obtervationes dogmaucee. cum maio peribunt. Prope est Dominus, et merces
§ I. De tacra Scriptura.— Evangelia sanctorum eju$ (7). Videtur insuper pseudo-Barnabas semel
Matihaei atque Lucai aposlolicae originis esse, ncque usurpassc sentcntiam Ecclesiaelici, dum uimirtim
primum post aposlolorum obitunt a Ghrislianis adhorlalur bominein Gbrislianum ad colendam
varias in sectas abcuntibus (queroadmodum Frerc- caslitutem, ila scribens : Quantum potes, el supra
tus bariolatur atque fingil) conucta, ut Gbrisio, ac quam potes, colet castilatcm (8). Plura nou affeni

(2) «Quia non venit vooare jtistos, sed peccatores C όλαδς ούτος, ή εκείνος. Barnab., cap. 13, coll. Rom.
ad pienitentiam. > "Οτι ούχ ήλθε καλέσαι δικαίους , i x , 10-12 , et Gen. xxv, 23. — Idem, 12 : "Οτι έν
άλλ' αμαρτωλούς είς μετάνοιαν. Barnab. cap. 5, αύτώτά πάντα, κα\ είς αυτόν. Goll. Rom. χι, 36.
collai. cura Maltb. xx, 16. Idem, cap. 6 : (Allenda- (5) Idem c. 5 : c Ule auleia, ut vacuam faceret
mus ergo, ne forte, sicut scripium est, ninlti vo- morlem, ei de moriuis resuiTcctionem ostenderei,
cati, pauci elecli inveniamur. > Collat. cum Mattb. quia in carne oporiebat eum apparere, ut promis-
c. x x u , v. 14. sum parentibus redderet. » Gollat. 11 T i m . i , 10
(5) c Omni peieuti te tribue.» Barnab., cap. 19: ct Rom. xv, 10.
ΠαντΙ αίτοΰντί αε διδου. Gollat. cum Luc. cap. [(>) c Quatenus est in nobis, meditemur limorem
v i , v. 30, et Matth. cap. v, v. 42. Dei, et ejus praecepta servare contendamus, ut \n
(4) « $ed videamtis utrum bic populus bacres illius justificationibns laBlemur.» Έφ' δσον έστιν έφ*
sit, an vero prinius; et ulrum teslamentum ad ήμίν, μελετώμεν τδν νόβον τοΰ θεοΰ, χαί φυλάσσειν
nos, an ad UIos pertineat. Audite nunc quid Scri- άγωνιζώαεθα τάς έντολάς αύτοΰ, ίνα έν τοίς δικαιώ-
ptura dicat de populo: Orabai Isaacus Rebeccae uxo- μάσιν αυτού εύφρανθώμεν. Barnab. Ε ρ . , cap. 4,
ris suaecausa, quod esset slerilis : c l illa concepit. collatumcura priiua D. Pelri Epislola cap. i , v. 17.—
Pogtea vero Rebecca egressa est ad inlerrogandum ldeni Barnabas : « Dominus non accepla persona
Dominum, et dixit Dominus ad Hlam : Dute gtntes judicat mundum. Unusquisque secundum quat fa-
in utero tuo sunt, ac duo populi in ventre tuo : atque cit, accipiet. » Idem, c. 4, collat. 1 Pelri i , 17, el
untu populus alterum superubit; et major terviet mi- 1 Gor. ιιι, 8.
nori. Debelis inlelligere, quis sit Isaacus, quae Re- ry (7) Έγγδς γάρ ήμερα, έν jj συναπολείται πάντα
becca; et de quihusnam declaraverit, quod bic τώ πονηρψ. Εγγύς δ Κύριος,' κα\ ό μισθδς αύτοΰ.
vel ille populus major fulurus sit. ι Άλλ' Γδω- Bamabas ίιι Epist. c. 21, collalum cura Apocalypsi,
μ ε ν , εI ούτος δ λαδς κληρονόμος, ή δ πρώτος, κα\ cap. xxii, v. 12.
εί ή διαθήκη είς ήαας ή είς εκείνους. Ακούσατε νύν (8) "Οσον δύνασαι, υπέρ τήν ψυχήν σου άγνεύσεις.
περι του λαοΰ, τί λέγει ή Γραφή. 'Εδείτο δέ Ισαάκ «Quantum potes,etpro auima tua coles castilatem.»
περί 'Ρεβέκκας τής γυναικός αυτού, δτι στείοα ή ν , Gujus loco legendum esse censet Cotelcrius υπέρ
και συνέλαβεν. Είτα κα\ εξήλθε Τεβέκκα πυθέσθαι τής ψυχής σου αγωνεύσεις (sic), boc est, pro lua anima
παρά Κυρίου, κα\ είπε Κύριος πρδς αυτήν * Δυο έθνη decertabis : quo respicialur seiiientia Ecclesiastici
«V τχ\ γαστρί σον, καϊ δυο Λαοϊ έτ τή κοιΜα σου, cap.iv, v. 33. Projuslitia agonxza pro anima tua, el
καΧ Λαός Λαοΰ ύπερέζει, καϊ ό μείζων δουΛεύσει nsque ad πιοτίετη certa pro justitia, et Deut expu
τψ έΛάσσοτι. Αίσθάνεσθαι οφείλετε, τίς δ Ισαάκ, gnabit pr» te inimicos tuo>.
τίς ή Τεβέκκα κα\ ϊπ\ τίνων δέδειχεν, δτι μείζων
 S. BARNABAS APOSTOLUS.
ab auctore Epistofce, qua D. Barnabae aposiolo Α
yulgo tribuitur, non est, qood mirene, in lam brevi
epistola.
Caetertim quamris auctor bujas Epislolae, Ju-
dicibus Vossio atque Hodio (9), ex Graeca septua-
gintavirali versione S. Scriptureo loca describere
coitstleverit, plerumque taroen Hebraicara verila-
tem scculus fuit. Cujue quidem rei quaedam exein-
pla in medium proferre juvat. Ex L X X Inter-
pretum versione Isaiaj c. xxvni, v. 16, haec recitat
auctor (10): Ecce imntitlo in fundamenta Sionh /e-
pidem preliotum, eleclum, angularem, honorabilem :
•Ιδου εμβάλλω είς τά θεμίλια ίιών λίθον πολυτελή ,
έκλεχτδν, άκρογωνιαϊον, έντιμον. Verba tamen pro-
xiroe subsequentia ex Hebraeo fonte repelit ( H ) : ΚσΛ
ος ελπίσει έπ' αύτδν ζήσεται είς τδν αίώνα. El qui Β
$perarit in i//o, vivet ιιι wternum , ubi L X X : Κα\ δ
πιστεύων μή καταίσχυνθ$ : Et credens ηοη confun-
detur. — Alibi autem ex Genes. n , 2, baec babet:
Κα\ αυνετέλεσεν (δ Θεδς) έν τ$ ήμερα τ$ έβδομη,
χ . τ. λ. Et consummavit (Deu$) in die uptima, e t c :
at L X X : έν ήμερα τ§ Ι κ τ η , in iie usia.
Hinc S. flieronymus in Tradiiionibus Hebraicli :
Pro uxta die, in Hebrceo diem teplimam habet.
Quem in locura plura observavit erudilus Gra-
bius (12) digna sane, quae apud ipsum lcgantur.
Alia vero ejusmodi * exempla ex Epistola rcpe-
lenda.
§ 11. De Filii Dei prwexistentia, cohiubstantia-
Hlate, etc. — Filium a Deo Patfe genitum fuisac ^
ar.le jacta mundi fundaroenta, perque ipsum.con
dita fuisse baec uuiversa auclor Epislolae, quae
Barnabae inscrlbilur, non longe ab initio Epislolae,
j u x u veterem translalionem Lalinam (nani Graeca
ibi desideraniur) profltetur de Servatore noslro
sic loquens : « Et ad hoc Dominut $*ttinuit pali pro
anima nostra, cum sit orbis terrarum Dominus;
cui dixil Deus ante coDStitutionem saeculi: Eucia-
mu$ hominem ad imaginem et similitudinem no-
ilram (13). > Et panlo post, solem dicit < opus ma-
nuum F i l i i Dei. > Locus illustris est in eodem ca-
pite (14): < Tunc ostendit se esse Filiura Dei. Nisi
eiiim venieset i n carne, quomodo bomines ipsum
708
videntes saNi esse posscnt, cum videntes solem,
qui aliquando ease desierit, et opus est manuutn
ejus, non possint radios ejus diulius intueri? ι Denl-
que capile 12, baec de Servatore uoslro babet:
•Έχεις χα\ έν τούτω τήν δόξαν του Ιησού, δτι έν
αύτώ πάντα, χαί είς αυτόν, c Habet eiiam in hoc
gloriam Jesu ι quod in ipeo sint omnia, et iu
ipsum. > Pro explicatiooe hujus texlus de crealione
ac conservatione omnium rerum per et in ipsum
muliuin valent parallela prorsus S. Pauli verba ad
Golossensee (15) : "Οτι έν αύτφ έκτίσθη τά πάντα
τά έν τοίς ούρανοις χα\ τά έπ\ τής γής, τά δρατά
κα\ τά ά<5ρατα> χ. τ. λ.; et mox : Τά πάντα δι* αύτοΰ
καί είς αύτδν έκτισται*, ac versu 17 : Τά πάντα έν
αύτώ συνέστηκε.
Yerdm Filii divinitalem nOn minus egregie decla-
rat bic auctor sua in Epistola. Nam ibi Filium Dci
appellat «orbisterrarumDominam, » idque anleceden-
ter (ut loquuntur scholae) ad oeconomiam illam,
quam nostrae salutis causa suscipere dignatus
esU
Ait etiam gioriam Jesu lantam esse, ut per iptum
ft propter ipsum $int omnia (16); hoc est, ab ipso
u l causa efficiente, omnia flanl, et ad ipsom, tan-
quam finem omnia referantur : qnae certe de crea-
tura sine blaspbemia dtci tion possunt. Quibus ad-
das illustrem locnm in ejusdem Epistola (17) ubi
docet Domibum, qui omnia prasciverit, ideo dixisse
W populo suo cor lapideum ablalurum, ipsique
cor novum et carneum inditurum, δτι έμελλεν έν
σαρκΥ φανεροΰσθαι, κα\ έν ήμίν κατοικεΤν. Ναδς γάρ
άγιος, αδελφοί μου, τώ Κυρίω, τδ κατοικητήριον ημών
τής καρδίας. Id est, ι quomam ipse in cafne appa-
riiurus esset, et in nobis babilaturus. Templum
enirn sanclum est Domino, fratres m e i , c o r d *
nostri domicilium. » Ubi de Domino, qui \h
iarne sive nalura bumana se manifestavit, boc
est de Filio D e i , discrte loquiiur, eumque
ι Dominom in eordibus aauctorum, > tanquam in
c templis Deoconsecratis,habilaredo€el.> Quae verba
tam clare exprimunl divinam Filii majeslatero alque
omniprascntiam, ut nostra explicatiooe non indn
geant. Nolalu quoque digna suut verba Barnabae

(9) Joan. Vossius De tramlut. LXX intu cap. 21, Β ήλιον, έργον χειρών αύτοΰ υπάρχοντα, βλέποντες, ούκ
9

pag. 69. Humfredu8 Hodius, De Bibi.\ltxlu orig. ίσχύουσιν είς ακτίνας αύτοΰ άντοφθαλμήσαι* Epist.
9

lib. ιιι, cap. 3, pag. 277. Barn., cap. 5. Fieriue poiest, ut quis validiora
(10) Barnab. Epist., cap. 6. afferal verba, pro divinitale alque praeexisteniia
i l D l b i d . , cap.15. Filii Dei, Jesu tbriati ? et simul nobilem banc ac
(12) Grabius, Epist. ad Millium De tib. Jud. ge- sublimem Salvatoris ideam, cum noiioiie huraanae
nutn. LXX inlerpretum vcrsionis, pag. 67. nostrae naturae uniat 7 Caeterum opinor aucloreui
(13) Epislol. Barnab., capile 5. Luce meridiana bunc respexisse hic ad aliquein Scripiurae locum,
clariug patetex laudatis verbis auctorisfides quoad ubi Spiritussanclusnoedocet, in lerris neminem v i -
divinitatem Verbi; frustraque conatus est Lucas dere poase Di^um, quin posi banc visionem illico
Mellierius seu potius Samuel Crellius vim argumenii mofiaiur. Hoc posito, ex adduclis bujus scriptoris
eludere: veteres siquidem omnes fere in eodem verbis ila comprobata remanet orthodoxa ejus circz
eensu intellexerunt llla Geneseos verba, iisque usi boc dogma iides, nt de illa dubitare amplius neniioi
fuerunt ad comprobandum hoc dogma. Caeterum liceat.
Grellium egregie ac strenue refutavil Grabius. (15) Epist. ad Coloss., cap. i , Yers. 1 6 , 1 7 .
(14) Τότε έφανέρωσεν έαυτδν Υίδν θεοΰ είναι. (10 Gap. 12.
Εί γάρ μή ήλθεν έν σαρκ\, πώς άν έσώθημεν άνθρω- (17) Gap. 5 Epist. S. Baruab.
ποι, ρλέπον:ες αυτόν; δτι τδν μέλλοντα μή είναι
709 PROLEGOMENA. 7I§
capite 12 : « Ecoe iteram Je&us non filius Navae Α Porro Jesnm Ghmlnm non solum verum Deum
(Graece πιβίίικ,υίος άνθρωπου), eed Filias Dei, ante- esse, sed et verum borainem * fuissc aperte profi-
quam in carne roanifestaretar (18); >pergit vero tetur bic aucior, dum dicil Gbrislum Dei Filium
Barnabas, loc cit. c Quoniam ergo dicturi erant propternospassum: c Si ergo, > inquitille(22), c Dei
Ghristum esse fllium Davidis, reformidans et inlel- Filius, qui eet Dominus, qui judicaturus est vivos
ligeog errorero scderatorum, Uerum dicit David: et mortnos, qui passus est, ut plaga illius vividos
c Dixit Doroibus Domino m e o , » e t c Quo Davidis DOS redderet: credamus non poluisse Filium Dei
dicto jam ipse Salvator divinHatera personae s u » pati, nlsi propter nos, sed et cruci aiDxus, aceto ei
Judseis insinuaverat, Mattbxi x x i i , 41. Jesttm C h r i -
felle potabatur. >
stum Terum Deum esse et Filiam Dei, alio ai*gu- Poslquaro hic auctoHongum texuerat operum bo-
mcnto praterea demonstrat, diim ail (19): Quando norum et pra3ceplorum catalogum, ac omnia pene
autem apostolos suos, qui pradicaturi eranl illius morura dogmaia corapciidio fueral complexus, tan-
Evangeliuifi, elegit, hotnines omni peccato iniquio- deni de vita aeterna ac reaurreclioue carnia haec sub-
res, ut ostenderet quod non venit vocare justos, dit (23): c Gognosces auiem quis sit bonus merce-
eed peccatores ad poenitcntiara-, tunc palam fecit dis retribulor. > De iransgressoribus autem nianda-
se esse Filiiim Dei (20) : Β
toruin el studium bonorum operum negligenlibus
Alia fctiam in loco sequentia scribit (21): t Quid ait (24): c Non conscquentur mercedem justiiiae....
itertim dictt Moyses Jesu fiJio Navae (Josuafc) cum aequum igitur est ut edocti justilicationes Dumini,
illi propbetiae gralia predilo, id nominis imponeret, quotqoot prius scriplx a u n l , in eis arobulemus.
Ideo solum, ut omnis populus intelligeret, Patrcm Qui enim eas facii, in regno Dei gloria cumulabi-
de Filio suo Jesu cuncta manifestasse iilio Navae ? lur : qui vero alia elegeril, simul cum operibus suis
hnposito igitur eo nomine quando misit eum in ex- peribit. Proplerea resurrectio, propierea relri-
ploratorem terrae, dixil : Accipe librum in manusbutio. ι
iuas, et scribe quce iicit Dominut, quoniam in novis- Hac sunt quae animadversione digua in bac E p i -
trmii diebus FiHus Dei Jesus exuindet α radicibus etola legi quoad dogma.
cmnem domum Amalecu | III. De baptitmO) justificatione, elc. — Nibil

(18) Graece, έν ααρκ\ φανερωθείς, quae com plane scilicet eontra Celsum lib. i , 5 63, disputan», au-
consona sinl Pauli verbis I Tioi. ι ι ι , 46, Θεος έφα- ctoris nostn dictum forte arripienle.m, quo infamea
νερώθη έν σαρκί, ad haec Barnabam respexisse, vero homines fuisse apostolos, publicanos el naulas ne-
baud est absimile. quissimos diceret, hxc b a b e t : « Quid ergo absurdi
(19) Epist. Barnabae capite 5. est, si Jesus ostendere volens bumano gencri quam
(20) Offeiidil hic locns plurimos criticos, isque efficacia sint, qaae morbis animarum adhibet reme-
reprenensioue maxiina dignus ab iis c e i i s e i u r . Quis dia, infamea et nequissimos elegerit, illosque co
enim credat, iuquiunt> apostolos bominum iniquis- provexerit, ut purissimas vitae exemplum essent iis
fiimos et super omne peccalura peccatores a v i r o qui eorum ministerio ad Evangelium Gbrisli addu-
apostolico fuisse vocaios? Simplices quidem, r u - cerenlur »Vide Origenem, virum illum longc do-
des, imperitos, alque hotnines interdum malos fuisse clissimum, in quo tanla vis ingenii, tam profundi,
Rtos, in saeris Litieris legiraus ; at peccatores om- tam acris, tam eleganiis, tesle Yincentio Lirinensi
nium maximos eos exstitisse non legimus. Annou in Commonit., cap. 17, ut omnes pene multum
baec o p i n i o in ipsius Salvatoris n o s t n detrimentum longeque superaret, Origcnem nibil absonum buic
ac conlumeliain redundat? Si enim Gbrislus Jesue senientise inesse, nihil Barnaba (qucm auciorem
bujusmodi viros ad pnedicandum suum Evangelium illius arbitrabatur) indignum cen&uisse. Neque alU
mittere voluisset, baec electio scandalum praebuisset ter S. Hieronymus, qui Pelagianis objicit eamdem
H<fbr«is praeoccupatis jam et incitatis contra Sal- bujus aucloris sententiaui libro 111 contra Pelay.
vatorem, eisqae occasionein dedisset, detrabeodi de 5, 2, licet memoriae lapsu illam Ignatio martyrt t r i -
ejua fama ac doctrina, proinde et iroprovide in tali buit; tantumque abest, ui eam vel leviter nuiet, ut
eleclioue egisset, quod cogitare de summa sapien- maxime etiain ipsam ex Psalmista, psalm. xv, v. 4,
lia blasphemum est. Verum his ratiunculis ex v i - confirmans, sic landero graviler concludat: c Qui-
rofum aliorum doctissiraorum sententia primum bus lesumoDiis si non uteria ad auctoriialem, uiere
reponimus, nibil in Scripluris o c c u r r e r e , quod huic saltem ad aiiliquilalem, quid omites viri eccleeia-
Barnabae dicto repugnet. Deinde vero quid obslat, stici senserioU > Porro utriursque testimonio vim
quin ejus verba sic accipiantur, ut nibil aliud so- addere videtur S. Joannes Cbrvsostomue; cujug
nent, quam apostolos, antequam vocarentur, plura verba licet de solo apostolo Pau(o efferantur, mire
el ffravia quidem peccasse? Id sane de Mailbaeo tamen ad mentem auctoris nostri quadrare, nemo,
publicano couatat : id quoque de aposlolo Paulo; ut opinor, ierit inficias. Sic igilur ille bom. 4 in
aui, ut ipsemet de se scribit I Tira. cap. i , vers. Epist. ad Tim. v, 2, opp. I. IX, pag. 569 : c Si quis
13 et 15, primuft blasphemu» fuit, et persecutor, et ergo dixerit velle regem omnibus Teoiam dare, non
contumeliosui, quique seipsum appellat peccatorem tam iacile credenl, donec viderint oninium impro-
primum, sic inquiens : Chrislu$ fetus venii tn mun- bissimura Teniam conseculum: nulla enim postea
dum salvare peccatores, quorum ego ptimu$ tum. dubilalio supererit. Hoc et Paulusdicit, quod nempe
Quo forte in prirois respexil auctor, dum aposlolos, volens Deus bomines certiores facere, quod omnia
priusquam eligereniur, homines vocat oiuni pec- illis coodonet, eum qui plusquam omncs peccato
cato iniquiores : neque enim quidquam uos cogit, obnoxius erat, delegit. >
ut de omnibus et singulis apostolia id ab eo dictum (21) Epist. Bamab. cap. 12.
inteiligamus. Quid quod duos luculenlissiYiios hujus (22) Ibid., cap. 7.
ab auclore o o a l r o prolala sententiae patronos, O r i - (23) l b i d . , cap. 19.
genein et Hieronymum in proiDpUi baberaus. llle (24) l b i d . . c a p . 20.
 711 S. BARNABAS APOSTOLUS. 7«
ptllcbritis potesl dici iis qtia? hic tradit noster auctor Α denuo formati surous, qaemadmodum rursus In
de mtrifica virlutc divini sacramenti baplismatis. alio propbeta dicil : Ecce, inquii Dominus, aufe-
Docel enim quod, qiiando descendimus in aquain, ram ab ei$, boc est, ab eis quos Domini Spiritus
plcni suinus peccalis c l sordibus; sed slalim ac providebat, corda lapidea, et immittam illis corda
emcrgiimis, incipimus frnclum aflerrc in cordibus carnea (29); quia oporiebat eum in carne appa-
noslris per timorem Dei ct spein in Jesum C h r i - rere, et babilare in nobis : templum enim sanclum,
stum, quam Spiriiu sancto afflante babcmus : c Nos fratrcs mei, Domino estbabhatio cordis nostri. > Et
desceudiraus quidem in aquam pleni pcccatis el alibi (50): < Anlequam Deo credcreraus, erat cordia
gordibus; inde autem cmergiinus fructum affcren- nosti i domicilium corruptioni obnoxium, et imbe-
teg, iu corde limorem et spem in Jesnm habentes cille, ad modum templi vere per nianus aedificati:
mspiritu (25). ι Ημείς μέν καταβαίνομενείςτδ ύδωρ pleuum siquidem erat idolorum culiu, et crat domus
γέμοντες αμαρτιών κα\ 0ύπου, καί άναβαίνομεν καρ- daemoniorum; quo faceret, quaccunque Deo conlra-
ποφορούντες, έν τή καρδία τδν φόβον κα\ τήν ελπίδα ria sunt. iEdificabilur autem in nomine Domini.
είς τδν Ίησούν έχοντες έν τφ πνεύματι. Textum Atlendite, ut templum Domini magnifice aediflcelur.
Gra3cum atiuli bio hilegrum, quia, ut mibi videtur, Quomodo? discile r.accepta remissione peccatorum,
utilitatem magnam in re ibeologica pne ge fert. Β et spe babita in nomen Domini, facti suinus uovi,
ilerum ab integro c r e a l i : quare in domicilio nostro
Ostendil nobis bic aucior excellentiam Ghrigiiani
vere Deus exislit; tjabitat in nobis. Quoraodo?
guper Hebrseum, dum docet, non Hebraeos sed
verbura ejus Gdei, vocatio ejus promissionis, sa-
Christianos solummodo introduclos csse a Deo in
picnlia juslificaliouum, mandala doctriua? : ipse in
terirain semini Abrabae promissam : c Itaque nos
nobis prophetat; ipse in nobis inhabital; roorti
sumus, ait ille cgregie (26), quos introduxii in
terram bonam. > Deinde postquam explicavit addictis nobie aperit fores lempli, id est os; nobis
omnia,qu33 in Veleri Teslamento per ligurara signi- dal poenilenliam, sicque introduxit in templum i n -
ficabant mortem Redemptoris, docet, haec manifesta corrupium. >
osse C.brislianis, Jud;eis vero, eo quia obdurati, el De confeseione autem bic auclor exponens p m -
durx cervicis, obscura : c Nobisquidcm manifesta cepta vitae moralia, et vitam lucis,sic aitpoetcae-
sunt, Judaeis auiem obscura, quia non audierunl lera : c Goniileberis peccata tua, uon accedes ad
Yocem Domini.»Juxta hunc auctorcm igilur causa orationem tuam in conscieniia mala (31). ι
obcxcalionis Judseorum non alia fuit, quam eorum Disserens noster auctor de duabus viis oppositis,
prevaricaiio, el quia rcbelles fuerant verbo Dei. ς lucis et tenebrarura, dari ait angelos bonos, et ma-
Tandem dicit Moysen vere accepisse tabulas legis; losiquorum prirai, qui sunt missi a 0eo,ducuul
ged quia Hebraei propter eorum infidelitalem digui nos pcr via» lucis; alii vero, qui sunt minisiri Sa-
non fucrant, Gbrislianig traditse sunt, qui eas pcr tana?, praesunt viae tenebrarum : ι Uni siquidem (via
manus Salvaloria acceperunt, et ob infioita merita lucis) prsposili sunt lucis consiliarii, angeli D e i ;
passionis ejus : c Accepit itaque Moyses, ipsi tero alteri ?ero (tenebrarum via3) angeli Satana? (32); t
digni non fuerunt. Quomodo nos babuerimus, di- locus bic velut indubium fidci lestimonium Iradi-
•cile. Moyses cum essel famulus, eas accepil; nobis tionis circa angelorum custodiam suscipi debct. V i -
autem ipge Dominus, cui sumus in populum bsere- debimus infra praetcr auctorem hujus Epistolae,
ditatis, tradidit pro nobis passu3 (27);>loca h « c , et alios baberi veteres Ecclesia3 Patres, qui distnc-
ad pieiatem alliciuni, et mentem erudiunt. Fieri lionem banc ponunt bonos inter et malos angelos,
Dequit, ut serio et aiiento animo aliquis loca haec babito respectu ad r.ustodiam quam boniinibus
perctirrat, quin simul plurimi faciat excellentiam praestant.
nostrae «ocalionig, et auctorem hujusdiligat. Gaveat § 1Y. De Veteris Testamenli abrogatione, necet-
autem unusquisque nostrum, ne Judaeorum calami- _ titate inJesum Christum.— CircaVetus Testamen-
talem incurrat et per propriam inttdelitalem se i n - u tum aucior Epistola? oslendere conatur ·
inutilitatem
dignum reddat maguis bis ulilitatibus, quse C h r i - el inefficacitatem sacrificiorum et caeremoniarum
stianorum religionem comitanlur. velcris legis; docelque, Deum omnia baec repulisse,
Jusiilicationem per renovationem, ac veram re- ut locum haberet oblatio bumana Jesu Chrisli, quse
mwsioncm peccalorura fieri, clarissime etiam docei nccessilatis jugum non imponil : < Haee ergo vacua
hic auclor, iia scribens (28) : « Ubi ergo nos refor- fecit, inquit ille, ut uova lex Domini nostri Jesu
mavit, per remissionem peccalorum effecit, ut aliam Gbristi, quae sinejugo necessitaus eat, bumanam
forraam haberemug, animam nempe puerili simi- babeat oblationem (33). > Jugum hoc, quo caret lex
lem, ipse eniiu forinavit nos. Ecce igjtur nos evangelica, nihil aliud est, j u x u buuc auctorem,

(25) Epist. Baraab., cap. 1 l,sub
(26) lbid., cap. 6.
(27) lbid.,cap. 6.
(28) lbidcm, tap. 14.
(29) Ezecb. n , 19«
fiuem. ' (30) Epist. Bam.,cap. 16.
(51) Ibid., cap. 19.
(32) lbid., cap. 14.
(53) lbid., cap. 2.
ΪΙ3 PROLECOMENA. 714
quam spiritus scrviiutis, per quam servituiem, Α superius : i"Qtiia, inquit, si in hunc non spcrave-
vclusluni foedus a novo secernilur, juxta divinn rint.seinper debellabuntur. » Duo baec loca tnaximi
Pauluin ad Galatas aientem : State in Hbertate sunt moincnli, et ex bis innolescit, quxnam esset
Evangetii Jesu Chruti, et noliie iterum jngo $crvi- QdeUum mcns prinio Ecclesiae aevo circa necessila-
tutis couiineri (34); quo sane in loco palct, Apo- tem gratia3 medicinalis Salvatoris, (idoi in ipsuni,
stolum loqui de lege Moysis. Addil paulo infra nosler ejnsfjue Tnediationis, etiam ante Incarnalionem.
liic aucior, Moysen fregisse tabulas lapidcas, in Quoad diem Sabbali in lege Moysis proccpLimi
quibus lex velus erat inscripta, non ut ostcndcret ut Dco sacrum, nosler hic auclor docet, Chrisliauo-
lantum Hebrais foedus cura Deo initum pcr eorum rum Sabbalum es?c diem octavum, qni esl die9re-
idololatriam solulum csse, siculi explicat locum surreclionis Jesu Christi: « Dicm oclavum in Ueii-
bunc Flrury (55), scd ut amor Jcsu Chrisli in cor- lia aginius, in quoJesus resurrexit a inortuis (40); »
dibus noslris consignarctur, « ct projecil Moyscs quod sane pro primo Ecclesiae Sirculo allcnta con-
tabulas lapirfeas de manibus suis, ut dileclio Jesu sideratione diguum est. Verum dcclaral iiisuper
consignetur in pracordiis vestris (3υ'). ι Fieri ne- cotlem loco, allcrnni dari Sabbatum omnino spiii-
quil, quin dignoscatur in boc, et in snpra allalo lualc, quod esl initium aeternoe vitae siculi Sabba - f

tcxtu diverfcilas inler duoTestanienla, quai inlimore '

tum Chrislianorum ; nos cx hoc Sabbaio ad illud
ac dilectione posiia est. Timor Hebraeos re*picil; tendcre, quando veniens Filius lemptis iniqui abo-
dilectio Cbrisiianos. lebit, ac judtoabil impios, et mutabit solem ac
Circa circumcisionein, tradil auptor cam vanam lunam stcllasque: quod quidem Sabbalurn poteri-
esse sine circumcisionecordis, et fide in Filium Dei. rous nos ipsi sanctum reddere, juxla bunc auclo-
Judaeis dein ante oculos ponit Abrabse exemplum, rem, per bona opera in prasenii viia exercila. < P o -
qui primus, inquit, «circumcisionem dedit, in spi- terimus lunc eumdem dietu sanclum red»
ritu prospiciens inFilium.circumcidit accepto irium dere, ipst prius sancti eflecli. »
lilterarum documento (37), » etc. Eam aulem cir* Tradit insuper auctor hic, quod in scx annorum
cumcisionem verani csse demonstrat qua, aurcs et millibus consummabuniur universa : sicque id pro-
cor hominis circumcidercntur, ct laliter docilcs, bat (41): ι Advertilc, ( i l i i , quid dicat (Scriptura):
obedientes redderemur; circumcisionem vero eor- Consummavit (crcaliunem mundi) in sex diebns:
poris illara non essi, quam Deus principaliter nian- boc dicft, quia omnia cousummabit Duminus in scx
dasset: ι Nam, inquit, omnes Syri, Arabcs,i^gyplii,^ millibus annorum ; apud illum dics ajquiparanlur
idolorum sacrificuli sunt circumeisi; num aut»»ni millc aimis, ui ipscnul teslalur (in Psalmis), diccns:
cliam ideo de foedere divino anliqui, vel novi Tes- Ecce horticrmts dies erit tancjuam mille anni (42);
taincnti parlicipanl? ι itaque, filii,in sex annorum millibus consummabun^
Occasione suinpla ab eo, quod refertur in Exo- tur universa. ι Haec opiuio licet aliquibus singida-
do(38), scilicet quodHebra»i pugnaiiles contra Ama- ris vidcri potest, nibilominus pluresEcclesiae Patres
lecitas, vincebant, cum levaret Moyses manus; sin habuit propugnalores. Autumant etiam nonnulli,
auteni paululum remisissct,supcrabat Amalec,lradit opinionem hancex Scripturis posse comprobari, et
bic auclor, c debuisse Israeltias inde cognoscere aliqua ejus vesligia baberi in Epistola D. Pauli ad
salutem consequi non posse nisi per «pcm in Jesum Hebrxos (45),ubi indie scptima et in Sabbato aeter-
Cbrisium; et per spem in bunc reportari possc nani rcquiem designat. Ego autem oplimum duco,
victoriam ab inimicis. Cur boc? » ait ille loquens nihil bac in quaeslione proponere, ac Jesu Ghristo
dehisloriamodoallaia (59), Πρ6ς τί; l U t cognoscc- adh?Rrere et ejus aposlolis docentibus, neminei!)
renl, ι illico respondel, « quod non polerant ser- novissc, qu(t Paier posuit in potestate, el quumodo
vari, nisi per spem in illum > (Jesuni); et paulo cxtrcma dies venlura sit, ctijus praicedemia signa

34) Ad Galat. v, f. 1. enim gentium nomine solum iiitelliffuotar PWH-

35) Τ . Ϊ Hitt. eccl. sibaei Syro-Graeci alque Alexandrini. Nam immediate
<36) Barnab. Epist., cap. 4. praec<dit ibidem comminatio visilationis divinae su-
:

(37) Ibid., c. 9. Gl.Tilleroontio eiMarecbal noetro
reprebensione bic dignus videtur auctor, quod Ju-
daeis circumcisionem carnis magis quam cordis
jacianlibus, reponat : — Umnis Syrus et Arabs,
et omnes sacerdo^es idolorum, sed et iEgyptii in
circumcisionesunt,— qnaerens, au forte el isli de
Teslamento sini. Verum uon video quidquam erro-
neum in boc. De Pvthagora totius idoloialriaB apud
Graecos mystagogo, legilur, quod f u e r i l c i r c u m c i s u s ,
ul abdiu ingrediens ifigypiiorum, mysticaiii disce-
ret philosopbiam, ritus ecilicel sacriUciorum ac
consecraiionum. Nec pugnat auclor cum seipso et
cu»4i Scriptura ab ipso allegala, qua dicilur Jere-
niiaj ix:«0mnes gentes iiicircumcisaB sunt canie,
omnis auiem doraus Israel iiicircuraciso corde;>ibi
PATROL. GR. II.
per APigyptiim, et super Idumseam, et snper Edom,
et siiper lilios Ammon. Arabibus, i£thiopibus et
Nubianis, aliisque plurimis commuoem fuisse
quamdam circumcisionem, scilicet polilicam ac
profanam, ex causa plane natnrali, Jobus Ludol-
pbus demonstrat in ASlhiopicis, Judseis aulem p r a -
cepta fuit iu signaculum liuei de nascituro ex semiiie
Abrahae Messia; quod aucior nosler nullateuug
negat.
(38) C a p . x v n , t l l .
(39) Barn. Episi., cap. 12.
(40) Ibid.., c. 15.
(41) lbid.
(42) Psalm. LXXXIX, 4.
(43) Episl. ad Hebrajos, cap. ιν.
23
 S. BARNABAS APOSTOLUS.
pracnuntiant quidem, tempus autem non deiermi-
nanl, siculi peregit auclor bujus Epistolx.
A R T . II· — Observaliones morales.
Videamus modo, quae circa mores tradat hic au-
ctor. Posi distinclionem duarum viartim, quas s u -
pra memoravi, utriosque notas exbibet. Insigniora
lucis opera sunt: irao diligere proximuin noslrum
plusquam nos ipsos:«Di!iges proximum tutim plus-
quam animam tuam (44).>Agttur hic, ut unicuique
innolescit, de dilectione erga proximum, quae vitam
etiaro darct pro ejus salute, si quando sese praebe-
ret occasio; el licet gradus bic dileclionis in perfe-
ctioribus solum adinveniatur, nihilominus certum
est ex Scripturis, et ex tradiliooe, ad banc dile-
clionem omnes Cbristi fldeles in genere teueri, et
peccare, dum occasiones negligunl ad implendum
prsecepturo, quod naturaliter iluit ex pracepto dile-
ctioniserga Deum. Tenemur diligere proximura pro-
pter Deum, et Dcum ipsuro in nostro proximo dili-
ginuis: atquis inficiari audebit, debere uos diligere
Deum plusquam nos ipsos, et sanguiirem effundere
propier ejus amorem?
Oportet secundo communicare in omnibus cum
proximo, et nihil proprium relinere: c Coromunica-
bis in oronibus cum proximo tuo, nec quidquam
dices proprium (45). > Viguit hic mos apud primos
lideles, ut constal ex Actis apostolorum (46). Ter-
tio diligere c ut pupillam oculi omnes, > qui nobis
loquunlur vcrbum Dei: c Diliges, ul pupillam oculi,
omnera qui tibi loquitur verbura Domini. > Quarto
confiteri peccata nosira: ι Confiteberis peccala
tua. > Tandem cavere,ne unquam cinoratione ac-
cedamusad Dcum in conscientia roala (47). > Praeci-
puae hae sunt nolse viae lucis: c Haec est, dicit au-
ctor, via lucis. >
Inter opera tenebrarum, notabiliora sunt idolorom
servilus, Umeritas, elatio potestatis, simulatio, cor
duplex, bomicidium, rapina, dolus, roaliiia, arro-
gantia, veneflcium, magia, avaritia, nulltis Dei
timor. In bac tenebrarum via continentur pariter
persecutores bonorum, osores veritatis, ei amatores
mendacii: ι In qua tenebrarum via suni, bonorum
persecutores, osores veritaiis, amatores men-
dacii (48). » Quinimo et i i omnes, qui diligunt
vatia, conseciantur remuDerationero, non miseren-
lur inopis, non faborant in gratiam illius, qui l a -
boreac arumnis confectus est, ad obtrectationem
prompli, aversanies egenum, aifligentes afflictum,
ι divitum advocali, paupernm judices inlqui. >
Alio in ejusdem epislola loco, quo abuti aliqui
(44) Ep. Barnao., cap. 49.
(45) Ibid.
(46) Acluum cae. η et iv.
(47) « Non accedes ad orationerp tuam mala iu
coiiscienlia. > Ep. Barn., cap. 49.
(48) Ep. Bar. cap. 20.
f (52) Mazoch. Commentar. in vet. Marm. Kalend.
(49) Ibid. cap. 10.
(50) ι Quapropter sicauem ait, quasi diccrcl, non
possent in contemptum religionis, tantum progre-
ditur cum allegoria, ut docere videalur, Deuin nun-
quam voluUse qnorumdaro ciborum usum Hebraeis
interdicere; sed solummodo borrorem ingerere de
tis vitiis, q u a per diversa illa iiiimalia significan-
t u r : c Itaque, ait ille, mandatum Dei non esl, ne
inanduceut; sed Moyses in spiritu locutus est(49).»
Opinor ego textum hunc non ita stricte et liitera-
liter accipiendum esse, ut non possit in orlhodoxo
sensu inlelligi: si mens enim bujus auctoris recte
perpendatur, et finis, quem sibi proponit una cum
toto contexiu, facile conslabil auclorem id unum
docere velle, scilicet mandatum Dei Hebraeis impo-
silum abstinendi a quibusdam cibis, non tantum
obslrinxisse illos, ne vere ac realiter bisce cibis vescc-
rentur; verura eliam, ut ea peccala borrerent quse
in cibis illis signiGcabanlur : binc immediate post
adduclum textum, ait, Deum sic precepisse absli-
nenliana a carne porcina, quasi si dixisset, bomines
non debere adharere iis quisimilessuntporcis(50).
t
Et infra loquens semper de ciborura distinctione
precepta iu lege Moysis, tradit, Judaeos accepisse
verba illa Moysis, ac si dcescis « simpliciter ι egis-
set (51). Adverbium hoc, c simpliciler, > omncm
enodat difficultatem allati textus ; coustat enim,
hunc auctorem nunquam xoluissc Judaeos solulos a
praeceplo abstinendi realiler a cU)is ία lege vetilis,
sed unice intendisse ope hujus absiineutiae eos re-
trahere a vitiis ibi connolatis.
A R T . III. — Observationet ad philologiam $acrum
speclante$.
Dum Barnabae gesia fuse prosequitur, miraquc
ingenii dexteritate illostrat vir dociissimus Mazo-
chius, aliquot eiiam ejus episiolse loca egregie pro
nore suo edisserit: ut proinde operae pretium ine
facturum existimem, si luculentas illius observatio-
nes sacrae philologia? studio permuUum profuturas
boc loco describam (52). Prima observatio respicit
capulsextum epislolue, quod sic incipil (53): c "Οτε
ούν έποίησεν έντολήν , etc. Gum autem fecit prsece-
plum (Chrislus),quid dicil? Quis esl, qui judrcetur
mecum ? > Et quae porro ex IsaiaR L , 8, 9 recitat.
Hic observatu non indignum est, έντολήν, pra>ce-
ptum, absoluie, et per excellentiam vocari Patris
jussionem de Incarnalione et loio humanaa repara-
tionis negotio, quod έντολάς τού Πατρδς, pracepla
Patris, vocatipseCbristus/oati. xv, 10, ao foriassis
alluditur a Barnaba ad Ulud psalmi xxxix, 8, 9 :
Tunc dixi: Ecce venio . . . . ut faciam voluntatem
iwam.quara voluutatem mox Ugem vocat: Deus
adhaereois hominibus talibus, qui similessont por-
CIS.>IBID.
(54) iMoysesde escis Iria decrela locutns est,
illi vero Judsei, quasi de escis siropliciter egisset,
acceperunt. > IBID.
Y o l . II, pag. 572 - 574.
(53) Epist. Barnab., cap. 6 , lit. C.
 717 PftOLEGOMENA. 718
mem voiui, et iegem tuam in medio cordit mei. Om-A xisset, cx terra formalum esse Adam. E l ha?c
nino bac pnsceptione d i v i n a plenae sunt utriusque etiam ibidcm lolidem verbis Cleinens retert cap.
Foederis paginx: hoc lantuiu bic novum, quod ca VII (57), siculi eiiatn in sequentibus capilibus,
hic absolme praceptum nuncupctar. At vi tus iitter- pluries illud προσέχετε, attendiie, intercalatur,
pree Dei preecepium reddidil, ut iusoleos loquendi quod peculiare est άλληγορούντων, ad attenlionem
genus clarius elficeret. acuendairt. Gap. IX (58): Άλλά xa\ πάς Σύρος χα\
Eodem in capite paulo post (54) rccilalo Moysis "Αραψ χα\ πάντες οί Ιερείς τών ειδώλων, e l c , iquae
teatimonio de adipiscenda terra fltiente lacte et sic Laiine vertii vir clarissimus Cotelerius doctor
melle, statim haec subdil Barnabas: « Quid dicat ή Sorbonicus... « Verum et omnis Syrus et A r a b s ,
Γνώσις (cognilio, sive scienlia), discile: Sperate in et omnes idulorum sacerdotes circumciduntur. ·
eiun, quiin carne manifeslandusest vobis, Jesum. ι jQuae mcrilo difliculiatem crearunt. Verum baec non
Γνώσεως,(&αβηΐί*)Νυηιίη?, aevo apottolico intelleclaa sunt ad severiorem trutinam exigenda, sed παχυ-
fuisse arcanas et allegoricas veteris 1 oederis signi- τέρως, crassiuscule, accipienda bunc feritie in itio*
ficaiiones, nemo ignorat. Ea e&l clavis scienli», io dum : Quivis Syrus > quivis Arabs, quivls siraula-
qua sibi legis peritos placuis&e, Gbristus nolavit crorum sacerdos circumcisiouem adroittit. A u t :
(55). At boc ampiius hic animadvertimus, Γνώσιν, '* Ne Syri quidero ct Arabes el profani sacerdotes a
scuntiam, quasi librum c i l a r i , el ex eo verba illa circumcisione abhorreut. Nam quia inter Syros et
proferri: Speraie, elc. Quod quidem ex Glemente Arabes, inierque profanos sacerdotes essent, qui
Alexandrino (56), multo est evidentius, ubi ha&c illo se modo mundiores prasiarent; licuit Barna-
Terba ex Barnaba sic recitanlur, ut φησίν, quod hic bse apostolo dicere, circumcisionem protni&cue ab
deest, suppleatur: Quid dicat coguitio,disoile: Ελπί­ ilTis usurpari. Quis non in talibus similia loquitur?
σατε, φησ\ν, έπ\ τδν etc., Sperate, inquit, in eum, Csterum Arabum plurimos fuisse verpos, sicuii et
elc., utisupra. Ubi animadverlis, illud φησίν affcrri sacerdotes iEgypiios , non esl dubiuin. Ae ne de
ex ore Barnabx, ulique ex Gognitionis, sive Scien- Syris quidem est dubitandura,si quidem verum sit,
tia? libro cilantis. Plures olim fuisse hujusmodi quod antiqui crediderunt, Pbcenices περιτομήν ad-
Scienlice libros circumlalos, ab Judaeis allegorica misisse. Origenes ad Bom. n , 2 5 , inter calerot
tscctanlibus consci iptos, n«n est dubiuni. Ad eos circumcisionis cultorcs etiam Phoenices numeravit
ergo Barnabas plerumque ablegat leciores, ubi ad his terbis : c Si replicctis bislorias veslras, inve-
allegorias digreditur. Scimus hodiedum in Targu- uietis non solum jfigypiiorum sacerdotes, sed et
ihim loca complura ad Messiam referri: quod ex ^, Arabas, et jEgyplios, Phoenices, aliosque, quorum
eadem Γνώσει manavit. studia gratia hujusmodi superstitioois nobilius
Notandum est aulem in ascripto loco, etei om- vigeot. >
nia verbis tolidera ex Γνώσει recitentur, illud tamen Gap. X V I : cAdbiic et de templodicam vobis, qoo-
Ιησουν, Jetum, quod ad finem addiiur, ex Barna- niodo errantes roiseri, έπΙ τήν όβδν ήλπισαν, in viam
lne manu profectum, non ab auctore Γνώσεως, speraverunt, et non in Deum ipsum , qui fecit eos,
Atiem quidem Judaeum fuisse necesse est. alioquin quasi domus Dei esset (59). » Hic non est dubium,
a Barnaba Judaeos convicluro luinime citandum. quin οδού, vise, noroine teraplum ?eniai: nam et iu
Judaeue autem Messiam norat, Jesum non norat. templo lotam Judaeorum flduciam fuisse repositam,
Stalim ibidem sequilur; t Homo enim γη έστι notat ilia celebris conclamatio: Tempium Domini,
πάσχουσα, terra est paliens. > Apparet hic Barna- iemplum Domini, el quod initio noaler de templo
b a m , aut quiequis est auctor, pbilosopbis aures proposuit dicere et quod roox subdir: quaii (vi*
admovisee. Narra iliod πάσχουσα, patietu, ad pbiloso- scilicel illa) domus Dei euet. Vidit et boc velus in~
pborum τεχνικήν γλώτταν (terminum technicum) terpres, qui pro όδόν (viam) posuit aedem. Sic
€3t referendum, qua niateriam paii dicebant. t Ho- enim reddidit: /n cedem $pem habuerunt. Gotelerius
nio , inqnit, est ex terra, » non quidem agenle, D quidem ad quaedaui Senionim loca aHusum · « § -
. aed patiente. Cujus stalim ralionem reddit his ver- picatur, in quibus οδός eimililer pro templo euini
bis: ι 'Απδ προσώπου γάρ της γης ή πλάσις του posse videtur. Verum et bic Barnabas, ct ibi L X X
'Αδάμ έγένετο. Α facie eoim terrae ficlio (seu for- ούδόν, limen, scripsisae Tidentur, consueto schema-
nialio)Adae cxstiiit. ι Ubi puleberrima Hellenisla- te ulentes,quo pars pro toto suraitur, et quo hodie*
rum locutio occurrit. Hebraicuui eoim Mip- dum ulimur, ubi limina apostolorum invi&ere d i -
pene (quod Judau Hellenistae perpetuo, άπδ προσ­ cimur. Legendum est igitur Ιτλ τδν ούδδν . . . . in
ώπου, boc est, α facie reddunt) quamlibel causam, limine, hoc est, templo spem collocanie$. G&terum
eiiaro malerialem, uti pbiloaopbi loquuntur, desi- si Baroabas vtam, τήν όδόν, uti nunc legilur, scri-
gnaU Ergo tantumdem eet, α facie terras, ac si d i - bere voluiseet, ad flnera ουσαν posuisset, uou δντσ,

ί 54)
R5)
(56)
Ep. Barnab., cap. 6, sub lit. B,
Luc. x i , 52.
Slrom., lib. v, cap. 10.
Gallandium.
(58) Ibidem, p. 125.
(59) Ibidem, p. 1 3 f , A .
(57) Barnab. Epist., cap. 7, pag. 122,1. D,apud
 719 S. BARNABAS APOSTOLUS. 7%
quod noniiisi τφ ovtior convenil: ώ ς , inquit, δντα Α ούδόν, custodUntis limen (nam Hebr. estsapk) nu-o
οίκον Θεου. Idem, ut dixi, juclicium erit de locis LXX~ judicio posjtum invenialur; non video, quin eadcm
viralibus, III Reg.vm, 44,48, in quibus nunc προσεύ- routatio locis supra depromptis potuerit accidere.
ξονται . . . . όδόν legilur , cum legendum sit ούδόν. Postremo ne tricemur diutius, si grammaticos au-
Adorabunt limen, e i c , siculi eliam U Paral. v i , 54, diamus, οδός via, et ουδός limen, unum idenique
38. Non inaudila est apud veteres limims adoratio. Domen sunl. Nam et Homero ουδός p r o οδός vta,
Scituni est eliam antiquos ό prointegradipbthongo usurpatur. Et contra Suidas testatur vocem οδός,
ου primilus scripsisse (ul in nummis Συρακοσίων si tenuetur prima syllaba , significare ούδόν, ni est
pro Συρακούσιων, et sexccnta ejusdem modi) quod limen, allato Sopboclis loco. Paria in Eoslathio
poslmodum descriptoribus fraudi fuisse, non est reperies, el in Sopboclis Schoiiasie ad celebrcm
dubitandum. Dixeril aliquis in modo laudalisSenio- ejus locuro a Suida et Eustathio laudatum. Nec
m m locis όδόν esse relinendum , qma ei Hebraice ie turbet, quod haec antiqaa et poetarum peculia-
respondet derech, via; cum contra ουδός respondeat ria videantur: naui in L X X et Judaeis Hellenistis
Hebraico $aph, quod est iimen. Verum sciendum plurima occurrunt parlira antiquala, partim Alexan-
est, Hebraicum derech, cum a calcando veniat, dria*, aut aliarom ignolaram dialecioruifl peculhH
nou lantum viam signiiicare, sed el pavimentum , Β ria. > Hactenus V . C. Mazocbius.
el iu recitatis locis etiam limen, quod stalim ab A R T . I V . — De diversis S. Barnabce Epistolm ed%*
ingredientibus calcatur; deinde cura Jer. xxxv, 4, lionibus et versionibus. (Vide Di$$ertationem D. Le
φυλάσσοντος τήν όδόν, cusiodientit viam, pro τδν Nourry, art. XI, et Galiandium, cap. 6, supra.)

VIII.
(Carolus Josephus HEFELE Patrum Apostalicorum Opera , Tubingffi, 1842, in-fi;
Proleg. p. vn.)
I. Inler S. Pauli socios et coadjutores Joses Bar- C
nabas eminet, in Cypro natue, genere Juda;us et
Levtta, qui Gbrisliani amoris fervore motus, agrum
suum vendidit, pretiuroque anie pedes aposttlorum
posuit (Act. iv, 37).
Numero L X X disupulorum Christi eum fuisse
ascripium vcleres non absone tradunl (60), eorum-
que narraiionem ad veriiatem accedere recenliores
non incaute credunt. Cognomen Barnaba, teste
S. Scriplura, ab apostolis Noslro imposilum, idem
esae quod "Q seu filium orationis inspiratw,
ex versione S. Lucae, Act. iv, 36, υίδς παρακλήσεως,
satis apparei (61). Josen Barnabam a JosephoBar-
saba (Act. i , 23) non esse distinguendum, et utrum-
que nomen eamdem denotare personam, nostris
tetnporibus Ullroannus (62) et alii probare stude-
bant, aliorum assensu deslituli, beneque reclaman-
tibus viris doclwsimisDe\Vette(63), Olshausen (64)
tt Winer (65). Plura de vita et laboribus Barnaba*
aposlolicis nobis tradunt libri s a c r i :
a) Act. ix, 26, 27. Paulum conversum primus
Bamabas circa a. 40 aposlolis adbuc illuin t i -
mentibus, adduxit.
b) Act. x u 22. Paulo post Baruabas ab apostolis
Anliocbiani missus est, ul banc Ecclesiam rc-
gerei.
c) Act. x i , 25. Aposlolici htijus muneris socium
Paulum sibi addidit.
d) Act. x i , 30. Barnabas et Paulus circa a. 44
pecunias Anliochiae collalas Hierosolyma per-
tulerunt.
e) Act. xiii et xiv. Ambo annis 43 et 46 p. Ch.
nomen Domiui praedicantes Cyprum et Asiaoi
Minorem peragrarunt.
f) Act. x v , 2 sq. et Gal. n , 1, 9. Bamabas et
Paulus reversi ab Aniiocbenis, ob seditionem,
propier Judaistasobortam Hierosolymam ralssi,
concUio apoetolorum inlerfuerunt. A . 50-52.
g) Act. xv, 37 sq. Aliquo lempore praeterhipso
Barnabas et Paulos secundum iier apostolicum
ingredi statuebant, sed dissensione Marci c-ausa
oborta Barnabas a Paulo discessit, assumpto-
que Marco Gyprum navigavil. De fatis ejus
subsequentibus Iiber Aciuum apoaiolorum
prorsus silei. Sed
h) I Cor. i x , 5, 6, edocemur, Barnabam non m i -
nus ac Paulum labore manunm victum quasi-
vhse (juxta Vulgatam et nonnullos Paires : /e-
minam non secum duxitte).
i) Gal. ιι, 13. Petri simulationem ob metuni Ju-
daistarum Barnabas Antiochhe imitatua est a.
32 seu a. 55.
k) Barnabam anno 57 iteruro S, Pauli fuiese co-

(60) Clera. Alex., Strom. 1. u , c. 20, p . 489 ed. (63) Kurze Erklarung d. Apo$lelge*ch. p. 12
9

Pott. Euseb., Η . Ε . i , 12. Epipban., Hcer. 2 0 , 4 . ad ι, 25.

(61) De hac redispulavi in libro meo : DasSend- (64) Bibl. Commentar., t. II, p. 574.
schreiben des AposteU Barnabat aufs Neue unter- (65) Bibl. Realworterbuch, s. v.Joteph Banaba*.
$uchl uberselil und erklavt, elc. Tub. 1840, p. 6-8.
t Gfr. librura m&um Da$ Send$chreiben e t c , p. 9-11·
9

(62) Siudien u. Kritiken. 1828, p. 377 sqq.

 \

721 PROLEGOMENA. 722

mitem ct abeo in societate T i l i ad Coriulbios Α slram adnumerassc videtur lib. \Commenl. inEp.ad
esse missum, Gallandius (66) ex II Gor. v m , Rom., i , 24, t. IV, p. 475 : Sunt prcelerea , ticut tu
48 sqq., evincere conalus est. Sed erravit vir multis Scriptum locis invenimus, etiam utriusque
doctissimus (67). partis, vel ulriusque vim fautores quidam el adjuto-
1) Anno 62 Marcus, Barnabae consobrinus et i l i - ret angeli.
iieris comee, iterum in socielate Pauli ver- Sed neminero latet, cum Glementem, Uira Orige-
sabatur (Gfr. Goloss. i v , 40); quo fit, ut Bar- neiu saepius libros apocryphos et oolbos pro genui-
nabam illo aono jam mortuum fuisse pulemus. uie babuisse, ideoque lestimonio iliorum pro epi-
Idem coocludi poteei ex 1 Pelr. v, 45, ct II T i m .siolae noslra? autbentia non plenam vim esse i r i -
πι, 1 4 ; nec minus Alexander, monachus Cy- bueudani. Bene Hugius addil Cleuientem uon cum
prius (saec. τι vel ix), Barnabse laudator, tem- eadem reverentia, quam scriplis vere apostolicis
pus martyrii ejos annis 55-57 assignal (68). tribuit, de epistola nostra dispuiare.
Haec sunt quae de vita et fatis Barnabae comperia c) Eusebium et Hieronymum autbentiam Episto-
babeinus. Multas alias easque fabulosas narraliones 1* nostrae negavisse, mulli male credunt.
in libello meo supra citato congestas reperiee p. Legimus quidem in illius Historia ecclesiastica,
44-15 e t p . 51-47. 5 πι, 25 : Er τοις νόθοιςκατατετάχθω καϊ τών Παν-
%

If. Ramalwe noslro Epi&iuJa Iribirfur, Graeco Λον Πράξεων ή γραφή, & τε Λεγόμενος Ποιμήν,
sermone conscripta, de cujus aulbeniia adbuc sub ΚάΙ ή άποκάΛνψις Πέτρον, καϊ πρδς τούτοις ή
judice lis est. Defenderunt eam Ludovicus Elias φερομένη Βαρνάβα έπιστοΛή.
Diipiu (69), Nicolaus Nourriue (70), Gallandius (71), Sed Eusebius, epistolam noslram τοίς νόΰαις ac-
et nostris temporibus Henke (72), Rdrdam (75) et censens, improprie banc vocem usurpavit, el re-
Franke (74); authcntiam Epistolae impugnaverunl vera ηοιι de libris adulterims, sed de άντιΛεγομέ-
llugo Menardus (75), Tenlzelius (76) , Naialis νοις, sive dubiis libris, et a nonnullis repudiaii*
Alexander (77), Remi Ceillier (78), Ittigius (79), verba fecit, ut ipse paulo post lestatur diccns,
Moshemius (80), Lumperus (81), Hugius (82), U l l - Ταύτα μέν πάντα ( i . e... Acla Pauli, Paslor, elc»
inannus (85), Neander (84), Mynsler (85) et W i - et Epistola Barnabae) τών άντιΛεγομένων άν εϊη+
ner (86). Ipse ego in tertio libri mei capite, p. 147- Νοη minus Eusebius ίιι sexto Hwlorim suae libro,
195, pluribus verbis hanc sententiam tueri conalus c. 1 4 , epislolam nostram τοις άντιΛεγομένοις
s u m ; paucis nunc dispuiabo. ascribit, doceus : Glementem Alexandrinum in l i -
a) Antiquissimus ambeiufce testis est Glemens bris Hypotyposeon omnes libros sacrac Scriptur»
Alexandrinus, qui seplies Epistolam Barnabae lau- £ euarrasse, ne άντιΛεγομένοις quidem Hbris prajter-
dai, quaterque eam apoilolo Barnabae tribuit. missis, μηδέ τάς άντιΛεγομένας- παρελθών · τί\ν
(Vide tupra, inter veterum teslimonia.) Ιούδα, Λέγω, καϊ τάς Λοιπάς καθοΛικάς έπιστο-
b) Praceplorein suuin seculus est Origenes. Λάς, τήν τε Βαρνάβα καϊ τήν Πέτρον Λεγομένην
L i b . ι contr. CeU., n . 65, 1.1, p. 578 ed. BB. : 'ΑποκάΛνψιν. Aucloritatem igitur cpistol», nOD
Γέγραπται δή έν τή Βαρνάβα καθοΛική έπιστοΛή· ejus authentiam, Eii3ebius in dubiuiu vocavit.
δτι έξεΛέξατο τούς Ιδίονς άποστόΛονς Ιησούς, Peue eadem dicenda sunt de Hieronymo, scri-
δντας υπέρ πάσαν άνομίαν άνομωτέρονς. Cap. 5. benle : Barnabas Cyprius, qui et Joseph Leviles,
De princ. ιιι, c. 2, η . 4, t. I, ρ. 140 : Eadem cum Pauio gentium aposiolus ordinatus, wiam ad
quoque Barnabas in Epittola sua deciarat, cum dua* CBdificalionem EccletiiB perlinentem epistolam compo-
taias esse dicit, nnam lucte, alleram tenebrarum, qui- suit, qum inttr apocryphas scripluras legitur (87).
bus et prceetse cerios quosque angelos dicit: vice qui- Quem in locum scite Pearsonius (88) : Barnabce
dam lucis angelos Dei, tenebrarum aulemvice ange- Epistolam fume iradU (Hieronymus), non ipsi sup-
los Satance. Gap. 18. poiitam, aut spuriam; ι ad asdificationem Eccle*ice i

Sacris quoque Scripturis Urigcnes epUtolaiu no- pertinuiste auenl, non Uaque hwrettcam pulavil;

(66) Bibl. vet. P P . , t. I, Proleg. ρ. xxxiv.
(67) Cfr. Olsbausen, Commentar., 1.111, p. 785,
et libelluin meum supra cilatum, p. 27 el 28.
(68) Cfr. libeilum meum, p. 251 sqq. et 159.
(69) Bibliolh. des auteurs, e t c , t. I.
(70) /ii apparatuad Bibt. Max, PP„ 1.1, diss. ιιι.
(71) Bibl. vet. PP„ t. I, Pioleg. p. xxix sqq.
(72) De Epistolce qum Barnaboe tribuitur auihentia.
Jen. 1827.
^)Commenl. de autheniia Ep. Burnaba. Hafaiae,
(74) In Guerike et Rudelbach Zeilschrift fur luth.
Theol., 1840. fasc. 2.
(75) In Epistoke nostrae edilione.
(76) Apud F a b n c , Bibl. eccles., p. 42, § 10.
(77) Hnt. eccte$. sa?c. i , c. 12, art. 8.
t land., 1. c , p. xxx.
D (78) UUtoire gunirale de$ auteurs, ctc. t. I, p.
498 sqq.
(79) (n seleclis capilibus tfwlori<pecc/.,ssec. i , t .
1, p. 20.
(80) Commentar. de rebus Christ. Contt. M., p.
161.
(81) Historia theoL erilica, 1.1, p. 150.
(82) Zeitschrift fur dat Erlxbhihum Freiburg.
Fasc. 2, p. 1 3 2 ; fasc. 3, p. 208 sqq.
(85) Studien u. Kritiken, t . l , p. 381*
ι(84) Kirchengesch,
[85) Studien t. I, 3, p. 753.
und Krilikeiy
Bibl. Realworterbuck, s. v. Barnabas
(87) CataL script. eccle$., c. 6.
(88) Vindic. Ignat., ρ. i , c. 4 , p. 289. Cfr. Gal-
723 β . BARNABAS APOSTOLUSL 721
< lecU χι tamen inter apocrypbasScripturas > docet, \smum ferrorem in epislola ad Diogfietom reperies.
nec ab Ecclesia repudiatam innuil. Apocryphi autem III. Revera primis saecuii secundi temporibus
lilu-i ium ii vocautur, qui aulhentici quidem, sed 107 - 120 Epislolam nostram exaratam esse puteni.
ab auctorilate canonica rernoti, et in sacrarum 1. Post eversionem templi Hierosolymitani eaui
Scripturarum canone non reposili s u n i ; tum i i , scriptam esse, ex capiie 16 satis Uquet. Sie enim
qui Non sunt eorum, quorum titulis praenolantur i b i : Διά γάρ τδ πολεμείν αύτδς χαθηρέθη (δ ναδς)
(ψευδεπίγραφα). Hieronymum priori sensii Barnabae ύπδ τών έχθρων * νύν χ . τ . λ. Qui aliier quara ηοβ
epislolam apocrypbam appellasse patet, cum eam distinguunt, et Torurnomini έχθρων jungunt, frta-
Barnabae quidem ascribat, et nibilominus inter tim post annum 70 p. C h . n . bas litlcras datas esse
apocryphas Scripturas eam lectam esse contendat. coulendunt (90).
IVsliroonia igitur scriptorum aniiquorum aulhen- 2. Primis saeculi secimdi temporibus, Judaislae,
tiae Episiolae favere nemo negabit. Nibilominus non Ecclesiam in periculum vocantes, eodem ferventi
levibus rnoti argumenlis eam apostolico viro abju- roodo impugnabantur a S. Ignalio Antiocbeno et ab
dicaudam censemns. auclore epistolae ad Diogneium.
1. Si Epistola nostra ab antiquis pru aulhentica 5. Non ante sxculum secundum Chrisliani Sab-
fuisset repulata, certe inter iibros canoiiicos ea Β baium celebrare desierunl; quod jam evenisse, epi«
lcgereiur; sicut Augustinus de apocrypbis Andrese stola nostra docet c. 15.
ct Joanuis d i c i t : Si illorum e*$ent, recepta essent 4. Auctor Epistolae nostra? contra eosdem baereti-
ab Ecclesia (89). cos, Judaistas et Docetas, verba facil,ques S f

2. Epistolam nostram posl evcrsionem Hicroso- lgnatius viluperat. Ut b i c , ita et Nosler incarnatio-
lymas exaralam esse, ex cap. 16 facile conjicilur. nem Christi contra Docelas (c. 5 ei 6) praedicare
Scd supra lit. I vidiimis, Barnabam sine dubio tuiic couatus est.
temporis non aniplius in vivis degisse. 5. Tbeologumena mulla Epistolae nostrae, praeser-
3· Capite 5 aposloli υπέρ πάσαν άμαρτίαν ά- tim quoad typologiam, simillima sunt doctrinae S.
νομώτερνι vocanlur. Talia BarnabaiD, apostolorum Juslini el Terlulliani, i . e. scriptorum saiculi se-
eociutn, dixisse vix putcm. Ista aulem byperbola cundi.
lnulto raagis secundi saeculi rheiorem prodit. 6. In omnibus codicibus anliquis Epislola Bar-
4. Quse capitelO incredibilia de lepore, hyaena, e l c , nabae postposila est epistol* Polycarpi, forlasso
proferuntur. magis nugatorem allegorizantem, quam quia junior, certe non multo antiquior pulabatur.
apostolum redolent. ^ 7. Non ita mnllo post annum 120 Epistolam
5. Barnabas, qui provincias As"ue Minoris per- nostrara conscriplam esse,
agraverat, muliosque annob Aniioohiae in Syria vixe- α) ex capile 16 patet, ubi de eversione Hieroso-
rat, bene compertum babcre debuit, falsum id lymae ita disseritur, ut palam sit iEliam Ca-
esse, quod capile 9 aflirmattir, omnes idoloruro pitolinam uondum ab Adriano fuisse ex-
eacerdoles Syrosque omnes esse circurocisos. structam.
6. Innumerse allegoriae nugaloriae, prasertim c. β) Post anntim 157, secundo bello Judaico finito,
5 — 1 1 , ab illo non possuntesse conscriplae, qui nullum amplius Judaistarum periculutu ad-
propter eloquentiae ardorem ab apostolis Π Κ Ό 3 T 3 esse poterat. Denique
est a^ppellalus. γ) Gelsus jam circa annum 150 - 160 exEpislolae
7. Quoad sacros Judaeorum ritus falsaqua?damin noslra cap. 5 (υπέρ πάσαν άμαρτίαν άνομώ-
epistola nostra c. 7 et 8 lcguntur, quae Levitam τεροι) convicia contra aposlolos bausisse v i -
Barnabam, qqi diutius Hierosolymis vixerat, au- delur (91).
ptoremhabere non possuni. IV. Quibusnam lectoribus Epistola fuerit desli-
8. Epistola nosira injuste de Judaismo disputal, nata, nuilibi, deficiente pleniore salutationis for-
circumcisionem carnis superslitiosam esse prouun- D mula, claris verbis expressum est. Origeoes episto-
tiat (c.9),Sabbaium viiuperal (c. 15), leges Mosis a lam nostram caiholicam nominat; sed ex capile
Judseis non ad lilteram inlelligendas fuisse conlcn- primo et fine ' noni patet, ad certos quosdam fideles,
dit (c. 10), et oeponcrmiam Yeteris Testamenti non arciiori vincqlo auctori junclos, litteras bas fuissc
Evangelio demum sed jam illo d i e , quo Moses l a -
?
daias. Argumentum primae partis epistolae et tolius
bulas legis de raanibus projecit, abolilam csse, demonstralionis metbodus certiores nos faciunt,
Judaeosque tqnc testamentum in perpeluum perdi- auciorem ad fidelet e Judais, sine dubio Helleni-
disse docet (c. 4 et 14)· Cqncta baeq non a Barnaba btas, instante periculo Judaislarum verba fecisse.
exspectes, q u i , u l fideles e geutibus et e Judaeis Danielem Scbenkel Basileensem, ceriiora de lectiv-
componercl, Antiochiani cst nibsus; sed secundum ribus proftTenlem, temCre id egissc, alibi deioon-
geculum lalia sapiunt, siniilemque cqntra Judai- straviuius (92).

(89) Contr. advenarium Legi$ e\ Prophctarum, i , (91) Origen. c. Cel*., n. 65, t. I, p. 578.
«0 (92) 1n libello; Da& nndtcnreibtn d. A. Darna-
(90) GalUnd., 1. c , p. xxxui. bas, cic., p. 132 sq.
 7*5 PROLEC ΜΕΝΑ. 726
V . Idem vir doctus, Daniel Schenkel (93), ut l i - genuinis eunt reputala. Ubique idem fervur
tem de authentia Epistol» componeret, probare conira Judaismum nobis occurrit.
conatus est Epistolam Barnab» genuiuam quidem ε ) Perperam Schenkelius affirmat, de Novo quu-
esse, sed non integram, omnesque ejus partes, viris que Testamento coulraria doceri in diversis
doctis displicentes, a therapeuta quodaro, Ghristia- capitibus.
Dorum sacra secuto, originem traxisse, qui inystica C) Jam Cleraens Alexandrinus, qui primus Epi-
sua sapientia viri apostolici litteras augere sit au- stolae noslra meminit, capita isla displiceniia
sus. Nos contra alibi inlegritaiem Epistolac defen- legit et laudavit, et ne minimum quidem
dere studuimus (94). Paucis nunc rem absolvam . inlerpolalionis testimonium ullibi exstat.
VI. De docirina Barnabae cfr. libellum meum :
4. Secunda seu paranetica pars Epistolae, c. 18 Das Sendschreiben d. A . Barnabas, e l c , p. 242 —
— 2 1 , quae jam ante Schenkelium a pluribus iu du- 262. Deeadem re disputarunt Franke,in Rudelbach.
bium vocabatur, quippe quas in veteri versioneLa- et Guerike : Zeilschrift fur luth. Theol., e t c , 1840,
liaa non exstet, Fasc. ι ι , et van Gilse, Heyns et Junius in tribus
α) jam ab antiquissimis Ulis dcriptoribus, qui comroentationibus de theologia Patrum apostolico-
primi Epistolae mentionem faciebant, Cie- rum moraii, ab Academia Lugduno-Batava 1833
mente et Origenej, lecta est, et laudaia et praemio ornatis.
citata. VII. Post Nicepborum patriarcbam Gonslantino-
β) Eadem in omnibus, quos babemus, Graecis politanum ( f 828) et auctorem antiqu* cujusdain
codicibus exsUt. Stichoraetriae, a Colelerio publicatse, usque ad sae-
γ) Non minus io stichometriis veterum pars baec C U I U I D xvii nemo Epistoke noslrae notitiain babuisse
eecunda nuraerabatur. videtur.
δ) Sancti Pauli quoque Epistolae parti didacticae Primusilerumeam,epistol#Polycarpi conjunclam,
alleram parlem pareneticam adjungunt. Jacobus Sirmondus S. i . iu codice Turriano detege-
e) In parte secunda de duabus viis disserilur, bat. Paulo post in altis tribus codicibus, Biblio*
quarum jam iu parte prima cap. 4 et 6 men- thecae Valicana*, cardinalis Columnae et Andreae
lio fueral faeta. Scbolti S. J., eadem Epistola reperiebatur. Hugo
ζ) Styli diversitatem ex diversa utriusque partis autem Menardus, e congregalione S. H a u r i , antU
indole ortam esse facile perspicimus. quam Epistolae versionem Latinam in codice Cor-
2. Prima quoque Epistolae pars integra et ab i n - beienSi (ante saec. ιχ) inveneraL Apographon codicis
{

terpolationibus libera est reputanda. ScboUiani et veteris illius versionis Laliuae GUudius
α) Singula enim capila unius argumenti sunt Saloi&sius lsaaco Vossio, Vossius Usserio tradidit.
partes, eumque babeni finem, ut demonstre- Qao faclo Jacobus Usserius, Armacbauus, Hiber-
tur, Judaismum esse abolitum, nov&que eum niae primas, a. 1645 Oxonii Epislolaiu Bamabae
oeconomiae salutis cessisse, quam typis pra> prelo subjecit. Sed ingens incendium, quod non
monstrarejam abinitio,Judaisim munuserat. exiguam partem urbis Oxoniensis vaslavit, omnia
P) Falsum est, quod Scbenkeliue contendit, ca- quoque exemplaria absumpsit.
put sextum non cum septimo, sed demum Quo auleoi ferme tempore Usserius suaro praepa-
cum tertio decimo, oraiiouis nexu esse cou- rabal editioiiem, de ipsa Epistola Parisiis evulganda
junctum. £a enim capila, quae Scbeukelius cogilabat Hugo Menardus, monacbus Benedictiuus.
delenda putat, c. 7 — 1 2 incl., nil aliud, Ip&o mortuo 1644, Lucas Dacherius, ejusdem con-
nisi continualionem anlecedentis demonstra- gregationis, Menardi ediiionem 1645 in lucem emisil,
tionis, novam oeconomiam a Judaismo typis texlui Turriauo versione Corbeiensi adjeela.
fuisse praemonstrandam, conlinent. Emendatiorera Barnabae Epistolaui 1646 Amstelo-
γ) Duo alia quoque capita, 15 el 1 6 , quae Scben- dami edidit Isaacus Vossius, pluribus aliis codicibus
kelio displicent, minime sunt rejicienda, usus, Florentino, Vaticano ct Romano Tbealino -
quippe quse ad demonstralionem necesse rum. Plures deinde secutx sunt editiones , praeser-
pertineant. Quod si enim abolitio Judaismi lim Cotelerii, Russelii et Gallandii, quam posierio-
fuerat demonslranda, etiam de abrogatione rem nos precipue ducem habuimus, non pedisequi
Sabbati (c. 15} et templi (c. 16) verba fa- iostar eam secuti.
cieuda erant. VIII. Nolandum denique, in omoibus Graecis
6) Capiu Schenkelio displicentia non aliler de codicibus deessc capila 1-4 inclus. el dbnidiuia
Veleri Testamento dispulant, ac ea quae pro quinli,

(^J> JR. UUMANNI, ELC. : Studien und Krit., 1837, (94) Tubing. Theolog. QuartaUchrift. 1839, 1. P.
6oS-686 , 60 sqq. el in libello meo supra cilato, p. 196 sqq.
727 S. B A R N A & £ APOSTOLI 72S

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ

ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ
SANCTI BARNABiE
APOSTOLI

EPISTOLA CATHQLICA
(GALLAND., Vet. Palr. Bibtiot^h 115 ; HEFBLP, Patr. apostolic. Opera. T u b i n g * 1 8 4 2 , i n - 8 , ρ. 1. - Iniiium hojiis
EpistoleanUqu» vereioni Latiiiae codlcls Corbeiensis fante s » c . m) debemui, cum desint io lextu Grieco qaaluor
pnma c a p i u cura quipli dimidio. Hanc versionem aDtiquam, qwetexfus Gra3d lacunam supplet, ex Gallandfo m u -
tuamur; ubi autem incipit textus Graecus, quem comltatur veraio Cotelerii, edilionem d . viri Hefelii sequimur
«ubjecta pressioribus lypis veterts interpreUtionis conlinuatione. EDIT.) awiuuuur f

I» Salutatio Barnabet ad fratres*

Avete, fiiii el IHiae (1), in nomine Doroini nostri Jesu Ghristi qui nos (2) dilexit, in pace (5). Magiiarum
ei bouestarum Dei aequiiate (4) abundantiam sciens eese in vobis, supra modum exhilaror beatis et
praeclarisspirilibusvestris ; quod sic naturalein grati2m(5) accepislis. Propler quod plurimum gratulor(6)
inihi, sperans liberari; quia vere video in vobis infusum spirilum ab bonesto (7) fonte Dei. Gum per-
snasum mihi sit hoc, et plcnius (8) sciani, quia dum ad vos alloquor, mulla roibi bona successerunt in
via a?quitalis Domini. Ideo, fratres (9)· et cgo cogilo diligere vos auper animam meam : quia magnitudo
fidei et dilectio habitat in illo, et spes vitae illius. Gogilans ergo hoc (quasi (10) ciirae mibi fucril, dt
vobiscum pariiar ex eo (11; quod accepi) futurum mihi lalibus spiritu servitnti (12) hoc in roercede;
appropiavi (15) pauca vobis miitere. tu lidem vestram consummalam babeatis, et scicntiam.

YARIORUM NOT/E.
( Γ Avete, filii ei /i/te.— Avele. SicaVulg.iuterp. Α
veriitur χαίρετε Malih. x x v n i , 9. ΑΝΟΚΤΜ. — Fi/ti
el filice. lla fideles appellat, quos per Evangelium
cenuit: el bic stylus aposioliciis est. I Gor. iv, 14,
1". Gal. IY, 19. I Joau. ιι, 1. ΜΕΝ.
(2) iVo«. Vo*. Usseriu*. FELL.
(3) In pace. Magnarum, etc. Mallem sic conslilui:
in pare magnq. Rerum honestarum Dei asquitate
abmdantiam, etc. A N O H Y M .
(4) JEquitaie. Sic ms. A l Felli edilio Oxoiu asqui-
lalum. — Forle qualitatum, id esl δικαιωμάτων,
Vide Rom. ν, 17. ANONYM.
(5) JSaluraletn ^raftaro. Naturalisgratiaest flrma,
ahius radicaia, el planlata in anima jusli. Sic infia
CJip. ι χ , Vet. iiiterp. reddit τήν έμφυτον δωρεάν,
naturale donum. ΜΕΝ — Imilalio Jac. ι, 21. ΔέξασΟε
τδν έμφυτον λόγον. ANONYM.
(0) Plurimum gtatulor... quia video. lis consona,
quse de Barnaba babeniur Act. x i , 23. Qui quum
vervenmel (Anliochiam), et vidisset qraliam Dei,
gavisus etl, elc.
(7) Ab honesto. Sciiicet egrcgio. Glossx veteres:
Honetlus, egfegiu* : αξιόλογος. ΜΕΝ.
(8)P/entiis. Sic FelH edit. Oxon. Sic cliam legen-
dum jubet Menardus. At ms. cum editt. plenus.
(9) Fratres. Ua edit. Oxon. A l . cum ras. fort,—
Vossius quoque legit fratret, quasi per coinpcndium
fuerit scriptum fra* : quod exscriplor non inlelli-
gens, mutayit in fors; quae vox quidein Latina est,
sed caret bic sensu. GLER.
(49) Quasi. Forie, quia $i.
(11) Gloniens Alex. Xrpum. lib. n , cap. 6, p. 445,
edit. Oxon. b. 1. laudat : Είκότως ούν ό απόστολος
Βαρνάβας· *Αφ' ου, φησ\ν, έλαβον μέρους έσπούδασα
κατά μικρδν ύμΓν πέμψαι· Γνα μετά της πίστεως
ύμων, τελείαν έχητε κα\ ττνν γνώσιν.
(12) Spiritu serviehti. Sequor Fellum in edil.
Oxon. ad mentem Menardi. Sicel Pollcrus ad Glem.
Alex. locum mox describendum. A l . Cum ius. spiri»
lu* servientes. Usserius, $pmiibu$.
(13) Appropiavi. Iino approperavi. Yidp Π T i m .
iv, 8, 21, T i l . ιιι, 12 ubi σπούδασον a Vutg. iiit.
verlilur fesitna, Gloss. vet. Χπουδάζω, / stino, pro-
pero. C L E R ,
72» t EPISTOLA CATHOLICA. 750
Tres sunt ergo constitutiones Domini, viiae spcs, initium et consuir walio Propalavit cniin Dommus
per prophetas, quae (14) pralerierunt; et faturorum dedil nobis inilia scire. Sicut crgo locutus esl,
boneslius et altius accedere (15) ad aram itlius. Ego aulem non lanquam doclor (16), sed unus ex vobis,
demonstrabo pauca, per quae in plurimis laeliores sitis (17).
U. Sacrificia Judaica abolita $unU
Guin sint ergo dies nequissimi (18), et contrarius (19) habeat hujus saeculi poiestalero, debemus atlen-
dentes inquirere aequilates Domini. (20) Fidei ergo noslra adjutores (21), limor et suslineniia : qux autem
nobiscum pugnant, patienlia est et continentia. Haec cum apud Donihium permanent casia (22), collae-
tantur illis sapientia et intelleclus (23).
* Adaperuit enim nobis per omnes propbetas, quia non ulitor nostris bostiis, neque viciimis, neque oblalio-
uibus, haec dicens : Quo mihi multUudinem $acrificiorum vestrorum, dicit Dominus? Plenus $um holocautto*
tnatibus arietum, el pinguaminibui agnorum:et sanguinem hircorum el taurorum noto; nec si veniatit videri
mihi (24). Qui$ enim exquitivit hcec de manibus vestris f calcare aulam meam non adjicietis. Si aUuleriii*
mihi timilaginem, vanum : supplicamenlum extecratio mihi est. Neomenia» vestra» el diem magnum (25-26)
non sustineo : jejuninm, et ferias (27), et dies feslos vestrot odit avima mea . Baec crgo vacua fecil, ut
x

nova l e i Domini noslri Jesu Christi, quaa sine jugo necessitatis (28) est, bumatiam babeat oblationent.
Dicit Dominus iterum ad illes : Nunquid ego prcecepi parenlibu* vestris^cum exierunt de terra JSgypti, ui
offerrent mihi hotliat et viclimat · ? Sed hoc prcecepi iilit, dicens : Unutquisque vetlrum adversm proxiinum
non habeat malitiam; et juramentum mendum (29) non habei· (30). Inlelligere ergo debemus, cum uon
&iinus sine inlellectu, consiliuro benignitalis Patris uostri : quia nobis dicit, volens nos simililer crranles
qusrere, quemadmodum ad illum accedamus; nobis enim dicit : Sacrificium Deo cor contribuiatum; et
humiliatum Deus non detpieit \ Gertius ergo inquirere debemus, fraires, de nostra salute, ut ne quaudo
habeat (31) introituro in nobis, et evertat nos a vita (52) nostra.
III. Jejunia Judworum non sunt vera nec Deo accepla.
Dicit ergo iterum de bis ad illos : Utquid miln jejunalis, ut hodie audiatur vox vestra su clamore? iVoti
tale jejunium elegi, dieit Dominus, ut quii humiliet ammam suam tine cauta. Neque si curvaveru quasi
1
Isa. i , 11-14. β
Jer. v n , 22, 25. » Zach. v n i , 17. * Peal. L , 19.
VARIORUM N O T J B .

(14) Quor.Ua edil.Oxon. quam sequilur Wakius Α
in sua Anglica versione. A l . cum me. quu
(15; Accedere. Menardu*, accediie. Fellus litteris
niiiiiaiis praemiuit, oporiei. c Sed in praeceptis, in—
quit Glericus, passim aiue inlinitivum δεί subau-
diluT. »
(16) Non lanquam doctor. Respexit forte ad illud
MaUh. x x i i i , 8 : Vo$ autem noiiu vocari Rabbi:
untu e*l enim Magister vester; omues autem vos
fratres esli*. E l ibid., 10: Nec vocemini magislri:
J uia magister vesier, unu* est Chrislut. Vide quoque
(22) Catta. Integra. ΜΕΝ. — Ca$te. COT.
(23) Intellecius. Addit Fellus litleris miniatis,
scientia, cognitio; quas dtias voces putat vefcretn
inlerpretem praitcnisse, citm exslent apud Glein.
Alex.
(24) Videri mihi. Ita edit. Oxon. A l . cura ins.
videre miAi. — Lege videri, ul anud Tertull. lib.
*adver$us Judaos cap. 5, pag. 6Θ8 : Nec si veniatis
viden mihi. J u x t a L X X : Ούδ" άν έρχησθε όφθηναί
pot : id est, nec si veniatis apparere mihi. Videri
mihi est videri α me, phrasis Gneca. ΜΕΝ. — Y i d e -

ac. ιιι, 1. Sic in eamdem senteniiam infra cap. i v :
Hoc roge vot tanquam unut ex vobis.
(17) Jn plurimu lasiiores $iiis. lla I Joan. i , 4 :
Et hac scribimus vobis ul gaudeatis, el gaudium
tettrum tii plenunt. ΜΕΝ.—Sic in calce hujus E p i s l . ,
είς τδ εύφράναι υμάς. F E L L .
(18) Cum sint dies nequUtimi. Ila Paulus Epbes.
Ύ, 16, quoniam dies mali $unt. ΜΕΝ.
(19) Conlrarius. ld est Salan. Glossarium velus Β
ms.:Sa«an, advenariut, cmlrariu$.Qu& subdiintur,
Babeal huju$ swcuti potettatem, respondeut Joan.
x i i , 31; xiv, 30; x v i , 11: Princeps hujus tnuudi; et
Ephes. v i , 12 : Sed adversus principes et potesiales,
oavenus mundi reclore* lenebrarum karum. ΜΕΝ.
(20) Clemens Alex. 1. c. : Τής μεν ούν πίστεως
ημών είσιν οί συλλήπτορες', φο^ος καί υπομονή· τά
ώ συμμανούντα ήμϊν, μακροθυμία κα\ εγκράτεια,
Τούτων ουν, τά πρδς τδν Κύριον, μενόντων άγνώς,
αυνευ^ραίνονται αύτοϊς σοφία, σύνεσις, επιστήμη,
γνώαι;. — Vocem συλλήπτορες ila explicat Hesy-
cbius .-,Συλλήπτορα, συναγωνιστήν · id csl adjulorenu
E l in Glossis vaeribus: Σύλληψις, βοήθεια, opitu-
iatio. ΜΕΝ.
fifcl) Adjutores. Ms. cum ediu. adjutor etl; si
Fellum excipias, apud quem, adjutores simt, ex
Glem. Alex. Jamque Menardus siatuerat, expuncio
vcrbo subslantivo, legeudum uno verbo, udjutorct.
sis CU Sabatierii Bibl. sac. Lat. Ver$. ant. ad
Isa. n , 11.
(25-26) Neomeniasvestraset diemmagnum. Editt.
Clerici et Russelii, post Neomenias vesiras, addunt
etSabbata. Habent quidem L X X : καΛ τά Σάββατα,
Habent et Terlullianus, et llieronymits, aliique
apud Sabalierum I. c. At ea non aguoscit vetus
Barnabai interpres, neque in prima Menardi Paris.
neaue in altera Folli Oxon.
(27) teria$. Apud L X X : άργίαν, olium. Sed i n -
tejpres legisse videlur αργίας, ferias. ΜΕΝ.
(28) Sine jugo necessilatis. Non astricta lcgi Mo-
saicac. Ζυγφ δουλείας , jugo hervitulis. Gal. ν ,
1· Μ Ε Ν .
(29) Mendum. Cave hoc mutes cum Menardo ct
Oxoniensibus, in mendax : est enim prisca YOX L a -
tina, ut docet Gharisius lib. ι: Mendum in nieiidacii
siguiticaiione dicitur; menda, \\\ culpa operis aut
corporis.Hincfaclumwendiix.GLER.
(30) Habel. Leg. Menardus, habeat. Sicque edidit
Fellus. Forie amet, sicul Zacb. v m , 17 : Juramen-
tum tnendax ne diligatis.
(51) Habeat.Wdclur deesse vocabulum, Satan ,
vel Contrariut, \e\ quid siniile, anie habeat. ΜΕΝ.
(32) Yita. Oxon. conjicit via. Sed noo opus c s t ;
nam vita cst pro v i l x iiisiituto. C L E R .
75Τ S." B A R N A B i E ^ APOSTOLI 732
ctrcmlum cotium tuum , et sacco U circumdederh, et cinerem straveru : nee *ic celebrabis jejunium acce-
ptum · . Ad nos autem sic d i c i t : Cum jejunaveris (33), tolvt omnem nodum injustiiice, el omnem cotuignu-
tionem iniquam deie (34), resoive suffocationet impotetilium commerdorum (35), dimitte quassatos in remit-
sionem, et omnem cautionem maligiiam ditsipa. Frange esurienti panem tuurn, et egenot sine Ucte indue
in dommm tuam : cum videris nudum, vesli; et domesticot semini* tui non detpicies (36). Tunc erumpet
temporaneum (37) lumen tuum, et vestimenla lua (58) cilo orientur (59); et praHbil ante U jutlitia, et cla-
rita* Dei circumdabit le. Tunc exclamat (40), et Deut exaudiel le: cum adhuc loqueris, dicel: Ecu adtum;
si abstuleris α te nodum et suadelam malorum (44), el verbum murmurationit; el dederis esurienii panem
ex animo ·. In hoc ergo, fratres, providens est misericors Deus, quia in simplicitale credilurus esset
populus, quem comparavit dilecto s u o ; atque anie osteodit omnibus nobis, ut non incurramus tauquaei
proselyli ad illorum legem.
IV. Aniichristus ante portas, ergo fugiamus erroret judaixanlium et opera malce vice.
Oportet ergo de hisiantibus (42) multum scrutanles scribere, quac nos (45) poesint sanare. Fugiamus
ergo ab omni opere iuiquitalis, etodio habeamus errorem bujus lemporis, ut futuro diligamur (44)· Noa
demus (45) animae nostrae spatium, ulpossil habere potestatem discurrendi cum nequissimis et peccat*-
ribus; ne quando similemus (46) illis. Comummata enim tentatio, sicut scriptum est(47), sicut Daniel dicit,
appropinquavit . Propter hocenim Dominus intercidit (48) tempora et dies, ut acceleret dilectus (49) illiue
T

ad haereditatem suam. Dicit sic propheta : Regna (50) in terri* decem regnabunt, et returgel retro pusiUu*,
qut deponet tres in unum · . De regnis similiter. De boc ipso dicit iterum Daniel: Ει vidi quartam bestiort,
nequamet fortem, et tceviorem cwteris bestiis marinit: et apparuerunl illi decem cornua: et ascendil aliud
cornu breve in medio illorum; el dejecit eornua tria de majoribus cornibut · . Intelligere ergo debemus.
Adhuc el hoc rogo vos tanquam unus e i vobis, omnes amans super animam meam, ut aitendatis vobis
el non simileiis eis qui peccala sua congerunt, et dicunt: Quia lestamentum illorum, et non noslrvui
cst (51). Nostrum est autem, quia illi in perpetuum perdtderunl illud quod Moyses accepit. Dicit enrm

• Isa. LVIII, 4, 5. * Isa. LVIII, 6-10. 7

Dan. i x , 24-27. 8
ftan. v u , 24. 9
Dan. v n , 7-8.

VARIORUM N O T i E .

(53) Jejunateris. Sie Fellus. A l . cum ms. jejuna-
veritis.
(54) Et omnem contignationem iniquam dele. Re-
legari debent isla ad marginem, unde in textum
induxit ea nescio quis : sunt quippe alia versio
verborum, πάσαν συγγραφήν άδικον διάσπα, quse
beic redduntur, El omnem cautionem malignam
ditsipa : a Cypriano aulem lib. De Orat. Domin.
anle lineni et lib. III Ad Quirinum cap. ι : Εί om-
nem consignalionem vijustani dissipu. C O T .
(55) Impotentium commerciorum. lmpotenlium,
id est violenlorum. Cotnmerciorum, in textu Grseco,
συναλλαγμάτων . nam ^νάλλαγμα est commercium.
Glossaevoleres: συνάλλαγμα, commercium. ΜΕΝ.
(56; Et domeslicot seminis tui non detpicies.
Juxla L X X . Αι Vtilg. juxta texlum Heb >Et carnem
tuam ne despexcris. Scd sensus idem esse videlur :
iiam domestici seminis tui, suot boiniues ejusdcm
lecuin nalurse el carnis. 1D. .
(57; Tempornneum. Ua apud Tertullianuni, lib.
De reuurr. carnit. ln texln Graeco πρώιμον juxla
pretem nostrum scripsisse, suadelam manuum. Quae
conjeclura non est Menardi, ut fertur apud C l e r i -
cum, sed E d . Bernardi.
(42) De hislanlibus. Volo, de hi$ statibu$: περί
τούτων καταστάσεων. B E R N . — ΑΙ. de his taniis,
vel itutanlibus. Lectio de his talibns, περ\ τοιούτων,
Fello videtur aliquanlo commodior. Usserius vero
legebat: Oporiet ergo non de in$tantibus multum
scrulantes scribere vobis, quce non pottinl sanare.
Porro quaenam has inler lectiones sit seligenda,
suadet ipsemet vetus Interpres, apud quem infra
cap. xvii, sic legas: Si enim de instantibut ac futu-
ris scribam vobts.
(45) No$. llaedit. Oxon. A l . ms. non.
(44) Fuluro diligamur. Fellus in cdit. Oxon. ex
conjeclura Usserii,' futura diligamus. Sic lcgil e l
Menardus.
(45) Demu$. Usser. debemus. F E L L .
(46) Similemui. Sic et paulo post, timiletis: ver-
bum neutraliter stiinilur. ΜΕΝ.
(47) Sicut scriplum e*l elc. Usscrius, dequa «cri-
}

lexlum Heb., id est, matulinum. ID.
(58) Vestimenta tua. Apud L X X . Juxla textum
Hebraicum legilur ίάματα, sanitate*; pro quo qui-
dain legerunl, Ιμάτια, veslimenta, ui nolal S. Hic-
ronymus. Hinc facium e * l , ut interpres Bamabae
\eilcrit, vesttmenta ; quod vocabulum sumpsil pro
carne Terlullianus, lib. De re$. carnis. ΜΕΝ. — Sic
legil quoque intei pres qui versionein anliquam ab
Irenaet», Tertulliano ei Gypriano receplam adorua-
vil. FELL.
(59) Orientur. Sic leg. Menardus : sicque edidit
Fellus. A l . cura ms. oriuntur.
(40) ExcUmuu. Lege, exclamabit, ut apud S. Cy-
prianum lib. ιιι De tettimoniis. ΜΕΝ.
(41) Suadelam malorum. Χειροτονία apud L X X
reddiiur hic suadela, quia peroranlcs extcusa uianu
vciba facicbaut. F E L L . — Ouiuaii cins uob^l ialer-
ptum et>l, ticut Daniel dicit. Fellus autem s i c : Sicut
scriptum est α Daniele.
(48) Intercxdiu Ms. inierdtcit. HSRC respiciunt
Malth. xxiv , 22. Vide Isa. x, 2 3 ; el Malacb. ι ι ι ,
1. FELL.
(49)Dileclus. Usser. dilectos. F E L L .
(50) Regnu. Iia L X X : βασιλειαι.AlHebr. ut inVuIg ,
reges. ΜΕΝ.
(51) Et non nostnim est. Edili ad unum omnes:
Et notirum esl. Locum niutilum adeoque corruptum
esse agnovil Gl. Mariajius in notisad S. Jutiini i f .
Cohort. ad Gmc. cap. 15, p. 17. Iiaque illum sic
restiluit: Dicunrquia Testamentum illorum. et non
noslrum e*t. Hanc autem emendationera iusiuuat
cuin hujusce capitis coutextus, tum in primis ipse-
met S. Baniabas 'uifra cap. xm : " ϊ δ ω μ ε ν . . . εί ή
διαθήκη εί; ημάς, ή είς εκείνους, Videamus... ulrum
73! EPISTOLA CATHOLICA. 734
Scriplura: Et fuit Moyses m monte jejunans quadraginta diebus, et quadraginta noctiout: et acetptt U-
stamentum α Domino, tabulas lapideas tcriptas manu Dei " · Sed conversi in idola, perdiderunt illud : dicit
iiiim Dominns Moysi: Moytes, descende celerius, quia prceleriit legem populut tuus quem eduxisti de
t

terra Mgypti El projecit Moyut tabulas lapideas de manibut tuie " : et confraelum est tcstameiUui»
*orum; utdilectio Jesu consignetur in praecordiis vestris, in spero fldei illius. Propier quod atleridanius
novissiinis diebus. Nihil enim proderit uobis orane lempus vitae nostne et fidei, si non odio (52) iniqiium
et futuras tentatienes habeamus; sicutdicit Filius D e i : Resistamui (55) omni iniquitali, et odio habeamus
eam. Ergo cousiderate opera malae viae. Non separatim debelis seducere vos tanquam justiiicati; sed in
unum convenientes (54) inquirile, quod corarminiter dilectis conveitiat et prosiL.DicU enim Scriptura :
Ym iilUy qui $ibi solis intelligunt, et apud se docti videntur Simus spiriluales , simus leinplura (55)
cousammatum Deo: in quaniam est in nobis, mediteiuur timorem Dei (50), et custodiamus mandata
Hlius (57).
Dominug non accepta persona judicat mundum. Unusquisque secundum quae facit accipit (58): si
fuerit bonus, bomtaseam aniecedit; si nequam, merces nequitiae eum sequitur. Attenditc, ne (59) quando
quiesceutes jam vocali addormiamiis io peccalis nostris; et nequam accipiens potestalem nostrain, MI-
scitet (60) et excludat a regno Domini. Adhtic et illud intelligite, cum videritis (61) tanta signa et mon-
slra ih populo Judaeorum, et sic (62) illos dereliquit Dominus. Attendamus ergo, ue forte, sicut scriplurj
est, mulii vocali, pauci elecli, inveniamtir .u

V . Novum fcedus, passione Christi fundatum, est nobis ad salutem, Judmit ad interitum.
Propler hoc Dominus sustinuit tradere corpus suum in exterminium, ut remissione peccatorum saiicti-
ficemur, quod est sparsione sanguinis illitis (63). Scriptum est (64) enim de illo, qusedam ad populura
JiMfceorui», quasdam ad nos. Dicit aulem sic: Vulneratus e*t propter iniquitales nostras, et vexatut cst
propter peccata nostra: sanguine (65) illius sanalt sumut. Tanquam ovis ad victimamtidduciu* etl: el sicui
agnus eoram tondenie u, sie non aperuit os tuum Supergralulari ergo debemus Doraino, quia et praeter-
ita nobis ostendit, etsapieutes fecil; etde futuris non sumnssine intellcctu. Dicit aulem: Non tnjnsto
tenduntur retia avibus " . Hoc dicit, quia justeperiet (66) bomo habcns viam verilatis, scientiara (07), et se
' · Exod. xxxiv, 28. « Exod. xxxn, 7, et Deut. i x , 12. " Exod. x x x n , 19. 1 1
Isa. v, 21. " Mal»b.
xx, 16; x x i i , 14· " Ua L I I I , 5, 7. " Prov. i , 17.
VARIORUM N O T J E .
Tesiamentum ad no$ an ad illos pertineat. Quam Α λος, c Ούσλ ol συνετο\ παρ* έαυτοίς, χαι ενώπιον αύ-
9

qiridem Barnab* t-enteuliam S. Justinus 1. c. his τών επιστήμονες, > προστάξας, έπήγαγεν c Πνευ-
Λ ι-rbis illuslrai : Εί δέ τις φάσκοι τών προχείρως αατιχοί γενωμεθα, ναδς τέλειος τώ θεφ· έ<ρ* δσον
αντίλεγε ιν είθισμένων, μή ί μ ϊ ν τάς βίβλους ταύτας, εστίν εφ* ήμϊν, μελετώμεν τδν φδβον του θεού, και
άλλά Ιουδαίοι ς προσήκειν, όιά τδ έτι καί νύν έν ταΐς φυλάσσειν άγωνιζώμεθα τάς έντολάς αυτού, Γνα έν
συναγωγαΖς αύτων σώζεσθαι, καϊ μάτην ημάς έκ τοϊς δικαιώρΛσιν αυτού εύφρανΟώμεν. »
τούτων φάσκειν τήν Οεοσέβειαν ιιεμαθηκέναι λέγοι * (58) Accipit. Edil. Oxon. accipiet. Sic I Cor. ι ι ι ,
γνώτω άπ' αυτών τών έν ταϊς βίολοις ξεγραμμένων, 8 : Unu*qui$que aulem propriam mercedem accipiel
fct ούκ αύτοίς, αλλ ήμϊν ή έκ τούτων διαφέρει δ'.δα- secundum sunm laborem.
1

σκαλία. Quodsiquis tx tts qni libenler eontradicerc (59) Attendile, ne, clc. Alludil ad parabolam dc-
solent, non nostros hos libros, sed Judceorum pro- cem virginum, Mallb. xxv. ΜΕΝ.;
prios cs$e dical, eo quod etiamnum in eorum tyna- (60) No$lram, tuuitel. Nostram, id esl noslri,
gogit ai$ervenlur> ac \(ru$tra retigionem hi$ iibru id esi in nos. Suscilet, lege, *u$citetur, adversus
acceptam α nobis referri: novenl tlle ex iis ipsh quce nos vidclicet. ΜΕΝ. — At Fellus posl $u$cilel, addit
his in libns scriptu suut, non Judceorum, std no- litleris niiniatis nes.
stramesse horum librorum doctrmm po$$estionem. (61; Cum videritis, elc. Verbum videriti$e&tprx-
Niminim contendebant Judxi, suumesse, non Chri- terilum boc loco. Nam infra loquilur de suLver-
flianonim, Vetus Testamentum. Quos ergo bic sione lempli Hierosolymilant jam facla. ΜΕΝ.
refellit S. Barnabas. Hac de re quoque Eusebium (62) Et $ie. Id esl, Quod sic. ΜΕΝ.
consule Demomtr. evang. lib. ι, cap. 6.
t n (05) Spartione sanguinis iliius. I Petr. i , 2 : In
(52) Non odio. Ms. non modo. Usser. non modo a$pertior,en sanguinh Jetu Christi. ΜΕΝ.
antmum. F E L L . (64) Scriptum est. Pro more interprelis , reclius,
(53) Resi$tamui etc. Ranc Christi senleniiam in
9 scripia sunt. Sic enim Corlasse legil: Γέγραπται γάρ
toio Evangelio non repereris : eed Barnabas eam περι αυτού τά μέν πρδς τδν λαδν τών Ιουδαίων, τα
audivit ab ipso Cbrielo, aut ab aliquo discipulo: δέ πρδς ημάς. F E L L . Sic el Μ Ε Ν .
quaiis esl bacc Pauli sentenlia, Act. xx, 35: Elme- (65) Sunguine. Legisse videtur interpres, τφ αί-
mintite verbi Domini Je$u quoniam ipse dxxil: Bea-
y ματι. F E L L .
liu$ t%i magu dare quam acciperc. ΜΕΝ.
y (66) Periet. Semel leetorem moneo, me :·οιι pr<v
(54) i n unum convenientes. His eimilia Hebr. x, bare maximain parlem leclionum, quas Menardus
24,25. F E L L . ad oram veteris bujus interpre»a;iouis apposuii.
(55) Simus templum. S. Paulus bac loquendi lor- Iia peribit correxit pro periet, oum noii hoc minus
mula saepe utitnr, I Cor. m , 16,17; v i , 19, II Cor. quam alterum, in usu ioerii asvo posteriori. lta et
v i , 1 6 ; Ephes. n , 21 ; l l Tbess. u , 4. F B L L . alibi, interiet, exiet et lran*iet etiam apud T.bul-
y

(56) Medxiemur timorem Dei. Juxta illad Iea. l u a . Voss.

x x i ι ι ι , 18 : Cor tuum meditabilur limorem. ΜΕΝ. (07) Uabem viam veritath, scientiam. Felli edilio
(57) Uuuc locum landat Clemens Alex. Στρωμ., Οχοιι., Habens vi* verilatis scientiam.
|ib. II, cap. 7, pag. 447 : Καί Βαρνάβας ό άπδστο-
735 S. B A R N A B i E APOSTOIJ
a via tenebrosa non conlinel adliuc. Ει ad boc Domtuus suslinuil pati pro aoima noslra, cum s i l orbis
terrarum Dominus; cui dixil die ^68) ante conslilutioneiu saeculi (69): Fuciamus hominem ad imaginem et
similitudinem noslram (juo modo ergo suslinuit, cum ab hominibus hoc paterelur, discite. Prophelas
ab ipso babenles donum (70), in illum propbelaverunt. Uleautem, u l vacuam facerel mortem, et de mor-
luis resurreciioncm ostenderct, quia in carne oporUbat eum apparere, sustinuit, mpromissum pareolibus
redderet (71); el ipse sibi
populum novum parans, dum in terris dcgit, oslen- Α (72) τδν λαδν τδν χαινδν (73) ετοιμάζω ν έπιδείξτ) έπ\
deret, quod facla resurrectione ipse essetet judica- της γης ών, δτι τήν άνάστασιν αύτδς ποιήσας κρίνει,
turus. Porro , doccns Israelem, aiquc lam magna Πέρας (74) γέ τοι διδάσκων τδν Ισραήλ, κα\ τηλι-
prodigia ei signa faciens, praedicavit, ac illum [Is- καύτα τέρατα καί σημεία ποιών, έκήρυξε, κα\ ύπερη-
raelem] summe dilexit. Quando autem apostolos γάπησεν αύτδν (75). "Οτε δε τούς ίδιους άποστδ-
suos, ipsius Evangelium praedicaturos, elegil, bo- λους, μέλλοντας κηρύσσειν τδΕύαγγέλιον αύτου, έξε-
litines onini peccalo iniquiores, uiostenderel, quod λέζατο (76), δντας υπέρ πάσαν άμαρτίαν άνομωτέ-
lion venit vocare justos, $ed peccatores ad pceniten- ρους... ίνα δείξτ^, δτι ούκ ήλθε καΛέσαι δικαίους,
tiam * · , luncpalam fccit, se esse Filium Dei. Nisi άΛΛά άμαρτωΛοϋς είς μετάνοιαν,.. τότε έφανέρω-
vero in carne renissel, quomodo servati fuisseinus σεν έαυτδν Υίδν Θεου είναι (77). Εί γάρ μή ήλθεν έν
nos bomines, videntes eura? quandoquidein i i , qui σαρκ\, πώςάν έσώθημεν άνθρωποι, βλέποντες αύτδν;
soleni bune aliquando desiturura, opus manuum δτι τδν μέλλοντα μή είναι ήλιον (78), έργον χειρών
rjus, aspiciunt, non valent radios illius oblueri. αυτού υπάρχοντα, βλέποντες ούκ Ισχύουσιν είς
[PorroJ igitur Filiue Dei ideo in carne venit, ut ά/τϊνας αύτου άντοφθαλμήσαι. Ούκούν δ Υίδς εοΰ
suromain imponeret peccatia eonim, qui admortem Θεού ές τούτο ήλθεν έν σαρκΐ, Γνα τδ τέλειον τών
perseculi suni proplielas ipsius. Ob hoc igitur pas Β αμαρτιώνκεφαλαίώαη τοϊς διώξ«σ;ν έν θανάτφ τούς

Sequitur vetus interpretatio.

pop4ilum . . . parans. . . resurrectionc facia, in lorris. . . judicabat (79) illis (80) . . . ad viiam ducens
popiilum Judaeorum, et magnasigna c l monsira faciens, non credideruot nec dilexerunl illum (81). Tunc
aposiolos stios, qtii incipiebani prasdicare Evangelium sumn, elegit, qui erant super omnc peccatum pec-
calorcs; ut oslenderet, quia non venit vocarejusto$, sedpeccalores Tunc oslendit se esse Filiurc
Dei. Si enim non venisset in carne, quo modo posscnt bomines eanari (82) . . . ? cum respicientcs
solcm, qui esl opus manus Dei, non po&biut radios ejus diutius inlueri. Filius ergo Dei ideo i u
carne venil, u l consunimationem peccalorum definireteis, qui persecuti eunl ad morlem prophetas ilbus.
. . . . Dicil autem Isaias: Plaga corporis illius omnet sanali sumus. Ει alius propbela : Feriam pawto-
rem, et ditpargentur oves gregis. Ipse auiem voluit stc pati Dicil euim qui propheUt de illo :

17
Gen. i , 26. 1 8
Matth. ix, 15.

VARIORUM N O T i E .

(68) CuxdixU die. Vost dixit, videlur deesse τδ r (71) Susttnuit, ut promissum parenlibut redderet.
Pater. Nam inde probare contendit, et Filii excel- Id est, passus est, u l quae priscis palribus per pro-
lenliam, quod sil terrarum orbis Dominus, ct auod phetas praenunliata sunl, adimplerel. E l το ui se-
ei dixerit Paier: Faciamus hominem, etc. Quod quelam signidcat, non causara : quasi dicerei: lla
eliam rcpetit infra cap. νι, Λέγει γάρ ή Γραφή περί ul promissum parentibut redderet. ΜΕΝ.
ήαών,ώς λέγει τώΥίώ· Πιοήσωμεν κατ' εικόνα, elc* (72) Hic incipil texlus Gnecus superstes.
Id e s l : Dicil emm Scriptura de nobis , sicut dixit (75) Ms. κενόν,male.
Filio (supple Deus, u l ex antecedentibus palet) : (74) Πέρας, porro, ut sape apud Barn.
Faciamut hominem ad imaginem, etc. ΜΕΝ. — Mibi (75) Sc. τδν Ισραήλ.
magis placet Bulli conjectura, qui hunc locura sic (76) Η. 1. laudat Orig. c. Cels. i , n. 65, t. I, p.
furlasse restiluendum censct: Cui dixit Deus ante 378. Ed. B B , Vide: Htfele, das Scndschreiben des
consiitutionem mundi. Yidesis ejus Defens. Fid. A . Barn. p. 160.
JVtc, secl. i , cap. 2, § 2. (77) Gunjunge b#c cum verbis anteced.: quia in
(09) 4nte contiiiuiionem sccculi. Id est, anteple- carne oportebat, etc. Eamdem senlenliam reperies
nam ei perfeclam mundi coiislitutionera, quia ho- in Orac. Sibyll. Prouem. v , 10-15
mine nondum crealo, non eral mutidus plane per- (78) 1. e. qui aliquando desincre debet. ΜΕΝ.
fectus. ΜΕΝ. (79)/udtfa6ai.Al.,exconjectura,;urftcflivel;udirfl-
(70) Prophetm ab ipso habentes donum,eic. Pro- bit. Menarduslamen le^.tndtca^ai,utmodovidiniu8.
pbeiiae videlicet. Nam propbeta3 Dei Spirilu alOati (80) Jllis. A l . forle, tlle ad iummam, vel ad finem
propbetarunl. ΜΕΝ. — llunc locum slrenue defen- docens. V e l : Finit autem, docens. Intcgium buuc
dit Grabius in Adnot. ad Bulli Defens. Fid. flic, locum sic resliluit Fellus: Et ipse sibi populum
D

\ 5, pag. 45 contra Lticam Mellicrum, seu Samue- novum parans, resurreclione facla in terru agens,
!
om Grelliuin. Quin etiam ipsi videlur ex Barnaba otlendit quod judicabit illos : ei ad exlremum ad
descripsisse lreiixus, quae nabei itb. ιν, cap. 20, vilam duceiu, etc.
n. 4: Prophelce ab eodem Jferbo propheticum acci- (81) Non crediderunl, nec dilexerunl illum. Haec
pientes charisma, prcedicaverunl ejus tecundum car- non sunt in lexlu Graeco. Lege tamen, $ed non cre
nem advenlutn. Quibus paria scripseral Lib. iv, cap. iiderunt, elc. ΜΕΝ. — Legi^t iiiierpres έκήρυξαν,καέ
7 n . 2 : Omnes qui ab inilio coguitum habuerunl ούπερ ήγάπησαν. Voss. el F E L L .
9 *
J)eum et advenlnmChristi prophelaverunt, revelaiio-
% (bz) SunarL Fortc salvari. Mcnardus pro Ισοιθη
«ti/i acceperunl ab ip*t Filio. μεν legil έσώθησαν.
737 EPISTOLA CATHOLICA. 738
προφήτας αύτου. Ούκούν είς τούτο ύπί μείνε (83). Λέγει Α sus est. Dicitenim Deus, plagam c&rnis cjus a b i l * .
χ άρ ό Θεός* τήν (84) πληγήν τής σαρκδς αυτού, δτι έξ lis esse", [ei] : Cum percuiiam pasturem, tunc di$-
αυτών, [κα\ (85)]· "Οταν πατάξω τότ ποιμένα, τότε pergentur oves gregis". Ipse [aulera] sic pati vo-
σκορπισθήσεται τά πρόβατα τής ποίμνης. Αύτδς luit; oportebal quippe, ut in ligno paterelur. Dicit
ήθέλησεν ούτω παθείν · έδει γάρ, Γνα έπ\ ξύλου πάΟτ^, enim, qui de illo prophetavit: Parce animoe mem α
Λέγει γάρ δ προφητεύων έπ' αύτφ· ΦεΧσαί μου της gladio ciavis confige carnes m e o i " , quia concilia
ψυχής άπό $ομφαίας, χαθήΛωσότ μου τάς σάρ­ malignantium insurrexerunt in me . Et rursus a i t :
u

κας, δτι ποτηρευομέτωτ συταγωγαϊ έπατέστησάν Ecce posui dorsum meum ad flagella, et genas ad
μοί' Καί πάλιν λέγει (86)· Ιδού τέθεικά μου τότ alapas; faciem autem meam posui sicut" solidam
τώτοτ είς μάστιγας, καϊ τάς σιαγόνας είς (σαπί­ petram ·*
σματα, τόδέ πρόσωπον μου έβηχα ώς στερεάν πέ­
τρον (87).
V I . Chritti pastio et novum fcedus jam ei prophetts annunliatur.
"Οτε ούν έποίησεν έντολήν, τί λέγει (88); Τίς ό Β Cum autera fecit, quod praeceptum ei fuerat,
κρινόμενος μοι; Αντιστήτω μοι. V τίς ό δικαζό-
%
quid ail? Quu e$t qui liligrt tnecum ? Resistat mihi.
9

(ΐενός μοι; Έγγισάτω τφ παιδί Κυρίου. Ούαϊύμϊν Vel quis ett, qui judicium ineat adversum met
δτι πάντες ύμεϊς παλαιωθήσεσθε ώς Ιμάτιον, καϊ Appropinqnet puero Domiui. VUB vobit, quia omne$
σής καταφάγεται ύμας. Κα\ πάλιν λέγει δ προφήτης· vos velerascelii quasi veslimenium, et linea devorabit
Έπεϊώς Λίθος Ισχυρός ετέθη είς συντριβήν (89)· vo$ Et iterum dicil propbela : Sicut lapis fortis
Ιδού έμβάΛΛω είς τά θεμέλια Σιών Λίθοτ ποΛντεΛή, posittu est in contritionem "; eece immitto in fun-
έκλεκτόν, άκρογωτιάΐοτ, έντιμον. ΕΤτατί λέγει; damenla Sionit lapidem pretiosum, eiectum, anguia-
Καϊ δς ελπίσει έπ' αυτόν, ζήσεται είς τότ αίώνα. rem, honorabilem . Deinde quid loquilur ? El qui
n

Έπ\ λίθον ούν ημών ή έλπίς; Μή γένοιτο! άλλ' έπε\ speraverit in ilium, oivet in wternum. Io lapide ergo
έν Ισχύει έθηκετήν σάρκα (90) αυτού δ Κύριος. Λέγει speg uoslra? A b s i l ! sed quia Dominus in fortku-
γάρ· Καϊ έθηκέ (91) με ώς στερεάν πέτρον. Λέγει δέ dinc posuit corpus siiuin. Ait namque : Et ]Wdil
πάλιν δ προφήτης· Αίθον, δν άάεδοχίμασαν ol ol- me sicut solidam petram Adhuc autetn dicit
κοδομούντες, ούτος έγενήθη είς κεφαλήν γωνίας. propbeta: Lapidem quem reprobaverunt adificantei,
Κα\ πάλιν λέγει· Αύτη έστϊν ή ήμερα ή μεγάλη καϊ hic faclus e$t in caput anguli " . Et ilerum a i t : Hac
Velns interpretatio.
Parce antmcd mem α gladio. E t : Confige clatis carnei meas : quia nequlmmorum convenlus insurrexerunt
tn xne. Et iterum d i c i l : Ecceposui dorsum meumadflagella,et maxillas τηεαε ad palmas (92). Faciem
antem meam potui tanquam tolidam petram.
VI. Gum autem fecit Dei preceptum, quid dicit? Quis est qui contradicit ? resistal mihi. Quis wquaiis
[ιιψηι$ esl (95)mMi t propinquel puero Det. Voe vobis, quia vo$ omnes velerascitis (94) tanquam vesiimentum;
et tinea άενοταΜί vos. lleruin dicil prophela : Tanquam lapis . . exposilus est in afflictionem. Ecce mittam
in fundamenta Sion lapidem preliotum,electum (95), . . . E t quid dicit? Ei qui crediderit in illum, non
confundelur (96). In lapide ergo fides nosira? Absit! Scd quia in fortiludine posuit corpus i l l i u s . . . .
Dicit iierum propheta: Lapidem quem rtyrobaMruni a>dificante$, hic factui e$t in capui
anguli. . . . Hic e$t dies, . . . . quem fecit Dominus Quid
ergo dicit? . . Circumvenerunt me conventus neqttissimorutn: vallaveruntrnelanquam apes. . . E l iierum
dixit: Super Oesiem meam tortes mUerunt. ln carne ergo incipienle illo venire, . . anle oslensa sunl q u «
passurus erat. Dicit ergo propheta ad Judaeos : For animce iniquorutn, qui (97) dicunt

" I s a i L I I I , 8 ; Zacn. x m , 6. *· Zach. x m , 7 ; Malth xxvi, 51 ; Marc. xiv, 27. " Psal. x x i , 21.
n
Psai. cxvin, 120. " Psal. x x i , 17. ·* Isai. L , 6, 7. " Jbid., 8, 9. * Isa. vui, 14, juxta lextiim He-
e

brnicum, non juxta L X X . 1 7

Isa. xxvui, 16, cfr. Rom. i x , 35, 1 Pelr. u , 6. « Isa. L , VII.
8 n
Psal.
cxvi:, 22.
VARIORUM NOTiE.
(83), Profert aliam causam adventus Chrisli. ut C vet. Depalmare, κολαφίζειν. C L E R .
consunimarentur peccata Jadaeorum addila Cbrisii (93) Quis cequalis futurus est. lnterpreslegebat εί-
morte. ΜΕΝ. cfr. Mauh. x x i u , 51 sqq. κασδμενος loco δικαςόμενος. ΜΕΝ.
(84) Ms. πηγήν. Vet. inlerpr. : plaga corporu il- (94) Veteratcilis. A l . Forlc veterascetis, juxla Grae-
lius omne* sanati $umus. cum. Sic et Felli edilio Oxon.
(85) l l a restituo ex veteri versione Lat., quae ba- (95) Ecce mitiam in fundamenla Sion lapidem pre-
b e l : Et alius prophela. Sensus e s l : Annuntiavit tiomm, electum. Locus muiilus, eC legendus ut apud
Deus per prophetas, Judaeos Cbristum esse inier- S. Cyprianum, lib. u , De leslimoniis: Ecce immitto
fecturos, et hanc necem ipsis inleriiiuu fore. in fundatnenta Sion lapidem preliosum, electum,
(86) Cfr. Justin. Apol. i , n. 38. summum anguiarem, honoralum; juxla textum
(87) Faciem non avertens. Gracum Rarnaba», ubi in prsesenti legitur εμβάλ­
(88) Sc. Patris jussio de incarnatione et tolo hu- λω, ut I Pel. ιι, 6. Ιδού τίθημι,κ. τ. λ. ΜΕΝ.
maoaB iticarnalionis negolio. (96) Νοη confuudetur. l l a Rom. i x , 33:ούκατ-
(89) Veterem interpretem imilali vocem έπεί in αισχυνθήσεται. ln lextu Graeco Isaia? xxvm, 16:ού
versione nostra itegleximus. μή καταισχυνθώ, id esl ηοη confundalur. In lexlu
(90) Σαρξ Christi p r o p t e c i ^ v propheta λίθος vo- Giaeco Bamabai: Qui tperabil in eum, vivei in mUr-
catar. num. Μ Ε Ν .
(91) Έθηκα. O X O N . et L X X . (97) Qui. AI. quia. Fcllus retinel qui.
(92) Palmas. Colaphos palina impactos. Glossae
 739 S. B A R S A I L E A P O S T O L i 7;0
est dies magna et mirabilis, quam fecii Domiuus * · . Α θαυμαστή, ήν έποίησεν ό Κύριος (98). 'Απλού<*κ-
Simplicius vobis scribo, ut intelligatis, ego, pur- pov ύμΖν· γράφω, ίνα συνιήτε (99)· έγώ πε ρίψη μα της
§>mentum veslrae cburilalis. Quid vero porro dicit αγάπης υμών(400). Π ουν λέγει πάλιν ό προφήτης;
propbela? Obsedit me concilium malignanlium 11
Περιέσχε με συναγωγή πονηρευομένων,
f έκύκΛω-
eircumdederunl me ticut apes favutn el : Super σάν με ώσεϊ μέΑισσαι χηρίον, χαι ΈπΙ τόν Ιμα-
vettem meam miurunl tortem Cum igiUir iu τισμόν μου έβαΑον χΛήρον (4)' Έν σαρχ\ ουν αύ­
carne esset appariturus et passurus, praemonslraia του μέλλοντος φανερού σθαι κα\ πάσχειν, προεφανε-
est ipsius passio. Nam in Israelem dicit propbeta : ρούτο τδ πάθος. Αέγε ι γάρ δ προφήτης έπ\ τδν Ι σ ­
Voe anima! eorum, quia pessimum coiuilium inierunl ραήλ* Ούαϊ τή ψυχή αυτών, δτι βεβούΧευνται
adversus semetipsos, dicentes : Alligemus jtutum, βουλήν Λονηράν καθ* εαυτών, είπόντες' Αήσωμεν
quoniam moleitus nobit est . Et vero dicil ad illos
n
τόν δίκαιον, δτι δύσχρηστος ήμϊν έστι (2). Αέγει
Moses: Ecce isla ait Dominus Deut:Intrate. in ter- δέ καί Μωσης αύτοϊς (3)· Ιδού τάδε Αέγει Κύριος
ram bonam *·, quam juramento promisit Dominus ό Θεός* ΕΙσέΛθετε είς τήν γήν τήν άγαθήν, ήν
Abralicc et Isaac et Jacob; et ut hceredilatem possi- ώμοσε Κύριος τφ Αβραάμ καϊ Ισαάκ καϊ Ιακώβ,
dele eam, terram (luentem lacle et melle • · . Quid καϊ κατακΛηρονομήσατε αυτήν, γήν $έουσαν γάλα
dical cognitiO; discite : Sperate finqtiil] in Jeium, Β καϊ μέΑι. Τί λέγει ή γνώσις(4), μάθετε · ΈΧπί-
qui in carne manifettandus est vobU. Ilumo [enim] σατε [φησίν (5)], έπϊ τόν έν σαρκϊ μέλλοντα φα­
est terra quse patitar; ex subslantia eitim terrae νερού σθαι ύμίν Ίησούν. "Ανθρωπος [γάρ] γη έστι
fornialus est Adam. Quid ergo dicit : [in] ierram πάσχουσα (6)· Από προσώπου γάρ τής γής ή
bonam, iacte ac melleflueniem? Benedicttis sit Do- πλάσις τού Αδάμ έγένετο. Τί ουν λέγει (7); [είς]
minus noster, qui sapientiam et inielligenUam τήν γήν τήν άγαθήν, τήν φέουσαν γάλα καϊ μέΑι;
occultorum suoruro posuit in nobis. Bicit enim Εύλογητδς δ Κύριος ημών, δ σοφίαν κα\ νούν θ έ μέ­
propbela : Parabolam Domini quis inlelliget, nisi νος έν ήμίν τών κρυφίων αύτου. Αέγει γάρ δ προφή­
sapient et peritut, et jdiligent Dominum suum t της· Παραβολήν Κυρίου τίς νοήσει, εί μή σορός
fetus interpretatio.
inter $e c Circnmveniamus (8) justum , quia insuavis est nobis. Et Moyses antem dicit ad illos: . . Hccc
dicit Dominus Deus: Intrate in terram bonam, quam promisit Dominu$ Abrahce, Isaac et Jacob; et do-
mini etlote illins lerra, quce traliit lac et mel. Quid dicat sctentia, discite: Credite, inquit, in eum qui in
carne apparebit, Jesum. Horoo cnim terra est. . : cum ex terra sit figmentum Adse. Quid ergo d i c i t : /it
terram bonam, fluentem lac et mel? Et benediclus Dominus. . , quia (9) sapientiam et sensura postiit
in nobis abscondiiorum suoruni. Dicit aulem per propbelas parabolam Dominus (10): Quit intelliget 9

nisi sapient, . . . et diltgens Dominum suum? Quia ergo, cum uos cognovit (11) in remissionem peccalo-
runi, fecit nos aliain liguram tanquam pueros habere, ut spirilu llguraret nos. Nos e n i m , sicut dicit
Scriptura (12) . . . . : Fuciamus Ifominem ad imaginem et similUudinem nottram: εί $uper$U be$HU
lerras, el atibus cotli. et piicibus marh. Et Dominus, videns bonam figuram nostram, dixit: Cretdle et
multipiicamini, el repleie terram. . . . Iterum vobis ostendam, quo modo vobis dicit (15) secundam fljju-
H
Psal. cxvn, 24. Psal. x x i , 17.
11
* Psal. cxvu, 12. M
Psal. x x i , 19. M
Isa. m , 9 ; Sap. n . 1 2 .
u
Exod. xxxiii, 1. *· Levil. xx, 24.
VARIORUM N O T i E .
(98) Loquilur deea die, qua lapis reprobatus fa- C (9) Et benedictiu Dommus . . quia. Interpres
ctus est in caput angtili. vocem et interponens , videtur ea quae sequuniur
(99) Άπλουστ. Συνιήτε. Ha?c laudat Clem. Alex. pro sacra Scripturae sensu laudasse. Forlasse P i o v .
Slrom. v, c. 10, p. 683. ΙΙΙ, 5 5 , aut Psal. c x v m , 1 2 , sed Clcmens A l e x .
(100) 1. e. omnia pio vobis et facereet pati para- pr&seuiem lectionem Graeci lextus conlirmat. Ita
tus. Cfr. I Cor. iv, 13, et lgn. ad Epb. c. 18. Fell. qui ex Gracis item supplel noster ei pro quia
(1) Cfr. Justin. Apol. i, n. 38. . legit auL
(2) Cfr. Justin. DtaL c. Tryph., n. 17- (10) Dicit autem per prophetas parabolam D o m t -
(3) Haec et seqaenlia usque ad τδν κύριον αύ­ ftut. Locus corruplus. Lege, ul in lextu Graeco, et
του babel Clem. Alex. Strom. v, 10, p. 685. apud Glemenlem: Dicit enim propheta: Parabolam
(4) I. e. profundior Veleris Tesl. et antiquae Domini quis intelliget? Locus babetur Isa. X L , 15, Τ ί ς
ceconomise divinae cognilio — bomini Cbristiauo re- έγνω νούν Κυρίου ; Qui$ novil sensum Dominif D i x U
clusa. Cfr Ncander R. G. 1. 415. autem Barnabas parabolam, quai esi seruio a l l e g o -
(b) Φησίν, γάρ, είς, uncis inclusa, restituo (mo- ricus et obscurus, ut divinae mentis obscurilatem
nenle Davisio) ex Clem. Alexaudrino, curo et vetus ostenderet. ΜΕΝ. — Hauc Menardi emendalionem
iitterpres iia legerit. secutus est Fellus in textu, nihil monens.
(6) Homo quia e terra est creatus, ideo Chri- (11) Cognovit. Fcllus in texlu resliluit, recognovit.
stussecundum huuianam suain naturaro lerrae po- Sed in nota: Rectius, inquit, renovavit. Quod s a u e
test comparari. pridem Menardus inouuerat.
(7) llic incipit secunda loci biblici Exod. xxxiu, ^ (12) Ne* enim, ticut dicit Scriptura. Lociis c o r -
1, iulerpretatio atlegorica seu gnoetica. Terra illa ruptus. Legendum, ut in texla Graeco: De nobi*
priaium humanam Chrisfct nataram denoUbat, emm dicit Scriptura, ticut dicit Fxlio , Deug v i d e l t -
iiuuc Christianos, Salvatore rcnalos pueros Dei cet, aut Pater. ΜΕΝ.
innuit. (15) Vobis dicit. Forte, nobis fecit. — Menardus
(8) CtrciimrdMtamue.Int.Ve4. videtur legisse ένε- autem integrum bunc locura «orruptum r e p u i a n s ,
δρεύσωμεν, ui est Sap. n , 12. Eadem inlerprelatio sic restituil: Htirsus vobis ostendam, quomodo in
babetur apud S. Cyprianum, lib. n , De teitimoniis* novisiimis temporibut fecii: auteeedeulibus c l i a .
ΜΕΝ. termediis omissis.
741 EPISTOLA CATHOLICA.
καϊ επιστήμων καϊ αγαπών τόν Κύριον αύτον (14); Α
Έπεί ουν άνακαινίσας (15) ημάς έν τ% άφέσει τών
Αμαρτιών, έποίησεν ημάς άλλον τύπον, ώς παιδίων
(16) έχειν τήν ψνχήν, ώς άν κα\ [πνεύματι] άνα~
πλασσόμενος (17) αυτός ημάς. λέγει γάρ ή Γραφή
rup\ ημών, ώς λέγει τψΥίψ* Ποιήσωμεν κατ' elxova
χαϊ καθ* όμοίωσιν ημών τόν άνθρωπον, καϊ άρχε-
τωσατ τώ^θτφίων τής γής, καϊ τών πετεινών τον
ουρανού, χαϊ τών Ιχθύων τής θαλάσσης. Κα\ εΤπε
Κύριος Ιδών τδ καλδν πλάσμα, άνθρωπον Αυξάνε-
741
Ubi igiiur nos fehovavit per remtssionem peccalo-
rum, effecit, ιιι aliain formam baberemus, aiiimam
nempe puerorum instar, utpole qui et spiriiu nos
reformavit. Nam de nobis Scriptura dicit, loquente
[Patre] ad Filium : Faciamu* hominem adimayinem
et ad simiiitudinem nostram; et prmint beitiit
ίεττω, et volatilibus cceli, et piscibus maris Tum
Pominus videns hominem, pulchrum iigroentum
suum , ait : Crescile et tnultiplicamini, ει replete
teiram . Haec ad FHiiim. Iterum autem tihi osten-
Μ

σθε, χαϊ πληθύνεσθε, καϊ πληρώσατε τήν γήν.
Ταύτα πρδς τδν Υίδν (18). Πάλιν σοι ένδείξω, πώς πρδς
ημάς δευτέραν πλάσιν έπ' έσχατων έποίησε. Λέ-
γει Κύριος* Ιδού ποιήσω τά έσχατα ώς τά πρώτα
(19). Είς τούτο ούν έκή'ρυξεν δ προφήτης* Εισέλθετε
είς γήν φέονσαν γάλα καϊ μέλι, καϊ κατακνριεύ-
σατε αυτής (20). Ιδού ούν ήμεΓς άναπεπλάσμεθα,
χαθώς πάλιν έν έτέρω προφήτη λέγει· Ιδού, λέγει
Κύριος, έξβλώ τούτων,τουτέστιν ών προέβλεπε τδ
Πνεύμα Κυρίου, τάς λίθινος καρδίας, χαϊ βαλώ
dam, quo modo quoad noe ullimis temporibus se-
cundam creationem peregerit. Dicil [enim] Domi-
n u s : Ecce faciam novissima tanquam priora. Hoc
respiciens pnedicavit propbela : Inlrale in terram
lacte et melle fluenlem, el dominamini ei. Ecce i g i -
tur, nos denuo formali sumus; quemadinodum
rursus in alio propheta dicit : Ecce, inquit Domi-
nus, auferam ab et«, boc est ab eis qaos Spirilus
Domini pnevidebat, eorda lapidea, et immiltam illis
corda carnea \ qnia in carne voluit apparere,
l%

σάρκινος αύτοϊς* δτι έμελλεν έν σαρκ\ φανερούσθαι,
χαί έν ήμϊν κατοιχεΤν. Ναδς γάρ άγιος, αδελφοί μου,
τψΚυρίψτδ χατοίχητήριον ημών της καρδίας. Αέγει
γάρ πάλιν Κύριος (21)· Καϊ έν τίνι όφθήσομαι τφ
et habitare !n nobis. Templum enim sanctum,
fratres mei, Domino eet babitalio cordis noslri.
Etenim Uerum ait Domintis : Ubinam apparebo
coram Domino Dec meo et glorificabor · ? A i l : Con-
%

ΚνρΙφθεφ μον,καϊ δοξασθήσομαι; Λέγει· Έξο- fitebor tibi in ecclesia, in medio fralmm meorum,
μολογήσομαΐ σοιέν εκκλησία έν μέσφ αδελφών et cantabo in medio eccletim sanctorum *». Itaque
μου, καϊ ψαλώάναμέσσν εκκλησίας άγιων. Ούκούν nos sumua, quos inlrodtixil in terram bonam. Sed
ημείς έσμεν, ούς είσήγαγεν είς τήν γήν άγαθήν. Τί qaare lac et mel? Qooniam infans primum melle,
οδν τδ γάλα καί μέλι; "Οτι πρώτον τδ παιδίον μέλιτι, tunc lacte viviscil; ita et nos, flde fquam babcmus]
είτα γάλακτι ζωοποιεϊται (22) · ούτω καί ημείς τ-J promissia [Dei] ct verbo (pradicaiionis) vivificati,
πίστει της επαγγελίας χαί τψ λδγφ ζωοποιούμενοι C vivemus terram poasidentes. Superius vero praedi-
Vetus interprelatio.
r a m i n novissimis. Dicit Dominus: Eccejacio (25) nonssima tanquam priora. Propter hoc ergo pradica-
•fjn>ropheta ^trate in terram, qum irahit lac et mei, et dominamini ejus
:

·"· ; Quia ipse incipiebat (24) apparere, et in nobis

habitare: templam enim Domini, . · inbabilatio cordis nostri est. Dicit ergo iterom: Et guo modo appa-
rebo Domino Deo tneo, et magniftcabor? Inquit: Confttebor in εεάεύα . . fratrum meorum, eldecantabo
Hbi in Ecclesia sanctorum. Nus ergo sumus, quos iuduxit in terram bonam. Quid ergo lac et mel? Quia
ab initio infane raelle e t . . lacte vivificatur; sicat per tfdem promissionis, verbo dtim adnulriroiir, sic
fivificamur (25), dominatam agentes lerra? Quis est,qui possit modo esse super bestias,
atitsuperaves, autsiiper pi8ces?Sentiredebeti$,quia superesse (26) potestalis est, ut quis imperans
domino (27) sit
"Gen.1,26. » Ibid.,28. » Ezech. x i , 1 9 ; xxxvi, 26. * Psal. XLI, 3. Psal. x x i , 25.

VARIOKUM N O T i E .
(14) Haec verba in libris sacris fnistra quaerentur.
Simiba occurrunt Isai. X L , 15. Prov. i , 6. P O T T . D
(15) Particip. pro iodicat. ut c. 19 et saepius apud
Palres.
(16) Ms. παιδίον, roale. Παιδίου. D A V I S .
(17) Ms. άναπλασσομένους, male. Πνεύματι resti-
tuit Fellus ex interpr. Lat.
(18) Sc. jam inilio creationis de nobis dixit.
(19) Non est in S. Script., sed Γ. respexit Barn.
ad Ezech. xxxvi, 11, velMaltb. xx, 16.
(20) I. e. respectu gecundae hujus crealionis (re-
generalionis Gbristianae) praedicavit propbeta : In-
trale, etc.J. e. reuascimiui.
(21) Yocem Κύριος, qaam et vetus non legit in-
lerpres. aat male addilam putes, aut non Sd Deam,
ged ad Prophetam (David) referas. — Notes deinde,
quod bisce verbis tertia loci illius biblict explicalio
allegorica seu enostica incipiat, quse terram illam de
EeclesiaGhrisUanainterpreutur.Gfr.Not. 7, sup.
(22) Lac et niel, πίστις καί κήρυγμα, quibus Ec-
clesia nos nutrit.
(25) Ecce facio. Rectiae, faciam. F E L L . — Conji-
cit autem Meuardus bis verbis S. Barnabam respe-
xisse vel ad Isa. X L I I I , 18, vel ad Jerem. x x x u i , 7 ,
vel denique ad Thren. v, 21: Inmta dies nostros $ic-
ut α principio. Hac eniin precatio, inquit, esl futu-
rorum prawiictio.
(24) lncipiebat. In texta Graco έμελλεν, id est de-
bebal, ut supra, et alibi passim. ΜΕΝ.
Sicutperftdem... verbo...vivilicamur. Al.juxla
Graeca : Sic et per fidem... et verbo... vitificabimur.
Feikus tamen primam taDtummodo emeudationeni
admisit.
(26) Supereue. Sicsup. Faeiamut hominem... et
supertit bestiit lerra. Est igitur bic supereiu vel. In-
terp. dominari, prceesse , excellere. Quo sane sensu
verbura istud antiquis etiam scriploribus Laliui^
interdum usurpalur.
(27) Domino. Leg. dominus. llanc lectioiieui re-
tiituit Fellus in sua edil. Oxou.
743 S. BARNABiE A r O S T O L l 744
l i l : Creuanl el prcpsint piscibus. Quis potest nunc Α ζήσομεν κατακυριεύοντες της γης. Προείρηκε δε έπά-
praeesse bestiis» vcl ptscibus, vcl coeli yolucribus? νω,&ιανξανέσθωσαν,καΙάρχέτωσαντώνΙχθΰων.
Scire enim debcmus prceesse potesutem designare, Τίς (28) ουν δ δυνάμενος νυν άρχειν θηρίων, ή Ιχθύων,
ut quis imperet ac dominetur. Elsi id nunc non ή πετεινών τού ουρανού; Αίσθάνεσθαι γάρ δφείλομεν,
contiugat, prontisit [id] sane nobis. Quando [fief|? δτιτδ άρχειν εξουσία έστ\ν, Γνα τις έπιτάξας κυρίευση.
Cum et ipsi adeo perfeqti erinius, u l haeredes simus Εί ούν ού γίνεται τούτο νύν, άρα ήμίν εΓρηκε (29).
teslamenti Domini. Πότε; "Οταν κα\ αύτο\ τελειωθώμεν κληρονόμοι της
διαθήκης Κυρίου γενέσθαι.
VII. Jejunium et Caper — lypus Christi.
Inielligile ergo, filii dilectionis ac lxtitiae, quod Ούκούν νοείτε, τέκνα ευφροσύνης, δτι πάντα δ κα-
bonus Oominus omnia nobis pnemonslravit, ut λδς Κύριος προεφανέρωσεν ήμίν, ίνα γνώμεν ψ κατά
cognosceremus, cui in omnibus gralias agere ac β πάντα εύχαριστούντες δφείλομεν αίνείν. ΕΙ ούν δ Υίδς
laudes debemas oflerre. Si ergo Dei Filius, qui eet τού Θεού, ών Κύριος, κα\ μέλλων κρίνειν ζώντας κα\
DominU» et judicaturus est vi?os ac mortuos, νεκρούς, έπαθεν, ίνα ή πληγή αυτού ζωοποιήση ημάς·
passus est, ut plaga ipsius vividos nos redderet; πιστεύσωμεν, δτι δ Υίδς τού Θεού ούκ ήδύνατο πα-
credamus. non poluisse Filium Dei pati nisi pro- θείν, εί μή διά ημάς. 'Αλλά κα\ σταυρωθείς έποτί-
pter nos. Gruci vero affixus acelo ac felle pota- ζετο δξει καί χολή. Ακούσατε, πώς περί τούτου πε-
baiur. Audiie, quoroodo de bac re indicia dederint φανέρωκαν (30) οί ιερείς του λαού (31). Γεγραμμένης
sacerdotes populi [Judaici]. Scripio prcecepto, ut, εντολής αύτου, δς άν μή νηστεύση τήν νηστείαν, θα-
qui jejunium non jejunaret, morte exlerminare- νάτω έξολοθρευθήσεται, ένετείλατο Κύριος, έπεί καί
t u r , pwecepit Dominus; quia et ipse pro peccatis
% ϊ
αύτδς υπέρ τών ημετέρων αμαρτιών ήμελλε σκεύος
nostrie vas spiritus sui oblalurus erat in bosdam; τού πνεύματος (32) προσφέρειν θυσίαν,ίνακαΐ δ τύ-
ul et implerelur figura facta in Isaac, qui euper πος δ γενόμενος έπΙ Ισαάκ, τού π*ροσενεχθέντος έπ\
altare fuit oblalus. Quid igitur dicil apud prophe- τδ θυσιαστήριον, τελεσθή. Τί ούν λέγει έν τψ προ-
tara ? Et manducent de hirco, qui in die jejunii φήτη; Καϊ φαγέτωσαν έκ τον τράγον, τον χροσφε-
offerlur pro omnibus peccalis. AUenriite diligenter: ρομένον τή νηστεία υπέρ χασών τών αμαρτιών
ti manducenl $oli ac omnet sacerdotes inlesiinum Q (33). Προσέχετε ακριβώς* Καϊ φαγέτωσαν ol Ιερείς
non lolum, cum aceto. Ad quid? Quouiam me, i n - μόνοι χάντες τό έντερον άχΛντον μετά δξονς.
quit, pro novi populi delictis oblaturura carnem Πρδς τ ί ; Επειδή έμέ, εϊπεν, υπέρ αμαρτιών μέλλοντα
meam, polaturi estis felle cum acelo; ideo corae- τού λαού του καινού προσφέρειν τήν σάρκα μου, μέλ-
dite vos soli, dum populus jejunat, el plangit in λετε ποτίζειν χολήν μετά δξους* φάγετε ύμείς μόνοι,
sacco et cinere. |Ha;c] ut ostenderet, quod oporte- τού λαού νηστεύοντος κα\ κοπτομένου έπ\ σάκκψ καί
Vetus interpretatio.
VII. Inlelligite ergo, filii dilecli, quia omnia bonus Dominus oslendit nobis, ut sciremus, cum Jer
omnia (34) gratias agere debeamus. Si ergo Filius D e i , cum sil Dominus qui incipiet judicare vivoe el
morluos, passus esl ut plaga illius viviflcaret nos; credamus, quia Filitis non poterat pali nisi propter
nos. Sed et cruci affixus, potalur aceio et felle. Audite, quemadmodum de hoc significaverint sacerdotes
templi. Insciipia lege praecepli, ut si quis non jejunarel jejiinium, morte moreretur, prtecepit Dominus:
quia ipse pro peccatis nostris incipiebat vas spiritus sui oflerre hosiiam; ut et liguram qu« fuerat sub
Isaac qui oblatus est ad aram , consumrnaret. Quid · . d i c i t . . propbela (35) ? Εί manaucenl de hirco ,
quem vblaluri sunl ad jejuntumproomntou$peccati$. \ttend\te diligenter : Εί manducent sacerdote* toli . .
tniesiinum non lolum, cum aceto. Ad quid? Quoniam mc, pro peccalis poptili me'r(56)iiicipientem offerra
corpus meum, poiabilis aoelo curo felle: manducale vos s o l i , populo jejunanie, etptangile vos(37) in
cilicio el cinere. Et ut ostenderet, quia ab illis (38)debel pati,sic pracepit: . . Sumiie hircos duos bonos,
**Lev. x x n i , 2 9 .
VARIORUM NOTiE.

(28) Ms. τί, male. D — Sic quoque Fellus in sua edit. Oxon. -
t29) Sensus : in praesenti quidem imperium illud /35) p opheta. Forte, in prophela, juxta Graecum.
r

in volncres, e t c , non tenemus, sed promissam banc § j t Felli edit. Oxon.

c e

dominatiotiem aliquando recuperabimus.
(50) αν pro ασι, αϊ saepius 111 Ν.T.Winer, Gram.
p. 72, ed. IV.
(51) Ναού. Μ Ε Ν .
(32) I. e. corpussunro. Μ Ε Ν . Sensus est: mandato
(36) Populi mei. ln textu Graco, λαού τού και-
νου, id est populi novi: non ita recte; quia Gbrislus
pro universo niundo passus esl. ΜΕΝ. —AtGrae-
cam leciionera confirroare fortasse quispossetex
j to Apostoli loco, II Cor. ν , 17: Ωστεεί τις έν Χ ρ ι -
s

de jejunio Dominus lypum passionis sua; praebere
voluil.
(33) Non est in sacra Scriptura; sed inlcr C h n -
slianos sec. II, tradiliones qusedam falsae de ritibus
<rr<p, καινή κτίσις· τά αρχαία παρήλθεν, Ιδού γέγονε
τά πάντα καινά.
(37) piangile vo*. Leg. planyente, expuncto prc-
nomine vos ut in texlu Grajco κοπτομένου. Nam p i -
f

iudaici fesli expiationum divulgatae fuisse videniu/, p „ | UI^ ^ie debebat affligere animas jejunio, i a
u s

quas bic Baruabas, alias Justinus (Dial. c. Tryph.. cinere et cilicio. Μ Ε Ν .

n . 40) et Tenull. Adv. Jud. cap. 14, adv. Marc* (38) Quia ab i//t«, etc. Legebat vetus uiterpres 0 * *
111, 7, secuii sunt. . αυτών. Vide sis Grabium iu Annol. ad Bulli Dejen*.
(34) Cum per rmnia. Leg. cui p. 0, juxta Graeca. Fid. Nic. § 5, pag. 45.
745 EPISTOLA CATHOLICA. 746
σποδω. ι "Ινα δείξη, δτι δει αύτδν παθείν υπέρ αύ- Α ret ipsura mori pro illis. Quomodo igitur pnecepit?
τών. Πώς ούν ένετείλατο; Προσέχετε, λάβετε δύο Attendite. Sumite [inquit] duo$ hircet bonos ει *t-
τράγους χαΛούς καϊ όμοιους, καϊ προσενέγκατε· miles, et offerte [eos]; et accipiat sacerdos unum in
καϊ Λαβέτω ό Ιερεύς τδν ένα είς όΛοκαύτωμα (39). holocaustum. De altero vero quid facient? Maledi-
Τδν δέ 2να τί ποιήσουσιν; Έαικστάρατος, φησ\ν, ό ctus, inquit, unu$. Attendite, quo pacto Ggura Jesu
είς (40). Προσέχετε,,πώς δ τύπος τού Ιησού φανε- nianifestetur. Εί conspuiie illum omnet, ac ianci-
ρούται. Καϊ έμχτύσατε (41) πάντες, καϊ κατακεν- nale; el imponite lanatn coccineam circa caput ejus;
τήο*ατε (42), κα\ περιΟεΐτε τό έριον τό κόκκινον περϊ el *ic in deserlum emiliatur. Et cum ita faclum
τήν κεραΛήν αυτού· καϊ ούτως εΙςέρημονβΛηθήτω. fuerit, qui portat hircum, abducit eum in eremum,
Καί δταν γένηται ούτως, άγει δ βαστάζων τδν τρά­ et aufert [ab illo] lanam, et ponit eam super fruti-
γον είς τήν έρημον, και αφαιρεί τδ !ριον, και έπιτί- cem, qui vocatur rubus, cujus gerniina in agrie
θησιν έπι φρύγανον τδ λεγόμενον £αχίη (45), ού κα\ repcrta solemus manducare; et hujus solius vepris
τους βλαστούς (44) είώθαμεν τρώγειν έν τή χώρα εύ- fruclus dulces snnl. Cur vero et boc? Aitendite:
ρίσκοντες· ταύτης μόνης τής £άχου (45) οί καρποί Unum quidem super altare; alterum vero maledi-
γλυκείς είσι. Τί ούν κα\ τούτο; Προσέχετε· τόν μέν ctttm, et quare, qui maledictus est, coronatur?
ένα έπϊ τό θυσιαστήριον, τόν δέ ένα έπικατάρα- Β Quia videbunt eum illa die babentera circa corpus
τον, κα\ δτι (46) τδν έπικατάρατον έστεφανωμενον; talarem coccineam, ct dicenl : Nonne hic est,
Έπε\ δέ δψονται αύτδν τότε (47) τή ήμερα (48), τδν quem nos aliquando dcspecluin, compuncluui ac
ποδήρη έχοντα τδν κόκκινον περ\ τήν σάρκα, κα\ έρού- illusum cruciGximus? Vere ille est, qui lunc se
σιν Ούχ ούτος έστιν, δν ποτε ημείς έσταυρώσαμεν dicebal essc Filium Dei. Quanlopere enim siinilie?
έξουθενήσαντες, κα\ κατακεντήσαντες, κα\ έμπαίξαν- Ideo ergo similes bircos pulchros et aequales [po-
τες; Αληθώς ούτος ήν, δ τότε λέγων έαυτδν Τίδν stulavit]; ut curo viderint eura lunc vciiieniem,
θεού εΐναι. Πώς γάρ όμοιος; Είς τούτο ομοίους (49) percellantur de hirci similitudioe. Vide igitur figu-
τούς τράγους καλούς κα\ Γσους· ιν\ δταν ίδωσιν αύ­ ram Jesu passuri. Quam ob rera vero lananri in
τδν τότε έρχόμενον, έκπλαγήσονται έπ\ τή δμοιότητι medio spinaruni ponunl? Id est figura Jcsu, Eccle-
τού τράγου. Ούκούν ίδε (50) τδν τύπον τού μέλλον­ siae proposita. [Ponunl autem lanam in spinis],
τος πάσχειν Ιησού. Τί δε, δτι τδ έριον είς μέσον τών ut, qui voluerit lanam coccineam auferre, eo, quod
Velus interpretatio.
similes (51), et offerte: et accipiant sacerdotes unum in holocaustum pro peccatis,. . . alium autem in me
lcdictionem. Attendite, quo modo iigura Jesu oslendebaiur. Exspuite in Ulum, inquit, omnes, εί pungiie,
et imponite ianam coccineam circa caput illius; et sic in aram (52) ponalur : el cum ila [aclum fuerit, ad-
ducile (53), qui ferat hircum ineremum, et auferat,. . et ponat illam in slirpem qum dicitur rubus; cujus
et (fuctus in aarit ad&umus (54) invenientes manducare; hujus slirpis dulces fruclm inveniuniur
Adquid ergo boc? Attendite: Unum ad aram; alium tanquam malediclum. £t quare is qui maledictus,
coronatus? Quia videbunt illum tunc in illa die, chlamidem habentem coccineam circa corpus, eldicent:
Nonne hic est, quem nos crucifiximus, fastidientes, et conspuentes (55), et compungentes? Vere hic f u i l ,
qui tunc se dicebat esse tilium Dei. Sicut ergo similis, sic similes hircos, . . et ccquales: ut cum viderint
unum ex illis (56)tunc pascentem, admirentur in similitudine capri. Ergo videtis liguram ejus, qui passu-
rus erat, Jesu. Quare et lanam in medio spinarum ponunt? Figura Jesu, Ecclesiae posila; quia (57) qui

VARIORUM N O T J E .
(39) Levtt. x y i , 7 sqq. cfr. B A E H R , Syinb. II, 679. ] ι et Tertullianus lib. contr. Judaso* cap. ult. pares et
(40) = b j « W cfr. B A E H R , 1. c. p. 668. consimiles. Sed unde sumpserunt, nisi ex hac E p i -
(41) Sic Yoss. Alii έκπτύσατε. stola? ΜΕΝ. — Gyrillus Alex. in Gtaphyris: Καλοί τε

J 42) Talia nec S. Scriptura, nec Talmud narrat; κα\ Ισομεγέθεις άλλήλοις άμφω τε ίσήλικες, δμό-
reperies ea et apud Juslinum ac Tertull. II. cc. χροοί τε καί κατ' ούδένα τρόπον παθόντες τήν εμ-
(43) lla Voss. Ms. ^αχιήλ, male. πηρίανΗοο est, ut vertendum f u i l : Pulchri,et ejus-
(44) Germina. ila Voss. βάτους, ΜΕΝ. Male. Davi- dem inter se magnitudinis ambo, et cocevi, item eju$-
sius cum interprete L a l . καρπούς. dem coloris, nec ulla omnino affecli membrorum lce-
(45) Ita Yoss. Ms. raale ; ούτως μόνης τής ^α­ sione. G O T .
χούς, κ. τ. λ. (52) In aram. Yetu> inlerprcs videlur legisse είς
46) "Οτι = eur? Viger. ρ. 551»>. βωμόν. — Sed in eremum reponi deberc, non lamtiin
(47) Davis. legit : επειδή δψονται αύτδν, ταύτη, to.xlus GraBCtis, sed eliam res ipsa satis iudicai.
FELL.
χ . τ. λ.
ί48| Ghristum in die judicii. ΜΕΝ. (55) Adducile. Reclius, adducit qui ferl, etc.
(49) Ua Davis. ώς ούν δμοιος, κατά τοΰτο δαοίους, F E L L .
κ. τ. λ. Cot. Ms. male : πώς γάρ ομοίως, και τού­ (54) Adsumui. Lege adsuevimus, ut in textu Graeco,
τον, κ. τ. λ. είώθαμεν. ΜΕΝ. — Sic edidit quoque Fellus.
(50) Leg. ίδετε , F E L L . De boc lypo cfr. Juslin. (55) Conspuentes. Έμπτύσαντες.
Dial. c. Tryph., n. 111. (56) Unum ex illis. Magis disiiucie reddit inier-
(51) Bonos, simile*. Lege, bonos el similcs. Inpres, quod in Gr<eco babetur αυτόν, unum ex illit;
tf»xlu Graeco , καλούς κα\ όμοίω;: correxi ομοίους. caper eniiu emissarius solus supererat, altero prius
Ubi nola licet Lev. x v i , nibil de bircormn s i - maclato. F E L L .
militudine praecipiaiur, tamen apud S. Jtislinum (57) Quia. Quod iuterpres reddit, quia, in Graeco
csi ίνα. FELL.
Mariyrem Dial. cum Trypk., pag. 259, edit. Paris.
dicuntur τράγοι δύο όμοιοι, id osi hirci dno similes:
PATROL. GR. II. 24
 747 S. B A R N A & E A P O S T O U 748
spina fonnidabilis sit. debeat pluriiua suflerre, et χ ακανθών τιθέασι; Τύπος έστι τού Ιησού τή Έκκλη-
alBiciatus potiri illius. Sie, inquit, qui volunt me σία κείμενος, ίνα (58), δς έάν θέλη τδ έριον άραι τδ
videre εί ad regnum tneum pervenire, debent per κόκκινον, δεί αύτδν πολλά παθείν, διά τδ είναι φοβε-
affiictionet et lormenta possidere me. ράν τήνάκανθαν, κα\θλιβέντα κυριεύσαι (59). Ούτω,
φησ\ν, οί θέΛοντές με ίδειν, καϊ αφασθαί μου ττ\ς βασιλείας, οφείλονσι ΘΛιβέντες καϊ παθόντες Λα­
βείν με (60).
VIII. Vacca rubra — typui Chrisli.
Quam autera figurara putatis esse, quod prae- Τίνα δέ δοκείτε τύπον εΤναι, δτι εντέλλεται τφ
cipitur Israeli, ul homines consummatae nequiliae Ισραήλ προσφέρειν δάμαλιν τούς άνδρας, έν οΓς
w

juvencara offerant, et eam mactatam comburanl; άμαρτίαι τέλειαι, κα\ σφάξαντας κατακαίειν · κα\
utque tunc pueri tollant cincrem, in vasa millanl; αίρειν τότε τήν σποδδν παιδία, κα\ βάλλειν είς άγγη,
postea [baculo] alligent lanam coccineam cum bys- καί περιτιθέναι τδ έριον (61) τδ κόκκινον, κα\ τδν ύσ-
sopo; et sic populum singulatim pueri aspergant, σωπον · κα\ ούτω ^αντίζειν τά παιδία καθ' Ινα τδν
ut a peccatis purgetur-^Aspicite, quomodo in s i i n - λαδν ίνα άγνίζωνται άπδ (62) τών αμαρτιών; Νοείτε,
plicilate nobis loqualur [Dominus]. Vilulus isie, πώς άπλότητι (65) λέγει" ύμϊν. Ό μόσχος ούτος έστιν
Jesusest; homines nequam, qui offerunt, sunt i i , ό Ιησούς* oi προσφέροντες άνδρες αμαρτωλοί, οί
qui Dominum ad necem obtulerunt. Sed nunc non προσενέγκαντες αύτδν έπΙ σφαγήν. Ειτα ούκέτι άνδρες
amplius suut viri nequam, nec amplius pro pecca- [αμαρτωλοί (64)], ούκέτι αμαρτωλών ή δόξα (65).
toribus habenlur. Pueri vero aspcrgenles sunt, qui Οί δέ ^αντίζόντες παίδες, εύαγγελιζόμενοι ήμίν τήν
nuntiaverunt Jiobis remissionem peccatorum, et άφεσιν τών αμαρτιών κα\ τδν άγνισμδν τής καρδίας*
purificatioiuun cordis, quibus dedit Evangelii prae- οΓς έδωκε τού Ευαγγελίου τήν έξουσίαν — ούσι δεκα-
dicandi potestatem ; quique sunt duodecim, in tri- δύο είς μαρτύριον τών φυλών, δτι δεκαδύο αί φυλα\
buum teslimonium, quia apud Israelitas duodecim τού Ισραήλ — είςτδ κήρυσσε ιν. Διά τί δέ τρεις παϊ-
eranttribus. At cur tres pueri aspergentes ? Nempc δες οί ^αντίζοντες; Είς μαρτύριον Αβραάμ, κα\
iii testimonium Abrabami et Isaaci et Jacobi; quod Ισαάκ, καί Ιακώβ, δτι ούτοι μεγάλοι τω θεψ.
ii magni fuerint coram Deo. Cur vero lana in ligno "Οτι (66) δέ τδ έριον έπ\ τδ ξύλον; "Οτι ή βασιλεία
'baculo)? Quia in ligno Jesus dominium suum te- τού Ιησού έπΙ τψ ξύλψ· διότι οί έλπίζοντες είς αύ-
net, cujus causa, qui in illum sperant, vivent in C ζήσονται εις τδν αίώνα. Διά τί δέ άμα τδ έριον
x o v

aeleriium. Quare aulera simul lanam et hyssopum? χα\ τδν ύσσωπον; "Οτι έν τ-Jj βασιλεία αύτυύ ήμέραι
Quoniam in regno illius erunt dies mali ac sordidi, έσονται πονηρα\ κα\ 0υπαρα\, έν αίς ημείς σωθησό-
Vetus inttrpretatio.
voluerit tollere lanam coccineam, oportet illum mulla pati propter spinae nequitiam, et coartatuw sic
doroinari illius (67). Sic, inquil (68), qui volunt me vidire et altingen regnum meum, debenl compressi et
mulla pasu accipere (69).
VIH. Quam aulcni iiguram putatis esse, quia praceptum est populo Judxorum offerre vaccam bomines,
in quibus peccaia coiisummata sunt, el occisam comburere; et lollerc tunc cinerem pueros, el miliere
in vasa flctilia, et suspeudere in ligno lanain roccineam etbyssopum, ct sic spargere pueros circa singu-
las turbas populi, ut sancliflcentur a peccalis? Videle ergo quoinodo in similitudine dical nobis. Vacca. . .
crat Jesus : qui oflerebant, boniines peccalores, bi qui obtulerunt euui ad victimani
Qui sparserunt pueri, bi erant qui nuntiaverunl nobis remissioiiem peccalorum, et castitaleni pracordii
uosiri, quibus dedit Evangelii potesialem; qui suni duodecim, testimouium iribuum; quia duodecim
sunt iribus Judaeorum (70) Quare ergo ei lana in liguo esl?
Quia qui (71) crediderii in illum, vivet in perpetuum. Quare iu IIIIUIQ lanam el byssopum ? Quia in regno
iUius dies erunt nequissirai et sordidi, quibus nos sauabimur (72) E l propter
boc dum sic tiunt; nobis. · lucida, illis aulem obscura; quia non audierunt vocem Domini.
M
Num. xix, 2 seq.
VARIOKUM NOTifi.
(58) Ίνα c. indic. prses. ul bis in Ν. Τ . 1 Gor. ιν, D id eet babere illam in potestale, cum nimirum de
6. Gal. iv, 17. Winer, Gramm. p. 266. spinis sublala fuerit. ΜΕΝ.
(59) Ila Davis. Ms. κυριώσαι, male. (68) Sic, inqvii, etc. Hoc sapius ingeminat Do-
(60J Sc. Cbristus. fcon profertur bic cerlos a l i - roinus noster, Mallh. \ n , 1 3 ; x, 58; xvi, 24. Per
quis Evangelii locus. ΜΕΝ. cfr. Matlh. X M , 24. raullas Iribulaiiones inlroitum in regnum coelorum
(61) Add. τψ ξύλψ. ΜΕΝ. cfr. interpr.: baculo. obtiiiendum docct Barnabas cuni D. Paulo, A c l .
(62) lla Dav.'iMs. ύπό. xiv, 22. F E L L .
(63) L. όμοιοτητι ΜΕΝ. cfr. interpr. : in simili- (09) Et multa passi accipere. Lege, et ntulta pa-
ludine. tienles accipew me, ut in textu Grxco. ΜΕΝ.
(04) HocadditMEN. (70) Judworum. Reclius, hraeliiarum. F E L L .
(65) Είτα... δόξα, a metaphi lste non agnila, de- (71^ Quia qui. Lege, quare qui ul in lextu Graco.
9

leuda sunt. DAVIS. ΜΕΝ.

(66] "Οτι =zcur? Viger., p. 5 5 1 c f r . c. 7 , (72) Quibu* nos sanabimur. Lege, in quibus. h\
DOI. 14. iexlu Graeco addilur ήμέραις, sed leg. ημείς, id
(67) Dominari UUu*. In texti Graeco, post κυριώ- no $. Sanabimur, forle talvabimur. ΜΕΝ.
σαι deest αυτού, nempe έρίου. Dominari illius (lanse),
7*9 EPISTOLA CATOOLICA. 7«0
μέθα* δτι κα\ αλγών τήν σάρκα τού £ύπου διά τού Α * quibus nos servabimur : quandoquidem, qi|i
n

ύσσώπου ίάται (73). Καί διά τούτο ούτω γενόμενα
ήμϊν μεν έστι φανερά, έκείνοις δέ σκοτεινά* δτι ούκ
ήκουσαν φωνής τού Κυρίου.
•X. De circumcisione auris et cordis, et de circumcisione typica Abrahami.
Αέγει γάρ πάλιν περ\ τών ώτίων, πώς περιέτεμεν
ημών, κα\ τήν καρδίαν (74). Αέγει δ Κύριος έν τψ
προφήτη * ΕΙς άκοήνώτίου ύιίήκουσάν μου. Κα\ πά­
λιν λέγει · Ακοή άχούσονται οί πόβφωθεν, ά έποίψ
σα,γνόχτονται (75) * Κ α ί , Περιτμηθήσεσθε, λέγει
Κύριος, τάς καρδίας ύμων. Κα\ πάλιν λέγει* "Ακουε,
ΊσραήΛ, δτι τάδε Λέγει ό Κύριος ό θεός σον. Κ&\
πάλιν τδ πνεύμα Κυρίου προφητεύει* Τίςέστι ό θέΛων Β
ζήσαι είς τόν αίώνα, Ακοή άχονσάτω τής φωνής
τον Παιδός μον. Καί πάλιν λέγει · "Ακουε ουρανέ,
καϊένωτίζουήγή, δτι ό θεός (76) έΛάΛησε. Ταύτα
είς μαρτύριον (77). Κα\ πάλιν λέγει* Αχούσατε Λόγον
1
Κυρίου, άρχοντες τού Λαού τούτον. Κα\ πάλιν λέγει*
corpore a»grotal, a sordibus per byssopum curatur.
Et propter hoc, quae ita se habent, nobis manifesta
sunt, illis [Judaeis] autem obscura, quia oon audio-
runt vocem Domini.
Loquitur porro Scriptura de auribus nostris, quo-
modo eas et cor nostrum circumcideril [Dominus].
Ait Dominus apud Prophetam : In auditu auris
obedierunt mihi Etiteruni dicit: Auditu audient,
qui longe absunt; quw feci, tcient Et : Circum-
cidite corda veslra * · , ait Dorainus. Et rursus ait :
Audi, Israel, hccc dicil Dominus Deus luus Ite-*
nimque spirilus Domini prophelat : Quis e$t, qui
vult vivere in ρεη>εΐιιιιτη? Auditione audiat vocem
Filii mei Et ilerum dicit : Audi c&lum, et au-
ribus percipe, Urra, quia Deus loculut e$t Haec i n
tesliinonium. Rursusque ait : Audite verbum Do-
tnini, principes populi hujus . Et adhuc : Audite
s o

*Ακούετε, τέκνα, τής φωνής βοωσης έν τήέρήμφ. filii,vocem clamantem in deserto . Ergo eircumci»
5 l

Ούκούν περιέτεμεν ημών τάς άκοάς, ?να άκούσαντες
λδγοΥ,πιστεύωμεν · ή γάρ περιτομή, έφ* fj πεποέθασι,
κατήργηται. Περιτομήν γάρ εΓρηκεν, ού σαρκδς γε-
νηθήναι * άλλά παρέβησαν, δτι άγγελος πονηρδς έσδ-
φισεν αυτούς. Λέγει πρδς αυτούς * Τάδε Λέγει Κύ­
ριος ό θεός ύμων — ώδε ευρίσκω [νέαν (78)] έν-
τολήν -~ μή σχείρητε έχ* άχάνθαις, περιτμήθητε
δέ τφ Κνρίφ ύμων. Κα\ τί λέγει; Περιτμήθητε τό
σχΛηρόν χής καρδίας ύμων, χαϊ τόν τράχηΛον C
dit aures nostras, ut audilo verbo credamus; cir~
cumcisio enim, in qua [illi] confidebant, abrogata
esL Praecepit enira [Dominus], circutncisionem
non carnis esse facicndam ; illi aulem [praceptum
hoc] Iransgressi sunt, quia malus apgelus decepit
illos. Ait ad eos : Hcec dicil Dominu$ Detu veiter
[in his verbis invenio uovam legem] : Noliu u-
rere ειιρετ spinas, chcutncidimini fhmixo vestro
E l quid vult [sibi Oominus hisce verbis] ? Circum-

Vetus interpretatio.
IX. Dicitautem . . de auribus, quo modo circamcidat aures praecordii nostri. D i x i t . . per Propbelam .
Avditu aurit exaudivit me. Et iterutn dicit : Auditione audient, qui longe sunt; et qws faciet (79), scient.
. . Circumcidile, dicit Dominus, aures veslras (80). Et iterum dicit * Atuft, hrael, quia hcec dicii Dotninu*
Deus tUH$. Et iterum spirilus Domini prophetat : Quia (81) qui vult νίνετε in ρετρείιιιιηιΐ Auditioneaudiat
vocem puerimei. E l iterum dicil : Audi, ccslum, et percipe auribus, lerra, quia Dotninu* locutus e*t. . · .
Et ilerum d i c i t : Audite verbum Domini, principes populi hujus. E l ilerum dicit : Audite. . vocem clamantis
in eremo. Ergo circumcidite (82) aures nosiras, ut audilo verbo credamus Circumcisionem
autem d i x i t , non corporis. . ; sed praterierunt (83); q u i a angelus n e q u a m docebat illos. . . Hcec dicit
Dominus Deus vester: Hic invenio novam Ugem. \m Ulis qui seminanl (84) in spinis! Circumcidile vot Do ·
mino ve$tro. . . Hoc est, audite Dominum vestrura, et circumcidite nequiliam de prcecordii* vcttris. . .
Dixil aulem iterum : Ecce dicit Dominus: Omnes nationes sine circumcisione corporis sunt : kic
autem populus sine circumcisione cordit est. Sed. . etiam circumcisus esl popalus in signum ; sed e t . . J u -
da^us (85), et Arabs, et omnes sacerdotes idolorum, et iEgyplii. Ergo et b i de testamento sunt
quos dicit liltos AbrahaB de omnibus gentibus : quia Abrabam primue circumcisionem d e d i t , in Spirilu,
quod prospiciebat in Jesum. Circumcidil de domo sua homines trecentos octo-
•

•> Psal. x v n , 45.

v w
Isa. x x x m , 15. *· Jer. ι ν , 4. * Jer. v n , %
7
*> Psal. x x x m , 13.
8 M
Isai. i , 3.
M
lbid., 10. 8 1
Isai X L , 3. " Jer. iv, 3.

VARIORUM N O T i E .
(73) lta Cot. m s . Δ ι ά τού £ύπου τού ύσσώπου
lάταu
(74) Gfr. de c.ircumctsione Ep. ad Diogn. c. 4.
(75) Adhorlalio audiendi involvit admonilionem
ad circumcisionem aurium.
(76) ΑΙ. Κύριος.
(77) Sc. circumcisionis Dco accepla;.
(78) Add. νέαν. Μ Ε Ν . lulerpr. novam.
(79) Et quce faciet. Leg. el qu<e [eci.
(80) Anre* vettra*. Ιιι textu Graeco, eorda veslra,
male; nani oinues qui sequuntur loci speciant ad
aurium, non ad cordis circuoicisionem. Μ Ε Ν .
(81) Quia. Reclius, quis est. F E L L .
(82) Circumcidite. Leg. circumcidit. Hanc qnidem
iectionem sequitur Fellus in texlu, licel in nota lectio-
nem circumcidile retinendam praecipiat. Yerum id
vitio typoiheta3 vertendum.
(83) ΡτωΙεήετηηί. Id esl, pravaricaii sunt, traiw-
gressi sunl. Et Psalm. C X L V I I I , 6 : Praceptum posuit,
el non pr&eribii. ΜΕΝ. — Apud Fellum, pmtereuni.
Typotbeta? luendum.
(84) V a qui seminant. Rectius, nolile ιετετε.
F E L L . Qui ea quat mox scquuntur, ita supplet :
Et quid, hoc esl quod dicii, audile, elc.
(85) Judasus. Forte Idumceui, vel Syrus. — Hinc
Felli edit. Oxon.. rejecia vulgaU lectione, exbibet
Idumceut.
 751 S. BARNiULfi APOSTOLl 752
cidite, [dicit], duritiam cor4i$ vestri, et cenicem Α υμών ού μή σκληρύνετε. ΚαΧ πάλιν · Ιδού, Λέγει
vestram ne induretis Atque iterum : Ecce, dicii ό Κύριος- πάντα τά έθνη άπερίτμητα, άκρόδνστα %

DominuSy omnes gentet incircumcitte $unt, ac pm- ό δέ Λαός ούτος άπερίτμητος καρδία. Άλλά έρείς·
Otiiium habenl; hle vero populus [Judaeorum] corde ΚσΛ μήν περ:τέμνεται ό λαδς είς σφραγίδα. Άλλά
est incircumcisus . At inquies : E l vero ille po-
84>
κα\ πάς Σύρος, κα\ Άραψ, κα\ πάντες οί Ιερείς τών
pulus in signum [foederis] circuniciditur. Verum είδώλων. Αρα ούν κάκείνοι έκ τών διαθηκών αυτού
Τ

et circumciduntur Syri omnes, ac Arabes, ac oranes · είσιν; Άλλά κα\ Αίγύπτιοι έν περιτομή είσι. Μάθετε
sacerdoies idolorura. Hinc ergo perlinenl illi quo- ούν, τέκνα, περί πάντων πλουσίως, δτι Αβραάμ, ό
que ad Domiui testamentum ? Sed et iEgyptii cir- πρώτος περιτομήν δούς, έν πνεύματι πρόβλεψα; είς
cumcisionem usurpant. Discitc igitur, iilii, de om- τδν Ίησούν (86), περιέτεμε λαβών τριών γραμμάτων
nibus abundc, quod Abrabamus, qui primus dedit δόγματα. Λέγει γάρ · Καϊ περιέτεμεν Αβραάμ έχ
ciicuracisionem, in spiritu prospiciens in Jesum, τού οϊχου αυτού άνδρας δέκα χαϊ όχτώ χαϊ τριαχο-
circumcidit, [arcanam] trium lilterarum doclrinam σίονς (87). Τίς ούν ή δοθείσα τούτω (88) γνώσις; Μά-
adbibens. Narrat enim [Scriptura] : Et circumcidii θετε τούς δεκαοκτώ πρώτους, εΐτα τούς τριακοσίους.
Abrahamut e domo $ua c c c x v m viros. Quae ergo illi Τδ δέ δέκα καί οκτώ, I δέκα, Η οκτώ. Έχεις Ίησούν.
ιιι boc data est cognitio? Disciie primo decem et Β "Οτι δέ σταυρδς έν τω Τ έμελλεν έχειν τήν χάριν, λέ-
ocio, dein trecentos. Decem autem et oclo expri- γει καί τούς τριακόσιους. Δηλοϊ ούν τδν μέν Ίησούν
imintur, per I decem, per Η octo. Habes inilium έντοίς δυσΐ γράμμασι, καί έν έν\ τδν σταυρόν, Οίδεν
[nominis] Jcsu. Quia vero crux in [figura lillerae] δ τήν έμφυτον δωρεάν της διδαχής αυτού θέμενος έν
Τ gratiam [redemptionis nostrae] erat signalura, ήμίν. Ουδείς γνησιώτερον έμαθεν άπ' έμού λόγον
ideo ait trecentos. Ostendit iiaque Jesum in duabus άλλά οίδα, δτι άξιοί έστε ύμείς.
lilleris, et crucem in tertia. Scit boc, qui profundius donura doclrina; s u * posuit iu nobis. Nemo
magis germanum a me accepit sermonem; sed scio, vos dignos esse.
X . Manduta de cibis, male aJudtris inlellecta, Chrisiianis sunt aperta.
Quare autem Moses dixit : Non manducabitis "Οτι (89) δέΜωσής είρηκεν · Ού φάγεσθε χοιρον,
suem, mque aquilam, weatie accipitmrn, neque cor- ουδέ άετόν, ουδέ όξύπτερον , ουδέ κόρακα, ουδέ
tttm, nec nllum piscem, qui non habeat squamam ? πάνταΙχθύν,Ιςούκ
58
έχειΛεπίδα έναύτφ; (90) Τρία
T i i a dogmata in inlellectu comprebendit. Porro ait έλαβεν έν τή συνέσει δόγματα* Πέρας γέ τοι λέγει
illis [Uominus] iu Deuteronomio : Et disponam ad ^ αύτοίς έν τψ Δευτερονομίψ · Καϊ διαθήσομαι πρός
populum hunc prcecepla mea · · . Nonne ergo man- τόν Λαόν τούτον τά δικαιώματα μου. Αρα ούκ Τ

Veius interpreiatio.
t\ \ e c m quia priinatum (91) Irecenti sunt; et distinctione facla, dicit decem et octo:
babes in duabus lilleris Jesuin. In quibus incipiebat babere donum, tunc dicit, et trecentos. . . babes in
una liltera, T , crucem. Scitote quia (92) nalurale donum docirinse suae posuil in nobis. Nenio arlius didicit
a me verbum; sed scio quia digni esiis.
X . Quare autcm Moyses dicit : JVon manducabis porcinam, nec aquilam, nec accipilrem, nec corvtim, nec
omnem piscem qui non habet in εε tquamam? Tres accepit Moyses in eonscientia (95) sua conslitutiones.
Ad sunima dicil illis in secunda lege : El disponam ad populum hunc aquhates mea*. Ergo non esl maii-
daltim Dei, ne maiiducenl; sed Moyses in ligura (94) locutus est illis. Porcinae (95) ergo ad hoc d i x i i : Non
eris conjunctus hominibus talibus qui, cum luxuriaul, obliviscuniur Dominum suum
Porcus enim, cum manducai, dominum non novil : cum esurit, luac clamat; ct cuni accepit iterum, la-
cel. Non manducabi$ inquit, aquilam, aul accipilrem, . . aul corvum. Hoc d i c i t : non adjunges te ncc
9

similabis lalibus bominibus, qui nesciunt per laboreiii el sudoreni sibi acquirere escam, sed rapium alie-
nam (96), per auam imqtiilaiein; et observaut, quasi in sin plicilate ambulantes, quem dispolient. Sic aves
i&isd sohe sibi non acquiremes escam (97), scd pigrae st-denles, quaerunt quo modo alienas carnes devorent;
β λ
Jer. v i i , 26. " Jer. ix, 25, 26. «· Lev. x i ; Deut. xiv. 8 6
Deut. iv, 4.

YARIORUM NOT^E.
(86) l u Davis. Vel. interp. : Jesum. Ms. υίδν, D (94) ln figura. Rectius, inspiriiu, juxla Grsecum.
Diale. FELL. — Ex boc capile Barnabx, ct a niensa pro-
(87) Non est in S. Scriptura; sed cfr. Gen. xvn, miscua sancto Petro coelitus olim apposiia, facinus
26, 27, coil. Gen. xiv, 14. suuui allegorizandi defendit Adamanlius bomil.
(88) ΑΙ. αύτψ. νιι in Levit. B E R N .
(89) "Οτι = cur, ut c. 7 et 8. (95) Porcince. Leg. vorcinam. Sic quoque Fellus iu
v90) Haec recilal e Barn. Clem. Alex. Slrom. n , edil. Oxon.
c. 45, p. 464, ei 1. v, c. 8, p. 677. (90) Alteiiam. A l . mallenl aliena, ul in texlu
(91) Quia primutum, etc. Lege cum Fello, primo Graico. Fellus vulgatam retinci leclionem.
ot.todecim, tum ireccnli suni. Vcl «:um al. quia primi (97) Qucm dispolient... non acquirentes etcam.
octodecim, tum etc. t Hax desunt i» lextu Greco sed rcstiiucnda hoc
(92) Scilole quia. Forle : Scil hoc qui. Sic qutdem modo : Έάν τινα συλώσι * ούτω ταύτα τά πετεινά
edidil Fcllus. μόνα ούχ έαυτοίς πορίζοντα τροφήν. ΜΕΝ, — Paulo
(93) i n wnsck.itia. Legil interpres, έν συνειδή- aliter Fellus : Έάν συλώσιν ούτω; ταύτα τά δρνεα
1 iUL, μόνα ού πορίζοντα έαυτοίς τήν τροφήν.
 EPISTOLA C A T H O U C A .
Εστιν εντολή Θεοΰ τδ μή τρώγειν; Μωσής δέ έν πνεύ­ Α datuin l>ei est, ne liianduceiu? [Esi :\ sed Moses i u
ματι έλάλησε. Τδ[ν] ούνχοΣρβν πρδς τούτο είρηκ&ν · spirilu locutus est. Quapropter sic iuem ait, quasi
Ού μή κολληθήση, φησ\ν, άνθρώποις τοιούτοις, diceret: Non adb&rebis boiuinibus talibus, qui s i -
οίτινες δμοιοί είσι χοίροις. "Οταν γάρ σπαταλώσιν, miles sunt porcis. Nam cum iu deliciis vivunt,
έπιλανθάνονται τού Κυρίου εαυτών · δταν δέ ύστερη- Domini sui obliviscuntur; cum autem destituuulur
θώσιν, έπιγινώσκουσι τδν Κύριον. Κα\ δ χοίρος, δταν nccessariis, Dominum agnoscunt. Et quidera por-
τρώγη,ούκ οιδε τδν χύριον δταν δέ πεινάση, κραυγά­ c u s , quando comedit , doininum non «ovit;
ζει, κα\ λαβών πάλιν σιωπά. Ουδέ μή φάγης, φησί, τδν quando autem esurit, clamat; et accepta iterum
άεζδν, ουδέ τότ όξύχτερον,'ούδέ τδν Ικτϊνα, νύδέ esca, tacet. Nec manducabis, inquit, aquilam, ne-
τδν κόρακα. Ού μή, φησ\, κολληθήση (98) άνθρώποις que accipitrem, neque milvum, neque corvum. Non
τοιούτοις, οϊτινες ούκ οίδασι διά κόπου κα\ ίδρώτος πορί- adbserebis, dicil, iis bominibus, qui nesciunt sibi
ζειν έαυτοίς τήν τροφήν, άλλά άρπάζουσι τά αλλότρια labore ac sudore parare victum, sed alieua rapiuut
έν ανομία αυτών κσΛ έπιτηρούσιν,ώςέν άκεραιοσυνη inique; et cum videanlur in simplicitale ambulare,
περιπατούντες (99). Κα\ (100) καθήμενα άργά ταύτα tamen aliis insidiantur. Et [aves] isUe, dum. ottosas
έκζητεϊ, πώς αλλότριας σάρκας καταφάγη, δντα λοι- sedent, quaerunt, quomodo alienas carnes devo-
μά τή πονηρία αυτών. Καϊ ού μή φάγης, φησι, σμύ- & reiU, suulque in malitia sua pesiiferse. Nec mandu-
ραιναν, ουδέ χοΛύχοδα, ουδέ σιχχίαν Ού μ ή cabis,
, inquit, murcenam, neque polypum, neque **•
φησ\ν, δμοιωθήση κολλώμενος άνθρώποις τοιούτοις, piam. Non, inquit, adba*rebis, nec siiitilis eris b u -
οίτινες είς τέλος είσίν ασεβείς, κα\ κεκριμένοι τψ jusmodi bominiLus, qui iti perpeluum iinpii sunt,
θανάτω * ώς καί ταύτα τά ίχθύδια μόνα έπικατάρατα et ad mortero sunt adjudicati; quemadmodum isii
έν τώ βυθψ νήχεται, μή κολυμβώντα, ώς τά λοιπά, pisciculi, soli maledicti, in profundo volutanlur,
άλλά έν τή γή κατά τού βυθού κατοικεί. Άλλά κα\ nec ut reliqui pisces natani, sed in terra, quae iu
τδν δασύχοδα ού <ράγη, φησίν. Πρδς τ ί ; Ού μή profundo niaris est, degunl. Sed et leporem, inquit,
γένη παιδοφθόρος, ουδέ δμοιωθήση τοίς τοιούτοις · δτι non comedes. Quamobrrni ? [Id esl], non eris pue-
όλαγωδς κατ' ένιαυτδν πλεονεκτεί τήν άφόδευσιν. "Οσα rorura corruptor, nec similem te talibus efDcies;
γάρ έτη ζ ή , τοσαύτας έχει τρύπας (1). ΆΛΛά ουδέ quoniam lepus annis singulis anum mukiplicat.
τϊιν ύαιναν φάγη. Ού μ ή , φησί, γένη μοιχδς, ουδέ Quot enim annos vivit, tot babel foramma. Sed nec
φθορεύς, ουδέ δμοιωθήση τοίς τοιούτοις. Πρδς τ ί ; kyainam manducabis. Non eris, inquit, aduller, ne-
Τούτο γάρ τδ ζώον παρ* ένιαυτδν άλλάσσει τήν φύ­ que coirtiplor [puerorum], neque talibus assiini-
σιν, κα\ ποτέ μέν ά£(5εν, ποτέ δέ θήλυ γίγνεται (2). ^ labcris. Quare? Quia islud animal anuualiiu sexuui
Άλλά καί τήν γαλήν έμίσησε καλώς. Ού μή γάρ, mutat, el modo mas, modo femina est. Scd el uiu-
φησ\ν, δμοιωθήση τοϊς τοιούτοις, οίους άκούομεν stelam justo odio prosecutus est. Dissimileni, i n -
άνομίαν ποιούντας τψ στόματι, διά άκαθαρσίαν · quit, te praebebis viris illis, quos audimus ore i u i -
ουδέ κολληθήση ταίς άκαθάρτοις, ταίς τήν άνομίαν puro nequitiam patrare; nec adbxrebis iinpuris

Vetus interpretatio.
cum sint pestilentiosae per suam nequitiam. Non manducabit, inquit, murcenam, nec polypum, nec sepiam.
Non, inquit, similabis adhasrens lalibus bominibus, qui in perpetuo impii, et judicali jam morlui (3) sunt.
Hi eniin pisces soli raaledicti sunt non nalanles, sicul reliqui, sed in ima allitudinis terra i n -
habilant. Sed nec leporem manducabis. Ulquid dicit? Non eris, inquit, corrupior puerorum, nec simila-
bis talibus. Quia lepus smgulis annis facil ad adsellandum singula foramina; et quolquot aunis vixit,
totidein foramina f a c i i : Sed nec belluam (4), inquit, manducabis. Hoc est, non eris moe.cbus aut adulter,
nec corroptor, nec similabis talibus. . . . Quia luec bestia allernis annis mulat naiuram, et fil modo
masculus, modo femina. Sed el quod dicit: Muslelam odibis. Non eris, inquil, talis, qui audit imquila-
tem (5), el loquilur immundiliam :Non, inquit, adbaerebis immundis, qui faciunt (b) iniquitatein ore suo

VARIORUM NOTiE.
(98) Adde ex Clem. Alex. et vet. inlerprele : Ουδέ D ideni esl cum belua sive bellua : Β enim el Υ s;e-
δμοιωθήση. pissime inter se coinmutantur. Isidori Glossa?:
(99] Davisius conjicit: Έπιτηροΰσι τούς έν άκε­ VesliiB baibce. Gorrigo, belbm : boc est, Besiice,
9

ραιοσυνη περιπατούντας, i . e. intidiantur tw, qxK in
timplicitale ambulant.
(100) Vet. interpr. add. : Sic aves Utm solce sibi
non acquirentes escam.
(1) Cfr. Clem. Alex. Pasdag. n , c. 10, p. 220,
221 et 223.
(2) Cfr. Clem. Alex. 1. c.
(3) Mortui. Forte morii, ex GraBcis.
(4) Belluam. Reddenda raiio, cur pro hycena no-
stcr interpres belluam posuerit. Ea in promptu e s l :
usas nempe desumptus ex notissima bestiae ferilaie.
Lexicoti Graeco-Latinum veius: "Ταινα, ζώον, bel-
iua. Glossse LabbaVi, citataB a Salmasio ad Julii
Capilolini Gordianos trcs : Ύαινα, vWtie; quod
beluce. Julius Gapitolinus in iine Gordiani tertii:
Belbi, id e&t hyanee. Belbi, belui, beilui, nequaquam
diffcrunl. Nullatenus ergo iiecessaria esl virorum
doctorum emendatio, qui in Barnabae interprele
malunl belvum aut belbum. G O T .
(5) Qui audit iniquilatem, etc. Reclius quo$ audi-
mui ore impuro nequiliam palrare. Inierpres legisse
videiur, δς ακούει άνομίαν ποιούντας , κα\ τώ στό­
ματι λαλεί άκαθαρσίαν. F E L L . — Νοιι advertens i n -
lerpres damnari boc loco nefandam fellatorum et
fellairicum nequiliam, alio rem traduxil, iiempe ad
audientes ac loquentes iniqua et iinpura. C O T .
(0) Qui faciunt. Rectius, quce faciuut. Yide Giaeca.
FELL.
735 S. BARNABJE APOSTOLI
istis femiiris, qtiae infandum facinus ore perpetraut. Α
Animal enim illud ore concipii. Moses igitur de
cscis [loquens] iria decreta locutns esl in spiritu ;
illi vero, juxta carnis cupidilatem, quasi de escis
[gimpliciter] egisset, acceperunt. David vero ho-
rlim trium mandatorum sensum spiritualem com-
prebendit, et ait similiter : Beatus vir, qui non ubiit
in concilio impiorum, sicut ii pisces ambulant in
lenebris ac maris profundo; et in via peccatorum
non stelit, sicut i i , qui videntur timere Dominum,
et veluti sus peccant; ei in cathedra pe&lilenliarum
non sedit *\ quemadmodum aves, quae ad rapinaro
sederit. Habetis [nunc] et sensus spiritualis plenam
cognitionem. At Moses [porro] dixit : Manducabitis
omne bifidum ac ruminans . Quid ait? [Ruminans
M
est is] qui acccpla esca meminit nutrientis, et sa-
liatus de eo [nuiritore] laetatus conspicitur. Recte
dixit [Moses], respiciens ad mandatum. Quid ergo
ait ? Adhaerendum esse ad eos, qut tiinent Dominum,
qui in corde medilantur, quod acceperunt praece-
plum, qui loquunlur acservant mandataDomini, qui
sciunt, roeditaiionem opus esse laelilia», et Domini
sermonem ruminanl. Quid vero sibi vult bifidum?
Quod justus in hoc mundo ambulat, et sanctum
exspectat saeculum. Yidete, quam pulchre sanxerit
Moses! Sed undenam illis, baec intelligere ac com-
prehcndere? Nos vero juste mandata intclligenles
loquimur, quomodo Dominus [istis praeceptis] sibi
voluil. Propterea [enim] aures nostras et corda
circumcidit, ut ista animadvertamus.
756
ποιούσαις τψ στόματι (7). Τδ γάρ ζώον τούτο τφ στ£-
ματι κύει. Περ\ τών βρωμάτων μέν ουν Μωσής
τρία δόγματα έν πνεύματι έλάλησεν οί δέ κατ' έπι­
θυμίαν τής σαρκδς ώς περ\ βρωμάτων προσεδέ-
ξαντο. Λαμβάνει δέ τριών δογμάτων γνώσιν Δαβίδ,
καί λέγει ομοίως (8)· Μακάριος άνήρ, δς· ούκ έχο ·
ρεύθη έτ βονΛή άσεδώτ, καθώς οι ίχθύες πορεύον­
ται έν σκδτει είς τά βάθη * καϊ έτ όδφ άμαρτωΛώτ
ούκ έσττ\, καθώς οί δοκούντες φοβείσθαι τδν Κ ύ ­
ριον, άμαρτάνουσιν ώ; δ χοίρος· καϊ έχϊ καθέδρα
Λοιμωτ ούκ έκάθισε, καθώς τά πετεινά τά καθή­
μενα είς άρπαγήν. Έχετε τελείαν περι τής βρώσεως
γνώσιν (9). Άλλά είπε Μωσης (10) · Φάγεσθε χάτ
διχηΛούτ καϊ μηρυκώμετοτ. Τί λέγει; (11) Τήν
τροφήν λαμβάνων οΐδε τδν τρέφοντα αύτδν, κα\ έπ'
ώ άναπαυδμενος
αύτφ
α υ τ άναπαυδμενος εύφραίνεσθαι
εύφραίνεσθαι δοκεϊ.
δοκεί. Καλώς
Καλώς εΐπε
βλέπων τήν έντολήν. Τί ούν λέγει; Κολλάσθα*
μετά τών φοβούμενων τδν Κύριον, μετά τών μελε-
τώντων, δ έλαβον, διάσταλμα (12) βήματος έν τ*5
καρδία, μετά τών λαλούντωντά δικαιώματα Κυρίου καί
τηρούντων, μετά τών είδδτων, δτι ή μελέτη έργον έστι
ευφροσύνης, κα\ μηρυκωμένων τδν λόγον Κυρίου. Τί
δέ τδ διχηλούν; (13) "Οτι δ δίκαιος έν τούτφ τώ κό­
σμψ περιπατεί, και τδν άγιον αίώνα έκδέχεται·
Βλέπετε, πώς ένομοθέτησε Μωσής καλώς. Άλλά πό­
θεν έκείνοις (14) ταύτα νοήσαι, ή συνιέναι; Ημείς
ουν δικαίως νοήσαντες τάς έντολάς, λαλούμεν, ώς
ηθέλησε Κύριος. Διά τούτο περιέτεμε τάς άκοάς
ημών κα\ τάς καρδίας, ίνα συνίωμεν ταύτα.
(

X I . Baptfsmum εί crucem Deus jam in V. Τ. prcemon$lravit.

Quaeranius vero, an Domino cura fuerit, pnemo- Ζητήσωμεν δέ, εί έμέλησε τώ Κυρίω προφανερώσαι
Vetus interpretalio.
De esois ergo Moyses, acceplis tribus conslitutionibus, in spiritu sic locutus est; illi autem
secundum concupiscenliam corporis, tanquam de escis diceret, sic pcrceperunt. Accepit (15) autt!m carum
triuin oonslilutionum scienliam David, et. . d i c i t : Beaius vir qut non abiit in concilio impiorum : sicut
pisces eunt in tenebras (10). . . Nec in via peccatorum stetit: sicutqui videnlur timere. . . etexerrant
tanquam porcus. Nec in pestilenliiB cathedra iletit: sicut aves quse sedent ad rapinam. Habetis consuin
matiro (17)decscis. Sed dicil Moyses : Manducabitis omne quod. . . . ruminat: boc est, qui, escaacce-
pta, scit eum qui se pascit. . . ιιι. . . . se refrigerari (18). Bene dicit, providens (19) inandalnm. Quid
ergo dicit? Adbaerete eis qui tenent dislinctum sermonem in corde suo, et cum eisqui loquunlur
aequitates Domini. . . . ; cum cis qui sciunt quia assidua lectio utilis est
; Videte quo modo spirilualiler legem constituit Moyses. Sed unde illis haec
inlelltgerc ? Nos autem. . . intelligentes maodaia, loquimur sicut volutt Dominus

XI. Quaeramus ergo, si curae fuerii Domino oslendere de aqua et de ciuce. De aqua scriptum est ad
1 7
Psal. i , l . " Lev. x i , 3.
VARIORUM NOTiC.
(7) Fellatores et lellatrices C O T . mutatis, desumpsit Glemcns Alex. Strom. lib. ιι,
(8) Cfr. Clem. Alex. Strom. ι ι , c. 15,p. 464. rap. 15, pag. 464, et lib. v, cap. 8, pag. 677. QII«-
(9) Ua Men. Ms. : έχετε τελείως καί περ\ της dain eliam liis similia profert lib.vn, cap. 18, pap.
γνώσεως. 900, et Pa:dag. lib. ι ι ι , cap. 11, pag. 297, edil.
(10) Η. I. Clem. Alex. Strom. ν , c. 8. ρ. 677, et Oxon.
Pcedag. ιιι, c. 11, ρ. 298. (10) Tenebras. Men. leg. tenebrii. Sicque edidit
(11) Similia apud Iren. y, 8. Fellus. Ita saneGra?ca, et Glemens Atex.
(12) .Διάσταλμα
" nec apud scriptores classicos, (17) Comummatim. Ila Fellus, quem sequimur.
nec in Y . et Ν. Τ. , nec apud Du Cang. reperilur. AL contummalam.
Derivandum esl a διαστέλλομαι, imperare, praci- (\8)in...$erefrtqerari. Ha?c corrupla sunt. Lege ut
toere. in texlu Grasco: Ει refri(jeralu$ in εο Imiari mdetur.
(13) Clem. Alex. Pcedag. I. c. ΜΕΝ. — Aliter Fellus : tl in eo sublevatus unlit se
(U) I. e. Judaeis. refrigerari.
(15) 4rcept<.Forle, acapit, juxlaGraecum. Horun. (19) Provident. Hem quod prmvident. Vidctur lc-
pl<*raqne, nonnullis additis, aliis auiem omissia ct gissc inlerpres ποοβλέπων ?el προσβλέπων. F E L L .
757 EPISTOLA CATHOLICA. 758
περ\ τού ύδατος χαι του σταυρού. Περ\ μέν ύδατος Α nere de aqna et dc cruce. Et quidera de aqoa scn-
γέγραπται έπ\ τδν Ισραήλ, πώς τδ βάπτισμα , τδ pliim est in Israelilas , quo modo bapfismom, qo :

φέρον είς άφεσιν (20) αμαρτιών, ού μή προσδέξωνται, aflfert peccatoriim remissionem, non sant recepttiri
άλλ' έαυτοίς οίχοδομήσουσι (21). Αέγει ούν δ προφή­ sed alium sibi paraturi. Dicit itaque propbela:
της · Έκστηθι, ουρανέ , καϊ έχϊ τούτφ φριξάτω Obttupeas ccelum, et tuper hoc inhorreat terra, quit
ή γή δτι δύο μεγάΛα καϊ χονηρά έχοίησεν ό Λαός duo magna et mala fecit populus hic: me derelique-
%

ούτος · έμέ έγκατέλιχον, χηγήν ζώσαν, καϊ έαυ- runt, fontem vivum , et foderunt sibi cistemas con-
τοις ώρνξαν Λάκκους συντετριμμένους. Λίή χέτρα triias . Nunquid petra sierilis [aquarum expers]
19

έρημος έστι τό δρος τό άγιόν μου Σ ιών {*Ά)\Έσεσθε eit mons sanclus tveus Sxon ? Eriih εηχηι leiut avi$
γάρ ώς χετεινού νεοσσοί, άνιχτάμενοι (25) νεοσ- pulli avolanies , nido ablato · · . Et rursos ait pro-
σιάς αφηρημένης. Καί πάλιν λέγει δ προφήτης (24)· plieta : Ego ibo ante te , el monte$ complanabo, et
Έγώ χορεύσομαι έμχροσθέν σου, καϊ δρη όμχιΛνώ, ptrta* cerea$ eonleram, et vecles ferreos confringam
καϊ θύρας χαΛκάς συντρίψω, καϊ μοχΛούς σιδη­ Η dMbo libi ihesauros occullos, abtconditos, invisibi-
ρούς συνθΛάσω, καϊ δώσω σοι θησαυρούς σκοτει­ le*, ut tciant, quia ego Dominut Deus · · . Et : Habi-
νούς, άχοκρύφους, αόρατους, Ινα γνώσιν (25), δτι labit in excelsa tpelunca ρείτω fortissimce Deinde
Κύριος ό Θεδς. Καί · Κατοικήσει έν ύψηΛφ σχη quid ait de Filio ? Aqua illius fideli* [perennis]:
Λαίφ χέτρας Ισχυράς (26). Είτα τί λέγει έν τφ Τ ί ψ ; regem cum gtoria videbitis, εί anima vesira medila-
Τό ύδωρ αυτού χιστόν · βασιΛέα μετά δόξης δψε- bilur iimorem Domini E l iterum in alio propbeta
σθε, καϊ ή ψυχή υμών μεΛετήσει φόβον Κυρίου dicit: Eril, qui hcec {εεετ'χί, tanquam lignum, quod
(27). Κα\ πάλιν έν άλλψ προφήτη λέγει· Έσται ό planlalum e$t tecus decursus aquarum, quod fru-
ταύτα χοιών, ώς τό ξύΛον τό χεφυτευμέτον χαρά ctum tuum dabxi xn lempore suo; et folium ejm nen
τάς διεξόδους τών υδάτων, δ τόν καρχόν αυτού defluel el omnia, qutscunqxie faciel, prosperabuntur.
δώσει έν καιρφ αυτού* καϊ τό ψύΧΛον αύτου ούκ ά- Non sic impix, non sic; sed lanquam palea , quam
χοφφυήσεται, καϊ χάντα, δσα άν Χοιή, κατευδω- ventus dispellxt α facie lerrce. Ideo nen siabunt im-
θήσεται (28). Ούχ ούτως οί ασεβείς, ούχ ούτως, pii injudxcxo, neque peccaloret in concxlxo juslorum,
άΛΧ ώσεϊ χνονς (29ΐ, δν έκρίχτει ό άνεμος άχό qxionxam novil Dominus vxam justorum et Uerimpio-
Yttus interpretalio.
populum Judseorum (50), quo motlo tinclionem qiue aflert reroissionem peccatonim, non recipiant, sed stbi
insiihiant. Dicit ergo prophcla: Sic horruil ccelum (51), el in hoc piurimum expavit lerra. Quia duo. . . mala
fecilpopulus hic : me dereliquerunl fontem aqum vxlae, ei {oderunl sibi lacus deirilos, qui non po$$uttt
poriare. Nunquid ρείχα retxuosa (32) ε$ί, mon$ tanclus meus Sina (55) ? Eritis enim tanquam aiih pus
ablatxs (34). Et iterum dicit Isaias: . . Eao anlecedam le, ei montet ccquabo, εί o$iia mrea conlrxbulab
εί teras ferreat confrxngam; el dabolibi ihesauros obscuros. . . invisos; ul scxanl, quxa ego suru Dom
Deu$, xnhabxlans xn allxssxma spelunca fortis peira Εί aqua illxus fidelis. Regem cum magn
videbiiis; εί anima vcslra medxiabxlur limorem. . Et iterum David d i c i t : Erxl, qui bxc facere coeperit,
lanquam Ixgnum quod plantalum est juxla iruclus aquarum, quod fruclum $uum dabil umpore tu
· ' Jer. n , 12,13. ·· Isai. X T I , 2. «» Isai. X L V , 2 , 3 . M
Isai. XXXIII, 16. ·» Ibid. 16-18.
VARIORUM N O T J E .

(20) Είσφέρον άφεσιν, ΜΕΝ. tus hunc locum exponens, in quibusdam cxcm-
(21) Non nec^ssum esse puto, utcum Vossio ei plaribus reperiri leslalur. Μ Ε Ν ·
Coi. reponamus οίχονομήσουσι ; nam τώ οίχοδο- (52) Renuosa. Pulo legendum ruinoia. ΜΕΝ. —
μεϊν insliiuendi vel faciendi vis inesse potest, ducta Oxomeosis editor babct in contexlu ετεχηο$α; in
ab aediiiciis metapbora. D A V . — lntelligit Barn. cre- nolis vero conjicitur arenosa: naro, inquit, loca
bra et superstiliosa Juda3orum baptisniata. ΜΕΝ. arenosa in primis descrla, vel reuudosa. Stephanus
(22) Ua 1. cum L X X , C o l . , F e l l . Ms. Σινά, malc. le Moine conjiciebat rxmosa, hoc est, prse siccitale
(23) ΑΙ. άνιστάμενοι, xmlabiU*, depulti. Sensus t hians. Yide quae scripsit p. 818, in Barnabam. Cre-
me relinquenies eritis, sicut pulli nido ablato. diderim scriptum fuisse eremx, idqne a dormitante
(24) Sensus : Per propbetam Cbrislus de se nun- librario corrupium ; qualium depravationum nulla
t i a t : Ego fom vivus (ut supra)... bεabo vot. certa ratio excogitari potest. C L E R .
(25) Γνώση scxas, L X X . (53) Sxna. Oportuil Sxon dicere. Sina ergo est
(26) Sensils : Christus est aqua perenni», in cacu- erralum, aut memori.ne iu Barnaba, aul incuriae in
mine montis fonlem babens. librariis. Vix enim crediderim, ab ea montes Sina
(27) Sensus : !u perpetuum gralia Chrisli vobis et Sxon pro uno* eodcmque fuisse babilos. De d i -
nffluit; aliquando vero videbilis cum in majestate, slinctione homm monlium exslat tractatus anli-
et replebimim reverentia. quus inter opera Cypriano supposita. C O T . — Utro-
(28) Risce veibis Barnabas larga bona indicat, bique Sxon Fcllns restiluil. Additque: t Siou scribi
qua? ex baptismo et cruce nolvis affluanl. omnino debuit. Sed altera leclio interpretis lem-
(29) Χνοΰς, quod Nosler cum L X X legit; 1 (la- pore obiinuit: interim inveleratus error tempore
rugo, 2) ίεηχιχ$ paiea, gluma. Scbleusn. L . Χούς, non invalescit. »
ίεττα εττχιια, pulvis. Voss. (34) Aliis pusillii ablath. Apud L X X : "Εση γάρ
(50) Judcsorum. ftbser\Mi leclor, vocem Ισραήλ ώς πετεινού άνεπταμένου νεοσσδς αφηρημένος. Εχ άιιο
uuique ab iriterprete reddi Jxidam. F E L L . facile emendantur verba vet. interprelis boc raodo:
'31) BoTTuil coetum, ctc. Juxta L X X :Έξέστη δ Erilis enim lanquam alilis putlus ablatut. MEN. —
ουρανός έπι τούτφ, χα\ έφριζεν έπ\ πλεϊον σφόδρα. Fclltis in contextu, aiiiu $u$Ulut ablalis. A l . aliti*
Sed dce»t ή γή : quod lamcn vocabulum Maldona- pusillx ubtalL
7.Φ & B A R N A B J E APOSTOLl 760

rum peribit . AiHiuaavertite , quomodo aquam et Α προσώπου τής γ~ς. Αιά τούτο ούκ άναστήσσνται
u

crucem simol descripsit. Ulud enim signiticat: Beati ασεβείς έν κρίσει, ουδέ αμαρτωλοί ένβουΧή δι­
ψά, cum sperassent in crucem, descenderunt in καίων δτι γινώσκει Κύριος όδόν δικαίων, καϊ οδός
aquam; quia mercedem , i n q u i t , in tempore suo άσεβων άποΧεΤται. ΑίσΟάνεσΟε, πώς τδ ύδωρ κα\ τδν
[habebunt], id est, tunc retribuani. Nunc vero a i t : σταυρδνέπ\τδ αύτδ ώρισε. Τοΰτο γάρ λέγει- Μακάριοι,
folia non defluent. Hoc signiAcal: Omnis sermo, dl, έπ\ τδν σταυρδν Ιλπίσαντες, κατέβησαν είς τδ ύδωρ,
qui e i ore vestro exierit in spe et charilale , erit in δτι τδν μέν μισθδν, λέγει (35), έν καιρψ αυτού, τδτε,
conversionem ac spem muliia. Rursum alius pro- φησίν, αποδώσω. Νύν δέ λέγει * Τά φύΧΧα ούκ άπο$-
p b e t a d i c i t : El erat terra Jacobi laudala $nper φυηθήσεται (56).Τούτολέγει· δτι πάν δ έάν έξέλθηέξ
omnem lerram · · . Haec significant vas spiritus ejus, υμών διά τού στόματος, έν πίστει κα\ αγάπη, έσται
quod [propheta] magniOcat. Deinde quid dicil? Ει είς έπιστροφήν καί ελπίδα πολλοίς. Πάλιν έτερος προ-
eratfluviusα dexlra βιιεηε, εί εχ eo εχηετ^αηί αχ- φήτης λέγει · Καϊ ήν ή γή τού Ιακώβ έπαινουμέντχ
bores pulchxce; εί quicunque ex manducaverif, παρά πάσαν τήν γήν. Τούτο λέγει τδ σκεύος (37)
vivet in wlernum · · . Hoc a i t , quo d nos dcscendi-
t τού πνεύματος αυτού , δ δοξάζει (38). ΕΤτατί λέγει;
nius quidera in aquam pleni peccatis ac sordibus; Καϊ ήν ποταμός έΧκων έκ δεξιών, καϊ άνέβαινεν
indc autem emcrgimus fructum afferentes, in corde Β &ς αυτού δένδρα ωραία - καϊ δς έάν φάγη έξ αύ-
limorem el in spiritu spem in Jesuiii babentes. Εί τών, ζήσεται είς τόν αίώνα. Τούτο λέγει, δτι ημείς
quicunqne εχ illis manducaveril, vivei in (Bternum. μέν καταβαίνομεν είς τδ ύδωρ γέμοντες αμαρτιών κα\
ld d i c i t : Quicunque eos audierit vocautes, et credi- £ύπου , καί άναβαίνομεν καρποφόρουντες έν τή καρ-
deril, vivet in perpetuum. δία τδν φόβον, και τήν ελπίδα είς τδν Ίησούν έχοντες
έντψ πνεύματι. Καϊ δς έάν φάγη άπό τούτων, ζήσεται είς τόν αίώνα. Τούτο λέγει, δς ά ν , φησίν,
ακούση τούτων καλουμένων (39), καί πιστεύση, ζήσεται είς τδν αίώνα.
X R . Crux Clirisli scepe in V. Τ. annunliala. — /o*ne lypus Christi.
Similiter et crucem signiflcat in alio prophcta d i - Όμοίως πάλιν περί τού σταυρού ορίζει έν άλλω
cenle : Εί quando hcec consummabunlur ? Ει dicil προφήτη λέγοντι · Καϊ πότε ταύτα συντεΧεσθήσε-
Dominus : Cum lignum inclinatum [succisum] denuo ται (40*; Καϊ Χέγει Κύριος (41) · "Οταν ξύΧον κΧιΟή
irectum comliuni, εί cum άε tigno sanguis slillave- καϊ άναστΐχ, καϊ δταν έκ ξύΧου αϊμαστάξη. Έχεις
r i i · \ Habes iterum de cruce, et de eo , qui erat πάλιν έπ\ σταυρού, κα\ τοΰ σταυρούσθαι μέλλοντος.

Vetus interpretatio.
folia ε]\ι% non decident, $ed omnia qucecunque faciet, prosptrabunlur. Non $ic impii, non sic; sed lanquam
pulvi$, quem α^εε'ιί (42) νεηίιι* α (αείε lerrce. Ρχορίεχεα non resurguni (43) impii in judicio, neque ρεεεαίοχεε
in concilio juslorum: quoniam scil Βεη% viam jusiorum; el via impiorum peribil. Senlire auiem debetis,
quo modo aquam et crucem in uno dono (44) conslituit. Hoc ergo d i c i l : Felices, qui speraverunt in
aquam et in crucem Mercedera. . in tempore s u d ; . . tunc, inquit, reddam. Modoautem
qui dicit (45) : Folia illius non άεήάβηί. Hoc est, quia omnis sernio qui exierit per os vestrum. . . erit
in spem et resurrectionem multis. Et iterum alius Propheta dicit: Eril (46) . . Jacob laudabitis tuper
omnem Uxram. Terram vas spirilus illius . . magnilicat. Deinde quid dicit? Eral flumen irahens α
dexlra ; el ascendebant inde arbores speciosce : εί quicunque εχ manducaverii vivel in ρετρείιιιιιη. Ho
cst, quia nos descendimus in aquam plenr peccatis et sordibus, et ascendimus Iructibus pleni, in prre-
cordiis nostris tiinorem et spein babentes in Dominum. . . . Ideo dicit : Εί qui κηαηάιιεανεήί . . . ,
vivel in ρετρβίιιχιτη
XII. Simililcr et crucem significat, in alio propheta dicente : Εί auando h<ec consummabuniur : et dixit
t)ominu$: Cum lignum inclinalum fwrii εί τε*\ιηεχετΊί, εί cum de ligno sanguis stillaveril. Habes iteruiu
de crm-.e, et de eo qui incipil cruciligi. Dicit autem iteruin in Moyse, cum pugnaret populus Judaeorum,
" Psal. i , 5-6 · · Soph. ιιι, 19. M
Erech. XLVH, 12. 6 7
I V Esd. v, 5.

VARIORUM N O T J E .

(55) Leg. έξει, DAV. (41) In uno cod. Rom. hic roulta interpolata le-
(30) ΑΙ.άπο^υήσεται, ulpaulo superius. gunlur de filiis Sern, etc., argumento Epistolae no-
(37) I. e. corpu$ Chrisli, ut supra c. 7. Olim τδ strae prorsus aliena.
σκεύος de propheta interprelatus sum, I. c. (42) Abjecit. Leg. abjicil.
(58) Clem. Alex. Sirom. u i , 1 2 , p. 550: Κα\ ήν (45) Raurgunt. Lege resurgenl, ut inGreecis Bar-
ή γή τοΰ Ιακώβ έπαινουμένη π. π. τ. γ . φησ\ν δ naD#, apud L X X , et iu lexlu Hebraico. Hilarius
προφήτης, τδ σκεύος πνεύματος αύτδς δοξάζων = tamen, Anibrosius et Hieronymus legunt,resur^uni.
Ipse laudans corpu$ humanum. Barnabas d i x i t : Hccc ΜΕΝ. — Fellus quoque in conlextu exhibet resur-
verba significanl corpus Chrisli.quod prophela laudt- gεnί.
bus efferi. Alias τήν γήν Ιακώβ de novo populo Dei (44) ln uno dono. Forle in uno loco. Graca sunt,
seu de coelu Ghrislianoruiu inlerprelatus suui. Gfr. έπΙ τδ αυτό. F E L L .
lil>ellum meum : Da$ Sendschreiben d. A . Barnabas. (45) Qui dicil. Dele ΟΊΙΙ cum Menardo, Fello
Tubing. 1840, p. 95. aliisque.
(39) ΑΙ. λάλου μένων. (46) Eril. Forte εταί. Et m o x , Terram secundo
(10) Ex libro apocrvpho. Cfr. lltig., Hi$l. ecct. loco, lorto vacat. G O T . — Nihil tamen mutat Fellua.
p. 151 *q.
 761 EPISTOLA CATHOLICA. 762
Αέγει & πάλιν έντψΜωσή,πολεμουμένου τοΰ Ισραήλ Α cruci affigendus [praesagium]. Adhuc vero [hacde
δπδ τών αλλοφύλων (47). Κα\ ίνα υπόμνηση αυτούς rej dicit iu Mose, quando Israel impugnabatur ab
πολεμουμένους, δτι διά τάς αμαρτίας αυτών παρεδό­ alienigenis · · . Et ut commonefaccret eos, quod pro ·
θησαν είς θάνατον , λέγει είς τήν καρδίαν Μωσή τδ pter pcccata sua traderenlur ad mortem, ad cor
Πνεύμα, Γνα ποιήση τύπον σταυρού, κα\ τού μέλλον­ Mosis dicit Spiriius, ut faciat tiguraut crucis ct
τος πάσχειν · δτι, έάν μή έλπίσωσιν έπ' αύτώ, είς ejus, qui erat passurus; quia, si in Iiimc non spe-
τδν αίώνα πολεμηθήσονται (48). Τίθησιν ούν Μωσής raverint, in perpetuum vincenlur. Posuit itaque
έν έφ' έν δπλον έν μέσφ της πήγης (49) κα\ σταθείς Moses arma super arma in medio aggeris, et omnes
υψηλότερος πάντων, έξέτεινε τάς χείρας (50), και supereminens roauus extendit; sicque rursus Israeli-
ούτως πάλιν ένίκα δ Ισραήλ. Είτα, οπόταν πάλιν καθ- tae vincebant. Cum autem iierum manus demitle-
είλε, πάλιν έθανατούντο. Πρδς τ ί ; "Ινα γνώσιν, δτι bat, itemm occidebantur. Cur boc ? Ut cognosce-
ού δύνανται σωθήναι, έάν μή έπ* αύτφ (51) έλπίσωσι. rent, quod non possent servari, nisi pcr spem in
Καί έν έτέρφ προφήτη λέγει * "(Μην τήν ήμέραν illum. Et in alio propheia d i c i l : Tota άιε εχραηάί
έξεχέτασα τάς χεΐράς μου χρός Λαδν άχειθονντα, munus mea* ad populum incndulum, εί eontradicen»
καϊ άντιΛέγοντα δδφ δικαία μου (52). Κα\ πάλιν tem vice jnslas mew · · . Et iteruin Moses facit fign-
Μωσης ποιεί τύπον τού Ιησού, δτι δεί αύτδν παθείν, ram Jesu, quod passurus esset, et vitam prabiturus
καί αύτδν ζωοποιήσαι (53), δν δόξωσιν άπολωλεκέναι ipse, quem pulabant nccasse in cruce, cadenle
έν σημείφ (54), πίπτοντος τού Ισραήλ. Έποίησε Israel. Quoniam enim peccatum pcr serpentem in
γάρ πάντα δφιν δάκνειν αυτούς , κα\ άπέθνησβον , Eva contigit, efifecit Deus, ut cuttcti serpentes mor-
επειδή ή παράβασις διά τοΰ δφεως έν Εύα γέγονεν · derent eos; et moriebantur, ut argueret eos, quod
Γναέλέγξη αυτούς, δτι διά τήν παράβασιν αυτών έν θλί­ propler peccala sua in anguslias mortis essent Ira-
ψει θανάτου παραδοθήσονται. Πέρας γέ τοι αύτδς d e n d i . Denique Μoses, qui preceperat: Non erit
7f

Μωσης έντειλάμενος · Ούκ έσται ύμίν ούτε γλν- vobis neque sculplile, neque conflatile in dtum ve-
Χτόν, ούτε χωνεντδν είς θεόν ύμϊν, ποιεί, ίνα τύ­ strum , ipse id facit, ut oslcndat figuram Jesu.
71

πον τοΰ Ιησού δείξη. Ποιεί ούν Μωσης χαλκούν δφιν, Facit ergo Moses serpentem xneum , ac coUcuit iu
κα\ τίθησιν έν δοκψ (55), κα\ κηρύγματι καλεί τδν trabe alque per preconeiu convocat populum. Con-
λαδν. Έλθόντες ούν έπΙ τδ αύτδ, έδέοντο Μωσέως, gregali igilur orabanl Moseu, ul pro ipsis sacrifica-
Γνα υπέρ αυτών άνενέγκη δεόμενος περί τής ίάσεως ret, deprecans pro sanalione eoruin. Dixit autein
αυτών. Είπε δέ πρδς αυτούς Μωσής·"Οταν, φησί, Moses ad illos : Cum, inquit, aliquis ex vobis mor-
δτχχθήτις ύμων, έλθέτω έχϊ τόν δφιν τόν έχϊ τού Q SU$ fuerit, veniat ad serpentem in ligno positum, et
Vetus interpretatio.
et ceciderunt Judaei ab alienigenis ; ut illos (56) commemoraret, dum oppugnantur, quia propter peccata
saa irabuntur in mortera, dixit in praecordiis Moysi Spiritus : Fac figuram crucis . . . . : quia si noit
crediderint in illum, in perpetuo oppugnabuntur (i>7). Et iterum : ascendit Moyses in . . agge-
rem, et stans . . . manus extendebat, et . . viticebanl Judsei: deinde cum deposuerat, vincebat Amalec.
Hoc ad quid? Ut scirent quia non possunt libcrari, nisi in cruce Chrisli speraverint. Et iterum dicit in
alio prophefa : Expandi manus ηιεα$ tota άιε ad populum impersua&ibitem, ει conlradicenlem vice juslce.
llem Moyses facit figuram Jesu, quia oportebat illum pati, et quia ipse viviiicavit (58), quem illi putave-
ruiit perdidisse . . . Cadente enim populo Judxorum, quia jusseral Dominus, ut morsu colubrse . . .
morerentur, quia preteritio Evaeper colubram fuerat (59), voluit illos corripere ; et ideo . . . sic morfi
tradere, qui mandata ejus praterierunt. Ad summam, ut lpse Moyses qui praeceperal, dicit (60): Non εήΐ
vobis, wque conflatile, neque sculpixle . . . ; ipse fecit serpe-item sereum, ut tigurain Jesu osteuderet;
" Exod. xvn, 11. ·» Isai. LXV, 2. 7 0
Num. x x i , 6 ; Joan. m . 14. 7 1
Deut. xxvn, 15.

VARIORUM N O T J E .
(47) I. e. Amalec. Cfr. Justin. Dial. c. Tryph. , (56) lllos. Leg. illis. Μ Ε Ν . — M o x trahuntur, forle
n . 111, p. 204; Tert. adv. Jud. c. 10; adv. Marc. tradunlur.
1

ι ι ι , 18, ubi lidem lypi reperiuntur. (57) In ρετρείχιο oppugnabuntur. Είς τδν αίώνα
(48) /n peqntuum vincenlur, ila ut nunquam v i - πολεμηθήσονται: hoc est, in ρετρείιιηηι χήηεεηίητ;
ciorura jugum excmere possint; nam baec est i n - ita ul nunquam viclorum jugum excutere possint:
terdum vis verbi πολεμούμαι. C L E R . nam haec esl interdum vis verbi πολεμέομαί. Verlit
(49) Πήγη = πάγη, locus excelsm apud Hesycb. Colelerius, semptr debellabunlur; quod siguiiicat,
Voss. ms. πηγμής, male 1. πήγματος, tabulatum, omnibus bellis inleriores futuros. Sed άεί et είς
ΜΕΝ. αίώνα differunl: quod miror virum diligenlem, et
(50) Stabal igilur in fornia crucis. v«rba oeiie in irauslalione adnumeranleui fugisse.
(51) Έπ\ σταυρψ, DAVIS. Lilurpr.: In cruce CAri- C L E R .
sti. (58) Vivificavil. Forte vivificabit. Et mox, periisse
(52) Sensus : In οηιοε pependi ob populum impro- pro ρετάιάίηε,
bum. Eodero modo verba propljela; iiilerprelalur (59) Prcelerttio Evce per colubramfnerat. PriEtentio
Jjslinus ApoL i , n . 3 5 ; Dial. c. Tryph. n. 97. esi transgressio, piaevaricatio : ut saepe ponil pras
(53) lla Dav. Ms. male: ζωποιήσουσι. terire pro iransgredi, prctvaricari. Dicit coiubram
i 5 i ; I. e. ετιιεε, ut apud Jiibliu. Dial. c. Tryph., feiniiiine, pnscoium niore. Nonius Marcellus cap.
ιι. 7;2, ιι. 9 i . 3, Coiubra feminine. LuciUus Salyr. lib. xx. ΜΕΝ.
(55) lia Gall., in crucc, vel. inlerp. ms. ένδοξως, (00) Vl ...dicii. Forte leg. e i . . . . dicens; aut delen
dιιlll Nf.
7C5 S. B A R N A B i E A P O S T O U 764
credat tique tperel, quod, licet HU non vivat, potett ξύΛονΑ χιχείμενον, καϊ έΛχισάτω χιστεύσας,
pitam prxstare; et confetiim $ervabitur · . Alqoe itaδτι νεκρός ών δύναται ζωοχοιήσοΛ. Καϊ χαρά-
f

feciebant. Habes etiam in hoc gloriam Jesu quod in χρήμα σωθήσεται. Κα\ ούτως έποίουν. Έχεις
ip$o sunt omnia el in ipsum . Quid iterum dicit Mosesκα\ έν τούτψ τήν δόξαν τοΰ Ίησοΰ, ότι έν αύτψ
7I

ad Josue, fllium Navae, cum i l l i , prophets , id no- πάντα , χα\ είς αυτόν (61). Τί λέγει πάλιν Μωσης
tninis [Josue = Jesus] imponeret, ideo solum , u l τψ Ιησού (62), τψ τοΰ Ναυή υίψ, έπιθείς αύτψ
omnis populus intelligeret, Pairem deFilio suo Jesa τοΰτο Ονομα δντι προφήτη , Γνα μόνον άχούση πάς
cuncta manifestasse filio Navae? Impostto igitur eo λαδς , δτι πάντα δ Πατήρ φανεροί περί τοΰ ΪΊοΰ
nomine, quando misit eum in exploratorem terrae [(63) αυτού] Ίησοΰ υίψ Ναυή. Κα\ έπιΟεΥς τοΰτο
[Chanaan], d i x i t : Accipe librum in manus tua$, et δνομα, όποτε έπεμψε χατάσχοπον τής γής [(64) είπε] ·
scribe, quce dicit Dominui : radicibus excisurum Αάδε βιβΑίον είς τάς χείρας σον, καϊ γράψον, ά
eue Filium Dei in novitiimis diebus omnem domum Λέγει Κύριος* δτι έκ £ιζών έκκόψει χάντα τόν
Amaleci \ Ecce rursum : Non tilius hominis» sed οίκον τού ΆμαΛήχ ό ΥΙός τού θεού έχ* έσχατων
7

Dei Filios Jesus, qui in (igura et in carne appa- τών ήμερων. Πδε (65), πάλιν Ιησούς ούχ δ υίδς
ruit " · Quoniam Tero dicluri erant, Chrislum esse άνθρωπου, άλλ' δ ΥΙδς τοΰ βεοΰ, τύπψ χα\ έν
R

filium Davidis, reformidans et iiilelligens errorem σαρχΐ φανερωθείς. 'Επε\ ούν μέλλουσι λέγειν (66),
sceleralorum, ait [David]: Dixit Dominus Domino δτι δ Χριστδς υίός έστι Δα6\δ, φοβούμενος χαί συν­
meo: Sede α dextris mei*; donec ponam inimicos ιων τήν πλάνην τών αμαρτωλών λέγει· Είχεν ό
luos scabellum pedum tuorum . Et Isaias porro ita
78 Κύριος τφ Κνρίφ μου * Κάθον έκ δεξιών μον,
loquilur,; Dixil Dominus Chrislo meo Domino, cujus εως άν θώ τούς εχθρούς σον ύχοχόδιον τών χο-
npprehendi dexteram, ul obediant ei genies, et /orii- δών σον. Κα\ πάλιν λέγει ούτως Ήσαίας· Εϊχε
tudinem regum dUrumpam . Ecce, quomodo Oavid
11 Κύριος τφ Χριστφ μον Κνρίφ (67), ού έ κράτησα
2um Dominom vocet el Dei Filium. τής δεξιάς αυτού, έχακούσαι έμπροσθεν αύτον
έθνη, και Ισχύν βασιΛέων δια££ήξω. Ίδε, πώς λέ~
γει Δα6\δ αύτδν Κύριον χαί Υίδν θεού.

Vetus interpretalio.

el posuit in crucc (68), el pcr praeconcs convocavit populum. E l cum venissent, rogabant
Moysen, ut . . . pro sanilaie eorum Dominum rogaret. Et tunc dixit illis Moyses : Cum aliquis εχ vobit
morsus fuerit, venial ad eolubram, . . . . ei speret, . . quoniam cum $it ipsa mortua, potesl alias sanar
εί tine mora curabitur. Et ita sciebant. Quid dicil iterum Moyses Ause filio Nave?(69)
iit oftienderet Jesuni esse Filium D c i , audienle populo, quia omnia Paler ostendit Fiuo suo. Ciamavii
Moyses filium Nave, et imposuit illi nomen Jesus, et d i x i t : Αεαρε librum in manu lua, et
scrtbe quadicil Dominus : quia amputabit α radicibn* ommm domum Amalec Filiui Dei Jeuu in novissim
diεbu$. Ecce iteruro Jesus, non iilius Nave« sed Filius Dei, in carne apparuit
7 t
Num. x x i , 9. 7 1
Coloss. i , 16. 7
* Exod. x v n , 14. 7 1
1 T i m . m , 16. 7
· Psal. cix, 1 ; Mattb. IIII, 45-
45. Isai. X L V , 1.
7 7

VARIORUM NCVLE.

(61) Έν αύτώ έκτίσθη τά πάντα. . . χα\ είς αύ­ pttlo, elc. Sic Tertullianus Ltb. adv. Judwo$, el l i b .
τδν έκτισται. Cfr. Hebi\ ι, 2. ιιι, conlra Marcionem : Dum Moysi $ucces$or oeafi-
(62. Jo$tte antea Atfi# vocabalur, et appellalus est nalur AusesfiliusNave, Iransferiur cerU άε primo
Josue (== Jesus), ut lypusesset Cbristi. Cfr. Num. ηοηΐίηε εί incipii vocari Jesut. idem docei pluribus
x i i i , 1 7 ; Justin. Dial. c. Tryph., n. 115. locis S. Justinus marlyr in Dialogo cum Ττυρηοηε.
(65) Ita ex vet. inierp. Lat. resliluit Fell. Laclanlius lib. i v , De νετα εαρίεηίία cap. 17, e l c .
(64) Ita ex vet. inlerp. Lat. restituil Got. Res gesta babetur Num. x i u , 17 : έπωνόμασε Μω-
(65) Ua Fell. ei Gall. ex v e i . interp.: ecce. B σής τδν Αύσή υίδν Ναυή, Ίησούν. ΜΕΝ. — Atqui
vns. οί δέ, male. reprebendit S. Hieronymus lib. ι, adv. Jovin. cap.

ί
ββ) Sc. Judaiita seu Ebionila*. 12, et itiitio Commeni. in 0$eam, nec non ad ver-
67) Κύρψ, Cyro L X X . sum uliimum psalmi L X X V I , codices lum Graecos,
68) In crwce. Legebat ergo έπ\ σημείου. At hodie tum sui lemporis Laiinos, qtiod Num. x m , 17,
in lextu desunt baec verba, ac tantuin lcgimus, xal Ause, non Osee scriptum exbiberent; cura lamen
τίθησιν ένδόξως : εί gioriow collocal. Eadem habel inter utrumque parva vel nulla videalur esse diffe-
S. Justiniis Diatog. cum Tryph. n . 94. Αύτδς έν renlia. Ac forie scripserant L X X Ώσηέ. Ita naraque
τήέρύμψδιά τού Μωσέως τδν χαλχούν δφιν ενήργησε nunc etiam legilur apud Philonem Jib. De nomi-
γενέσθαι, χα\ έπΙ σημεΓον έστησε, δι' ού σημείου έσώ- num mulaUotUy e l olim legebalur in ejusdem Judaei
*,οντο δφιόδηχτοι : 1ρ*ε (Deus) in solitudine ρετ Μ ο- opere De nominibus Hebraicis, sictil palet ex ver-
$em effecit, ul serpens ttneusfierct,eumque signo sione
tm* Hieronymi, qua3 sectione de Numeronim l i -
poiuit; quo signo servabantur qui α serpenlibus morsi bro, Osee repraeseiitat, non Ause. A l Justinas M . ,
fMrinl. fla Maranus ad h. 1. Justirii. Origenes , Eusebius , Tbeodorilus , Terlulbanus,
(69) AusefilioNave. Ha3C aliter in textu Graeco, qui Lacianlius , Rufinus alque AugustiHus, Αύσή,
eic videtur castigandus : Τω Αύσή τοΰ Ναυή υίψ. Αύσην, Auu , Auten et Auseam vocant. Similequid
Jowie autem appellatus ost Au&e, ul videre est ex versionis L X X notatur ab Origene ad Joan. i , 2 8 ,
lib. ι Ricognil. S. Glcmentis : Igilur Moy$εs his ad- in secundo filio Juds patriarcbae, Hebraicc d i c l a
ministratis Au$en auemdam nomine prcpponen* Onan,
po-Gnece Aunan, Αυνάν. GOT.
 765 EPISTOLA CATIIOLICA 7C6
XIII. Chrisixanos, non Judwos, fctderh divtm e$$e Itaredeb, jam xn V. T. annuntiatum est.
•Αλλ* ϊδωμεν, εί ούτος ό λαδς κληρονόμος, ή ό Α Sed videamus, utrum hic populus hares sit, an

πρώτο*, κα\ εί ή διαθήκη είς ημάς, ή είς εκείνους,
Ακούσατε νύν περί τού λαού, τί λέγει ή Γραφή,
Έδεϊτο δε Ισαάκ περ\ 'Ρεβέκκας τής γυναικδς αύ-
τού, δτι στεϊρα ήν · κα\ συνέλαβεν. Είτα κα\ εξήλθε
vero prior; et utrum teslamentum ad nos, an ad
illos perlineat. Audite nunc, quid Scriplura dical
de populo : Orabat Isnacus Rebecca? uxoris suar
causa, quod esset sterilis ; et illa c o n c c p i l : po-
78

"Ρεβέκκα πυθέσθαι παρά Κυρίου, κα\ είπε Κύριος gtea vero Rebccca egressa esl ad inlerrogandum
πρδς αυτήν · Αύο έθνη έν τή γαστρί σον, καϊ δύο Dominum, et dixil Doniinus ad i l l a m : Duw gentes
Λαοϊ έτ τή χοιΛΙα σον, καϊ Λαδς Λαού ύπερέζει, χη utero tuo sunt, ac duo ρορχιίχ xn χεηίτε tuo,
καϊ ό μείζωτ δονΛεύσει τφ έΛάσσονι. Αίσθάνεσθαι αΐηχιε unus populus alterum superabit, εΧ majo m

οφείλετε, τίς δ Ισαάκ, τίς ή 'Ρεβέκκα, καί έπΙ τί- [natu] $ετνχεί χηιηοτχ . Debetis inlelligere, qiiis sii
19

νων δέδειχεν, δτι μείζων δ λαδς ούτος, ή έκεϊνος.
Καί έν άλλη προφητεία λέγει φανερώτερον δ Ιακώβ
πρδς τδν Ιωσήφ τδν υίδν αυτού, λέγων * Ιδού, ούκ
έστέρησέ με Κύριος τού πρόσωπον σον προσά-
γαγέ μοι τούς νΙούς σον, ϊτα εύΛογήσω αυτούς,
Καλ προσήγαγεν [τδν Μανασσή κα\] (70) Έφραΐμ, τδν Β
Μανασσή θέλων ϊνα εύλογηθή (71), ότι πρεσβύτερος
ήν · ό γάρ Ιωσήφ προσήγαγεν είς τήν δεξιάν χείρα
τού πατρδς Ιακώβ. Είδε δέ Ιακώβ τύπον, πνεύματι,
τού λαού τού μεταξύ. Κα\ τί λέγει; Καϊ έποίησεν
Ίακωβ^έναΛΛάξ τάς χεϊρας αυτού, καϊ έθηκετ [τήν
&ζξιαν](ΊΪ)έπϊτήνκεφαΛήνΈφραϊμτούδεντέρον
καϊ τεωτέρον, καϊ ηύΛόγησεν αύτδν. Καϊ είπε 7ω-
σϊ\φ πρδς "Ιακώβ- Μετάθες σον τήτ δεξιάτ έπϊ τήτ
χεφαΛήν Ματασσή, δτι πρωτότοκος μού έστιτ
Isaacus, qua? Rebecca, etdequibusnamdeclaravcril,
quod populus bic sil major, quam ille. Et in alia
propbetia manifesiius loquilur Jacobus ad fllium
suum Josepbum, dicens ; Εοεε, Dominus ηοη prt-
vuvxl χηε \αεχε tua; addxic mihx filios luos, ut
benedicam εχ% · · . Et adduxit [Manassen el] Ephrai-
ΛΠΗΪΙ, cupiens, ut Manasees benedicerelur, quia
eral nalu major. llaque Josepbus adduxil euni ad
uumtim dexleram pairis sui Jacobi. Vidit auteni
spirilu Jacobus figuram populi venturi. E l quid
narrat Scriptura ? El commutavit Jacobu* manus
suas, εί [dexlcram] posuil *χιρετ capul Epliraxmx,
mxnorxs ac junioris , et benedixii illi. Dixxlque Jo-
uphus ad Jacobum : Transfer dexleram luam «iiper
eapxit Mana$sis , quxa prxmxlivxis filxxii tneu» eti . β1

νΙός. Καϊ εϊπετ 'Ιακώβ πρδς Ιωσήφ ΟΙδα, τέ-

m
Et respondit Jacobui Josepho : Scxo, filx, $cio; sed
κτον, οϊδα' άΛΧ ό μείζωτ δον,Ιεύσει τφ έΛάσ- xnajor servxel mxnori; benedicelur αχιίεηι etiam
σονι, καϊ ούτος δέ εύΛογηθήσεται. Βλέπετε, έπΙ UU . Aspicite, de quibusnam voluerlt, esse bunc
Μ

τίνων τέθεικε, τδν λαδν εϊναι τούτον πρώτον, και priinnm populum et testamenti baredem. Si ergo
τής διαθήκης κληρονόμον. Εί σύν έτι κα\ διά τού adhuc et per Abrabamum populus ille commemo-
Άβραάμ έμνήσθη, άπείχομεν τδ τέλειον τής γνώ- ratus c s l , lunc scienlia nostra ad perfectionem est
€εως ημών. Τί ούν λέγει τφ Αβραάμ; "Οτι έπι- rcdacta. Quid igilur dicit Deus Abrahamo? QMO-
στενσας, ετέθη είς δικαιοσύτητ · Ιδού τέθεικά σε niam cudxdxtli, libi xn justitiam fuit allributum;
Vetus inUrpretatio.
Ilerum dicit Davld : Dxrxi Dominus Domxno meo: Serfe ad dexteram xneaxn,
doiuc ponam xnxmxcos tuos sub pedxbui luxs. Et iterum dicit Jsaias : Sxc dicit Dominus Chrxslo meo, meo {1$)
Domino. cuju$ lenux dexleram: εχαχιάχεΜ illum αεηίε$,εΐ vxriuUm τεgum corrumpam. Videle, quo modo
illum prophetae Dominum, . . . . non lantum Filium dicunt.
XIII. Qiueramus igitur, si bic populus bseredilalem capit,. . . . et testamentum in illis est, aut iu
nobis. De hoc audile; sic scriptum est (74) : Bogabal haac pro Kebecca xixore tua, quxa sterilx* εταί.
Ει Rebecca qucerebat α Domxno, quid portaret: et dixil illx Dominus : Dum nattonei xn xttero tuo
txtnt, et dxio populx εχ utero tuo ηαεεεηιχιτ; et major serdei mxnorx. Intelligite : quis sit Isaac, el
quse Rebecca : et qui popnlus nrinor, aut major. Iterum dicit Jacob Josepb iilio
suo : . . Εεεε Dominui non fraudavit χηε εχ gεnεrε luo (75); perduc ad χηε filxos luos ; tt benedicam xllo*.
Et adduxii Manassen et Epbraim. Volens autein Manassen benedici quia roajor erat , slatuit illum . .
ad dexteram palris sui Jacob. Vidit autem Jacob in spirilu iiguram populi, qui poslea futuruserat :
et. . . εοηνεηίΐ manu$, εί transtulxt dexteram %χιρετ capul Ephraxm mxnorxs; el benedixit illum. Et dixxt
Joteph patri suo : Transfer manum tuam dexteram super capul Mana$$ce, qxiia prxmxixvusfilxuiχηεχι* e*t.
Et dixit Jacob : Scio, fxlx, scio : sed major ζετνχεί mxnorx; sed εί hxc benedxcelur. Videte quem voluerit
esse primum. . . . testamenti haeredem. Sic ergo (70) et pei Abrabam commemoralus est, babemus con-
summationem scientiie nostrae. Quid ergo dicit Abraham, cum solus credidisset, el posilus esset in j u -
elitia ? Ecce posux ίε, Abraham, ραίτεχη naixonum, qute credunl Domino non circumchce.
7 e
G e n . xxv 21; cfr. Rom.
t IX, 10-12. 7
» Gen. xxv, 23. M
Gen. XLVHI, 9, 11. 8 1
Gen. XLVIII, 18.
•· Gen. XLVIII, 19.

VARIORUM N O T i E .
(70) Verba uncis iriclusa ex inlerpret. L a i . resti- edit. Oxon.
tuit Men. (75) Ex genere luo. Gr. conspectu luo : reclius
(71) Εύλογηθήναι Dav. betudxci, Vet. intcrp. jnXla sacram Scriplnram. ΜΕΝ. — Vet. interprea
(72) Ua ex vet. interp. resliiuendum. videtur legisse γένους. F E L L .
(73) ifeo.AUerum abundal. Fellus tamen ulrum- (76) Sic ergo. Menardus, Sx hoe ergo. A l . Siergo.
qne relinuit. S i c e t F e l l u s ; qui paulo post exbibet, comnwnora-
(74) Sic uriptum ε$ί. Forte, quid uriptum esi. Ita tum cst, vulgaia lciiionc rejecla.
767 S. BARNAB/E APOSTOLl 7t8
ecct poxui te patrem gentium, quoe in prapulio cre- Α πατέρα εθνών τών πιστενοντων διά άκροβυστία^
dunt Domino . 8 3
τφ Κνρίφ.
XIV. Testamenlum quod Moses accepit et contrivit, Dominus nobis dedit.
Sed sane quaeramus, an dederil [Domimis] testa- Ναι άλλά τήν διαθήκην, ήν ώμοσε τοϊς πατράσι,
mcnlam, quod patribus juravit se populo daturum. δούναι τψ λαψ, εί δέδωκε, ζητώμεν (77). Δέδωκε ν
Dedit qoidera; verura illi propter peccata sua i n - αυτοί δέ ούκ έγένοντο άξιοι λαβείν διά τάς αμαρτίας
digni fuerant, qui acciperent. Dicit enim propbeta: αυτών. Αέγει γάρ δ προφήτης· Καϊ ήν Μωσής
Et Moses in monte Sina jejunavit quadraginla diebus νησζενων έτ δρει Σινά, τον Λαβείν τήτ διαθήκη*
et quadraginta noctibus, ut testamenlum DominiΚνρίον ad πρδς τδν Λαδν, ημέρας τεσσαράκοντα καϊ
populum acciperet . Et accepit a Domino duas ta- νύκτας τεσσαράκοντα^). Καί έλαβε παρά Κυρίου
eV

bulas scriptas digilo manus Domini, in spirilu; τάς δύο πλάκας γεγραμμένας τψ δακτύλψ τής χει-
sumplasque Moses deferebal ad populum , ut trade- ρδς Κυρίου έν πνεύματι · κα\ λαβών Μωσής κατέ-
r e t " . Et dixit Dominus ad Mosen : Μο*ε$, Mo$e$, φερε πρδς τδν λαδν δούναι. Καί είπε Κύριος πρδς
descende celeriter; inique enim se ge$$it populuz Μωσήν Μωσή, Μωσή, κατάβηθι τδ τάχος, δτι
tuus, quem de terraJHgypti eduxisti * · . Intellexitque
ήνόμησεν ό Λαός σον, ούς εξήγαγες έκ γής ΑΙ-
Moses, quod iterum fecerant imagines, et projecit γνπτον. Καί συνήκε Μωσής, δτι εποίησαν πάλιν
de manibus tabulas, contritaeque sunt tabulae te- χωνεύματά, κα\ έ^ιψεν έκ τών χειρών τάς πλάκας,
stamenli Domiuici. Accepit itaque Moses [lesla- κα\ συνετρίβησαν αί πλάκες τής διαθήκης Κυρίου.
mcnlum]; ipsi vero digni non fuerunt. Quomodo Μωσής μέν γάρ έλαβεν, αύτο\ δέ ούκ έγένοντο άξιοι.
nos [id] acceperimus, discite. Moses, cum esset fa- Πώς ημείς έλάβομεν, μάθετε. Μωσής θεράπων ών
mulus illud accepit; nobis autem ipse Dominus έλαβεν, αΰτδς δέ δ Κύριος ήμϊν έδωκεν, [(79) είναι]
Iribuit [esse] in populuro baercditatis, pro nobis είς λαδν κληρονομιάς, διά ημάς ύπομείνας. Έφανε-
passus. Apparuit vero, ut tum illi [Judaei] in pec- ρώθη δέ, ίνα κάκείνοι τελειωθώσι τοϊς άμαρτήμασι,
caiis consummarentur, tuni nosper ipsum haeredes καί ημείς δι* αυτού κληρονομουντές διαθήκην (80)
facli Domini Jesu teslaroentum acciperemus, qui Κυρίου Ιησού λάβωμεν, δς είς«τούτο ήτοιμάσθη(81),
dcstinalus erat, ut per advenlum suum pracordia ίνα , αύτδς φανε\ς, τάς ήδη δεδαπανημένας ημών
nostra, jam a morle assumpta et tradila erroris καρδίας (82) τψ θανάτω, κα\ παραδεδομένας τή τής
iniquiiati, redimens e tenebris, verbo [suo] dispo- πλάνης ανομία, λυτρωσάμενος έκ τού σκότους, διά-
uat in nobis tesiamentum. Scriptum quippe est, θηται έν ήμϊν διαθήκην λόγψ. Γέγραπται γάρ, πώς
quomodo Pater, redemptums nos a tenebris, illi αύτώ δ Πατήρ εντέλλεται, λυτρωσάμενος ημάς έχ
mandaverit, ut sibi pararet populum sanctum. τού σκότους, έτοιμάσαι έαυτψ λαδν άγιον. Αέγει
Vetus interpretatio.
XIV. Sed leslamentum quod juravit parentibus ut daret populo, an dederit quxramtis. Dedit; sed
Slli non fuerunt digni accipere propter peccata sua. Dicit enim propheta : Et εταΐ Moyws jejunons in
monU Sina, ut acciperet testamentum α Domino, quadraginta diebus et quadraginia noctibus. E l acce
Deo. . tabulas scripUs manu Dei. . . E l ul accepit, . . deferebal ad populum ul illis darel. Et dixit Do-
minus. . . : Moyses, Moyses, descende celeriut, quia populus luus quem εάιιχί$αάε ίεηα ASgypli, prm
iUiegεm. Et iniellexit Moyses, quia feccrunt sibi iterum conflatile : et projecil de roanibus tabulas, et
confracla* sunt Moyses. . accepil; sed illi non fuerunt digni. Quo modo acceperiraus nos,
disciie : cui nos in bieredilatem (85), propler nos omnia suslinens apparuit, ut
illi consumroati sint in peccalis, el nos per illnm hapreditatem testamcnti [Domini nostri Jesu Christi (84)]
accipiamus. Et iterum propheta dicit (85) : Posui le in lucem nationum, ul sit sanctilas tua (86) utque in
M
Gen. xv, 6 ; xvn, 4 ; Rom. iv, 3. " Exod. xxiv, 18. 8 5
Exod. xxxi, 18. 8 6
Exod. x x x n , 7 ; Deut.
ix, 12. 8 7
Hebr. m , 5.
VARIORITM N O T J E .
I77) Ha cx vet. interp. restit. D A V . M S . ζητούμεν. D (84) Domtm noztn Jesu C/rrisif.Haec verba, etiam
78) Cfr. supra c. 4. in textu Gra3CO , uncinis clausa exhibet Menardus,
79) Ua Dav. el lilteris miniatis Fellus. Aliter editt. Clerici et
(80) Ms. διά τού κληρονομούντος, male. Men. : δι' Russelii.
αυτού κληρονομίαν διαθήκης. ,(85) Et Herumlpropheta dicit : Posui ίε... /t'6ere-
(81) Hic |in ms. et ediiionibus male transposita tit Deus. In codd. bic locus est malc transpositus.
legunlur, qtiae inira uncis inclus. et a nobis, Nam post verbum accipiamus sequitur : Qui in hoc
duce veteri interprete, loco suo restituta sunt. Cfr. paralusest, usque ad illa verba liberati sumus. Qui-
libellum meum : Da$ Send&chreib. d. A. Barnabas,bus staliin subdunlur ista : El iurum ρΐορΙιεία di-
ρ 106. cit : Posui Ιε... liberavit Deiii. llerum propluta
(82) Ms. κακίας, male- Vct. inlerp. : pravordia. dicil: Spiritus Domini, etc. usque ad Guem. l u
(83) Cui nos in hwredilatem, clc. Menardus, cui se habeni Menardi ei Clerici editt. Nos vero eas
baec corrupla videntur, sic legit : Qui no$ in hare- sequimur quas Fellus ei Russelius curarunt, Grae-
dhaum elegil, ρτορίετ, elc. Fellus nihil mutat: ve- cis inha?rentes.
nimila dislinguil: Cui nos...sttslinen*.Apparuit,elc. (86) Sii sanciitas tua. Gr. Barnabae et L X X , τ*ύ
At duabus voculis subauditis, lectio vulgata rite εΤναί σε είς σωτηρίαν : ul sis tu in salutem. Expun-
sibi cohsret. Sic neropc : Discile . (ille) cui nos in clo ergo vocabulo, lua, lege : ut sii tu tanitas , id
liwredilalcm (sumus), propler tws omnia suslincus est salus. ΜΕΝ. — A l . ut $U sanitas tua. Fellus, nt
apiaruit ul illi, ctc.
t til $alus tua.
769 EPfSTOLA CATHOLICA. 770
ουν t προφήτης · Έγώ Κύριος, ό θεός σον, Α Dicit igitur propheta : Ego Dominut, Deus tuus,
έκάΛεσά σε έν δικαιοσύνη, καϊ κρατήσω της vocavi Ιε in jusiilia, el tenebo manutn tuam, et cor-
χειρός σον, καϊ ενισχύσω σε, καϊ έδωκα σε roborabo ίε; el dedi te in ίειίαιηεηίνίκη generxt, in
βίς διαθήκην γένονς, είς φώς εθνών, άνοΐξαι lucem geniium, ad aperiendum oculos cmcorum, ει
όφθαΑμούς τνφΧών, καϊ έξαγαγειν έκ δεσμών ad educendum de vinculis illigatos, de domo carcerii
χεχεδτ\μένονς, έξ οίκον φνΛακής καθημένονς sedentes in tenebrh . Agnoscite ergo, unrtc simug
β β

έν σκότει (87). Γινώσκετε ουν, πόθεν έλυτρώθη- rcdempti. (Et iterum prophela d i c i t : Ecce posui it
μεν. (Και πάλιν ό προφήτης λέγει (88)* Ιδού, in lucem gentium, uf *ί$ϊη*αΙιιίεηΐΜ(μιεαάεχίΐ£ηΐΜΐ
τέθεικά σε είς φώς εθνών, τού εΙναΙ σε είς σω­ lerrce; fhaec] dicit Dominns Redemptor lum . ) R u r - M

τηρίαν έως έσχάτον τής γής, Λέγει Κύριος ό Λν- sus propheta dicit : Spirilus Domini super me,
τρωσάμενός σε θεός (89).) Καί πάλιν ό προφήτης propUr quod unxit me, evangelizare hnmilibus; tnisit
λέγει· Πνεύμα Kvplov έχ* έμέ, ού ένεκεν ιηε, sanare contritos corde, prcedicare captivis re-
έχρισε με, εύαγγεΛΙσασθαι ταχεινοίς χάριν * άχέ- missionem εί ccecis visum, εί nunliarc annum Do-
σταΛκέ με, Ιάσασθαι τούς σνντετριμμένονς τήν mini acceptum , el diem relribuiionis , consolari
καρδίαν, κηρύξαι αΙχμαΛώτοις άφεσιν, καϊ τν- omnes lugenies . , 0

φΛοις άνάβΛεψιν, καϊ καΛέσαι ένιαντόν Kvplcv (90) δεκτόν, καϊ ήμέραν άνταποδόσεως, χα-
ρακαΛέσαι χάντας τούς χενθονντας (91).
X V . Sabbalum Judoeorum non et>i verum; Deo acceplum Sabbalum.
, Έ τ ι κσΛ περί τοΰ Σαββάτου γέγραπται έν τοις δέχα Β Adhuc et de Sabbato scr.plum est in [Dccalogo
λόγοις, έν οΤς έλάλησεν έν τφ δρει Σινά πρδς Μωσήν seu] decem verbis, quae Dominus in i.ionle Siua
χατά πρόσωπον · Καϊ αγιάσατε τδ Σάββατον Κν- locutus est ad Moscn, os ad o s : Εί sanciificaie
ρίον χερσϊ καθαράϊς καϊ καρδία καθαρςί. Κα\ Sabbatum Domini manibus mundis εί puro cordc**.
έν έτέρω λέγει · Έάν φνΛάξωσιν οί ν Ιοί μον τά Et alibi dicit : Si custodierint filii mei Sabbata,
Σάββατα, τότε έχιθήσω τό έΛεός μον έχ' αυτούς. lunc ponam η\\$ετκογά\αιη meam wper illos·*. Sab-
Τδ Σάββατον λέγει έν άρχή τής κτίσεως · Καϊ έχοί- bati meminit [Scriplura] in principio crealionis:
ησεν ό θεός έν έξ ήμέραις τά έργα τών χειρών Fecilque Deus in sex diebus opeta manuum suarum,
αύτον, καϊ σννετέΛεσεν έν τή ήμερα τή έβδομη, el άεύίί die wplima, εί ea requievil, εί sanctificavil
καϊ κατέχανσεν έν αύτη, καϊ ήγίασεν αυτήν(92).
% eam · · . Adverlite, filii, quid dicat: Consummavit in
Προσέχετε, τέχνα, τί λέγει τδ σννετέΛεσεν έν έξ $ex diebus. Id a i t : omnia consumraabit Dominus
ήμέραις. Τούτο λέγει δτι συντελεί (93) δ θεδς Κύριος Deus in sex millibus annorum; nam apud illuin
Vetus interpretatio.
nomsimum ίεηω, ticul dicil Dominus, qui le liberavii Deus : qni in hoc paratus est, ut advenlum (94) ipsius
prxcordia nostra qua» jam absumpta erant a inorte et tradita iniquitati.., liberaret a tenebris, et testaretur
in nobis lestanienmm aervorum (95)&uorum. Scriplum est enim quomodo illi Paler mandaverii, ut libera-
rel nos a tenebris, et pararct sibi populum sanctum. Dicit ergo propbeta sic : Ego Dominus Deus iutts,
vocavi ίε in cuquilate : tenebo manum luam εί fortem ίε faciam : dedi te in leslimonium genlibus (96), el in
lumen nalionum; ul aperias oculos ccecorum, εί educas de vinculis alligalos Scilote ergo, unde
liberali sumus. Ilerum propheca d i c i t : Spirilus Domini $uper me, propter quod unxil me; bεnε nuniiare
hominibus (97) tnisit me, ειιτατε contribulatos εοτάε, ρτωΦχατε caplivis remissionem, εί ccecis visum,
ei vocare annum Domini acceplabilem
X V . Adbuc et de Sabbato scriptum est in decem verbis, quibus locutus est in monte Sina ad Moysen,
. . . . . . . . Sanclificate Sabbalum Domini manibus mundis, εί pnro corde. Et alibi dicit: Si cttslodterint
filii mei Sabbalum, lunc fuciam miuncordiam in illis. Sabbatum dicit initium (98) conslilutionis : Εί fecil
Deus die sexlo ορετα sua, εί consummavil in die seplimo, εί requievii in illo die, . . . . Altendite, filii, quid
dicit, consummavil in sex die$. Hoc dicit, quia consuramavit (99) Deus oinnia in sex millia annorum. Dies
euiiu apud illum, millcanni sunt. Ipse mibi testis est, diceus: Ecce hodiernus dies eril tanquam miUe annu
Unde scire debetis, . . . q u i a . . . iu sex millia annorum consuromabuntur omnia. Et quid dicit, Requievil
Deus die $ερίίηια:? Hoc est, cum venerit Filius illins, et amputabit lempus iniquilatis, et judicabit iiupios,
et muiabil solem, lunam etstellas ; lunc bene requicscet iti die septima. Ad summain hoc d i c i l : Sancli-
ficabU illum diem manibut mundis, ei corde puro. Quem (100) ergo diem sanctificavit Deus, quis potest san-
M
Isa. XLH, 6, 7. ·· lsa. X L I X , 6 . M
I s a . LXI, 1.2. 9 1
Exod. x x , 8 ; Deut. v, 12. 9 9
Jer. χνιι,
24, 25. · » GCD. ιι, 2.
VARIORUM N O T i E .
(94) Advenium. Aut suppl. per, aut leg. αάνεηίη

i
(87) Hsec per propbelam Deus Pater ad Filium
oquitur.
88) Cfr. supra, not. 81.
89) Iterura baec Pater ad Filium loquitur.
90) ΑΙ. Κυρίφ.
91) Haec Filius loquittir per prophetam.
92) Gen. n , 2, secuodum Hebr. non juxla L X X ,
qui babent: έκτη.
(93) Davisins postulat συντελέσει, male; nam
συντελεί csl fulurum attic. Buttm. Gramm. § 86,
α. 11, 12.
(95) Ξεηοηιηι. A l . iermonum. Fellus : urvorum
suorum ρετ verbum.
(96) Gentibus. A l . genlis.
ι I1ominibus.A\. humilibus nihil uiutal Fellus.
(98) Initium.A\. malunt inilio. Sic edidit Fellus.
(99) Consummavtl. Forte comummabil. Iia Felli
ediiio'.
(\00)lQuem. A l . Si quem , juxta Graicum. Fcllus
nibil addit.
771 S. B A R N A B i E APOSTOLl 772
dies aequiparatur mille annis Ip©emet enim te- Α έν έξακισχιλίοις έτεσι τά πάντα · ή γάρ ήμερα παρ*
slatur, dicens : Ecce hodiernui dies erit tanquamαύτώ χίλια έτη. Αύτδς δέ μαρτυρεί, λέγων Ιδού,
mille anni · · . Ilaque, filii, in sex diebus, hoc est, in σήμερον ήμερα έσται ώς χίλια έτη. Ούκούν,
sex annorum millibus consummabuntur universa. τέκνα, έν έξ ήμέραις, έν τοις έξακισχιλίοις έτεσι,
Et requievit die septima. Hoc a i t : quando vcniensσυντελεσθήσεται τά πάντα. Καϊ κατέπανσε τζ
ejus Filius tempus iniqui abolebit, ac judicabit i m - ήμερα τή έβδομη. Τούτο λέγει· δταν έλθών δ Υίδς
pioe, et rautabit solem ac lunam stellasque; tuuc αυτού καί καταργήσει τδν καιρδν άνομου (1), καΛ
pulchre requiescet die seplima. Denique a i t : Sancii- κρίνει τούς άσεβεϊς', καί αλλάξει τδν ήλιον, καΛ
ficabis eam mambus mundis et corde puro. Si ergo τήν σελήνην, κα\ τούς αστέρας, τότε καλώς κατα-
quaiu diem Deus sanctiiicavit, aliquis uunc potest παύσεται έν τή ήμερα τή έβδομη (2). Πέρας γέ τοι
sanclilicare, nisi sit per omnia mundus corde, λέγει · Αγιάσεις αυτήν έν χερσϊ καθαραΐς, καϊ
erraviraus. Vide ergo : cerle lunc pulcbre quie- καρδία καθαρφ (δ). Εί ούν, ήν θεδς ήμέραν ήγίασε,
scens sanctificat [aliquis] eam, cum polerimus νύν τις δύναται άγιάσαι, εί μή καθαρδς ών τή καρ­
ipsi justa [facere], accepla proraissione, delela i n i - δία έν πάσι, πεπλανήμεθα. Ί δ ' ούν · άρα (4) τότε
quitale, novalis vero cunctis a Domino. Tunc καλώς καταπαυόμενος αγιάζει αυτήν (5), δτε δυνη-
poterimus diem illam sanctificare, si nos ipsi prius ™P*™ <*ύτο\ δίκαια, άπολαβόντες τήν έπαγγελίαν,
u

fuerimua sancliflcaii.Demum illisdicit : Novilunia ούκέτι ούσης ανομίες, γεγονότων δέ καινών πάντων
veslra etSabbala vestra non fero *. Cernite, quo- ύπδ Κυρίου (6). Τότε δυνησόμεθα αυτήν άγιάσαι,
9

modo loquatur: non mibi accepta sunl praesentia αύτο\ άγιασθέντες πρώτον. Πέρας γέ τοι λέγει
Sabbata, sed illa, quae ego feci; quando scilicet, αύτοίς· Τάς νεομηνίας υμών, καϊ τά Σάββατα
universis linera imponens, octavi diei faciam i n i - υμών ούκ ανέχομαι. Όράτε, πώς λέγει · Ού τά νύν
tiuui, hoc est, inilium alterius mundi. Idcirco el Σάββατα έμο\ δεκτά, άλλ' ά πεποίηκα, έν φ κατα-
diem octavum in laetitia agimus; quo et Jesus παύσας τά πάντα, αρχήν ημέρας όγδοης ποιήσω, δ
resutTexitamortuis,et cum apparuisset, ascendit ad έστι, άλλου κόσμου αρχήν (7). (8) Διδ κα\ άγομεν
COb.OS. τήν ήμέραν τήν όγδόην είς εύφροσύνην, έν ή κα\
δ Ιησούς ανέστη έκ νεκρών, κα\ φανερωθείς (9)
άνέβη είς τούς ουρανούς.
X V I . Non lemplum hidceorum, $εά spirituaU lemplum Christianorum Όεο placuit.
Adhoc el de templo dicara vobis, quomodo er- C "Ετι κα\ περι τού ναού έρώ ύμϊν · πώς πλανώμενο*
Vetus inierpretatio.
ctiflcare modo, nisi qui sit mundo corde in omnibus? Non erravimus (10). Videns ergo qui refrigerans
sanctilicavit illum; et nos tunc poterimus sanctilicare, ipsi sanctiflcati pri-
UIUIQ. Ad suminam dicit illis : D'uz solemnet veslros, εί Sabbata non sustineo. Videte, quo modo dicit, non
haec Sabbala sibi nun accepta (11), sed quae fecit, et in die suo consumraavit orania, initium octava die
facta (12), qui esl allerius sajculi initium. Propier quod agimus diem oclavum in legationem; in queui (13)
el Jesus resurrexit a mortuis; et apparuit, et ascendit m coelos.
X V I . Adbuc el de templo dicemus (14), quo modo ei rantes in sedeni spem habuerunl lanquara in Do-
minum (15), qui illos fecit quasi sit dorous D e i : tanquam elbnici (16) couservaverunt (17) Hlum in templo.
Sed quo mododical Domiuus, discile, vacuum faciens templum : Qui$ tneiuus est caelum palmo, aut quit
totam terram pugno αρρηηεηάίΐ ? Nonne mihi (18), dicit Dominus, cctlum tkronus ε$ί, ίετνα autem ua
ptdum meorum esi? Qualem domum mihi (Edificabuii, aui quis locus erit requietionis tnece ? Unde
scilis, quia vana spcs est illoruin. E l iterum: . . . Qui depu$uerunt templum hoc, ipsi illud el adificabunt
• * C f r . 2 P e t r . u i , 8. " P s a U x x x i x , 4.
9 8
Isa. i , 13.
VARIORUM ΝΟΤΛ..
(1) ItaFell. duce vet. interpr. Ms. αύτοΰ, male. erravimus, \ide$ elc. Fellus autem s i c : Nni qut
%

(2) I. c. verum Sabbalum a secundo demum o r i - Q sil mundo corde: in omnibus nos erravimui. Yid$
lui /M.-:-.: M - U ^ Barnaba?
Cbrisli advenlu. De Chiliasmo » ι vide ^ Qj^gq q
e l c U Oiia disliuguit. A l . Videergo
U e

libelluin mcuin : Sendschreib. d. A. Barn. p. 109 quia refrigerans sanctificabil, etc.

sqq. (11) Non accepta. Dele non cum Fello aliisque. Et
(3) 1.1. Si Judaeorum Sabbata vera essent, nos a inoxlege: in die quo, aut potius, in die septimo.
Deo decepii essemus, qui poslulal raanus mundas (12) Octava die facla. Legit Menardus : oclavo
et cor purum. die facturus. Fellus: inilium octavce diei faclurui.
(4) l U Dav. Ms. εί δ' ούδ' άρα. Aliter bunc lo- (13) ln legationem; in quem. Meuardus, in iatitia.
cutn explicui in Sendickreiben d. A. Barn. p. 110. Fellus s i c : in letxficationem. A l . in lcetalionem. Mox
(5) Sc. τις. omnes, tn quo.
(6) Hic punctum ponendum puto. Aliter distin- (14) Dicemus. Vet. interpres legebat, έροΰμεν.
guuntDav. etCler. (15) Tanquamin Dominum. Kectiusad coiiiexlum
(7) Illa sex roillia annoriim desinunt die ultima Graecum, et non in Dominum. F E L L .
(i. e. septiroa) ultiraae hebdomadae. Ergo novum (16) TanquameUuiici. Adde ex cod. aul forsitan.
asvuiu, l)ei regnum, sequenli octava die incipit. (17) Contervaverunt. Leg. ex Gracis, consecravo-
(8) Barnabas lestatur bic celebralionem diei Oo- runt. Quam quidem Iecliouem Fellus in texium in-
miiiicae apud antiquos. tulit.
(9) Cfr. libellum meum : Sendschreiben d. A. (18) Νοηηε mihi. AL inlerserunt, ego. Sic aulem
Barn.p. 112,113. Fcllus dislinguit: Νοηηε ego ? Mihi dicil Dominu*.
(10) iVon erravimns, elc. Menardus ila le$it: Nos
773 EPISTOLA GATHOLICA. 774
ol ταλαίπωροι έπ\ τδν δόμον (19) ήλπισαν, χα\ ούχ Α rantes roiseri, ηοη ιη ipsum Deum, effectorem
έπ\ τδν θεδν αύτδν, τδν ποιήσαντα αυτούς, αλλ* ώς eorum, spem habuerunt,sed iu aedem, quasi domus
βντα οίκον θεού. Σχεδδν γάρ, ώς τά έθνη, αφιέρωσαν Dei esset. Nam fere inslar genlium illum in templo
αύτδν έν τφ ναφ. 'Αλλά πώς λέγει Κύριος, χαταργών venerali sunt. Sed quoroodo Domiuus loquatur,
αύτδν, μάθετε· Τίς έμέτρησε τδν ούρανδν σπι­ templumque irritum faciat, aniraadverlite : Quii
θαμή, χαϊ τίς τήν'χήν δραχί; Ούχ έγώ; ΑέγειΚύριος' men*u$ e$t coslum spithama, et quis lerram palma ?
Ό ουρανός μοι θρόνος, ήδέγή ύποπόδιον τών πο­ Νοηηε ego"? Dicn Dominus: Coelum mihi thronus
δών μον ποίον οΐχον οίχυδομήσετέ (20) μοι, ή τίς est, terra autem scabellum pedum meorum. Quam
τόπος της χαταπαύσεώς μον; Γνώτε, δτι ματαία ή mihi domum tedificabilis, aut quis locus requieiis
ελπ\ς αυτών (21). Πέρας γοΰν πάλιν.λέγει· Ίδού,οΙ me<B *? Gognoscite, quod vana est spes illorum. Et
9

χαθεΛόντες τδν ναόν τούτον αυτοί αύτδν clxo- tandem rursus a i t : Ecce, qui destruxerunt lemplum
δομήσονσι. Γίνεται (22)· Διά γάρ τδ πολεμεϊν αυτούς hoc, ipsi illud cedificabunl *. Idque evenit. Naw 9

χαθηρέθη ύπδ τών έχθρων · νύν χα\ αύτο\ οί τών quia bellura gesserunt, ab hostibus destructum esi
εχθρών ύπηρέται άνοιχοδομήσουσιν αύτδν. Πάλιν, ώς lemplum ; uunc et ipsi hostium roinistri rcaedificant
ήμελλεν ή πόλις καί δ ναδς κα\ δ λαδς Ισραήλ παρα- illud. Iterum, quod tradenda essct civitas una cum
δίδοσθαι, έφανερώθη. Αέγει γάρ ή Γραφή · Καϊ έσται Β lemplo et cum populo Israelilico, esl declaratum.
έπ' έσχατων ήμερων, παραδώσει Κύριος τά πρό­ AU quippe Scriplura : Ει εήί in novissimis diebus,
βατα τής νομής, χαϊ τήν μάνδραν χαϊ τδν πύρ- tradet Dominut ove$ paicui et oviU el turrim eorum
γω' αυτών είς χαταφθοράν (23). Καί έγένετο καθ* ά in exitium. Atque contigit, qucmadmodum locutus
έλάλησε Κύριος. Ζητήσωμεν ούν,εί έστι ναδς θεοΰ est Dominus. Quseramus itaque, an exsiet [adhuc]
(24) . Έστιν · δπου αύτδς λέγει ποιείν κα\ καταρτίζειν. templum Dei. Exsistit, ubi ipsemet se illud facere
Γέγραπται γάρ · ΚαΧ έσται, τής εβδομάδος σνν- ac perficere testalur. Scriptura enim est: Et ertf,
τεΛονμένης οίχοδομηθήσεται ναδς θεού ένδοξος Ηεάάοηχαάα completa, adificabitur magnificum tem-
(25) έπϊ τφ ονόματι Κνρίον. Ευρίσκω ούν, δτι έστι plum Dei, in nomine Domini*··. Invenio igilur, quod
ναδς. Πώς ούν οίκοδομηθήσεται έν ονόματι Κυρίου ; templum exsistil. Qua ratione ergo sedificabitur iu
μάθετε (26). Πρδ τοΰ ημάς πιστεύσαι τψ θ ε ψ , ή ν nomine Domini, discite. Antequam Deo crederemus,
ημών τδ κατοικητήριον τής καρδίας φθαρτδν και eral cordis nostri domiciliuin corruptioni obnoxium
ασθενές, ώς αληθώς οίκοδομητδς ναδς διά χειρός· et imbecille, ad modum templi vere per inanus
δτι ήν πλήρης μέν είδωλολατρείας (27), [κα\] ήν aedificali; plenum siquidem erat idolorum cultu,
οίκος δαιμονίων, διά τδ ποιείν, δσα ήν εναντία τφ ^ et erat domus daeraonum, quia fecimus, quaecunque
θεφ. Οίκοδομηθήσεται δέ έπ\ τφ ονόματι Κυρίου , Deo contraria sunt. jEdiiicabilur autem, altendile,
προσέχετε, ίνα δ ναδς Κυρίου ένδόξως (28) οίκοδομη- in nomine Domini, ut lemplum Doraini magniiice
6*.. Πώς; μάθετε. Ααβόντες ρήν άφεσιν τών αμαρ­ aedificetur. Quomodo? Discite. Accepta remissione
τιών , καί έλπίσαντες έπ\ τφ ονόματι τοΰ Κυρίου, peccatoruro et spe habita in nomen Doniini, facli
έγενόμεθα καινο\, πάλιν έξ αρχής κτιζόμενοι. Διδ έν sumus novi, iierum ab iniegro creali. Ideo in nobis.
Vetus interpretalto.
Et liet (29): dum enim belligerarent, deposituro esl ab immicis (30) Iterum sicut iucipiebat
civilas, . . . . el populus totus Judaeoruro tradi, propalavit. Dicit enim Scriptura : . . . In novi$$imi$
diebus tradet Dominus oves patcum, et cubiU (31), el lurrem εοτχιηι inexlerminium. Et factumest secundum
quae Dominus locutus est. Quxraraus ergo, si est templum Deo. E s l : ubi ipse dicil facere eC consumroare.
Scriptum . . . est: El erit, ζερύηχο die consummalo (32), adificabilur ίεηιρίιιηι Deo prceciare in nomine
Domini. Invenio, quia teinpbun cet. Quo modo ergo aedificabiiur in nomine Doraini ? Discite. Ante quaiu
crederemus Deo, erat babitalio nostra. . . corrupla et iufirma, sicut lemplum quod per manus
•Bdificaiur: quia pleni eramus adorationibus idolorum, . . . el eratdomus daemoniorum; propter quod
faceremus, quae Deo essenl contraria. iEdiflcabitur autem in nomine Doiuini, . . . praclare lem-
plura Deo. Aitendite. E l quo modo? Discite: ut accipiatis remiseionem peccaloroni. Cum crediderimua
m noniine Doroiui, non sumus (33) jam lales, quales ab initio creali: propler quod in nobis vcre
( , T
Isa. X L , 12. · · Isa. LXVI, 1. · · Isa. XLIX, 17. 1 M
Dan. ix, 24, 25, 2 7 ; Agg. n, 10.

(19) Ita C o l . οίκον Men. et Fell. ούδόν, limen Ma-
soch. adem vet. inlerp. Ms. τήν όδόν. male.
(20) l i a L X X et vel. interpr. Ms. οικοδομήσατε.
(21; I. e. Jud&orum.
(22) Spirilualiter, u l mox videbitur. ΜΕΝ.
(23) Uaec, prout bic babentur, uon sunt in tota
Scripiui-a. ΜΕΝ. cfr. Jer. xxv. Isa. v.
(24) Jam destruclo teraplo Hierosol., quaeril an
allerum templum suceessurum sit. ΜΕΝ.
(25) V e l . mterpr. leg. ένδόξως, pmclan.
(26) Clera. Alex. Strom. u , c. 20, p. 490.
(27) l i a ex Clem. Alex. et vet. inierp. restiluo.
In ms. poal είδωλολατρείας, abundant : οίκος είδω-
λολατρεία.
VARIORUM N O T i E .
(28) Ita Glero. et veL interp. Ms. ένδοξος.
(29) Ει fut. Leg. Et fit. Ita quoque Felli edil. Oxon.
(30) Ab inimicis. Add. ex vel. cod. Nunc εί ip$i
inimicorum minittn ab initio wdificani Ulud.
(31) CubiU, eic. Lege oviU, u l in textu Graeco,
μάνδραν. Et ttimm eorunr. AUudil ad lurrim iilam,
de qua iu parabola vineae apud Isai. ν . ΜΕΝ.
(32) Septimo die consummalo. In Graeco legitur
ex Dauiele, τής εβδομάδος συντελούμενης, u l intelb-
gatur septiinaiia ex anuis couslare. F E L L .
(33) Vl accipiatis... nonsumus. Hunc locum F e l -
lus sic exbibet: quod accipientes remissionem pec-
catoruJn, et cum crediderimtu in nomine Domini,
nos sumus, e:c.
773 S. B A R N A B i E APOSTOLI 776
in domicilio nostro, vere Deos babital. Quo modo? Α τω κατοικητηρίψ ημών αληθώς ό θεδς κατοικεί έν
Verbum ejus tidei, vocalio ejus promissionis, sa- ήμϊν. Πώς ; Ό λόγος αύτοΰ της πίστεως, ή κλήσις
pientia mandalorum, pracepta doclrinae, [irno] ipse αύτοΰ τής επαγγελίας, ή σοφία τών δικαιωμάτων, αϊ
in nobis prophetat, ipse in nobis inhabilat; morti έντολα\ τής διδαχής, αύτδς έν ήμϊν προφητεύων, αύτδς
addictis nobis aperit fores templi, i . e. os, dedit έν ήμϊν κάτοικων · τοις τψ θανάτω δεδουλωμένοις άνοί-
nobis poenitentiam, sicque imroduxit nos in tem- γων ήμϊν θύρας τού ναού, δ έστι στόμα (34), μετάνοιαν
plum, quod destrui non potest. Quare, qui cupit διδούς ήμϊν, εισήγαγε είς τδν άφθαρτον ναδν (35). Ό
esse salvus, non in bominem respicit, sed in eum, κα\ποθών σωθήναι, βλέπει ούκ είς τδν άνθρωπον (56),
qui in bomine babitat, atque in eo loquitur; admi- άλλ' είς τδν έν αύτψ ένοικοΰντα, καί λαλοΰντα έν
rans , quod nunquam ncquc audierit eum talia αύτώ (57), έκπλησσόμενος έπ\ τω μηδέποτε, μήτε τοΰ
verba ore fundenlem, ncque ipse [talia] audire λέγοντος τά βήματα άκηκοέναι έκτου στόματος, μήτε
desideraverit. Hoc est templum spirituale Domino αυτόν (38) ποτε έπιτεθυμήκέναι άκούειν. Τουτέστι
construclum. πνευματικός ναδς οικοδόμου μένος τψ Κυρίψ.
XVII. Epilogus partis printce.
Quanlum potuil, et sine obscuritale poluit vobis Β Έφ* δσον ήν έν δυνατψ κα\ άπλδτητι δηλώσαι
u.oiistrari, spes m.bi est, pro studio meo me nibil ύμϊν (39), ελπίζει μου ή ψυχή, τή επιθυμία μου μή
omisisse eorum, quae ad veslram salutem spe- παραλελοιπέναι μέ τι τών ανηκόντων ύμϊν είς σω«
ctant, quaeque sunt prasentia. Si enim de futuris τηρίαν ενεστώτων (40). Έάν γάρ περί τών μελλόντων
scripsero vobis, non intelligetis; quoniam in abs- γράφω ύμϊν, ού μή νοήσητε, διά τδ έν παραβολαϊς
condilo positum est. Et haec quidem ad bunc κεϊσθαι. Ταΰτα μέν ούτως,
raoduin.
Vetus inierpretatio.
Deus infaabitat. Quo modo? Sermo fldei illius, vocatio promissiouis illius, sapienlia sequiiatis, pracepta
tesiamenii illius (41); in nobis propbelans ipse, 6t in nobis babitans. Quia (42) cuni sub servitute luortis
erainus, aperiens ostium templi nostri (43), quod esl os sapientiae (44;, fecit dc nobis domuni
iitcorruptam. Qui eniin concupiscit libcrari, vivit (45) non in bominem, sed in eo qui habitat in
l l l o : miralur quod nunquam tales sermones audierit eum dicentem, neque ipse concupierii audire. Hic
csi spiriialiter aedilicalus.
XVII. Quanlum . . . . fuerit in simplicitatc demonslrandi nobis (46), . . . . non intermisi quidquam
. . . . . . . Si euini de insfanlibus ac fuluris (47) scribam vobis, non intelligetis, quo modo in para-
bolis (48) posita sunt luulla. Ilaec autem sic sunt. Uabcs h.lerim (49) de majestate Chrisli, quomodo
oninia in illum, ct per illura, facta sunt: cui sit bonor, virtus, gloria, nunc et iu saecula sxculoruiu.

EPISTOLE PARS SECUNDA.

XVIII. De duabus viis.
Transeamus aulem et ad alleram cognilionem (J Μεταβώμεν δέ κα\ έπ\ έτέραν γνώσιν κα\ διδαχήν.
atque doctrinam. Duae suut viae doctrinae ac poie- 'Οδο\ δύο είσί διδαχής καί εξουσίας (50), ή τε τοΰ
slalia : una lucis, aliera tenebrarum. Differenlta φωτδς (51), ή τε τού σκότους. Διαφορά δέ πολλή τών

VARIORUM ΝΟΤ^Ε
(34) Ad anmintiandam gloriam Dei. censuit: Vidit non in hominem, sed in itlum qui in
(35) I. e. nos ipsos effecit tale templum. eo habital et loquiturin illo; miratus, etc. Et inox:
(56) Qui esi praco Evangclii. Hoc eil spirilualiter Domino cediftcatum lemplum.
(57) Ita Dav. Vei. interp. in ilio. Ms. έπ' αύτώ. (46) Nobi$. A l : vobis. Fellus utrobique, ήμϊν,
(58) Ms. αυτός. Scribendum αυτόν, quod ipsa nobis.
syiitaxi postulat. DAV. (47) De inslantibus ac futuris. Ex bis paiet Graeca
(59) lla Dav., eodicibus nisus. Alii ήμϊν. sic legenda esse: Έάν γάρπερίτών ενεστώτων κα\
(40) I. e. de quibus nunc disceplatur, e. g. num D μελλόντων. Μ Ε Ν . — Vocem ενεστώτων loco suo d i -
novum foedus veteri sit praeferendum, num adbuc motam, in sequenlem periodura, a Lalina versione
valeanl prxcepla Judaica, etc. admoniii, reposuimus. F E L L . — Vide nol. 42 ad
(41) Teslamenti illius. Vet. inlerpres legebal δια- cap. 4, col. 752. Hinc Usseriana leclio ejus loci
θήκης αυτού. F E L L . coiifirmari potest. C L E R ,
(42) Quia. Forle, qui. F E L L . (48) Quo modo in parabolis. Legendum forte
^43) Aperiens ostium tempti no$lri. Oe in sequen- quoniam: cerle sic verleudum fueral διά τό. C L E R .
tibus inlerprelatur, quod revera est osiitfm corporis. (49) Habes inlerim, elc. Haec uou sunl io lexiu
Sed primum quid significat o$ aperire ? Deinde quis Graco. Hucusque vcrsio Lalina oodicis Gorbeieitsis.
nexus est iuter apertionem oris et quae sequunlur ΜΕΝ. — Quae autem desunt, Gracis litteris ila F e l -
in Grsecis, μετάνοιαν διδούς ήμϊν, dans nobis pceni- lus expressil: Έχεις ούν περί τής μεγαλειότητος
leniiam ? Alludere videtttrad locum psalmi L , 17, τοΰ Χριστού, ώς πάντα είς αύτδν, καί δι'αυτού πε-
ubi ita David: Domiiie, aperilabia mea, ei o$ meum ποίηται * ψ δόξα, κράτος καΐτιμή, νύν κα\ είς αιώνας
annunliabit laudem tuam. C L E R . τών αιώνων.
(44) 0$ sapientia. Est revera os sapicns, quod be- (50) De duplici doclrina, boua et mala, ei de poU-
neucia a Dco accepla indesineuter comiueniorat i/a(i6u* boniset inaUs (angelis et da^inonibus) loqui-
aique exlollil. Sed in Graecis habclur quod roodo tur.
tclalimus, pro quo inlerpres legit σοφίας. G L E R . * (51) Η. Κ 1. Origen. De jprinc. I. i u , c. 2, n. 4, ei
(45) Vivit. A l . videt. Fdlus hffic i U reforioanda 1. ι Explan. in Ep. ad Rom. i , 24.
 '77 EPISTOLA CATHOLICA. 778
δυο οδών. Έ φ ' ή ς μέν γάρ είσι τεταγμένοι φωταγω- Α vero tmilla duarum viarum. Uni niquidem p r e p o -
γο\ άγγελοι του θεοΰ, έφ' ής δε άγγελοι τοΰ Σατανά, sili sunt angeli Dei lucem preferenlos, alteri w o
Κα\ δ μέν έστι Κύριος άπ' αιώνων είς τούς αιώνας, angeli Satanae *. A c ille quidem Dominus est a a a -
δ δέ άρχων καιρού τής ανομίας. culis in saecula; hic aotera princeps temporis
iniqui.
X I X . De via lncis.
Ή ούν δδδς τοΰ φωτδς έστιν αύτη. Έάν τις θέ­ Via igiiur lucis b&c e s t : Si qvis cupil peivenir<?
λων (52) δδεύειν έπΙ τδν ώρισμένον τόπον, σπεύσει τοϊς ad praflhitum locum, euis operibus id consequi
έργοις αύτοΰ. Έστιν ούν ή δοθείσα ήμίν γνώσις τοΰ studeat. Gognitio itaque nobis dala in bac via am-
περιπατεΤν έν αυτή, τοιαύτη. Αγαπήσεις τόν σε bulandi ejusmodi est. Diliges Crealoreia t u u n i ,
ποιήσαντα, δοξάσεις τόν σε λυτρωσάμενον έκ θανά­ gloria aiBcies euni, qui redemit te a juorie. Eiig
του. Έ σ η απλούς τή καρδία, κα\ πλούσιος τψ πνεύ- corde simplex et spiritu dives. N O B adbaerebis ad
ματι. Ού κολληθήση μετά τών πορευομένων έν όδψ Β eos, qui incedunt in via morlis. Odio babebis per-
θανάτου. (55) Μισήσεις ποιεϊν, δ ούκ άρεστδν τψ θεψ, pelrare quod Deo uon placet, odio babeae uuioem
μισήσεις πάσαν ύπόκρισιν. Ού μή έγκαταλίπης έντο- &imulalionem. Ne derclinquas mandala Dowini. Te
λάς Κυρίου. (54) Ούχ υψώσεις σεαυτδν, έση δέ ταπει- ipeum Don exallabis, eris aulem luimilis. Non a%-
'νόφρων. Ούκ άρεΓς έπ\ σεαυτδν δόξαν. Ού λήψη βου- sumes tibi gloriam. Non capies raalum consiliuiy
λήν πονηράν κατά τδν πλησίον σου. Ού δώσεις τή ψυ­ adversus proximum Ιιιμπι. Non dabis anima? inso-"
χή θράσος. (55) Ού πορνεύσεις, ού μοιχεύσεις, ού παι- leutiam. Non fornicaberis, non adulterium faciee,
δοφθορεύσεις (56) Ού μή σοι δ λόγος τού θεοΰ έξέλθη pueros noit corrunipes. Non ex te verbum Dei Ui
έν ακαθαρσία τινών. (57) Ού λήψη πρόσωπον έλέγξας quorumdam irapuritaie exeat. Non accipies perso-
τινά έπ\ (58) παραπτώματι. Έ σ η πραΟς,έση ήσυχιος. nam in arguendo cujuspiam lapsu. Eris mansue-
Έ σ η τρέμων τούς λόγους, ούς ήκουσας. Ού μή μνη- tus, erie quictus. Gontremisces ad veiba, quae au-
αικακήσης τψ.άδελφψ σου. (59) Ού μή διψυχήσης, πό­ disli · . Fralri tuo ignosces. Non ambigas, utruiu
τε ρον (60) Ισται, ή ού. Ού μή λάβη; έπ\ ματαίψ (61) /uturuin sit, uecne. Ne assumas in vanuin nomeu
δνομα Κυρίου. Αγαπήσεις τδν πλησίον σου υπέρ τήν Domini. Diliges proximum tuum plua quam a n i -
ψυχήν σου. (62) Ού φονεύσεις τέκνον έν φθορ$, ουδέ ^ mam tuam. Non iiiterlicieg feium in abortione, ncc
πάλιν γεννηθέν άνελεϊς. (65) Ού μή άρης τήν χείρα eliam interimes posl natiritaicm. Ne auferas m a -
σου άπδ τού υίοΰ σου, ή άπδ της θυγατρός σου, άλλ' num tuara a filio tuo, vel a tilia l u a ; sed a pueri-
άπδ νεότητος διδάξεις φόβον Κυρίου.Ού μή γένη έπι­ lia docebis eos tiraorem Doraini. Bona proximi lui
θυμών τά τοΰ πλησίον σου (64), ουδέ μή γένη πλεονέ Don concupisces, nec eris avarus. Neque ex aniiiM
χτης. Ουδέ κολληθήση έκ ψυχής σου μετά υψηλών, tua adbaerebis superbis; sed cum juslis atque bumi-
άλλά μετά δικαίων κα\ ταπεινών άναγραφήση. (65) Τά Jibus aecriberi*. Quae tibi conlingunt vexaiiones,
συμβαίνοντα σοι (66) ενεργήματα, ώς αγαθά, πρόσ- tanquam bona admilie. Non eiis inconstans nec b i -
δεξαι. (67) Ούκ έση δίγνωμος, ουδέ δίγλωσσος · παγ\ς linguis; laquetis eniin inortis est liogua duplex.
γάρ θανάτου εστίν ή διγλωσσία. ΊΓποταγήση Κυρίφ, Subjicieris Domino [Deo], dominis vero, ut Dei
κυρίοις ώς τύπψ θεού, έν αισχύνη καί φόβψ. (68) imagiiii, in verecundia et timore \ Ne in amantu-
Ού μή επίταξης παιδίσκη ή δούλψ σου έν πικρία, τοϊς dine impcres ancillse aut servo luo, qui in eumdeiu
έπ\ τδν αύτδν έλπίζουσι, μή ποτε ού φοβηθήση τδν sperant; ne forte non thneas Deuin, qui super
έπ' άμφοτέροις θεόν · δτι ήλθεν ούκ έπ\ πρόσωπον uiruuique est, quoniam non venit vocare secuniium
καλέσαι, άλλ' έφ' ούς τδ Πνεύμα ήτοίμασε. (69) Kot- personam\sed ^ecundum cos quos Spirilus praj-
νωνήσεις έν πάσι τψ πλησίον σου, ούκ έρεϊς Γδια * εί ry paraveril *. Communicabis in omnibus cuin proximo
γάρ έν τοίς άφθάρτοις κοινωνοί έστε, πόσψ μάλλον έν luo, uec quidquam dices proprium ; si enim in i n -
τοϊς φθαρτοίς ; Ούκ έση πρόγλωσσος * παγ\ς γάρ στό- corruptis consortes esiis, quanlo magis io iis, qua3
j i a θανάτου. "Οσον δύνασαι, (70) περ\ τήν ψυχήν σου corruuipunlur · ? Non cris lingua praBceps; oscuim
1
I I Cor. x i i , 7. f
Isa. LXVI, 2;Pbilip. n,12. e
E p b e s . v i , 5. k
Epbes. v i , 9. 8
Rom. v m , 29, 50.
• A c t . i v , 32.

VARIORUM NOTJE.
(52) Participium loco vcrbi fiaili, ut supra c. 6, (60) Sc. quod Deus promisit.
not. 15, col. 741. (61) Post ματαίψ rn int». abundat είς.
(53) Eadem io Const. aposl., v u , 14. (62) Consl. o p . v n , 3.
t

(54) Const. apost., v n , 8. (63) Ibid., 12,

(55) Corut. αρ., νιι, 2. (64) Ibid., 4.
(56) I. e. Evangeiium predicans, nulla parte mo- (65) Ibll., 8.
rum sis impurus. (66) Operacio laboriosa, molcslta.
^57) Contt. aposl. v n , 10. (67) Contf. apost. u , 6 ; v u , ά.
(58) Ita resliluo ex Const. apost., ms. παραπτώ­ (68) Contl. apost., v n , 15.
ματα. (69) Con$t. apost., v n , 12.
(59) Con$t. apost., y\i, I I . Cft*. Episl. I Clcm. ad (70) lla Dav., ins. υπέρ.
Cor. c. xi ei x x m , et Jac. ι 8.
PATROL. GR. 11. 25
 779 S. B A R N A B i f : APOSTOl.l 780
Uqucus est monis. Quantum potes, castus sis Α άγνεύσεις. (71) Μή γίνου προς μέν τδ λαβείν έκτείναν
auima.«Noli porrigere manus tuas ad accipiendum, * £ Χ Ρ $> *P°S & τδ δούναι συσπών. Αγαπήσεις,
τ ε7 α

addandum vero contrabere MDiliges ut pupillara * * JW οφθαλμού σου, πάντα τδν λαλοΰντά σοι 7Λ-
ώ 6

oculi tui omnem, qui tibi loquetur verbum Domiui. T Κυρίου. (72) Μνησθήση αύτδν ημέρας χρίσειος,
o v τ ο ΰ

ίιι niemoriam luam nocte ac die revocabis judicii νυκτδς κα\ ημέρας. Εκζητήσεις καθ' έκάστην ή μ έ -
/ diem. Exquiras quotidic vullus sanctorum, et in P* τά πρόσωπα τών αγίων, καί (75) διά λόγου σχο-
v

bermone eos perscrutans, et ad exhortandum ince- πορευόμενος είς τδ παρακαλέσαι, καί μελε-
flens, et meditans, qoomodo animam verbo [tuo] τών είς τδ σώσαι ψυχήν τψ λόγψ. (74) Καί διά τών
servarc possis. Et manibus luis operaberis ad re- χειρών σου έργάση είς λύτρωσιν τών αμαρτιών
demplionem peccatorum toorum . Non dubitabis ™ · ( 5) Ού διστάσεις δούναι, ουδέ διδούς γογγύσεις.
e υ ?

dare, neque murmurabis, cuin das. Omni pe- ΠαντΙ aizovrtl σε dldov · γνώση δέ, τίς δ τοΰ μ ι -
tenli ίε tribue*; cognoscee atitem, quis sit bonus χαλδς άνταποδότης. (76) Φυλάξεις, ά παρεΤα-
mercedis retributor. Servabis, qtisc aocepisti, nec 6ες, μήτε προστιθείς, μήτεάφαιρών Είς τέλος μισή-
addens, nec demens. Malus odiosus libi erit in per- « Κ τδν πονηρόν. (77) Κρίνεις δικαίως. (78) Ού ποιή-
petuum. Jiiste jndicabis. Non facies dissidium; sed ^ *Χ**μ*ι είρηνεύσειςδέ μαχόμενους συνάγων. (70)
β
σ ε

pacem conciliabis inter conteudentes, eos asso- Εξομολόγηση έπΙ άμαρτίαις σου. (80) Ούχ ήξεις έν
ctans. Confiteberis peccata lua. Νοιι accedes ad ora- «ρο«υχή σου έν συνειδήσει πονηρά. Αύτη εστίν ή
' tionem tuam in conscicntia uiala. — Haec est via °*δς φωτός, τ ο ΰ

lucis.
X X . De via torwbrarum.
Via autem tcnebrarum obliqua est plenaque
maledictionis. Est eniin via morlis aelernae cum sup-
pHcio, in qua sunt, quae perdnnt animam [bomi-
num] : idololatria, temeiilas, elatio ob potentiam,
eimulatio, corduplex, adulterium, bomicidium, ra-
pina, superbia, iransgressio, dolus, malilia, arro-
gantia, veneficium, magia, avahtia, nullus Dei t i -
iiior. [In qua siint] bonorura persecutores, osores
veritalis, amatores [mendacii], non cognoscentes
liiercedem jiistiliae, non adjuncli ad bonum, viduae
ei pupillo ιιοιι ailondenles ex juslo judicio, vigilan-
tes ιιοιι ad tinioreni Dci, sed ad inalitiam, a quibus
longe ac procul sunl mansuetndo et palientia, qui
diligmit vana, conscctantur remunerationem, non
miscreiilar inopis, non laborant in graliam illius C
qui iabore ac lerumnis confectus est, ad obtrecla-
tioneiu prompti,non cognoscenles Greatorem suum,
libcioruin intcremptores [in abortione], corrum-
pentes Dci creaturam, aversanies egenum, oppri-
inenies allliclum, divilum advocati, pauperum i n i -
qui judices; per omnia peccalores.
X X I . Conclusio admonitoria.
Juqiium igitur est, ut homo edoctus niau-
dala Doniiui, quolquot prius scripta sunt, in eis
ambulet. Qui enim ea perOcit, ίιι regno Dei gloria
cuniulabilur; qui vero alia «legertt, simul cum suis
operibus peribiU Propterea resurrectio, propterea
letributio. Rogo vos, proceres, si accipitis aliquod Β
(81) Ή δέ τού μέλανος δδός έστι σκολιά, κα\ κατά-
ρας μεστή. "Εστι γάρ δδδς τού θανάτου αίωνίου μετά
τιμωρίας έν ή έστι τά άπολοΰντα τήν ψυχήν αυτών ·
είδωλολατρεία, θρασύτης, ύψος δυνάμεως, ύπδκρισις,
διπλοκαρδία, μοιχεία, φόνος, αρπαγή, ύπερηφανια,
παράβασις, δόλος, κακία, αύθάδεια, φαρμακεία, μα-
γεία, πλεονεξία, αφοβία θεού. (82)Διώκτα; τών άγα-
6ών, μισούντες άλήθειαν, άγαπώντες (85) [ψεύδος],
ού γινώσκοντες μισθδν δικαιοσύνης, ού κολλώμενοι
άγαθψ, ού κρίσει δικαία χήρα κα\ όρφανψ προσέχον-
τες, άγρυπνούντες ούκ είς φόβον θεού, άλλ' έπΙ τδ
πονηρδν, ών μακράν καί π ό ^ ω πραΟτης κα\ ύπο-
μονή, άγαπώντες μάταια, διώκοντες άνταπόδομα, ούκ
έλεούντες πτωχδν, ού πονοΰντες έπ\ τψ καταπονου-
μένω, ευχερείς έν καταλαλία, ού γινώσκοντες τδν
ποιήσαντα αυτούς, φονεϊς τέκνων, φθορεις πλάσματος
θεού, άποστρεφόμενοι τδν ένδεόμενον, καταπονούν-
τες τδν θλιβόμενον, πλουσίων παράκλητοι, πενήτων
άνομοι χριτα\, πανταμάρτητοι.
Καλδν οδν έστι, μαθόντα τά δικαιώματα Κυρίου,
δσα προγέγραπται, έν τούτοις περιπατεΓν. Ό γάρ
ταύτα ποιών έν τή βασιλεία τού θεοΰ δοξασθήσεται · 6
έκεινα (84) εκλεγόμενος, μετά τών έργων αύτοΰ συν
απολεϊται. Διά τοΰτο άνάστασις, διά τοΰτο άνταπδοο-
σις. Ερωτώ τούς υπερέχοντας, εΓ τινά μου γνώμης

* Eccli. ιν, 51, 56. 8

1 Cor. ιν, 12. · Matth. ν , 4 2 ; Luc. νι, 50.
(71) Cotut. apott^ v n , 11.
(72) Ibid., 9.
(75)F.καί διάλογους [se.αυτών] σκοπών, sermo-
ues eerum perscrutaus.
(74) Censt. aposl., νιι, 12. Aut labor manuum
coinmcndatuf, aut distributio facullatum in elee-
inosyna. C O T .
(75) Cofiff. opoel., 1. c.
(70) Lomt. οροίί., T I I , U .
VARIORUM ΝΟΤΛ1
(77) Const. apost, νιι, 10.
(78) /otd., nis. σχήμα...μαχομέν.
(79) Consl. aposl. v n , 14.
(80) lbid., 17.
(81)Jbid., 18.
(82) Subaudi ex antecedenlibus έν f είσι
(83) Id addu ex Consl. αρ. 1. c.
(84) Έκεινα = quaj divinae voluiilati guut coa-
trana, de quibus c. 29 futrat sernio.
781 EPISTOLA CATHOLICA» 782
άγαθης λαμβάνετε συμβουλίαν έχετε, είς ους εύερ- Α bonae voluntatis meae consilium : haberis vobiscmu.
γάσασθε, με(Γ εαυτών μ ή έγκαταλίπητε. Εγγύς quibus bene fecistis; ne eos derelinquatis. Prope
γάρ ήμ^ρα, έν jj συνΛβολείται πάντα τφ πονηρώ; eniui est dfcs, in qua ornnia cuio roalo peribunl.
Εγγύς ό Κύριος χα\ ά μισθδς αύτου. Έ τ ι χαί έτι Prope est Dominus et merces ejus. Eiiam atque
ερωτώ υμάς* εαυτών γίνεσθε νομοθέται άγαβο\, εαυ­ etiam rogo vos: estote vobis boni legislatores, vobie
τών μένετε σύμβουλοι πιστοί, άρατε έξ υμών πάσαν manete consiliarii fldeles, tollite ex vobis omnem
ύπόκρισιν. (85) Ό δέ θεδς, δ παντδς τού κόσμου χ υ - bypocrisim. Deus autem, qui universo roundo do-
ριεύων, δψη ύμίν σοφία ν, έ πιστή μην, σύνεσιν, γνώ­ minatur, det vobis sapientiam, scientiam, intelli-
σιν τών δικαιωμάτων αυτού, έν υπομονή. Γίνεσθε δέ genuam, cognitionem maiidatorum suorum, cum
θεοδίδαχτοι, έκζητοΰντες, τί ζητεί Κύριος άφ' υμών, peraftTerantia. Efficiamini autem docti a Deo, ex-
κα\ ποιείτε, Γνα σωθήτε έν ήμερα κρίσεως. Εί δέ τίς quireiileat qukl a vobis requirat Dominus; e i effl-
έστιν αγαθού μνεία, μνημονεύετε μου, μελετώντες eite, ut saht sitis in die judicii. S i qua vero est [in
ταύτα, ίνα κα\ ή επιθυμία κα\ ή αγρυπνία εΓς τι vobis] boni recordatio, mementote mei, haec [verba
άγαθδν χωρήση. Ερωτώ υμάς, χάριν αιτούμενος. mea] meditantes, mt et deeiderium et vigilantia
*Ος έτι τδ καλδν (86) σκεύος έστι μεθ' υμών, μή έκ- [mea] in aliquod boaum evadat. Rogo vos graliani
λείπητε μηδενι αυτών, άλλά συνεχώς έκζητείτε ταύτα, postulans. Cum adbue i n ?ase estis, in nullo borum
Β

κα\ άναπληρούτε πάσαν έντολήν έστι γάρ ταύτα
Αξια. Διδ μάλλον έ σπούδασα γράψαι, άφ' ών ήδυνή-
θην, είς τδ εύφράναι υμάς. Σώζεσθε, αγάπης τέχνα
κα\ ειρήνης. 'Ο Κύριος τής δόξης κα\ πάσης χάριτος
μετά τού πνεύματος υμών. Αμήν.
[mandalortim] deficile, sed indesinenter bsec exqui
rite, et adimplete omne mandatum : hsec namque
digna sunt. Quare potissimtim id operam dedi,
quantum in me fuit, ot scriberem vobis, quo exbi-
lararem vos. Salvete, fllii dilectionis et pacis. Do-
minus gloriaeet omnis gratia sit com spbritu ve&lro.
Amen.

VARIORUM N O T i E .
(85) Haec recital Clem. Alex. Strom. u c. 18, p. 472.
t (86) Id est corpu$, ut ssepius.

DICTUM S. BARNABiE APOSTOLI,

Quod in ejas Catholica Epistola non reperitur.

(GALLAin>.,rel. Patr. Bibiioih., 1,140, ex codice Baroc. XXXIX.)

Βαρνάβας δ απόστολος Εφη* Έ ν άμίλλαις πονη- Barnabas apostolas a i t : In malis certaminibas

ραίς άθλιώτερος δ νιχήσας, διότι απέρχεται πλέον infelicior e$t, qui v i n c i l : a b i t c n l m , plus haben*
ΙχΜν της αμαρτίας. peccati.
 S. MATTHIAS APOSTOLUS

FRAGMENTA.
(Ex Clemente Alexandrino, Strom. lib. n, cap. 9 ; l i b . n i , cap. fc; Opp. tom. I, etl.
v
Venet. 1757, in-fol.)

I.

Ταύτης δέ (τής αληθείας) αρχή τδ θαυμάσαι τά
πράγματα, ώς Πλάτων έν βεαιτι\τφ λέγει · κα\
ΜΑΤΘΙΑΣ έν τΛΪςΠαραδόσεσικαραινών ι θαύμα-
σον τά παρόντα (!), » βαθμδν τούτον πρώτον τής
έπέκεινα γνώσεως υποτιθέμενος.
Ejus autem (veritatis) est principium res adnii-
r a r i , ut dicit Plato in Thecetelo; ct MATTHIAS
adbortans iu Tradiiionibui : c Admirare prasenlia,»
eum esse primum -gradum glatuene ulleriorts cogoi-
tionis.

Αέγουσι γ* ουν κα\ τδν ΜΑΤΘΙΑΝ ούτως διδάξαι · Dicunt itaque ΜΑΤΤΗΙΑΜ quoqae sic docuisse ,
« Σαρκ\ μέν μάχεσθαι κα\ παραχρήσθαι, μηθέν αυτή c Cum carne quidem pugnare et ea u t i , nihil ei
πρδς ήδονήν άκόλαστον ένδιδόντα · ψυχήν δέ αύξειν^ Smpudicuro largiendo ad voluptalera; augere autem
διά πίστεως κα\ γνώσεως » animam per fidem el cognitionem. >

ADNQTATIO.
(1) ^etus est apud Clementem Alexandrinum in secundo Stromateo apostoli Mattbiae dictuni, Iu TratU*
tionibus, quod admiran jubel prossentia, ac per ea nos gradatim ad lilleriorem, hoc est divinarum reram,
cognitionem altollere. Imo quia vox ipsa θαυμάζειν non mirari solum, sed etiam discere, ac di$cipulum
e*$e significat, u l grammaiici docent, ei inler eos Hesychiug, bis velut raagisiris ac doctoribus, ad Dei
notitiam proflcere , ac sic lanquam io ludo quodam et scbola divinae contemplationis, in hac rerum uni-
versitale versari nos volebat apostolus. Tritura illud est usu scriptorum omnium, ac sermone communi,
quod magnus ille pradicabat Antonius: grandem esse librum mundum h u n c , in quo, velut antiquarii
periti manu, pulcberrimis litterarum notis auctoris lpsius ornamcnla descripta sunt. In pulchriludint
ewli et terrm (ait auctor Epistolae ad Deroetriadem, quae est inler Ambrosianas 33) \qumdam sunt pagirue ad 9

omnium oculo* semper patentes, et auctorem suum nunquam laeenles, quarum protestaiio doclrinam
magislrorum, ei eloquia Scriplurarum. Atque, ut Facundus Herniianensis libro xu scribit, Sicul nobis ad
rerum significationem verba $unl dala, sic omnipotens I)eu* cujus poieslaii subjecla sunl omnia, et
f

iapientia singulariter novil in usum doclrinoe eiiam volunlarios nescientium motus convenienter apta
eunque ret voluerit, actu creaturce zuce significal.—Quemadmodum igilur, ut Auguslini verbis absolvam
Htteras pnlchrat alicubi tntpiceremus, non nobis suficeret laudare scriptoris articulum, quomodo
parile*, aquales, decorasque fecit, nisi eliam legerimu$, quid nobi$ per illas indicaverit: ila Dti opu*
tanlum inspicit, deleclatur pulchritudine operis , ul admirelur arlificem; qui aulem ini$lligil ouati le y

Hocest: θαυμάζειν τά παρόντα, non otiosum spectatorem et admiralorem esse, sed docilem, intelligen-
teinquc discipulum. —- PETAVIUS , Theologica Dogmata, Ι. III, De opificio v i dierum, p. 221.
ffcg========a ========s=—ggr^^

S. BARTHOLOBLEUS APOSTOLUS.

SENTENTIA BBEVIS
t}UAM

SUB NOMINE BARTHOLOM/El APOSTOLI AFFERT S. DIONYSIUS AREOPAGITA.

(De myslica theologia, cap. 1, Opp. tom. I, ed. Corderii, Veoetils, 1755. in-fblio, pag. 54U

Ούτω γούν ό θειος ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ φησι ι κα\ Hac utique ratione divus B A R T H O L O M J E U S ait
πολλήν τήν θεολογίαν είναι κα\ έλαχίστην · κα\ το c et copiosam esse iheologiam et roinimam ; alqtic
Εύαγγέλιον πλατύ χαί μέγα, χα\ αύθις συντετμη- Evangelium amplum et magnuro, et rursus conci-
μένον. ι sum.»

CORDERII COMMENTARIUM
IIac utique ratione D. Barlholomwu*. Unde colligitur, sanctum Bartholomaeum aliqua ctiam Ibeologica
scripsisse, uti el alios apostolos verosimile est, de rebus ac quacstiotiibus divinis per epislolam pro occa-
sione interrogalos, de iisdem verba saltem scripto respondisse, et sublimissima, quaeex ipso Deo hause-
rant oracula, Iradidisse, quae aliquandiu, uti solent epistolae, asservabantur, et Calbolicis communica-
bantur, sed po&lmodum temporum injuriis interciderint. Ait et copiosametse iheotogiam, id est fusam, qua
parte videlicetex creaturis ut effectis, tanquam a posteriore, ut aiunt pbilosopbi, in creaioris ac cau&e
primse notitiam deveniiur,,qua? quidem pars cst tbeologiae demonslrands, vel certe qua parte syiubolica
est, quae lesle Dionysio cap. seq. longe fusissima exsislit : et minimam, id est brevissimam qua parte
r

nimirum myslica cst. ut ibidem Dionysius explicat; vel certe quia Deus a priori indemonstrabUis est, ut
carens. Atque Evangelium amptum ei magnum, scilicet propler rerum quas conlinet amplitudinem ei
granditatem, el rursus conci$um seu conlraclum, id est (ut ego quidem interpreior) mole qoidem exigutm,
sensu auiem ei perfeclioiie maximum. Unde Apostolus (Rom. ιχ, 28) appellat verbum abbrevialuni,
ulpote continens brevissiroum fidei et dileclionis praeceptuin, qood pro cuncus sinuosae legis c&remoniis
succeseit. Ita Aoselmus et OEcumenius. Vel quia continel Yerbum incarnatuni, ad bomjois usque uaturaoi
abbreviatum et exinauilum, quod salvas fecit reliquias Israel.
 ANACLETUS PAPA
NOTITIA
(Ex Libro pontificali Damasi pap», ap. MAKSI, Concil., I, 597.)

Anacletue (1) natione Graecus ex patre Antiocho, sedit annos novera, menses Ires [cod. L*c
1
t

d u o s ] , dies decem; fuit autem temporibus Domiliani (2), a cousulalu Domitiaui decimo et Sabini, u&iae
ad Doimtianum decimo sepiimo (3) el Clementem consules. Hic memoriam beati Petri construxil et
eompoeiiit (4), dum presbyter factus fuissel a beato Pelro, seu alia loca, ubi episcopt recondereniur
eepultura : ubi autem et ipse sepultus est in pace, juxta corpus beati Petri lertio ldus J u i i i . Hic fecit
f

ordinationes duas [juxia Platinam, unam] per roensem Decembrem, presbyieros quinque, diacow»»
tree, episcopoe per diversa loca numerQ sex. Et cessavit episcopatus dies x m .

1
De Atbenijs.

ΝΟΊ\Ε.

(1) Anacktut. Post interregnura quatuor raen- Cum igiiur Glemens, bujus Anacleli pradecesaor,
sium et decem dieruni, anno Christi 103 [102], anno i u Trajani imperatoris vita simulet ponlificaiu
Trajani imperatoris i v , tertia die mensis Aprilis, defiractus sit, ut praeter auctorem bujus libri, H i e -
Anaclelus multis rebus praclare gestis cclebenri- ronyra. et Euseb. locis supra dictis testantur, non
nuie, Ghristianae religionis summura poutificatum video qua ratione dici possit Anacletum anle i m -
adeptus, Clementi per martyrium sublato subroga- perium Trajani pontificiam sedem adminislrasse. L·.
l u r . Quod Liber ponlificali* in Vila Clemeotis epU
scopatum Romanae Ecclesise viginti diebus et uuo (4) Hic beati Petrt memoriam conttrnxil alqu*
cessasse scribit, vix est credibile, cum taui brevi composuit. Per memoriam beati Petri inlellige
teraporis spalio marlyrium Clementis, Chersoueso quamdam aedificii structuram ab Anaclelo, dum
trans Pontura sita, Romam nuntiari non potuerit. adbuc presbyter esset, in Yaticano exstruclam,
Baren. anno 102, num. 2, et seq. anno, num. 2. quam otim antiqtiilas usitatius ecclesiam nominare
Uode accideril quod Auacletus a TertulUano Cle- consuevit. Nam et August. De civit. Dei Hb. X X J I ,
inenti anteponatur, ab Epiphanio auiem haeresi 27 c. 10: Nos, inquit, martyribu$ no$tri$ non lempla,
plane omitlatur, supra diximus in adnotationibus iicut dii$ sed memorias, ticul hominibut mortuis,
9

adVitam Clemenlis. Sev. B I N I U S . quorum apud Deum vivunt spiritus, fabricamus. Has
merito Caius antiquus theologus, qui tempore Ze-
(2) Fuit autem temporibus Domitianu Mira Libri phyrini pontificis elaruit, teste Eusebio l i b . III Hi-
pontificatis varielas et repugnantia : curo aupra storiarum, 24, tropxa appellat: quippe quae viclo-
Cleiueutem Anacleti predecessorem tertiu arnio. rias apostoloruro de subaclis bostibus reprsesenlent.
Trajani e vila sublatum csse scripserit, Anacletus Verba iilius apud Eusebiura predicto loeo ba?c
non sub Domitiano, sed verius sub Trajano sedisse s u n t : Ego apostolorutn tropcea penpicue possum
potuit. ID. ostendere: nam $i lubet in Vaticanum proficitci, amt
(3) Α eomulatu Domitiani χ el Sabini utque ad in viam qum Ostiemis dicitur, te conferre, tropaa
consulatum Domiiiani xvu. Novus error auctoris. eorum qui htam Eccle&iam suo urmone et virtuie
Si Anacletua sub adnotatis coosulibus ponlificaluui ttabilierunt, iwenies. Hanc insignem claramque
tetiuit, eum Cleraentem antecessisse, imo simul nemoriam a turbine persecutionis non fuisse deje-
etim Clelo el Glemenle sedisse oportuit. Nam dcci- ctam, sed majore potius in dies singulos gloria
mus Domitiani consulatus cuto anno Cbrisli 86 auctam, omnem admirationeni saperaU Baron. anno
[84], Domiliani imperatoris III coiucidit. Decimus 106, n . 2 ei 3. Magdeburg., qui bauc ob causam
aeptimus vero ejusdcm consulatus cum anno Gbri- Anacletuin reprebendunt, a Bellarto. lib. iv De R*>>
sli 94 [92]. Domiliani impcraloris xi coucurrit. man. pontif., c. 8, decalumniaooianur. i a .
789 790

ANACLETI ROMANI PONTIFICIS

EPISTOLiE ET DECRETA(1)
( MANSI, ConcU., t . 1 , pag. 598.)

E P I S T O L A (2) P R I M A . Α debetis ? Ettote ergo palientes, el confirmate corda

veslra\ut advenienie judice Cbrislo, lseli et probali
*De oppressione Christianorum elde accusatione epi- esse \aleatis. Nolite ingemiscere in allerutrum, ul
$copi, de ordinallone archiepiscoporum el ccste- nonjttdicemini. Ecce judexpnlejanuamassitlit. Exem-
rorum et de primalibu* et patnarchis, eorumaue
ministerio. plum accipite, charimmi, laboris el palienlice prophe-
/as, qui locuti in nomine Domini sunt. En bcalificamus
A N A C L E T U S , servus Cbristi Jcsu, in sede aposto- eo$ qui suslinuerunt. Su/fenntiam Job audhlis, et β-
lica Domiuo serviens, episcopis omnibus, et cseteris nem Domini vidislit, quoniam mnericors et miteratar
cunclis fidelibus, qui coaequalem nobiscum sortiti Dominus est*. Tribulaliones vestras audivimus(3;,
sunt fidem, gralia vobis et pax atque consolatio fralres, tam per nostros , quam et per a l i o n i u i
8 9

mulliplicenlur a Domino in saecula. %

apocrisiarios, super quibus valde dolemus, vobisqtie
Benediclus Deus el Pater Domini noslri Jesu compatimur, et auxilium ferre (proul ipse largiiits
Chrisli, qui secundum magnam misericordiam suam fueril, qui pro nobis non soluni tribulalus, sed etiain
regemravit nos in spem vivam, per returreclionem passus esl) parali sumus. Nolite niirari, cbarissimi,
JesuChristi ex vwrtuis,in hieredilalem incorrupiibi- U qui persecutiones patimini, quasi novi vobis aliquid
lem et inconlaminatam , et immarcescibilem comer- contingal : sed communicantes Cltristi passionibus
vatam tn cceli$ , in vobis,qui in virlute Dei cuslodi- gaudete, ul et tit revelalione gloriw eju* gaudeatis
mini per fidem in safuiem paraiam revetari in lem- exsultantes. Si exprobramini iit nomine Christi^
pore notissimo : in quo exsullabitis , modieum nunc beali erith; quoniam quod est honoris, glonx et
$i oportel contristari m varii$ tentalionibus, ut pro- virlulis Dei, et qui est ejus spiritus, super vos re-
batio vestra? fidei mullo pretiosior sil auro. quod per quiescii. Newo autem vestrum patialur quasi homi-
ignemprobatur* si lamen in tribulationibusexperti, cida aut fur, aui maledicut, aul alienorum appeti-
% t

probati inveniamini. Palienles estolc, dileclissimi, tor. Si autem ul Christianus, non erubescat : glori*
quxa patientia probalionem operatur, probatio vero ficet autem Deum in isto nomine : quoniam tempm
*pem, spe$ autem non confundit \ Ecce agricola ex- est ul incipiat judicium α domo Dei. Si autem α
$pectat preliosum fruclum terrce, patienter fereiit, nobis primum; quis finis eorum qui non credunt Dei
donec accipiat temporaneum et seroiinum · . Si agci- Evangelio ? Et si vix jnstus salvabilur, impius et
colae baec patienter ferunt pro lemporalibus fructi- peccator ubi parebunl ? Itaque et hi qui patiuntur
bus, quaulo magis vos pro aelernis patientes esse seeundum volunlalem Dei, fidcli Creatori commendenl

De oppreuione et laceratione Christianorum; et quod Ecclesia navi comparetur; atque de caterisibi

1

\nierth negotiu ; omnibus episcopis scripta. lla ros. Collcctionis lsidori in bibliolheca collegii Parisiensis
Soc. Jesu, e quo sunt bae varianles lecliones. · 1 Petr. 3-7. R o m . v, 4, 5. * Jac. v, 7. Mbid., 6
4

1
Ibid., 9-11. 8
Tesiros. notanda vox.
9

(1) Has epistolas non ausus est Bellarminus ι η - ex iis quae de numero ac ordine pontifictim sibi
Jubilatas altirmare, nec negat ineasaliquos errores succcdenlium dixinius supra in nolis ad VjumCle-
irrepsisse. Erudius vero catbolicis videiilar euppo- meniis. S E V . B I K I U S .
Bitae. M A N S I (3) Tribulaliones vestras audimmus. Nota contra
(2) EpUtola. Anaclelum duas decretales epislolas, novatores quod Anaclctus do rebus borum tempo-
omni sapienlia plenas conscripsisse, velustum quod- r u m , verbi gralia, de persecmionibue palienter
dam exemplar manuscripluro Libri pontificalis te- exemplo Cbrisli ferendis, scribal;. adeoque baj
stalur:quod ubi s i t , et unde acceptum fuerit, vide epistola3 decreiales iinuierito reprehendaulur ac re-
Turrianum cap.^0, lib. v , contra Magdeburgente* : jicianlur, quasi in his nuUa menlio lial reruta boc
a novatoribus magna cum injuria redargui, ideo tcmpore gcslarum. 1».
quod Clemeulem antecessorem suum nomiiiei, patet
791 ANACLETI PAPJE Τ»
ariimas sua$ in benefaetis . Nam, vt ail beatus Cle-
10 Α fccto iransgressores lcgis Dei et conlemptores, a t -
mens antecessor noeter , similis est omnis Eccle-
u que inobedientes ejus praeceptis $xsistoni. Unde e l
eiae slalas nsrri magnae, quae per uudosum pelagus B. Jacobas aposlolus a i t : Si diligitis proximo* stref
diversis e locis et regionibus viros p o r t a l " , ad vos ipsos, benefacilis. Si autem personas accipitis,
nnam potenlia regni urbem propcrare cupientes. peccatum operamini, redarguti α lege, qu**% tran*
Sif efgo navls anetor hujus , Domimis ipse omni- gressores etc. Ει beaius pnedecessor iioster Cle-
polens Deas : gubernator vero sit Chrislus : tum mens ΥΙΓ apostolicus, et fipirilu Dei pleuus, una cum
deinde prorelae officiuin episcopus iinpleat: presby- reliquis sanctis collegis suis staluit, dioens : l f

teri nautarum, diaconi dispensatorom lbcura te- "Accueandi vel lesliGcandi lieentia denegeturbisqui
ueant : h i qnt cateebizant, nautologi* conferanlur: Christianae religtonis et nominis digniiatem, et siue
epibatis autem, tolius fralernilatis mulliludo sit legis vel sui proposili normam, aut regulariter pro-
similis. Ipsum quoque mare hic mundus habeatur. bibita neglexerint. Transgressores enim sponle legis
Venlorum νιτο varielates et turbinum, diversis suae, ejusque violatores et recedenles, aposlaix
tentationibus conferantur : persecuiiones , iribula- nominantur. Omnis enim aposlata refulandus est
tiones sire pericula, fluclibus exaequentur. Terreni aute reversionem suani, non in accusaiione reclc
vcro spirites, qui vel de lorrentibus, vel dc c.onvallibus agenlium , aul testiinonio suscipiendus; quia vtr
spirant,psetfdopropbelaruni ctseduclorum,seu pravae duplex animo, inconstans est in omnibus viis suis.
doctrinse verba doceanlur · · . Promonloria vero et loca Quicunque autem, ut ait apostolus Jacobus, totam
confragosa, bi qui in potestalibus saeculi sunt judices, legem servaverit, offenderit autem in uno factus e y

el qui pericula roinantur ac mories. DUhalassa ureus omnium. Qui enim dixit : Non tncechaberi*;
•ero loca, quae duplicibus undae fallacis aestibus dixit et: Non occides. Quod $i non maechabcris ,
•erberanlur, dubiis menle, et de repromissionum occidas autem, factus et transgressor legis. Sic loqui
•eritate nutanlibus, conferantur, alque bis qui i r - miniy et sic facite, sicut per legem HberlatU t n d -
rationabili fldem noslram ratione disculiunt. Hypo- pientes judicari. Judicium enim sine misericordia
critae vero et dolosi, piralis similes habcantur. Jam (iet i//r\ qui non fecit misericordiam. Superexaitat
vero rapidus vorlex, c l tarlarca Cbarybdis, et saxis autem mi%ericordia judicium* . E l Dominus a i l : 1

illisa naufragia, ac mortifcre submersiones , quid Noto mortetn peccatons, $ed ut convertalur, etvivat**
aliud aestimaiida sunt, quam peccata? Restat igitur, Et multa lalia, horumque similia.Nemo ijum, ioquil
ut ha?e navis cursu prospero luta possit portum Aposlolus, noslrum sibi vivit, et nemo sibi moritur.
desideralae urbis inlrare, ila Deo precero fundere C 9° ww'w««t « w morimur, Domini tumus. Im
S i v e er

navigantes, ut mereaniur audiri. hoc enim Chnslus mortuus est> et revixil, ut et vt-
vorum et mortuorum dominelur. Tu auiem quid ju-
1. dicas fratrem luum ? aut (κ quare $perni$ fratrtm
De iis qui sacerdotes accusunt. tuum ? Omnet enim stabimus ante tribunul Dei . M

Scriplum est enim : Vivo ego, dicit Dominus, quo-

Auditttis , fralres, qaod quidam dcliabunt, el niam mihiflecteturomne genu, et omnis lingua con-
accusant sacerdotes Dei, cifpientes eos damnari, non filebilur Deo. ltaque unutquisque nostrum pro $e r*-
intelligentes for&iun, quod injuria sacerdotum ad tionem reddet Deo. Non ergo amplius invicem judi-
Cbristum pertinet, cujus vice funguntur. Nec boc cemus, $ed hoc judicate tnagis, ne ponatis o/fenduM-
aspiciunt, quod B . Pelrus princeps apostolorum, lum fratri vel scandalumScimos e n i m , qiiia
m u l i u m derogalio prevalet, quando derogaior
instruclor noster, a i l : Deponentes igitur omnem ma- 15

litiam, et omnem dulum, et ttmulationes, et invidias,creditur Ode dignas. Ideo, fratres, variis delractio-
el omues deiractiones, sicut tnodo geiiili infanles, nibus
ra~ el accusaiionibus non o p o r l e l labefactari >f

judices et primales Eccleeiae (4), sed magis aposlo-

tionabile *, sine dolo lae concupiscile, ut in eocre$cati$
1

in salutem E l Dominus per Prophetam inquit: Qui lorum el doctoi um rcgulis informari (5) ac roborari.
D

vultvilam diligtre, et videre dies bonot, coerceat Unde j u s i u m e s t , omnes in uuiverso Roinanoruni
linguam suam α malo, ei labia ejut ne loquantur orbe doctores legis, ea quas legis 6unt recte sapere
dolum etc. Qui aulem isia transgrediuniur, pro- et operari, et non regulas nascentis Ecclcsiae eoa-

**I Petr. i v 12-19. * In epislola I ad Jacobum.

r
l
"verba sunt inierpreiis R u f i n i , qui treeenlis
anuis post Auactetuiu vixit. dicantur , dueaniur, vocentur.
i a
biihalaua. " me. ralionabileu
l k

l Petr. n 1 , 2 .
, e
v
1 7
Psal. xxxtii, 13,14. 1 8
Jac. u , 8, 9. I n episl. eua 1, ad Jaoobum tentenUaliier;
19

ιιι, q . 4, Beatm pradecestor. Et in Decr. Ivo, lib. iv. Aniauus lib. χ ν ι , const. 1 , t i l . 7.
1 0 9 1
Jac ι ι ,
19-13 " E z e c b . x v i u , 32. " R o m . x i v , 7-10. " l b i d . , 11-15. " Tripanitae bisl. m , 8, hac verba
leges. Kelix u , epist. 1, eadem usurpat. "Daniasusep. ad episcopos lllyrici, apud Tbeod. et Soz. scriplm
«x Romanu concilio.

(4) Accusationibu* non oportel labefacturi primaies (5) Aposiolorum regulU informari. Canonet a
Ecclestct. Vidc quai dicimus in iioub ad canun. apo- sloloruui, 51, 73 et 74 iiitelligit. f o .
iioi. 74. δ ε ν . BIMIUS.
7U5 [EPlSTOLifi. 794
fundere aut fidem , aut doclrinam aposlolorum Α
9 vinilas immensa " , tempestaiis incerla bouo sere
variis maculare doclrinis, nec fralres infestare . nitatis amovere. Et quid aliud, si Chrislus passus
eT

n
Si auiem omnia in hoc saeculo vmdicata essent, est pro nobis, nobis relHiquens exemplum, el
locura divina judicia non haberenl. Supervacuis 19 apoetoli passi sunt, sequentee ejos exemplum, et
enim ad beneiicia laborat impendiis, qui solem rcliqui palres, nisi ut sequamur tam doclriuaiu
certat facibus adjuvare. Ideo si aliquis p u i a l , 'seeorum quam exemplum, et paliamur adversa pn»
Deo in boc placere, quod servos suos accusal; et Christo, et cora palribus atque cum fratribug
ul meliores flani, dicit se boc agere; in vanum crucem portemus, eoramque tribulationibus com-
laborat, et plus tnvidiae stimulis agitatur, quam patiamur ut Christi veri discipuli inveniamur,
f

charitatis : qaooiam graliae plenitudo adjectione qui d i x i t : Qui vult post me venire, abneget semel*
non indigel, nec ulla requirit commendationis au- ipsum, et tollal crucem suam, et sequalur me w

guienla." Erigit ergo doctores conscientia sua, et el reliqua ? Presumpiio eet, si dominorum
41

si quando incertis temporum flatibus opponunlur, beneficia famuli non sequantur. Obsequium ergo
suslinent mala, qaae saeculis magis sunt ascribenda, aestimandum puto, quod pariturus impendo. Quid
quam meritis, Datara euiin scimus Satauae pote-
11
esl euim, quod plus creditur (Hii vocabulum valere,
staiem, ut servos Gbristi cribraret : u l quod de R quam obsequiom, et non qua*ritur, quid in amoris
trilico inveniri posset, horreis irigereretur : et quod lance promoveas, sed quale ad prajudicium aesti-
de paleis, ad ignium alimenta transiret. Ad vos spe- manti nomen apponas, cum apud prudentes frusira
cialiter dictum est : Nolite Hmere, pusillus grex, sobolem diciraus , nisi exbibeai quod vocalur ?
quia complacuit Patri vestro dari vobis regnum . Ego vero nolo errore meo alienas culpas asserere,
91

Venit inier vos ghdius perfidomm, ut marcida ut factum , qood doleo , admisisse couvincar. M

Ecclesia? membra resecaret, et ad coelestem gloriaro Odisti, inquit Doroinus per Propbetam, omnss
saaa perdnceret. Quos habeat Ghristus milites, cer- operantes iniquUalem, perdes loquente* mendacium.
tamen ostendit : qui triumphfjm mereantur, per Virum sanguinum et dolosutn abominabitur Dominut;
bella cognoscontar . Scimus autem multos ob id ego autem in multitudine misericordice luas introibo
,f

infestare doclores, ut eos perdant, et propriae vo- in domum mam, adoraboqtu in templo sancto tuo in
luniatis placita adimpleant. Non propterea tamen timore tuo. Domine, deduc me in juslitia iua propler
doctores(inquanlum fires suppetunt) a recta «rau- inimicos meo$ dirige anle faeiem meam viam tuam. f

latione et bona iiftentione recedere debent, scientes, Non est enim m ore eorum rectum interiora eorum
quia beati qui persecutionem paliuniur propter justi- iasidice. Sepulcmtn patens guttur eorum, linguam
* * »- ' » Λ ' r ~ * • 7
tiam " · Nibil aulem illo est paslore miserius,
w
suam lenificant. Condemna eos Dens decidantα con- y f

qui luporam laudibus gloriatur. Quibus si placere sitiis suis : juxta muliitudinem tcelerum eorum ex-
voluerit, atqueab bis amari delegerit, erit hinc pelle eos> quoniam provocaverunt te. El lceteutur
ovibog magna pernicies. Nuilus ergo p a s l o m m , omne* qui sperant in te, in ceternum iaudabunt. Et
placere lupis et gregibus ovium potesL" Perdit protege eos, et lcetabuntur in te, qui diligunt nomen
enim laboris memoriam mens terrenis obligata car- Itium, quoniam tu benedices justo. Domine, ul hasla*
ceribus." Sicut artium in suo quoque opere inve- placabilitatis coronabis eum *. Deo enim sacriO- k

nitur mater instantia, ita noverca eruditionis esl cantes perfecte, non debent vexari, sed porlari* , 1

liegligenlia. Nullus ergo pnejudicium alteri faciat, consolari, atque ab omnibus venerari.
neque quod sibi fieri non vuli, exerceat. Nemo
dictum de aliquo invenial,** quod in ejas actibus II.
non agnoscat. Ego aatem labefactatam non solum
Vt epticopus Deo sacrificans tesles secum habeat.
quietem meam, ecd et salutem, inimicorum valeiu-
diue et rumorum procellis agnosco. Poiens esl l>i D Ipsi auiem, quando Domino sacriflcaot (6), non

* Luc. cod. inseril bic bunc titulum : Item de ea re Anaclelus in prima epitlola ita aii: Si, elc.
7
?r tt
t

q . i . Si omnia tn. Enitodius π , 22, et dict. 9. Ethic enim incipiunt Enuodiani oenlones fraudis alque
1 9

imuosturaB manifeslissiroi indices. Erigunt ergo doctores conscieniiam suam; vel Erii ergo docloris.
9 9

9 1
E u n . i i , J4. " L u c . x u , 52. cognoscitur, habel edilio Ennodii a Sirmondo accurata , p. 58, dist.
9 9

45. Scimus autem multos. * Matth. ν , 10. 9

Dist. 58. Nihil illo.
9 9
Enn. dict. 8. ldem et 11.
9 9 9 7

9 9
Enn. ιν» 9 et 24. "tmmenioe tempestatis ita ms. et Sirmondi edilio, p. 120. " Matlh. x v i , 2 4 ; Luc.
l x , 25. Enn. ex libri iv, 4 , 8 , 19, epistolis. Obiit vero Ticinensis ille ep. an. Gbr. 521, Valerio con&ule.
4 1

49
ut quod factum doleo, habet edilio Sirmondi, p. 1 2 2 , atque bajc vcl sola ex Ennodio furla imposluram
cuivis cordalo detegunt. E x vers. Hieronymi qni posterior Anacleto irecenlis annis. ^scuto. P s a l . v,
M %e

7-15. M
Quam absnnt baec a prascedentibus Ennodii laciniis!

(6) Ip$i aulenhquando Domino sacriftcunt. Confir-
maiur aposlolica consiitutio isla, qua pra3cipitur,
ul episcopi solemnioribus diebus cum minislerio
uiulloruni altari astanliuin et inservientiura so-
tomue gacrificium Deo uiTerant, ipsique minibtu
omnes post absolutum sacrificium communicenl.
|nisi ex raiionali et jusia causa cxcuscuiur. Vidc
quse dicimus in uulis ad canones apostoluruui 9 eC
10. ID.
195 AINACLMi PAVJE 79β
>oli boc agcre debent, sed lesics secum adbibeant, Α adventu eju$. Si scitis quoniam justus e*t, scitote
ut Domino perfecte in sacratis Deo sacritlcare locis quoniam el omnis qui facit justitiatn, ex ip$o nalus
probenlur. Ait namque auclorilas legis divinae : est Videte qualem charitatem dedit nobts Pater,
Vide ne offeras holocautta tua in omni loco quem ut filii Dei nominemur et simus. Propter hoc mundus
videris, $ed in loco quetn eiegerii Dominus Deus tuus". non novit no$> qnia non novit eum. Charissimi, nunt
"Episcopus Deo sacrificans, lestes (ut praeiixum filii Dei supius, el nondum apparuit quid erimu*. Sci-
est) secum habeat, et plures quam alius sacerdos. mu$ quoniam cum apparuerit, $imile$ ei erimu* 9

Sicut enim majoris honoris grada iruilur, sic majo- quoniam videbimus eum siculi est. Et onwis qui ha~
ris teslimonii incremento indiget. In solemnioribus bet spem hanc in eo,$anctificat$e, sicut et Ule sanctus
quippe diebus, aut septem, aut quinqius aut tres est. Omnisqui facit peccaium, et iniquitatetn facit, ei
diaconos, qui ejus oculi dicuntur, ei subdiaconos peccatum est iniquitas. Et sciiis quiu tlie apparuit ui 9

atque reliquos ministros secum habeat, qui sacris pcccala tollerct, et peccatum in eo non est. Omnis qui
induti veslimentis, in fronte et a tergo, et presby- in eo manet, non peccat: el omnis qui peccat, non vidit
leri eregione dextra laevaque, contrilo corde el hn- eum, nec cognovit eum. Filioli nemo vos seducat. Qui t

milialo spiritu, ac prono stenl vullu, custodientes facil ju&tiliam, justus est, sicut et ille justus esi.
- —~ f ~··~ —- , ~—-—-—- η ' * ' * *
eum a malevolis bominibus, et consensum ejus pra> Qui facit peccatum, ex diabolo est, quoniam ab initio
beaut sacriGcio. Peracia auiem consecratione, omnes diabolus peccat. In hoc apparuit Filius Dei, ut dis~
conmiunicenl, qui noluerint ecclesiaslicis carere solvat opera diaboli. Omnis qut natus est ex Deo f

liminibus. Sic eniia el aposloli statuerunt (7), et peccalum non facil: quoniam semen ipsiu* in co
eancia Romana tenet Ecclesia. Servite, inquit Do- manet el non poiest peccare, quoniam ex Deo naius
y

minus per propbetam David, tti limore, et exsul -
tate ei cumtrernore." Adorate pure, ne forte irasca-
tur et pereati* de via.
9 llle enim non perit de
99
vla, qui recte graditur, el pracepla custodit majo-
rum.
Doceri crgo omnes oportet, qui Domini saeerdo-
tio funguntur, ut et ca3leros instruant et sibi profl-
cianl. Scriptum esl autem : Qui docti fuerint, fnl-
gebunt quasi splendor firmamenti : et qui ad ju$ti«
tiam erudiunt tnultos, quasi stellce in perpeluas C
annrniiatex ·*. E l alibi: Populus autem sciens Deum
<u««n, obtinebit, et faciet, et docti in populo doce-
bunt plurimos . Ipsa enim Verilas pcr se infert
9 9
ett. In hoc manifesti gunt ftlii Dei el filii «tiaboJL
Omnis qui non e$t justus, non est ex Deo, ei qui nom
diligit fralrem suum : quoniam hosc e$t annuniialio
quam audislis ab initio, ut diligamus alterutrum.
Non ucut Cain, qui ex maiigno erat, et occidit fta-
trem sunm. Ei propier hoc occidit eitm, quonimn
opera ejus maligna erant, fratris aulem jusla. ιΥα-
lile mirari, fralres, si odil vo$ mundus. Nos scitntu
quonium iranslati sumus de morte ad vilam, quia
diligimus fratres. Qui non diligil, manet in morte:
otnnis qui odit fratrem suum, homicida est. Et $cili$
quoniam omnis homicida non habel vitam ceternam
in se manentem. In hoc cognovimus charitatem Dei 9

et d i c i t : Beatus esl qui non fuerit scandalizatut in quoniam ille pro nobis animam suam posuii, el no$
me »*. ·* llle procul dubio scandalizatur in Deum, debemus pro fratribus animas ponere. Qui habuerU
qui recle uon docet, et qui ejus scandalizal cpisco- substantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum
pum vel sacerdotem. Impie namquc agcmes, sunt neccssitaiem hubere, et clauserii viscera *ua ab eo 9

impii, neque inlelligeut omnes impii, porro docli quomodo charitas Dei manel in eo? Filioli mei,
intellig«nl. Omne$ enim invicem humUUatem i/isi- non diligamus verbo neque lingua, sed opere el
nuate, quia Deus superbis re$istit humilibus aulem y veriiale. Jn hoc cognoscimus quoniam ex verilale
dat gratiam . Nolite, inquit Joannes apostolus, omni
M sumus, et in conspectu ejus suademus cordi nostro.
spiritui credere, sed probate $pirilu$ $i ex Deo sunt; f
Quoniam si reprehenderit not cor no&trum, major est
quoniani pseudoprophetce exiemnl in mundum **. Et Deus corde no&lro, et novit omnia. Chari$$tmi si 9

idem i p j * alibi ait: Vo$ quod audhth ab inilio, in vo-
bi$ peri jneat. Si t» vobis permanserit quod ab inilio
audittii.etvo$ inFitioet Palre manebili&.Et hcec est
repronn xic, quam wu pollicitus esl vobis vitam wler-
nam * . Hccc scripti vobis de his qui seducunt vos.
7
Et unctio quam accevislis ab eo, maneal in vobis. El
cor nostrum non rqprehenderit not, fiduciam habe-
^ tnus ad Deum ; et quidquid petierimus, accipiemu*
ab eo, quoniam mandala ejui* custodimus, el ea quce
sunt placiia coram eo, jacimus. Et hoc est mandalum
ejus : Ul credamus in nomine Filii ejus Jesu Chn-
sti ul diligamus alterutrum, sicut dedit mamiaUun
9

non nexsse habetis ut aliquis doceat vos; $ed $icut nobis, Et qui servat mandala ejus in illo manet el y

unctio ejus docet vos de omnibus, et verum esi, et ipse in eo. Et in hoc scimus, quoniam manei in no-
non est mridacium. Et sicut docuil vos, manete in bis de spirim quem dedit iiobis " Et sicut Deus
eo. Et nunc, filioli, manete in eo, wt, cum apparue- creator, qui hominem ad siinilitudinem suam crea-
rif, habeamus fiduciam, et non confundamur ab eo in yit, est charilas, est bonus, juslus, paliens, atque
Deul. x i i , 15. De consecr. disl. \,Episcopu$ Deo sacrificans.
4 7 4 8
ex Hieronymiana versione. · · Psal.
4 9

ιι. 41, 12. Dan. x n , 5. " D a n . χι, 55.

8 1
Maub. x i , 6 ; L u c . v i i , 23.
9 9
Distin. 95. llle procui dubw. 8 4

88
1 Pcir. v, 5. 1 Joan. ιν, 1.
88
nobis vita wterna.
8 7
1 Joan. n , 24-29.
9 * 1 Joan. πι per totuin.
88 M

*·' fc. Ambr. lib. De dignitale hominis, c. 5.

(7) Stcenimctapostoli staluerunl. Canone 9 ct 40. SEV. BIMDS.
 707 EPlSTOLiE. 79*
miiis et misencors, et caetera sanclarum vtrtutum Λ mternum fluctuattonem justo*· Omnis euiin
insignia quae de eo leguniur : ila bomo creaius boiuo ;in sua causa deficiens, el ίιι suis hsesilaus
>

eet, ut charitatem haberet, ut bonus essel el juslns, cousiliie, qu&rit sibi amicum fidelem, in cujus con-
ut paliens alque mitis, mundus et misericors foret. siliis coniidal, qui iu euis diffidebat: et talem fidu-
Quas virtutes quanto plus quisque in seipso babet, ciam babel in illo, ut omne secreium sui pectoris
lanto propior est Deo et major est, ac sui condito- ei pandat et aperial. Quid dulcius esl quam u l ba-
risgerit simililudinem. Si vero, quod absit! aliquis beae illum , cum quo omnia possis loqui ul lecum?
β β

per devia wliorum et divortia criminum, ab bac Si ista com hominibus fiunt, quanlo niagis cum
nobilissiraa eui conditorie similitudine degener ab- Deo boc est agendum, qui oranes vult salvos fieri,
erret, tunc flet de eo quod scriptum e s t : Et homo et neminem perire ? Nam si veracitcr Deura cre-
6 7

cum in honore esset, non intellexit: comparalus est dimus, eumque diligimus ui debemus, et proxiinos
jumenlh insiptenlibus, ct simiiis factus est illis aicut nosmelipsos, io eum quoque lolam spcni
Qui major bonor poluit bomini eese, quam ut ad projeccrimus nostram; ipse nos eripiet el consola-
similitudinem sui factoris conderetur, et eisdem bitur. Et sicut per angelum suum, Habacuc propbe-
virtutum vestimentis ornaretur, quibus et condi- tam cum prandio in lacum leouum ad Danielem
tor* De quo legitur : Dominus regnavit, decorem Β vatem m i s i t , et Pbilippum, uiium de seplem dia-
M

induttu est ; id est omniuni virtutum splendore,

f l
conibus, ad euuucbum · · , ita dabit nobis eonsola-
et tolius bonilatis decore ornatus. Vel quod majus lionem et liberationem. Haec seclamini, cbarissimi,
hoinini potest esse dedecus, aut infelicior miseria, el nulli uiiquam nocele. Fratres eslis, invicem vos
quam ut hac similitudinis gloria sui condiloris diligite, ot veri Domini discipuli effici mereamini.
amissa, ad informem et irrationabilem brulorum Nam qui raocida corda virorum iiiiicit, malitiam 1 9

jumentorumque siimlitudinem delabatur? Quapro- inter boraines spargit: et qui detrahit fratri suo,
pter quisque diligenlius attendat primae coiiditio- bomicida est. Et qui absiulerit aliquid patri vel
7 1

nis s a » exccllentiam, ut venerandam sauctae T r i - malri, dicitque boc peccatum non esse, homicidae
nitatis iu se ipso imaginem agtioecat, bonoremque particeps est. Pater noster sine dubio Deus est, qui
similitudinis divinae, ad quam creatus est, liobili- nos creavit : mater vero nostra Ecclesia, quae oos
tatem " morum, exsecutionem virlutum, dignita- in baptismo spirilualiter regeneravit. Ergo qai
tem meriloruni habere contendat; ut quando ap- Cbristi pecunias et Ecclesiae rapit, auferl vel frau-
paruerit qualis s i t , tunc siroilis ei appareaf, qui dat, bomicida est, atque bomicida ante conspeclura
se mirabiliter ad similitudinem suam in primo Q J judicis esse deputabilur. Qui rapil pecuniam
U 8 t i

Adam condidit, mirabiliusque in secundo refor- proxinu sui, miquitatem operalur : qui autem pe-
mavit. cuniam vel res Ecclesise abslulerit, sacrilegiura fa-
Omnis ergo homo, qoi ad imaginem Dei factus c i t . Privilegia enim ecclesiarum et sacerdolura,
71

est, illum debet imilari, cajos ad imaginem condi- sancii apostoli, jussu Salvaloris, inlemerata e l
tus est: illius debet sequi vestigia, qui eum ad ima- inviolata omnibus decreverunt manere tcmpo-
ginem sui condidit. Consiliarium^ero ac protecto- ribus.
rem meliorem reperire non poterit," quam illum qui
eum ad imaginem sui condidit, qol eum pretioso 111.
sangoine suo redemU, et propter eum bomo fieri
De peregrinis et provincialibu* judicibus.
non est dedignatus. Qaem procul dubio inveniet,
si i n euro totam spem suaro, juxta Psalroietae το- Leges Ecclesiaa aposlolica firmarous auctoritate, e l
cem, projecerit. Ait uamque : Projice super Do~ peregrina judicia submovemus (8). Unde et Domi-
99

minum eharitatem tuam, ei ipse leenutriel, nec dabit D nus mentiouem faciena L o t , per Moyseu loquilur,

••Psal. X L V H I , Ι δ . p s a l . xcn. i .
e i 99
nobilitate, eic. in ms. Just. el? in edit. Ambrosii. 99
ex
Hier. P s a l . L I V , 25.
e v
Eangith. abbatissa in ep. ad S. Bonifacium arcbiep. Moguntinum qui obilt
9 9

anno 754. Cicero De amicitia , Marlinus Bracarensis, et alii. · · Ms. quam habere illum. 97
1 Tira.
n , 4 . D a n . xiv. *· Act. v m . "vivorutn. Ua ms. Bonifacius ep. 15, ad Elhibaldiim 12, quaest. 1.
M 7l

Qui abstulerit. Et partim ibidero c. Qui Christi pecunias. Et in decr. Lucii papse, x v u , quast. 4. Qui
rapit. Et in decr. Lucii papas xxv, quaestione 2 , Privilegia ecclesiarum el sacerdot. E l ι ι ι , quxstione 6,
Leges ecclesiarum . 7 1
Vide Hincra. lib. L V , C . 1 5 , et Dial. de statu Ecctesice. ac concil. Garisiacense
an. 850.

(8) Pereqrina judicia i«6movemtcs«ChristusDomi- tribunal adcanl , litiumque suarum discussio-

nus, qui fuit rex et sacerdos secundum ordinem
Melcbisedecb, in Ecclesia regale sacerdotium insli-
l u i t , apostolis eorumque successoribus episcopis
regendi et judicandi poiestaiem contulil : ideoque
bac epistola sua Anacletus ponlifex, doclrinam
S. Paul. 1 ad Gor., cap.vi, seculus, recte deccruit,
oe Cbristiani etbDici alitujus aut iufldeli* judicis
nem, judicium ac definitionem petant. Qua lege
polilicum imperiuni a Deo bene instiltitum non
lolliiur , sed Ecclesiae doroinio ac poieslati sub-
jicilur. Tide Baron. an. 5 7 , nuin. 24 el »eqq.
usquc ad 42. Bellarm. De Rom. pont. lib. v, c. 4 e l
scqq. 1D.
799 ANAGLET1 ΡΑΡΛ1 KCHI
diccns : Ingressus et quidtm, inquiunt, ul advena, \ rint quaesliones, aut episcoporum vel majoruui j u -
nunquid ut judices ? Unaquajque provincia U u i
7 8 7 4
dicia, aut majores causae fuerint; ad sedeai apo- 8 8

juxta Ecclesiae quam juxta saeculi leges, RUOS debei
justos et non iniquos habere judices, et non exter-
nos, nisi aposlolicae sedis hujus decreveril auctori-
tas, qualemis quicunque causam habueril, apud
suos judices judicetur; et non ad alienos, causa
7 8
\agandi, slimulante protervia, suam despiciens pa-
triam, transeat, sed ad duodecim ejusdem pro-
7 8
vinciae judices, ad quorum judicium omnes causae
slolicara (si appellalum fuerit) referantur (10) ;
quoniam aposioli boc siatuerunt (14) jussione SaU
vatoris , iH raajores et difficiliores quaestioces,
semper ad sedem deferautur aposlolicam, super
quaro Cbristus universam construxil Ecclesiam,
dicenie ipso ad bcalum principem apostolorum P e -
trura : Tu e$, i n q u i l , Petrus, et super hanc petram
adijxcabo Ecclesiam meam , et reliqua. Sil ergo, 8 8

civitatum referuntur, deferatur negoiium. Si autem
fueril ecclesiaslicum apud episcopos (intervcniente
primate), siquidem major causa fuerit : si vero m i -
nor, metropolitano; si vero fueril saeculare, apud
ejusdem ordinis viros, judicio lamen episcoporum ;
cum Aposlolus privatorum Gbrislianorum causas Β
fraires, constanlia veslra adversus conienliones eo-
rum qui advcrsa sapiunt, et non quae Dei sunt sa-
piunl, el erii forlior petra conslamia vestra, sicul
scriptum esi : Ne timueritis ab his, neque lerreamini
α facie eorum qui corpus occidunt, animam autem
ηοη potsunt occidere \ Quod anlem in aure audi- 8

magis ecclesiis deferri, c i ibidem sacerdotab judicio ft«, prwdicule in lumine, illum timentcs qui potest
lerminari v o l u i t .
7?
animam et corpu* occidere et mittere in gehen-
nam *. Frutres mei, in carne ambulanles, non $e-
8

IV. cundum cmrnem tnilitamus. Arma enim mililice no-

strce non carnalia, sed polentia Deo, ad deslruclio-
Ul oppressus judicio tcecularium appetlet judicium nem munitionum , consilia destruenles, et omnem
gacerdotum , et de majoribus camis ad sedem
aposlolicam referendis. exaltalionem exiollenlem se adversus scientiam Dei 9

et in caplivilalem redigentes omnem cogitationem,

Omnis enim oppressus,
7 8
libere sacerdotum7 8 et in obsequium Chri&to perducentes . De calero, 8 f

(si voluerit) appellet judicium, et a nullo probibea- fralres, conforiamini in Domino, et in poteriiia for-
lur, sed ab bis fulciatur el liberetur. Si autem diiTl- tiiudinii ejus , ut pax vobis mulla el gralia a Deo
8 7

ciles causae, aut majora negotia orla fuerinl, ad et Domiuo noslro Jesu Cbristo ministrelur. A m -
uiajorcni sedem referanlur. Et si illic facile dis- plectiinur et osculamur, ac si praesentes, cbarila-
cerui nou polerunt, aut juste lcrminari, ubi fuerit ^ tera vestram, in unilate spirilus, in vinculo pacis
summoruni congregata congregalio , quae per sin- et charitaiis Ghrisli. Propter quod, charissimi, ex-
gulos annos bis fieri solet (9), et dcbet; justeet spectantes, salagitt immaculati ei inviolali inveniri
Deo placite coram patriarcba aul priniale ccclesia- tu pace, et Domini [no&lri longanimitatem, saluiem
stico, et coram palricio sa;culari judicentur
8 0 arbitremini,
8 1 sicut et cftarissimus frater noster
88

negolia in commune. Quod si difficiliores ortae fue- Paulus secunduni datam sibi sapienliam scripsil po-

Genes. x i x , 9.
7 8
n i , qurest. 6 , Unaquceque provincia.
7 4
Codex. Tbeod. l i b . Η , l i t i l , c o n s f .
7 8

2, q . 6. C o n c . Carlhag. χ ι , 40.
78
1 Corinth. v i .
77
ι ι ι , quaest. 6 Omnis oppres&us. * L i b . i , God.
7 8
f
7

tit. 4,const. 8 el 9· Gonc. Golon. 887. Vide Ant. Auguslinum in notis ad coll. Hadr. c. 9, ubi
8 0

prcetide reponit. ms. sacularia.

81
lnnoc. 1, ep. x i , < ap. δ.
8 8
Matib. χ ν ι , 48. Luc. x n , 4.
8 3 8%

,8
M a U h . x , 28. H Cor. x 3-5.
8 8
Epbes. ν ι , 40.
f
87
H « similesque passim occuirenles laciuix
8 8

e bibliis dcscriptee longe absunl a siylo Anacleli, aUeriuuve Romani ponliticis.

(9) QUCB per singulos annos bis fien solet. Juxta
aposlolorum legem ac consueludinem : dc qua vide
canon. apostol. 38. SEV. BINIUS.
(40) Majores cautcc.adsedem apostolicam refe-
rantur. Hoc Anacleli decretum bcue et juste lalum
essc ex eo palel, quod universale et legilimum Sar-
dicense coucilium canone 4 et 7, plane idem con-
stiluerit: quodque Gelasius in epislolis ad Fausium
el ad episcopos Dardani* scribat, secundum cano-
nes Oeri, quod loiius Ecclesiae appellationes ad Ro-
inaηa2 sedis examen deferanlur, ab ipsa aulem ap-
pellare nemini periniuaiur. Hanc appellandi con-
sueiudinem anliquissimam esse S. Leo, epislola 8 9 .
testatur, et aniiquissiinoriim ad sedem Romanam
appellantiuiu exempla coniirmanl. Marcion enim ab
episcopo in Ponto excomniuiiicatus, u l a Romano
i
iontibce absolveretur, Romam venit. Epipbauius
ixiebi 42. Foriunalus et Felix in Africa a Gypiiano,
Ba&ilidcs in llispania, deposili, ad Gornebum c l
Slcpuauum Rouian;e Ecclcrix ponliflces appcllaruui.
Cyprianus libro primo, epistola 3 ct 4. Aihanasius
ab orienlalibqs depositus, ad ponliCcem appellavif,
el ab eo restilutus est. Sozomenus iib. πι, cap. 7.
Plura \ide apud Bellarm. lib. π, De Uoman. pontif.
cap. 21. ID.
(44) Quoniam apostoli hoc staluerunl. Ilanc apo-
stolorum consliluiionem Glemens 1. ιι Constit.,
c. 4 3 , ex inlerpretalione T u r r i a n i , ex Bovii inler-
prelalione aulem c. 49, recenset his vcrbis : c Prae-
clara Christiani laus est, cum nullo babere nego-
tium. Quod si ex aliqua vexalione et leutalione
alicui lis orialur, curet ul ea iransigalur, etiamst
detrimentum pati debeat; nec ad elbnicum j u d i -
cium accedat, sed nec palialur mundauos magi-
gtratus de nobis jus dicerc : uam per illos diaboluk
servos Dei vexal, el nobis noum inurit, quasi IIOR
babeamus nos unum sapienlem , qui possil iuier
paries JHS aduiinislrare et coulroversia» coaipo-
ncrc. » ID.
80f EPlSTOLiC.

tis ktcut et in omnibui epistolis, loquens in eis de A>

t

Ats, in quibus tunt qumdam di/ficilia inlelleciu, qum

indocti el instabiles depravant, sicul et cceteras Scri-
pluras, ad suam perditionem. Vos ergo, fratres, De ordinationibus einscoporum et omnium
clericorum.
prizscien.ss custodite : ne insipientium errore tra-
ducii, excidatis α propria firmilate. Crescite vero in Ordinaliones episcoporum (12), auctoriiatc
9 1

gratia el cognilione Domini nostri Jesu Christi et apostolica, ab omnibus qui in eadem iueriut pro-
Salvaloris . Vos autem, cliarissimi, memores estote vincia episcopis sunt celebrandae
8 9
Qui simul cou-
verborum, qua: prmdicta sunt ab apostolis Domini venientes, scrutinium diligenler aganl, jejuiiiuiiique
nostri Jcsu Christi, qui dicebant vobis, quoniam in cum omnibus celebrent precibus, et raanus cum
novissimo tempore venient illusores, secundum desi- sanctis Evaugeliis, quae pradicaluri sunl, iinρο­
deria sua ambulantes in impietate. Hi sunl qui se~ ή enles Dominica die, bora tertia orantes, sacraque
gregani semelipsos, animalei, Spiritum nonhabentes. unciione, exemplo prophelarum et regum, capiia
Vos autem, charissimi, superccdificanles vosmetipsos eorum (more aposlolorum el Moysis) ungentes, quia
sanctissimcp veslrce fidei in Spiritu sancto orantes, Β omnis sanctiflcatio conslat in Spirilu sancto, cujus
y

ip$o$ vos tn dilectione Dei tervate, exspectantes mi- virtus invisibilis sancto cbrismali est perinisla, e l
iericordiam Domini noslri Jesu Christi in vitam boc ritu solemnem celebrenl ordinaiiooem. Quod 9 4

ceternam. El hos quidem arguite judicatos, illos vero si simul omnes convenire minime poleruni, assen-
tahate, de igne rapientes. Aliis aulem miseremini in sum tamen suis precibus praebeant, ut ab ipsa ordi-
timore, odienles eam quce carnalis e&t, maculatam natione animo non desint. Porro et Hierosoly- 9 9

tunicam. Ei autem qui potem est vos conservare sine milarum primus archiepiscopus beatus Jacobus,
peccato, et constituere ante conspeclum glorice suce quijustus dicebatur, et secundum carnem, Domini
immaculatos in exsullatione, soli Deo Salvatori no- nuncupatus est frater, a Petro, Jacobo et Joanne
stro per Jesum Chri&tum Dominum nostrum, gloria apostolis est ordinatus, successoribus videlicet
et magnificentia, imperium et poteslas, anle omnia dantibus formara eorura, u l non minus quam a
$(Bcula et nunc et inomnia tcccula swculorum.
9
Iribus «piscopis , reliquisque omnibus assensuiu
Amen . 99
praebentibus, ullatenus episcopus ordinelur,et cotu-
EPISTOLA 11. muni voto ordinalio celebretur. 9 6
Reliqui v e n
sacerdotes a proprio ordinenlur episcopo, ita ut c i -
Ve ordinatione arcliieptscoporum et reliquorum epi- C ves ei alii sacerdotes assensum praibeant, el jeju-
scoporum atque tacerdoium et de fide cwterisque n a n t e s celebrent : simililer el diacoai
o r d i n a l i o n e m

caiuts.
ordioeniur; cxlerorum aulem graduum distribu-
A M A C L E T U S episcopus, uuiversis episcopis in Ilalia
tioni, trium veracium lestimonium, cum episcopi
constitutis. scilicet approbauone, sufGcere potest.
Quoniam apostolicae sedis debitam reverenliam
9 1

erga me charitas vestra dislribuit, et quia pluri- II.

mum venerationis , cbarissiini fiiii, praebuisiie (naiu
licet EccIesiaB, in qua sanclus apostolus resideiie
docuit, quodammodo nos gubernacula teneamus,
tamen profltemur nos honore et sanctitale minores
De accusalionibus episcoporuin.
Aceasalio quoque eorura, saper qua nos con-
9 1

esse, et propterea omnino fesiinamus, ut ad glo- sulere voluistis, non nisi ab idoneis, e t probatis- 9 8

riaui ejus beatitudinis pervemre possirous); igilur simis viris, et qui suspicionibus et sceleribus ca-
consollalionibus vestris plenius respondissemus, reani, Oeri debet; quia Dorainus sacri sui corporis
si licuisset; sed inflrmiiatis ac reliquarum oppres* D traclatores, a vilibus et reprobis ac non idoneis
sionum onere pressi , breviter (prout Dominus porsonis infamari noluit, nec calumniari permisit,
tribuit, et u l a beato Petro principe apoetolorum sed ipse proprio flagello pcccantes sacerdotes a
sumus inslructi, a quo e i presbyter eum ordina- templo ejecit. Uude liquet, quod sumuii sacerdotes,
tus) scribere vobis (sicut petiislie) non deiiaga- id esl episcopi a Deo sunt judicandi, no.n ab
99
f

yinius. buruanis aul pravaB vilae homioibus lacerandi, sed

II Petr. ιιι, 14-18.

9 9
J n d . , 17-25.
9 9 9 1
Damasi ep. ad Orientales Trip. HisioruBC. 1 5 , lib. i x ,
ex Theodoreli Hist. v , 10. " D i s t . 64, Ordinat. episcoporum. " C o n c i l . Nic. iv, disl. 75, Ordmal. epi-
seoporum: et in Decr. lvon. lib. m . Disl. 6 4 , Ordinal. episcoporum. " Ι ι ι Decr. Ivon. lib. m , dist.
9 4

66, Porro, elc. " D i s t . 0 7 , Heliqui sacerdola. u i , qu&st. 7, Accutalio quoque.El in Decr /von.lib.
9 1
%

iv. E p . Constanlini M. ad Ablavium. "Isid.sent. ιιι, 59.

9 8

(12) Ordinationes episcoporttm De episcoporum ordinalionc. vide quae diximus supra in uotis ad
canuii. apoal. 1. S E Y . B I H I U S . ·
m ANACLETI ΡΑΡΛ: 804
potitis ab omnibus *·· adelibu9 poriandi, ipso Do- Α tibus consenlire; quia non solum qui f a c i u u t .
IUIIIO exemplum dante, quando per scipsum, el non daninanlur, sed qui conseitiiunl facienllbus. l>e
per alium, veudeutes, et emenles ejecit de templo, lalibus el bis similibus ipsa Verilas ait : Vuipes
η niensas nummulariorum et catbedras vendentiura foveas habent, et volucret cecli nidot: Filius auiem
proprio evenit flagello, et ejecit de templo. Et sicut kominis non habel ubi caput tuum reclinet id esC
alibi a i t : Deus tletit in synagoga deorum, in medio in talibus non habilal Dominus, nec ipsi mauent i u
aulem deos decernh * ; et alibi : Ego dixi: Dii ettis, eo. E l Salomon loquilur, dicens : Qui fodit foveam.
1

et filii Excclsi omnes *. Nullus enim (ut reor) iuve- incidet in eam: et qui volvil lapidem, revertetur ad
nitur inier nos, qui velil suum servum ab alio, eum. Lingua fallax non atnat veritatem, et os lubri-
quam a se judicari : quod si praesumptum fuerit, cum operatur ruinas . Grave e$t saxum, et onerosa
t
17

aul mulla ipse indignatione irascitur, aut polius arena: sed ira siulli, ulroque gravior Hominem
ullionem quuerit super eum. Si vero boc inter ho- qui calumniatur anithce sanguinem, «t usque od ta-
mines agilur, quid pulaiis faciet Deus deorum, et cum fugerit, nemo sustinet. Qui s# jactat et dilatat,
Dominus dominantium, qui ultionem suorum pro- jurgia concitat. Qui sperat in Domino, saivabiiur.
Diisil ιιοιι differre servorura? Unde et ipse perPro- Qui confidit in corde $uo, stullus est: qui autem
pbeiam loquitur, diccns : Deus ultionum Dominu*, Β gradiinr sapienter, ipse laudabitur *·. Qui fortiter
Deus ultionum libere egit : et reliqua. Et Aposlo-
w
premil ubera ad eticiendum lac, exprimit butyrum :
lus inquit: Tu quis es, quijudicas servum alienumf qui vehementer emungit, elicit sanguinem: et qmi
Suo enim domino siat aut caditEt ipse : Nolileprovocat iras, producit discordias * · . flaec ei alia
judicare invicem, sed hoc judicale magis, ne ponatii periculosa consideranles apostoli slatueruDt, ne
offendiculum fratri vel scandalum*. E l Dominus per facile commoverentur, aui lacerarentur, vel ac-
prophelam i n q u i l : Qui vos tangit, tangit pupiilam cusareutur columnae sanctse Dei Ecclesiae , quae
oculi rnei . Nam si aliquis nunc in raalum oculos
T
apostoli et successores eorum non iiunierito d i -
alicujus* principis incipil iractare, manifeste reus cuntur. " Sed si quis adversus eos vel ecclesias
uiajestalis judicalur, ei infamis eflicilur, aut polius eorum commotus fuerit, aut causas habueric;
capilati sententiie subjacel. Haec, fratres, valde prius ad eos recurrat cbaritaiis studio, ut fauiiliari
cavenda sunl, et quod homines nolunt sibi fieri, colloquio cominoniti ea sanent, qaae sananda sunt,
Deo deorum non debcnt inferre, ne forte irascatur et cliariutive emendent, quae juste emendanda
Doimnus, et faciat vindiclam eorum, etiam in eos agnoverinl. Si autem aliqui eos, priuaquam boc
qui non peccaverunl; quia perit sa3pissimejustus pro egeriut, lacerare, accusare, aut infestare praesum-
inipio. luoitandus est eliam Propbeia, per quem pserint, excommunicentur, et minime absolvaotur,
Dorainus a i l : Perambulabam in simplicilate cordis antequain per satisiactionem (ut jam diclum esl)
mei, in medio domus mece: Non ponam coram* ocu- coodignain egerint poeniientiam, quoniam iojuria
iis mei$ verbum Beiiai Loqueniem in abscondito eorum ad Gbrislam pertinet , cujus legaliooe
11 1 1

contra proximum suum, hunc interfieiam

11
Et funguntur. Nec hoc mirum, quia si quisqae no-
bi cavendi sunt, de quibus Salomon a i t : Sicut ito- strum ceidam servorum legatiooem injungeret, 11

xius est qui miuit lanceas, et sagittas in mortem, et a quoquam impediretar, aul ab aliquo subdi-
iic vir qui fraudulenter noeet amico suo, et cutn torum suorum despiceretur; mox indigoatus i r a -
fuerit deprehensus dicit: Ludens feci. Sicut carbo- aceretur, aut talia (prout possei) vindicaret, ei ad
nes ad prunas, et iigna ad ignem, sic homo iracundus injuriam ac coutumeiiam suam boc faclum repu-
tuseitai rixas. Verba susurronis quati simplicta et taret et lalionem (si in praesenli nou posaet) futuris
y

ip$a perveniunt ad intima ventris Et si delractores lemporibus redderet. Nam si in homiols causa hxc
quorumcunque graviter judicanlur, et in perdi- fiunt, quid putaiis Deus faciet de s u i s , qui uee
iionis laqueum cadunt, iuulto magis lacerato- capillum capitis eoruoi perire d i x e r i t " ? Unde et
res, et detractores atque accusatores memora- Π Dominus per Nabum prophelam loquilur, dicens
torum Dei famulorum aique persecutorum dara- • Deu$ mmulator , et uicUcens Dominus, et habems
itanlur, et iu baraibrum, nisi se correxerinl, et furorem, ulciscens Dominus in hostes $uot et ira- f

per eorum salisfactionem condignam egerint poe- scent ipse iuimkis suis; anU faciem indignationis
uitenliam, indubilanter vadunt, el vindicibus flam- ejus quis ttabit ? et quis resiitet in ira (urorit ejtu f
niis exurumur. Quapropter oporlel omnes ab bis Indignatio ejus eftusa est sicut ignis, ei petrcs duso-
cavere, et non solum non facere, sed nec facien. lutm tunt ab eo. Bonus est Dotninus, et con(oriai:s

»· hominibus. dhcernit. 1
* Psal. L X X X I , I. * i b i d . , 6. %
Psal. xcm , \. R o m . χιν 4.
e
f

• i b i d . , 43. Z a c h . n 8
T
N o t . vox.
t proponebam anU oculos.
e 9 1 0
Ex citato ms. Collegii Soc. Jeeu
tiae variantes. lectiones decerpeil Harduinus. Ms. eoram oculis verbum oris Beiial. detrakenUm
11

i%
sodalem. - P s a l . c, 2, ex interpr. S. Hieronymi. Ms. Detrahentem in abtcondito sodaiem $mmm
l , u

hunc imerficiebam. " Prov. x x v i , 48-22. •· Luc. ix , 58. P r o v . x x v i , 27-28.

4T
Prov. x x v n , 5.
ι β

" Prov. xxviii, 47, 25, 26. " P r o v . xxx, 53. Aurel. v, 47. " S. Grog., ep. 32 , lib. x u i . »»suorum.
1 1

%s
Luc. x x i , 48. .
805
tn die tribulalionis, et sciens speranles in se , et
reliqua. Qusedam autem ex bis, jam aiiis fratribus
scripsimus , quae toties sunt replicanda, quoties
fuerini necessaria. Ejcclionem quoque (ut supra
, e , M
uiemoratum est) summorum saccrdoium sibi Do-
ininus reservavii, licet electionem eorum bonis sa-
cerdoiibus et spirilualibus populis concessisset.
Eleclionem enim illorum laliicr Aposlolus fieri
jubet: Si quis sine crimine esl, uniu* uxoris virum ,
filios habentemfideles, non in accnxalione iuxurice,
aut non subditos el reliqua. Si enim eine c r i -
1 0
niine sacerdos eligi praecipilur, nullatenus ab ho-
niinibus crirninibus irrctilis accusari aut calum-
niari permillilur, nec ab aliis quam ab bis qui f rem, slolam sanctam, et coronam auream, mitram,
sine crimine sunt, et juxta eleclionem ·*, si neces-
sitas fuerit, aui ipsi volendo Domino servire elege-
riut, " sacerdotesque sine crimine fieri et ordinari
possinl, et tales per omnia fuerint quales eligi
sacerdotes jubentur." Porro et Moysi precipitur,
ut eligat presbytcros.* Unde et in Proverbiis dici-
4
tur : Gloria senum canities Haec vero cauities
sapientiam designat, de qua scriptum est: Canities
hominum prudentia est · · . Cuinque nongentos et
amplius annos ab Adam usqae ad Abraham vixisse
bomines legerimus, nullus alius prius appellatus
est presbyter, id est senior, nisi Abraham, qui
mulio paucioribus vixisse annis convincitur. Non
crgo propter decrepilam senectulem, sed propter
eapientiam presbylcri nominantur*' Initium enim
eacerdolii Aaron fuit, licet Melchisedec prior ob-
tulerit sacrificium , et post hunc Abraham, Isaac,
1
et Jacob : sed hi spontanea Toluntate , non sacer-
dotali aucloritate, ista fecerunl. Caeterum Aaron
primus in lege sacerdolale nomen accepit, p r i -
musque ponlilicali siola indutus viciimas obtulit,
jubentc Domino ac loquente ad Moysen : Accipe,
inquil, Aaron et filios ejus, et applicabis ad oslium
labernaculi testimonii. Cumque laveris palrem cum
filiis aqua, indues Aaron vestimentis suis, id ett
"Naburo ι , 2 , 6 , 7 . · · D i s t i n . 7 9 , Ejeclionem vero. " Tit. ι
, ββ
sacerdos sine. iusta electione. H a d r . coll., c. 19. " Distiu. 84, Porro Mosi,
, l
7. P r o v . xx, 29. J o b x n , el Sap. iv. * Idem Isid. cap. 5.
M M
xxix, 4-9. 4 0
21 d i s L , In novo ies/., et in Decr. Ivon. lib. m .
M
L u c . x,16.
(15) In locum eorum successerunt epitcopi. Hoc est
quod psal. X L I V , prophcta David predixerat: Pro
patribus lni$ nati sunt tibi filii. Nam Auguslino prae-
dicli loci interprete, patres apostoli sunt, filii pro
paltibus nali, aposlolorum successores episcopi.
Concilium Florentinum ui inslruclione Armenorum
et coiicil. Tridenlin. sess. 23, cap. 4, idem asse-
r u n l . Dicuntur auiem episcopi apostolis soccedere,
non proprie eo modo quo episcopus episcopo, rex
regi succedil, sed dupbci alia ralione. P r i m o , r a -
umie sacri episcopalis ordinis; secondo, per quam-
tlam similiiudinem et proporiionem ; quia niiuirum
eicut Gbristo iu terris vivenli, prinii sub Chrislo
erani apostoii daodecim, deinde sepluaginla duo
discipuli: ila nunc primt sub Romano ponliiice sunl
cpiscopi, posi eos presbylcri , indc diaconi, etc.
EPISTOLiE. 800
11
lineam et tunicam, et superhumerale, ei rationale,
quod conttringes balteo: el pones liaram in capite
eju$, et laminam sanctaw super tiaratn, el oleum
unctionis fundes super capui ejus, atque hoc ritu
consecrabiiur. Filios quoque illius applicabit, et
indues tunicis lineis, cingetque balteo Aaron et li-
beros ejm, et impones mitras eis, eruntque $acer-
doles mihi religione perpetua Quo loco contem-
plari oportet, Aaron summum sacerdotem, id est
episcopom faisse, porro filios cjus presbylerorum
deiuonstrasse figuram. Hoc enini fuit inter Aarou
suniiuum sacerdoiem, et tilioe ejus qui sacerdotes
erant, quod Aaron super tunicam accipiebat pode-
et zonam auream, et superbumerale, et reliqua
quae pretixa sunl : iilii autem Aaron, supertuni-
cas lineas cincti tantummodo et liarati, assistebant
r sacrificio Domini. Ιιι novo aulem teslamento,
4 0
post Ghristum Dominum, a Petro sacerdotalis coe-
pit ordo, quia ipsi primo pontificatus in Ecclesia
Ghrisli datus est, dicente Domino ad eum : Tu es f
inquit, Petrus et super hanc petram adificabo Eccie-
siam meam, Η portce inferi non prcevalebunt adver-
sus eam, et libi dabo clavet regni ccelorum". Hic
ergo ligandi atqoe solvendi poiestatem primug ac-
cepit a Domino, primusqne ad fidem populum vir-
tule sua3 prasdicationis adduxit. Caeteri vero apo-
stoli cum eodem pari consoriio bonorem et potesia-
7
lem acceperant, ipsumque principem eorum esse
( volucrunt. Qui eiiam, jubente Domino, in toto orbe
dispersi Evangclium praedicaverunt: ipsis quoque
decedentibus, in locura eorora successerunt epi-
M
scopi (15), quorum ordinatio pra?tacto fleri debet
4 1
ordine et modo : quos qui recipit el verba eorum,
Deum recipit: qui autem eos spernit, eum a quo
missi sunt, et cujus fungontur legatione, spemii,
et ipse indnbitanter speroetur a Domino ° . Yiden-
tes autem ipsi apostoli messem esse multam, Η
operarios paucos, rogaverunt dominum messis, ui
6. ν ι , quaestione 1, Si
f
M
M
lsid. De off. χ ι , , v
C I e m . Comt. νι , 20. *· Exod.
7 M
M a U h . x v i , 1 8 , 19.
41
"pmtaxato.
Non aliter aulem episcopos apostolis suecedere,
inde paiet, quod episcopi nullaro verse aposlolicm
auclorilaiis partem nabeanl; apostoli enim, ut con-
stat Maitb. et Marc. cap. ultimo, toto terrarum orbe
praedicare, alias atque alias Ecclesias fundare, ca-
nonicos libros scribere poteraul: ρύπο uibil boruin
episcopipoluerunt.Prxierea,donum linguae et mira-
culorum babuerunt apostoli, non aulem omnes
episcopi. Apostolis omnibus immediate a Ghristo
universam Ecclesiam gubeniandi polestas ac juris-
dictio collala esl, Joan. cap. 20, bis verbis: Sicut
misit me vivens Pater, et ego mitto vos (quanquam
ordinaria jurisdictio, quae in posleros per succes-
sionera Iransferrelur, soli Pelro, exlraordinaria re-
liquis apostolis concessa sil): omues aulem episcopi
a Petri successore Komano pontiOcc, cui diclura
807 ANACLETI ΡΑΡ,Ε
nmteret aperarios in inessera suam . lnde elecli Α
4 4
civiutes, quae minores judices habebant (licet m a -
iunl ab eis scptuaginla duo discipuli, quorum
4 8
jores comilibus esscnl), haberent melropoUianos
lypum gerunl presbyteri (14), atque in eorum Iocum suos, qui praediclis juste obedirenl priniaiibus, 8 8

dUiit conslituti in Ecclesia, de quorum ordinalionc 6icut et in legibus sseculi olim ordinalum erat, q u i
et reliquorum ministrorum , dixissc supra sufli- non primatum, sed aut melropolilanorum a u l a r -
ciat. cbiepiscoporum nomine fruerentur. Et licet singube
III. mclropolcs civilates suas provincias habeanl, e l
suos metropolilanos juditcs habere debeant episco-
Quod minus quam η tribus episcopis episcopus non pos, sicut prius meiropolilanos judices babebani
debeat ordinari. saeculares, primates lamen (ut praefixum e s l ) et
Porro quod episcopus non ab uno, sed a cun- tuac et nunc babere jussae sunt, ad quos post s e -
4 8

cus, consensu aul praesentia comprovincialium, est dera apostolicam stimma negolia conveniani, u i
ibidem, quibus necesse fuerii, releventur et juste
ordinandus , et nullatenus imnus quaro a tribus,
restituantur, el h i qui injuste opprimuntur , juste
Cieteris consenlientibus cunciis; idcirco, inslilueme
reforroentur alque fulciantur, episcoporumque
Doraino, fieri jubetur, ne aliquid contra fldem E c -
*causse, et summoruui negoliorum judicia ( s a h a
clesiae unius lyranuica auctoriias moliretur, et
aposlolica? sedis auctoritale) justissime terminen-
regula vel fidcs confunderetur credeniium.
lur. Haec ab anliquis , hasc ab aposlolis, haec a
8 1

IV. sanctis Patribus accepimus, vobisque (ut postu-

In quibus civitatibns primates, in quibus metropo-
lilani esse debeant.
Provinciae autem multo ante Christi adventum
4 7
laslis) rimanda, et fularis lenenda temporibus mit-
tiwus, et reliquis fralribus pradicanda, ac cuoctis
fldelibus iradcnda raandanius , ne pastorum iaipe-
ritia, qui sequuntur, deteriores fiant, dicenie
8 8

tempore divisae sunt maxima ex parle, et poslca Domino per propbetam : Ipsi pastores ignoraverunt
ab aposlolis el bcalo Clemente praedecessore noslro vitelligenliam . 83

ipsa divisio est renovata. Et in capile provincia-

4 8
Quos rursue Dominus detestatur, dicens: Ei te-
rum, ubi dudum primates legis saeculi erant, ac
49
nentes legcm, nescierunt me . Nesciri ergo V e r i u s
8 4

prima judiciaria polestas, ad quos qui per reliquas se ab eis conqueritur, et nescire se principaiuai
civitates commorabantur, quando eis necesse erat, nescienlium proieslatur; quia profecto b i qui ea,
qui ad aulam imperaloris vel regura confugere non c q ae sunt Domini, nesciunt, a Domino nesciunlur,
U

polerant , vel quibus permissum non erat, confu-
giebant pro oppressionibus vel injustitiis suis,
Ipsosque appellabant, quolies opus erat, sicut in
lege eorum praeceptum erat: ipsis quoque in civi-
taiibus vel locis nostris, palriarcbas vel primates,
Paulo atlestante, qui ait: Si quit ignoral ignorabi-
lur •·. Hinc et Psalmista, non optanlis aniuio, sed
prophetantis mysterio denuntiat, dicens: Obscuren-
tur oculi eorum, ne videant, et dorsum eorum sem
per incurva . Obscuralis ergo oculis, dorsum fle-
8 8

qui unam formatn tenent, licet diversa sint noniina, clitur; quoniam cum luinen scientiae perduot q u i
lcges divinae et ecclesiaslicae poni el esse jusserunt, praaeunt, sine dubio ad porianda pcccatorum onera
ad quos episcopi (si necesse fueril) confugerent, inclinantur seqaentcs. Hic ergo inler manus l a -
8 7

eosque appellarent, et ipsi primalum nomine tronum el dcntes furentiura luporuro ulcunque ver-
fruerentur, et non alii. Reliquae vero metropolilanae samur. Ideo ct docere alios, et nos ipsos (proui

**Malth. i x , 5 7 ; L u c . x , 2 1.uc. cod. constanter legit septuaginta. * Isid. De off. x i , 5 . ex

48 8

quo ct superiora. * Distin. 9 0 , Provinciw multo. Et in Decr. Ivon. lib. iv. ^ H i n c i n . cap. 15, i i b . L Y ,
7

capiium. ·* πρωτονομοδιδάσκαλοι. ;Mre.80

Α martyrio S. Pelri nondum 60 fluxerant anni cuai
5 1

Iwec scripsisse lingiiur Anaclelus. S. Greg. Pati. 1.1, quibusdam pro more interpolalis e l praner-
8 1

niissis. Isa. L V I , 11.

88
Jcrem. n , 8. 1 Cor. xiv, 58.
8 4 88
Psal. L X V I H , 24. S. Augusu c. 7, l i b . Ve
8 8 8 7

pastoribut.

est: Pasce oves meas> pasce ag*o$ mcos {Joan. x x i , scipulis Domini non aliler quam per similitiidineiu
17),immcdiaie suam jurisdictionem ceriis limilibus
definilam consequunlur. Denique, noti succeditur
i>roprie nisi prsecedcnti; at simul cum apostolis
uerunt in Ecclesia Timolheus, Titus, Evodius,
•liique plures episcopi. Si igilur cpiscopi apostolis
euccedunt, cui episcopo Tilus ? cui Tiinotbeus suc-
cessil? Palet igitur non aliler ha3C Anacleti verba
intelligi debere, quam duplici illa ratione, de qua
supra. Vide Bellarm. lib. iv, De Rom. ponhL. c.
25, 24 el 25. S E V . Bimns.
(14) Sepluaqinta duo ditcipuli, quorum typum ge
quamdam succedere dicuntur, sicut apostolis e p i -
scopi. Quod autem non aliter succedant, ha^c ralio
evidenler probat: Seplaaginla duo discipuli uon
fuerunt presbyteri, nec ullum ordinem aut jurisdi-
clionem a Cbristosusceperunl: siquidem Philippus
et Stepbanus, et alii quinque diacoui ab aposiolis,
Aclor. ν ι , ordinali erant ex 72 discipulis Domini,
utdocct Epiphan., baeresi 2 0 ; non fuissent autera
diaconi ordinati, si jam ante ordinem presbyterii
babutssent. Vide BeQarmin. lib. i? De Rom. pom-
T ti{. cap. 25. ID.
%

runi nresbyten Presbyteri scpluaginta duobus d i -

801 EPISTOLifl. 810
Domliius dcderh) providcre debemua. Saneper- Α M
deslroerei, et eos, quosin tenebrts ct iimbra mor-
cussorille docior dicitur, qui sermone inutili con- iis captivos subegerat, virtutissuae potentia in ipso
ecienliam percutit inlirniomm • · . Ideo tenere vos et paryo et exigui temporis spalio liberaret. De lioo
onmes fideles oporlct eum> qui tecundum doctri- etiam exiguo teinpore discipulos instruebat, dum
nam est, fidelem sermonem; ut potens $H consolari eos in luccm, cum adhuc lempus baberent, ince-
in doctrina sana, et contradicentes redarguere et dere praBmoncbal: Adhuc modicum, inquit, invobis
recle viventes, atque rectam fidem teiientes conso- lumenest. Dum lucem habetis, ambulatein luce, ns
lidare. Ulis ergo qui dicont, quod Filius in eo minor vo$ lenebrte comprehendant . 71
Et in 7 1
canonicis apo-
est, quia propheta inquit: Verbum faciet Dominus stolorum legilur Epistolis: Filioli, novissima hora
bretiatum unherto orbi · ' ; ita respondendum est quia multi p$eudoprophetce exierunt in hunc mun-
divinis testimoniis: Verbum breviatum quod Do-
M dnm V E t P a u l u s aposlolus: Tempu* enim breve
7

minus faciet super terram, non mtnutionem deitalts est. Et iterum: Prtvterit enim figura n
hujus
in Filio Dei signillcat, sed dispensationem susceptre mttndiEt iteram: Omnia hae ad correclionem T e

carnis annunlial; in quali dispensalione non solum notiram facta sunt in quos fines sccculorum obve-
9
77

Patre bominis Filium, sed eiiam angelis lcgimus nerunt Nam Dominus in ipsa oratione Domb-
ininoratura, Paulo allestante aposlolo: Eum autem, B nica breviavit nobis sernionem, dum nos a mul-
1 9

inquil, modice minus ab angelis minoratnm vidimus tiloqnio prohibens, pauca loqui docuerit, quse pcr-
Jetum, propter passionem mortis, gloria et honore tinenl · · ad salulem. Cum orali$ inquit, nolke y

coronatum; et infra: Propter quam cau$am non con- mullum loqui . 91

Et i n f r a : Vo$ aulem cnm oralh,
(unditur fratres eo$ vocare, dicens: Annuntiabo no- dieite: Paler notter, qui es in ccelis elc. Non enim
men tuum fratribus meis, in medio ecclesia? laudabo propheta Filium Dci in hoc capitulo minoralum de-
ie E l Propheta inquit: Minorasti eum paulo mi- signavit in verbo, quoniam ipse in propbctis retro
nus ab angelis, gloria el honore coronatti eum ·*. lempore loquebalur, qui etiam nunc pcr aposiolos
Et ut verbuin Dei Patris breviatum in Filio non el apostolicos viros novissimo tempore loquilur:
esae doceanuis, banc Isaise proplieiae volumine ap- Ego, inquit, qui loquebar, io servos nicos prophe-
probamus benlenliam. Nunguid abbreviatu* fa- 99
tas ecce adsum . Et alius prophcta : Sicut est ab
t
99

initio usquein tccculum, neque adjeclum eslei, neque

ctus est urmo meu$ aul iia parvus est, ut non pos-
f

minuetur quoniam ip$e esi Dominus creaturce

ttm rcdimere, aul non e$tin me virtus ad liberandum,
stt<r .Eccequaleverbmn brevialum fecit Dominus Ma

dicit Dominus omnipotens ; et iterum: llcec dicil 9 9

in orbe lerrarum. Non quia,ut Uli putant, inferio-

Dominus otnnipoiens : Nunquid abbreviata est ma- Q
rem Patre " iuliinaret hominibus Filium, sed quia
nut mea, ut salvare no* possit f Aut non potesl vivi*
novigsimum ejue annuntiaret adventum. *" Si ergr»
fieare cor humUinm et spiritum contritorum ·* ? Et
(ui prsediclum esl) Aaron filii · » , presbyteroruin
ut bracbium Patris, quae mapus est, Filiam esse do-
figuram gestabant, et Aaron surami sacerdotis, id
ceret, intulit, dicens: Paravit Dominut brachium
est episcopi, Moyses hidubitanter Christi lenebat
snnctum $umm in oculis omnium genlium, et vide-
formam; quoniam fuit simililudo mediatoris Dei,
bunt omnes fines terrce salutarcejus . Nam et in M

qui est inier Deum et lwminem Jesus Christus,

novissimo tempore hic sensus non inaniter poterit
qui est vertis dux populorum, el vcrus princeps sa-
coaplari; in quo lempore Dominus " ex coelesti
cerdotnm, et Dominus pontificum, cui est bonor e l
auta ac empyreo domicilio pessimi daemonis jam
gloria in saecula s.TCuk>ritm. Amen.
fcrre dedignans tyrannidem, in creaturas suas c r u -
delissime aaevieiitein, plasraati coudolens, ac euae EPISTOLA III (Ify.
immenaae charitatis thesaurum rceerare votens, in
De patriarchit et primatibus, ac rcliquit episcopit ;
caslissim» Virginis purissimum uterum, omnis et qnod llomana Ecclaia cardo sit et capul omnium
lori virilis nescium, inenarrabili mysterio, pro re- Ecctesiaruiu.
dempUooe nostra carnem suscipiens % advenit, ^ AxACLETusservus Ghristi Jcsu, in apostolica scde
T

ut et illum qui habebat mortis imperium, sua morte a Doiuino constilulus, et a sancto Pelro aposlolo-

«Distin.45 S e i i e p w ^ "Tii. " R o r o . ιχ, Ϊ 8 . "Ithacms Clarusquis

quis tondeinfueritbb. Adv.Wan.cAo. H e b r . n , 9, I I , 12. " Psal. v m , 6. ** ms^ adbreviatus. "W.u
M

' \ *
L
« ' " L I X f
* !
> I s a
- c- Justelli.
L l l e 1 0
ms. $n$ctptendo.
M U x
Jonn,
c a l s u l l t 1,1 n l s 7 0 7 1

x n 35.
t verba Uhacii nolanda qua3 iniposlurani argimnt Mercatorie. * I Joan. v i u , i. » | C< . 7 k
#r

νιι, 29. 7 1
Ibid. 51. 19
correptionem. 7 7
ins. fines taculorum obvenit. 7
· I Cor. χ , I I . 1 9
in ms. alie^
ea vox Dominica. ms. pertineani. ·» Mattb. v i , 7. « Ibid., 9. " Isa. LII. 6 ; Eccli. χχχτι, 17.
99

' Ecch. X L I I , 2 1 , 22. ms. Patrt. Isid. n , De off. 5 succedit Ithacio, cujus saepe iuiesv* f

fero capila descripsit pseudo - Uidoras. · · Iu ms. baec terba quinque non leguntnr, Aaron
/t/u, etc.
(15) Epistola. Ilrcc epistola, quod trium patriar- conlincat, novatoribas displicet. Vide Baron. atmo
cbalium sediiim ordincin, ipsumque pairiarcharum 112, num. 2. Trcs Ecclesiie, Ramana, Alcxandnna
nomen a Judaais et a gentibus usurpatum, et ab iie et Anliocbena, eo quoJ a Peiro apostolorum priu-
cum rauliis aliis in Ecclesiam felicitor translatuin cipe fundatx s i u t , solas ac seinper palriarchale«
PATROL. Ga. II.
S11 ANACLETl P A P A m
riim prUicipe prcsbyler ordinatus, omntbus episco- Α denegare poasil dtiblrationes vel necessitatos eannn 9

ph ac reliquis Ghristi sacerdotibus salutem. I.

Bvnedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu Chri- De biparlho ordine sacerdotum.
s/i, qui benedixit nos in omni benediclione spirituali Sacerdotum, fratres, ordo bipartitus est, ei sicut
in cctUstibus in Christo, sicut elegit nos in ipto ante Dominus illum constituit, a nullo debet periurbari.
mundi constitutionem, ut etsemw tancti et immacu- Scitis autem a Domino apostolos esse elecios ei
lati in conspectu ejut in charitate, pra*destinansconslilutos,
no$ el postea per diversas provincias ad
in adoplionemfiliorumperJesumChristum in iptum, pradicandum dispersos. Gum vero messis coepissel
secundum propotitum voluntatis suw, in iaudem crescere, glo- videns paucos esse operarios, ad eorum
ri<B gratiocsuuB, 4it qua graliftcavit nos in dilecto Filio
adjumentum sepluaginta d u o s eligi pracepil di-
90

suo, in quo habemus redemptionem per sanguinem

scipulos. Episcopi vero, domini apostolorura; pre-
ejus, remiuionem peccatorum stcundum divilia* gra-
sbyieri quoque, septua^inla duorum discipulorum
ticc ejut, quce abundavit in nobis in omni sapientia et
locum tenent.
prudentia, ut notum nobis faceret tacramentum vo-
II.
tuntati* sice, secundum beneplacitum ejus, quod pro-
De conslitutione seu ordinatione epitcoporum
posutt in eo in dhpensatione pleniludinis lemporum>
t
ac presbyterorum.
intlaurare omnia in Christo, qum in cctlis et quce in• Episcopi aulem ηοη in castelli* aut modicis
1

terra sunt in ipso. In quo etiam sorte vocati sumus, civitalibus debent constitui, sed presbyteri per o-
prvdestinaii secundum proposilum ejus, qui omnia stclla et roodicas civitates aique villas debent ab
operatur secundum comilium toluntath suce, ut episcopis*ordinari
«t- et p o n i ; singuli tamen pcr sin-
mus nos in laudem glorim ejus, qui ante speravimut gulos titulos suos. Et episcopus non ab uno, seJ a
in Christo De primalibus, cbarissimi, super
8 9
pluribus debet episcopis ordinari: et, ut dictum est,
quibus me quidam vestrum consuluerunt, et apo- non ad modicam civitatem, ne vilescal nomen
9 9

stolica? aucloritatis (qua, licet indigni, Domino dis- episcopi, aut alicubi, sed ad bonorabilem urbem
pensante, fungimur) decrelum postulaveruni, aut titulandus et denominandus esl. Presbyter vero ad
gi esse deberent, aut non, quantum hactenus de his quemcunquelocum velecclesiam in eo conslilulam,
a beato Petro aposlolo, et a reliquis apostolis, ac
est praGciendus, aique in ea diebusvitae suadura-
feealo Glemente nostro sancto praedccessore, et
turtis. Amplius quain isti duo ** ordines saeerdo-
inarlyre, novimus siatutum, denegare vobis minime
tum, nec nobis a Deo collati soot, nec apostoli do-
possumus. ·* Et quis est, aui quaerentibus fratribus C cuerunt

^Epbes. i , 3-12. " H i n c m . op. L V , quaest. c. 45. ep. Altici ad P P . Cartbagincnsis conciln.
9 9

99
septuaginta; et sic semper. Luc. D i s L 80, Epl
9 l
copi non in. Sardicense can. o, et Laod. 57.
9 1

M
Ha3 quoque ex eodeni ms. ab Harduiuo colleclae sui I. Ms. non sunt ordines.

babiUe eunt, ut patet etiam ex cooc. Nicaen. canone
6, Chalced. act. 4 6 , item ex epistola 53 Leonis ad
Auatolium: ex epistola Greffoni ad Eulogium, nuae
est lib. v i , cap. 57. Hierosolymitana per annos rere
quingentos , non re sed nomine , non potestate sed
bonore dunlaxal, quarla patriarcbaHs habila est;
ut paict ex Nicaen. concil., canon. 7, ubi decernitur
ut Hierosolymitanus, quartum quidem palriarcbalis
sessionis locum ac bonorero babeat; non taroen
>ropterea a subjeclione Gaasariensis, qtiae melropo-
{iiana e r a i , eximeretur. Uude beaius Hieronymus
in epist. ad Pammacbium, contra Joannem episco-
pum Hierosolymitanom, sic euin alloquitur: c T u ,
mquit, qui regulas qiueris ecclesiasticas, et Nicaeni
concilii canonibus uteris , responde m i b i , ad Ale-
xandrinuiu episcopum Palaestina quid pertinel? ni
fallor boc ibi decernilur, ut PaissCtnee metiHipolis
Caesarea sit, et totius orientis Antiochia. A u l igitur
ad Gaesariensem arcbiepiscopum refene debueras,
cui spreta communione lua conununicare uos no-
r e r a s , aut si procul expetendum judicium erat,
Aniiochiaui potius litterae dirigeudae. Sed iiovi cur
Gaesaream, cur Antiocbiam nolueris mittere. Ma -
luisli occupatis auribus molesliara facere, quam
debilum iuciropoliiano tuo bouorem reddere. »
Pairiarc.balus Gonslauliuopoliianus (quia tempore
Nkaini concilii GonstantinOpolis urbs nondum de-
dicala fuil) bisce postea lempore Jusliniani, post
anuuin Ooiuini quiugentesimum , opera imperalo-
ris, c l Huuiaitoruro p o u t i l i c u i a ^ mi*sione acce>sU.
ln concilio quidem Constantinopolitano primo, κ
poslca in Ghalcedononsi, Constantinopolilanus DWI
modo pairiarcbaluin , verum etiam secundum \ο·
cum obtinere conaius est, sed (pontiQce reliquis-
que reclamanlibus primaiibus) fruslra. Cur tres
tanium praedicta^ sedes patriarchales isto ordiw
-coliocaia fuerini solius Petri apostolomm princi*
pis pratrogaliva, dignilas et primatus, velut propria
et iinmediata causa honoris et puleslaiis, effecit:
quanquam Pelrwn in bis sedibus eligeodis, qnod
S. Leo in epistola 84, ad Anattasium docet, quaia-
dam rationem miguUudims et nobiliuiis urbiuiu
babuisse negari non possil. Romana sedes piinaam
digniutera patriarcbalem obtinet, quia Petrus apo-
stolus in bac quam fundavii, ut inquit S. Gregorios
lib. v i , epist. 37, ad Eulogium Alexand. quicscert
et vitam tinire dignatus est. Alexandriam sede
patriarcbali decoravit (verba Gregorii buni) in quam
evangelistam Marcum discipulum misit. Teriio,
sedcm in qua ipse septem amiis sedit, Antiochenaiu
nimiruin lirmavit, et sedis palriarcbalis liooore
coadecoi avit; ita Gregorius praidicta epistola, S.
Leo epistola 53, ad Anatolium. Sicnt ergo nmjor
esl Pelrus apostolus Marco evangeiisla , ei Marcis
evangelisla Evodio , qui neque apostolus neque
evangelisla fuil, ila quoque Romana Ecclcsia Ate-
xandrinam, et Alexandrina Antiocbenam aucloriute
et digiiilate suporat. Vide Bellarm. De Rom. pom*
lib. i , c. 44.
 EPISTOLAS. 8U
πι. Α
Secunda autem sedes apud Alexandriam , beati
8

De discreiione episcoporum et cMtatum. Pelri nomine, a Marco ejus discipuk) atque evan-
Episcoporum vero ordo unus esi, Iicet sint p r i - gelista conse<:rata est; quia ipse et in iEgypto pri-
males Uli qui primas civitates tenent, qui el m q u i - mum verbum veritatis, directus a Petro, praedica-
busdam locie patriarchai a nonnullis vocantnr. Hli v i t , el gloriosum suscepit martyriuro. Gui venara-
aulem qui in metropoli a beato Pelro apostolo, ordi- bilis successil Abilius · .
nante Doraino, et a predecessore nostro prediclo Tertia autem sedes a; «d Antiochiam, ejosdem
7

sancto Clemenle, seu a nobis constituli sunt, non (id est beaii Peiri) apostoli nomine babetur hono-
omnes primates v d patriarcbte efse possunt: scd rabilis: quia illic, priusquam Rojnam veniret, ha-
ilte urbes, quae praefalis et priscis teniporibas ** p r i - bitavit, et Ignatium episcopum * consliluit , et illic
n»tun> tenoere, ** patriarcharum aut primatum primum nomen Christianorum novella? gentis exor-
noroine fruantur; reliquae vero metropoles, archie- tum est. Reliquas vero ut praediximus in quodam
' ptscoporuro aut melropolitanorum, et non patriar- t o m o , prolixitatem vhantes epistolae, vobis con-
charum aut primatum utantur nominibus; quia scripUs direximus.Mnde namque et beati apostoli
hacc eadem et leges sseculi in suis conlinent princi- inter se slatueruiit, ut episcopi singularum ecirent
pibvs; * alia» autem primaa cWttales qnas vobis Β gentium, qais inter eoe primus esset, qualenus
9 19

conscripias in quodam tomo milliroae, a sanctis ad enm potior eorsm solliciludo pertineret. Nam 11

aposlolis, ei a beato Glemenle, sive a uobis , p r i - et inter beatos apostolos qna?dam fuit discretio. Ει
mates praedicatores acceperunt. Hsec vero gacrosan- Iioei o m n e s " egsent aposloli, Petro tanien a Domi-
cia Romana et apostolica Ecclesia, non abapostolis, no eet concessum, et ipsi inier se idipsum volue-
ted ab ipso Oomino Salvaiore nostro ·* pnraa- runt • ut reliquis omnibus pra^essei apostolis, et
tum obtinuit, et eminentiam potestatis super u n i - Cephas, id eet, caput e t principium teneret apos- 11

vcrsas Ecclesias ac toiuni Chrisiiani populi gregcm tolatus: qui et eamdem formam suis succeesori-
assccuta est, sicul ipse B. Petro aposlolo dixil : b n s , el reliqoi apostoli eprscopis Umendam tradi-
Tu es Petrus, et *uper hanc petrmm mdificabc Eccle- denint. Ει non solum boc in novo testaniento e§t
siam tneam, et porta* inferi non prcevalebuni advenut constitutuni, sed eiiam in veteri fuiL Unde · scri-
tam: et tibi iabo ciaves regni ccelorum. El qutecun- ptum est, Jf oysei et Aaron in sacerdotibu* ejus * \ id
que ligaveris super terram, erunl ligaia ei in coelo: et est primi inter eos fuerunt. Et quaravis ita ordi-
qumcunque $olveri$ super lerram, erunt soluta et in natum fuerit, nemo taroen quod sunm est, quaerat 9

emlo ·*. Adbibila est eliam socielas in eadem R o - sed quod akerius. Unde ait beatus apostolus Pau-
niana urbe bealissimi aposloli Paulivasis eleclionis, ^ l u s : Unutquhque placeat proximo suo in bonum ad
qni uno dic, uno quoque teiapore, gloriosa morle <Bdificationem . Et sicot ipse Salvator suis aii
u

curo Pelro, sub principe Nerone agouizane, coro-
natus est, ei ambo saoctam Ronianam Ecclesiam
consecraran( aliisque omnibus urbibus in universo
v fuerint, repelentes tamen saspiua, admonemus, ut
inuodo eam sua pnesentia atque veiierando trium-
pho praHaleruot. Et licet pro oranibus assidua
9 9
apud Deuin omnium sauctorum effundatur oratio,
bis tainen verbis Paulus beatissimus apostolus Ro-
manis proprio chirographo pollicetur dicens : Te-
discipulis: Qui major eit vestrum, erit minister ve~
ster", et reliqua. E i licet superbis aliqua dicta
semper in omnibus ei ab omoibus viteDtur elatio-
nes mentia et corporls. Et quanto major onusquis-
qae videtar esw, Unto sit bumilior, sicat Dominus
Salvator noster non venit minutrari, ud miniMlra-
f re " . E t *t frater aliquis praoccupatn* fuerit in fl/t-
f

stis enim e$t mihi Dent, cui servio in ipiritu meo m quo delicto, toe, qui spiritnales esUs* inttntite enm
Evangeli* FUii eju* quod mne intermiuione memo-9 tn spiritu lenitatU w
.
riam vettri faeio umper ttt oralionibus nuh l0
°.
IV.
P r i m a ergo sedes %%t coelesti beueGcio Roma-
1 9

131 difficiliores COMHB ad sedem apostolicam refe-

me Eccleaiae , quam (tit merooraiuui eat) bealissi- ^
9

rantur.
mi Petms et Paulus sno nuurtyrio cousecraruiiu
Roma qnae prius erat cacodbemonis ariificio omoiuoi Si q u a vero cau*a3 difficiliores inter vos o r -
1 9 99

erroruni mater «i altrix, excusais lencbris, ei va-

4 tm fuerint, ad hojus saqct» aedia apicem eas, quasi
nis supci stiliooum ritibus abjeclis, tilioi um D e i , ad caput, referte, ut apostolioo terminenlur judicio:
cxorlo sole juetiti* facu eslcopiosa propagatrix.
f
q u h sic Bominuai velle, ab eoque ita coDsiiiutum

9 4
ma.vriMMienu HAI». Isid. Ειymol. v n , 14.
9 9
Hincmarug citat. cap. U De prmdcstinatione p. 151
9 9

tom. 1 > et pag. 4 3 9 ; u>m. 11, cap. 15, op. t r . q q di&t. 22, Sacroutncta Rom. E i in Decr. Ivo.!. iv.
M

97
COD«. Rom. siib Gelasio. " M a t t h . xvi, 18, 19. "bactenus verba Gelasii in conc. Romano.
m
R o m . i , 9,10. ' a b bis verbis usque ad tecunda autem desunt omnia in Luc. *ldemconc. sub
Gelthio. r a s . Romana Eccletia. HARD. absujita ms.
9 4
Mdemconc Anianoe, et posl bunc Abilius. 9

' k l e m conc. Z a c c l « u m , poslea Evodiam, post quem Ignatiura

9
d i s t . 22, Saerotancia Rom.
9
"Can.
Aw. 35, ex w s i o n e Dioo. Exigui cilainr. S. Leo ep. 8 4 , c. 11.
11
pares esunt. S i r . tp. 4 , el
1 9 1 9

Inaoc. «sp. 2 . qoasi άιώ της κεφαλή. P s a l . x c v m , 6. " R o r o . x v . 2 . M a M b . x x m , 11. M ? U b .

n u L 7

u , 25. " P a a l . νι, 1. disl. 22. Sacrosancta Rom.

19
S. Lco, ep. 84, \1gi1. ep. 2..
9 0
 8*5 ANACLETl Ρ Α Ρ Λ 844
csse. auledidtt tttUinonUe dechratur. Heec vero Α cusent, u i " (plebibos U i ) g n e s c e n l i b u 8 , tel roala n

apogtolica tedes cardo et caput (ul pretacium est) agentibug, non tenentibus pastoribos frena eoroni)
11

omniuni Ecclestarum, a Domino, el non ab alio, est lasciviaot, alque in ima ruant. " Multum vero di-
constitala. Et gicut cardine ostiura regitur, sic hu* slanl damna roorurn a damnis rerum lemporalfam,
jus sancta? sedis auctoritate omnes Ecclesiae, Do- cum i s U exira nos gint, illa vero in nobia. Sen- M

mino disponcnte, reguntur. ientia quoque Cham fllii Noe damnantur qui suo-
V. ruro doctorum vel praepositorum culpam produnt,
JVon admittendo* ai accutationem sive ad lestimo- ceuGham, qui pairis pudenda non operait, sed
nium qui anlea inimtci fuerunt, et de extremo judicio. magis deridenda m o n s l r a v i t " Doclor autem vel
" Accusalores aulem el testes esse non possunt, paator Ecclesiae si a flde exorbitaverit, erit a fide- 9

qui ante hesternum diem aut nudiuslerlius inimici libug corrigendos: sed pro reprobis moribus nagb
fuerunt, ne irati, nocere cupianl, vel la»i, se ulcisct esltolerandug, quam distringendug, q u i a rectores vl

velint. Inoffensua igitur accusatoruin el lesliura

9 9
Ecclesia? a Deo judicandi gunt, sicut ail propheta:
afleclos qitserendug est, et non suspectus» Gausam Deus stetit in Synagoga deorum, tit medio auim
emm yeslram alieno oolite commillere judicio: deos dijudieat . Unde oportet unumquemque llde- k9

yaldeenim iniqaum eet , ut oraissis s u i s , alii qui- Β | m , si viderit aut cognoverit plebes adversos p*
e

libet aliorum se causis immisceaiit; quoniam nullis sioremsuum turoescere , aut conlra cleruro detr>-
io locis apirilualis •·· cura deflcil, sed se per omnia, ctionibus vacare, hoc vitium pro viribus exstirpare,
quocunque nomen Dei prsedicatur, exlendit. S l u - prudenlerque corrigere satagat. Nec eis in quibus-
dendum est omnibus, ne (ut sunt) semulaliones cunque negotiis misceri si incorrigibiles apparue-
1 4
f

malae, sed piae sint inter vos dilecliones; quia in rinl, anteqnam guo reconcilientur doctori, praeso-
boe vos orones Domini discipulot esse veros nove- mat: q u o n i a m tam * sacerdolee, quam reliqei u 4

ritig, t i diieciiontm habuerilis ad invicem. Ex ornpi (ideles omnes, summam curam habere debenldebis
ergo genere plurimoe Deus digoalur aitrahere, qui pereunt, qualenus eorum redargulione aotcor-
q u o s erutos de polestate lenebrarum , transferal
>s
riganlur a peccatig, aut, si incorrigibiles apparue-
in regnumFilii chariialia suae, et de vasis ine faciai rint, ab EcclesU geparentur.
vasa mieericordiae. Unde nobis summopere sUi-
lta e r g o beaius princeps apostolorom Petrw
M K9

dendum est, ut cooperatores simus gralis D c i ;

de saocto praedecessore nostro Clemenle plebiboi
quia ad boc vocati sumus, ejusque familiari collo-
praedicando, quando docebal eas qualiter ei obe-
quio eociati, et sacerdotes sacrati, ut fructuosoe
C dire deberent, eumque observare, tnter ceien
illi raanipulos reporlemus, cooperante gralia ejus.
a i t * : c Si iniroicus est alicui pro actibus suis,
T

· · Necesse est e o i m , ut reclores a subditig timean-

vos nolite exspectare, ut ipse robis dicat. Cum illo
tur, ab ipsisque cotrigautur, u i humana formidine
nolite amici esse: ged pnidenter obgervare debciii»
pcccare metuant, qui divina jodicia non formidant,
el vohimati ejus absqae commonitione obsecaih
l f
Deieriores quippe gunt, qui doctorum vitam mo-
dare, et avertere vos ab / o cui ipsam senutii sd- t
rcgque corruropunt, bis qut subslantias aliorum
versum: sed nec loqoi his quibus ipge non loqaitnr»
praediaque * diripiunL Ipti e o i m " ea quas extra
1

ut unusquisque qui in culpa e s l , dum copit oro-

nos , ltcei nostra sunt, aufcrunt: noslri autem *·
nium vestrum araicilias ferre, ieslinel cilius recen*
detractores, et morom corruptoreg nostrorum, sive
ciliari ei qui omnibus praeeat, m per hoc redeat ad
qui adrersus nos armantur , proprie nos ipsos de-
salutem, cum obcdire coeperit monitis praesitJentis.
cerpuDt . E l ideo juste infames sunt, et meriio ab
11

Si yero quis amicus fuerit his quibus ipse non esi,

Ecclesta cxlorres flunt." Pro meritis ergo plebis,
et locutus fuerit bis quibus ipse non loquitur,
g«ppe pastores depravantur Ecclesiae , ut proclivius
nnug est et ipse ex illis qui exlerininare Dei Ecde-
conuant qui sequunlur. Capile videlicel langue-
siam volunt; » etreliqua. Uig aliisque quam plu-
scenle, facilius rcliqua niembra corporis iniiciuntur, D
rimis documentis, facile unuequisque adverlcre
ul sci iptura est: Omne caput languidum, et omne
potest qualiter obedire et obteuiperare debei pr«"
cor mwrcns. Α planta pcdis utque ad verticem capi-
posiiis suis, el qualiter circa eoa agendum δίΐ, qui*
ti$ non e*l in eo saniias " · Quapropicr nianifesluio
bug ipsi aut amici gunt, aui inimici. Si quis euim
t

eal diabolum (qvi sicut Uo rugiens circuit qumuM

baec praecepu non observaverit bostia est aoiinc
t
t
quem postit devorare ) cordibus plebium guadere,
u

sua,: et non tanlum infamig, sed et excommuuica-

ul doclures aique pastures suos detraclionibus ac-
tus, atque alienus ab Ecclesia eflQciatur; quoui«o>

« ι ι ι · . [actum, inrtc faium; et ab eo absuni dusB gequenteg yoceg ommum Ecclesiarum. * J 9 9

Accusuioret autem et tenies. E l in Decr Ivo. lib. iv. S . Anibr ep 64 " * S (cel ep 2 ^ '
1 8 Π 1 8

wn*mulal. "Ideiu ep I. c l i . S . Greg. Pa*u p. n , . β . ' " v i , q. 4, Detiriores *uni.'

l e
c S.^- f l

Sent. ui 58. " i n s . auUtn. 'ras.

% ms.quoque,
quoque. "decipiunt
99
decipiunt alias.
alias,dirimuni.
diripiunt. « S . Isid. g e i i t . n i . » ·
•Msai. i , 5, 6. "I Polr. v, 8. "irrogent . vel. langutntibu&. 99
idem „ „Isid.
. « n«, nq. q.7, 7, Se»u*t»
91
Λ e

G W »*Geu.ix *Mn Decr. ho. \ih. iv. » biem Isid. " P a a l . L x x x i , 4. "»x xxxiv,
;
4
i v , q. 5, T*n *mr*»*
l s i d . Sent m 46. E p i s l . ι , ad Jacobum , ex interpretalione Huflni, et dist. 95, 5i mimm
4i
9
w
9
, e

decrct. Leonis papae. u i g . Atl ergo. m s . tfti.

M M
«17 EPISTOLifi. &IS
necesaetst ea vitia ferro abscindere qtue aliis me~ Α naini nocealis, quatenus et ab bominibus bonam
dicaminibus non aanantur. Parcat unusquiaque a acquiratis famain , et a Beo raercedis praimuin iti
laceratione v e l detraclione lioguae euae, caveaique sterna beatitudine percipere mereamini. Et si quid
4 i

ne aut linguam aut aures habeat pruriemes, id est, adversi de unitate Ecclestae acciderit, radicilus am-
ne aut aliis deroget, detrabatque quibuscunque, pulelar, ut Dei Ecclesia, fruclusque servorum cjus
aut alios audtat detogautes vel detrabentes: casto- maneant kiconeussa. Propter quod charissimi, ex-
9

diatque quisque sermones suos, et sciat, quia qui- spectantes satagite, immaculati ei inveniri in pace,
cunque de aliis loquilur, sua aentenlia judicabitur. et Domini nostri Jesu Chrnti longanimitatem $alu-
Caveat eliam omnis fidelis, ne derogando quod in tem arbUramini "· Etiole ergo prudentes, et vigi-
domo cujusquara agitur, aUa domus per eum c o - lale in oralionibus: anU omnia autem mutuam in
gnoscat, aed omoium Christianorum domos quasi vobismetipsis cfiarilalem continuam habente$; quia
proprias amel. Nemo enim iuvito audilori libcnter chanlai operit multitudinem peccatorum. Hospiiaies
refert. Sitque uniuscujusque sludiutn , non solum invicem sine murmuraiione. UnusquUque, ticut ac-
oculos castos eervare, sed el linguam. Yos autem, cepit gratiam, in allerutrum iltam adminutrantes,
charissimi, qui estis sub Domini disciplina consti- sicut boni dispensatores multiformis gratiw Dei. Si
l u l i , sic vos exhibele, ut veri ministri e t dispen-
4e quis loquitur, sicut sermones Dei: si quis minittraU
satorea mysteriorum e j u s " , ut non Tituperetur tanquam tx vtrtnte, quam administrat Deus, ut in
rainisterium veslrum, ne fiat in vobis , sicuti scri- omnibus honorificetur Deus, per Jesum Christum,
pturo est: Et erii $icut populus, sic sacerdos***. Sic cui e$t gloria et imperium in scecula scBculorum^
enim vos, vestrosque, et cnnctos corripite, ut ne- Amen ••·

D U O D E C R E T A A N A C L E T I PAPJE
E X GRATLANO.

Quare laici in accusatione epitcoporum non au- omnes eptaeopi, qui bujus apostolicae sedie ordin»-
diuntur. lioni subjaceot, et qui propinqui sunt, annoe circa
Laici in accusatione episcoporum audiendi ηοη ^ | d Maii sanetorum principum Petri et Pauli limi-
M
U 8

sunt, quia oppido eis quidam infesli sont. Et indi- nibus praeeententur, omui occasione seposita. ftui
gnuro est u l ab els accnsentur, qui eorum gravita- vero de longinquo sunt, juxta cbirographum suum
tem nolunt imiiari. impleant. Qui autem hujusmodi constitutionis
Singulit annis apottolorum limina vuitent episcopi, contemplor exsiiterit, praterquam si asgritudi-
qui ordinatwnibus apostolicU subjacent. ne fuerit detenius sciat se canonicis subjacere
f

Juxta sanctorum Patrum ei canonum instituta, sententiis.

1 4

ln ep. 2 D. Hieron. ad Nepotianom, cujus verba mire deformata mangoaio nostri Mercatoris.
4 8

3tacb. cap. 5, pro more interpolata. "I C O F . I V , 1. ··* Isa. xxiv, 2. "11 Petr. m 14, !>· I P e -
t
M

J j « · ; > 7, I I . • • i i , quaest. 7, Laici epucoporum. Eadem fere verba habenlur in epielola Eusebii papafc.
8 4
¥3, disU 1. Juxta sanclorum Patrum, e l in Decr. Zacharia? papa3.
 SANCTUS HERMAS
VIR APOSTOLICUS.

VETERUM TESTIMONIA DE S. HERMA.

9
(GALLAHD., TeUrum Patrum Bibliotheca, ι. I, Venetits, 1765, la-foi. p. 51.)

S. IBSMOS, ADRERSVE Hsereses, lib. nr, cap. 2 0 , num. 3, edit. Mas$uet.

Bene ergo pronuntiavk Scriptura, quae d i c i t : Primo omnium crede, quoniam unus e$t Deus, qui
eopstttutt et con$ummavit, ti fecit ex eo quod non erat, ut etseiit omnia : omnivm capax, et qui α
9

capiatur. Exgtat lib. n , mand. I.

II.
CLEMENS ΑΙεχ., Στρωμ. iib. i , cap. 17, pag. 369, edit. Oxon,
Dlcit autem et Parter, Augelug pceoitentia?, ad Α Αέγει δέ κα\ ό Ποιμήν, δ άγγελος της μετανοίας»
Hermam, de pseudopropheta : Qucedam enim verba τψ Έρμοι, περ\ τοΰ ψευδοπροφήτου · Τινά γάρ
fjera loauilur. Diabolui enim eum implet ttto spirilu, ματα άΑηθή ΑαΛεΤ. Ό γάρ διάδοΛος αύτδν
ti auem pouit ex juttu fraugere. L i b . u , mand. χ , ροι τφ εαυτού πνεύματι, εϊ τινα δυνήσεται ffiu
°*Ρ· των δικαίων.
IDEM, ibid , cap. 29, pag. 120.
Divine ergo Potestas illa quae Bermaf ioquitur in . Θείως τοίνυν ή Δύναμις ή τψ Έ ρ μ $ χατά α«οχ4·
revelatione : VUiones, inquit, et τενεΐαίχοηε* propter λυψιν λαλούσα · Τά δράματα, φησ\, χαϊ τά axm-
to$ qui sunt duplici corde, qui disputanl in cordibut Αύμματα, διά τούς διψύχονς, τούς διαΛογΛψί
ι «Μ, unl ea nec ne. L i b . ι, vis. i u , cap. 4.
9 νους kv τοις χαρδίαις αυτών, εί άρα έστϊ ταύτα,
ή ούχ έστιν.
IDEM, lib. ιι, cap. 1, pag. 430.
Dicit eitim, quae Hermae in vigione apparait, Po- Β ΦησΙ γάρ έν τψ δράματι τψ Έ ρ μ ? ή Δύναμις4
testas : Quod tibi conlingit revelari, Tewlabitur. φανείσα- O έάν ενδέχεται άποχαΑνφΟήναι, άχο·
m

L i b . ι, vis. ιιι, cap. 3. χαΧνφβήσεται.

IDEM, ibid. cap. 9, pag. 452.
f

Pattor autem de iis solis qui dormiissent, \erba
faciens, novit quosdara justos in gentibus el in J u -
daeis, non solum anle adventum Domini, sedeliam
ante legem, qui Deo grati acceplique fuerint; ut
Abel, ut Noe, ut si quis aliug juslus. Dicit ergo,
apostolos et doctoreg qui predicarunt nomen F i l i i
Dei, eliam cum dormiissent, poteatate ac iide prae-
dicasse iis qui ante dormieranl. Deinde subdit: Et
Ιρ«ί, elc. Lib. ιιι, $imil. i x , cap. 16.
Ό Ποιμήν δέ, απλώς έπ\ τών κεχοιμημένων *1ς
τήν λέξιν, δικαίους οΐδε τινας έν Ιθνεσι κα\ έν Ίου-
δαίοις, ού μόνον πρδ τής του Κυρίου παρουσία;»
άλλά κα\ πρδ νόμου, μετά τήν πρδς θεδνεύαρέ«η-
σιν, ώς "Α6ελ, ώς Νώε, ώς ει τις έτερος δίχαιος.
ΦησΙ γοΰν τους αποστόλους κα\ διδασκάλους, ***
χηρύξαντας τδ δνομα τοΰ Π ο ΰ θεοΰ, καί κ ο ι μ η ^
τας, τ?| δυνάμει καί TfJ πίστει κηρύξαι τ *
C κοιμημένοις. Είτα επιφέρει· Καϊ αύτοϊ, κ. τ. λ.

IDEM, ibid., cap. 12, pag. 45S.

Quajergo continet Ecclesiam, ut Pastor i n q u i l , Ή τοίνυν συνέχουσα τήν Έκκλησίαν, ώς
•irtus, fides est, per quam salvi liunt electi D e i : Ποιμήν, αρετή, ή πίστις εστί, δι' ής σώζονται οί β*
q u « autem viriliter a g i l , abstinenlia. Seqinintur λεκτοί τοΰ Θεοΰ · ή δέ άνδριζομένη, εγκράτεια. "Ε*ι-
vero eas airaplicius, disciplina, innocentia, mo- ται δέ αυτοϊς άπλοτης, επιστήμη, ακακία, σεμνοτη;,
desua, cbaritas. Illae autem omoes sunt fili* fldei. αγάπη. Π5σαι δέ αδται πίστεως εισι θυγατέρες
Lib. ι, Μ*, ι ι ι , cap. 8.
ftM PASTOR. - PROOM1A. 82t
IOEM, tbid. pauto po$t*
%

•οβητέβν ουν τδν Κύριον, λέγει, είς οίκοδομήν, Α
άλλ' ού τδν διάβολσν είς καταστροφήν. ΤΕμπαλιν δε,
τά μεν έργα του Κυρίου, τουτέστι τάς έντολάς, άγα-
πητέον χα\ ποιητέον τά δέ Ιργα τοΰ διαβόλου, φοβη-
τέον χα\ ού ποιητέον.
IMcit itaque, limendum eese Domhmm ad aedifl-
cationem, sed non diaboluro ad everstonem. E l
rursus : Opera quidem Domini, hoc e&t pra?ccpta,
esse diligenda et facienda; opera vero diaboli tt-
menda esse, et non facienda. Lib. n , mand. νιι.

IDEM, ibid. p*uci$ interjectU.

t

Ό δέ αύτδς χα\ τήν μετάνοιαν σύνεσιν είναί φησι Idem aulem et dicit, peeniteiUiam esse scnsum
μεγάλην. Μετανοών γάρ έφ' οΓς Εδρασεν, ούχ έτι magnum. Qai enim poenitentiam agit eorum q u »
icouT ή λέγει. Βασανίζων δέ έφ* οίς ήμαρτε τήν έαυ- fecit, non amplius facil vel dicii. Torquene vero
τοΰ ψυχήν, άγαθοεργεϊ. Άφεσις τοίνυν αμαρτιών με- animam suam propler ea quse peccavit, operatur
τανοίας διαφέρ3ΐ * άμφω δέ δείχνυσι τά έφ' ήμϊν. Τδν tene. Remissio ergo peccatorum differt a poeniteu-
ουν είληφότα τήν άφεσιν τών αμαρτιών, ούχ Ιτι tia : ambo autem ostendunt ea esse in nostra po-
άμαρτάνειν χρή * έπ\ γάρ τή πρώτη χαί μόνη μετα- teslate. Eum igitur qui acccpit remissionem pecca-
νοία τών αμαρτιών (αδτη άν εΓη τών προΟπαρξάν- R torum, non oportet amplius peccare; nain in priroa
των χατά τδν έθνιχδν χα\ πρώτον βίον* τδν έν αγνοία et sola peccatorum poenitentia (ea aatem fueriteo-
λέγω) αύτίκα τοίς κληθείσι πρόκειται μετάνοια, ή χα- rum, q u « prius exstiterunt in gentili tt priori v i t a ;
θαίρουσα τδν τόπον τής ψυχής άπδ τών πλημμελή- ea, inquam, quae fuit in ignorantia) iis etiam qui
μάτων, ίνα ή πίστις θεμελιωθή. Καρδιογνώστης δέ vocatt sunt, proponilur poenitentia, expurgans lo-
ών δ Κύριος, xa\ τά μέλλοντα προγινώσχων, τό τε com anlmae a deliclis, ut iides fundelur. Gum vero
εύμετάβολον τοΰ άνθρωπου, χα\ τδ παλίμβολον χα\ Dominus cogitationes precordiorum norit, elfutura
πανούργον τοΰ διαβόλου, άνωθεν άρχήθεν προείδεν, praesciat, facilem hominis rautationem, ei mullipli-
ώς, ζηλώσας έπ\τή άφέσει τών αμαρτιών τδν άνθρω- cem uequilatem diaboli, jam inde a principio p r a -
πον, προστρίψεταί τινας αΙτίας τών αμαρτημάτων vidit quod homini iiividens propter remissionero
τοΤς δούλοις τοΰ θεοΰ, φρονίμως πονηρευόμένος, peccatorum,aliquas causas delictorum suggerel aer-
δπως δή xa\ αύτο\ συνεκπέσοιεν αύτφ. Έδωκεν ούν vis Dei, astute et nialigne moliens, ut ipsi quoqtie
άλλην έπ\ τοις κάν τή πίστει περιπίπτουσίτινι πλημ- cum eo cadant. Dedit ergo, cum sit mulue iniseri-
μελήματι, πολυέλεος ών, μετάνοιαν δευτέραν ή ν , cordiae, iis qut etiam in fide incidunt in aliqitod
εί τις έκπειρασθείη μετά τήν κλή σι ν, βιασθείς δέ καί peccatum, aliam et aecundam poenitentiam : quam,
*ατασοφισθεΙς, μίαν Ιτι μετάνοιαν άμετανόητον C si quis tentatua fueril post vocatitnem, et coactu»,
λάβη. e i callide circumventus, unam adhoc ad poenilen-
dum accipiat poMiilentiam. Lib. n , matid. iv, cupp.
2 et 5 .
IDEM, ibid.y lib. ιν, cap. 9, pagg. 596, 597.
Αύτίκα ό Ποιμήν φησιν* Έχφενξεσθε τήν ένέρ- Jam vero Pastor d i c i t : Efugietit vim fertc bettim
γειαν τον fyplov, έάν ή καρδία ύμων γένηται κα- ει cor vettrum fueril purum ac $ine macula. L i b , i ,
βαρά καϊ άμωμος. vis. ιν, cap. 2.

IDEM ibid. lib. v i / c a p . 15, pag. 806.

f

Έ γάρ ούχ\ κα\ έν τή δράσει τψ Έ ρ μ $ ή Δύνα- Annon enim et Virtas, quae in visione apparuil
μις έν τψ τύπω τής Εκκλησίας φανείσα, έδωκεν τδ Hermaein figura Ecclesias, dedit librum, ut descri-
βιβλίον ιΐς μεταγραφήν, δ τοίς έκλεκτοίς άναγγελήναι ^ beret, quem electis annuniiari volebat? Eum autem K

έβούλετο; τοΰτο δέ μετεγράψατο πρδς γράμμα, φησ\, inquit, transcripsit ad liUeram; non inveniens quo,
μή εύρίσκων τάς σύλλαβος τελεσαι. modo syllabas perficeret. Lib. ι, vii. n , cap. 1,

m.
TERTULLIANUS catholicxs, lib. De oralione, cap. 12.
Quod assignafa oratione assidendi moa est quibusdam, non perspicio rationem, ni&i si Hermas i l l e .
cujus scrtpiora fere Paslor inscribitur, transacla oratione, non super leclum assedisset, vemm aliud
quid fecisset, id qooque ad obserouionem vindicaremus. Ulique DOJI. Simpliciler enim e i nunc posi-
tum est : Cum adorassem et auedisum tuper tectum: ad ordinem nancauonia, non ad ingUr dieciplinae.
Alioquin nusqaam erit adorandum, nisi ubi fuerit lectos : imo conlra Scripluram fecerit, ei quis in ca-
ibedra, aut subsellio aederil. Lib. n , tn Proam.
Idem TERTULLIAJTOS (hmretieu$) lib. De pndicitia, tap. 10.
9

Deas bonos e s t : auia, non elhnicis sinum s a b j i c i l : secunda te pcenkentia excipiet: eris ilerum de nice-
cbo Cbrislianue. Haec tu niihi, benignissime Dei inievpres! Sed cederem tibi, si ecriptura Pattoris q u a
sola moechos amat, divino instrumenio meruisset incidi; si uon ab omni concilio Ecclesiarum, rtiam ve-
strarum, inler apocrypba et ialsa judicar«lur; adultera et ipsa, et inde patrona sociorum; a qua et alias
inttiaris : cui ille si forte paftrocinabitur Pasior quem in calice depingis, proslitutoreni et ipbura C h n
*3* 8. H E R M A S . 8*4
gliani gacramenti; merilo e l ebrietalis idolum , etmoecbia? asylum pogt calicem gubsecutura; de quo
nihil libentius bibas, quam ovein poenilenlise secund». A t ego ejus Pastoris gcripturaa baurio, qui aon
polegt frangi. Lib. n , mand. ι ν , eap. 3 et 4 .

IDEM ibid., cap. 20·

Et uliqiie receptior apud Ecclesiaa Eplstola Rarnaba* ( i d est Epittota ad Hebrmoi) illo apocrypbo Po-
itore uKBcborum.
1Ύ.
AUCTOR Homilise de aleatoribug, $ub itiit. Exstat ad cakem Operum
S. CTPRIAHI, pag. 19, edit. P a r w , , 1726.
Dicit tiilm Scripmra divina : Vm erit pastoribut. Quod $i fost pa$tore$ negligenlet reperu fuerint, pid
respondebunt Domino pro pecoribun? Qutd de Domino pecora dicent? α peconbus u etse vexatoi* non
ereduur illt$ : incredibili$ rei e$t, pattores vali poste attquid α pecore : magis punienlur propUr menda-
dum suum. L i b . ιιι, simil.ix, cap. 31.
Y.
ORIGENES, HomxL v m , in Numeroe, tom. II, pag. 294, B,erftV. P a r i * . , 4733.
Qiiod anlem dies peccati in annum poen» repuletur, non solum in hoc libro, in quo nihil omnbio «1
quod dtibitan possit, ostenditur; sed et in libello Pastori*, si cui tamen scriplura ilia recipiwida videtor,
siiuilia designantur. Lib. m , $imii. v i , cap. 4.

IDEM, Homil. x, in Joauam, tom. III, pag. 423, D.

Similis quoaue, etiara i n libello qui appellatur Patloris, de his figma describitar. A i t enlm, qoi*
esi arbor quaedam qua3 ulmus appellalur,Iqua? fructum non affert, portat tamen vilem qnaiaffferl pton-
njum rructum; et ex eo quod adminiculo est v i l i , quae ejus viribus nitens, vel afferre, vel servare poiwj
piurimum Irucluro, etiam olmua quae infructuosa esl, nec*ssaria videtur ei ulilis, e * hoc ipso qtiw
ΡαΎτηη* ' · ***"·"·
r v i a t v i l i e
HomiliamC*$arii
L i b ι π
Arelat. xvii, edit.Basit. (xxiv, i*BibtkiL
Vide

IDEM, Homil. i , in Psalmum x x x v n , tom. II, pag. 681, D E . t

Esl autem quando eradimur etiam a procuraloribua et acioribus, id est ab big angelia, quibiw creilitt
m t dtgpeiisand» et regend» aniroae noairae : quemadmoduni describkur in quodam loco Angebis po&m-
it-niwe, qui nos gugcipii castigandos, gicul Pa$tor e x p o n i l : si cui tamen libellug ille recipiendug tidetnr,
Isib. ιιι, $tm. v i , cap. 3.

IDEM, Homil. x n i , in Ezechielem, tom. III, pag. 404, F .

In Ubro Pastorh in quo angelus poenitenliam docel, duodecim virgineg babent nomhia g*a : fi»tes
conuneiitia, elc. Poieslig quippe lcgere, si vultig. Deinde quando turrig adificatur cum assumpseris forli-
tuuines virginum, pariler accipies el id quod de porlis dicitur. Lib. ιιι, sim. i x , capp. 2 el 15.

1I>EM, Comment. iu Osee ex Philocali* cap. 8,lom. II, pag. 459, E .

Et Sn libro qu! Pastor inscribitur, a3dificationem Κα\ έν τφ Ποιμέτι δ! τήν οίκοδομήν του πύργου
turrig ex multig quidem faclam lapidibus, ex uno διά πολλών μέν λίθων οικοδόμουμένην, έξ ένδς &
Tero lapide faclum videri aediflcium; quid aliud λίθου φαίνομένην είναι τήν οίκοδομήν τί Αλλο ή Φ
quam e multig concenlum et unitalero, gcripiura έκ πολλών συμφωνίαν κα\ ένδτητα σημαίνει ή
b » c gigni/lcat? Lib. ι, vis. ιιι, cap. 2, et lib. i n , γραφή ;
simil. i x , capp. 9, 15, 18.
IDEM, Comment. in Maltb., c a p . x i \ , Opp. tom. II, pag. 644, D, E.
k

Sin ad id emolliendum libro uli audebiinug, qui
in Ecclesia quidem circumferlur, ged ab omnibus
pro divino non habetur, illud adhibeamug quod in
Hbro Ραείοπε de quibugdam traditur; qui statiro
atque fldem amplexi gunt, Micbaeli gubjiciuntur,
ged propter voluptalig gtudium Ulius tutela ac pa-
trociniu excidunt, et ei qui luxui et deliciis, deinde
vero alteri qui poenai ac suppliciis, alque ei postmo-
dum, qui poenitentiae praefectus esl, subduntur.
Lib. ιιι, simil. v m , cap. 5.
Et δέ χρή τολμήσαντα κα\ άπδ τίνος φδρομένης
piv έν τή Εκκλησία γραφής, ού παρά πίσι δέ
λογουμένης είναι θείας, τδ τοιούτον παραμυθήσασθ*,
ληφθείη άν τδ άπδ τοΰ Παμένος περί τίνων &>*
μέν τψ πιστεύειν ύπδ τψ Μιχαήλ γινομένων, διά δε
^ιληδονίαν άποπιπτύντων εκείνου, κα\ γινομένων ύτ»
τδν τής τρυφής, είτα ύπδ τδν τής τ ι μ ω ρ ά
μεθ' δν ύπδ τδν τής μετανοίας,

IDEM, tract. xxx, Commeot. in Maub. cap. xxiv, 32. Opp. tom. III, pag. 872, col. 2. A .
Sicet in aliqua parabola refertur Pastoris, (ai cui placcot eiiam illum legere l i b n u n j auouiam asxulnm
praesena biems esi justig, qui apparent similes proximig guig nalura, e l arboribug videbcel caH«r s
Uiinpore aulcm opportuno In fructibug suig apparent. Lib. m , simiL m
 825 PASTOR. — PROCEMIA. 826

IDEM, tract. x x x i , Comment. in Matth. xxiv, 42. ibid., pag. 877, col. 2, B .
Nam, sicut legimus apud Pattorem, vasa plena non cito quis gustat, nec enim mutantur facile: semi-
Dlcna aulem quia facile creduntur mulari, frequenter guslantur. Lib. n , mand. x u , cap. 5.

IDEM, Homil. xxxv, in Lucam cap. x u , 58, ibid. pag. 973, B , G.

9

Logimas (si tamen cui placet bujtismodi ecripturam recipere) justitise et taiquitatis angelos saper
Abrahie salute et interilu discepiantes, dum ulrapque lurmse suo eum volunt ccelui vindicare. Quod si
cui displicct, transeat ad volumen quod lilulo Pa$tori* scribilur, el inveniet cunctis bominibus duos
adesse angelos : malum qui ad perversa exhorialur, et bonum qui ad optima quaeque pereuadei,Lib. u ,
mand. v i , cap. 2 .

IDEM , tom. 1 Comment. in Joan. i , 4. Opp. tom. II, pag. 47, E , edit. Huetiu

'Αλλ' ού παρ' ήμίν τοϊς πειθομένοις δτι έξ ούχ Secus vero apud nos est qui credimus, ex non
δντων τά δντα έποίησεν δ Θεδς, ώς ή μήτηρ τών έπτά entibus Deum entia fecisse, ut maler illa septem
μαρτύρων έν Μακκαβαΐκοίς, κα\ δ τής μετανοίας* fnartyrum in Macbabaeorum gestis, et poenitentia
άγγελος έν τφ Ποψένι έδίδαξε. Vid. inf. /ift.u, Περί Angelus in Pasiore docuit. Lib. i , vis. i , cap 1, et 9

Αρχών cap. 4, num. 5. lib. n , mand. i .

IDEM, Hb. ι, Περ\ άρχων cap. 3, num. 5, edit. Paris. nov. tom. I, pag. 61, C;

Nam et in eo libello qui Pastoris dicilur angeli poeniienliae, quem Hermas conscripsit, ita referlur :
Primo omnium crede, quia unu$ e$t Deus qui omnia creavil atque composuit : qui cum nihil estet priu$ 9 9

etse fecit omnia .* qui esl omnia capient, tpse vero α nemine capitur. L i b . n , raand. i .

IDEV, toid. lib. u , cap. 1, mwi. 5, /. c. pag. 79, coi. 1, B.

9

U l autem etiam ex Scriplurarum auctoritate baec ita se babere credamus, audi quomodo in Macba-
baeorum libris, obi maicr septem marlyrum unum ex filiis cohorialur ad toleranda tormenta, de hoc
dogmate conflrmatur : Rogo te fili respice coelum et terram, et ad omnia quce in eis sunt'; et videns luec
9 9

scito qula Deus hcec omnia cum non essent, fecil. Scd et in libro Pasloris in priroo mandato ita ait :
9

Primo omnium crede quia unus e$t Deut qui omnia creavit atque composuit, et fecit εχ eo quod nihil erat
9 f

ut estent nnivena. L i b . n , mand. i .

IDEM, ibid., Ub. m , cap. 2 , num. 4, /. c , pag. 140, coL 2, D.

Sed et Pastori$ liber baec eadem declarat dicens, quod bini angeli singulos quosque hominitm comi-
tenlur : el si quando bonae cogitationes cor noetrum ascenderint, a bono angelo suggeri d i c i t : si vero
cqnlrariae, mali angeli dicit esse instinctum. Lib. u , mand. ιν. cap. 2.
IDEM, ibid. lib. iv, cap. 2, num. 8, /. c 9 pag. 168, εχ Philocaliae cap. 1

Διά τούτο ημείς καί τδ έν τφ Εχ interprelat. Delarue:

Ex interpretat. Rufini.
Quod nos eiiam in libeilo Pa-
«Ιοπ'ε, qui a nonnullis contemni
videtur, designatum videmus,
curo jubelur Herraas duos libcllos
scribere, et poslea denuntiarc
presbyteris Ecclesiae quae a Spi-
ritu didicit. Quod his verbis scri-
plum est : Et scribet inquit,</uos
9 δώσεις br ΚΧήμεττι, και £Ύ Γρα­
ύπδ τίνων καταφρονουμένω βιβλίω
τφ Ποιμένι περ\ του προστάσσεσ-
9
Θαι τδν Έρμάν δύο γράψαι βιβλία,
κα\ μετά ταύτα αύτδν άναγγέλλειν
τοΓς πρεσβυτέροις τής Εκκλησίας
ά μεμάθηκεν ύπδ τοΰ Πνεύματος,
ούτω διηγούμεθα. Έστ\ δέ ή λέξις
αύτη· Γράφεις δύο βι€ΛΙα 9και
Proinde BOS, quoddicilur in
libro qui inscribilur Paslor et a
nonnullis conteirtnitur, Hermm
imperatum essc u l duos libros
scriberel ac poslea presbyteris Ec-
clesiac annuntiaret qna3 didicerat
a Spiritu, ad bunc modum expo-
nimus. Sic auiem ad verbuni legi-
lur : Duo$ libros scribes dabisque
y

libellos, et dabis unum Clemenli et
unum Graptcc. El Grapte quidem
commoneat viduas et orphanos ;
Clemen$ vero millat per omnes ci-
vitatet quos foris $ant; tu tero an-
nunliabU presbyteris Eccle$i<e.
πτή. Καϊ Γραπτή μεν νουθετήσει
τάς χήρας καϊ τους ορφανούς
ΚΛήμης δέ πέμψει εις τάς έξω
πόΛεις · σύ δέ άναγγεΛεϊς τοις
πρεσβυτέρας τής ΈκκΛησίας.
Lib. ι, vis. ιι, cap. ιν.
wtum Clementi εί alterum Grapla?.
%
Et Graple quidem commoncbit vt-
duas et pupillot : Clemens au-
tem millet ad exlerna$ urbes : Ju
vero annunliabis pretbyteris Eccle-
$i<e.

IDEM , lib. x Explanationum in Epist. ad Rom. xvi, 14.

δαίιιίαίε Asyncrilum, ΡΙι^οηίεη% Ηεηηεη, Patroban, Ilerman, ει qui cum m $unt /*rair«. De islis
9

simplex est salutalio, nec aliquid eis insigne laudis adjungitnr. Puto aulem quod Hermas isle sit scriptor
libelli illius qui Pa$tor appollatur : quae scriplura valde mibi utilte videtur, et ut puto, divinitus inspi-
raia. Quod vero nihil ei laudis ascripsit, illa, opinor, est cansa, quia videlur, sicut scriplnra illa declarat,
post multa peccala ad poenitenliam fuisse conversus : el idco nec opprobrium ei aliquod aseripsit;
didicerat enim scripluram non iinproperare homini convertenti se a peccato : ncque laudis aliquid
tribuit, quia adhuc posRus erat sub angelo poenitenliaB, a quo, tcmpore opportuno, Gbrislo rurstis
deberel offerri. L·gε Scdulium in Collectancis ad eumdem ApostoH lccum, nec ncn Anselmo tribula coiu-
mrnlaria.
827 S. HERMAS.
YK
EUSEBIUS flist. eccles., lib. 111, cap+ 3.

Ex inierprel. Rufini. Εχ inUrpret. CoteleriL

Et libellus Hermae qtii appellatur
Pastoris, cujus Paulus in Epislo-
lis suis memiiiit, a plurimis non
esi receptus : ab aliis autem ne-
cessarius judicatus est, propter
eos qui primis ad fidem institulio-
nibiis imbtiunlur : unde et in non-
nullis ecclesiis legitur, et multi
veterum scriptorum usi sont te-
stimoniis ejus.
Έπε\ δέ δ αύτδς απόστολος έν
ταΐς έπΙ τέλειπροσρήσεσιτής πρδς
Τωμαίους, μνήμην πεποίηται, με­
τά τών άλλων , κα\ Έ ρ μ ά , ου φα­
σιν ύπάρχειν τδ του Παμένος βι­
βλίον ίστέον ώς κα\ τούτο πρδς μέν
τίνων άντιλέλεχται, δΓ ους ούκ άν έν
ομολόγουμένοις τεθείη· ύφ' έτερων
δέ άναγκαιότατον, οΓς μάλιστα δεΓ
στοίχειώσεως είσαγωγικής, κέκρι-
ται· δθεν ήδη κα\ έν έκκλησίαις
Γσμεν αύτδ δεδημοσιευμένον, κα\
τών παλαιότατων δέ συγγραφέων
κεχρημένους τινάς αύτψ κατείλη-
φα.
ΙυΕΜ, ibid. lib. m , cap. 2 5 .
9
/Quoniam vero aposiolus Paulus
in salutationibos illis quae sub fl-
nem Epistola ad Romanos tegnn*
tur, inler caeteros menlionera fe-
cil etiam Hernue, cujus esse fertur
liber Pastoris; scieodum esl eun
librum a nonnullis quidem in du-
bium esse revocatum, ob quos
inler reeeptae aucloritaiis libros
poni non potest; ab aliis Tero
roaxime neceasarius, iis praertim
qui introductoria ad religionee
indigenl instilulione, judicalusesl;
imde eiiam in ecclesiis eum pa-
Mice leclum seimus, et quosaam
ex vettistU&imis scriptorUms te-
sllmonio ip9ius usos iuisse com-
peri. Εεαε Nicephomm, tib. ιι,
cap. 46.

Exinterpret. Ruflni. Ex interpret. Cotefcrii.

Post baec jam scriptura eet, quae Έ ν τοΤς νόθοις κατατετάχθω Inier libros noibos colloccturei
dicilur Aclut Pauli; sed et Jibel- κα\ τών Παύλου πράξεων ή γρα­ Actuum Pauli scriplura, ei litxr
lus qui appellatur Pa$lori$ elc., φή, δ τε λεγόμενος Ποιμήν.
9 qui dicilur Pa$tor.
de quibus quam maxime dabiln-
tur.
IDEM, ibid. tib. ν , cap.
9 8.

Ex inUrpret. Rufini. Ex interpnt. Cotelerii.

Nec non et Iibellum qui vocatur Ού μόνον δέ οίδεν, άλλά κα\ Nonsolum aulem [Irenaeos] no-
Pastorit , amplectitur (Irenseus), αποδέχεται τήν τοΰ Ποιμέτος γρα- vit, sed et recipil Pastoris scripiu-
dicens: Bene ergo refert Scriplu- φήν, λέγων* Καλώς ούν εϊπεν ή r a m , dicene : Recte igitur tHiit
r a , quae dicil : Primum omniumγραφή ή λέγουσα* Πρώτον πάν- Scriptura, quae a i t : Primo omnium
eredendum ett, quiaunu* est Deu$ των πίστενσσν δτι εϊς έστιν ό
9
ετεάε quod unus ett DeU,
9

qui onmia crtavit atque compo-θεός, ό τά πάντα κτίσας καϊ κατ- nta creavit et coniummavit, etc.
fttfJ. αρτίσας, κα\ τά έξης. L i b . ι ι , mand. ι , Uft WfcefA.,
lib. i v , cap. 14.
VII.
ATHANASICS, De Incarnatione Yerbi Dei, num. 3, lom. I, pag. 49, DI edit. Pari$. 4698. 9

At divina doctrina el Christi lides... ait pcrMoy- Ή δέ Ινθεος διδασκαλία, κα\ ή χατά Xpurcovnl-
seni quidem... et in utilissimo Pastoris l i b r o : P r t - στις — φησ\ διά μέν ΜωΟσέως — διά δέ της ώφελι-
mum omnium ετεάε unum Deum e$u qui omnia 9
μωτάτης βίβλου του Ποιμένος' Πρώτον χάη&
ereavit et perfecil, eaque qua non erant, ut ettenl πίστενσον, δτι εϊς έστιν ό Θεδς ό τά πάντα χτί- 9

feeit. L i b . u , mand. i . σας καϊ καταρτίσας καί ποιήσας έ» τον μή ^rW9

είς τδ είναι.
IDEM, De Decretis Nicsenae synodi, num. 4, tom. I, pag. 241, D.
Id vero, ot ait Pa$tor non ni$i a diabolo orlum
9 Τούτο δέ, ώς ό Ποιμήν εΓρηκεν, Ικγονόν έσπ^β-
habet. Lib. ιι, mand. ιχ. βόλου.
ΪΟΕΜ, ibidem, num. 1 8 , pag. 2 2 3 ,
In Ραείοτε autem scriptum est (quandoquidem Έ ν δέ τφ Ποιμέτι γέγραπται (επειδή *Α
librum hunc cifant, quamvis non sit ex Ganone): καί τοι μή δν έκ του κανόνος, προφέρουσι)·
Primum omnium crede unum e$u Deum, qui omnia πάντων πίστευσον δτι εϊς έστιν ό θεός, ό t 9

creavit εί perfecit, omniaque έχ Hthilo, ut eucnt πάντα

fe- κτίσας καϊ καταρτίσας, καϊ ποιήσβς
cit. L i b . n , mand. i . τον μή δντος εις τδ είναι τά πάντα.
 8ΰ PASTOR. — PR(XEM1A. U»

IIMEH in Epist. * 4 Afros episcopo», n«m. 5, fom. II* pag 8 9 5 , B .

0

Έλογ(ζοντοΛχβ\τ6έντφίΙο</ιΜγραφεν·/Ιρώ- Gogitabant quoque iilud in Pastorc icriplum :

τον χάντων χΐστενσον, δτι εϊς έστιν ό Θεός, ό ΑηΙε omnia ετεάε, unum etu Deum qui creavit e%
t τά χάντα χτίσας χαϊ χαταρτίσας, χαϊ χοιήσας έχ adornavit omnia, ει /eril $a ex non exiitentibui
τον μή δντος είς νύ είναι. txitlerc, L i b . ιι, mand. ι.
IDEM in Epistola Festali $ub finem, tom. II, pag. 965, A .

Έστι καί Ετερα βιβλία τούτων Εξωθεν, ού κανόνι- Suntnimirum alil libri praeler istos, non in C a -
ζόμενα μεν, τετυπωμένα δέ παράτων Πατέρων άνα- nonem quidem redactos, sed qaos a Patribus decre-
γινώσκεσθαι τοις άρτι προσερχομένοιςκα\βουλομένοις tum est, legendos ab iis esse qui nuper ediscendi
κατηχεΐσθαι τον της εύσεβείας λόγον- Σοφία Σολο- pietatis verbi gratia accesserint: Sapieotia Salomo-
μώντος... χαλό Ποιμήν. i i i s . . . et Paslor.
ΥΙΠ.
DIBTMUS tn Calena ad Jobi v m , 4 7 , 1 8 , pag. 202, edit. Lond., 1637.

Ό άσεβης ουν άπασαν τήν διαγωγήν έν οΓκω κα-
χίας Εχει, διαλελυμένος, κατά τούς Εξω τής οίκοδο-
μής λίθους, ol ούχάρμόζουσι τή οίκοδομήτού πύργου,
χατά τύν Ποιμένα.
Omnis igitur dissoluti impii conversatio in dorao
pravitatis est, non aliter quam lapides extra sedifl-
cium, qui aediflcands turri plane inepli siuit, juxta
Pa$torem. L i b . ι, vis. m , capp. 2 , 6 el 7, ei lib. ιιι,
simil. ι ι , capp. 6, 7, 31.

IX.
HiBRONTHua iib. De virisillustr. eap. x , cumtetere Graco interprete.
Έρμάς οί δ απόστολος πρδς; Τωμαίους γράφων Herman eujus apostolus Paulus ad Romanos (xvi,
μέμνηται* Άσχάσασθε Άσύγχριτον, ΦΛέγοντα, 14) scribens meminit: Salutale Astjncritum, Phlt~
'Κρμαν, Πατρόβαν, Έρμήν λέγεται αύθέντης γε- gontem, Herman, Patrobam, Hermen et qui eumeU
γενήσθαι βίβλου έπιγραφείσης Ποιμήν, ήτις Εν τισιν \ταΐτεε sunt: asserunt auctorem esse libri qui ap-
9
ΑνατολικαΤς έκκλησίαις δημοσία άναγινώσκεται. pellatur Paitor, el apud quasdam Greciae ecclesiag
Καί αληθώς χρήσιμος δ λόγος, άφ* οδ πολλοί τών jam publice legitur. Revera utilis liber, raultique
παλαιών συγγραφέων ύπέκλεψαν μαρτυρίας· άλλά de eo scriptoruin veterura usurpavere testimonia :
παρά τοΤς Τωμαίοις άγνωστος είναι δοκεί. ged apud Lalinog peue ignotus est. Lege Adonem
Vieunensem Ub. De feglmtatibug, etc Freculfom fom. U , lib. n , cap. 4. Houoriam Augustodunensem
eap. 10, De luminaribus Ecclesiaa.
IDEM, in Prologo galeato.

Igitor Sapleutia quae vulgo Salomonis inacribitor, e l i e s n . tilii Sirach liber, et Judith et Tobiag, et
Pattor Don sunt in Canone.

IDEM, /ift. i i Gommenl. in Osee ad cap. v n , 9 ·

Unde et in libro Pasloris, gi cui tamen placet illiug recipere leciionem, Herros prlmum videtur Eccfe*
aia cano capite; deinde adolescentula et gponga crinibug adornau. Lib. i , m. i , cap. 2; m. n , eapp. i %

4; vi*. i u , eapp. 1,10, et vi$. iv, cap. 2.

X.
RUFINUS, Comment. in Symbol. apostol. num. 38, vag. 410, edii. Yeroit., 1745
A l i i libri sunt qui, non canonici, sed ecclesiastici a majoribus appellati gunt. — In No?o Tegtamenio
libellus qui dicitur Pastom give Hermes, qui appellatur Duic viat, vel Judieium Petri.

XL
Aucroft Operis imperfecti in liaUb. x i x ; Romil. XXXYIII, pag. 142, A . Append* ad tom. Υ Ι , Opp. S. Joan.
ChryiQit., novUi. edit. Pan$., 4724·
Adhuc auteni andeo et subtiliorem introducere sensum, et ser.tentiam alterius sapientis cojusdam viri
referre. Exponit enim sic : Quoniam eicut Judaeomm populusin duodecim iribus fuit divisus; aicet u m -
versus populas Gbristianus divisus eal iu duodecim tribus, secundum quasdain proprietaies ammoruro et
diveraiUles cordium, quassolus Deus discernere et cognosccre potesl; ut quaedam anim» sint quasi de
tribu Ruben, quaedam aulem de tribu Simeon, vel Levi, vel Juda. Puio enim, quia omnes sancli quinqne
virgines prudentes ease dicuntur (Matih. xxv, 2), quamvis sinl iimumerabiles, propler quinque aensus
spiriluales; et omnes peccatores, quinque viraines fatuas, quamvia innumerabiles s i n l , propter qainque
eensus carnales. Et sicut orones Ecclesiaa Chrisli septero Ecclesiae dicunlur (Apoc. i , 4) propier sepiem
apiritus, quamvis sint mulla. Omnes enim in quibus prae ca3ieris virlutibus abundanlior est aapientias
virius, una habetur Ecclesla. Item in quibus prae caeleris vinulibus abundantior est intelieclus, aaera d i -
citur Ecclesia : et sic per singulos spiiiUis tracuns, invenies seplero Ecclesias. Similiter el propter gra-
>ias duodecim quas in persona duodecim virginum exponil Angelus in Ραείοτε, si tamen placel illa acri*
.Uura omnibu» Gbrisliaois, invcniuiitur duodccim esse iribus : ul puU ooineg animae in quibus p r * caeie-
£11 S. HERMAS. &3i
ris virlutibus prscellit virtoi verltatis, ona est tribus. Nec enim στητιββ gratfce rqualitfer In orombusfttnt;
sed UOBS quidem amplius precellit ia i s U , aller vero in illa. Lib. 111, $%mii. i x , capp. tet 15.

xn.
CASSUNUS Collatione v i n , eap. 17.

Nam quod unicuique nostrum duo cotyereanl angeli, id est bonus et malus, Scriplura testalur : de bo-
nis quidem, eic. De utrisque vero liber Pa$tori$ plenissime docet. lib. i i , mand. v i , cap. 2 .
IOEM CoUationexm, cap. H:
Adjacere autem bomiui in quamlibet parteni arbiirii libertalem, etlam liber ille qui dicitur Pattom,
aperiissime docei; in quo duo angeli unieuique nostrum adbaerere dicuniur, id est bonus ac nialus; in ho-
miuis vero oplione cousisleie, ui eligat quem sequatur. Ibidem.
XUI.
PROSPEB, tib. contra Gollatorem, cap. 30.
Posl illud aiitem nulUue auclorilatis testimonium, quod disputationi suaede tibello Pastoris inseruil,eic.
Ibidem.
ΧΪΥ.
CONCILIUM ROUAAUM , $ub Gelasio.
Liber qui appellatar Pattoris, apocryphus. Idemeenut NICZPUOM* ConslaxtiMopolitanus, infineCbro-
nograpbia?.
XV.
MIXIMCS, Hb. De divinis nomiribus, cap. ιν.
Atque in Paslorc Hermam perflciente, sicut ibi Κα\ έπ\ του Πο ι μένος τον ΈρμάΕν τέλειωσαν»;,
k g i m u s l n Pasloris libro. Elpaulopozi; Sicetiam ώς έχεϊ άνέγνωμεν έν τφ Ποιμένι... Ούτω χαΐέ»
io Pattore legimus. τφ Ποιμένι άνέγνωμεν.
XVI.
BEOA in Expo&it. Actuuui apostol,, ad cap. x n , 15.
Quod unusquisque noslrum babeat angelam, ei in libro PastorU et mullie sanatat Scriptane lodi ia-
veritur. Lib. π, mand. v i , cap. 2.
XVII.
WAUFEIOCS SWUBO, i n Vitloiiibas Wettbu, v. 675.
Coelicolas bominum custodes esse sacrata
Scripta ferunt, Dominusque docens ostendit Iesaa,
Ante Palris faciem slantes servire fideles :
Atque liber Pastoris opem demonstrat eamdem. Ibid.
xvm.
LIBER PONTIFICALIS in Vita P u I, num. 2, pag. 29, edit. Rom. 1724, t

Sub bujus episcopatu frater ipsius Hermes librum scripsit, in quo mandatum continetnr, quod ei pne*
cepit Angelus Domini, cum venil ad eum in babitu pasloris ut sancium Pagcba die Domimco cdebra-
retur. Lege Martyrologia, Bedam, Adonem, Reginonem, elc.
XIX.
hi Epistola I earum, quce Pio papm faUo ascribunlur
Nosse vos volumus, quod Pascba Domini die Dominica annuU solemnitatibus sit celebramlaiii^kjj 1

ergo temporibus Hermes doctor iidei et Scripiurarum effulsit inler nos. Et licet nos Idem Pascha prw»-
cia die celebremus; guia tamen quidam inde dubiiarunt, ad corroborandas aniraas eorum eiden
Hermae Angelug Domim iii habilu pasioris apparuit, et praccepit e i , ut Pascba die Dominico ab omniDu»
celebraretur.
XX.
PSEUDO-TERTULLIANUS, Ub. Adversus Marcionem.
Post hunc deinde P i u s ; Herraas cui gennine frater»
Angelicus Pasior, quia (qui) tradila verba Ιοαιιαβ·
XXI.

NICETAS ad illud Gregorii Nazianzeni orat. i v , circa finem : Πίστευε zbr σύμπαντα χόσμονδσος
ορατός χαϊ δσος αόρατος, έξ ούχ δντων χαρά θεου γενόμενον. ^
Crede quod, quemadmodam in Pasloris libro ba- Πίστευε δτι, καθώς γέγραπται έν τφ ° ^ ^ 0 1 1

belar, Onus ett Deu$, qui omnia ereavil atqu* ρετ{ε- έστι θεός, ό τά χάντα χτίσας χαϊ * * W f
^
eit, εί εχ nihilo in τετηηχ naluram produxii. L i b . ιι, xal χοιήσας έχ τοΰ μή δνυος είς td tirm
m a n l . ι. χάντα.
S55 PASTOR. — PROOEMIA. 834
XXII.
SCRIPTOR Vilae S . Genovefc, cap. ιν, num. 15, apud Bollandum, 3 Januaril, tom. I, pa§. 139.
Duodecim enim virgines spirituales, quas Hermas, qui et Pastor nuncupatus est, in libro suo descri-
psit, ei individuaB comites exstitere; q u « ila nomitiantur : FideSj Abstinenlia, Patientia, Magnanimitas
Simplicitas, Innocentia, Goncordia, Gbaritas, Disciplina, Gasliias, Veriias et Prudentia. Llb. m , *imi/. i x ,
capp. 2 , 1 5 ei $*qq.
XXIII.
JoAJcnc8 SARISBERIENSIS, Epistoia 172.
Liber vero Sapientiae et Ecclesiasticus, Judith, Tobias et Pattor, at idem Hieronynius asserit, non re-

Bttlanlur iu Ganone. — llle aulem qui Pastor hiscribiiur an alicubi sit, nescio : scd ccrtum est, qaod
lieronymus et Beda Hlum vidisse ei legisse se testantur.

DISSERTATIO
DE VITA ET SCRIPTIS SANCTI HERMiE.
( D. Le NOURRT, Apparalus ad Bibliotliec. max. p . 47.)
f

ARTJCULUS I. A vitatem integram devorare polerat. Hanc aolem bci*

Analysu operUS. Bermateui tiiulut: PASTOR. luam pressurat et tribulationii wperventurm fignram
esee, a virgine, quae Ecclesiara figurabat, didtcit,
PRIMUS bujus uperis liber in quatuor visiones d i -
ab eaque accepit qua arte vinci posset; ac U n d e »
atribuitur. In prima anctor mulierem in Tiberi l a -
baec auribus sanclorum loqui jubelur.
vantem se vidisse a i t ; cujus quidem forma captus',
LIBER SECURDUS duodecim mandaia, qnx Pastor
cum axorem ei similem concupivisset, inde ab ea-
nuntiut, et pretpo$ilu$ pmnitentiat ab Herma descri-
dcin muliere, aliaque seniore correptus est. Exinde
bi imperat, complecliltir. Primum corum docelqutd
patefacit ejusmodi cogitata, quae minime mala v i -
de Deo, qui timendtie est, credendum. Secundtiro,
defilur, pcriculosa esse, nec criminis experiia. A r -
vilam in simplicilale et innocenlia duceudam, elee-
guiiur insuper quod peccantes filios suos, ut par
mosynas omnibua erogandas, nullius famae deira-
erai, non emendaverit; et quid ad eulpam bauc
bendura. Terlium, verilatem gemper assercndam et
elucndam prsestandum foret, docelur. AEditicata de-
Dunquam menliendum. Quartum, castilalcm corpo-
nique a Deo Ecclesia ei ostendilur, et quod omnia
ris alque animx servandam, quidque sponto erga
plenafientelcclh ejus.
sponsam infidelem agenduiu s i l . Ibi vero qeaedam de
In secunda visionc oblatus est Hermse ab eadem ^ poeiiitenlia obiter perslringuntur. Quintum manda-
anu l i b e r ; quero cum legisset iotellexiss^tque, eo luua (equanimilalem tt patientiam praecipil. Sexlo ,
rursus casligatur, quod peccata uxoris suae ac fi- dua» vise et duo genii, quorum unus jusuliae, et ee-
liorum non probibuerit, illique aperilur quid ad ob- quendus; aller injuslilia?, el expellendus oslcndnn-
tiucndaro veniam agere debeat. Atque ibi poslquam tur. Scptimo, Deum timeudum, minime vero d;c-
de pocnileutia, innocentia et siinplicitate sermo i n - mouem. Octavo, omne malum quod fiigiendiim ,
stilulus est, praecipitur annuntiare, quod tribulatio omne bonum quod agendum esi. Nono, quae boua
magna venit. Ipsi deinde declaratar, mulierem, qtiam sint in oralione sine dubitalionc el cum perseviv
viderat, esse Ecclesiam, a qua ut duo inemorati l i - rantia, a Deosemper postubnda. Decimum probibet
bri qua? descripserat exemplaria, unum quidem trislitiarn, quae filia dubitationis el iracundia essc
Graplae, allerum vero Clementi, per omnes civiia- demonstratur. Undecimum aperit quid discriniinis
les miltcndum, u( ipsemet dirigal, mandalum con- sit veros inter ac falsos prophetas; de qiiilius rur-
tinuo accipit. 8US et in duodecimo, ubi de bona malaque cupidi-
In terlia visione eadero mulier itirrim, quae a*di- tate, altera sequemla, fugienda allera lraclatur.
k

ficabalur, Herm.ne osleudit; illique quomodo, a qui- Post ha;c Pastor Hermae iropcrat, ut diligfinter ha;c
bus et quibua lapidibus conelruereiur; alque ex la-
pidibue qui assumpii, qui rejecli, qui ilerum secli
aedificioque aptati, clare expticat; ac qua taodem
tatione baec turris Ecclesiae figura esjset, aperit. His
iile Irium ejuedem Eccleske, quaw sub niulieris
specle viderai, subjungit appar ilioouQi exposilio*
nem.
Quarla uliimaqne visione Hermas conspexii bel-
uam, quse uno hauslu. nisi angelus obslitisset, c i -
oronia servet mandata, bortaiurque omnes, u l ea
pariter observenL Denique idem Pastor hanc man-
datorum observalionein, propicr quam bornines
vivent Deo, eis facilliiiiani esse demonstral.
Is porro in TERTIO LIBRO ad varias siinililudines,
quibus Herniam erudire pergit, converlit scrmonem.
Docet ilaque noo diviliis accumulandts, sed erogan-
dts eleemosynis incumbeiidum. Quod quidcm pi-obal
similitudinc vitis cum divtte, et ulmi c.tm pat-jH*™,
tS5 8. H E R M A S . 8»
qui nisi divitem, slcul ulrous vitem fulcial, serpit, Α scilicet Pii papae, $pi$copatu frater iptiut Henm
%

nec ullura vix uoquam fructum referet. Hinc ad Ubrum $crip$it, in quo mandaium confirmatur, quoi
alias transit similitudines, planumque primo i d fa- ei prcceepit angelni Domini cum veniret ad eum v
t

cil quod sicui arbor viridis a sicca non hieme sed

9 habiiu pastoris, ut sancium Pascha die Dominico
aetiate di*lioguUur, sic bomb juslus ab injusto non celebraretur. Auctor decretalis, ad umvtnos Ckristi
in hoc mundo, sed io judicio e x t r e n i o est discernen- fidele$ quae ipsimet Pio Ponliflci tribuilur, eadea
9

dus. Deinde jejunium cum ea comparat diligentia, quoque tradidit: Istii ergo temporibus Hernm do-
qua servus vilem domioi s u i , magis quam sibi fue- etorfidei et Scripturarum effuUit inter nos eidm
rat iroperaluin, coleie studuit. Qua eadem simililu- Hermm angelus Dominl in habitu pastoris appamt
diue osleodil quanla pro hominibut Deu$ patraverit, et prcecepit ei ut Pascha die Dominico ab omibu
et q u a o l a illi purilale vilaro instilucre debeanl. Ob eclebraretur. Ex bis porro ultimis verbis aUerum ex
oculos poslea pastorein juvcnem ponit, ctijus pecora hls duobus scriploribus ab altero id quod sctibebit
copiosa in voluptalibus et deliciis, iigurabanl bomi-mutualum esse, aut uirumque ex iisdeoa bauttsse
ncs voluplatibus deditos; quoruni aliqui corrumpun- fontibus haud absurde colligas. Hos vero nonnolli,
lur usque ad defectioncm, alii usque ad mortem. NonBeda nioiiruoi et A d o , non quideoi in citatis a
diflitelur tamen quasdani esse voluplates, salulem quibosdam eoram Marlyrologtis, sed in Chronolo-
a/ferenie$. Hioc veiiit ad simttiUtdinem satieU iiiagna», giia poslea secuti suni. R* siqaidem fieda caa
etqm rami absque arboris dimiuoliooB abscissi, scripsisset Justinum philosopbum sub Pio papa mar-
roullisque homioibus distribuli, atque variis sicci lyrio viUm finiisse, conliouo s u b d i d i l : Hermas *ri-
taliset viridilatis gradibus ab iiadem restituti, varios psit librum, qui dicitur Pastoris, in quo pr<Bcep tlM

observandae legis divioae modos myslice significa- angcli conlinet, ut Pascha Dominico die celebraretw
taot. Rami autem noonuUi iterum et tertio plantati, Bed« auleni verba sic Ado transcripsit : Piu$ φ·
el ad varios viridilatis gradus revocaii, gerebant scopus Romce habetur, tub quo Herma$ librum tcr
peccalorum variis modis |Kenitentiam agenliuio psit, qui dicitur Pastoris, in quo pracepium conlintl
eimililudinem. Post haec consiruclioncm turris, eimi- angeli, ut temper Pascha die Dominico eeiebmtr,
liiudinem Ecclesiae praeferenlis, quam libro primo Auctor quoque veleris Romanorum ponlilicum ci-
leviue aitigerat, fusissime describit: et q u i d q u i d ad talogi, apud Bucherium et Rollatidi* comimiatons,
cam pertinet, singillatim Chrislianis, maxime vero in eadera est sententia : Sub hnjus , P i i , episcoptt*
poenitentibus applicando, omnia quae a singulis frater ejus Hermas libruni scripsit, in quo ηιαηάΛ'
quibusqiie persolvenda erani, religionis et pietalis f r , contineturque quod ei pracepit angelus, cu»
M

otticia explicat. Dehiiic oarrat Hermas quani solli venit ad eum in habiiu pastoris. Deoique scriptor
cite angelus, qui eum Pastori nuntio pceniteruice i r aalteiius
- eorumdem pontiiicum catalogi apud eosdeni
diderat, ipsimet, ul mandata bacleuus exposiia Bollaudi asseclas idem paucioribus verbis dixit:
observet, aliisque simibler observanda esse numia- Pins naiione Iialus ex patre Rufino, fraler Pa$tom»
r e t , iniperaverit. Poslremo illeangcli inemorat pol- Yeruin baec opinio stare xiullo modo poiesb Pri*
lrcitalionem, qua fore ut ipsi pastorem et duodecira mo eniin quidam ex his scriptoribus secura ipsi
virgines, id est omnes oranino virtutes, cum eo io pugnanl. Ado siquidem in suo Marlyrologio scribit:
aeternuio permansuras mitteret, ullro spoponderat. JSalale $ancti Hermce cujus aposiolut Paulus mm

A R T I C U L U S H. nit Hunc asserunt auctorem et&e libri, qui appd

Quis Hertnai auctor hujus operis; num $it frater latur Pii PASTOR. Atqui si Hermas discipulus fuil Paoli,
primi, summi pontiftcis. \el Paulus illius meminit, non potuit certe libruai
Extra controversiam esl boc opus idem esse quod suum, siculi idem Ado in Cbronologia sua asserii,
ab antiquissiniis Patribns Hermx nomine laudatur. sub pontificatu P i i ecribere, quippe qui centum
ld liquido probalur ex eorumdem Patrum libris ,ubi ferme post Paulum anuis sumnius ponlifex renuu-
oon pauca aucloris noslri testiroonia ex variis ^ tiaius csl.
bujusce operis parfibus Iransciipla occurrunt. A u - Deiude hi scriptores narranl ex libro Herm* sia-
ciorvero ipse in hoc opere nouien Hermae ubique as- tuium, ut Pascha die Dominico celebretur. Al
surait. Quapropter illud lanUim venit in controver- straapud nostrum auciorem hujuscemodi decretoa
s i a m , quis iste sil Heroias, et quo vixeril terrpore. quaesieris. Vel ergo auctores i l l i , q«i de libro a $e
Quidam ilaque scriplores illum P i i primi suiumi ousquaio ?iso scripsisse videnlur, omnino ialsi SUBU
ponlifiris fralrem fuisse iodubitanler asserimt. Sic vel de alio opere, a noslro plane penitusqoe diverso,
eoira senliebat auctor poematis, Tertulliani ooniine loquunlur. Denique roanifestum esl pos<eriere«
insiiripti, qui de ilio ila c e c i n i l : scripl4>ree opinlooem suam a prioribus suinp*!^»
Po$l hunc deinde Pitu, Uermas cui nomine fraier proindeque origiuem ejusdero opinionit in nemof*'
Angtlicus pa$tor qui tradila verba loculus.
y tum poeinaiis, aut Poniiiicalis auctoretn esse.refo '
11

Eidein senteiitix auclor Ponliiicalis, qui Damaso dendam. Aiqui uterque auctor eei apocryphas, o»
tribuitur, huuc subscripsit in modum : Sub hujus, lius nominis uullius diligenti», nailius aoclordaUfc

' Ια Propylao meosU Maii.

«Τ PASTOR. PROCCMIA 858
ARTICULUS 1H. i bendi genere omnes ad agendam peccatorum suo-
Num Bermai fuerit discipulus Pauli apoitoli. rum poenitentiam lacilius excitaret, eisque ostende-
ret quanta t Chrislianis vits morumque sanctilae
Contra vero scriptores, illis omnibus nomine et
desideretur. At quidquid sit de aactoris nostri aan-
aeute longe superiores, pulant Hermam auclorem
ctitate,verovidetur satis simile illum ea aetate, quam
nosirum fuisse discipulura Pauli aposloli, quem ille
paulo supra assignavimus, et vixisse, ct commenla»
in Epislola ad Romanos his salutat verbis : Salu-
1

lionem suam emisisse in publicum.

tate Asyneritum, Phlegontem, Hermam. Origenes
enimvero i n hunc Pauli looum sic scribit: Puto ARTICULUS IV·
quod Hermai iste $it unplor libelli illius, qui Pastor Quo tempore ko$ libros uripserit.
appellatur ; quce scnptura valde tnihi utilis videlur, et
CaHerum si argumenla nostra rigidioribue criti*
putOy divinitu$ inspirata. Eusebius autem : Apo-
1

cis non satis iirma sint et valida, hi Umen Hcrmas

itolut Paulus, inquit, in salutationibus illh quce tub
Rbros ab eo non modo anle Origenis et Tertulliaiti,
f

finem Epistolce ad Romanot leguntur, menlionem fegit

setl etiam Cleinentis ct Irenaei tempora, id esi ante
Hermat, cttjns e$$e fertur is liber, qui Pastor inscri-
s&culi secundi finem, quo saltem Irensens acripsisse
ptu$ Hieionvnius* vero id ab aliis asserturo esse
perbibelur, vulgatos fuisse fateantur neoesse est. Id
;

memorat: Hermas, inquit, cujus apostolui Paulu$ ad

quidem ex eorumdem Ecclesiae Patrum teslimoniis,
Romano* scribem meminit asserunt auctorem
quae supra dedimus, cuivis planum fiet. Utruni vero
esse libri qui appeilaiur Pastor. Possunt iis sub-
iidem antiquissimi scriploree baoc locubralionera
jiingi posteriores acriptores, qui illorum verba
longe anle ab Herma editam pulaveriol, indc faciie
transcripserunt, vel eorum siibscripserunt senlen-
intelligea quod ea ab illis non ut nova e l rece«»
t l « . Hos inler Sedulius Origenis verba/ miituatnr,
edita, *ed ut veius tt antiqua passim ubique ciuta
Nicephonis vero Eusebii * vesdgiis insislit. In hujus
kgatur. Irenaeue autem, eorum omnium aoiiquigsi-
porro senienii» firmamentuin illad adduci posset,
mus, illius lanquam unius sacraB Scriptune iibn
quod Hermas ipse teelatur cx duobus libri sui
auctorilate bis verbis otilur : Bene ergo Scriptura
T

exemplaribiis a se descriplis, unum in exleras c i -

dicit: Primo omnium crede quod unu$ eit Deus, elc.
viutes a Glemente niiUcnduin : Miitet autem Cle-
Quod cerie indicio est in ea fuisse lrenaBum o p i -
mens iti exteras ctvitates; illud enim permissum.
nione eamdeni lucubratiouem ab uno ex apostolis,
•Quein enim aliuin bis ille verbis designat, quam
vel saltem aliquo proximo eorum successore, fuiase
Clemeiitem sunimum poiititicem, qui cum Romse
profeclaui. Eusebius vero * ιιοιι solum citata Irensel
sederet, inde caeleris omnibus facilius poterat bunc
librom in exteras miliere c m u i e s ? verba r e l u l i l , verum etiam libruni Hermae ab aiiie
Porro si haec senientia, cui nihil adversans e l quoque, quos vetusftsBimos appellal, laudari lesla-
reptjgnans videlur, s i i vera, dicendum profecto lus e s i : Comperimut, i n q u i l , quotdamex teUHH-
hos libros ab auclore uostro ante linem primi E c - $imi$ (παλαιότατων) hcriptoribus tptiw* tettimouio
clesiie sasculi ediloa. Clemens e n i m , j u x i a poste- uso$ fuisse. Quibus sane verbts ille quoedam Gle-
riores diligeulioresqtie bisloria scriptoree, Ronia- loenle et Irenso anliquiores indicagso noonuilis i b r -
naui sedem lenebal, intra annos 67 el 76, vel juxia sitan videbilur. Sed qutdibet accipiantur aensu, nou
alios. ab anno 93 ad anuum 100, quo in Gbersone- obscure iis significatur Eusebium sibi persuastitu
ftum exsul missus est. habuisse bos libros priin» post sacras Scripturaa
fuisse in Eccleaia antiquilali». Neque laineu diceu-
NuRi etiain dubitaimis $criptorem noslrum hunc
esae Hermaui cujua noiuen iu sancloruui Mariyro» dum illos priinam Ecclesia? persecuiionera prxces-
logia rclalum, in Romaoo sic notaiuoi legilur : sisse, quandoquidem in iisdeio l i b r i s lit nienlio
9

RomWy sancti Hermas, cujus apotiolus Paulusmarlyrum in qui jatn perpessi fueranl fera$ bestias,
Epitiola ad liomanos meminit. 11 ic digne umetipsum flagella, carceres, cruces.Al vero cuin in ii» quoque
uurifican», *ccepiabiii*que Deo houtia factu$ vir- alia persecuiio, quam probabilitcr eam essepuunius
t

iuiibus clarus cusiestia rcgna petivit. qiue a Domiliano amio 92 excilata e s l , imniiDeiis
Verum coiura lanUm bujus viri sanclilaiem ea praenuntietur , inde ιιοιι absurde colligas boc opue
u

dubiUlionetn scrupulumqne iujiciunt, quae de se- paulo ante bunc aiiiiuui, Clemeuie jam in summum
metipao paaaioi in euo libru pnedicat, se patrem- ponUficem aseumplo, ab Herma soripiis fuiaae tra-
fauiilias fuiase, qoi nimia iii uxorem et fllios indul- dituiii.
geutia peccaiis eoram noo obsiiterit; seque ipsuin ARTICDLUS V ,
niulla magnaque peccasse, nec fere ooquam ad Num hi libri Gmce primum uripti tint.
verilatem locutum. Hos Pattoris libros a Gneco auclore, e l Gnece
Responderi tainen polesl Hcruiam ηοη in 8ua, scd primo coinposilos fuisse, ila pr<> cerm onines posue*
iu alioi um pcrsoua h«c oiuuia dixisse; ut illo scri- ruai, u i ouliue uuquaui id hi coutrovcrsiam vocasse

•cap. x r i , v. 14. * L i b . in ttnlor. cap. 5. * Dt scriptor, ecclesiast. *Commenl. in Epist. Pauli. L i b .

%
c

u ttkior^ cap. 46. l i b . iv Adver. h*rt$., c. 37. U b . ν //ii((/r., cap.8. Mib. i , vie. 3.
7 f
vis. 2 βι δ .
1 0
 839 8 . HERMAS.
videatur. Ea tamen cura qua libros bibliotbecse Α , siyli elegantioris; sed Barihius plur*
p u R B n e c

nostrse examinandos suscepiraus, . .« non siuit ut. iilud dicliones inler barbarismoa recensct, quas ipnt
idem omninointactum relinquamus. Praecipuum i l a -
scriptores polilioris «elegantiac reperire est. Quod
quc quo id probctur, argumentum ex his Hiero-
vero ad secundum spectat, inde falsi ille convinci-
nymi eruilur verbis : Mutti, inquit, Scriptorum
11

tur, quod longe plurfbus anle Anastasium saeculis

veterum de eo usurpaverunt teslhnonia, ted apud
quaedam bujus Latinae interpretationis verba,qoalia
Latino$ peneignolu* e$l. Oeinde Origcnes in publico,
in ea ipsa habentur, a Terlulliano iranscripta legh
quem apud fidelcs Clirislianos babebal, scrmone
mus. Neque dixeris bunc librum, ut supra monni-
iinum aliquod ex his libris lestimonium,sed tantuin-
mus, tempore Hieronymi ignolum fuisse Lalinis,
modo diniidiatum, profert audilores Ji lpsosmel
idque argumenio esse illum nondum tunc Latine
libros, baud dubie Graecos, ubi reliqua legerent
reddilum. Nam futilis et vana est haec raiiocinatiu,
mitfcre conlenlus : Poteslis quippe, inquiebat ille,
quandoquidem bic liber non tantum Terlulliano,
legere si vultis. Denique boc opus raulto saepius a
qui liieronymo anliquior e s t , notissimus fuit; ve-
Graecis Patribus quain a Lalinis laudatum est. At
rum etiam Ruflno et Gassiano, eidem Hieronymo
ncmo, uli opinor, librum Lalinis pene ignoium
^ coaevis et supparibus, qui hunc librum procul dubio
Gracis vero nou dociis lantum, sed quibusque pas-
sim noiissimura et usitatissioium. Grace primo Laline inlerprelatum viderunt.
scriptiira fuisse inuciabitur. ARTICULUS VII.
Num sit tanlum epilome.
Nonnolla tamen contra haec omnia, quanlumvis Tertium addil Baribius, caeteris peraeque falsum,
valida sint argumenta, opponi utique possunt. Et scilicet hos libros Laiine redditos quamdam tau-
primo quidem , omnia Hermae v i s a , uno tantuni tummodo esse Graeci lextns epilomen, in qua inter-
excepto, Romae vel i n Yicinis ejusdem urbis locis pres raulla auclorig Greci verba sciens prudensqoe
daia n a r r a n l u r . Deinde vero Hermas de jejunio sic praetcrmiserit. Unde enim i d probabit Barihiusl
loquitur M
; Video Pattorem.... diceniem mihi: Nunquid prae manibus babuit Graecum bujusce
Quid tam mane kuc venisti? Respoudi : Quoniam, operis exemplar, quocura Latinam interpreuuonem
domine, slationem habeo. Quid est, inquit, statio ?
coraposuecil ? minime gentium. Gontra vero inie-
Et dixi : Jejunium. At cerie quis Grsecus auctor grum in iUa minirocque mutilum opus conlineri eo
ila unquam locutus est : Slatio ett jejunium? U i c luculenter demonslralur, quod omnia testimonia»
profeclo loquendi modus non Graecis, sed Lalinis quae
. sane .pkira sunt, ab scriptoribus
. ex ipsoeo*
proprius peeuliarisque est, uii liquido colligitur ex ^ dem prolala, in ea reperianlur,
Ί>rtulliano aliisque quos in doctissiini Gangii GIos- At, inquies, unum ex bac commentaticne locoro
sario ad verbum Statio cilatos reperies. Porro au- retulit Glemens Alexandrinus, cujus Lalina verba
tem minime nos latet ad utramque rationein respon- illic iruslra quaesieris. Sed id frustra objicilur. Nim
deri posse, et ad primam quidem, ideo Romam Glementem non auctoris verba, sed menlem ac seo-
atiaque vicina loca boc i n libro mcmorari, quia suoi, quod ,solum intenderat, ibi relulisse plannm
civitas erat totius orbis caput, atque apud omnes csi et perspicuura.
celebraiissima. A d secundam vero, objectum lo-
ARTICULUS VIII.
quendi modum solius esse interprelis, qui aueloris
De liiulo hujatce operis.
Graeci verba liberiori parapbrasi audacius verlendi
Hocopus pluribus variisque titulis ab antiqoisscn-
sibi jus arrogavit. An aulem bae responsiones om-
ptoribus pra3notatur. Rufinus etenim ubi eos librtw
nibos faciant satis, aliorutn esio judicium.
enumerai, qui vocanlur α majoribu$ non eanonia,
ARTICULUS V I . $ed ecciesiasiici, de illo sic loquitur u
: /» iVw*
/Vtttn versio Lalina sit barbara, et Anatla$iu* illiuiTestamenio libellus qui dicitur Pastoris she Herm;is.
$il auctor. |D qui appellatur ; Duae viae vel judicium Petri. Quid
Gum bocopus Grocce scriplum perieril, de auclo- sibi bis vcrbis ille velit, atlenlius perpendenduin.
ris illius stylo diccudive cbaraclere nibil certi a Libellus enim Pa$tori$ appellari non potest Du«
nobis slalui potcst. De ejus autem Latina inlerpre- via>> tum quia sexti lantum niandali inilio de boc
u

tatione non possumus Barlhio penilus assentiri, argumento disseritur, atque plura aiia toto iu
qui primo a i l eam ut pole mistam barbarismis, ba-opere tractantiH-; lum quia alius oranino esl lolioe
buisse iemibarbarum iranslatorem. Secundpquod operis , scopus. Neque eliam inscribi polest jndiciiM
tni/ii si ceiwo> verba ejus snnt, detur, Anastasium Pelri : bac quippe de re nihil in bis libris invenias.
Bibliothecarium hnjus translationis auctorem dicam, Aliquod igitur inendum iri Rufini lexlum irrepsit,
cujus exstant clatn palamque timilis industriw vel et illius verbisduo aut tres diver«i libri indicaniar.
$:ripiionis monumenia . u
Primus quidem libellus qui dicitur Pastoris, de
Quair.um enioi ad primum, non diffilemur borum quo jam queslio habetur. Secundiis est libeiius;
itanslationem librorum non esse Latiuitatis oranino haec enim vox Ubellut forte subaudiri debet; l i -
11
De scriptor. eccles. " bom. 13, in Ezechiel. t i m i l . 5. "Ammadt. ad Herma> Pattor. circ init
M

u
Kxpotil. in Symb. apvtt. l i b . u .
u
 UX PASTOR. ~ PROCEMIA. gi*
betlus, imjuaro, q*i appellmUur Diue V i « , t*/ Judi- Α ARTICLLUS ^
ciuro P e t r i ; oisi per το Judicium Petri lertius ior- fl«Mf de hit libru antiqui Patret $entennU
taeee liber designetur, cujus Hierooymus his ver- Quantae aiiuquitaus sint hi libri jam vidinias:
bis ineminit : Quintut Judicium Petri inler apo- quid vero de illis seoserint antiqui Patres, quod-
I T

crypha* scripturas, de quo alibi nobis erit dicendi que de iisdem judicium ferri debeat, nunc d i l i -
locus. genlius inquirendum. Jrenaeu* itaque * videtur illus
!

Usilatior hujusce operis epigraphe, quaeque apud ut sacres divina3 Scriplurae codices laudare : Bene 9

antiquos scriplores et frequentius el podoii jure iiiquit, pronunliatit Scriptura, quce dicit : Primo
occarril, esl Pastor vel Liber Pastori*. Herniam omnium crede, etc. Unde Eusebius de eodein Ire-
enimvero in secur.do et leriio libro Pastor alloqui USBO scribit
t §
: Liber Pasloris non selum ab eo co-
lur et infornial, illique visiones libri primi, in p r i - gnitui, $ed eliam magnopere approbatus est hh ver-
uiis vero terliam cnucleat el aperil. bi$: Bene Scriptura, elc. Nec alia saue fuit Gle-
Penique idem opus nomiue auctoris aliquando mentis Alexandrini aeotenda , qui simili modo
β 1

appellatur Hermas, aut Hertnes, unius liitera? mu- a i l : Dhine ergo virtu$ tlia quie Hermw loquilur in
talione a librariis facU; vel, ut observat Labbeus, revelatione, θείως τοίνυν ή δυνάμις ήτφ Έ ρ μ $ κατά
Έρμος, muiaU duntaxatdialecte,dictus est Έρμης. Β άποκάλυψιν λαλούσα. Origei.es auiem de eo libro
Vero tamen eimilius est Hermam, cum proprium sic proBiiuliai" : Quat tcriptura mihi valde utilisvi-
nomen operi suo praefigere nollet, illud inscribi detur et ul puto, divinilui intpirata. At ille ideo
9

voluisse hac epigraphe Pastor vel Liber Pastori$. addidit, «l puto quo id omnino sibi persuasum non
9

Terlulliano nibilominus hacc inscriptio ιιοιι omniuo fuisse sigoilicareU Et vero in qutbusdam hooiiliis
probari videtur. Ait quippe " : Hermas cuju* $cri~unicuique inlegrum ille facit in aliaro, si libuerii,
ptum fere Pasloi inscribilur, Yeruni credibile esl ire senlentiam. Siceoim in homilia uua loquiuir : n

illum banc particiilain fere, id e$l fere semper, Si cui tamen Scriptura illa recipienda videlur. In aliera
ideo addidisse, quia apud oaooullos alios scripto- •ero iSicuitamenlibellu* Ule recipiendus videlur*
u

res h w opus alio quodam tilulo, quod quidein non Eapropter nobilissiini quidam sciipiores huuc
uegaoius, aliquando praeuolabalur. eumdem librum extra Canonem sacrae Scriptwa*
ARTICULUS IX. •blegarunt. Primus inler eos annumerandus esi
De hujui operu divi$ione capilibu* et capitum Athanasius, qui de boc libro ** : £t$i inquil, I H
t
9

aryuiueniis. Canonenon Huuc sequiiur Hieronymus " : Non

Ια nianuscriplis codicibus S. Germani a Pratis, ^ $unt, iuquit, ίιι Canone. Ruflnus quoque : Non 1 7

Colbertinu el aliia, nec non in prioribus ediiis lu smt canonici sed ecclesiastici. Gnde ille postea a§-
9

cubraiio ista inscribilur : Liber Pa$tori$ nuntii aeiii veteres Palres noluisse ex b i s , sicul ex uoo
9

pamitentiuc, sed nullibi uiiquani in tres libros dis- diviuae Scriplurae libro, icslimonia proferri. Eodem
iribailur. Ιιι edilione Heorici Stephani, aiino 1513, certe sensu Eusebius " eos jn spuriorum c l adulie»
ideoi ac in manuscripus est titulus : at libri secundi rinorum nuiuero ponii : Pro tpuriit, inquil (έν τοίς
ixftilio coiitinenter el absque ulla divisione legitur: νόθοι;), habendi $um Actus Pauli et iiber Pasloris.
De mandalis α Pastore, angelo pamitenliai. Visio AGelasio auicm papa* ct ab auciore Stichometri(v
9
9

quinta elc. Neque etiaui anliqiiissimi Palres ullam in calce ChronographiiB Nicephori Goiistanliuopo-
9

luijusce operis in tres libros dlvisionera agnovere. litani edilae, apocrypbi vocantur. Non alia denique
Ab Origene siquidem, Tertulliano, Atbanasio, R u - mens eorum omnium, quorum Eusebius scnlentiam
iino, Gassiano vooatur Liber, vel Libeilus Pa$tori* iu buuc nioduiu refert ' · : Sciendum e$t eum /;-
9

Scriplura, vel Scriplum. brum α nonnullu quidem in dubium revocatum, ob

Praelerea in iisdem manuscripiis libris et ami- quo$ δι' ούς, inter recepUe aucloritatis libros cenuri
9

qAiioribus editionibus, nulla suni argumenu seu non polest.

summaria capitum, sed simpliciter legilur : Visio D AIVHCULUS X I .
prima Viiio ucunda elc. Mandatum primum, elc.
y 9
Quanlm $int uiilitatii.
SimilUudo prima etc. 9
Gonimunis Palrum, quae vcrilati magis' consona
Quapropler divisio operis in Ires libros, quem- videlur, opinio 6a est, qua illi buuc librum utilissi-
admodum oronia illius argamenta, oon ab Hcrma, m u m , atque ad^iominis recens ad GbrUtiaiiam H-
aed ab eis dunlaxat qui poslremas ediliones ador- dcm conversi mores informandos aptissiraum css<*
naveraiit, baud dubie profecia aunt. Hinc nulli exislimant. Id quidem Eusebius loco jam saepius
liiirum videri debei si ex iisdem argumentis aliqua cilalo sic aperte docet : Ab aliis maxime nece$$ariu$
auctoris aeasum ac consilium minua bene repne- judicalur, ii$ prcesertim qui primis religionis notlras
senleot. elementi$ inuiluendi tunt. Unde etiam in Ecclesiis

17
De scriptor.ecclet. cap. 2. lib. De orat. cap. 12. *· lib. ιν, Adv. terei., c. 37. *· lib. ν Hht. cap.
ι β

8. " i i b . ι Strom. CommenU in cap. xvi Epitt. ad Rom. " b o m i l . 8, tm Numeroi. " h o i i . i l . 1 in
%t

p$ut. xxxvii. " l i b . De decrtU synod. Nicm. poeimed. " i n Prolog. GaUato. "\nexpout. symb. *·ΐϋ>·
u i HUior. cap. 25. "inDecret.
9 l i b , iu Mitlor., o p . 3.
w

PATROL. GB. II. 37

8tf & HERMif)
publice iegi comperimu$, et quotdam ex vetusti$- Λ bittir illico illius dicendi genus ad pereuadenda r e l i -
simis ipsius lestimonio usos fuisse. Ex his qtiippe gionis nostrae dogmala, quae nunquam ficlis sontniis
Eusebii vcrbis tria colligimus argumenla, quibus el falsis visiotiibus doceri debent, parum idoneura
ihaxima hnjiis libri utilitas liquido demonstratur. esse omninoque ineptum. Non possumus quidetn
Piimuin a vctuslissimis, qui id asseruere, pelitur ire inflcias Hermam uti potuisse alia melhodo s t y -
scriploribus. Inter eos enim, quorum Eusebius no- loque simpliciori, ideo tamen opus illius v i l o p e -
ihen t a c u i l , forsilan censendus esl jam a nobis raitdum aut abjieiendum esse palain aperteque n e -
laudatas Origenes, qui de eo scripsit : Mihi valde gamus. Quis enim ob stylum scribendique geoos
vtilis videtur. Athanasius quoque librum eumdem opos illud aspernari audeal, quod Patres, aDtiqoi-
appcllat : Utilissimum Pastoris librum. His vero late et doctrina celeberrimi, tantis laudlbus e x t o -
11

Hieronymus " a nobis subjungi debet, cujus etiam lere, quodque sanciissimi praesules volaerunt p u -
'udicio est : Revera utitis liber. blice in ecclesiis legi, atque in omnium esse m a n i -
AUerum summae ejusdcm libri utilitatis argu- bus? Dicendum itaquc Hermam hoc tam singulart
menturo binc eruimu§, quod ille, teste Eusebio, in scripsisse stylo , quia illum ad allicicndos rooven-
ecclesiis publicc legeretur. Et id quidem non so- dosque hominum animos, atque ad tradendam
Β docirinam suam aptissimura et efBcacissimnin j a -
fum ab illo doctissimo viro , sed etiam ab Hierony-
roo tradilur dicabat.
qtii : Apudquasdam, inquit, Groecice
έ€εΙβ$ία$ etiam publice legitur; et a Rufino : Quar
u
ARTICULUS XII.
cmnia legi quidem in ecclesits voluerunl. At cerle Utrum antiqui Patres illot tpreverint.
episcopi illum in ecclesiis publice legi nolnisseni, Quid ergo, inquies, negarinc polest bunc H b r u n
nisi habuissgnl omnino perstiasum, iude plurimam ab antiquis Patribus despici, ac pro nihilo ptilari ?
a Christianis percipi posse utilitalem. Cerle Origenes expressis verbis dixit : Α qnibus-
a T

Caeterum non in ecclesiis duntaxat liber Hle dam contemmtur. TertutKanus v e r o : Scriptur* M

pablice legebatur, verum etiam erat in omuium Pa$iori$ sola mocchot amat... ab omni concilxo Ee-
manibus, u l i ex Origene vidimus, patelque ex clesiarum etiam vestrarum inler apocrypha el faUa
Athanasio, qui illum Catalogo libiorum i n s e r i l : judicaiur. Hieronymirs aulem illum nou solum coti-
u

Quot Palres sanxerunt legi ii$ qui ad fidem acce- lemni, sed et stullitiae argui teslalur" : Liber UU 9

dunty cupiuntquQ in pietatit verbo inslilui. Unde inquit, apocryphus slultitice condemnandu$ eit im y

rursus quantum i i ad utilitatem Chrislianorum quo scriplum e$t quemdam angelum nomine Tyri
t

banc lucubrationem conducere crederent, facile i n - g prccesse repiilibus. Denique Prosper Collalori a u -9

lelligitur. ctoritalem Hermae objicieuti, respondel^ : Post U«

Tertiuin argumcntum ex bis Eusebii verbis " lud autemnuUivi auctoritatis tenimonium.qHod di*-
adhuc elicitur : Quosdam ex vetustissimit ipsiug putationi suce de libello Pastoris inseruit.
testimonio u$os fuiste, Ea namque raanifesle pro- Verum si baec Palrum testimonia diligentius exa-
bant quanto hic liber ipsis aliisque plurimis , minentur, planum liquido liet primo Origenem non
qui ex illo pariler teslimonia mulla protulerunt, dixisse, qui fuerint, cujusve nominis, vel quibus r a -
fuerit in prelio. Quo<? sane ex ipsorum verbis, a tionibus fulli. i i qui hunc libruin despicalui haboe-
nobis inter veierum leslimonia rclalis, clarius pa- runt. At cerie ex ipsius meole eos obscuros fuisse^.
tebit. nullius aucloritatis, Dollisque rationum momenlis
Quartum argumentum his Iribus Eusebianis non munilos, inde colligimus, quod vir ille doclissimus,
lucongrue forsilan adjicies, utililatem hujus libri oli vidimus, doctrinam in hoceodem libro traditam,
ex ejus leclione, vel etiarn ex sola illius, quam de- divinitus inspiratam esse putaverit.
dimus, analysi posse a quolibet facile agnosci. Ex Quod spectat ad Tertullianum, certura est illura,
illa siquidem facile cuJligiiur auctoris nostri sco- cum ba?c scriberel, jam in Montanislarum incidisaa
pura esse homines ad agcndam peccaiorum poeni- Bhaeresim ; nullique idcirco mirum esse debere, si
leutiam, ad indefessam viriutibus omnibns, quarum tum ille objecUm aCalbolicis Hermae auclorilateai,
praestantissima quaeque praecepta tradit, dandam vano conlcmptu conatuque irrito eludere lenla-
operam, ad perseculiones tyrannoapm, jamjam ira- verit.
niinenles, fortissime el ad mortem usque patienlis- Porro si contcndas illud verura esse, quod ipse
aime sustinendas, adbortari, incendere, atque, adjecit, hanc scripturam ab Ecclesiis catholicis inter
ei fas fuisset, compellere. Quae profeclo quanla3 apocrypha et falsa judicari, responsum accipies U-
Cbristianis sint utilitatis, nerao non videt. lum eo tantum sensu sic locuiura, ut signilicarel
Yerumtamen si de auctoris nostri libro senten- banc lucubralionem inter sacros Scriplurae libroa
tia ex quorumdam bujusce teraporis bominum non annumerari, vel, ut verbis ejus mamur, dm-
acutiori haud dubie ingenio ferenda s i l , pronunlia- xino instrumenlo non incidi, Neque enim poiuit af*

»Mib. Delncarnat. Verb. paulo post init ** Dc scriptor. eccle$. "Ibidem. n

i n Symb. apotU i o
e

Epi$t.Paich. **loc. sup. citat. l o c . ctt. " i l b . De pudicii., cap. 20.

, 7 M
l i b . ι Commeni. in tiaUc*
iib. cont. Collat. cap. 50.
4 0
 &ζ PASTOR. - PROOEMIA. 81$
ilrmare hanc librum at> Ecclesia, ut apocryphum et Α oppleri: qucd quidem nobis fusiue probaitdtuu est.
falsum.idesterrorieum, supposUitium et fabulosum Beilarminns etenim et alii qnidam Hermam iucirco
rejici, quin continuo ipse falsi ab iis omnibus ar- erroris instmulant, quod ibi dieserai , de duobus
4 t

guerelur, quorum testimonia ad ejusdem libri ve- geniis, sive duobu* angeli*, u*o bono et cltero mei« #

rilatem utiUtat$mque probandam supra retulimus. iingulis homimbus aDeo tribulU... Quem erroreme*
Quantunt vero ad Hieronymum, ipse eamdem l i - h*c auciertaccepil Cassianus " , et anie eum Orige-
bri hujus utilitatem in aliis lucubrationibus suis nes \ De hac tamen opiuione sic loqtiitur Caseia-
4

ante et post suum in Habacuc Gommentarium d i - n u s , ac si eam non Hernue, sed Scripiurae sacr»
4e

volgalis, praedical. Non poteral igitur omnem bunc auctoritate Orinatam esse credidisset. Deiude Baei~
tibrura stullitiae insimolare. Et re qujdem vera unt lius et Gregorius Nyssenus in eadero de duobus
lantem illius loco, ubi de angelo reptilibus praesi- angelis, non secug atque Hermas et Origencs. suut
«fcnte, eermonem fieri putabat, ceneoriae severitatis opinione. Magister vcro senleniiarum de illa tan-
46

hotam rmigtti. Vernm ex infra dicendis non obscvre qitam nullomodo improbabili dispulal. E s l i u s ,
4T

demonstratur sanetum doctorera incorruptom quem porro id incertum esse asserit. Haec igitur ophno
dam codicem, ex quo anctoris roentem asseqainoii immeriloiib aliis nonnullis lanquaro noxius error
B

potuerit, fortuito incidisse. rejicttur. Qui plura de hac quaesljone scire voluerit,
Ad Prosperi auctorilatem tesponsom est, bunc adeal, si lubet, Gazseum in cilaiuro Ga&siam locum,
libmm qui, teste Hieronymo, apud Latinos pene 9
ei in ejusdeni Collat. 13, cap. 12; Maldonat. in cap.
ignotut erat, ipsi quoque fuisse incognitum. Nec 48; Matt. Huet, lib. u Origenian., quaest. 5, $ 30 et
absurde etiaro responderi potest, Prospemm dixisse gequeuL
teitlntomum, non vero librum Herroae, nulHus esse Nec pnelerinitlendum est quosdam aulumasse
aticloritalis. Quo qnidem verbo daia opera ille Γατ­ hanc opinionen, magis ad fabulus faUarum reli-
ί asse usus est, ut testimonium ex aliqno hujusce gitnum pertinere, quum solidum in doctrina Christior
libri loco a Collatore prolatam, nibil ad asserendam nahubere fundamenium. Sed cui credibile fiet Iler-
ejus opinionem conducere osiendereu niam a paganis potius quaia ab apoalol.cis viris,
sibicoaevis, illam accepisse? Si ex Ambrosii alio-
ARTICULUS X H L
runique, de quibus alibi dispuiandi locus dabitur
Quam temere hi libri α quibusdam tecenlioribui
9

contemnanlur ? quorumdam doclissimorum Palrum principiig argf-

Gum ergo tot Ecclesiae Patres, et antiqulssimi et meiiteinur, dicendum est e conirario pagauos ab
doctissimi, utilitatem iibroram Herma2 aperte p i ^ - C •ttcloruro noslrorum fonlibus o m D i a hausisse bujua-
dicent laudibusque maximis extollant, quig recen - ceinodi doariuae dogmata.
tiorum quorumdam scriptorom lemerilatera casti- ARTICULUS X V .
gandarn non censeat, a quibug bic liber non summo Hos tibros non favere Novatianis*
tantum contemptui babetur, veram etiam audactcr Secundus error ctijus Hermaa arguitur majorig
rcpudiatur, tanquam $upposititiut\ et, ut veritimUeprofeclo est momenti. Aiunt enim eum disaeruigge
e$t, ab hcerelicis depravatus, atque hare$ibu$ etdefa- unica pcenitentia secundum errores Novalianorum $

bulu oppletta? Verum eniravero argumentis neuti- quibuM hic liber omnino favere tridetur. Sed hic mt-
quam spernendis j a m probavimus illum Hermae ve- rari subit quara diversum quandoque docti homineg
rum genuinumque esse fetura, proindeque supposi- de rc una atque eadem, nec plane obgeura, judi-
tionis lemere accusari. cium ferant. Tertullianus enim HermaB opinionem
Falsum autem est illum fabulig oppletum esse, Novatianis e diamelro opposium atlribuit. Is quippe
quippe qui visiones tantam coutineat, qnag etiam cum Montanistarum, eadem cumNovatianig de onica
non Immerito plane jiireab auctore usurpatas paulo poenitentiasentienlium, errorem amplexatug fuissel.
anle ostendiraus. Falsum est quoque bunc librum
41
i h i l aliud Cathoiicia Hermae aactorilatem ipsi obji-
β n

ab bsereticig depravatum fuisse, ut aperte colligiiur cientibus respondet, quam illum ejugdem cuin eig
ex variis Patrum testlmoniis, exomnibus illiaspar- indulgentioris esse senteniiae et opinronis: Cederem,
tibus desumplis, quae ibi proui ab eis prolala sunt, i n q u i t , lt'6t, st tcriptura Pastoris , qtite sola ma-
w

lolidem verbis reperinnlur. Ncque tamen Hdein P a - chosamat, mer&sset... adultera et tpsa, etindepa-
Ireg de baireticorum corrupliooibus unquam con-
questi gunt; nec ulius poteril aliquando locus assi-
gnari, qui ab haereticis aic depravatug.
ARTICGLUS X I V .
Hos libros plenos non esse hmresibus, el primo qui-
dem circd angeium bonum et malum tinguli$ tianorum
*mtmbu$ iributum.
Falsum esl deoique eumdem librum haeregibug
trona sociorum. Verumtamen utrique a veritale ex
aequO aberrant. E l Tertullianus quidem, qui tradic
Hermam, eo quod nec Montanisla nec Novatfanaa
esgel, leniorig remissiorisque fuisse t>pinionis ; alU
vero qui illum in aeveriorem et duriggimam Nova-
ho- ha3resim pedibug ivisse agserunt. Hos et-
enim plane falsos egse inde profecto evincitur, qnod
Hermag suis in libris eo praecipue collineet ut pec-

4l
s u p . , art. H . "De tcnptor.eccles. Mib. II^ mandal. 6. " G o l l a t . v i , c. 27. Jn ha. ι ι ι , 12%
4

" i i b r o De Vita Mogsis. U b . u fiml.

4e
in euindem Sent. lib. u . " l i b . De pudicit., cap. 10.
4 7
8« & UERMiC 84&
catoree ad poenitentiam, eujits ope omnes remissio- Α Si in&tea fiYTmam alibi acripsisae : Bi qui cm-
9 1

aem pcccalorum asseojiUiros este pollicetur, ageo~ gnoverunt Dominum, et tnirabilia ejus viderunl, t i
dam impeUat. Quapropter Pastor ubique ab eo vo~ nequiter vivant, dupio amplius punientur, et ipsi ma-
catur, Nunlius, pratpcsiius pamUentim, tolamquerientur in cevuw, re&pondcri quidera posset Herroam
tommentaliafiem suani his verbis c o i i c l u d i l * : Cam- ibi de illo peccato ioqui, quod npniiulli Patres, s i
que vidhul Dumbiui bonam atque puram paxiitm- doctissiuio Morino " Jides babenda κϊι, nnquam w»-
tiam $0tum et po$se eos in ea permantre jussit iniui
9 % eo- posse iaOciabantur. Nobis aulem vero videtwr
rumpeecata deleri. Quibus sane verbts Nofatiaao- similius, illic seriiionem de iis Canlum haberi. q u i
rtim error iunditus everlitur. in ipaa peceandi voiuntate usqae ad morlem per-
Objicitur lamen illvm nperte dixisse : Servi$ De4 severantes , in finali, ut a i e n t , impoeuileolia m o -
una pcenitentiaetl. Verum sancli Palres, qui plura, riuntur.
«t superius dictam est, ex boc libro lestirooiii» ex- AR¥I€ULUS XYU
scripserunt, nihil in eo Novatiani veneni subesse 6ΓΓ0ΓΜΜ
suspicati stint. Cur ergo unicam dixeril ess* poeni- incutari.
tenliain, clarius exptieari non potest, qiiam verbis Rivetus ajiiqoe iionnulli Calvinianx sectx homi-
β

Ambroftii, adversus ipeosmel Novatianos sie disptt* nesHermam aliorum quorumdara incusanterroruin,
t a n l i s : Merito, inquit, reprehenduntur qni $&piu$
8t
qtnbes sana potius integraque ejus doctrina probari
tgendampeenitentiam putant... quia $icui mnumba- oranibus dcbet. Idenim illc arguUwquod ab aucio-
ptistna, ita una pceniteniia qme lamen publice agi* rc nostro, conlra Apostoli contensum astruitur iibe-
fnr, nam qnotidtani nos debet pcmitere peccati : rum ud arbUriwn, toJiiudo monaslica, et purgatorium
hcec delictorum leviorum,iUa gratnorum. Ambrosio ab anu quadam visione tertia revelatum. Sed quibus
concinunt el alii ganclt Palres, ut nos aliquando ad in locis duo priora, ut Rivctus loquitur, errorujn
hunc doetoris nostri locuin observavirous. Herraae capiia docuerti Hermas. ab eo nullibi jnd.catum l e -
igilur eodein ac Ambrosius sensu d i x i i : Servii Dei gimus. Quid ergo bisce in lrbris coatra Apostoli
ma panilentiattt, nim.rtim, qum tamenpuklice egi- conseDSum de libero arbilrio astroalur, divinare
rur. non possumus; nisi forte illud sit, quod Cassianus
Yensirailius forsitan illud objici posset, qtiod bis verbis referl · : Adjacere autem hominiin quam-
β

idem Herinas de transfugis, hoc est, a Christiana r o tibet partem animi libertatem etiam liber ille, aui
iigione aposialis, tradidil: Transfugc, uc nefanda did/Hr Pastoris, apertiisime docet, in quo duo angeii
kquentet, et proditores servorum Dei, xtlu proposita C ttnicuique noitrum adhwrere dicuntur, ide$t b %

mors ett, panUentia non est. Idem enim ibi docere itc malu$; in tiominii vero optione consutere, ut eii-
videtur quod initio haeresis SUSB Novaliani, nusquam gat, quem sequatur. Ex his quippe Pa$tori$ verftYta
Ecclesiae ejusque ministrig coucessam a Deo pote- duo infert Cassianue " . 1° Ει idcirco manet in ko-
alatem dimillendi peccata UbeUatici$, thurificalii, etmine semper liberum arbitrium, quod graiiam Dei
apotiaiit Christi nomm tjurantibus. At reapoadeuius possil vel negligere vei amare, id esl juxla ejus
in eo positum semper fuisae erroreui Novatianorum, mentcm, gratiam Dei absque ulla praevenientft gra-
quod periinaciier coHtenderent, quaecunque poeni- tia amare. 2" Inesse homini omnia animc naiuratiier
lenlia borum crimiiiara agerefur, ab iis tainea ab · viriuium semina, bentficio CreatorU inserta. Sed hxc
sohendi mintetria Ecclesiae negatam esse facuUa- consectaria Cassiani sunt ninime vero aucioris
Y

tem. Verum id nallatenus negavit Hermas utpole9

nostri, qui nec cilaio loco, nec alibi quidquam de
qui tanluiiimodo d i x e r i l : lllit... panUeniia non e*t liberof
arbilrio docel, in quo ab Aposlolo doclriua-
boc est, Deus eU illam, qua veniam absolutionem- que ortbodoxa transversum unguem diseesserii.
que peccatorum eonsequaniur, occasioneia faculta- Quid vero Rivelus per solitudinem monasticam
temque non concedei : vel, ut ipee l o q u i i u r : De- j sibi velil, non potesl facile deOniri. Et vero si m o -
ft

dii $piritumei$, qui digni erant, agere pcenitentiam... nasterium, vel monaslicum iustilutum his Tcrbis
At quorum aspexil delum, et animadvertit ad te fal- intelligat, ne bilum quidem ea de re apud Hermam
iaciier revmuros, negavit eis ad pmuiieniiam reyret- reperire esi. Si aulem de Cbrisliani a mundi ncgo-
n m , Quod ctiam Arabrosius, ubi Mavalianos acrius tiis et tumuUibus secessu Rivetus loquatur, buac ab
insequitur, et de blaeplieinia in Spirttum aaiictiun aposlolis omnibusque EcclesiaB doctoribus coruiueu-
diaputat, simili modo diciC " : Bct ergo qui hoc lo~ dari, negarequis audeat?
quuntur, negat Chrittusadveniam pertinere. Et paulo Denique si Hermas purgatoriem alicubi aseerai,
poet ubi de haerelicis ac scbismalicis disseiil: Qu\bu$ ille nihil profecto nist saniiin omoino et piane o r *
%

ait induigentiam uegai. Quid eiiim aliud haec verbaihodoxum sleluisse dtcendus est. Aiiamen siacer»
t

tonaut, quani quod ait Hcnnas : lllis pamiteiuia veritaiis amore ducti, libenter faiemur in eo, quetn
uon ett t laudat Rivetus, Hermae loco noa de purgateria, aed
w
l i b . ι ι ι , cap. 9. »· lib. u De ρα/iti., cap. 10 S 1 5 . Kb. ιιι, similit. 8. l i b . sup. cit. cap. 4 ,
1 1 n

Num. XXJI et xxiv. 1 3

lib. i i i similil. 8. «Mib. ix Oe ac
f admim$tr. pmnii., cap.28w Cm. u
w c . bi>.
cap. 12. " C o l i a L 13, c. 12. S 7
lib. ι ι , lnandal. 0.
 - PROOEMIA. «I»
m Ρ YSTOR. -
^ rum constituilur iiaturam, bicpfacnl dabio iiicroa'
u* pwafteiuia tii hoe vite cursu agenda, et de pceiiis
t u a , sBtemus et a u m m u a suprerousque Deus asseii-
qoae eodem vitoe lempore hominibua ob eoruro pco-
tur. Quis namque crealum inter et increalum, inter
cata infligunlur, dispuUtionem insti(ui.
ARTICULUS XVII. Deum et crealurani nihilomnino mediumesse igno-
De vmrH$ tdiiiomb** ei notis in ko$ libros. rai? Denique eumdem l>ei Filium ad condepdam
Quamvis hi Hbri Graeco idiomate scripti jam dttr crealuram Palri suo aelerno adfuisse qui tradit, U
dum p t r i e r i n i , illorutn taroen jaclura reeartiri profeclo iHum Patri suo coaelernum finnlasime asee*
ulcuttque poiest variis eommdem fragmeittis, quas verat.
non roodo in antiquissimorum Ecclesia? Pairum l o - Eodem plane scnsu Hermas superius dixcral ·* :
cubrationibus, verom eliara io pseudepigrapho po- I » $$rvili condilione non pomiur FUim Dei, ted t*
liseimuin quodam libello, in uovigsima Albanaeii magna poleilaUet imperio. Omnes quippe crcatur»
Operum edilione a noelris adoroala , aiuper d n
M Dco servitint, qvouiam omnia, ni\ de Pco oaniiPsal-
vulgato, Grasce Latineque edila habemus. Typis vero aileta $erviuttl tibi, Qui ergo m $erviii condiiiom
duntaxat Latints iidem Herma? libri ediu SURI in non poniiur " , bic creatura necease nee dici poteU.
Onhodoxographia et Hvreieologia, atque in omnt- Qui autem crealura esse e l dicl nequit, ilte certe
bus Banctorum Patruro Bibliothecis, nec non apo J Β Deueipae esi.
Cotelerium inier Opera sanctorum Patrum qui um- Age vero, ei his omnibns ct alia adjicias, qiia* do
poribu* apoitolicisfioruerunt.Privalim autem excusi eodem Dei Filio ab aactore nostro gcripta legimus : u

eunt, curante Fabro, Parislis apud Henricnm S l e - In magna, inqtiii,esf potestateelimpcrio; atibi vcrtt
pbanum anno 1513, alque a Nicolao Herbelio, A r - Nomen Fitii Dei magnum e*f, et immensum, el totu*
gentorali, anno 1522; deiode curie Gaeparis Bar- ab eo $n$tentatitr orbiz; ac continuo p o s l : Omntt
tbir, Gygae«fi, anno 1655, publicam prodierunt in Dei creatnra per Fitium eju$ tmlentnlur, bis verbrs
lucem. sftmniam ilbus diviiiitafem aperte rcnunliari fatea-
Baribius vero animadversiones in bunc libram ris, omnino necesse cst. Cui etiiin, amalx» te, e a
edidit, sed ille non immerito a Golelerio criticut omma convcnirc possunt, nisi vero Def Fltio, qtai
nunorum gentium vocatur. Et certe observaltoneaejusdem cum Patre s i l iimnensilaus, aeierniiatie,
cjus parum dignae sunt, quibus legendis lempua potcslatisei naturae?
aliqais impendat. Sed lecioris altentione vere dignae Non audiendus Raque impias nescio quis Soci-
iunt ipsius Gotelerii adnotationes, varia eruditione fiiauus, qut nobis perperam objiciat Filium Dei i b i -
e l doctrina refertat. Quaedara tamen miuoris sunt Γ dem ab Herma scrvuni appellari, qui posl suam
ulilitalie, parumqoe ad Hermam spectant, nec mtil- tantum mortem a Paire super populum suum poie-
tom ad illius textue explanaiionem condacunt. afatem omnem acceperit. Nuaquid enim Hermaa
ARTIQULUS X V H I . cum Ibidcm, eicut vidimus, dixit : In tervili can-
NOVCB ob$ervalione$ ac primo de Chrhti sanctique
t
ditione non ponitur Filiut Dei, aibi ipsi absurde pu-
Spiritut divinitate. tideqae conlradixisse exislimandtis csl? Quis s a n *
Quam sana et ab omni erroris siiftpicione vacua menlia bomo id unqiiam asserere, imo cogitaiionc
tl pura fuerit Herraa de suprema Ghrisli divinilate animoque Cngere audeat? Quis vero ei bunc au-
senlenlia, liis Peiavius, tametsi alias Ante-Nic&nis clofie nostri locum aequis unquam legerit oculis, ibt
Palribas parum favisse videatur, verbis diserte ex- continno non aniroadvertat ulruinque ab Hlo de du-
p l i c a l : Ab vetuHiuimis, inquit, laudatut icripto- plici Gbristi nalura cum hamana tnm divina recte
19

ribus.... nee ab ullo hwre$i$ faUive, maxime de T iraditvm rl- et pronuntiatum. Quemadroodom enim
nitale dogmatit,in$imutalu$ ett. A n vero nulliasGhristus ab ipso secundum divinam suam naluram,
reapse erroris Hermas a quoquam accusalus sit, ex omni creatttra antiquior, in servili condithme non po-
his quae a nobis disputata sonl nulli, uti putanios, mit<r, Ra secundum bumanam servu$ Dei appella-
obscurum esse debel. Quant recte autem de divina D lusefti. Et id quidem clarius quam ipsiusmet Herwe
Chrisli naiura ille aetiserit, nemo nisi SociniansB ae verbis explicart non potest : Hoe ergo inquit * * ,
t

demenlissimae temerilatis liomo unqnam negaverit. Chriiti corput m quod inductut est Spiritut tanct**
Quid enim, quaeso, ad sumniaro Chrisli diviniiatem Hrvivit illi Sptritui, recte in modestia ambulans, et
planedeclarandam, hieauctoris noetri verbis clariue caiU, neqttt otnnino maeulanl Spiritum illum
et dilucidius : Filiut qutdem Dei omni crealuraAdvocatit ergo Filmm, et nnntios bonos; ut et huic
M

anliquior est, Ua ul iit consilio Patri $mo adfuerii tcilicet cotf09% quod $enml Sphrilut ianeto tine
%

ad condendam creaturam. Qui Filium Dei oaioi querda, locut aiiquU consistendi daretur, ne Mere*
creatura dicit inliquiorem, is cerle eum extra cfBa- lur tnereedem $ervituti$ $um perdidUu. Aocepit att-
lurarum omnium nuiuerani, ac supra iUarum con- lem et post mortem suam idem Cbristi eorpue. hu-
diiionem et naluram eese aperte pronunliat. Qui luanaque ejusdem natura otnnem euper popnlvtn
autem extra crealurarttai numerum, et supra illa- poieeutem, tameui ipeemetCbrietus,qiu secunduia
" ΐ ο η ι . II Oper. AfAan., pag. 252 <H st<\. " P e l a v .tom. 11 Theol. dogrn., pr«f. cap. 2, $ 6. " l i b . u , 8i-
m i l . 9, $ 12. ·· lib. w , simll. 5, g 7 ·» Psa!. cxvi i i , 9 ! . l i b . κι, siiuil. 9, § 14. " l i b . 111,8'uiiil. 7
u
#

i 14. r i
loc. cit.
*5! S. H E R M £
divinam suam substanitam Patri ad eondendam ^ stus bmel pro peccatis morluns in quo et hh 911
creaturam adfuerat, ejusdem cum ipso sicut natnrse tii carne erant $pirUibn$ venient pra>diamt quiincn* 9

ita et polesta&is semper fuerit. duli fuerant*', etc. Quo igitur modo Hermas dkere
Cum earta igilur, tecta integraque sit Hermae polerat : Aposteli et doctoret prcedicaverunt nomn
nostri dc gumma Christi divinitate doctrina, nec Filii Dei.... his qui ante obierunt.... et cognoumi
quid omirino contra illam nisi insulsum plane, et Filium Dei ?
liiepimn eflutire potuerint hsereiici, unua tamen ex Clemens Alexandrinos videtur quidem difficuttl*
eis pauca quaedam ipsius verba arrosit, quibus Spl- tis nodum eecare, ubi citalis auctoris i.ostii
ritus sancli diviiiitatem ab eo negatam fuisse pro- verbis, ait Cbrisltim apud iiiferos Hebreis Evaiije-
bare perperam conatus eSI. Haec porro sunt, quae Hle lium annunliasse, aposlolos vero iis qui ex genliha
nobis objicit: Neque cum vult homini loquitur Spi-
y apli erant ad eonversionem. Et reete dictum α Ρ*
rttus tanetut, $ed tunc loquitur eum vult Deut ··. $tore: < Detcenderunl ergo in aquam, > etc Verom
8ed si hrnic Socinianum hominein nefarius erranlis si hac explicatione Clemens nodum difficilemexpe-
Mfttae ainor penitus non obcaeeasset, inlellexisset dire Y.detur, in aliom profeclo longe diflkilioren
utique hanc esse Hermae nostri menlem, et sensuai incidil. llle quippe docet Hermam opinaium esse
omnibus facile obvium : Neque cum horao vult, β plores ex elhnicis bominibusjuslis, fumChristora
komini loquitur Spirilu* $anctu$ ted cum vuli Deut.
9 illis aposloli praedicasseni, ab inferis liberatos, aique
At q u i d , obsecro, ex hls verbis eontra Spirilus a Christo aeterna donalos felicitate. Qua quiden
sancli divinilatem : imo vero quid ex illis, nisi pro opinio ab Aogustino tanquam omnino erronea
T t

asserenda divioa illius natura concludi poiesl* lbi repudialiir. Deinde Hermas nullum Hebraeos ioler
enini Hermas veros propbetas diyino Spirilu,qtiando el elhnicos ponil discrimen; imo aperle loquilurde
ipsemet voluil, afflalos fuisse asseveral. At quis Uebrapis per laptdes x , xxv et xxx adunibratis. qcl-
nesciatslrenuosNicaenae fldei defensores hoo ad d«- buscuro aposloU, quadragesioio lapidefigurali,de-
bellandos Arianos, et Spiritus sancli diviuUaUHU acenderuul, eisqoe Filii Dei prsedicaverunl nomcn.
adyersus Macedonianos invicle propugnandam «fll- Quapropiar putamus, salta lamen debila Glcmefiti
cacissimo, uti plaoe non immerito puiabaut, uaos revereniia, locum Herma? alio sensu exponenduo,
eese argumento. eo scilicetqtioAiigustinus superius allalaPetii verbi
ARTICULUS X I X . iiiierprelaius est. Enimvero cum Evodius, ab eo
Vtrum apottoli mortui pratdicaverinl nomen FUHilla Deiaibi explicari popoecisset, Augustinus " quanix
ii$ qui apud inferot eraut. siut ibi diflieuliates primum exponjl. Deinde respoo*
His Ilaque longe diiBcilior et obscurior Hermai Ρ det,illi& Pclri verbis : His qui in carne erant, fftn^
loous, a Clemente lamen Alexaudrino semel alque bu$ eos inlelligi posse, qui tunc eraril iu carnti
9

ilerum ciialus, bic babeiur * : Aposioli ei doctoret, atque iqnoianliat lenebrit velul carcere claudebanM
T

qui pratdicaverunl nomeu Filli Dei cum habenUs 9 Neque tamen boe sibi idcirco objiii posse putaial,
fidem ejus et potetlatem defuncli etscni, praduave- quod Chrislus nondum vcuerai in tarne. Quoniam,
rant hi$ qui ante obierunt el ip$i dederunl eis Ulud iuquit sauctus doclor : Ipse ulique non in carne, ua
signum. Detcenderunl igitur in aquam eum Ulis. in $1tpiritu veniebat visis congruis, culloquens quoi tf
ilerum ascenderunl: sed hi vivi ascenderunt, αί lebal,illi sicul volebai. Eodem igilur atque Augusliuui
qmi fuerunt ante defuncti, mortui quidem descende- eensu Ilermas dicere poleral, quod apotloli et <w
runt, ud vivi atcenderuiit. Per ho* igitur vilam acce-clores prceatcaveruHt liis aui ante ubierunt, Iwc
perunt, et cognovetunt Filium Dei; ideoque ascende- est, morlui sunt tenebris, iguorantia, iniidclitaie el
runt cum illis. Haec vox signum ibi nihil sonai aliud iucredulilate.
quam baptismum, quandoquidem Hermas conli- A l , inquies, cur eirgo de aposlolis Hermas sob-
nenter subjuogit, descenderunt in aquam. Sed cum jungit: Prwdicaverunt nomen Filii Deu... cvm it-
nullus nisi iu bac vita,nec nisi ab bominibus viven- D (uncii es.ent ? Quidni, iiiqiiiemus et nos, liaec apo-
tibus baptismo possit ablui, illic vero baptizatites slolorum mors spiriluali quoque sensu intelligatur!
apostoli, aique ab eis bapiizali morlui et corpore Quia nimirum velus eorum homo cum Cbristocm-
soluli dicanlur;ibt profecto de solo spirilali bapli- ciOxus et mortuus fuerat, ac destraciam corpui
smate agatur necesse esl. Quod cerie loci bujus pecead, ut loquebatur Paulus *. E t certe haec ver-
T

dilficullatem non minuil, sed auget plurimum.i borum Hermae inlerprelalio inde confirmatur, qood
Certum est enim Christura posl niortem suain ad ille continuo addat: Sed hi vivi atcenderunt. CHiod
inferoe descendisse. Unde Augustiiuis * : Quis ntit quidem de v i u spirUuali ipeemel iiilerpretttus, sfa
e

d i l : VUam receperunt; el cognovtrunt Filium 0*·

injtteli* negaverit fuiste apud inferot Chritium ? Con-
•tat etiam Cbristuni tunc patriarcbis juslisque bo- Dcnique ex jam diclis oertum est Hennam *πικ>·
niiDibusibi degenlibus sese roaiiifestuin praebuisse, nem ibi facere dc spirituali baptismo, id est cogoi-
υ ϋ ex bis Pelri aposloli verbis iutelligilur : Chri- tione Fitii Dei. Cur ergo totus isle locus spirituaB

«Mib. ιι, mandal. 12. l i b . 111, similil. 9.

e 7 6 8
Episl. *64, ai Evcd. 6
»IPetr. ιιι, 18. '·iib. viSir^»
$ 3. toc. sup. c i l . * Episl. 164, ad Evod.
11 7 7 3
Rooi. v i , 6.
885 PASTOR. - PROCEMIA.
senso ηοη inleliigatur, cajus saltem quaedam partes
alioseosu explicari non possunt? An yero genuinus
hic sit verborum Hermae sensus, sicul asserere om-
nino non aadenws, ita nec illius profecto repugna-
bimus expltcationt, qui ea litterali sensu, ab omni
errore alieno, poierit interpretari.
ARTICULUS X X .
Vtrum Hegrin sil nomen angeli.
Alius auctoris nostri locus obscurus et difficilis
ibi occurrit, ubi ille narrat se, cum in beUuam
luimanem incidissct, ab una virgine, quae ligura
Ecclesiae erat, audivisse : Misit Dominus angelum
$uum super bestias, cui nomen e$t Hegrin, et obtu-
ravit o$ ejus, ne diianiaret te. Autumaut enim non-
nulH Hieronymum sibi in animuro induxisse" He~
grin nomen esse angeli, quod quidem ipsi adeo
ridiculuro faluumque visum est, ul boc elogio ao-
cioris nostri librum notaverit: Liber ille apocryphus
ttultUite condemnandus e$t, in quo tcriptum esi
quemdam angelum nomine Tyri prazesse replilibu*.
Alii tamcn illud ab Hieronymi mente ila abborrere
putfverunt, ut illum de quodam libro apocrypbo
ac deperdito ista scripsisse tradiderint. E l re q u i -
dem ipsa quid in bis verbts deprehendilur quod
stuliitice argui possit? Num ideo quia eo loquendi
modo angeluiu repliiibus praeesse aflirmaiur? Ve-
rum id docenl cum antiqui Palres, inprimisque
Origenes pluribus iu locis " , lum doctores scbo-
T runt, eadem etiam aliud poluerunt immuiare.
lastici posl divum Tbomam · , qui a i t : Unaquasque
τ Deinde vero eliamsi Hermas voce creandi usus sit*
ret visibilit in hoc muudo habel poiestatem angeli-
cam tibi prcepotilam. Num aulem ideo quia angc-
lum nomine Tyri appellaverit? Si res ita se babeat,
r e l erratum est in operum Hieronymi edilionibus,
vel ipse manuscriplo codice corrupto usus est: i n
afiis siquidem omnibus ac in edilh legimus Hegrin.
Goielerius ilaque onines animi nervos in co con-
tendil, ut investiget e l perscrutetur cur angclus
Hegrin vocetur. Sed poslquam diu mukumque l a -
boravil, tandem ingenue falelur, absque melioribut
eodicibut vkc aliquid cerli posse proferri. Ditissima
•efo iHustrissimi Colberti biblioiheca unum non
•etuslae quidem luanus, quippe qui 300 annos non
•uperet, suppeditavil nobis codicem, qui veram
quara Colelerius fruslra quaesieral leciionem, unius
litlenibe immutatione exbibere videtur. Sic cnira in
eo legimus: Misit Dominus angelum tuum $uper
bestiam, cujut nomen e$t Hegrin. Hinc enim Hegrin
uon angeti, sed bestue nomen esse colligimus. Cur
aulem Hermas illaro ita vocaverit, recte forsiian
conjicies, si atiendas vocem Hegrin idera esse ac
Grace Αγριος, id esl immitis, ferox, vcl fera, et
beslia; ac probabile proinde videri Hennam allu-
sisse ad haec PsaitnisUB verba : Singularis ferus
(μονώς Αγριος) depasiut e$t eam scilicet vineam.
Ilie quippe ibidem bano bestiam vressurce tuper-
n
l i b . ι Commenl. in Habac. h o m i I . U in Numer cap. xxm ; bom. 25in Josue, cap. xvm ; bomil. 6 in
75
Jerem. cap. χιι. · ιι parl., q. 120, a r l . i ad 3.
τ 77
• i a i o u . 3 . . ·ΐα>. ιιι De/?rf.cap. 21, § 82.
β e t
l i b . i , siinil. 3. l i b . m , simil. 9.
«54
, venturce figuram eese declarat. Quamobrem com
illic adjecit, angelum esse super bestiam, id est
super prezwram superventuram, nHitl aliud sibi vo-
luii nisi eumdem angelum a Deo esse prseposfr*
7 8
t
tuiu, ut Chrislianos adversus imminentem lyranno-
rum persecutionera defenderel ac tueretur.
ARTICULUS X X I .
Num angeli omnia creaverint.
Tertius Hermse locus qui enodatione aliqua indi-
gcl, ad omnes angelos spcctat. Gum enim ille dixis-
set angelos inier creaturas primos esse quos Deus
creayerit, tum s u b j u n g i t : Hi $unt angeli qui
Tf
primo comtituti $unl, quibus Iradidii Dominus uni-
versam creaturam $uam struendi, wdificandi et do-
minandi creatnros illim. Pro verbo autem struendi,
in codice Sancti Germani a Pratis, ab annis 800
dcscripto, nec non in Golbertino supra citato ?ox
creandi exhibetur. Qua? quidem lectio, si vera sit,
videlur Ilermas in eum impingere errorem, quem
antiquissimi haerelici a Plalone alque Philonc Ju ·
dxo hauserunt, angelos primos omnium a Deo crea-
tos, ab eoqtie accepisse cxtera omnia deinccpe
creandi potestatem. Venun Hermas ab hoc errore
non difllculter quidcro eximitur. Primo euim codi-
ces qui verbum creandi repraBsentant, aliud, sciliwt
polettalem, vel aliquod simile omiserunl. Qua ergo
oscitantia aroanuenses illud verbum praelermiso-
eam (amen non strictiori acceplione pro creaiuras,
ut loquuntur scholastici, ex nibilo productione, scd
laliori alque Latiiiis aucloribus roagis usilala, pro
simplici produclione et instituiione, ab illo usur-
palam fuisse dicendum est. Ncc ulli boc mirum
videri debet, cum eodem sensu Ainbrosius dixe-
r i l : Quod autem el faclum ett, idem est et ettar
M
ium. Quod sane multis aliis exemplia facile possot
probari.
ARTIGIJLUS XXII.
Qui doctores el prccsides mittisteriorum dicantur.
Non deerunt forlasse quibus salebrosa videbunlur
de sacria Ecelesise miinstns baec scripiorie noetri
verba : Episcopi, et docloret, el ministri... epi$c<y-
8 1
patum gesserunl, docuerunl el miniitraverunl. Libro
autein teriio : Tales sunt qui crediderunt quidam
e t
episcopi, id tu prmidet Eccle$iarum... Et deinde
qui prwsides tunt minitleriorum, qui inopes et vidua*
protexerunt, et castam perpetuo conversaiionem /ia-
buerunt. Qai eniin sint illi doclorei et praxides m i -
nisteriorum, non cuivis stalim occurret. Verom luec
planiora lieol, si id quod a nemine vocalur in du-
bium, observetur, diaconos a sanclis Pairious solo
ministrorum nomine passim appellari. tilnc quippe
coUigilur doctores, qui episcopos inter et miiiislroe
medii coUocanlur, non alios procul dubio esse
P s a l . L X X I X , 14. lib.iii vision. 5.
7 8
f lib. c o l ,
7 9
8 ,
qeam pretbyterog seu saoerdotee. Cur vero presby- Α
leH doctores nominentur, gi rogaveris, disces a
Dionysio Alexandrino, qui eodcm plane ac Hermns
aenau apud Eusebium d i x i t * : Συγκαλέσας τους8
κρβσβυτέρους κα\ διδασκάλους τών έν ταΤς κώμαις
αδελφών. CoittMrcafM presbyteris ae doctoribu$ qui
*em, fa/ein * l a ^ a m adhibendum atfiniaru! Ibj
certe ulraque jejunia et quarue sexteeque ieria%d
sex dierum Paschatis eadem lege, atque apoelolka
coiislilulioiie sancita esse pronuntiavit. Atiameo
ubi idem Epiphanius conira Aerianoa, jejuuia siati
damnanies, disputat , cum boc pracepttira maiime
9

per singulos mcot fratribu$ prmdicabant. Quid enim urgere deberet, illud iu soiam consuelndinein iu
aliud haec verba sonant, nisi presbyteros per ein- r e f u n d i t : Porro diebus ipsis PasekatU... ariid-
90

gulos vieos, id est vicorum parochiis praefuiKse, rnm ciborum usu precibus, vigiliis, jejunm... ctk- 9

atqne ibi cum fratribus praedicarenl, doctores fuisse brare $olemu$. Ex quo nou absnrde forsilan colli-
appellatos. Quod quidem Chrysostomus tntillo cla- gas, verbiim παραγγέλλουσι, definiunt, qood superios
lius breviusque edisseril : Nam ti presbyteris
8 4
adhibuit, non aliud signiGcare quam admonenuel
Eccletia?, inquit, eura permista e$t et magitterium bortantur, non autem praecipiurit, jubenl, imperaal.
(διδασκαλία). Quod ad prasides ministeriorum a l l i -In hujus aulem explicalionis iirmamenlum non
nei, i i forsitan presbyteri quoque erant. De diaconisillud solum adduci potest, quod historici varias
etenim Hermas paulo ante dixeral: Mimsiri male Β Ecclesiarum de bisce jejuniis fuisse consueludines
mmiilravcrunt. Ab iis aulem yenit ad presbyteros, narrent, verum etiani quod iisdem tesiibos, aliquid
qui cum diaconis supeiiores essent, eos prcesides de severitate hujusjejunii in aliquibus sallem Ec-
fnmitteriorum nuncupavit . Si quis lamen conten- clestis paulo post remissum sit. Auclor enim Cou-
ftI

dat eosdem prw$ide$ ministeriorum non alios esse ttitutionum apostolkarum pani et aqu» sal et olera
quaui diacouos, quia ct ipsi ministri erant, et m i - superaddi lubens concedit: In diebus ergo Patch»
aristeriis inopum et viduarum praeesse debcbant, non jejunare incipientet α feriu secunda utque ad Ρα*
omoino repugnabimus. rasceven et Sabbatum, per sex die$ $olo utente$ pme,
ARTICULUS XXIII. sale, oleribus et aquce potu.
De xerophagiis. AKTICIIL13S X X I V .
Quaerent alil cur pasior tam severum jejunium De matrimonii vinculo nuttquam tolttndo.
Hennae indixerit: Illa die, inquii qua jejunabi$ 9 Ex obscuris Hermai locis ad ea progrcdiimor
nlhil omnino guitabu, nui paneni et aqnam. Hiero- qiwe luce clarilaieque sua quxslionem de nonquajn
jiymus quidem iilud caeleris omnibus forliasi-
97
solvendo connubii nexu, quam obscurissimam, im-
niom jejunium esse protitelur. Solebat tamen olim Q plicalissimain et diiTicilbmam dixil Augustinus
a Christianis ullima Quadragesimae hebdomada illuslrare possunl. Docet enim Hcrntas viro q«i
observari. Nec desiint qui hanc xeropbagiam lege uxorem suam adulleram dimiserii, ea vivente, ai-
aliqua pra&criptam censeant; et id quidem probare teram duccre in matrimoHium fas non esse:Si
aituntur ex Terttilliaiio qui, ftfoiiUnisiaTiiiii baerc- permanterit, iuquit , in vitw $uo mulier, dimiltit
9 >

sim amplexalus, deCatbolicis dicebal: Arguunt nos, illam vir, et per te maneat. Quod si diiUmrit «M-
quod etiam xewphagiat ob$ervemn$t etc. Sed idem lierem suam, el aliam duxerit, el ipse maechatur. His
ipse Terlullianus addidit : Denique re$pondeti$ aulcm HerinaB vcrbis quidam- refelluniur, maiimc
(nempe Catbolici) hmc ex arbilrio observanda, non vero Cbeinnilius, qui airdacler asseril quaefiio- 93

ex imperio. Nulla igitur fege ejusmodi jejunia, teste nem hanc post Auguslini leinpora horridius disp*-
Teriullhino, indicia erant, sed ex cujusque arbitrio tari. Palies vero eodem Auguslino anliquiores
observabantur. Quapropter Epiphanius mbaec ad non adeo, inquit, fuerunt asperi, duri horridi el y

cotisueladiiiem, non ad praecepluin sic r e f e r l : M immane$, ut conjugi innocenti alterum incumli con-
Pra>lerea sex illos ditt xerophagiis, hoc e$t arido nubium facullalem negaveriut; ted docuerunt, a>d
victu, transire populut omnis assuevit, hoe est panem reclius, pra;stanUu$ et perfectius esse, $i ffiam ilU
9

dunlaxat cumaqua tub vetperam adhibere. Si lege & qui ab adullera separatu* e$i vel maneat tinecm- 9

data xerophagiae coustitulx fuissenl, de iis eodem jugio vel reconciliaiam uxorem runus recipiat. SeJ
9

ac de quarbe el sextae feriae jejunio scripsissel : quam falsus sil Cbcmnilius, ex nostro perspicimus
Ilem quarta^et $exta feria jejunium ad horam utque Herma, qui elsi Auguslioo longe anliquior, eodem t

nonam indictum... Ideo per illos die$ jejunandum lamen ac ille modo ejusmodi conjugia adulieria
e$$e decreverant apostolL A t , itiquies, legem banc esse definivit. Idem Atbenagoras el Juslinus, vl
ille alibi c o m m e m o r a i : Quid $i aiebat, ex apo-
89
9
suis locis videbimus, nec non et Cleraens Alexan-
Hotorum constitutioue repetenda nobis auctontat drinua asseveranu Denique id conibrmalur ex
9 i

nt; cur iltis quarice sexiceque fenm jejunium per- Drigene ipso, alque Hieronymo, quos in opinioois
petua Uge sancitur excepta PetiucotU? Cur $ex
9
suai coDlirinalionem Chemnitius proluliL
Paschatis diebus nihil omnino ad cibum ptmtet pa- Objicit enim baec Origenis v e r b a : Scio quotdam 98

" E u s e b . , Ilistor. lib. v n , cap. U bomil, tn Epiit. I ad Timoth.

8 4 •1.1a
lib. ιιι, simil. 5, epiei. 8 8

lib. siinil. 5.
8 7
Epist. 2 " in Expotit. fidei, $ 22. J tores. 75, § 6 . »b«re8. " » > *
8 8 9 9 5

·* lib. | De aduUer. conjug\ conju^ c., 25, § 52; et lib. u Retractat\ c. 57.
9 lib. u , maiidat. 4.
9 »»
9 8 M

f i i , scssiou. 24, coiic. Tiident. l i b . ιι Sirom.

n
i r a c t . 7 i n Matth.
M
857 PASTOiC" - PRO0EWI\ 9^.
aui prammt EccUsHt, exUr* Scripturtm permiusu | phaiiium illie de onpUis post conjugi& Dtoriem OIHI
aliquam nubere, priori viro vivenle. At ipaemel con- trabendis disputare; vel tiiliil ccrli ex ipsius texlu,
featiiii subdit: Et contra Scripluram quidem fece- donec einendelur, posse deiiniri.
runt, dictHiem:« Mulier Ugata e$t > etc. Non difli- Geruuu est igiiur banc fuisse Patrum eliaro ante
t

temur quidem illos aliqua ex parte excusari ab Auguslini aeiatem setitenliam, conjitgium nullf ι η ·
Origene, qui eubjunxil conlinenlqr : Non tamen qHara de causa a quoquaui solvi poese. Si quid wer*
omnino tine cau$a hmc permiurunt; forsitan euim coutra vel scripium vel faclum proferatur, illud ve\
Oropter hujutmodi infirmitalem rncotiHncntitvn miiioris ho- alicujus mali, quo aliud majus peccaUtni
minum, pejorum comparaUone, quw jnala stmj., . evitarelur, loleranlia fiiii, vel cerle abusus aliquis,
permneruni advenut ea qmm ab inilfo fuermt scri
$ -
a ca3teris otiinibus iiwprobalus.
pta. Vir auleni ille doctissimus a culpa eos, uli
Quapropter provocant nos adversarii ad diviiiam
vnles, uou liberat. At in ep tantam excusandos
Maltbaei aticlonlalem qui expressis verbis slaluit:
t

esse censet, qtiod rainus malum, ut raajus devita- Omni$ qui dimiserit uxorem tuam, excepta forni-
r e t u r , penniseruni. Hanc taraen permissionem, calioim causa facit aim moechari; el : Mceclui-
y

quaniuiuvis justa videatur, auctoritali Scripiur» I tur; et qui dimmam duxerit, adulterat " · Si auteui
sacrae repugnare asseril; proindeque ejusmodi con- dixeris nec Marcura , nec Lucain , nec Pau- 1 9 β 4

nubia ab eadero Scriptura proscribi e i daranari non lum \ qui de bac uxoris dimiesione b>quiiiilur, hu-
obscure significat. jus exceplionis ullibi fecisse mentionem, illanique
Hieronymus vero, quem etiam Uliemmtins nobis tanti essc momeuti, u i si quando a Clnislo pnsiia
objicii, ipsi adbuc mulioque planius quam Origenes eeset, ab iis nuuquam fuisset praeierraissa; illud i i
adversalur. Ubi quippe ad Oceanum s c r i b i t F a - illico reponent, nisi a Ghrislo essct addita, nun-
99

biolam ideo, priore viro suo vivente, alleri n u - quam illaiu Maltbaeus tam expresse tradidisset.
peisse, quia persua$erat $ibi, et putabal virum αVerum $e quidquid de sacro eorum textu dicatur,
iure dimissum, continuo subjungil: Nec Evangelii certuin est nullam illos inter divinos scriplores
rigorem noverat, in quo nubendi miversa causatio, esae pugnam, nullumqae prorsus dissidium. CUIII
tnventtbm viris, feminis amputatur. Narrat deiitde ergo unus oraoiuin sil consensus, eic eos conciliari
quomodo Fabiola publicam hujusce secundi conju- posse putamus, ut haec exceplio Mallhiei, excepta
g i i , non secus ac si adulleniim commisisset, pticui- formcalionis causa, nou ad verbum dimiuril, sed
tenliain egerit. Non solum aulem ibi Hieronyinus ad utiam duxerit, referenda sit. Quapropler non
lias nuptias a Scriplura sacra prohibilas esse docel, > alius ertt verborum MaUhaei sensus, quam viro
sed in suis etiam ad Mallhaei Evangolium Coinmeu- i l l i , cujus uxor est aduilera, eam dimillendi, nou
lariis id palam aperleque pronunliat,
9 7 aliam ducendi, daiam a Chrislo poleslatein. Qno
quidem sensu ille uon discrepat a Paulo et aliis,
Major aane, ne quid dissimulemus, oriiur difli-
qui plures falentur esae causas propier quas conju-
cullas ex his Epiplianii verbis : Sed cui mortua
9 8

gcs a se iiivicem separari possunt.

una nan iufficit, cum, occasione aliqu* ilupri adulu-
riique aut alteriusflagitii(ή κακής αιτίας), cum ea Inatabis lameu, si exceptio ad verbum dimiserii
diworiium feceril, i$ JS alteram uxorem duxtrit, ακΙ referalur, nulla alia secuiidum Matlba?uro erit d i -
alteri tiro mulier nupserit, sacrarum titterarutn vorlii au- causa, nisi fornicatio seu adullerium. Atqui
clorHa$ ab omni ctdpa illos absolvit; neque ab Eccle- ex Paulo, atque etiam ex nosiro Hernia, caHerisque
ύα aul telerna vita rejicii, $ed prcpter imbeciHilatem Patribus, aliae et quidem plures sunt causa?, ob
toterandos exittimal. Erudilissimus itaque Pelaviut quas conjuges a se invicem sejungi possunl. Exce-
puiat bunc Epiphanii iocum esse depravaiuni; fote- plio igitur Matlbaei non ad verbuw dimiserit, sed ad
lur lamen eumdem Epiphaniuin ibi sobscripsissu aliam duxerit, debel necesaario refeni. T o u v\s
opinioni quorumdam veterum ecriptoruiD, quibua huju8 arguraenli in eo siia est quod MaUbiBiis uuius
pofit legitimtira divortium perniissa innoceutibus Uulum exceplionie memionem fecerit. Sed respon*
conjugibus bujusmodi matrtmonia Yidebanlur. Ve» deuiua illum ideo unius lantummodo memiuisse,
runi 8i corrupius est Epiphanii locus, quid cerli ex non ut alias, quas Paubis aliique comiuemoraiU,
eo couflci poierit! Porro Epiphanius de iis secundi* oinuino excluderet, sed quia illa maxima omaiuui
uupliis dispulat, quas non elupri adulleriique lan- erat et gravissima. Alias ilaque exceptioncs pru-
tum, sed cujuslibet flagitii causa (ij χαχης αιτίας) denti silentio praBtermisU, quia leviores erant, quia
permir^as esse affirmat. A l certe Epipbanium con- brevioris temporis separalionem posccbant, quia
Jugi innocenti, obcujusvis alterius coojugisflagUium, deoique mene illi erat unius praecipuaeqae excepiio-
contra Scriptune auctoritatera, aliud inire matri- nis cominemoratione arctissimum, atque a libllu
monium pennisisae nemini unquam, ut arbitror, uitquam boinine solvendum matrimonii viucuium^
probabitnr. Yero igitur est siroilius eumdem Epi- ouinibus magi* magisqae commeadare*

M
o p i 8 t . 50.9 7
In cap. χ Haith. 9 9
Harcs. 50, § 4. ne
Mallli. v, 32, et xix, 9. 1 9 9
Maro. x, 11. f
Lw*.
i n , 18. * P a u l . , I C o r . l e t a d R o m . vn.
88» S . HERMJ£ 860
ARTICULUS X X V . Α Numerorum tibris babetur. Sed hunc eumdcm t i -
De libro apocrypho de Hcldam et Modal. • W y p h t ™*»<fenl Synaptit A l b a n a -
b r , , m a d

giana et Stychometria, Chronographia Nicephori

Antequam manum de tabula levcraug, paucis πιο* guperaddita. Porro hasc aduotamug, ut hujue Wbrt
nebhnus landari ab Herma librura de Heldam et anliquilag, quae auctorig uosiri seiatem guperat, a b
Modal, qui duo viri erant quorum menlio in gacrig omnibus obser.vetur.

J. B. COTELERII JUDICIUM
DE S. HEBMiE PASTORE.
(Patre$ apottotjci, edii. Amgtaelodami, 1724,1.1, p. 73.)

Quod iu bominum judiciis golet contingere, ut Β Itaeretico De pudicitia guggillat, appellans apocry
alii plus quam pnr est, alii minus tribuant, lerlii pbarn, falsam, adulteram; amalricem, palronara
inoduin scrvent ac au]uiiatem ; id si super libro et gociain moechorum; asserensque, ab omni con -
Hermai factum fuisse pronunliavero, non verebor cilio Ecclesiarum, etiam nostrarum Galbolicarum,
ne a veritatis tramite censear aberrasse. Scilicet, e divino Instrumenlo expelli. Ubi jocularis ett
exccsserunt recli fines, quoiquot Patlorem inse- crror cujusdam ad Nonnum, quasi egerit TertuUia-
merunt calalogo divinarum Scriplurarum : cum nug de mtilicre adultera per Joannem evangelistam
bodie ab universa Ecclesia extra Canonem legatur. inilio capilis v m roemorata. Ab illis quoque tninu?
F u i l autem ea genlenlia quarumdam Ecclesiarum quam salis s i t , bonorifice scntitur, qui in Origene
ex illigiGraci&, apud quas, leste, post Eusebii Hi- Patiorit librum contemptui babenl. Omitlo P r o -
itoriam, Hb. m , cap. 3, Hicronymo in traclalu De gperum, quia mirum non est quod bomo vivens
viris illuttribus, ptiblice recitabatur. Gredibile inier Latinos guos, quibus pene ignolum fuisse
namque fit parlem opus babuisse pro cauonico, Pailorem refcrt Hieronyinus, liullam auclorilateni
partem pro ecclesiastico: quo de iritimo dubitare operi ignorato tribuerit. Eusebium etiam praetereo,
noa non sinunt toslimonia Athanasu in Epistola ^ Hieronymura, Gelasiuin, Nicephorum C P . , q u i cuiu
Paschali, et Rulini ad Symbolum; sicut primum nothis et apocrypbis numerant. Jam de iis appclla-
conflrmalur tum per auctores qui Hermae scriptum tionibug quid significent, senlentiam meaoi proluli
inter dubia volumina, et ab aliquibus admissa, iu notig ad Barnabam. Addi tamen inibi dictis
rfjecla ab aliis recenscnt; tum per anfiquos B i - nunc velim, de illa divisione Scripturae in caooui-
bliorum codices manu exaratos, quorum nonnulli c a m , dubiam et apocrypham; opug aliqaod nec
Pa$torem quoque compleclunlur, ut ille bibltolhecae falsi nominis, nec doctriiue noxise, appellari posae
Sancti Germani; tum per manu scriptas vetereg apocrypbum, quod exlra Ganonem ab omnibus
Slichometrias, qnae similiter Hermam continent; Ecclesiis collocetur. Atque ea signi6caiione, o p i -
qualis exstat in eadem locupletissima bibliolheca, nor, Hermae Pastor Nicephoro GP. apocryphus est.
et in thesauro librario Regis Cbrislianissimi, gti- Venio ad recentioreg; bomines, ut eqaidem m i h i
perius edila in proleg. ad S. Barnabara; tum de- videtur, durae fronlis. Quis c i i i m , qusego, non
iiique per Ecclesix magislros ad eamdem opinio- obgtupegcal, o.um legerit nonnullorum judicia de
nem accedentes. Nam Ircnaeus ut Scripturam ?ide- • volumine a loi lanligque viris tanlopere celebralo?
tur citare. Clemens Alexandrinug divinara esse Hi librum oplimum uliliggimumque praedicant. Illi
revelationem innuil. Tertullianus, lib. De oratione,vero infamant aique exagilant, ut Novatianorum
cap. 1 2 , vcneralionem illiug non improbat, absit et Pelagianorum fontem, Monlanisticarum super-
niodo superslilio. Catholici apud cumdem Tertul- gulionuui gurgitem, ingupcrque faulorero Ariano-
lianum, libro De pudicUia, Monlanistis opponunt, r u m , u l fabulosuin; ut (proh magna c r i m i o a ! )
ad anctoritatem fidei coiiflrmandam : quemadmo- liberi arbitrii, solitudinis monagticae, necnon pur-
dum, apud Alhanasium. Ariani Calbolicis. Origeneg gatorii aslrut torera; ut ruditate Chrislianismi ac
Scripturain divinitus ingpiratam pulat, licet aliter reliquiis gentilitatis conspicuum ; ut pseud»9igra*
aenlientibug nolit fleri praejudicium. Cassianus de- phum, guppositilium; ut alium ab eo quero olim
nique testinionia inde desumpta cum textibus gacrig maiiibug terebant SS. Palrea; denique o l barba-
roigcet. r u m , atque per haereticos interpolalum, fngertis
At ex parie adversa raultum de honore Hermae erroribug ac fabellis. Quag accusationes e l conai-
Pa$tori debito detrahitur a Terlulliano ex antiquis. niileg, frivolo au\ nullo fundamenlo gubnixag, com
Rle mirum quantum mulatug per Montanistarum ad loca pervenerimug, si necesse visum fuerit,
iwapstigias a Terlulliano illo, libri orihodoxi De Deo danle, absque confulatione non relinqoemus.
vratione coqsgriplqre, Pattori» scripluram in opere Mcdiuiu itaque beali tenuere, com oliin, tum
m PASTOR. -- PROCEMIA. m
nuper, quicanque Herniae Pattorem judicavere σύν­Α Ccrte multo plura apud Bantabam et in Constilu-
ταγμα ηοη quidem canonicum, sed ecclesiaslicum, lionibus apostolortim, boc denominaiionis hs scri-
ac optimse nolae, el propugnaculum fidci calbolica* ptis ιιοιι dedere. 4. Aperte B. Hieronymue in cata-
adversua Montani duriliam; ad haec fetum Hermae, logo Judicium Pelri- disiinguil ab Hermae Paitore:
apoetolici Hliua viri (nulla quippe ralio conlrarium de priino enim disserit in Pelro, de secundo in
evincit), quem Paulus in fine Epistolae ad Romanos Herma. Aique baec ad Rufinum.
salulari jubet. Nam qoi Hermctem seu Hermem in Ex Origenis autem vcrbis, l i b . IY De principiu,
illius locum feubstituunt, aut ulrumque confun- cap. 2, in Philocalia cap. 4, p. 22 : Διά τούτο
dnnt, decepti videntur a fabula Libri pontificalh, ημείς κα\ τό έν τψ ύπό τίνων καταφρονουμένω βι-
nbi ad similitudinero Hermse fingitur quidam Her- 6λίψ τψ Ποιμένι, περ\ του προστάσσεσθαι τον Έ ρ -
m e t , P i i papae primi frater, scripior libri quo μοίν δύο γράψαι βιβλία, χα\ μετά ταύτα αύτον ανάγ­
continebaltir Mandatom angeli, visi in babitu pa- γελλες ν τοϊς πρεσβυτέροις της Εκκλησίας & μεμάθη-
sloris, de Paschale die Dominica celcbrando. Quod χεν ύπό τού Πνεύματος, ούτω διηγούμεθα. Hoc esl,
«ommentum multi amplexi sunt, pr&cipueque ne- Ideo not et illud in Paslore, libro qui α quibusdam
scio qnis poeta snb honeslo Tertutliani nomine contemnitur cum jubetur Hermas duos libros scrt-
f

lalens 1. u i adversus Marcionem, ίιι fine; item epi-bere, ipseque postea annuniiare tenioribus Ecclesiaf
B

stolarum papac P i i fabricalor, epist. i ; Beda, Ado, ea qum α Spiritu didiceral, sic exponimut. Ex hoc,
a l i i , in Chronicis, in Martyrologiis; nec non auclor inquam, sermone conjecerunt viri docti Patlorem
Catalogl pontificum romanorum, ab iEgidto Bucbe- commenlariis ab Origene fuisse illustralum. Quan«
rio in Commenlario ad VicloriiCanonemPascbalem quam loquitur dunlaxat de praesenli expositione,
editus, qui forsan ex pseudo-Uamaso debet eroendari. quam neiripe eodem loci post flerma? teslimonium
Sed et facile fuit librariis, Herrnam mutare in Her- statim subjtingil. Est et alius error nonnulloruru
mem eiHermem vicc versa in Hcrmam. Sicque forlas- adeo crassus, ut nec rcfulaliouis indig at. Dicunt
t

sis apud Magistrum Senlenliarum, lib. ιν, dist. 35, ab tlieroiiymo, in Prologo galeato, per Pastorem
n . 5, ex Herma factus fuerit Hermes : simililerque non inlelligi Hbrum llerm%, sed terliuni Macba-
in RuGniana Origenis interpretalione, lib. ι De baeorum, contorta et tonge pelila ulcmes dedu-
principii$, cap. 3, et lib. iv cap. 2. Poslremo sane ctione άπό τής παστάδος sive παστίδος. Cuin 4*
9

loco capul primum PhUocalia Hermam ostendit. aliis Hieronymi c33lerorumque locis rcs inauifc-
E t contra forte praediclus poeta Uermes scripserat, stissime paleal.
non Bermas; nisi s i , quem errorem errasse videlur Q Denique, cujus babemus animadversiones iuullas
pseudo-Piue, Hermera et Hermam pro uno eodem- ad nostrum auciorem, Barthius, cum passim labi-
que habueril. Nec dissimili, quamvis alia depra- tur, tum conlra anliquam eam versioncm qualuor
vatione ediliones S. Hieronymi libro Dc nominibus coramitlit. Prius, appellando rusticam, semibarba-
Bebraicit, capile de Epislola ad Romanos, exhi- ram, semiveterem : quod iiculiquam esl. Alleruiu,
bent, Ermon, anathematiiaates mcerorem; cum et lemere et absque ulla ratione, imo contra omneiii
res ipsa, et capita de Numeris, de Aclis aposlolo- ralionem, aflirmando, epilomen magis esse quaui
rum, Ermen rcponendnm persuadcant; tametti £r~ iuterpretationem. At aliler rein sc habcre liquel
wwn quoque eodem sensu exponatur in capilibus ex convenieuiia lexluuin a veleribus prolatorum.
de Deuteronomio, de Je3u Nave (ubi perperam Equidem videnlur ista citari cx Pastore a Clemenle
Emon apparet) et de Psalterio. Strom. ιι, pag. 384 : Προηγείται μέν πίστις, φόβος
Jara vero ex Rufini ad Symbolum verbis obscurio- δέ οίχοδομεΐ, τελειοϊ δέ ή αγάπη. Prmcedil quidem
ribus nascitur quaeslio. Quae si i U dislinguanlur, fides, timor vero cedificat, perficit autem charitat;
Libeltus qui dicitur Pastorit sive Hermatis, qui ap~quae ibi non inveniuntur; verum Clemcntis sunt,
pellatur Duos Vi<e vel Judicium Petri; unus no-sua Herniaicis inlerserentis. Tertitim coinmissuni,
sier liber quaiuor geret noraina, Paslor, Hermas,D quando fulilibus conjecluris bariolalur, scriptam
Bua Yice, Judicium Petru Sin aulcm ubi virgula fuisse post Hieronymi lempora, el ab Anaslasio
conspicilur, major dislinciio ponaiur, duo puncla Bibliolbecario. Esto, coucedamus barbariem ubi-
vel punctuiu cum virgula, duo constituentur libri que rcdoterc : num eadem de causa anliquissiniani
binoraines, alter Pasioris, sive Hermatis, aller Duat Irenaei intcrpretalionem Anaslasio ascribemus?
Yia3 vel Judicium Pelri. Equidein nullus dubito, Sed Hicronymus teslalur plcrisque sui temporis
9

quin diversa volumina exstiterint: suspicor magis Latinis Hermae volumen Ignorari! Quid indc ? At
a Rufino scriplum, Libellus qui dicitur Pasloris siveniullo aulea plebi Africaiitt notissimum exstitit;
Hermalii; quique appellaturDua Viw velJudicium ulpole ex cnjus lectione mos invaluerat assignata
Pelri. Raliones, cur opera non confundam, ha»c oralhne assidendi, u l verbis ular Tertulliani. At
smiit: 1. De uno libello sic loculus fuissel: Qui di- a Laiinis calholicis, tempore Zepbyrini ac ejusdem
citur Patlorn, $ive Hermatis, sive Duce F u r , vel Ju-
Terlulliani,ad jugulandam Moniani tmpielatem ad-
dicium Petri. 2. In lolo Pastore ne verbum quidem hibebatur. Sane ante Anastasium ab Hieronymo,
de Pelro. 3. Pauciora de duabus viis profert inilio Ruiino, Cassiano, Gelasio, Beda el Walfrido Sirabo,
maudaii s e x l i , quara ut inde nomcn accipercl. Latinis scriploribus, memoraiur. An necesse esl
ΒΒΒ S. H E R M A
ut emnet Isil Graee ltgerint, ei non cx noetro in- Α qnibus usus fuii el in notis margmaUbae, quas a4
terpreie? Trtnseo reliqua Barthit momenta, pul- lexltnn apponendas cvravi, liueram G, sigulfieare
vcre ventoque leviora, ut uUimum iltius peccatum ms. S. Germani, lilteram V , ms. S. V i c l o r » ;
attingam. In eo autem craisislil, quod Joanni Tariuo aulen asterieco, ante caput 8 Visioiii* 3 l i b . ·
eam alBngUopinionem, de qtia vir ilte eruditissimus cari utramque codicem, poetea solum VicloritMnau
©ύ& κατ' δναρ, quasi ad PhUoealiw caput primiim Adjectat sunt, in hac editione, varim lecliome* es
Ruflno ascripserit Pa*tori$ Lalinam iranslationem. anliqno codice Carmelitarum Excalceatorum *ub- 9

No3 ut uihil certi afferre possumns, Ua suspicamur urbii Pariiietuis; quas ad calcem toliu* velumi>u
per prima Eccleeiae tewpora Lalinos non caruiase legere licebal in Pari$. EdxL Acceuerunt etiam
laudaiissimi operis versione : eam vero atiaxn a ηηω , tit infima pagina Oxeniensit editionu, anni
nostra fuis&e, nibil nos cogildiccie.CaMenim ante- 1685 Uguntur, ex codd. Bodleianm $t Lambtikamm
quam manum hinc lollam, monilum te velim, L e - ^ bibliotkecarum.
cior, el capitum lemmata abcsse a codicibus mss.

GALLANDIl PROCEMIUM
AD S- HERMAM.
(Veterum PatrumBibliolheca, t. J Veneliis, 1765, in-fol., Proleg., ρ.,χχνι.)
f

C A P . I. Quis cujasve (uerit Ihrmas. Dtitinguendu* denl vesligia in ejus opere passim obvia. N a m eta-
tum ab Herme Dalmatiw, ul ferlur, episcopo tum C tim abinilio haec habet · : Qui enutriverat me, *en-
y t

ab Hermete Pastore, Pii I fratre. i %// d R >. Po$i multot atttem*

H q u a m d a m pue aw oma

Glementem Romanum excipit Hermas, vir et ipse annos hanc visam ego recognovi, et coepi eam diligere
apostolicus, non modo Patrum vetuslissimis cele- vt sororem. Exacto auiem tempore aliquo, lawan
bratus, verum eiiam ab Apostolo salulatus ad R o - eatn influmineTiberi vidi, elc. Uinera quoque soa
manos scriberite *, anlequam Romam Paulus ipse- ct mansiones describeus, Cumarum memiuit ; loeo T

met appulisset. Probe autem distinguendus noster enim citalo pro cum his legendiim Cumit, c l . Cote-
Hermas ab Herme seu Hermete, prout sane ulrum- lerius recte conjecisse videtur. Meminit itcm vim
que cum nominis varietatc, tum Ye ipsa, Patroba Gampanm · , nec non Arcadia : unde lux haud 9

interjecto, distinxit idem Apostolus. Siquidem loco modica conjeclurae noslrne acccdil; eamdenique
cilalo : Salulate, inquit, Asyncritum, Hermam, Pa-pariler conGrmare pulavertm ejusmodi verba : M

trobam, Hernien, elc., quoruni ille, si Udes Pseudo- Cum, inquit, ambularem in agrum, et comxderarem
Dorotbeo alqne Hippolylo, Pbibppopoleos; hic veio ulmum el vilem...De hacvile et ulmo disputo.kd quem
0almalia3 episcopus fttissc fertur. Poiiore item jure llerraae locum illustraHdum apposite a Golelerio
twcerneijdus uterque ab Hermete Pastore, domo adbibila Servii cxplicalio Virgiliani h e r a i s i i c h i i : 11

Aquileienst, sancti P i i I fratre , sub cnjus ponlifi- β ι . . · . ulmisque adjungere vitet.

calu centum ferme postPaulumaniiis librum De Pa- < Seoundum Italiae sitnm, a i l , loculus est; in qua
tchate scripsit, nunc deperdilum, vel sallem haclc- viles altius elevanlur. Sic a l i b i : ι β

nus incomperlum. De bis aulem plura duduro pro- Non eadem arboribut pendel vindemia nostris. ι
tulorunl viri erudilissimi, Nourrius *, Fontaniuus · , Quibus addas maxime velim, Heimani Gnece s c r i -
aliique; ad quos proiude, ne longius quam par sit bentem, ad jejunium indicanduin, στάσεως, statio-
excnrrat oratio, lectores remiuimus. Interim vero, nis vocabulum more Latinoiiim usurpasse " : quod
vcterum presertim ac recenliorum scriplorum a u - eo quidem sensu GraBcis vocalum, nuspiam se le-
ctorilate ducii, Hermse quem Paulus proxinie anie gisse meminit vir erudilns modo laudatas. Neque
Patrobam salulavit, opus Patior inscriptum asse- sane ullura hujus vocis exempluni , eadem signifi-
rendum existimamus; eo vel maxime quod auctor calione apud Grxcos accepbe, profert Cangius u
t

ubique ίιι ipso libello, Hermw non autein Htrmit neque ab eo excilalus Petavius
t

aut UermettSy nomen assumat. CaBlerum divitem praaterea fuisse aliquando Her*
Ualum, quin clRoraanum forlasse fuisse scriplo- inam , uxoremque duxisse ex qua filios susccpe-
u

rem,vel sallem inlcr Latiiios diu vixissc, plura sua- r i l , quas lamcn ipsi fnturaerat soror; ila nempo
l 7

• R o m . XYI, 4. *Nourr., Appar. adbibL P P . , lom. I, pag. 49 eeq. ' F o n i a n . , Bi$t. titter.AqwiL
lib. ιι, cap. 11, pag. 64 seq. * Herm. Past. lib. i , vis. , cap. 1. Id. ibid. vis. ιι, cap. 1. · Id. itki,
(
7

vis. i v , cap. 1. * Id. rfctrf., ιιι. simil. ιχ, cap. 1. Id. ibid., simil. ιι.
1 0
Virg. Geory. lib. i , vers. 2. " k L 1 1

ibid., lib. n , vers. 89. I S

H e r m . Past. lib. ιιι* siniil. v, cap. 1. G a n g . , Glostar. med. Grmc^ u

ϋτάσις. " P e l a v . iu nol. ad Epipban., pag. 356. " H e t m . Past., lib. i , vis. m , cap. 6. W. <4W. 17
t

vis. n , cap. 2 el 3.
«5 PASTOR. — PROCEMIA. 831
AORUR ΛΧ a tori atn dbtoclata, ΒΟΠ amplitig uxoris Α naslani preiio el, .editorem audire j o m i t . C Do
M

MUNERE fungereliir, TEEUIUR IPEEMEI auctor. Sed ctr\na ioquit, ad Antiochum ductm, olioftt bomioJg
y

qood rei caput e a l , Ecclesiae Romanse pregbyier camraentum, eo tamen nomine preliosa et com-
e r a i wwier Hermas, eo tempore quo βαοιη Patioris mendanda egt, quod magnam Hbri PastotU paiw
opu» acribebat: qaod quidem jure collegigge vido- tem, eujug Graeca jaindiu interiere, Grece nobig
tor Dodwellus . t Jubetur enim ipse, inquil vir
1
exbibeal; et quidem ita puram, ila Latinis llermm
criticus, duo ReveUtionum suaruro exeinplaria de* Pasterii congonam, ut ad verbam ex eo u l pluri*»
acribere : Clemenli alterum ad exterag civitales
1 9
muHi descriptam egge congpicttmn ait. Primo uairv-
transniitteiidum: allerura Graptat, viduis legendum <jue gcriptor igle Anliochuin nobig represeulat
orpbanigque sub viduarum cum instiiuiis: suuin adeunleai S. Alhauasium, inarmitalis corporeae
v e r o terlium exemplar, Ecclesue Romanae genioiv causa; u l ona prectbus guig level aegriludinem, ct
feot seu pregbyteris, ipanm legere oportebal l l e r - monilig viara parel ad posniteniiam. Huic Alhana-
maaa. Sieul ergo Gleoientig Eccletia» RomanaB epi- glug eanittli restiluto, doodeetn MandaU i r a d U 9

aeopi mumig erat ad reiiquog exierarum Ecclegia- q u « nihil aliad gunl qnam dnodecim iUa Bermm
Tum epigcopoa miitendi Itbeltam ; et Graptse vidusc, Pa$tori$ Mandata, quibus congtal liber gecundus,
legendi coUegig viduig et orphanig: ete ganc qui ita tamen ut noii tniegra gemper, ged quibusdam
Eccleaue Romame presbyierig renuniiaturus eral aderoptig aflerat. Dwnde mulia alia ex codomlibro
Hennag , ejusdeui pariter Ecclesiae ipgum faigge binc inde constwiHur, ac ptgtremo magnam el pro-
pregbyterum eral congenianeum. » Hactenug vir lixam narrat Aotiocbi vigionem, quara item ex
H k erodiiug. Alia inguper nonnulla de nogtro Herraa tertio PasUms libro muiuattie esl. Hoc itaque opo-
tibuU adnoiare Moshemio " , quae taneu haud ma- gcnlum licit prima fronte flocci quidem faciendum
gni refcrt recenaere. tidealur, maximi lamen esl moraenti; qnippe eum
libri illius aposlolorum «YO editi, et a tot Patribue
CAP. Π . Opus Hermm, PigToa inscriptum. De G « r -
nec gine laude memorali, m o l u el prolixa nobts
ci* eju$ laciniis, deque vetere Lalma versione.
fragmeula goppeditet. » Haclenug V . G.
Illud potius nolatu dignom occurrit, quod flermas
Quamvig vero lextug Henme Gnccag interdderil,
i n guig visionibus descfibendis Zacbariam propbe-
integra tamen exatat interprelaiio Latiiia, cujvji
lam iroitatus videatur; quin et c opug suum eo tam
singulari exarasse stylo exisliinatur, quod illuni ad aoetor penilus iecomperlug. Sed qntgqoia demuw
alHciendos movendosque boioinum aniiuos, alque ille fnerit, ejus lamen vergionoin Yetugiiggimam
ad iradendam doctrinam guaro apiissimum et effi-C "H»te q u a Teriulliani « t t e fuigae
caciggimum judicarel, ι ut conjicit vir doctug . 1 1
yidetur Ecclegis Africanae aotiggima; quod uiique
Aliter tamen visum erudito DodweUo". Ejusaulem aperle colligilur ex ejus libro D$ oratione, unde lo-
liber anliquis Palribus sive Graecis give Latinis, eum deguinpturo inier velerura lealimonia reiuli-
Paitor aut liber Pa$lori$ passira appellalur; inde- luug. Merilo igilur a viris erudilis exploga Bartbii
que forlasse derivata denomiuatio hujusmodi, quod genlentia, Pastorii versionem Anaetasio Biblbnbe-
io toto ferme opere Pastor inducitur Hermara allo- cario ascribentis : quae geilicet longe anle Uiera^
94

queng et informans. Nunc vero tribus diglinguttur i.yiMO, Ruiino, Casaiano aiiigque Anagtagio auti*
libris, quorum primug Viiiones i v gecundus Μαή- quioribas Patribaa coroperla fnisRC perbibelur;
9

data x n , tertius Similitudines χ complectitur. Haec quaque insuper ugus comperitur Yeluglug auclor
tamen divisio poslerioribus editoribug ascribcnda; homiliaB De aleatoribu* inier opera Gypriani, u l
siquidem illam neque mgg. cxemplaria,neque ve- alios praHereamus. Quae vero gubdit idera cengor
lusti scriptores agnoscunt; quiu et a codicibus qui de hae anliqua versione qnibus illara depriaiere
guperant abesse capilnm lemmala, Colelerius aliique conalur, levioris gunt inomeuti quara ut ίο iis ro-
obseryarunt. feUeodU lerapus insumamug.
Hoc aulem opus Graece primiim faigge gcripluin D
- | - Quanioin pretio apud Patrum vetustissi-
C a p h

nemo nescit : dolenduro tameii quod texius jam- mo$ habtlum. Valde utile jure exittimatum. Hinc
immerito α nonnullis reprobalur. Solvuntur uli-
dudum teiuporum injuria gic exciderit, ut nonnulla qnot objeciiones, ab auliquorum Palrum auctori-
tantuoi loca supersint, vetusliorura Patruin Grae- tate petila.
eorum ope.ribug intexla. Quibug quideni laciniis, Palrum antiquissimis, Graecig in primis, tanto in
in primis vero Γι-aguientig iis quaB salig mulia oc- prelio foit Herroac Paster, tantomque apud ipsog
eorrunt iu Doclrina ud Antiockum ducem, inler aucioriiate valuit, u l ab eorum nonnullig, u i pula
Athanagii supposititia primum a doclissimo Mont- IrenaBO, GWoeule Alexandrino alque Origene , M

fauconio evulgata, jactura bujugmodi otcunque gar- fueril inter canonicas Scripturag recengiutg : adeo*
riri polest. Verum de hujug operis pseudo-Atba- que oibil mrrttm, gi opus illud in anliquis bibtio-

LKuhr. i a addil. ad Pearg. Opp. po*t. pag. 106. et in Diagert. ging., ibid. pag. 158.
1 8
9
1 9
Herm. PasL
lib. i vi$. ιι, cap. 4. " M o s b e m . Inttit. ui$t. CM$t. rnajor.,^. 2*5. Nourr. Apvar. ad Bibl. P P . ,
v
1 1

loro. I, pag.57. " D o d w . DUserl. ιι in lren., j x v i , p. 120, et in addiu ad Peara. Opp. posL, p. 197.
» Honlf. Aihaa. Opp. tom. II, p. 2 5 1 , ΜοαιΙ·, η . 111. " B a r i n * Doi iu Hcnn. pag. 855. " v i d m a
Veter. lestimon. Herm» Patturi praemis^
Μ7 «69

ram codicibtis atque in veterum Slicbomelriis, Α ptorum veterum usurpaste iettimonia declarau HJN
Nofi Foederis libris subjeclum re|»eriatiir. A l h a - autem Hieronymus post scribehat, quara suom in
nasios vero, Hieronjmus ac Rufinus eumdem lo- Habacuc Comraentariura edidisset; litijus enim mt<
com ipsi attribuunt, quem Sapientiie Salomonis mirnt in eodem libro , ubi sua acripta recensei:
, l

nomine inscriplae, et Sapientiae ^irach, nec non ut propterea si quid in Hermam durius liUerisan-
libris Esther, Juditb, Tobiae alqne Macliabaeorum lea tradiderat, illud vero ipsemet postea correxiiae
assignant. Uno verbo, Hermae Pastor velustis P a - ac emendasse videalur.
tribus passiin habitus, non quidem veluli liber Neque demum res est adeo exploraia, vt tauui
cauonicua, sed veluii ecclesiasticus el optinue nolae« Hieronymianuro objectum accipere de opere Pau*
quiti et maxime necessariut ac ulilissimus, ad Gdei ria cogamur: non enim Tyri> sed Hegrin apud H(*
dogmata propuguanda comparalus, aique ad ple- mam bodie legimus. Quae quidem ?ox inde fortassis
bis institutionem quainmaxime idoaeus» enala, ut erudite satis conjicit c l . Cotelerius, quod
Verum, si quosdam audias, Novatianorum et in Hermae texlu compendiosa scrtptura exslaret
Pelagianorum fons Monlanisticarum supersti- ΤΡηΤ i cujus poslremaeliliene inferiore parieexesa,
β

lionuni gurges fautorque Arianorum habendus Her- puiarit vetus inlerpres legendutn εγρην; hnjusque
nias : impurus insuper dcgmatistes, qui scilicet ^ leclionis vira haudquaquam asseculus, litteris La-
liberum arbitrium puTgatorium et monasticara linis vocera Graecam rcddiderit Hegrin; cum U-
solitudinem astruat : denique tanquam larvati pro- men legendum fuissct έγρήγορος, ac Yerteodea
phelae somnia, ejus scripia repulanda, adeoque Vigil ex Danielis cap. ι ν , ubi εγρηγόρου, seu Fi-
inlcr suppositilia et baeresibus fabulisque oppleta gili$ ministerio Babylonis rex ad beslias amanda-
rejieienda. Sic nimirum sctiptorem aposiolicum tus legitur : quo forte aposlolfrus scriplor respe
ceasores isli morosi exagilant, ejusque Paslorem, xerit. A l i i vera * · , cx Colbertini codicis ms. le
praestahtia et uiilitate commendandum, alque a clione quse sic se. habct : Mhit Dominut angdv*
vetusiioribus Palribus lanlopere celebraium itifa · suum super besliam cnjus nomen e$t Hegrin, coll
mant. Atlamen eorum criminalioues leviasimas gunt Hegrin non angeli, sed besliae nomen esse*
esse nulliusque ponderis, complures viri doctissimi Graece ninairum scripserit Hermas άγριος, ιΜ
prodiderunl. Psalmistae spectans ** : Έλυμήνατο αυτήν υς U
Agesis nunc, ne objecliones ad unam oirinee ta- δρυμού, χα\ μονιος άγριος κατενεμήσατο αυτήν.
citi praleriisse dicamur, eas sallem quse a Patrum Exterminavit eam (vineam) aper de βί/οα, et sinquli-
aucloritate repelunlur, bic duciraus disculiendas. Q rU ferus depastus est eem. C u i quidem conjedora
Inter illaa vero pracipua e S. Hieronyroo desum- coniextus favere vidalur. Squidem bancbcsliam
pta occurrit, cujus baec suut \erba : Liber ille apo~ prenKrco superventurmfiguramesse, mox ibidea
cryphus, iuquit **, stultUice condemnandu$ e$t,slylo in apocalyplico declaral Hermas : ut proimlc
quo scriptum est quemdam angelum nomine cum Tyri paulo anle scripseril a Domino super bestiaa
prieesse reptilibus. Quo loco nonnullis visus estangelum missum fuisse, ipsius senientia de aitgelo
sanctos doclor Heroiae Pastori severioris censurse a Deo in auxilium Ghrislianorum immisso sit ae-
notam inussisse, illud nempe viri apostoiici d i - cipienda, qui eos in pretsura supervenlura, sea iiB-
clura respiciensu
: Misit Dominus angelum suumniinenle persecutione solarelur atque foveret.
qui ett super betlius, cui nomen e$t Hegrin, et ob Opponitur
- insuper ex antiquioribus Tertullianus,
turavit o$ ejus ne te dilaniaret. Hinc, inquiuul, qui Pastorem dure perslringens , scripluram TO- , k

Hermae Patiorem non solum contemnit doctor cat apocrypham, falsam, adulleram, adeoque ab
maximus, verura etiam slullum esse decernit. Nae, omnibus ecclesiasticis conventibus reprobaum*
a vero longe aberrare videntur, q u l sic raliones Sed haec sunt Teruilliani, jampridem in Monla-
putanl. Fac demum respexerit bunc Hermae locum nislarura haeresim prolapsi : quod sane in Herm*
S. llieronynius, num vero eapropier universum D laudem vel plurimunri cedit. Sccus eniro Terlulli*-
Pastoris librum ille rejecisse dicendus? Quod euim nus ortbodoxus alibi sensisse videiur . M

aliquo in opere quidpiam minus recte aui parum Alii eliain scriplores Origene vetusliores vd «**
caute scriplum quis dctegat pronuntietve, id vero dem suppares, Pastori* libellum in comeoiptioncm
lotius operis auctorilali plane oflicere, nemo jure adduxisse perhibentur, quorum tacito nomine fl*
dixeriu Deinde, qui lieri potest, u l sanctus ille minit ipse Adamantius Yerum cum idem 0π·
Joclor acriler a«leo in Paslorem inveclus fueril, genes alibi s c r i b a t , opus Hermae valde sibi ntili
,7

qucin De viris illustribus scribens " , revera ulilem visura, tradatque simul illud quidem ab ommht
, e

librum appellal, quemque apud quatdam Grceciapro divino non habttum, verumlamen in Ecctoi**
Ecclesiat publice legi testalur, muUosque de eo scri- circumlaium : bioc jure quis arguat, Palrem dncuV

· · Blondel., Apohg. pag. 17. » Rivel. Crit. M C . lib. i , cap. 12. " H i e r o n . , Comment. tit UeUe.^
T
(

••Herm. Ραιί. lib. i , vis. iv, cap. 2. *° Hieron., Irb. De vir. illu$ir. cap. 10. * Hieron., lib. De vir. itf*U t
9
l r

cap. 155. »* Nourr., Appat. ad Bibl. P P . lom. I, pag 65. »* Psalm. L X X I X , 14. " TenuH., iib. DepndicH.
f t

cap. 10. «»ld. lib. DeoraL, cap. 12. »· Origen., Ue princip., lib. i v , cap. 2 $ 8. Id. Itb. χ
f
M

in Episi. ad llom. x v i , 14.M

l d . Commenl. in Matllt., cap. xiv, ediL noviss., lom. II, p . 644.
 869 PASTOR. — PROCEMIA. 870
tiniuni eo9 acriptores insuper babuisse; adeoque Α psisse perbibetur Hermas sub ClcmeiHis ponlill-
haud nominalim laudasse, quod vel illos millius calu ; qttem, stante adbuc lcmplo, suam inisisse
4 7

esse auctoritatis censuerit, vel immerito nulloque priorern ad Corintbios Epistolam superius oslen-
raiionum pondere ab lisdem fuisse rejectum eccle- d i m u s . Deinde perseculionem Neronianam re-
M

siasiicum Hbrum agooverit. Nisi malis conjicere, spicere videior auclor, dum eorum m e m i n i l qui 49

bujusmodi scriptores Origeni memoralos eapropter jam meruerunt Deum, et pasti tunt causa nomim$
Psslorem conteraptui habtiisse, quod conlra non- ejus fera$ be$lia$,flagella,carcercs, crucet. Eaiu-
t

nullos disceplarent, qui ex eo velut in canoncm demque peraectuionem ilerum memorat, dmn se
Scripturarum recepto testimonia depromerent, q u i - illara effugisse paulo post profitelur bis verbis . 9 9

bus Gdes fuerit omuino adbibenda. Qccurrit mihi talis bettia, qu<s possit populum con-
Quo etiam sensu fortasse accipiendus Prosper, tumere; $ed virtule Dtx et singulari eju$ misericordia,
f

CoUatori Hermae auctorilatcin objicienti, ejus te- evasi illaml Et rursus : Magnam, inquil, tribulatio-
Uimonium nullius es$e auctoritatit respondens nem . e/fugisti propterfidemtuam, et qui talem be-
8 9

Vel potius dicendum cuin aliis, Prosperuro propler- ttiam non dubitasti. Neronem scibcet bestiam vo~
ea Pa$lorU auciorilaiem detrectasse, quod illum cal, ab Aposlolo edoclus, cui leo dicitur idem l y -
penitus ignorarit : siquidem, Hieronymo teste rannus, ubi a i t : Dominus aulem mihi astitit, el
1 1

liber Herinae apud Lalinos pene igtiotus erat. Neque confortavit me : et liberatus $um de ore leonu. ha
vero ab re conjecerint qui putarinl, Prosperuni Patres et inlerprctea passim. De hac aulem persc-
considerate dixisse nullius esse auctoritati$ teiu-cutione fuisse locutum Hermara lum bic, tum
moniutn quod disputaiioni $vw de libello Patioris etiam alibi " , vix ea dubilare sinunt qnae superiug
Gollator inseruil; non quod S. Paler Herma* librum in eamdcm sentenliam edisseruimut Deuique
prorsus rejecerit, sed quod testimonium ex eodem pressurce supervenluraz mentionem injicil vir aposlo-
libro a Collalore in mediuin prolaiuni, nihil ad ejue l i c u s : qua pbrasi θλίψιν illam μεγάλη ν et όργήν
84

opiniouem aslruendam conferre perspexerit. Viruoi μέλλουταν, loiies in Novo Testamento prediclas,
dociissimum consule . ' 4 1 excidiura nimirum Hicrosolymorum, respexerit.
CaUerum cum fiusebius, Hieronymus, Gelasius * Qua de re pluribus loco modo citato eatis erudile
in Decrelo, auctor Slkhometria, Nicepboro GP. at- Dodwellus.
fributse, aliique Ecclesia? scriptores, apocryphos i n -
CAF. V . Quid operce in ejus Pastorem nune denuo
ter et nothos libros Pattorem recensent, eorum evutgalum, impensum.
eententia non ita esl accipienda, perinde ac si eseet C Permultae quidem circumferunlur Patlori$ edi-
BOxia3 doctrinae vel falsi nominis opus; sed qiiod tiones, ex quo primura opus illud anno 1513 P a r i -
ab Ecclesia extra Ganonem posiluin agnosceretur, eiis evulgavit Jacobus Faber. Noe vero ex illis po-
ut y\r\ docti jamdudum monuerunt, nosque supe- tissimum quae prodierunt ab anno 1672 subsidia
rius attigimus. At de his hactenus : nunc alio cx- nobis comparavimus, quibus exaciior nitidiorqoe,
currat oratio. ut par eral, nostra prodiret. Et primuin quidem
C A P . IV. Quo tempore icripserit Hermas , disqni- Gnftca quaniacunque supersunt, in eam compor-
riiur. tanda existimavimus, licet secus senserit editor
Jara vcro, nt ad tempus inquirendum quo scri- Oxoniensis. Quae vero Graeci textus lacinlse longe
pserit Hermas anitnum couvertamus, illud quidem prolixiores ad libros Herraae u et ιιι perlinent, eas
non adeo exploralura babemus, ut certam ejus demum ex Doctrina ad Antiochum dueetn prastan-
notam figcre sit iu promptu. Verumtamen si qois tis Athanasianoram editionis Monlfanconianae mu-
ejus Pattorem rimetur attenlius, nonnulla fortasse tuati sumus, haud rati cum Clerico el Russclio
baud speraeuda iudicia deprehendet, unde opuscu- Fabricium sequi : ea namque inde priuius ipse
lum istud litleris consignalum ante Hierosolymo- describena, ita duxit alicubi confurmanda, ut ve-
ruin excidiutn, sive circa Gbrisli annum 70 meriio D leri inierpreti magis cohaererenl; quod suis locis
existimet. Hanc sane seoientiam sunt secuti cora- adnotandum curavimus. Aliquot insuper Pastom
slures viri erudiii, Dodwellus in primis, Millius *·>
49
fragmenta in eodem pseudo-Aihanasii opere de-
Caveus , Baralerius , alque ut alios praeterea*
%v M
teximus, quae tum c l . editorem, lum alios eliam
mus, V . C. Foutaninus ; qui tamen, sui oblilus,
4 8
ipsum secutos, fugerunl, ut io notis subjecii» mo-
deinceps Hermam ecelesiaslicura saeculi n scriplo- nirimus.
rem appellat. Quod quidem judicimn hisce ra- Haud minori studio anliquam versionera recen-
lionuni momentis innilitur : Primum nempe scri- suiraus, sedulo collaiis variis lectionibus, quas Co»

Prosp., lib* contr. Collat. c*p. 30. " H i e r o n . , lib. Devir. illnttr. cap. 10. F a r l a l . Illyric. gaer.
8 9
$ y
4l
t

tom I, pag. 400. " D o d w . in Dituri. sinauL, cap. 11, § 5, ad Peara. poglum. pag. 158, et in addend.
nd Disserl. Iren., pag. 158. MUI. Proleqom. ad Νου. Tett., n. 145.
4 8
Gav. Bist. Ulter., tom. I. p.31.
44

M
B a r a t . pisquis. chron., c;»p. 3, § 3, pag. 39. * Fontan. Hhl. iitter. Aquil., lib. n , cap 1, pag. 64, 95.
e

M
H e r m . Ptut. lib. ι^νιβ. ι ι , cap. 4. Vide Proleg. ad S. Clcnientem Romanum , liojusce Palrologia)
4 8

C U Henu. Pa$t. lib. i , vis. ιιι, cap. 1 el 2-

4 9
f Id. ibid. vis. ιτ, cap. 2.
8 9
t I I Tim. iv, 17. " H e r m .
81

Pa$t. Ub. ιιι, siroil. v i u , cap. 3. ^Prolegom. cap. 1, scct. 1, |>9.

9 Herm ibid. Ifb. i , vis iv, cap. 2»
8 V
H71 S. H E R M A fH
leleriua et Felluse codicibas mss. in medium pro- \ dudum eepcrat Joannes Albertus F a b r i c h i a , qni
lulere: quod passim neglexisse Clericum ejusque loca NoVi Foederis ad quae allusisse videtur Hermas
exscriptorem Russelium suinus experli. Qtio qui- congesserat, testeReimaro * • : sed cum coltectio isi-
dem iu munerc peravrendo, tanla cum religione i n - baec Fabriciana nondum lucem aspexerit, qualero-
terdum versali sumus, m nimia fortasse cura no- eunque demum liunc laborem subire p l a c u i i ; t m
stra videri queat. Yerum, mco sallem antmo, salva ut DodweHo irerous obviam, qui Hermara e Noti
res eat: siquidem in edilore lioc studiorum genus Teslamenti libris ne tesiimonia quidem addueere
excolente, diligentia potius culpanda quam desi- consuevisse censuii · · , tum in primis ut cotnper-
deranda exislimalur. Dcnique sacrae Scripiurae tum fieret, quam immodica sit Whilbii censura,
loca quas vir apostoltcus respexisse perspicitur, sacras litteras primis vix labris Hermam atligUse,
subjicere studuimus. Quod quidem consilium jam- aut easdem insuper babuisse asserentis

•'Reimar. Commeninr. dt vita et tcript. J . A. Fabrtc., pag. 107. " D o d w . , Disurt. I ad Iren^ $ x u
pag. 74 57
Wbitb., Disquisil. in Bulti Defens.fid.Nk. lib. i , cap. 2, pag. 19.

DE DOCTRINA S. HERMJE.

(LUMFER, Hiitoria theologico-eriiica de vila. uriplx* et doctrbw SS. Patrum, etc. AugvsUe Yindel., 178Ί, 1.1. p. l t
— 0 " » de vita etscriptis S. Herma? affert Luraperus, haec verboteuus tere ex Cotelerio etGatlaudio haosit, et iooo
omiuimus.)

OBSERVATIO P R J E V I A . Β ARTIGULUS I.
Cum primum Ilerinas raonita in Yisionibits, quae OBSERVATlOlfBS D O G M A T I U .
ab ipso describtinlur, accepta publici juris fecil, § I. De S. Scriplura.
tantam ea in Ecclesiani Grecorum prasertim nacla Egregium nobis lesiimoniuni de reverenlia erg*
aunt auctoriialero, ut iis non niodo ad veriiaies fi- libros sacros, qualis islo tempore vigebat, tres
delibus propositas confirmandas, sed et ad haere- Hermae libri perhibent. Hermas cnim, qui απόχρυ-
ticos refeRendos atque impugnandos ulerentur. Sic φον (apocryphum opus) Novi Teslaraeiiti nulluic
S. Ireiweus Hermae lestimonio fidem iri unum Deura adhibuit, c libris canonricis permulia hausit, q u
omnium creaiorem (1) confirmat. Laudalur eliam pertinenl ad Evangelia Matlbaei, Marci, Lacae et
a Glemeute Alexandrino (2) ad comprobandura ioannis; ad Acta aposlolorum; ad Episiolas P a u l i ,
l)eum falsis a»que ac veris propbais in Ecclesiae .nimirum ad Romanos, ad Ephesios, ad Hebraeos
iililitatem ad incredulos confutaridos (3) u l i , qui (7); Jacobi (8), Pelri primam el secandam (9J; divi
divinas revelaliones fabularum loco babenl; aique Joannis secundam (10) ac teriiam (11), atque D.
ad de "onslraoduni, opera ac vcrba nostra (4) iia— Judae calbolicatn (12), nec non ei Apocalypsin beaii
vicem conseniire dcbere; a Tertulliano eiiam adbi- Joannis aposioli, ad cujus exemplum scripsiase v i -
bcbalur, ut oslendal (5), quo corporis babitu oran · C detur. Ε mullis aulem locis Herma3, in quibtis c o l -
dum s i l ; poslremo ab Origene (6) ut probet unaoi ligendis eliam diligeuiem se praebuil Y . G. Lardne-
peccati dietn pcenae anno esse punieodam. rus, bic insigniore» duniaxal cum Apocalypsi coq-

. (I) ι Bene ergo pronuntiavit Scriplura, quae d i - per eos eral invocatum. GollaU Jacobi ιι, τ. 7. l d e « ,
cit: Primo omnium crede, quoniam unut e$t Deu$. mandat.ι x u , c. 1 : Sviritus, qui desursum est, quie-
S. lren. 1. i v Advers. hmret., c. 37.
t tus esL Gollat. Jacobi cap. ιιι, v. 17. Idem, maiid.
/2) L i b . Stromat., pag. 311. \ιι, c. 5 : St enim resUtitii illi (diaboio), luqiel Λ
(3) c An non eiiim ei virlus, quse in visione appa- vobi* conftuu*. Gollat. Jacob. iv, v. 7. ldem, mand.
ruit Herm* in Hgura Ecclesiae, dedil libruiu, ut de- x i i , c. 6 : Audite ergo m i , et timete Dominum ow-
scriberel, quein electis aununtiari volebat. ι Gle- nipotentem qui polest vos salvos (acere, et perdere.
mens Alex. lib. vi Stromat.,pag. 679. Gollat. Jacobi cap. ιν, τ. 12.
(4) Idem, pag. 345. (9) Hermas, visione m , c. 7 : /t *unt, qui credid*-
(5) Terlull., lib. ι De orat., cap. 12. runt quidem; dubitalione aulem $ua reliquerwu
(6) Homitia YIII, m Numerorum librum. viamnuam teram.Collat.il Petr. c. ιι, τ . 15. Idem,
(7) Hermas, similitiid. v m , c. 8 : His igitur non vis. iv, c. 3 : Aurea amtem part vo$ etlis, qui ff+-
e$t loc*$ poeniientioe. Gonfer Hebraeorum cap. xti, ghlit sceculum hoc.Ouhl. 1( Petr. c. ιι, v.20.
17. (10) Herraas, mandat. ιιι . Oporttbal enim f t ,
(8) Hermas, similitud. ν , c. 3 : Quicunque vero iicul Dei servum tit veritate ambulare. Gotifer capui
burtes $unl el piari ad orandum, illi dubitanl petere
% quartom Epislolae secundae Joannis.
ά Domino, cum stl hominu* tam profunda bonUalis, (11) Yide Hermae inandatum lertiuiu totum.
ut velentibut α $e cuncta line inlermi&tione tribuat. (12) Hermas, visione iv, c. 3 : QMOWOIW HHWU*»
Collal. Jacobi cap. i , v. 5 et 6. Idem, similil. v i u , lati ei pun erunt eiecti Dei in titam aHemanu CCK*»
v. 6 : Qui inier reliqua $ua delicia nefandtt verbis fer D. Juilie aooftioli c. x x i , v. 24.
Uominnm inseclati, nomen ejut ntqaverunt, quod «it-
873 PASTOR. — PROCEMIA. 871
spirantes adnotamus. Primiis liabelttr apud Uer- Α raiioHc Spiritum gandum dicat Filkim? nimirum
niani visione n , c. 4 : Anum iltam . . . quam pu- της θείας φύσεως, seu dmnitatis respectv, qeod
ta* CM f . . . Est Ecclesia Dei. Coufer \pocalyps. scilicet cx Deo Patre Spirilu sanctissimo, Spiritns
c XIT. Idem viston. iv, c. 2 : Bestia hcecfiguraest ipse sanclissiinus exisiat, respondel V . G. Bullus
pressurae tupertenientis. Collat. Apoc. c. XII. Idem, (16). Eo siqoidem sensn titulus Spirilus sancli sin-
ibidem : Ecce, occurrit mihi virgo quccdam exornala, gulis personis SS. Trinitatis tribui poiest. Nimirum
tanqttam ex thalamo prodiens tola in albis. Collat. tertiae divinilalis ύποστάσει Spirilus sancti appel-
Apoc. c. x x i , v. 2. Idein vis. m , c. 2 : Nonne vidct latio tribuilur proprie, non φύσεω; seu nalura re-
contra te lurrim magnam, qum wdificatur superspectu; nam sic et Pater Spiriius sanctus esl, el
tiqua* lupidibu* quadratn splendidis, Coll. Apoc. c.Filius qaoqtie (17); sed ratione incffabilis spiralio-
x x i , v. 19. Idcm, ibidcm : In quadralo enim adifi- nis, qua ex Patrc per Filium ipse procedit. Hsec
cabitur turris. Collat. Apoc. x x i , v. 16. Idem vis. auleni ita se babere, loeum inspicienti fadle pale-
j i i ,cap. 5 : Lapides quidem illi quadrali, et albi con- b i t : scilicet tolus ibi HermaB sermo est de Filio
venientts in commtssurit *uts, ii $un( aposloli, Dete i , qui ob no$lram salutem servu$ faclus e s l , ei
episcopi, et doclores, et miuistri. Confer Apoc. x x icorpu$ , t quod serviliter eonservatum fuit, assumpsit.
v . 14. Idem vis. m , c. 4 : Cum ergo consummala ^ Haclenus Bullus. Alitcr rero exponit C l . P. Mossi in
fuerit ttruclura turris, omnet simul epulabuntur nolis ad huoc locum, et mea quidem opinione multo
fuxta turrim, et honorificabunt Deum . · . Dic clarius ac felicius, dum ait: c Haud mirandum, quod
quod hcec omnia sint vera, et nihil extra veritatem Spiritus sanctus eum Filio Domini fondi compare-
est. Vide Apocalypsis caput χ ι χ , . ν . 9. Idem simili- tur, quia ipsa quoque Scriptura tam F i l i o , quam
t t i l . VIII, c. 2 : Tunc nuntius Domini coronas affern Spiritui sancto pecoliarem Ecclesiae curam aiqne
jussit. Allata aulem wnt corona, velut ex palmis gubernationem ascribil. ι Sic apud Maltbaeum le-
faelaSy et coronavit eos virot nuntius . . . Et jussit gimtis : Ecce ego vobiscum lum omnibut diebu$ f

eos ire in turrim. Collat. Apoc. c. νιι, v. 9. Idem s i - usque ad consummationem sceculi - . Et apud Joan-
M 8 f

roil. iv, c. 12 : Nemo intrabit in regnum Det, nisinem : El ego rogabo Palrem, et alium Paracletum
qui acceperit nomen Filii Dei* Collat. Apoc. c. x xdabit n, vobis, ut numeat vobiscum*in alernum, Spiri*
v. 4. tum veritalis Vocat ilaque Hermas Spirilum ;an-
Ε libro insuper Ecclesiastici unus apud Hermam ctum Filium Patrisfamiiia$, quod ille qaeiuadmo-
occurrit locus (13). Cselerurn DOS e libris canonicis dum el Filius Dei Ecclesiae curam gerat ^asiduara.
tnntura illis, qui aliquando controversiis subjectf £ Quam sana et ab omni erroris suspicione v-icua,
fuemnt, loca hic aecripeimus. Reliqua conferri et pura (uerit Herma^ de suprema Christi divinilate
posPMiit apud Lardnerum (14). Pro coronide dun- sententia, his vir c l . Petavius. lametsi alias attte-
U x a l adnotaniug Hermam noslrum jure opliino in- Nicanis Patribus parum favisse videatur, verbis J i -
ter leeles gravissimos de aulbenlia SS. Evangelio» serte explicat (18): c Ab vetustissimis, inquil, scri-
rum a Mallhaeo, Marco ae Luca conscriplorum, ploribus . . . nec ab ullo ba?resis, falsique maxinie
prsecipuam locura mereri, utpote qui borum evan- de Trinilate doginaiis insimulatus est. ι Quam recte
gelistarum sententias, verba pbrasesque suis in H« vcro dedivina Verbi nalura ille ftenserit, nemo nisi
bris pers&pe expressit atque imilalus fuit; quem- Sacinianae ac demenlissima? temcritalis bomo UIH
admodura id vir crudilissimus Fassinius cx ordine quam negaverit. Quid enim quxso ad summani
D. Dcminici suo in prceslantisairoo operc De apo- Verbi divinitalem plane declarandain bis auclorit
tiolica Evangeliorum origine luculcnlissimc demon-nostri verbis clarius el dilucidius? Filius qnideoi
slraviU Dei omni creatura antiquior ett ita, ut in comilio
9

§ Π. De SS. Trinitatis mytteno. Patri suo adfuerii ad condendam crealuram (19)..

Sanctissimum Trinitalie myslerium sub qtiadam Qui F.liura Dei omni creaiura dicil anliquiorem,
aimililudine Herrnae in hoc opere exponit Pastor. t> is cerle eum extra creaturarum omnium numerum
Dominus fundi, inquil (15), demonstratur eue u ac supra illarum conditionem et natitram esae
y

qui creavit cuncta, el dedit illh virtutem. Filius a%- aperte prouuntiat. Qui autem extra crealurarubi
um Spiritut sanctu* e$t. Servu* vero ille Filiu* Dei nnroerum, et supra illarum naturam constituilur,
est. Cur aulera Hermas boc loco Filium Dei dicat bic procul dobio increatus, aeieriius, et summas
gcrvum ? nempe raiione bumana» nalura?; et sub qua sapremusque Deus agseritur. Quis namque creatum

• V · Malth. xxTin, 29. ·· Joan. xiv, 16.

(15) ITermas, similitud. ι χ , c. 25 : Homo *ero (17) Τώ Πατρ\ κα\ τψ Τίψ κατά τδ Γσον ή τε τού
eum $ii iwiguidtu, morialii, iufirmm, et repletiu pec-Πνεύματος, κα\ ή τού Αγίου κλησις παρά της Γρα­
calit, homini peneveranler irascitur. Confer c. xvm φής εφαρμόζεται. «PatrieiFiliosimililerelSpirilns,
Ecclesiaslici, vers. 24. ct Saucli appellatio a Scriptura accommodaiur. ·
(U)Lardner In der Claubtcurdigkeil der evange- S. Grcgorius Nysssnus.oralio. i , contra Eunomium.
iitclien Geschichle, p. u , lom. I, p. 8*0-101. (18) Pelavius, tom. II, Theolog. dogmat., prflefat.,
(15) llermce Paslor, siroilitud. v, c. 5. cap. 2, 5 6.
(16) DefensiofidetNicanas, scct. i , c. 2, pag. 18. (19) Ifermas, similiL ix, lib. i n , cap. 12.
PATROL. G R II 28
 & ΗΕΙΜΑ m
inier et increalum, inter Deum et creaturara nihil Α adfuerat, ejusdcm cum ipso sicol nalune ila et po-
omnino medium eese ignorai? Dcnique eumdem testalis semper fueril. Cuni sarla igitur, tecla, kilav
Dei Filium ad condendam creaturam Patri suo graque eit Hermse nostri de summa Christi doctrmt,
«terno adfwsse qui Iradit, is profeclo illum Palri nec quid oronino contra illam nisi insulsum plaae
MIO co<£ieriiuiii iirmissime asseverai. Eodcm plane et ineptum eflutire potuerint hseretici; unus Umei»
sensu tlermas pouio superius dixerat : In tervili ex illis pauca quaedara ipsius verba arrosit, quibus
condilione non ponitur Filius Dei, ud in magna po- Spirilus sancli dmnitalera ab eo negalam fuisse
leslate et imperio (20). Oinne3 quippe creaturae Dco probare perperam conatus est. Hsec porro sunl, qa*
serviunl; quoniam omnia, uti de Deo canilPsalies illo nobis objicil : Neque cum vuil, hotnini loqta-
legius e i
t tur Spiritus tanclu$ $ed lunc loquUur, cum vuU
terviunt tibi. Qui ergo in $ervili condilione 9

non ponitur, bic crealura nec eese nec dici polesl; Deus (23). Sed si huuc Socinianum bomiuem nefa-
qui autem creatura esse et dici nequit, ille cerie rius erranlis secla» amor uon penilus obcaecasseir
Dens ipse est. inlellexisset ulique banc esse Hermae noslri men-
Age vero, si his orombus et alia adjtcias, quae de tem, el seneum omnibus facrle obvlum iNequecu*
codem Dei Filio ab auclore uostro sciipla legimtis homo vuU i homini lequitur Spiritut tanctut, ui
In magna, inquit (24),esf poltsltte ei hnperio; alibi cum vult Deus. At quid, obsecro, ex bis verbiscoo-
vero a i l : Nvmen Filii Dei magnum est, et unmen- tra Spirilus sancli divinitalem ? imo vero quid ex
sum, ei lolus ab eo suitenlatur orbi* (22); ac conti-illia, niei pro asserendadivina illius nalura, conclu-
uuo post: Omnis Dei creatura per Filium ejus di poiesl ? Ibi eiiim Hermas veros prophetas divino
tentatur. His verbissuiumam illius divinitatemaperle Spirilu, quando ipsemet voluit, afflaios fuisse asse-
renunliari falearis, onmiuo necesse est. Cui enhn, veral. At quis nesciat, slreauos Nicaens fidei defe»-
air.abo te , ea ouinia convenire possunt, nisi vero sores boc ad debellandos A r i a n o s , et Spiriles
bei Filio, qui ejusdem cum Patre sit iinmensitalis, sancti divinitalem adverau» Naeedonianos invide
«eterniiatis, poteslalis et naturae. Non audiendus propugnandam efficacissimo, ut plane non imme-
ilaque impius nescio quis Socinianus, qui nolds rilo pulabant, usoa esee arguroento.
l>erperaro objicit Filium Dei ibidem ab Herma ser- Herni;e Pastor duas iusuper in Cbrisla naiune
TUOI appellari, qui post suam tanlum mortont a Pa- aperlissinie distinguit: divinam unam, secuiidon
tre super populum suuro poteslatem omnem acce- quam Dei Filius anle omnem creaturam exsistit, iii
peril. Nunquid enim Hermas, cum ibidem, sicut ut itt consilio Pairi suo adfuerit ad condmdam cm*
Yidimus, d i x i l : In servili conditione non pqnilur Fi- Q turam. En inlegrum lextum D. Hermae pro divioa
itus Dei sibi ipsi absurde, pulideque contradixisse nalura : Primum omnium oTwitni, inquam, hn Μ
t f

exisiimandus esl? QuVs sanae nienlis bomo id un- demonslra. Peira hmc et poria quid sunt? Audi,
«|uam asserere, imo cogilatione animoque lingere inquit, petra hcec el porta Filius Dei eiU Quonam
audeat? Quis vero, si hunc aucloris noslri locura paclo iuquam, domine, petra velus est, poria a*U»
%

a^quis unquam legerlt o c u l i s , ibi con(inuo non nova? Audi, inquit, intipien* et inielliye: Filiusφα-
aniniadverlat ulrumque ab illo de duplici Cbrisii
v dem Dei omni creatura antiquior e$t, ita, ut in eo*-
iialura, cum bumana, lum divina recte Iradilum et silio Patr'% $uo udfuerit ad condendam crealuran;
pronuntiavum. Quemadmodum enim Christus ab porta autem propterea nova est, quia in consumvu-
ίρβ· «ecundum divinam suam naluram omni crealu- tione in novUtimis diebu» apparebit, ul qui usue* m

ra amiquior i« servili condiiione non ponitur; ilaturi suntsalutem, per eam burent in regnum Dei^V
v

secundum bumaiwm servus Dei appellalus est. £t Hoc itaque in loco Pastor Cbristum exhibet sub
id quidem claritis , quam ipsiusmet llermas vcrbis imagine tum pelra3 vetcris, quatenus bei Fiiius esl
explicari non potest: Hoc ergo inquit, Cliristi cor- ante omnem creaturam una cum Palre exsistens;
%

pus, in quod inductut e$l Spirilus sanctm, servivil
illi Spiritui, recie in modeslia ambulans et caste, D novissimis dicbus apparuil. Haec autem cuoi Her*
neque omnino maculavil Spiritum i//um.... Advocavit
ergo Filium et nuntios bonos , ut el huic scilicet
corpori, quod servivit Spintui $anclo sine querela,
locus aliqnis conshtendi daretur, ne viderelur mer-
cfdem tervituii* tuee perdidi$se. Accepil aulem
post morlem suam idem Chritli corpu$, humanaque
ejusdem natura omnem tuper populum potestatem;
tametsi ipsemel Gbrislus , qui secundum divinam
suam subslanliam Patri ad condendani creaturam
• P»al. cxvin, 9 L
l
lum porta3 novaB, quaienus id«m homo factus m
mas nondum inlelligerel, neque capere potuissei,
qua ratione , qui Filius Dei esl, idem ct Dei servus
sit, Paslorem suura inlerrogat; quare Filius Dei in
simiUtudine h a c , servili loco ponitur? Huic qu«*
stioni
et respondet quidem P a s l o r : In serviliconii'
tionenon pouitur Filius Dei, sed in niagnapotestaW
imperio. Sed hxp verba integrum Pasloris respon-
suro non absolvunt; siquidem et alia ab eo mot
eubjiciuntur, quac proposilae quaestionis pleniorea

(20) Hermas, simil. v, cap. 6. (23) ldern, mandat. χιι, cap. 12.
(21) Mem, lib. m , shniliiud. v, cap. 5 e l G. 124) Idcm, siinil. ix, cap. 12.
(22) Idein, lib. ιιι, simililud. ix, cap. U .
 PASTOR. — PROCEMIA.
et magta dislinctam solutionem continonl. Nimirum Α
dislinguit nirsuePastor inter Spiritum sanclum seu
τήν OsCav in Cbristo φύσιν, el Christi corpus seu
nalurain huinanaiu; ac servileni condilionem , in
qua Filium Dei in stroilitudine posueral, ad carnem,
seu nalurain istam humanam duntaxat referendam
e » e , di&mis verbis docei. Poslquara enim de S p i -
ritu isto loculus fuerat, qui infusus est omnium prt-
mus in corpore, in quo inhabitaret Deus, mox hsec
subjungit: Hoc ergo corpus in quo inductus eit Spt-
ritus sanclu$, urvhit illi Spiritui, recte in modestia
ambularu et casle, neque omnino maculavit Spirilum
iilum* Cum igitur corpus illud paruisset omni tempore
Spiritui saucio recte atque caste, ac laborassei cum eo
nec tuccubuitsel in omni lempore , faligatum corpus
illud serviliter convenatum e«f, sed fortiler cum Spt- Β ad Deum. Aliter ergo neino intrabit ad Deum, nisi
riiu tancio comprobalum, Deo receptum est (alludere
videiuradverbaPaulilTimotb. c a p . m , v . i 6 , έδι·
»αιώθη έν πνεύματι, χα\ άνελήφθη ένδοξη ) , in quibus
871
peccaia cxpianda perlulit. Ipse enim viam tha>.
dala lege, qttam α Patre acceperat, nobit ostendit;
alque ideo in redemptos omnet regnat, potettate f>
eos α Patre sibi concessa.
Yalidius nihil tradi pote$t iis, qure Paslor in eo*
dem Simililudinum libro docet quoad absolutain
necessitalem, in qua versamur, medialionis Jesu
Christi ad aelernara salulem consequendam. Perspi-
cue declaral, neminem intrare posse in regnum
Dei, nisi acceperit nomen Filii Dei (26). Explicat
gravissimam banc verilalem paiitale alicujus urbis
muro cincUe, quae unica dotiatur porla, per quam
oeccssario ille transeal oporlel, qui velil urbein
$
ingredi. Porta vero, addil Pastor post quatuor vel
quinque Hneas, Filius Dei qui iolus est accessu*
per Filium ejus. iEterna igilur salus oblineri neqait
absque fide in Jesuin Cbristum.
§ RI. De baplismo, pcenitentia ordine ac matrimomo.
}

verbis liquido apparet, Pastorem loqui de corpore Ex absolula necessitate mediaiionis Salvaloris
seu nalura Christi bumana, deque eo tanlun) corpore ad aeternaoi salutem consequendam, aliara fidei ve~
affirmare, quod serviliter conversatum fuerit; quod- ritatem deducil Pastor, quae ab illa naturaliter fluit,
que p o s l , ac propter peraclam in terris servilulern scilicet necessitaicm baptismi, ejusque miraoi effi-
istam cum Spirilu sanclo seu τω Λδγφ, in quo cacitalem. Anlequam enim, ait ille (27), accipiat
subsisleret, comprobaium Deo, fuerit receptum, boc homo nomen filii Dei, morii detlinatus esl: at ubi
est,ad dextram divina? majestalis evectum in excel- accepit illud sigiilum, Uberatur α mor/e, ct iradilur
$is$imi$. Hinc Pastor Chrisli bominis exallationem viice. Iitud autem sigtllum aqua esl, in quam descen-
adumbraveral in simililudine per aervum, qiiem duut homine* morti obligali, ascendunt vero vUte as*
Dwninus fuudi, boc est Deus Paler, propter opus signati (28). Pulcbrior fortasse non adinvcnilur
bonum quod pra?stiteral, Filio suo coha?redem vo- textus ad nccessilatem baplismi, cjusque mirain ef-
luit facere. Nempe per servum intelligit corpus, seu ^ ftcaciam comprobandam. Pastor tam vebementer
humanam Cbrisli naluram; per Filium vero τήν sua3 seuienltx tnsislil, ut contendal justos ctiam
Οείαν iu Christo φύσιν divinani naluram , ut lecto- qui anle incarnationem decesserunt, non potuisse
rera jam plus semel monuimus. Tunc igilur servus in regnum Dei inlrare, nisi diyino hoc sacramenlo
Filio cobaeres factus esl« cum corpus seu bumana signali essent. Nece$$e e*t, ait ille, loqueus de pa-
nalura Jesu Chrisli post resurreclionem ad dex- triarchis, propbelis acjustis anle Salvaloris adven-
traro Dei collocata, ejusdem gloriae alque bonoris, lum viventibus, ul per aquam habeant ascendere, ul
pro captu auo sucia fueril, parlicepsque facla, quem requiescant : non poterant enim aliler in regnum
bonorem Filius Dei seu ό Λόγος, etiam anie buiic Dei intrare, quam ul deponerenl mortalilatem priorit
mundum coiidiluro, apud Patrem suuiu possi- vitw. Addit insuper, veteres istos sigillo Filii Dei
deret. signatos fuissc, et ila intrasse regnura Dei: iili igi-
Gcnuinam hic mePasioris scnlentiam exbibuisse, lur defuncli sigillo Filii Dei signati sunt, et intrave-
facile perspiciet, quisquis simililudiiiem illara quin- runt in regnum Det; deinde, apostolos c l doclorea
U m Hermas cuna cura aliqua legerit. Ex bis vero Ecclesise, post eorum raoriem bis praeJicasse Evan-
omnibus tandem maidfeslissimum est, docuisse Pa- ^ gelium Jesu Cliristi, et dedisse eis baptismum, qui
storem Fdium Dei,qua Dei Filius et Deus est, aervi solus deerat, ut essent beali: Quomam hi aposloii
rationem eiiam respeclu Dei Patris neutiquam ba- « . . . cuw defuncti essenl, pradicaverunt hk qui
bere, neque babuisse unquam; Meque aliter servum ante obiermt, ei ipsi dederunt ei$ signum illud . . . .
Dei aliquando fuisse, quam propier incaruationis tantummodo hoc sigillum defuerat ei$. Singularis
dispcnsatioDem , quam ultro suscepit. Uacienus de sane baec essel opinio, si Pastor vcllel bic intelligi
Jesu Cbrisli natura divina. Sed buinanam insuper debaptismo aquae, pulo autcm ego cum C l . Fleu-
Paslor in Chrislo tradidit naluram, secundum rio (29), sermonem hic fieri de gralia baptismi,
quam servo comparatus (25) Filius Dei et aerumnis imo potius siculi optime adverlit C l . Colelerius (50)
mullis obuoxius fuit, raalaqueplurima ad hominum de baplisino metaphorico, ei oinnino spiritali, pro*

(25.) Hermas. lib. m , simil. T , c. 5 ct 6. tum alibi inspergit, quae benignam interpretationem

i26) Idem, eodem libro, simiiilud. ιχ, cap. 12.

27) ldem, t'6td.,ca.p. 16.
(28) Agnoscit simul hic Pastor peccaluin origi-
postulant, u l ab errore vindicentur.
(29) HiU. eeetet., lom. I, lib. ιι, % 46.
(50) Tom. I Operum SS. P P . apostol., p. 117.
nale. Noonulla lamen diflkilia ct obscura lum bic
 S. IIERMit: 886
uti couvcniebal antmabu* a propriis corporibos Α pccraiis, ct confmionibus sibi invicera succeden-
separatis. GaHcrtim non solus Hernias banc opinio- libus. Si poil poenilentiam, inquil ille , iubinde pec-
iiem amplexus esl; pro ea S. Gleraens Alexandri- cel et panitentiam agal, non proderit homini talii
y

nus (31) quoquc piigitavii, qui adducit in bujus
rausoe pairociiiiuni loxljis paulo supra recensilos.
Quod vero scribil Paslor de praedicatione apostolo-
rum facta animabus juMor«in, qui antc lncarnatio-
Mcni decesserunt > vebcmenter oblinet apud vele-
res (52).
Yalde terribile cst, quod tradit Pastor cirta poe-
nilcnliam (53). Domine, dicit ei Hermas, audivi α
quibusdam doctoribus quod alia pcenitenliu non est simillimas, imo asperiores etiam adinvenimus in
agcuti; di/ficile enim vivet Deo. Nolaudum bic est,
Paslorem absolute non assercre, bominem nonposse
quolibet vitae etia lempore yeram pceuilenliam
agerc, el in aniaritudine cordis s u i , et corde con*
triio et bumiUato ad Deum sese convertere; sed
solum maximam praedicat difficultaiem bujuscon-
versionisin pcccaloribus, de quibus esl serrtio; ity-
ficilc vivet Deo, (,uod indubium est. Plirasts hb
f

Mfif t//a, cum in aquam descendimus, el accipimui aliquibus aliis Ecclesise Patribus, puto apad S.CIe-
remntionem peccatorum nottrorum; t/a, ul nos non mentem Alexandrinum, D. Cypriauuro, et S. AJD-
debeamus ulieriu» peccare (posl receplionem bujus brosiuni (55), quod sane velerum borrorera pro
Mcramentt). Uoc vernm utique est, respondel ei Pa- & frequenti relapsu osiendit. Ulinam noslris hiscc
stor: recte audisti; sed poslea ei demonstrat, bapti- temporibus, qui ad id tenenlur, sanclum huiichor-
smum non esse propric pcenitcntiam, sed remissio- r o r c m Gbrislianis ingererenl! utinam inconsiderau
n e m , el p<Bnitentiam non esse, nisi pro i i s , qui facililas absolutionum occasionem non praeberd
postquam vocati sunt, ct inler lideles cooptali, a peccaioribus facilius prolabendi iu peccala! Obser-
diabolo Iqptati peccaverunt. Et ideo dico tibi, pro- vat praterea V . C. Colclcrius (36) quod primi Pa-
scquilur Paslor (34), quod pott tocaiionem illam tres dum unam promittunl duntaxal pcenitentiam,
magnam, el tanctam, si quis tentatus fuerit α dia- id oeconomise causa srripserinl; u l iiimirum fideles
bolo, et peccaverii, unam pcenitentiam habet; si au- eo magis efflcereni cautos, sollicitos, innoeenii*
tem $ubinde peccet et pcenilenliam agat non pro- 9 baplismalis scrvandae studiosos : ubi nutem casus
derit homini lalia agemi: diflicile enim vivet Deo; emerscrit, expressis verbis ileratam etiam pcwii-
una cnim, ail illi aliquando superiue, babetur lan- tenliam commendarunt. Forte etiam ut advertit V.
Mimmodo poenitenlia pro servis Dei: Servis enim C. Scbolliner (37), pcenitentia solemnis, atqae caoo-
Dci p&milentia una e&t. Nullam diflicullalem quoad nica, ex Ecclesinc veteris disciplina, semel tanlun
dogma in bis texlibus adinvenio; at timoris et tre- ^ concedebaiur; privata aulem et sacramcntalis to-
pidaliouis argumenlum inde sumant oportet i i om- lies quolies peccator serio Ytdebafur disposilos.
ucs, qui ob frcquenles relapsus valde dubiam rcd- Gaelerum Hermas remissionem peccatoruni omniam
dunl poenilentiam. Dixi primo loco, nullam in bi9 per veram pcenitentiam toto fere opcre suo tt»
lcxlibus liabei i diflicultalem quoad dogina; quia in clare,eiex instiluto docuisse videtur (38) ut eum
postremo eorum sermo est de poetiitenlia publica, Tertulliaiius propterea Pastorem moechorum per ca-
ut nullo negolio cruitur ex causa, ob q u a m Pastor lumniam appellaverit.
illam pbrasin adbibel; l o q u i t u r enim ibi de a d u l - Mullis quoque in locis docel Pastor, dimissa
i n i i crimine, quo aliquis saepe inquinaretur; af E c - culpa nequaquam eo ipso dimitti a Deo orauem ρφ-
elesia malclabat olim c r i m e n h o c pwuitcntia pu- nam : sic enim dc laboriosis poenitenliae, sen sa-
b l i c a , qiue revera una lantum yice concedebatur. lisfactionis operibus, ct poenis temporalibiis scri-
Q u o a d alium vero textum, nulla nec in ipso difli- bil Hermas : Rursum progressi sumus panlulutr^
cullas adinvenilur, eiiamsi verum e s s e t , Paslorem o&iendit mihi pastorem magnum, el velut agrate*
ibi loqui de poenitentia particulari; nam si res ad ftguram habentem, amictum pelle alba caprina,
cxameh rigorose revocetur, atictor id subim i r a - ram gestanttm hi humero, et manu virgam nodosam
dcre inlendit, frequeiilcs scilicci relapsus esse baud f) et valde duram.et flagellum \n manu; atpecttn***
dubia iudiciaadversus falsaro conversionem iUorum tem trucem, ei sanum habcbat, ut posset terrere &
peccalorum, quorum tota vila continuis texitur quo*; talis erat aspectu* ejus. Hic ergo accipiebat Λ

(31) L i b . ιι Stromat., et lib. v i . aedbaec deliclortim leviorum, illa graviorum.

l52) Vide hac super re V . C. Golelerium in sui»
n o l i s i n bunc l o c u m .
(33) Herma2 Pa*t., mandat. i v , c. 5, apud G a l -
l a i t d . , t o m . I, pag. 71.
(34) lbidem cap. 1, apud Galland., t. I, p a g . 70.
t produxerunt. Sed, quod pace borum virorum dicium
(35) Gyprianus, l i b . De discipl. el habilu virgi-
nurn, pag*. 162; Clem. ΑΙκχ., I. ιι Strom.: ideinle^i-
tur apud S. A m b i O s i u m , I. n l)e penit.. c. 10: c Me-
r i l o , i n q u i t , reprebcndutiltir, q u i 6;epius poeuiten-
tiam ageiidam p u l a u t . . . . qui.i s i c u l u u u m l>a-
plisma, i l a u u a poenilenlia, qua? tamcu publice
^ i i t t r , n a m q a o l i d i a m nos debei uoenilora n^ccali;
(36) Gotelerios in nolis ad c i u t . locum flerma.
(37) In Hist. theoiog. utculi i , pag. 96, n. 35·
(38) Cf. visionem ιιι, cap. 7. Fuere viri quidam
docli, qui bunc locum ad.purgalorium astruendoro
sil, multum sane fallunlur. Gertum siquidem habeo
cum V . G. Coielerio, hic non agi de purgalorio,
sed dc poeuitcntia, ac pcenis purjratrtcibus, aive af-
flictionibus, quas Deus ex misericordia sua pccca-
loribus in ipsoruro eraendationem iofaacviia \m*
mittcre solct.
881 PASTOR.- PRCCEMU. 88*
itlo jnvene pastore ea pecora, quce delicias qnidemΑ que tuo ioco reililuerh : tantummodo in hnmilitan
agebant, $ea non exsultabant; et compellebat ea in animi persevera (4!).
pratcipilem iocum quemdam ac spinosum, tribulisque (Jtinam haec perpendant non proiestantes solum,
confertum, usque adeo, ut de spinis, et tribulis *e qui opera eatisfactoria explodunt, scd et clementis-
non possent explicare; %ed implicila ibi pascebantur simi illi confessarii, qui pro peccatis gravissimia
spinii, et tribulis : et grave* cruciatus experiebantur atque diuturnis, levissimas nullaque raiione pro-
ex verbis ejus; agebal euim ea et nec consistendi eis portionata9 injungunt poenilentias, et hac sua Icnl-
9

locum ante lempus pirmiliebat... Hic, inquit, paitor, tate crudelissimi sunt; cum tanto acerbiora in a l -
pro jnstis quidem nuntius est, sed prcvposilus pcence: tera vila islis molliter poenitenlibus pcrferenda sint
Uuic ergo tradunlur, qui α Deo aberraterunl, ted supplicia, quae longe faciliore (comparativc) salis-
servierunl deiideriis ac voluplulibus saculi hujus.
faclione bic redimere poluisscnt; si enim nos ipsos
Punil erqo eo$, sicut meruit unusquisque eorum, *<e-bic judicaremus, non ulique judicaremur i b i .
vis varmque pcenis... varice pcenas atque tormenla Praeeminentiae episcoporum non obscurum testi-
hwc sunt, qtue hominet quotidie in $ua vita patien- monium occurrit iu Herm«ne Pattore. De decimo
tur; alii enim detrimenta patiunlur, alii inopiam, vero monle, inquit 1. m , simil. i x , cap. 27, t/i quo ar-
alti divenas acrimonias; alii vtjurias ab indignis pa- borea erant legeutes pecora, talet iuniqui crediderunt
tientes, muUaque alia exercitia et incommoda. Plu- quidam epiuopi, id e$t prasides Ecclesiarvm. Et
rimi enim inconstanli consilio multa conantur, nec alibi jam scripserat (1. m , simil. i x , c. 9, vidc, et
quidquam conducit ei$ etdicunt, in actibus suis IUC-
%
visionem ιιι Hermae). Nunc ilaque vobix dico, qui
cessum se non habere; succurritnt eis ea, qna: neqni- praeslis Ecclesia* et amaiu primos con$e$$u$. Ex
ter fecerunt, ei dominum causaniur. Cum igitnr per~ quibus eruitur, fuissc ^unc primas catbcdras, qui-
pessi fuerinl omnem vexationem, et omne ineommo- bus singularis Ιιοηο:*, poteslasque conjuncta esset,
dum; tunc traduntur mihi ad bonam admonitioiiem, quasqae superbi ct ambitiosi bomines concupisce-
et firmaniur in fide Domini, et per relxquot die$ $er- rent.
viunt Domino mente pura, et cnm cceperint deliclo- Circa matrimonium docel primo Hermas, matri-
rum agere pocntieniiam, tunc ascendunt inprcecordia monii vinculum propier adulterium altcrulrius
eorum opera sua, in quibus »e nequiter extrcuerunt, conjugum haud dissolvi. Quod si dimiserit (vir) mtt-
et tunc dant Deo honorem, dicentes justum judicem lierem tuam et aliam duxeril, et ipm mocchatur...
et$e eutn, meritoque $e perpeuot, secunduw facta ergo non debet dimi&su eonjuge sua vir aliatn ducere.
ικα, ctc. (39). Q Hic actus similis est el in viro el in muliere, ait P a -
De afflicttonibue autem cum sponle susccptis, stor (42).
t i n i a pneposiio poenileiitiie imposilis, ita scribit Dein exponit, quomodo se gerere debeat marilus
idcm Hermas (40): Scio, inquit, tuti$ pratcordih erga uxorem adulteram. Prsecipit marilo separa-
eos agere poenittnliam. Nunquid ergo, a i l , protinuitionero ab uxore sua adultera (quoad lorura seu
putas aboleri delicla eorum, qui agunt poenitenlicm ? cobabiialionem), secus reus ille peccati ejus, et par-
Non proinde coniinuo: sed oportel eum qui agit ρω- ticeps moecbationis ejus. Si vero mulier dimissa
nilentiam, aflligere anitnam suam, et humilem animo poemtentiam egerit, el voluerit ad virum suum re*
ic praxtare in omni negotio, el vexatione$ multat t>a~ v e n i , Pastor mandat marilo, u l eam recipiat; sc-
riasque perferre. Cumque perpessus fuerit omnia, cus pcccatum magnum admiuit. Quod si mulier
quce illi instiluta fuerunt, tune fonitan, qui eum posl poenitentiam in eadcm peccata prolabatur, in
creavit, rt qui formavit universa, commovebilur erga iisque perseveret, et poenileniiam non agal, dcbet
eum clementia $ua, et aliquod remedium dabit; %d~ absolute recedere maritus ab i l l a , ne paniccps sit
que tle, si vident ejus qui panitentiam agit cor pu- ejus pcccali. Hic casus, juxta Pastoris doctrinam,
rum e$$e ab omni opere nequissimo... et rogabo nun*respicit viruro adulterum ct mulierem adulte-
tium illum, qui prcepositiu est pcence, ut levius te a[-
^ ram (43). Ilasce regulas scmper observandas edixit
fligat; sed exiguo tempore patieris adver$a iterum-
t
Ecclcsia, ulpote SS. Scripturarum ac tradilionis

(39) Past. Herm., I. m , sim. v», cap. 2 el 3.
(40) Loc. cit., gim. v u .
(41) Vide ^imilitud. i x , cap. 6.
(42i Idem, mandat. iv. cap. 1.
(43) En inlegrum texlum ipsius Pasloris : Do-
rnine, si quis habueril uxorem fidelem in Domino, et
hanc invenerit iit adulterio, nunquid peccat vir, l i
convivat cum illaf El dixil miht ; Quaudiu ne$cit
peccalum ejus, sine crimine esi vir vivens cum illa.
Si autem icierit vir uxorem suam deliquiste,
el non egerit pmnileniiam mulier, et permanet
Et dixt illi: Quid ergo $i permanserit in vitio $vo
mulier? Et dixii : Dtmittat illam vir; et vir per $e
maneut. Quod si dimiserit mulierem $uam et aliam
duxerit, el ipse mcechalur. El dixi illi: Quid si mu-
lier dimissa poenitentiam eaerit, et voluerit ad virum
Kuum reverli; nonne recipietur α viro $uo? Et dixit
tnthi: /mo, ιί non receperit eam vir tuut, peccat, ei
magnum peccatum sibi admittil; ted debet recipere
peccatricem, quce pcenitentiam egil, led non stepe...
propler pcenileniiam ergo non debel, dimisia conjuge
$ua vir cliam ducere. Hic actut similis est el in viro
% 9

in formcaiione ttia, et convioit cum illa vir, reu$ et in muliere. Hermae Paitor, mandat, i v c . i .
9

erti pcccati eju$, el particeps motchalionis ejus.

 S. l l E R M j ; 8SV
auctoritate mnixas. Adulterium semper babiium Α ncinini in mtnlem vcnisee disputationem insliluere
ost ut legttitna divortii causa; nunqtiam aulem dis- supra mysterium gralias, eique gloriara praripere
solvit vinculuin niatrimonii legitime conlracli. conversionis, ac justificationis peccaloris; atque
Declarat tandem polygamiam successivam revsra bac de causa Hcrmas suum Pastorem perhibci lo-
licitam esse, coelibem Umen qui vilam ducil, rein quentem de gratia salis confidenler. Secundo, si
Dco gralissimam facere (44). recte ad examen revocetur hic texluft, nibil in eo
j IV. De mandatorum Dei observantia el gratia. adinvenitur, quod multum delinere nos debeat;
De divinis praeceplis sermoncm instiluens, ra omne id eniin, quod ibi docetur, ad bsec reduci-
Deinnamanliscrvalu facillinia, nequequidquam illis tur : Deum videlicet concedere gratiam pceniienuje
sanclius aut dulcius esse ait (45). Cum vero Hcr- hominis sincerilati, ejusque bonis dispositionibos.
mas Paslori objicerct; Homo cupit quidem matidata Haec phrasis atitem nec est Pelagiana, nec Semipv
Dei custodire, et nemo ett qui non pelat α Domino, lagiana, nisi in sensu eorura, qui tenenl, hancsin-
9

ut possti mandata ejm $ervare; $ed diabolus durut cerilatem, basque bonas disposiliones unice ex li-
esl, et potenlxa $ua dominatur in Dei servos (46). bero arbitrio procedere, et ex viribus naturs;quod
Paslor illico ei respondel, non posse diabolum do* quidem nec bic docetPaslor, nec alibi, quod sciam,
minari in Dei servos, qui ex tolis praecordiis in Do- * in tolo opere suo. Quinirao dici eliam polest non
minum credunl. Polest autem, addit insuper, dia- absque ratione Pastorem illis vocibus usum esse;
bolus luctari, sed vincere non potest ; si enim retisii- qttippe poenitentia csl una ex iis gratiis, quasDeus
/II illiy fugiei α vobis confusus. His verbis coniir- non conccdit ordinarie loquendo, nisi postroullas
mari possunt anima* qurcdam meliculostt, quibus alias, uli iidei, spei, quae stinl veluti dispositiones
terrorcm inculiunt Chrislianae virtules, easque pu- ad islam (48).
lant in praxi esse niaiis molestas, quinimo et i m - § V . De angelis*
possibiles eorum naturae. Velint ipsae, diliganl, et Neqae praetermittendum a nobis arbitramur, qoa
nihil erit diflicile; qui diligit, onrinia potest. H a c d i - dc angelis suis in libris Hermas tradit. Primo qni*
leciionc de Salana vicloriam reportabunt, c l com- dcm docet e38e quamdam ipsos inler angelos sib-
mimes bujus sortis roinas conlemncnt; quaequidcm ordinalionem, ila nimium, ut aiii sint aliis exd-
nimai, inquil Paslor, sine virtute sunt, sicut homi- lentiores (49). Secundo exponit qualem circa oenes
nis morltii nervi. Minas autem illius in totum nolite hujus muudi res soUicitudinem babeant. St2t»it
limere; sine virtute enim $unl, $icul hominit mortui aulem imprimis S. Michaelcm arcbangelum babere
nervi. Pbraeis ba3C originalis est, perfeclamque ha- Q poiesutem super populum Christiamim, et guber-
bct pulcbi itudinem; ac palbetice cxponil, quod nare illum. Nuniius autem (verba sunlPa-
5iifiimo conlemptu debeamus babere da?monem : eloris) Michael est, qui populi hujut habet poteto-
absil vero quod boc mjnus nos sollicitos reddal, ac tem, el gubernat (50). Hinc peculiaris devotio Ec-
vigilantes adversus ejus fraudes ac insidias. clesia3 oatholicre erga S. Michaelein fundalor ia
Qtiidam locus occurrit iu Pastore, qui posset doclrina primaevae anliquitatis.
inorari lectorem, parum de gratia instructum. Quo- Idem Paslor aperte qooquc declarat Filium Dei
rum ait Pastor, viderat Dominui purat menles /u-
9 praeposuisse angelos in custodiam eorum qaos Pa-
turas, et terviluras ei ex totit pr#cordii$ illis tribuit
y stor coelestis ipsi Iradidit: Eis quos Filio tradiitX
pamitentiam ; el quorum reipexil dolum el nequilias, Filius eii nunlioi prccpoiuil ad conservandos tinp-
€t animfldverlit ad sc fallaciler revenuras, negavit
los (51). Etsi agalur bic de solis praedeslinatis<
TII ad panilenliam regressum, ne runus legem ejus cerlum est nihilominus quod Paslor idem pririle-
nefandis maledicerent verbh (47). Videri, inqiiam, gium concedal ca3teris hominibus.
posset bic Pastor aliquibus Pelagianismum sapere, Primo enim illud concedit neophylis ipsis, dum
\el ad minus semi-Pelagianismum, in materia dicit quod illi ab angelis coinmonenlur ad beiteia-
graibe, quaro primo aspectu videlur concedere ine- ciendum (52). Deinde declaral in genere, quod duo
D

rilis, et bonis dispositionibus hominum, minime genii sive duo angeli sunt cum homine, unussequi-
recognoscendo illamex parle Dei gratuiiam. At latis, et unus iniquilalis (53). Prior ad virlutem,
ttniinadverlcudum est prinio, primaevis temporibus aller ad vitia excitat. Malus ipse genius diaboioi

(44) Ei iterum dixi illi: Si vir velmulier alicujus
decesserit, et nupserii aliquh illorum; nunquid pec-
cal ? Qui nubil, non peccal, inquit, *ed $i perte man-
serit, magmm sibi apud Dominum conquirit liono-
retn. Herniae Pattor., mand. iv, c. 4.
ad poenitenuam praeparasse, inde palet; quia pa"to
euperius angelus ad Hermam d i x i t : Xidei
mulii egerunt pcenilentiam, et at&ecnli sunl saluiem.
VidcOy inquil Hermas, domine. Ut scias, ail ange*
lus, bonilatem et clementiam Dowini magnam, d

i45) Ponite vobis Ueum, Denm vettrum in corde

ere, et intelltgelis quod nihil facilim sii his man-
datis, neque dulcius, neqne mansuetiut, ueque $an~
honorandum esse, qni dedit tpirilum ci$ qui dipi
crant prcnitentiam agere.
(49) llcrm» Past. visionc πι, cap. 4.
y

eiins. L . ι ι , mand. X I I , c. 3 et 4. (50) Idem, similit. v m , c. 5.

(46) Idem, ibid. c. 5.
y (51) Idem, similit. m , c. 6.
(47) Idem, Pa*t. similitud. νιιι, rap. 6
% (52) Idem, 1.1. vis. m , c. 5.
(48) Qutniniu Oeuni anlcriori qnadam gratia eos (55) Idem, 1. ιι, mand. v i , c. 2·
SS3 PASTOR. - ΡΙΜΚΕΜΓΑ.
est, q u e m a d t i K x l u i » ipse a l l o l o c o faletur (54). A n - Α q u a r u m p r i m a e s t , apostolos post moriem Jcsu
gelnm quoque Hcrmas noster commemorat, qui Christi doctrinam sanctis, qui ante obierant, prae-
terribili cuidam belhiae preeral, quam per somniom dicavisse, iisque baptismura conlulisse, sine quo
viderat, atque Hegrin appellal (55). En ipsius P a - bona Hlorum opera inutilia erant (58). Hoc tamcn,
storis verba : Misit Dominus angelum tuutn, qui e»t judice viro perspicacissimo (59), non de aqua, sed
$uper bestias; cui nomen esl Hegrin, et obturavit os de baptismi gralia cst accipiendum; fuit enim ve-
ejus, ne te dilaniaret, etc. Viri docti circa vexatum terum complurium opinio, apostolos mortuis prae-
bunc locum diversa sunt commenti. Geleberrimus dicavisse (60), quod S. Petrus " de Jesu Chrislo
Nonrrius eura restitucndum putat ex codice Colber- affirmat.
dno, qui sic habel : c Misit Domini.s angelum suum Ait preterea revelaliones el visiones pro dubitan -
auper besliam, cujus nomen est Hegrin (56).»Suspi- tibus, et veritatem sibi traditorum disquirentibus
catas jam fuerai doctissimus Goielerius, Hermam esse ad tnfirmiorem eorum fidem confirroaudam
Gnece hoc fere modo scripsisse : "Επεμψε Κύριος (61); mundum vero per ignem et sanguinem esse
Λγγελον αύτοΰ, δς έστιν έπίθηρίον, φ δνομα "Αγριον. ddendum (62). '
Quam in senlenliam recilat illtid psalmi L X X I X , Postremus Pastoris locus memoralu dignus re-
14 : Έλυμήνατο αυτήν συς έχ δρυμού, χα\ μο- ^ spicit modum secemendi propbelas vcros a falsis.
νιος Αγριος χατενεμήσατο αυτήν. Devasiavit eatn aper Hoc ut oblineatur, utrorumque vita et mores in
de siha, et kingularit ferus depmius e$t eam \ examen sunt revocandi (65). Veru$ propheta iile e$t
β 1

cui quidein conjeclurae contexlus favere videlur (57). qui Spiritu sancto repletm est; at divinm iste Spiri-
Siquidem hanc bcstiam pre*sur<B superventurae Hgu- tus quietus e$t, humilis, recedit ab ornni nequiiia et
ram esse niox ibidem stylo apocalyplico declarat detiderio vano hujut s<?cy/i, nemini respondet, inUr-
Ibrmas. U l proinde cum paulo anle scripserit, a rogalut, nec singulis *e$pondel; neque cum vull Η Θ -
Domino super besliain angelum inissum fuisse, mini loquilur Spiritus Dei, sed tunc foquitur, cum
ipsius sententia de angelo a Deo ίιι auxilium C h r i - *ult Deus. Cum ergo (loquitur semper Paslor) vene-
slianorum misso s i l accipienda, qui eos in pres- rit homo qui habet Spiritum Dei in Ecclesiam ju-
y t

sura superventura, seu irominente persecutione so- itorum habentium fidem Dei, et oratio fil ad Deum,
Jaretur atque foveret. Gl. Gotelerius inde enatam tunc nuntins sanctus Dhinitatit implet hominem
coujicil vucero Hegrin, quod in Hennae lextu com- illum Spiritn sancto, et (oquitur in lurba, sicut
pendiosa scrjptura exslaret Ιγρηγ, cujus posirema? vult Deus. Ad pteudoprophetam quod ipeclat, α spi-
liltera inferiore parte exesae, pularit vetus inier~ Q ritu movelur terre$tri vacuo, virtulem non habenle. 9

pres legendum Εγρην; bujus lectionis vini haudqua- Exaltat $e et vult primam cathedram habere: improbus
quam astecutus, litleris Latinis \ocem Gnecam est verbotus indeliciis conver$alur,£t iuvolupiatibu*
t t

reddiderit Begrin : cura tamen legendum fuisset muUis, et mercedem accipit dmnationi$$uw(6l). Hisce
έγρήγορος, ac vertendum vigil, ex Danielie capite characteribus veri a pseudoprophetis discernunlur.
quarto, ubi έγρηγδρου, scu vigilii ministerio Baby- ARTICULUS II.
looiae rex ad beslias amandatus legilur: qyo forte OBSEHVATIOMES MOEALB8 E T D18CIPLINARES.
aposlolicua scriptor respexerit. Haclenus c l . Gal- § I. De paenitentia, oratione, jejunio ac eleemosyna.
landius ex Nourrio alque Golelerio. Ad hunc Yexa- Postquam Pastor Hermam de tribuladonibus quas
lum Hermae locum respexisse Hierooymum 1.1 in in domo saa patiebatitr, cooquerenlem erudisset,
Habacuc i , 14, nonnullis visum. Licct alii viri docti hasce omnea leraporales calamiutes conseclaria
aliter senserint. esse cura propiiorum, tum alienorum peccatorum;
Hisce addiinus aliaa msuper Herm» opinionee : eidem ideam veras pcenitentis propoiiit, el quinam
·»· PsaL L X X I X , 14. ·» 1 Pelr. m , 19.

(54) Idem, 1. ii,mand. v n , c . 1. Incusanl nonnulli
banc de bono el malo cujusvis bominis angelo sen-
tentiam; eam tamen non solum Origenes boro. 25,
super Josue, et bomil. 1 super EzechteL; S. Basilius
Sup.cap. ιιι haxx; S. Maximus ceotur. ι charit.,
c. 9 1 ; S. Joan. Gbrysostom., bom. ιιι, sup. Ep. ad
cl. Geillier, quod sine causa daronaretur Hermas,
ac si introduxisset errorem periculi plenum, assi*
gnando cuilibet homini et bonum angelum, et ma-
lura. Estius quoque super Magistrum sentenliaruiu,
qui seque huic opioioni aslipulalur, asserit, quod
ad miniis ha^c sentenlia utprobabilis admitti possiu

Coloss.; sed etiam S. Gregor. Nvs. in dogmatibus
versalissimus lib. De vila Moyst$ lenet, ubi a i l :
c Est sermo ex majurum traditione iidem sibi vin-
dicans, qtii dicit, poaleaqnam natura noslra in pec ·
caiurn dccidil, Deum bunc casum noslrum sua pro-
tidnitia minfme desiituisse, sed angebun ex iis qui
naiuram corporis experlenl sorlili sunt, adhibuisse
ad uiduscujusqu£ lulelam viLe. Ex adverso autem
natura conuplorem paii macbinalionc conlra nili,
et pravo quodam ac malelico dcemone adjuncto bu-
ί
55) Hermae Past., 1. i , vis. iv, c. 2.
56) Ιιι apparalu ad Bibl. P P . 1.1, p. 65.
57) Quod tameu Fello doclissimo liiinus videtar
admillendum.
(58) Herro. Past., lib. m , simil. i x , num. 15.
(59) Fleury lom. I, pag. 541, editioois Augu-
stan.v..
(60) Clemens Alcxand., 1. u Slrom., p. 679, et 1.
τι, pag. 658.
ol) Ilerm. Pasf., vis. i n c. 4. t

ius viia3 peraiciem affcrre. Porro bouiinem in ain- 62) Vision. iv, c. 5 : Oportei smculum aoe p$r
borum inedio conslitutum, alterius propositum, a l - ignem et sanguinem deperire.
lerius proposito contrarium suopie momenlo va- (65) Mandal. χι.
lenlios reddcre. · — Sapientcr igiiur animadverlit (64) Mandal. x n , rap. 1 cl 2.
PS7 ^ S. HERMJE
m
peccaloribos revera poenitenlibus sinl fruclus poe- Λ dum pauperibus , alque in cbarilalis opera impen-
ii'l<'tui£ facicndi. Oportet eum, inquil (65), qui dendum ab ipsis eral, secus veri jcjunii remiinera-
agit paenilenliam, affjgere animam $nam, humilem tionem non recepluris; constat lertio , Herms sas
ic pwstare, animose vexaliones mulla$i variasqueculo dics jcjiiiiio desiinalos slatioiies appellatos;
perferrc, c l prxcipue cor purum gerere ab omni quurlo qui jejunabal , summo iuane ad orandun
opere malo. Haec sunl qux iradit vetnslus bic scri- seccdebal, alque per diem nibil nisi paneni,?t
ptor circa veram pocnilenliam, quxque toto coelo a aquam guslabat (68). Quinlo ad jejunium rite per-
iloclrina haereiioonini el ibeologorum laxiorum no- agendum aliorum dierum sumptum computandum
strx aelatis differunt. esse existimal a n l , alque in pauperuni usus sepo-
Noc minori animadversione digntini, quod de jc- nondum. Sexto bona opera praeterea superaddca-
junio Paslor Hennac exponil. Siquidetn eum i n - d a , a peccalis abslinendum, alque Dci praecrpu
Rlruit, quid sil jejunium Deo acceptum, quncve sla- servanda censebant.
liones, ejusquc apud Deum roercedem ostendit. iVi- De elcemosyna verba faciens P a s t o r , aeque io-
hil in viia tua nequiter facia* , iuqiiit Pastor (66), slruil illos qui eara erogant, ac illos qui eam reci-
*ed mente pura servi Deo, et in prozceptis ejus ingre piuiu(69). Monei primos ut siinplicilcr dent.et
r — — 1~
diens; neque admiseris desiderium nocens in animo sine distinclionc omnibus qui mendicanl; secundos
u

/ M O . . . Hoc si feceris, jejunium magnum consumma- adbortaiur ui ex vera neccssitaie *duntaxat mendi-
bis acccptumque Domino. Domini autem promissis catum eanl, secus ;alionem redditurl rigorosam.
crede, si hcec [cceris, Deo te viclurum. Qua die jeju-Sub similitudine viiis, ei ulmi. quae sit eleemosyiue
nabis, nihil gu&tabis, nisi panem et aquam, el utiulas,
com- cxponii Pastor (70). Nam sicuii viihuim
putata quanlitale cibi, quem cwteris diebus come- iustentatur, ut fructum afferat, $ic dives α paupere
sturux era$ sumplum diei itlius, quem facturus
% era*
adjuvatur, cui eleemosynam erogat; quia petper
9

$ pone$, et dubif vidua*, pupillo, aut inopi... Hccc

ft
orat ud Dominum pro divile.
statio (67) sic acta est bona et occepta Domino. Con- De oratione dum agit Pasior, exigit precipue, ol
stat igitur primo adversus novatores jejunii, et abs- assidue buic sancto exercitio vacemus, et ad Dcuro
tinentiae bostcs, morlificalione* corporis in usu accedamus cum omni possibili flducia in ejtisroi-
fnisse primasvis jam temporibus in Ecclesia: se- sericordiam, elsi innumera ac enormia sinl pecca-
cmnlo id quod scnsualilati (ietrabobalur, erogau- G l a , quibus detinemur. Non esl enim Deut, ait Pa-

C5) Herm. Past., &\\m\. \u arido victu, iransire populus omnisassuovit, liocesi,
! 66) Idem, simil. v, c. 1, 2 el 5. panenri dunlaxal cum aquasub vesDeratn adliiliere. >
(6") Vocat hic jejuniiim more Latinorum, inter Epiphan. in Exposit.fidei.Ps.xxu.Si legc dau xc-
qiios Romae vivebal Hermas, stationem. Siaiio ropbagiae consliluLae fuissent, de lis eodcm modo,
aulem de mililari exemplo nomen accepil, lesie Ter- ac de quartaB el sexla* feria* jejunio scripsisscl:
mUiano, De oral. Cuui enim Cbiisliaui piioribiis ι Uem quaria et sexta feria jojumum ad boraiu ui-
isiis 6;ccidis, cerlis quibusdam, ei praesertim Mer- que nonam indiclura.. ideo jejunamlum esse decne-
rurii ac Veneris diebus s u u i m o manc in ccclesiam verunl apostoli. ι At inquies, lcgeni banc alibicom-
jojuni convenirent, ibi(jue ad boram nonam in o r a - memorat Epiphan. baeres. 75, s. 6 : ι Quid si, aie-
lione, aliisque pielatis ofliciis perslarenl; binc bat, ex apostolorum constiiulionc rcpeieuda nobis
factum, ut illos coinentiis, et illorum eliam dienini auctorilas est, cur illis quartai soxtaqiie fcriaije^
j c j u n i u m a iuiiilaribus f o i l e slalionibus transhUo junium perpelua lego sancitnr, excepla Pentecosie.
staiioms itomine donarenl. Nain quemadniodum cur eex Pascbalis diebus nibil oninino ad ciber»
<'xcubia3 mililum , et eoium pio foribus palatii prxler paneni, satcm, el aquam adliibcndum dch-
staiuli excubandique funclio, slalio vocabantur, ila niunl? > Ibi cerle utraque jejunia , el quarL-e sei-
v^rosimile est Cbrisliaiios morani illam, atque oili- laeque feria3, et scx dierum Pascbatis eadcm lege,
4'ium illud, quod jejuii in Ecdesia usurpabaiit, ex- aique apostolica constilutione sancita essc pronun-
r u b i a s et slationem vocasse, uti insinuat Terttit- tiavil. Altameii ubi idem Epipbanius conira AeW-
lianus prinnun commemoralus. Vidc Aibaspinxum D nos, jcjunia stala damtianles , dispuiat, c}\m noc
«bserv. 4 ; Thomassin. c. 21, ρ. i , Traclal. de jeju- praeceptum niaximc urgere deberel, illud i» soiam
tiio; Muraiorium, disquisit. 4, lom. II Anecdot. consuetudinem ila refundit: ι Porro diebus ipsjs
Latin. Pascbalis... aridorum ciborum usu, precibus,»vi-
(68) D. Hieronynius in Epislola 2 boc jejunium in giliisjejuniis celcbrare solemus: Epipb. tbid.,
pane cl aqua, cirieris onmibus fortissim-.in esse ex quo rion absurde forsilan colliges, verbum t^PfT"
jnolilclur. Solebat lamen olini a Cbrislianis tillima γέλλουσι defiuiuni, q u o d supei ius adbibiiil, nonalie»
Qiiadragesimai hebdotuada observari. Nec desuut, signiiicafe , quani admonerii, vel horianiur, no
qui banc xcropbagiam lege aliqua piaescriplaiu autem pracipiuiit, iubeni, imperant. ln " J , .jl
h ns a

ti-nsiaiit; ei id quidem piobare nitunlur ex Ter- tem exphcalionis brmamenlum non illud s«i«w
lnlliaiio i . i , c. 1, qui Moulanislarum bxresiu am- adduci potest, quod bistorici varias Ecclcsiaruiu ^
p l . x a i u s , de Calbolicis dicebat: « A r g u u n t nos , hisce jejuniis luisse consueludhics narrcnt: ver»
<|iiod ciiam xeropbagias obsciverous. » Sed idem etiam , quod iisdem lestibus , aliqnid |le « ^ " " L
:
pse Tei tullianus aduidil: c Denique respondetis hujus jejunii in aliquibus sallem Ecclcsiis p^»
in'iiipc Caibolici) liaec ex arbitiio ODservauda, non post remissum sil. Auctor enim ConstUuiionumW
£< impcno ι Nulla igiiur lege cjusmodi jejunia, stoticarum pani et aquae sai et olera swperadd»
Tv rliilliauo , iudicta erant; sed ex cujusque bens concedil.
a lntri > observabaniur. Quapropler Epiphauius i s l - (59) Herm. Past., 1. π, mandat. π.
I.xc ud cousueuidinem, ιιοιι ad pra^ceptum sic te- (70) Mcm, 1. u i , simil. u .
U*n: ι Pi aKtci ca sex illos dies xeropbagiis, hoc c»t
 8*9 PASTOR. - PBJOQEMIA. m
ttor (71),*icirt homine* memoret injuriarum; sed Α cotutrieti $unt circa negotia ι ι α , $t non uruuut
fil immemor injuriarum > et misereturfigmenti*tit. Deo (75).
Peccatores vcro, antequain ad Deum accedant per Ο felix bominuni a mundo segregatorum viia! Ο
orationem, cor subducere debent ab oranibus vitiis, beatae soliludines in quibus bomo pcrfecla illa
qiue in seipsis adinveniunt, el sincero animo ad perfruitur quiele, qua in Dei famulaiu se exercet, et
Deum reverti; secus esscl prasumptio qualibel maximo setcrnse salulis ncgotio scrio incumbit!
vonia indigna , exspectare a Deo cfleclum illarum sanctum hoc olium, quidquid blaterenl amatores
precum, quas bis non praemissis disposilionibus fu- sxculi, in immensum superal vanitalcs et ineptias
disseni. Ergo purifica cor tuum... et accipies omnia quibus delincnlur.
bona , quce pelis... qui ergo tales twn sunt, omnino Alierum molivum, quod affert Pastor, cur lcrrenis
uihil impelranl eorum , quoe petunt. Si conlingat ni- rebus minime nobis esscl inliaerendum, rationi
bilominus quod, praviis eliam bonis disposilionibus, staius nostri innitilur. Principii loco eniin ponit,
ηοιι accipiamus peiilionem noslram , dubitare non nos civitatem permanentem bic non babere, sed
debenius , sed magis magisque orare , el nullas de aliam (fuluraro sciliccl) nobis esse inqtiirendam :
Deo ingemiuare querelas, sed solum de nobis ipsis; Scitis vos Domini urvot, inquil, in peregrinalione
f>eus enim scnipcr paralus est ad iinperdemlam Β morari,? Civitas enim veslralonge e$l ab hac civitate.
inisericordiam : De te queraris , non de Deo , quod Si ergo tcitis eivitatem venram in qua habitaturi
nou dederit libi. Ex bisce ediscimus duo inter caele- eilii, quid hic amatu agros et apparati* lauliliai el
ra, quae aequc necessaria sunt: primum est, nos ob wdificia et liabitaliones supervacuas? Hatc enim,
niultiludinem , et enormilatem eliam nostrorum addit insuper, qui eomparat in hac civilate, non co-
peccalorum defleciere non debere ab oralionis gitat in suam civitatem redire (74). Doclrina haec
seniila; secuiidum, oporterc, priusquam quidquaai pia ac religiosa est; parum autem nostris liisce
a Doo pclainus, dimillcre saltem aflectum ad pec- dicbtts probalur. Pluribus posset insuper h»c do-
calum, et ad veram poemieiiliam nosmciipsos de- ctrina larvam detraliere, qui maximo versanlur iu
termiuare: si Iiaec iiHgligautur, omnes nostras pre- errore, dum sibimetipsis persuadere couantur, con-
ces vanas, ac sine fructu experieinur, ue quid ulie- dilionem bominis viatoris, hospitis et exsulis, iu
riue dicam. qua proprie vert Cbrisliani idea ac characler con~
sistit, cum condilione honiinis,qui negotiis incum-
3 II. De timore Domini, ueyotiis swcularibus, pa-
b i l , voluptalibus indulget, ac ducit in bonis dies
lientia, iracundia, trisutia, et impurUate.
suos, simul posse conjungi.
ln primis sentenlia est Pasloris: Timetu Domi- G Pastoris raliocinalio conlra talem vivendi mo-
num omnia bona operaberis (72). Ergo per tiraoreui dum uiique differt tolo CCBIO a plurimorum noslr»
Domini omnia possumus opera jusliliae peragere. setatis Ghrislianorum sensu, sermone et praxi, eed
Tradit insuper , timorem buuc iiecessariuin esse ad nonidco matus recta, minusvalida, minius conck-
saluiem, per illum nos reportare vicloriam de dia- dens.
bolo et dominium super ilium exerccre, quia reipsa \ult igilur angelus iste quod Ghristiani proagris,
super servos Dci nulla virtus illi inest; Timens quos emere volunt, pro palaliis domibusque, quaa
enim Dominum dominabens illius, soilicet diaboli, volunt a3dilicare, suas opes insumanl iti erogandis
quia virtus in Ulo nulla e$t. Per hunc timorem (ut elcemosynis, el in viduis ac orphanis sublevandia
uno verbo omnia compleclar) a pcccalo recedimus, in hos usus,juxta Pastorem (75) ac Veritatei» tpsam»
jiistiliam exercemus, et pie vivinius. Time igilur temporalia bona impendi debent.
Deum coiicluoU Paslor, et vivet. Exlra onutem con-
y
Pastor soper patientiam, et vilium oppositum
troversiam est, sermonero bic baberi de tiinore eas nobis comrounicat inslilutiones, qua3 negllgi
supernaiiirali, de illo scilicet tiroore , quem semper baudquaquam possunt. De patieniia tradit, quod
aliquis arnor comitatur ; quippe agitur de timore , bomo per palientiara oronium operum ncquissimo*
ope cujus mandau Dei observamus, et justitia3 ope- D m m e t i a m i | i i c e t , quod ab bisce pa^
d o m i n a t l i r t v ( e

ribus inbaeremus. tieulia bominem averlit, quod palientes operanlur

Duplici ex capite monel Pastor, a negotiorum
teniporalium multitudine esse abslinenduro, inor-
dinataiuque eorumdem sollicitudinem esse modc-
randam, quia multa negotia agenles, mulla peccant,
atque aegre Deo scrvire possunt. Abstine te, aii ad
illum, α multis negotiis, et nihil delinques; quicunque
eniin multa negotia agunt, multa delinquunt; quta
omuem justitiam, Spiritus sanclus in ipsis habilal in
pace rnagna; quod virtus bsec est valida, et fortis et
babel virtutem magnam, el bouoriOcat Dominum
in omni lempore; uno verbo, quod qui vere pa«-
tienles sunt, facile observant oronia mandala.
(76) Quoad iracundiam vero docet, quod ipsa Spi-
riium sanctum constrisut, et corde expdlit, maluiq

(71) Herm. Ραβί., I. ιι, mandat. i x . ntite animas de necessitalibus, prout quisque poUtt;
(72) Idem, I. n , inand. TII. et viduas abtolvite, orphanis judicate; tV opss, ac

S
75) Idem, 1. ιιι, siinil. iv. divitias vcttras in hujusmodi operibus con*umitt+
74) Idem, 1. m , siiuililud. i . Idcin, Inco cit.
75) Pro agris ergo, qnv$ emere voluerilit, redi- (76) ldcm, lib. n, maiid. τ, taf^l I cl 2.
*9i ^ s. HERMA; m
«l»irittnn in animam adtuiuii, nostrarum precum Α iiimam eliam volnptatum iUieifaram borroremet
inipedit effeclum, furorem parit, et inriumera mala cilaniur, pwnam peccati scilicel a nobis sobeun
producit. Paulo post eadem dicit de trislitia, el dam, qnae multum excedit didcedinem in coperpe
inter caetera, quod cruciat Spirilum sanctum... facit trando perceptam. Dulcedinit una hora, aii \\k
iraeundiam spirilus. Ait tandem : Oratio trislis JMO $patio terminatur; pcena! vero una hora /rijwn
hominh non habet virtutem, ut ascendat ad allare dierumvimpossidet... videigitu*, οοηύυάιί,αψ»,
D i (77),
e esse tempus mundana dulcedinis ac volnpiaiit; pm
Inler pltira, quae animadvertil Pastor contra im- vero tormentorumque amplius. Itaque re bene per-
purilalem, hasc polissimum fidelium aedificationi pensa, si nosmfttipsos diligere.mus, capiuli odio
peropportuna erunt. Imprimis vocat magnum pecca- haberemug sensus voluptates.
tum omnem cogUationem de alieno mairimonio, et Circa mendacium el obtrectalionem maodx
de (ormcaiione (78). Dcinde docet, in corde puro Paslor ne de aliquo male loquamur, nec minos
cogilationem impuram inbabilare haud posse(?9); rigorose prohibel audire. male loqtieutes, praciiee
qih>d qnidem intelligendum non de simplicibus cogi- si id fiat dcliberate et libenlcr (82). Addit insoper,
talionibus, sed de illis, quas morales theologi mo- q d detraclio *it perniciosa, incomians dsno-
U O

rosas appellant, sive in iis deleclemur, sive ηοη. B

Medium insuper efficacissimum, quo a nobis malas
has cogiialiones averlamus; ei nunquam peecemus,
assignal non inlermissam Dei memoriam (80).
Alibi subjungit (81) aliud motivum, quo ad m i -
nium, nunquam in pace consisteiis, sedsemperie
discordiis manens; et : Qui mentiunlur, ait ipse,
abnegant Dominum, non reddentes ei depositum firt
acceperunt; aeceperunt enim $piritum «neawede-
cio (83).

(77) Ilerm. Past., mand. x, cap. 2. (81) Idem, simil. v i , c. 3.

<78) Idcin, I. ιι, niandai. iv, c. 1. (82) Idem, I. ιι, mand. u .
(79) Ibidtm, vide etiani 1. i , visione i , cap. 1. (83) ldem, l . u , maiid. ιιι.
(80) Ibidem.

SANCTI HERMTE
PASTOR.
OaUicanis.)

LIBER PRIMUS
QUl INSCRIBITUR

VISIONES.
VISIO 1.
Contra turpcs tl elatas cogilationcs, et negligentem Hermce pliorum castigationem.
CAPDT PRIMUM.
Qui enutriverat me, vendidit quaaidam puellam Romaa. Post mullos autem annos banc visam Φ
rccognovi; ei coepi eam diligere ut sororem. Exacto autem tempore aliquo (84), lavari eam in flomioe
Tiberi v i d i ; et porrexi ei manuro, eleduxi eam e flumine. Visaque ea, cogitabam in corde meo, dieens:
Felix essem, si talem tixorem et specie et moribus sortilus essera. Hoc solum, nec ullra quidqu*»
togilavi (85). Post lempus aulem aliquod cum iis cogitalionibus proiiciscens, bonoriOcabam creatora»
V A R I i E LECTIONES ET NOTJE.
(84) Mss. Bodl. el Lamb. Po*i tempm aliquod. dicens : Felix eenm, si talem uxorem haben* d
(85) Mss. S. Germ., Carm., Bodl. elLamb. Visa- tpecie et moribm. Hoc solum cogitivi, nec aW*
qne ea dixi: Felix essem, si talem uxorem habercm. aliquid cogiluvi.
F.i specicm cum vidissem, cotjitabavi in corde me»
fm PASTOR. — LIB. I, VISIO l . 8»4
Dei (86), cogitaiis qtsam magnitica et pulcbra sit. Et dom ambulassem, obdormivi. Et spirttus me rapuit
et tulit ine per quemdam locum ad dexteram, per quem non poierat bomo iter facere. Erat autero tociis
ille in rupibus, et abruptus (87), et invius ab aquis. Gumque transissem locum illum, veni ad planitiem,
ct genibus positis coepi orare Dominum, et confiteri peccata mea. Et orante me, apertum est coalum; et
\ideo mulierem qnara concupiveram, salulantem me de coelo, et dicentcm : Herma, ave. Et ego prospi-
cieos illam, dico ei (88): Domina, quid tu bic facis? A l illa respondil m i b i : Recepta suro (89) buc (90)
ut peocata tua arguam apud Dominum. Domina, inquam, num tu me argues?Non, inquit. Sed audi
verba, quae tibi dicturasum (91). Dcus qui in coelis babitat, et condidit ex nihilo ea qusesunt (92), et
mtritiplicavil propter sanctam Ecclesiara suam, irascitur tibi quoniam peccasti in me. Respondens dico
e i : Domina, si in te ego peccavi, u b i , aut quo in loco, aut quando tibi turpe verbura aliquod loculus
sura ? Nonne semper te quasi dominam arbitraius sum (93) ? Nonne semper le reveritus sum velut so-
rorem ? Quid in me comroinisceris (94) haec tam nefanda ? Tunc illa arridens mihi, a i l : ln coide tuo
ascendit concupiscenlia nequitia?. Annon (95) videtur libi, viro juslo rem iniquam (96) esse, si ascen-
deril in corde (97) mala concupiscenlia ? Peccatum est e i , et quidem grande. Justus enim vir justa
cogitat. Cogilante ergo illo quae justa sunt, et recte eo incedente, in coelis propitium habebit Dominum
in oroni negotio suo. Qui auteni nefanda cogitant in cordibus suis, mortem et captivitalem assiimuni (98);
tnaxime i i qui saeculum boc diligunt, ct glorianlur in divitiis s u i s ; el qui non exspectant futura bona ,
vacuaniar (99) animae eorum. Haec autera faciunt dubii (100), qui non babent spem in Domino (1), et
contemmint et negligunl vitam suam. Sed l u , ora ad Domioum ; el sanabit peccata tua, totiusque domus
tuae et omnium sanclorum.
CAPUT 11.

Postquam autem locuta est verba haec, clausi sunt coeli. Et ego toius eram in moerore et metu, et
diccbam intra me : Si hoc mihi peccalum ascribitur, quomodo potero sahus esse t Aat quomodo
exoraho Dominum pro peccatis meis* abundantissimis ? Quibas (2) verbis rogabo Dominum, ut mihi
propitius sit? H;ec me recogitante et discerncote in corde meo; video conlra me catbedram de lanis
candidis, sicul nix, faclairi magnam. Et τβηίΐ mulier anus (5) in veste splendida (4), babens librum in
m a m i ; et sedit sela, el salutavit me : Herma, ave. Et ego moestus et plorans, d i x i : Domina , ave. Et
illa dixit mibi : Quid muestus e s , Herma, qui eras paiiens, el modestus, et semper hilaris ? Respon-
dens dico e i : Doimtta, contumelia (5) mibi objecla est a rouliere optima dicentc, quod peccavi in eam.
At illa d i x i i m i b i : Absit a servo Dei res ista. Sed forie in corde tuo ascendit illius concupiscentia (6).
Est qoidero in servis Dei talis cogiialio, peccatum infcrens. Non enim debet haec cogitatio abhorrenda ,
esse in servo D e i ; neque spirittts (7) probatus, concupiscere malum opus; el praecipue Hermas qui est
contiuens ab oinni concupiscentia (8) scelcsia, et est omni simplicitate plenus, et innocentia magna.

CAPUT m.
Verumtamen non causa tui irascitur Dominus; sed propter domum tuam, quae nefas admisit in Do~
mimim et in parentes suos. Et tu cum sis amator filioruin, non commonuisti domnm luam, sed dimi-
sisii illoa coriversari violenter (9); propter boc enim irascitur tibi Dominus : sed sanabit omnia (10)

V A R L E LECTIONES ET NOTAS.
(86) Desunt ista in mss. S. Germ. et S. VicL
(87) Ha?c item desunt in utroque cod.
(88) Sic ms. Lamb.: Dominatnea, quid heict Prw-
cepla sum α Domino, ut peccala tua arguam. Do-
mina. nune tu me arguis ?
(89) Ms. Garm. Pracepla. sicut modo Lamb.
(90) Decst hvc in codd. S. Germ. el S. Vtel.
(91) Lamb. ei Carm. incipio dicere.
(92ji Vide infra lib. n , mand. i . Laudal bunc lo-
cum Origcnes tom. I Commeni. in Joann. ι, 1. Graeca
Origeniana protalimos supra inler Veterum lesti-
monia, ex edit. Gl. Huetii a pracedenlibus editoribus
Paslorh omissa.
(93) Lainb. Sum hemper ie ac $i deam. Nox
autem pro reveritu$ Fellus exbtbel veritus in sua
f (4) Lamb. candidi
«dit. Oxon.
(94) Lamb. Quid mei commemorarit.
commcmorarit.
(95) Lamb.
Larab. Aut non.
(96) Mss. Garm. et Lamb. uzvam.
(97) Lamb. addit illius. Sic c l Fellus. Et moi
idcm ms. ei cquidem magnum.
(98^ Lamb. sibi auumunl.
(99) M*s. Angf. vaganlur.
(100) Δίψυχος. Hanc \ocem auctorem scripsisse
ex Glem. Alex. discimus. Vid. S. Jac. l , 8. FELLIIS.
— Locus Alex. exslat Στρωμ. tib. i , cap. 29, p. 426,
sed respicit vis. m , cap. 4. Yidesis eliam lib. u ,
niand. ix. Eadem. quoque vox usurpaiur a Cle-
mente Romano, Epist. / ad Cor. cap. 23, et Epist.
i / , cap. J l . Caeterum hunc Hermse locum illustrat
Dodwellusiii dissert. De Rom. ponlif. e M c c « « . , cap.
11, § 6, pag. 160.
(1) Lamb. Deo.
(2) Lamb. pessimii t Quantis.
(3) Uieron. in Oiee νιι, 9. Herma primum videtur
Ecdesia cano capite
(5) Mss. Angl. latcivia
(6) Ms. S. Germ. t//a,
t'//a, omissa voce concupitcentia.
(7) Ns.
Ms. Carm. spiritu
spiritu.
(8) Lamb. pollutione.
(9) Lamb. et Carm. conviolari swve.
(10) Lanib. ianavit omnia qum ante gesta sunl m
domo tua mala.
m S. HERM^E 896
quae ante gesta sunt mala in doino lua (11). Propter illorum enim pcccata et iniquitates, consamptui(ii)
es a sxcularibus negoiiis. Jara eitim misericordia Dci miseru esC tui et domus luse, et coiiserva?ii(l3)
te in gloria. Tu tanlum noli vagari; sed aniiniBquus esto, et conforta domum luara. Tanquam xrariis
producens opus suuni, expouil (14) ei cui v u l t : sic et tu verbum quotidianuro jusluni (15) docens,
u

abscindes grande peccalum. Ne (16) desinas ergo commonere natos l u o s ; scit enim Dominns quod
poenitentiam agent ex loto corde suo; et scribet ie (17) in libro vitae. Curaque finisset verba bax,tit
m i b i : Vis audire me legentem? Dico ei (18): Domina, volo. Esto ergo audilor. Et revoliito libro, lege-
bat gloriose, raagnifice et mirilice, qtiae (19) non poteram in memoria retinere. Erant enim verba lerri-
fica, quae non poterat homo suslinere. Novissima lamen verba roemoriae mandavi; erant enim pauca et
utilia nobis. Ecce Deus virtutum, qui invisibili virtute, et magno sensu suo condidit mundum, et boat-
rifico consilio circunidedit decorem creatura; suae, el fortissimo (20) suo verbo confixit ceelum, et fundavit
terraro super a q u a s \ ct virluie sua potenti condidit sanctam Ecclesiara suara, quam bcnedixit; ecce
e

transferet coelos ac. montes, colles ac maria ; et omnia plana (21) iient electis ejus, ut reddal illis repro-
missionem quam repromisitcum tnuUo honore el gaudio, si servaverint (22)legilima Dei, qura accepennt
in niagna flde.
CAPUT IV.
Cumqiie consuramasset legcndo, exsurrexit de catbedra : et venerunt quaiuor juvenes, et tukwl
«albcdram ad orientcm. E l vocavil me ad se, et teligit pecms meum ailque mihi : Placuit iibi Jedw
inea ? Dico e i : Domina, ba3c mihi novissima placent; priora autem safeva et dura sunt. A l illa ail milii:
H.tc novissima justis (25); priora auiem refugis et elhnicis. E l cum loqueretur mecum, duo quidam viri
apparuerunt; cl sustulerunt illam bunieris (24), et abierunt, ubi et calhedra e r a l , ad orienlem. ΗΉ
laris aulcm discessit. Et cum abiret, ait m i b i : Confortare, Herma.

VISIO II.
Rursum de negligenti uxoris loquacis tt filiorum libidinosorum casligatione, et q*i
moribus.
CAPCT PRIMUM.
Cum vero proilciscerer cum his (25) circa illud tempus quo et anno priore, ambulaos (26)commemoraio$
eum anni prioris visionem. Rursumque me abstulit spiritus, et duxil (27) me in euiudem locuoM» 0

anno primo. Cumque venissem ad illum locum, posilis genibus coepi orare Dominum, et bonori6care(ffi
nomen ejus, quod dignum me arbiiratus s i l , et manifesiaverit mihi peccala pristina. Et cum surrexisse»
ab oratione, video (29) contra me anuin illam quam et anno superiore videram, ambulantem et legeniee
libellum aliquem. Et ait mihi : Potes baec eleclis Dei renuntiare ? Dico ei : Domina, lanla in njeeoni
retinere non possum ; da aulem mibi libellum , et describam. Accipe, inquit, et restituas roibi iitoe-
Ut auicm (50) accepi, in quemdam locum agri secedens (51), descripsi omnia ad lilteram; non ui«*
niebam enim syllabas (52). Cumque consummassem scripiuram libelli, subilo de manu mea raptus est
libollus; a quo aulcra non ?idi.
" M a l i b . x i i i , 52; xxv, 27; Luc. χιχ, 15. " H Pctr. m , 5.
V A R l i E LECTIONES E T N O T J E .
(11) Sic mss. S. Germ. et Carm. prancr Lamb. (24) Larnb. infiumervm. .
Editi, in te. Fellus tamcn sic iqux ante putraia $unt (25) Qnidtii forte legendum cura cl. wfcW.
tnala α domo tuu. Cumis ? Infra enim TIS. IV, cap. 1. ProfictsceW
(12) Ita mss. Angl. apud Fcllum : cujus lamen illa via Campana.
editio exhibci, contrilus. (26) Ms. S. Germ. videram ambulani.
(15) Mss. S. Germ. et Lamb. confortavit. (27) Lamb. eduxil. Sic el Fellus. .
(14) Mss. Vict. ei G«rm. obtingit. Fcllus autem (28) Haec omnia, Cumque veni$*em... g
omittit, ei. ficare reslituimus e i ms. Carm. Sicet ^ γ . η
(15) Lamb. juste. Carm. optimum. recte quidem, ut videtur. M«»x namque ^V..
s , , b

(16) Sic Lamb. sic c l Fclbis. Α! ηοη. cum surrexissem ab oratione. A l . vero, amto prt* ·
(17) An scribentur in? et honorificavi.
(18) Carm. ms. ct ego, (29) Mss. Garm. et Lamb. audivi.
(19) Lan»b. qtorias.. quas, pro gtoriote... qucc. (50) Lamb. Ut eum antem.
Fellns aulem omittit el mirifice, quod vaiia ipsi v i - (51) Mss. S. Germ., Garm., Η Lamb. ^ ' u
t

di»alur b*clio. (52) Glemens Alcx. Στρωμ. Hb. j*P'J

(20) Qiiinqne bacc \evba circumdedit... fortissimo, 806, huc respiriens, bac bal>et : Τούτο δί V*
t

desunt in Lamb. γράψατο προς γράμμα, φησ\, μή β ύ ρ ί σ χ ^ ^ ν !

(21) Ila inss. V i c l . , C a r r a . , Bodl.et Laiub. Ila et λαβλ; τελέααι. ld est: Eum «nitm inquil u " Ir

Fcllus E d i l i , plena. trripsl$$e ad lilteram, cum non inreniret , d

(22j Mss. codd. Vict., Carm. Lamb. et vet., i m - tyUabas perficeret. Ubi nolal C l . Polierus»boc ^

ilanc rctinuimus lcclionein. AI. repromUil, cmn...

iressii, repromhil... si tervaverint. Fi-lbim soculi, cuin marmora et nummos,tum ttiam libr^
stissimos scriptos conspici. perpetua s c i i
jLee
gaudio senaverinl. rariim seric, nulla vocum distiuctione faci&« * * m

(23) Sic Laail) Sic cl Fellus. Edili, htis idem momtcrat Feilits ad bunc locum.
807 PASTOR. — LIB. I, VISIO n. m
CAPUT II,
Poat quindecim aulem diee cum jejunassem, mtiUuiuqiie rogassem Dominym, retelaia esl miltt
ecientia scriplurae. Eraiaulem acriptura haec : Senien tuum, Herma, deliquil in Dominura, et prodide-
runl parenleg suos in nequilia magna. Et audierunl proditores parenlam, et prodentes (53) profecerunt.
Sed etiam mino adjecerunt peccatis (34) guig libidines, et commaculationes nequiliae, et sic impleveruni
iniquilates auas. Sed impropera verba b#c ftliis tuis omnibas,et conjugi tus quae futura eat soror tua (35).
Et ipsa enim (36) compescat Unguam guam , in qua malignatur: et (37) auditis verbis h i s , contineoil ge,
ci consequetur (38) migericordiam. Erudietur e n i m , postquam improperaverig illi (39) haec verba, q u »
roandavit ille (40) Dorainator, ut tibi revelentur. Tunc remittentur illis peccala qua (41) jampridem pec-
caverunt, et omnibus aanctigqui pcccaverunt usque in bodierniim d i e m , si ex loto corde suo egerint
pceniteiUiam, et abstulerint a cordibus suis dubitationes. Juravil enim Dominator ille pcr gloriam suam
superelectos suos, praeflnita i s t a d i e , etiam nonc si peccaverit aliquis, non babiturum illura (42) salu-
lein. Poenitenlia? enim juslorum babent fines. Impleti sunt dies poenitentiae oronibus sanclis : gentibu»
autem pcenilenlia usque in novissimo die. Dices ergo eisqui prsesunt Ecclesiae, ut dirigant vias suas in
justilia; ut recipiant in pleno repromissionem cum multa gloria. Permanete ergo qui operamini jnstitiam,
et sic facite, ul sil (43) iransitus vester cum sanctis angelis. Felices vog, quicunque suslinetis pressu-
ram supervenientem maguam, et quicunque non negaveril viiam suam. Juravii enim Dominus per Filium
suum : Qui denegaverit Filium et s e , spondeutes se vitain illius, et ipsi denegaturi sunt illum (44) i n
advenienlibus diebus . l i autem, qui nunquam denegaveiint, ob nimiam (45) misericordiam propitiu»
M

factus esi illis.

CAPUT 111.
Tu autem, Hernaa, noli meminisse injuriarum (46) filiorum luorum, sed nec sororem tuam negli-
gas (47); sed cura ut eroendeiilur a pristlnis peccaiis. Erudienlur enim doctrina ista, si tu jam ηοη·
fueris raemor injuriae (48) illorum. Memoria enim injuriaruni (49) mortem operatur; oblivio vero earuro
(50) vitam aelernara. T u autem, Herma, magnas tribulationes saeculares sugiinuisli, propier praevarica-
tiones domus tuae; quoniam illas ut ad te nibil portinentes, neglexisti; et in negotiationibus tuis maligni»
(51) implicitus es. Sed illud te salvum faciei, quod uon discesseris a Deo vivo; et siroplicilas l u a , ct
singularis (52) continentia salvum facient l e , si permanseris. Et omnes salvos facient, quicunque hujus~
ccmodi operanlur, et ingrediitntur in innocentia et gimplicitale. Hi qui bujusmodi s u u l , invalegcent
adversus omnes nequitias, et permanebunt in vitam aelernam. Fclices omnes qui operantur justitiam ν
ηοη absumenfur usque in vitam seternaiu (55). Dices aulem : Ecce magna Iribulalio venit. Si tibi videlur,
Uerum nega. Prope est Dominus convertenlibus, sicut scriptum est iu Heldaio ei Modal (54), qui vatici-
nali sunt in solitudine populo " .
CAPIJT I V .
Revelatum autem est m i b i , fratres, dormienli a juvene specioso, et dicenle m i b i : Anum illani a qti»
accepisli libelluni, quam pulas esse? E l ego d i x i : Sibyllam (55). Erras , inquit, non est. Q u » esl ergo,
••Mallh. x , 53. · · Num. x i , 26, 27.
. V A R L E LECTIONES E T NOTJE.
/33) Sic Fellus ex mss. Lamb. et S. Germ. Sic el Noli timere, Abraham : ego protector (nn$ sum ei t

Carm. Editi, prudenles.
(34) Ms. S. Gerra. pecrala peccatit.
(35) Videsisb. l.cl.Cotelerium. Hinc συνείσακτοι.
His consona mox infra reperies, cap. seq. et lib. ιιι,
simil. ix, cap. 11.
(56) Lamb. eliam.
mercet tua magna nimi$; tum illud in primis Ephes*
n , 4 : Propter nimiam charitatem $uam, qua ailexit
nos (Deus).
(46) Ms. Carm. maitrnm. Sic et Fellttg. In eam-
dein scnlentiam, nioncitie Fabricio, auclor Teita-
wenlk xn patriarch. in Teslant. Zabtdon, gncl. v n f

(37) Msa. S. Germ. et Carm. sed. cap. 8 : Μή λογί;εσΟε έκαστος τήν καχίαν τον
(58) Larnb. habebit. + αδελφού αύτου Ne unimadtermrn utiu^utsqne maiU
(59) Ma. S, Vict. Entdientur.... illit. <iew fratm tui.
(40) Sic mgs. Angl. Fello tomen magig placiiil, (47) Lamb. nna*
Uiu Mox mg. S. Germ. ut reveleniur, abs<|ueιίοι. (48) Mss. S. Gerui.,Caim. el Lamb. maluue. bic
(41) Lamb. qui. Cl Fellus.
(42) Mg. S. Vict. Hlam. (49) lidem cum Fello, malorum.
(45) Msa. Vict. el Germ. fiat. (50) lidem , malorum. Fellug, eormn.
(44) Fellug ex Bodl. et Lamb. gic in saa edlt; (51) Ms. S. Germ. magm$.
Oxon. Qui denegaverii Fitium et se, despondem (62) Lamb. quem grquhur Fellns, wma.
tiiamUiiut, et ipse denegaturu$ ett Ulum. Qua3 (53) Ms. S. Gcrm. in aiernum. Edit. Oxon. ab$n-
lectio male reddilur in edilt. Clerici el Russelii. At mun ur in wiernnm.
tns.Garm.Q»i denegaverini Ftlium teque desponden- (54) Larax Holda et Meda. Sive potms Eldad et
te$ vitom $uum, qui nnuc denegaturi sunt fn, eic. Modad, ut exbibel codex bibliotli. Coitflin. apud d .
Hu.c loco coiigruunl quai infra habentur, lib. m , Monlfauconium pag. 194 ubi in recensioiie apocry-
t

Simil. i x , cap. 28. phorum Vel. Test. Itbiorum o c c u r r i t i ' , Έλδαδ xaV
(45) Si F«'llum audias, mmiam idem valet quod Μοδάδ
Bummam, Huic loco consonat cum boc Gcn. xv, 1. (55) Putat c l . Cotclcrius, in Graeco cxslitigftf
 m HERALE 910
ilomiue? Et dixii m i i . i : Ecclesia Dei cst. E i dixi atl illum : Quare ergo anus eslt Quoniam, ioquit,o*
nium prima creata est, ideo anus; ei proptcr il!am mundutf factus est< Post batc aulent visionem \'ύ ia
domo Diea; et venit illa anus, et interrogavit me, si jam libelium (56) dedissem seoioribus? E i respondi:
Adhuc non. A l iiia d i x i t : Bene fecisti; habeo euim quaedara verba edicere tibi. Cum aulein coasumai-
vero omnia verba, aperte scienlur ab eleciia (57). Scribes ergo duos libeiloe, et mittes uiium Clemati,
el unuin Giaplae (58). Mittet autem Ciemens in exleras civitates; illi enim peiroissum e s l : Graple auiea
comiuonebit viduas el orphanos. Tu aulem lege» in bac civitate eum aenioribus qui presunt Ecclesiae.
Isia $ic legunturapud Origenem, Phitocaliae eap. 4, ex lib. nr cap* 2 , De principiis, tnterpreieRufino.
t

Et $cribe$ duc$ libetloi el dabis unum Clementi,

9 Γράψεις δύο βιβλία, καί δώσεις έν Κλήμεντι,χαΐ
et unum Graptce. Εί Grapte quidem commoneal νί· iv Γραπτή. Κα\ Γραπτή μέν νουθετήσει τΑς χήρα
duat et orphanot. Clemeiu vero mitlai per omne$ κα\ τους ορφανούς. Κλήμης δε πέμψει είς τάξί^
civitalet qtue fori* $unt. Tu vtro annuniiabit presby- π<5λεις. Συ δε άναγγελεΐς το7ς πρΐτβυτέ'ροΐί
ieri$ Eccleiitc. · Εκκλησίας.
V1SIO 111.
De triumphantis Ecclesiw siructura, et variii hominum reproborvm ordinibu$<
CAPUT I.
Visio quam v i d i , fratres, visio talis erat. Gum jejunassem frcquenler, et precatus cssem Dominuro, «t
mtbi ostcnderet revelatienem, quam polliciius esl osiendere per anum illam; eadem nocte apparuit roilii
anus ilJa , et dixit m i b i : Quoniam sic langues (59), et solliciius es ad sciendum omnia; veni io agrom,
ubi vis; et circa boram sextam manifeslabo me tibi, et oslendam libi quae oporteal le videre. Ruga?i illain,
dicens : Domina, iu quem locum agri? U b i , i n q u i l , v i s , elige locum boiuun, secretum. Antequani aulem
loqui (60) coepissem, et dicere ei locum, ail m i h i : Vcniam ubi vis. Fui ergo, Cralres, in agro, cl obser-
vavi (61) horas; el veni in locum ubi constUueram ei venirc. E l video subsellium positum. Erat cervical
lincuin (62); et supcr linleum expansum carbasinum. Videns baec posila, et iieiniuem es&e in loco; sto-
pere coepi, el capilli mei exsurrexerunt (65), e.t quasi borror (64) me comprebendii, cum essem solus.Ail
me (65) autem reversus, et memoralus gloriam (66) Dei, et accepia audacia, posilis genibus, confitebar Deo
ileruin peccala quae prius. Ecce venil illuc cum jtrvenibus sex, quos et ante videram ; el stctii post roc
oraniem, et audiebat me oianlem et confltentem Domino peccata mea. Et langens me, dixit: Desine jain
pro peccatis luis tantnm orare. Ora el pro justilia, ut accipias partem ex ea in doroo lua. E l erexil mede
loco, et apprehendit manum meam, etadduxit (67) me ad subsellium, ei ait illis juvenibus : He, ex aediO-
cate. Poslquam aulem disce&serunt juvenes, et nos soli fuimus (08), ait mihi : Sede hic. Dico e i : Dooiaa*
sine seniores aule sedere. Quod libi dico, inquit, sede. Gumque vellem sedere ad dexteram pariem, noo
est passa; sed annuebal mibi manu, ut ad sinistram partem sedeiem. Cogitante (69) aulem ine, e l f i i ^
exsisbnte, quod non sivit me ad dexteram partem sedere, ait mibi : Quid moestus e s , Herma? Locus^i
est ad dexteram, illorum eet qui jam merueruni Deum, et passi sunt causa norainis ejus ('Ο). T*i
autem superest muUum,ut cum illis sedeas. Sicol manes, in simplicilate tua permane, et sedebis een
•Ha3» et quicunque fuerinl operati illorum opera, et suslinueriut quae illi suslinuerunt.
C A P J T 11.
Dico ei : Domina, vellem scire qua3 sustinuerunt. A u d i , i n q u i t : Feras besiias , flagclla, carcercs,
cnices, causa nominis ejus (71). PropKir h o c , illorum sunt dextrae parles sanciitatis, el quisquispa^
tur (72) propler nomen Dei (75); reliquorum autem sinislra parles sunt. Sed utrisque eis (74), el q» 1

dexleram, el qui ad sinistram sedent, suntdona tt promissiones; tanlum quod ad dexleram sedenies !>*'
bent gloriam quamdam. Tu autem cupidus es sedere ad dcxlram cum eis; sed exiguilales lua mulla? w* 1

Emundaberis auteiu ab exiguilatibus tuis. Scd et omnes qui dubii non iueriut, emundabuntur ab oninib«s

V A R l i E LECTIONES E T N O T J E .
ΐϋροφητιν, quam Latinus interpres verteril Sibyllnm. (65) Bodl. el Lamb. Apud me.
Sicul infra lib. ι ι , niand. ν ι , αγγέλους el αγγελον, (66) Lanib, gloria*.
genios ac genium reddidit. (67) Lamb. editxii.
(56) Lamb. libellum $uum. (68) Lamb. cum Fello facii sumut.
(57) Mss. S. Germ. et Lamb. scienleUili. (69) b m b . Hecoguame. Fellus, CogMMW
(58) Lamb. Grappata. Sic mox , Gruppate. (70) llodl. Domitii. At Viclor. deesiej**-
(59) Ms. S . G e r m . pro languet, habet jejunns. (71) Rursus, ulraodo, Bodl. Donnnt. ™ j "JJ.
Bodl. egent et. Lamb. egenn» es. Lamb. quicuuqne pauus (uenl. twu ' f 1

(60) Lainb. ei loqui. Fellus, toqui e i . . . . dicerew. quh p. f.

(61) Lamb. awimavL (7Γ») Beesl Dei in Lamb. ^
(62) Lamb. tinieum. Sic et Fellus. (74) M&s. Garm. ct S. Germ. uimqui * ^
(05) Bodl. extlruxerunt. Fclliis, erectt snt. Lainb. utrisque ex ei* qni ad dtxteram uaeu ,
(64) BoJI., Lainb. et Gann. horripilatio. sinitram udtnl.
9C| PASTOR. - M B . 1, VfSIO « I . 90*
peccalis in hunc dfem. Et cum fasc dixissel, volebat abiie. Et procidena illi ad peiles, rogavi illam per
Domiuum, ul mibi deraonstraret quod repromiscrat visuro. At illa rureus apprehendit manum meam, et
erexit me, et fecit sedere super subsellium ad sinistram; el elevata virga quadam splendida, dixil naihi ;
Videe rem roagnam? Dico e i : Domina , nibil video. Eccc (75) non vides conlra te ttirrim niagnam , quse
sediOcalur super aquas, lapidibus quadris (76) spiendidis? In quadrato enim aedificabatur turris ab illia
*ex juvenibus, qui venerant cum illa. Alia autem multa millia virorum apportabant lapides. Quidam auiem
de profundo trahebani lapides; alii de lerra transferebanl, Η porrigebant illis sex juvenibus. Porro illi
accipiebant, et idificabant. Eos autem qui de profundo extrabebantur lapides, omnes sic ponebantur (77)
in structuram : politi eniui erant, el convenientes coramissurae cum illis (78) lapidibus ; sicque conjunge-
bantur alius ad alium, ita ut commissurae eorum non paterent (79). Et in hunc modum apparebat (80)
structura turris, tanquam ex uno lapide aedificata. Caneros autem lapides qui afferebantur de lerra, quos-
dam quidem rejiciebant, quosdaro vero adaptabant (81) in sirucluram. Alios excidebant, et projiciebant
longe a tuiri. Alii aulem lapides mulii circa turrim positi erant (82); et non utebanlur illis ad slriicturam.
Eranl enim quidam ex illis scabrosi, alii autem scissuras habebant, alii vero eandidi ei rotuudi, noit
f.onvenientes in strucluram turris. Videbaro autera alios lapides projici louge a l u r r i , et incidentcs in
viam (85), et non manenles in v i a , sed volvi de via in locum desertum ; alios auiem io ignem incidentes r

ct ardenles; alios cadentes secus aquam, nec posse voivi in aquam , volentibiis quidem eis imrare l a
aquain.
C A P U T III.
Et cum baec mihi demonstrasset, volebat recedere (84). Dico e i : Domina, quid mihi prodest hac v i -
disse, et non scirequae sintbae res? Respondens dixil mibi r Versulus es homo, volens scireea q u « circa
lurrim sunt. Ua, inquam, domina, ul frairibus annuntiem, et hilariores lianl; e t b a c audienles bonoriii-
cent Dominum cum mulia gloria. Et dla a i t : Audient quidem m u l t i ; et cum audierint, quidara ex eis
gaudebant, quidam autem flebunt. Sed et isti (85) audienles, si poenitentiam egerint, et ipsi gaudebunt.
Audi nunc de simililudine turris omnia baec, el haclenus milii de revelatione moleslior esse noli. Revela-
lioues enim istae Gnem habent: impletae sunt enim. Sed lu non desinis in peiendo revelationes, improbus
(86) enim es. Turris quidem quam vides aedificari, ego suin Ecclesia, quae tibi apparui et modo et prius~
Quodcunqueigitur volueris, inlerroga de turri; et revelabo tibi, ut gaudeas cum sanctis. D i c o e i : Domiiia,
quoniam me semeldignum arbitrataes ut omnia mihi reveles, revela. Ait mibi : Quodcunque oportucrit
libi revelari, revelabitur ; lantum ut cor tuum apud Dominum sit, et ne dubites, quodcunque videris. In
terrogavi (87) illam : Quare turris aedificala est super aquas, domina? Respondit: Dixeram libi et prius,
Y e r s u l u m te esse circa strucluras diligenter inquirentem; igitur invenies verilatem. Quare ergo super (88)
aquas aediGcatur turris, a u d i : Quoniam vila veslra per aquam salva facta est, et fiet . Fundata est
eT

enim verbo omnipotentis et honoriiici nominis : contwetar autem (89) ab invisibili virtute Dei.
CAPUT IV.
Respondens dico e i : Magnifice babent se res hae. llli autera juvenes sex qui aedificant, qui sunt, domina?
Hi (90) sunt angeli (91) Dei qui piimo constituli sunt, quibus iradidil Domiiius univeraam crealuram
suam, struendi (92), aedifieandi et dominandi crcaturae illius. Per hos enim (93) consummabitur structu-
ra turris. Gaeteri autem qui apporlant (94) lapides qui sunt? Ει ipsi sancli (95) angeli Domiui: sed illi
• I Petr. n i , 2 0 , 21.
7

V A R L E LECTIONES Ε Τ ΝΟΤΛΕ.
(75) Bodl. add. Ati mihi: Eece eic.
% (84) Ms. S. Gorm., Cann. el Lamb. recurrere.
(76) Nss. S. Germ., Carm. et Lamb. quadratis. (85) Ilani8S.S.Germ.,€arm. et Lamb. E d i l i , illu
Sic el Fellus. (86) Sic Rodl. et Lamb. Editi imporlunus.
(77) Mss. Garm. et Lamb. imponebant. Bodl. po- (87) Ms. Lanib.: Rwela niihi qtwdcunque oportuerit
nebant. tibi revdare. Reteiabitur α / i , tantum ut cor tuum
(78) lla quatuor rois. S. Germ., Vict., Bodl. et apud Dominum el ne dubite* quod eum videri*.
Lamb. Editi, α/iis. Interrogavi, elc. Laudat bunc locum Gleiueus Alex.
(79) Lanib., Garm. et S. Germ. parerent. Sic el Στρωμ. lib. n, cap. 1, pag. 450.
Fellus, qui tamen legendum conjicit, palerent. Uunc (88) Bodl., Lamb. et Garm. circa $criptura$. Dili-
locum describit Origenes, Philocalia cap. v m . genterinqnirens igitur. Sic Fellus. Addil Glericus in
(80) Bodl. el Lamb. Εί itc parebat. Ila ei Fellus, ms. Lamb. ila legi : scripluras, et inquirentem. Igi-
«; quo lamea ms. lccliooera miuus recte redduut tur inveniens veritatem quare super, elc.
editi. (89) Sic ms. Garm. Editi, enim^
(81) Lamb. ponebant. (90) Bodl. add. Ait mihi: Hi etc. Sic et Fellus.
%

(82) Sic BodL et Lamb. ex Fello. Edili jacebani. (91) Addit Felfus ex Lamb. sancii.
Vpud Russclium invertitur leclio. Monel cl Cote- (92) Ms. S. Germ., Carm. el Lamb. creandi. F e l -
lerius buc respexisse Didynium in Catena ad Job lus aiilem : ul struerenl, asdificarenl et dominareth
v i i i , 17, 18, p. 202. Ejus verba inler Veterum le- lur.
gumonia supcrius relau. His aflinia mox infra capp. (95) Bodl. et Lamb. ergo.
6 cl 7, ei lib. m , hirnil. i x , capp. 6, 7, 51. (94) Bodl. apportabant. Fellus, deportant.
(83) Lauib. venietttes in via. (95) Ms. S. Gcrm. ei Vict. et ip*i suut suncli.
903 S. H E R I I A 904
suut bis cxcellenrtorcs (96). Cum crgo consummaia fuerii siructura l u n is, oinries simul epulabunlur j u i u
lurrim, et bounriflcabiittl Domimim,' quoniam consumhiata eril slructura turris. Interrogavi cam dicens :
Vellem scire cxitum lapidum, el vim corum qualis s i i . Respondens autcm, dixil mihi : Nunquid tu pra?
omitibus inelior cs, ut libi id revelelur? Alii enim priores te sunl et meliores te, qtiibus oportebat rere-
lari visiones bas; sed ut bonorificelur nomcn Dci, libi revelalum esl (97); et revelabitur propter dtibios,
qui cogitant ίιι cordibus suis, utrumnc sinl b%c, an non (98) sint. Dic illis, quod hsec omnia sunt v e r a , et
nibil extra vcrilalem e s l ; sed omnia firma, cerleque (99) fundata sont.
CAPUT V .
Audi nunc ct dc lapidibus qui sunt in strticlura. Lapides quidem illi quadrati et albi, convenlenles ia
cominissuris suis, i i sunt (100) aposloli, el cpiscopi, et doctores, et niiinslri, qui ingressi sunt (1) i n cle-
raenda Dei, ct cpiscopalum gcsscrunl, c l docuerunt, ct miuislraverunt sancte et modeste electis D e i , qui
dormierunl, qnique adbuc snnt; c l scmpcr cum illis conveiiertint, et in se pacem babuerunt, et se invi-
cem (2) audicrunl. Proptcr boc et in siruclurani lurris conveniunl commissune eorum. Qui veru de pro-
fundo irabtintur. et impontinlur in 9tructura (3), et conveniunt commissurac eorum cum caeteris lapidibus
qui janri aediticali sunt; ii sunt qui j a m dormiermU, el passi sunl causa nominis Domini. Cxteri aulein U -
pides (pii apporlabanlur (4) a lcrra, volo scire (5) qui sint, donitna.. A i t : Eos quidem qui in terram ra-
dunt, ct non sunt politi, illos Deus probavil, quoitiam (6) ingressi sunt in sequilatem Domini, e l direxe-
runt vias in mandalis ejus. Qui aulem afleriintur ct ponuntur in slruclura lurris, ii sunt (7) novelli i n fide
et fideles. GommontnLur aulem ab angelis ad benefaciendum, proptcrca quod non est invenla neqnilia in
rllis. Quos autem rejiciebant el ponebant (8) juxta lurrim, qui sunl illi (9) ? Ait mihi : Hi siint q u i pecca-
vcrunl, rt voliierunt pcenilciuiam agere; propler boc non siinl longe projecli a turri, quoniam uliles eruui
in fclruclura (40), si poeniienliam egerint. Qui ergo pocuilcntiam acluri suiit, si egerinl poBnitcniiam, for-
les eruul in fidc; si nmic puenitcntiam cgennt, dum aedificatur lurris. Nam si consummata fireril structura
jam quis nun babcl locum ubi ponatiir, scd crit reprobus; solunimodo autem hoc habebit, qui j a m (ll>
ad lurrim posilus est.
CAPUT VI.
Qui aulem reddcbantur, ei longe projiciebanlur a lurr«, vis scire qui suni? Volo, inquam, domina (12).
l i sntit filii iniquitatis, et qui credidcrunl in simulatione, et omnis nequitia non discessit (15) ab eh ζ
propter hoc non babcnt salutcm ; quoniam ιιοιι sunt uliles in structiira (14), propternequilias suas. Qua-
propler excisi suntet longe projecli propicr iram Domiui; quia cxaccrbaverunt eqm. Gxteros autem l a -
pides quos vidisli complures positos, oon euntes in slrucluram ; ii quidcm qui scabrosi eranl (15), bi
sunt qui cognoverunt veritnlsin, c l nec permanserunl in e a , nec conjuncti sunt sanclis; proplcr boc i n -
aliles sunl. Qqi autem seissuras habebant, lasunt qui (16) alias adversus alium in rordibus discordiam
babcnl, et non babcnt (17) paccm intcr sc : in praesemia (18) jquidem pacem babentes, ciim auiem u n n s
ab alio discesserit, ncquilia eorum in cordibus permanet. Hai sunt ergo scissuras, quas habem lapides.
Qui vero curli siint, ii sunl qui crediderunl quidem, plurimam parlem habenlcs iniquiiatis (19); propter
boc curli et non integri sunl. Candidi autem et rolundi, et non convenienles in slrucluram lurris , qat
%

sunl, domina? Respondens m i b i , dixil : Usqnequo slulms es el insensalus ; fitomnia inUTrogas, e l n i -

hil intclligis? Hi sunt babentes quidcm lidem, habentes autem etdivitias bujus sa2Culi.Cum ergoTc-nerk
V A R L E LECTIOKES ET NOT^2.
(96) Ms. S. G m n . oi Carm. Ai aulem priccelhn- (5) Bodl. scirc, inquam.
fe* illo$. Lamb. prcccellentes tV/is. (6) Rodl. qui, pro quoniam.
(97) Glemens Alex. Στρωμ., lib. i , cap. 29, pag. (7) Lamb. in siruciur.im tunis, qui sunt ? H sunt.
426, bnnc locum bisce verbis describit: Θείως το(- (8) Mss. S.Germ.,Garm. c l Lamb. projiciebant. Sic
νυν ή δύναμις ήτω Έρμοι κατά άποκάλυψιν λαλούσα· el Fcllus.
Τά οράματα, φησι, και τά άτ^καλύμματα, διά τους (9) ΒΙΚΙΙ. qui sunl ? /t. Laiub. lantum qui smni f
διψύχους, τους διαλογιζομένους έν ταίς καρδίαις αύ- (10) Bodl. $tructuram.
τών, εί άρα έστ\ ταύτα, ή ούκ έστιν. Scquitur Glc- (11) Mss. S.Germ., Garm.elLamb. quoniaau F c l -
meiis: Όμοίωςδέ... ώς νέων φρένεςήερέθονται. Qu;e lus : habel, qui.
postrema verba cmn sinl Alcxandrini, mirur liacte- (12) Editi oniittunl ista : Fo/o, inquam, domina:
nus ab cdiloiibtis Heriuas fuisse hic in mcdium pro- qua; Fellus ex mss. Bodl. tt Lamb. l e s U u i l .
bua, lanquam ab Alexandrhio ex Herma descripla. (15) Lamb. abtcessit.
Jaiiiqiie id pi*obc noviase \idenlur Polterus ad b. I. (14) Bodl. Hrueiuram.
v\ Woiioiuis in notis ad Glcmeiiiis Rom. Epist. I, (15) Hamss. S. Germ.,Garm. etLamb. Tta c i F e t i i
cap. 25. editio. A l . oniittuiii q ii.
(98) Ms. S. Gcrm. et Lamb. aut non. Sic ei Cle- (16) Sic Felli» ex BodL A l . omittunl, ki <«m.
inens Alcx. 1. c. Lamb. pio qui cxbibet quia.
(99) Lamb., Garin. el Gorm. et ccrta qua. (17) Bodl. habenles.
(100) Bodl. vi commissura, lii siuit. (18) Mss. Gcnn., Vict. ei Lamb. persona. S;c c l
(1) L-d\\\U. inqrediuntur. tleUus.
(2, Lainb. alicrutrum. (19) Bodl. hi crediderunt qnide.n, $td pluri
(o) Bodl. htrucluram. partem habent imquHatit.
(4) Lamb. apportanlur. Fellus, porlabanlur.
905 PASTOR. — L I B . I, VISIO III. 90*
iribulatio, propter divitias suas et negoliaiiones abnegant Dominum (20). Reapondens, d i c o e i : Domtna,
quando ergo utiles ereni Doraino? Cum circumcisae, inquh, fuerinl divitise eorum, quae eos delectanl;
tunc erunteliles Domino, ad aedlflcium. Sicut enim lapis rotundus, nisi decisus fuerit, et abjecerit ab se
aliquid, non potest quadratus Oeri : sic et qui divites sunt in boc eaeeulo, uisi circumcisae fuerint divilia
eorum, non possunt Domino ntiles esse. Α te (21) pciimim scilo : Quando dives fuisti, inutilis eras; nunc
vero uiilis es, et aptus vitaa tuae; nam et tu ipse ex eis lapidibus fuiati.
CAPUT VII.
Crcteros autem lapides quos vidisti longe projectos a turri, et currentes in via, et volvi de via in loca
deserla; i i suntqui crediderunt quidem, dubitalione aulem sua reliquerunt (22) viam suam veram, p u -
tantes se meliorem viam posse invenire. Erraiit autem et miseri sunt, ingredienles in desertas vias. Qui
autem cadebant in ignem, et ardebant, ii sunt qui in perpetuura abscesserunt (25) a Deo vivo, nec am-
plius illis ascendit in corda poenilentiam agere, propter desideria libidinura suarum et scelerum q u «
operantur. Caeteri vero qui cadebant juxta aquas, et non polerant volvi in aquas, qui sunt? Ii sunt qui
verbum audierunt, volenles baplizari in nomine Doraini; quibus cum venit in memoriaro sanctius veri-
latis, retrahunl se, ambulantque rursos post desideria sua scelcsta. Gonsummavit igilur enarrationem
turris. Ego vero, cura adhuc essem improbus (24), interrogavi illam : A n iis omnibus lapidibus (25) qui
projecti suot, nec conveniebant in struclurani turris, an est poenilentia; et habebunt (26) locum in turre
hac? Habent, ioquit, poenilentiam, sed in bac turre non possuiH convenire ; alioaulem loco ponenlur
multo inferiore; et boc (27), curo cruciati fuerint, et impleveiint dies peccalorum suorum. E l propier boc
transferentur, quoniam perceperunt verbum justum (28). Et lunc illis conlinget transferri de poenis, si
ascenderint in corda ipsorum, opera quae operati sunt scelesia. Quod si non ascenderint in corda ipso-
r u m , Hon erunt salvi propler duritiam cordis sui.
GAPUT <VIII.
Cum ergo destiti inlerrogare (29) illam de omnibus istis, ait raihi : Vis aliud videre? Cumque cupidua
essem ad videndum, hilaris faclus sum vultu. Respiciens me subrisit, et ait m i b i : Vides septem mulie-
res circa turrim? Video, inquam, domina. Turris haec, inquit, ab iis (50) supporialur secundum praece-
ptum Domini. AuJi nunc effeclus earum : Prima quidem earum quae continet mauu (51), Fides vocatur ;
fHirhancsalvi fientelecti Dei. Alia veroqu» succincla est,et viriliter agit, Abstinentia (32) yocatur; haBC 6 ·
liaestFidei. Quisquis ergo secutus fuerit illam, felix fiet in vita s u a , quoniam ab omnibus operibus m a -
lis abstinebit(33); credens quod, si se eontinuerii aD omni concupiscentia, haeres erit viiae aeternae. Caeterce
autera, inquam, domina, quinque q u » sunt?Filiae, inquit, invicem sunt. Vocalur autem quaedam S i m -
plicitas, alia Innocentia, alia Modestia, alia Disciplina, alia autem Gbaritas. Cum ergo servaveris opera
matrls earum, omnia poteris custodire. Volebamscire,domina, quam quaeque earum babeat (34) virtutem ?
Audi, inquit : Virtutes «quales babent; connex» autem ad invicera sunt virtutes earura, et sequontur
se iovicem sicot nalae suot. Ex Fide nascitur Abslinenlia, de Abstinentia Siroplicilas, de Siiupliciute lnno-
cenlia, delnnocentia Modeslia, de Modcstia Disciplina et Gharitas (35). Harum ergo opera sancta,etpudica,
et recta sunt. Quicunqueergo servierilhis, et invaluerit(56) tenereopera earum,in turri babebit habitaculum
cum sanciis Dei. Interrogavi illam de temporibus, si jam consummatio esl (57) ? Ula autem exclamavit voce
magna, dicens: lnsensate homo! nonne vides turrim semper aedificari (58)? Qaando ergo coosummata fueric
lurris et aedificata, babet fiuem; sed el cito consummabhur. Noli me amplius interrogare quidquam. Sufficiat
tibi et omnibus sanctis comraemoratio isla, et renovatio spirituum vestrorum. Sed nan tibi haec soli reve-
V A R I i E LECTIONES Ε Τ ΝΟΤΛΕ.
(20) Bodl. add. saum. mens Alex. qui Στρωμ. lib. u , cap. 12, sic Ber-
(21) Lamb. Ad te. niam supplet el interpretatur: Ή τοίνυν συνέχουσα
(22) Ms. S. Gerra. et Lamb. relinquent. τήν Έκκλησίαν.
(25) Bodl. et Lamb. iit fine abtcesserunt. (52) Lamb. Continemia. Sic et Glemens A!ex, I.
(24) Lamb. ego qui, cum improbus essem. Fellus: C. εγκράτεια.
Ego vero, qui cum. (55/ Lamb. add. u : et paulo posl, abninuerit
(25) Bodl. el Lamb. An ii omnes lapide$... «i est pro conlinuerit.
illis. Editt. Fell. et Russel. omiltunt an secundum, (54) Lamb. Volo.... quceque quam vim habeatiUa-
quod a l . exhibent. Et quidem reduudare vidctur, rum et virtulem. Fellus a d d i l : Et dixi: Volo.
nisi malis : an inquam. (55) Sensam hujus loci putal C l . Potterus exprcs-
(26) Lamb. habebuniur in. Quae varia lectio mcn- sisse Glementero Alex. I. c. bisce verbis : Κα\ πά-
dose apud Fabric. habelur. λιν* Προηγείται ulv πίστις* φόβος & οίκοοοαεί· τε-
(27) Ms. S. Germ. hoc loco. λειοί δε ή αγάπη. Id est: Εί rursus (inquit Uermas):
(28) Lamb. itlud. Prmcedit quidemftdet,limor vero adificat, perficit
(29) Lamb. desivi interrogando. Bodl. quoque, de- autem ehariiat.
at9t. (56) Sic mss. S. Vict.,Carm.,Bod1. et Lamb. Edili
(50) Ms. S. Vicl. his albit. voiuerit.
(51) Hanus contracia, inquit hic Fellus, rectis (57) Lamb. etset.
sirae lidem repraeeenlat, qua divina promissa ap- (58) Lamb. Insensate autem homo! numvides U r -
orchendimus. Magis iamcn ad rem, u i videlur, Gle- ritn suptr wdificari.
FAT&OL. G A . II. 39
»07 S. HERMJE 90S
laia 8unt; ged ut omnibus demonstres ea. Posi triduum enim intelligere tc oportet, Herma, vcrba tec
quae tibi incipio dicere, nt loquaris ea in auribus (39) sanctorum, ut audienlCs ea cum fecerint t emunden-
tur a nequitiis suis; sed etto cum illis.
CAPUT IX.
Audiie me ergo, iilii : Ego voe enulrivi in mulla simplicilale, et innocenlia, ct modestia, propter mise-
ricordiaro Dei quae supcrvos siillavitin justitia ; ut sanctificemini et justificemini (40) aborani nequiiia
et omni pravitate; vos aulem non vullis requiescere a nequitiis veslris. Nuncergo aodile roe, et pacem h a -
bele aliuscum alto (41), et visilale vos alierturum, et suscipite vos invicem , et nolite soli creaturas Dei
percipere ; abundanlius etiam impertite cgenlibus. Quidam enim compluribus eibis infirmitalem carois
M

SUSK conlrahunt, el violant carnem suam (42). Aliorum aulem qui non habent cscas, marccscit caro
ipsorunfi, propter id quodnon habent sufficientem cibura ; etconsumilur corpus eorura. HaecigUur i n t e m -
peranlia nociva cst vobis, habentibus et non communicantibus iis qui cgent. Attendite judiciiim Miperve-
niens. Qtii erainentiores estis, inquiriie esurientes, dum adhuc turris non est consummata. Postqnam
enim consummata fuerit turris, voletis benefacere, et non babebiiis locum. Videte ergo vos, qui gloria-
mini in diviiiis vestris, ne forte ingemiscanl ii qui egenl, et geraitus eorum ascendat ad Doininum •% el
excludamini cum bonis vestris extra januam turris. Nunc ilaque vobis dico, qui praeestis Ecclesiae, c i
amatis priinos consessus" (43): nolile similes fieri maleficis. Et malefici quidem venena suain pyxidibus
bajulant (44); vos autem venenum veslrum et pharmacum (45) in corde continelis, et non vullis pur-
gare corda vestra, et permiscere sensum vestrum puro cordi, ul babeaiis misericordiam a Rege magno.
Videteergo, filii, ne forle b# dissensiones vestrae fraudent vilam vestram. Quomodo vos erudire vuliis
electos Dei, cum ipsi non habealis disciplinam? Commonete ergo vos invicem pacatique estote inler
vos (46), ut et ego eoram Palre vesiro astane, rationem reddam pro vobis Oomioo.
CAPUT X .
Cumque desiissel mecum loqui, venerunt ilii sex juvenes, qui aedificabant, et lulerunl itlam ad
lurrim (47); el alii quatuor susluierunt subscllium, et abierunt ipsi ilerum in lurriro. Horum faciem non
vidi, quoniam aversi erant. Eunlem illam rogabam, ut mibi revelarel de tribus iiguris, in qoibus mihi
apparuit. Respondens autem mihi, dixit : De bisalium te opottet interrogare, ul tibi reveletur. Apparutt
autera mibi, fralres (48), priraa visione anno syperiore valde anus, et in catbedra sedens. Alia autem
visione, faciem quidem juvenilem habebat, carnem aulem et capillos aniles; et stang mibi loquebatur.
bilaiior auiem erat quam (49) primum. Terlia autem visione, lola junior erat, et aepectu decora ; l a n -
tuui quod (50) capillos aniles babebat: hilaris autem facie eral, et super subselliura sedens. De his ipsis
moestus eram valde, donec cognoscerem visionem (51) banc. Video anum illam io visu noctis dicentem
m i h i : Omnis rogalio bumilitate eget (52). Jejuna ergo, el percipies a Domino quod postulas. Jejunavi
ergo dicm unain. Eadem nocte apparuit mihi juvenis, et a i t : Quid tu frequenter peiis revelationes in
oraiione ? Vide, ne multa poslulans noceas carni luaa. Sufficiant libi revelaliones hae. Nunquid poleris
fortiores revelationes tidere, quam quas vidisti? Respondens ei dico : Domina, hoc solum peto pro t r i -
bus iiguris illius anus, ut iulegra fial revelalio. Respondil m i b i : Vos non insensati eslis; sed dubttationes
vestiae vos insensalos faciunt, eo quod (53) non babealis cor veslrura ad Dominum. Respondi i l i i , et
dixi : Sed a te ea diligentius cognosccraus (54).
% CAPUT XI.
Audi, inquit, de figuris quas inquiris (55). In prima quidem visione, quare anus tibi apparnit soper
calbedram sedens; quoniam spirilus vesier antiquior, eiiam marcidus est, et non babens vim a ve&iris
ifitirmitalibus, et dubilalione cordis. Sicut enim senioresqui non habent spem renovandi, el nihil aliud
exspeclanl (56) nisi dormitionem suara : sic et vos inftrmati a saecularibus negotiis tradidistis TOS i n
e8
J o b . x x x i , 1 7 . ·· J a c . v , 4 .
70
M a U b . x x m , 6 ; M a r c . x i i , 59; Luc. x i 45 et xx, 46. * Coloss. m , i 6 .
f
l

V A R I i E LECTIONES E T N O T i E .
(59)Lamb. add. omnibus. babet, anno priore.
(40)Bodl. deest el justi/iceminL (49) Lamb. desunt. eralquam.
(41)Lamb. pro cum alio habet in alium. (50) Lamb. quidem. Mox, tn facie.
(42)Lamb. assumunt, sedel cumulani, tt comio- (51) Bodl. et Lamb. revelatwncm.
(52) Antiocbus bomib 100: Χωρίς δε τατιεινοφρο-
(45) Lamb. recubUus. Vulgata lectio prcssius i n - σύνης ούχ Ιστιν εύπρόσδεχτον γενέσθβ·. προσευχής.
hsere locis Νον. Test. excitatis.
1
Nequevero sine humilitate accepla essepoiest oratto.
(44) Lamb. in pyxide* porlant. FABRIC.
(45) Bodl. et Lamb. medicamentunt. (55) Ms. S. Vict. et quod.
(46) lta mss. S. Vict.,Carro«)Lantb. et Fcllus. A l . (54) Lamb. ccgnoscamus.
intireos. (55) Bodl. de quibus. Fcllus: requhiu
(47) Lamb. e t ^ a r m . α lurri. (56) Lamb. expetunt.
(48) Lamb. deest fralres : et mox cura Bodl.
 PASTOR. — L I B . I, VISIO IV. 0(9
socordiam (57), et non projecistis a vobis sollicitudinera in Doroino; et contnsus (58) est sensus vcster,
ct inveierasiis in iristiliis vestris. Quare ergo super calhedram sedebat, volebam cognoscere, domina I
Respondit: Quoniam omnis infirmus super calhedram sedet propter inGrmilatem suam, ut conlinealur
infirmitas ejus. ficce babes figaram priraae (59) visionis.
CAPUT XII.
Secunda autem visione, vidieii illam slantem, et juvenilem faciem babentem, et hilariorem quam pri~
slinam; carnem autem et capillos aoiles. Aodi, mquit, et hanc parabolam. Gum senior jam fuerit aliquis»
desperat de se ipso (60) propter infirmitatem suam et pauperlatem, et nihil aliud exspectal, uisi diem
extremum vitae suse. Deinde subito illi relicta est haereditas; et audiens exsurgit, hilarisque factua
induit virtutena ; et jam non discumbit, sed stat, et liberatus esi (61) a prioribus moeroribus; et jam non
sedet, sed viriliter agit. lta et vos (62), audita revelatione, quara Deus vobis revelavit; quia misertus est
Dominus vestri etrenovavit spiritum vestrum, et deposuistis infirmitaies vestras; accessit vobie forliiudo,
et invaluislis in fida; et visa Deus fortitudine veslra.gavisus est. Propterhoc demonstravitvobisstrucluram
turris : et alia oslendet, si ex toto corde pacem babueritis inter vos.
CAPUT XIII.
Terlia autem visione vidisli illam adolescenliorem, bonestam e i bilarem, et serenum (63) vulium ejus.
Sicut enim, si alicui moesto supervenerit nuntius bonus aliquie, slatim oblilus est rooeroris, nibilque aliud
exspecial, nisi annuntiationera quam audivit; et confortalur de caetero, et renovatur epiritus ejus pro-
pter gaudiam quod accepit: sic et vos renovationem accepislis spirituum vestrorum, videntes h«c bona.
Et quia super sabselliam vidisli (64) sedenlem; fortis positio est; quoaiam quatuor pedes babet sub-
sellium, et fortiter stat. Nam et mandus per quatuo; elementa continelur. Qui ergo poenilenliam egerint
integre (65), juniores erunt; et qui ex toto cordc pcenitentiam egerint, erunt fundaii. Habes in pleno (66)
revetationem : nibil amplius poelales de revelandis (67). SI quid autem oportuerit, revelabitar tibi.
VISIO IV.
De tentalione et tribulatione hominibtu supervcntura.
CAPUT PRIMUM.
Visionera vidi, fratres, post dies viginti pristinae visionis, flguram tribulationig superveniure. P r o i -
ciscebar (68) in illa via Gampana : a via autem publica io villam sunt fere sudia decem. Raro autera iter
fit per locum illooi. Et solus ambulans rogabam Dominum, ut revelationes ejue quas mibi ostendit per
ganctam Ecclesiam guam, conflrmaret, et daret poeuitentiam omuibus servis suis qui scandalizati gunt;
ut honorificelur nomen ejus magnam et honorilicum, et quia me dignum existimavit ut ostenderet mibi
mirabilia sua, et eum bonorificarem et gralias agerero. Tanquam (69) vox roihi regpondit: Ne dubiteg,
Herma. Intra rae ergo coepi cogiure et dicere : Ego quid habeo dubitare, sic fundatus a Domino, et qni
vidi honorificas res ? Progressus sum paululum, fratres : et ecce video puWerem usque ad coelum. Coepi
dicere intrame : Nunquid jumenta veniunt, et pnlverem cxcitant? Distabat (70) autem a me tanquaro
sladium. Ει eccevideo raagis magieque pulverem exsurgentem, adeout suspicarer esse aliquld (71) divi-
Ditas. Pusillum autem resplenduit s o l : et ecce video bestiam roagnam veluti ceium, et ex ore ejug locustae
igueae p r o c e d e b a o t E r a l autem slaiura bestiae illius pedes fere centum : caput autem babebat tanquam
vas urnale (72). Coepi flere et invocarc Dominum, ut me Hberaret ab illa. Deinde r£cordatus sum verbi
quod audieram : Ne dubites, Herma. Indutus ergo, fraires, fidem D e i ; et memoratus quis docuit (73) me
magnalia; audenter in bestiam me tradidi. Sic autem veniebat besiia illa, ita ut possel in ietu civitatem
T
* Aooc. χι et x i i .
V A R L E LECTIONES E T N O T J E .
(57) Iia editi. Fellug vero ex mss. Angl. acedias. nalem. Vide mox infra vis. iv, cap. 1.
(58) Sic inss. S. Vid.,Carm.,Bodl. et Lamb. Editi, (65) Lamb. decst inieyre. E l recte, ut videtur :
confusu*. nam paulo post, ad dislinclionem : ex tolo corde.
(59) Larob. prioris. Id. sub initiuin bujas cap. in (66) Ila mss. Bodl. el Lamb. Fla tt Fellus in sua
priore. edH. Oxon. AI. Habes enim in pleno
(60) Lamb. se ipsum. (o7) Lamb. revelatione.
(61) Lamb. sumptus. Editt. Paris. an. 1644, Cler. (68) Bodl. et Lamb. hic omillunt enim qucd
et F a b r i c post liberatut omitt. e$t, quod exhibeut habent editi.
F e l l . et Russel. (69) Fellus : Et cum honotificarem el gratiat age-
(62) Sic emendavil Fabricius ex ms. S. Victor. rem, tanquam, etc., quod magis placel.
Hanc tamen lectiooem jam antea axbibuerat Fellus (70) Lamb. Sicerat.
in sua edit. Oxon. A l . audite revelalionem. (71) Bodl. hocaliquid.
x '65) Bodl. bunam. Lamb. in bonam et hilarem, et (72) Ms. Vict. deest tanquam. Lamb. fum*i*m.
bene serenum. (75) Lanib. quas quis docuit.... memoratut, id ett
(64) Sic leg. ex mss. S. Germ. et Lamb. pro t i - roemor. Sic supra vis. ιιι, cap. i ,
rftttis, quad habcntedili. Addit Garm. tanquam ur-
ftl S. H E R M A 91)
delere. Vctii prope illam, et tam grandls besiia cxtcndit se in terram, el niliil fiisi linguam proferebtt, η
in totum (74) 110» movit se, donec pertransissom (75) illara loiam. Habebai autem bcslia illa guper capm
tolores qualuor : nigrum, deinde nibeum et gaiiguinolenttirn, inde aurcum, deinde album.
C A P U T II.
Postquam autem pertranstvi Hlam, pregressus snra fere pedes triginta; et ecce occurrit mihi vlrgo(76)
quacdam exornaia tanquam de tbalamo prodiens (77) % tola in a l b i s , et cakeamenlls albls circumdata, ei
T

^isque ad faciem miiraro babens; pro tegumenio autem babebat capillos nilidos. Gognovi ergo a prislinii
T i s i o n i b u s , quoniam Ecclesia c s t ; el bilarior faclug s u m . Salutavit e u l e m m e , dicens : Avc tu, bomo.
Ει illam resalutavi (78), dicens : Domina, ave. Respondens aulem dixit mihi : Nihil tibi occurrit, bemo?
Dico e i : Domina, occurrit mibi (79) talis bestia , quae posait popvium consumere : sed virtule Dci ei
eingulari (80)ejus misericordia, etasi illam. Bene eflugieii, inquit; quomam soliiudinem et solliciladioen
tuam ad Dominum projecisti , et cor tuum aperuisti ad eum, eredens quod per n u l l u m alium poiera
u

salvus csse, nisi per magnum et bonorificum n o m e n ejus (81). Propter h o c misit Dominus angeluni wem
q u i e s l super besiias, c u i n o m c n esi Ucgrin (82), et obturavit os ejus* ne le dilaniarel. Magnam iribila-
tionem effugisti propier lidem tuam , et qui lalem besliam non dubitasli» Vade ergo» et enarra electis Dei
magnalia ipsius. Et dices iilis, quod beslia btec (85) figura est pressura gupervenlura. 8i ergo (M)
praeparaveriiis vos , poteritis effugere i l l a m ; si cor vestrum fuerit purum ac sine macula, et reliqaw
dies vitaB veslrse (85) servieritis Deo sine querela» Immiltite gollicitudines •eslras super Dominum, el
ipse diriget eas (86) C.redRe Deo, qui estis d u b i i ; quoniam omnia polest, et avertere (87) iram wa»
a vobis, el millere vobis praesklia (88). V » dubiia itg, qui audierinl ?erba h « c , et conlempserinl: nclius
erat illis non n a s c i .τβ

C A P U T III.
Intcrrogavi cam de illi» qaaUior coloribus, quos babebat beatia in capite. A l illa respondii mibi, di-
cens : lierum lu curiosus e s , de rcbns bujusmodi interrogans (89). Ει d i x i : Domina demonsin roibi f

quid sint illa ? Audi, inquit: Ulud nigrum m u n d u s est, in quo commoramini: igneura autem et sangui-
ROlenlum (90), quoniam oportet saeculuni boc per sanguinetn el ignem deperire; aurea aulem pars, TC3

eslis qui effugislis saeculum b o c . Siculemm pcr ignem aurum probalur, etutile fit" : sic et vos proba-
mini, qui habitalis in iUis. Qui igiiur permanserint, ci persevcraverint (91), et probati fuerinl abeis,
purgabunlur. Et gicut aurura emundalur (92), et remiiiit sordem suam : sic et vos abjicietis omnee
trisiitiam et angvsliam et emundabimlni in siruciurani (93) lurrw.Alba autem (94) pare, supemnluiiel
sesculi, in quo habUabunl electi D e i ; quoniam immaculaii et puri eruni electi Dei in vitam aeiernam. T»
ergo ue desinas loqu» (95) beec auribus sanctoruno. llabelis ei tiguram tribulatienis guperrentune naagn^
Kara si vos voluerilig (96), niliil erit. In mente babeie (97) ista quae prascripla gunt. HSRC cum dixissei,
discessil. Nou vidi aulcm q u e m m locui» abierit (98). Slrepilus auiem faclug egt et ayersu» gum relrorsoHf
t

metueng; et puubam bestiara iltem adyenire (99).

" A p o c . x x i , 2. *I Petr* v, 7. " P s a l . L I V , 2 5 ; Mattb. v i , 2 5 ; Luc. x n , » ; PbHvp. IY. 6.
τ
Maiilw
Tl

xxvi, 2 4 ; Marc. xiv, 2 u " I Petr. i , 7.

V A R L E LECTIONES Ε Τ NOTAS.
(74) Lamb. in lanium. Sic et Fellus. (85) Lamb. talis ha>c.
(75) Bodl. et Lamb. transirem. (84) Recitat bunc locom Clemens Alex. lifty*
(76) Hieronymos wi Oae. ? ι ι , D. Bermas vkietwr lib. i v cap. 9, pag. 596.
f

Ecclesia adolescentula, et sponsa crinibtu adornato.
(77) Lamb. pregrediens.
(78) Lamb. Ei ego salutavi eam. Fellus : El e.
matutuvieam.
(79) Bodl. et Lamb. omitt. occurrit mihu
(80) Lamb. nima. Sic el FcHus.
(81) Deegt eju$ ms. S. Vicl.
(82) Mg.Carm. Egrin* Gl. Nourryug in Appar. ad
Bibl. P P . , lom. I. col. 65, vexalum hunc locum re-
(85) Sic Fellus. A l . dhet veUros. Felli nota mioot
recle reddilur in poslcrioribus edilionibus.
(86) l U ms. Lamb. Edili dirigat.
(87) Bodl. et Lamb. quoniam poteti aitrfrfr
Quam leclionem seculus esl Fellaaw
(88) A l . suflragia.
(89) Lamb. interrogtu?
(90) Larnb. llle niger... igneu$... tanguinok^^
(91> Isla, et perteveravertni oroiltunt ediU, <P*
r

gliluendum putat ex cod. Golb. qui gic ge babel:
Misil Dominut angelum *uum tuper besliam, cujus
nomen est Hegrin. Suspicatus jam fuerat doctissi-
inug Cotelerius, Hcnnam Graece bo« fere modo scri-
pgigse : Έπ«μψε Κύριος άγγελον αυτού, δς έστιν
έπ\ θηρ(ον, φ δνομα Αγρισν. Quam in sententiam
excitat illud pgal. LXXIX , 14. Έλυμήνατο αυτήν
σύς έχ δρυμού , χα\ μονιδς άγριος χάτενβμήσατο
αυτήν. Devastavit eam aper de $ilva et $ingulari$
9 (96) Lainb. etsi volueritis.
(eru$ depastu* est eam. Quod lamen Fello minus
yidelur admiueudum. Iluc autem respexisse Iliero-
uymum lib. i , in Habacuc i , 14, iionuullis visum,
iV«t alii viri do«U aiiter stmserinu
Fellua resiituit ex Bodl. el Lamb.
(92) llamss. S. Germ. Garm. et Lamb. Iia eirj**
lus. llanc vero, non autem illara qnam habent edi-
l i , emendatur, yepam e&se leclionem, id soadeiqaw
mox addii: $ic el vos.. . emundubimini.
(93) Lamb. struetura.
(94) Ms. S. Yict. Album autem.
^95) Bodl. et Larob. loquendo.
(97) Ms. Lamb. apud Clericum , In mentem**
beto. Edilio tamen Oxon. sic : ln mnU hubtW*
(98) Lamb. quo loco abiiU
(99) BodU ei U m b . un'm.
 PASTOR. — LIB. II, MANDATUM I.

LIBER SECUNDUS
QUi MSC&LBiTC*

Μ ANDATA*

PROOEMIUM.
€um orassem d o m i , e l consedissem (100) sopra lectam , intravit vir quldam revercnda facie, habitu
pastorali, pallio albo amiclus (I), peram In humeris (2) et virgam in manu gestaos, ei saluiavit me. Et
ego resalutavi euro. Protinusque consedit juxta me, etaU n i i h i : Missus sum ab eo venerabili nuntio, u i
babiiem tecam reliquosdies vitae tuae. Et ego puiabam, ipsHm ad tentandum me venisse. Et dico e i : T u
«nim quis es? Ego enim novi cui tradilus sum. Ait m i b i : Non cognoscis me? Non, inquam (3). Ego, i n -
quit, sum paslor iile cui traditus es. Adhuc loqueate eo , lifeura ejus mutata est. Gumque cognovissem,
esse eum cui traditus fueram, confasus sum, protinusque metus me subiit (4), et totus moerore confecius
fam, qnia sic ei roponderam insipienter (5). Ait m i b i : Noli confundi, sed virlutem concipe animo in
wandalig m e i s , quae daturus sum libi. Missus sum enim, inquit, ut q u » vidisti superhis, oronia libi
ruraus oetendam; prectpue quae ex eis utilia sunt vobis. Primum omoium, roaodata (6) mea et spe-
cies siroilitudinum ecribe. Reliqua autem, sicut ostendero tibi, sic ea scribes. Ideo autcm pracipto tibi,
primum mandala mea et simililudines scribere, ut subinde legendo facilius ea cuslodire possis. Scripsi
igitur mandata et eimiliiudines, ita ut praecepit mihi. Q u » audila si custodieriiis, atque in bis arabula-
verilis, et exercueritis ea mente pura, recipietis a Domino qurc(7) pollicitus est vobis. Sin autem, iis
audiiis, non egerilU poenitenliam , sed adbuc adjeceritis ad delicia veslra a Domino adversa recipictis.
H*c omnia praecepil lnihi scribere pastor Ule,nunliu3 poeoiteiuiac.

M A N D A T U M I.
Defidein unum Deum K

CAPUT UNICUM.
(8) Πρώτον πάντων πίστευσον, δτι εΤς έστιν δ Primum omnium , erede quod unus est Dcus qm
θεδς, δ τά πάντα κτίσας κα\ καταρτίσας, κα\ ποιή· omnia creavit el consummavil, el ex nihilo omnia
σας έκ τοΰ μή δντος είς τδ είναι τά πάντα. fecit.

(9) Ipse capax univereorum solus inimensus est. Qui nec verbo dertnlri, nec mente concipi potest.
%

Crede igUur in eum, el time *um el timeos habe abstiueoliain. Haec custodi» et abjice abs te omneiu
%

V A R L E LECTIONES E T NOTJE.

(100) Msa. Carm. curn udisttm. Notat bunc lo- brant vetustiorce Patres : Irenaaus lib. iv, cap. 20,
cum Tertullianus lib. De orat. cap. 12.
% num. 2 ; Origenes lom. tCommeni. in Joann. ι , 1 ,
(1) Lamb. dignilosam faciem.... pallium album. ilem De principiis lib. i , cap. 5. num. 5, et lib. n ,
(2) Lamb. humerum. cap. 1 , num. 5. Quibus adde Nicetam ad Nazianz.
(3) Lamb. Nequaquam. Fellus : Non inquam. orat. 4. Neque hic omUterem Pbilaslrium, qui hae-
y

Aii: Eao, e t c resi 125 haec habet: Cum anima facla %it α Domino,
(4) Bodl. confusus $um protinus, metmque in me ex nihilo scilicet, ut $criplwn esl: Qui fecil ex n^-
iutravit. hilo omnia , u i essent quae non erani; anima ila-
5) Bodl. et Larob. nequiter et ituipienter. que, etc. Id sane visum Fabricio, qui bunc Phila-
6) Lamb. omnia Mandata. strii locum inter Velerum testiraonia de Herma de-
7) Bodl. el Lamb. quacunque. scripsit. At quominos Fabricio adhasream prohitnt *
! 8) Graeca isia desumpta sunt ex S. Atbanasu ipsemel Philasirius, quieadem verba recilat bser. 80,
lib. De decret. iV/c. $yn., num.4, tom. I, pag. 211, velut e Salomone desumpla, nimirum Sap. i , 14,
edit. B B , qui et illa exhibet lib.Oe incarn. num. 3, υbi si« : Έκτισε γάρ είς τδ είναι τά πάντα: quo forie
tom. I , pag. 49, et in Epist. ad ephc. Africce, num. respexit noster Hermas.
5, tom. II, pag. 895. Eadem reciiat Eusebius Hist. (9) Auctor Docirinm ad Anliochum ducem , a C l .
Eccl.Ub. ν , cap. 8 , demplis ultimis verbis, κα\ Monlfauc. edilaeiom. III Opp. S.Atbanasii; plurima
ποιήσας. Nonnulla liis similia scripserat Hermas exbibet Graeca Herraae fragmenla , idenlidem iofra
lib. 1, vis. i , cap. 1: Deus qui in curlis habitat, t%nolanda. Ad hunc itaque locum quod aliinel, sic Hle
condidit ex nihilo ea quae sunt. Hoc auteni illustre pag. 252, num. 1 · ΕΓς Θεδς μδνος δ πάντα χωρών,
Mandaluin, praeicr Aibanasium et Euscbium, cele- μονός δέ αχώρητες ών. Unui Ueus solus q*i omnia,
 915 S. HERMifi Pf*
concupiscenliam (10) et uequitiam, et indue(H) virtule» j u a t i i f » : el vhrcsBeo, si cuitodieri» m a j * U
iiua noc.
MANDATUM II,
De fugienda obtrectatione, et eleemosyna facienda in simplicitate.
CAPUT UNICUM.
Dixii mihi : Simplicilatem habe, et innocens (12) 'Απλότητα έχε, χα\ άκακος γενοΰ, και Ισο
esio; eterissicut iiifane qui nescil (13) maliliam, τά νήπια τά μή γινώσκοντα πονηρίαν, τήν άττολοΰσαν
quae perdidit (14) viiam hominum. Primum, de τήν σωτηρίαν τών ανθρώπων. Πρώτον μέν μηδενός
(15) nullo male loquaris, neque libenier audias καταλάλει, μηδέ ήδέως άκουε τοΰ καταλαλουντος * εί
jnale loquenlem. Sin vero et tu audieris, pariiceps δέ μ ή , . κα\ συ άκούων, ένοχος έση της αμαρτίας τοΰ
eris peccati male loquentis; et creden*, tu quoque καταλαλούντος. Πονηρδν γάρ πνεύμα έστιν ή χαταλα-
peccatum babebis, quia credidisti male toquenli de λιά, κα\ άκατάστατον δαιμόνιον, μηδέποτε είρηνεΰ*ν,
fratre tuo. Pernicioea e&t detractio; inconstans daa- άλλά πάντοτε έν διχοστασίαις κατοικούν.
monium est; nunquam in pace oonsisiit, sed sem~
per in discordia manel.
' Binc eiiam AHTIOCHOS, homilia 29, ίιία habet.
Bonum ilaque ε$ί de nullo male loqui, neque Καλδν ουν έστιν, έπ\ μηδενδς χαταλαλείν, μηδέ
$

ήδέως άκούειν καταλαλούντος. Εί δέ μ ή , χα\ δ Ακού­

libenter audire maU loqnentem. Sin vero, εί qui au-
dierit, reut ετΗ peccati hominit maU loquentis, ων $i ένοχος έσται τής αμαρτίας τού χαταλαλοΰντος,
έάν πιστεύση τή χαταλαλίφ. Ό γάρ πιστεύσας, Ιξζι
ετεάίάεήί obldcutioni. Qui enim εχεάεΧ, habebit ad-
versus fratrem $uum. Hic ergo reut tit peccatiμετά ho-[Γσ. κατά] τοΰ αδελφού αύτοΰ. Ούτος ούν ένοχος
mini$ obloquenlis. Neqtie enim oportet aliquid έστι
dicereτής αμαρτίας τοΰ χαταλαλοΰντος. Ού δεί γάρ
eonira fratrem abuntem ealumniaiidi inlenlione, μετά απόντος αδελφού λέγειν τι, σκοπφ τοΰ δια6άλλεχν
quod ett oblocutio, (icet vera sint qum dicuntur; αύτδν,
$ed δπερ έστ\ν ή χαταλαλιά, χάν αληθή τά λεγό­
potius oblocutorem aversari. 0 q/tantum petniciozaμενα* άλλά μάλλον απόστρεφε σθαι τδν καταλαλούντα.
ε$ί detractio, inconttan$ d&monium, nunquam *Ω m πόσον πονηρά έστιν ή χαταλαλιά, άκατάστατον δαι­
pace consuient, ud umptr in discordia maneni!μόνιων, μηδέποτε είρηνεΰον, άλλά πάντοτε έν διχοστα*
σίαις κατοικούν!
Contine te ab illa (16), et semper pacem babe Άπεχε ούν άπ' αύτοΰ, χα\ είρήνην Ιξεις μετά
cuin fratre luo. Indue constantiam sanclam, in qua πάντων. ΊΕνδυσαι δέ τήν απλότητα, κα\ τήν σεμνό­
nulla sunt peccata, sed omnia laeta sunt. τητα, έν οΓς ουδέν έστι πρόσκομμα πονηρδν, άλλά
πάντα ομαλά κα\ Ιλαρά.
E l benefac de laboribus(17) tuis. Omnibus inopibus da simpliciter, nihil dubitans, cui des.Sed omoibus
d a : omnibus enim Deus dari vult de suis bonis. Qui ergo accipiunt, reddent rationem Deo, quare acceperont,
et ad quid. Qui aulem accipiunt ficta necessilate, reddent ralionem; qui auiem dat, innocens erit. Sicet
enim accepit a Domino, ministerium coasummavit, nihil dubitando cui daret, et cui non darel (18); d
fecit hoc ministerium simpliciter e f gloriose ad Deura. Custodi ergo mandatum boc, sicui libi locuius
sum; ut poenileniia tua simplex inveniatur, ei possit domui tuae benc l i e r i ; el cor mundum liabc.
ANTIOCIIUS, homilia 98.
Bonum igitur esf, de propriis laboribus quw $up- Καλδν ούν έστιν, έκ τών ίδίων κόπων, ών δ βεδς
peditavit Βεπ*> omnibus inopibus dare simpliciter; επιχορηγεί, πάσιν ύστερουμένοις παρέχειν άπλώ^,
nihil dubiiando. cui des, cui ηοη de$. Omnibus enim μηδέν διστάζοντα, τίνι δψς, τίνι μή δψς. Πάσι γάρ
Deus dari vuli de sui$ donit : non auiem quemquam ό Θεδς δίδοσθαι θέλει έκ τών ίδίων δωρημάτων, καί
dubitan, cui det vel cui non det. Hoc quippe mmi- μή διακριναι, τίνι δψ, ή τίνι μή δψ. Ή γάρ διακονία
y

Uerium $impliciterfactum gloriosum est apud Deum: αύτη απλώς τελεσθεϊσα, ένδοξος υπάρχει παρά τφ
t

et qui ita iimplicUer ministrat, vivet Deo. Θεψ· κα\ ούτως απλώς διακόνων, τψ Θεψ ζήσεταu
Y A R I i E LECTIONES Ε Τ N O T i E .
continet, eum solut ipse continen neaueat. Paulo (14) Lamb. perdit.
aliter auctor Prccdicationis Petn apuu Clementem (15) Ista delibat et exaggerat Anliocbus bomib 29,
Alex. Στρωμ. lib. v i , c a p / 5 , pag. 759 : Αχώρητος , ut mox infra.
δς τά πάντα χωρεί. (16) Mss. Angl. Abstine ίε ab illo (daemonio.) Graeca
(10) Ila Fellus ex Bodl. et Larob. Editi omnem Docir. ad Anlioch. sic : Abslttu ie igiiur ab eo, ei
nequitiam. ραεετη η^εΗ$ cum omnibut. Indue autem itmp/t-
(11) Sic recte Lamb. et Yict. Sic quoque Fellus citatem εί Ιιοηβ$ίαίεηι in quibus nullum e$t ofendi-
%

et Fabric. A l . inde. culum malum, sed omnia ptana εί jucunda.

(12) Ex Doctr. ad Amioch., num. 2, pag. 255. (17) Bodl. delatoribus. Haec item Antiocbut,
(15) Mss. Angl. infautet qui ncuiunt; sicut et bomil. 98.
Crxca. (18) Lamb. cui dare, cui non dare.
947 PASTOR. — LIB. II, MANDATUM IV. W8
MANDATUM III.

De fugiendo mcndacio, et Hermce panitentia ob simulationem.

C A P U T UNICUM.

(19)/Αλήθειαν αγάπα, χα\ πάσα αλήθεια έκ τοΰ Ilerura mihi d i x i t : Verilatem dttige, et omnis
στόματος σου έκπορευέσθω, Γνα τδ πνεύμα τοΰ θεοΰ serroo veros (20) ex ore tuo procedat; ut spiritu*
κατοική σοι. — Οί γάρ ψευδόμενοι άθετοΰσι τδν θεόν. quem Domhius conslituit in carne lua, verax iuye-
— Έλαβον γάρ πνεΰμα αληθείας, κα\ έγένοντο οίκη- oiatur apud cunctos homines; et Dominus magni-
τήρια τοΰ άληθινοΰ πνεύματος. ficetur, qui dedit spiritum in te (21); quia Deua
verax est in omni Verbo, et non est mendacium in ipso. Qui ergo meniiuntur, abnegani Doimnnm, non
reddentes Peo depositum quod acceperunl (22). Aeceperunt enira spiritum sine mendacio. Huuc si meo#
dacem reddunt, coinquinant mandalum Domini, et frandalores fiuiil.
ANTIOCHUS, homilia 66.

Χρή ούν πάσαν άλήθειαν έκ τοΰ στόματος τοΰ άν- Oporiet ergo, ut omnis verilat ex ore hominis pto*
θρώπου έκπορεύεσθαι, ?να τδ πνεύμα, δ δ θεδς κατψ- cedat: ut spirilut quem Deut comtituit in carne hac 9

κησεν έν τή σαρκ\ ταύτη, αληθές εύρεθή παρά πάσιν verax invenialur apud cuncio$ homines, et $ic Do-
άνθρώποις, κα\ ούτως δοξασθή δ Κύριος, δ έν τψ άν- minut magnificetur, qui in homine habitat : quia
θρώπψ κάτοικων δτι δ Κύριος άληθινδςέν παντ\ 0ή- Dominus verax e$t in omni verbo, et non est men-
ματι, καί ουδέν παρ* αύτψ ψεύδος. 01 ούν ψευδόμενοι dacium in ipso. Qui ergo mentiunlur, abnegant Do~
άθετοΰσι τδν Κύριον, κα\ γίνονται άποστερηταΐ τοΰ minum, et fiunl fraudatores Dotnini, ηοη reddentes.
Κυρίου, μή αποδίδοντες αύτψ τήν παραθήκην ήν ei depositum quod acceperunt. Aceeperunt enim «pt-
έλαβον. Έλαβον γάρ · πνεύμα άψευστον · τοΰτο έάν rilum sine tnenducio : hunc it mendaeem reddunt,
ψευδές άποδώσωσιν, έ μίαναν τήν τοΰ θεοΰ παραθή- coinquinant mandalum seu depositum D « , et frauda-
χην, κα\ έγένοντο άποστερηταί. tores fiuut.
His audilis, ego vehemeDter (23) flevi. Qui cum flentem me videret, dixit m i h i : Quid ploras? Et dixi :
Quoniara, domine, nescio an possim salvus esse. Quare, ioquit? Et d i x i : Quia nunquam, domine, verum
locutus suro verbum in vila mea, sed eemper in (21) simulatione \ i x i , el mendacium pro viritate affir-
mavi (25) omnibus; et non mibi quisquam conlradixit, sed fides babila est verbo meo. Quo modo ergo
potero vivere, cum sic egerim ? Et dixit m i b i : Tu quidem bene et vere sentis. Oportebal enim te,
sicut Dei servum, i n veritate ambulare, et malam conscientiam eum spiritu veritatis non conjuugere,
nec tristiliam Spiriiui Dei sancto et vero faeere **. E l dixi illi : Nanquam, domine, haec verba tam
diligeuter audivi. E i d i x i t mihi : Nunc audis. Cura deinceps (26), ut et illa quae prius loculus es falsa
pro negoliis tuis, his verbis et illa Gdem recipiant(27). Possunl eoino et illa iidem recipere, si vera locuius
Έάν ούν τήν άλήθείαν φύλαξης, δυνήση σεαυτψ fueris dcinceps : et si veritatem servaveris, poteris
ζωήν περιποιήσασθαι. vitara consequi. Et qtiicunque audierit boc man-
daium, et lecerit, ct recesserit a mendacio, yivet Deo.

MANDATUM IV.

De dimittenda aduliera.
CAPUT I.
(28) Φύλασσε τήν άγνείαν, καί μή άναμενέτω έπΙ Mando, ait, tibi, ut castitatem cuslodias, et non
τήν καρδίαν σου περ\ γυναικός άλλοτρίας, ή περί πορ- ascendal tibi cogilatio cordis de alieno matrimonio,
νείας τινδς, ή περ\ τοιούτων ονομάτων τοΰτο γάρ aut de fornicatione; baec eniin parit (29) peccatom
ποιων άμαρτίαν μεγάλην έργάζη. Βλέπε ούν · άπέ- magmim. T u autem semper memor eslo Doroini,
χου άπδ τής ένθυμήσεως ταύτης. omnibus horis; et nunquam peccabis. Si enira baec
cogitaiio in cor tuum ascenderit tam mala, magnum peccaium facis : et qui haec faciunt, viara mortis
sequuntur. Vide crgo t u ; abstine teab bac cogitalione. Ubi enim castitas manet in corde hominis justi,
nunquam (50) ibi ascendere debet cogitatio mala. Et dlxi i l l i : Oomioe, permitte me pauca verba tecum
7 8
Epbes. ιν, 30.
VARIifl LECTIONLS E T N O T i E .
(19) Doctr. ad Antioch. iium. 3, ex hoc Herraae (26) Lamb. Custodi amodo. Sic et mox, amodo
mandalo, 6ed hinc inde pelila. pro deincept.
(20) Bodl. et Larab. verax. llxc laudat Amioclius, (27) Bodl. et Lamb. percipiant; et mox peretpere.
bomil. 66. (28) Doclr. ad Antioch. num. 4 , Φύλασσε...
(21) Lamb. spiritum tilm. άναμενέτω. Sic iegit C l . Moiitfaucoiius, vcrtilque :
(22) Vide infra lib. m , siuiil. i x , cap. 32. maneat. ΑΙ. άναβαινέτω : ul Grasca versioni anii«.
(23) Bodl. Ergo auditis, veliemenler. quae coluereaiit.
(24) Lamb. cum. (29) Lamb. quia iwc facit.
(23) Laiub./inNan. (50) Lamb. non pro nuuquum.
»1« 8. ΗΕΕΜΛ m
loqui (51). Dic, inquit. E l dixi illi : Domine, t i quis babueril i»x*rem fldelem in Domino, et haac in?e-
nerit in adulterio, nunquid peccat vir, si convivat cum illa? Et dixit mihi : Quandiu nescit peccatam
cjua, sine crimine est vir vivens cum illa. Si autem scierit vir uxorem (52) suam deliquisse, et non egerii
poenitentiam mulier, et permanetin fornicalione sua, et convivit cum tlla v i r ; reug erit pcccaiiejus,
el particeps ntoechalionis ejus. Et dixi ilii : Quid erge, si permanserk in vitio sun mulier? Et dixil:
Dimittat illam v i r ; et ΥΪΓ per se (55) maneat. Qiiod si dimiserit mulierem suam et aliam duxerit, et
ipee raoechalur . Et dixi illi : Quid si mulier dimissa poenilentiam egerit, et voluerit ad virura suum
Tt

reverli; nonne recipietur a viro suo? Et dixit mibi : Iroo, si non receperit eam vir suus, peccat, et ma*
gniim peccatum sibi admittit; sed debet recipere peccalricem quae poenilentiam egit; sed non saepe. Serrii
enim Dei pcenitentia una est. Propter pcenitentiara ergo nou debei, dimissa conjnge sua, vir aliam ducere.
Hic actus similis esl, et in viro, et in muliere. Non solum moecbatio est illis, qai carnem suam coinqui-
nant (54); sed et is qui simulacrum facit, moecbatur. Quod si in his factis perseverat, e l poenitentiam
non agit, recede ab illa, et noli convivere cum i l l a ; atioquin et tu particeps eris peccati ejus. Propier
hoc praeccpium esl vobis, ut calibes manealis, tum vir, tum muLier (55); potest enim iu bujosmodi
poenitentia esse. Sed et ego non do occasionem, ut baec ita agantur; sed ne amplius, qui peccaverit, peo-
cet. De prioribus autem peccatts ejus, Deus qui poteslaiem babet sanitalem dandl(56), dabil remedium;
quia ipse est qui babet potestalem omnium.

CAPUl U.
llerum interrogavi, et d i x i : Quoniam Domious existimavit me dignum esse, ut mecum babiles scmper,
pauca verba mihi edi&sere, quia non intelligo quidquam, et cor meum obluratum (37) est a prisiin*
conversalione (38); ct sensum mibi aperi, quia vehementer obtusus (39) stim, et in tolum (40) nihilin*
telligo. Et respondens dixit mihi : Ego prseposilus sum poenilenlia?, et omnibus poenitentiam agenlibui
sensum do. Annon tibi videtur, poenitenliara agere, magnam sapienliam (41) esse; quoniam qui pceoH
ientiam agit, sensum magnum adipiscilur? Sentii eniro se pecasse, el fccisse nequiter in conspeclu (42)
Domini; et recordatur intellectu quod deliquit, et pceoileniiam agit, et (43) aniplius non operalur ne*
quiter; eed operatur bene, el bumiliat animam suam et lorquet eam, quia peccavil. Vides ergcqud
poenitenlia sensus est roagnus. Et dixi illi : Propter hoc, domine, diligenlcr inquiro omnia, quoniam,
peceaior sum; ut sciara quae operer, el \ivam (44); quia niulla sunt peccata mea. Et dixit m i b i : Vives,
si bac mandaia mea cuslodieris : et quicunquc audieril et fecerit mandaia basc, vivei Deo.

CAPUT III.
Et dixi i l l i : Eiiam n u n c , domiue, audivi a quibusdam doctoribus, quod alia poenilentia non esi t

nisi illa, cum in aquam descendimus et (45) accipiraus remissionera peccatorum noslrorum; ulterius
non peccare, sed in castitate permanere. Ει ait m i h i : Recte audisti. Nunc autem, quia diligenier
omnia quaeris (46), et hoc tibi demonstro ; non dans occasionem illis qui credituri sunl, aut qui (47) cre
diderunt Domino. Qui enim jam crediderunt aut qui credituri sunt, (48) poenitentiam peccatorum
non habent, sed remissionem. Ults (49) enim qui vocali sunl ante bos dies, posuii Doininus poenitcnlianj;
quoniam cogitationes omnium praecordiorum novit Deus, et scit iniirmiutem hominum, et mulliplicem
ncquitiam diaboli, qua molitur (50) aliquid sinislri servis Dei, et roaJigne insidialur illis. Misericors
ergo Dominus misertus est figmenli sui (51), et posuil poenitentiam istam, et poiestatem poenitentii
hujus mibi dedit. Et ideo dico tibi, quod post vocationem illam magnam ct sanclam, si quis tentaius
fueril a diabolo, et peccaveril, unam poeniientiam habel. Si autein subinde peccet, c l pajuiUiiitiam agal,

" Mattb. v, 32; xix, 9 ; Marc. x, 1 1 ; I Cor.. v u , 11«

V A R L E LECTIONES E T N O T i E .
(31) Larob. milii pauca verka dicere tibi. (42) Bodl. anU conspeclum.
(32) Bodl. mulierem. (43) Larob. add. jam.
(35) Ms. S. Yict. super te. Vide mox infra. (44) Lamb. quibus operer ut vivaw. Habent quoque
(34) Bodl. i//t.... coinquinat. ul vivam mss. S. Germ. etCann.
(55) Nss. Vict,,Carm. el Lamb. tuper tot manere. (45) Lamb. add. jam.
sive viro $ive mulieri. (46) Lamb. inquiris.
(56) Lamb. sanandi, dabU. (4 ) l-amb. add. modo.
7

(57) Larab. obduratum. (48) Clemens Alex. 1. c.: A<pe<jti τοίνυν Wfc
w

(58) Lamb. add. mea. τιών, μετανοίας διαφέρει · αμφω δέ BzlxW w ? ι

(59) Bodl. sttdlus. ήμϊν. M... «.

n

(40) Carm. intomtus. (49) Bodl. Talibus. Huc respicit Terlull. W». w

(41) Lamb. sapientia magna. Reciinthunc locum pudicitia cap. 10. ,

Clcmcns Alex. Στρωμ. lib. n , cap. 12, pag. 458 : (50) Lamb. el Bodl. facit. Sic Fellus. Al ap« u

Ό δέ αύτδς κα\ τήν μετάνοιαν σύνεαιν είναί φησι Clericum, iia Lanib. qua molUur aliquid mali^
μιγάλην. (51) Lamb. ct Bodl. pgmenlo $ut>.
ΚΙ PASYOR. — L f B . I I , MANDATUM V . 922
Aon proderH hommi talia agenti; difficile enim vivet Deo. E l ego d i x i : Domine revixi, ubi tam dliigenter
f

audivi haec mandala. Scio enijn, si postea nihil (52) adjecero peccalis meis, salvus ero. Et d i x i t : Salvus
eris, inquam; el omoes quicunque fecerinl haec mandata, salvi erunt.
C A P U T IV.
Et iteram dixi UU : Domine, quoniam patienter me audis, etiam hoc niihi denjonglra. Dic, inquit.
E t d i x i r S i v i r v e l mulier alicujus decesserit (53), et nupserit aliquis illorura; nonquid peccal? Qui
rnibit, non peccat, i n q u i l ; sed si per sc manserit, magnum sibi conquirit (54) honorem apud Dominum.
Serva ergo caslltatem ei pudiciliam; et vives Deo. Haec quae lecum loqnor et roando t i b i , .custodi
deinceps, ex quo libi iradilus sum (55), et Ια domo tua babito; et prioribus peccatis tuis eril r c -
missio, si baec mandaia mea custodieris. Sed et omnibus erit rcraissio, qui (56) mandaia mea
custodierint.
MANDATUMV.
De tristilia cordis. et patientia.
CAPUT I.
Φύλασσε τήν άνειαν, κα\ μακροθυμίαν, κα\ γίνου iOquaoirois ( 5 7 ) , inquit, esto, et paliens; et
συνετδς, κα\ πάντων τών πονηρών έργων κατακυ- omniura operum nequissimorura dominaberis, et
ριεύσεις, κα\ έργάστι πάσαν δικαιοσύνη ν. Έάν γάρ operaberis omnem jusliliam. Quod si paliens fue-
μαχρόθυμος έση, τδ Πνεύμα τδ άγιον κατοικούν έν ris, Spirilus sanctus qui habilat in te, muiidus
σοΙ καθαρδν έσται, μή σκοτούμενον ύπδ πονηρού erit, et non obscurabilur ab aliquo nequissimo
πνεύματος, μή*μιούμενον ύπδ της δξυχολίας. Έν spiritu; sed gaudens dilalabilur (58) et epuiabilur
γάρ τή μακροθυμία δ Κύριος κατοικεί, έν δέ τή in vase in quo inhabitat (59), et apparebit Domino
δξυχολία δ διάβολος. btlaris in pace magna. Quod si iracundia aliqua
supervenerit, continuo Spiritus sanctus qui in te
est, angustiabitur, et quaeret discedere. Suffocatur
enim a spiritu (60) nequissimo, et non habet locum
apparendi (61), sicut v u l t : tribulalur enira ab i r a -
Αμφότερα ουν τά πνεύματα άσύμφορόν έστιν έν cundia. Utriquc crgo spiritus cum pariter inha-
ταύτψ κατοικείν. Έάν γάρ λαβών αψινθίου μιχρδν, bitant, perniciosum est bomini. Si quis enim
είς κεράμιον μέλιτος" έπιχέης, ούχ\ δλον τδ μέλι assumat absinlbii pusillum, et millat in ampboram
Αφανίζεται; κα\ τοσούτον μέλι ύπδ τού ελαχίστου mcllis, nonnc totum mel exterminabitur? et tantura
αψινθίου άπόλλυται; mellis a modico absintbio disperit, et perdil dul-
cedinem m c l l i s ; et jam non (62) habet gratiam
apud dominum suum, quoniam tolum mel (65)
Έάν δέ είς τδ μέλι ού βληθή τδ άψίνθιον, γλυκύ amarum factum estet usum perdidil. Sed si in
ευρίσκεται τδ μέλι, κα\ εύχρηστον πάντως γίνεται mel non miitatur absinibium, dulce erit, et in
τψ δεσπότη. Βλέπε ούν, δτι ή μακροθυμία γλυκύ­ usu (64) domino suo. Vide enim, quam ?U aequa-
τατη έστ\ν υπέρ τδ μέλι, κα\ εύχρηστος έστι τψ nimitas (65) dulcior melle; et uliiis erit Domino
Κυρίψ, κα\ έν αυτή κατοικεί- ή δέ δξυχολία τήν qui in ipsa commoratur; nam iracundia iuuiilia
μακροθυμίαν μιαίνει. esl. Si ergo misla fuerit iracuodia aequanimilali,
contribulalur animus (66), et non esl utilis Dea
oralio illius.

V A R L E LECTIONES Ε Τ Ν Ο Τ Λ .
(52) Carm. $i fecero ea, et nihil. Mox Fellus ΑΙ. aspectu.
omilt. inquam. (61) Fellus add. Domino.
(55) Bodl. uxor aut vir decesserit alicui.
5
(62) Ms. Garm. mel, et non.
Bodl. ocquirit. Lamb. facit. (65) Deest tnel mss. Garm. et Lamb. Mox Feilus;
(54) Lamb. mihi traditus e$, et. mum sttum.
(55) Larob. add. hasc. Sic et Fellufi. (64) Lamb. usum.
Lamb. Animosquu*. Graeca desumpta ex (65) Bodl. et Larob. animcequitas, ut ct infra.
Doctr. ad Antioch. num. 5. Ubi vero ex edit. Mont- V i c l . animasquilas dulcmima e&l plus quam mel.
fauc. occurrit * μιούμενσν, forle leg. μειούμενον, Qua? sane leciio Gra?co pressius inbseret. Iluno
ν. Praulo
Tel ΐλίαινόμενον. a i " post sane : ή δέ δξυχολία... autem locum describit ct illustrat Glemcns Aiex.
μιαίνει. Sic et Anliocbtis, qui paucis exccpiis haec suppresso Hermse nomine, in Eclog. ex tcript.
eadem exhibet tbomil. 110, habel μιαίνεται. propliet. cap. 45, pag. 1000, ubi sic Ή μακροθυ­
(58) ΑΙ. latilia exsuliabit. Bodl. pro dilatabitur μία γλυκύτης έστ\ν υπέρ τδ μέλι · ούχ δτι έπι μα-
liaW tpuiiota habitat. Lamb. tpatiose habet. κοοθυμία , άλλά κατά τδν καρπδν τής μακροθυμίας,
(59) Lamb. cum vase, cum quo habitat. Exbibet Idque rae dciexisse profileor, praeeunle G l . Fabricia
quoque cum va$e ins. Ganu. et Antiocbus mox Bibl. Cr vol. V , pag. 108.
infra. (66) Lamb. animu.
(60) Sic mss, Garm. c( Lamb. Sic elFeUiedit.
W5 S. HERUM 4
« 4
ANTIOCHUS, homilia 110.
O.uod si </uis paliens fuerit, Spiritm sanclus in Α Έάν γάρ τις μαχρόθυμος γένηται, τδ Πνεύμα τ ό
eo habilat murulus, et ηοη obscuralur ab ulio nequam άγιον κατοικεί έν αύτφ καθαρών, μή έπι σκατού μει«*
spirilu; $ed in lato loco habitans, lcelatur cum vase ύπδ έτερου πονηρού πνεύματος · άλλ' έν ευρύχωρη
tv quo inhabiiat, el^apparet [seu minisiral] Domino κατοικούν ευφραίνεται μετά τού σκεύους ου κατοι­
irt hiluriiale magna. Quod si iracundia aliqua su- κεί, κα\ λειτουργεί τω Κυρίω έν ιλαρδτητι ττολλξ.
, pervenerii, continuo Spiritus sanctus angustatur, Έάν δέ τις δξυχολία έπέλθι^, ευθέως τδ Πνεΰμα τό
non habens locum mundum, et quwril discedere; άγιον στενοχωρείται, μή έχον τόπον καθαρ&ν, x a i
quia non habel locum apparendi \ac serviendi] Do- ζητεί άποστήναι, διά τδ μή Ιχειν τόπον λειτουργεί­
witiio, siqul vull* Deus enim in patientia habiiat; in σαι τψ Κυρίω καθώς βούλεται. Έν γάρ τή μακροθν-
iracunditi vero, diabolus. Utrique ergo spirilus cum μία δ Κύριος κατοικεί · έν δέ τή δξυχολία, ό διά­
pariter inhabitant, perniciosum est ac vialum ho- βολος. Αμφότερα ουν τά πνεύματα έπι τδ αύτδ
mtut, in quo ambo habiiant. Si enim as&umas ab- κατοικούντα, άσύμφορόν έστι κα\ πονηρδν τώ άν­
sinthii pusillum et miilas in amphoram mellis,
y θρώπω, ού κατοικούσιν αμφότερα. Έάν γ ά ρ λαβών
iionne totum mel extermmabitur ? el lanlum mellis άψίνθιον μικρδν είς κεράμιον μέλιτος έπιχέτ\ς, ουχί
α modico abtinthio disperit t Perdil enim dulcedi- δλον τδ μέλι αφανίζεται; και τοσούτον μέλι ύπδ έλα-
nem, et amarum fit; et ηοη habet graiiam apud Β χίστου αψινθίου άπόλλυται; άπόλλυσι γάρ τ ή ν γλυ
dominum suum, quoniam amarum facium esl. Fide, κύτητα, και πικρδν γίνεται · κα\ ούκ εχει χάρ»
quod wquanimitas dulcior $it melle, et utilis παρά τού δεσπότου αυτού, δτι έπικράνθη. Βλέπεις,
Domino . at irucundia, el amara et inulilis csl. Si οτι ή μακροθυμία γλυκύτατη εστίν υπέρ τΑ μέλι,
ergo mista fuerit iracuudia cequanimuali, polluitur κα\ ευχάριστος (67) τώ Κυρίω · ή δε δξυχολία,
wquanimilas, et non est ulHu Deo oratio illius. κα\ πικρά κα\ άχρηστος έστιν. Έάν ούν μιγή ή
δξυχολία κα\ ή μακροθυμία, μιαίνεται ή μακροθυμία,
κα\ ούκ έστιν εύχρηστος τφ θεφ ή έντευξις αύτη.;.
Et d i x i i l l i : Yellem (68) scire, doinme, nequiliam iracundiaj, u l custodiam me ab i l l a . Ε ι dixit
mihi (69): Scies; et si non custodieris te ab illa, pcrdcs spem luam cum tota doino tua. S e d recede
ab illa. Ego enira tecum sum nuniius aequitatis: et onines qui ab ea recedunl, quicuuque paeniientiam
cgerint ex lolis pracordiis suis, vivent Deo (70); sed et cam illis ero, et conservabo omnes: justificaa
enim suui omnes qui poeiiitenliam egerint, a sanctissimo nuntio(71).
CAPUT 11.
Audi nunc, inquil, nequiliam IracundfcB, quam C (73) "Ακουε δέ κα\ τήν ένέργειαν τής όξυχολίας,
prava (72) quamque noxia esl, et quo paclo servos πώς πονηρά έστιν, καί πλανά τούς δούλους τού
Dei everlit. Qui enim pleni sunt fide (74), non θεού, κα\ καταστρέφει τή εαυτής ενεργεία. Ούχ
potest nocere (75) illis, quoniam virlus Dei est αποπλανεί δέ τούς δντας πλήρεις έν τή πίστει, VJU
cum illis; evertit enim dubios et vacuos. Quoties ένεργήσαι δύναται είς αυτούς, δτι ή δύναμις το3
autem viderit tales homines, injicit se in corda Κυρίου μετ' αυτών έστιν · άλλά αποπλανά τούς δ>
eorum (76), et de nihilo aul vir aut mulier ama- ψύχους. "Οταν γάρ ίδη τούς τοιούτους ανθρώπους
rittidinem percipit, propler res qu# sunt in usu, εύσταθούντας, παρεμβάλλει έαυτήν εις τήν χαρδα*
aut pro convictu , aut pro aliquo verbo (77), si τού άνθρωπου · καΊ ούτως πικραίνεται άνθρωπος
quod forte incidit, supervacuo; aul pro amico ένεκεν βιωτικών πραγμάτων, ή φίλου τινδς, ή περ\
aliquo, aut debito, aut pro bis similibus rcbus δόσεως κα\ λήψεως, ή περί τοιούτων μιαρών *πρσγ-
eupervacuis. Haec enim stulta sunt et supervacua, μάτων. Ταΰτα πάντα μωρά έστιν κα\ κενά, χϋ
et vana servis Dei. iEquanimitas aulem valida est ασύμφορα τοις δούλοις τού θεού. Ή δέ μακροθυαία
et forlis, et habet virtutem magnam, ei sedet(78) in μεγάλη έστ\ καί οχυρά, έχουσα τήν δύναμιν ισχυρά
ampliludine magna : bilaris, in pace gaudens, et κα\ καθημάνην έν πλατυσμφ μεγάλω* ιλαρά, άγώ-
honoriflcans Dominum in omni tempore mansuele. u
λιωμένη, καί αμέριμνος ούσα δοξάζει τδν Κύριον έν
Haec enim aequanimitas habitat cum bene fidenti- παντ\ καιρφ, μηδέν έχουσα έν εαυτή πικρδν, ια-
bus. Nam (79) iracundia siultaest, etlevis el falua. ραμένουσα διά παντδς [ έ ν ] πραότητι κα\ ήσυχί*·

VARliE LECTIONES ΕΤ NOTJE.

(67) Forle le^. εύχρηστος. Sic enim auclor Doctr.
ad Antiocti. Quui et ipsenict Antiochus mox babet
εύχρηστος et άχρηστος.
(68) Lamb. volebam.
(69) Lamb. oraitt. Et dixil mt/it,sicut el mox,
toia.
(70) Mss. Angl. desunt, vivent Deo.
(71) Fellus : omnes ex salutijero nunlio^ q. p. e.
(72) Bodl. pessima. Lamb. pessima e$t, el quo- quain καθημάνην, quod exbibct exempiar iHttr-
modo,
(73) Giccca ista ex Docir. ad Antioch. num. 5,
pa#. 255 el seq.
(74) Sic Fellus ex mss. Angl. Edili tnfide.Yide
GraBca.
(75) Lamb. facere. Propius ad Graecum ένεργν
σαι. Fell. aliquid n.
(76) Bodl. el Lamb. hominunu Gr. άνθρωπου.
(77) Lamb. oniitt. verbo.
(78) Vems inlerpres legil καθήμενη. Forlc reclius
ad Anlioch.
(79) Hiuc Antiocbus hoioil. 110, ui infra.
m PASTOR. — LIB. H , MANDATUM V I . 926
Αύτη οδν ή μακροθυμία κατοικεί μετά τών πίστιν Α D<& sluliiiia vero naecitur amaritudo, et ex aipa-
ίχόντων ολόκληρος. Ή δε δξυχολία πρώτον μέν μω­ ritudine iracundia, ex iracundia vero furor. Hic ex
ρία έστ\ν χα\ έλαφρία φρενών. Είτα έχ της αφρο­ tot malis creatus furor (81), operatur peccatum
σύνης γίνεται πικρία, [έκ δέ της πικρίας (80)] θυμδς, magnum ct in&anabile. Cuin enim hsec omnia in
£κ δέ τού θυμού όργή, έκ δέ της δργής μήνις. Είτα uno vase sont, ubi et Spiritus sanctus moratur,
ή μήνις έκ τοσούτων κακών συνισταμένη, γίνεται non capit haec (82) vas, sed supereffluil; quontam
αμαρτία μεγάλη κα\ ανίατος. "Όταν γάρ πάντα τά teuer Spiritus non potest cum malo spiritu immo-
ανθρώπινα ταΰτα έν έν\ άγγείψ κατοικεί, δπου καί r a r i , recedk et habitat cura mansuelo. Dcinde
τδ Πνεΰμα τδ άγιον, ού χωρεί εκείνο τδ άγγος, άλλ' cum recesserit ab bomine in quo babitabat, flt
ύπερπλεονάζει τδ τροφερδν'πνεΰμα, μή έχον συνή- bomo vacuus a Spiritu saDdo; et postea repletur
θειαν μετά πονηροΰ πνεύματος, κα\ σκληρότητος spiriiibus malignis, et obcaecatur a cogitationc
κατοικείν. Υποχωρεί ούν άπδ τοΰ άνθρωπου τούτου, mala (85). Sic omnibus inacundis contingit. Recede
καί ζητεί κατοικείν μετά πραότητος και ησυχίας. ergo l u ab iracundia, et indue animaequitatem (84),
ΕΤτα δταν άποστή άπδ τοΰ άνθρωπου οδ κατοικεί, et resiste iracundiae : et invenieris cum pudiciiia
γίνεται δ άνθρωπος εκείνος κενδς άπδ τον Πνεύμα- et caslilaie a Deo. Vide ergo ne forte negligas boc
το; τού αγίου, κα\ λοιπδν πεπληρωμένος τών πνευ- Β mandaUim : ' s i enim htiic mandato obcdtenliam
μάτων τών πονηρών... xa\ δλος άποτυφλοΰται άπδ prastileris (85) oetera mandaia mea quee tibi
y

τής διανοίας τής αγαθής. Ούτως ούν συμβαίνει πάσι maudaturus s u m , poteris servare. Conflrma ergo
τοίς όξυχόλοις. Άπίχου ουν άπδ της δξυχολίας τοΰ nunc te in mandalis i s l i s , ut vivas Deo : et q u i -
πονηροΰ δαίμονος. Ένδυσαι δέ τήν μακροθυμίαν, cunque servavcrinl haec mandata, vivent Deo.
χα\ άντίστηθι τή δξυχολία , κα\ έση έπαινούμενος μετά σεμνότητος τοίς ήγαπημένοις ύπδ Κυρίου·
Βλέπε ούν μή παραλογήση τήν έντολήν ταύτην · έάν γάρ ταύτην φύλαξης, δυνήση καί τάς λοιπάς τηρ^-
σαι . Ίσχυε ούν έν αύταίς κα\ ένδυναμού, κα\ νικήσεις, χα\ ζήσεις.

ANTIOCHUS, homilia 110.

Ή γάρ^ δξυχολία, πονηρά ούσα, καταστρέφει τούς Nam iracundia, cum prava$it> vi $ua evertit ter*
δούλους τοΰ θεοΰ τή εαυτής ενεργεία. Όταν γάρίδβ νο$ Dei. Quoties enim viderit dubioi homines, injicit
τούς ανθρώπους εύσταθούντας (86), παραβάλλει έαυ- $e in cor hominis; et de nihilo homo amaritudinem
τήν είς τήν καρδίαν τοΰ άνθρωπου, κα\ έκ τοΰ μηδε- percipit, propter res qua $unt in vitm twtt, aut pro
νδς πικραίνεται, ένεκεν βιωτικών πραγμάτων ή πε- Q eonvictu; aut pro aliquo verbo, $i quod incidit, stt-
p\ εδεσμάτων, ή δτι μικρολογία τιςένέπεσεν μάταια, pervacuo; aut pro dalo et debito. Hwc enim omnia
ή περ\ δόσεως. Ταΰτα γάρ πάντα μωρά έστι, κα\ Uulta sunt, et supervacua et vana teroi$ Dei. JSqua-
χενά τοϊς δούλοις τοΰ θεοΰ. Ή δέ μακροθυμία μεγά­ nimitas autem valida est et forlis, et habet virluUm
λη εστίν κα\ Ισχυρά, έχουσα δύναμιν στιβαράν, κα\ magnam, et ampiusimis rebus fruitur, et hilari* in
εύθύνει, κα\ άγαλλιωμένη αμέριμνος ούσα δοξάζει τδνpace gaudms Iwnorificat Dominum; nihil in $e hw~
Κύριον, μηδέν έν αυτή έχουσα πικρδν., διότι πραΰς bens amariy quia mansuela est et quieta. Hwc ergo
έστι κα\ ήσύχιος. Αύτη ούν ή μακροθυμία κατοικεί vquanimitas hubiiat cum iis, qui fidem integram
μετά τών τήν πίστιν εχόντων δλόκληρον. Ή δέ όξυ­ possident. At iracundia stulla esl; deinde de ttuUitia
χολία άφρων εστίν · είτα, έκ τής αφροσύνης γίνεται nascitur amariiudo, et ex amaritudine iracundia, ex
πικρία, έκ δέ τής πικρίας θυμός, έκ δέ τής οργής iracundia vero furor. Sancltu ergo Spiritus, ut tener 9

μήνις. Τδ ουν άγιον Πνεΰμα, ώς τρυφερδν δν, κα\ μήnec morari solilus cum duro ac mato spirilu, recedit
έχον συνήθειαν μετά τού σκληρού κα\ πονηροΰ πνεύ­ ab ejusmodi homine, et qucerit habiiare cum man-
ματος, αποχωρεί άπδ τοΰ τοιούτου άνθρωπου, κα\ sueto; el fit homo ille vacuus α Spiritu justo, et om-
ζητεί τοΰ κατοικήσαι μετά τού μακροθύμου, κα\ γί- nino obcoecatur α cogitatione boncu
νεται δ άνθρωπος εκείνος κενδς τού πνεύματος τοΰ δικαίου, κα\ δλως άποτυφλοΰται άπδ τής διανοίας της
αγαθής.
MANDATUM V I .
De agnoscendis uniuscujusque hominis duobus geniis, et utriusque inspirationibus.
CAPUT I.
(87) Ένετειλάμην σοι έν τή πρώτη εντολή, ίνα Praeceperam, inquit, tibi in primo Mandato, ut

VARLE LECTIONES E T NOTJE.

(80) G l . Monlfauconus baec, έκ δέ τής πικρίας,
qii£ deeranl iu suo codice, supplevit ex Anliochi
bomil. 110.
(81) Bodi. creatus, facit peccatum.
(82)
(8~ Sic
~' Fcllus.
" A l . hos, ms. Garm. hoc. Ila et
Lamb. ab alia inana.
(85) Ila Fellus ex rass. Angl. l i a et Garm. At
Vict. bona. Sic, elc. Editi, mala. Recede, omissis
\ocibus intcnncdiis. Videsis Graeca, quibus couGfr
matur lectio ms. Yict. Sic legit el Antiocbus.
(84) Fellus, uequanimitatem.
(85) Bodl. et Lamb. dominationem egeris.
(86) Εΰσταθονττας. TranquiUo stalu utentes. Co>
lelerius mavult δυστατοΰντας vcl ένστατοΰντας. A d -
dit tamen in nota aliain ms. Reg. lectionem, εύ-
σταθμοΰντας.
(87) Ex Docir. ud Anlioch., iiura. 6, pag. 254.
927 S. H E f t M A m
ceslodiree ftdem, el timorem, et poenitentiam (88). Α φύλαξης τήν πίστιν χα\ τδν φόβον, καλ εγκρατές.
Eiiain, mquam, domine. Ει d i x i t : Sed nunc tibi Άπεκρίθην * Να\, κύριε , ούτως εστίν. Αέγει* Αϋέ
volo monstrare vhlutes liorum mandatorum, u l νΰν θέλω σο* δηλώσαι χα\ τάς δυνάμεις αυτών,
scias effectus illoram, quomodo(89) ipsa posita sunt νόησης τήν δύναμιν ήν έχουσι χα\ ένέργειαν Μ£
ad justum pariter et injustura. Tu itaque crede j u - γάρ είσιν κείνται γάρ έπ\ δικαίψ και άδίκψ. Συ
s l o ; injuato aulem nibil crede. Justiiia euim re- πίστευε τψ διχαίω, τψ δέ άδίκψ μηδέν πιστεύω;;. Ώ
ctam viam babet; at injuslitia pravam. Sed tu re- γάρ δίκαιον όρθήν δδδν έχει, τδ δέ άδικον στρεβλή.
ctam viam cuslodi, pravana auieiu relinque. Prava
autem via non habct exiium bonum, sed offendicula roulta; aspcra est, et spinosa, et ducit ad iuteriltjn,
et uoxia est horoinibus ambulaniibus in illa. Qui autem viam reclam pelunt, aequaliler ambnhBt w
offensione; quia non est aspera, nerjue gpinosa. Vidcs igilur, quod melius est per hanc ?iam iDcedere.
lbis eoim, i n q u i i ; et qulcunque ex toto corde crediderint in Doraino, ibunt per illam.
CAPUT II.
Audi nunc, inquit, prioium de ilde. Buo sunt ge- Β (90) Δύο ε1σ\ν άγγελοι μετά τού άνθρωπου, εΓς τής
nii (91) cum homine; unus «quitatis, el unus i n i - δικαιοσύνης, και εΓς τής πονηρίας. Και δ pb τή;
quitalis. Et ego dixi i l l i : Quo modo, domine, scirt δικαιοσύνης άγγελος, τρυφερός έστι και αίσχννα;^
potero, quod duo sunt genii cum hominc? A u d i , χαι πράος χα\ Ισχυρός. *Οταν ούν ούτως (92) W
inquit, et intellige, iEquitatis geniua lenis (93) est τήν καρδίαν σου άναβή , ευθέως λαλεί μετά σον fcfi
et verecundus, mansuetus et quietus (94). Gum ergo δικαιοσύνης, περι άγνείας, περ\ σεμνότητος, xaie-
in cor tuum ascenderil, coutinuo loquhur tecum de ρ\ αύταρκείας, και περ\ παντδς έργου δικαίου, ώ
justitia, de pudicilia, de castitate, de benignilate, ικρ\ πάσης αρετής ένδοξου. Ταύτα πάντα δτεν ε4ς
de veuia (95), de eharitaie et de pielate. Haec omnia τήν καρδίαν σου άναβή, γίνωσκε δτι δ άγγελο; τί;
cum ascenderint in cor tuum, scito quod genius δικαιοσύνης μετά σού έστιν τούτψ ουν πίστευε
aquitaiis lecum est: huic ergo genio crede et operi- τοίς Ιργοις αυτού, κα\ εγκρατής αυτού γενοΰ. Όρ
bus ejus. Accipe nunc et genii iniquilalis opera. ούν καί τοΰ αγγέλου τής πονηρίας τά έργα. Bpiw*
Primum amarus, iracundus et stolidus est, et opera πάντων δξύχολός έστι κα\ πικρδς κα\ άφρων, xal ^
illius perniciosa sunt, et evertunt servos Dei. Cum Ιργα αύτοΰ πονηρά, καταστρέφοντα τούς δούλα»; w
ergo in cor tuum ascenderint haec , intelliges ab Θεού. "Οταν αύτδς έπ\ τήν καρδίαν σου άναβή, γ»
^ ; κ . . ο ejus,
operibus
Λ Λ ι . . hhunc esse
β Λ .Β „genium
Λ« Ϊ . . ™ : iniquiutis
Λ Λ. . · . . · , * , · ,ΟΑ\
Β * C ^
(96),FEt ^ ^ ^ ^
dixi e i : Quo modo, domine, intelligam ? Audi, i u - αυτόν; Αέγει· άκουε λεπτομερώς και [προσεχή] Τ**
quit, et intellige. Cura iracundia tibi accesserit aul νου· *Οταν δξυχολία σο( τις ,προσέλθη, ή πικρία, γί·
amariiudo, intellige eum in te esse (97): deinde cu» νωσκε δτι αυτός έστιν έν σοί· είτα λοιπδν iiah^
piditas multorum operum (98) et opiimorum cibo- πράξεων πολλών, κα\ πολυτέλεια εδεσμάτων d
rum et ebrietatum (99), et appetenlia (100) raulia- κραιπαλών πολλών, κα\ ποικίλων τροφών, * ώ Μ

rura rerum alienarum, ol superbia, et mnltiloquia, δεόντων, κα\ έπιθυμίαι γυναικών, και πλεονεξία»
et ambitio (1), et qusecunque iis similia sunt. Haec ύπερηφανία τε κα\ αλαζονεία, κα\ δσα τούτοις *Φ'
ergo cum in cor luum ascenderint, intellige geiiiiim πλήσια. Ταΰτα ουν δταν έπ\ τήν καρδίαν σου άνα^,
iniquitalis tecum esse. Tu ergo cum cognoveris γίνωσκε, δτι άγγελος της πονηρίας έστ\ν έν σοί. S
opera illitis, recede ab illts omnibus, el nibil ΊΙΗ ούν έπιγνούς τά έργα αύτοΰ, άπόστα άπ' αύτοΰ, ώ
erede; quia mala suut opera illius, et non conve- μηδέν αύτψ πίστευε. Έχεις ούν αμφοτέρων wv
tduntservo Dci. Habes ergo utrorumque geniorum γέλων τάς ενεργείας (5).
opera (2). Intcllige nunc, et crede genio aequilatis,
VARIiE LECTIONES ET NOTjE
(88) Leg. poiitis continentiam vcl abstinentiam ex D Yeiusiinterpres
mand. 1, etex Grnecis pseudo-Athanasii. Sic visum (95) Lamb. et Bodl. indutgenlia. , .
Fabricio : sic el Wakio apud Russelium. (96) Lamb. inteiliges eum ab operibus </«'·.
89) Larab. quoniam. hic est nuniius iniquitatis. Sic el Felli editio. Tidw
! 90) Isla pseudo-Athanasius continuo subdil iis
quae modo ex ipso relulimus, a reliquis Paslorti (97) Lamb. quia ipte in te est. lla et edmoOioe
ediloribus omissa. Hasc ilem recitat Anliochus ho- 98) Ms. Garm. multarum opum.
i n i l . 61. Laudanl aulem bunc HermaB locum Ori- 99) Bodl. et Lamb. ebrielates. . ^
gcncs bomil. 35, in Lucam, et De principiis, lib. m , J00) Lamb. desiderium. Sic eliam FeUus "»j£
cap. 2. Gassianus Gollat. v m , cap. 1 7 , el Gollat. edil. Quod aulem sequitur, mullarum *™*\^ τ
ΰΛ

x i i i , cap. 12. Prosper contr. Collat., cap. 50. Beda ca lura h i c , lum mox apud Antiocharo, k ^ T ^
ad Acu x i i , 15, ct Walafridus Strabo, v. 675. Vide suadent, mouenle CI. Cotelerio, tnulier*»* 1

Vetcrum tesliro. rum.

(91) Mss. Carra.,Vict.,Larab. et Fellus, nuniii, et (1) Lamb. ambilwsilas.
i\c deinceps. (2) Lamb. utrorumque nuntium operm-....
(92) Leg. ούτος, ut habet Antiocbus. (5) Reliqua Gra?ca quae his subdit
(95) Bodl. et Lamb. tener pro lenis. ^dili tener esteoque Glericus et Russelius, tion sunt ex IW ^
ei lenis. Allerutrum redundat. Neque aliler Gra?ca. ad Antioc/tum verbolcnus descripia sed f

8ic et Fellus. huerp. ab ipso Fabricio efformata. Q«« Ρ*φ*™

(94) Grxca Ισχυρός. Antioclius taroen ήσύχιος. ut rej« cimus, C l . Nootfauconii seuicntiam secuu.
!
** PASTOft. — L l B . Π, MANDATUM VII. 930
€ i ui a doctrina illius bona cst. Licei enim sit felicissiraus bomo, et cogittlio Alierius genii ascendal in cor
i l l i u s ; oporlet illum virura aut mulierem peccare. Si autem etiam nequissimus vir fuerit aut mulier, et
ascenderint in cor illius opera genii aequitatis , necesse est, illura aut illam aliquid boni facere. Vides
ergo, quod bonum esi, genium aequitatis sequi. Si ergo illum secutus fueris, et credideris operibue illtos *
vives Deo: et qui crediderint operibus illius, vivent Deo.
ANTIOCHUS, homilia 61.

Δύο γάρ είσιν άγγελοι μετά του άνθρωπου* εΤς τής Α Duo enim sunt angeii cum homine: unus tBjttita-
δικαιοσύνης, εΤς τής πονηρίας. Καί 6 μεν τής δίκαιο- ti$; unu$ iniquitatit. Et cequitatis quidem angelus,
βύνης άγγελος, αίσχυντηρδς, κα\ πραΰς, κα\ ήσύχιδς terecundut tst, mansuelus et quietu*. Cum trgo hi€
έστιν. "Οταν ούν ούτος έπ\ τήν καρδίαν του άνθρωπου in cor hominis ascenderit, continuo loquilut tum eo
άναβή, ευθέως λαλεί μετ' αυτού περί δικαιοσύνης, de juslitia, de pudicilia, de eauitate, de frugalitate,
περι άγνείας, περι σεμνοτητος, περι αύταρκείας, πε­ de omni opere justo, de omni virtute honorifiea. H<ec
ρι παντδς Ιργου δικαίου, περι πάσης αρετής ένδο­ ergo omnia cum ascenderint in cor hominis, manife-
ξου. "Οταν ούν ταΰτα πάντα έπ\ τήν καρδίαν τοΰ άν­ siurn est, quod angtlut wquitatis cxtm eo est. Angelt
θρωπου ά ν α ^ άρίδηλόν έστιν, δτι δ άγγελος τής δι­ autem iniquitalis opera sunt: primo §mnium, ira-
καιοσύνης pR* αύτοΰ έστι. Τοΰ δέ αγγέλου τής cundus esi, et amarus, et $totidus; et opera iliiuu
πονηρίας τά έργα* Πρώτον πάντων όξύχολδς έστι, κα\ perniciosa tunt, et evertunt servos Dei. Cum ergo hiu
πικρδς, και άφρων, και τά έργα αύτοΰ πονηρά, κα* in cor hominis aicenderit, oportet intelligere eum ab
ταστρέφοντα τούς δούλους τού Θεοΰ. "Οταν ούν ούτος openbuM ejus. Cum enim quasdam iracundia cuidam
Ιτζί καρδίαν άνθρωπου άναβή , δε! γνώναι αύτδν άπδ accesurit, aut amariludo; inleliige, eum in homine
τών έργων αύτοΰ. "Οταν γάρ δξυχολία τίς τινι προσ- eue: deinde cupidilat muliorum operum, et profu-
έλθη, ή πικρία, φανερώς δ τοιούτος έν τφ άνθρώπφ ΰ mullorum et optimorum ciborum ac variarum d«-
Β
0

έστίν είτα επιθυμία πράξεων πολλών, κα\ πολυτέλεια liciarum,et appetentia mulierum at rerum elienarum,
εδεσμάτων πολλών, και ποικίλων τρυφών, και επιθυ­ et xuperbia, et ambilio, et qucecunque iis paria sunt
μία γυναικών και πλεονεξιών, καί υπερηφάνεια, καί ae similia. Sed et malai cogitaliones ipsius sunt
αλαζονεία, και δσα τούτοις έστ\ παραπλήσια και omne*. Nobis ergo diligenter attendamus, et angeia
δμοια. Άλλά και αϊ πονηρα\ ενθυμήσεις αύτοΰ είσι iniquo renunliemus; angelum ttero jtuliHa tequa-
πάσα ι. Προσχώμεν ούν ακριβώς έαυτοίς, και τφ άγ- mur.
γέλω τφ πονηρψ άποταξώμεθα, τψ άγγέλψ τής δι­
καιοσύνης ακολουθήσω μεν.
M A N D A T U M VII.
De timendo Dto, et dcemone ηοη metuendo.
CAPUT UNICUM.
(4) Φοβον τότ Κύριον, xctl φνΧασσε τάς έττοΛάς Ttme, inquk, Dominum, et mandata ejns cuslodi ··.
αύτον · και έση δυνατδς έν πράξει, κα\ ή πράξίς σου Servans enim praecepta D e i , eris potens in omni
ασύγκριτος έσται. Φοβούμενος τδν Κύριον, πάντα καλά acto, et omne negoiium (6) erit incomparabile. T i -
έργάση. Ούτος έστιν δ φόβος δν δεΓ σε φοβηθήναι. Τδν mens enim Doniinum, cminia bona operaberis (6)·
ίιάβολον μή φοβηθής, δτι δύναμις έν αύτψ ούκ'έστιν, Hic est timor quo timere oportet (7), ut salvus esse
ουδέ φόβος. Έν ψδέ ή δύναμις ή ένδοξος, κα\ φόβος έν C possis. Diabobim autem ne timeas Ί timens euim
αύτψ. Πάς γάρ δ δύναμιν έχων, κα\ φόβον έχει* δ δέ Domioum, dominaberis illius (8)} quia yirtus i n
μή έχων δύναμιν, ύπδ πάντων καταφρονείται., δ δού­ illo nulla esU In quo autera virlus non e s l , is ne
λος ούν τοΰ Κυρίου Ισχυρός έστι και [ένδοξος]. Φοβή- tiraendus quidem est. In quo vero virtus gloriosa
θητι ούν τδν Κύριον, κα\ ζήση αύτψ, φυλάσσων τάς e s l , is etiam timemliis est. Omnis enim virtulem
Ιντολάς αύτοΰ, είς τούς αιώνας. babens, eliam limendus esl (9); ifam qui viriutem
non babet, ab omnibus contemnitar. Time plane facta diaboH, quoniam maligna sunt : metuens eniin
Dominum, timebia, et opera diaboli non facies, sed (iO) abslinebie te ab eis. Duplex enim timor est. Si
eDim malum operari Tolueris (11), limens Dominum, ne id quidero facies (12). Si autem bonum operari
voluens, tinior utique (15) Domini validus, et ingeos, et gloriosus e&t. Time igitur Deum, et vives. £ l
••Eccle. x n , 15.
V A R L E LECTIONES E T N O T i E .
(4) Ex Doelr. ad Antioch. nom. 7, pag. 255. Ista (10) Lamb. thnebit et opera diaboli. Nec facie»
etiara Graca desunt in edilts Pattoru. Exhibet et ea, ud.
Antiochos bomil. 127. Huc atflem reapexiC Glenieu» (11) Felhis maNet, nolueris. Sic el Antiocbus. A l
Alex. Στροψ., lib. u , cap. 12,pag. 458. Cotelerius censet corrigenda pothis Gratca quam
(5) Sic Bodl. At Felli edit. Oxon. comxlium. Latina, scribendo : Εί ούν θέλης τδ πονηρδν έργα-
(6) Lamb. operaHlur. ζεσθαι. Veteres l i b r i ; Έάν θέλης τδ πονηρδν έργά~
(7) Bodl. el Lamb. quem. Sic Fellas. Ric men- σα σθαι.
duin apud Fabricium el Glericura. (12) Bodl. ct Lamb. ηοη id faciet.
(8) Ibid. t//t. Fellum consule. (15) Mss. Lamb. et Vict. itaque. Vidosis A m i * *
(9) Lamb. est, nec timor in ip$o. ebi G r x c a .
951 S- ΪΪΈΪΐΐΛΑ
quicunque enm metuerint, custodientes mandala ejus, eorum viia est apud Dominura: non c u s l o d i e u u a n i
autem, nec vila in ilJis est.
ANTIOCIIUS, homHia 127.
Tirae enim, inquit, Dominum , et mandala ejus Α Φο€ι\Θηζι γάρ, φησ\, τδτ Κύριον, καϊ <ρν?Λα<τσ*
CUStodi. Servans aulem prcecepta Dei, eris potem in τάς έττοΛάς αύτον. Φυλάσσων δέ τάς έντολάς τοΰ
omni aclu, et negolium luum eril incomparabile. θεοΰ T i - , έση δυνατδς έν πάση πράξει* κα\ ή -πραςίς
mens enim Dominum, omnia bene operaberU. Hic σουest
ασύγκριτος έσται. Φοβούμενος γάρ τδν Κ ύ ρ ι ο ν ,
timor, quo oporlet ul litneat et salvtis eris. Diabotumπάντα καλώς έργάση. Ούτος έστιν δ φόβος, δν δεί σε
autem ne timeas. Timens enim Dominum dominabe- φοβηθήναι, κα\ σωθήση. Τδν δέ διάβολον μ ή φ ο 6 η -
ris diaboli; quia virlus in illo nutla etl. Jn quo au- θής. Φοβούμενος γάρ τδν Κύριον, κατακυριεύσει
tem virlus non esl, is ne timendus quidem est : in τού διαβόλου, δτι δύναμις ούκ έστιν έν αύτψ. w
quo vero virlm gtoriosa e$t, ts etiam timendus est. δέ δύναμις ούκ έστιν, ουδέ φόβος* έν φ ή δ ύ ν α μ η ή
OmnU enim virtulem habem, eliam timendut e$t. ένδοξος, κα\ δ φόβος έν αύτψ* Πάς γάρ 6 δύναμιν
Nam qui virtutem non habel, ab omnibus contemni- έχων, κα\ φόβον έχει · δ δέ μή έχων δύναμιν, ύπο
tur. Time plane facta diaboli, quoniam maligna sunt. πάντων καταφρονείται. Φοβήθητι δέ τά έργα τοΰ δια­
Meluens autem Dominum, non timebis opera diaboli, βόλου , δτι πονηρά είσι. Φοβούμενος φ τδν Κύριον ,
tt non facies ea; sed abstinebis te ab ei*. Duplex ού φοβηθήση τά έργα τού διαβόλου, κα\ ούκ ερ/άστι
ergo lmor est. St malum operari noluerh, time Do-
t αυτά* άλλά φεύξη άπ' αυτών. Δισσο\ ούν είσιν οί
minum, et id non facies. Si autem adhuc bonum β φόβοι. ΕΙ ού θέλής τδ πονηρδν έργάζεσθαι, φοβή-
operari wlueris, time Dominum et faeies illud. Timor θητι τδν Κύριον, κα\ ούκ εργάζη αυτό. Έάν δε θέλτ^ς
itaque Domini validtts tl gloriosus e$t. Et quicunque πάλιν τδ άγαθδν έργάσασθαι, φοβήθητι τδν Κύριον,
eum metuerini, et tu$todierint mandata ejus, vivent κα\ έργάζη αυτό. "Ωστε δ φόβος τού Κυρίου Ισχυρό­
τερος έστι, κα\ ένδοξος. Κα\ δσοι άν φοβηθώσεν αύ­
τδν , κα\ τηρήσωσΐ τάς έντολάς αύτοΰ, ζήσονται τψ
Βεψ.

MANDATUM VIII.
Declinandum est α malo, et facienda lona>
Dixi t i b i , inquit, quod creaturae (14) Domini du-
plices sunt, et abstinentia duplex est. Α quibusdam (15) *H εγκράτεια διπλή έστι. 'Επί τίνων γάρ δε»
ergo abslinere oportet, a quibusdam vero non. σε έγκρατεύεσθαι, έπί τίνων δέ ού δεί.
Kanifesta, inquam , mibi, domine, a quibus absti-
iiere oportet, et a quibus non. Audi, inquit: Α malo Τδ πονηρδν έγκρατεύεσθαι, καί μή ποιειν αυτό*
absline, et noli illud facere. Α bono aulem abstinere τδ δέ άγαθδν μή έγκρατεύου, άλλά ποίει αυτό.
n o l i , sed fac illud. Si enim abstinueris a bono, et
non id feceris, peccabis. Absiine igitur ab omni Έγκρατεύου άπδ πάσης πονηρίας, άπδ μεθυσμα-
malo, el scies (16) omnem jusiitiam. Quales , i n - τος, ανομίας, άπδ τροφής πονηράς, άπδ εδεσμάτων
quam, malignitales sunt hae, a quibus abstinere πολλών κοΛ πολυτελών, πλούτου, καυχήσεως, ύψηλο-
oportet? Audi (17), inquit : Ab adulteriis (18), φροσύνης κα\ ύπερηφανίας, κα\ ψεύδους κα\ χατα-
ebrietalibus et comessationibus (19) malignis, ab λαλιάς, χα'ι ύποκρίσεως, κα\ μνησικακίας, κα\ πάσης
esca nimia, a lautitia et inhonestate, ab abnega- βλασφημίας.
tione (20), a mendacio, a detractione (21), a nequi-
tia ficla, a recordatione injuria3 (22) et a fama
pessima (25). Hgpc enim sunt opera iniquitatum, a D Ταύτα τά έργα πονηρά έστι τή ζωή τών ανθρώ­
quibus abstinere oporiet servura Dci. Qui enim ab πων* τούτων ούν τών έργων δεϊ έγκρατεύεσθαι τδν
iis abstinere non poiest, vivere Deo non potest. δοΰλον τού θεοΰ. Ό γάρ μή έγκρατευόμένος τούτων,
Audi nunc, inquit, et sequenlia eorum (24). Et ού δύναται ζήσαι τψ θεψ. "Ακουε δέ καί τά ακόλουθα
quidem multa sunt adbuc, a quibus abstinere debet τούτων Κα\ πολλά είσιν άφ' ών δεΓ τδν δοΰλον τοΰ
aervus Dei. Α furto, ab abnegalione (25), a falso θεοΰ έγκρατεύεσθαι, κλοπή , ψεύδος, άποστέρησις ,

VARIJE LECTIONES E T NOTJE

(14)
. 4) Bold. crealiones. Lamb. oralione*
(15) Εχ Doctr. ad Antioch. num. 8. Eadem babet
Antiochus bomil. 79.
(10) Forte facie*. Antiocbus, εργαζόμενος.
(17) Sic Bodl., Lamb. et Coiel. A l . addunt : Re-
iponditmihi.
(18) A u l legebat άπδ μοιχείας, πονηρίας, μεθύ-
σματος, aut αεθύσματος juugebal cum vuce quas se- uequentia horum α quibus, elc.
(19) Bodl. et Lamb. eonviviis.
(20) Lamb. abnegantia.
(21) Lamb. omitlil detractione.
(22) Lamb. memorta maligmlaiis.
(25) Graeca pseudo-Alhanasii et Antiocb., etc.
πάσης βλασφημίας.
(2i) Mss. Caroi. et Vict. horum. Adhue ergo tuut
y

quiiur ανομίας, sicut exbibeni duo codices Begis. (25) Lamb. apud Clericum. negalione. Fellus u -
CUT. incn in sua edit. Oxon. α de[raudaliont, α faisv
035 PASTOR — UB. Π, M A N D A T U M VHt. 934

ψευδομαρτυρία, πλεονεξία, αλαζονεία και δσα τούτοις Α testimonio, a cupidilale, a superbia, et qeflccunque
δμοια. Εί ούν δοκεί σοι πονηρά είναι ταύτα (26); Κα\ iis similia sunt. Videiitur ergo tibi baec mala essc,
λίαν πονηρά τοΓς δούλοις τού Θεού. Έγκράτευσαι ούν an non ? Equidem valde mala sunt servis Dei. Ab
άπδ πάντων, Γνα ζήσης τψ Θεψ, κα\ έγγραφήση μετά bis «rgo oranibus (27) debet abslincre servus Dei.
τών έγκρατευομένων. Ά μέν ούν δει έγκρατεύεσθαι, Abstiue ergo ab oinnibus his, ut vivas Deo, el (28)
ταύτα έστιν. Ά δε δει σε μή έγκρατεύεσθαι, άλλά scribaris cum abslineiilibus. Α quibus ergo debeaa
ποιεϊν, άκουε · πάντων πρώτον πίστις, φόβος Κυρίου, abslinere, illa sunt. Α quibus autem oon debeas
ομόνοια , αγάπη , βήματα δικαιοσύνης, αλήθεια, abetinere, audi. Ab omnibus bonis operibus noli
υπομονή. Τούτων άγαθώτερον ουδέν έστιν έν τή ζωή abstinere, sed fac illa. Audi, inquil, virtutem bo-
τών ανθρώπων* ταύτα έάν τις φυλάσσει, κα\ μή noruni operum quae debeas operari, ut salvus esse
έγκρατεύεται άπ' αυτών, μακάριος έστιν έν τή ζωή possis. Ppimum emnium est fides, limor Doniini,
αυτού. Είτα τούτων τά ακόλουθα άκουε* χήρας ύπη- charilas, concordia, aequiias (29), veriias, patientia,
ρετεΓν, κα\ ορφανούς ύστερου μένους έπισκέπτεσθαι, castitas. Iis uihil est melius in viia hominum, qui
έξ ανάγκης λυτρώσασθαι τούς δούλους τού Θεού, φι-* baec cuslodierint et fecerint in vila sua (30). Deinde
λόξενον είναι, έν γάρ τή φιλοξενία ευρίσκεται άγα- horum sequcntia audi. Viduis administrare, orpha-
θοποίησις · ^ύχιον είναι, ένδεέστερον γενέσθαι, Β nos ct pauperes non despicere, et servos Deiex neces-
—i
πάντα άνθρωπον πρεσβύτην. σέβεσθαι,
- i c - xάσκειν
?.. δικαιο­
t> i:
silate redimere, u~ : · ~ ι . ~ esse;. hospilalitate
bospitalem u » « : ( i : i i (31)
Λ n n A /TJ\
A

σύνη ν, αδελφότητα συντηρείν, ύβριν υποφέρει, μα- enitn invenilur aliquando fructus bonus : non con-
κρόθυμον είναι, άμνήσίκακον, κάμνοντας τή ψυχή tradicefe, quielum esse, humillimum (32) tieri o m -
παρακαλεΓν, έσκανδαλισμένους άπδ τής πίστεως μή nium hominum , majores natu colere, siudere j u -
άποβαλέσθαι, αλλ* έπιστρέφειν κα\ ένθύμους ποιεΓν, stitiae, fraternilalem conservare, conlumelias suf-
άμαρτάνοντας νουθετείν, χρεωστάς μή θλίβειν, έν- ferre, aequanimem esse; lapsos a flde non projice-
δεείς μή λυπεΤν, κα\ δσα τούτοις δμοιά έστιν. ΔοκεΓ r e , sed aequanimes facere; peccantes admonere*
σοι ταύτα αγαθά είναι; Τί γάρ δύναται τούτων άγα­ debitores non premere; ei si qua iis similia. V i *
θώτερον είναι; Γύμναζε σεαυτδν έν τούτοις, καί μή deutur tibi baec esse bona, an non ? Quid enim m*-
έγκρατεύου πάντων, κα\ ζήση τψ Θεψ. lius est, inquam, verbis istis (35)? Vive ergo, inquit,
In bis mandatig, et noli ab eis recedere. Si enim custodieris baec omnia mandata, vives Deo; et omnes
qui custodierint haec roandata, vivent Deo. *
ANTIOCHCS, homilia 79.
Ή ούν εγκράτεια διπλή έστιν* έπί τίνων γάρ δεΓ C Igitur abstinenlia duplex est : α qnibmdam enim
έγκρατεύεσθαι, έπί τίνων δέ ού δεΓ. Τδ πονηρδν γάρ abttinere oporlel; α quibusdam vero ηοη oportet. Α
δεΓ έγκρατεύεσθαι, κα\ μή ποιεΓν αυτό · τδ δέ άγαθδν malo enim absiinere opor\eX et id non [acere : α bono
%

μή έγκρατεύεσθαι, άλλά ποιεΓν. Έγκράτευσαι ούν aulem non abstinere, &ed facere. Absline igitur ab
άπδ πάσης πονηρίας, εργαζόμενος τδ αγαθόν έγκρά­ omni malo faciens quod bonum est: absiine ab adul-
y

τευσαι άπδ μοιχέίας,.πορνείας, μεθύσματος, ανομίας, terio, fornicatione, ebtietate, malitia seu inhonestate t

άπδ τρυφής, άπδ πονηρίας, άπό τε εδεσμάτων πολλών α deliciis , ab esca nimia et laulilia, diviliis et glo-
κα\ πολυτελείας, πλούτου, κα\ καυχήσεως, ύψηλοφρο- riatione, et elaliotie animi et superbia, et α mcndaeio
σύνης, κα\ ύπερηφανίας, και άπδ ψεύσματος, κα\ κατα- ac delraclione, et nequiliafieta,et recordatione i n -
λαλιάς, κα\ ύποκρίσεως, κα\ μνησικακίας, κα\ πάσης jurice, et omni blasphemia [seu fama pessima,] furto,
βλασφημίας, κλέμματος, άποστερήσεως, ψευδομαρ­ fraude seu abnegatione, faUo teslimonio, avaritia,
τυρίας, πλεονεξίας, επιθυμίας πονηράς, άπατης, cupiditate mala, dolo , inani gioria, superbia, et
κενοδοξίας, αλαζονείας, κα\ δσα τούτοις δμοιά έστι. quiBCunque iis siniilia $unt. Ab his ergo operibus
Τούτων δή τών έργων δεΓ έγκρατεύεσθαι τδν άγωνι- oportet abttinere pugilem ac servum Det. Sunt autem
στήν καί δοΰλον τοΰ Θεοΰ. Είσί κα\ έργα αγαθά, & et opera bona, quce oporlel facere, et α quibus non
YARLE LECTIONES ET.NOTJE.
te$limonio, α cupiditate, α jactantia, el qucecun- D quod in Graeco legalur έργων. Neque fallilur v i r C I
awe, elc. Sic aulem i!le, licel agnoscat ediil. et uiss. —'*"* ac ™scribit
coulra '
Λ Λ
- - — qui —
Glericus,
: , : e
" · ipsum locu-
putavit
:
—
exbibere abnegatione^ ct slatim superbia: c Sed, i ntum - de bis Graetis pseudo-Atbanasii, ubi sanedeest
quit, vo(CS isuc paulo superius babentur, nec ab έργων. Verum Goielerius Antiochi Gra;ca respexit,
auctore repelitse pcr ταυτολογίαν credi dcbent. Voces ei bic quidem bomil. 79, ut DIOX infra. Neque enim
ergo alias ex Greco Antiochi repelendas duxi. ι in ista psciido-Atbauasii Graeca digitum inlendere
(26) In editis Grseca sic : είναι ταύτα; 'Απεκρίθη · poterat, q a ^ nondum edila fuerant, cum ille suam
Κα\ λίαν, κ. τ. λ. Ubi vull Glericus leg. άπεκρίθην. Patrum aposiolicorum edkionem in vulgus emisit.
A l pseudo-Aihanasius unde isla desumpfa , babet (28) Lamb. desnnl, vivas Deo et.
άπεκρίθη; et quidem recte; ejus enim oratio ila (29) Lamb. pieta* aquila*. y

postulat, Hermae non item. Ex eo igilur illa lantum (30) Lamb. et Garm. iu vita hominum. Qui hccc
peteuda qua3 ex Herma descripsit : csetera omit- custodierit ei feceril in vita sua, viret Deo.
tenda, et ssepe alias. Neque emm conformanda v i - (31) Lamb. ln Iwspitio.
deiiiur pseudo-Aibanasiana, ut veteri mterpreti (32)
(3~ ~ Bodl. ei Lamb. humiliorem. Vetus interpres
irspondeanl: quod tainen passim a Fabricio factum forie ieg. ένδεέστερον γενέσθαι πάντων ανθρώπων.
video, atque a Glerico et Russelio Fabricium se- Sic et Anliorhus. Aliler pseudo-Aibanasius.
cutis. (35) Bodl. et Lamb. horum verborum.
(27) Gonjicit Gotelerius hic addendum operibus,
935 &. HEftMAS Μ
itefcs abstintre. Primum tero omnium est fides, l i - Α δεΓ έργάζεσθαι, κά\ μή έγκρατεύεσθαι. IIρδ & παν-
mer Domltii, charitat, concordia, verfa cequitatis,των, πίστις, φόβος Κυρίου, αγάπη, ομόνοια, βήματα
wrt/αι, paiienlia, viduit adminhtrare, orphano$ δικαιοσύνης, αλήθεια, προμονή, χήραις υπηρετών,
pauperet et Bolatio deililutos visitare, servos Dei ορφανούς
e* ύστερουμένους ε πι σκέπτεσθαι, έξ άναγχ&ν
necessitate redimere, hospilalem es$e quieiumλυτρούσθαι
y hu- % τούς δούλους τού Θεού, φιλόξενον είναι,
millimumfieriomnium hominum, majores natucolere, ήσυχον, ένδεέστερον γίνεσθαι πάντων ανθρώπων,
itudere jusliliat, fraternitatem coiuervare, aquam- πρεσβύτας σέβεσθαι, άσκεϊν δικαιοσύνην, αδελφότητα
mem esse, conlumetias $u/ferre [seu non kabere συντηρεΖν,
me- μακρόθυμον είναι, μνησικακίαν μή fyeiv,
moriam injuriarum], animo iaborantes consolari; κάμνοντας τή ψυχή παρακαλεΐν, έσκανδαλισμένους
άπδ πίστεως μή άποβάλλεσθαι, άλλ' έπιστρέφειν χαί
lapsos α fide non projicere, $ed convertere ac cequa-
nimes facere; peccantes admonere, debitores inopet εύθυμους ποιείν, άμαρτάνοντας νουθετεΖν, χρεώστες
non premere; et si qua iis similia. Si enim qui$μή θλίβειν ενδεείς, κα\ εΓ τινα τούτοις δμοιά έστι.
Ταύτα γάρ έάν τις φύλαξη, καλ μ ή έγκρατεύσιρα
custodieril hcec, et non ob eu receiserii at obstimierii,
vivet Deo. *άπ' αυτών, ζήσεται τψ Θεψ.

MANDATUM IX.
Postulandum α Deo assidue, et sint hcesiiatione. #
CAPUT UNICUM.
Itemm dixit m i h i : Tolle a te dubitatioifein, et Β (34) Apov άπδ σού τήνδιψυχίαν, κα\ μηδενδς(3δ)
T

niliil omnino dubites. Petens aliquid a Domino, ne δλως διψυχήσης, αίτήσασθαι παρά τού Θεού, λέγω»
dicas intra te: Quomodo (36) vero possum aliquid έν σεαυτψ · *Οπως δυνήσομαι αίτήσασθαι (37) «φέ
pcterea Domino, etoblinere (38), cum simpeccator τού Κυρίου (κα\)λαβεΓν, ήμαρτηκώς τοσαύτα είςαύ-
laulorum malorum in Dominum?Noli hoccogitare; τόν; Μή διαλογίζου ταύτα, άλλ' έξ δλης καρδίας ow
eed ex lotis precordiis convertere ad Dominuro. έπίστρεψον πρδς Κύριον (39), κα\ αϊτού παρ' αυτού
Pete sine dubit&lione, et scies misericordiam Do- άδιστάχτως, καί γνώση τήν πολυευσπλαγχνίαν (40)
m i n i ; quod non te derelinquet, sed petitionem αυτού, δτι ού μή σε έγκαταλείπη, άλλά τδ αίτηματης
animae luae adimplebit (41). Non est enim Deus ψυχής σου πληροφορήσει. Ούκ έστι γάρ δ Θεός ώςοί
sicut bomines, nremores (42) injuriarura; sed άνθρωποι μνησικακοΰντες, άλλ' αύτδς (43) άμνησίχα-
est immemor injuriarum, et miseretur figroenli κός έστι, κα\ σπλαγχνίζεται έπ\ τήν ποίησιν cww.
sui (44). Ergo purifica cor tuum ab emoibus viliis Σύ ούν καθάρισον τήν καρδίαν σου άπδ πάντων τω*
bujus saeculi (45), et observa predicta verba libi a ματαίων τούτων, κα\ τών προειρημένων σοι ^tjjw*
Deo dala (46); et accipies omnia bona qua3 petis: et των, κα\ αϊτού παρά τού Κυρίου, και λήψη, καί W
ex omnibus pelitionibus tuis nihil deerit t i b i , si πάντων τών αίτημάτων σου άστέρητος έση, έάν άδι-
sine dubitatione petieris a Domino. Qui ergo tales C ατάκτως αίτήσεις. Έάν δέ δ ι στάση ς έν TJJ καρδίι
non eunt (47), oronino nibil impelranl eorum quae σου, ουδέν ού μή λήψη τών αίτημάτων σου. 01 Tfty
pelunt (48). Nam qui pleni sunt fide, omnia petunl διστάζοντες είς τδν Θεδν, ούτοί είσιν ώς δίψυχοι, χ*ί
fidentes,elaccipiuntaDomino, quia sine dubitalioae ουδέν δλως λαμβάνουσι τών αίτημάτων αυτών. Οί #
petunt.Omnis enim dubiians boino, si non poeniien- δλοτελεΓς δντες έν τή πίστει πάντα αΐτούνται, t i i » m

tiam egerit, difficile Deo vivet. Puriiica ergo cor tuum θότες έπ\ τδν Θεδν, κα\ λαμβάνουσιν, δτι άδιστάχ^Κ
a dubitalioae,el indue fidem,et crede Deo; et omnia αίτοΰνται, μηδέν διψυχούντες. Πάς γάιρ 6£ψυχος άνήρ,
quae pelieris,accipies. Sed si petas aliquando petitio- έάν μή μετανοήσει, δυσκόλως σωθήσεται. Καθαρά
nem, ei non accipias (49), noli dubilare, quia non ούν τήν καρδίαν σου άπδ τής διψυχίας, Ινδυσαι δέφ
cito acceperis petitionem aninise tuae. Forsitan enim πίστιν, δτι Ισχυρά έστι, κα\ πίστευε τψ Θεψ, δτι *άν«
propter tenUlionem, aut pro peccato tuo, quod tu τά αίτήματά σου, ά αίτή, λήψη. Κα\ έάν αίτησάμε-
VARIJE LECTIONES E T NOTJE.
(34) Ex Doctu ad Antioch. num. 9 , pag. 256. D (42) Lamb. homo memor. Bodl. malorum pro »·
Eadem exscripsit Anliochus bomil. 85. Hujus man- juriarum.
dati fragmentum edidit Grabius in Spicileg. Patrum (45) Grab. ot μνησικακούντες αλλήλους. In cienn
tom. I, pag. 303, ex ros. Calena Graecorura Palrum plari pseudo-Alhanasii excidil forle αλλήλους ο»
in Acta aposlolorura et Episiolas catholicas, ubi ad αλλ* continuo sequens. Hic aulem mendosa **" **7,u

explicationem verborum S. iacobt u , 6, ista Hermae editio C l e r i c i , ubi sic : οί μνησίκακοί είσι, x*
adducunlur. Latuit sane Grabiuro boc pseudo-Atba- σπλαγχνίζεται. Idem mendum apud Russeiiu*'
uasii opus, licet tunc jam editum, ex quo alia ple- Utraque item edilio iniidaest supra Hand. v.cap.
raque bausisset. Nos fragmenti Grabiani varianles 2, ubi pro συνισταμένη γίνεται, legilur συνίσταται.
lecliones adnolabimus. oic auiem incipit: Apov T
(44) Lamb.figmento$uo. Hucusque fragnjeflW*
αεαυτού, abaque άπό. ΑΙ. άπδ σεαυτού. Grabiauum. ..
(35) Grab. cum al. καί μηδέν. (45) Bodl. α matk cogilationibut, et ab omntw
(56) Lamb. Quoniam quo modo. hujus saculi negotiii.
(57) Grab. aliique δύναμαι αίτήσασθαί τι. (46) Lamb. deest, data.
(58) Lamb. accipere, ut babeiil Graeca. (47) Ms. Yict. desunt, non $unt.
(59) Grab. πρδς τδν Κύριον. (48) Lamb. ex petitiombus $ut$.
(40) Grab. cum al. πολυσπλαγχνίαν. (49) Lamb. et tardius accipia$ petiihnem tuo»*
(41) Bodl. et Lainb. replebit.
»'/ PASTOR. - U B . II, MANDATUM IX. KS
νος ποτε παρά του Κυρίου αίτημα τ ι , χα\ [μή άπο- Α ignorae, iardius accipies petiikmem toanu bed tu
λ
ήΨϋ»] 1**1 διψυχήσεις, δτι τάχιον ούκ Ελαβες τδ aC- noli desinere (50) petendo petitionem aoimse tuae;
τηματής ψυχής σου· πάντως γάρ διά πειρασμδν ct accipies. Si atitem ccssaveris pelendo, de le q«e-
τινα, ή παράπτωμα τι δ συ αγνοείς, ούχ Ελαβες. Συ raris, non de Deo, qaod non dederittibi.
ούν μή διαλίπης ευχόμενος τδ αΓτημα τής ψυχής σου, έως ού άπολήψη αυτό. Έάν δέ έκκαχήσης κα\ διψυ-
,χήσης αίτούμενος, έαυτδν αίτιώ, κα\ μή τδν δίδοντα σοι.
Βλέπε ούν τήν διψυχίαν · πονηρά γάρ έστι κα\ άσύν- Vide ergo dubiialionem banc, qaam · pemiciost
ετος, κα\ πολλούς έκριζοΓ άπδ τής πίστεως-, καί γε eil el saeva, et multos radicitus evellat a Ode, etiam
λίαν πιστούς κα\ ίσχυροός. valdeiideles et firmos. Etenim (51) bsec dubitalio
filia est diaboli, et valde nequiteragit cuiii ser-
Καταφρόνησον ούν αυτής έν παντ\ πράγματι, ένδυ- vis (52) Dei. Contemne ergo dubitationem: et do-
σάμενος τήν πίστιν τήν Ισχυράν και δυνατήν. Ή minaberis illius in omni re. Indue firmam fidero et
γάρ πίστις πάντα επαγγέλλεται, πάντα τελειοί · ή δε potentem. Fidea enim omnia rftpromittit, et omnia
διψυχία, μή καταπιστεύουσα εαυτή ν , πάντων απο­ cunaummat; dubitalio aulem non credit se aliquid
τυγχάνει Ιργων αυτής, δ ν πράσσει. impetraturam omnibug operibus suis quae agit (55).
Β Vides ergo, inquit, quod fides desursum est a Deo,
et habel virtutem magnam; dubitatio autem terre-
nus spiritus est, et a diabolo, virtulem non habene.
Σύ ουν δούλευε τή ΕΥΧΉ σου, τή δυνάμει τής πίστεως, T u i g i t u r serva virtutem fidel (54): a dubitatione
« Λ ζήση τφ Θεφ· καΛ πάντες oi καταφρόνησαν- autem recede, quse non habet viriolem; et vfres
*«ς (55). Deo. Etomnes vivent Deo, quicunque baecegeriat.

AKTIOCHU8, homUia 85.

Άρωμεν ούν άφ' ημών τήν διψυχίαν χα\ δλιγοψυ- Totlamus ergo α nobis dubitationem et pu$Ulani-
χίαν, χαί μηδ' δλως διψυχήσωμεν αΐτήσασθαί τι παρά mitaum, et nihil omnino dubUemm petere aliquid α
τοΰ Θεού, λέγοντες έν έαυτοίς· "Οτι πώς δύναμαι Deo, dicentet intra nos: Quomodo postum aliquid
αίτήσασθαι παρά Κυρίου, κα\ λαβείν, ήμαρτηκώς τοσ­ ptterea Dominoet obtinere, cum $im peeeator tan-
αύτα ε Ις αυτόν; άλλ' έξ δλης τής καρδίας σου έπίστρε- torum malorum in eum ? Sed ex. toiis prvcordm
ψον έπ\ τδν Κύριον χα\ αϊτού παρ* αυτού άδιστάχτως, convertere ad Dominum, et pete ab eo sine dubita-
κα\ γνώσεις τήν πολλήν αυτού εύσπλαγχνίαν, δτι ού tlone; eiscie* magnatn ejus misericordiam, quod
μή σε έγχαταλίπη, άλλά τδ αΓτημα της ψυχής σου non te lerei\nquet $ed petiiionem animm tum adim-
%

πληροφορήσει. Ούκ έστι γάρ δ Θεδς, ώς οί άνθρωποι, ^ plebit. ΛΟΓ est enimDeus, ticut hominet, memoresm-
μνησικακούντες, άλλ' αύτδς άμνησίκακός έστι, κα\ jurtarum; sed est immemor injuriarum, et mheretur
σπλαγχνίζεται έπ\ τήν ποίησιν αυτού. Σύ ούν χαθάρι- figmentt tut. Ergo purifica cor tuum α dubitatione,
σον τήν καρδίαν σου άπδ τού διστάζειν, κα\ αΐτοΰπαρ* et pete ab eo etaccipies petitionem tuam. Cum auiem
9

αύτψ, καί λήψη τδ αΓτημά σου. Έπάν δέ διστάζεις, dubttaveris, non accipies. Qui enim dubitant de Deo,
ού λήψη. 01 γάρ διστάζοντες είς τδν Θεδν, ούτοί ht tunt dubii, et otnnino nihil impetrant eorum qux
είσιν οί δίψυχοι, κα\ ουδέν δλως έπιτυγχάνουσι τών petunt. Nam qui pleni $untfide omnia petunt fiden-
f

αίτημάτων αυτών. 01 δέ δλοτελεΐς δντες έν τή πίστει,
πάντα αΙτούνται, πεποιθότες έπ\ τδν Κύριον, κα\
λαμβάνουσιν, δτι άδιστάκτως αΙτούνται. Έάν δέ κα\
Ρραδύτερον λαμβάνεις, μή βιψυχήσης, δτι ούχ έλαβες
ταχύ τδ αΓτημα τής ψυχής σου. Πάντως γάρ διά πει-
D tardius accipis. Sed lu noli desinere petendo petilio-
ρασμον τινα, ή παράπτωμα τι, δ σύ άγνοεΓς, βραδύ-
τερον λαμβάνεις. Σύ ουν μή διαλίπης αϊτού μένος τδ
tet Domino, et accipiunt, quia sine dubitatione pe-
tunt. Sed si tardius accipiat, noli dubitare, quia non
cito aceeperis petitionem animce tuoe. Omnino enim
propler tentatlonem, aut pro peccato,quod tu ignoras,
nem anima tuas, et accipies. Si autem ceuaverl*
petendo , de te querari$ non de eo qui non dedtrit
y

αΓτημα τής ψυχής σου, κα\ λήψη αυτό. Έάν δέ έκ-

tibi. Etenim dubitatiofiliae$t diaboli, et valde ne-
κακήσεις αίτούμενος, σεαυτδν αΐτιώ, κα\ μή τδν δί­
qnileregit cum urvis Dei.Tuergo indue firmam
δοντα σοί. Ή γάρ διψυχία θυγάτηρ έστ\ τού διαβό­
fidem et potentem.
λου, κα\ λίαν πονηρεύεται είς τούς δούλους τού Θεού.
Σύ σύν ένδυσαι τήν πίστιν τήν Ισχυράν.

VAIUiE LECTIONES E T N O T J E .
(50) Lamb. deserere.
(5 autem, serva virtuiem habitm fidei.
(51) Laudat hunc locum Athanasius lib. De de-
(S (55) Vetue interpres videlur legisse ol ταύτα φρο-
cretis
reti iVic. syn. num. 4, tom. 1, pag. 211, edit.BB. νήσαντες. Si vera esl lectio καταφρονήσαντες, i n -
(52) Lamb. ad servoi. tellige τής διψυχία;, de qua paulo ante: Καταφρό-
(55) Lamb. iibi omnimm impelrare operum morum νησον ούν αύτης [ τής διψυχίας ] . Iia Fabricius Btbl.
qu(c agit. Gr. vol. V, pag. 18. Quara in senlentiara prseiverat
(54) Ms. Vict. urvi virtutem habentifidei.Sed G l . Montfauconus: sic enim v e r t i l : Et Deo wite§ 9

nis. Carm. serva fidem habenUm virtutem. Lamb. atque omnes qui [ dubiialioncm ] contempserinU

PATJIOL. G n . II. 30
 939 S. H £ ! t l l £ GtO
MANDATUM X.
De animi trislitia, ct non contristando Spiritu Dci qui in nobis t$l.
CAPUT PRIMUM.
Longc fac a te omnem tristitiam: ctenim haec Α (56) Αρον άπδ σου τήν λ ύ π η ν κσΛ γάρ αυτί)
τ

soror est dubitationis , et iracundiae. Quomodo, αδελφή έστι τής διψυχίας καί τής δξυχολίας. Πώς,
inqnam, dominc, soror est barum ? Aliud mihi νι- κύριε, αδελφή έστιν αυτής; Άλλο γάρ μοι δοκεί
dclur tristilia, aliud dubitalio. Et a i t : Sine sensu δξυχολία, κα\ άλλο διψυχία, κα\ άλλο λύπη. Λ έ γ ε ι · . . .
tion intelligis. Trislilia enrm omnium spirituum διά τί ού νοεϊς τά λεγόμενα σ ο ι ; . . . . ού νοείς δτι ή
nequissimus e s l , ct pessinius (57) servis !>ci; et λύπη πάντων τώνπαθών πονηρότερα εστίν, κα\ δεινο-
Omnium spiritus exterminat, et cruciat (58) Spi- τάτη τοις δούλοις τού θεού, κα\ παρά πάντα τά πνεύ*
ritum sanclum *, et itemm salvum facit. Ego, ίιι- ματα καταφθείρει τδν άνθρωπον;
quam, domine, insipiens sum, el non inicHigo quaasliones isias: qno modo possil crueiare, et iterum
salvum facere, non inlclligo. Audi, inquit, et intellige. H i qui (59) nunqliam exquisierunl veritaiem*
heque inquisierunt de niajeslale, sed lanlnm crediderunt, snnt (60) involuti in negotiis (61) bominum
eibnicorum. Et alius mendax propbetes est, qui perdit scnsus servorum D e i , dubiorum auteqi, non illo-
rum qui Gdunl in Domino plene. 111 i ergo dubii quasi ad divinum Spiritum veniunt, et interrogant illum,
quid illis futurum sit. E l ille menda-x propbeles, nullam babens in se virlutem Spiritus divini (62),
loquilur illis secundum interrogalionem illorum, et implet animas illorum promissis, sicut illi volunt.
llle aulem propbeles inanis est, et inania respondet inanibus. Quidquid cniin hiterrogatur a vanis homi-
nibus, vana respoudet illis. Qusedam aulera vcrba vera loquilur. Diabolus enim implet (65) eum spirittt
euo, ut dejiciat aliquem cx juslis (64)·

C A P U T II.
Quiconqoc ergo lortes sunt in fide Oomini, et induli sunt veritatem, lallbus spirilibus non jungtintiH%
*ed discedunt ab illis. Quolquot autem dubil suiit, et subindc pocnitcntiam agunt, consulunl lanquam
cibnici, et pcrmagrmm sibi peccatum congerunt (65), idolis servientes. Quicunque ergo lales sunt, i n -
lerrogant pronegolio quolibel, simulacra colunt, et stulti suiu, c l iuanes a veriiate. Omnis cnim spirilus
a Deo dalus non interrogalur; sed.habens virlutcm (66) divinitalis, a se omnia loquitur; quia desursma
est a virlule divini Spiritus. Qui autem interrogalus, loquitur sccimdum dcsiderium, c l aliis (67) multis
rebus hujus sacculi. Hujusmodi (68) non inlelligunl quaestiones divinitalis; obscurantur enim (69) iis
negotiis, ct corrumpuntur, et confringunlur. Sicul vitcs bon<e quae ncgligunmr, ab bcrbis et spinis pre-
iniiutur el necantur (70): sic c l bomines qui talibus crediderunl, i i negoliis et actionibus imiliis inci-
rterunt, et evacuantur (71) a sensu suo, et nibil omnino inlelligunt, de diviliis cogiiantcs (72). Sed sf
quando audierint de Domino, scnsus eorum in negoiiis ipsorum esl.
Qui autem timorem Domini babent, et scrutan- Β (75) oi δέ φόβο* έχοντες θεού, καί έρευνώντες
tur de Deo veritatero , cogilalionem omnein habenl περί θεού έργων κα\ αληθείας, κα\ τήν καρδίαν
ad Dominum. Omnia q u a dicuntur ers, percipiunt, έχοντες πρδς Κύριον, πάντα τά λεγόμενα αύτοις τά-
et slalim inlelligunt (74), quia habcnt timorem Do- χιον νοούσι κα\ συνιούσιν, δτι... τδν φόβον τού θεού
uiini in se. Ubi enim Spirilus Domini (75) inbabi- έχουσιν έν έαυτοϊς. "Οπου γάρ .δ Κύριος κατοικεί

V A R L E LECTIONES Ε Τ ΝΟΤ^Ε.
(56) Ex Doctr. ad Antioch. num. 11, pag. 257. (64) Bodl. el Larab. illis.
Hic ordinem inverlil pseudo-Albanasius.
........ ....... . . . .
Ipsi
j ·
eniin (65)
...
Lamb.
.
conferuni.
cat mandatun> uiidechnum, quod in veleri Herroai (66) Lamb. veritalew.
\ersioue esi decimum. Id uon adverlii c l . Montfau- (67) Forlassc de aliis. Fellus : et de aliis...; Iin-
conus. jusmodi.
(57) Lamb. ηεηηίοτ εί pesnima. GraBca sic: An- (68) Lamb. et Bodl. deesl hujusmodi. Psoudo-
non inlelligii omnium a/fecluum pessimum esse iri- Atlianasius verbis modo rocilatis, post λεγόμενα
siitiam, ϋεϊαηε servis durissimam; quce plut quam σοι, b;ec addit : Κα\ γάρ εκείνοι ού νοούσιν, οί βάλ-
alii οηιηε$ [nequitia3| spiritu* hominem corrumpit? λοντες εαυτούς είς τά σαρκικά κα\ κοσμικά πρά-
Hic ltene mulla omisit psrudo-Aibanasius nam γματα
post άνθρωπον, ea slatim scquunlur, ut mox infra : (69) Lamb. ex pro enim.
Οί δέ φόβον έχοντες, κ. τ. λ. (70) Garm. et Vict. nocenlur.
(58) Laiub. contribulat, et mox conlribulare. (71) Vict. evocantur.
(59) Lamb. deest</wt. (72) Lamb. /7^n/e*.
(60) Vict. Cann. et Lamb. εί suni. (75) Ha»c babet pseudo-Atbanasius posl κατα-
(61) Vict. Garm. et Lainb. negotiis εί diviliis. φθείρει τδν άνθρωπον modo relata.
(62) Lamb. veriialem in *e spiriiu divino. L a u - (74) Sic V i c l . et Carm. Sic quoque Grrpca. Editi
dalur bic locus a Glem. Alex. Στρωμ. lib. i , cap. praeter Oxon. inielliguniur. Pro sequenle quxa,
17, pag. 369. Ejus verba inter Velerum tcslinioma Vict. et Lamb. qui.
supcrius relala. (75) BodJ. ctVict. Dominus. Sic et Graeca, ubi
(63) Lamb. autem adimplei. mendose in edit. Russelii, Χριστός.
Ui PASTOR. — LIB. Π, MANDATUM X . 94S
έκεϊ κα\ σύνεσις πολλή. Κολλήθητι ούν τοΰ Κυρίου, Α lat, ibi et eensus mullD6 adjungitur. Adjungc crgo
xa\ πάντων (76) νοήσεις. te Doraino; et omnia intelliges ac sendes (76*).
CAPUT III.
"Ακουε ούν πως ή λύπη έχτρίβει τδ Πνεύμα, κα\ Audi nunc, insipiens, quemadmodum Iristilia
πάλιν σώζει. "Οταν ό δίψυχος έπιβάληται πράξαί τι, cruciat Spiritum sanctum, et quo modo salvum fa-
κα\ άποτύχη διά τήν διψυχίαν αύτοΰ, ή λύπη εκπο­ cit. Cum dubius inciderit in negotium aliquod, et
ρεύεται είς τδν άνθρωπον, κα\ λυπεί τδ Πνεύμα τδ non provenit (77)' illi propter dubitationem, trisli-
άγιον, κα\ στενοχωρεί αύτδ. Είτα πάλιν δξυχολία tia hsec inlrat in bominem, et tristem facit Spiri-
δταν κολληθή τψ άνθρώπω περί πράγματος τίνος, tum sanctum, ct vexat eum. Deinde iterum iracun-
κα\ λίαν πικρανθή κα\ ποιήση τι κακδν, πάλιν ή dia cum acccsserit bomini pro negotio aliquo, ve-
λύπη είσπορεύεται είς τήν καρδίαν τού άνθρωπου bementcr irascilur; et haec ira intrat in pracordia
τού δξυχολήσαντος, κα\ λυπείται έπ\ τή πράξει αυ­ irascentis, et vexaiur in negotio suo quod agit, et
τού, ή έπραξεν,καΐ μετανοεί δτι πονηρδν είργάσατο· postea poenitet, quod male fecerit. Utraeque crgo
αύτη ούν ή λύπη δοκεί σωτηρίαν Ιχειν, δτι τδ πονη- res l&dunt Spiritum sanctum ; dubitatio, et irisli-
ρδν πράξας μετενόησεν. [Άμφότεραι δέ τών] πρά- ^ | | dubitalio, quia non successit actus ejus; et
a :

ξεων λυπούσι τδν άνθρωπον [ή μέν λύπη, δτι] απέ­ tristitia, quia fecit iracundiam Spiritui (78). Aufer
τυχε τής πράξεως, ή δε δξυχολία, δτι έπραξε τδ ergo }risliliam a te, et noli offendere Spiriium san-
πονηρόν. Αμφότερα ούν λυπηρά έστι τψ Πνεύματι ctum qui in te babitat; ne roget Dominum, et dis-
τώ άγίψ (78). Ά ρ ο ν ούν άπδ σού τήν λύπην, καί μ ή cedat a te. Spiritus enim Dei qui datus est in c a r -
θλίβε τδ Πνεύμα τδ άγιον, τδ έν σο\ κατοικούν, μ ή - nem (79), trisliliani non suslinet. Indue te crgo b i -
ποτε έντεύξηται τψ θεψ, καί άποστή άπδ σού. Τδ larilate, quae semper habet gratiam apud Domi-
γάρ πνεΰμα τού θεού τδ δοθέν είς τήν σάρκα ταύτην, num; et laetaberis in ea. Omnis enim hilaris vir
λύπην σαρκικήν ούχ υποφέρει, ουδέ στενοχωρίαν..* bene operatur, et bona sapit, el contemnii injusli-
Ένδυσαι ούν τήν Ιλαρότητα, τήν πάντοτε έχουσαν tiam (80). V i r autem tristis male facit; quia t r i -
χάριν παρά τώ θεψ, κα\ εύπρόσδεκτον ούσαν αύτψ, stem facit Spiritum sanctum, qui datus est bomini
χα\ έντρύφησονέν αυτή. Πάς γάρ ίλαρδς άνήρ αγαθά bilari (81). Ει iterum mate facit, quod tristis orat
εργάζεται, κα\ αγαθά φρονεί, κα\ καταφρονεί τής Domiuum, et non anle facit exomologesin, et n<m
ματαίας λύπης. Ό δέ λυπηρδς άνήρ πάντοτε όργί- impetral a Deo quod petit. Sernper ejiim oraiio
ζεται χα\ άνομίαν εργάζεται, μή έντυγχάνων μηδέ ^ iristis hominis non habet virlulem, ut accedat (82)
έξομολογούμένος
1. f?—. - _ —Α — - -^- . ' - -
τώ
.... ^ <—
θεψ.
^A~
Πάντοτε
ϊIMt
M MP I
γάρ λυπηρού άν­\ i ad
i At Α 1 · % Μ Ι Λ A#\t %
altare Dei.
«V .1 Λ.1 #
Et dixi
Γ\ Λ Ζ ϊϊ**
illi : Doroine,
I « ΐΙΙΐ T\ ~ * _
quarc non ba-
•

δρδς ή Ιντευξις ούκ έχει δύναμιν τού άναβήναι έπ\ bet virtutem oratio tristis bominis, ut ascendat ad
τδ θυσιαστήριον τού θεού allare Domini? Quoniam, inquit, tristilia sedet m
"Οτι ή λύπη έγκάθηται είς τήν καρδίαν αύτοΰ. Μεμι- corde qjus. Cum ergo roisla fuerit oralio viri cum
γμένη ούν ή λύπη ή κοσμική μετά τής έντεύξεως, irislitia, non palietur orationem mundam ascendere
ούκ άφίησι τήν έντευξιν άναβήναι καθαράν είς τδ ad allare Dei. Sicut enim vinum aceto mistum
θυσιαστήριον. "Οσπερ γάρ δξος οΓνψ μεμιγμένον eamdem suavilatem non babct: sic et irislilia Spi-
τήν αυτήν ήδονήν ούκ έχουσιν ούτως καί λύπη μεμι- rilui sanclo mista eamdeiu orationem mundam non
γμένη μετά τού αγίου Πνεύματος, τήν αυτήν έντευ­ babet. Munda ergo te a iristilia mala, et vives
ξιν [ούκ έχει.] Καθάρισσν ούν έαυτδν άπδ τής λύπης Deo : et omnes vivent Deo, qui projecerint a se
πονηρός ταύτης, καν ζήση τψ θεώ. trisliliam, et induerint hilaritatem.

Armocnus, homilia 25.

Τ
Αρον ούν άπδ σού ταύτην τήν λύπην, κα\ μή λύ- Aufer ergo hanc trittitiam α te et noli offendere 9

πει τδ Πνεύμα τδ άγιον, τδ κατοικούν έν σοί* μή- Spiritum sanctum qui in te habitat, ne roget Domi-
ποτε έντεύξηται τψ θεψ, κα\ άποστή άπδ σού. Τδ ρ mim, et recedat α te. Spiriius enim Dei gui datus est
γάρ πνεύμα τού θεού, τδ δοθέν είς τήν σάρκα ταυ in hanc carnem, trislitiam ηοη suttinet, neque cn-
την, λύπην ούχ υποφέρει, ουδέ στενοχωρίαν. Ένδυ­ xietatem. Indue te ergo hilaritate, quce semper ha-
σαι ούν τήν Ιλαρότητα, τήν πάντοτε έχουσαν χάριν bet gratiam apud Deum; et lcelare xn ea. Hilaris
παρά τψ θεώ, κα\ έντρύφα έν αυτή. 'Ο γάρ ίλαρδς enim vir bene operalur, et contemnit Iristitiam : vir
άνήρ αγαθά εργάζεται, κα\ καταφρονεί τής λύπης· autem irktis scmper male facit. Primo quidem male
V A R L E LECTIONES Ε Τ Ν Ο Τ Α .
(76) Sic, refragantc gramtiialica, pro τώ Κυρίω, mox enira : SpirUnm sanctum, qui dalus est homini.
xa\ πάντα. E D . P A T R O L . (80) Forle tritliliam. lla Gra:ca : quod sano cou-
(76*) Lamb. scies. textus poslulare.videlur.
(77) Lamb. evenit. (81) Forte, Irilaris.
(78) Haec ilem habet Antiochus bomil. 25. (82) Forlasse ascendat. Sane pseudo-Albnnasius
(79) Pseudo- Albanasius et Antiochus addunt ct Antiochus, άναβήναι. Quin et mox ipse vetus
ταύτην, tn carnem hanc : quod Spiritum datnm ho- Interpres, ascendut ad aliare Domini. Et iterum»
wtinibut designat, ut rcclc interpretatar F c l l u s ; asccnaere ad allare Deu
943 S. HERMiC 944
facit, quiaJristem facit Spirilum saitclum, qni dalut ^ δ δέ λυπηρδς άνήρ πάντοτε πονη ρεύεται. Πρώτον
tsf komini HHaris; ei Uerunt male facit, quod ηοη μεν πονηρεύεται, δτι λυπεί τδ Πνεύμα τδ άγιον, τδ
facit exomoiogesin Domino. Nam oratio tnstis ho~ δοθέν τφ άνθρώπφ Ιλαρδν* δεύτερον δέ λοιπδν άνο-
minis ηοη habet virtutem ut ascendat ad altare Dei: μίαν εργάζεται, μή έξομολογούμενον (83) τφ Κυρίω.
tristitia enim udet tit eorde eju$. Cum ergo misla Του γάρ λυπηρού άνδρδς ή έντευξις ούχ έχει δύνα-
fuerit oralio cum tristitia, ηοη patielur orationem μιν άναβήναι έπ\ τδ θυσιαστήριον τού Θεού* έγχά-
mundam auendere ad altare. Sicut enim vinum θηται γάρ ή λύπη είς τήν καρδίαν αυτού. Μεμν-
aceto misium eamdem mavitatem ηοη habet : $ic et γμένη ούν λύπη μετά τής έντεύξεως, ούκ άφίησιν τήν
iriitilia Spiritui tancto mhla eutndem orationem ηοη έντευξιν άναβήναι χαθαράν πρδς τδ θυσιαστήριον.
habet. Bonum ilague esl projicere α $e lri$titiam et "Οσπερ γάρ δξος κα\ οίνος μεμιγμένος έπί τδ αύτδ,
f

induere omnem hilaritatem. τήν αυτήν ήδονήν ούκ έχουσιν ούτως και Ή λύπη
μεμιγμένη μετά τοΰ Πνεύματος τοΰ αγίου, τήν αυτήν έντευξιν ούκ έχει. Καλδν οδν έστιν άποβάλλειν
άφ' εαυτών τήν λύπην, χα\ ένδύσασθαι πάσαν Ιλαρότητα.
M A N D A T C M XI ( 8 t ) .
Spiriius et prophetas probari ex operibus : et de duplici spiritu.
CAPUT UN1C13M.
Dstendit mibi sedentes in subeelliis homines, et unum (85) sedentem in catbedra. Et dixii m i h i : Vides
ifltfs qui in scamnis sedent? Video, inquam, domine. W i , inquit, sunt fideles : e i ille qui in calhedra
sedet, spiritus terreslris (86)cst. Namin ecclesiam vivorumnon accedit, sed refugit; applicai(87) autero se
dubiis ct vacuis, et in angulis ct abditis locis divinat iJlis, et delectat illos, loquendo secandam omnia
dcsideria cordis eorum (88). Vactiis enim vasis quod committilur (89), non eflluit; sed conveniunt alios
ad alium. Cum autem venerit in turbam virorum justorum babenlium spiritum divinitatis, et oratio illo-
rum flt ad Dominum (90), exinanitur bomo ille; quoniam spiritus ille terrestris fugit ab illo, e l obmu-
leacit, necquidquam poiest loqui. Sicut in apoiheea, si ebluraveris (94) vinum vel oleum; et interilfa
vasa posueris ampboram vacuam, et rursum obioratnentum deponere volueris; amphoram illam qnam
posuisli, vacuam invenies : sie el prophetac vacui, cum venerint (92) inter spirilue jostoram, qualee
veniunt, lales inveniuntur. Habes utrorumque propbetaruin Tilam. Proba ergo de viia et operibus homi-
nem, qui dicit se Spiritum sanclum habcre. T u autem crede spiritui venienti (95) a Deo, habenii viriu-
tem. Spiriiui autem terrestri vacuo qui a diabolo eat, in quo fldes non esl neque virlus, credere noli.
Audi ergo similUudinem, quam tibi diclurus (94) sum. Accipe lapidem, et mille in coelain : aut iiernm
accipe siphonem (95) aqua?, et ejacula (90) iu eoelum; et vide si poseis perlundere coelum. Quo modo,
inquaiu, domine, ba*c fteri possenl? Utraqueenim quae dixisti, fieri non poasunt. Sicut ergo, inquit, haic
fieti non possunt, sic splrltu9 terrestris sine virtute est, et sine effeclu. Accipe nunc virlutero desursum
venicntem, in hac simHiludine (97). Graudo minimum granum est; et cum cadit supcr eaput hominie,
qoomodo dolores pra?slat? Aut ilerum, vide atiUicidium quod a tegula cadit in terram, el caval lapidem.
Sic igitur minima qna desursum cadunt super terram, magnam habeot virtutem. Adjunge te ergo buic
habcnti virtutem; et ab illo vacuo recede.
MANDATCH XII.
De dupUci cupiditate. Dei mandata non esse impossibilia, et diabolum non tnetuendum
credcntibus.
CAPUT PRIMUM.
herum dixit m i b i : Tolle a le omnem cupiditalem (98) Ά ρ ο ν άπδ σοΰ πάσαν έπιθυμίαν πονηράν,
V A R I j E LECTIONES Ε Τ K O T J E .
(85) Leg. έξομολογούμενος. cutusestFellus; qui&tolmpro effluU nsdwtfrangiiur.
9

(84) Putat Fabriciua non ct»se divellendum boc (90) Sic mss. Carm. el Lamb. Sic et editio Οχυιι.
mandatuin a precedenle, sed cum ipso cobxrere : A l . $it.
atque ullimum poiius mandatum in duo esse divi- (91) Mss. Angl. slipaverii, et mox nipationem.
dendum. Aliter Wakius : conjicit euim in boc man- (92) Lamb. vacui conveniunt.
dato, post verba tale$ inveniuntur circa mediuni, ea (95) A l . leg. viventi.
omnia inserenda qua3 exslantcap. 1 inandati se- (94) Lamb. daturut.
quenlis, ab iis verbis : Spiritus
~ omnium ' hominum, <95) Lamb. fontem
usque ad ea cap. 2 : Non convenit hoe facere Dei 96) Mss. Angl. iipkonixa. Carm. sifoniza. Lamb.
prophetam. ldque colligit tum ex Grceco paeudo- isti fonza. Άπδ τοΰ σίφωνος faclum est σιφωνίζειν,
Atbanasn, tum ex cod. Lainb. in quibus illaomnia boc est sipbone transmitiere. Quam vocem legere
oinittuntur. Utriusque sane loci conlextus id non nescivit librarius auliquus, a quo codicem Lambe-
postulare tanium, sed et flagitare videtur. Vide thanum etiamnum habemus. Yide Pollucem et Sui-
mox infra, pag. scq. nol. 4. dam. C L E U . — Quibus adde quae babet Cangias 111
(85) Mss. Angl. alterum. Glo&sar. Grmc.v. Σίφων βίΣιφωνάτωρ: etiu Append.
(86) Ibid. factt spiritus terrestres. (97) Mss. Angl. hane nmilitudineni.
(87) Lamb. replicat. (98) Ex Doctr. ad Aniioch. iium. 4 0 , pag. 256.
(88) Mss. Angl. detideria illorum. Pseudo-Aibanasio est δεκάττι εντολή. H«c item d c -
(89) Lamb. quod compotitum. Hanc lcctionem ee- Kripsit Aiiliocbus bomil. 74.
 94S PASTOR. — U B . II, MANDATUM XII. 9M
Ινδυσαι τήν έπιθυμίαν τήν άγαθήν κα\ σεμνήν. Έ ν - Α malam, el iodtie cupidilatero bown» e l sanctam,
δεδυμένος γάρ τήν έπιθυμίαν ταύτην, μισήσεις τήν Indulus enim cupidilatem bonam, oderis (99) ma-
πονηράν έπιθυμίαν. Αγρία γάρ επιθυμία είς τάδε lam, et refrenabis eam sicut volueris. Horrenda eetr
άνεμπεσεΐ, είς λύπην [... έάν μή ή] συνετδς, δαπα- enim cuptditas inala, el difficilc miligatur. Horri-
νάται ύπ' αυτής δεινώς* δαπανά δέ τούτους μή έχον- bilis est valde et fera, et ferilaie saa oonsumU bo-
τας ένδυμα επιθυμίας αγαθής, άλλ' έμπεφυρμένους mines, maxime ei incideril in eam servas Dei (10·):
τφ αίώνι τούτφ* τούτους ούν παραδίδωσιν είς θάνα- et nisi sapiens fuerit, consumelur (1) ab illa pes-
τον. . . . Ποια, κύριε, είσ\ τής επιθυμίας τής πονηράς, siiue. Gonsumil aulem lalcs, qut non babcnt ve-
τά παραδίδοντα τούς ανθρώπους είς θάνατον; Γνώ- stem cupidilalis bonai, ei implical illos (2) ncgoliis.
ρισόν μοι, ϊνα φύγω άπ' αυτών. "Ακουσον Πρώτον bujus sseculi, cl tradit (3) illos morli. Q u « suni, tu-
πάντων, κ. τ. λ. Vide mox infra, cap. 2. quam, domine, opera cupidilatis maja?, quaetraduut
bomines morii ? Demonslra mihi, utrecedamab iUis*
Audi, inquit, in quibus operibus cupiditasmala morti tradil servos Dei. [Spirilus omnium (4) borainum
lerreslris est et lcvis, el virtutem non babet in tolum, et multa loquitur. Et d i x i t : Quo modo igitiir scire
polest aliquis eos? Audi, inquit, de utrisque vasis : et sicut dico libi, sic probabis propbetam Dei, et fal-
sum propbetam. Primum itaque (5) proba boniinem, qui babel Spirilum Dei : quia Spiritus qui desur-
sum est (6), quietus est et bumilis, et recedit ab omni uequilia et desiderio vano bujus aaeculi; e4 omni
bomine (7) se facit buroiliorem; et nemini respondet inlerrogatus (8); nec singulis respondet r neque
cum vult, homini loquitur Spiritus D e i ; sed tunc loqiiitur cum vull Deus. Cum ergo venerit homo qui
babet Spiritiim Dei, in Ecclesiam justorum babentium Odem Dei, et oraUo flt ad Domitium; Itme non-
tius (9) sanctus divinitatis implet bominem illum Spirilu sanclo (10); et loquiltir in turba sicut Deas
vult. Sic ergo dignoscitnr Spiritus divinitalis, iu quocunque Spiritue divinitatis toqnitur (11).

CAPUT II.
Audi nunc et de spiritu terrestri, vacuo et fatuo, virlutem non babente. Prtmum autem hunc lioma pu-
tatur spiritttm habere; exallat enim sc (12), et vult primam catbedram babere; et improbus est, el ver~
bosus; et in deliciis cooversatur, et in voluplatibus multis; et mercedem accipil divinaliouis stiae. Quod
8i non acceperit, non divinat. ltanc (13) Spiiitus Dei potest mercedes accipere et divinare? Non convonit
haec facere Dei propbetam.]
Πρώτον πάντων επιθυμία γυναικδς, κα\ πολυτέ- Β Sed cupidilas mala est, concupiscere uxorcm
λεία πλούτου, ή έστι φιλαργυρία, κα\ εδεσμάτων πολ- al.enam, vel mulierera concnpiscere virum alie-
λών κα\ ματαίων, κα\ μεθύσματος πολλού, διαφόρων n u m ; et laulilias concupiscere divitiarum, et m u l -
γεύσεων, κα\ έτερων τρυφών πολλών, κα\ μωρών, tuudinem ciborum supervacuorum, ei ebrietalem
καΛ δόξης ανθρωπινής κα\ ματαίας. Πάσα τρυφή multam, et delicias multas. Faluae entm sunt deli-
μωρά έστι και κενή τοϊς δούλοις τού θεού. ciae (14) mollae; et vobipialcs multse supervacuse
sunt servis Dei.
Haecergo cupiditas mala est et perniciosa, qua? morliGcat (15)servos Dei. Haec enira cupidiCas a diabolo
est. Quicunque ergo recesscrint a cupiditate mala, vivent Deo. Nam quicunque subjedi fuerint copiditali
roalse, in pcrpeluum morientur. Mortifera cnim est baec cupiditas mala. Tu ergo indtie cupiditatem j u s l i -
t i » ; et armatus timore Doiuini, resiste cupiditati mal33. Timor euim babitat in cupidiutc bona. E l cupi-
ditas mala, cum viderii le armatum timore Domini resistente (16) stbi, fugiet a le kmge, tt non cot*pa~

V A R I i E LECTIONES Ε Τ N O T i E .

(99) Lamb. cupiditate bona, odiet.
(100) In edilis bic incipiunt Graeca sic : Μάλιστα
el 4 v έμπεσεί είς αυτήν δ δούλος τοΰ θεοΰ, κα\ έάν
μ ή ή συνετδς, κ. τ. λ., quae, si vocem uUimam de-
roas, nullibi exstant, neque apud pseudo-Albana-
s i u m neque apud Anliocbum. Efficta igitur a Fabri-
c i o ex vetere Interprele, Glericus el Russelius ex-
ecripsere. Nos vero verba pseudo-Albanasii, licet
Pastori* textum exacte non exprimael cxbibemas,
t (11) Bodl. et Lamb. quia qukunque $piritu dhi-
Monifauwmiaiiainedilionem secuti,snppleudaUmeii
e\ i i s q o « babet Aiitiocbus.
C Mnc removenda, et in mandatuui pracedens immit-
tenda, ex Wakio moituimvs ad maud. x i , noi. S4.
(5) Sic Felli edit. Oxon. ΑΙ. i/α.
(6) Lamb. Spiritus desursum, omigsis, qui eit.
(7)Mss. Angl. ommum hominum.
(8) Lamb. deest, inUrrogatut.
(9) AI. angelus.
(10) Lamb. Spiritus $anctu$.
nitatis loquitur, loguitur sicut Dominns vult. Ilanc
lectionem retinoit Fellus in soa odtt. Oxou.

i l ) Lamb. comumitur. Ita sane Graeca. (12) Lanib. Primum enim homo putalur tpirhum

2> ln qnibuedam eodicibus impiicat to«, pro qnt- habere exaltantem se. Bodl. aulem sic : Primum
b i s Wakius legit implicatot. enim komo qni putelur $piriium habere, eraltat u.
(5) Lamb. tradet. Sic mox iradeni, et tradet. (15) Lamb. ei Garm. Ita nnnc. E l mox : Sed rton
b**\c leclkmem sequitur FeUus in sua edit. Oxoa. convenit.
l u ediiia Gteriel et Huaseiii omiiiitar cottjaoctio ei
f (14) An dmtim ?
q i a m al. exbibent. (15) Mss. Angl. morti dal.
(I) Mss. Angl. Primum omniutn. Ha>c antem et (16) Bodl. remtentem.
r c l i a u a bujus capitis aliaqoecap. seq.,uacts indusa,
147 S. H E R I L E WS
rebil (17) antc te, timens arma tua : et-©btmebis (18) victoriam, et coronaberis ob illam (1$), el per-
veniee ad cupiditatem bonam, et trades vicloriam Deo quam aceeperis, et servies ei operando sfchi
ipse foluens.
Si aulem serrieria cupiditali bonae, et subditus (20) Α Έάν δέ δουλεύσης τή επιθυμία τή αγαθή, χα\ 6 * © ·
ei faeri3,:poteri5 dominari super cupiditatem ma- ταγής αυτή, δύνασαι κατακυριεΰσαι τής επιθυμίας
lam , et eril sobdita l i b i , sictit volueris. τής πονηράς, κα\ ύποτάξαι αυτήν καθώς βούλει.
CAPUT ΠΙ.
Vellem (21) scire, domine, ς ι ι · modo servire de- Ήθελον γνώναι ποίοις τρδποις δεΤ με δουλεύσαι
beam cupidilati bonae. Audi, inquit : Habe timorem τή επιθυμία τή αγαθή. "Ακουε· Έργασαι δικαιοσύ-
Dei, et fldem (22) iu Dco, et veritaiem ama, et j u - νην κα\ άρετήν αληθείας, κα\ φόβον Κυρίου, κα\
sliliam dilige, ei fac bonum (23). Haec operando, πίστιν, καί άγάπην Ταύτα εργαζόμενος, εύάρε-
probatus eris servus Domini, et scrvies Deo : et στος Ιση δούλος θεού. . . . (24) Κα\ συντελέσας τάς
omnes quicunque servferint cepiditati bonae, vivent δώδεκα ταύτας έντολάς, λέγει· . . . Πορεύου έν ταίς
Deo. Consummalis bis maitdalis duodecim, dixit έντολαίς ταύτα ις, κα\ παρακαλεί κα\ τούς άκούοντας
mibi : Habes hsec mandata, ambula in bts; et au- πορεύεσθαι έν αύταΐς, ίνα ή μετάνοια αυτών καθαρά
dienles bomines hortare, ui poenilentiam agant, et γένηται τάς λοιπάς ημέρας τής ζωής αυτών.
pttnitenlia eorum mnnda fiat (25) reliquis diebus
vitae eorum.
E t roinisierium boc quod tibi d o , explica diligenter, et raullum consequeris frtrclum (26), c l intenie*
graiiam apud omnes, qui poeniieniiam agent el credent verbis luis. Ega enim tecum sum, et cogam illos
credere.
E t d i x i illi : Domine, haec mandala raagna et p r a - (27) Κύριε, αί έντολαΐ αύται μεγάλαι κα\ καλά*»
clcra sunt, et exbilarare cor bominis possunt, qui Β \ δυναταί είσιν, δυνάμεναι εύφράναι τήν καρδίαν
χ α

potuerit cuslodire mandata bac. Sed nescio, do- τού δυναμένου τηρήσαι αύτάς. Ούκ οίδα, κύριε, εί
roine, an possint mandata haec ab boraine cuslodiri. δύνανται αί έντολα\ αύται ύπδ πολλών φυλαχθήναι,
Ait mibi ; Haec mandata facile cuslodies, et non διότι σκληραί είσιν. Έμβλέψας δέ αύτδν δ δούλος τοΰ
erunt dura : eed si Umen in cor tuum posueris, non θεοΰ μετά πολλής αύ στη ρίας εΐπεν Άνανδρε, άκη-
posse ab homioe custodiri, non custodies ea. Nunc διαστά, (^θυμε, κα\ δλιγόψυχε, ούκ οίδας, δτι έάν έν
aulera dico t i b i : Si non cuslodieris b « c mandala, σοΙ έαυτψ προΟή δτι δύνανται φυλαχθήναι, ευκόλως
ct omiscris (28), non .eris salvus, neque fil.i tui, αύτάς φυλάξεις, καί ούκ έσονται σκληραί; ΕΙ δε
neque domus tua ; quia ipse judicaveris, quod non άναβή έπ\ τήν καρδίαν σου, ού δύνασθαι αύτάς ύπδ
possint haec mandala ab homine cusiodiri. ανθρώπων φυλαχθήναι, ού φυλάξεις αύτάς.
CAPUT IV.
Ha?c mihi vebementer iracu-nde loeutus est, ita ut conterreret me valde. Vulturo enim smim mutaverat,
ita ut non poaset bonio suslinere iram ejus. E l cum vidisset me conturbaium totum et confusum , coepit
loqui moderatius el hilarius, dicens :
Stulte et insensate (29), inconstans et ignorana (30) C Ού νοείς τήν δόξαν τοΰ θεοΰ, πώς μεγάλη έστ\ κα\
majeslaiem Dei, quam raagnus (31) quamque roira- ίσχυρά κα\ θαυμαστή* δτι έκτισε ν τδν κόσμον διά
bilis sit, qui orbem creavit propler bominem, ct τδν άνθρωπον, κα\ τήν έξουσίαν άπασαν έδωκεν
omnem crcaturam subjccit homini, et omnem pole- αύτψ κυριεύειν πάντων τών έπ\ της γής; Εί ούν πάν­
statem dcdii iJJi, ut dominetur borum mandatonim. των τούτων δ άνθρωπος κύριος έστι, κα\ πάντων
Dominari, inquit, polesl omnium borum mandaio- δύναται κατακυρίευσα ι, πώς ού δυνήσεται κα\ τού­
rum, qui babel Dominum in corde suo. Qui autem των τών εντολών κατακυριεΰσαι; . . . "Ωστε πασών
habent Dominum in labiia suis (32), et cor illorum τών εντολών τούτων κατακυριεΰσαι δ άνθρωπος, δ
obiusum esl, et longe suni a I>omioo ; ilKs man-
8 1 Ιχων τδν Κύριον έν τή καρδία αύτοΰ* οί δέ έπί τά

••Isa. χχιχ, 1 3 ; Joan. x n , 4 0 ; II Cor. ΠΙ, 14.

V A R L E LECTIONES E T NOTJE.

(17) Lamb. parebit. Gneca, ίνα . . . γένηται. Editi, fiet.

(18) Lamb. accipies.
(19) Mss. Anal. ab ilta.
(20) Apud Fellum vulgaia lectio confirmatur ex
nis. Bodl. Sic et mox, subdita. lpse lamen nialuit,
$ubjectut ... mbjecla.
(21) Lamb. Volebam. Et mox : potsem servire.
(22) Mss. Angl. confide. Sic et edit. Feiii Oxon.
A l . fide.
(23) Mss. Angl. bene.
(24) Uaeo habei pseudo-Athanasiug Dum.13, pag.
259.
(25) l u mss, Vict.,Carm. α Lamb. liz ei Fellus.
(26) Mas. Angl. deest fructum.
(27) Ex Doctr. ad Anttoch., num. 21, pag. 263.'
(28) Lamb. disiimulavtrit. In edilis Graeca hie
mutila.
(29) Mss. Anct. falue. Sequitur pseudo-Alhana-
sius I. c. praecedentibus omiesis.
(50) Carm.,Victor. el Lamb. ignoras. Vide Graeca.
* (51) Mss. Angl.,Garm. el Yictor. magna. Sic et
Graca. HicmeDdum irrepsit in edit. Oxon. ubi sic:
quam magnus, quamque miserabUis $it.
(32) Carni. et Lamb. deest, s«is. Ita et Gr&ca,
ucc UOA Mcer codex quora rcapicit Beriuas.
»49 PASTOR. — LIB. II, MANDATUM X I L 9&>
χεΤλη Εχοντες τδν Κύριον, τήν δέ καρδίαν πεπωρω- Α dala hsecdura suiit etdifflcilia. Ponite crgo vobis,
μένην, κα\ μακράν δντες άπδ τού Κυρίου διά· τήν qui vacui et lews^ e&lis in fide, Dominum Deum
εαυτών ^αθυμίαν, ξκείνοις αί έντολαΐ αύται, σκληραί vestrum in corde liabere (53); ei inleUigelis, quod
είσιν, κα\ δυακατόρθωτοι, θέσθε ούν, ύμείς οί όλιγό- nihil facilius est bis mandalis* ncque duiciue, ne-
ψυχοι^καΐ ελαφροί τή πίστει, τδν Κύριον αδιαλείπτως que mansuetius, neque sancliu* : et convcrlite vos
είς τάς καρ5ία.ς υμών, καί γνώσεσθ3 δτι ουδέν έστιν ad Dooiijium Deuro, et relinquite diabolum et volu-
εύκολώτερον τών εντολών τούτων, ούτε γλυκύτερον^ plates (34) ejus; quia malae sunt, el amarae, el i m -
ούτε ήμερώτερον (35) Βλέπε στερεώς, και έξ δλης mumlaB. Et nolitc timere diabolum, quia in vobie
τής καρδίας επίστρεφε πρδς Κύριον, καί μή φοβηθής poleslalcip nou babet. Ego cniin vobiscum sum
τδνδιάβολον δύναμις γάρ έν αύτώ ούκ έστιν κατά nunlius pqenitcntiae, qui dominor illius. Diabolus,
τών δρύλων τού θεού· ο θεδς γάρ έστιν δ παρέχων aulcm liinorem facil; sed timor illius vanus eau
τήν νίκην Ό διάβολος μόνον φόζον έχει· ό δέ φόβος
% Nolile ergo tiuiere cum, ei_ fugiet a vobis.
αυτού τόνους ούκ έχει. Μή .φοβηθής ούν αύτδν, κα\,
φεύξεται άπδ σού.
CAPUT γ.
Et d i i i illi : Domine, audi me pauca verba diceotem (36). tibi. Dic, inquft, Homo, inquapi, cupil q u i -
detn mandata Dei custodire ; et nemo est qui non pelal a Doinino, ul possit mandata ejus servare. Sed
diabolus durus e s l ; et potenlia sua dominatur in Dei servos.
(37) Ού δύναται γάρ καταδυναστεύε ιν τών δού- Β Et dixit : Non potest dominari in Dei servos, qui
λων τοΰ θεού, τών έξ δλης καρδίας έλπιζόντων έπ' ex toiis praecordiis in Dominum credunl (38). Po-
αύτόν. Δύναται ούν δ διάβολος παλαΐσαι, καταπα- tesl auleni diabolus luciari; sed vincere non polest.
λαΤσαι δέ ού δύναται. Έάν ούν άντιστής αύτδν, νικη- Si enim resislilis i l l i , fugiet a vobis coufusua . 8 t

6ε\ς φεύξεται άπδ σού κατησχυμμένος. Nam quicunque iide pleni nou sunt, timent diabolum,
quasi potestalein babeiilem. Diabolus euim lentat servos Dei, e t , si invenerit vacuos, cxlerminal. $ic-
ul(59) enim homo, cum implevit ampboras bono vino,et inler illas amphoraspaucas semiplenas posuil, α
venit ut lenlcl et gustel ampboras ; non tenlat plenas; scit cnim quod bonae suot; semiplenas aulem gu-
stat, ne sint acidae faciae : cito enim semiplenae amphone acescunt, et perdunl saporem vini. Sic et dia-
bokis venit ad homines servos Dei, tti teniet tltos. Quicanque autem ptcni sunt lide, reslstunt ci fortiler;
et ille recedit ab eis, quia non babel locum intrandL Tunc vadit ad iilos qui non sunt ilde pleni, et
quoniam babet locum, iude inirat in illos; et qusecunque vult, facil illls, et tiuut famuli ejus.
C A P U T VI.
Sed vobis dico ego nuntius poenilentiae : Ne timcatis diabolum. Missus enim sum, ut vobiscuni sim,
quicunque ex toiis pracordiis egerilis pocnitentiam, ut confirmem vus in fide. Ciedile ergo (40), qui
propier delicta vestra obliti estis Deum, et qui salutem vestram objicienies (41) peccaiis vestris, gravalis
vitam vestram, quod si eonversi fuerilis ad Dominum ex totis praecordiis vestris, et servieritis ei secun-
dum voluotatem ipsius, dabit rcmedium animabus vestris (42), postbabitis peccatis vestris priuribus;
el babebilis polcslatem dominandi omnibus operibus (43) diabolL
(44) Μή δέ τήν άπειλήν αύτοΰ δειλιάσης · άτονος Q Minas. autem illius in totuin limere nolile : sine
γάρ ώς νεκρού νεύρα. . . . Μάλλον φοβήθητι τδν Κ ύ - virluteenim sunt, sicut hominis morlui nervi. A u -
ριον τδν δυνάμενον σώσαι κα\ άπολέσαι. dlte ergo me ; et timete Uominum omnipolentem
qui potest vos salvos facere (45) et perdere · · ; et costodile mandata ejus, u l vrvaiis Deo. E i dixi i l l i :
Domine, modo confirmatus sum in omnibus mandalis Domini, quandiu mecum e s ; et scio quod con-
fringes omnem virtulem diaboli (46). Sed et nos exsupcrabimus illum, si possumus (47) mandata baec q u »
praecepisti, Domino coniirmanle, custodire. Custodies, inquit, si cor tuum purilicaveris ad Dominum.
Sed et omnes custodient, qui purificaverint corda sua a vanis cupiditalibus bujtis sxculi, et \ivent Dco.
M
Jac. ιν, 7. M a t l h . x, 2 8 ; Luc. x n , 5.
e,

VARIA5 LECTIONES Ε Τ Ν Ο Τ Λ .
(33) Α Ι . vestrum et m corde habere. Felli edil. (40) Isia exscripsit Anliochiis bomii. 7Z
Oxon. et in corde habele. (41) Mss. Angl. et salutem vestram adjictetts.
(34) Ms. Viclor. voluntates. Et mox l * m b . quoe Wakius autemita hunc locum restiluil : Obliti esiis
pro quia. Deum et salulem vestram; el qui adjicientes peccahs
(35) Hactenus pseudo-Alhanasius num. 21, pag. veslris, gravatis vitam vestram.
264. Qu33 auiem sequunlur exliibel auctor iiuiu. (42) ha Fellus iu sua edil. Oxon. ex rass. Augl.
42, pag. 258, aliquanlura diversa, ut assolel. A l . remedtum peccalit.
(36) Sic Bodl. Fellus aulem, loquentem. (45) Mss. Angt., omnium operum.
(37) Ex pseudo-Atbanasio iium. 1 2 , pag. 258. (44) Haec pseudo-Alhanasius nuiu. 12, sub init.
(58) Ms. Vict. m Deum sperant. Exbibet sperant pag. ^58, auorum quidem priora ab aiiis omisea.
etiam Bodl. lla el Grseca. (45) Bodl. poieit salvum facere.
(39) Hunc locum iaudatOrigcncs, tract. 31, Com- (46) Lamb. immici.
ment. in Matth. xxiv, 42. (47) Mss. Acgl. et poisumui.
rA s. H E R M J E 95*

AKTIOCBUS, ktmiiia 74 ex cnp. 1, hujut nuutd. x i u

f

/Wdf «ttm : Γο/& β omnem cupiditalem malam Α *η<Λ γάρ · *Αρον άπδ σου πάσαν έπιθυμίαν πονηράν·
9
et indue eupiditalem bonam et $anctam. Indutus enim Ινδυσαι δέ έπιθυμίαν άγαθήν κα\ σεμνή ν · ένδεδυ-
cnpiditatem hanc, oderh tnalam cnpidUatem, etσκόμενος re- (48) γάρ τήν έπιθυμίαν ταύτην, μισήσεις
frenabit eam sieut volueris. Fera enim e$t cupiditas
y τήν πονηράν έπιθυμίαν, κα\ χαλιναγωγήσεις αυτήν,
mala et difflciU ntitigatur. HorribiHs enim ett et
9 καθώς βούλει. Α γ ρ ί α γάρ έστιν ή επιθυμία ή πο­
9

valde feritale tva eontumit homines. Cum autemνηρά , κι\ δυσκόλως ήμερούται. Φοβερωτέρα γάρ έσ­
dicit, Fera eet cupiditas mala, significat, quod ctc. τιν, κα\ λίαν τή εαυτής άγριδτητι δαπάνη τους αν­
9

Quamam vero et qualii $U non soium mala udθρώπους. Έν δέ τψ λέγειν, Αγρία ictlr ι) έχιθνμία
9 9
9

et bona cupidUat in sequenli sermone diligenter ήex-ηοτ7\ρά, σημαίνει, δτι, κ. τ . λ. Τίς δέ κα\ ποταπή
fOttU. έστιν, ού μόνον ή πονηρία, άλλά κα\ αγαθή επιθυ­
μία (49), έν τψ καθεξής διαλόγψ ακριβώς εκτί­
θεται.
Idem ANTIOCHUS, nomilia TJ ex cap. 6 hujut tnand.
9

Credamus ergo Deo, qui propter delicta nostra de- β Πιστεύσωμεν ουν τψ Θεψ, οί διά τάς αμαρτίας
ημών άπεγνωκότες τής ζωής ημών · κα\ έπιστρέψω-
ipondimus litam nostram : et converlamur ad Domi-
num Deum nottrum ex totis praxordiis no$tri$ :μεν et πρδς Κύριον τδν Θεδν ημών έξ δλης τής καρ­
operemur }ustiliam reliqui$ diebus tilm nostree δίας
: etημών * κα\ έργασώμεθα τήν δικαιοσύνην τάς λοι­
serviamus ei recte secundum voluntatem ipsius.
9 πός Et ημέρας τής ζωής η μ ώ ν κα\ δουλεύσωμεν αύτψ
όρθώς κατά τδ θέλημα αυτού. Κα\ ποιήσει Γασιν τοϊς
dabU remedium peccatis nottris prioribus ; et habe-
προτέροις ημών παραπτώμασι· κα\ Ιξομεν δύναμιν
bimut potestalem dominandi operibus diaboli. Minas
τού κατακυριεύσαι τών Ιργων τού διαβόλου. Τήν δέ
autem Utiut in totum timere nolimus: sine virtute
άπειλήν αύτοΰ δλως μή φοβηθώμεν · άτονος γάρ έσ­
enlm tunt ticut hominis ntortui nervi. Sed limeamus
9

Dominum omnipotentem et cuttodiamu$ mandata

9
τιν, ώσπερ νεκρού νεύρα. 'Αλλά φοβηθώμεν τδν
eju: et vivemu* in eo. ηανταδύναμον Κύριον, κα\ τάς έντολάς αυτού φυλά-
ξο>μεν · καί ζήσωμεν έν αύτψ.

LIBER TERTIUS
QUI IN8CRIBITUB

SIMILITUDINES.
SIMIUTDDO I.
Noa quia in hoc mundo permanentem civitatem non habtmu$ dtbere inquirer* futuram.
f 9

C A P U T .UNICUM.
Et dixit i n i h i : Scitis vos Oomini servos in peregrmatione (50) morari ? C m i a s enim vestra longe est ab
hac civilate. Si ergo scitis civiiatem vestram in qua babitaluri (54) estis, quid hic erailis agros, et appa-
ratis lautiuas et aedilicia, et habitationes (52) supervacuas? Haec enim qui comparat i n bac civitate, non
cogitat in suam civilatem redire, Ο slulte, ο dubie el miser b o m o , qui non intelligis toc omnia alieaa
esae, et sub alterius poteslale, Dicit enim libi (53) Dominus civitatis hujus : Aut iegibiw utere meis, airt
recedo de civitale mea. Tu ergo quid facies, qui babes legem in civiute tua (54)? Numquid propter agros
luos, aut propter aliquos apparalus tuos, poteris negare legem tuam? Quod si negaveris, et volueris redire
in civiutem tuam, non recipieris, sed excluderis inde. Vide ergo tu (55) sicut peregre consistens, nihil am-
plius compares tibi, quam (56) sit neeeasariuro et Mifftciens t i b i ; et paralus esto, ne (57) eum voluerii
Dominu* (58) d f i t a l i s bujue expellere te, contradicas legi ejus; el eas in civiuiem tuam, u l uiaris le^e

V A R I ^ L E € T K ) N E S Ε Τ ΝΟΤΛΕ.
(48) Sic edilio P a r i s . , an. 1644. Editt. Herm», (53) Lamb. deest tibi.
ένδεδυσαένος. Ρββυάο-Αΐ^ιι.ένδεδυμένος, (54) Lamb. civitatem tuant.
(49) Edit. Parrs. cit. ή πονηρία ή έκθυμία, A i (55) Ita mss. Carm.,Vict. et Lamb. pro ut quod
9

Editt. Hermae ad unum omnes, ή επιθυμία : ma- babent editi, praeter Oxou.
luntque, duce Goielerio. leg. ού μόνον ή πονηρά, (56) Mss. Angl. nisi quod. Sic et Fellus.
άλλά κα\ ή αγαθή επιθυμία. (57) Carm., Vict. et Angl. ut pro ne. Qtiam mss.
(50) Lamb. peregre. Et mox : Civitas ve$ira leciionem sequitur Fellus.
9

omisso enim. Hac laudat Anliochus homil. 15. (58) Lamb. Deus ut Dominus. Ai Felli editio
(51) Mss. Angl. habiiuri. Oxon. Dau vel Domi*ut : quod non adverlit C U H
(52) Lamb. mdificaiione$, ricua.
 98S PASTOR. — LIB. HI SIMIL. II.
9 984
ttia, sine injurla hilaris. Voe Igitar videte qai servkis Deo, et iiabetis eum in cordibus vestrle : opcramini
opcra Dei, memoree mandatorttm e l promissorum ejus q u » (59) promisit; et credite e i , quod faciet vobis,
si mandata ejus custodieritis. Pro agris ergo quos eroere volueritis, redimite anim&a de necessitaiibus,
proul quisque potest; et v i d u a a abeolvile, orphanis (60) judicate, et opes ac diviiias vestras in hujusmodi
ik

optribus (61) consuraite. ln boc enim vos DominusloqapletavU, u l hujusmodi rainisteria expleatis. Multo me-
lius esl h*c facere, q u a m agros aut domos emere; quoniam haec o m n i a peribunt in saeculo : at (62) q e a
pro nomine Dei feceris, Invenies in civitate t u a , et babebis gaudium sine tristitia et timore. Divitias ergo
genlium nolite cupere, pernicioese sunt enim servis D e i ; de propriis autem quas babetis, ea agite, quibue
pouitia conaequi gaudiura. Et nolite adulterare, nec allerius (63) uxorem tangere, neque concupiscere.
Coneupisce tuum opus, et salvus eris.
Ex ista simUitudine hccc verba facit ANTIOCIUJS, homiiia 15.
Ε Ι οδν έπ\ ξένης κατοικοΰμεν, χα\ ή πόΤας ημών Α Si ergo in peregrinatione moramur, et civitas » o -
μακράν Απέχει άπδ της πόλεως ταύτης, κα\ οίδαμεν Ura longe est ab hac civitate, et tcimus civitutem
τήν πόλιν ημών εν ή μέλλομεν κατοικείν · τί είς τήν nostram in qua habitaturi sumut, quid in aliena
άλλοτρίαν έτοιμάζομεν Αγρούς, κα\ οίκοδομάς , καί apparamm agros, et <edificia et habilatione$ tu- t

οΐκήματα μάταια, κα\ παρατάξεις πολυτελείς; Ταύτα pervacuas, et lautas conslructiones ? Hcec ergo qni
ούν έτοιμάζων είς άλλοτρίαν πόλιν, δήλος έστιν, δτι comparat in aliena civilate, palam e$t, quod non co-
ού προσδοκά έπανακάμψαι είς τήν ιδίαν πόλιν, τουτ- gitat tit $uam civilalem redire, hoc est in supernam
έστιν,είς τήν άνω Ιερουσαλήμ. Όγάρλογισμδςουτος Hierosolymam. Est enim hcsc consideratio stultorum
αφρόνων, κα\ διψύχων, κα\ ταλαίπωρων ανθρώπων et dubiorum, et miserorum hominnm. Non enim m -
έστίν.Ού γάρ συνίει, δτι ταύτα πάντα αλλότρια είσι, κα\ telligit, hcec omnia aliena etse, et sub alteriut po-
ύπδ εξουσίας έτερου είσ\, τουτέστι τού άρχοντος τού tettate, hocettprincipis tosculi hujui. Debemus igitur,
αίώνος τούτου. Ούκ οδν δφείλομεν, ώς έπ\ ξένης κατοι- nculperegre con$i$tente$ nihU ampliu» ccmparare
%

κοΰντες, μηδέν πλέον έτοιμάζειν έαυτοις, εί μή τήν nobit, quw sit necessarium et tufficiens. Qui etdm
αύτάρκειαν τήν άρκετήν. Οί γάρ άγαπώντες τδν amant Dominum tuutn, et habent eum temper ta
εαυτών Κύριον, κα\ έχοντες αύτδν άε\ έν τή εαυτών g cordibus $ui$ m mandath eju§ ineedeni, et tit pro-
t

καρδία, έν ταΐς έντολαΐς αυτού πορεύσονται, κα\ ταϊς
έπαγγελίαις αύτου πιστεύουσι, καί καραδοκούσι.
Καλδν ούν έστιν άντ\ τών χτισμάτων κα\ χρημάτων,
των σήμερον μεν ημετέρων, αύριον δέ άλλοτρίων,
ώνήσασΟαι ψυχάς θλιβομένας, καθώς τις δύναται *
missa ejus credunt, atque $x$pecla*i. Botmm igitur
«·*, pro domibus et pecuniis, hodie quidem no*tri$,
cra$ vero alienis, redimere animat de necesiitatibus,
prout qui$q*e potett; etvidua* ac orphanos wilare,
nec detpicere : simititer et in moHOiterii$ $icque t

χαί χήρας χα\ ορφανούς έπισκέπτεσθαι, χα\ μή πα- recte $ua administrare ; et divitias, quas α Deo ac-
ραβλέπειν αυτούς * ωσαύτως χαί έν μοναστηρίοις, cepimut in hac vita, in hujutmodi homines contu-
xa\ ούτω καλώς διοικεΐν τά καθ' εαυτούς * καί τδν tnere. ln hoc enim et prasbuit nobh ea bonus no$ter
πλούτον, δν παρά θεού είλήφαμεν έν τψδε τψ βίψ, Dominus, ut in ejustnodi ministeria insumanlur; et
είς αυτούς άναλίσκειν. Είς τούτο γάρ κα\ παρέσχε ν ρτο ii$ reportemus thesaurum ηοη deficientem. Multo
ήμίν αυτά δ άγαθδς ημών Δεσπότης, ίνα είς τήν δια- Uaque tnelius esl, lales villas et domos emere, quas
κονίαν ταύτην δαπανηθώσι, κα\ άντ' αυτών κομίσω- stabilet sunt et deducunt in nostram metropotim,
μεθα θησαυρδν άνέκλειπτον. Πολύ ούν βέλτιόν έοτι, quando in eam migrabxmut. Negligamus ergo [teu
τοιούτους αγρούς, κα\ κτήματα (64) άγοράζειν, άτινα nolhnus cupere], charitsimi, lemporalia, ut mema
κα\ παράμονά είσι, ? Λ \ προάγουσιν είς τήν ημών G pouimus consequi.
μητρόπολιν, δταν άποδημήσωμεν είς αυτήν. 'Αμεριμνήσωμεν ούν, αγαπητοί, τών πρόσκαιρων, Γνα τών
Αΐδίων έπιτύχωμεν.

SIMILITDDO II.
Ut vitis ulmo fulcitur, sic dives oratione pauperis juvatur.
CAPUT UNICUM.
Cnm ambularem in agrum et considerarem ulmum et vitem, et cogilarem (65) intra me de fruclibus ea-
r a m , apparuit mihi angeius, et dixit mihl : Quid diu (66) intra te cogitas? E t dixi ilii : De bac vite et ul-
«•Isa. i , 1 7 .
V A R L E LECTIONES E T N O T i E .
(59) A l . promtiiioMttm eju$, qua$. ta$ et disputo. Quem in locum C l e r . : c G i c e r o D i a i i i
(60) Carm. Vict. et Lamb. jtulificaie, orphanoi. temporis est, inquit, vox dnpulare, pro eo quod eat
• (61) Carm. Yict. e l Lamb. deest operibus. agere do re quapiara ; quae legtturin codd. Anglica-
(62) Lamb. nam. E l mox, cititatem tuam* nis, et passim mutata est in cogitare; quod exscri-
(65) Lamb. adulterari, tt atierius aliqmd. At piores non intelligerenteam vocem alioaenau, quam
altercandi. »
(64) Forte κτίσματα, ut paalo stiperiog κτισμά- (66) lta ms. Vict. l u et edit. Oxon. A l . o m i U O A l
των. Idqoe insinuat velus Aermse inlerpres. di*.
(65) Mas. Angl. ditputarem. E l m o x infra, ditpu-
955 S. HERHA 956
ωο disputo. dominc , quoaiam froclos illaruin decori sunt. E l dixit miiii: H s dux aritares I* Γ Κ ί ρ Ι π ι ι ι
posiue suntsenris Dei. E i dixi i l l i : Vcllem scirc, domine, baruin arbonim exempUuo quod dicis. Aedi, i a -
q u i t : Vides lianc vitcm et hanc ulmum : Yideo, inquam^ domine. Ilaec (67) t i t i s , i n q u i t , fhtttifera e s l ;
ulmus auiem, li^num sine fructuest; κ/τ vitisbaec, nisi applicila fuerit ulmo el super iUam r*qaie*eril(68) 9

non potest multum frucium facere. iacens enim io terra , malos fraclus d a l , qnia noo pendei super
ulmum : el pro se et pro ulmo fructum dat. Vide ergo, quod (69) ulmus fniclum dalnou mioorem, quaoi
vitis, sed polius majorem. Quoniodo, inquam, domine, majorem quam TilisT Suspensa, inqoit, ad u l -
mum (70), frucium mullum el bonura d a l ; jacens aulem io lerra, exigaum e l pessimum f r u c i a n dat (71).
H*e igilur similiiudo posiu csl servis Dci, pauperi e t d m i i (72). Respoadi, inquiens : Doncine, demonsira
raibi. Audi, biquii ; Dives babci opes, a Oomino vero pauper e s l ; dislrahilur euiin circa diviuas soas , e i
valde exiguam babct orationem ad Dominum; et quain b a b e l , inertem babel, et non habeuCem virtutem.
Cnm igitur dives pneslat pauperi, q u » illi (75) opus suol, paupcr oral ad Dominum pro (tirite, ei Deus
praeslat diviti omnia bona ; quia pauper dlves est in oralione, c l virtulem rcugnam habet apud Domiiiam
oralio ejus. Tunc crgo dives preslat omnia pauperi, quia sentit illum cxaudtri a Dooiino; et libentius ac
sine dubitalione pnesiat ei omoia, et curat n- quid ei desit. Pauper Deo gralias agit pro dlvite, quia opas
facianl a Domino. Apud boroiiies crgo ulmus non putalur dare fruclum (74); et nesciunt, neque inlelli-
gunt, qnod si socielas advencrit (75) v i t i ; et viiis duplum dai frucium (76), et pro se et pro uluio. Sic
et pauperes pro locupletibus (77) oranles ad Donunum , exaudiuntur; et augenlor opes eorum, quonianx.
ρ «slanl pauperibus ex opibus suis. Sunt igilur amuo consortes bononim opcrum suorujn. Quicunqtie
igilu ba2c fecerit, non deseretur a Domino, ac erit scriplus in libro vitae. Felices igilur qui possident,
et senliunl se locupleiari; qui hoc enira senseril, poterit aliquid admiiiistrarc.
SJMILITUDO III.
Ut hieme virides arbores ab aridu, sic in hoc sceculo justi ab injustis internosci non
possunt.
C A P U T DNICUM.
Oslendit roihi arbores multas abjectis foliis , quae mibi velul arida3 videbantur ; omnes enim similet
eraut. Et dixit mihi : Vides arbores bas ? Video, inquam, domine, similes aridis. Respondena dixit m i h i :
hae (78) arl>ores in sinUitudinem sunt (79) boroinuui, qui ίο saiculo morantur. Respondi, inquiens :
Doipire , cur velut aridis similes sunt? Quoniam, inquil, IHMS justi ncc injusli cognoscuutur, sed similes
sant in hoc (80) saeculo. (8!) Hocenim aaeculum justis biemsest; qui(82) oon agnoscunlur, cum pwn
^atoribus habiiantes. Sicut in bitmeomnes arbores, abjeclis foliis, aridis siniiles sunt, nec poteat cognosci
••u* sunt aridae, aut quae virides : sic et in hoc saeculo, nec jusli nec injusli cognoscuntur; eed similea
eiint omnes.
SIMILITUDO IV.
Vt astate vividce arbores ab aridis, fructu et virenlibus foliis internoscuntur : $ie in fttfuro
sceculo justt ab injustis beatitudine different.
CAPUT UNICUM.
Ostendit raihi iterum arDores multas, quarum aliae frondes emittebant, alise aridai eranl. E i dixit m i h i :
Videsne bas (85) arbores ? Respondi : Video, Domine, alias aridas, et alias frondcntes (84)· Hae arbores,
inquit, quae viridcs suia, jusli sunl qui habitaluri sunt in fuluro saeculo (85). Illud cnim fatarum sa3cu-
lum aestas est justis ; peccatoribus aulem biems. Cum ergo illuxerit misericordia Ddmini, tunc decla:a-
buntur qui serviunt Deo, el omnibus (86) pcrspicui erunL Sicut enim in aBState fructus arboris cujus-
cunque dcclaratur, et patet (87): sic et justorum factum declarabilur, et patebit; et omnes bilares ct
V A R L E LECTIONES Ε Τ ΝΟΤΛΕ.
(67) Laudat bunclocum Origenes homil. 10, in (77) Lamb. Ivcupletantibus.
Jotuam, cdil. noviss. BB. toin. III, pag. 425. (78) Lamb. addil aridce.
(68) Mss. Angl. ut super tilam refrigerct. Fclbis (79) Iia Lamb. Ila el Fellus. Al. morpm.
paulo superius exbibel applicata, rejiciens ediiorum (80) Mss. Angl. huic.
epplicita. (81) Laudal banc simililudinem Origenes tracl.
(69) Mss Angl. quia, el. ?>Q. Comment. in Malth. xxiv, 32, noviss. edit., t. II, ·
(70) Ila Fellus ex mss. Angl. A l . in ulmo. pag. 872.
(71) Ms. Lamb. h;«c omitlit ijacens autem in fcr- (82) Msa. Vict. ei Carm. quia. Fclli editlu Οχοιι·
Γα, exiquum e pemmum fructum dal. qnoniam.
(72) Mss. Angl. in servos Dei> in pauperem et di- (83) Lamb. deest hatJ
titem. Hanc leclioneiu sequiiur Fellus, vulgatam (84) Mss. Angl. frondescere.
respuens. (^) Lainb. habiiuri $unt fulurttm smcuium.
(73) Mss Angl. decst illi. (86) Ila mss. Angl. et Carni. lla quoque edilio
(74) Ms*. Angl. frucln* dare. F?IL Oxon. A i . omnes.
(75, Bodl. siccitu; uon udveucril. Lamb. siccita* \b*i) Mss. Garm.clLamb. patcl. E l m o x , parebunt
temu omnes pro pau*ii; et omne*.
(76; Lamb. abundat fruclu.
US7 PASTOR. — U B . 111, S M I L . V . 953
gaudenles in illo saeculo restituenlur. Nam caeiere (88) gentes, peccatores scilicct (89), sicut arborcs quas
vidisli aridas, tales invenienlur aridi elsine fructu in illosseculo ; etsicut arida ligna, comburentur : et
palam fiet (90), quoniam male fecerunt in omni tempore vilae suae; et comburentiir ideo, qoia peccaverunt
ci peccatorum suorum uon egerunt poenitenliam . Sed et caeterae gentes coraburentur, quia non agno-
M

verunt Deom creatorem suum. Tu ergo fac fructum bonum, ut in aestate(91) cognoscaiur frucius (uus ;
et absline te a miiliis negotiis, et nibil delinques. Quicunqueenim multanegotia agunt, mulla deliuquunt;
quia constricti sunt circa negotia sua, et non serviunt Deo. Nam quomodo potest homo qui non servit
Deo, aliquid petere et accipere a Deo ? Qui enim servium Deo , petunt et accipiunt sua desideria. Quod
si unum negotium tractat aliquis, potcrit servire Deo; quouiam non alienalur animus ejus a Domino,
sed pura mente servit Deo. Hoc ergo si fcceris, poleris in venturo saeculo habere fructum; scd et omn°s
qui fecerint haec, fruclum ferent.
SIMILITUDO V.
De vero jejuniOj et ejus mercede; tum et de corpori* munditia.
CAPUT P R I M U M .
Cum jejunarem et scderem in monie quodam, ei gralias agerem Deo pro omnibus quae feccrat mecum;
video pastorem illum aedentem juxia me, ac (92) dicentem mihi : Quid tam niane huc venisli ? Respon-
di : Quoniam, doraine, slationem babeo. Quidest, inquit, slatio? Et dixi : Jejunium. Et d i x i t : Quid est
illud jejuniuiii? Sicut solebam, inquam, sic jejuno. Nescitis, i n q u i t , Deo jejunare ; neque est jejuniiMw
hoc quod jejunalis, Deo nihil proOcientes. (juare, inquam, domiue, ita dicis? Dico certe, inquit, non
esse (93) jejunium hoc, quod pulatis vos jejunare; sed ego te docebo quod sU jejunium plenum accep-
tumque Deo. Audi, inquit: Dominus non desideral lale jejunium supervacuum ; sic enim jejunando n i -
hil praslas aequitati. Jejuna certe verum jejunium lale (94). Nihil in vita lua nequiter facias; sed mente
pura servi Deo, custodiens mandata ejus, ct in prsecepta ejus (95) ingrediaris, neque admiseris deside-
rium nocens in animo tuo. Crede aulem Domino, si haec feceris, limoreinque ejus babueris, atquc abs-
tinueris ab omni negotio malo, Deo le victurum. Hsec si feceris, jejunium raagnum consuramabis ac-
ceptumque Domino.
CAPUT II.
Audi simililudinem quam diclurus sum tibi ad jejunium pertinentem. Quidam cura haberet fundum ser-
vosque muhos, in quadam parte fundi sui posuit vineam succcssoribus (96); dcinde peregre profeclus,
elegit servum quembabebal OdeUssimum ac sibi probalum; eiqua assignavil vineam, praecipiens ut v i l i -
bus jtingeret palos; quod si fecissel et mandatum suum consummassct, liberlalem eidem se dalurum pro-
misit. Nec praeterea quidquam aliud pra?cepit i l l i , quod in ea faceret (97), atque ila peregre profeclus
est. Postquam autem servus ille euram apprebendil (98), fecit quoecunque praeccperat dominus. Cumque
depalassel vineam fllam, et aniraadvertisset eam berbis repletam , coepit secum ila cogitare (99), dicens :
Peregi quod mibi preceperat dominus; fodiam nunc vineara bauc, eterit formosior cum fueritfossa (100);
et extractis bcrbis, majorem dabit fruclum , ei non suffocabitur ab herbis. Aggressus deinde fodit, et
ouines herbas quae in ea erant, e x t r a x i i ; atque ita evasit vinea speciosissima ac laela, non suffocala ab
berbis. Post aliquaiilum vero temporis venit dominus ejus, et iugressu3 est vineam : quam cum depala-
U m vidisset decenter, ac circumfossam (1), elextracUs nerbas ab ea, et laetas esse vites; ex facto boc
servi sui gaudium cepit. Adhibito iiaque filio quem cbarum et haeredem habebat, et amicis quos in con-
silio advocabal, indicat ea quae servo suo facienda mandasset, quae preierea ille fecisset. Αι illi protinus
gratulati sunt servo i l l i , quod tam plenum testimonium domini sui assecutus fuisset. Att dcinde illis :
Ego quidem huic servo libertatem promisi, si cusiodisset mandalum meum quod dederam; et custoJivit
illud, et praelerea opus bonuin adjecit in vineam, quod [mibi quamplurimum (2) placuit. Pro hoc igiiur
«•Maltb. m , 10; VII, 19.
V A R L K LECTIONES E T NOTMS.
(88) Mss. Angl. et Carm. exterw. cxbibere in prceceptis ejus. A l . in prceceplU ejus tit-
(89) Lamb. deest icilicet. grediens.
(90) Ita mss. Angl. Ila et Felli edit. Oxon. A l . (96) Mss. Angl. adfuturis. Sic et Yict. A l Lamb.
Hent. futuris.
(91) Lamb. tit eo stare. (97) Mss. Angl. facere deberet. Sic et edit. Οχοικ
(92) Bodl. addit hwc. Apud Clericum v e r o m s . Lamb. s i c s e h a b e l : quid-
(93) Lamb. enim quia non est. Sic el Felli edit. quam prcecepil illi, ul quid in ea facere deberet.
Oxon. quse tamen babet quoniam pio quia. Hinc (98) A l , Codd. addunt c<Bpii,et.
nonnulla excerpsit pseuda-Athanasius in Doctr. ad (99) Mss. Angl. di$putare, ut modo sup. c a p . i ,
Antioch. num. 16,pag.260,quorum pars proferenda notaCum.
mox infra cap. 5. (100) Mss. Angl. formosior fosta.
(94) Lamb. Leve enim jejunium tale est. Habel (1) Lamb. fos$am.
quoque enim pro certe Felli edit. Oxon. (2) Mss. Aogl. validhume.
(95) Sic Fellus ex mss. Angl. ubi tnonct Bodl.
 9*9 S. ΒΕΚΜΛΕ 960
opere quod fecit, volo eum fllio meo facere cobaeredem; quoeiain cum gengigset quid egget bonum, non
omisil (3), sed fccit illud. floc cousiliuni domini, et fllias (4) el amici ejus comproba verunt; ut flerel
scilicet bic scrvus cohaeres iilio. Postdies deinde non multos (5), convocatis amicis , palerfamilras m i -
sit (6) de coena sua servo illi ciboe complures. Qnog cura accepigget ilie, eustulil ex eis quod sufficiebat
(7) s i b i ; reliquuin autem conservis suis distribuit. Quibus acceptis, illi I«tati gunt, et coeperoM illi opia-
re, ut majorciu graliam apud doimnum inveniret, ob ea quae fecerat ipgig. H « c omnia cum audisset do-
minug ejus, percepit iterum maximum gaudium; et convocatie rursura amicig et filio, exponit factum
servi sui de cibis suis quos ei miserat. llli ilaque tanto magis aeeenserunt patrifamilias, ipsum servum
cohxredem tllio debcre fiftri.
C A P U T III.
Dico ei : Doniine, bas similiiudities non novi, neqae intelligere posgtim, nisi eas ia mibi exponag.
Omnia, inquit, exponam tibi quaecunque locutus fuero tecum, aut ostendero tibi. Mandata Domini custo-
di, et eris probatus, el scriberis in numero eorum qui cuslodiunt mandata ejus. Sijautempraterca q u « (8)
mandavit Dominus, aliquid boni adjeceris (9), majorem dignitatcm tibi conquires (10), ei bouoralior(ii)
apud Dominum eris, quam eras futurus. lgitur si cuslodieris mandata Domini, et adjecerig etiam ad ea
staliones has, gaudebis; maximc, si secundum mandaUiro meum servaveris ea. Dico ei : Quidquid luihi
praeceperis, domine, servabo; scio enim te raecum fuiurum. E r o , i t i q u i i , tecum , qui tale proposilum
babeg. Sed el cum omnibus ero, quicunque idem propogitum babuerlnt(12). Jejuniura boc, inquit, cusio-
'dilis mandatis Domini, valde bojium cst. Sic igilur servabis illud (13).
Primum omnium cave ab omni probro, et turpi (14) Πρώτον πάντων φύλαξαι νηστεύει άπδ παν-
vcrbo, ei ab omni noxia cupidilate; et purifica τδς βήματος πονηροΰ, και ακοής πονηράς· κα\κα-
sensum tuum ab omni vanitate gaeculi bujus. S l θάρισόν σου τήν καρδίαν άπδ παντδς μολυσμοΰ,χα\
bsec cuslodieris, eril boc jejuuiuin juslum. Sic er- μνησικακίας, κα\ αίσχροκερδίας. Καί έν ήμερα Jj
go facies. Peraclis q u » supra scripla sunt, illo die νηστεύεις, άρκέσθητι άρτφ καί λαχάνοις κα\ ύδατι,
quo jejunabis, nibil omnino gustabig,nisi panemet ευχάριστων τψ Θεψ · συμψηφίσας δέ τήν ποσότητα
aquam; et computata qaantitate cibi qucm cxteris της δαπάνης τοΰ αρίστου, ού έμελλες έσΟίειν κατ*
diebus comesturus eras, sumptum diei iliiug quem έκείνην τήν ήμέραν, δδς χήρα, ή δρφανψ ή στε ρου μένω,
faclurus erag, repones, et dabtg (15)viduae, p u - πρδς δν δή σαφώς έμπλήσας τήν εαυτού ψυχήν, εύξετα;
pillo, aot inopi : et sic consumroabis humilitatem υπέρ σού πρδς Κύριον. Έάν ούν τέλεσης τήν νη-
anima* tuae; u l qui ex eo acceperit, satiet animam στείαν, ώς ένετειλάμην σοι, έσται ή θυσία σου δεκτή
suara, et pro te adeat Dorainum Deum oraiio ejus. ενώπιον Κυρίου, καί εγγεγραμμένη έν τοΖς ουρανοί ς,
Si igilur sic coiisuinmaveris jejuniuin tuum, quem- έν ήμερα τής άνταποδδσεως τών ήτοιμασμένων άγα-
admodum praecipto t i b i , erit hostia tua accepta Οών τοις δικαίοις.
Domino, etscribelur hoc jejunium tuum. Haec statio sic acla (16) est bona, bilaris et acccpia Do.
mtoo.
Hinc ANTIOCHUS, homilia 7.
Jejunium enim verum est, non tnodo se tabidum Νηστεία γάρ αληθινή έστιν, ού μόνον τδ έαυτδν
fucere, sed et quantilaiem sumptus quem comestu- έκτήξειν, άλλά κα\ τήν ποσότητα τής δαπάνης, ήν
rui erat, dare viduos et inopi; ut qui acceperit, «α- έμελλεν έσθίειν, δούναι χήρα, ή πτωχψ * ινα δ είλη-
liatus, oretpro eo, ei acceplafialDeo Iwslia ejus. φως, έμπλησθε\ς, εύξηται υπέρ αύτοΰ, κα\ δεκτή
γένηται ή θυσία αύτοΰ παρά τψ Θεώ.
Ilaec tu si servavens cum nberis luis et tota aorao tua , custoditis his, felix (17) cris. Et qtricunquo taec
audita custodierint, felices erunt; eC quidquid petierint a Domino, obltnebuiit.
CAPUT IV.
Et precatug (18) sum cum, ut mibi expkmaret hanc similitudinem de fundo et domino, ac vmea et ger-
vo qui depalaverat vineara ; et berbis q u * extractae de vinea erant; et de Qlio et de araicis, quos in con-

VARWS LECTIONES E T N O T i E .
(3) Lanib. dmtmnlaviL (13) Lamb. Si igitur ientaderit illud, primtm.
(4) Lamb. et fecit filiu$. (14) Pseudo-Alhanasius num. 16, pag. 261.
(5) Mgs. Angl. dies paucos. (15) Lamb. apud Fellum gic : cibi, cmleth diebus
(6) Lamb. convocain paterfamiUat amicii anli- quce come$turu$... reponens, dabi*. Apod Clcricnin
quis, misit. autcm ita : cibi, caHemquegt»a editorus era$... re-
(7) Lamb. svfficereL ponis et dabis. At edil. Uxon. sepones et d*bi$.
(8) Lamb. Sin auUtn prmttr ea quam quod. Hnnc locum respicit Antiochus homil. 7.
9) Lamb. feceri$.
(9)1 (16) Lamb. ge$la.

!!
10) Mgg. Angl. acquires. (17) Lamb. salvus. Et paulo post, talvi profe-
(11) Lamb. honestior. Sic c l Fellos. iicet
(12) Sic mgg. Vict. Carui. c i Lamb. Sic el cdit. (18) Mss. Angl, deprecutut
(12) A l . habent.
Oxon.
964 PASTOR. — L16. III, SIMIL. V . 963
eitio adbibuerat. Intellexi enim, esge illud similitudinem. Ati m i l i t : Valde audax es ad interrogandum,
Nihil enim debes inlerrogarc : nam gi oportuerit dcmonstran , demonslrabitur tibi. Dico e i : Domiue,
qoxcunque ostenderis mihi, nec declaraveris, frustra videro (49) iila, si non intellexero quidnam sint,
et similitudines si quas proposueris, et nori exposueris, frustra audiero (20) eag. Respondit mihi rurgug,
dicens : Quicunque Dei servue est, Dominumque (21) babet in prsecordiis suis, petit ab eo intellecium,
et obtinet; et omuem similitudinem explical (22); et intelbgit verba Domini, quae inquisitione egent (23).
Quicunque vero inerles aunt etpigri adorandum, illi dubilant petere a Domino; cum git Dominug tam
profundae bonitatis, ut petentibes a se cuncla (24) gine intermissione tribuat. Tu ergo, qoi confirmatiis et
ab illo venerabili nunlio (25), et accepisti orationem tam poteniem, cura piger non sis , cur jam a Do-
mino intellectum non petis, et accipis? Dieo e i : Cum te pnesentem habeam, necesse est ut a te petam,
et inierrogem; tu enim omnia mihi ogtendig, et loqueris, com ades. Nam (26) si sine te ea viderem vtd
attdirem, Uinc Duroinum rogarem, ut ostenderet (27.) mihi.
CAPUT V .
Et respondit : Dixeram tibl paulo ante, callidom te esse et audacera, qui golutioneg similiiudinum i n -
lerrogae. Sed quia (28) ita es perlinax, solvam tibi hanc quam desideras simililudinem, ut oranibus no-
tam facias eam. Audl nunc, inquit, etpercipc animo. Orbem terranim fundus ille significat, qui in simi-
litudinero egt pogitus. Dominus auiem fundl demonstratur esse is, qui creavil cuncia et consummavit,
et virtatem illis dedit. Fiiius autem, Spiritus sanctos est; servus vero i l i e , Filius Dei est; vinea autcm,
populus est quem gervat ipse; pali vero, nuniii gunt, qui a Domino prapositi sunt ad contineudum po-
pulum ejus; herbae autem quae evuis^e sunt de vinea, admtssa (29) sunt servorum D e i : cibi vero quos do
ccena misit i l l i , mandata sunt quae per Filium dedit populo suo; araici autem illi quos in consilio advoca-
vit, angeli (30) aunt gandi quos primo (31) creavit. Abscntia vero illius patrisfamilias, lenipug est quod
in adventum ejus restau Dico e i : Domine, magnitice et mire omnia haec se b,abent, atque boneste, num-
quid ergo, domine, inquam, haec poterara intelligere? Nequidcm quispiam praeterea homo, tameui valde
prudeng sit, polertt (32) inleUigere ea, Sed nunc wihi demongtra, domine, quod qu»ro. Quare quod
ιι» (33), inquiL Quare, inquaro, Filius Dei in gimilitudine bac, servili loco ponitur ?
C A P U T VI.
Audi, inquit : Sn servili tooditione non ponitur Filius Dei, sed in magna potestate et imperio (34). E i
dixi : Quomodo (35), inquam, domine? Non inlclligo. Quoniam, luquii, eis quos (36) Filio suo tradidit,
Filias ejus nuntios pneposuit, ad eonservandos (57) gingnloa; ipse autem plurimum laboravit, plurimum-
que perpessus est, ut aboleret delicta eorum. Nulla enim vlnea potest fodi srne labore ac dolore. De-
letis igiiur peccatig populi gui, ipse eiadem monstravit itinera vitae, data eig lege quam a Palre accepe-
rat. Videgigitur, esse Dominum populi, accepta a Palre suo omni polestale. Qaare aolem Dominug in
€onsiIioadbibueritFiliumdebaereditate,etbonoa(38)aogelog?euia iiuntius audilillum (59) Spiritum gan-
cium,quiii)fustig(40) estomnium primug in corpore, in quo babitarelDeus. Collocavitenimeura iotellecCus
in corpore, ut ei videbatur (44). Hocergo corpus, in quod inductus (42) est Spiritus sanctus, servml
illi Spiritui, recte in modeslia anibulans et casle, neque omnino maculavit Spiritura illum. Com igitur
corpug illud paruisset omni tempore Spirilui sancto, recteque ct caste laborasset cum eo, nec succubuia-
set in omni tempore; faligatum corpus illod servilitcr convergatum (43) e s t , sed fortiler cum Spiritu
gancto coniprobatum Dee receptum (44)egt. Placuit igitur Deo hujusmodi (45) potcns cursus; quiama-
V A R L E LECTIONES E T N O T i E .
(49) Lamb. demonstraveris, frustra videbo. leret peccata.
(20) Lanib. exposueris et non absolveris, ftxuita (3&)MM.An%\^onestotque.Fe\\.etbonosnuntio*f
aadiam. Audi: Quia.
(21) Lamb. Dominum quem. (39) Lamb. deest illum.
(22) Lamb. extolvit. (40) Mss. Angl. el Carm. creatus.

i
23) Mss. Angl. quastionem ferunt. (41) Lamb. tn corpore quod ei videbatur. Hoc er-

24)Lainb. el Y i c l . cuncti$. gocorpus in qno habUaret Deus, coilocavit intelle-

25) Sic mas. Angl. et Carra. Sic et edit. Oxon. ctut sciticet corpore quod ei videbatur. At ms. Vict.
A l . ab itlius nuniio. intellecto scilicet corpore quod ei videbatur. —Hunc
(26) Lamb. loqueris mUii. Ades, Nam, etc. locum valde corruplum, ex mss. Ql edilionum oolla-
(27) Bodl. demonstraret. Lamb. demonstraretur. tione gic corrigit doclissimus Grabiug : Quare «w-
(28) Lamb. ijuamvis. tem Dominus in consiiio adhibuerit Filium de has-
29) Latnb. commissa. redilate, hone$to$que nuntios, audi: Spiritum *att-
50) Mss. Angl. nunlii. Sic et edit. Oxon. ctum qui creatu» est omnium primu*, in corpore m
(33)
[Z\) Mgs.
Lamb.Angl. Dic, si quid vis.
primot. ouo(42)Mss.
habilarelAngl. in quo
Deus, deductus.inSic
collocavit; et Vict.corpore,
delecto abs-
(54) Mss. Angl.
(52) Lainb. magnam potestatem et imperium.
qui possit. quod que
ei tn.
videbatur. WAK.
(35) Lainb. Et dixi: Quemadmodum. (45) Lamb. conservatum.
(56) Lamb. cum quem. Et mox : et Fili*$ ejus (44) Mss. Germ. ct Vict. receptumque. A( Carm.
untiis. conurvatum.
(57) Lamb. confirmandos. Et paulo post: ut abo- (45) Ms. Vict. Iiujus nie.
Kft S. I I E R M J E 96«

eulaius NON esset in lerra, possidens in sc Spirilum sanctum. In consilio advocavH crgo F i l i w n , ei NUN-
tios bonos (46), ut el huic scilicel corpori quod servivil (47) Spirilui sanclo sine quercla, locus aliquis
consistendi daretur, ne viderelur mercedem servituiis suae perdidisse. Accipiet enim mercedcm omne
corpus parum ac sine macula reperlum, in quo babilandi gratia consiitulus fuerit Spiriuis sancias.
Habcs et hujus similitudinis exposilionem (48).
CAPUT m
Percepi, inquam, domiue, tuam Yoluntatem , audila bac exposilione. Audi ullerius, i n q u i l : Corpas
hoc iuuro cuslodi mundiiro alque purum; ul Spiritus ille qui inbabilabit in eo, tesiimonium referal i l l i , et
teeum fuisse judicelur. Atque etiam vide, ne quando persuadealur libi, interire corpus hoc, el abutaris eo
in libidine aliqua. Si enim corpus tuum maculaveris, maculabis etiaro eodem lempore et Spiritum sau-
c l u m ; et si maculaveris Spiritum sanctum, non (49) vives. E l d i x i : Quid si per ignoraDliam a'iquam id
admissum (50) esi, antequam audirentur verba ba»c?Quo pacto assequitur salutem is qui maculavit cor-
pos guum? Prioribus, inquit, rebus, qui (51) per ignoranliam admiseruiit, remedium iribuere solus Deus
potest: ejus enim esl oronis polestas. Sed nunc custodi te : et cum sit Dominus omnipotens et miseri-
cors, prioribus admissis remedium dabit, si in (52) fulurum non maculaveris corpus tuum, el Spirituni.
Consortes sunl enim ambo, et alleruler siue altero (55) non coinquinalur. Uirumquc ergo serva mun-
diMD; el vives Deo.
SIMILITUDO VI·
De duplici genere hominum voluptariorum tt eorum morte, defeclione, et p&narum
y

duratione.
C A P U T PIUMUM.
Com sederem domi, et gloriiicarem Dominum (54) pro omnibtis quie viderara, et de mandaiis cogita-
rem (55), ea vaMe bona esseet magna, el bonesia ac laeta, et quae possinl salutem hominum (56)afferre;
intra nie lpsom baec dicebam : Folix ero, si in bis mandalis ambulavero; et quicunaue in bis ambula-
verit, vivet Deo. Dtim hacc loqucrer (57) mccum, video euni quem et prius (58), scdenlem juxta me, et
baec mihi dicentcm : Quid dubilas de mnndalis meis, quab tibi praecepi? Bona sunt: nibil omnino d u b i u -
veris; scd indue iidem Domini, ct ambulabis in eis. Ego enim in illis dabo tibi vires. Haec mandata ulilia
gunl bis, qui deliciorum suorum ante admissorum acturi sunt poenilentiam , si in futurum in iis ambula-
t e r i o l . Quicunque igitur agitie poenitenuam, abjicile a vobie nequitiam hujus saeculi. Iuduile vero(59)
omneni vinutem et xquitalem, el poterilis cuslodire b&c mandala; neque deinceps peccetis. Si enim
deinceps non pcccaveriiis, plurimum (60) ex prioribus recidelis. In mandatis meU ainbulate, ct vivelis
Deo. Hxc a mc dicta sunl vobis. Poslquam baec mecum locutus cst, ait m i h i : Eamus i:i agrum, et paslo-
ree (61) pecoruin tibi ostendam. Eamus, iuqiiam, domine.
(02) Ηλθονείςπεδίον κα\ [δείκνυσί μοι] παΐδανεα-
τ
Et venimus in quemdam campum : el illic oslen-
νίσκον ένδεδυμένον (65) σύνθεσιν ενδυμάτων κροκαίων, dit mibi juvcnem paslorem , vestitum synlbesi
βόσκοντα πρόβατα πολλά λίαν κα\ τά πρόβατα ταΰτα vestimentorum colore coccinco. Pascebal autem pe-
fjv ώσει τρυφώντα, κα\ λίαν σπαταλώντα, κα\ Ιλαρά, cora copiosa : et pecora illa velul in voiuplalibas
σκιρτώντα ώδε κάκεί. Ka\ αύτδ; ό ποιμήν πάνυ Ελα- erant, et plurimis deliciis; ethilarilale exsultabanl,
ρδς έπ\ τψ ποιμνίψ αύτψ ήν, καί περιέτρεχε τάπρό- el exsultantia discurrebant buc atque illuc. E l ipse
6ατα. Κα\ άλλα πρόβατα σπαταλώντα και τρυφώντα paslor vehemcntero ex grege suo pcrcipiebal volu-
i v τόπω έν\, ού μέντοι σκιρτώντα (64). platem; et vultus pastoris illius yalde bilaris erat,
inter pecora discurremis.
V A R L E LECTIONES ET N O T i f i .
46) Bodl. honesto*. (59) Lamb. ergo.

!
47) Lamb. serriiue/. Sic et edit. Oxon. (60) Lamb. necpost hccc adjicialit. Nihilergoad-
48) Lamb. exsolulione*. Et mox, exsolutione. jiaentes, plurimum. Iia Clericiis. Fellus autem s i c :
49) Sic Fellus in suaedU.Oxoii. ex mss. Angl. A l . A l i i , po$t hoc adjicieth. Nihil.enim adjicientet.
corpus tuum, non. (01) Quia hisce In visionibus mulli pastores appa-
(50) Bodl. aliquid admiuum. rent, eapropter Hermai opus Origenes appellat l i -
(51) Lainb. et Carm. quce. Sic et Fellus. brum De pastoribus, lib. ιιι,ΠερΙάρχώτ2. Ha?c Co-
(52) Sic mss. Garm el Lamb. Sic el edil. Oxon. A l . telerius. At nuperus editor Parisiensis opp. Origenis
omittunt ιιι. lora. I, pag. 140, col. 2, D, locum ex mss. sic resti-
(53) Lamb. ambo allerulrum^ el alter sine atlero. l u i t : Sed et Pastoris liber, rejicicns hanc edii. le-
Felii aulem cdilio Oxon. sic : et allerutrum siiie ctionem : Sed et De pasioribus liber.
oltero non inquinatur. (62) Hxcpseudo-Albanasius in Doclr. ad Antioch.,
(54) Lamb. Deum. Allcruant Deu$ ct Domtnus num. 18, 19, pag. 261,262.
in codd. (65) Praeler ea quaj hic habcl Cotelerius, Gra?ca
(55) Mss. Angl. disputarem, ut aiibi nolalum. hujusce loci Hluslrat c l . Montrauconus in HexapL
(56) Lamb. homini. Sic eliam FelUis. Oriaen., tom. II, pag. 181, ad ha. L V I I , 9.
(57) Lamb. loquor. (64) Isla pseudo-Atbanasii : Aliatque vidi ove$ %

(58) Mss. Angl. eum sedenlem, omissis, quem et luxunanles et delictanies uno in loco, nec tamen ex-
prtus. lulianu*, vcteri Iiiierpreti restilueuda, e cujus ver-
065 PASTOR. — L I B . 111, SIMIL. V I . 96«
GAPUT II.
Κα\ λέγει μοι* Βλέπεις τδν ποιμένα τούτον; Βλέ- Α Aitmibiangelus: Videsautero (65)huncpaslorem?
πω, φημί, χύριε. Ούτος, φησίν, άγγελος τρυφής κα\ Video, inquam, domine. Et dixit mifai : Ilic nun-
άπατης εστίν. Ούτος έκτρίβει τάς ψυχάς τών δού­ tins dulcedinis ac voluptatis est (66). Hic ergo cor-
λων τού Θεού, καί καταστρέφει άπδ τής αληθείας, rumpit uientes servoruro Dei, et avertit eos a veri-
άπατων αύτάς ταις έπιθυμίαις ταΖς πονηραις, έν αίς (ate, oblectans cupidilatibus; et pereunt. Oblifi-
άπόλλυνται έπιλανθανόμενοι τών εντολών τού ζώντος scuutur enim ifiandata Dei vivi, et iu luxuriis con-
τού Θεού, κα\ πορευόμενοι (έν) ταΐς ματαίαιςτρυφαΐς versantur et deliciis vanis, et corrumpuntur ab hoe
καί άπάταις τού βίου τούτου. Διδ καί άπδλλυνται ύπδ nuntio malo (67) aliqui usque ad mortem, aliqui vero
τού αγγέλου τούτου είς θάνατον καί καταφθοράν. Λέγω usque ad defectionem (68). Dico e i : Domine, non i n -
αύτψ* Ού γινώσκω, κύριε, τί έστιν €ΐς θάνατον κα\ telligo, quid sil ad mortem, et quid ad defectiimem.
καταφθοράν. Κα\ λέγει μοι· "Ακουε , φησίν "Α εί­ Audi, inquit: Qusecunque pecora vidisli valde laela
δες πρόβατα ιλαρά χαί σκιρτώντα, ούτοί είσιν οί άπε- et exsultantia, i i sunt qui iu perpetuum (69) a Deo
σπασμένοι άπδ τού Θεού είς τέλος, κα\ παραδεδωκό- discesserunt, et tradidermtt se desideriis hujus s » -
τες εαυτούς ταις έπιθυμίαις τού αίώνος τούτου. Έ ν culi. lis ergo noncst per pnenilentiam regressus ad
τούτοις μετάνοια ζωής ούκ έστιν δτι κα\ τδ δνομα vilam ; quooiam quidera adjecerunt ad reliqua de-
του Θεού δι αυτούς βλασφημείται. Τών τοιούτων ή Β licta sua,etnomen (70) Domini nefandis insectati (71)
1

ζωή θάνατος έστιν. "Α δε εΐδες μή σκιρτώντα, άλλά' sunfverbis. Hujusmodi homines morti sunl desli-
κα\ έν τόπψ βοσκόμενα, ούτοί είσιν οί παραδεδωκό- nati. Quae ?ero vidisti pecora non exsultanlia, sed
τες μέν τή τρυφή κα\ άπατη εαυτούς, εις δέ τδν Κ ύ ­ uno loco vesceiUia; i i sunt, qui tradiderunt se q u i -
ριον μή βλασφη μήσαντες · ούτοι ούν κατεφθαρμένοι εί­ deni deliciis ac volupiatibus, nibil vero nefandam
σίν άπδ τής αληθείας· έν τούτοις έλπίς έστι μετα­ in Dominum locuti sunt. Hi igitur non (72) defeceruni
νοίας, έν ή δύνανται ζήσαι. Ή καταφθορά ούν ελ­ averilale, ideoque reposilam adbuc habent spem
πίδα έχει αναστάσεως έως τινός* έ δέ θάνατος άπώ- vitae in poeniteriua. Defectio enim habet spero aliquam
λααν Ιχει αίώνιον. Πάλιν προέβημεν μικρδν, κα\ redintegralionis; mors vero perpetuo tenelur inler-
δείκνυσί μοι Ετερον ποιμένα μέγαν, ώς άγριον τή itu. Rursum progressi sumus paululum: et osten-
ιδέα, περικείμενον δέρμα αΓγιον λευκδν, κα\ πήραν dit mibi pastorem magnum, et velut agrestem flgu-
τινά εΤχεν έπ\ τδν ώμον, κα\ ^άβόον σκληράν λίαν, ram babentem (75), amiclum pelle alba caprina,
καί δζους έχουσαν, κα\ τδ βλέμμα εΤχεν πικρδν, ώστε peram gestantem in humero, et manu virgam nodo-
φοβηθήναί με αυτόν. Ούτος ούν δ ποιμήν παρελάμ- sam et valde duram, eiflagellum (74) io manu; aspe-
βανε τά πρόβατα άπδ τού ποιμένος τού πρώτου τοΰ ctum autem irucem (75) et saevum habebat, ut pos-
νεανίσκου, έκεινα τά σπαταλώντα, κα\ τρυφώντα, μή scl terrere aliquos (76) : talis erat aspectus ejus.
σκιρτώντα δέ, κα\ έβαλλεν αυτά εΓς τινα τόπον κρη­ Ilic ergo accipiebatab illo juvene pastore ea pecora,
μνώδη, κα\ ακανθώδη, κα\ τριβολώδη· ώστε άπδ τών quae dclitias (77) quidem agebant, sed non exsulta-
ακανθών κα\ τριβόλων μή δύνασθαι έκπλέξαι τά πρό­ bant; et compellebat ca in praecipitero locura quem-
βατα, άλλ' έμπλεκε σθαι ταΓς άκάνθαις κα\ τριβόλοις, dam, ac spinosum tribulisqueconfertum, usquead-
κα\ λίαν έταλαιπώρουν δερόμενα ύπ' αυτού· κα\ ώδε eo ut de spinis et tribulis se non possent explicare;
κάκεί περιέλαυνεν αυτά* κα\ δλως άνάπαυσιν αύτοις sed implicila ibi pascebanlur spinis et tribulis; et
ούκ έδίδου, ουδέ ισταντο. graves (78)cruciaUi£ experiebantur ex verberibus (79)
ejus : agebat enim ea, et nec consistendi eis locura aut tempus (80) permiltcbat.
CAPUT III.
Βλέπων ούν αυτά έγώ ούτως μαστιζόμενα κα\ τα- Gum viderem ergo sic ea flagellari et miserias
λαιπωροΰντα, ελυπούμην έπ' αύτοΓς, δτι ούτως έβα- experiri, dolebam pro eis, quia valde cruciabantur,
σανίζοντο, κα\ άνοχήν δλως ούκ είχον. Καί λέγω τψ ^ nec ulla requies eis dabalur. Dico ad pastorein i l -
άγγέλψ τψ μετ' έμού λαλούντι* Κύριε, τίς έστιν ού- lum qui erat mecum : Quis est, Domine, hic pastor
V A R L E LECTIONES E T N O T J E .
sione librarii incuria vidcntur excidisse. Apud ipsum edit. Oxon. Graeca : Hi quidem corrupti et α veritate
namque paulo posl h.ec legunlur : Qucc vero vidistiteducti sunt.
pecora non exsullantia, sed uno loco vescentia; quae (75) Lamb. deest habentem.
«iine omissa praecedenlia arguunt. Gll. Pastoris edi- (74) Lamb. et vehemenler durum flagellum.
tores id fugisse miror. (75) Lamb. amarum. Sic et edit. Oxon. quae etiain
(05) Lamb. desuni angelus el autem. Sic el severumpYO siwum babet.
Graeca. (76) Lamb. horrere aliquit. A L exhorrere ali-
(00) Ita Fcllos ex mss. Angl. quibus deest illece- quts.
brarum, qtiod addtinl edili. (77) Lamb. cam edil. Oxon. deliciis.
(G7) Lauib. deesl malo. (78) Lamb. pascerentur. Spinas el tribulos et gra
(08) Gra?ca, ad corruptionem. ves.
(09) Lanib. perpetuo. (79) Sic mss. Angl. et Garm. Sic ct cdit. Oxoa
(70) Lanib. $ua> etiam hoc Quod nomen. SicA let. verbis.
Fellus. (80) Ita Fellus ex mss. Bodl. ci Lamb. A l . ante
(71) Mss. Angl. insecuti. tempus.
(72) Mss. Angl. deesl non : neque illud, agnoscit
9J1 S. HERMJb *6S

ι imphcabilis et tam amarue , qui nullo inodo Α
miaeraiione (84) movetur advcraug baec pecora?
Hic, inquit, pasior, pro Justis (82) quidem ounlius
est, sed preposilug poenae. Huic ergo iraduniur qui
a Deo aberraveruiit, et eervierunt desideriig ac vo-
luplaiibus saecuJi hujus. Punit ergo eos, sicut me-
ruii uiiuequisqae eorum, ssevis variisque poenis.
Vellem, inquain, nogge, Domine, variag bas poenag,
cujusmodi sunl? A u d i , i n q u i l : Varbe poenae alque
tormenla haec suut, quae bomines quotidie in vita
sua paliunlur. Alii euim deirimenta patiunlur; alii
inopiam; alii divereas acrimoniaa (83). Quidam i n -
coDslanliam; alii injursas ab indignispatientes, mul~
iaque alia exercitia et incommoda (84). Plurimi
enim inconslanli consilio mulla conantur, nec quid-
*οςδ ποιμήν, ό άσπλαγχνος χα\ πικρός; Κα\ λέγει
μοτ Ούτος έστιν ό άγγελος τής τιμωρίας* έκ δέ τών
αγγέλων δικαίων έστ\, τεταγμένος δέ έπ\ τής τιμω­
ρίας. Παραλαμβάνει ουν τους άποπλανηθέντας άπδ
του θεοΰ, κα\ πορευθέντας ένταΐς έπιθυμίαις αυτών-
κα\ τιμωρείται αυτούς, καθώς άξιοί είσιν, δειναΐς κα\
ποικίλαις τιμωρίαις. Λέγω αύτφ· Ήθελον γνώναι,
κύριε, τάς ποικίλας ταύτας τιμωρίας, ποταπαί είσιν»
Άκουε, φησίν · ΑΙ ποικίλαι τιμωρίαι κα\ βάσανοι,
βιωτικαί είσι βάσανοι. Έπάν γάρ άποστώσι τού θεού,
νομίζοντες έν αναπαύσει είναι κα\ πλούτω, τότε τι­
μωρούνται οί μέν ζημιού μενοι, οί δέ ύστερούμενοι, οί
δέ άσθενείαις ποικίλαις περιπίπτοντες. "Αλλοι έν ακα­
ταστασία .ς, έτεροι ύοριζόμενα ύπδ τών έλαττόνων,
κα\ έτέραις ποικίλαις πραξεσι.Πολλο\ γάρ άποκατα-

quaiu conducil (85) eig; et dicunt iu aclibus auis, στάντεςινταΐς βουλαΐς αδτών επιβάλλονται εις πολλά
B

successura se non habere. Succurruni i i s , ea quae πράγματα, κα\ ουδέν αύτοΐς δλοίς ύποβάίνει, κα\ δυσ-
nequiter fecerunt, el Dominum causantur. Cum i g i - ^εραίνουσιν, κα\ ού γινώσκουσιν, δτι διά τά πονηρά
lur perpeggi fuerint omnem vexationem ei omne & έπραξαν ούκ εύοδούνται* και λοιπδν αί [τιώνται] τδν
incommodum; tunc traduntur mibi ad bonam ad- Κύριον, κα\ ούκ ανέχονται τάς λοιπάς ημέρας αυτών
xuonitionem, et firmanlur in lide Domini, et pcr έπιστρέψαντες δουλεύσαι τφ Θεφ έν καθαρή καρδία.
reiiquos dies vilae (86) gerviunt Domino mciite pura. "Αν δέ μετανοήσωσι καί άνανήψωσι, τότε συνιώσι,
£t cum coeperint delictorura agere poeniteiitiara, δτι διά τά έργα αυτών τά πονηρά ούχ εύοδούντο* χαί
tunc agcendtinl in precordia eorum opera sua, in ούτως δοξάζουσι τδν Κύριον, δτι δίκαιος κριτής έστιν,
quibus ge nequiter exercuerunl (88); et tuuc dant κα\ δικαίως έ παθόν, κα\ έπαιδεύθησαν κατά τάς πρά­
Deo bonorcro, dicenles, juglum judicem eum esse, ξεις αυτών (87).
meriloque se omnia esse perpessos gecundum facla sua (89). In reliquum vero gerviunt Deo mente pura
el successum habeot in negoliis suis omnibus, accipienles a bomino quaecunque poscunl. Et tunc graiiat
agunt Domlno, quod aiut mibi traditi; nec jam qoidquam crudclilalis (90) potiuolur.

GAPUT IV.
Dico illl : Etiam nunc, doraine, demonstra mibi. Quld inquiris, inquil? Dixi e i : An per idem tempus
crucientur, qui discedunt a timore Dei, quanlum usi fuerinl falsa dulcedine ac voluptalibus ? Ait mibi :
Per idem tempus etiam cruciantiir. Et dixi e i : Exiguum igilur crocianlur : oporlebat autem eos qui sic
percipiunt volupiales ut Dominum obliviscantur, scplies tantum pali pocnarum. Ait m i b i : Fatuns es,
nec intelligis hujus poenae virtulem. Et d i x i ' : Si enim intelligerem, domine, nou iiiterrogarein ut demon-
strares raibi.
Audi, inquil, quanla sit vis utriusque, dulcedinis C Ακουε ουν αμφοτέρων τήν δύναμιν, τής τρυφής
ac poena;. Dulccdinis una hora suo spatio tenmna- κα\ τού βασάνου. Τής τρυφής κα\ τής άπατης δ χρό­
lnr : poeiue vero una hora (91) triginta dierura vim νος ώρα έστ\ μία * τής δέ βασάνου ώραι, τριάκοντα
possidet. Quicunque igitur uno die perceperit fal- ήμερων δύναμιν έχουσαt. Έάν ούν μίαν ήμέραν τις
lacem (92) dulcedinem ac voluptatem, unoque (93) τρυφήση, κα\ άπατηθή, μίαν δέ ήμέραν βασανισθή,
die crucialug git, anni spalium dies ille cracialiis ένιαυτοΰ ολοκλήρου ίσχύν έχει ή ήμερα εκείνη της
φ β valebit. Ila, quol dies perceperit quisque volu- βασάνου. "Οσας ούν ημέρας τρυφήση τις, τοσούτους
ptatem, toiidem annig cruciaiur. Videa igitur, i n - ένιαυτούς βασανισθήσεται. Βλέπεις οδν, δτι τής τρυ­
quit, exiguum egae tempug mundana (94) dolcedi- φής κα\ άπατης δ χρόνος ουδέν έστιν, τής δέ τιμω­
nig ac voluptalis; poenae vero tonnenioruraquc ρίας κα\ βασάνου πολύς.
ampliug.
VARLE LECTIONES E T NOTJE.

(81) Mss. Angl. deesl, miteralione. (87) Pgeudo-Atbanagiug post πράξεις αυτών, inter-
(82) Lamb. et Carm. de justit. Sic el Gra?ca. A d mediis omissis, conlinuo subdit : Άκουε, κ. τ . λ.,
hunc locura rcgpicit Origenes bomil. 1, in pia/. ut mox infra.
xsxvu, edit. nov. tom. II, pag. 681. (88) Mss. Angl. getserunt.
(83) Mss. Angt. detrimenlis puniunlur^ alWinopia, (89) Mgg. Angl. pauot ucundum facta $ua; actii-
alii diversis osgrimonm. Et mox pro acrimonias, at.cet qui$que eorum. i n , etc
cegrimonia$. Felli tamen editio Oxon. wgrUudims. (90) Bodl. crudele.
Sic aane Grseca, άσθενείαις. (91) Lamb. patna vero unius horce.
(84) Lamb. multitque utiU exereitiU et incommO' (92) Lamb. deegl failacem. Laudat bunc locwn
dit. At Felli edilio sic : alii multit aliit exerciiii* i n -Ongenes bomil. 8, tn iVnmeroj, edit. nov. loaa. 11,
commoditque afficiuntur. pag. 294.
(85) Msg. Angl. provenit. (93) A l . «i ufio.
(86) Lamb. desunl per et titte. Fcllus : vitce tux. <94) Laiub. dcest mundana.
90· PASTOR. — LIB. U l . SIMIL. VII. 970
CAPUT V.
Dixi ci : Domine, quoniam non inteUigo omnia (9$) tempora baec dulcedinis voluplalis ac poenae, luci-
dius ttiihi de his expone. Respondit mihi, dicens : losipienlia (96) lua tibi pcrsevcranter inbaeret. Nonne
•is potias meniem luam purittcare, et Deo servire? Vide, ne forie (97) tempore exacto, tu insipiens reperia-
ris. Audi ounc, quemadinodum \is, quo facilius intclligas.
(98) Ό τρυφών κα\ απατώ με νος, χα\ πράσσων Α Qui uno die coramiserit se voluplalibus, ei fecerit
βούλεται, πολλήν άφροσύνην ένδέδυται· άντ\ γάρ quidquid appeiit aiiimus ejus, plurima repletur
της τρυφής χα\ άπατης έκαστης ημέρας, Αποτίσει stultilia, nec intelligit quid adniiltat; ac die postero
βάσανον μεγάλην, ένιαυτδν τή ήμερα. obliviscitur, quid feccrit (99) pfidie; dulcedo enim
et voluptas niundana (100) nullam memoriam babent, propter siultiiiam quae insila est illis. Cum vero
uno die acceseerit horaiui cruciaias ac pcena, loto anno torquetur; magnam enim memoriara possidet
poena. Tolo igitur anno dolens raeminit; el tunc recordatur dulcedinis illius vanae (1) ac voluptatis, et
senlit propterea se p<enas pati. Qtiicunque igitur se dulcedini el voluplati lali iradiderint, sic puniun-
lur (2); quoniam vitaro babentes, ipsi se reddunt obnoxios morti.
Κα\ λέγω τψ άγγέλψ · ΠοΓαι τρυφαί είσι βλαβε- Dixi e i : Quae sunt, domine, volupiates noxiae?
ραί; λέγε μοι. Πάσα πράξις σαρκική τρυφή έστιν, Omni, inquit, homini voluptas est quodeunque
νύν (δ) ήδέως ποιεί αυτήν. [ Ό γάρ] δξύχολος τψ libenler facit, Eleniin iracundus saiisfacieiie mori-
έαυτού πάθει τδ ίκανδν ποιών τρυφ$ * ομοίως κα\ δ bus suis percipit voluplatem suain ; ct aduller, et
μοιχδς, κα\ δ μέθυσος, κα\ δ κατάλαλος, κα\ 6 ψεύ- ebriosus (4), cl detraclor, et inendax ct cupidtift, et
στης, κα\ δ πλεονέκτης, κα\ δ άποστερητής, κα\ δσα fraudator, et quicunque iis simile aliquid admiuit,
τοιαύτα * τρυφώσι γάρ έν τή αυτών πράξει. Αύται morbo suo parens, percipit ex ea re votuplaten* I I »
6έ αί πράξεις βλαβεραί είσι τοις δούλοις τού Θεού. omnes dulcedines acvoluptates noxias 8unt aervit
Είσ\ δέ κα\ τρυφα\ σώζουσαι τούς ανθρώπους. Πολλο\ Dei. Propter bas itaque cmciantur et pattuntur
γάρ αγαθά εργαζόμενοι τρυφώσιν. Αύτη ούν ή τρυφή poenas. Suol etiam voluptales, salulem hominibot
τοίς δούλοις τού Θεού περιποιείται ζ ω ή ν αί δέ afferentes. Multi enim opcra bonitatie (acientes,
προειρημέναι τρυφα\ βάσανον. percipiunt voluptalem, dulcedine sjia Iracti. Hac
fcrgo voluplas uiilis «sl servis Del, et vilam paral bujusraodi hominibus. llke vero noxiae quae supra dieta
sunt, tormenta et poenas pariunt. Quicunqne vero perroanserim in illis, ncc admissorum satrum egeriot
pcenitenliam, mortem sifoi acquirenl.
SIMIUTUDO VII.
P<enitcntibu$ faeiendos ctse panUtntim dignos fruetus.
CAPUT UNICUM.
Poftt dies paucos video Ulum in eo campo, in quo pastores illos ante videram (5). Et ait m t b l : Quid
ioquiris? Veni, inquain, rogare te, domine, ut pastorem illum preposilum pcenae jubeas de mea domo
exire, quia vehemeiiter me affligit. Et respondens : Neccsse est, inquit, patiaris incoromoda et vexatio-
nes (6); sic enim pnecepit de te ille nunliue bonus (7): quia tentare te vult. Quod, inquam, dominc,
«im grave peccatum adinisi, ut buic nahiio traderer? Adverte, inquit. Gomplura quidem habcs peccata ;
sed non tam multa, u l huic nuntio debeas tradi (8); sed multt delicta et scelera domue toa oommisrt,
ideoque factis eorum ille bonus nuntius exarcerbatus, jussit te aliquantum temporis vexalionem experiri;
ut et ilfi admissorum suorum agant poenitemiam, et abluant se ab omni cupiditale bujas s&cull. Cam
itaque egerint poenitentiam et purificaii fuerint, tunc discedel a le nuntius ille qui prepositus esl poen*.
Dico e i : Domine, si ita illi se gesserunl, ut exasperariut nunlium bonum; ego quid feci? Respondens:
Aliter, inquit, non possunl illi vcxationem pali, nisi tu qui caput es totiue domus, labores. Quidquid
eniro tu passus fueris, necesse cst ut et illi seutiant; quandiu vero tu bene slabilitus fueris, ilti nullani
vexationem possunl experirr. Et d i x i : Sed ecce jam nunc, doinine, agunt poenitentiam lotis pnecordiU
s u i s . Et ego scio, inquit, totis praecordiis eos agere poenitentiam. Nunquid ergo, ait, protinus puias abo-
l e r i delieia eorum qui agunt pceniteniiam? Non proindc coniinuo; sed oporteieum qui agil pemlentiain
V A R L E LECTIONES E T N O T i E .
(95) Lamb. deest, omnia. Mox Fellus : α. ac w>- (5) Ita Gneca edila a c l . Montfaucono, Fabririug
tuptatit, el. tamen pro νύν legtt δτι, veteri interpreti iub.i reu>.
(96) Mss. Angl. nultitia. Et panlo post, stultut. Clericns autem omisit νύν, nec recepil δτι. Sic et
(97) Lamb. quando. Sic et edit. Oxon. Russelius ipsum seculus.
(98) Post verba βασάνου πολύς, roodo relata, ha3C (4) Lamb. ebriut. E l mox cum Bodl. inftmalor
statim subdit pseudo-Albanasius, paululum variata, pro detractor.
ca;teris interim omissis. Sic et niox infra, post τή (5) Lamb. patiorem illum videram. Editio autetn
ήμερα, continuo sequilur : Κα\ λέγω τψ άγγέλψ. Felli Oxon. omiltit itlot.
(99) Lamb. fuerit. (6) Lamb. ut buommoda*t vexationet ii*u,
(100) Sic Fellus in edit. Oxon. ex ross. Angl. A l . (7) Bodl. hotiettut. Sic el infra.
OmiUunt mundana. ( 8 ) Lamb. desunt, sed ad iradL Vidcnlor librario
(1) Mss. Angl. deesl, vance.' cxcidisse ob sequens ted.
(2) Lamb. paliuntur.
PATROL. GR. II. 31
 π S. HKRMJE m
affligere (9) animam suam, el bamilero ammo &e p r a l a r e (10) in o n o i negoiio, et Yexatkmes moltas
w i a s q u e (11) perferre; comque perpessos foerit omoia quae Uli institaU foerint (12) tanc forsitan
v

qoi eam creavil et qai fonnavit unirersa (13), comroovebitar erga eam clementia sua, et aliqaod reme-
dium dabit; idqae ita, si viderit cjus qui pcenitenliam agil, cor puram esse ab omui opere nequissimo.
Tibi aulem et domui tuae vexari nunc expedit, et multam teiaiionera pali neeesse est (14); ncut praece-
pit nuntius Domini qui te mibi tradidit. Quin potius graiias agas Doraiuo; quod prxscios fuluri (15)
dignum te habuit, cui praedicerct tribulatiouem instare valentibus earo sustinere. Dico e i : Et i o , dc-
mine, mecum esto; et facile omnem vexationem sustinebo. Ego, inquil, ero lecum : sed et rogabo nun-
tium illura qui preposilus est poenae, ut levius te affligat; sed et exiguo tempore patieris adversa, ite-
rumque tuo loco restilueris; tanlummodo in humililate persevera. Pare Domiuo mente para, domusque
lua ac nati (16); et in maodaiis ejus ambula, quae pracepit (17) t i b i : et panitenua polerit esse finna
atque pura. £t si haec casiodieris cuni domo lua, incommoda a le recodent: sed et ab omoibus quicun-
que in his maodatis ambulaverint omnis vexatio recedet.
SIMILITUDO VIIL
Electorum, et panitenlium peccatorum multa sunt aenera: omnes uutem, pro pctnitentim
et bonorum operum suorum modo> habebunt mercedem.
CAPUT PRIMUM.
Osteodit mihi salicem tegenlem caropos ac moutes, sub cujns umbram veneruni orones qui vocati erant
io nomiue Domini. £t juxla salicem slabat nunlius Domini valde praeclaruset sublirois; ct secabat cum
falce magna ab illa salice (18) ramos; et populo illi qui erat sub ombra salicis illius, exiguas et qaasi
cubitales virgas porrigebat. Postquam autem accepissent univcrsi, deposuit falcem; et arbor illa integra
permansit, sicut anlea videram earo : quam ego rem mirabar (19), alque intra me dispuiabam (20) A i i
ad raepastor Ule : Desine mirari quod arbor illa tol (21) ramis precisis pernianserit integra; sed exspe-
c i a : nenc demonstrabilur iibi quod significet angelus ille qui populo porrexil virgas. Et rursus eas ab
bie reposcebat (22); et quo quisqae eas perceperat ordine, eodem etiam vocabatur ad Ulum, virgasque
(23) reddebat; qoas cum accepcrat ille, considerabat. Α quibusdam enim accipiebat aridas et putridas,
telat a tinea tactas : ei jubebal eos qui biijusmodi virgas tradiderant, secerni et seorsum statui. Alii por-
rigebant aridas quidem. sed non tactas a linea : et bos seorsum slalui jubcbaL A l i i porrigebant semi-
aridas vlrgas : et hi quoque seorsum siaCuebantur. Quidam aulem dabant virgas suas semiaridas et scis-
suras babentes : et bi seorsum sialuebanlur. Alii virgas suas (24) afferebant, quarum dimidia pars arida
erat, dimidia (25) vero viridis : et bi seorsum staluebantur. Alii virgas suas afferebant; quamm duae
parles viridae crant, tcrlia vero arida : et hi seorsum statuebantur. Alii virgas suas afferebant, quarum
d u » partes eranl arida?, tcrlia vero viridis: et bi seorsum slatuebantur. Quidam porrigebanl virgas suas
paululum (26) aridas (exiguissixnum enim aridum eral in virgis eorum, id est ipsarum cacumen [27]),
scissuras vero babebanl: ei bi seorsum slaluebantur. Aliorum autem in virgis exiguuin erat viride, reli-
quum vero aridum : et hi seorsum slatuebanlur. Alii veniebanl afferentes virgas suas sicul acceperant
virides, maximaque pars populi hujusmodi virgas porrigebat; et magnum exbis nuniius ille gaudium ce-
p i t : el bi scorsum slatuebaulur. Alii afferebant virgas suas virides et pampinos habentes : et hi seorsum
staluebantur; et hos quoque nuntius ille magna cum bilariiale excipiebat (28). Alii afferebanl virgas
suas virides, ex quibus eicreveranl pampini earum (29); qui pampini quosdam fruclus afferebant. Qui
bujusraodi (30) virgas porrigebant valde bilares erant v u l l u ; sed et nuntius ipse quidem ex eis
V A R L E LECTIONES ET N O T i E .
(9) Mss. Antfl. cruciare. (21) Ila Fellus ex mss. Editi., tota.
(10) Sic Fellus Lamb. animo te habere. Bodl. (22) Sic edilio Felli Oxon. ex Lamb. A l . illti re-
anmo se gerere. Carm. et Vict. animam agere. A l . po$cit.
animote agere. Exhibeut quoque animote editt. (23) Lamb. itla quw acceperat ordine, eodem ro-
Cler. et Russel. minus recle, ut quidem videtur. cabatur ad illum, vtrgamque.
(11) A l . tcepiusque pro variasque. (24) Conjicil c l . Wakius, anle ista verba: Alii
(12) Lamb. quw instituerit. virgas *uas, etc., excidisse librario sequenfia : Alii
(13) Lamb. quicreavit omniaet formavU universa. virgai afferebant, virtde$ quidem, sed scisiu>xt ka-
(14) Edit. Oxon. et quod multam vexationem pa- benles. Haec enim meraoral Hermas in ha«. ipsa S i -
tiarii necesse est. milit., capp. 5 et 7.
(15) Mss. Angl. quod dignum te habuil, cum prai- (25) Lamb. alia vero dimidia.
dicerel incommodum tibi instare valenti id *u$linere % (26) Mss. Angl. pnulo minus. Sic et editio Oxon.
prcttciui futuri. (27) Sic Fellus. A l . ipsum cacumen. lla et Bodl.
(16) Lamb. desunt, ac nati. Hermas ipse sub init.cap. 10 bujus similiu haec ba-
(17) Mss. Angl. bi mandalis meis ambula, quce bet : Exceptis cacuminibus earum. Sic rursus cap.
prwcepi. Sic el edit. Oxou. 11. Hinc conlirmatur lectio quam sequiniur.
(18) Lamb. cum falce de ea salice. (28) Lamb. magna hilaritaie capiebat.
(19) Mss. Angl. quo nomine mirabar. Edilio Felli (29) Bodl. earumque pampinu
Oxon. Ex quo opere tiiirabar. (50) Lamb. quemdam fructum afferebant : eorum
(20) A l . cogitabam. Sic et Fellus. virorum qui hujusmodi.
 973 PASTOR. — LIB. U l . SIMIL. VIII. 974
nagnam laHHiam percipiabat; nec minus paslor illecum eo (31) ex eadem causa hilaritatcm capiebat.
CAPUT Π.
Tanc nanlius Domini coronas jussit afferri. Allalae sunt autero coronae velut ex palmis fact»; ei co*
ronavit eos viroe nunlius, in quorum virgia pampinos inveneral et fructum (32); et jussit eos ire in
tiirrim. Sed et illos viros misil in turrim, in quorum virgis sine fructu (33) inrenerat pampinos, dalo
eis sigillo. Nam veslero eamdem habebant, id est candidam sicut nivem; cum qua jubebai ipsos ire (34)
in turrim. Nec mlnus et eos qui reddiderant virgas suas, sicuti acceperant virides, data eis vcste can-
dida; et sic eos dimisit ire (35) in turrim. His consumroalis, ait ad pastorem illum : Ego vado; tu vero
dimilte bos intra muros, in eo loco quo quisque roetuii habitare, consideratis prius virgis eorura dili-
geuter : tamen, ne quis te fallai, considcra. Sed e t s i quis te praterierit, inquit, ego coe super arara
probabo. His ad pastorem diciis, recessit. Postquam ille discegserat, aU mibi paslor: Accipiamue ab
omoibus virgas; et planteums illaa, si possint revirescere (36). D i c o e i : Domine, ietaequ» sunt arid®
virgse, quo modo possuntrevirescere?(37) Ait m i h i : Arborista salix est, et semper anoat vitam* Si plan-
tatae ergo fuerint hae virgae, exiguumque humoris acceperint (38), plurimae ex eis revirescent. Tentabo
enim, et suflundam (39) eis aquaro : el si qua earum polueril vivere, gratulabor e i ; quod sl nou, oerte
DOO videbor ego negligens fuisse. Jussit deiode roe vocare eos. Ει eicut steterunt quisque eorum, vene-
runr ordine suo, virgasque saas tradideront: quas acceptas ille singulas plantavit ordiuibus suis. E l
postquam planiasset omnes, aquam multam supereffudit (40) illis; ita ut tegerenlur ab aqua, neque ab
ea exstarent. Deinde cum irrigasset illas, ait m i b i : Eamus; e i post paucos dies revertamur, et visiie-
nias eas. Qui creavit enim banc arborem, vivere vult (41) omnes eos, qui ex ea aeceperunt virgas. Ego
aulera spero, cum sint aqua superinfusae hae (42) virgae, plurimas victuras humore caplo (43).
CAPUT III.
Dico ei : Arbor haec, Domine, demonstra mibi, quid s i t : valde enim moveor, quod tot ramis recu
sis (44) integra videalur esse; nec omnino quidquam de ea minus fidetur esse; quo roaxime (45)
stupeo. A u d i , inquit : Arbor baec magua quae campos tegit ac monles tolamqoe l e r r a m , lex est Dei
i n totuin orbem lerrarum daia. Hac autem lege Filius Dei praedicatus (46) est iu omnibus tinibus
orbis terne. Populi Tero stanles sub umbra, l i sunt qui audieruni predicationes ejus, et credideruut. Nun-
Uus autem ille magnificus et bonus (47) Michael e s t , qui populi hujus habet polesutem et gubernat eos.
Hic enim in corde eorum qni crediderunl, inserit legem (48). Visiiat igiiur eos, quibus dedii legem, si
eam custodierunt. Videl auiem uniuscujusque virgam, et ex eis multas labefactas. lllae enim virgae, Do-
mini lex sunt. Cognoscit autem (49) deinde omnes eos, qui non servaverunt legem; sciens sedem unius-
cujusque eorum. Dico e i : Quare, inquam, Domioe alios dimisit in turrim, alios tibi bic reliqait ? H i ,
r

inqoit, quicunque supergressi suni legem quam ab eo acceperunt, in mea relicti sunt potestate; u i ad-
missorum (50) suoruro agant poenilentiam; qui autem satisfecerunt legi ei servaverunt eam, sub illius
potestate sunt. Qui sunt ergo, Domine, inquam, in lurrim euntes coronati ? Ait n i i b i : Quicuuque luclali
c u m diabolo vicerunt eum, illi sunt coronati. llli autem sunl, qui ut servarent legem, pcrpessi suni i n i -
qua (51). Uli vero, qoi virides virgas pampinosque sine fructu babentes tradiderunt, propter earadem
quidem legem vexalionem sustinuerunt, non obieront autera moriero (52); eed nec abncgaverunt san-
clam (55) legem. Hi vero, qui virides, sicut acceperant, tradiderunt; modesii suni atque jusli, et qui valde
pura mente vixerunt et custodieruut mandata Dei. Reliqua aulem scies, cum consideravero illas virgas
uuas plantavi ei irrigavi.
CAPUT IV.
Post paucos vero dies reversi sumus; eodemque loco consedit nuotius ille magniflcus; ego autem astiii

V A R L E LECTIONES E T N O T i E .
(31) Sic Fellusex Lamb. A l . oraittunt, cumeo. (43) Lamb. humo receptas. Bodl. hnmore percepio.
(52) Lamb. eot viros, in quorum virgii pampino- (44) Mss. Angl. pmcj$i$. Sic el edit. Oxou.
rum invenerat fructum . omisso, nuntiut. (45) Mss. Angl. nomine.
(33) Lamb. desunt, vne fructu. (46) Lamb. Uasc autem lex Filiu$ Del etl. prte-
(34) Lamb. quibus jubeoat ire. At Vict. habebant dicatut.
p r o jubebat. (47) Mss. Angl. magnps ei hone$tu$. Ita quoqoe
(35) Lamb. deest, ire. Felli edit. Oxon. Honc locum laudai Origenes Com-
(36) Bodl. et Lamb. reviviscere. Iia saepe. Sic et menu in Maiih. tom. X I V , edil. oov. lom. Μ ,
m s s . Vict. el Garm. Fellus autem in ed?l. Oxon. st pas. 644.
forte pottint reviretcere. (48) Lamb. Ugem tuatn.
(37) Lamb. desunt: Dico «... remesare. (49) Lamb. ex ii$ multas texata$. IUw entm t\tg(t
(38) Larab. humorem. Ux ett. Cognotcens deinde.
(39) Lamb. effundam. (50) Lamb. commiitorum.
(40) Lamb. effudn. Bodl. suffudit. (51) Bodl. injuua.
(41) Lamb. juisU. (52) Lamb. oderunt vero legem.
(42) Mss. Angl. adaquat* ha>. (55) Mss. Angl.,Vict. el Carm. tuam.
075 S. H E R M i E 976
ei. Tunc ait fnltii ~: Succinge (54) te tabano, et rainistra mihi. Succlnxi me sabano m u n d o ,
quod erat factum e i sacco. Ut autem vidit me cinclum, et paratum illi (55) ministrare, a i t : Veca
T i r o s illos, quorem virga plantat» suut, suo quemque ordine, sicut porrexerunt illas. Et duxit
mc in caiftpum; et vocavi (56) omnes; qui eliam universi constiterunt ordinibus (57) suis. Ait
deinde ad Ulos : Quisque virgam suam extrabat, et ad me afferat. E i primo tradiderunt, qui aridas et p u -
iridas habuenint. Et quorum (58) putridae et aridae repertae sunt virgae, jussit eos siare seorsum. Deinde
porrexerurH qui aridas quidem, sed non putridas babuerunt. Aliqui eorum tradiderunt virgas (59) v i r i -
des : quidam vero aridas et putridas, velut a linea tactas. Eos qui virides Iradiderunt, jassit seorsum
stare : iHos vero qui aridas et putridas tradiderunr, cumprimis stare (60) jussit. Porrexerunt deinde illf
qui eemiaridas habuerant, et scissuras habentes : multi ex illis virides porrexerunt, nec scissuras ba>
bentes; quidam vcro virides, pampinos habenles, et in pampinis fructum, sicut illi qui in turrim ivenint
ooronati. Alii porrexerunt aridas, el non putridas. Quidam vero sicut fuerant, semiaridas et scissuras
liabentes. Jussil unumquenique eorum seorsum stare; alios suo quemque ordine (61), alios seorsum.
CAPUT V .
Deinde porrexerunt qui habuerant (62) virides quidem virgas, sed scissuras habentes. Hi omnes Y i r i -
des tradiderunt, suoque ordine sleterunt. Gaudium aulem ex his percepit hic Pastor , quod omnes poli-
t « (65) essent, et deposuissent scissuras suas. Deinde porrexerunt, qui dimidiam viridem, et dimidiam
aridam habuerant: quorumdam vero inventse sunt toue virides; aliorum semiaridae: aliorum virides et
pampinos habentes (64). Hi omnesdimissi sunt unusqoisque insuum ordinem (65). Tradiderunt (66) deinde
qui habueraut duas partes virgarura suarum virides, terliamque aridam : multi ex eis virides porrexerunt;
mulli semiaridas; caeteri vero aridas el non puiridas. H i omnes dimissi sunt in suutn quisque ordmero.
Deinde porrigebant, qui habueranl in virgis suis duas parles aridas, lcrtiamque viridem : roulti quoque
ex eis porrexerunt semiaridas; quidam vero aridas etputridas; alii autem semiaridaset scissuras habeo-
tes: pauci vero virides. Hi igitur omnes constiterunt in suo quisque ordine (67). Deinde porrexerunt,
qui terlium (68) babueranl viride, reliquum vero aridum : horum virgae majori ex parte inventa» sant
virides, ramusculos babenies, et in eis ramuseulis fructum; et reliquae virides totae. Ex big virgis gau-
dium vehemenler percepit pastor ille, quia sic invenerat eas. Abierunt et illi in ordines suos.
CAPUT VI.
Poslquam autem omnium (69) virgas cons»derasset, ait m i h i : Dixeram tibi, arborem banc diligere ?»-
iam. Vides, quod (70) multi egerunt poenitentiam, et assecuti sunt salulem. Video, inquam, doraine. ul
scias, inquit, bonitatem et clemeniiam Domini magnam, et honorandam (71) esse, qui dedit spirilum iis
qui digni eranl agere (72) pcanitenliam. Et d i x i : Quare ergo, Domine, non omnes egeruni poeniienliam ?
Ait m i h i : Quorum viderat (75)Dominus puras mentes futuras, fct servituros ei ex totis praecordiis; illis
tribuit pocnitenliam. At quorum aspexit dolum el nequilias, et animadvertit ad se fallaciter reversu-
ros (74), negavit iis ad poeoilentiam regressum, ne rursus legem ejus nefandis roaledicercnt verbis. Dico
e i : N U M C m i b i , domine, demonstra, qualis sit (75) locus cu/usque eorura qui virgas reddiderunt, ei sedes
eorum (76): ut auditis bis et creditis, i i qui non custodierunt integrum, sed didsipaverunt sigillum quod
acceperunt, agnitis suis faciig, poenitentiam agaut; ei accepto a te sigiilo, Domino dent honorero (77) p

quod s i l super (78) eos motus clementia sua, et miserit te, ut gpirilug eorum renoves. Audi, i n q u i t : Quo-
rum virgae aridae et putridae repertae gunt, et velut a tinea taclae; hi sunt transfugse, et (79) Ecclesix pro-
V A R L E LECTIONES E T N O T i E .
(54) Mss. Angl. incinge. Et mox incinxi. Usila- tunt Tradiderunt.
tam aulem Graecis vocem σάβανον, quae linieum (67) Gonjicit Wakius, librarii incuria hic fuisee
sive lintcamen denotat. vetus interpres hic in sua omissa sequeniia : Quidam porrigebant virga* suat
versione relinuil. paululum aridas; (aridum enim eral ipsum cacumen)
(55) Lamb. sibL tcissurus vero habebani. De bis eoim fit mentio in
(56) Lamb. El eduxil in campo, et vocavit. huius similit. cap. 4 el 10.
(57) Mss. Angl. agminihus. (68) Ex Fello mss. Angl. minimum pro Urtium.
(58) Lamb. quce. Sic et Victor.
(59) Larab. addit sua$. E l mox omillit aridat et. (69) Lamb. omne$.
(60) Laiub. primariis tradere. Bodl. primariis (70) Mss. Augl. quam.
ttare. (71) Ms. AngT. hone*tam.
(61) Ms. Angl. suo quoque agmine. lla sacpe. Ha- (72) Lainb. dUigunt agere.
bent eliam agmine Vicl. et Garin. i(75) Ms. Angl. vidit.
(62) Laiub. habuerunt. Sic et paulo post, el pas- (74) Lamb. revenos.
shn. - (75) Sic mss. Angl. et V i c l . Sic et edit. Oxon. At
(65) Quidam ex impressis babent imilatce. A l . in- edil. Paris. quit, quid i$.
tualm. A l ms. Lamb. mutati. Sic et Victor. (76) Lamb. sederuni seortim.
(04) Mss. Angl. aliorum pampinos habebant. (77) Lamb. accepto ail iigillo, Domine, dent Ao-
(65) A l . unusquisque in suo ordine sieierunt. norem.
Steinde. (78) Ns. Angl. in pro tnper.
(66) lla Felli editio Oxon. cx Lamb. A l . omit- (79) A l . onmiuiil et, ^quod exhibel edit. Oxon
 977 PASTOR. — LIB. III. SIMIL. ΥΠΪ. 978
riiiores , qui inter reliqua sua delicia, nefandis verbis Dominum inseclati (80), nomen ejus ne^avcrcnuv
quod supereoserat invocatum. Hi igiiur omnes mortui sunt beo; aique etiam neminem eorum vides
egisse poenitenliam, tamet&i audierint mandaia raea, quae tu eis protulisli : ab hujusmodi crgo homini-
bus abesi vita (81). Hi quoque qui aridas et non putridas iradiderunt, non procul ab (82) ilKs fuerimt,
ficli enim erant, et doctrinas pravas inluleront, ct perverterunt servos Dei; praecipue eos qui peccassent:
non sinenles eos ad poenitentiam redire, sed doctrinis fatuis detinentes. Hi ergo habent ad spem regres-
sum : atque etiam multos vides agere poenitentiam, ex quo e » maodata mea protutisti; et adhuc agent
pcenitenliam. Quicunque vero non egerint poenitentiam, i i et patientiam perdiderunt, et vitam (85) suam
amiitent. A l his qui egerint, murus in primis ccepit esse sedes (84) eorum ; quidam vero etiaro (85) in
turrim ascenderunt. Yides igitur, inquit, in poenilentia, peecantium inesse vitam; uon agenlium vero
poenitenLiam, raortera paratam.
CAPUT VII.
De his vero qui semiaridas virgas p o r r e i e r u n l , et scissoraa babuerunt, audi. Quorom tantumniodo
semiaridse erant virgae; hi dubii s u n l ; nec enim vivi sunt, nec mortui. At hi qui semiaridas et scissuraa
babentes iradiderunl; ei dubii sunt, et maledici, de abseniibus delrabenies, et nunquam inler se pacem
habenles, ct inter se (86) invideules. Et iis quidem proposiia est poenitentia : vides enim ex his aliquos
pcenitere. Quicunque vero eorum cito egerunl (87) poeiiilenliam, bi in turri babent sedem : at i i qui
larde egerunt, in uiuris babitant (88). Qui vero non egerunl poenitentiam, sed in suis permanserunt factis,
morte raoriemur. At vero hi qui virides quidem virgas, sed scissuras habentes tradiderunt; fldeles semper
fuerunt et boni, sed babenles inier se quamdam invidiam el zelum (89) de principalu el dignilate. Yerum
omnes bujusmodi insipientes (90) sunt el fatui, qui babent inter se aemulalionem de principatu. Atiamen
b i , cum sini alioqui b o n i , si audilis mandatis islis (91) eroendaverint se, ei cilo per suasionem meam
(92) egerini poenitenliara; in ttirri denique incipient habilare, sicut et bi qui egerunt digne (95) poeniten-
liam. Quod si quis eorum rursus ad dissensionem redierii, repellelur (94) a turri, ei vitam suam perdet.
Yita enim corum qui custodiunt mandala Domioi, in mandatis consislil; non in principaiu aut aliqiia
dignitale. Per palienliam enim ei bumilitatem animae vilam bomines consequentur; per eeditiones vero
etcontemplum legis mortem sibi acquirent.
CAP»JT VIII.
Qui vero io virgis suis dimidium aridum habetant, el dimidium viride; hi sunt negolialionibus invo-
l u i i , neque applictti sanciis: ideoque eliam dimidium eorum v i v i t , dimidium vero mortuum est. Multi
igilur ex illis, auditis mandatis, egerunl poenitejitiam, et in turri habilare coepcrunt; quidain vero eoruin
in lotum deslilerunt. His igitur non est locus poenilentiae: a negotiatione enini sua, nefanda in Dominum
loculi sunt, et eum abnegaverunt. Propler banc igilur nequiliam amiserunt vitam. Mulii vero ex bis
dnbiam mentem induerunl. Adhucet iis esl regressus; qui si cito poenitenliam egerint, in lurri scdem
habebuut; si vero lardius egerint, ki muris babitabunl; si auleni non egerint (95), mortem sibi acqui-
^rent. At bi qui duas partes virgarum suaruro vindes babuerunt, et tertiam aridam ; compluribus inodis
depravati (96), negaverunt Dominum. Ex his igitur multi egerunt poeniteiitiara, atque ila in turri habi-
lare coeperunt; et multi a Deo in perpcluum recesserunl: illi igitur in loluru amiseruut vilam (97). Qui-
dam vero dubia mente concepla, dissensiones concilaverunl: iis adbuc regressus csl, si cito egerint poe-
nitenliam, nec voluptalibus (98) suis rcmorati fuerint; si autem pei manserint in faciis suis, moriem
sibi acquireut.
CAPUT IX.
Qui vero porrexerunt virgas suas, quarum du« partes aridae fuerant, et tertia viridis; fideles quidcm
fuerunt, sed locupletati el exsalurali (99) bonis, apud exteras genles celebriores esse cupierunt (100),
V A R L E LECTIONES E T N O T J E .
(80) Ms. Angl. imecuti. (90) Lamb. dcsunt, insipientes el.
(81) Lamb. tu habet Ua. (94) Mss. Angl. meis.
(82) Mss. Angl. vrope ab. (92) Mss. Angl. persuaiionit «IHP. Editt. Paris. e(
(85) Sic Lamb. Sic et Felli edit. Oxon. A l . U et Clerici pcrsuasionem, mendose. Fabririi quoque
poenilentiam, el vitam. editio lypolhetae incuria hic male se babel.
(84) Lamb. hi qui egerint; murus ertt *ede*. At (95) Lamb. deest, digne.
Viclor. mutis pro murus. Felli aulein edit. Oxon. (94) A l . expellelur.
s i c : At ii qui egennt, in primis muris coppii, elc. (95) Lanib. add. poenitentiam.
(85) Ila mss. Angl., Viclor. et Carm. Ila el Fclli (96) Mss. Angl. quamplurimis generibu$ inficiatt.
cdit. Oxon. A l . eliam qui non. (97) Bodl. pamitenliam.
(86) Bodl. desunt inter $e. Lamb. intra se. (98) Lamb. in voluntalibus.
(87) Mss. Angl. getserunt. (99) Lamb. exacti.
(88) Lamb. habiiabunt. (100) Mss. Angl. honestiores e*se cupiere.
(89) Sic Fellus ex Lamb. A l . conlentionem.
*79 S. H£RMi£ 980
et in supcrbiam magnam incidemnt (4), el stiblimia coeperunt spirare (2), el veritatem deaerere ( 3 ) ;
neque applicili sunt justis, sed (4) cum exteris geutibus cormxerutit; et haec lllis vita dulcior visa est:
a Deo tamen non recesserunt, et in iide perseveraverunt (5); sed opera lidei non exercuerunt. Multi
igitur ex illis egerunt ppenilenliam; e( sedes eoruin io turri esse coeperunl. Alii vero viveotes cum exte-
ris gentibus, et elati vanitatibns suis (6), in perpettium a Deo defeceruui (7), oalionum facinoribus et
operibus servientes. Hujusmodi ergo homines adnumerati sunt exleris nationibus. Alii ex bis dubiam
inemsra habere ccepcrunt, non sperantes se propter facta sua assequi posse (8) salutera : alii dubii facti,
dissensiones excilaverunt. His igitur <* illis qui propter facla sua dubii esse coeperunt, adhuc est regrea-
sus: sed haec poenitentia cita (9) esse debet, ut sit in turri sedes eorum. His vero qui non agunt poeni-
tentiam, sad permanent iu voluptatibus suis, raors prope est.
CAPUT X .
At bi qui virgas virides porrexerunt, excepti* cacuminibus earum quae sola arida (10) erant, et scis-
«iiras babebant; seniper boni atque fldeles et probi erga Deura (11) fuerunt; sed parumper deliqueruni
propler ioanes volupiates, et minutas cogilationes (12), quas intra (13) se habuerunt. Audilie ergo verbis
meis, plurimi egerunt pceniteniiam celeritcr; et in turri habitare coeperunt. Quidam autem ex bis evase-
runt dubii; quidam adjecerunl ad dubiam mentem, ettam dissensiones movere. ln bis igitur etiaro nanc
•pes est regressus, quia boni semper fuerunl; difficile autem movebantur (14). Qui vero virgae suas
aridas porrexerunt, exceptis cacumiuibus earum qua sola erant viridia (15), crediderunl quidem Deo,
in sceleribus rero conversati sunt (16); nunquam tamen a Deo recesserunt, sed seroper nomen Domini
Hbenter tulerunt,et libenier in hospitiis suis Dei servos susceperunt(17). Audito igitur boc, regreeei (18), sine
mora egeruiit poenitentiam, et oronem virtulis aequitatem (19) exercuerunt. Aliqui vero eorura mor-
tem obierunt; et alii libenter adversa pasai sunt, meroores (20) factorum suorum.
CAPUT X I .
Postquam Ouisset omnlum virgarum explanaliones (21), ait m i h i : Yade, et dic oronibus, u l agant
pojnitentiam; et vivenl Deo, quia motus Dominus magna clemenlia sua (22), misit rae ut poeniteniiam
nuntiarem omnibus, bis etiam qui non merentar (23) propter facta sua assequi salutem. Sed paliens
est Dominus, et invitationem per Filiura euura factam vult conservare. Dico e i : Spero, Domine,
fore ut auditis bis universi agaut (24) poeniteDliam. Credo e n i m , onumquemque agnitis (25) suis
faclis et accepto Dei timore, ad poenitentiam regressurum. A i l m i b i : Quicunque lolo corde egerint pce-
niieiiuam, et purificaverint se ab omni nequilia qua3 supra dicla est (26), et non adjecerint adboc ad
delicta sua quidquam; accipient a Domino remedium priorura (27) peccatorum suorum, si nibil dubitt-
verint de mandatis his (28); ei viventDeo. Qui vero adjecerint, inquit, ad dalicta s u a , et coiweraatl
fuerinl in cupidilatibus (29) saeculi hujus; damnabunt seipsos ad morlem. Tu vero ambula in mandatis
i s l i s ; et vives Deo: et quicunque ambulaverinl in b i s , et recte ea exercuerint, vivent Deo. Poslquam
vero haec omnia mibi ostendit, ait m i b i : Reliqua post dies paucos tibi ostendam.

SIMILITUDO IX.
JZdificandce militantis et triumphantis Ecclesim mysttria maxima.
CAPUT PRIMUM.
Poslquam scripsl Mandata et Similitudines pastoris i l l i u s , nuntius pcenitenlia* venit ad m e , et dixit
m i b i : Volo ostendere tibi quaecunque Spiritus tibi o s l c n d i l , qui in efflgie Ecclesi* locutus est tecum.
lllc cnim S p i r i i u s , Filius Dei esl. Et quia infirmior eras corpore , nou ante per nuiitium declaratum esl

V A R I i E LECTIONES E T NOfTiE.
(1) Lamb. tuperbiam magnam induerunt. (17) Mss. Angl. receperunt.
(2) ha Bodl. Lamb. et V i c i . Edili, $perare. (18) Mss. Angl. hoc regre$su.
(3) Mss. Angl. deteruerunt. (19 Yiclor. vtrtutem ******* ^ „ „ . Λ

(4) Sic MSS. VSct. el Carm. Sic et edit. Oxon. A l . (20 Lamb. et ttbenter paltuntur, memores.
omiltunt sed. (21) AL ex$olutione$.
(5) Lamb.fidelesperseveraverunt esse. (22) Lamb. morli$ Dominus m multa sua c k -
(6) Mss. Angl. evecti vanitaiibui eorum. if \.
met ia
. . . _ —·
7 M«8. Angl. deuiterunu (23) Mss. Angl. omntbus darem, et qutdem qut-
(8) Lamb. deesl. posse. bu$dam non merenhbus. m m

9) Bodl. *Ma.
(10) Lamb. toiidas andm.
(11) Lamb. hone$ti erga Dominum.
(12) Lamb. inane* ei minimat disputationet.
15) Bodl. tn. Lamb. iuter.
(14) Lamb. boni semper difficile movebuntur.
(15) Larob. quas *ol<B erant viridei.
(16) A l . etti ad scelera aliqua protapti sunt.
(^) AI. quoniam, audUis Λί«, untvent agent. Edil
Paris. quoniam, eruditis his.
(25) Lamb. audttts.
(26) Lamb. desunl, qnat supra dtcta e$l.
(27) Mss. Angl. d^st, P»or"m.
(28) Lamb. met$. Sic el edit. Fclh OXOB.
(29) A l . destderm.
981 PASTOR. — LIB. III. SIMIL. IX. 982
tibi, quam firmatus es a Spiritu, auclusque viribus, u l eliam nurtium possis viaere. Tunc enim bonc
quidem ac magnifice (30) aedilicaiio turrts ab Ecclesia tibi ostensa est; sed m a virgine (31) monstrata ,
cuncla vidisti. Nunc autem per nuntiom illuslraris, per eumdem quidem Spiritum. Sed oportet te omnia
diligenler videre: idciroo enim in domum tuam missus sum habitareabillo nuntio venerando (32); ut cum
omnia potenter videris, nibil ut prius expavescas. Et duxit me in ascensuro roontis Arcadi» (33); et
consedimus in cacumine ejus. Et oslendit mibi campum magnum; et cirra eum duodecim montes alia
atque alia flgura. Quorum primus niger erai sicut fuligo. Secundus glabrus , sine herbis. Tertius spinis
et tribulis plenus. Qiiartus habebat semiaridas berbas; quarum superior pars erat viridis, proxima ae-
tem a radicibus arida; quaedam etiam herbse, cum sol incanduisset, aridae liebant. Quintus mons aaper-
rimus erat; sed berbas virides babebat. Sextus mons scissuris eral plenus, quibusdam minoribus, qui-
busdam vero majoribus; sed in illis scissuris erant herbae, non valde quidem laetaj (34), sed velut mar-
cidae esse vidcbanlur. Septimus vero mons delectabiles (55) babebat herbas, et totus fertilis e r a i ; el
omne genus pecudum et volucrum (56) cceli pabulum (57) carpebant ex illo : et quantum vescebanlur
ex Hlo (58), lanto laetiores herbae crescebant. Octavus mous fonlibus erat repletus; el ex illis fonlibus
adaquabatur oinne genus creaturae Dei. Nonus mons nullam omnino aquam habebat, et lotus dcstilutus
erat; sed et mortiferos serpentes alebat (59), et hominibus perniciosos. Deciraus mons proceras arbores
conlinebat (40), tolusque erat umbrosus (41); et sub umbra pecudes jacebant requiescenies ac rnminan-
tes. Undecimus mons densissimis arboribus repletus erat: et arbores illae aliis atque aliis onerata? vide-
bantur (42) fruclibus; ut quisquis viderei, cuperet (45) edere de fruciibus earum. Duodecimus
roons candidus erat toius» et aspectum babebat deieclabilissimum (44), et ipse sibi eummura p r a -
atabat decorem.
CAPUT 1L
In medio vero canipo candidam et ingentem petraro mihi ostendit, qua3 de ipso campo surrexerat; ct
pctra illa altior montibus illis erat, et quadrata erat, iia ut posset totum orbem sustinere. Vctas autem
mihi videbatur esse; sed habebat novam portam, quse nuper videbatur exsculpta. Et porta illa clariorem
splendorem quam sol habebat; ita ut mirarer vehemenler lumen cjus. Circa ?ero portam illam etabant
virgines duodecim (45): ex quibus quatuor quae oblinebanl angulos porlae, digniores (46) mibi vide-
bantur esse; sed et ca?tera dignae erant; siabant autem in quatuor panibus portae. Erat autem et id ad
gratiara illarum virginum, quod illae binae et binae vestit* erant linleis (47) tunicis, et decenter succinctae
exertis brachiis (48)dextris, lanquam fascem aliquem levature; sic erant paratse: vehemenler enira
bilares erant, atque promplae. Haec cum vidissero, mecam ipse mirabar, quod lam magnas et praclaras
res viderem. Et rursus mirabar (49) propter virgines i l l a s , quod tam decorae et (50) delical» essent, et
ita conslanler ac forliier starenl tanquam tolum coelum porUturse (51). Et cum h«c inlra me cogilarem
(52), ait ad roe Pastor i l l e : Quid intra le dispulas atque torqueris, el ipse tibi solliciludinem adjicis (55)?
Quascunque non poies intelligere, noli allendere (54), tanquam si sapiens s i s ; sed roga Dominum , ot ac-
ceplo sensu inlelligas ea. Quaecunque post te sunt, non potes videre; qua3 vero euut anle te , vldes. l n
bis igilur quae non potes videre, noli lorqueri; et eorum intelligenliam cape (55), qua lu vides. Desine

V A R L E LECTIONES Ε Τ NOTvE.
(50) Mss. Angl. modette. (*6) Larob. dtgmtostores. Et mox, digntlosm. Sic
(51) Lamb. ad virginem. etiam iufra cap. 6 sub inilium, dtgmlotos pro tftpw-
(52) Mss. Angl. dignmimo. « laie $plendidos. Atque ita legendmn statuil Clericue
55) Lamb. Arcadm monlem. e ms. opiimae notai Larabeihano. ι Vox emm dtgnt-
(54) Ila mss. L a m b . , V i c l . et Cann. Ita quoque tosu*, inqiiit, non 33vi quidem Ciceromani esi, scd

1
Felli edit. Oxon. et Hamb. Fabricii. AI. lalce. necinfimi.VeteresGlossae: Ι Μ ^ ο ι ί Μ , ^ μ α τ ι χ ό ς · ·
35) Mss A n d . hilares. Vide ilem de hac voce Ducangium in Glos$ano.

56) Mss*. Angl. votucre*.
57) Lamb pabula.
58) Mss. Angl. inde. Lamb. inde, tanto ampliu*
Uetiores.
(39) Mss. Angl. habebat. Addit Lamb. et homine$
pro hlminibu*. 8
(40) Mss. Angl. habebat arboret magnas.
(41) Lamb. lenebrosns.
(42 Bodl. ordinataf erant. Lamb. ornatw erant.
(43) Mss. Angl. « quU vidi$$et, concupisceret.
Fellus in sua edit. Oxon. qun relinuit pro quis-
a u i s
7
(44) Mss. Angl. hilarmimum.
(46) Laudant hunc locum Origenee homil. 13, in
Euch., auctor Operis imperfecti in Matth. xix, 2 8 ,
ei scripior V i l a S. Genovefa cap. 4. Homm verba
inlcr Veter. Testim. euperius repcrics.
(47) Mss. Angl. apud Fellum : Inerat auleminter
genera earum virginum et ha biruB vestttm Itnieis.
Apud Clencum vero Lamb. eic ee habci : Inerai
autem inter graliam earum virgtnum ηω cma vesttta
Hnei* tunicis, el decem incinem exerti*.
( « ) lla mss. Angl. lla et V i c l . et U r m . Horum
mss. lecuonem sequunlur quoque iellus el F a b n -
cius. A l . exteriu* brachtu.
(49) Lamb. wvebar.
(50) Mss. Angl. desunl, decorw et. Elmox Lawb.
omiitit, contianur ac.
(51) Mss. Angl. portandum haberent.
(52) Mes. \ngl. di$putanm. Etmox, di$puta$; ubi
Felli edit. Oxon.habeuoatio*.
(55) Mss. Angl. adducts.
(54) Lamb. perpendere.
(55) Angl. domtnure.
983 S. H E R M i E 9SJ
esse ctinosus. Ego autcm demonstrabo libi cuncta, quaeeunque debeo (56) ostendere : nune aoiem i«li-
qua considera.'
CAPUT III.
Bt tnm b#c dixissec milii, suspext (57): et ecce vidi venisse sex viros excelsos ac venerandos, et omnet
•iniiles (58) vullu ; et vocasse quamdam multitudinem virorum ; el hi qui venerant vocaii ab illis, et ipsi
qvoque excelsi et fories eranl. Jusserunl autem illi sex cos lurrim quamdam (59) super eam poriam
adificare. Magnos vero iHnc fremitus cnppit esse decurrentium circa ponam huc alque illuc (60), eorum
Wrpwmqui ad aediilcandam turrim convenerant (61). Virgines veroillaequaestabanlcircaportamjubebant
ei$ sediHcalionem turris accclerare t62). Ipsae autero exporrcxerunl manus suas, tanquam aliquid acceptur*
ab illis. Tunc illi scx jusserunt, ut (65) cx quodam profundo lapides attollerent, et in sediGeaiionem
turris prtepararent. Et elevati sunt decem lapides candidi, quadrali (64), circtimcisi. Postquam vero sex
illi advocaverunt has virgines, jusserunt eas universos lapides, quicunque in turris sedificaiionem mit-
lendl easent, poriare (65); et iranslaios per porlam tradere (66) eis qui aedificaturi erant lurrim illam.
Conlinuo hae virgines eosdcm lapides qui priug olevati erant (67) de protundo, inter se elevare (68) coepe-
mnt partter omnes.
CAPUT IV.
Qui auten ateternnt circa portam, sie eiiam porlabant; ut qui vldebanlur esse fortiores, ad angulos
ponerentur; carteri vero lapides ad latera subjiciebanlur (69): atque Ua imiversos lapides pertulerunt,
eosque per portam (70) translatos edificantibus, sicut jussse erant (71), tradiderunt. lllivero excipienles,
exstruxerunt illos. Hsec autem aediiicaiio super illam petram raagnam et portam liebat; atque ab iis l o u
lurris suslentabatur. Horum autem decem lapidum struclura totam portam illam replcvit, quae in fun-
damento turris illius ease cajpit. Post illos vero decem lapidee, alH viginti quinque elevati sunt (72) de
profundo; et bi strucli sunt in aedificaliouem lurris ejusdem, per illas virgines levati, sicut priores. Post
bos, alii triginiaquinqueelevaU sunt, c t b i similiter ineodem opere apiali suot. Post bos, quadraginta
lapides ascenderunt; *t bi ooines adjecti sunt in structaram turris illius. Quaiuor ergo ordines cocpeiunf
esse in fundamento turris illius (73); deeierunt enim lapides extrabi de (74) profuudo : paulisper et hi qei
aediiicabani, quieverunt. Iteruiii illi sex viri roultiiudini illi imperavemni, ul de HUs duodecim muntibus
apportareot (75) lapides ad aedineatiunem turris ejusdem. Uli aulem excidebant de univcrsis montibus va-
rioruiQ colorum lapides (76); et deferentes eos (77) porrigebant virginibus : quos illae accipienles trans ·
ferebant (78), et in aediiicalionem U r r i s porrigebant. In qua cum slrucli essent (79) i l l i * candidi, \a-
riique fiebant: et siiniliter omnes priores (80) mutabant colores. Quidam vero ab ipsis viris porrigeban-
l u r ; qui cuin iu eam aediQcalionem venisseut, quales ponebantur, tales et permanebant. H i nec candidi
fiebant, nec v a r i i ; quoniam uon erant a virginibus per portam translati. Hi ergo lapidee deformes erant
in aediflcalione (81); quos cum anioiadvertissent Uli sei v i r i , jusserunt tolli et suo loco reponi unde
delaii fueranC (82). Et dicunt ad illos qui lapides illos afferebant : Omnino vos nobis ad iEdiflcationem
banc lapides porrigere nolite; sed juxta turrim ponile eos, ut hae virgines translatos porrigant: nisi enim
ab bis virginibus iranslati fueriot per banc portaro, colores suos mutare non possunt : nolite igilur
frustra laborare.
V A R L C LECTIONES E T N O T i E .
(56) Lamb. polueris pro debeo. (68) Mss. Angl. allevare.
(57) U m b . inspexi. (69) Bodl. α latenbus subibant. Sic et Lamb.,
a (58) Larob. ventste virot exceUot, dignitosos et praepoaitione tamen α in e niutala.
smile*. (70) Lamb. portat. Et paulo post, porta pro por»
(59) Lamb. eot Uli ex lurre quamdam. tam.
(60) Bodl. di$curr$ntium circa portam Innc atque (71) Mss. Angl. juuerant.
illitc. Loimb. quoque babel hinc atqne illinc. (72) Mss. Angl. ascenderunt, ut sa?pe.
(61) SieLamb. Sicet Fclli edit. Oxon. A l . vene- (75) Lanib. fundamenlis turris hujn$.
TOHI. (74) Lamb. $rgo lapides ascendere de.
(62) Lamb. videbant <edificalionem turris accele- (75) Deqoibus mentio cap. 4 bujus sifuilit. Fcllus
rari oporlere. Felli autem edit. Oxon. sic : Agnove- autein slatim, deferrent pro apportarent, quod ex-
runt ab eis cdifieationem tnrris accelcrari oportere. bibcnt mss. Angl.
(b5) l l s s . Angl. deest, ut. Et mox pro aitolleretU (76) Mss. Angl. lapidet varii$ coloribus.
et prwpararent, babent ascendere el aptan. Slaliin- (77) Μεβ. Angl. apporlalos.
que : Ει auenderunt deeem. (78) Mss. Angl. porrigebant, el mox transferebanl.
(64) Lamb. quidem el quadrati. Sic el Fcllits. Sic et Felli edit. Oxon.
Voci aulem sequenii.circumciti, pra3miilenduin nec (79) Lanib. quam cum intlructi.
jubel Colelerius cx ^ap. 5 et 16. (80) Lamb. ct similes omnes et prioresMss. quoqiM
(65) Laiub. ejus cedtficaiionem iluri etunt por- Vtct. etCarm. babeni, et priores.
tare. (81) Lamb. wdificalionem.
(66) Lamb. CUIP Fcllo : ilidem tradere. (82) Mss. Angl. re erri unde depotMi.
r

(b7) M*s. Angl. p*imi ascenderunt.

98* PASTOR. — LIB. III. SIMIL. IX. $86
CAPUT V .
EfftiCU est autem gtructura illo die; ged turrig consummata non e s t ; fulurum eoim erai, ut «dUica-
retur (85); propterea eliam nunc et qusedam dilaiio facta esl. E l jusserunl ilii gex, eos qui aediticabant
abire et veluli aliqaandia quiescere (84); illis vero virginibus prseceperunt, ne a turri discedere.nl (85): pro-
pierea autem videbanlur mihi reliclae, ut custodireni lurriro illam. Postquam aulem recesserunt, dico (86)
ad paatorem illum : Quare, doiuine, non est peracta aedificatio turris? Non enim, inquit, anle consummari
potest, quam veuial dominus ejus, et strucluram banc probet; ut si quos lapides non bonos in ea inre-
nerit, mutentur: ad voluntatem enim ejus aedificatur (87) haec lurris. Vellem, iuquam, Domine, scire,
quid signiflcei aedificalio turris bujus, et de bac peira, et de bac porla cognoscere, ei de monlibus, et de
virginibus, et de lapidibus qui extracti sunt (88) de profundo, nec circumcisi 8uni, sed gicul ascenderunt,
gic raissi sunt (89) in slructuram; et quare primum lapides dccem in fandamento structi sunt (90), dciode
viglfiii quinque, deinde iriginia quinque, deinde quadraginla : item de illis lapidibus qui posili sunl in
strucluram, iterumque sublali, et in locum suum (91) relati. De omnibus bis, dominc, desiderium anim»
meaB comple, et omnia mihi demoiistra. Et dixit m i b i : Si arduus (92) non fueris, omnia cognosces (95),
et videbis reliqua quae fulura sunt buic t u r r i ; e( omnes simililudines diligenler cognosces. Et veniraus
post dies paucos in eumdem locum, ubi sederarous, et dixit m i b i : Perveniamus ad l u r r i m : Dominus
enim ejus venturus est, ut consideret eam. Venimug igilur illuc, et neminem alium quam virgines illas
invenimus. E l inlerrogavit eas, an adfuissei ibi dominus turris illius? E i responderunt, continuo eum
adfuturuui (94), ut consideret structuram illam.
C A P U T VI.
Post pusillum vero video multitudinem virorum magnam venienlem, et in medio eomm ila excelsuro
virum, ut magniludinc sua ipsam turrim superaret; et cirea eum aex illos quos in aediticatione imperare
videram, et eos oraues qui aedificaverunl iurrim iUam, ct praelerea alios quaraplures dignilale (95)
eplendidos viros. Virgineg vero illaequae cuslodiebant lurrim illam, accurrerunl et osculalae gunl eum (96),
et prope eum (97) coeperuni ambulare. Ule autem tara diligenter considerabat slructuram illam ut sin-
gulog lapides contreclarel (98); qutnetiai» singulos virga quam in raaniTlenebat (99), fbriebat. Ex quibus
quidam cum esscnt percussi, nigrl flebani velut fuligo; quidaro aotem Uinquam scabri; quidam quasi
gcissuras babentes; quidam c u r l i ; quidam nec oigri nec albi (100); quidam asperi, nec cum caeierig
lapidibus convenientes; quidam plurimas macutas habentes. Hae stint varielates lapidum illorum, qui in
elructura illa non idonei (1) reperti sunt. Jussii eos dominus oranes de turri deponi, et juxta eam relin-
q u i ; et alios lapides afferri, et loco eorum reponi. Et inierrogaverunt eum qui sedificabanl, ex quo monte
vellet afferri, el reponi in locum ejectorum ? De monlibus quidem vetuit afferri; sed cx campo quodam
qui prope eral, jussit aflerri (2). Foderunl enim campum illum, et invenerunt lapideg splendidos, qua-
dratos; quosdam vero etiam rolundos. Quicunque autem erant in illo campo, omnes allati sunt, et per (5)
portara transportati (4) a virginibus illis : et qui ex eis quadrati erant, deformati (5) sunt, et positi in
loco (6) ejeclorum. At vero qui rotundi, non eunt adjecti in gtructuram; quoniam duri erant (7), et
longum esse videbatur circumcidere eos: sed posili sunt circa turrim, tanquam futurum esset, u l circum-
cidcrenlur, et in siruclurara mitterentur (8); valde enim gplendidi erant.
CAPUT VII.
Haec cum vidisset vir ille digniiate (9) pracipuus, et dominus totius turris, vocarit hunc pastorem ; et
tradidit ei lapides qui reprobali erant, et posili circa l u r r i m ; et ait ad illum : Communda diligenter lapides
llos, et apta in gtrticturam (10) turris, ut cum caeteris poggint convenire; eos aulem qui nou conveniunt,
V A R L E LECTIONES E T N O T J E .
(83) Lamb. fuit: futurum ewtm, ul tedificetur. (94) Msg. Angl. venturum. Lamb. add. eise.
(84) Msg. Angl. recedere et veiuti quietcere aliquid. (95) Hss. Angl. dignilosoi, ut passim.
(85) Lamb. recederent. (96) Lanib. uccurrerunl osculari eum.
M6) Lamb. omnes recesserunt, dixi. (97) Larob. deesl eum.
!
87) Ita Fellui in edit. Oxon. ex Lamb. A l . adi- (98) Mss. Angl. pertraclaret.
ficabatur. (99) Lamb. manu gerebat.
(88) Msft. Angl. ascenderunt, u l ssnpe alias. (100) Lamb. desuiu quidam.... albi.
(h9) Mss. Angl. ierunl. (1) Mgs. Angl. boni.
/90) Ms. Yict. fundamentit tlructurct. Lamb. (2) Mss. Angl. apportari.
quoque habel, fundamentis. (5) Lamb. ι//αίι sunt ver. Felli aulcn editio
(91) Lamb. toco tuo. Oxon. ablati. An mendose?
(92) Ua mss. Angl.,Yicl. ct Carm. Editi, tardut. (4) Lamb. translati.
(95) Ua Lamb. Iia et Felii edit. Oxon. ΑΙ. non (5) ItaLamb. Edili, formati.Yide infra not. 50.
agnotces. Oiiiitlunt quoque nott, ings. VicU et (6) Sic Lamb. el Felli edil. Oxon. AL locum.
Carm. At Yict. sic : omnia cogjiosch; potl videbis. (7) Lamb. et durum eral, tt lardum e$$e.
C.arm. vero; o. comiosces; p. v. Quas m*s. lectiones (8) Msg. Angl. irent.
Clericus invertit. Neque aliler Russelius. Recte F a - (9) Mss. Angl. digniiotus,
bticius. (10) Lamb. pone in structura.
987 S. H E R M J E 988

longe A turri projicles. Haec cum praecepisset e i , cum omnibos cum quibus venerat ad tarrim, a b i i t :
virgines autem illae ateterunt circa turrim, cii&lodienles eam. £ l dixi ad pastorem illom : Qaonam modo
possunt lapides hi in structuram hojus turris, cum reprobati sinl, redire? Ει dixit m i h i : Ego de lapidi-
bug istis majorem partem circurocidaro et adjiciam iu slructuram, et convenient cum c&terig. Et dixi :
Quo modo domine, possunt circumcisi eumdem locum implere (II) ? Quicunque, inquit, minores inventi
t

fuerint, in mediam slructuram ibunt (12); majores vero de foris ponentur, el continebunt eog. Haec cum
dixieeel milii : Eamus, inquit, et pogt iriduum revertamur; et emundatos bos lapides in slructuram
adjiciam. Ea eniro quae suni circa turrim, commundari debent omnia; ne forle subito paterfamiliag su-
perveuiat, et imrounda ea quae circa turrim sunt, invejiiat, et ila aapernetur (13); et hi lapides non mit-
tanlur (14) in struclurara turrie hujus, et ego negligens paierfamilias (15) videar esse. Post triduum (16)
autem cum venisseuius ad eamdem turrim, aii m i h i : Gonsideremus bos lapides omnes, et videamus qui
ex eis possunt in atructuram ire (17). Dico e i : Consideremus, dominc.
CAPUT VIII.
Primum omnium coepimus considerare eos qui nigri fuerant. Quales enim astructuradepositi fuerant,
talcs sunt reperti. Jussit eos a turri moveri, et seorsum reponi (18). Deinde consideravit eos qui scabrosi
fuerant: et multos ex eis circumcidi j u s s i l , et per virgines eos in structuram turris a p t a r i : illse autem
eublatos eos aptaverunt in media slructura. Reliquos aulem jussit cum illis nigris reponi; nam et bi
oaserunt nigri. Deinde considerabat eos qui seissuras babebant: et ex illis mullos circuracidi jussit, et
per illas virgines adjici in structuram. Hi de foris positi sunl, quoniam (19) integri inventi sunt: reliqui
autem proplcr muUilu Jinem scissuiarum non poluerunt afformari (20), propterea projecti sunt ab aediti-
calione turris. Deinde considerabat eos qui curti facti erant: multi ex illis scissuras habebant, et nigri
evaserant; alii vero scissuras magnas babebant, quos jussit apponi cum illis (21) qai rejecli erant: reli-
quos auteiu coramundatos et afformatos adjici jussit in slructuram, quos sublatos virgines illae in media
structura apiaverunt; iniirmiores enimerant. Deinde considerabat eos, qui dimidii quidem a l b i , dimidti
auiem nigri fueranl rcperti; et mulli ex illis nigri invenii sunt : jussit et hos transferri ad illos qui reje-
cti erant. Keliqui vero toti candidi inrenti sunt : et bi sublati sunt a virginibus, et aptati in eadem turri;
exleriorcs autem positi gui.t qui (22) integri inventi sunt, iia ut possent continere eos qui in medio con-
strucli erant; nihil enim cis (25) recisum est. Deinde considerabat eos qui duri et asperi fuerant (24);
pauci ex his adjecli (25) sunt, quoniam non polerant circumcidi; valde enira duri reperti sunt: reliqui
autem formati (26) sunt, et in iuedia structura A virginibug aptati; infirmiores enim erant. Deinde congi-
derabat illos qui maculas babebant; et ex eis pauci reperti sunl nigri, et bi ad caeteros adjecli sunt. Qoi
•ero guperfuerant, candidi et integri inventi aunt; e t h i a virginibus in structuram aptali sunt, el de forit
pogili, propter foriitudincm suam.
CAPUT IX.
Yenit deinde, ut consideraret (27) eos lapides, qui candidi et rotandi erant; et ait m i h i : Quid faciemus
de bis lapidibus? Et ego dixi : Domine, nescio. Nihil ergo, inquit, excogiias de bis? Ego, inquam , artem
bane, domine, non novi, nec lapidarius som, nec possum intelligere quidquam. Et d i x i t : Non vides eos
valde rotundos egge?Quod si voluero eog quadratos redigere, plurimum mihi ex bis recidendum e s l ; sed
necesse est aliquos ex his in slructuram turris Iransire (28). Et d i x i : Si necesse est, quid igitur te impli-
cas (29), et non eligis, si quos babes eligere, etaptag in siructuram illam? Et elegii quos vidil maxlmot
et splendidissimos, ei afformavit (50) eos, quos sublatos virgines illae in exterioribus partibus slructurae po-
euerunt. Reliqui vero qui superfuerunl, repositi sunt in eumdcm campum (31) unde sumpti erant; abjecti
V A R L E LECTIONES ET N O T J E .
(11) M88. Angl. expiere. (24) Lamb. fuerant.
(12) lta mss. Angl. Fellus tamen in sua edit. Oxon. (25)(Mss. Lamb., Vict. et Carm. abjecii.
mittentur. (26) Mss. Angl. deformati.
il5) Mss. Angl. exasOeretur. (27) Lamb. deinde con$iderare.
(14) Lamb. ut et hi lapidei iwn sint. (28) Mss. Angl. ire.
(15) Lamb. pairi$famthas. F o r t e , patrifamilias, (29) Bodl. tristaris. Lamb. te tricat.
u l leqendum ccnsel Cotelerius. (50) Lamb. deformavit. Hsec recla est letlio, non
(Ib) Lamb. biduum. At niodo legebainus : pott inepla et inusilata vox a/furmare. Sic et supra cap.
triduum reverlamur. 8, deformari perperam muUlum in a/formari, elde-
(17) Larob. conwnire. formatos in a/formatos, et deformali in formati.fil-
(18) Lamb. poni. Sic etpaulo post. m i r u i n , ex^criptores existimarum deformare esse
(19) Felli edit. Oxon. qni pro quoniam. laiitum deformem et turpem reddere, cum siletiam
(20) Lamb. deformari. EdiU Paris. e/formari. Sic simpliciler mutare formam in qoamvis aliam. Ve-
mox idcm Lainb. deformatos adjici. Yide mox leres Glossa;: Deformo, μεταμορφώ, μετατυπω. t)e-
nol. 50. formo (sic legenduui), άποτελέω : quae signilicaiio
2I) Lamb. habtntes juaii eot poni cum iU. oplime bic couventl, ubi forma roiuuda lapidaoi re-
!
22) Sic et edil. Paris. el Oxon. At Lamb. Yict. seciione in quadralam mutalur. GLBR.
Tarm. quontmm, ul modo s u p a . (51) Lauib. eodem campo.
(23) Laiub. itutructi erant; nihil enim ex ci$. ·
969 PASTOR. — LIB. III. SIMIL. IX. 990
•ero non sunt. Quonlam, inquit, adhuc exiguam deest huic turri, qaod sdiflcandum erit; et forsitan τιιΐΐ
dominus hos lapides aptari in ea struclura, quia valde candidi sunl (32). Vocatse sunt deinde mulieres
speciosissimae duodecim, nlgra veste veslitae, incinctae, et exertis humeris, capillisque soluiis (33). Vide-
bantur aulem mihi hae mulieres agrestes esse. Et jussit eas pastor ille tollere lapides illoe qui de structttra
ejecti erant (34), et eos referri in montes unde ablati foerant. Et ill» gaudentes sustuleruni omnes, et re-
portaverunt eos unde extracti fuerant. Postqoam autem nullus lapis circa turrim jaceret, ait roihi; C i r -
cumeamus banc tunrira, et videamus nnnquid aliquid desit (35) i l l i . Coepimus ergo circumire eam. Et ut
vidlt eam decenter aediiicatam, coepit valde bilaris esse : ita enim decenter aedincata fuerai, ut qui vidis-
set, coocupisceret structuram ejus; quouiam quasi de uno lapide videbatur esse, nec usquam commissura
apparebat, sed ex petra una (36) videbatur exsculpta.
CAPUT X ,
Ego autem hujusmodi lurrim attente considerans, valde laetabar (37). Et ait n i i h i : Affer calcsm et
lestas minutas, ul formas eorum lapidum qui sublali sunt de stmctura et iterum repositi, expleam (38);
ea enim quae circa turrim sunt omnia, aequari debenl. Et feci sicut jussit mibi, et attuli ad eum. Et ait
m i b i : Praesto adsis m i b i ; et cito (39) boc opas perficieiur. Complcvit ergo formas Hlorum lapidum, et
jussit locura siundarl circa turrim. Tuncvirgines illae apprebenderunt ecopas, et mundaverunl totum, et #

sustulerunl excrementa (40), et sparserunl aquam : qno coxnpleto, factus est locus delectabilis (41), et
turris decora. Ait deinde m U i i : Omnia commundata s u n t : si venerit dominus hanc turrim consnmmare,
nihil inveniet quod de nobis queratur. Haec cum dixisset, volebat abire. At ego apprehendi peram ejus,
et coepi rogareeum per Dominum, ut roibi omnia quae ostenderat, explicaret (42). Ait m i b i : Ilabeo ηιο··
dicam occupalionem; at omnia tibi explicabo : exspecU autem me h i c , d u m venio. Dico e i : Domine,
quid bic solus faciam? Respondit: Non cs solus; omnes enim virgines tecum sunt. E l dixi : Trade me,
domine, ergo eis. At Hle vocavit illas, et dixit (43) e i s : Commendo vobis bunc, donec venio. Remansi i g i -
turcum virginibus illis. Illa3 autem hilares erant, et affabiles mihi; pracipue tamen quatuor, quae cseieras
praecedebant digniiate.
CAPUT X I .
Dicunt roihl deinde virgines illae : Hodie pastor ille huc venturns non est. Et ego dixi * Quid ergo ego
faciam? Et dicunt mihi : Usque in vesperani exspecla, gi forsan venerit et loquctur (44) tecum; sin minus,
nobiscum dum veniat, manebis (45). Dixi eis: Exspectabo eum usque ad vesperam : quod si non veneril,
domum ibo, et revenar mane. Responderunt m i h i : Nobis assignatus es : non poles recedere (46) a nobis.
E l d i x i : Ubi manebo? Dicunt m i h i : Nobiscum dormies ut frater, non ut maritus : frater enim noster es,
et de cietero tecum babitare paratse sumus (47); valde enira charum te babemus. Ego aulem erubescebam
cum eis manere (48). Ea vero quae ex illis prima esse videbatur, amplexata me est, et osculari me coepit.
Caetera vero cum vidissent me amplexari (49) ab i l l a , et ipsae coeperunt me ut fralrem osculari, et d u -
cere (50) circa turrim, et ludere mecum. Quaxlam autem ex illis psalmos canebant (51); quaedam choros
ducebant. Ego autem circa (52) turrim in silenlio hetus cum eis ambulabam, et videbar mibi junior fa-
clus esse (55). Poslquam vero vespera essecoepit, domum repente(54) abire volebam; illae autem reli-
nuerunt (55) me, et non permiserunt abire. Mansi ergo illa nocle cum eis juxla eamdem turrim (56).
Slraverunt autem tunicas suas liuteas in terram, et rae in medio collocaveruiit: nec quidquam aliud fa-
ciebant, nisi quod orabant. Sed et ego curo illis sine mtermissione orabam, neque minu3 quam illa.Quae
cum me sic oraniem vidissent, ingens gaudium perceperunl; et cum eie illic fui usque ad diem posterum.

V A R L E LECTIONES E T NOTJE.
(52) Lamb. qua vulde candida est. mss. exbibere, explicaret, ut sape. Aliter hic Cle-
(55) Mss. Angl. capitlis vero ditsolutis. ricus, cujus adnotationem videsis mox infra noL 62.
(54) Lamb. leg. abjecti erant, et omittit oronia (45) Lamb. vocat et dixit.
%

q u « sequuntur, usque ad PoUquam autem.
(55) Mss. Angl. ne quid dent. Sic et Felli edit.
Oxon.
(56) Lamb. illa. A l vulgatam lectionem confirmat dere.
Ongenes, qui hunc locum laudal Comment. in Otee
e.x Philocaliw cap. 8, noviss. edit. B B . tom. 11,
pag. 459.
(57) Mss. Angl. ejusmodi considerans bene, valde
latut eram.
(38) Editt. Clerici etRussel. omitt. de. Ms.Lanib.
ilruclura, repotrtos expteam*
(39) Lamb. Pmslo m mihi; et cito. A l . mtAf,
inqnit.
(40) Mss. Angl. $tercu$.
(41) Mss. Angl. hilaris.
(42) Fellus in edit. Oxon. cxsolveret; monclque
(44) Mss. Angl. ti venerit* forsitan loquelur*
(45) Felli edil. Oxon. moraberis.
(46) Mss. Angl. consignatu* et: non potet diue-
(47) Bodl. habilalurm sumu$.
(48) Lamb. habitare.
(49) Mss. Angl. amplexum.
(50) Mss. Angl. dueebant; et mox ludebant. Sic et
Felli edit. Oxon.
(51) Lamb. enim ex his ptalmo* cantabant. Habei
enim et Felli edit. Oxon.
(52) Sic Felli edit. Oxon. A l . addunl eam.
(55) Lamb. veluti juniorem e$se faclum.
(54) Mss. Angl. deest, repente.
(55) Lamb. delinuerunt; et mox, me ire proabire*
(56) Lamb. ad eam turrim.
 991 S. HERMifi 993
Et cum adorassemus Domirium, tunc vcnit pastor Hle, et ait ad illas : Nullam ei fecistis (57) injuriam ? Et
dixerunt e i : Ipsum interroga. Dico e i : Domine, magna voluptas me cceptt (58), quod mansi cum eig. E i
dixit mihi : Quid caenasu? Et d i x i : Goenavi, domine, tota nocie verba (59) Domini. Bene, inquU, te acce-
perunt? Et dixi : Bcne (60), domine. Nanquid vis nunc audire? Et d i x i : V o l o , domine (61): et prinuim,
sicut le interrogavero, rogo ut sic mihi demonslres. Quemadmodum vis, inquit, sictibi rem explanabo (62) f

nec qaidquam te celabo.

CAPUT XII.
Primum omniam, domtne, inquam, boc (65) roibi demonstra : Petra bac, et porta quid sunt? Audi,
I n q u i i : Petra Iwec ei porta (64), Filius Dei est. Quonam pacio, inquam, domine, petra vetus est, p o r u
aulera nova? A u d i , inquit, insipiens , et intellige. Filius quidem Dei omni creatura antiquior est, ita tH
in consilio Patri suoaafuerit ad condendaro (65) crealuram. Porla autem propterea nova est, quia i n
consummalione in noviesimis diebus apparebil (66), ut qui assecuturi sunl salutem, per eam intrenl i n
regnum Dei. Yidisli, inquit, lapides illos qui per portam translali sunt, iu struciuram turris colloca-
los (67); eos vero qui non eraiH translati per porlam, abjeclos in locum suum (68)? E t d i x i : Vidi, do-
mine. Sic, inquit, nemo intrabit in regnum Dei, nisi qui acceperit nomeu Filii Dei. Si enira io civiiaCem
aliquam volueris intrare, etcivitas illa cincta sit muro, et unam habuerit tanlummodo portam; nunquid
poteris aliunde (69) inlrare civitatem illam, nisi per porlam quam babet ? Et quonam modo, inquam.do-
mine, aliier fieri potesi? Sicut ergo, inquit, in illam urbem non potest iotrari (70), quam perportam
ejus : ila nec in regnum Dei potest alker intrari (71), nisi per nomen Filii ejus qui est ei charissimiis. Et
dixit mihi : Vidisli turbam eorum qui aediUcabanl turrim illam ? Yidi, inquam, domine. Et d i x i t : Illi om-
nes nuniii sunt dignilale (72) venerandi. His igitur veluii muro cinclus est Bomimis. P o r U vero Filius
Dei esl, qui solus est accessus ad Deum. Aliler ergo nemo inlrabit ad Deura, nisi per Filium ejus. Vidisli,
inquit, illos sex viros, et in medio eorum prsecelsum virum illura ac magnum (75), qui circa lurrim am-
bulavit, et lapides de structura reprobavil (74) ? Yidi, inquam, doraine. Ille, inquil, pra?celsus (75), Filius
Dei est; et illi sex, nuniii sunt dignilate (76) couspicui, dextra laevaque eum circumslantes (77). Ex his,
inquii, exccllenlibus (78) nuntiis, neroo sine eo inirabit ad Deum. E l d i x . i l : Quicunque ergo nomen ejus
nou acceperil, non intrabil in regnum Dei.
CAPUT XIII.
Et d i x i : Qnid esl dcinde baec lurris ? Haec,inquil, Ecclesia esl. Et virgiues ha3, quae sunt, domine? Et
dixit m i h i : Hae, inquil, Spirilus sancli sunt: non aliler enim (79) bomo poiest in regnuui Dei intrare, nisi
bae induerini eum vesle sua. Elenim nibil proderil libi accipere noinen Filii Dei, nisi eliam el vesiem
earum acceperis ab eis. Hae uamque virgines, poiestales sunl F i l i i Dei. Iia frusira nomen ejua porlabil
quis (80), nisi eliaro poleslates ejue porlaverit (81). E l dixit m i b i : Yidisli lapides illos qui abjecli sunl?
Iili enim noroen quidcm portarunl (82); veslera aulem illarum non induerunt. Et d i x i : Quae est vcstis
earum, domiue? lpsa, inquil, nomina (85), veslis earum esl. Quicunque ergo, inquil, nomen F i l i i (84)
Dei porlal, baruro quoque nomina porlare debel: nam el Filius nomina ponat carum. Quoscunque (85),
V A R I i E LECTIONES ET N O T J E .
(57) Mss. Angl. Ne forte fecUlis. (68) Lamb. loco $uo.
(58) Mss. Angl. magnam voluptatem percepi. (69) Sic Lamb. Sic el Felli edil. Oxon. A l . «/ία.
(59) Lamb. verbunu (70) Lamb. omisso, inquit, sic : in eadem urbe
(60) Lamb. !ta. non potes aliter intrare* Hinc Fcllus: in illam urbein
(61) Lamb. desunl, Nunquid, usque ad Domine: non poiest aliter intrari.
ct. (71) Lamb. aliquis intrare.
(62) Ms. Lamb. cura Fello : exsolvam. Sic el alibi, (72) Mss. Angl. dignitosi.
ubi verbum explanare alii codd. prae se ferunl. Fuit (75) Mss. Angl. honeslum virum atque magnum
nimirum Gra-.ce εκλύσω, expedium vel interprelabor. (74) Lamb. portavit.
Gluss» : εκλύω, resolvo, enodo. Y i d . capp. 15 et 16, (75) Mss. Angl. hotiesius.
in fuie, ubi exioluiionem babemus pro έκλυσιν* (76) Mss. Angl. dignilosi.
GLER. (77) Mss. Angl. coniinentes.
(65) Lamb. desunt, inquam, hoc. Quo in cod. pas- (78) Mss. Angl. dignitosi*.
sim otniliuntur inquam cl inquit. Wxc cnim Graeci (79) Lamb. aulem pro enim. E l mox: nisi has in-
dialogisbe supplcnda leclori pcrmillunl, u l apud dueritcum.
Platonwn passim. GLER. (80) Lanib. liaque $ine causa quit portabit tto*
(64) Sic in sacris lilieris, Dominus petra el/a- min, nisi etiam et potestate* ejus induerit*
nua dicilur. Ila Fellus. E l allerum quideiu 1 Cor. (81) Mss. Augl. induerinl.
x , 4; allerum vcro Joan. x, 7, 9. (82) Mss. Angl. tulerunt.
(65) Lamb. conslttuendo. Bodl. comlxtuendi. Sic (85) Lamb. ipstim, %nquil nomen.
%

apud Feltum. Aliicr Clericus.
(66) Mss. A n g l . et Carm. apparuii. lla et Felli
edit. Oxon. Vulgaia leclioconfkruiari polesi ex Hebr.
x . 28, quo forle respexil Hermas Allera vero mss.
ex llebr. i , 1, 2.
(67) Lamb. collatos.
(84) Lamb. deeslFt/tt. Denomine Filii Dei ab
eleclis gesuio, vide Apoc. π, 1 7 ; m , 12; χιν, 1»
c l de veste nupliali Mauli. xxn, 11. Porro aposiolus
Paulus jubet tnrisium indnere, Rom. XIII, 14. FBLU
(85) Lamb. Filius enim Dei ipsa nomina portau
Quoscunquc. llabci quoque Filius Dei Felli ed. 0%·
093 PASTOR. - LIB. IIL SIMIL. IX. m

inquit, lapides vidisti in etructura remansisse per manus harum traditos, earum poteslate vestili sunt.
Ideoque tolam turrim concordem (86) vides cum petra, et veiut ex uno lapide factam. Sic quoqiie i i qui
crediderunt Deo per Filium ejus, induli sujU Spiritura hanc (87). Ecce unus erit spiriius, et uuum cor-
pus, et UIHI8 color veslium eorura (88); sed el illi assequenlur isia, qui poriaveriut (89) nomina virginum
barum. E( d i x i : Quare ergo, domine, abjecti sunt iapides qui reprobali fucrunt, cum ipsi per portam (96)
translati fueriot, et traditi per manus virginum harum in stmcturam turris bujus? Quoniam, inquit,
curaiibi est omnia diligenter inquircre, audi de iis lapidtbus qui abjecti sunl. Hi omnes nomen Filii Dei
acceperunl, sed et potestalem virginum barum. His ergo spiriiibus acceptis, consumraati fueruni, et i u
numerum servorum Dei redacli, et unum corpus eorum esse coepit atque una vestis; eamdeni (91) enim
sentiebant aequilatem, quam pariler exercebant. At vero postquam viderunl niulieres illas, quas adver-
tisti nigra veste vestitas , exertis bumeris et solulis (92) crinibus, concupiverunt sollicilare lllas ob pul-
#

cbritudinem (93) earum, et induti sunt potestale earum; virginirm vero projecerunt amictuni (94). H i
igitur abjecti sunt a domo Dei, et traditi mulieribus illis. A l hi qui non sunt corrupli pulchntedine
earum, in domo Dei remanserunt. Habes, inquit, horum lapidum qui abjecti sunt, explicationem (95).
CAPUT X I V .
Et d i x i : S i qui ergo, domine, hominura qui hujusmodi sunt, egerint poenitentiam, et abjecerint cupi-
diiatem mulierum illarum, ei conversi redierint ad virgines, et earum poleslatem induerinl; nonne i n -
irabunt in domum Dei? Inlrabunt, inquit, si abjecerint omnia opera mulierum illarum, ct harum \ i r g i -
num resumpseriot polestalem, et in operibus earuro dmbulaverint. Et ideo iniermissio facta est struendi,
ut si bi egerint pcenitentiam, adjiciantur in slrucluraro turris: si autcm (96) non egerintpoenilemiam, alii
struantur loco eorum; et illi tunc abjiciantur in loto (97). Ad haec omnia (98) gratias egi Domino, quod
in omnes in quibus iiivocalum est nomen ejus, molus clemenlia miserit praesidem nuniium poenitentiae
ad nos, qui deliquimus e i ; et quod renovaveril spiritus uoslros jam certe dcficientes, neque habentes
spem salulis; nunc vero recreatos (99) ad redintegrationem vitae. Et dixi : Nunc, domine, deraonslra
roihi, quare non in terra aedificatur hsec turris, sed supra petram et portara? Qtioniam, inquit, insipien*
etsine intclleclu e s , ideo interrogas. Et d i x i : Necesse habeo, domine, orania te interrogare; quoniam
nibil omnino intelligo: responsa enim omnia (100) magna et praeclara sunt, et quas bomities vix intelli-
gere possunt. Audi, inquit: Nomen Filii Dei magnum el immensum est, el lotus ab eo suslentatur orbis*·,
Si ergo, inquam, omnis (1) Dei creatura per Filium ejus suslentatur; cur non et eos sustinet qui invkatl
sunt ab eo, el nomen ejus ferunt, et in praeceptis ejus ambulant? Nonne etiam vides, inquit, quod susti-
net (2) eos, qui ex totis praecordiis portant nomen ejus ? Ipse igitur fundamentum esl eorum, et libenter
porlat eos qui (5) non negant nomeu ejus, sed libenter sustinent illum (4).
CAPUT X V .
E l d i x i : Demonstra mihi/ dominc, noir.ina virginum barum et mulierum illarum, quas nigra vesle
guiit indutae (5). A u d i , inquit: Noraina virginum quae potentiores sunt, quae oblinuerunt angulos p o r l x ,
bac suM (6): Prima vocatur Fides, secunda Absiinentia, terlia Pulestas, quarta Paiientia ; cseterae
autem quae infra has consiglunt (7), bis nominibus vocaotur: Siraplicilas, Innocentia, Gaslitas, Hilar itas,
Veritas, lulelligentia, Concordia, Gbaritas. Quicunque itaque portant h « c nomina et nomen F i l i i Dei,
in regnum Dei poterunt intrare. Audi nunc fpulierum nomina, quae nigra veste veslitae sunt. Ex bis (8)
qualuor potentiores sunt: quarum prima Perfldia, secunda Inlemperantia, tertia Increduliias, quarta
Voluptas (9) nominatur. Sequentes vero barum sic nominanlur: Tristilta, Malitia, Libido, Iracundia,
Mendacium, Stultitia, Inflalio, Odium. Hos spiritus qui portat Dei servus, regnum Dei videbit quidem,
"Heb. i , 3 .
V A R L E LEGTTONES E T N O T i E .

(86) Bodl. coniimilem. Fellus in sua edit. Oxon. (99) Ila mss. Aogl. et V i c l . l t a el ediu Felli
concolorem. Vide Origenis PhilocaL cap. 8. Oxon. A l . recreat.
(87) Lamb. Dominum per Filium ejus, hoc IPI- (100) Lamb. retponsi». Omnia enim.
ritu induti IUNI. (1) Lamb. Sic ergo omnis.
(88) Lamb. odor vestium earum. (2) Lamb. Aique etiam vides eo* quos sustinet*
(89) Mss. Angl. lulerint. 5) Lamb. quoniam.
(90) Lamb. desunt, per portam. ! 4) Lamb. illud. Felli edit. Oxon. sed $u$tment
(91) Lamb. ad eamdem. ipsum tibenier.
(92) Lamb. dissoluiis. Vide supra cap. 2 bujus (5) Mss. Angl. vestitas, nt inCra.
(6) Mss. Lamb. Vict. et Carm. Hwc tunt nomv α
-
8 i m i l
. . ... . . earum. Sic et Folli edil. Oxon. Laudant bunc locuui
(95) Mss. Angl. concujnerunl emm eas, lollxcitati Origenes bomil. 15, irt Ezech. Anctor Opem imp. in
fulchritudine. Maith. xix, 28, et scriptor Vila; S. Gcnovefce cap. 4·
(94) Lamb. amicitiam* (7) Lamb. inter ha$ constiterunt.
(95) Lamb. extolutienem. Sic et Felli edil. O X O D . (8) Ua ms. Vict. iia quoque Felli ct Russel.
(96) Lamb. desunt, egerint... . * i autem. editt. A l . et his.
(97) Lamb. lotum. (9) Mss. Angl. Dulceda.
(98) Laiub. $ingu(a. Et mox deest, egi.
 995 8. HERMJE 996
•ed (10) NOO intrabit In illud. Lapidesvero illi, domine, qai de profando In etruclara aputi (11) sunt
qui sunl? Decem, inquit, qui in fandamentis eollocati sunt, primum saecalnm est: seqaenies Yigioti
qainqae, secundum saccalam esl juslorum \ironim. Uli aulem iriginta (12) quinque, propbeias Domini ac
ministri sunt. QuadragioU vero, apostoli el doclores suot praedicationis Filii Dei. Et d i x i : Cur erga,
domine, virgines illae etiara hos lapides in structuram larris porrexerunt, transiaios per portam ? Et
d i x i t : Hi enim primi spirilus illos portavernnt, et omnino alius ab alio noo (15) rccesserunt, nec spirttat
ab hoininibus, nec homines a spiritibus ; sed juncti fuerunt hi spiritus eis (14) usque ad diem quielis:
qui nisi hos spiritus secom babuisseni, non fuisse.nl ulilee struclurae lurris hujus.
CAPUT XVI.
E t d i x i : Etiam nunc, domine, demonstra mibi. Quid quaeris? inquit. Quare, inquam, de profundo hi
lapides ascenderunt, et posili sunt in stmcluram turris bujus; cum jam prtdem portaverint spiritaa
jugtos? Necesse egl, inquit, ut per aquam habeant ascendere, ut requiescant. Non poterant enim in regmira
Dei alitcr iutrare, quam ut deponerent mortalitatem prioris vilae. Illi igitur defuncti, sigillo Filii Dei (15)
signati gunt, et iiitraverunt io regnum Dei (16). Antequam enim accipial homo nomen Filii Dei, mortl
destinatus est: at ubi accipil illud sigillum, liberalur a morle, el traditur vitae (17). lllud autem sigillam
aqua e s t , in quam descendunt homines siorti obligati; ascendunl vero vitae assignaii: et illis igitur
pradicatum est illud sigillum, et usi sunt eo ut intrarent in regnum Dci. Et d i x i : Quare ergo, domine,
et illi quadraginla lapides ascenderunt cum illis de profundo, jam habenles illud sigillum? Et d i x i t :
Quoniam (18) bi aposloli et docfores qui predicaverunl nomen F i l i i Dei, cum babentes fldem ejus et po-
teslatem defuncli essent, praedicaverunt illis qui anle obierunt; etipsi dedcrunt eis illud signum (19).
Defcenderunl igitur in aquam cum illis, et ilerum ascenderunt. Sed hi vivi ascenderunt (20): at illi qui
fuerunt anle defuncti, mortui quidero descenderunt; sed vivi ascenderunt. Per hos igilur vitam recepe-
runt, el cognoverunt Filium Dei: ideoque ascenderunt cum eis, et coovenerunt in structuram turris;
nec circumcisi, sed integri a?dificati sunt; quoniam aequitale pleni cum (21) summa castiiate defuncli
aunt; sed tanlumroodo boc sigUlum defuerat eis.
CLEMKNS ALEX., Στρωμ., lib. π, cap. 9, pag. 452, edil. Oxon. .
Et ip$i dederunt eis signum prasdicationis. Descen- ΚσΛ αύτο\ έδωκαν αύτοίς τήν σφραγίδα τού κηρύ-
derunt igitur in aquatn eum et iterum atcende- γματος. Κατέβησαν ούν μετ' αυτών είς τδ ύδωρ, κα\
runt. Sed hi vivi de$cenderunt et iterum vivi ascen-
9 πάλιν άνέβησαν. 'Αλλ' ούτοι ζώντες κατέβησαν, καί
derunt: at illi qui fuerunl ante defuncti, mortui de- πάλιν ζώντες άνέβησαν· εκείνοι δέ, ol προκεκοιμη-»
icenderunt, sed vhi ascenderunt. Per hos igilur μένοι, νεκρο\ κατέβησαν, ζώντες δέ άνέβησαν. ΑιΑ
vilam receperunt, tt cognoveruni nomen Filii Dei: τούτων ούν έζωοποιήθησαν, κα\ έπέγνωσαν τ6 δνομα
ideoque ascenderunt cum et«, el convenerunt in stru- τού Υίού θβού · διά τοΰτο κα\ συνανέβησαν μβτ* αύ-
cturam turris; nec circumciti, coadificali $unt: in τών, κα\ συνήρμοσαν είς τήν οίκοδομήν τού πύργου,
mquitate defuncti iu/ιί, et in tumma caHUate: sed κα\ άλατόμητοι συνωκοδομήθησαν · έν δικαιοσύνη
lantummodo hoc tiaiUum defuerat eu. έκοιμήθησαν, κα\ έν μεγάλη άγνεία· μόνον δέ τήν
σφραγίδα ταύτην ούκ έσχον.
ΙΡΕΜ, Στρωμ. lib. νι, cap. 6, pag. 764.
Et recle dictum esi a Pastore: Dttcenderunt %gi~ Και καλώς είρηται τφ Ποιμένι * Κατέβησαν ούν
tur in aquam cum ti/is. Sed hi quidem, vivi descen- αυτών είς τδ ύδωρ (22). Άλλ' ούτοι μέν, ζώντες κατέ-
ierunt, et vivi ascenderuni: αί illi qui fuerunt anle βησαν, κα\ ζώντες άνέβησαν * εκείνοι δέ, οί προκε-
defuncti, mortui descenderunt, sed vioi ascenderunt. κοιμημένοι, νεκροί κατέβησαν, ζώντες δέ άνέβησαν.
Habes borum explanaiionem (25).
V A R I i E LECTIONES Ε Τ NOTAE.
10) Lamb. Hot $piritu$ qui porlat, Dei $ervu$ morte traditur vita.
idebit quidem, et regnnm Dei videbit, $ed. (18) Laudat bune locuro Glcmens Alex. Στρωμ.
(11) Larab. sirucluram apli. Vide Origen. Com- lib. u , cap. 9, pag. 452. Ejusdem quoque meminil
menl. in Osee ex Philocal. cap. 8. lib. v i , cap. 6, pag. 764.
(12) lia ms. Carm. Iia et Fellus. Sic sane legen* (19) Bodl. el Lamb. iigillum. Sic et Felli edit.
durn ex super. cap. 5. A l . triuinta. Lamb. autem Oxon.
babet prophetarum, loco prophla}; ct omiltit se- (20) Forte eic lcgendum: Sed hi vivi descende-
quensflc. runt, et iterum vivt ascenderunt. Hanc lectionem
(15) Lamb. deest, non. suadet Clemens Alex. ut mox infra. Felli autem
(44) Mss. Anal. addunl hominibus: quam lecuo- editio Oxon. iia se habet: Sed hi vivi deuxndtrunt:
nem retinuil Feilus in sua edit. Oxon. Apud Cleri- at t//t, etc.
cum aulem sicsehabel Lamb. hi spiritus u&que ad (21) Lamb. in pro cum. Sicet Clcmens Alex.
diem quieiit. Quod nisi hi spirilus hos spiritus. (22) Scribendum ex superioribus, μετ' αυτών ΕΊΣ
(15) Lamb. ιίσί//ο fidei Filii Dei. τδ ύδωρ, κα\ πάλιν άνέβησαν.
(16) Lamb. deesl, Dei. (25) Lamb. exsolulioncm, ut sacpe alibi. Sic e l
(17) Latub. ubi ceperit koc siqillum, liberatut α edit. Oxon.
 997 P A S T O R . - L I B . 1Π. SIMIL. I X . m

CAPUT XVII.
Et dixi : Nunc ilerum, domine, et de montibus illis roihi denionslra quare varii, et alia aique alia
y

sunt flgura. Audi, inquit: Hi duodecim roontes quos vides, duodecim suul gentes quae totum obtinent
orbem (24). Praedicatus est ergo in eis Fflius Dei,per eos quos ipse ad illos misil. Quare autem, inquaro,
Tarii sunt,et alia alque alia tigura? A u d i : H » duodecim gentes quae toium obtinent orbem, duodecim na-
tiones s u u t : et sicul eos monles vidisli varios; ila et hae genles. Sensus quoqueet actus uniuscujusque
montis te docebo. Prius, inquam, domine, hoc mihi demonstra : cum sint lam varii (25) hi montes,
quonam pacto instructuram hujus lurris convenerint, unoque redigantur colore, et non minus splendidi
sint, qaam qui ascenderuut ex profuitdo? Quoniara, inquit, universa nationes quae sub ccelo sum, a u -
dierunt et credideruot, ei uno nomine Filii Dei, vocati sunt (26). Acceplo igilur ejus sigillo, eamdem
omnes prudeniiam eumdemque sensum acceperunt; et una fides atque cbaritas eortim fuit, et spirilus
\irginum harura cum ejus nominft ferebant. Ideoque structura turris bujus coricolor videbatur, et fulge-
bat usque ad solis clariiatem. At vero poslquam ita seriseruut (27); unum corpus eorum ccepii esse om-
nium. Quidam tainen ex eis maculaverunt se, et projecti suni de genere juslorum, et iterum redieruitt
ad stalura pristinum, atque etiam deteriores quam prius (28) evaserunl.
C A P U T XVIII.
Quo raodo, inquara, domine(29), deteriores qui cognoverunt Dominum? Et d i x i t : Is quidem qui non
novit Domimim, si nequiler virit, mauet in eo (30) nequilia?. suae poena. At qui novil Dominum, oniniuo
abstinere se debet ab omni nequitia, et raagis magisque servire b o p i l a t i . Nonne ergo ille qui boiiitalem
βτ

sequi debebat, si nequitiae praeferat partes, plus peceare videlur, quam is qui deliquit ignorans Dei v i r -
luteni? Ideoque, bi quidem morli destinati sunt : at verohi qul cognoverunl Dominnm, atque ejus mira-
bilia opera viderunt, si nequiter vivunt, duplo (31) amplius punientur, et ipsi morientur in aevum. Sicul
ergo vidisti, poslquam ejecli sunt lapides de turri qui reprobati erant, traditi sunt spiritibus perniciosif
atqae sxvis; et ita purificatara turrim vidisti (32), ut credereiur e i uno lapide esse tola : ita et Ecclesia
Dei cnm purificata fuerit, ejectis ex ea malis atque iictis, sceleslis et dubiis, et quicunque nequiter in ea
se gesserunt, ac variis nequitiaB peccalorum generibus erit unum corpus ejus, unus inlellectus(53),umis
sensus, una fides, eademque charitas : et tunc Filius Dei laetabitur (34) inter illos, et recipiet voluo-
tate pura populum euum (35). Et dixi : Domiue, magmfice et honoriiice (36) se babent cuncla. Nunc u i i -
hi demonstra effectura et vim uniuscujusque montis; ut omnis aniina in Domino fidens, audiiis b i s ,
honoret magnum ac mirabile et sanctum (57) nomen ejus. Audi, inquit, varieiatem (58) horum montiuui,
id esi duodecim gentium.
CAPUT X I X .
De primo monte nigro : qui crediderunt, transfugae sunt, ac nefanda i n Dominum loquentes et pro-
ditores (59) servorum Dei. Illis proposita mors est, poenilentia non est, ideoque nigri sunt; quia genus
eoram sceleetum est. De secundo vero monte glabroso (40): ficti sunt qui crediderunt, et doctores sunt
nequitise; et bi proximi sunt superioribus, non habcntes iuler se fructum aequitatis. Sicut enim mons
eorum sterilis est (41), ac sine fructu; ita et bujusmodi homines babent quidcm noraen, iide vero
inanes sunl, neque est in eis tillus fruclus verilatis. His tamcn data est poenitemia, si cito eam sequun-
tur : sin aulera tardant, erunt ct ipsi mortis priorum eonsortes. Quare, inquam, domine, iis quidera
aditus estad poenitentiam, prioribus vero non esi? pene enim eorum eadem sunt admissa. Ideo, inquit,
est his per poenitentiam (42) regressus ad vilam, quia (45) uibil in Dominum suum locuti sunt nefandum
neque proditores servorum Dei fuerooi : sed per quamdam babendi (44) cupidilatem fefellerunt hoiutnes,
• II T i m . n , 49.
7

V A R L E LECTIONES E T N O T J E .
(24) Auctor OperU imperf. in Matlh. x i x , 28 : (33) Lamb. et erit corpus ejus unut intellectu*.
Quontam, inquit, Judceorum populu$ in duodecim (54) Lamb. Jaudabimr.
tribus fuitdivitus; sicet univertus populus Chritlia- (55) Bodl. voluntatem puram, recepto poputo suo.
nu$ divisus est in duodecim tribu$ tecundum quus- Sic et Lamb. omissa lamen voce, recepto.
f

damproprietates animorum, etc. FELL. (56) Lamb. honeile.

(25) Lauib. tanqnam aqua varii. (37) Lamb. desunl, et tanclum. m

(26) Ms. Vict. et in nomine Filii Dei, α ano vocali (58) Ua inss. Lainb.,Carni. ei Vicior. Sic et Felli
sunt. Felli edit. Oxon. omissa conjunctione, tn uno edil. Οχοιι. A l . veritatem.
notnine. (39* Lamb. tradilores.
(27) Larob. intra se,Bodl. inler $e contenserunt. (40) Mss. Lamb. et Vict. scabroso.
(28) Larob. quam potius. Bodl. desunt quam (41) Lamb. desuitt mons el e&t. Fellus quoque
prtus oniitlit est in edit. Oxon.
(29) Lamb. deest, Domine. (42) Laiub. peeniteniias.
(50) Lamb. cum eo. (43) Sic ross. Cann. et Vict. Sic et edil. Oxon.
(31) Lamb. duplidus. A l . qui.
/32) Lamb. deest, vidisii. fluc respicit Origencs (44* Mss. Angl. ucctpiendi.
Phihcai. cap. 8.
999 S. H E R M i E 4000

ducentes eos eectindum cupiditales(45) peccantium; idco dabunt quamdam ejus rei poenara; sed tainen (40;
\h proposila esl poenilenlla,quia (47) niliil i n Doininum suum dixerunt nefaudum.
CAPUT X X .
' De tertio vero monte qui spinas et tribulos habebat : tales sunt qui credidcrunt, divites quidaro,
qnidam autem plurimis obslricti negotiis (48) : tribuli enim divitiae s u n t " ; spinae vero, qui mullis
obligali sunt negotiis. Hi ergo (49) qui plurirois obligati sunt negoUis variisque rebus, non adjungunt se
servis Dei, sed aberrant, ab bis negoliis revocali (50) a quibus suffocantur. Eliam el bi qui diviies sunt,
ipsi difliciles se ad conversationem (51) servoruin Dei prabent, meiuentcs ne quid poscalur ab iilis : hi
ergo diiftcile in regnuro Dei intrabunt··. Sicul enim excalceatit pedibus, difficiie in tribulis ambulatur :
sic et bujusmodi homines diflicile est in regnuin Dei intrare. Sed ei eis omnibus daiur ad poeoitentiam
regressus, si tanien cito redierinl ad i l l a m ; u l quia prioribus diebus cessaverunt ab opere, repetilo
lempore aliquid boni facere possint. Acta igiiur poenilentia, si fecerint opera bonitatis, viveni : sin
autein in adruissis suis permanaeriul» iradenlur mulieribus illis quae eis auferenl viiani.
CAPUT X X I .
De quario vero monte babonte plurimam hcrbam (52), cujus superior pars viridis erat, ipsa? vero
radices aridae; quaedam cliara a solis ardore (53) tacia* arescebant : hujusmodi sunl quidam dubii qui
crediderunt, et quidam alii in labiis Dominum; nort in corde, ferentes. Ideoque aridae sunt, et nullum
fundameuium (54) habenies berbse eorum : vcrbis cuim tar.tummodo vivutii, opera vero eorum mortua
sunt. Hi ergo nec mortui suiu nec vivi, et dubii similiter sunt. Ipsi enim dutrii, nec virides siiot neque
aridi; id est nec vivi nec morlui. Sicut enim herbae eorura, sole viso.aruerunt: ita et dubii, simul ut au-
dieriuu perseculionem, incommoda (55) mctuenles, redierunt ad simulacra, el rursus servierunt eis, et
crubuerunt D o m i n i t m fr.rre nomen. Hujusmodi crgo bomines, nec vivi nec mortui sunt; sed et bi
possunl vivere, si cito cgerinl pceuitenliam; sin minus jam traditi sunt mulieribus illis qua; auferent
vilam eorum.
CAPUT XXII.
De quinto vero monte aspero et virides herbas babente : bujusmodi sunl qui crediderunt fldeles qui-
dem, sed diflkile credentcs, et audaces ac sibi placentes; volentes videri (56) cuncia scire nibilque
omnino scientes. Propicr banc igiiur audaciam, aensus discessit ab illis, et inlravil in eos lemeraria
arrogantia (57). Sublimes autem se gerunt, el veluti prudeules; et cum sint siuhi, cupiunt dociores
•videri. Propter hanc slulliliani, dum se magnilicant, multi eorum exinaniti sunt. Magnum enim daerao-
niuni esl audacia el conUdenlia inanis. Ex his igilur mulli abjecli sunt. Alii autein agnito (58) errore suo,
pceniteniiam egeruni, et subdiderunt se babeniibus gensum. Sed et cacteris horum similibus proposila
est pceuilentia; neque enim mali fuerunt,ged insipientes polius et stulii. Hi ergo, sl egerint poenitentiam,
vivent Deo : sin minus, babitabunt cum mulieribus illis, quae nequitias suas exercebunl in eis (59).
CAPDT XXIII.
I)e sexto vero monte habente scissuras majores et minores : hujusmodi sunt qui credideruut. Et h i in
quibus scissura minores erant,hi sunl qui inter se babent liies,et propter querelas suas in fide languent;
sed mulli ex iis egerunt poenitentiam : idemque caneri facient (60), auditis mandaiis meis; exigua enim
sunilites eorum, ac facile ad poenileniiam recurreut (61). At bi qui majores habent, sicut lapides per-
linaces erunt, simulialum (62) et offensarum sunt memoreg, iracundiam inter se exercentes. Hl ergo
abjccti sunt a turri, ct a structura ejus reprobati : bujusmodi ergo homines diflicile vivenU Deus el Do-
miuus noster qui doininatur omnium rerum, et crealurse s u « universae habel (63) potesiatem, offensas
meminissc non vult; sed ab his qui peccala sua conflienlur, lacile placatur. Hoino vero cum sit langui-
dus, roorlalis, inflrmus et repletus peccatis, bomini perseveranter irascitur", tanquam conservare
cum poseit aut perdere " . Ego autem vo3 moneo, nuntius et prapositus poenitcntia?, ut qaicunquc propo-
8 8
MaUb. x n i , 22. w
M a t t h . x i x , 2 3 , 2 4 ; Marc. x, 2 3 ; Luc. x v m , 24. " E c c l i . xxvm, 3. " J a c . vt9

V A R L E LECTIONES E T X07JE.
(45) Mss. Angl. detidtna. Sic et edil. Oxon. (55) Lamb. simul audientet perucutionem et in
(46) Lamb. tormentL commoda.
(47) Sic. mss. V i c l . el Garm. pro quia. Sic et edil. (56) Lamb. deest, videri.

tibus, et.
Oxou. (63) Lamb. habem.
-fltfl PASTOR. — U B . 111. SIMIL. IX. \m
eitum Ule (64) habctis, deponatis illud, et ad poenitentiam recurratis : et Dominas medebitur prioribut
deliclis vestris(65), si ab boc daemouio vos purificaveritis; sin minus, ad morlem iraderoini i l l i .
CAPUT XXIV.
DE monte vero septimo i» quo virides et hilares erant berbae, et tolus mons fertiiis erat, omneqne
genus pecudum carpebant pabulum ex herbis moniis ejusdem; et quanto magis herbse ilke carpebantur,
tanto laeliore* revirebant (66): bujusmodi sunl qui crediderunt, simplices et boni semper, et nullas
babentes inter se dissensiones; sed ketantes semper de servis Dei, induli spiriium virginura harura; et
semper in omnes homines (67) ad faciendam imsericordiam prompti, et de laboribus suis cunclis bomi-
nibus facile tribuentes sine improperio et deliberatione. Visa igitur Dominus simplicitate et omni infantia
eorum, auxit eos in laboribus manuum suarum, et dedit eis in omni opere (68) graliam. Ego autem
faortor vos, prepositus poenitemiae nuntius, in eodem proposito pernianere, quicunque cstis hujusmodi,
ne eradicetur semen ve3trum in «vum. Dominus cnim vos probavil, el conscripsit in nostrum numerum;
et omue semen (69) vcslrum cum Filio Dei ditavit (70); de Spirilu enim (71) cjus estis omnes.
CAPUT X X V .
De octavo vero monle, ιιι quo plurimi erani fonles, in quibus (72) adaquabatur omne genus creatur»
D e i : tales sunt nni crediderant apostolis, quos misil Dominus in totum orbem praedicare; et quidam
doctores, qui (75) caste et sincere praedicaverunt ac docuenint, nec quidqtiam omnino subscripserunt
malae cupiditati : scd assidue in aequiiate et (74) veritaie ambulaverunt. Hi ergo inler angelos conversa-
liouem babent.
CAPUT X X V I .
De nono autem monte deserto, ac scrpentes babente (75): htijusmodi sunt qui crediderunt; sed ct (76)
maculas habebant. Hi sunt ministri male ministerium agentes, diripientes viduarum bona el pupillorum;
sibi, non aliis, ex his quae acceperunt, ministrantes. H i , si (77) permanserint in eadem cupidilale, morti se
Iradidcrunt, nec ulla erii in eis spes vitse; quod si conversi fuerint, et caste consummavcrint ministe*
riura suum, poterunt vivere. Qui vero scabrosi reperti sunt, i i sunt qui nomen Domini abnegaveruni,
nec (78) ad Dominum rursus redierunt, sed agrestes evaserunt atque deserti, non applicantes se ad Dei
ftervos; sed separati ab eis , pro parva sollicitudine vilam suam amiserunl. Sicut enim vitis aliqua dere
Hcta in sepc, cui nulla cultura conlingit, disperit ac suffocatur ab herbis, el agrestis tempore efficitur
(desinit enim ulilisesse domino suo): sic et bujusmodi bomines de seipsis desperantes (79), exacerbati,
Domino suo inuiiles esse coeperunt. His ergo demum datur (80) poenileLt»a, si non ex praecordiis invenii
fuerint denegasse : quod si quis ex pracordiis invenlus fuerit denegasse, an (81) vitam assequi possir,
ignoro. Ideoque d k o , ut in his diebus, si quis negavit, ad (82) poeniientiam reverlatur; nam Oeri ιιοιι
potest u l nunc Dominum suum quis abnegans (85) postea assequi possit salulem; sed illis reputatur
proposila pceuilentia, qui olim abnegaverunt. Accelerare enim qui acturus est poenitentiam debel, antc-
quam peragatur aediflcatio turris bujus; sin minus, a muUeribus illis irabetur (84) ad mortem. Qui vero
(85) carti, dolosi sunt, ei alius in alium comininiscentes; hisuiit eerpenles in eo raonte misti. Sicut enim
morliferum esl bomiuibus serpentum venenura, i u et verba lalium ioficiunt (86) homiues alque perdunt.
C u r l i sunt igitur (87) a flde sua, propter hoc genus vilae sua in quo morantur (88). Aliqui vero eorum,
accepta poeniientia, a&secuti sunt salutem; sed et caeteri hujusmodi homines seque assequentur, si ege-
rint poenitentiam : sin minus, roorientur cum mulieribus (89) iilis, quarum vira possident ac pole-
«Ulem.
VARI/E LECTIONES E T N 0 1 \ € .
(64) Lamb. hujusmodi. (78) Lamb. desunt, tt... nec.
(65) Mss. AngL remediabit priora ddicta vnira. /79) Bodl. detpondentes. m t

Fellus autem ιη sua cdit. Oxon. remedia provi- (80) lla mss. Angl. etVict. lta ct FelH edU. Oxoin
debit. A l . demandalur.
(66) Mss.Angl. recrescebani. (81) Sic mss. A n c l . Vict. et Carra. Sic quoqne
f

(67) Larab. omnibus hominibus. Felli edit. Oxon. A l . invenli fuerint negasse: am y

(68) Lamb. temporei interniediis omissis : q u « sane contextus requirit,

(69) Lamb. qenu*. videnturque ob iionnullas repetitas voces excidisse.
• (70) Lamb. deesl, ditavit. Bold. habitabit : quam (82) Laoib. insatialus aiiquis ad pamit. Fellus, si
lectionem secutus est Fellus in edit. Oxon. At ms. qui* denegavil.

S
Vict. deputavit. (85) Lamb. Ecclesia abnegan*. Fellus, $i quis Λ * ·
71) Lamb. deest enim. negam.

72) Lamb. ex quibus. (84) Lamb. tradetur.

75) Mss. Angl. deest quL (85) Lamb. ki vero,
74) Lamb. dcsunt dignitale tU (86) Lamb. decipiunL
!
75) Bodl. serpentibut habitato. (87) Lamb. eninu
(76) Mss. Angl. qui et. (88) Lamb. i» quo moriantur. BodK in quo morm
(77) Lamb. tibi alios ex ministerio quod accepe- **nt.
runt, ministrare cogenles: si. (89) Lamb. α mutieribuu
PATBOL. (IR. 11. 3i
 tm S. HERMiC 1064
CAPUT XXVII.
De dccirao vcro monle, in quo arbores crant tegentes pecora : tales sunt qui credidernnt quidam epi-
acopi, id est prsesides Ecclesiarum (90). A l i i vero, bi lapides, qui non ficto, sed alacri (91) animo semper
in domos suas servos Dei receperunt: et deinde qui prasides sunt roinisleriorvm, qui et inopes et viduas
protexerunt (92), et castam perpetuo coiwersationem habuerunt. Ergo bi bomines a Domino protegontur.
Haec quicunque egerint (93), bonorati suni apnd Dominum: et inter nunttos locus eorum est, si perse*
veraverint usque in consummauonem parere Domino.

CAPUT XXVIIL
De undecimomonte, inquo erant arbores alus alque aliis fruclibus eneratae (94): bi euntqui credideront,
et propter nomen Domini roortem obierunt, et animo prompto passi sunt, et ex toto corde suo animas
euas tradidernnt. Et d i x i : Quare ergo, domine, oranes bae arbores habeut quidem fructus, sed eorum
~quidam pulcbriores? Audi, inquit: Quicunque propter nomeu Domini passi swrt, bonorali apud Domi-
• num babentur : et omnium eorum delela (95) sunt deUcia, quia propter noraen Filii Dei mortem obierunt.
Quare auiem fructus earum dispares sint, et excellant quidam inter illos, audi(96) : Quicunque enim
perducti ad potestales, interrogali non negaverunt Dominuiu (97), sed prompto animo passi sunt; hono-
ratiores sunt apud Dcum : qui excellunt igilur frucius, eorum sunt. Qui vcro timidi et dubii fuerant, et
deliberaverunt in corde suo, utrumne falcrenlur an negarent, et (98) passi sunt; horum fructus exiguio-
res sunt, quoniam haec cogilatio ascendil in corda eorum : mala enim ac nequam est hujusmodi cogila-
l i o , perinde (99) ac si quis servus neget dominum. Cavete igitur, \os qui bujusmodi cogilalioiies babetis,
ne permaneat haec mens io vobis (100), et Deo moriamini. Vos igilur quicunque propler boc nomcn
mortcra obitis, Dominum bonorare (1) debelis; quod dignos vos babet Doaiinus, ut nomen ejus feratis,
etomnia peccata vestra redimanUrr (2). Nonne ergo vospotius felices exislimalis? Putate (3)polius,si quis
ex vobis palilur, magnuro upus perficere. Yitam enim vobis donat Dominus, nec intelligiiis. Delicta enim
vestra vos gravabaoi; et nisi passi essetis bujus nominis causa, propter peccata certe (4) vestra moriui
eraiU l>eo. Haec igitur vobis dico, quicunque deliberatis de confessione aut de abnegatione* Confiteamioi
igitur vos babere Dominum Deum, ne forte (5) negantes, tradamini in vlncula. Si omnes enim geoles
servos suos puniunt, quicunque dominum suum negaverunl; quid pulatis vos Doniinum vcbis facturum,
qui universorum habet potealalem. Removele igitur de pracordiis veslris has di&pulalionea (6), ut i a
perpetuum vivatis Dco.
CAPUT XXIX.
Dc duodcoimo vero monte candldo ( 7 ) : tales snnt qul credideront sicut infantes sioceri, quibus milla
malitia asc,endit in sensum, nec sciverunt quid sit malitia, sed eemper in sinceritate manseruni.* Huju*»
roodi ergo bomines (8) sine olla dubilatione inhabitabunt regnum Dei (9) : quoniam in nnllo negotio
roaudaia Dei maculaverunt (10), sed cum sincerilate permanserunt omnes dies vitae suae, codem scnsira
tenore.Quicunque ergo permanserint (ll),inquit,sicut infantes, noii habentes roalitiam, honoraiioresenint
ommbus illis quos jam dixi. Omnes enim infantes honorati sunl apud Dominum, et primi habentur. F c -
lices ergo vos, quicunque removeriiis maUtiam a vobis, et indueritis innocentiam; quia primi (12) vide-
bilis Deum. Poslquain finivit omnium roontium explanationem (15), dico e i ; Domine, ntinc expone mihi
dc lapidibus bis qui allati ex campo in locum reprobatorum (14), ad slruciuram turris missi sant(15) :
item de lapidibus illis rotundis, qui in structuram turris adjecti sunt, et de his qui adhuc rotundi reman-
serunL
V A R L £ LECTIONES E T N O T i f i .
V90) Bodl. epikcopn, id e$t pranulibu* Ecclesim. (2) Ms. Vict. remedientur. At Carm. redimentur.
Lamb. quoque habet, Eccletice: caetera, ut in vul- Habent quoque temedientur mss. Angl. apud F e l -
«alis. l u m ; quam lectionera Clericus aliique oraiserunt.
(91) Mse. Angl. iibenti. /5) Lamb. vstimatit. Sed portate.
(92) Mss. Angl. ministerio, inopes et tiduat por- (4) Lamb. deest, certe. Felius : vestra certe.
rexerunt. (5) Lamb. Dominum; ne quando.
(95| Larob. ge$terint. Fellus : egerint, honorantur. (fi) Sic el Bodl. A t F e l l i edit. Oxon. dubitationes.
(94) Mss. AugL plena. (7) Mss. Angl. candidalo. Leg. infra cap. 51.
(95) Mss. Angl. abolita. (8) Lamb. h% homines.
(96) Lamb. tunl et exceltunt... nune audi. Sic et (9) Mss. Angl. habilabunV in regno Dei.
Felii edit. Oxon. (10) Bodl. Dominum maculaverunt.
(97J Lamb. deest, Dominunt. (11) Mss. Angl. perman$eriti$. Et mox, honorath-
(98) Bodl. add tamen. res eritis. Quibus stalim add. Lamb. sicut jam disi.
(99) Lamb. deesl, perinde. Sic et edit. Oxon. (12) Larab. quicunque habelu innocentiam: primi.
A l . mss. ut quis. (15) Lamb. solutionem. Sic et Feilus.

Γ 0) Lamb. desuni, tn vobu; ei post moriamini,

vo*.
(14) FelH edit. Oxon. aUati ex campo, et reprobu-
torum toco.
(l) Lamb, orare; ct mox, habtat. — (15) Mss. Angl. Uruni.
 1005 PASTOR. — U B . III. SIMIL. IX. 1006
CAPIJT X X X .
Audi nuoc, inquit, de lapidibu?. Qui allati (16) de campo in structuram turris pogiti sunt eorum loco
qui (17) reprobati e r a n t , radices sunt illius candidi monlis. Gum igitur hi qui de illo monle crediderunt,
facli suni innocenteg; jussit Dominusejus turrig, eos qui de radicibus raontis essent, in structurara c o l -
locari. Intellexit (18) enira, si ad sedificaiionem iissent (19), splendidos illos permansuros, neo tillura de
bis amplius denigrandum (20). Quod si ita (21) de cseteris montibus adjecisset, iion nccesse habuissei
rursus visiiare eam lurrim atque purgare. Hi aulem omnes candidi, juvenes (22) sunt qui crediderunt, et
qui crediluri sunt; ex eodem enim genere sunt. Felix boc genus, quia innocuum est. Audi nunc et de i l -
lis rotundis lapidibus ei splendidis. H i omnes de boc candido monle sunt. Quare (23) auiem rotundi sunt
reperti, caosa est quia dmllae 8U33 illos pusillum a veritate obscuraverunt atque obfuscaferunt; sed a
Deo nunquara recesserunt, nec ullum verbum malum processit de ore eorum; ged omnis aequilas, Tirliis
cl verilas (24). Horum ergo mentem cura vidisset Dominus, et posse eos verilali favere; jussil bonos
quoque permanere, et opes eorum circumctdi; non enim voluit in toium illas tolli (25), ut posecnt boni
aliquid facere (26) de eo quod eis relictum est; et vivent (27) Deo, quoniam et ipsi de genere bono suat.
Idco ergo pusiilum circumcisi sunt, el positi in structuram turris hujue.
CAPUT X X X I .
Ca3teri vero qui adhuc rotundi permanserunt, neque apti reperti (28) sunt in cam structuram, quia
riondum acceperunt sigiJIum, rcpositi suntin loco suo; valde enim rotundi reperti sunt. Oportci aulem
circumcidi hoc ssculura ab illis, et vanilates opum suarum; ei tunc convenient in regno Dei. Necesse
esl enim eos intrare in regnura D e i ; boc enim genus innocuum benedixit Dominus. Ex boc ergo genere
non intercidet quisquam; ctenim licet quis eonim tenlatus a nequissimo diabolo, aliquid dcliquerit, cilo
recurret ad Dominum Deum suum. Felices vos (29) judico ego nunlius poenitentiac, quieunquc innoccnlcs
estis sicul infanies, quoniam pars vestra bona est et honorata apud Dominum. Dico autem omnibus vo-
bis, quicunque sigillum hoc accepistis: gimplicitatero babele, neque oflensarum meraorcs eslotc, neque
in raalilia permanete (50); neque in memoria offcnsarum aroariludincs in uniuscujusque gpiritu fiant (51);
sed his malis scissuris (52) remedia procurate, atque tollile illag a vobis : ut dominus pecorum gaudeat
de vobig (33); gaudebit autcm, si omnia invenerit sana. Si autem pecus aliquod ex talibus invenerit
disgipatum ; vae erit pastoribus. Quod sl Ipgl pastores digglpati fuerint, quid respondebunt etiam ei (34)
pro pecoribug? Nunquid dicent, a pecore se vexalos? (35; Non credetur illis. Incredibilig enim reg esl 9

pastorem pati poaae a pecore; et magls punltur (36) propter mendacium suum. Et ego sum paslor; et va-
lidissime oportet mede vobia ralionem reddere.

AMTiocHug, homilia 94.

Καλόν έστι χρατείν τήν απλότητα χα\ τήν άκακίαν, Bonum est habere *implicitatem et innocentiam, Η
και αΐναι ώς τά νήπια τά μή γινώσκσντα τήν πονη- eue ticut infanUs, qui nesciunt malitiam, qum titam
pCav, τήν άπολλύουσαν τήν ζωήν τών ανθρώπων hominum perdit; neque e$u offensarum memorei, ne-
χα\ μή είναι μνησίκακους, μήτε παρανόμους (37) τή que in malitia permanere; ud removere malitias et
κακία · άλλ' άποθέσθαι τάς κακίας κα\ τάς πονηρίας, malignitates, et amaritudines permanenles; el fieri
x a \ τάς πικρίας τάς παρανόμους, κα\ γενέσθαι έν nnum spiritum; et mala$ ui$$ura$ tollere ac cver-
στνεΰμα, κα\ τά σχήματα (38) τά πονηρά άνατρέψαι. tere.
ANTIOCHUS , homilia 1 2 2 .
Ί ν α δταν !λθϊ) δ κύριος τών προβάτων, χαρή Ut eum venerit dominui pecorum, gaudeat de
V A R L E LECTIONES E T NOTJ5.
(46) Mss. Angl. ejecti. Edilio Felli Oxon. hunc σ (27) lia rass. Lamb., Victor. ot Carm. E d i i i , w -
l o c u m ita exhibet: De hit tapidibus qui aliali de vere.
campo in strucluram turri$potiti sunt eorum loco qui (28) Lamb. deest, reperiri.
reprobati erant, etc. (29) Sic mss. Vict., Carm. et Lamb. Sic el F«»ltt
(4 7) Lamb. de hit qui. edit. Oxon. AI. vero pro vo*. Leg. gupra, cap. 29.
(18) Lamb. inteltexi. (30) Mss. Angl. habere, neque o/fen$arum memores
(19) Fellus ila in sua edit. Oxon. si in illa wdifi- esse, neque in malitia oettra permanere.
eatione mmi essent; teglalurque mss. Angl. doessc, (31) Nss. Ancl. fieri, et nas mala$ iciuuras per-
missi. medicare, et tollere α vobis.
(20) Larab. de hit mgncalurum. (32) ScisturU. Gr. σχήματα. In uno cod. Regig
(21) Lamb. omisso ila, posl adjecisset add. lan- membranaceo, σχίσματα. COT.
itim. (55) Mg. Carni. de hi$.
(22) Sic Lamb. Sic ei edit. Oxon. A l . candidi *unt, (34) Lainb. degunl, etiam et.
o m i s s o iuvenes. (35) llunc locum laudal auclor homWix De alta-
(25) Larob. audi aulem quare. Et mox omillit, loribu$ ad calccm opp. Gypriani.
%

causa est quia. (56) Mgg. Garm. c l Lamb. punietur.

(24) Mss. Angl. et virtu$ verilatis. (37) Leg. παοαμόνους. Sic c l mox iirfra.
(25) Larob. non enim in totum eorum tolli. (58) Leg. σχίσματα. . .
(20) Fellus in edil. Oxon. operari, A l . (acere.
1007 S. H E R M i E 1008
to et de pecoribu$l(Bte:ur. Gaudebit autem, tiomnia Α έπ' αύτψ, χα\ έπ\ τοΓς προβάτοις εύφρανθή. Χ α ρ ή -
f

invenerit sana, et ηοη quadam ex xUis dissipala. σεται δέ έάν πάντα υγιή εύρεθή, κα\ μή διαπεπτω-
Si aulem aliqua ex talibu* invenerit ditsipala, vce κότα τινά έξ αυτών. Έάν δέ εύρεθή τινα έξ αυτών
*rit pasionbm. Quod ti pustores ipsi dissipati in- διαπδπτωχότα, ούαΐ τοίς ποιμέσιν lotat. Έάν δέ
unti fue^:ity quxd dicent domino gregit? nn ape- χαί αύτο\ οί ποιμένες εύρεθώσι διαπεπτωχότες,
core u vexatos ? JVon credetur xllit. lncredibiti$ τί έροΰσι τφ δεσπότη τού ποιμνίου; δτι άπδ τών
enim re$ est pattorem pati posse aliquid α pecore. προβάτων διέπεσαν; Ού πιστευθήσονται. "Απιστον
t

Magit vero punientur propter mendacium $uum. γάρ πραγμά έστι, ποιμένα υπέρ προβάτων παθειν
Scienitt eryo, quod valde oporUt de iit reddere τι. Μάλλον δέ κολασθήσονται διά τδ ψεύδος αυτών,
rationem, etc. Είδοτες ούν δτι λίαν δι* αυτούς άποδούναι λόγον
οε?, χ . τ . λ
C A P U T XXXII.
Coneulite ergo vobis (39), d im adbuc turris rediiteatur. Oominus hab/tat ίο viris amanlibus pacem,
eienim vera (40) pax chara est; a contenliosis (41) vero ei perdilis maliita, longe abest. Reddiic igilur
ei spirilum inlegrum, sicut accepislis. Si onim dederis fulloni vestimentum integrnm, idque integrum
vis denuo recipere; fulto aulem scissum tibi illud reddat; reeipies illud? Nonne slalim excandcsees,
eteum convicio prosequeris, diccns : Vcslimentum meum (42) integrum tibi dcdi; quare scidisti illud,
et inutile fecisli ? Nunc propter scissuram quam in eo fccisti, nsui (43) essc non potest. Nonne ha&
omnia verba diccs fulloni, ct de scissura quara in vcslimenlo tuo fcceril? Si igilur tu doles de vesii-
menln luo, et quereris (44) quod non illud inlegrnm recipias; quid putas (45) dominum libi facluruiD,
qui spiritum integrura tibi dedit, et lu eum toium inutilem reddidisli (46), ita u l nullo usui (47) esse
possit domino suo ? Inutilis enim ooepil esse usus ejus, cum sit corruptus a te. Nonne igitur Dominus
de spiritu suo propler hoc factum luum idem faciet? Plane, inquam : omnibus iis, qooscunque inve-
nerit In mcmoria offensarum permanere, idem faciet (48). Clcmentiam, inquit, ejus nolile calrare; sed
polius honorificale (49) eum quod tam patiens est ad delicla vcslra, et fion esl sicul vos. Agile poeni-
tenliam; utile (50) enim id est vobi9.

ANTIOCHUS, homilia 94.

Vt Dominus pacis habitel in omnibvs, quo cl spi- rj "Οπως δ Κύριος τής ειρήνης κατοίκηση έν πασίν*
rtJtis integer fial, ticut illum aceepit homo, Sx enim Γνα χα\ τδ πνεύμα ύγιες γένηται, ώσπερ αύτδ έλαβεν
aliquis dederit futloni veslimentum novum et inte- δ άνθρωπος. Έάν γάρ τις κναφεί δωση ίμάτιον
grum, alque illud velil denuo recipere; fullo aulem καινδν και υγιές, καί τούτο θέλει κομίσασθαι, δ δέ
$cU$um veslimentum reddat; an recipiet iliud ? κναφεύς σχίσας τδ ίμάτιον αποδώσει, δρα λήψεται
Nonne statim excandescet, et enm convicio perse- αυτό; ούχ\ μαχήσεται, κα\ ύβρισες λέγων αύτψ·
quetur dictm: Veslimentum xntegrum tibi dedi; Ίμάτιόν σοι ύγΐΐς Ιδωκα, διά τί αύτδ έσχισας, κα\
quare scidisti illud, et inutile fecisii ? Si igitur ila πεποίηκας άχρηστον; Εί ούν ούτως περ\ Ιματίου
dolel aliquit de vestimento, et queritur quod non λυπειταί τις, κα\ μάχεται, δτι ούκ άπείληφεν υγιές
illud integrum receperxt; quid pulamui Dominum τδ Ιμάτιον, τί δοκού μεν παθειν ύπδ τού Κυρίου,
nobis faclurum, qui spintum inteyrum accepimus, τδ πνεύμα λαβόντες υγιές, κα\ τούτο λυπήσαντες,
ei illum mote$tia a/fecimu*, et inutilem reddidimus, κα\ άχρειώσαντες, μή έν σεμνοτητι πολιτευσάμενοι;
non viventes cum konestate; ita ui nullo usui esse κα\ είς ουδέ μίαν χρήσιν δύναται εΐναι τφ Κυρίφ
possit aomxno suo ? nam u$xu tpxrilus α nobis cor- έαυτοΰ; ή γάρ χρήσις *ίού πνεύματος ύφ' ημών
ruplxu ett. κατεφθάρη#

CAPUT XXXIII.
Hxc omnia qoae supra seript» sunt, ego paslor nuntius poeiiUentiac osiendi, et loenlus sum servis
Dei. Si ergo credideritie, el audierilis verba mea, et ambulaveriiis in ipsis, et correxerilis ilinera
Teslra; vivere polerilis. Sm autem permanserhis (51) iu malilia et memeria offensarum, nullus ex
bujusmodi peccatoribis vWet (52) Deo. HaiC oinnia a me dicenda, dicta sunl vobis (53). Ait mibi ilie
V A R I i E L E C T i O N E S ET N O T i E .
(39) Lamb. Remediale ergo vo». (47) Lamb. in nullo wn.
(40) Lamb. et enxmvero. Forle, e% enim vera. Sic (48) Lamb. Dominum spiritum ejvs, propter fa-
et mss. Carm. ctum tuum hoc α facie plane, inquam, omne$ eot
(41) Lamb. lilxgxosx*. quoscunque xnvenerxt in memoria ojfensarum perma-
(42) Lamb. deest, meum. nere, afftcxet. Nullo sensu : eoque nomine haoc le-
(45) Laiub. xn usum. clioncm a Fello omissam puto.
(44) Ms. Cann. fulloni? Ergo et deschsnra quam (49) Lanib. honorate.
in vestimenlo tuo fecerit, si doles lu et quereri*, (50) Laiub. poenitentiam ulxlem.
quod non reddidistx: quid putas. (51) Lamb. desunl, Sin autem permanteriti$.
V»5) Laiiib. doles el quereris. (52) Lamb. tx hujusmodx vivit.

J 4'd) l u ex Lamb. Fellus in sua edit. Oxon. A'

tgiair
(53) Lamb. m< docenu vobis dkta.
 100» PASTOR. — LIB. III. SIMIL. X . 1010
pastor; Omnia a me interrogasti ? E l d i x i : Ila, demine. Quare ergo non interrogasli me, inquit, de
forma lapidum in slructura rcpogitorum; ul tibi explicarem (54) formas? E l d i x i : Oblilus s u m ,
domine. Audi nunc ergo, inquit, et de illis. Hi eunt qui nunc mandata ba?c (55) audierunl, el ex loiis
praecordiis egerunt poenilcntiam : cumque vidisset Dominus bonam atque puram (50) poeniienliam eorum,
ei posse eos in ea permanere; jussit priora peccata eorum deieri. ϋ β euim formoe pcccaia (57) eorum.
erani; et exrcquau sunt, ne apparcrcnt.
SIMILITUDO X .
De panitentia et elecmotyruh.
C A P U T I.
Postquam perscripseram librum bunc, venil nuntius ille qui me tradiderat 111 i (58) pastoii, ife
domum iu qua (59) eram, et consedit supra lectum; et astilit in dextera ejus itle pastor. Deinde
vocavit rae, et haec mibi d i x i t : Tradidi le, inquit, et domum tuam buie pastori, ut ab eo protegi possis.
Ita, inquam, domine. Si vis ergo protegi, inquil, ab omni vexation^ et ab omni saevitia; successum
auiem habere in orani opere bono atqne verbo, et omnem virtutem sequkatis; in mandatie iis ingredere
quac dedit (60) t i b i , et poteris dominari omni nequili». Custodienti enina tibi raandata illa, subjecta
erit omnis cupidilas c l dulcedo bujus saeculi; successus vero in omni bono uegotio le sequetur.
Maturitatem hujus et modesliam suscipe in te (61); et dic omnibus, in magno bonore esse eora
ct digniiate apud Deuin, ei magnae potestatis cum pi&sidera esse, et polentem in offtcio suo. Huic
fcoli per lotum orbein pc&nitenlia? polesias tribula est. Potens ne tibi videtur esse? Sed vos maluriiatem
bujus et modestiam (62) quam in vos babet, despicilis.
CAPUT II.
Dico ei : Interroga ipsum, domine, ex quo in domo mca est, anne (65) aliquid exlra ordinept fccerim,
aut in aliquo eum oflenderim. E l ego, inquit, scio, nibil exlra ordinen> fecisse le ueque csse f a d u r u m ;
et ideo haec loquor tecum, ui perseveres; bene enim hic de te apud me exislimavit. Tu aulem caeteris
baec vcrba dices; ut et illi qui egerunt aut acluri sunt poeniteniiam, eadem quae tu sentiant; et bic
apud me de iis (64) interpreietur; et ego apad Dominum. Et ego, inquam, domine, omni bomini iudico
magnalia D e i , spero autero eos omnes qui amant e a , et anie peccaverunt, bis audilis actoros esse
poenitentiam (65), vitam recupcrantes. Permane ergo, inquit, in hoc ministerio. et consumma illud.
Quicunqu/i aulem mandaia bujus exsequitnlur, babebunt vitam, et hic (66) et apud Dominum magnum
honorem. Quicunque vero bujus mandata non servant, fugiunt a vita sua et adversantur illi : et qui
mandala ejus non sequuntur (67), morti se iraduni (68); et unusquisque eorum reue eYii sanguinis
M i i . Tibi autem d i c o , ut serves mandata baec (69), et remediuna peccatarum taorum omnium (70)
babcbis.
CAPUT III.
Misi autem tibi has virgines (71), ut babiteut lecum; vidienim cas valde aflabiles tibi esse. Habebis
igitur(72) tu eas adjulrices, quo magis possis bujus mandata servare; non potest enim fleri, ut sine
bis virginibus haec mandata serventur. Vides (75) autem eas libenter esse tecum; sed et ego praecipiam
eis, ut omnino a domo tua non discedant. Tu tantum comiminda (74) domum tuam : in munda enim
domo libenter habitabunl: mundae sunt enim, atque caslae et industriae» et omnes habentes gratiam
apud Dominum. Igitur si babueris (75) domum luani puram, tecum permanebunl. Si autem pusillum
aliquid inquinationis acciderit, protinus a domo tua reccdent; b » enim virgines nullam onmino
diligunt inquinationem. Dico ei : Spero me, domine, placilurum eis, ita ut in doraomea libenier i n -
babitent seraper. Et sicut is cui me tradidisii, nibil de me qoerilur; ita ncque illae querenlur. Aitad
V A R I U : LECTIONES E T ΝΟΤΛ;.
(54) Mss. Vict. et Carro. qutd explevimus. Lamb. nec mandata ejtu sequuntur.
qnod expliculmu*, format. (68) Felli edit, Oxon. Iradent. Sic iorte lrg. ob
(55) Lamb. mea. aequens, erit.
(56) Lamb. add. e$$e. (69) Mss. Vict., Carm. etLamb. servias mandatis
(57) Lamb. peccaii. E l mox, exaquaim* hi$. Sic el Felll edit. Oxon.
(58) Lamb. huic. (70) Lamb. deeunt, luorum omttium. OmiUic*
(59) Lamb. domo in quam. qtinque tuorum, sed relinel omnium, Fellus in sMa
(60) Mss. Vict., Carni. et Lamb. dedu edil. Oxon.
(61) Lamb. vita. (71) Lamb. turbas virgmum.
62) A l . modetliam huju* ei verecundiam. (72) Lamb. deest igilur. Fellus aulem sic : i/a-
!
(64)
65) Lamb.
Lanib. de
an.hU
Et bene.
mox, aut in quo. (75) ergo
bebis Mss. Vea%
i c l . , adjutrices.
Carm. et Lamb. Video. Uxe k-
(65) Lamb. qui tam ante peccaverunt, et hoec au · ctio raagis placuit Fabricio iu edit. Hamb*
diunt, tibenter aeturi sunt poemt. (74) Lamb. emunda.
(66) Lamb. id e$t. (75) Lamb. habuerint.
(67) Laatb. fugant α Η vilam, ti adversus ilLiun^
1041 APPENDIX AD S. HERMAM. 1012
pastorem illum : Video servura Dei felle videre (76) et custodire haec mandala; et virglnes bas inunda
habitatione collocaturuin (77). Ha3c cum dixisset, iterum pastori illi me tradidh, et vocavit virgincs
et dixil eis (78): Quoniam video vos libenter in dorao bujus habitarc, commendo eura vobis et donitmi
ejus; ut a dorao ejus non recedatis omnino. Ilke vero Ubenter ha&c verba audierunc.
CAPUT IV.
Ait debide m i h i : Viriliter in mioislerio boc conversare : omni homini indica (79) magnatia D e i ; et
babebis gratiani in hoc ministerio. Quicunque ergo in his mandalis ambulaverit, vivet et felix crit in
vita s u a : quicunque vero neglexeril, nou vivet et erit infelix in vita eua. Dic omnibus, ut oon cesseni
(quicunque recte facere possunt) bqna opera exercere : utile est illis. Dico autem, oninem hominein
de incommodis eripi oportere. Is enim qui eget (80), et in quotidiana vita patitur incommoda; in
magno tormento est ac necessilate (81). Quisquis igitur bujuscemodi animam eripit de neccssitaic;
magnum gaudium sibi acquirit. Nam is qui bujusmodi vexatur incomraodo, pari lormento crucialur,
aique ge torquet is (82) qui in vincuiis est. Mulli enim propter hujusmodi cajamitates, cum cas susli-
nere (85) non possuot, mortem sibi consciscunt (84), Qui novit igitur calanaitatera hujusm.odi bominis,
tt non eripii eum; magnum peccalum admiuit, et fit reus sanguinis ejus. Faciie igitur opera bona,
quicunque accepislis a Domino; ne dum moramini (85) facere, consummetur slructura turris; propler
vod enim interraissum est opus aediflcationis ejus. Nisi igilur festinaverilis facere recte, consummabilur
l u r r i s , et excludemini. Poslquam vero locutus esl laecum, surrexit de lecto; et apprehenso paslore
et virgioibus, abiit (86). QixU antem mibl remisaurom se pa^torem (87) iUi^m et virgiiies illas (88) i n
x

domum meam (89).

V A R L E LECTIONES Ε Τ ΚΟΤΛΕ.
(76) Fellus alilque conjiciunt legendum^ vnere. (84) Lamb. adducunt.
(77) Lamb. coUaturum. (85) Bodl. tardatis. Lamb. tardwnim.
(78) Lamb. ad eat. Sic et Fcllua. (86) Mssu Angi. abiit dieens wihi remamuruw

i
t

79| Lamb. omniftQ indka. pasto.rem.

80) Lamb. Et his enim quia eget. (87) Ms. Carm. rematmirum pastorem.

i81) Lamb. hac necest.

82) Lamb. quia.

(88) Laiab. deest, iUas.

(89) Mss. Carm. post meam, addit Amen. Sic

(83) Lamb. sufferre. quoque Fellus in edil. Oxoii.

APPENDIX AD S. HERMAM
SANCTARDM VIRGINUM

PUDENTIANiE SEU Γ0ΤΕΝΤΙΛΜ ET PRAXEDIS

ACTA
AUCTORE S. PASTORE PRESBYTERQ

ΝΟΤΙΤΙΑ IN S. PASTOREM.
(Acta sanctorum BoUand. % Julil tom. VI, die 27, p. 299.)

! . Sanctura hunc exbibet hodie nobis Marlyrolo» Α
gium Romanum bis \erbis : c lcem Romae, saucti
Pasloris presbyteri, cujus nomine litulas exstat In
Viminali apod Sanctam Pudentianam, > Baronius in
adnotatiouibus ad textom Martyrologii citatum baec
aubdit inter aba : cNon tantura in veteri Reroano
Martyrologio, sed et in antiquis manuscriptis de eo
agitur hac die. ι At quodnam hjc appellat velus Ro-
manum Martyrologium ? An Belinianum anni 1498?
Hoc certum, uon agi hoc loco de Romano parro
seu veleri, quod Rosweydus edidit: istud enim nec
visqm a Baronio fuit, peque de S. Pastore mcminit
uspiam. Imo nec admodum vetue esee Romanum
illud, quod in observatione Baroniana eitatur, inde
licct conjicere, qaod annunliatio S. Pastoris h o -
dicrna, i b i , ut asseritur, expressa, vcteruw mar-
1013 SS. PUDENHANJE E T PRAXEDIS AGTA. 1014
tyrologorum nufli innotuent. AUum certe ad hunc Α gcripsil* Tolnm ergo tempug dura in Iroc gaecolo vixit
diem in exemplaribus Hieronymianis, etiam saepius beatus Pastor, Deo ae dicavit, et incessanter iit
auctis, de Paglore silentium ; taceot ad eumdem illias obseqaio pergeverans, cunctis Romae C b r i -
Beda, F l o m s , Wandelbertus, Rabanus, Ado, Usuar- glianis speculuni ge praebuit, illud adimplens quod
dus, Notkeras: ut adeo non videatur hac die ante Dominus a i t : Sic luceat lux vestra coram nominibu*,
K e c u l u m χ S. Pastoris nomen eccleeiasticis coepisse iit videant opera vestra bona, et glorificent Patrem
Fastis ascribi; si taroen etiam tum cooperit: neque vestrum, qui in coelis ett(Malth. v, 16). Igitur egrc-
enim satis pergpecta nobis est setag sive codicis gius Christi Pastor migravit ad gaudla polorum
Vaticani, quem in auctariis BedaeacFIori ciiavimus septimo Kalendag A u g u s l i , ganctorum omniam re-
bodic ante tomum secuudum Martii, sive appendi- muneratione illum ita vocante: Euge, $erve bone
cum Usuardi a nobis cditi, in quibus hoc dio S. Pa- et fidelis; quia super panca fuhti fideih, $*pra
elorig presbyteri et confessoris memoria celebratur; mnlta te comiituam: intra in gaudium Domini ttti
Florarium vero sanctorum ms., quod eum hodie (Matlh. χχτ, 21). Cujus corpus coriditum est in swpra-
sic annuntiat, c Romae, Pastoris pregbyteri et con- dicto titulo cuni aromatibus : ubi usque in hodier-
fessoris, > medio circiler saeculo xv exaratam est. num diem Deug impertitur multa pro guig meritia
2. Sed neque anliqua ilia manuscripta nofimus, ^ ac precibus beneflcia; regnaote Domino nostro Jesu
in quibus de S. Pastore agi hac die dicitur; nisi vel Christo, cui iaus, et honor, et ?irtu8, et potegtaa
auciaria jam laudata intelligantur; vel unum illud cum Patre sanctoqae Flamine per infinila gaecuk
manuscriptum, de quo in iisdero adnolaiionibus gaeculorum. Amen. ι
Baronius asserit: c Habeiuus in nostra bibliollieca 4. Quod hic dicitur S. Paulus apoetolus titulum
res gettas sancti Pastoris, seu potius panegyrim, in Pastoris coneecrasse, i d , ipsomet Pagtore tegte t

die natali ejus alicabi in ecclesia legi solitam. Est falgum est; hoc enim S. Pio papae, non Paulo apo-
e]us exordiam : SoHCtornm ve$tigia elc. Hoc enim gtolo, ascribitur in Actig SS. Pudentianae et P r a -
f

nobis Romae e bibliotheca Vallicellensi describi ro- xedis. Conditum tero fuisse S. Pastorem in eccle-
gaYiraus, quod a lanto viro laudatum esset: ged gia lituli sui, ex hac forsitan historia, affirmat
adeo misere descriptum accepimus, ut muiamdo etiam Aringhus in Roma subterranea lom. 11, lib.
nonnunquam aliqua aut addendo compleri pcr con- iv, cap. 4 3 , D u m . 1 , utl et Piazza in Sanctuario
jecluram sententiae debeant. Tum vero gtylug, fal- Romano ad bunc diera xxvi Julil. Videtur ergo
lor, si longam sapit antiquitatem. Ipsa vero bujus pa- aliud esse gancti cujusdam Pastorig, et quidera
•egyricae oraiionia materia historiam aancti modice C roartyrig, corpug, quod cura aliis receng inventum
ac raro atlingit; neque vel sic tamen gatis feliciler. cum inscriptione nominis, Roma Bononiam ad nos
Dispescitur ad usum ecclesiasticum tn lectioneg translalum fuit anno 1614, die xx Aprilis. Noslrt
novem; quarura duae priores proh)gum continent; autem Pastorig nescio quid reliquiarum eaae in
erani, ut dici solet, ei nulli convenientem : tertia monaslerio, sea ecelesia, S. Silveslri de Gapite
borlatur ad imiianda B. Pastoris exempla, docet- Romae, asserit Giaccbettus in Hisloria Italica eccle-
que, hunc fuigse nobili Romce prosapia oriundum; siae ac monasterii ejuedem cap. 13 ad diem xxvi
deinde aposloli PauK discipulum, una cura Timo- Julii. Porro ad publicam S. Pastoris nostri vene-
Iheo; lum ab eodem Apostolo consecratura presby- ralionem, non ifcem ad hodiemam ejus celebrllatera,
terum; mulla passura subAntontno imp.,eruditum, asserendam facil ctiam sigillum illud expressura iu
animarum pastorem sedulum; quod pogtremum Gommeniario ad Acta SS. Pudentiana? et Praxedig,
amplificatur enumeratione viriutum ad veri paslo- cum subjectis bisce versiculis :
rig ofticium pertinentium, quae gimul omnes Pa- Sancte, precor, Pastor, pro nobis esto rogator.
stori noglro iribuuifrtur, ne unius quidem facii sin- Hic CHHCUS vitm Pastor dat dogmata tacrce.
gularig aut bistoric» facta mentione, ugque ad le- Ea Papebrochius nosler ibidem referenda censuit ad
clionem nonam : de quibus proinde ha3C monuisse D saeculum x n . Eodem faclt ingcripiio vctusussima,
sufiiciat, cum ad Acta illustraoda nihil conierant. quam exbibet Aringhug loco cilato, niun. 3, in qua
Nona auteni leclio sic habet: iit mentio sacelii sancli bujusnoglri Pasiorig. Quid,
3. c Igitur decot tanli confessoris ac gacerdotig quod etAdo illura hoc nomme bealuro agnovit? Sane
Alliggimi praclarum fegium cum gumma reveren- de noglro agit in clogie SS. Praxcdig et sororis
tia celebrare, fratreg cbarissimi; per quem Deug ejus die xxi Julii, sicnotans : c ln titulo vero, quem
reulta fecit miracula, ut pro nobig exsislat inter- pater eanim Pudens nomjne BEATI PASTOBIS dedt-
ceasor piug : quem pia devotio Paulo apogtolo adeo cavit, ι etc. Natalem. illius tamen gub eo nomine
charum el unicum conjnnxii, qeod in v i c o , qui neque hoc loco, neque xxvi ejusdem mensis, ut
dicttur Latericius, ecclesiam gut nominis conse- jam diximus, neque alio uUo die cominemoral.
cravit. Hie vir beatisgimua roatta oorpora ganclo- 5. Id vero miram neraiui videri debel; cum
rum clanculo rapait et gepeHvit, fretus consilio ct eorum opinioni adhacserit A d o , qui S. Paglorem
adjutorio SS. virginum Pudentianae pariter et P r a - cura S. Herma illo coufuderint, eujus aposiolus
xcdis: quarum corpora virginum honorificse tra- Paulug ad Ronianos gcribcns meminit quiquc f

didit gepuliure, et earum Vitam decenter COD~ auclor csse creditur l i b r i , qui Paslor inscribilur*
 4015 APPENDIX 1 S. HERMAHk 4016
Confustonem banc aperte proclit in libello De feiii- Α que proinde uiriusque tOBfusioncra, ab Adoue pro-
titatibus apostolontm , qucm Martyrologio ejns feclam ; quam is forsitan ex ambiguis Eusebii ver-
pratixum habes, pag. 3 6 ; ubi ad diem ix Maii, bis arripuerit, qui de S. Herma loquens Hisi. eccl.
quem S. Herraae nalalem statuit, < Titulus, inquit, lib. m , cap. 3, Ου φασιν ύπάρχειν, inquit, τδ τού
nomine ipsius,juxla quod baptisterium ex faculla- Ποιμένος βιβλίον, cujvt aiunt esse librum Pastoris ;
tibus sanctae Praxedis cst exstruclum, et bealo Pio, unde pronum est colligere, Pastoris non libri no-
«liscipulo aposlolorum , operante sludio consecra- men, sed aucloris esse : sic Ado facile Hermam ct
tum, venerabiliter ei stalulus esi. ι Eadem ha?c est Pasiorem pro eodcm acceperit. Αι enim ampbiboliam
ecclesia sive titulus, quem paulo ante Beati Paslo- banc tollere debuerat lum ip3ius libri adbuc exstan-
ris nuncupabat: beatum ergo Pastorem cum S. Her- tis inscriptio, tum S. Hieronyroi, eodem prorsus
ma eumdem facil, eumdemque adco diem utriusqae modo illum inscribentis, teslinioniura lib. De «crt-
natalem ; quanquam iu natali solum nomen Her- pioribus eccles., cap. 10 : t Heriuam.... asserunt
mae diserte exprimat, non Pasloris. Adoois exem- auctorem esse libri, qui appellalur Pastor; ι quae
plo eosdem sanclos in Annalibut ad annum Cbristi proinde genuina censeri polest Eusebiaiii lextui
459 eonfudit Baronius; non item diem utriusque interprelatio, quara recte secutua est Yalesius, cuia
natalem in Marlyrologio aul nolis ad illud : cum adducta Eusebii verba sic v e r i i t : ι Gujus esse
tamen allerum ex altero consequi debeal; ut idem fertur is iiber, qui Pa$tor inscriptus esl. * Pastor
sit dies obitus, si sanctus est i d e m ; aut sancti igitar appellalur non Hernias, sed Herraae liber K

diversi, si diversi natales.
6. Nimirum S. Pastoris nomen Dusquam vir
maximus consignatuni legerat die ix M a i i ; sed
constamer Herraae; sicuti nec die xxvi Julii uspiam
apud martyrologos occurrerat nomen Ilermx > sed
Pastoris tantummodo; non ausus e$t ergo in niodema
Martyrologio concinnando a priorum exemplariwn
consensu ac fide, pcr usum ipsum Ecclesiae Romanac
baud dubie amiquum firniata , recedere : alquc iia
S. Hcrma? natalem a nalali S. Pastoris discrevit
non in ipso Marlyrologio soluro, sed eliam in adno-
taliouibus ad utrumque natalem adjcctis; in quibus ι
neque de Paslorc meminit die ιχ Maii, neque xxvi
Julii de Herraa. Cur igitur eodem argtimemo ito»
est usus in Annalibut? Maxime cum ad illud eliam
aliud accederet, baudquaquam profecto levius, quod
a S. Pastoris seiate dcsumilur, qui saliem juxla
eminenlissimum Annalium conditorem, auuum
Cbristi 464 vivendo praetergressus est. Quis vero
sine evidenti demonstratione credat, S. Hermam,
qui jam ntique maturse vir aetalis fuisse censeadus
est, cum eum Aposlolus per Epistolam ad Roma~
nos juberet salulari, solido post Pauli obLlum sas-
culo superfuisse? Haec certe una decausis esi, ob
quas Hermen, S. P i i papae 1, u l est in Calalogo
Pomifleura Bucheriano, fralrem ac S. Pastoris
a:qualero,dislinguendum pulavit card. Bellarminus, I
eumqae secuti deinceps eruditi, a S. Herma Apo-
stoli discipulo, et libelii, qni Pastor appellatiir,
auctore. Denique non videtur ipsi Hermae iiomcn
Pasloris fuisse proprium, sed iibro ejus, ulmodo
dicemus : fac tamen, ex libro cogDomenturo Pasto-
ris adbsesisse scriplori; an credi tandem poteril
idcm dcinde auclor tantopere Pastoris cognomento
delectatus fuisse, ut proprium Hermae, quod esset
ab Apostolo consecratura, abjiceret ? Valere haec
ratio debet, apud Baroniuir. quidem, qui epistolam
probat, exbibetque ad annum 4 6 2 , solo Pastoris
noroine inscriptam.
7. Aiium ergo S. Pastorem, alium S. Hermam
ioiwe cenwmna/el bunc ilio aeiiiorein; tollendam-.
quod aogeli sub habitu pasioritio apparentis reve^
lationes contineat. Quid igilur S. Pastori cunv
S. llerma commuue ? Nc nomcn quidem: quaa*
quam el boc pluribus idem esse possit; qui ba>
soJa ralione minime confundi possunt: ut neoiinl
h ictenus in menteni venit B. Paslorem Doslruoi
presbyierum, eumdem cum illo slaluerc, de quo
i i l raenlio in Actis SS. Marii, Martha? et iiliorum
ad dicoi xix Januarii, pag. 216; tameisi el Roma? is
l u e r i t , ei beaius Pastor presbylcr uuncupelur,
coutum tamen circilcr annis nosirp junior.
8. Propendil eo insuper idem doclissimus auclor
Annalium, ad annum Christi 159, ul eunidcm quo-
quc cum sancto Herraa et Pasiore Hcrmetein esse
crederct, S. P i i pontiilcis Romam fralrem : lamcbi
de illo 5e fatealur ambigere. Opiniouis bujus fun-
damenlum duplex pulavit esse; a l l e r u n i , quod
voces Hermas el Hcrrnes parum adeo diflerre vide-
r e n l u r , ut nonnuuquam cidem viro legerenlur
allributae ; allerum vero , quod apud Anastasiun^
Biblioibecarium sub S. Pio papa 1 de Hcrmeie re-
feratur : < Hermes librura scripsii, in quo manda-
lum continetur, quod ei praecepit angelus Domiui,
cum veniret ad eum in habiiu pasloris, et prscepii
ei, ut sanctum Pascha die Dominico celebrarelur.»
Siraililudo nQmlois, e( apparitio angeli, sub babilu
pastoritio librum dictantis, eumdera Baronio visa
sunt scriptorem arguere Hermaia et Hernielem,
atque adeo et Pastorem, quem cum Henna coo-
fundit. TaDlum in eo haisit, quod in Herroae Paslore
Bon agalur de Pascba die Dominica celebrando ; .
tura, quod scriplus is fuerit dudum aute lempora
P i i papai. llaquc eo tandem delabilur; « u l dicere
uecessesit (si velimus unuiQ eumdemque esse au-
ctorera) diverso^ bos inter se fuisse comraenlarios,
diversis temporibus scriptos. ι Sed quoniam S. Pa-«
slor uoster eatenus tanlum cum Hermele confun-
diuir, quatenus ipse Hermes cum S. Henna : nibil
opus est diremplara jam diu controversiam hic
denuo suscitare. Eumdem non essc S. Herniam et
bunc Hermelem, osieudil, u l monui, BtllarniiQua
 1017 SS. P U D E K T I A f t E E T PRAXEDIS ACTA. 1018
aliique post Hhiro,quos inter cohsuli possunt TiHe- Α Praxedem, exlernos, ut poniimis, homines, i n -
montius lom. II Monum. eccle*., pag. 521; Nicolaue consulto ac praeterilo fralre Timotbeo. Res esse
le Nouny io Apparatu ad Bibliolhecam maximam poteral obnoxia difficullalibus, nisi cum bona fra-
vtterum Patrum, dissert. 4, arL 2 ; Ambrosius Gar- tris gratia cernerelur hsereditas: hujus igilur as-
debosc in bistoriae ecclesiasticae Synopti tom. 1, sensu hseredibus opus erat. Gedo ergo, quo pacio
part. v, lib. m , dissert. 1, quaest. 1. is ex Timotbeo, qui presbyler erat et vir sanctie-
9. Quod ad Acla perlinet S. Pastoris, nibil ad- simus, extundi forlius poierat, quam si talcs ei
moduni cerii superest. Continentur ea praecipue in nalalibus, vita, virluiibus, rebusque gestis depin-
Actis SS. Pudentianx et Praxedis , infra. Scripta gerenlur baeredes, ut prorsus inteliigeret, quidquid
sunt ipsius Pastoris nomine (Pastoris, inquam, non iis relictum esset, id ita collocaium vidcri oportere,
Hennae Pastoris, ut habei Baronius an. 159, n. 8 ) ; quasi in ipsius Dei, ut ita loquar, vel Ecclcsis
neque sane recentia sunt; quando et in codicibus roanus consignatura esset? Hoc ergo agit Pastor,
mss. perantiquis, iisque bene m u l i i s , leguntar; cum S. Praxedis gesla S. Timotheo explicat, tan-
imo jarn lecia sunt olim saeculo nono ab Adone, toque id agit ad rem suam oppoitunids, quanto
ut in ejus Martyrologio videre est die xix Maii, xx copiosius. De se enim dicere nibil debuit, qui
Junii, xxi Julii in elogiis S. Pudentianae, S, Novati Timotheo dudum esset nolissimus ; quanquam ne-
B

et S. Praxedis. Caeterum siocera prorsus ea non que de se, quoad ferebat modeslia, tacuit.
esse, sed bic illic inlerpolata, ullro nos ipsi baud 11. Leviora sunt quae subjicit Tillemontius ct
obscure in Gommenlario praevio, et adnotalis.con- In eamdem intorquet epistolam : Neque boc, inquil,
fessi sumus; at omni omnino fide indigna reputari video, cur Paslor Timotbeo narrel res aute aiumin
debere, nondum nobis persuasit Tillemontius pracleritas non solum de S. Pudente et ulraque
lom. II, noia 5 in S. Pium papam : ut eniro minu- ejus lilia (de qua re jam satis, opinor, diximus);
lias prseteream, quas ibi congerit, ut voccs Actorum sed etiara dc fratre ejus Novalo : nam si vel ini
aliquas ct pbrascs carpat, tanquam saeculo secundo extremis imperii finibus egissel Timolbeus, an per
non usitalas, vel tcmpori, quo scripta feruntur annum tolum nibilde familia rescivisscl? Respon-
A c t a , ncquaquam accommodatas (nam quid illae, deo, id rarum non csse, ut fralros, ciiam parum
lametsi adulterinas omnes esse demonstraret Tille- inler se habitalione distanles, afrequenii lillcrarum
montius, quod non facit, Actorum substanliae usque coinmercioalieni sint.Concedamusbis lamen altquid
adeo incommodarent) ? ut illas, inquam, omitlam, Tillemontio : sciverit vel ex Novati, vel ex aliorura
argumenta ejus praecipua, et in totam Actorum Q liueris Timolbeus pleraque oninia, quae frater egisset.
illorum fabricam lidemque dirccla, id nequaquara, Annon saepe eadcm nuntiari possunt a diversis f
quod jactat, evincunt. Quod ut perspicias , Acia Annon bic justissima Pastori causa cral eorum
ipsa consule : invenies, ea fcre conlineri duabus saltem refricandi memoriam, quae Novatum inler
epistolis, quarum prior esl Pasloris ad Timoiheum, el Praxedem intercesserant, unde disccret Timo-
aliera Timolhei adPastorem. Utramque supposilam tbeus , munificum fralris in illam aniuium ηοη
aucloribus inscriptis, imo vero ineplam esse, coa- aliunde exstilisse, quam ex sanclissimis ofliciis d i -
tendil adversarius. vinisque ralionibus ? Quod addit advcrsarius, mU
10. Priorem hoc imprimis telo subverti putat, riim videri, nullam buic cpislolae praeinitti urbani
quod a sccpo propositoquc Pastoris toio ccclo ablu- ac liberalis oflicii significationeni, nullum prolo-
dat: Christianus c n i m , inquit, quidam obierat, gum, sed ab ipsis stalim rebus ordiri sermonem ;
Novatus nomine, qui facultates suas paulo ante id vero oe refulatione quidem dignum apparet.
commiserai Pastori nosiro, et virgini Praxedi, se Nimirum ea querilur abesse, qusc parerga prorsua
mortuo dispensandas. Scribit id Timotheo, Novati fuissent; ea vero abundare contendil, quae ad rem,
defuncii germano, Pastor; eumqoe consuiit, quid qiiam agebat Paelor, unice faciant. Urbana eet
de bonis reliclis faciendum censeat. Esto sane. D hsec et gufficiens in epislola gravi prapfatio: c P a -
Quid tum poslea ? Hoc aulem, inquit, verbo tantura stor presbyter Tirootheo presbylero salutem. · Atque
uno posiulat Pastor, idque in duobus extremis haec sunt, quibus Pasioris epislolam universim
epislola: satis longa3 veraiculis; reliqua vera omnia impelit acutus hic censor.
Don eo solum lenduni, at morbum ac mortem 12. Alteram epislolam, quae Timothei esi, his tan^
explicent Novati (id quod rationi consonum videri lum verbis aggredilur : c Lillera», quibus Paslori
polerat); sed etiam eo, ut in medium proferant respondit Timolheus, nibil eiiam eorum habent, q u »
quidquid post obilum SS. Pudenlianae etPudenlis quis illi diceret, a quo ftibi de fratris obitu renan-
Praxedes a biennio gesseral. Quid baec ad Timo- tiatum esset. ι Requirit bic, opinor, lameola fratris t

theum; quid ad litteras attinebant, quibus frater aut aliquid certe ejusmodi. Sed quaero, unde conslet,
de fralris obilu docendus erat? Ita ille. Respondeo, haecaTimotheo in eadem episiolanon fuisse scripta»
aptiftsima mibi videri ad rem praesentem quaecun- tameisi praBtermissa hic sinl a Pastore, ac sludio
qae de S. PraxedeTimotheo narrat Pastor; ioeptam potius rescissa, quod ad historiam SS, Podenlian»
vero, quap iis objicitur, Tillemonlii crisim. Quid et Praxedis nibil quidquam conferrent? Id qood
w m ? Haer^des Novatus Pastorem scripserai et eUam io priori rpistola ficri ex induslria potuii*
*0!9 APPENDIX AD S. HERMAM. 1020
Suadei id mihi vel maiime, quod neutra haec epi- Α sint frnsultus, ut Acla jam dfcta noa modo iuter-
stola seorsim scripla reperitur, sed conjuncta lan- polata ostendat esse, quod ultro admiseramus,
tummodo cum Aclis sanctarum, quas d i x i , virgi- sed c omni etiara omnioo lide indigna. ι
n u m ; ita ut eorum parlem longe maximam faciant, 43. Nescio, an puriores sinl fontes, unde c&lera,
et pauciria iis ab ipso Pastore ad complendam quae de S. Pastore pauca dici possunt, baurLuntiir.
Actorum narrationcm adjiciantur. Historici eiiim- Fratrem fuisse S. P i i papae, docet Anastasius B i -
vero scriptoris est, nou integra ubivis instrumenta bliothecarius, Actis jam cilatis, ex quibus contra-
proferre, sed resectis parergis, eos tantum ex iilis rium potius videtur poese colbgi, receniior: se-
textus, qui in rem suam sint, fideliter exhibere. At quuntur bic illum interea Martyrologii codices
enim, ioquis, si epislola mutilata est, utquid ei unus et alter, inter Usuardi nostri auctaria relati.
praQgitur lotius epistolae inscriplio, Timoiheut pre- Yereor, ne sit hallucinalio Anastasii, inde nata,
ibyter, etc. ? Respondeo , ut leclori constet,ex quo quod Paslorem confuderit cum Hermete, qui in
mouuroeulo narratio deprompta sit. Et ita in variis vetuslissimo PontiGcum catalogo P i i frater appella-
codicibus noslris membraneis, i n quibus Acta tur. De aetate sancti nostri nihil invenimus. lu epi-
S. Praxedis, non item Pudentianse, tradunlur , slola secunda P i l papa?. I ad Justum episcopum
posterior tanlum et minor pars affertur epistolae D \ienncnsem legiiur: c Presbyler Paslor titulum
Pastoris cum csetcris qua sequuntur in Actis nobis condidit, el digne in Domino obiiu > Dicendus ergo
editis a num. 5 : cum tamen isti laciniae tolius epi- esset obiisse sub S. P i i ponliiicalu, adeoque Tersus
stoia premiuatur inscripiio; id quod eliam obser- medium saeculi secundi; si stari posset hujus epi-
vare licet apud Emin. Baronium ad anuum Christi stolae auctorilate ; qood addo, quia quanlumvis Ba-
462; quanquam, ut ipse eam dedit, videri possil ronius sioceram illam esse judicet in Annalibus ad
cpisiola absoluta et inlegra; cum in omnibus codi- annum 466, id tamen alii quidam non probant,
cibus noslris mss. appareat, parteiu tantum esse a teste Labbeo nostro tom. I Conpitiorwn col. 576 ;
praecedenti textu avulsam, et ad illum referendam : Tillemontius supposititiara esse mullis rationibus
alii sic ordiuntur: c Virgo Christi Praxcdes habi- conatur oslendere Monum. eccL lom. II* nota 4 in
lavil in eodem litulo, vebementer aflligens se, > eic. S. P i u m ; c l ut alios plures omittam, inter adulte-
A l i i sic : Virgo venerabilis Praxedes babilavit in rinas PontiOcum Romanorum epislolas eam retuut
tilula iupradicto afllicta propler (ransilum ger- nuper Pelrus Couslant in appendice ad tumura 1
roanae suae,i etc. Sed quid ego hic plura ? Palet Epistolarura Romanorum PontiQcum col. 48 ct
liinc satis, u l arbitror, quara debiles TillemoDtii sequenli.

SANCTARUH VIRGINUM

PUDENTIAN^E E T PRAXEDIS
ACTA
AUCTORE S. PASTORE (KlULATO TESTE
(ActaSS. Boll. Haii t. IV, p. 299.)
t

1. Pastor preebyter Timotbeo presbytero >alu- C tera (90). Pudens, frater noster et amieus(9l), apo-
(90) In aliis antiquis mss. et apud Mombrilium
boc exordium collocalur : c Oninia q u » a sancti»
gesla sunt vel gerunlur, si quis voluerit studiose
conquirere, et sibi el plurimis aediQcationis exhibet
fruclum; el quasi arbor fructifera non sine causa
probatur occupare terram dum vivit, cum et ipse
suis pofnis ornaiur, et omnisquiex eo fructum per-
ceperit saginatur. Scribimus, ut in geslis inveni-
mus quid egerint, quid locuti sint, quid passi sint
t
sancti. Ostendite vos esse catholieos, qui Christi
•ictorias semper libcnler auditis, et inlerrogo vos,
quas tamen [an quare laiidem?] inter apocryphas
liUeras haec vocando censetis, per quas (laudatur)
Pudens, fraler noster et amicus aposlolornm, quia
cnltor et sosceptor sanctorum peregrinorum summa
arobitione fuit. Qui coniempto raundo et parentum
facuitale, Gbristo semper paratus, in omnibus Do-
mini pra3ceptis, ι e t c , ulsupra. Hoc aulem exor-
diutn videri pos^et aeiaie Gelasii papa3 concinnatom,
qoando mulius Roma3 sermo de apocryphis discer-
ncndis, causa certcsuppetebat dc bis aclisdubilandi
propter inscrtara roeuuODem aposiolorum et B.
PanlUet hinc existentem paracbronismum. Aringbas
Rotna? subterranece lib. iv, cap. 27, alia mss. Vati-
cana allegal, sub uumeris 4 ct 9, quorum initio
agitur de Antonino imperalore; el subditurM Hujus
temporibus vir fuit in urbe Roma, nomine Pudens,
genere nobilis, cujus paler vocabalur Punicns, maier
aatem P r i s c i l l a ; quorum quidem arbitrio duxerat
conjugem, nomine Sabinellaui, illustribus xquo
ortam natalibus, de qua duas suscepit filias, pul-
ehras specie, sed rooribus pulchriores. > Uaec au-
tem genuini styli sirapiicitalem non sapiunt, male-
que tribuunlur Pastori. Minus alteratus textns est,
alteratus tamcn, in codice!488, ejusdem Yaticanae
bibiiothecae, eujus ecgraphHm nobis sua raanu de-
ecripsit R. P . Joannes Franciscus Vannius boc ex-
ordio : t Sanctissirao ac venerabili presbytero T i -
motheo fratri Paslor presbyter. Noverit fraternifas
tua, quoniam Pudens fraler noster el amicus, apo-
stolorum cultor, et susceptor peregrinorum el COD-
leinptor mundi, in omnibus prSeceptisDoraini e r u -
ditus fuit. ι
(94) Ua omnino coDjungenda haic puio, < F r a u r
1021 SS. PUDENTIANifi E T P R A I E D I S A G T A .
stolorttm (cultor) et susceptor peregrinorom summo Α
stadio fuit. Qui post morlemconjugissua? Savinillae
et parentum, id est patris Punici et matris Priscillae,
qui eum uxori jumerant, mundi facullaie contempla
in omoibus Domini praeceplis erudilus est. Defuocla
autem uxor reliquerat ei duas iilias, Praxedem et
Potenlianam, quas ideni Pudens in omni ca&tilate
iiutrivit, et nimio Gbristianitatis amore, omnem le-
gem divinam edocuit. Hic itaque a B. Pio (92) do-
c(us, qui et te docuit, domum suam posl raortem
uxoris suae ecclesiam GhrisU consecrari cupiens,
per nos peccatores ad effectum perduxit; ubi et l i -
tulum oomini nostro constituii in urbe Romana,in
loco scilicet qui appellatur Yicus Patricii. De hoc
ergo Pudente notqm tibi facio quia migravit ad om- ,
nium Dominum, et reliquH praedictasfllias, castiiate
fullas, omnique lege divina eruditas.
2. Porro ipsae beatae virgioes, amnes facultates
suasvendentes, erogaverunlpauperibus; ac sine dolo
in Gbrisii amore permanentes integra, in virgini-
lalis flore omni modo gloriantur, in vigiliis, jejuniis
orationibus jugiter perdurantes. ln eodem vero loco,
iibi titulum meo nomini pater earum bonae recorda-
tionis Pudens dedicavit, boc consilium inter me et
famqlas Ghristi Praxedem et Potentianam convcnit,
ut m die sancto Paschae (quia desiderium earum
nimio fldei amore urgebatur) propter famiiiamcom-
•ninem, quae gentilis eral, in eodem titulo fonteni
Jbaptismi construere sluduissemus. Super quocon-
silio cum consuluissemus P i u m , sedis apostolica? C
sanctum episcopum, tanto desidorio placuit e i , ut
suramo studio bortaretur fieri baptisierium proui
conveneramus: ipse eiiam manu propria ifontem
designavil et coristruxit. Et cum Dei adjutorio om-
nibus perfectis, convoca?erimt famulae Ghrisli fa-
imliam suam, tam de urbe quam de possessionibus,
et facientes discussionem quoscunque invenerwnt
Chrislianos, donaverunt ingeuuitati; quos gentiles
applicuerunt ad credulltatem legis sancUe Ghri-
sli (93).Ubi tunc, inito consilio cura bealo Pio epi-
scopo, in eodem tituto setundum nonnam antiqui-
nosler ct amicus, ι Tocem aatem % apostolorum > vel, displicet recluaio intra vel juxta ecclesiam, qux ve-
cxpungendara, vel ex Aringo et ms. Vaticano ad-
dendam ei vocem c cultor, > interpunctione cor
yecia.
(92) Pauli nomen in Pii commutamus, ob ralio-
nes jam diclas: nec enim Pauli nomine puto hic
posse inteUigi ejus epistolas, quarum lectio Pudenti
et Timolheo pro magislerio fuerit: et Pius, eliam
diu aniequam anno 146 episcopus consecraretur,
potuit adbuc presbyter uirumque instituisse, et
totius famittaB fuisse paler spiritualis. Nisi vclimus
opinari, aliquem revera Pauium, iion aposlolum, sed
presbyterura, uno post iliom saeculo florui3se, qui
farailiain catecbizarit et baptizarit. Res liquida
foret, si lalis presbyteri aliquod alibi reperireUir i u -
dicium.
(93) Ms. Bodecense : c Quos paganos associave-
runt fldei;» sed vox«paganus»in bac signilicatione
luulto posierior esi aelaU* Pasioris.
(94) Ms. idem, c concludens se 12 annis, > sed
suspectus est nuraerus alibi semper cxpressus ad
longunij hoc autem solo loco littcj alitci: magis etiaw
4022
latis manumissio celebrata cst. Ad diem vcfo san-
ctum Paschae baptizati sunt promiscui sexus n u -
mero nonaginta sex : et cum omnia coasummata
fuissent, factus esse coepit convenlus iu eodem t i -
tuio, ita ut diebus ac noclibus vox bymnorum noit
cessaret, et multitudo paganorum ad fidem concur ·
reret, et cum omni gaudio baptizarenter.
3. De qua re suggestio facta est Anlonino impe-
ratori. Qui Antoninus piiseimus Augustus auctori*
tate sua precepit, ut quicunqut Ghristum colerenl,
scirent suificere sibi in habitaculis sais vivere; et ut
nulla conjunctione reliquo populo jungerentur, ne-
que publice emerent, nec in thermis publicis habi-
Urcnt, sed lanium in domibus suis roauerent. Hoc
preceptum cum custodiretur ab universis Ghristia-
nis, illias nostrayDeo dicatas,etin virginilate bouo
teslimonio confirmalas, in domo sua in litulo supr*
dicto orationibus, vigiliis ac jejuniis, cura popula
Dei, qui per eas crediderat, vacantes ei in Ghrisli
laudibus diu nociuque insistentes, babentes neces-
saria sufflcienter, plurimis diebus custodivimus.
Sed et ipse bealissiraus Pius episcopus exsultans
frequenter. nos visilabat, et sacriGcia Domino pro
nobis offerebat.
4. Gonclodens autem eedecim annos (94) virgo
Domini Potenliana migravii ad Doroiuum. Cujus
corpus nos una cum germana ejus involvtmus cum
omni (uligentia aromatibus, el babuimus occulluia
in titulo supradicto. Post dies aulem viginli ei octo,
detulimus noctu corpus, el posuimus juxta patrera
eiium Pudenlem, in coemeterio Priscillse via Salaria
XIY Kalend. Junii (95).
5· Postcujusmortem TirgoChristiPraxedeshabita-
Titin eodem titulo(96), veberaenteraflligons se pro-
pterlrausitum germanae suae. Ad quatn cum multi
nobilesGhristiani consolandi gratia venirent,una ciwn
eancto Pio episcopo; venerat etiam ad eam germa-
nus vester Novatus (97), qui est fraier noster in
Domieo, consolans eam, et mollos Ghristianos pau-
peres suis facultaiibus reficiebat, et ministrabat
eranibus de facullatibus suis iu bonorem ejusdem
reorut possit ea aeiate usurpala credi; el daniqoe
nibil est causse cur formideoius adeo tenera aeiate
D monuam dicere.
(95) Ms. Bodec. : c Obitus ejus celebratur xxiv
Kalendas Junii.»Sed polius dicenda essel deposilio.
(96) Hinc incipiunt Acta S. Praxedis in variis
mss. boc modo : c Virgo venerabilis Praxedis b a -
biUbalinTitulosupradicto,i aliis: <ln Tilulo palris
sui Pudentis; > a u t : c in Tiiulo Laleranensi. ·
(97) Colitor S. Novalus 20 Junii, etiam Marttj-
relogio Romano ascriplus, et dicilur c filius S.
Pudentis senatoris et fraier S. Timothei presbyteri,
et sauclarum Ghristi virginum Praxedis el Puden-
lianae : qui apostolis eruditi sunt in fide, > quorum
nihil probamus, praeler fratemitaiem Timothei.
bies autem 28 quibus supra annura unum a sepul-
tura Pudentiana:, ex Actis nuntialiuD est aegrotare
Novalum, rautavi in 25, ut babcrentur mox nomi-
naii dies 8, quibus infirmo aulequam morerclur»
Pius et Praxedis asiileruni.
«0!9 APPENDIX AD S. HERMAM. 4020
Suadet id mihi vel maxime, quod neutra haec epi- Α sint insultus, ut Acta jam dto4a noa modo luter-
siola seorsim scripla reperitur, sed conjuncta tan- polata oslendat esse, quod ultro admiseraroue,
tummodo cum Aclis sanclarum, quas d i x i , virgi- sed c omni etiam omnioo lide indigna. ι
iraro; ita ut eorum parlem longe maxiraam faciant, 43. Nescio, an puriores sinl fontes, unde c&tera,
et pauctria iis ab ipso Pastore ad complendam quae de S. Pastore pauca dici possunt, bauriunlur.
Actorum narrationem adjicianlur. Historici euim- Fratrem fuisse S. P i i papae, docet Anastasius B i -
vero scriptoris est, non integra ubivis instrumenta bliolbecarius, Actis jam citatis, ex quibus contra-
proferre, sed resectis parergis, eos tantum ex iilis rium potius videtur poese colUgi, receniior: se-
textus, qui in rem suam sinl, fideliter exbibere. At quuntur hic illuni interea Martyrologii codices
enim, inquis, si episiola mutilata est, utquid ei unus et alter, inter Usuardi noslri auctaria relati.
praeGgilur totius epistolae inscriptio, Timotheus pre- Vereor, ne sit hallucinatio Anastasii, inde nata,
tbtfter, etc. ? Respondeo, ut lecloii consiet,ex quo quod Pastorem confuderit cum Hermete, qui in
mouumeuto narratio deprompta sit. Et ita in variis veiuslissimo Pontificum catalogo P i i frater appella-
codicibus noslris merabraoeis, i n quibus Acta tur. De aetate sancli noslri nihil invenimus. lu epi-
S« Praxedis, non item. Pudentianae, tradunlur, slola secunda P i l pap» I ad Juslum episcopum
posterior tantum et minor pars affertur epistolae D Viennensem legiiur: c Presbyler Paslor tilulum
Pastoris cum caBleris quae sequuntur in Actis nobis condidit, et digne in Domino obiil. » Dicendus ergo
editis a nuro. 5 : cum tamen isti laciniae totius epi- esset obiisse sub S. P i i pontiiicatu, adeoque yersus
stoiae premitiatur inscripiio; id quod etiam obser- medium saeculi secundi; si stari posset hujus epi-
vare licel apud Emin. Baronium ad annum Chrisli stobe auctoriiale ; quod addo, quia quanlumvis Ba-
462; quanquam, ut ip&e eam dedit, videri possil ronius sinceram illam esse judicet in Annalibus ad
cpisioia absoluta et integra; cum in omnibus codi- annum 466, id lamen alii quidam non probant,
cibus nosiris mss. appareat, parteiu tantum esse a teste Labbeo nostro tom. I Conpitforum col. 576 ;
precedenti textu avulsam, et ad illum referendam : Tillemontius suppositiliam esse mullis rationibus
alii sic ordiuntur : c Virgo Cbrisli Praxcdes babi- conatur oslendere Monum. ecci. toro. 11* oota 4 i n
Uvit in eodem litulo, vebementer aflligens se, ι etc. S. P i u m ; c l ut alios plures omitlam, inter adulle-
Alii sic : Virgo venerabilis Praxedes habitavil in rinas PontiOcum Romanoruro epislolas eam retuiit
titulo $upradicto afllicta propler transitura ger- nuper Pelrus Couslant in appendice ad tumura 1
manae suae,i elc. Sed quid ego hic plura? Patet Epistolarum Romanorum PontiQcum col. 48 ct
binc satis, u l arbitror, quam debiles TillemontiL sequenti.

SANCTARUM VIRGINUM

PUDENTIAN^E E T PRAXEDIS
ACTA
AUCTORE S. PASTORE (KlULATO TESTE
{ActaSS.BoU., Haii t. IV, p. 299.)
4. Pastor preabyter Timotbeo presbytero [sala- C tera (90). Pudens, frater noster et amieus(9l), apo-
(90) In aliis antiquis mss. et apud fifombrilium Pan1i,el hinc existentem parachronismum. Aringbas
boc exordium collocatur: c Omnia q u » a sanctis Romm subterranece l i b . i v , cap. 27, alia mss. Vati-
gesta suni vel geruntur, si quis voiuerit studiose cana allegal, sub nuraeris 4 ct 9, quorum initio
conquirere, et sibi ei plurimis aediQcationis exhibet agiturdeAntoninoimperatore; el subdiluru Hujus
fructum; et quasi arbor iVuctifera n o n sine causa tomporibus vir fnit in urbe Roma, nomine Pudens,
probalur occupare t e r r a m d u m vivit, cum et ipse genere nobilis, cujus paler vocabatur Punicns, maler
suis pofnis ornalur, et omnisquiex eo fructum per- autem PriscUla; quorum quidem arbilrio duxerat
ceperit saginatur. Scribimus, ut i n gestis inveni- conjugem, nomine Sabinellaui, illustribus &quo
mus, quid egerint, quid locuti sint, quid passi sint ortam natalibus, de qua duas suscepil filias, pul-
sancti. Ostendite vos esse catholieos, q u i Gbristi ehras specie, sed moribus pulchriores. > Uaec au-
yictorias semper libenter audilis, et inlerrogo vos, tem genuini slyli siraplicitatem non sapiunt, oialc-
quas tamen [an quare laiidem?] inter apoerypbas que tribuuntur Pastori. Minus alteratus textns esl f

liUeras haec vocando censelis, per quas (laudatur)
Pudens, frater noster et amicus aposlolornm, quia
cnltor et susceptor sanctorutn peregrinorum summa
ambitione f u i l . Q u i coniempio raundo et parentum
facuitate, Gbristo semper paratus, in omnibus Do-
mini praceptis, ι e t c , ulsupra. Hoc aulem exor-
dium videri possjet aeiaie Gelasii papa» concinnalom,
quando mulius Romse sermo de apocryphis discer-
ncndis causa certc suppelebat dc his aciisdubilandi
t
propter insertara menliODem aposiolorum et B,
alteratus tamen, in codice4488, ejusdem Vaiicana
bibliolhecx, eujus ecgraphnm nobis sua raanu de-
scripsit R. P. Joannes Franciscus Vannius boc ex-
ordio : c Sanctissimo ac venerabili presbylero T i -
motbeo fratri Pastor presbyler. Noverit fraternifas
tua, quoniam Putlens fraler nosler et amicus, apo-
stolorum cultor, et susceptor peregrinoram et con*
temptor mundi, in omnibus prseceplis Domini eru-
ditus fuit. ι
(94) lta omnino conjuogcnda hacc puio, < F r a u r
1021 SS. PUDENTIANiE E T PRAXEDIS A C T A .
stolorttm (cultor) et susceptor peregrinornm summo Α
studio fuit. Qui post mortera conjugis sua? Savinillae
et parentum, id est patris Puitici et matris Priscillae,
qnieum uxori junxerant, mundi facullaie contempla
in omoibus Domini praeceptis eruditus est. Defuncla
autem uxor reliquerat ei duas iilias, Praxedera et
Potenliaiiam, quas ideni Pudens in omni ca&tilate
Iiutrtvit, et nimio Chrislianilatis amore, omnem le-
gem divinam edocuit. Hic itaque a B. Pio (92) do-
ctus, qui et te docuit, domum suam post mortem
uxoris suse ecclesiam Ghristi consecrari cupiens,
per nos peccatores ad effectum perduxit; ubi et t i -
tulum nomini nostro constituit in urbe Romana,in
loco scilicet qui appellatur Vicus Patricii. De boc
ergo Pudente notqni tibi facio quia raigravit ad om- ,
nium Dominum,et reliquu praedictasfllias, castitaie '
fullas, omnique lege divina erudilas.
2. Porro ipsae beatae virgines, amnes facultates
suasvendentes, erogaverunlpauperibus; ac sine dolo
in Gbrisli amore permanentes inlegre, in virgini-
lalis flore omni modo gloriantur, in vigiliis, jejuniis
oralionibus jugiter perdurantes. In eodem vero loco,
iibi litulum meo nomini pater earum bonae recorda-
tionis Pudeus dedicavit, hoc consilium inter me et
famulas Christi Praxedem et Potentianam convcnit,
ut m die sancto Paschae (quia desiderium earum
nimio fldei amore urgebalur) propter familiam com-
munem, quae geniilis eral, in eodem tilulo fontem
Jbaptismi construere studuissemus. Super quo con-
silio cum consuluissemus Pium, sedis apostolica? G
sanctum episcopum, tanto desidorio placuit e i , ut
suramo studio borlaretur fieri baplisierium prout
conveneramus: ipso etiam maou propria |fonlem
designavil et coristmxit. Et cura Dei adjutorio om-
nibus perfectis, convocaverunt famulae Cbrisii fa-
imltam suam, tam de urbe quamdepoesessionibus,
et facientes discussionem quoscunqoe invenerwnt
Christianos, donaverunt ingeuuitati; quos gentiles
applicuerunt ad credulltatem legis sancl* Ghri-
sti (93).Ubi tunc, inito consilio cum bealo Pio epi-
scopo, in eodem tituto setundum nonnam antiqui-
nosier ct amicus, ι focem autem · apostolorum ι vel,
expungendara, vel ex Aringo et ms. Valicano ad-
dendam ei vocem c cultor, > interpunctione cor-
yecta.
(92) Pauli nomen in Pii commutamus, ob ralio-
nes jam dictas: nec enim Pauli nomiue puto hic
posse inlelligi ejus epistolas, quarum lectio Pudenii
et Timotheo pro magisterio fuerit: et Pius, eliam
diu anlequam anno 146 episcopus consecraretur,
poluit adbuc presbyter uirumque insliluisse, et
totius famitiaB fuisse paler spiritualis. Nisi veliraus
opinari, aliquem revera Paulum, noa apostolum, sed
presbvlerum, uno post illom saeculo florui3se, qui
fainiliain catechizarit et baptizarit. Res liquida
foret, si talis presbyteri aliquod alibi reperireuir iii-
dicium.
(93) Ms. Bodecense : c Quos paganos associave-
runt fldei; » sed vox c paganus»iu hac signilicatione
jnuito poslerior esl aetale Pasioris.
(94) Ms. idem, c concludens se 12 annis, » sed
suspeclus est nuraerus alibi semper exprcssus ad
longumj boc autem solo loco littcralitci: niagis cti&iu
mi
lalis manumissio celebrata e*t. Ad diem vcro san-
cium Paschae baptizati sunt promiscui sexus n u -
mero nonaginta sex : el cum omnia coasummata
fuissent, factus esse coepit conventus in eodem tt-
tulo, ila ut diebus ac noctibus vox bymnorum noii
cessaret, et mullitudo paganorum ad fidem concar-
rerel, et cum omni gaudio baptizarenlnr.
3. De qua re suggestio facta est Anlonino irape-
ratori. Qui Antoninus piissimus Augustus auctori-
taie sua precepit, ui quicunqut Ghristum colerenl,
scirent suificere sibi in babitaculis suis vivere; et ut
nulla conjunctione reliquo populo jungerentur, ne-
que publice emerent, nec in thermis publicls habi-
Urcnt, sed tanium in doraibus suis manerenl. Hoc
preceptum cum cuslodirelur ab universis Gbristia-
nis, filias nosirasOeo dicalas,etin virginilate bono
testimonio confirmatas, in domo sua in liiulo supr*
dicto oratiouibug, vigiliis ac jejuniis, cura popula
Dei, qui per eas crediderat, vacantes ei in Ghrisli
laudibus diu nociuque insistenles, habentes neces-
saria sufflcienter, plurimis diebus cuaiodivimus.
Sed et ipse beaiiseiraus Pius episcopus exsultans
frequenler nos visitabat, et sacriGcia Domino pro
nobit offerebat.
4. Concludens aulem eedecim annos (94) virgo
Doraini Potentiana migravit ad Domimim. Gujus
corpus nos una cum germana ejus involvtmus cum
omni (uligentia aromatibus, et habuimus occultuia
in titulo supradicto. Post dies autem viginti et octo,
detulimus noclu corpus, et posuimus juxta palrem
euum Pudenlem, in coemeterio Priscillae via Salaria
xiv Kalend. Junii (95).
5. Postcujusmortem virgoCbristiPraxedeshabila-
v i t i n ebdem titulo(96), vebementer affligcns se pro-
ptertransitum germanae suae. Ad quam cuni multi
nobilesGhristiani consolandi gratia venirent,una cum
eancto Pio episcopo; venerat etiam ad eam germa-
nus vesler Novatus (97), qui est frater noster in
Domioo, consolans eara, et multos Ghrislianos pau-
peres suis facultalibus reficiebat, et minislrabat
eranibus de facultatibus suis iu honorem ejusdem
displicet recluaio intra vel juxta ecclesiam, qua3 ve-
reor ut possit ea aetate usurpata credi; el denique
nibil est causae cur formidemus adeo tenera aeiate
Β monuam dicere.
(95) Ms. Bodec. : c Obiius ejus celebratur xxiv
Kalendas JuniL>Sed polius dicenda essel depositio.
(96) Hioc incipiunl Acta S. Praxedis in variis
mss. D O C modo : c Virgo venerabilis Praxedis ba~
bitabatinTitulosupradicto,i aliis: d n Tilulo palris
sui Pudentis; ι a u t : ι in Tiiulo Laleranensi. ι
(97) Colitur S. Novalus 20 Juuii, eliam Marty-
rologio Romano ascriptus, et dicitur c filius S.
Pudentis senatoris et fraier S. Timolhei presbyteri,
et sauctarum Gbristi virginum Praxedis et Puden-
Uanae : qui apostolis erudili sunt in fide, > qoorum
nihil probamus, praBler fraternitaiem Timothei.
Dies auiem 28 quibus supra annum unum a sepui-
tura Pudeniiana:, ex Actis nunlialum est aegroiare
Novalum, mutavi in 25, ut haberentur raox nomi-
nali dies 8, quibus infirmo anlequam morecelur»
Pius et Praxedis asiiterunt.
1019 APPENDIX AD S. HERMAM. 1920
Suadet id mihi vel maxime, quod neutra haec epi- Α sint msultus, ut Acta jam dteta noa modo iuter-
slola seorsim scripta reperitur, sed conjuncta tan- polata ostendat esse, quod ultro admiseramus,
iummodo cum Aclis sanctarum, quas d i x i , virgi- eed c omoi etiam omnino llde indigna.»
« u m ; ita ut eorum partem longe maxiraam faciant, 13. Nescio, an puriores sinl fontes, unde caetera,
et pauciria iis ab ipso Pastore ad complendam quae de S. Pastore pauca dici possunt, bauriunlur.
Actorum narrationern adjiciantur. Historici eiiim- Fratrem fuisse S. P i i papae, docet Anastasius B i -
vero scriptoris est, non integra ubivis instrumenta bliothecarius, Actis jam citatis, ex quibus contra-
proferre, sed resectis parergis, eos tantum ex iilis rium potius videtur posse colbgi, recenlior: se-
textus, qui in rem suam sint, fideliter exbibere. At quuntur hic ilium interea Martyrologii codices
enim, inquis, si epislola mutilata est, utquid ei UQUS et aller, inter Usuardi nostri auctaria relati.
praeGgilur totius epislolae inscriplio, Timoiheus pre- Vereor, ne sit hallucinatio Anaslasii, inde nata,
*buier elc. ? Respondeo , ut leclori consiet,ex quo quod Pasiorem confuderit cum Hermete, qui in
%

mouumemo narratio deprompta sit. Et ita iu variis veiustissimo PontiGcum calalogo P i i frater appella-
codicibus noslris membraneis, i n quibus Acta lur. De aetate sancti nostri nibil invenimus. lu epi-
S* Praxedis, non ilem Pudentianae iraduntur ,
f slola secunda P i l papa?. I ad Jusium episcopum
posterior tantum et minor pars affertur epistolae Β Viennensem legiiur: < Presbyler Paslor titulum
Pastoris cum c&tcris quae sequuntur in Actis nobis condidit, et digne in Domino obiiu ι Dicendus ergo
editis a num. 5 : cum lamen isti laciniae totius epi- esset obiisse sub S. P i i ponliiicalu, adeoque versus
stoiae premillatur inscriplio; id quod eliam obser- medium sxculi secundi; si slari posset bujus epi-
vare licet apud Emin. Baronium ad annum Chrisli stolae auctorilate ; qood addo, quia quanlumvis Ba-
162; quanquam, ut ipse eam dedit, videri possil ronius sinceram illam esse judicet in Annalibos ad
cpisiola absolula el integra; cum in omnibus codi- anoum 166, id tamen alii quidam non probam,
cibus nosiris mss. appareat, parteiu tantum esse a teste Labbeo nostro lom. I Concitiorum col. 576 ;
praecedenli textu avulsam, et ad illum referendam : Tillemontius suppositiliam esse mullis rationibus
alii sic ordiunlur : < Virgo Cbristi Praxcdes habi- conatur oslendere Mvnum. eccL toro. II* oota 4 in
lavit in eodetn tilulo, vehemenler aflligens se, ι etc. S. P i u m ; c l ut alios plures omiltam, inter adulle-
Alii sic : Yirgo venerabilis Praxedes habilavit in rinas PontiGcura Romanorum epislolas eam retuut
tilulo $upradicto afllicta propler transilum ger- nuper Pelrus Couslanl in appeudice ad tomuiu I
manae suae,i etc. Sed quid ego hic plura? Palet Epistolarum Romanorum PontiQcum col. 18 ct
h&nc satis, u l arbitror, quara debiles Tiliemontii sequenti.

SANCTARUH VIRGINUM

PUDENTIANJE E T PRAXEDIS
ACTA
AUCTORE S. PASTORE (KluLATO TESTE
{Acta SS. BoU. Maii t. IV, p. 299.)
9

I. Pastor presbyter Timolbeo presbytero >ala- C lera (90). Pudens, frater noster et amieus(91), apo-
(90) In aliis antiquis mss. et apud Mombritium
boc exordium collocalur: c Omnia quae a sancti»
gesta suiit vel gerunlur, st quis voluerit studiose
conquirere, et sibi et plurimis aediflcationis exhibet
frucium; et quasi arbor fruclifera non sine causa
probatur occupare terram dum vivit, cum et ipse
suis poftiis ornaiur, et omnisquiex eo fructum per-
ceperit saginatur. Scribimus, ut in gestis inveni-
Dius, quid egerint, quid locuti sint, quid passi sint
sancti. Ostendite vos esse catholieos, qui Christi
victorias semper libenter audilis, et inlerrogo vos,
quas tamen [an quare taitdem?] inter apocryphas
hUeras baac vocando censctis, per quas (laudatur)
Pudens, frater noster et amicus aposlolornm, quia
cnllor et susceptor sanctorutn peregrinorum summa
ambitione fuit. Qui coniempio raundo et parentum
facuiiate, Gbrislo semper paralus, in omnibus Do-
mini pncceptis, ι e t c , utsupra. Hoc aulem exor-
dium videri possjet aeiate Gelasii papaa concinnalom,
quando mulius RomaB sermo de apocryphis discer-
ncndis, causa certcsuppelcbat dchis actisdubitandi
propier iosertam meuiiODem aposiolorum et B.
Pauli, et hinc existentem paracbronismum. Aringbas
Romce tubterranece lib. iv, cap. 27, alia ntss. Vati-
cana allegat, sub nuraeris 4 ct 9, quorum initio
agitur de Antonino imperatore; el subdilur : i Hujus
temporibus vir fuit in urbe Roma, nomine Pudens,
genere nobilis, cujus paier vocabatur Punlcos» maier
aatem P r i s c i l l a ; quorura auidem arbitrio duxerat
conjugem, nomine Sabinellaui, illustribus aeque
ortam natalibus, de qua duas suscepit fllias, puU
ehras specie, sed moribus pulchriores. > Haec au-
tem genuini styli simplicitatem non sapiunt, male-
que tribuuntur Pastori. Minus alteralus textns est,
alteratus tamen, in codice!18», ejusdem Vaticanae
bibliolhecae, eujos ecgrapham nobis sua raaou de-
scripait R. P. Joannes Franciscus Vannius boc ex-
ordio : c Sanctissimo ac venerabili presbylero T i -
molheo fratri Pastor presbyler. Noverit fraternitas
tua, quoniam Puiiens fraler nosler et amicus, apo-
stolorum cultor, et susceptor peregrinoram el con-
tcmptor mundi, in omnibus prsceplis Domini eru-
ditus fuit. ι
(91) Ita omnino conjuogcnda baec puto, < Frator
1021 SS. PUDENTIANiE E T PRAXEDIS A C T A .
stoloriioi (cultor) et susceplorperegrinomra suramo Α
alodio fuit. Qui post mortem conjugis sua? Savinillae
et parentum, id est patris Punici et matris Priscilke,
qni eum uiori junxerant, roundi facultaie contempla
in otnntbus Domini praceptis eruditus est. Defuncta
auiem uxor reliquerat ei duas lilias, Praxedem et
Potenlianam, quas ideni Pudens in omni castilate
fiutrivil, et nimio Ghrislianitalis amore, omnem le-
gem divinam edocuit. Hic itaque a B. Pio (92) du-
clus, qui et te docuil, domum suam post mortem
uxoris suae ecclesiam Christi consecrari cupiens,
per nos peccatores ad effectum perduxit; ubi et t i -
lulum nomini nostro constituit in urbe Romana,in
loco scilicet qui appellatur Vicus Patricii. De boc
ergo Pudente notqm tibi facio quia migravit ad om-
nium Dorainum, et reliquit praedictas fllias, castitate
fullas, omnique lege divina eruditas.
2. Porro ipsae beatae virgines, omnes facultates
suas vendentes, erogaverantpauperibus; ac sine dolo
in Gbrisii amore permanentes integre, in virgini-
talis flore omni roodo gloriantur, in vigiliis, jejuniis
oralionibus jugiter perdurantee. In eodem vero loco,
vbi titulum meo nomini pater earum bonae recorda-
tionis Pudeos dedicavit, hoc consiliam inler me et
fanralas Ghristi Praxedem el Potentianam convcnit,
m tn die sancto Paschae (qqia desiderium earum
nimio fidei amore urgebalur) propter familiam com-
jnunem, quae gentilis eral, in eodem lilulo fontem
jbapiisroi construere siuduissemus. Super quo con
silio cum consuluisaemus Pium, eedis aposlolicse C
ganctum episcopum, tanto desiderio placuit ei, ut
euromo studio horlarelur fieri baptisierium prout
conveneramus: ipse etiam manu propria ^fontem
designavil et cortgtruxit. Et cum Dei adjulorio om-
nibus perfectis, convocaverunt famula Gbrisli fa-
nuliam suam, tam de urbe quam de possessionibus,
et facientes discussionem quoscunque inveneiwnt
Christianos, donaverunt ingeuuilati; quos gentiles
applicuerunt ad cred^litatem legis sanctae Gbri-
sti (93).Ubi tunc, inilQ constyio cum bealo Pio epi-
scopo, in eodem titulo secundum normam antiqui-
noster et amicus, ι Yocem autem ι aposiolorum ι vel,
expungendara, vel ex Aringo et ms. Vaticano ad-
dendam ei vocem c cultor, > interpunctione cor-
recia.
(92) Pauli nomen in Pii commutamus, ob ralio-
nes jam diclas; nec enim Pauli nomine puto hic
posse intelligi ejus epistolas, quarum lectio Pudenli
ei Timotheo pro magisterio fuerit: et Pius, eliam
diu antequam anno 146 episcopus consecraretur,
poluit adbuc presbyter utrumque instituisse, et
iotius famitiae fuisse pater spirilualis. Nisi velimus
opinari, aliquem revera Paulum, non aposloluro, sed
presbvterum, uno post illum saeculo florui3se, qui
familiain catechizarit et baptizaiit. Res liquida
foret, si labs presbyteri aliquod alibi reperiretur i i i -
dicium.
(93) Ms. Bodecense : ι Quos paganos associave-
runt fidei; t sed vox t paganus»iu bac signiiicatione
loulto posterior esi aetale Pastoris.
(94) Ms. idem, c concludens se 12 annis, ι sed
suspectus est numerus alibi semper expressus ad
longum, boc autem solo loco litlej alitei: niagis etiaou
1U22
tatis manumissio celebrata eat. Ad diem vero san-
ctum Paschae baptizali sunt promiscui sexus nu-
mero nonaginla sex : et cum omnia coBSummata
fuissent, faclus esse coepit convenlus in eodem l i -
tulo, ila ut diebus ac noctibus vox bymnorum OOH
cesaaret, el multiludo paganorum ad fidem concur-
reret, el cum omni gaudio baptizarentur.
3. De qua re suggestio facla est Antonino impe-
ratori. Qui Anloninus piiesimus Augugtus auctori-
tate sua praecepit, ut quicunqut Cbristum colerent,
scirent sufllcere sibi in habitaculis suis vivere; et ut
nulla conjunclione reliquo populo jungerentur, nc-
que publice emerent, nec in iherrais publicls habi-
larent, sed lantum io domibus suis manerent. Hoc
ft praeccptura cum custodiretur ab universis Gbriatia
nis, filias nostrarDeo dicatae,eiin virginilale boiio
teslimonio confirmatas, in domo sua in litulo supr*
dicto oralionibus, vigiliis ac jejuniis, cum popula
Dei qui per eas crediderat, vacantes et in Christi
t
laudibus diu noeiuque insistenles, habentes neceg-
aaria gufficieDter, plurimis diebus cuglodivimug.
Sed et ipse bealissimus Pius epiecopus exsultans
frequenter nos vieitabat, et sacriflcia Domino pro
nobis offerebat.
4. Goncludeng aolem eedecim annos (94) virgo
Domini Poienliana migravit ad Dominum. Cujus
corpus nos una cum germana ejus iuvolvtmus cum
omni diligentia aroraaiibug, el habuimus occultum
in titulo supradicto. Post dies autem viginti et oclo.
detulimus noctu corpus, el posuimus juxla patrem
8u um Pudentera, in coemeterio Priscilke via Salaria
xiv Ralend. Junii (95).
5· Postcujusinortem virgoChristiPraxedesbabita-
vitio eodem litulo(96), vehementer affliguns se pro-
pter trausitum gerraanae suae. Ad quam cum mulli
nobilesChristiani consolandi gratia venirenl,una ciun
eancto Pio episcopo; venerat etiam ad eam germa-
nus vester Novatus (97), qui est fraler noster in
Domiao, consolans eam, et multos Ghristianos pau-
peres suis facultatibus reficiebat, et ministrabat
eranibtts de facullatibus suis iu honorem ejusdem
displicet reclusio intra vel juxta ecclesiam, qux ve-
reor ut pussit ea aetate usurpala credi; et denique
nibil est causae cur formideoius adeo tenera a?late
Β monuam dicere.
(95) Ms. Bodec. : c Obitus ejus celebratur xxiv
Kalendas Junii.iSed potius dicenda esset deposUio.
(96) Hinc incipiunt Acta S. Praxedis in variis
mss. hoc modo : < Virgo venerabilis Praxedis ha~
bitabatinTitulosupradiclo,» aliis: «In Titulo palris
sui Pudentis; ι a u t : c in Titulo Laleranensi. ι
(97) Golitur S. Novatus 20 Juiiii, eliam Martu-
rologio Romano ascriplus, et diciiur c filius S.
Pudentis senatoris el frater S. Timolhei presbyleri,
ot sauclarum Chrisli virginum Praxedis et Puden-
lianae : qui apostolis eruditi sunt in fide » quoram
9
nihil probaraus, praeler fraierniiaiem Tiniolhei.
Dies autem 28 quibus supra annum unum a sepul-
tura Pudentiana;, ex Actis nuntiaium est aegrotare
Novatum, mulavi in 25, ut baberentur mox nomi-
naii dies 8, quibus inGrmo anlequam moreretur»
Pius et Praxedis asiiteruni.
1019 APPENDIX AD S. HERMAM. 1020
Suadei id mihi vel maxime, quod neutra haec epi- Α sint msultus, ut Acia jam dtcla non modo luier*
ftlola seorsim scripta reperitur, sed conjoncta tan- polala oslendat esse, quod ultro admiseramus,
tummodo cum Actis sanctarum, quas dixi» virgi- sed c omni etiam omnino ildeindigna. ι
n o m ; ita ut eorum partem longe maximam faciant, 43. Nescio, an puriores sinl fontes, unde caetera,
et pauctria iis ab ipso Pastore ad coraplendam quae de S. Pastore pauca dici possunt, bauriuotur.
Aclorum narrationem adjiciantur. Historici euim- Fratrem fuisse S. P i i papae, docet Anastasius B i -
vero scriptoris esl, non integra ubivis instrumenta bliothecarius, Actis jam citatis, ex quibus contra-
proferre, sed resectis parergis, eos tantum ex illis rium polius videiur posse colligi, recenlior: se-
lextus, qui in rem suam eint, fldeliter exhibere. At quuntur hic illum interea Hartyrologit codices
enim, inquis, si epistola mutilala est, utquid ei unus et aller, inler Usuardi nostri auctaria relati.
praeGgilur tolius epistolae inscriptio, Timolheus pre- Vereor, ne sit hallucinatio Anastasii, inde nala,
sbtfler, etc. ? Respondeo, ut leclori consiet,ex quo quod Pastorem confuderit cum Hermete, qui in
mouumenio narratio deprompta sit. Et ita in variis veluslissimo Ponlificum catalogo P i i frater appella-
codicibus noslris membraneis, i n quibus Acia tur. De setate sancti nostri nihil invenimus. lu epi-
S« Praxedis , non item. Pudentianae , iraduntur, stola secunda P i i papa?. I ad Justum episcopum
posterior lantum et minor pars affertur epistolae Β Viennensem legiiur: ι Presbyler Paslor titulum
Pastoris cum caetcris quae sequuntur in Actis nobis condidit, el digne in Domino obiii. > Dicendus ergo
editis a num. 5 : cum tamen isti laciniae tolius epi- essel obiisse sub S. P i i ponliiicatu, adeoque versus
stobe pramiUatur inscriptio; id quod etiam obser- medium saeculi secundi; si slari posset bujus epi-
vare licet apud Emin. Baronium ad annum Christi stolse auctoriiate ; quod addo, quia quantumvis Ba-
462; quanquam ut ipse eam dedit, videri possil ronius sinceram illara esse judicet in Annalibus ad
T

cpisiola absolula et integra; cum in omnibus codi- a D n u m l 6 6 , i d laroen alii quidam non probant,
cibus nostris mss. appareat, parteiu tantum esse a teste Labbeo nostro tom. I Concitiorum col. 576 ;
praecedenti lextu avuisam, et ad illum referendam : Tilleraontius supposititiam esse mullis rationibus
alti gic ordiunlur: € Virgo Chrisli Praxcdes habi- conatur osiendere Mvnum. eccl. tom. II, DOla 4 in
lavit in eodem litulo, vebemenier aflligens se, ι etc. S. P i u m ; el ut alios plures omitlam, inter adulle-
Alii sic : Yirgo venerabilis Praxedes babitavit in rinas PontiOcum Roroanoruro epistolas eam retuut
tilula supradicto afflicla propler transilum ger- nuper Petrus Couslant in appcndice ad toroum I
mana? suae,» etc. Sed quid ego bic plura ? Palet Epistolarum Romanorum Pontiftcum col. 48 ct
hinc satis, u l arbitror, quam debiles Tillemontii sequenli.

SANCTARUM VIRGINUM

PUDENTIAPLE E T PRAXEDIS
ACTA
AUCTORE S. PASTORE OCULATO TESTE
(Acta SS. BoU. Mali t. IY, p. 299.)
t

1. Pastor presbyter Timoibeo presbytero >alu- C tera (90). Pudens, frater noster et amieus (91), apo-
(90) ln aliis antiquis mss. et apud Mombritium Pauli,et hinc cxistentem parachronismum. Aringbns
hoc exordium collocatur: € Omnia quae a sanctis Romce subterranea: lib. i v cap. 27, alia mss. Vali-
?

gesta sunt vel geruntur, si quis voluerh studiose
cotiquirere, et sibi el plurimis aediQcationis exhibet
fructum; et quasi arbor fructifera non sine causa
probatur occopare terram dum vivit, cum et ipse
suis pofnig ornatur, el omnisqui ex eo fructum per-
ceperit gaginatur. Scribiraus, ut in geslis invcni-
mus, quid egerint, quid locuti sinl, quid passi sint
ganctt. Ostendite vos esse cathotieos, qui Christi
victorias semper libenter auditis, et inierrogo vos,
quas tamen [an quare tandem?] inter apocryphas
liticras bsec vocando censetis, per quas (laudalur)
Pudens, fraler nosler et amicus aposlolornm, quia
cnltor et susceptor sanctorum peregrinonim summa
ambitione fuit. Qui coniempto inundo et parentuui
facuitate, Gbristo semper paratus, in oronibus Do-
mini praeceptis, ι e t c , utsnpra. Roc autem exor-
dium videri possjet aeiate Gelasii pap« concinnalam,
quando mulius Romae sermo de apocryphis discer-
ncndis, causa certcsuppelcbat dchis actisdubilandi
propter inscrtara raentionem apostolorum et B.
cana allegat, sub numens 4 et 9, quorum initio
agitur de Antonino imperalore; c l subditur : i Hujus
temporibus vir fuU in urbe Roma, nomine Pudens,
genere nobilis, cujus paier vocabatur Punicns, maier
autem P r i s c i l l a ; quorura quidem arbilrio duxerat
conjugem, nomine Sabinellaiu, illustribus iBque
ortam natalibus, de qua duas suscepit filias, puU
ehras specie, sed moribus pulchriores. > Haec au-
tem gcnuini styli simplicitalem non sapiunt, male-
que tribuuntur Pastori. Minus altcralus textns est,
alteratiis tamen, in codice!488, ejusdem Yalicans
bibliolhecae, eujns ecgrapbnm nobis sua roaou de~
scripsil R. P. Joannes Franciscus Vannius boc ex-
ordio : « Sanctissimo ac venerabili presbyiero T i -
motbeo fratri Pastor presbyler. Noverit fraiernitas
tua, quoniam Pudens fraler nosler et amicus, apo-
slolorum cultor, et susceptor peregrinorum ct con*
lcmptor mundi, in omnibus pra?ccptis Domini e r u -
ditus fuit. »
(91) Ita omDino coDjuogenda haic puto, « F r a U f
1021 SS. PUDENTlANiE E T P R A I E D I S A C T A .
stoloriioi (cultor) et suareplorperegrinomra summo Α
atodio fuit. Qui post mortemcoitjugissiia? Savinilbe
et parentum, id esl patris Punici et matris Priscillae,
qui eum uiori junxerant, roundi facultaie contempla
in otnnibus Domini praeceptis eruditus est. Defuncta
auiem uxor reliquerat ei duas lilias, Praxedem et
Potenlianam, quas ideni Pudens in omni ca&tilate
jiutrivit, et nimio Chrislianitalis amore, omnem le-
gem divinam edocuit. Hic itaque a B. Pio (92) do-
clus, qui et te docuit, domum suam post mortem
uxoris suae ecclesiam Christi consecrari cupiene,
per nos peccatores ad effectum perduxit; ubi et t i -
tulum nomini nostro constituit in urbe Romana,in
loco scilicet qui appellatur Vicus Patricii. De hoc
ergo Pudente notqai tibi facio quia migravit ad om- ^
nium Dominum, et reliquU praedictas fllias, castitate
fullas, omnique lege divina erudjlas.
2. Porro ipsae beatae virgines, omnes faculiates
suasvendentes, erogaverantpauperibus; ac sine dolo
i n Gbrisii amore permanentes integre, i n virgini-
l a i i s flore omni m o d o gloriantur, i n vigiliis, jejuniis saria suificienter, plurimis diebus custodivimus.
orationibus jugiter perdurantee. In eodem vero loco,
iibi titulum meo noraini pater e a m m bonae recorda- frequenler nos Yisitabat, et sacrificia Domino pro
tionis Pudeos dedicavit, hoc consiliam inter me et
famttlas Ghristi Praxedem el Potentianam convcnit,
ut tn die sancto Pascbae (quia desiderium earum
nimiofidei amore urgebatur) propter familiam com-
M u n e m , quae geniilis erat, i n eodem titulo fontem
Jbapiismi conslruere siuduissemus. Super quo con-
tatis manumissio celebrata c * i . Ad diem vero san-
ctum Paschae baptizali sunt promiscui sexus n u -
mero nonaginta sex : et cum omnia consummata
fuissent, factus esse coepit convenlus in eodem l i -
tulo, ita ut diebus ac noclibus vox bymnorum non
cessaret, et multitudo paganorum ad fidem concur -
reret, et cum omni gaudio baptizareutw.
3. De qua re suggesiio facta eat Antonino irape-
ratori. Qui Anloninus piissimus Auguslus auctori-
tate sua praecepil, iH quicunqua Cbrislum colerent,
scirent sufficere sibi in habitaculis suis vivere; et ut
nulla conjunctiooe reliquo populo jungerentur, ne-
que publice emerent, nec in thermis publicls habi-
larent, sed tantum in domibus suis manerent. Hoc
praeceptum cum custodiretur ab universis Gbrislia
nis, iilias nostrasOeo dicatas, etin virginitate bono
testimonio confirmatas, in domo sua in liiulo supr*
diclo oratioaibus, vigiliis ac jejuniis, cura popula
Dei, qui per eas crediderat, vacantes ei in Christi
laudibus diu noemque insistenles, habentes neces-*
Sed et ipse bealissiiuus Pius epiecopus exsultans
nobis offerebat.
4. Concludens aolem eedecim annos (94) virgo
Domini Potentiana migravit ad Dominum. Cujus
corpus nos uoa cum germana ejus iuvolvimus cum
omni diligentia arotnaiibus, et babuimus occultum
in titulo supradicto. Post dies autem viginti el oclo9

silio cum consuluissemus Pium, sedis apostolicse C detulimus noctu corpus, el posuimus juxla patrem
sanctum episcopum, tanto desiderio placuit ei» ut suum Pudentera, \n coemeterio Prisciila3 via Salaria
eummo studio hortarelur fieri baptisterium prout XIY Ralend. Junii (95).
conveneramus: ipse etiam manu propria ifoniem 5· Postcujusinortem YirgoChristiPraxedeshabita-
designavil et coristruxit. E t cum Dei adjutorio om- Y i t i n ebdem titulo(96), vehementer affligcns se pro-
xiibus perfectis, convocaverunt famulae Gbrisli fa- plertransitum germanae sua3. Ad quam cum mulli
imliam suam, tam de urbo quam de possessionibus, nobilesChristiani consolandi gratia venirent,una cum
et facientes discussioiiem quoscunque invenemnt eancto Pio episcopo; veneral etlam ad eam gerroa-
Christianos, donaverunt ingeuuitati; quos gentiles nus vester Novatus (97), qui est frater noster in
applicuerunt ad creduliuiem legis sancl* Gbri- Domiao, consolans eam, et multos Ghristianos pau-
sti (93). Ubi tunCj inilQ consilio cum bealo Pio epi- peres suis facultatibus reficiebat, et ministrabat
scopo, in eodem titulo seoundum normam antiqui- Granibus de facullatibus suis iu honorem ejusdera
noster et amicus, ι Yocera autem ι apostolorum ι vel, displicet reclusio intra veljuxta ecclesiam, q u x ve-
cxpungendam, vel ex Aringo et ms. Vaticano ad- reor u l possit ea aelate usurpala credi; et danique
dendam ei vocem c cullor» » interpunctione cor nihil est causae cur formidemus adeo lenera aeiate
yecta. Β monuam dicere.
(91) Pauli nomen i a Pii commutamus, ob ralio- (95) Ms. Bodec. : c Obitus ejus celebratur xxiv
nes jam diclas: nec enim Pauli nomine puto hic Kalendas Junii.iSed polius dicenda esset depositio.
posse intelligi ejus epistolas, quarum lectio Pudenti (96) Hinc incipiunt Acla S. Praxedis in variis
ei Timolheo pro roagisterio fuerit: et Pius, etiam mss. D O C modo : c Virgo venerabilis Praxedis b a -
diu aDtequam anno 446 episcopus consecraretur, bitabatinTilulosupradicto,> aliis: cln Titulo palris
poluit adbnc presbyter utrumque instituisse, et sui Pudentis; > a u t : c in Titulo Laleranensi. ι
lotius famibae fuisse paler spirilualis. Nisi velimus (97) Colitur S. Novatus 20 Junii, etiam Marty-
opinari, aliquem revera Paulum, ηοη apostolum, sed rologio Romano ascriptus, et dicilur c filius S.
presbvterum, uno post illum saeculo florui3se, qui Pudentis senatoris et frater S. Timolhei presbyteri,
farailiaiu catechizarit et baptizarit. Res liquida ot sauctarum Christi virginum Praxedis et Puden-
foret, si labs presbyteri aliquod alibi reperirelur i n - Uanae : qui apostolis eruditi sunt i n flde, > quorum
dicium. nibil probaraus, praeler fraterniiaiem Timolhei.
(93) Ms. Bodecenge : ι Quos paganos associave- Dies autem 28 quibus supra annum u n u m a sepul-
runt fidei; t sed vox c pagauus»iu bac signiiicatione tura Pudentiana;, ex Actis nuntialum est aegrotare
xoulto posterior esl aeUle Pastoris. Novatum, raulavi i n 25, ut baberenlur mox nomi-
(94) Ms. idem, c coiicludens se 42 annis, » sed naii dies 8, quibus infirmo aulequam morerctur»
suspectus est numerus alibi seraper cxprcssus ad Pius et Praxedis asiilerunt.
)ongum, boc autem solo loco litleralitcr: niagis etiaju
 4025 APPENDIX AD S. HERMA&t. 4024

virginis Pratedis, petens ut oralionibus sois indul- i ι
geiiliam mereretur; qui et vos frequenter bealissimo
Pio e piscopo, ad altare Domini accessuro, commen-
dabat. Accidit posl bsec post annum et dics viginli
tres, u l a?gritudine detentus Novatus, absens esset
a couspeclu beata? virginisPraxedis. Pio itaqueepi-
scopo cogitante de omnibus Cbristianis una cum
virgine Praxede, requiritur inter eos et Novatus :
dequo cum auditum fuisset quia ttgriiudine deline-
retur, coniristati sumus omnes.
6. Tunc dicit B. Praxedis ad patrem nofttrum san-
clum Pium episcopum: < Jubeat sanctitas vestra ut
eamus ad eum, si forte visitationa nostra et ora-
tionibus veslris salvet eum Domtnus. Quod diclum
ctimpTacimset omnibusnobi3,et noctesurgentesper- | }
rexissemus ad eum; videus vir Dei Novatus nos omnes
Congregalos ad se venisse, gralias agere coepit Deo
quia meruit a sancto Pio episcopo, et virgine Do-
mini una cum nostra devotione visitari. Et fuimus
in domo ejus diebus ac noctibus octo. Tn quibus
diebus placuit ei, ut nobis ac beatae virgini omnem
eubstantiam suarn derelinqueret. Hoc ita ordinalo,
tertio decimo die migravit ad Dominum. De quo
facto litleras hujus tcxtus ad vos direximus, una
cum anctoritale beati P i i sedis apostolicre episcopi
et virginis Christi Praxedis; ut quod vobis placuit
de substanlia germani vestri nos faciatis scire: qua-
terius ordinatio vestra in oninihus custodiatur. Missa
per Euscbium Romanse Ecclesiae subdiaconum (98). ,
Rescripla Timolhei presbyleri. * 4
7. « Timotheuspresbyter sancto fratri Pastori pre-
, sbytero, et sanctissimae sorori Praxedi, in Domino
salutem. Famulatum vobis ubicunque nostri i n d i -
gueriiis libentissime exhibentes, oramus sanctita-
tem vestraro, ut et nos humilcs comrorndare digne-
mini memoriae sanclorum aposlolorum, sanctoque
Pio sedis apostolicae praesuli, et omuibus sanclis.
Ego humilis gaudio replelus sum magno, audiens
quid mihi scribere dignati eslis. Unde noverit san-
cliias vestra, meam in hac re pro qua scripsistis
volivam esse conscientiam : et quod germano roeo
placuit, placet et nobis famulis vestris; hoc est, ut
in arbitrio tuo sit el sancta» virginis quidquid dere-
liquit; etsecundura quod vobis placuerit dispeu-
sare ea, polestatem habeaiis. >
Hac epistola gaudio repleli sumus : et tradidi-
mus cam legendam sancto Pio episcopo. Qua iit&
lccia gratias egit Dco.
8. Eodem tempore virgo Domini Praxedis accepta
potestate rogavil beatum Pium episcopum, ut ther-
mas Novati, quae jani tunc in usu non erant, eccle-
siam consccraret ;quia aedificium magnum in iisdeia
et spatiosum esse. vidcbalur. Quod et placuit sancto
Pio episcopo, tbermasque Nofati dedicavit eccle-
siam, sub nomine bealae virginis Poienlianae (99)
(in vico Patricius. Dedicavit autem ct aliam suh
nomine sanctce virginis Praxedis) infra urbem Ro-
mam, in vico qui appellatur Lateranus, ubi con-
gtiluit et titulum Romanum; in quo lococonsecravit
baptisterium sub die ιν Idus Maii. Post duos annoa
facta persecutio magna Chrislianorura : et multi
martyrio coronaii sunt. Quo iempore virgo Domini
Praxedis mullos Christianos occultabat in prafato
tilulo, quos et cibo pascebat et Dei verbo. Tuno
divulgatum est Anlonino (100) imperatori, quod
conventus iierent («hrislianorum in titulo Praxedis.
Misilquc slaiim et lenuil roultos ex i l l i s ; inter quoa
tenuit Simetrium presbylerum cum aliis viginli duo-
bus; et eos sine audienlia gladio puniri prsecepil.
Quorum corpora noclu beata Praxedis collegil, et
in ccemeterio Priscilloe sub dic \n Kalendas Junii
sepelivii ( l ) . Deinde virgo Domini, nimia corporis.
afllictione constricta, cum intimis suspiriis ad Do-
minum ingemuit, el ut ex hoc mundo tuiius auferrl
mereretur, oravit. Cujus orationes el lacryma3 per-
vencrunt ad coelum. Nam post dics quinquaginta
quinque (2) passionis praBdictoram sanctorum , die
\idelicel xu Kalendas Augusli, migravit ad Domi-
num. Cujus corpus ego Pastor presbyter sepeavi
juxla palrem Pudentem, via Salaria, in coemelerio
Priscillae. * Ubi florent orationes eorum (δ) (usque
bodie); prseslanle Domino nostro Jesu Christo, cut
eil bonor et imperium per aeterna saecula sa?culo-
rum. Amen.

(98) Hactenus epistola Pasloris ad Timotbeum: J > Μ) Tn mss. Romanis apud Aringbum ita legilur:
quse sequuntur deiridc ipse etiam Pastor ad poste- c Quorum corpora noctu B. Praxedis colligeni, san-
rorum nieraoriam adjunxit. guinem quoque spongia, q u a baclenus exstat, de
.· (99) Alia mss. Praxedis : sed utramque nomi- pavimento exhauriens, eepelivit juxla patrera suum
liandam fuisse jam docuimus. ac sororem in coemeterio PrisciUae, eub die vu K a -
(100) Antoninum bis inlelligimus: eumdem qui lendas Junias; » qoo die memoria corura celebra-
•> eupra Piuro, non vero ejus tilium Marcum Aure- tur.
]ium Antoninum (qui ab Eusebio in Chronico el an- (2) Totidem scilicet dies numeranlur a 26 M a i i
tiquo Caialogo pontificio in Eleulherio etiam Anto- ad 21 J u l i i ; idcoque correxiinus mss. in qnibaa
ninus simpliciter vocatur, et siib quo gravem per- solum legebanlur triginta quatuor.
g^culiooem motam esse constat anno ejus- 7, Cbristi (3) Si lola clausula ab signo* non estaltcrins a u -
408), et hoc quia nullam mulati iroperii vel ponti- cloris, quod suspicor; Pastoris cerle non esl illutl»
ficatus roentionem facit Pastor; quod tamen hic ι usquebodie, »longiorem pra;tcriti temporis inler-
locus exegissel, si post utriusque mutationem mota capedinem denoians.
primum esset persecutio, de qua sermo esi.
 TESTAMENTAIIIPATRMCHARl.
V E T E R U M TESTIMONIA
(GALLARD., Veterum Patmm Bibliotheca, 1.1, p. 241, Venetiis 1765, in-fol.)

I.

ORIGENES homil. xv iit Josue. Ex edit. noviss. BB. Paris. 1735, lom. //, pag. 435 C.
Sed et in aliquo quodam libello, qui appcllatur Tettamentum duodecim patriarcharum, quamvis non
liabealur in Canone, talem lamen quemdam sensum invenimus, quod per Singulos pcccanles singuli S a -
laiiae inlclligi debeant. Teslam. i , Ruben cap. 5.
II.
PROCOPIUS Comment. in Gene$. cap. 58.t

Ille (Judat), uxore defuncla, quarebat eobolem. In Testamento (aiunl) attcstatur ei Deus, quod did
eam (Thamarem), cum adbuc esset virgo, Judas habuerit : luxilque iniquitatem ejus. Vide Tettament.
Judce, capp. 10 el 12.
III.
ANASTASICS SIRAITA Anagogit. Contemplalt. in Hexaemerun lib. Vii, ex edit. Biblioth. PP. Lugd. tom. IX 9

pag. 895» D.
Unde Ilebrxi ex libro qai non est redactus in Canonem, qui quidem dicitur Testamentum protopltutorum,
dicunl quadragesiina die ingressum esse Adam in paradiao, sicut eliara videtur cuidam hislorico cbrono-
grapho Pyrrboni, el quibusdam expositoribus.

DISSERTATIO
De libro qui De duodecim Patriarcharum testamentis inscribitnr.

(D. LB NOORET, Apparatus ad Bibliolh. max., t. I, p. 255.)

ARTICULtJS PRIMUS. ^ conslantissime perseverent. Deniqueex libro Enocb

. . . , . .... futura eorum peccala, et Chrislnm Yenturum pra?.-
Analysts nuius librt. 1

nunliat.
In boc libro exbibentur ultima duodecim p a - Levi tradil se a Deo duabus donatum fuisse v i -
triarcbarum, liliorum Jacob, verba, quae ipsi jarajam sionibus, quarum prima coelos, in quibns justi proe-
moriluri ad filios, atque ex eisdera nonnuHi, nimi- miis, injusti vcro suppliciis afficientur, se vidisse
runi Ruben et iosepb ad fratres quoque suos ba- profitetur : in secunda se sacerdotalibus veslibus
buisse dicuntur. In bis aulem Ruben major naiu, indutum et sacerdotem in aetemam constitutum
omniom prtmus testamenlum suum a confessione fuisse declarat. Posthaecex libro Enoch filiis suis
incesti, quod ipse cum tiala, concobina patris sui aununtiat in quae lapsuri essent peccata, pluraque
commiserat, ordilitr. Tum deinde oslendil quas de Christo, ac de eorumdem liliorura soorum dis-
inde poenas Deo dederit, et quam ad eluendum sce- persione, exsilio et captmtale praedicit.
lus suum egeril poenitentiam. Quaraobrem filios Judas narrat quanturo valuerit corporis viribns
suos ad mulierum aspeetum vitandum, et fugien- ac robore, et quam prapclara in pracliis facinora
dam fornicationem adhcrtaiue, nonnulla de Chiislo ediderit. Addit Esau in proelh) a Jacob occisum, el
venlaro obiler perstringit. Β se non sotum curo Thamar noru sua concubuisse,
Simeon vero aperit quanta in Josepb fratrem venrm uxorem qooque duxisse Ghznansetm : at ββ
smim exarserit invidia, quantumque idcirco fuerit elriusque criminis egisse peenitenliaro. Inde iilio»
puniius,ac peccali sui ipsum poeniiaeril. Eapropier commonefacit, ut fugiant ebrietatem e l fornicatio-*
admonet fllios suos, ut ab invidia sedulo caveant, nem, eisque subinde narral quo pacto angelica v N .
atque in simplicilale cordis, et fralerna cbaritate sione didicerU,quautura multeres viris essent noxi«#
1027 TESTAMENTA I I I PATRIARCH. 10»
Postremo ipsis qeae peccalurl essent, et futurum Α et futuram tribolationem, el Cbrisiam tore ventu-
Cbrlsli adfenlam dedarai. rura haud dubitaoter asserit.
Poslquam Issachar plura de nativilate sua edis- Postremo Benjamin hortatur filios suos, tat Josc-
aemit, se ila et in simplicitate ambulasse el coluisse p h i , viri saBCti, insistant yestigiis, Oetita limeaiil,
agriculluram fatetur; ut nullura unquam peccatum diligant proxiroum, praecepiis Dei obediant, ac p u -
ad mortem admiserit. Quapropter filios suos ad rara et immaculalam coneervent suam mentero.
simpliciutem et agriculturam plnrimum adhoru- Illis autem ipsis ex libro Enoch predicit futura
lar. eorum crimina, Christuiri venturum, velum templi
Zabalon se etiam non peccasse asserit, et plura s&ndendum, omnes a mortuis eicilandos homtues,
dc vcnditiorie Joseph commentus, ostendit se ven- et in judicio universali sistendos. Denique sicut ct
ditionis illius, et peecati fralrum suorum non fuisse alii patriarcbae filiis suis raandaveranl, ita et ille
reura. Subdit vero se priraum fecisse tcapham na- suis praecipit ut ex iEgypto in Hebron ossa sua,
vigare in mari, atqae ex variis, quos ipse ceperat, quae ibi cum patribus suis sepelianlor, asportent
piscibue se egenis siipem erogasse. Quamobrem et condant in tumulo,
filios suos eicilat ad misericordiam, concordiam, ARTIGULUS II.
et perfectani inter se cbaritateni. Tandem fulura Β Demonstralur hunc iibram tuppositum e$$e et adm-
eorum scelera, ei futuram Christi Doraini incarna- terinum.
tionem, adductis ex libro Enoch pluribus leslimo- Hic liber, nullius aucloris nomine inscriptus 9

niis, annuntiat. proscribitur ab omnibus, asseriturque eum figmen-

Dan fatetar se de vcnditione et morle Joseph, cui lis, fabulis erroribusque plenum esse, et scaterire
manus afferre voluerat, gaudio fuisse perfusum. mendaciis. 0uin imo plut-a cum sacro Scriptur»
Idcirco docet Olios ab ira esse cavendum, alquc textu pugnantia in illo deprehendimus.
ibi nonnulla de mendacio fugiendo leviler atlingil. Primum enim id textui divino adversatur, qttod
Denique quae ipsi perpetraturi essent scelera, et Ruben de suo cum Bala, et Judas cum Thamar
fore ut Christus bomo lieret, ex libro Enoch vati- incestu fabulantur. Illud item quod de quorumdam
cinatur. patriarcbaruro, Simeonig, verbi gralia, et Zabuloois
Nephthali multa quidem de parenlibus Balae fa- statuitur aetale. Ea denique quae Simeon el Levl dc
bulatur; ac fllios suos deinde monet, ut Beum co- pcenis, quas ob Dinae sororis suse raptum a Sicbi-
lant el in bono perseverenl. Ex libro autera Enocb, milis repeiiere, et quae Gad de vendilione Joscpb
alque ex visionibus suis praedicit fore ut in peccaia Q flnxisse legimus.
ipsi prolaberentur, coorireuturque tempestates, ac
Praterea omnes fere patriarcb» ibidem inducun-
Christus tandem assumpu bumana carne nasce-
tar apocryphura librum Enoch, euraque corroptiim
reuir.
cilantee. Augustino enim fidem si habeas, codices
Gad ubi plura de venditione Joseph commentitia
libri Enoch duplicis generis fuerunt, alii veri et
tradidit, conAtelur se eum odio habuisse tam i m -
genuini, alii corrupli et adulterati. Atqui auclorem
placabili, ut ipsi necem consciecere voltierii, sed
Dostnim in bos taotummodo incidisse neroini cerle
de hie et poenituisse et luis&e poenas. Quocirca
dabiitm videbitur, qui haec dc iisdem audierit A u -
fllios suos ad odium fugiendum, et fovendan» fra-
guatini v e r b a : Scrip$U*e quidem nonnulla ditina
1

lernam charitalem incilat, ac nonnullas demum de

Enoch, iltum teplimum ab Adam negare non pcstu-
Christo fundil valicinationes.
f

mut cum hoc in Epistola canonica Judas apo$tolu$

Aser filios suos duas esse vias docet, unara boni,
y

dicat. Sed non frmtra non tunt in eo canone Scriptu-

mali alleram; hanc relinquendara, illam carpen-
rarum, qui servabatur in templo HebraH populi, $uc-
dam. Testatum deinde facit, se In illa boni via
cedentium diligentia sacerdotum; nisi qnia ob anii-
semper ambulasse, aique lilios suos ut Idem iler
quitatem stupecicefideijudicala $unt nec utrum hmc
ineant, serio commonet. Denique bis annunlial fore D
9

essent, qum ille scripsUset, poterat inveniri... Unde

ut ipsi peccarent, ac dispersi vagarentur, Ghristus-
et illa qnm $ub ejut nomme proferuntur, et contineni
que postea veniret.
isia$ de gigunlibu» fabula*, quod non habuerint Λα-
Josepb explicat quo pacto a fralribus suis, qui mines patres, recte α prudenlibus non judican'ur
eum perdere decreverant, sit venditus, et postrao- ipsiut esse credenda; *icut muita sub nominibu* alio-
dum emptus a Puliphare. Ponit etiara ob oculos rum prophetarum, et recentiora sub nominibus apo-
quamis artibus, blanditiis, minisque, ante et post- stolorum ab h&reticis proferuntur. Auctor quippe
quam in carcerem fuisset conjeclus, uxor Putiphari noster islas de gigantibus fabuJas, mira Qducia
caetitatem ejus leiitaverit: quanta denique suis serael atque ilerum tanquam verum quid el certum
ipse frMribue etiam post Jacobi mortem impertive- profert et venditat. Hinc ergo et illum corruplos
rit bona. Filios iUque suos ad sobrietaiem, casli-
libri Enocb codices cilasse, el librum ejus falsum
u t e m , longanimitatem, el fraternam dilcctionem
ease et suppositum non obecure colligilur.
plurimum excitat, actandem ex somniorum visis

L i b . XY De cfoit., cap. 23.

4029 PROCJEMIA» 1060
ART1CUUJS Π Ι . Α ARTICUMJS IV.
De antiquitate huju$ libri* et utrum α quodam Ckri- De huju$ libri, Gnece primum scripli, eodicibus,
stiano $criptore profectut $it. versione et editionibu*.
Constat ilaque opus illud adulterinum esse, et
Hic liber Graece primum scriptos est, alque i n
ab ignolo parente, qui nomen suum edere ausus
bibliotheca Regia doo iUUis codices Graeca raanu
non est, in vulgus emissum. Porro autem illud an-
exarati asservantur. Horum alter pergamineus est
liquissimum censeri debet, si ab Origene, ut qui~
ab annis 500 vel 600 descriplus; alter papyracena
dam arbitrantur, bis verbis laodetur : In libello
1

priore longe recentior.

qui appellatur Tettamentum duodecim patriarcha-
ram, quamvis ncn habealur in canone, talem quemdam Roberius vero α Grosta Testa, vulgari Hngua
tensutn invenmw, quod per peccantes tinguli Satana Grokede, episcopus Lincolniensis, bunc librum circa
inteiligi debeant. E l rursus circa inilium saeculi annum 4242 Latine reddidit. Hujus antem versionis
sexli a Procopio Gazeo citalur * : Testamento, aiunt, codicem manuscripkira invenimus io bibliolheca
atteslatur ei Deu$ quod diu eam, cum adhue esset
f
Colbertina, sed recenti manu exaratum. Alium qtto-
virgo, Judat habuent, luxeritque iniquUatem ejui. que ibidem offendimus, In quo fragmenta ejusdem
At porro opus tania antiquitaiis notbum esse ct Β »
, i b r i
* * ° exhibentur: Hatc tunt utta-
u b h ( l i u l

spurium nulli certe roirum videbitur; quandoqui- menta XII patriarcharum, in quibut *unt apertit-
dem ab antiquissimis temporibus, ut paulo ante ex ttmm atque pulckerrima prophetiw de Chritto, quat
Augustino* vidimus, exstiterunt male feriali s c n - transtulii magister Bobertus, diclus Gro$$a Testa, vel
plorum librommque corruptores et adulteratores. Gronum caput, Lincolnieruis epUcoptu, de Graco
Illud autem a Christiano quodam compositum in Latinum. Post haec autem Latina illa versio typis
esse ea plane evincunt, quae singuli fere omnes pa- excusa est anno 4544, et rursus Parisiis apud Mar-
triarchae de Chrislo venturo, bumana carneinduendo, tinOm Juvenem anno 4549, atque iterum ibidem
ei pro hominum salute cruci affigendo pradicant. anno 4575, 4589 et 4640. Basileae vero, anoo 4550,
Gaelerum scripior ille librum hunc non ea solubi ac tandem in omnibas Patrum Bibliothecis. Utram
mente coniposuit, ut Cbristura celebraret: sed in autem Uber ille ex typographia Graece prodierit,
primis ut lectores suos ab iis peccatis in quac pa- nobis incompertum. Et cerie id scire parum aut
iriarchas lapsos esse dicit, omnino delerreret, atquc nihil interest, cum hujuscemodi libri iigraentis f a -
eos ad omnem eorumdein patriarcharum comme- balisque anilibus, ac Scripture sacrae contrariis
moratie a ae viriulibus dandam operam adhorla- C oppieti, in luceio nunquam emitti debuerint, t e l
retur. perpetuis tenebris sint damnandi (4).

GALLANDII
DE EODEM LIBRO DISSERTATIO PROOEMIAUS.
(Vet. Patr. Biblicth., I, Proleg., p. LI.)
I. Horum Testamentorum auctor Chrisltanu* fuisse, D lur, ut ipsum tantum non diglto monstrare nosca-
illaque Grace tcriptisse demonstralur, t u r ; eaque de sacris Novi Teslamenii liiteris passtm
Haud mihi profecto incomperlum nonnuUos exi- profert, quae scriptorem Chnslianorum mysteriis
siimasse Judaeum, non Gbristianura fuisse borum initiatum luculenter evincunt. Hinc Haque minus
Tettamentorum auctorem; neque illa Graece, sed recte conjecisse videulur e siylo aliisque de causis,
Hebraice primitus esse perscripla; nullum denique Grabius (3) et Sgambalus (4), Hebraico primum
istinsmodi opusculo pretium statuendum : quae ita- idiomale scriptum fuisse opusculum; deinde Graece
que omnia si constent, immerilo enim vero illud redditum atque a Christiana manu ioterpolalum.
inter vetusta Ecolesia; monumenia locaretur. In «.Quamvis enim, ut apposite WolfiusJ(5),scribendi
aliam tamen sententiam alii complures erudili viri ratio quae in Graeco contextu observatur, multos
jure abiisse perhibenlur. Et primum quidem, Cbri- referat Hebraismos; inde tamen non magis eflece-
stiatium fuisse auctorem multa palam produnt, ris, Hebraice primura exaratum esse libellum, quam
Warthono (4*) polissimum c l Nourrio (2) notata : idem de codiee Novi Testamenti ad Hebraismum
adeo namque aperte ac perspicue de Christo loqui- proxime accedenle, temere affirmaris. > C a i quidem
1
Homil. 45, m Jotue. * Comment. in cap. xxxvm Genes Loco cit. %

(4) De hoc aspero nimis D. Nourrii jadicio vide (3)

(?) Gi
Grab. Spicil. SS. PP., tom. I, pag. 454.
quae adnotat Gallandius, infra, col. 4054.EDIT. Sgamb Archiv. Vel. Tcst., lib. u , lit. vi» pag.
(4*) Warth. Auciar. Hitl. dogmat. Jac. Usser., 206 seq.
cap. 2, pag. 324 seq. (5) VVolf. Bibl. Hebr., tom. I, p. 250.
.(2) Nuurr. Appar. ad bibl. P P . , lom. I, p. 238.
 1051 TEStAMENTA ΧΠ PAtftlARCIi: 1052
eententiae de horum Testaroeniorum Cbristiano au- Α conjecturis expedieitda s i l , iios cum Dodwello (11)
ctofle, snbscripsisse quoque Joannem Clericura poslea in primis, Woltio (12), Ruchato (13) aliisque cen-
intellexi (6). semus, sceculo ι desineute scriptorem floruisse; qui
Oppoeltae autem opinioni ansam prsebuiase vide- nimirum Hellenislicura plane slylum adbrbuerit,
tur Matthaeos Paris, qui de hujusmodi opusculo qualis ineunte saeculo n in desuetudinem abiisse
•erba faciens, haee babet ( 7 ) : lpsh quoque tempo- comperitur: licet Mazochius V . G. paulo aliter sen-
ribus (ann. 1242) episcopus Lincolniensit Bobertus, serit (14). Neque alia praelerea desont argumenta,
vir in Lalino el Grteco peritissimus, Teslamenia duo- •el ipso Grabio suggerente (15), quibus sententia
deeim patriarcharum de Grceco fideli interpretatione hujusmodi magis adhuc confirmari queai. Scilicet,
transtulit in Latinum. Quce per muiia iempora inco- non anle annum serae vulgaris 52 Tesiamenta baec
gnita et abscondila fuerunt per invidiam Judceorum^ elucubrata fuisse perbibentur, quo Epistolam I ad
propier prophetias de Salvalore in eis contenlas. Sed Thcssalonicenses fuisse scriptam existimant
Grwci, omnium scriptorum diligenlissimi invesliga- eruditi, Pcarsonius (16), Millius (17), alii : hacc
tores, primi in noliliam illius scripti deveuientes, enim in testamento Levi leguntur (18): Έφθασε Bl
illud de ilebraco in Grcocum transtulerunt, el penes ή όργή Κυρίου έπ' αυτούς είς τέλος. Venit autem ira
eo$ usque in noslra tempora reservarunl. Nec lem- ^Domini super eos in finem : quae quidem Yerba con-
pnre beati Hieronymi vel alicujus sancli inlerpretis tra Judseos prolata, ex laudata Thessalonicerisibus
ad notitiam Chrislianorum, machinanle Judccorum inscripla Epislola (19) desumpta fuissc noscuntur.
antiquornm malitia, potuil quomodolibet devenire. Neque ante, annum 64, quo liber Actnuin aposlo-
lllum igitur gloriosum tractaium, ad robur fidei lorum fertur a sancto Luca litteris consignalus (20),
ChrkliatuB el ad majorem Judceorum confusionem, opusculum illud exarasse auclorem cx iis conslat,
transiuUt piene et evidenler cpiscopus memoratus de quibus iniagincm aposloli Pauli ex iisdem Actis
Grteco, verbo ad verbum, in Latinum, coadjuvante grapbice dcscriptam exbibet (21), Bcnjaminum ita
magistro Nicolao Graco, clerico abbatit Sanai A/- loquentcm inducens : Et non amplius vocabor lupus
bani. Haec ille. Qui quiJcm locus paulo aliter i m - rapax Et susciiabitur ex semine meo in extrcmti
mutatus, in nonnullis sivc mss. sive edilis antiqua* temporibus dilectus Domini, audiens vocem ejus,
versioms exemplaribus ad calcem babctur, ul v i - cognilione nova illuminans omnes gentes, fucem cc-
dere est ex Thomae Tenisonit Gantuaricusis arcbi- gnilionis accendens Israeli in salutem, et rapieus ut
episcopi notis mss. ad llistoriam Cavci lUterariam^
lupus ab ipsis, et dam synayoyce geniium : el utqne
quae sub finera voluminis II cjusilem Historia nnper Q i n consummalionem MBculorum erit in synagogis
evuigaUE comparenl pag. 1. Sed lum Maitbaei Paris gentium et in principibus eorum, sicut musicum me-
narrationem quam iisdem pene verbis repelit infe- ios in ore omnium : et in libris zanclis erit inscri-
rius idem scriplor hisloricus (8) ad annum 1252, pius, et opus el sermo ejus : opus quideni, ut oplime
lum qnae in tine quorumdam exemplariura ex ipso Grabius, in Actis aposloioruni; scrmo autem, tum
excerpta verba leguntur, merilo ridet Simonius (9), in iisdem A c t i s , lum in ipsius Pauli Episiolis : ut
qui el ea deesse in ms. codice Colberiino testatar: proinde post omnes etiam Paulinas Epjslolas, id est
ut proinde nibili ducenda sit inscriptio allerius post anmim 67 scripsisse auclor \ideatur.
ccnlicis ms. bibliotltecae Bodleianae a Grabio re- Quintrao post annum 70 Teslamenia illa fuisse
lata (10), bisque verbis expressa : Testamenta duo- composita, ea satis produnl quae de Hierosolymo-
decim patriarcharum filiorum Jacob, secundum rum excidio, deque calamitatibus in ca^dis Christi
Iranslaliouem Joannis Chry&ostomi de Hebrcco in poenam Judaeis inilictis, loquitur auctor his ver-
Grwcum : salis enim sivc cx baclenus diclis, sive bis (22) : Virum renovaniem legem in virtute Altis-
ex mox dicendis refcllitur. $imi impo&torem appellabitis; et in fine, ut otslima-
y

bitis, occidctis eum, nescientes ipsim resurrcctionem.

II. Ipsitts cctas inqmritur, ejusque scriptionis conti- D .
Hum paucis aperitur. innocentem sauguinem in malitia super capita ve-
itra recepturi. Et propler ipsum erunt sancla vestra
Quo autero lempore Teslamenta baec scripscrit deserta, usque ad pavimentum profanata. Et paulo
Chrislianus auctor anonymus, baud ita exploratum ante : Propter hccc, templum quod ultque eliget />ο·
habelur, ut ea de rc iirmi aliquid statul posse v i - mbiue, desolabilur in immundilia; et vos captiti
deaiur. Verum si qua2stio admodum implexa ex eritis in omne* genles, et abominatio inler cas ; et

(6) Cleric. Hht. eccL, ad ann. 191, § 2, p. 796. (14) Mazocb. Comment. invet. marm. Kalend^
(7) Mattb. Par. HitU major, ad ann. 1248, p. vol. I, p. 247; et vol. II, p. 556.
628 edir. Lond. 1686. (15) Grab. 1. c , paffg. 158, 140.
(8) l d . ibid. pag. 720 scq
% (16) Pears. Annal.Paul. y inter ejus opp. p o s l h . ,
(9) Simon. Btbl. crt(. tom. II, pag. 286 seq.
t pag. 12.
(10) Grab. Spicil. SS. P P . , tom. I, p. 145. (17) filill. Prolegom. ad Ν. Γ. Gr., § 4.
(11) Dodw. aptid Grab. Spicil. SS. P P . , lom. 1, (18) Testam. xu Patr., cap. 5, § 6.
p. 152. (19) / Tlieu. i i , 16.
(12) Wolf. Bibl. Hebr. tom. I, p. 250.
9 20) M i U . l . c . § 118.
(15) Ruchat. Lettre* de trois Peret apottoliques, (21) Testam. X4i ιpatriarch., cap. 11,12.
lom. 1, f>agg. 155,194. (22) Ibid. cap. 5, 15 et 16.
«055 MUXfWA. 1034
atcipUtis opprobrium et conf*$ionem umpiternam α Α eumentis patriarcbas duodecbn Alio* Jacob loqneo-
justo judicio Dei. Hutc quidem abo detorqoel Gra- les inducit; qui jamjam mortturi, e( futura pne-
bius, iniersertaque palriarcbarum Ttseiameiuis a nuiitient, et optimis ingtilutis fllios ac uepoies
cujusdam Christiani raaiiu sub srculi ι finein vel erHdianl. Pradiclioiies qiitdem Messlam poussimum
sub iniiium insequentis existrmal (25); at v t r i i a ae statum Synagogae et Ecclesiae genlium sub Novo
crilicom locU allatis vim iuferre, qeo suani de Testaroento respiciunt: in biKloria vero patriarcba-
Jadao scriptore siabiliat bypotbesin, nemo non rum, plura de bis enarrantur quse in Geiiesi aliisve
dixerit qui rem penitiu* introspiciat: loca enim canonicis libris haud o c c u r n n l , sed ex apocrypbis
quaj ad Novum Teslaroeirtum spectant, de Chrisli desumpla censeutur: eorum lamen pleraque neque
divinilate deque aliis Cbrislianee religiouie copiti- iftcongrua veriuti, neque fortasse ad sacra bisto-
bus, si e medio tollaniur, eoncidat opuaculum illod riae illustrationem inutilia esse videnlur.
necesse esU Qukl quod ab una maim omftia in boc Yerura magis interest huc aflerre insiguia pro
opere perscripta esse vel i«de liquet, judioe Si~ Christi divinilate leelimonia, qiwe contra (Jnilarioe
raonio (24), quod eadem slyli ralio ubique spiret* ex his Testamcntie collecla eidom V . C. alibi s i -
concuque UDO tenore aquabiliicr fluant? Inelat stere placuit. Steigitor ille(28) : € In Teslamento S i -
insuper idem vir erudUua (25), aliqua in his Tesia- B
« «
i n o n i
legimus verba (29): Κύριος, δ θεδς μέγας
iuenlift occufrere, qme ab hominc Gbristiano tradita του Ισραήλ, φαινόμενος έπί γης ώς άνθρωπος, χαί
LiUeria fuisse, absontiro videur. uaiid equidem σώζων έν αύτφ τόν Αδάμ. Dominus, DEUS MACNU&
repMgoaverim : at nibil m i r u m , si more Jvdaico hrati, apparebil in terra ut homo, el talvabit in ipto
subinde loquatur acriplor iste GhrisiiMea; quem Adam. Et mox (50) : Ό θεος σώμα λαβών, χα\
opus suum eo consilio coofecisee constal, quo Ju- συνεσΟίων άνθρώποις, ίσωσεν αυτούς. DEUS corpus
d»i facilius exctperent qiuo de Cbrisio e)«sque do- assumsm, ei comtdens cum hominibut talvatii eo$.
y

ctrina passim iuculcat. Paucisque iuterjectia (34), Measiara vocat θεδν xal
Verom ne in bia diutius immoremnr, ad « u i e m Ανθρωπον, DEUM et homintm.
scriploris hujus quod atlinet, unus adhuc feudieii- c In Testamenlo L e v i , patriarcham istuni angc-
<kis Gaveiia. Eaisiimat iile nimiruro (26), fleri v i i lus hia alloquilur vefbte (52) : Διά σου χαί Ιούδα
potuisse quin aliqvis aniiquorura anie Origeoem δφθήσεται Κύριος έν άνθρώποις, σώζων έν αύτοίς
ejus operis memiimset; adeoque s«ca!o aposiolicO παν γένος ανθρώπων. Per te et Judam apparebit
haad esse ascribendum opiiiatur. HBBC taoien ftcru- Dominus in hominibus, salvans in iptit omne §enu*
pulum st evelli tibi ex animo poslulet, id uoum ^ « « » « » . Deinde Levi aU (33), infernum spoliaium
r

subdimus, tit alia prffitereamus, scriplorum eccle* i r i έπ\ τφ πάθει τοΰ Υψίστου, in pauione A/iis-
eimt.
siasticorum monumeBta qui doobu6 primia eeculit
flortmre, maximam partem esse deperdiu; nobU- c In Tesiamenlo Judae mentio flt (34) παρουσίας
que ex etnnm operibas, paueie exceptis, aliqva τοΰ Θεοΰ της δικαιοσύνης, adventus DEI juttilw; ul
lantnm superesse fragm^nta : ut propterea, illorum fallor, ex Jerem. x x u i , 6, et χ χ χ ι ι ι , 46« Et paulo
Tetusttasimortiiii Patmm eHentium immerito nabie
poat de Mesaia dicitqr (55): Ούτος 6 βλαστός θεοΰ
objtciatur. υψίστου. Hic est germen DEI aUissimi: ex Isaia?
iv, 2.
III. Operis pretium expendltnr: ex quo in primis α
Vrabio deprompla pro wra Clirisli deitat* U*ti- c In Teetamento Zabulon (56): Κα\ μετά ταΰτα
monia describunlur. Uinc sententia d$ scriptore άνατελεϊ ύμϊν αύτος Κύριος, φώς δικαιοσύνης *—κα\
Ghristiano iterum confirmatur. 5ψεσθε θεόν έν σχήματι άνθρωπου. Et posl hmc orie-
Jam vero prcliuro operis atque ulilitalem expo- tur vobis ipte Dominus, iux jnslilice,... et videbiti*
nere praastat, preeunle maxime Grabio qui eo mu- DEUM in forma hominis.
nere rlte perfuacius comperiuir. Primura itaque i ln TesUraeeio Dan (37): Ούκ Ετι ύπομενεϊ *U-
omnium observat vir erudilus (27), Jacobum pa- D ρουσαλήμ έρήμωσιν, ούδβ αίχμαλωτίσετα* Ισραήλ,
Iriarchara aliosque eanctoe homiaeii, mocti proxi- δτι Κύριος Ιστα* έμμέσφ αντης, τοίς άνθρώποις
mo8, sive fulurorum prsesagia sive egregia vito» συναναστρεφομβνος, καΓΑγιος Ισραήλ βασιλεύων έπ*
bene agend» moniu edidiaae: qiaa proinde naagno αύτους έν ταπεινώσει καλ πτωχεία. Νοη umpliu$ tu$-
in pretio haberi ab aodieftllbus Utteriaque mandari tinebit HUruiaiem desotatioMm, neque captivu*
consiMveriiBi. Hunc igitur morem initalue aucior ducetur hraei; quoniam Dominus erii in medio ejus.
nosier, non lam aninio decipieodi, quara Jiubeoe cum homnibm» conversalus, ei Sanctut hrael regnauA
religione ac disciplina imbucndi sludio, in im Te- super ipsos in humilitale $l paupertate.

(23) Grab. 1. c , pagg. 459, 440, (50) tbid. S 6.

(24) Simon. Bibl. crtL, tom. II, p. 228. «51> Ibrd. cap. 2, § 7.
(25) Grab. I . c p a g . 435. (32) Ibid. 3, $ 2.
(26) Gav. Uist. litlet., tom. I, ρ. 5 ί . (33) Ibid. § 4.
(27) Grab. I. c. pagg. 429. 441. (34) Ibid. cap. 4, § 22.
(28)
" 8 ) Grab. Annot. ad G. Butii Defent. fid. (35) lbid. § 2 4 .
scci. u , cap. 3, pag. 64. (36) lbid. cap. 6, § 9.
(29) Te^tam. wiPatriarch^ cap. 2, § 6. (57)Ibid. cap. 7, { 5.
PATROL. GR. II. 33
 »135 T E S T A M E f l T A XII P A T R I A R C H A R U M . 4056

c In Tcstamento Nepblbalim (38) : Διά τοΰ Ιούδα Α tis citare. » Excerplis deinde produclis quae supe-
άνατελεί σωτηρία τώ Ισραήλ, και έν αύτψ εύλογηθή- rius recitaviraus, sententiam suam clatidit his ver-
σεται Ιακώβ. Διά γάρ τοΰ σκήπτρου αύτοΰ δφθή­ bis : c Ha»c clariora et expressiora sunt, quaro ut
σεται Θεδς, κάτοικων έν άνθρώποις έπί της γ η ς , detorqueri possint. Quod si assula et insincera d i -
σώσαι τδ γένος Ισραήλ. Per Jndam orietur salus ceni (adversarii), non esl quod cum eis litigeraus.
hrael, et in ipso benedicetur Jacob. Per tceplrum Sic enim scriptores omnes eccicsiaslicos eludere
enim ejus apparebit DEUS, habitans inter homines in licebit. Nulla enim btc styli varielas, nulla rcrum
terra, ut salvet genus hrael. aut verborum discrepanlia, nibil non simplex et
t In Testamento Aser (39): Ό "Υψιστος έπισκέψε- unius formac. Yidelur autem iste scripior, consilio
ται τήν γην, κα\ αύτδς έλθών ώς άνθρωπος, έσθίων ilte quidem non malo, sed fraude non laudabili,
κα\ πίνων μετά τών ανθρώπων , κα\ έν ησυχία συν- haec valicinia palriarcbis «ubjecisse, ulJtidaeos suos
τρίβων τήν κεφαλήν τοΰ δράκοντος δι' ύδατος. Ούτος ad fidem albceret, et magnum illud nasceutis Dei
σώσει τδν Ισραήλ καί πάντα τά έθνη, θεδς είς άν­ inysterium a quo abborrebant, in ore duodecim
δρα ύποκρινδμενος. ALTISSIMUS vistlabii terratn; el patriarcharum minus eis invisum acciderel. ι Huc
ipse veniens ul homo, cum hominibus manducan* et usquc Maranus V . G. Ex quibus.liquel nimis ab*
bibens, et ιιι tilentio conteren* caput draconis per & jeeie sensisse Nourrium ejus sodalem,Yirum cae-
aquam. Hic salvabii Israel et omne* gente*, DEIIS in tera doclum, cum de bis Testaroentis illud pronun-
virum abscondilus. l i a v i t : c in lucera nunquam emitti ea debuisse, vel
c Denique in Testamenlo Benjamin (40) : Τότε perpetuis tencbris fuisse darananda (42) » : quo
κα\ ήμεϊς άναστησόμεθα, έκαστος έπ\ σκήπτρον ημών, quidem uomine vel ab ipso Simonio notatur (43).
προσκυνοΰντες τδν βασιλέα τών ουρανών, τδν έπ\ γης IV. De variit m*t. exemplaribus Grcecit, deque anli-
φανέντα έν μορφ$ άνθρωπου (άνθρωπίνης) ταπεινώ- quu Roberti Lincolniemn episcopi ver$ione ooi-
σεως. Tunc cl ηο$ resurgemus, unu$qui$que in sce- tur.
ptrumnotlrum, adorantet regem coelorum,qui in terra Hujus operis varia circumferuntur mss. exem-
apparuit in forma hominis (bumanae) humilitatis. plaria Gneca, viris eruditis laudata, Montfauconio
Moxque addit Israelilas judicandos, δτι παραγενό- (44) in priinis, Nourrio, Simonio, Warlbono II. cc.
μενον θεδν έν σαρκΐ έλευθερωτήν ούκ έπίστευσαν : aliisque. Ms. Canlabrigiensis meminit Fabricius
quoniam advenientem D E U M in carne liberatorem (45) , ejusque titulos seu capitum summaria Graece
non crediderunt. reciiat, nibil tamen ab edilo Grabiaoo diversa. De
ι Ecce Ghristum, Dominum, Deum, magnum £ codicibus auiem Anglicanis mox infra, ubi de edi-
Dcutn, Altissimum, Sanctum hrael, e t c , appella- tione Oxoniensi. Primum vero Gracum exemplar,
liim. > Hactenus eruditus Grabius : a quo baec ea- si fides Mattbaeo Pavis (46), detectum ita fuisse pes-
dem contracta mutualus est Prudeiuius Maranus in bibetur. Magnler, inquit, Joanne* de Basingetlokes,
praestanti opere inscripto : Divinitas D. N.J. C. archidiaconus Legrice, vir in trivio et quadrimo ex-
manifetta in Scripturis el haditione (44). Gujus viri perientistimus, Graci* ac Latinis litteri* ad plenum
doctissimi judicium de borum TestamentoruiD au- erudiius,.... intimaverat episcopo Lincolnienti Ro-
ctore in medium proferre libet, quo magis illa l i r - berto, quod quando studuit Athenis, viderat et audie-
mentur quae de ipsius opere disseruimus. « Hunc rat ab peritis Grcccorum doctoribus qucedam Latinis
scriptorem , inquit, Judaium fuisse declarat plu- incognila. Inter quw reperit x n Putriarcharum, fi-
rimus Judaicarum fabularum usus: Gbristianum liorum videlicet Jacob, Tesiamenta: qua constat
vero, niraium aperla? de Christo praedicliones, e$se de substantia bibliothecce ; sed per invidiam Ju-
quani ut ex eventis fictae non fueriut. Seniorem dceorum dudum fuisse incogniia, propler manifestas
ssecuio n nonnuili faciunl, ncmo juniorem, quippe qum in eitdem patent, de Chritto prophelias. Vndt
cum ab Origene bomil. xv in Josue citatus fuerit. idem episcopus misil in Grceciam; et cum ea habtttt-
Grabius hunc librum olim a Judaeo scriptum ante D
set, translulit de Grwco in Lalinum sermonem.Hsx
Ghristi ortom, eta Ghristiano eaecuio ι exeunteaut Hle moiiachus Anglus, ubi nibil de textu Hebreo ,
ιι ineunie interpolatum patal. Sed hxc eruditi virt ut alibi, quem etiam superius vidimus enarrantem,
opinio levissimis conjecturis nititur. Nibil enim in ab eodem quidem Lincolniensi episcopo haec Testa-
hoc opere insincerum et inierlititm apparet, nibil menta e Graeco Latine fuisse reddila, coadjuvanu
quod non proposito conducat. Quare non est cur taineu magutro Nieolao Grwco , clerico abbatis S.
verearour haac Testamenta pairiarchis supposiia, Albani. De ulroque inlerprete dislinclius agit Ba-
ut germanissimum opus Judsei in Ghrislum creden- leus (47).

(38) Testam. xn patriarch., cap. 8, 5 8. (44) Montf. Bibl. bibl'wth. tom. I , pag. 44 , 683,
%

(39) Ibid. cap. 40, § 7. 685, eic.

(40) Ibid. cap. 42, § 40. (45) Fabric. Cod. pseud. Υ. T . , tora. II, pag.
(44) Maran. Divin. D. iV. / . C. lib. n , cap. 4, 84
§ 4. p. 203. '
F
(46) Matth. Par. Hi$L major, ad ann. 4252 p . f

^|42) Nourr. Appar. ai bibl PP. tom. I, pag. 720 s«q. v

(47) Bal. Hist. de script. Britann., cenlur. x u i ,

(43) Simoo. hibl. cnr., lom. II, p. 225. p. 33.
 1057 TESTAMENTUM RUBEN.
V . De editione Crabiana hic typi* expre$$a.
Hanc autem Roberli antiquam versionem L a l i -
nam subinde typis fuisse consignalam norunt eru -
d i t i ; dignamque in primis exislimaraot viri docii
quae in veteruin Patrum Bibliothecis locum obtine-
ret. Veruni in omnibiis editionibus quae ab ann.
1483 usquead aunum 1677 in vulgus prodierunl,
tot tantisque mendis foedata est aniiqua istbaec ver-
sio, ut sxpe vix seusum extundere valeas. Quod
secum reputans Joannes Ernestus Grabius, colla-
tis editis curo duobus bibliothecae Bodleianae mss.
codicibus, plurimos suslulit errores, corrcctis quo-
que aliis pene innumeris ab interprele ipso com-
missis. Hanc itaque versionem sic emacuialam,
cum lexlu Graecu ad duos codices exaclo, allerura ^
Academiae Gantabrigiensis , bibliothecae Bodleianae
allerum, publici juris fecitOxonii 1698in voluminel
Spicilegii SS. Pairum. Exinde vero edilionem suam
recensens idein vir eruditus, lextuin Gracum iterum
contulil cum duobus mss. collegii Trinilatis Gan-
1038
Α Ubrigiensis. Latinam quoque Roberli Liiicolnieiurift
versionem perpeiuis emendalionibus limavit; aliis
quidem quas e duobus mss. bibliotbecae Bodleia-
nae hauserat et prius ad oras paginaruro posuerat,
in textum assumptis; aliis vero a se ipso adjunclis :
ut ex prefalione ad secundam Spicilegii Oxoniensem
editionem anui 1714 colligilur.
Prtorem Grabianam secutus est Fabricius in Co*
dice pseudepigrapho Veteris Testamenti, vol. I , se-
mel iterumque typis excuso Haroburgi anii. 1713-
1722, quanquam meraoria lapsus aliler alicubi (48)
asserat: quod utique, ut cactera omitlamus , con>,
pertum flel, secunda Grabianae notam p. 224 c u n
secunda item Fabriciana p. 687 confcrenli. No
vero posteriorem Oxoniensem, uti par e r a l , sele^
gimiis : editoris adnoutiones quae textui ciuendandu
inserviunt, reliutiimus : alias longiores contraxi
mus, paucis interim additis quae aucloris menleft
in primis respiciunt.

ΑΙ ΔΙΑΘΗΚΑΙ
ΤΩΝ ΙΒ ΠΑΤΡΙΑΡΧΩΝ ΤΟΝ ΥΙΟΝ ΙΑΚΩΒ

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΥΙΟΥΣ ΑΥΤΩΝ. '

TESTAMENTA
DUODECIM PATRIARCHARUM
FILIORUM JAGOB

Α D FILIOS SUOS
INTERPRETE ROBERTO LINCOLNIENSI EPISCOPO.
(GALLAWD., Υ α. Patr. Biblioth., 1,195.)

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'. < C A P U T I.

ύαα&ήχη 'Ρονβήμ χερϊ έττοιώτ. Testamentum Ruben, de ttt qucs moriturus in
Α'. Αντίγραφαν διαθήκης Τουβήμ, δσα ένετείλατο menle (49) habuit.
τοίς υίοϊς αύτοΰ, πρ\ν άποθανεΐν αύτδν, έν εκατοστά) I. Transcriptum testamenti Ruben, qoscunque
είκοστψ πέμπτο) Ιτει της ζωής αύτοΰ. Μετά έτη δύο mandavil filiis suis, priusquam moreretur, in 425
aonovitae ipsius.Postannos duos mortis Josepb, ad
της τελευτής Ιωσήφ, άβ|&ωστοΰντι ουνήχθησαν έπι­
aegrotantera congregati sont, ut visitareiit eum, filii
σκέψασθαι αύτδν οί υΙο\ καί υΙοΙ τών υΙών αύτοΰ. Καί εϊ­
et filii flliorum ejus. E l dixit eis : · Filioll mei, ego
πεν αύτοις*< Τεκνία μου, έγώ αποθνήσκω, χαίπορεύο-
morior, et vado viain patrum meorum. > Et videns
(48) Fabric. Cod. pseud. V . Testam. tom. U , p . ciante, habet Robcrtus cpiscopus Lincolniensis.
84. GRAB.
(49) In mente. In mente spiritu prcegno$lioo 41-
1059 TESTAMENTA XII Ρ ATRIARCH ARU Μ. 1010
illic Judain, el Gad, ct Asro\ fralrcs euos, d i x i l e i s : Α μ^ι 6δδν πατέρων μου. ι Καί Ιδών έκεϊ Ίούδαν, χαί
c Erigiic mc, fralres, u l dicam fralribus meis et fi- Γάδ, χαί Άσήρ, τους αδελφούς αύτου, εϊπεν αύτοίς·
liis meis, quaecunque babeo in corde meo abscontii- c Αναστήσατε με, άδελφο\, δπως είπω τοΤς άδελφοϊς
la : jam euim deficio.» E l erectus osculalus esl eos, μου, χα\ τοΤς τέκνοις μου, δσα Ιχω έν τ!) καρδία μου
c i p l o r a n s d i x i t : c Audtle, fratres mei et filii, auri- κρυπτά· εκλιπών γάρ έγώ είμι άπδ τοΰ νΰν (50). ι
bus percipile Ruben patrom vestrum (51), qiuecun- Καί άναστάς κατεφίλησεν αυτούς, κα\κλαύ σας εϊπεν
que mando vobis. Ecce, testiGcor vobis Deum coeli ι Ακούσατε, αδελφοί μου, ένωτίσασθε (52) Τουβήμ
bodie, ut uon ^inbulelis in ignoranlia juvcntutis, τοΰ πατρδς υμών , δσα εντέλλομαι (55) ύμίν. Καί
ct fornicalioue in qua efftisus sumego, ct inquina- Ιδού έπιμαρτύρομαι ύμίν τδν θεδν τοΰ ούρανοΰ σήμε­
vi lectuin palris itici Jacob. Dico enim vobis, ρον τοΰ μή πορευθηναι έν αγνοία νεότητος, χα\ πορ­
quoniam percussil rae (Dominus) plaga magna in νεία, έν fj έξεχύθην έγώ (54), κα\ έμίανα τήν κοίτην
iliis meis per meuses septem; et nisi Jacob patcr τοΰ πατρός μου Ιακώβ. Λέγω γάρ ύμϊν, δτι ένέπληξέ
noslcr orasset pro me ad Dominum, voluit Domi- με πληγήν μεγάλην έν ταϊς λαγόσι μου (55) έπί μή­
nus occidere rae. Eram enim annoruro triginta, νας έπτά* καί εί μή Ιακώβ ό πατήρ ημών προσηύ-
quando feci hoc malum coram Domino; et seplcm ξατο περί έμοΰ πρδς Κύριον, ήθελε Κύριος άνελείν
mensibus infirmatus sum usque ad mortem; el cx με. *Ήμην γάρ ετών τριάκοντα, δτε έπραξα τδ πο­
proposito animse meae septem annis poenitui coram νηρδν ενώπιον Κυρίου· κα\ έπτά μήνας έμαλακί-
Domino. Yinum et siceram non bibi, et caro non σθην έως θανάτου· κα\ έν προαιρέσει ψυχής μου έπτά
inlravit os meum; c l omuem panem desiderii non έτη μετενόησα ενώπιον Κυρίου. Οΐνον καί σίκερα
guslavi lugens pro ρι-ccalo meo, magnum ettimerat. (56) ούκ Ιπιον, κα\ κρέας ούκ είσηλθεν είς τδ στόμα
Et ne ilal in Israel ita. μου· καί πάν (57) άρτον επιθυμίας ούκ έγευσάμην,
πενθών έπ\ x|J αμαρτία μου, μεγάλη γάρ ήν. Καί ού
μή γένηται έν τψ Ισραήλ ούτως.

II.«Et nunc audilc m e , tilii, u l manifeslem vobis Β' ι Κα\ νΰν ακούσατε μου, τέκνα, ά είδον περί
(58), q u » vidi de septem spiriiibus erroris in τών έπτά πνευμάτων της πλάνης (59) έν τή μετά­
poenitentia mca. Seplem spirims dati sutit adhrersu* νοια μου. Έπτά πνεύματα εδόθη κατά τοΰ άνθρωπου
bomtiicm a Beliar; ei ipsi sunt capet opernm juven- άπδ τοΰ Βελιάρ, καί αυτά βίσι κεφαλή τών έργων
t m i s : et septem spirllus dali snnt ei in crcalione, τοΰ νεωτερισμού· κα\ έπτά πνεύματα Ιδόθη αύτψ
ut sit in eis omne opus homiuis. Primus spiriuis έπ\ τής κτίσεως, τοΰ είναι έν αύτοίς παν έργον άν-
ost viUR, cum qua consistentia crcatur. Secundus ^ βρώπου. Πρώτον πνεΰμα ζωής, μεθ' ής ή σύστασις
spirilus est visus, curr. quofixdesiderinm. Tertitis (60) κτίζεται. Δεύτερον πνεΰμα δράσεως, μεθ' ής γί­
spiritus est audilus, cum quo iit doclrina. Quartus νεται επιθυμία. Τρίτον πνεΰμα ακοής, μεθ' ής γίνε­
spiritus est olfactus, cum quo est gustus dalus in ται διδασκαλία. Τέταρτον πνεΰμα οσφρήσεως, μεθ*
attraclionem aeris c l spirationis. Quinlus spirilus ής έστιν γεϋσ-.ς δεδομένη είς συνολκήν (61) αέρος καί
est locutionie, cum qua fiicognitio. Sexiue spiritts πνοής. Πέμπτον πνεΰμα λαλιάς, μεθ'ής γίνεται γνώ­
est guslus, cum qtio iit cibatio comeslibHittni et σις. "Έκτον πνεύμα γεύσεως, μεθ' ής γίνεται βρώσις
polabilium, et fortiludo in ipsis creatur; quoniair. βρωτών καί ποτών (02), κα\ ίσχυς έν αύτοίς κτίζεται·
in cibis substantia cst foriiiadints. Septimus spiri- δτι Ιν βρώμασίν έστιν ή ύποστασις τής Ισχύος.
lus est seminis et coitus, cum quo cofngreditur per "Εβδομον πνεΰμα σποράς κα4 συνουσίας, μεθ' ής συν-
concupisceutum voluptalis peccaturo. Propter Ju>c εισέρχεται διά τής φιληδονίας ή αμαρτία. Διά τοΰτο
ulliinus esl crcalionis, et primus juvenlulis, quo- Ισχατόν έστι τής κτίσεως, κα\ πρώτον τής νεότητος ,
tiiam ignoranlia plenus est; et ipsa juniorem ducit δτι άγνοιας πεπλήρωται, καί αυτή τδν νεώτερον (65)
ut caicum in foveam, ct ut jumentuni inprsecipitium. οδηγεί ώς τυφλδν έπ\ βόθρον, χα\ ώς κτήνος έπί κ ρ η -
I μνόν.
III. ι Iu omnibus bis octavus spiritus somni est, ' Γ . ι Έ π Ι πάσι τούτοις^δγδοον πνεΰμα τοΰ ύπνου

(50) ΈκΑιχώτ γ$ρ έγώ είμι dxd τον rvr. Ιδού 3, juxta L X X : Έν ταίς ήαέραις έκείναις έγώ Δανιήλ
γάρ εκλείπω άπδ τοΰ νΰν έγώ. G R A B . ήμην πενθών τρεις εβδομάδας ήμερων άρτον επιθυ­
(51) Huben palrem vestrum. Verba Ruben Palris μιών ούκ έφαγον, καί κρέας κα\ οίνος ούκ είσηλθεν ε ί ς
vettri. Prior Grabit edilio, aptul FABRIC. τδ στόμα jwu. ID.
(52) Ένωτίσασθε. Addendum, κα\ υιοί. GRAB. ^57) Παν. Πάντα mclius. ID.
(53) "Οσα έντέΛΛομαι. "Οσα έγώ έντέλλ. roelius. (58)
, ί// manifeslem vobit. Ouiissa soiiL I b k l . t

Ibid. apud FABRIC. apud F A B R K : .

(54) Έξεχύθττν έγώ. Haec conveniunt cum ulti- (59) Πνενμάτων τής χΛάνης. Yide quae de s p i r i -
mis patriarchae Jacebi vcrbis, quae de Ruben pro- tibus erroris, et d%iuoiiibiis viliorum erudile, u l
lulit, Gen. X L I X , 4. GRAB. solet, congessilGolelerius in Nolis ad llenuaelib. II^
(55) ΈτέπΛιχ^έ αε πΛηγ^ν μεγάΛηνέτ ταϊς Ja- mandat. 2. GRAB.

ί
Ί^σι μον.' Εξέπληξε με πληγή μεγάλη έπ\ τής λαγό­ 60) Σύστασις. Κίνησις. Ιυ.
νος μου. IDEM. 61) ΣυνοΑχήν. Όλκήν. ID.
(56) ΟΧτοτ χαϊ σίκερα , κ. τ. λ. Idcm tninporc 62) Βρωτών καϊ Λοτών. Βρωμάτων τε κα\ π ο μ ί -
pGLMiileiuiae snae fecil Ruben , quod propbeta Daniel των. Ιο.
dc seiuclipso iUdem fere verbis tostalur, cap. x, f (63) Νεώτερον. Νεωτερισμόν. ID.
4041 TESTAMENTUM R I B E N . 1012
έστ\, μεθ' ου έκτίσθη (64) !κστασις φύσεως, κα\ εί-Ucum quocrc crcata esi exstasis nalura, et imago nwr-
κών τοΰ θανάτου. Τούτοις τοις πνεύμασι συμμίγνυ·ι- ltis. His spiritibns commiscelur spirilus crroris. P r i
ται τδ πνεΰμα (05) της πλάνης. Πρώτον τδ τής πορ­ mus foniicaiionis Sn natiira et scnsihus insidel. Se-
νείας έν τή φύσει κα\ ταϊς αίσθήσεσιν έγκειται. Δεύ­cundus spirilus insatiabilitatis in ventre. Tcrtius
τερον πνεΰμα απληστίας έν τή γαστρί. Τρίτον πνεΰ­ spiritus pugnae in bepate ct bile. Quarlus spiritus
μα μάχης έν τω ήπατι καί τή χολή. Τέταρτον πνεΰ­ placentke el imposturae, uiper supcrfluitalem deco-
μα αρεσκείας κα\ μαγγανείας, Γνα διά περιεργίας ms apparcat. Quintus spiritus superbia», u i movea-
ώραϊος δφθή. Πέμπτον πνεΰμα ύπερηφανίας, Γνα κι- tur, et magiia sapiat. Sextus spirilus meedacii, in
νήται (66), κα\ μεγαλοφρονή. "Έκτον πνεΰμα ψεύ­ perdilione et zelo flngendi sermoncs, eosqne celan-
δους, έν άπωλεία καί ζήλω τοΰ πλάττειν λόγους, κα\ di a genere ct familiaribus. Septimus spirilus inju -
κρύπτειν λόγους αύτοΰ άπδ γένους κα\ οικείων. ΊΕβδο-stitiac, cum qua llunl furlum et disloriiones, ul fa-
μον πνεΰμα αδικίας, μεθ' ής κλοπή κα\ γρυπίσματα, ciat concupiscenliam voluptatis cordis sui. Injusti ·
Γνα ποιήση φιληδονίαν καρδίας αύτοΰ. Ή γάρ αδικία tia enim cooperatur reliquis spirilibus pcr doli as-
συνεργεΓ τοις λοιποις πνεύμασι διά τής δολοληψίας. sumplioncin. In oninibus his spiritus somni, octavus
Έπ\ πασι τούτοις τδ πνεΰμα τοΰ ΰπνου, τδ δγδοον spirrlus, copulatur crrore el pbantasia. Et ita perit
πνεΰμα, συνάπτεται πλάνη (67) κα\ φαντασία. Κα\ Β mnis junior, obtencbrans mcntem a verilate, et
0

ούτως άπόλλυται πας νεώτερος, σκοτίζων τδν νουν non inlelligens legem Dei, neque oltcdiens doclriiire
άπδ τής αληθείας, καί μή συνιών έν τώ νόμω τοΰ patrum suorum, quemadmodtim et ego passus sum
θεοΰ, μήτε υπακούων νουθεσίας πατέρων αύτοΰ, ώσπερ in juventute mea. E l niinc, H l i i , verilatein diligil.e,
κάγώ έπαθον έν τω νεωτερισμψ μου.Κα\ νΰν, τέκνα, el ipsa cuslodict vos. Doceo vos, audite Rubcn pa-
τήν άλήθειαν αγαπήσατε, χα\ αύτη φυλάξεται υμάς. Irein vestrum. Ne altcndatis visioni inulieris, ne-
Διδάσκω ύμας, ακούσατε 'Ρουβήμ τοΰ πατρδς ύμων. que in secrelo sitis cum femina quae cst sub viro,
Μή προσέχετε έν δψει γυναικδς (68), μηδέ ιδιάζετε nequc circumscrulcmini operalionem mulierum.
μετά Οηλείας ύπάνδρου, μηδέ περιεργάζεσθε πράξιν Nisi cnira vidissem Ballam balncantem in cooperlo
γυναικών. ΕΊ μή γάρ ειδον έγώ Βάλλαν λουομένηνέν loco, non incidissem in miquilalein magnam. Con-
σκεπηνώ τόπψ, ούκ ένέπιπτον είς τήν άνομίαν τήν με­ cipiens enira mcns mea muliebrem nudilalcm, nou
γάλην. Συλλάβου σα γάρ ή διάνοια μου τήν γυναικείαν sivit me dormire, donec opcratiis sum abomiualio-
γύμνωσιν, ούκ εΓασέ με ύπνώσαι, έως ου έπραξα τδ nem. Absente enim Jacob palre nostro apud Isaac
βδέλυγμα. Απόντος γάρ Ιακώβ τοΰ πατρδς ημών p&lrcm suum, exislenlibus nobis iu Gader, propc
πρδς Ισαάκ τδν πατέρα αύτοΰ, δντων ημών ένΓαδέρ, Epbrala domus Bclblebem, Ballacral cbria, el dor-
πλησίον Έφραθά (69) οίκον Βηθλεέμ (70), Βάλλα ήν C re^e-tala jJi€»iMil. in oubi€»ilo s Μ e o Iniiwlieme.
8

μεθύουσα καί κοιμωμένη, και άκαλύπτως κατέκειτο et videns nuditatem ipsius, operaltis sum impie-
έν τώ κοιτώνι· κάγώ, είσελθών. κα\ ίδων τήν γύμνω­ lateni, et derelinquens cam dormicntem, egreesus
σιν αυτής, έπραξα τήν άσί^ιαν, καί καταλιπών αυ­
sum. Et confestim angelus Dei revelavit palri meo
τήν κοιμωμένη ν, έξήλθον. Και ευθέως άγγελος τοΰ
Jacob de impielalc mea; ct veniens lugebat super
θιοΰ απεκάλυψε τψ πατρί μου Ιακώβ περ\ τής ασε­
me, non amplius tangens eam.
βείας μου· κα\ έλθών έπένθει έπ' έμέ, μηκέτι άψάμε-
νος αυτής.
Δ'. ι Μή ούν προσέχετε κάλλος γυναικών, μηδέ έν- IV. ι Ne igilurattendatis pulchritudini mulierura,
νοεϊσθε τάς πράξεις αυτών άλλά πορεύεσθε έν άπλό- neque cogilctis operationcs eanim ; sed ambulatc
τητι καρδίας, έν φόβψ Κυρίου , κα\ μοχθοΰντες έν in simplicitatecordis, in timore Domini, ct labor^n-
έργοις, κα\ άποπλανώμενοι έν γράμμασι, καί έν τοίς tcs in operibus, ct exercilanles (71) (vosmet) in lit-
ποιμνίοις υμών, έως δ Κύριος δώη ύμϊν σύζυγον, ήν teris, et in gregibus vestris, donec Dominus del vo-
αύτδς θέλει, Ίνα μή πάθητε, ώς κάγώ. "Αχρι (72) τε- bis conjugeni quani ipsevult,ut non paliamini sicul
λευτής τοΰ πατρδς ημών ούκ εΤχον πα^ησίαν άτενί- γ) ^ 8 ° * U&que ad mortem patris noslrinon babebam
e

σαι είς πρόσωπον Ιακώβ, ή λαλήσαί τινι τών αδελφών, fiduciara aspiciendi in faciem Jacob , vcl loquendi
διά τούς όνειδισμούς. Κα\ έως νΰν ή συνείδησίς μου alicui fratrum, propter opprobria. Et usque nunc
συνέχει με περ\ τής αμαρτίας μου. Καίγε παρεκάλεσέ conscientia mea cruciat me dc peccalo mco. Ει con-
με δ πατήρ μου, δτι ηύξατο περί έμοΰ πρδς τδν Κ ύ - solalus csl me pater ineus, quoniaia oravil pro uic

(64) Έκτίσ&η. Έσκοτίσθη. Ιο. bius lib. νιι Demonsiratioms evangel., pag. 347, cx
allegato loco Geneseos idem docel. Gonlra auclor

S
(65) Τό Λνεΰμα.Τα πνεύματα melius. I D .
66) "Ινα κινηται. Καυχάται. ID.
67) ΠΛάνγι."0 έστι πλάνη. ID.
68) Έν δφει γυναικός. Είς δψιν γυναικείαν. ID.
(69) Έφραθά Haec ex Gen. xxxv, 21, seqq. nar-
ranlijr : Έφραθά autejn mentio iit pracedenli v. 19,
ubi llebrxus lexlus de ea ait : O r f t n U xVl.Hatc est
Belhlehem. Similiier L X X : Αύτη έστί Βηθλεέμ. Sed
ct Demetrius apud Eu«eb. lib. rx Prceparal. evang.,
cap. 21,consentil his verbis : Ένθεν παραγενέσθαι
ε'ς Έφραθά, ήν είναι Βηθλεέμ. Indcque ipse Eusc-
Tesiumeuti Ruben in citalis vcrbis vidclur basc duo
distinguere, ct Epbralain facere domum in nrbc
Betblebem : nisi 1'orle aliquis ad inargincni intcr-
prelalionis gralia ascripserii οίκον άρτου, et prior
vox inde in lexlum irrepserit, quain corrrciurus
postea, sive explanaturus is qui Oxonieiisein codi-
cem sciipsil, έν loco οίκον p<»uil. ID.
(70) OUov ΒηΟΛεέμ. Έν Βηθλεέμ. ID.
(71) Exercilantes. In Gra?co erranles. 1D.
(72) "Αχρι- Ότι άχρι. l u .
 1043 TESTAMENTA I I I P A T R I A R C H A R U M . i044
ad Dominum, ut transeat a me ira Domini, stctit Α ptov, ίνα παρέλθη άπ' έμου ή δργή Κυρίου, ώς έδειξε
ostendit milii Dominus. Εχ co igilur tempore cuslo- μοι Κύριος. Άπδ τότε ούν (75) παρεφυλαξάμην, καί
ditus sara, et non peccavi. Propter hoc , filii mei, ούχ ήμαρτον. Διά τούτο, τέκνα μου, φυλάξασθε πάντα,
costoditeomniaquaecunque mando vobis, et non pec- δσα εντέλλομαι ύμϊν, κα\ ού μή αμαρτήσετε. "Ολε­
cabitis. Perdilioenim animae est fornicatio, dividens θρος γάρ ψυχής έστιν ή πορνεία (74), χωρίζουσα θεου,
a Deo, et appropinqnare faciens idolis; quoniam κα\ προσεγγίζουσα τοϊς είδωλοις, δτι αυτή έστι πλα-
ipea in errorem ducit intellecium et mcntem, etde- νώσα τδν νούν κα\ τήν διάνοιαν, κα\ κατάγει νεανί­
ducit jtiyenes ad infernum ante tempus (74*) ipsorum. σκους είς &δην ούκ έν καιρψ αυτών. Καί γάρ πολλούς
Nam mullos perdidit fornicalio; quoniam elsi sit άπώλεσεν ή πορνεία· δτι κάν ή τις γέρων, ή ευγενής,
aliquis senex, ve! nobilis, opprobrium ipsnm facit δνειδος αύτδν (75) ποιεϊ παρά τώ Βελιάρ, κα\ τοϊς
apud Reliar et filios bominum. Quiaenim custodivit υίοϊς τών ανθρώπων. Επειδή γάρ έφύλαξεν έαυτδν
seipsum Josepb ab omni muliere, et cogitationes pur- Ιωσήφ άπδ πάσης γυναικδς, κα\ τάς εννοίας έκαθά-
gavit ab omni fornicatione, mvcnil gratiam coram ρισεν άπδ πάσης πορνείας, ευρεν χάριν ενώπιον Κ υ ­
Domino et bominibus. Etenim inulla fecit ei jEgy- ρίου χα\ ανθρώπων. Κα\ γάρ πολλά έποίησεν αΟτψ
plia, el roagos advocavit, ct pbarmacaei obtulii; et ^ ή Αίγυπτία, κα\ μάγους παρεκάλεσε, κα\ φάρμακα
αύτφ προσήνεγκε· κα\ ούκ έδέξατο τδ διαβούλιον τής
non suscepit consilium antmae ejus desiderium per-
ψυχής αύτου έπιθυμίαν πονηράν. Διά τούτο δ θεδς
niciosum. Propler hoc Deus patrum meorum eruit
τών πατέρων μου ϊρ0ύσατο αύτδν άπδ παντδς δρατοΰ
cum ab omni visibilt et abscondita morle. Si enim
καί κεκρυμμένου θανάτου. Έάν γάρ μή κατίσχυση ή
non pra3valeat fornicatio roenti, neque Beliar prae-
πορνεία τήν έννοιαν (76), ουδέ δ Βελιάρ κατίσχυσε*
valebit vobis.
υμών.
V . ι Perniciosae sunt mulieres, filii m e i ; quo- Ε'. ι Πονηραί είσιν αί γυναίκες, τέκνα μου, δτι μή
niam non babenles poteslatem vel virtutem super έχουσαι έξουσίαν ή δύναμιν έπί τδν άνθρωπον, δολι-
bominem , dolose agunt in formis, quoroodo eum εύονται έν σχήμασι, πώς αύτδν πρδς αύτάς έπισπά-
ad ipsas attrahant; et quem per foriiludinera non σωνται · καί δν διά δυνάμεως ούκ ίσχύουσι καταγωνί-
possunt vincere, bunc per decep;ioncm vincunt. σασθαι, τούτον δι' άπατης καταγωνίζονται. "Οτι καί­
Quoniam et de eis dixil mihi angelus Dei, et docuit γε περ\ αυτών είπε μοι δ άγγελος τού θεού, χαί έδί-
me, quod mulieres vincuntur a spiritu fornicationis δαξέ μ ε , δτι αί γυναίκες ηττώνται τψ πνεύματι της
eupra bominem, et in corde macbinantur adversus πορνείας υπέρ τδν άνθρωπον, κα\ έν καρδία μηχα-
bomines, et pcr omatum errare faciunt primo e o - £ ν ώ ν τ α ι
ανθρώπων, κα\ διά τής κοσμήσεως
κ α τ λ τ ώ ν

rum mcnlcs, et per visum vonenum ineerunt, et πλανώσιν αυτών πρώτον τάς διανοίας, κα\ διά τού
tunc opere capiivant : non enim potesi mulier ho- βλέμματος τδν ίδν ένσπείρουσι, κα\ τδτε τψ έργψ
mincin cogere. Fugite ergo fornicitionem , filii αίχμαλωτίζουσιν · ού γάρ δύναται γυνή άνθρωπον βιά-
B

mei, et pracipke mulieribus vestris ct filiabus ut σασθαι. Φεύγετε ουν τήν πορνείαν, τέκνα μου, κα\ προσ-
non ornenl capila et visus earum · ; quoniam o m - τάσσετε ταϊς γυναιξίν υμών, κα\ ταϊς θυγατράσιν,
nis mulicr dolose agens in bis, in punitionem sa?- ϊνα μή κοσμώνται τάς κεφάλας κα\ τάς δψεις αυ­
culi reservala est. Iia enim seduxerunt Vigiles anle τών (77), δτι πάσα γυνή, δολιευομένη έν τούτοις, είς
diluvium; et ilii assidue vidciues cas, affecti sunt κόλασιν τού αίώνος τετήρηται. Ούτω γάρ έθελξαν
desiderio ad iuvicero, el concepertint nienle opera- τούς Έγρηγόρους πρδ τού κατακλυσμού · κάκεϊνοι
tionem, et iransfigurali aunt iu bomiues, et in συνεχώς όρώντες αύτάς, έγένοντο έν επιθυμία αλλή­
coitu virorura suorum coappai nerunt c i s ; et illas λων, κα\ συνέλαβον τή διανοία τήν πράξιν, κα\ μετε-
desiderantea mente imagiuaiionea eorum, pepcre- σχηματίζοντο είς ανθρώπους, καί έν τή συνουσία των
runt giganles. Apparuerunt enim eis Yigiles nsque ανδρών αυτών συνεφαίνοντο αύταϊς· κάκείνα ι, έπι-
ad coeluiu auingemes. θυμούσαι τή διανοία τάς φαντασίας αυτών, έτεκον
D γίγαντας. Έφαίνοντογάρ αύταϊς Έγρήγοροι (78)έο3ς
τού ουρανού φθάνοντες.
VI. c Custodile igitur vos a fornicalione; ei si Cj". c Φυλάξασθε ούν άπδ τής πορνείας* χαί εί
voltis purgari menie, custodile eensus vesiros ab λετε καθαρεύειν τή διανοία, φυλάξασθε τάς αισθήσεις
omui femina. Et illis etiam praccipite non commu- άπδ πάσης θηλείας. Κάκείναις δ' έντείλασθε μή συν­
nicare cum horoinibus, ut et ipsaepurgentur menle. δύαζε ιν άνθρώποις, ίνα καί αύταΙ καθαρεύωσι τή δια-
• I. Cor. v i , 48. M T i m . n , 8, 9,

\ (73) Τότε ovv. Τότε έως εννοιών. GRAB.
(74) Ή αορτεία. Ή αμαρτία, ή διά τής πορνείας.Ιο.
(74 )TexlusGraecus bal>el: nonin ΐεηιφοτε, rcerus
hcbraismus, DTO Κ71, ut Eccles. ν ι ι , 48 : Νε mor
rian$ in temvore non tuo. OBACB.
(75) "Ονειδος αντότ. Όνειδισμδν έαυτψ. ΙΒ.
(7G> Ti\rbrroiar. Τής εννοίας. ID.
(77) 'Όψεις αυτών Πρδς άπάττν διανοίας addit. In.
(78) Εγρήγοροί. De Egrcgons plura ex Gcorgio,
Syncello describil Grabitis hic, in Nolis ad tom. I
Spicileg. pag. 347, seq., ex <oq«e Fabricius in Cod.
Pseud. Vel. Te$t. toni. 1, pag. 479, seq. De Egre
goris item in scriplo quodam ψευδεπίγραφη) Heno-
chi patriarchae commemoraiis, erudilam instituit
disquisitionem Jo. Henricus Schulzius cap. 4 . / i t -
sioria! medicmc? α rerum iniiio ad annum urkis Homm
DXXX V dεducta^, rdilac Lipsiac472S.
10*5 TESTAMENTUM SIMEONIS. !04β
νοία. A i γάρ συνεχεϊς συντυχίαι, κάν μή πραχθή τδ Α Continua enim consortia, et si non peracta fuerit
άσέβημα, αύταϊς μέν είσι νόσος ανίατος, ύμϊν δέ impielas, tameu ipsis sunt aegritudo insanabilis, vo-
δνειδος του Βελιάρ αίώνιον · δτι ή πορνεία ούτε σύν- bis vero opprobrium Beliar sempitcrnum; quouiam
εσιν ούτε εύσέβειαν έχει έν εαυτή, κα\ πας ζήλος κατ­ fornicalio neque tntellectura neqne pietatem babet
οικεί έν τή επιθυμία αυτής. Atd τούτο ζηλώσετε in seipsa , et oninis zelus babital in desiderio cjus.
τούς υίούς ΑεύΙ (79), καί ζητήσετε ύψωθήναι υπέρ Propter hoc invidebilis filiis Levi, et quaeretis
αυτούς, άλλ' ού δυνήσεσθε. Ό γάρ Θεδς ποιήσει τήν exallari super eos, sed non poteritis. Deus eiiim
έκδίκησιν αυτών, καί άποθανεϊσθε θανάτψ πονηρψ. faciet vindiciam eorum, et moricmini morle per-
Τώ γάρ Λευΐ έδωκε Κύριος τήν αρχήν, κα\ τψ niciosa. Levi cniro dedit Dominus principatum et
Ιούδα, μετ' αυτών κάμοί, καί Δάν, κα\ Ιωσήφ, τού Judae, cum his et mibi et Dan el Joseph, ut essemus
είναι έπ\ άρχοντας. Διά τούτο εντέλλομαι ύμϊν άκούειν principes. Propter hoc mando vobis audire Levi,
τψ Λευί, δτι αύτδς γνώσεται νόμον Κυρίου, κα\ quoniam ipse noscei legem Domini, et dividet j u -
διαστελεϊ είς κρίσιν κα\ θυσίας (80) υπέρ παντδς dicia (81) et sacrificia pro omni Israel, usque ad
Ισραήλ , μέχρι τελειώσεως χρόνων άρχιερέως Χρι- consummalionem temporum principis sacerdotum
στού, δν είπε Κύριος. Όρκώ ύμδς τδν θεδν τού ού- β Christi, quem dixit Dominus. Adjuro vos per Deum
ρανού ποιήσαι άλήθειαν Ικαστον πρδς τδν πλησίον coeli, iit facialis veritatem unusquisque proximo
αυτού, κα\ πρδς τδν (82) Αευϊ έγγίσατε έν ταπεινώσει suo, et ad Levi appropinquate in bumiliiale cordis,
καρδίας, ϊνα δέξησθε εύλογίαν έκ τοΰ στόματος αύ­ ut recipiatis benedictionem ex ore ipsius. Ipste enini
τοΰ. Αύτδς γάρ ευλογήσει τδν Ισραήλ κα\ τδν Τού- benedicet Israeli et Judae; quoniam eum elegit
δ α ν δτι έν αύτψ έξελέξατο Κύριος βασιλεΰσαι Dcus regem (83) super omnes populos. Et adora-
πάντων τών λαών. Κα\ προσκυνήσετε τψ σπέρματι bitis semen ipsius (84), quoniam pro vobis morie-
αύτοΰ, δτι υπέρ ύμων άποθανεϊται έν πολέμοις δρα- tur in bellis visibilibus et invisibilibus, et erit in
τοϊς καί άοράτοις, κα\ έσται έν ύμϊν βασιλεύς vobis rex saecolorum. >
αιώνων. >
Ζ'. Κα\ απέθανε Τουβήμ, έντειλάμενος ταΰτα τοϊς VII. Et morluus est Ruben, cum precepisset
υΐοϊς αύτοΰ · χαί έθεντο αύτδν έν σορψ, έως δτε άνε- baec filiis suis; et posuerunt eum in theca, usque-
νέγκαντες αύτδν έξ ΑΙγύπτου, έθαψαν έν Χεβρών, έν quo referentes euro ex Mgypte, sepelierunt tn
τψ σπηλαίψ τψ διπλψ, δπου οί πατέρες αύτοΰ. Hebron in spelunca duplici. ubi patres ejus(dor-
mieruni).
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'. ( CAPUT II.
Αοα&ήχη Συμεών, χερϊ φθόνου. Testmnenlum Simeoni$, de invidia.
Α'. 'Αντίγραφον λόγων Συμεών , λ έλάλησε τοις I. Transcriplum verborum Simeon, quae locuius
υΐοϊς αύτοΰ, πρδ τοΰ θανεϊν αύτδν έν ρκ' έτει τής est filiis s u i s , antequam morereiur centesimo
ζωής αύτοΰ, έν φ έτει άπέθανεν Ιωσήφ. *Ηλθον vicesimo anno vitac suae, in quo mortuus est Jo-
γάρ έπισκέψασθαι αύτδν ά^ωστοΰντα · κα\ έν- seph. Veneront enim visitare ipsum aegrotanlem :
ισχύσας έκάθισε, κα\ κατεφίλησεν αυτούς, και εϊπεν et enixus sedit in lecto.etosciilatus esleos,et dixit
αύτοϊς · els:
Β'. ι Ακούσατε, τέκνα, ακούσατε Συμεών τοΰ πα­ II. ι AiifHle, fllii, audile Simeonem patrem ve-
τρδς υμών, δσα έχω έν τή καρδία μου. Έγώ έγενή- strum , quaecunque habeo in corde meo. Ego geni-
θην έξ Ιακώβ τοΰ πατρός μου υίδς δεύτερος, κα\ Αία tus sum ex Jacob patre meo (llius secundus; et
ή μήτηρ μου έκάλεσέ με Συμεώνα, δτι ήκουσε Κ ύ ­ Lia roater mea vocavit me Simeonem, quoniam au-
ριος τής δεήσεως αυτής. Δυνατδς έγενόμην σφόδρα, divit Doroinus oralionem ipsius. Potens effeclus
ούκ έδειλίασα πράξιν, ουδέ έφοβήθην άπδ παντδς sum valde; non formidavi operationem , neque t i -
πράγματος. Ή γάρ καρδία μου ήν σκληρά, κα\ τά mui ab omni re. Cor enim meum erat durum, et
ήπατα μου ακίνητα, κα\ τά σπλάγχνα μου άσυμπαθή* * hepata mea imroobilia, et viscera mea non compa-
δτι χαί ή ανδρεία άπδ Ύψιστου δέδοται τοις άνθρώ- lientia; quoniam et fortitudo ab Allissimo datur ho-
ποις έν ψυχαϊς και έν σώμασι. Κα\ έν τψ καιρψ νεό- minibus in animabus et corporibus. Et in lempore
τητος έζήλωσα τδν Ιωσήφ, δτι ήγάπα αύτδν δ πατήρ juventutis invidi Joseph, quoniam dilexlt eum pater
ημών* κα\ έστήρισα έπ' αύτδν τά ήπατα μου του noster; el firmavi super eum bepata mea ad occi-
άνελεΐν αύτδν, δτι δ άρχων τής πλάνης, άποστείλαςτδ dendum etim, quoniam princeps erroris, mitlens
πνεΰμα τοΰ ζήλου, έτύφλωσέ μου τδν νουν, μή προσ- spiritum zeli, excaecavit mentem meam, ut non at-
έχειν αύτψ ώς άδελφψ, καί μή φείσασθαι Ιακώβ τοΰ tenderem ei sicut fratri, nec parcorem Jacob palri
πατρός μου. 'Αλλ' δ θεδς αύτοΰ, κα\ δ θεδς τών πα­ meo. Sed Deus ejus et Deus palrura ejus, mit-
τέρων αύτοΰ, άποστείλας τδν άγγελον αύτοΰ, αύτδν tens angelum suum , eruit eum ex mambus

(79) ΖηΛώσετε τους νΐονς Αευΐ, etc. ftespicii
ad rebeUionem Dathan, Abiron e l Hon, alque poe-
nam iis infliciam. de qua Num. xvi, 1, seqq. GRAB.
(80) Θυσίας, θυμιάσει. ID.
{81) Dividel judicia. Discernct in judicium. ID.
(82) Καϊ αρος τόν. ΚαΧ άγάπην έκαστον πρδς τδν
άδελφδν αύτου. Ι ο .
(83) EUgit eum Deus ngem. In co elcgit Dominug
regnare. li>.
(84) Semen iptitu. Ipeum. ID.
1047 r E S T A M E N T A III PATRIARCII A R l M. 104S

meis. IH eDim EGO JERAM in Sicbimis AFLCIRE Α
ungueniom gregibus, ei Ruben in Doibaim ubi
eranl neccssaria nobis et oronis penus, Judas fra-
ier uieus vetidhlit eum Ismaelilis. Ει veniens R o -
ben tristatus est; voluit enim ipsum salvuro redu-
ccre ad palrem. Ego vero iratus eram Judae, que-
niam vivenlem ipsum dimisit; et fui iqenses quin-
qoe iratus e i ; impedivjt autem me Deu9, et probi-
boit a nie operationero naapuum, qiionjam manqs
inea dextra semi$icca erat per dies seplem. E i co-
gnovi, iilii, quod propler Joseph hoc roibi accidit;
et pceniiens flevi, et oravi Dominum ut restitueret
manum meam,el abstinerem ab omni iiiquiRauiemo
el iuvidia, et ab omni insipientia. Cognovi enim
quod perniciosaro rem cogiiaveram corara Pomino
c l Jacob palxe meo, conlra Joseph fratrero meum,
έχ ΤΏΝ ΧΕΙΡΏΝ μον έ^ύσατο. '0ς γάρ ΈΓΏ έπορεύ-
θην έν Σικήμοις, ένέγχαι άλειμμα τοίς ποτμνύκς, κα\
Τουβήμ είς Δοθαΐμ, δπου τά έγχρήζοντα ήμίν, χα\
φάσα ή άπόθεσις, Ιούδας δ αδελφός μου έπώλησεν
αύτδν τοίς Ίσμαηλίταις. Και έλθών Τουβήμ έλυπή-
θη· ήθελε γάρ αύτδν διασώσαι πρδς τδν πατέρα.
Έγώ δέ ώργίσθην τψ Ιούδα, δτι ζώντα αύτδν απέ­
λυσε ' καί έποίησα μήνας πέντε όργιζόμενος αύτψ *
καίγε συνεπόδισε με δ Θεδς, χα\ έκώλυαεν άπ' έμοΰ
δρασιν χειρών * δτι ή χ*ίρ μον ή δεξιά ήμίξηρος ήν
έπί ημέρας ζ\ JLa\ έγνων, τέχνα, δτι περί Ιωσήφ
τοΰτό μοι συνέβη * %α\ μετανοήσας έκλαυσα, κα\
ηύξάμην Κυρίω, ίνα άποκαταστήση τήν χείρα μου,
κα\ άπόσχωμαι άπδ παντδς μολυσμοΰ, κα\ φθόνου, χαί
άπδ πάσης αφροσύνης. "Εγνων γάρ, δτι πονηρδν
πράγμα ένεθυμήθην ενώπιον Κυρίου, χαί Ιακώβ τοΰ
B

iuvidens e i . ιατρός μου, διά Ιωσήφ τδν άδελφδν μου, φθονήσας

αύτψ.
III. c Et nunc, filii, cu*todite vos a spirilibus Γ . ι Κα\ νδν, τέχνα, φυλάξασθε άπδ τών πνευμά­
erroris et invidiae. Elenim invidia doipioatur oratu των τής πλάνης χα\ τοΰ φθόνου. Καί γάρ δ φθόνος
iqtelligemia? hQwimig, «»( IIOQ patitur eum vel co- κυριεύει πάσης τής διανοίας τοΰ άνθρωπου , χα\ ούχ
medere, vel bibere, ve( facere aliquid b o n i ; aed άφίησιν αύτδν ούτε φαγείν, ούτε πιείν, ούτε ποιήσαι
aemper suggerit occidere euro, cui iovidelur; et τι αγαθόν * άλλά πάντοτε υποβάλλει άνελείν τδν φθό­
iovidiosus semper floret, invidens vero marcescit. νου με νον* χα\ δ μέν φθόνου μένος πάντοτε ανθεί, ό (Λ
Per duos annos dierum in liraore Dotnini punivi φθονών μαραίνεται. Δύο έτη ήμερων έν φόβψ Κυρίου
auiraam meam jejunio ; et cognovi quod solmio i n - έκάκωσα τήν ψυχήν μου έν νηστεία · χαΛ έγνων δτι ή
vidia3 pcr timorem Det eilicitur. Si quU ad D<um- λύσις τοΰ φθόνου διά φόβου Θεοΰ γίνεται. Έάν τις
uum refugiat, aufugit perniciosus apirims ab ipao, έπ\ Κύριον χαταφβύγη, άποτρέχει τδ πονηρδν πνεΰ­
et efficilur ment levie; et jam compaiitur invidioso, μα άπ' αύτοΰ, χα\ γίνεται ή διάνοια κούφη· κα\
et non reprebendil dHigeMes ipsum, et ita quiescil g χ ιπδν συμπαθεί τψ φθονουμένψ, κα\ ού καταγίνω-
0

ab invidia. σκει τών άγαπώντων (85) αύτδν, καί ούτως παύεται

τοΰ φθόνου.
IV. < Et iaterrogabat paler de me, quoniam Vidil Δ'. c Κα\ήν ερωτών ό πατήρ περί έμοΰ, δτι έώρα
me tristera, ei diceham: < Hepata mea doleo.» T r i - με σχυθρωπδν, κα\ έλεγον * c Τά ήπατα μου κακού μα ι
slabar enimsupra oruDes,quoniam ego eratn causa έγώ.ΓΕπένθουν γάρ παρά πάντας, δτι έγώ ήμην αί­
veoditionis Josepb. Et quando dcscendinua in τιος τής πράσεως Τωσήφ. Κα\ δτε χατέβημεν είς
Algyplum, et ligavit me velut ezploratorero, cognovj ΑΓγυπτον, χα\ έδησέ με ώς κατάσκοπον, έγνων δτι
quodjuete patiebar, etnon sum contrisiatus. Jo- δικαίως πάσχω, κα\ ούκ ελυπούμην. Ιωσήφ δέ ήν
gepb vero erat vir boous; ei habens Spirituin Οςί Ανήρ άγαθδς, κα\ έχων πνεΰμα Θεοΰ έν αύτψ, εύ-
iii seipso, misericors el clemens, non recordaliie σπλαγχνος x«\ ελεήμων, ούκ έμνησικάκησέ μοι, άλλά
esl faeere malum mibi, $ed ei dilexit me ut alios χα\ ήγάπησέ με, ώς τούς άλλους αδελφούς. Φυλάξασθε
fratres. Custodite igitur vos, lilii oiei, ab omni zelo ουν, τέκνα μου, άπδ παντδς ζήλου κα\ φθόνου, κα\
ei iuvidia, el ambulale in simplieiuie aaimae et iu πορεύεσθε έν άπλότητι ψυχής, καΥ έν αγαθή καρδία,
bonocorde, cogilantes frairem patris vestri, ut del έννοοΰντες τδν πατράδελφον υμών (86), ίνα δώη κα\
ei *obis Deus gialiam, el gloriara, et benedictioneui D Q ^ V O Θεδς χάριν, κα\ δόξαν, καλ βύλογίαν έπί τάς
guper capila vestra, sicut videiis in ipso. Omnibus κεφάλας ύμων, καθώς ε^δετε έν αύτψ. Οάσας τάς ημέ­
diebus nwi exprobravit DOU de verbo boo, sed dile- ρας ούχ ώνείδισεν ημάς περ\ τοΰ λόγου τούτου, άλλά
x U PQ* u i anioiam suam, et supra iilios $uos glori- ήγάπησεν ημάς ώς τήν ψυχήν αύτοΰ, ηαΧ υπέρ τους
flcavil QOS ; e( djvitias* el pecora, et Cructus onuii- υίούς αύτοΰ έδόξασεν ημάς, καλ πλοΰτον, χα\ κτήνη,
bus QQbis largiius est. E i vos ergo, iilii mei dtlecti, κα\ καρπούς έχαρίσατο πάσιν ήμίν. Καί ύμείς ουν,
diligi^e unusquisque (ralrem suum in bona corde, τέχνα μου αγαπητά, αγαπήσατε έκαστος τδν άδελφδν
et araovete a VQbis spirUum iovidias, quoniam ule αύτοΰ έν αγαθή καρδία, κα\ άποστήσατε άφ' ύμων
agresiem facit aniioam, et corrumpU cerpus , in *δ πνεΰμα τοΰ φθόνου, δτι άγριοι τοΰτο τήν ψυχήν,
iram et bellum venit consilium, et in aanguiiiem κα\ φθείρει τδ σώμα, δργήν χαί πόλεμον παρέχει τδ
(caedes) exacuit, et in exstasin ducil mentem , et διαβούλιον (87), καί είς αίματα παροξύνει, καί είς
non sinit intellectum in bominibos operari; sed ct έκστασιν άγει τήν διάνοιαν, χα\ ούκ έ | τήν σύνεσιν
(85) Καϊ ov χαταγίτόχτχει rwr άγαχύηττωτ. Συγ- omissa Mint in ms. cod. Oxon. Io.
γινώσκει τοίς άγαπώσιν. GRAB. (87) Tt dku6cvMcr. Τψ διαβουλίψ. Ιι*.
(86) Έντοϋνττες rdr χατράδεΑφον ύμων. Hxc
40410 TESTAMENTUM SMBONlS. 1050

έν άνθρώποις ένεργεϊν * άλλά κα\ τον ύπνον αφαι­
ρεί (88), χαί κλόνον παρέχει τή ψυχή, χαί τρόμον τψ
σώματι * δτι καίγε έν ύπνω τις ζήλος κακίας αύτδν
φαντάζων κατεσθίει, κα\ πνεύμΛχσι πονηροϊς διατα­
ράσσει τήν ψυχήν αύτοΰ, κα\ έκθροεϊσθαι τδ σώμα
ποιεί, καί έν ταραχή διυπνίζεσθαι τδν νούν, χα\ ώς
πνεΰμα πονηρδν κα\ ίοβόλον έχων , ούτως φαίνεται
τοίς άνθρώποις.
Ε'. c Διά τοΰτο Ιωσήφ ήν ωραίος τω είδες, καΛ
καλδς τή δψει, δτι ούκ ένφκησεν έν αύτφ ουδέν πονη­
ρόν · τήν γάρ ταραχήν τοΰ πνεύματος τδ πρόσωπον
δηλοί. Καί νΰν, τέκνα μου , άγαθύνατε τάς καρδίας
υμών ενώπιον Κυρίου, χαί εύθύνατε τάς οδούς υμών
ενώπιον τών ανθρώπων, κα\ έσβσθε εορίσκοντες χάριν
ενώπιον Θεοΰ κα\ ανθρώπων. Κα\ φύλασσε σθε τοΰ μή
πορνεύειν * δτι ή πορνεία μήτηρ έστί πάντων τών
κακών, χωρίζουσα Θεοΰ, κα\ προσεγγίζουσα τφ Ββ-
λιάρ. Έώρακα γάρ έν χαρακτηρι γραφής Έ ν ώ χ ,
δτι οί υιοί υμών μεθ' υμών έν πορνεία φθαρήσονται,
καί έν Αευί άδιχήσουσιν έν (Ρομφαία. 'Αλλ' ού δυνή-
σονται πρδς Αευΐ, δτι πόλε μον Κυρίου πολεμήσει, καΛ
νικήσει πάσαν παρεμβολή ν υμών, κα\ έσονται όλίγι-
στοι έπιμεριζόμενοι έν τφ Αευΐ κσΛ Ιούδα* κα\
Εσται (89) έξ υμών είς ήγεμονίαν, καθώς κα\ δ πατήρ
Ιακώβ προεφήτευσεν έν εύλογίαις (90).
Cp. t Ιδού προείρηκα ύμίν πάντα, δπως δικαιωθώ
Απδ τής αμαρτίας τών ψυχών υμών. Έάν δέ άφέτ
λητε άφ' υμών τδν φθόνον, κα\ πάσαν σχληροτραχη-
λίαν, ώς (&όδον ανθήσει τά δστά (91) μου έν Ισραήλ,
πα\ ώς κρίνον ή σαρξ μου έν Ιακώβ, χα\ έσται ή
οσμή μου ώς δσμή Λιβάνου, χα\ πληθυνθήσονται ώς
κέδροι άγιοι έξ έμοΰ έως αιώνος, καί οί κλάδοι αυ­
τών έως είς μακρδν έσονται. Τότε άπολείται σπέρμα
Χαναάν, κα\ έγκατάλειμμα ούκ έσται τφ 'Δμαλήκ,
κα\ άπολοΰνται πάντες οί Καππάδοκες, κα\ πάντες
οί Χετταϊοι έξολοθρευθήσονται. Τότε εκλείψει ή γή
Χ ά μ , χα\ πάς δ λαδς άπολείται. Τότε καταπαύσει
aomnnm auferl, et turbationcm tribuit anirria-, el
tremorcm corporf; quoniam et in sonuio aliquis
zclus maliliae imaginalioni insidens ipsum corrodit,
et spirilibus perniciosis eonturbat antmam ipsins,
et expavescere corpus facil, et conlurbatione excl-
lari menlem *, et sioul spirUum pemiciosum et ve-
nenum fundenteoi habens, Ua apparet homimbtts.
V . < Propterca Josoph eral pulcber facie et deco-
rus aspectu, quoniam non babilavii in ipso quid-
quam pernlciosum; conturbationcm enim spirilue
ficiee manKestat. E t n u n c , filii mei, benigna facite
corda veslra coram Domino, el rectas facile vias
vestras coram bominibii9, et invenielis gratiam co-
ram Deo et boininibus. Et cavele, nc forniccmini;
quonfam fornlcalio maler cst omniuni nialorum,
dividcne a Deo, et appropinqitarc lacicns ad Beliar.
Vidi enim in charaelere sctiplure Enoch, quod (ilii
vestri vobiscum in fornicatioiie corrumpenlur, et
Levi iqjnaiiiam facSt2n4 in gtadio. Sed non pra»va-
lebunt canira Lovi, qaoniam bellum Domini bella-
bit, et vinctt a w i e castrum vestmm, et eruni pau-
ciBsimi divisi in Lavi et Juda; et tni e vobis dux,
quemadmodiwn paVer neus Jaeob prophetavit in
benediciionibys.
Y l . Ecce prsedixi vobis omnia, ut jiislificer a
peocato animarttm vesirarum. Si anlem aoieralis a
vobis mvidia» ei oamen cervicis dariiiem, ut roea
fiorebuRl ossa mea in Israel, et ut llliom caro mea
iu Jacob; et eril odor metis sicot odor Libanl, et
multipticabuntur u i cedri, sancti ex roe uaque in sa»-
cubun, et rami eorum usque in longtlndinero dierum
ennrt (92). Tiwcperibktemeii Gbanaan, et resi-
duum nonerit Amalecb, et peribant omnes Gappa-
docea, et omnes Geihaei perdentur. Tunc deficiet
tcrra Gbam, el omnis populus peribit. Tunc rcqtite-
scet omnis terra a perturbatione, et omnis qux sub

(88) 'ΑΧΙΑ χαϊ τότ ϋχτοτ αφαιρεί, flaec oroissa giensis et Roberli Lincoloiensis praferre vellet,
Sitnt ία ms. cod. Oxon. ID. juxta quam Simeon aflirmavit, ex posteris ejus
(89) "Εσται. Ούκ iwbliMioi est, quod sensnmpror- fore ducom ; neque hunc sensum ex ultimis Jacobi
siis oontrarimn faciu Virfe notain seqiieiue-q. ID. verbis, Gen. XLIX , elicere, nec facilo cum pnece-
(90) Ev εύΛογίαις. Dum hic de posteris Simeo-
%
dentibus in Simeoiiis Teslamento verbis conciliare
nis dicitar: Ka\ έσονται όλίγιστοι, έπιμεριζόμενοι poteril. 1D.
έντωΛευΐκα\ Ιούδα, alludilur ad vaiiciniiiro Ja- (91) Ώς(>ό6οτ ανθήσει τά άστα, κ. τ . λ. Respi-
cobi de tribu Simeoii, Gen. x u x , 7 : Αιαμεριώ αυ­ eil forlasee atictor ad Eccli. XLVI, 14: Τα άστα αυ­
τούς έτ Ίαχωβ, καϊ δ ιασπερώ αντονς έν ΊσραήΛ. τών άταθάΛοι έχ του τόΛου αυτών: 0*$α eerum
Quod in Simeone impletum esse patet ex Josue xix,
f l l Paralip. i v . Sequeuiia quod altinel: KaV ούκ S justorum) pullulent άε loco IUO. Ubi vir summti9
acobus Bemgnus Bossueliis hsec adnolat: c Ossa
Ισται έξ υμών είς ήγεμονίαν (uti recle in codiceOxo- eorum puUulenl, formuia bene approcandi morluis,
niensi legilui), diflicilius est conjeclare, quibu$ Ja- ut patet infra XLIX, 42 : ΚαΧ τών δώδεκα χροφη-
cobi verbis ista intimentur. Dicereni anctorem re- τώτ τά όστά άταθάΛοι έχ τον τόπον αυτών: Εί
apexisse b « c Jacobi verba : Ccelui eorum non jun- duodecim propfietarum ο$$α pullulenl de loco suo.
gatur gloria mea id esl in Iribu eorum non existat Quasi diceret: Eoriim memoria reflorescal. Alludit
%

regnum Israelilicum, si aliquem ex veteribus pro aulem ad consueiudincm collocandi sepulcra in

hac exposilione adducere possem. Verum bi longe amoenis et virentibus locis, pula bortis (IV Reg.
diversnm boruin verborum sensum tradunt; ideo- xxi, 18,20), Ghrisii quoque monumento in borlo
que dicendum, vel citalionem benedicliooum Jacobi ouodam posilo (Joun. x i x , 41). Gredo ad commen-
ad ha?c non pertinere, sed ad ea quae preccsserunt; cbndaiu pioruiB pcrennem ac semper vironiem roe-
vel auclorem Testamenti Levi non allegasse beiie- inoriam ac spem resurreclionis: qui borli cum v i -
dicliones Jacobi in canonico libro Geneseos descri- rescerent, ipsa ossa de loco suo, id esi de sepulcro
ptas. sed apocrvpbura Jacobi lesiatnentum inier veluti gernunare, et suo quodam modo rcviviscere
διαθήκας τριών Πατριαρχών, quarum nientionem ct videbanlur. ι Neque aliud lnouere videlnr bic S i -
ego in prafat. ad baec Teaamtnla f e c i , el ipse meon, ad menlein aucloris homm TeHameniorum.
nostcr aucior in Teslamenlo Benjamiii § x, injecit. (92) Erunt. Id est, latisekQc se diffoudciit. G R A B .
C x i c i um si quisquam lcctionem codicis Cantabri
4051 T E S T A M E N T A 1 Π PATRIARCHARUftf. W5S
codo est, ι bello. Tunc Sem gloriGcabilur, quando Α πάσα ή γη άπδ ταραχής, κα\ πάσα ή ύ·τ ούρανδν
Dominus Deus Magnus Israel apparebit in lerra ut άπδ πολέμου. Τδτε' Σήμ ένδοξασθήσεται, δτε Κύριος
bomo, et salvabil in ipso Adam. Tunc dabuniur δ θεδς μέγας τού Ισραήλ φαινόμενος έπ\ γης (95)
omnes spirilus erroris in cuuculcationem, el bomi- ώς άνθρωπος (94), κα\ σώζων έν αύτφ τδν Αδάμ.
nes regnabunt super perniciosos spiritus. Tunc re- Τότε δοθήσονται πάντα τά πνεύματα τής πλάνης είς
surgam in laetilia, ei benedicam AUissimo in mira- καταπάτησιν, κα\ οί άνθρωποι βασιλεύσουσι τών πο­
bilibus ipsius ; quoniam Deus corpus assumcns, et νηρών πνευμάτων. Τότε άναστήσομαι £ν ευφροσύνη,
comedcns cum bominibus, salvavii eos. καί ευλογήσω τδν Ύψιστον έν (95) τοΓς θαυμασίοίς
αυτού * δτι δ θεδς σώμα λαβών, κα\ συνεσθίων άν­
θρωποι ς, έσωσεν αυτούς.
VII. c Et nunc, filioli mei, obediteLevi, et in Juda Ζ'. ι Κα\ νΰν, τεχνία μου , ύπαχούετε Αευί, χα\
liberabimiui; el ne efferamini super duae tribus έν Ιούδα λυτρωθήσεσθε · χα\ μή έπαίρεσθε έπ\ τάς
bas, quoniam ex ipsis orielur vobis salus Dei. Sus- δύο φυλάς ταύτας, δτι έξ αυτών άνατελεϊ ύμιν τδ
cilabit enim Dominus ex Levi pontiiicem, et ex σωτήριον τοΰ θεοΰ. Αναστήσει γάρ Κύριος έχ τοΰ
Juda regem, Deum et bominem. Uic salvabit orones Λευΐ αρχιερέα, χαι έχ τοΰ Ιούδα βασιλέα (96),
genles, et genus Israel. Propler boc omnia mando βεδν χα\ άνθρωπον. Ούτος σώσει πάντα τά έθνη, χαί
B

vobis, ut et νο» mandetis falais vestris , ut custo- τδ γένος τών Ισραήλ. Διά τοΰτο πάντα (97) εντέλ­
diant illa in generaliones eorum.» λομαι ύμϊν, ϊνα χα\ ύμεϊς έντείλησθε τοϊς τέκνοις
υμών, δπως φυλάξωσιν αυτά είς τάς γενεάς αυτών, ι
VIII. Et Simeon consummavit sermones, quos Η'. Κα\ συνετέλεσε Συμεών εντελλόμενος τοϊς
mandavit liliis suis, et dormivit cum patribus stiis, υίοϊς αύτοΰ, καί έκοιμήθη μετά τών πατέρων α,ύτοΰ,
ciini esset cenluni et viginti annorum. Et posuerunt ετών ρκ*. Κα\ έθηκαν αύτδν έν θήκη ξύλων άσηπτων,
eum in tbecam Jignorum non putrescentium, ut re- τοΰ άναγαγεΓν τά δστά αύτοΰ έν Χεβρόν. Κα\ άνή-
ducerent ossa ejus in Hebron. Et reduxerunt ea νεγκαν αυτά έν πολέμφ Αίγυπτίων κρυφή. Τά γάρ
clam in bello iOgypliorum. Ossa enim Joseph custo- όστά Ιωσήφ έφύλαττον οί Αίγύπτιοι έν τοις τα-
diebant j£gyptii in airariis regum. Dicebant enim μείοις (98) τών βασιλέων. "Ελεγον γάρ αύτοϊς οί
eis incantalores, quod si deportenlur ossa Josepb, έπαοιδο\, δτι έν έξόδωδστέων Ιωσήφ έσται έν πάση
lorent in omni iOgyplo lenebrae et caligo et plaga τή γή Αίγύπτου σκότος, κα\ πληγή μεγάλη σφόδρα
magna valde iEgyptiis, tit cum lucerna quoque non τοις Αίγυπτίοις, ώστε μετά λύχνου μή έπιγινώσκειν
cognoscal unusquisque fralrem suum. £ έκαστος τδν άδελφδν αύτοΰ.
IX. Et fleverunt iilii Simeon patrem suum secun- θ*. Κα\ έκλαυσαν υίο\ Συμεών τδν πατέρα αυτών
dum legem tristitiae; et erant in iEgypto osque ad κατά τδν νόμον τοΰ πένθους· κα\ήσαν είς ΑΓγυπτον
dies exitus eorum ab iEgypto in manu Moysis. έως ημέρας εξόδου αυτών άπ' (99) Αίγύπτου έν
χειρ\ Μωύσοΰ (400).

C A P U T III.
Testamentum Levi, de sacerdolio et tuperbia.
I. Transcriplum verboriim Levi, quaecunque dis-
posuit iiliis suis, secundum omnia quae facient, et
quaecunque contingent cis usque ad diem judicii.
Sanuserat, quando vocavit eos ad scipsum: praevi-
debat enim quod roorilurus erat. Cum autem con-
gregati essent, dixit eis :
II. c Ego Levi in Cbarran conceplus sura, et natus
i l l i c ; etposl bacc veni cum patre in Sicbima. Eram D
vero junior quasi annorum viginti, quando fecicuia
Simeone vindiclam sororis nostrae Dinae de Emmor.
Ut aulcm pavimus greges in Abelinaul, Spirilus i n -
tellectus Domini venit super me, et videbam omnes
homines occulianlcs viam suain , et quod muros
aediOcavit sibi ipsi injusiitia , et super tiirrcs i n i -
7
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ .
Αιαθήχτι Αενϊ> περϊ Ιερωσννης χαϊ ϋπερηφανίας.
Α\ Άντίγραφον λόγων Αευΐ, δσα διέθετο τοΓς υιοις
αύτοΰ, κατά πάντα α ποιήσουσι, κα\ δσα συναντήσει
αύτοΓς έως ημέρας κρίσεως. Ύγιαίνων ήν, δτε έκά-
λεσεν αυτούς πρδς εαυτόν ώφθη γάρ αύτφ, δτι
μέλλει απόθνησκε ιν. "Οτε δέ συνήχθησαν, είπε πρδς
αυτούς·
Β\ ι Έγώ Αευί έν Χ α ^ ά ν συνελήφθην, κα\ έτέ-
χθην έκεϊ, κα\ μετά ταΰτα ήλθον σύν τψ πατρί εις
Σίκημα. "Ημην δέ νεώτερος, ώσε\ (4) ετών κ% δτε
έποίησα μετά Συμεών τήν έκδίκησιν τής αδελφής
ημών Αίνος άπδ τοΰ Έμμώρ. Ός δέ έποιμαίνομεν (2)
έν Άβελμαούλ, πνεΰμα συνέσεως Κυρίου ήλθεν έπ*
έμέ, κα\ πάντας ανθρώπους έώρων αφανίζοντας τήν

δδδν αυτών, κα\ δτι τείχη ώκοδόμησεν εαυτή ή αδικία,

' P s a l . u v , 44, 42.
(95) Φαινόμενος έπϊ γης, ό)ς άνθρωπος. Q u « ώς αρχιερέα, ώς βασιλέα. Ιο.
l|ic ct paolo post, de magno Deo in forma bominis (97) Πάντα. Ταΰτα. ID.
super lerram apparenle et cum hominibus come- (98) Ταμείοις. Ταμιείοις. ID.
dente dicuntnr, non Judaci, sed Christiani hominis (99) Απ\ Έ ξ . Ιο.
sunt verba. GRAB. (400) Μωϋσον. Γρ. Μωύσή. ID.
(94) Ώς άνθρωπος. Omissa sunt. Id. (1) Ωσεί. Omissum. ID.
(95) Έν. Έπί. ID. (2) Έποιμαίνομεν. Έποίμαινον.
(96) Αρχιερέα, χα) έχ τοΰ Ιούδα βασιΑέα. Γρ.
1055 TESTAMENTLM LEVI.
κα\ έπι πύργους ή ανομία κάθηται · κα\ ελυπούμην Α
περ\ τού γένους τών ανθρώπων, χαί εύξάμην Κυρίω,
δπως σωθώ. Τότε έπέπεσεν έπ' έμέ ύπνος, κα\έθεα-
σάμην δρος ύψηλόν · τοΰτο δρος Άσπίδος έν * Αβελ-
μαούλ (5). Κα\ ίδού άνεψχθησαν οί ουρανοί, χα\ Αγ­
γελος Κυρίου είπε πρός με · ι Α ε υ ί , είσελθε. ι Κα\
είσηλθον έχ τοΰ πρώτου ουρανού είς τδν δεύτερον,
χαί είδον εκεί ύδωρ χρεμάμενον άνά μέσον τούτου
χάχείνου. Και είδον (4) τρίτον ούρανδν πολύ φωτει­
νότερον παρά τούς δύο · χαί γάρ ύψος ήν έν αύτψ
Απειρον. Καί ειπον τψ άγγέλψ * c Διατί ούτως; ι Κα\
ειπεν ό άγγελος πρός με · ι Μή θαύμαζε έπί τούτοις,
άλλους γάρ τεσσάρας ουρανούς βψει φαιδρότερους χα\
άσυγχρίτους, δταν άνέλθης έχεί · δτι συ εγγύς Κ υ ­
ρίου στήση, χα\ λειτουργδς αύτοΰ έση, χαί μυστήρια
αύτοΰ έξαγγελείς τοίς άνθρώποις, κα\ περ\ τοΰ μέλ­
λοντος^ λυτρούσθαι τδν Ισραήλ κηρύξεις · κα\ διά σοΰ
κα\ Ιούδα όφθήσεται Κύριο; έν άνθρώποις, σώζων έν
αύτοίς πάν γένος ανθρώπων · κα\ έκ μερίδος Κυρίου
ή ζωή σου, και αύτδς έσται σου άγρδς, άμπελών, καρ­
ποί, χρυσίον κα\ αργύρων.
Γ*. « "Ακουσον ούν περ\ τών έπτά ουρανών. Ό
κατώτερος διά τοΰτο στυγνότερος έστιν, επειδή ούτος
παρά πάσας αδικίας ανθρώπων. Ό δεύτερος έχει
πΰρ, χιόνα, κρύσταλλον, έτοιμα είς ήμέραν προστά­
γματος Κυρίου, έν τή δικαιοκρισία τοΰ θεού* έν αύ­
τψ είσι πάντα τά πνεύματα (5) τών επαγωγών είς
έκδίκησιν τών άνομων. Έν τψ τρίτψ είσίν αί δυνά­
μεις τών παρεμβολών, ταχθείσαι (6) είς ήμέραν κρί-
σεως, ποιήσαι έκδίκησιν έν τοίς πνεύμασι τής πλά-
νης κα\ τοΰ Βελιάρ.Οί δέ εις τέταρτον επάνω τούτων
άγιοί είσιν * δτι έν άνωτέρφ πάντων καταλύει ή με­
γάλη δόξαέν'Αγίψ αγίων, υπεράνω πάσης άγιότητος.
Έ ν αύτψ (7) οί άγγελοι είσι τοΰ προσώπου Κυρίου,
οί λειτουργούντες κα\ έξιλασκόμενοι πρδς Κύριον έπ\
πάσαις ταίς άγνοίαις τών δικαίων. Προσφέρουσι δέ
Κυρίψ (8) όσμήν εύωδίας λογική ν , κα\ άναίμακτον
προσφοράν. Έν δέ τω ύποκάτω είσ\ν οί Αγγελοι οί
φέροντες τάς αποκρίσεις τοίς άγγέλοις τοΰ προσώπου
Κυρίου. Έν δέ τω μετ' αύτδν, είσι θρόνοι, έξουσίαι,
έν φ άε\ ύμνοι τψ θεψ προσφέρονται. "Οταν ούν επί­
βλεψη δ Κύριος (9) έφ' ημάς, πάντες ημείς σαλευό-
μεθα * κα\ οί ουρανοί, καί ή γ η , καί αί άβυσσοι, άπδ
προσώπου τής μεγαλωσύνης αύτοΰ σαλεύονται (10) ·
οί δέ υιο\ τών ανθρώπων, έπ\ τούτοις άναισθητοΰν-
τες, άμαρτάνουσι, και παροργίζουσι τδν "Υψιστον.
Δ'. c Νΰν ουν γινώσκετε, δτι ποιήσει Κύριος κρίσιν
έπ\ τούς υίούς τών ανθρώπων, δτε, τών πετρών judiciaro super filios bominum, quando petris scis-
σχιζομένων, καί τοΰ ήλιου σβεννυμένου, κα\ τών υδά­
των ξηραινομένων, καί τοΰ πυρδς καταπτήσσοντος,
καί πάσης κτίσεως κλονουμένης , καί τών αοράτων
(5) Καϊ ελυπούμην... .έτ ΆδεΛμαούΛ. Uxc
omn.a omissa sunt, procul dubio per iiicuiiain
scr.bx*. ID. ' ρονσι τάς προσενχάς τών άγιων, καϊ εισπορεύ-
(4; Εϊδοτ. Έ τ ι addilum. ID.
(5) Τά πνεύματα. De bis Ecclesiastici xxxix, 55.
Έστι πνεύματα, d είς έκδίκησιν έκτισται. ID.
(6) Ταχθείσαι. Οι τα^θέντες. 1D.
(7) Αύτφ. Τω μετ' αυτόν. ID.
(8) Προσφέρουσι δέ Κνρίφ. Ila ipsc arcbangc-
1054
quilas sedit; el tnsialus sum degenere bominoin.
et oravi Dominum ut salvarer. Tunc cecidit super
me soronus, et contemplalus sum montemexcelsum:
hic est inons Aspidis in Abelmaul. Et ecce aperli
sunt coeli, et angelus Dei dixil raibi: ι Levi, ingre-
derc. ι Et ingrediebar de primo coelo in secundum,
ct vidi illic aquam suspensam in roedio bujus et
illius. E l vidi terlium coelum multo lucidius quam
duos; etenim altiiudo eral in ipso inlinita. E i d i -
cebam angelo : c Propter quid ila? · Et dixil an-
gelus m i b i : i N e mireris iu h i s ; ι aliosenim qua-
luor coelos videbis clariores et incomparabiles,
cum ascenderis illic; quoniam tu prope Dominura
slabis, el raiuister ipsius eris, et mysteria cjus an-
nuniiabis horoinibus, et de venluro liberare Israel
pradicabis; et per te el Judam apparebit Doniinus
intcr homines, salvans in ipsis orone genus boioi -
n u m ; et ex parle Domini eril vila tua; et ipse erit
tibi ager, vinea, fruclus, aurum et argentum.
IU. < Aodi ergo de septem coelis: Inferius pro-
ptcrea tristius est, quia istud juxta omnes injusti-
lias hominum est. Secundum habet ignem, nivcm,
glaciem, parata in diera praecepti Domini, injusto
judicioDei; in ipso sunl omnes spiritus retribulio-
num in vindiclam iniquorum. In lerlio sunt v i r l u -
tes caslrorum, ordinaUe in diem judicii, ad facien-
dum vindictam in spiritibus erroris et Beliar. Ιιι
c q u a r l o "
a u l e m quoniam in
5 u p e r i u s h i s s a n c l i s u n t ;
supremo omnium babitat magna gloria in Sanclo
sanctorutn, supra omnem sanclilalem. In boc an-
geli $unt factei Oei, minietranles et propitiantes
apud Dominura in omnibus ignorantiis juslorum.
Oflerunt vero Domino odorem suavitatis rationa-
lem, et sine sanguine oblationem. In eoauiem quod
subtus est, sunl angeli qui ferunt responsiones an-
gclis faciei Domini. In eo vero quod post boc esl,
sunt tbroni et poteslates, in quo hymni semper Deo
offeruntur. Quando ergo respexeiil Dominus super
nos, cojninovemuT omnes nos; et coeli, et lerra, el
abyssi, a facie magniludinis ejus commoventor: filii
aulem bominum in his exislentes insensibiles pec-
^ cabunt, et irritabunt Aliissimum.
IV. c Nunc ergo cognoscite, quod faciet Domimis
sis, et sole exstincto, et aquis siccatia, et igne tre-
mente, el omni crealura turbala , et invisibilibus
spirilibus liquefactis, et inferno speiiato in passiooe
lus Raphael, Tob. xii, 1 5 : Έγώ είμι 'ΡαφαήΛ,
εϊς έκ τών έπτά άγιων άγγέΛων, οϊ προσαταφέ-
οτται ενώπιον τής δόξης τον άγιον. Confer. S.
Joannis Apocalyps. νιιι, 5, seq. 1ι>.
(9) "Οταν ovv έπιβΛέψτι ό Κύριος, elc. Respcxit
ad propheliam Habacuci ι ι ι , 6 : "Εστη, καϊ έσα-
Χεύθη ή γή, έπέδΛεψε, καϊ διετάκη έθνη. ID.
(10) ΣαΛεύότται. Σαλευθήσονται. ID.
1055 TESTAMENTA X U PATRIARCHARUM. 1056
Altissimi % homincs non credenles pcrmanebunt Α -«νευμάτων τηκομένων, καί τοΰ δδου σκυλευομένου
έπΐ τώ πάθει τοΰ Υψίστου, οί άνθρωποι άπστοΰντες
ίιι injuslilia : proplcr uoc in punilioncm judicabun-
έπι μενού σ· ν έν ταϊς άδικίαις * διά τοΰτο έν κολάσει
tur. AuJivit igitur Altissimus oraficncm luam, ut
κριθήσονται. Είσήκουσεν ουν δ "Υψιστος τής προσευ­
sopararet le ab injuslilia, et ut eflicereris ei filius,
χής σου, τοΰ διελείν σε άπδ τής αδικίας, κα\ γενέσθαι
et famulns, ct ministcr faciei ejus. Lumen cogni-
αύτψ υίδν, κα\ θεράποντα, κα\ λειτουργδν τοΰ προσ­
tionis iltummans iliuminabis in Jacob, ct ut sol cris
ώπου αύτοΰ. Φώς γνώσεως φωτεινδν φωτιεϊς έν Ι α ­
omni scmini Isracl, tibique dabilur benediclio ac
onuii semini tuo, usquequo visitet Deus omnes κώβ , κα\ ώς δ ήλιος έση παντ\ σπέρματι Ισραήλ.
Κα\ δοθήσεταί σοι ευλογία, καί παντ\ σπέρματί σου,
gentes in visceribus misericordiae Filii cjus oeque
έως έπισκέψηται Κύριος πάντα τά έθνη έν σπλάγ-
in saeculum . Verumlamen filii toi injicieat inanus
9

in ipsum, ad cruciQgendum ipsum. Et propter boc χνοις υίοΰ αύτοΰ Ιως αίώνος (11). Πλήν οί υίοί σου
έπιβαλοΰσι χείρας έπ' αύτδν, τοΰ άποσκολοπίσαι(11*)
datum cst libi consilium et intcllectiis, ut nolum
αυτόν. Κα\ διά τοΰτο δέδοταί σοι βουλή κα\ σύνεσις,
facias filiis tuie de ipso; qnoiiiam qui benedicit
*οΰ συνετίσαι τούς υιούς σου περί αύτοΰ · δτι δ εύλο­
ipsi, benediclus erit; qui vtro malelicunt ipsi, per-
ibunt. γων αύτδν ευλογημένος έσται, οί δέ καταρώμενοι αύ-
Β τδν άπολοΰνται.

V . c E l aporuit niihi angclus portas coeli; et vidi
lempltim sanolum. c l in llirono gloriae Allissimvm.
E l dixit m i b i : c Levi, libidedi beuedicliones sacer-
dolii, usqiicquo venicns babitabo in medio Israel. ι
Tnnc duxil ipe angelus in lerram, etdedit mibi scu-
tum et gladium, et d i x i l : c Fac vindktam in Sicbero
pro Dina, ct ego ero tecum, quoniam Deus misit
me. > Et occidi in lempore illo filios Emmor, sicul
soriplum est in labulis coelorum. Dicebam auiora
c i : ι Oro, Domine, dic mibi nomen tuum , ut invo-
c c m l c i n d i e Iribulaliouis. ι E l d i x i l : < Ego sum
angelus cxcusans genus Isracl, ut noii perculialur
ixi fincm *°, qhoniam omnis spiritus perniciosus ei
iusidialur. ι Et post hxc velul ex sonmo excitalus, Q
benedixi Allissimo, el angelo excusami genus Israel,
et omncs juslos.
VT. t Ubi vero vcni ad patrcm meum, invcat
aspidem scncum, unde eliam nomen monii est
Aspis, quoniam propc Gebal est, a dextris A b i l a : et
conscrvavi sermones bos in corde mco. Ego suasi
patri mco et Ruben fratri roeo, ut dicerent filiis
Einnior, ulcircumciderenlur;quoniam zelo movebar
proptcr abominationem, quam feceranl in Israel.
Et ego inlerfeci Sicbcm in primis, et Simeoo E m -
mor. E l poslea venientes fratrcs percusserunt civi-
latem in ore gladii. E l audivit patcr, ct iralus est,
$t conlristaius est, quuniam stisceperanl circuinci-
Ε'. « Και ήνοιξέ μοι δ άγγελος τάς πύλας τοΰ ού-
ρανοΰ · κα\ είδον τδν ναδν τδν άγιον , κα\ έπ\ θρόνου
δίξης τδν Ύψιστον. Κα\ εΤπέ μοι · ι Αευί, σο\ δέδω-
κα τάς ευλογίας τής ιερατείας, έως ού έλθών παροι­
κήσω (12) έν μέσω τοΰ Ισραήλ, ι Τότε δ άγγελος
ήγαγέ με έπ\ τήν γ ή ν , κα\ έδωκε μοι δπλον κα\
^ομφαίαν (15), κα\ είπε · ι Ποίησον έκδίκησιν έν
Συχέμ υπέρ Δ ίνας, κάγώ έσομαι μετά σού, δτι Κ ύ ­
ριος άπέσταλκέ με. » Κα\ συνετέλεσα έν τψ καιρψ
έκείνψ τούς υίούς Έ μ μ ώ ρ , καθώς γέγραπται έν
ταϊς πλαξ\ τών ουρανών (14). ΕΙπον δέ αύτψ · « Δέο­
μαι, Κύριε, είπε μοι τδ δνομά σου , ινα έπικαλώμαί
σε έν ήμερα θλίψεως. ι Καί εϊπεν ι Έγώ είμι δ άγ-
γελος δ παραιτούμενος τδ γένος Ισραήλ, τοΰ μή πα-
τάξαι αυτούς είς τέλος, δτι πάν (15) πνεΰμα πονηρδν
είς αυτούς προσβάλλει, ι Κα\ μετά ταΰτα, ώσπερ (16)
έξυπνος γενόμενος, ευλόγησα τδν "Υψιστον, κα\τδν άγ-
γελον τδν παραιτούμενον τοΰ γένους τοΰ Ισραήλ, κα\
πάντων τών δικαίων.
ς \ « Καί ώς ήρχδμην πρδς τδν πατέρα μου, ευρον
ασπίδα χαλκήν, διδ κα\ τδ δνομα τοΰ δρους "Ασπίς,
δτι εγγύς Γεβάλ, έκ δεξιών Άβιλά · κα\ συνετήρουν
τούς λόγους τούτους έν τή καρδία μου. Έ γ ώ συνε-
βούλευσα τψ πατρί μου κα\ Τουβήμ τψ άδελφψ μου,
ινα είπωσι τοίς υίοίς Έ μ μ ώ ρ , τοΰ περιτμηθήναι
αυτούς , δτι έζήλωσα διά τδ βδέλυγμα, δ εποίησαν έν
Ισραήλ. Κάγώ άνείλον τδν Συχέμ έν πρώτοις, κα\
Συμεών τδν Έμμώρ. Κα\ μετά ταΰτα έλθόντες οί
1
1
αδελφοί έπάταξαν τήν πόλιν έν στόματι (Ρομφαίας.
Κα\ ήκουσεν ό πατήρ, κα\ ώργισθη, χαλ έλυπηθη, δτι

• Coloss. n , 15. · L u c i , 78. 1 0

Dan. x n , 78.

(11) "Εως αΙώνος. ΕΙς αίώνα. GRAB.
(1 Γ ) ΚποσκοΧοπίσαι. Lcg. άνασκολοπίσαι. DRACU.
%
(12) Παροικήσω. Κατοικήσω. GRAB.
(15) "Εδωκε μοι δχΛον καϊ ρομφαίατ. Ila quo-
quc Juditb in oraiione sua cap. i x , vers. 2 : Κύριε
<j θεός τον πατρός μον Συμεών, φέδωχας εν χειρϊ
ΡομφαίανεΙς έκδίκησιν άΛΛογενων, cic ID.
(14) ΤαΤς πΛαξϊ τών ουρανών. Ad hunc locum
Ulustrandum exbibet bic Gra)dus llcnr. Dodwelli
prolixam aeque ac erudilam Disserlationcm De ta-
lulti coelorum, quae in bisce xn palriarcharum
Testamentis pas&itn iaudaniur. Cujus viri sagacis-
siini scnlcnlia slalim paict ab iniiio . his vcrbis cx-
pressa : < Πλάκες τοΰ ουρανού, inquit, non aliud ,
opinor, deitolanl, quam legem tn ealis archetypam.
Lex enim Mosaica tabulis lapideis a Deo ipso exa-
rala esl. Quae quidem Tabula:, πλάκες λίθ'.ναι ap-
pcllanlur in sacris Htteris, pro sermone apud Ht*l-
Icnistas receplo, qua quidem opponunliir πλαξ\
σαρκίναις. Legique cordibus biimanis inscriplae (II
Cor. u i , 5). ι llajc aliajae plura vir doctus. In
aliam aulein senientiam uac de re abiit celebris
crilicus Ricbardus Simonins jn Bibliolh. criliq.
lom. II, cnp. 15, pag. 254, qucro consulas vclioi.
(15) Πάν. Ormssuni. GRAB.
(16) "Ωσπερ. Omissum. 1D.
4057 TESTAMENTUM LEVI. 40»

κατεδέξαντο τήν περιτομήν, κα\ μετά τούτο άπέθα- Α sionem, et posl hoc mortui sunt; et in benedtclio-
νον· κα\ έν ταϊς εύλογίαις άλλως έποίησεν. Ή μ ά ρ - nibus alilcr fccit. Peccavirous enira, quoniam pra>
τομεν γ ά ρ , δτι παρά γνώμην αύτου πεποιήκαμεν ter coiisilium ejus boc fecimus; et infirinatus est
τούτο · καίγε έμαλακίσΟη έν τή ήμερα εκείνη. 'Αλλ' in die illa. Sed ego novi, quod semeiilia Dei erat
έγώ είδον, δτι άπόφασις θεου ήν είς κακά έπ\ Σί- in mala super Sichima; quoniam voluerunt Sarae
κημα · διότι ήθελον είς τήν Σά^όαν ποιήσαι, δν τρό­ facere, quemadmodum feceiunl Dinae sorori no-
πον εποίησαν Δίναν τήν άδελφήν η μ ώ ν κα\ Κ ύ ­ strse: et Doroinus prohibuit eos. E i sic persecuii
ριος έκώλυσεν αυτούς. Κα\ ούτως έδίωξαν Αβραάμ sunt Abraliam palrem noslruiu, peregrinum e x i -
τδν πατέρα η μ ώ ν , ξένον δντα, κα\ κατεπάτησαν sJentem, et conculcaverunt gregcs ejus, lurgidos
(17)"τά ποίμνια ώγκωμένα δντα έπ' αύτδν κα\ Ί ε - existentes apud ipsum; et Jeblai, in doiiio ipsin»
βλαΐ, τδν οίκογενή αύτου, σφόδρα αίκίσαντο. Καίγε geniium, valde verberaverouL E i ila faciebant in
ούτως έποίουν πάντας τούς ξένους (48), έν δυναστεία omnes pcregrinos, vi rapienles uxores eoiura, et
αρπάζοντες τάς γυναίκας αυτών, κα\ ξενηλατούντες in exsilium impellentes cos. Veuit autem ira Do~
αυτούς. "Εφθασε δέ ή όργή Κυρίου έπ' αυτούς είς τέλος. mini super eos in fiaem. 1

Ζ'. ι ΚαΊ ειπον τψ πατρί · ι Μή δργίζου, κύριε, VII. ι Et dicebam p a l r i : c Ne irascads, domine,
Τ Γ I ' Π · ' " ' j 7 . ,

δτι έν σο\ έξουδενώσει Κύριος τούς Χαναναίους, κα\
δώσει τήν γήν αυτών σοι, καί σπέρματί σου μετά
σέ. Έσται γάρ άπδ σήμερον Σικήμ λεγομένη πόλις
ασύνετων · δτιώσεί τις χλευάσει μωρδν, ούτως έχλευά-
σαμεν αυτούς· δτι καίγε άφροσύνην έπραξαν έν Ισραήλ,
μιάναι (49) τήν άδελφήν ημών. Κα\ λαβόντες εκείθεν
τήν άδελφήν ημών, άπάροντες (20) ήλθομεν είς Βεθήλ.
Η'. c Κάκεί πάλιν εΐδον πράγμα, ώσπερ τδ πρότε­
ρον, μετά τδ ποιήσαι ημέρας ο* (21). Κα\ είδον έπτά
άνθρώπουςένέσθήτι λευκή, λέγοντας μοι· < Άναστάς
Ινδυσαι τήν στολήν τής ίερατείας, κα\ τδν στέφανον
τής δικαιοσύνης, κα\ τδ λόγιον τής συνέσεως, κα\ τδν
ποδήρη τής αληθείας, κα\ τδ πέταλον τής πίστεως,
και τήν μίτραν τού σημείου, κα\ τδ έφούδ τής προφη-
τείας. t ΚαΙ εΓς έκαστος αυτών έκαστον βαστάζοντες, C
quoniam in le ad nihilum rediget Deus Cbananaeos,
et dabil tcrram ipsornm tibi, et seiuini tuo poel
te. > Erit enim ab boc die Sicbem dicia civitaa
stullorum ; qooniain ut quis deridol faiuuin, Ua de-
risimus eos; quoniam insipientiam operati suni in I$-
rael, inquinantes sororeni nostram. Ει accipienlesit-
linc sororem noelram, auferentcs veniraus iu Bellrcl.
VIII. c Et ibi rarsus videbam rem, quemadmo-
dum prius, postquam feci dies septuaginta. Et vidi
aeptem homines in veste alba, dicenlea m i b i : « E x -
surgcns, indue stolam sacerdotii, el coronam jnsii-
tiae, et rationale intelleclus, et poderem verilatis,
et petalum Qdei, et mitram signi, el epbod propbe-
tiae. > Et unusquisqite ipsorum unuinquodque por-
» imposuermil uiibi, el d i x e r u n l : < Ab boc
l a n l e s

έπέθηκάν μοι, κα\ εΤπον "Απδ τού νύν γίνου είς ιε­
ρέα Κυρίου, σύ κα\ σπέρμα σου Ιως αιώνος. Κα\ δ
πρώτος (22) ήλειψέ με έλαίψ άγιο*, κα\ έδωκε μοι 0ά-
βδον κρίσεως. Ό δεύτερος έλουσε με ύδατι καθαρψ,
κα\ έψώμισε άρτον (25) κα\ ©Τνον, "Αγια αγίων (24),
κα\ περιέθηκέ μοι στολήν άγίαν κα\ ένδοξον. Ό τρί­
τος βυσσίνην με περιέβαλεν, δμοίαν έφούδ. 'Ο τέ­
ταρτος ζώνην μοι περιέθηκεν, δμοίαν πορφύρα. Ό
πέμπτος κλάδον μοι έλαίας έδωκε πιότητος. Ό έκτος
στέφανόν μοι τή κεφαλή περιέθηκεν. Ό έβδομος διά­
δημα τή κεφαλή μοι ίερατείας περιέθηκέ, κα\ έπλή-
ρωσε τάς χείρας μου θυμιάματος, ώστε ίερατεύειν
με Κυρίω. Είπαν δέ πρός με· « Αευΐ είς τρείς αρχάς
διαιρεθήσεται τδ σπέρμα σου, είς ση μείον δόξης Κ υ -
ρίου επερχομένου · κα\ ό πιστεύσας (25) πρώτος κλή- ^
ρος Ισται, κα\ μέγας υπέρ αύτδν ού γενήσεται. Ό
δεύτερος έσται έν ίερωσύνη. 'Ο τρίτος, έπικληθήσεται
lcmpore eslo sacerdos Domini, tu et senien tunrn
usque in saeculum. > Et priraua wixii me oleo san-
cto, ct dedit mibi virgam judicii. Secundus lavit
me aqua munda, et cibavil (daus) patiem ct vimirn,
scilicet SancU sanclorum, et circuradedit me stol*
sancta et gloriosa. Tertius byssina me indutt, simili
epbod. Quartus zonam mibi circuropo*uk, simi-
lem purpura. Quinius ramum oliv.e tnibi dcdilpin-
guedinis. Sexlus coronam capiii meo circumpo-
suii. Septiuius diadema capiii meo sacordotii c i r -
cumpdsuit, et impkvit manus meas Ibymiamate, u i
sacerdotio lungerer Domino. Dixerunl autem m i b i :
i Levi, in tria prhrtipia dividetur semen tuum, in
signam gloriac Domini superveitiemis; et qai cre»
diderit, prima sore eril, et major super ipsum non
fiet. Secundus eril iu aacerdotio. Tertiu^, ei voca-
bitur nomen novum, quoniam Rex ex iuda exsttr-

(17) Κατεπάτησαν. Κατεπόνησαν, nimiis labori- Doraino, fiebanl Sancla sanclorum, cedebanique in
bu$ defatiaarunt, sive confecerunt. GRAB. usum sacerdotum et levitaium. Neque aliler sane

ί
18| Παντός τους ξένους. Πάσι τοις ξένοις. ID. sensisse auciorem Tcsiamcntorum puto, dnro hic
19) Μιάναι. Μιάναντες Δίναν. ID. Levi sic loquentem inducil. — Rccle fonsidcranli
20) Άπάροντες. Έπάραντες, ms. Oxon. Sed le- baec visio poiius vidclur referri ad chrislianuiu c l
gendum pulo άπάραντες. ID. divinum aliaris sacranicntum sub ulraqne spccie;
121) Ημέρας. Inserla?. sunl duae voces ημάς έκεί.Ιο. cujus el binc qiioque primxva Odes conira huircticos
22V Ό πρώτος. Έ τ ι addilum. ID. Protcstantes comprobari polcsl. DRACH.
125) Άρτον. Με. ID. (25) Καϊ ό πιστεύσας. Κα\ έπίστευσα , ita u l
(24) "Αγια αγίων. Minus placent quse in huncπρώτος novam incbocl periodum. GRAB. — Graeca
locum adnotat Grabius; ea enim in alieuum s«n- verbo lenus ila sonant : El qui crediderit, magua
swm detorta videmur. Τά "Αγια τών αγίων occur- sors erii, el mngnus super ipsum non fxel : boc csl
rnut passim in sacris litit-ris, in priinis vero Levit. nemo major ipso.
respoudentquc iis prx^cipue, qua* sponlc oblala
 TESTAMENTA Χ Π PATRIARCHARU Μ. 1060

get, et faciet sacerdoiiam novam, gecandum typom Α ψ δνομα χαινδν, δτι βασιλεύς έχ τού Ιούδα άνα-
α υ τ

gealium, Ια oranes gentes. Adventus autera ipsius στήσεται, και ποιήσει Ιερατείαν νέαν, μ^τά τδν τύ­
πον τών εθνών, είς πάντα τα έθνη. Ή δέ παρουσία
ineflabelif, u l propbelse Altissimi ex scmine A b r a -
bain patris nostri. Omne desiderabile in Israel tibi αύτου άφραστος, ώς προφήτου υψηλού (26) έκ σπέρ­
erit, el semini t u o ; et comedetis omne pulchrum ματος ΆβραΑμ πατρδς ημών. Παν έπιθυμητδν έν
visu, et mensara Domini distribuet semen tuum, et Ισραήλ σοι έσται, και τώ σπέρματί σου* καί έδεσθε
«x ipsU erunl ponlifices et judices, et scribae ; quo- παν ώραίον δράσει, και τήν τράπεζαν Κυρίου διάνε-
niam in ore eorum custodietur sancluw. ι Et ex- μήσεται τδ σπέρμα σου, κα\ έξ αυτών έσονται αρχιε­
pergefactus iiitellexi, quoniam boc simile illius esl. ρείς, κριτα\, γραμματείς· δτι έπί στόματος αυτών φυ-
Abscondi vero hoc in corde meo, et non annunliavi λαχθήσεται (27) τδ άγιον. » Κα\ έξυπνισθείς συνήκα,
hoc cuiquam homini in lerra. δτι τούτο δμοιον έκείνω εστί. Καίγε έκρυψα τούτο έν
τή καρδία μου, και ούκ ανήγγειλα αύτδ παντι άν­
θρώπφ έπι τής γής.
IX. c Et post duos dics ascendimus ego et Judas θ*, ι Κα\ μεθ' ημέρας δύο άνέβην έγώ κα\ Ιούδας
ad Isaac cum paire nosiro; et benedixil mihi pater πρδς Ισαάκ μετά τδν πατέρα η μ ώ ν κα\ ευλόγησε
palris mei, *ecundum sermones visionum mearum 8 ^ 6 πατήρ τού πατρός μου, κατά τούς λόγους τών
quas videram; et non voluit ire nobiscum in Bethel. δράσεων μου, ών είδον κα\ ούκ ήθελε πορευθήναι
Ut aulem venimug in Belbel, vidit pater meus Jacob μεθ' ημών είς Βεθήλ. 'Ος δέ ήλθομεν είς Βεθήλ, ειδεν
in visione de rae, quod futurus essem eis sacerdos δ πατήρ μου Ιακώβ έν όράματι περί έμού, δτι έσο­
ad Deum. Et ex&urgcns mane decimavit omnia per μαι αύτοίς είς ίερέα πρδς τδν θεόν. Καί άναστάς
rne Domino. E l venimus in Hebron ad habitandum; τδ (28) πρωί άπεδεκάτωσε πάντα δι' έμού τώ Κυρίω.
et Isaac vocavil me conlinuo, ul raemorarel raibi Και ήλθομεν είς Χεβρών, τοΰ καταλΰσαι * καΥ Ισαάκ
legem Domini, sicut monstravil mihi angclus Dei. έκάλει με συνεχώς τοΰ ύπομνήσαί (29) με νόμον Κ υ ­
E l docuit me lcgem sacerdoiii, saeriiiciorum, bolo- ρίου, καθώς έδειξε μοι δ Αγγελος τοΰ θεού. Κα\ έδί-
caulomatum , primjliarum, voluntariorum, saluta- δασκέ με νόμον ίερωσύνης, θυσιών, ολοκαυτωμάτων,
rium. Singulis diebus docuit me intelligere, ei per- απαρχών, εκουσίων, σωτηρίων. Καί ήν καθ* έκά-
severabalin me coram Domino.El dixil mihi :iCave, στην ήμέραν συνετίζων με, κα\ είς έμέ ασχολούμενος
fili, a spiriui fornicationis; bic enim permancbit, et ήν ενώπιον Κυρίου. Καί έλεγε μοι· ι Πρόσεχε, τέ­
per semen tuum inquinabil sancia. Accipe ergo tibi κνον (30), άπδ τοΰ πνεύματος τής πορνείας* τοΰτο
uxovem, adbuc juvenis exislens, maculam non ba- ^ γάρ ένδελεχεί, κα\ μέλλει μιαίνειν διά τοΰ σπέρματος
beniem neque inquinatam, nequedegenere alienige- σου άγια. Αάβε ουν σεαυτφ γυναίκα, έτι νέος ών, μΐι
naruni vel genliuin.El antfequam ioires in sancta, la- Ιχουσαν μώμον, μηδέ βεβηλωμένην , μήτε άπδ γένους
vare; el in sacriiicando, lavare; et complens sacrifi- αλλοφύλων ή εθνών. Κα\ πρδ τοΰ είσελθείν είς τά
cium, rursus lavare. Duodccim arborum semper ha- άγια, λούου· κα\ έν τφ θύειν, νίπτου* κα\ άπαρτί-
bentiuiu folia (fruclus) offer Domino, ut eliam me ζων πάλιν τήν θυσίαν, νίπτου. Δώδεκα δένδρων άύ
Abrabam docuit. E l omnis animalis mundi, et vo- εχόντων φύλλα άνάγαγε τφ Κυρίφ, ώς κάμε Αβραάμ
latilis mundi ofler sacriticium Domino. E l omuis έδίδαξε. Καί παντδς ζώου καθαρού, καί πετεινού
primi germinis tui et vini offer primilias, sacrifl- καθαρού πρόσφερε θυσίαν τφ Κυρίφ. Καλ παντδς
cium Doroino; ei omne sacrilicium sale consper- πρωτογενήματός σου, κα\ οίνων πρόσφερε άπαρχάς,
gee. » θυσίαν τώ Κυρίφ· κα\ πάσαν θυσίαν αλάτι αλιείς. »
Χ . ι Nunc igitur custodite, quaecunque mando Ρ. ι Νΰν ούν φυλάξατε, δσα έγώ εντέλλομαι ύμίν,
vobis, filii; quoniam quaecunque audivi a patribus τέκνα * δτι δσα ήκουσα παρά τών πατέρων μου ,
meis, annuntiavi vobis. Innocens sum ab omni i m - ανήγγειλα ύμίν. Άθώός είμι άπδ πάσης ασεβείας
pielate vestra et iransgressioue, quam facieds in υμών καί παραβάσεως, ήν ποιήσετε έπ\ συντέλεια
consummatioue saeculorum in Salvatorem mundi ^ τών αιώνων είς τδν Σωτήρα τοΰ κόσμου άσεβούντες,
hnpie facienles, seducenles Israel, et suscitantes ei πλανώντες τδν Ισραήλ, κα\ έπεγείροντες αύτφ κακά
mala magna a Domino. Et inique facietis cum Israel, μεγάλα παρά Κυρίφ. Και άνομήσετε σύν τφ Ισραήλ,
ut non suslineat se Jerusalera a facie maliliae ve- ώστε μή βαστάσαι Ιερουσαλήμ άπδ προσώπου πο­
straa; sed scindalur velum templi, ut non veletde- νηρίας υμών άλλά σχίσαι τδ ένδυμα τοΰ ναού, ώστε
formilatem veslram. Et dispergemini captivi in gen- μή κατακαλύπτειν άσχημοσύνην υμών. Κα\ διασπα-
libus, et erilis in opprobrium, et nialedictionem, ρήσεσθε αιχμάλωτοι έν τοίς έθνεσι, κα\ έσεσθε είς (31)
et conculcaiionem; domus enim quam eliget Domi- όνειδισμδν, κα\ κατάραν, κα\ καταπάτημα* δ γάρ
nus, Jerusalem vocabilur, qucmadmodum coniinet οίκος, δν άν έκλέξηται Κύριος, Ιερουσαλήμ κληθήσε-
Liber Enoch justi. ται, καθώς περιέχει βίβλος Ένώχτού δικαίου (32).

(26) "Αφραστος, ώς προφήτου ύψηΛοϋ. Ά γ α - (30) Τέκνον. Σεαυτφ. ID.

S
πητή, ώς προφήτης Ύψιστου. GRAB. (31) Είς. Έκεϊ addilum. ID.
27) ΦυΑαχβήσεται. Αηφθήσεται. 1D. (32) Βί€Λος
- Ένώχ
- · του δικαίου.
' Jam supra i a
28) Τό. Από. b .
%
Teslauiento Simeonis § ν, cilaverat aliqua ex χαρα-
29) Ύπομνήσαί. Ύπομνηματίσαι. ID. κτήρι γραφής Ένώχ, el jara in Tesiamenlo L c t i
4001 FESTAMENT13M LEVI.

ΙΑ'. ι "Οτε ούν έλαβον γυναίκα, χη' ετών ήμην, ή Α X I . < Quando igitur accepl uxorem, eram anw>-
δνομα Μέλχα. Κα\ συλλαβοΰσα έτεκε, χαι έκάλεσε rum 28, cui nomen erat lielcha. Et concipiens pe-
τδ δνομα αύτοΰ Γηρσάμ (δδ)· ότι έν τή γή ημών πάρ- perit (filium), et vocavit nomen ejus Gersam ; quo-
οιχοι ήμεν · Γηρσάμ γάρ παροικία γράφεται. Είδον niam in terra nostra advenae eramus; Gersam
δέ περ\ αύτοΰ, δτι ούχ έσται έν πρώτη τάξει. Κα\ δ enim incolatum signitical. Sciebam aulem dc
Καάθ έγεννήθη τριακοστψ πέμπτω έτει, πρδς ανα­ ipso, quod non eril in primo ordine.Secundo Kaalh
τολάς ηλίου. Είδον δέ έν όράματι, δτι μέσος έν ύψη- genitus est, in tricesimo quinto anno, ad orientem
λοίς ίστατο πάσης τής συναγωγής. Διά τοΰτο έχάλεσα solis. Videbam autem iu visione, quod medius io
τδ δνομα αύτοΰ Καάθ, δ έστιν, αρχή μεγαλείου, χα\ excelsis stabat omnis synagogae. Propter boc vocavi
συμβιβασμός. Κα\ τρίτον έτεχέ μοι τδν Μεραρ\ τεσ- nomen ejus Kaal, quod est, principium magnitudi-
σαρακοστψ έτει ζωής μου. Κα\ επειδή έδυστόκησεν nU, et instructio. E l tertio peperit mibi Merari qua-
-ή μήτηρ αύτοΰ, έχάλεσεν αύτδν ΜεραρΙ (54), δ έστι, dragesimo anno vilae mea». Et quia diificulfer pepe-
πικρία μου* δτι καίγε αύτδς άπέθανεν. Ή δέ Τοχα- rit mater ejus, vocavit eum Merari, quod est, ama-
6έδ ξδ* έτει έτέχθη έν Αίγύπτψ (55)· ένδοξος δέ ήμην ritudo mea; quoniam et ipse morluus est. Jochabed
τότε έν μέσω τών αδελφών μου. vero sexagesimo quarto anno nata est in jEgypio :
gloriosus vero eram tunc in medio fratrura meo-
rum.
ΙΒ*. « Καί έλαβεν ό Γηρσάμ γυναίκα, κα\ έτεκεν X I I . c Et accepit Gersam uxorem, et peperit ei
αύτφ τδν Αομν\ (56), κα\ Σεμεΐ. Κα\ υίο\ Καάθ· Lomni, el Semei. Et filii Kaatb; Abram, Isaar, Gbe-
Άβράμ (57), Ίσαάρ (58), Χεβρών, Όζιήλ. Κα\υίο\ bron el Oziel. Et filii Merari; Mooli, et Omusi. Et iu
Μεραρί· Μολθη (59) κα\ Όμοισή. Και τφ έννενηκοστφ nonagesimo quarto anno meo, accepit ;Abram Jo-
τετάρτφ έτει μου έλαβεν 'Αβράμ τήν Ίοχαβέδ θυγα­ cbabed liliam meam sibi in uxorem; quoniam in
τέρα μου έαυτψ είς γυναίκα· δτι έν μιά ήμεραέγε- una die nali sunl, ipse et lilia mea. Octo annoruin
νήθησαν αύτδς και ή θυγάτηρ μου. Όκτώ ετών eram, quando ingressus sum lerram Ghanaan; et
ήμην, δτε είσηλθον είς Χαναάν κα\ όκτωκαίδεκα oclodecira annorum, qtiando interfeci Sichem; et
ετών, δτε άπέκτεινα τδν Συχέμ · κα\ έννεακαίδεκα novera decim annorum sacerdoiio functus sum ; et
£τη Ιεράτευσα (40)' κα\ εΓκοσιν δκτώ ετών, έλαβον viginti octo annorum, acccpi uxorem;et qtiadra-
γυναίκα* και τεσσαράκοντα ετών, είσηλθον είς ΑΓ­ ginla annorum, iiigressus sum in iOgyptum. Et
γυπτον. Κα\ ιδού , τέκνα μού έστε , τρίτη γενεά. eece, filii mei estis, lerlia gcneralio. Joseph cenlesi-
*Ιωσήφ έκατοστφ δγδδψ και δεκάτφ μου έτει απέ­ ^ mo et decimo octavo anno seialis meaR mortuus est.
θανε.
Ι Ρ . ι Καί νΰν (41), τέκνα μου, εντέλλομαι ύμίν φο- XIII. Et nunc, tilii mei, mando vobis ut tuneali»
non soluni hoc § x, sed et poslea § xiv et x v i , sub temporis aulem contrarius quidem est auctort no-
iiltilo γραφής et βιβλίου allegat: in Teslamenlo Jud& stro R. Saloino Jarcbi, qui eam vull natam inter
aulem § xviu, in plurali numero βιβλίοις Ένώχ τοΰ muro$ in ipso ingressu in JSgyplum : ast aniea coa-
δικαίου quaedam adducit. ln Zabulon § ι ι ι , γραφήν cepiain, adeoque iitler triginta tres animas nume-
νδμου Ένώχ appeilat : in Nephthalim § ιν, γραφήν rat, quae cum Jacobo iOgyplum ingressai dicuntur
Αγίαν vocal juxta codicem Gaiilabrigienseui, quam- (Gen. XLVI, 15). Quam opinionem eliam aliis rab-
vis in codice Oxon. vox αγία ν s i l omissa : denique binis placuisse testatur Manasses Gonciliat. qumt.
i n Benjamin § i x , λόγους Ένώχ τοΰ δικαίου memorat. 62, in Genesin. Yerum merito bis conlradixit Aben-
1D. ezra, urgens hac ralione Jocbabedam fuisse cen-
(35) Γηρσάμ. Eodem, quo Levi primogenilum tum e l triginta annorum, quando Moyson peperit;
lllium vocavil uomine , ei Moyses' pronepos Levi cum tamen Scriplura miraculi instar referat, S a -
primam prolem appellavit, et ob eamdem raiio- ram iionagenariam peperisse Isaacum. Quapropler
nem. Nam uii boc loco dicilur de iilto Levi : Ka\ existimat ipsum Jacobum inter istos Iriginta ires
άκάλεσε τδ δνομα αυτού Γηρσάμ · δτι έν τή γή ημών numerandum, Jocbabedam aulein diu posi in i£gy-
«πάροικοι ήμεν - ita quoque de iilio Mosis scriptum plo nalain esse. Eademcum Abenezra R. Levi Ben
esl (Exod. ιι, 22) : Καί έπωνόμασεν τδ δνομα αύτοΰ Gerson et Abarbanelem senlire, referl Manasses
Γηρσάμ, λένων, δτι πάροικος είμι έν γή άλλοτρία, utt D loco citato. Atque sic eliam noster auctor, qui i n -
versio τών 0' sonal, qui tamen Gen. XLVI, 11 posue- super annum aelalis Levi quo Jocbabed nala est,
runt Γηρσών, non Γηρσάμ, adeo ut utrovis modo designat, recciUioribus rabbinis plane ignolum. 1D.
recte dicatur. Vilio autem librarioruin meriio a l - (.56) Αομνί. Αοανήν. ID.
tribuit aliam bnjus noniinis leciionem Origenes (57) Ά β ρ ά μ . Sive aucior Te$tameniorum s\\e
f

l o m . VIU Comment. in Joan. p. 152 : ΕΓς των scriba in Apographo erravil, dum 'Αβράμ posuit
υιών Αευΐ, δ πρώτος, Γεσών έν τοϊς πλείστοις τών pro 'Αμράμ, commulatis perpcram litteris β et μ ;
αντιγράφων ώνόμασται, άντί τοΰ Γτπρσών, ομώνυμος sicut et paulo ante Αομνί pro Λοβνί scripium est.
τυγχανων τφ πρωτοτόκψ Μωσέως, έκατέρων διά τήν Cseterum de his nominibue posieroruin L e v i , tola-
σεαροικίαν έν γή άλλοτρία γεννηθέντων, τοΰ ονόματος queejus genealogia lege Exod. v i , 16, seqq., unde
έτοίμως κειμένου. Unus filiorum Levi, primut, tn auctor nosier sua descripsisse videtur. ID.
pluribus exemplaribm Geson nominatm est pro eo (58) Ίσαάρ. Ίσαχάρ. ID.
quod e$t Gerson, ejusdem nominis existens cum prt- (39) ΜοΑθη. Μοθλη. ID.
mogenito Moysis, nomine apie utrisquc impo$ilo, quod (40) Ιεράτευσα. Τψ Κυρίφ add. ID.
genili fuissent in terra aliena. ID. (41; ΚαΧ νυν, κ. τ . λ. Hunc locum, sed pamm
(54) Μεραρί. Μεραρήν. ID. emendate, recilat ex ms. archiepiscopi Gantuarien-
(55) 7f δέ Ίοχαβέδ ξδ* έτει έτέχθη έτ Αίγύ­ sis, Heiuicus Wharlonus iu Auctario lihlorice do-
πτω. Hunc IOCUIII nalivilatis JocbabednR assignavil gmatkce J. Usserii De Scripturi* et sacris vernacu-
iose ejus filius Moyses (Num. xxvi, 59;. Hatione cap. 2, pag. 522.
4003 TESTAMENTA X U PATRIARGHARDM. 4064
Domlnum Oeum noelrom 6x loto corde; et arabu- Α βεισΟαι Κύριον τδν θεδν ημών έξ δλης της καρδίας
κα\ πορεύεσθε έν άπλότητι καρδίας κατά πάντα τδν
late in simplickaite cordis secundiim omnem legem
νόμον αυτού. Διδάξατε δέ καί ύμείς τά τέκνα υμών
ipeitis. Docele autem et vos filioa veslros litleras, u i
habeanl inldlecUim in omni viia eonim, tegeotes γράμματα, ινα έχωσι σύνεσιν έν πάση τή ζωή αυ­
indeainenter tegem Dei; quoniam omnis qui cogno-τών, άναγινώσκοντες αδιαλείπτως τδν νόμον τού θεού *
δτι πάς, δς γνώσεται νόμον θεού, τιμηθήσεται, καί
ecii legem D r i , honorabiiur el non e>it peregrinus,
quocunque vadit. Amicos quoque multo plure* auisούκ έσται ξένος, δπου υπάγει. Καίγε πολλούς φίλους
υπέρ γονείς κτήσεται, κα\έπιθυμήσουσι πολλοί τών αν­
gcniloribus habebit, et desiderabunt niuHi homi-
θρώπων δουλεύσαι αύτφ» κα\ άκούσαι νόμον έκ τού
iwm servire e i , aiqne audire legem cx ore ipsiue.
στόματος αυτού. Ποιήσατε δικαιοσύνην, τέκνα μου,
Facite justiliam, iilii mei, iu terra, ut invcnialis in
έπ\ τής γής, ίνα εύρητε έν τοίς ούρανοίς- κα\ σπεί­
cojbs; et seiuiuale iu animabus veslria boua, nl kn-
ρατε έν ταίς ψυχαίς υμών αγαθά, ίνα εύρητε αυτά
veniaiis ea in vita! veslra. Si enim semiueiis mala,
omixmi lurbalionem ct tribulaUonem metdi*. Sa- έν τή ζωή υμών. Έάν γάρ σπείρητε κακά, πάσαν
ταραχήν κα\ θλίψιν θερίσετε. Σοφίαν κτήσασθε έν
pietitiam poeaidele in iimore Dci cum atndio; quo-
φόβφ θεού μετά σπουδής * δτι έάν γένηται αιχμαλω­
niam si fiat caplivitas, et civilaies dUperdanlur, et
σία, κα\ πόλεις όλοθρευθώσι, κα\ χώραι, κα\ χρυ-
rcgioitcs,et aurum, et aigeulum, el omnis possessio
σδς, κσΛ άργυρος, κα\ πάσα κτήσις άπολείται, τού
pereat, sapientis sapientiam nullus potest auferre,
σοφού τήν σοφίαν οδδείς δύναται άφελέσθαι, εί μ ή
nisi ca?cilas impielatis et obcaccaiio peccali; quo~
τύφλωσις ασεβείας κα\ πήρωσις αμαρτίας * δτι γενή-
niain erii ei ha?c el apud hostes clara, et in lerra
aliena patria, et in medk> immicorum inienietur σεται αύτφ αυτή χα\ παρά τοίς πολεμίοις λαμπρά,
κα\ έπ\ γής άλλοτρίας πατρ\ς, κα\ έν μέσψ έχθρων
aniicue. Si dooeat ba*c et faciat, sedcbii in Ibroao
cam rege, sicul ei Joscpb fraier uoster. εύρεθήσεται φίλος. Έάν διδάσκη ταΰτα, καί πράσστμ
σύνθρονος έσται βασιλέως, ώς κα\ Ιωσήφ ό άδελφδς
ημών.
XIV. ι Et nunc, filii, cognovi ex Scripiura Enoch ΙΔ'. € Καί νύν, τέκνα, Ιγνων άπδ γραφής Ένώχ,
quod in fine impie agelis, iu Dominum maotia iiiji- δτι έπ\ τέλει ασεβήσετε, έπί Κύριον χείρας έπιβάλ-
cientes iu oinni roalilia; c l confundeiUur Ίιι vobis λοντες έν πάση κακία, καί αίσχυνθήσονται έφ' ύμίν οί
fralres vealii, et cmnibus genlibos flel illu&io. E l - άδελφο\ υμών, κα\ πάσι*τοίς δθνεσι γενήσεται (42)
enim paler nosler Israel mundus eril ab impielato χλευασμός. Καί γάρ 6 πατήρ ημών "Ισραήλ καθαρδς
Ε Γ
^ ί
™ "
C g
*ή*
ά ί Λ
τών αρχιερέων, οίτινες έπι-
Salvatoreni muudi. Mundum cst coeluin supra ler-
βαλούσι τάς χείρας αυτών έπ\ τδν Σο>τηρα τοΰ κό­
raro, et vos estis luminaria coeli, ut aol ei lmia.
σμου. Καθαρδς δ ούρανδς (43) υπέρ τήν γ ή ν κα\
Quld facieut omnes genles, si vos obtenebrescatis ίιι
ύμείς οί φωστήρες τοΰ ουρανού (44), ώς δ ήλιος κα\
Impietate, el inducatis maledictionem auper genus
ή σελήνη. Τί ποιή σου σι πάντα τά έθνη, έάν ύμείς
vesirum, super quos (exortnm est) lumen mundi,
σκοτισθήτε έν άσεβε ία, κα\ έπάξητε κατάραν έπ\ τδ
dalum in vobis ad illuminationera omnU bominis?
γένος υμών, υπέρ ών (45) τδ φώς τοΰ κόσμου, τδ δο­
hoc volentes exslingaere, contraria mandaia docen-
θέν έν ύμίν είς φωτισμδν παντδς άνθρωπου; τούτο
tcs Dei jiistillcationibus, oblationes Domini lairoci-
θέλοντες άνελείν (46), εναντίας έντολάς διδάσκοντες
nabiinini, et de partil>us ipsius furabimiai; el anle-
τοίς τοΰ θεού δικαιώμασι, τάς προσφοράς Κυρίου
quam aacrificclis Doniino, assumetie electa; et iii
ληστΙόσετε · κα\ άπδ τών μερίδων αύτοΰ (47) κλέ­
contemptu comedentes cum merelricibus, in a?ari-
ψετε, κα\ πρδ τοΰ θυσιάσαι Κυρίφ λήψεσθε τά εκλε­
tia mandala Domiiii docebilis; eas quae sub virig
κτά · έν καταφρονήσει έσθίοντες μετά πόρνων, έν
sunt, coinqoinabitis; et virgines Jerusalem violabi*
Νίλεονεξία τάς έντολάς Κυρίου διδάξετε · τάς ύπάν-
tis; et meretricibua etadulteris copulabiraini; fllias
δρους βεβηλώσετε, καί παρθένους Ιερουσαλήμ μια-
geulium accipielis in uxores, purillcaolea cas puri-
* νείτε, καί πορναις καί μοιχαλίσι συναφθήσεσθε, θυ­
ficalioiie iniqua; et eflkietur mistio veslra ut So-
γατέρας εθνών λήψεσθε είς γυναίκας, καθαρίζοντες
doma ei Goniorrha tn impielate, et inflabimini in
αύτάς καθαρισμω παρανομώ, κα\ γενήσεται ή μίξις
gaccrdoiio, adversus bomines olaii; ncceos solum,
υμών ώς Σόδομα καί Γόμο^^α έν άσεβεία, κα\ φυσιω-

(42) Γενήσεται. Γενήσεσθε, fietis, rectius. GRAB. 1ilQ$ (sacriflcium, de quo prdlixus ibi scrmo) εί Me
(4?) Ό ουρανός. Ό ήλιος. extpirart feci*ti$. Scio jam in codice Masorctico ppo

ί
44) Τον ούρανόν. Του Ισραήλ, b . >1TIM me legl T P I X illud, auasi ad iacrificium, noti ad
45) Qv. Ού. I D .
r
Dium referauir. Sctl JudaBorum doctores nn trans- k

46) ΘέΛοντες άνεΛεϊν, etc. Paulo ante dixerat formasse iu TIN, ipsc R. Salomo Jarchi commt-ii-
Itidaeos manus vioientas illaluros iu Oominum Sal- tans super btinc locuro faietur: c Ista, iuqoii,
valorem mundi; el jam iterum re|>etens quod ctfdem est una ό . diclionibus corrcctionis scribarum.
Λ

ejus sint facturi, aliud jungit crimen, nempc quod Scripluiu e> a i : *TtH Ο Π Π 2 Γ Π . El exspiran {εεχιιύ
sacriikia Deo baud debile shit oblaluri. Ob utrum- me; sed scnptura scribaruni pro TPilH nu posuit %

que siinul Jtida:os rcprebendit quoqae Ocus per os in*lN ipsum. » Gonf. idem Rascbi siiper Habac. ι,
Malacbhu i . 15, bis nolatu dignis vcrbis : ΟΠ*ΊΓΓΜ*1 Ι**. I D . — Gf. Masoraui a l Ps. c v i , 20. D R A O I .
\m Orrem ΠΝΓΤΠΟ Π Π . Etdixistis, eece qualh vi- (47) Αύτον. Αυτών. C I U B .
106$ TESTAMENTUM L E Y I . 4066
θήσεσθι επ\ τή Ιερωσύνη, χατά τών ανθρώπων έπαι- Α *ed el adversus mandata Dei inflati, Hludetis sancta,
ρόμενοι · ού μόνον δε, άλλά χα\ χατά τών εντολών in contemplu derideules.
τοΰ θεοΰ φυσιούμενοι, καταπαίξετε τά άγια (48), έν
καταφρονήσει γελοιάζοντες.
Ι Ε ' . < Διά ταΰτα ό ναδς, δν άν έκλέξηται Κύριος, X V . ι Propter haec tempbim quod utique eliget
έρημος έσται έν ακαθαρσία, και ύμείς αιχμάλωτοι Dominus, desolabitur in immundilia, et vos captivi
Ισεσθε (49) είς πάντα τά έθνη, κα\ έσεσθε βδέλυγμά eritis in omnes gentes, et abominatio inter eas; et
έν αύτοίς, κα\ λήψεσθε δνειδος κα\ αίσχύνην αίώνιον accipielis opprobrium et confusionem sempiter-
παρά τής δικαβοκρισίας τοΰ θεοΰ · κα\ πάντες οί θεω- nam a justo judicio Dei; etomnes qui viderint vos,
ροΰντες υμάς φεύςονται άφ' υμών. Καί εί μή δι fitgient a vobis. Et nisi esset propler Abraham,
Αβραάμ, κα\ Ισαάκ, κα\ Ι α κ ώ β , τούς πατέρας Isaac et Jacob , patres nostros, unus ex semine
ημών, εΤς έκ τοΰ σπέρματος μου ού μή καταλειφθή meo non relinquerelur in terra.
έπί τής γής.
ICp. ι Κα\ νΰν έγνων έν βιβλίω Ένώχ, δτι έβδο- X V I . ι Et nunc cognovi in libro Enocb, quod sc-
μήκοντα εβδομάδας πλανηθήσεσθε, κα\ τήν ίερωσύ ptuaginta bebdomadas errabiiis, et sacerdotium i n -
νην βεβηλώσετε, κα\ τάς θυσίας μιανείτε, κα\ τδν Β quinabitis, ei sacrilicia polluetis, et legem extermi-
νόμον αφανίσετε, κα\ λόγους προφητών έξουδενώσετε, nabilis, et sermones propbelarum conteronelis, in
έν διαστροφή διώξετε άνδρας δικαίους, κα\ ευσεβείς perversitate persequemini viros juslos, et pios odio
μισήσετε, αληθινών λόγους βδελύξεσθε, κα\ άνδρα habcbilis, veracium sermones abominabiroini, et
άνακαινοποιοΰντα τδν νόμον έν δυνάμει Ύψιστου πλά­ Yirum renovantem legem in virtuie Allissimi, i m -
νον προσαγορεύσετε, κα\ τέλος, ώς νομίσετε, άπο- postorero appellabitis; et in One, ut aestiniabilis, oc-
κτενείτε αύτδν, ούκ είδότες αύτοΰ τδ ανάστημα, τδ cidetis eum, nescientes ipsius resurrectionem, inno-
άθώον αΤμα έν κακία έπ\ κεφάλας υμών άναδεχόμε- centem sanguinem in malitia super capita vcstra
νοι. Κα\ δι' αύτδν έσται τά άγια υμών έρημα, έως receptiiri. Et proptcr ipsum erunt sancta veslra de-
εδάφους μεμιαμμένα · καί ούκ έσται τόπος υμών κα­ seria, usque ad pavimenlum profauata; et non erit
θαρδς, άλλ' έν τοίς έθνεσιν έσεσθε είς κατάραν κα\ locus vester mundus, sed in genlibus eritis in ma-
είς διασκορπισμδν, έως αύτδς πάλιν έπισκέψηται, ledictionem et in dispersionem, donec ipse rursus
κα\ οίκτειρήσας προσδέξηται υμάς έν πίστει και visilabit, et miserens recipiel vos in fide et aqua.
ύδατι.
Ι Ζ ' . ι Κα\ δτι ήκούσατε περ\ τών ο* εβδομάδων, ^ X V I I . c Et quoniam audistis de sepiuaginta beb-
ακούσατε κα\ περί της ίερωσύνης. Καθ* Εκαστον γάρ domadibus, audile etiam de sacerdotio. Secundum
Ίωβηλαίον έσται ίερωσύνη. Κα\ έν τψ πρώτψ Ίωβη- unumquemque enim jubilaeum erit sacerdolium. In
λαίψ δ πρώτος χριόμενος είς ίερωσυνην μέγας έσται, primo jubilaeo primus unctus in sacerdotium magtui*
χα\ λαλήσει θεψ ώς πατρί * καί ή ίερωσύνη αύτοΰ erit, etloquetur Deo ut p a t r i ; et sacerdotium ipsiu3
πλήρης μετα φόβου Κυρίου · κα\ έν ήμερα χαράς αύ­ plenum erit cum timore Domini; et in die gaudii
τοΰ έπί σωτηρία κόσμου αύτδς άναστήσεται. Έν τψ ipsius in salule mundi ipse resurget. In secundu
δευτέρψ Ίωβηλαίψ δ χριόμενος έν πένθει αγαπητών jubilaeo unctus, in trislilia dilectorum concipielur,
συλληφθήσεται, κα\ έσται ή ίερωσύνη αύτοΰ τιμία, et erit sacerdotium ejus bonorabile, et apud omncs
κα\ παρά πάσι δοξασθήσεται. Ό δέ τρίτος ιερεύς έν glorificabitur. Tertius vero sacerdos in tristitia as ·
λύπη παραληφθήσεται. Κα\ δ τέταρτος έν όδύναις sumetur. E l quarfus in dolore erit; quoniam appo-
έσται · δτι προσθήσει έπ' αύτδν ή αδικία είς πλήθος \ net super ipsum injustilia in muliitudinem : et
κα\ πάς Ισραήλ μισήσουσιν έκαστος τδν πλησίον omnis Israel odio habebit unusquisque proxiinum
αύτοΰ. Ό πέμπτος έν σκότει παραληφθήσεται * ωσ­ suuni. Quinlus in leiiebris comprebendetur : simi-
αύτως κα\ ό έκτος, κα\ δ έβδομος. Έν δέ τψ έβδόμψ liter el sexlus et septimus. In septimo vcro erit
έσται μιασμδ;, δν ού δύναμαι είπείν, ενώπιον Κυρίου ρ aborainatio, quara non possom dicere, coratn Do-
καί ανθρώπων* δτι αυτοί γνώσονται οί ποιουντες mino el hominibus; quoniam ipsi cognoscent, qui
αυτά. Διά τοΰτο έν αιχμαλωσία, κα\ έν προνομή Cacient ea. Propler hoc in captmtale et in dire-
έσονται* καί ή γ ή , κα\ ή ύπαρξις αυτών άφανισθή- ptione eruiit;ei lerra et eubslantia eorum exlermi-
σεται. Κα\ έν πέμπτη έβδομάδι έπιστρέψουσιν είς nabitur. Et in quinla bebdomade reverienlur in
γήν έρημώσεως αυτών, κα\ άνακαινοποιήσουσιν οικρν terram desolationis ipsorurri, ct renovabimt domum
Κυρίου. Έν δέ τψ έβδόμψ έβδοματικψ ήξουσιν ιερείς Domioi. In septima vero bebdomade venient sacer-
σίδωλολατροΰντες, μάχιμοι, φιλάργυροι, υπερήφανοι, dotes idololatranles, bellatores, avari, superbi, i n i -
άνομοι, ασελγείς, παιδοφθόροι, κτηνοφθόροι. qui, impudici, puerorum corruptores, pecorum cor-
ruptores. .
1Η'.*Κα\ μετά τδ γενέσθαι τήν έκδίκησιν αυτών X V I I I . ι Et postquam facta fuerit vindicta ipso-

(48) Καταπαίξετε τά άγια. Καταφρονήσετε τών atque afflictionis tempore Messian, sub quo omitia
αγίων. 1D. sibi prospera pollicentur. Attamen priscos rabbinos
(49) Ύμεΐς αϊχμάΛωτοι έσεσθε. Judaeorum placi- male geiili sua3, etiam post advenlum Messi«. omi-
lia adversa onuuno videtur prxdiclio caplivitatis nalos eese, ex tradilionibus eorum cunsial. I D .
PATROL. GR. H. 34
m i TESTAMENTA X l l PATRIARGHARUM. 1068
runi a Domino, deflciel sacerdolium; el lunc susci- Α * * P * Κυρίου, εκλείψει ή ίερωσύνη · κα\ τότε έγερεί
tabil Dcus sacerdotem novuni, cui omnes sermowcs Κύριος Ιερέα καινδν, ψ πάντες οί λόγοι Κυρίου άπο-
Domini reVelabuntur; el ipse faciel judicium veri- καλυφθήσονται · κα\ αύτδς ποιήσει κρίσιν αληθείας
talis in terra in nniliiludine dierum. Et orielur έπ\ τής γής έν πλήΟει ήμερων. Καί άνατελεΐ Αστρον
astrum ipsius in coelo, sicut rex, illuminans lumen αύτοΰ έν ούρανφ (50), ώς βασιλεύς, φωτίζων φώς
cognilionis in sole diei; el i»agnificabilur in orbe γνώσεως έν ήλίω ημέρας· καί μεγαλυνθήσεται έν τή
lerrarum, usqtie ad assumplionem ipsius. Ipse re- οικουμένη, έως αναλήψεως αύτοΰ. Ούτος άναλάμψει
splendebil sicut sol in lerra, el toHet omnes tene- ώς ό ήλιος έν τή γ ή , κα\ έξαρεΐ πάν σκότος έκ της
bras quae sunt eub coelo, et erit pax in omni terra. ύπ' ούρανδν, κα\ έσται είρήνη έν πάση τή γ ή . Οί
Coeli exsullabunt in diebus ipsius, et lerra gaude- ουρανοί άγαλλιάσονται έν ταΐς ήμέραις αυτού, καί ή
bit, ct nubes ketabuntur, el cognilio Domini fun- γή χαρήσεται, κα\ αί νεφέλαι εύφρανθήσονται, καϊ Ή
detur in lerra, ut aqua marium ; el angeli gioria» et γνώσις Κυρίου έκχυθήσεται έπ\ τής γής, ώς ύδωρ
faciei Domini gaudebunt in eo. Corii apcrieutur , M θαλασσών κα\ οι άγγελοι τής δόξης κα\ τοΰ προσ­
el cx templo gloriae vcniet super illum sanclificalio ώπου Κυρίου χαρήσονται έν αύτφ. Οί ούρανο\ άνοι-
curo voce palerna, sicut ab Abrabam patre Isaac γήσονται, κα\ έκ τοΰ ναού τής δόξης ήξει έπ' αύτδν
Ει gloria Allissimi super ipsum dieetur, et Spirilus άγιασμα^ μετά φι«^ς πατρικής, ώς άπδ Αβραάμ
β

inlellectus et sanctilicationis requiescet super ipsnno πατρδς Ισαάκ. Κα\ δόξα Ύψιστου έπ' αύτδν £ηθή-
in aqua . Ipse dabil magiiificeriliam Domini filiis
1 S σεται, κα\ πνεΰμα συνέσεως κα\ αγιασμού καταπαύω
suis iu Ycrilate in sxculum; et non erit successio σει έπ' αύτδν έν τφ ύδατι* Αύτδς δώσει τήν μεγαλω-
ipsi in generationes el generaliones usque in saecu- σύνην Κυρίου τοίς υίοις αύτοΰ έν άληθεία είς τδν
lum. Et in sacerdotio ipsius deGciei omne peccatuia, αίώνα· καί ούκ έσται διαδοχή αύτφ είς γενεάς και
el iniqui requiesccnt in raalis ; jusli vero requie- γενεάς έως αίώνος. KaV έπ\ τής (51) Ιερωσύνης αυ­
ecent in ipso. Ει ipsc aperiet porlas paradisi, sta- τού εκλείψει πάσα αμαρτία, καί οί άνομοι καταπαύ-
luetque (55) minaniein gladium adversus Adam, et σουσιν είς κακά· οί δέ δίκαιοι καταπαύσουσιν έ>
dabil sanctis coracdere de Hgno vila?, el spirilus αύτφ. Καίγε αύτδς ανοίξει τάς θύρας τοΰ παραδείσου,.
aanclificaliouis erit in eis. Et Beliar ligabilur ab κα\ στήσει (52) τήν απειλούσαν ^ομφαίαν κατά τον
ipso, et dabil poteslalem filiis suis ad calcandum Αδάμ, κα\ δώσει τοϊς άγίοις φαγείν έκ τοΰ ξύλου
super perniciosos spiritus. E l lactabitur Dominus in τής ζωής, κα\ πνεΰμα άγιωσύνης έσται έπ' αύτοΐς.
biiis ejus, el acquiescet Dominus in dileclis ejua Κα\ δ Βελιάρ δεθήσεται ύπ αύτοΰ, κα\ δώσει έξου*
1

tisque in ssecula. Tunc exsullabit Abrabam, et ^ σίαν τοϊς τέκνοις αύτοΰ πατείν έπ\ τά πονηρά πνεύ­
Isaac, et Jacob; et ego gaudebo, ei onmes sancti ματα. Καί εύφρανθήσεται Κύριος έπί τοΤς τέκνοις
induenlur laetilia. αύτοΰ, κα\ ευδοκήσει Κύριος έπ\ τοις άγαπητοϊς α ύ ­
τοΰ έως τών αίώνων. Τότε άγαλλιάσεται Αβραάμ,
κα\ Τσαάκ, κα\ Τακώβ · κάγώ χαρήσομαι, κα\ πάν·
τες οί άγιοι ένδύσονται εύφροσύνην (54).
X I X . < Et ftuuc, fllti n e i , emnia audistis : eli- ΙΘ'. € Και νΰν, τέκνα μου, πάντα ηχούσατε έλε-
gile igilur vobismelipsis vel leuebras vel hicem, σθε ούν έαυτοίς ή τδ σκότος ή τδ φώς, ή νόμον τοΰ/
tel lcgcm Domini vcl opera Bcliar. > E l reapondi- Κυρίου ή έργα τοΰ Βελιάρ. > Καί άπεκρίθημεν ημείς
wus nos p a l r i , dicentes : c Goraiu Domino ambu- τψ πατρ\, λέγοντες· ι Ενώπιον Κυρίου πορευσόμε-
iabimiis, secunduni legem ipskis. > Et dixil pa- θα, κατά τδν νόμον αύτοΰ. ι Κα\ εϊπεν δ πατήρ
ler nosler : c Testis esl Dooiinus et tesles angeli η μ ώ ν ι Μάρτυς Κύριος, κα\ μάρτυρες οί άγγελοι
ejua, el teslis ego ei Usles vos <ie sermoiie oria αύτοΰ, καί μάρτυς έ γ ώ , κα\ μάρτυρες ύμεις περί:
veslri. > Ει dixiinus : c Testes (sutntis). > Et sic τοΰ λόγου τοΰ στόματος υμών. > Κα\ εΓπαμεν
requievit Levi, hacc mandans Oliis suis, el exlendit ι Μάρτυρες. » KaV ούτως έπαύσατο Αευί, έντελλδ-
pedes suo*, et apposiius est ad patres suos, enm ^ μένος τοίς υίοίς αύτοΰ, καί έξέτεινε τούς πόδας α ύ ­
vixissel cenlum cl iriginta scptem armos. E l poaoc- τοΰ , κα\ προσετέθη πρδς τούς πατέρας αύτοΰ, ζ ή -
ruiii euiM in ibeca; el poslea aepeHeruut etun in σας ρλζ' έτη. Κα\ έθηκαν αύτδν ένσορψ· κα\ ύστε­
Mebron, juxla Abrabain, et Isaac, e l Jaeob. ρον έθαψαν αύτδν έν Χεβρών, άνά χείρα (55) " Α ­
βραάμ, καί Ισαάκ, κα\ Τακώβ.
Mattb. xvii, 5. » Matfcb. m , 16,17; Luc. ιιι, 22.
11

(501 "Αστροτ αντον έτ ούρατφ. Hisce auctoris
noslri verbis gemina scripsii S. lgnatius aliiqae
Patrcs, quorum verba recilavil Peaisonua, parl. H ,
Vindic. Epizt. Ignalii, cap. 10. GRAB.
(51) Καϊ έπϊ rrjc. x. v> λ. Hic i»;cerla. iunt se-
queiitia in Gantab. exemplari, ob eadem ferba 'mi-
. t:alia per iitcunam scnba» oraissa : Καί έπ\ τής
i Ιερωσύνης αύτοΰ τά έθνη πληθυνθήσονται έν γνώσει
έπι τής γ ί ς , κα\ φωτισθήσονται διά χάριτος Κυρίου ·
δ δε Ισραήλ έλαττωθήι
έλαττωθήσεται έν άγνωσία, καΐσκοτισθή-
(55) Staiuetque. Stare faciet, habet ulerque m a -
nuscriptiis codex in Biblioih. Bodl, Ilaqtieque G. C .
G. adeo ut vix dubium s i l , Roberlum tti versione
gua bunc 9ensum expressisse , eo quod in Graeco
legerei στήσει, uli habel codex Ganlabrigiensis. V e -
rumbtec leciia, indequenaia versio, anlecedeniibu»
pariler ac sequenlibns verbis, ipsique rei naluras
repugoal. Oplimc vero cuncta sibi invicem c o n s o -
nant, si ex Oxoniensi codice. Graeco reponas ά π ι ­
στη σει, αδζεεάεη \αο\εΐ amovebii. ID.
%

αεται έν πένθει. ID. (54) Ευρροσοττιν. Δικαιοσύνην. B .

(52; Στήσει. 'Αποστήσει. Ιύ (55) Χείρα. Χείρας. Io
r
- · » T E S T A M E N T U M JUDJE
wm
1 6

ΚΕΦΑΑΑ10Ν Δ'. Α CAPUT IV.

Αια&ήχή Ιούδα περί ανδρείας, καϊ φιλαργυ­ Tnlamentum Judce, άε fortitudme > εί ataiitla, et
ρίας, καϊ πορνείας. fornicaiione.
Α\ Άντίγραφον λόγων Ιούδα, δσα έλάλησε τοΓς I. Transcriptum sermonum Juda», quaecunque
υίοίς αυτού πρδ τού άποθανείν αύτδν. Συναχθέντες loculus est jGHis suis, antequam morerelur. Con-
ήλθον πρδς αύτδν, καί εΤπεν αύτοϊς · < Τέταρτος gregati venerunt ad ipsum, ei dixit eis : < Quartue
υΐδς έγενόμην έγώ τψ πατρί μου, κα\ ή μήτηρ μου fllius effectus suiu patri meo, et mater mea vocavii
(56) ώνδμασέ με Ίούδαν, λέγουσα· Άνθομολογού- me Judam, dicens : ι Confitcor Domino, quoniara
μαι τψ Κυρίω, δτι δέδωκε μοι χα\ τέταρτον υίδν. dedit raibi et quartum filiura. * Yelox eram et stu-
Όξύς ήμην χα\ σπουδαίος έν νεότητί μου, χαί ύπα- diosus in juventute mea, et obediens patri meo se-
χούων τψ πατρ\ χατά πάντα λόγον χα\ ευλογούν cundum omne verbum ; et benedicebara matri meae,
(57) τήν μητέρα μου , χα\ τήν άδελφήν της μητρός et sorori malris meae. Et factum est, ut efiectus
μου. Κα\ έγένετο, ώς ήνδρώθην (58), χα\ δ πατήρ sum v i r , et pater meus Jacob oravit super me,
μου Ταχώ6 ηύξατό μοι (59), λέγων Βασιλεύς dicens : ι Rex eris, prosperalus in omnibus. ι
έση, κατενοδούμενος εν πάσι.
Β
Β*, ι Κα\ έδωκε μοι Κύριος^χάριν έν πάσι τοίς έρ- H . c E l dedit mihi Dominus graiiam in omni ·
γοις μου, έν τε τψ άγρψ, κα\ έν τψ οίκω. 'Ος bus operibus meis, et in agro el in domo. U l v i -
εΐδον (60), δτι συνέδραμον τή έλάφψ, χα\ πιάσας debam, quod concurrebam cervae; et apprehen*
αυτήν, έποίησα τψ πατρί μου βρώμα. Τάς δορχάδας dens ipsani, fcd cibum patri meo. Capras supera-
έχράτουν διά τού δρόμου, κα\ πάν, δ ήν έν τοΤς πε- bam per cursum, et omne quod erat in campis >
δίοις, χατελάμβανον. Φοράδα άγρίαν χατέλαβον, χα>. capiebam. Equam agrestem capiebam, et appre-
πιάσας ημέρωσα (61)· χα\ λέοντα άπέχτεινα, χα\ hendens mansuefeci; et leonem interfeci, et cripie-
άφειλόμην έριφον έχ τοΰ στόματος αύτοΰ. "Αρχτον bam haedum ex ore ejus. Ursum Capiens per pedeni,
λαβών άπδ τοΰ ποδός, άπεχύλισα είς χρημνόν · χαι volvebara in praecipUium ; et omnem feram, si re-
πάν θηρίον , εί έπέστρεφεν έπ' έμέ, διέσπων αύτδ, versa 6st in me, dilacerabam eam, ut canis. Porco
ώς χύων. 'Αγρίψ χοίρψ συνέδραμον, καί προλαβών silvestri concurrebam, et preeoccupans in curren-
έν τψ τρέχειν με, χατεσπάραξα αυτόν. Πάρδαλις έν do, dilaceravi eum. Pardalis in Hebron insiluit su-
Χεβρών προσεπήδησεν έπ\ τδν χύνα · χα\ πιάσας αυ­ per canem; et apprehendens eam per caudam, ab-
τήν άπδ τής ουράς, άπηχόντισα αυτήν, χα\ έ ^ ά γ η jiciebam eam, et dirupta esl in terminis Gare.
έν τοίς δροις Γάζης. Βοΰν άγριον έν χώρα νεμόμε- C Bovem silvestrem in regione pastum tenui corni-
vov έχράτησα (62) τών κεράτων, κα\ έν κύκλψ συσ- bus, et in circulum volvens et oblenebrans, jaciens
σείσας, κα\ σκοτίσας, £ίψας άνείλον αυτόν. occidi eum.
Γ . c Κα\ δτε ήλθον οί δύο βασιλείς τών Χαναναίων 111, f Et quando veniebant duo reges Cbananaeo*
τεθωρακισμένοι έπ\ τά ποίμνια, κα\ πολύς λαδς μετ' rum loricati euper greges, et mullus populus cum
αύτων, κάγώ μόνος δραμών έπ\ τδν βασιλέα Σούρ, ipsis, et ego solus currens in regem Sur, confjnui
συνέσχον (65) αύτδν, κα\ έπ\ τάς κνημίδας κρούσας, eum et in libias percutiens, prostravi, et ila occidi
κατέσπασα, κα\ ούτως άνείλον αυτόν. Κα\ τδν έτε­ eum. Et alium regem Taphue, sedentem in equo oc-
ρον βασιλέα Ταφουέ, καθήμενον έπ\ τοΰ ίππου, cidi, atque ita omnem populum dispersi. Achor re-
άνείλον αύτδν, καί ούτως πάντα τδν λαδν (64)διεσκόρ- gem, virum gigantum, sagiltantem ante et retro, in
πισα. Τδν 'Αχώρ βασιλέα, άνδρα γιγάντων, βάλ­ equo apprebendens, lapidcm sexaginta librarumcon-
λοντα τόξα έμπροσθεν κα\ δπισΟεν, έφ' ίππου άνε - torquens, projeci in equum, et ipsum inlerfeci. Et
λόμενος, λίθον έξήκοντα λιτρών άκοντίσας , δέδωκα expugnans Acbor horis duabus, occidi eum, et dis-
τψ ίππψ κα\ άπέχτεινα αυτόν. Κα\ πολεμήσας τδν secans clypeum ejas, conscidi p* des ejus. In exuendo
'Αχώρ έπ\ ώρας δύο, άπέκτεινα αύτδν, κα\ είς δύο ^ jm^m jus thoracem, ecce oeio viri, amici ejas in«*
e

μέρη ποιήσας τήν ασπίδα αύτοΰ, συνέκοψα τους πό­ ceperunt pugnare adversus me. Invulvens er#>
δας αύτοΰ. Έν δέ τψ έκδύειν με αύτδν τδν θώρακα, stolam meam in manu mea, lapidibus e funda per-
Ιδού άνδρες δκτώ, εταίροι αύτοΰ, ήρξαντο πολεμεϊν cuticns ipsoe, qualuor eonim occidi; caeteri autem
πρός με. Ένειλήσας ούν τήν στολήν μου έν τή fugerunl. Et Jacob pater nostcr occidit Beelisa, re-
χειρί μου, λίθοις σφενδονήσας αυτούς, τεσσάρας έξ gem oranium regum, giganlem fortitudiiie, cubito-
αυτών άνείλον · οί δέ άλλοι έφυγον. Και Τακώβ δ rum duodecim. Et cecidil super ipsos tremor, Η
πατήρ ημών άνείλε τδν Βεελισά, βασιλέα πάντων cessaverunl pugnare contra nos. Propter hoc secu-
τών βασιλέων, γίγαντα τή ίσχύί, πηχέων δώδεκα. rus erat pater meus in praeliis, quoniam ego eratu
Και έπέπεσεν έπ' αυτούς τρόμος, κα\ έπαύσαντο cum fratribus mets. Vidit enim in visione de m e ,

(56) Μήτηρ μου. Αία. ϊ». (61) Φοράδα άγρίαν κατέλαδον, καϊ πιάσα± ήμέ»
(57) Ευλογούν. Έχίιιων.Ιο. ρωσα. Desunl. ID.
(58) 'Ηνδρώθην. Ήορύνθην. b . (62) Έχράτησα. Κρατείσας. Ιο.
(59) Ηύξατό μοι. Έπηύξατο. Ιο. Σούρ, συνέσχον. 'Ασούρ, συνίίχον. Ia, j
(60) Ώς εϊδον. Οϊδα. Ιο. Ααόν. Αυτών. ίι>« '
m i TESTAIIENTA X l l PATRIARGHARUM, 1068
rum a Doniino, deflciel sacerdolium; et lunc susci- Α * * P * Κυρίου, εκλείψει ή ίερωσύνη · κα\ τότε έγερεί
tabil Dcus sacerdotem novuni, cui omncs sermoiies Κύριος Ιερέα καινδν, ψ πάντες οί λόγοι Κυρίου άπο-
Doroini reVelabuntur; et ipse faciet judicium veri- καλυφθήσονται · καί αύτδς ποιήσει κρίσιν αληθείας
tatis in terra in muliiludine dierum. Et orietur έπ\ τής γής έν πλήθει ήμερων. Καί άνατελεί Αστρον
aslrum ipsius in coelo, sicut rex, illuroinans lumen αυτού έν ούρανφ (50), ώς βασιλεύς, φωτίζων φώς
cognilionis in sole diei; et ipagnificabitur in orbe γνώσεως έν ήλίφ ημέρας· και μεγαλυνθήσεται έν τή
ierrarum, usque ad assumptionem ipsius. Ipse re- οικουμένη, έως αναλήψεως αύτου. Ούτος άναλάμψει
splendebil sicul sol in lerra, et tollet omnes lene- ώς ό ήλιος έν τή γ ή , κα\ έξαρεΐ πάν σκότος έκ της
bras quae sunt eub coelo, et erit pax in omni lerra. ύπ' ούρανδν, κα\ έσται είρήνη έν πάση τή γ ή . Οί
COBII exsullabunt in diebus ipsius, et terra gaude- ουρανοί άγαλλιάσονται έν ταίς ήμέραις αυτού, καί ή
bit, et nubes lfttabunlur, el cognitio Domini fun- γή χαρήσεται, κα\ αί νεφέλαι εύφρανθήσονται, καί ή
detur in lerra, ut aqua mariura; el angeli gtoria? ct γνώσις Κυρίου έκχυθήσεται έπί τής γής, ώς ύδωρ
faciei Domini gaudebunl in eo. Corii apcrienlur · \ θαλασσών καί οί άγγελοι τής δόξης *α\ τού προσ­
el ex lemplo gloriae veniet super illum sftnclificalio ώπου Κυρίου χαρήσονται έν αύτφ. 01 ούρανο\ άνοι-
cum voce paterna, sicul ab Abrabam patre Isaac γήσονται, κα\ έκ τοΰ ναού τής δόξης ήξει έπ' αύτδν
E l gloria Allissimi soper ipsum dicelur, el Spirilus B
Αγίασμα μετά φωνής πατρικής, ώς άπδ Αβραάμ
intellectus el sanclilicationis requiescel super ip«ina πατρδς Ισαάκ. Κα\ δόξα Ύψιστου έπ' αύτδν 0ηθή-
Ιιι aqua ipse dabil maguiGcenliam Domini filiis σεται, κα\ πνεΰμα συνέσεως κα\ αγιασμού καταπαύ­
suis iu verilale in saeculunr, et non eril successio σει έπ' αύτδν έν τφ ύδατι. Αύτδς δώσει τήν μεγαλω-
ipsi in generaiiones el generationes usque in saecu- σύνην Κυρίου τοΤς υίοίς αύτοΰ έν άληθεία εις τδν
lum. E l in sacerdolio ipsius deuciel omne peccatuua, αίώνα· καί ούκ έσται διαδοχή αύτφ είς γενεάς κα\
el iniqui requiesccnl in malis : jusli vero requie- γενεάς έως αίώνος. KaV έπί τής (51) Ιερωσύνης αυ­
icenl in ipst>. E l ipse aperiel porlas paradisi, sta- τού εκλείψει πάσα αμαρτία, καΥ οί άνομοι καταπαύ-
luelque (55) minaniein gladium adversus Adam, et σουσιν είς κακά* οί δέ δίκαιοι καταπαύσουσιν έν
dabil sanctis comfcdere de ligno vita?, el spirilus αύτφ. Καίγε αύτδς ανοίξει τάς θύρας τοΰ παραδείσου,
aancliflcaliouis eril in eis. Et Beliar ligabilur ab καί στήσει (52) τήν απειλούσαν £ομφαίαν κατά τον
ipso, el dabit poieslalem flliis suis ad calcandum Αδάμ, καί δώσει το?ς άγίοις φαγείν έκ τοΰ ξύλου
tuiper perniciosos spirilus. E l laclabilur Doininus in τής ζωής, καί πνεΰμα άγιωσύνης έσται έπ' αύτοΤς.
ttliis ejus, el acquiescel Dominus in dileclis ejua Κα\ δ Βελιάρ δεθήσεται ύπ' αύτοΰ, κα\ δώσει έξου*
usque in saecula. Tunc exsullabil Abrabam, el ^ σίαν τοίς τέκνοις αύτοΰ πατείν έπί τά πονηρά πνεύ­
Jsaac, et Jacob; el ego gaudebo, ei omiies sancli ματα. Κα\ εύφρανθήσεται Κύριος έπ\ τοίς τέκνοις
induenlur laeiilia. αύτοΰ, κα\ ευδοκήσει Κύριος έπ\ τοίς άγαπητοίς αύ­
τοΰ έως τών αιώνων. Τότε άγαλλιάσεται Αβραάμ,
κα\ Ισαάκ, κα\ Τακώβ · κάγώ χαρήσομαι, κα\ πάν­
τες οί άγιοι ένδύσονται εύφροσύνην (54).
X I X . < Et m i i i c , fllii mei, enrnia audistis : eln ΙΘ'. e K a l νΰν, τέκνα μου, πάντα ηχούσατε έλε-
gile igilur vobismetipsis vel lenebras vel tacem, σθε ούν έαυτοίς ή τδ σκότος ή τδ φώς, ή νόμον τον
tel legem Domini vel opera Bcliar. ι E l respondi- Κυρίου ή έργα τοΰ Βελιάρ. > Κα\ άπεκρίθημεν ημείς
wus nos p a l r i , dicenles : c Coiain Domino ambu- τφ πατρ\, λέγοντες· ι Ενώπιον Κυρίου πορευσόμε-
iabioius, secundum legem ipskis. > E l dixil pa- θα, κατά τδν νόμον αύτοΰ. ι Καί εϊπεν ό πατήρ
ler uosler : ι Teslis esl Dooiinus et lesles angeli ημών · ι Μάρτυς Κύριος, κα\ μάρτυρες οί άγγελοι
•jue, el lesiis ego el lestes vos de sermoiie oria αύτοΰ, κα\ μάρτυς έγώ, κα\ μάρτυρες ύμείς περί
ve&lri. ι E l diximus : c Tesles (sumns). > Et sic τοΰ λόγου τοΰ στόματος υμών. ι Κα\ εΓπαμεν
requievil Levi, hacc mandans iiliis suis, el extendit ι Μάρτυρες. > ΚαΥ ούτως έπαύσατο Αευΐ, έντελλό-
pedes suo*, ei apposiuis esi ad patres suos, eum ^ μένος τοίς υίοίς αύτοΰ, καί έξέτεινε τούς πόδας αύ-
111

vixissel ceulum el trigiiila scptein arinos. E l pogac"

ΰ
ruiu eum in ibcca; el poslea sepelicriwt eiun in σας ρλζ' έτη. ΚαΧ έθηκαν αύτδν ένσορφ· κα\ ύστε­
Mebron, juxla Abrabam, el Uaac, el iaeob.
Matili. xvu, 5.
11 11
Haifcb. nt, 16,17 ; L u c . ιιι, 2 2 .
(50| "Αστρον αύτοΰ εν ούρανφ. Hisce auctoris
nostri verbis geinina scripsii S. lgnaiius aliiqae
Palres, quoruin verba recilavit Peaisonua, parl. H ,
Vindic. Epitt. Ignatii, cap. 10. GRAB.
(51) Καϊ έπϊ της, κ. τ. λ. Hic b;cerl* aunt se-
qucnlia in Ganlab. exemplari, ob eadem rerba i n i -
. l:alia per iitcuriam scnbai oraissa : Καί έπ\ τής
i ^ρωσύνης αύτοΰ τά έθνη πληθυνθήσονται έν γνώσει
έπι τής γτίς, κα\ φωτισθήσονται διά χάριτος Κυρίου ·
δ δέ Ισραήλ έλαττωθήσεται έν άγνωσία, κα\ σκοτισθή-
αεται έν πένθει. b .
(52; Στήσει. Άποστήσει. b .
τοΰ, κα\ προσετέθη πρδς τούς πατέρας αύτοΰ, ζ ή -
ρον έθαψαν αύτδν έν Χεβρών, άνά χείρα (55) Α ­
βραάμ, καί Ισαάκ, καί Τακώβ.
(53) Staiuetque. Stare faciet, habel ulerque ma-
nuscripius codex in Biblioih. BodL Ila queque C. G.
G. adeo ut vix dubium s i l , Roberium iti versione
«ua bunc 9ensum expressisse, eo quod in Graeco
legerei στήσει, uli hal>et codex Ganlabrigiensis. Ve-
rumhffic fectia, indeque nala versio, aiilecedenlibu»
pariler ac sequenlibns verbis, ipsique rei naiune
repugoat. Oplime vero cuticla sibi invicem conso»
nant, si ex Oxouiensi codice Graeco reponas ά π ο ­
στήσει, abscedert faciet, amovebit. b .
(54) Εύφροσύνην. Δικαιοσύνη ν. B .
(55) Χείρα. Χείρας, b .
1069 T E S T A M E N T U M JUDA) 1670
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ'. Α CAPUT IV.
Αιαθήκη Ιούδα περϊ ανδρείας, καϊ φιΧαργν- Tebtamentum Judm, de fortitudine > ει avatiiia, et
ρίας, καϊ πορνείας. fornicaiione.
Α'. Άντίγραφον λόγων Ιούδα, δσα έλάλησε τοίς I. Transcriplum sermonum J u d « , quaecunque
υίοίς αύτοΰ πρδ τοΰ άποθανείν αυτόν. Συναχθέντες loculusest filiis suis, antequam raoreretur. Con-
ήλθον πρδς αύτδν, κα\ εΤπεν αύτοϊς · ι Τέταρτος gregali venerunt ad ipsum, et dixil eis : c Quartug
υίδς έγενόμην έγώ τψ πατρί μου, κα\ ή μήτηρ μου filius effeclus sum patri meo, et maler mea vocavii
(56) ώνόμασέ με Τούδαν, λέγουσα· Άνθομολογοΰ- me Judam, dicens : < Gonfiicor Domino, quoniam
μαι τψ Κυρίψ, δτι δέδωκε μοι χα\ τέταρτον υ Ιόν. dedii mihi et quarium filium. · Velox erara et stu-
Όξύς ήμην χα\ σπουδαίος έν νεότητί μου, χα\ ύπα- diosus in juventute mea, et obediens palri meo se-
χούων τψ πατρ\ χατά πάντα λόγον χα\ ευλογούν cundum oroneverbum ; et benedicebam matri meae,
(57) τήν μητέρα μου , χα\ τήν άδελφήν τής μητρός et sorori matris mese. Et factum est, ut effectus
μου. Κα\ έγένετο , ώς ήνδρώθην (58), χα\ δ πατήρ 8um v i r , et pater meus Jacob oravit super roe,
μου Ταχώβ ηύξατό μοι (59), λέγων Βασιλεύς dicens : c Rex eris, prosperatus in omnibus. ·
έση, κατεν οδού μένος έν πάσι.
Β\ c Και έδωκε μοι Κύριος^χάριν ένπάσι τοϊςέρ- II. c E l dedit raihi Dominus graiiam in omni ·
γοις μου, έν τε τψ άγρψ, χα\ έν τψ οΓκψ. 'Ος bus operibus meis, et in agro et in domo. U t t i -
είδον (60), δτι συνέδραμον τή έλάφψ, κα\ πιάσας debam, quod concurrebam cervae; et appreheo*
αυτήν, έποίησα τώ πατρί μου βρώμα. Τάς δορκάδας dcns ipsani, fcd cibum pairi meo. Gapras supera-
έκράτουν διά τοΰ δρδμου, καί πάν, δ ήν έν τοΤς πε- bam per cursum, el omne quod erat in caiiapis»
δίοις, κατελάμβανον. Φοράδα άγρίαν κατέλαβον, κα>. capiebam. Equarn agrestem capiebam, et appre-
πιάσας ημέρωσα (61)· κα\ λέοντα άπέκτεινα, κα\ hendens mansuefeci; el leonem interfeci, et cripie-
άφειλόμην έριφον έκ τοΰ στόματος αύτοΰ. "Αρκτον bam haedum ex ore ejus. Ursum Capiens per pedeni,
λαβών άπδ τοΰ ποδδς, άπεκύλισα εις κρημνόν · και volvebam in praecipitium ; et omnem ferara, si re-
πάν Οηρίον , εί έπέστρεφεν έπ' έμέ, διέσπων αύτδ, versa 6st in me, dilacerabam eam, ut canis. Porco
ώς κύων. Άγρίψ χοίρψ συνέδραμον, κα\ προλαβών silvestri concurrebam, et praoccupans in curren-
έν τψ τρέχειν με, κατεσπάραξα αυτόν. Πάρδαλις έν do, dilaceravi eum. Pardalis in Hebron insiluit su-
Χεβρών προσεπήδησεν έπ\ τδν κύνα · κα\ πιάσας αυ­ per canem; et apprebendens eam per caudam, ab-
τήν άπδ τής ουράς, άπηκόντισα αυτήν, καί έ ^ ά γ η jiciebain eam, et dirupta est in terminis Gaaae.
έν τοίς δροις Γάζης. Βοΰν άγριον έν χώρα νεμόμε- G Bovem siWeslrem in regione pastum tenui corni-
νον έκράτησα (62) τών κεράτων, κα\ έν κύκλψ συσ- bus, et in circulum volvens et obteaebrans, jaciens
σείσας, κα\ σκοτίσας, 0ίψας άνείλον αυτόν. occidi eum.
Γ . ι Κα\ δτε ήλθον οί δύο βασιλείς τών Χαναναίων III. c Et quando veniebant duo reges Chananaeo*
τεθωρακισμένοι έπ\ τά ποίμνια, κα\ πολύς λαδς μετ' rum loricati super greges, et multus populus coiu
αύτων, κάγώ μόνος δραμών έπ\ τδν βασιλέα Σούρ, ipsis, et ego solus currens in regem Sur, confjnui
συνέσχον (65) αύτδν, κα\ έπ\ τάς κνημίδας κρούσας, eum et in tibias percutiens, proslravi, et ita occidi
κατέσπασα, κα\ ούτως άνείλον αυτόν. Κα\ τδν Ετε­ eum. Et alium regem Tapbue, sedentem in equo oc-
ρον βασιλέα Ταφουέ, χαθήμενον έπ\ τοΰ ίππου, cidi, atque ila omnem populum dispersi. Achor re-
άνείλον αύτδν, χαί ούτως πάντα τδν λαδν (64)διεσκόρ-
gem, virum giganlum, sagiltanlem ante et reiro, in
πισα. Τδν Άχώρ βασιλέα, άνδρα γιγάντων, βάλ­ equo apprehendens, lapidcm sexaginta librarumcon-
λοντα τόξα έμπροσθεν κα\ δπισθεν, έφ' ίππου άνε - torquens, projeci in equum, et ipsum interfeci. Et
λόμενος, λίθον έξήκοντα λιτρών άκοντίσας , δέδωκα expugnans Acbor horis duabus, occidi eum, et dis-
τψ ίππψ κα\ άπέχτεινα αυτόν. Καί πολεμήσας τδν secans clypeum ejas, conscidi pedes ejus. In exuendo
'Αχώρ έπ\ ώρας δύο, άπέκτεινα αύτδν, κα\ εις δυο ^ t e ejus Ihoracem, ecceocto v i r i , amici ejus In-
a u m

μέρη ποιήσας τήν ασπίδα αύτοΰ, συνέκοψα τους πό­ ceperunl pugnare adversus me. Involvens er#>
δας αύτοΰ. Έν δέ τψ έκδύειν με αύτδν τδν θώρακα, stolam meam in raanu mea, lapidibus e funda per*
Ιδού άνδρες οκτώ , εταίροι αύτοΰ, ήρξαντο πολεμείν culicns ipsos, qnaluor eorum occidi; caeteri auiem
πρός με. Ένειλήσας ούν τήν στολήν μου έν τή fugerunt. E l Jacob pater noster occidil Beelisa, re-
χειρί μου, λίθοις σφενδονήσας αυτούς, τεσσάρας έξ gem oranium regum, giganlem fortitudine, cubilo-
αυτών άνείλον · οί δέ άλλοι έφυγον. Και Ιακώβ δ rum duodecim. Et cecidit soper ipsos treroor, et
πατήρ ημών άνείλε τδν Βεελισά, βασιλέα πάντων cessarerunt pugnare contra nos. Propter hoc secu*
τών βασιλέων, γίγαντα τή ίσχύί, πηχέων δώδεκα. rus erat paler meus in praeliis, quoniam ego eratu
Κα\ έπέπεσεν έπ' αυτούς τρδμος, κα\ έπαύσαντο cum fralribus mets. Vidil enim in visione de m e ,

(56) Μήτηρ μον. Αία. b . (61) Φοράδα άγρίαν κατέΧαδον, καϊ χιάσα^ ήμέ»
(57) ΕύΧογονν. Έτίμων. ID. ρωσα. Desunl. b .
(58) 'Ηνδρώθην. Ήδρύνθην. b . (62) Έκράτησα. Κρατείσας. b .
(59) Ηΰξατό μοι. Έπηύξατο. b » (65) Σούρ, σννέσχον. *Ασούρ, συνίϊχον. b . ^
(60) Ώς εϊδον. Οίδα. b . (64) Χαόν. Αυτών. b x
 •07! TESTAMENTA XII PATRIARGHARUM. 1072
qiiod angelus virtulie sequebaiar me in omnibus, Α πολεμουντές έφ' ημάς. Διά τοΰτο αμέριμνος ήνό
ul aon viiicerer. πατήρ μου έν τοις πολέμοις, δτι έγώ ήμην συν τοις
άδελφοίς μου. Είδε γάρ έν δράματι περ\ έμοΰ, δτι άγγελος δυνάμεως Ιπεταί μοι έν πάσι, τοΰ μή ήτ-
τάσθαι.
IV. < Etadaustrurm factOm est nobis prxiium ma- Δ'. ι Κα\ κατά*νότον γέγονεν ήμίν πόλεμος μείζων
jus, quam quod in Sichimis ; et inslruclus in acie τοΰένΣικήμοις* χαι παραταξάμενος μετά τών αδελ­
cura fralribus mtis, perseculus sum inille viros, φών μου , έδιωξα χιλίους άνδρας, xol άπέχτεινα έξ.
etoccidi ez eis ducentos viros, el qualuor reges. αυτών διαχοσίους άνδρας, χα\ τεσσάρας βασιλείς.
Et ascendi super ipsos in murum, et alios duos Καί άνήλθον έπ' αυτούς έπ\ τοΰ τείχους, χαί άλλους
reges occidi: ei ila liberavimus Hebron, et abdu- δύο βασιλείς άνείλον · χα\ ούτως ήλευθερώσαμεν τήν
ximus omnem regum capiivilalem. Χεβρών , χα\ έλάβομεν πάσαν τήν αίχμαλωσίαν τών
βασιλέων.
V . c Et postero die abivimus in Aretam, civita- Ε'. c Κα\ τή έξης άπήλθομεν είς 'Αρέταν, πόλιν
tem potentem et muratam , el nobis inaccessibi- χραταιάν χα\ τειχήρη, χα\ άπροσέγγιστον ήμίν, θά­
lem, mortem minantem. Ego igitur et Gad adve- νατον απειλούσαν. Έγώ ουν χα\ Γάδ προσήξαμε*-
uimus ab oriente civilatis; Ruben vero el Levi ab β άπδ ανατολών τής πόλεως * Τουβήμ δέ χα\ Λευί
occidente et aualro. Et existimantes qui super mu- άπδ δυσμών χαι νότου. Καί νομίζοντες οί άπδ τού
ros erant, quod nos soli essemus, aitracti sunt in τείχους, δτι ημείς μόνοι έσμέν, έφειλχύσθησαν πρδς
nos; et ila latenies fratres mei ex utraque paue ημάς* χα\ ούτως λαθραίοι οί αδελφοί μου έξ έχατέ-
paxillis ascenderunt morum, et intraverunt civi- ρων (65) πασσάλοις έπανέβησαν τψ τείχει, κα\ είσ­
tatcm, ignorantibus ipsis. Ει cepimus eam in ore ηλθον είς τήν πόλιν, άγνοούντων αυτών. Κα\ έλάβο­
gladii, el refugientes in turrim, incendenles eam, μεν αυτήν έν στόματι μαχαίρας, κα\ τούς έν τψ
cum ipsis cepimus. Et cum recederemus, viri Tba- πύργψ χαταφυγόντας, έμπρήσαντες τδν πύργον, σύν
phne invadebant predam nostram ; et <cum acce- αύτοίς έλάβομεν. Καλ έν τψ άπιέναι η μ ά ς , άνδρες
pissent eam cum iiliis nostris, congressi snrons cum θαφουέ έπέβαλον τή αιχμαλωσία ημών, καί παραλα-
eis usque ad Tbaphue; eosque occidinius, et civi- βόντες αυτήν σύν (66) τοϊς υίοίς ημών, συνήψαμε ν
tatem incendimus, postquara omnia quae in ipsa πρδς αυτούς έως θαφουέ (67) · χάχείνους άπεχτείνα-
crant, spoliassemus. μεν, χα\ τήν πόλιν ένεπρήσαμεν, πάντα τά έν αυ­
τή σχυλεύσαντες.
VI. c E l ut crara in aquis Cbuzeba, i i qui a Jo- ς \ « Κα\ ώς ήμην έν τοίς ύδασι Χουζηβά, οί άπ*
bel, veniebant adversus nos in pralium; et con- ^ Τωβήλ ήλθον πρδς ημάς είς πόλεμον* χαΧ συνήψα-
gressi sumas cum eis, ipsosque occidimus, eosque μεν αυτούς (68), χάχείνους άπέχτεινα μεν * χα\ τούς
qui a Selon auxiliarii ipsorum erant; c l iion dedi- άπδ Σηλώμ συμμάχους αυτών άπεχτείναμεν* χα\ούχ
muf ets egressum, ut venirent ad nos. E l qui sunl έδωχαμεν αύτοίς διέξοδον, τοΰ είσελθείν πρδς ημάς.
a Mechir supervencrunt nobis quinio die, ut capii- ΚαΧ οί άπο Μεχήρ έπήλθον ήμίν τή πέμπτη ήμερα,
vo$ abducercnl, ct agressi eos forti pugna invasi- λαβείν τήν αίχμαλωσίαν* κα\ προσάξαντες αύτοίς
nius, quoniam erant muUiludine polentes; et oc- Ιν κρατερή μάχη περιεγενόμεθα, δτι ήσαν πλήθος
cidimus eos, antequam ascenderunl ascensionem. δυνατοί έν αύτοίς · χαί άπεχτείναμεν αυτούς πρδ το»
Ut autem veaimue ad civitatem eorum, mulieres άναβήναι τήν άνάβασιν. Ός δέ ήλθομεν τή πόλε*,
eoruni volvebant super nos lapides a veriice montis, αυτών, αί γυναίκες αυτών έχύλιον έφ' ημάς λίθους
in quo eral civitas. Et lalitanieg ego et Simcon a άπδ τής κορυφής τοΰ δρους , έν ή ήν ή πόλις. Καί
tergo, apprehendimus excelsa, et totam civitaiem ύποκρυβέντες έγώ κα\ Συμεών έξόπισθεν, έπελαβό-
perdidimus. μεθα τών υψηλών, κα\ δλην τήν πόλιν ώλοθρεύσαμεν·
VII. < Et sequenti die diclum est nobis, quod c i - Ζ'. ι Κα\τήέξής έ^έθη πρδς ημάς, δτι αί πόλεις
vitates duorura regum cum populo gravi venirent ^ τών δύο βασιλέων (69) έν δχλω βαρεί έρχονται (70)
rfd nos. Ego igitur et Dan , fingentea nos Aroor- πρδς ημάς. Έγώ ούν κα\ Δάν, προσποιησάμενοι *Α-
rbseos, ut auxiliarii veninius in civitatem eorum. μο^αίους, ώς σύμμαχοι ήλθομεν είς τήν πόλιν αυ­
Nocte autem profunda venientibus fralribus ape- τών. ΝυκτΙ δέ βαθεία έλθοΰσι τοίς άδελφοίς (71)
ruimus portas, et omues eos perdidimus, et omnia ήνοίξαμεν τάς πύλας (72), κα\ πάντας αυτούς ώλο­
qtia» eorum erant, dcpraedantes, Ires muros eorum θρεύσαμεν, κα\ πάντα τά αυτών προνομεύσαντες, τά
prostravimus. E l Tbaimiw appropinquavimus, ubi τρία τείχη αυτών καθείλομεν. Καί έν τή θάμνα
erat omne refugium bcllainium reguiu. Tunc tnju- προσηγγίσαμεν, ού ήν πάσα ή αποφυγή (75) τών
r.am passus iratus s u m , ei impcium feci in ipsos πολεμίων βασιλέων. Τότε ύβριζόμενος έθυμώθην,

(05) 'Εχατέρων. Τών μερών. GRAB. βασιλέων. 1D.

(66) Καϊ παραλαδόντες αυτήν. Καί πράσσοντες (70> "Ερχονται. Έρχεται. ID.
αυτήν. ID. (71) 'ΕΛθούσι τοις άδεΛφοΐς. ΈλΟόντων τ&*
(67) "Εως Θαφουέ. Έν τώ θαφουέ. ID. αδελφών ημών. ID.
(68) Συνήψαμεν αυτούς. ΚαΧ συνάψαντες έτ ρέψα­ (72) ΠνΛας. Αύτοίς. b .
με ν αυτούς. ID. (75) Αποφυγή. Αποσκευή. ID.
(69) ΑΙ πόΛεις τών δύο βασιλέων. Γαάς πόλις
!075 T E S T A M E N T U M JUDJE. 4074

YA\ ώρμησα έπ' αυτούς έπ\ τήνκορυφήν · κάκείνοι Α super verliccm : et illi fundis jaciebant super me
έσφενδόνων έπ' έμέ λίθοις κα\ τόξοις · καί εί μή lapides, el jaculabajilur arcubus ; et nisi Dan frater
Δάν ό αδελφός μου συνεμάχησέ μοι, εΐχόν με άνελείν. meus suppeiias mihi tulissel, inlerfecissent me.
Έπήλθομεν ούν έπ' αυτούς μετά θυμού, καΥ πάντες Superveniauis igilur ipsis cura Curorc, et omiiee
4φυγον· κα\ διελθδντες δι* άλλης ύδού, έδεήθησαν fugeruni; et transeuntes per ajtaro viam depreca-
τοΰ πατρός μου , καί έποίησεν είρήνην μετ' αυτών banlur palrem meum, et fecil pacem cum eis, ct
(74), κα\ ούκ έποιήσαμεν αύτοΤς ουδέν κακδν, αλλ* non fecimus eis quidquam m a l i , ged data ilde,
έποιήσαμεν αυτούς ύποσπόνδους, κα\ άπεδώκαμεν recepimus eos in societalem, el reddidimus eis 011«
αύτοίς πάσαν τήν αίχμαλωσίαν. Κα\ ψκοδόμησα έγώ nes caplivos. Et aediiicavi ego Thamnam, el pator
τήν Θάμναν, καί δ πατήρ μου τήν 'Ραμβαήλ. Είκοσι meus Rambahel. Viginti annorum eram,quandp
ετών ήμην, δτε έγένετο δ πόλεμος ούτος * καί ήσαν factum est istud bellum; et Cbananaei limuerunl.
οί Χαναναίοι φοβούμενοι με, καί τούς αδελφούς μου. me, et fratrea meos.
Η'. c Η ν δέ μοι καί κτήνη πολλά, καί είχον άρχι-
Τ
VIII. ι Eranl aalein milii et pecora multa, et bau-
ποίμενα Ιράν τδν 'Οδολαμίτην πρδς δν έλθών, εί­ bebam printipem pasionjra Iran Odolamiiem; ad
δον Βάρσαν (75) βασιλέα Όδολάμ. Κα\ έποίησεν ήμίν quem cum veni, yidi Barsan regem Odolam. E l
πότον κα\ παρακαλέσας δίδωσί μοι τήν θυγατέρααύ- Β f i t nobis convivium, el deprecajis detlit mibi
e c

τοΰ Βησσουέ εις γυναίκα. Α5τη έτεκέ μοι τδν Εΐρ (75*), liliam suam Bessue in uxorem. Haec peperit mibi
καί τδν Αύνάν (76), κα\ Σιλώμ· ών τούς δύο άτέκνους Her, et Aunan, et Silora; q u o r u m duos sine flliis
Ανείλε Κύριος· δ γάρ Σιλώμ έζησε, κα* τά τέκνα occidit Dojninus; Silom enim v i x i l , et lilii ejus vo^
αύτοΰ ύμείς έστε. eslis.
Θ'. Ι Δεκαοκτώ έτη έποιήσαμεν είρήνην, δ πατήρ I X . c Octodecim annis fecimus p a c e m , pater no-
ή;χών καί ημείς, μετά τοΰ αδελφού αύτοΰ Ήσαύ, κα\ ster et nos, cum fratre ejus Esau, et fllii ejus no~
οί υιοί αύτοΰ μεθ'ημών, μετά τοΰ έλθείν ημάς έκ biscum, poslquam veniraus ex Mesopoumia a
Μεσοποταμίας άπδ Λαβαν. Κα\ πληρωθέντων τών Laban. Et impletis oclodecim aunis, iu quadrage-
δεκαοκτώ ετών, έν τψ τεσσαρακοστψ έτει τής ζωής simo anno viia3 mea3, supervenit nobis Esau frater
μου, έπήλθεν ήμίν Ήσαΰ, δ άδελφδς τοΰ πατρδς μου, patris m e i , i n populo gravi et forti; et cecidit i u
έν λαω βαρεί κα\ ίσχυρψ· και έπεσεν (77) έν τόξω arcu Jacob, et Iatus est mortuus iu montem Seir (79)«
Ιακώβ (78), καί ήρθη νεκρδς έν δρει Σιείρ· κα\ No& aulem persAcuti surous filios Esau. Erat auten
πορευόμενος επάνω Εί^αμνά (80) άπέθανεν. Η μ ε ί ς eis c i v i i a ^ , et murus ferreus, et port» aereae, et
έδιώξαμεν έπ\ τούς υιούς Ήσαΰ. Η ν δέ τούτοις
Τ
non poluijnus intcare in eara, obsidentes vero con-
πόλις, κα\ τείχος σιδηρούν, καί πύλαι χαλκαΐ· καί C clusimus eos;et cum non a p e r i r e n i , post dies v i -
ιύκ ήδυνήθημεν είσελθείν έναύτή, κα\ περικαθίσαν- ginti, videniibus eis, a d d u x i scalain, et clypeum
τ%ς έπολιορκούμεν αυτούς. Και ώς ούκ ήνοιγον, μετά super capqt nieum; et ascendi, accipiens lapides
•ιΓκοσιν ημέρας, δρώντων αυτών, προσάγω κλίμακα, usque ad pondus lalentorum t r i u m ; et cum asccn-
κα\ τήν ασπίδα έπ\ της κεφαλής μου· κα\ ανήλθαν d i s s e m , occidi q u a l u o r potentes ex ipsis. Et die
αποδεχόμενος λίθους έως ταλάντων τριών καί άνελ- sequcnti iutranles Buben et Gad occiderunt alioa
θών (81) τεσσάρας τούς δυνατούς έξ αυτών. Κα\ τή sex. Tunc peliverunt a uobis conditiones paris; et
έξης έμβάντες ΊΡουβήμ κα\ Γάδ άνείλον έτερους έξ (82). ducti cousilio patris nosiri recepimus eos tributa-
Τότε αίτούσιν ημάς τά πρδς είρήνην καί γενόμενοι
rios. Et dederunt nobis frumenli coros ducenlos,
τής βουλής τοΰ πατρδς ημών, έδεξάμεθα αυτούς ύπο-
et olei Bes quingenlos, vini mensuras mille e i
φόρους. Κα\ ήσαν δίδοντες ήμίν πυροΰ κόρους σ%
quingenias, donec descendimus in jEgypluui.
ελαίου Βέθ (85) φ*, οίνου μέτρα μ φ', έως δτε κατήλ-
θομεν είς ΑΓγυπτον.
X . < Post boc Her filius meus duxil uxorem Tba-
Γ. c Μετά δέ ταΰτα Είρ δ υίός μου άγεται τήν Θά­
mar ex Mesopotamia, filiani Aram. Erat aulem
μαρ έκ Μεσοποταμίας, θυγατέρα Ά ρ ά μ . Η ν δέ Εΐρ ^
Τ

πονηρδς, κα\ ήπόρει περ\ τής Θάμαρ, δτι ούκ ήν έκ Her perniciosus, et dubitavii de Thamar, quoniam
γης Χαναάν. Κα\ άγγελος Κυρίου άνε^εν αύτδν τή non erat ex lerra Ghanaan. Et angelug Dominl oc-
τρίτη ήμερα τή νυκτΐ, κα\ αύτδς ούκ έγνω αυτήν, cidit eum tertia die in nocte, el ipse non cognovit
κατά πανουργίαν τής μητρδς αύτοΰ· ού γάρ ήθελεν eam, per asiuliam Biatris suae; non euim voluit
έχειν τέκνα άπ αυτής· καίγε ούτος άπέθανεν έν πο­
% habere filios ex ipsa; et hic in nequitia mortuue
νηρία. Έν ταίί ήμέραις τοΰ θαλάμου έπεγάμβρευσα esl. ln diebus tbalami dedi ei \irum A u n a n ; et iste

(74) Αντώτ. Αύτοΰ. Ιο. (79) Montem Seir. Addilur in Gra»co textu, v i -
(75) Βάρσατ. Βαρσαβά. ID. liose : et vadens tuper lramna, mortuu* e*t. ID.
(75*) Septuag. "Ηρ. D R A C H . (80) 'ΕΛάνω Εψί>αμτά. Έν Άνονιράμ. Ιο.
(76) Avrar. Origenes, lom. νιιι Comment^ in (81) ΑνεΛΘων. ΑΛΑ. άνεΓλον, propler simililudi-
Joannem, p. 452. Τψ Ιούδα παρ" ήμίν μέν ό δεύτε- nem voris praBcedentis incuria scriha3 omissum. ID^

Γος Αύνάν εΐναι λέγεται, παρά δέ Έβραίοις 'Ωνάν (82^ "Εξ. Έξήκοντα, ms. Coll., T r i n . , Gamab. ku
ιτι. Judce secundu* (filius) apud no$ quidem Aunan (85) Βέθ. Suspicor legendum βάτους. Βάτος ei.iui
ε$*ε dicitur, apud Hebroeog vero Onan. G R A B . csii mensura liquidorum, ut docet Josopli. Ub. An?
(77) Έπεσετ. Έπαισεν. Ιο. iiquit. Jud. v i u , cap. 2. b .
(78) Ίαχώ0. Τδν Ήσαύ add. to.
1075 TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM, 4076
in malitia cognovil eam, \Wens curo ea annum. Α &τή τδν Αύνάν* καίγε ούτος έν πονηρία ούχ έγνα
α

Et quando minaius sum ei, coivit quidem cum illa, αυτήν, ποιήσας σύν αυτή ένιαυτδν. ΚαΛ δτε ήπείλησα
semen rero corruit (85) in terram, secundum roan- αύτω, συνήλθε μέν αυτή, διέφθειρε δέ τδ σπέρμα
datum malris siwe; el bic in malitia mortuus est. έπ\ τήν γην, μετά τήν έντολήν της μητρδς αύτοΰ (84)·
Volebam autem et Silom dare e i , sed uxor roea καίγε ούτος άπέθανεν έν πονηρία. Ήθελον δέ χα\
Bessue non permisit; malitiosa enim erat in Tha- τδν Σιλώμ δούναι αυτή, άλλ' ή γυνή μου Βηο χουέ ούχ
mar, qaoniam non erat ex flliabus Cbanaan, sicut άφήκεν* έπονηρεύετο γάρ πρδς τήν Θάμαρ, δτι ούκ
ipsa. ήν έχ θυγατέρων Χαναάν, ώς αυτή.
X I . c Et ego sciebam, quod peruiciosum erat ge- ΙΑ'. c Κάγώ ήδειν, δτι πονηρδν τδ γένος Χαναάν,
nus Cbauaan, sed consilium juventutis exc&cavit άλλά τδ διαβούλιον τής νεότητος (86) έτύφλωσε τήν
cor meum. Et vidcns eain vinum fundentem, in καρδίαν μου. Κα\ ίδών αυτήν οίνοχοούσαν, έν μέθη
ebrielale vini deceplus suin, et concidi ad eam. οίνου ήπατήθην, κα\ συνέπεσα πρδς αυτήν. Αύτη,
lpsa, me absenle, abiit, et accepit Silom uxore-n cx απόντος μου, έπορεύθη, κα\ έλαβε τψ Σιλώμ γυναίκα
lerra Chanaan. At cum cognovissem quid fecerat, έκ γης Χαναάν. Γνούς δε δ έποίησε, κατηρασάμην
inaledixi ei in dolore animae meae : el ipsa uiortua αυτή έν δδύνη ψυχής μου; καίγε αυτή άπέθανεν έν
est in malilia filioruni suorum. * πονηρία υίών αυτής.
XII. c Post bos autem sermones (87), vidua exi- ΙΒ*. ι Μετά δέ τούς λόγους τούτους, χηρευούσης
glenle Thamar, post duos annos audiens, quod τής Θάμαρ, μετά δύο έτη άκούσασα, δτι ανέρχομαι
ascendo londere oves, ornata sponsalibus ornamen- κείραι τά πρόβατα, κοσμηθείσα κόσμψ νυμφικψ,
tis, sedit ante civilatcm ad porlam. Lex eniiu Amor- έκάθισεν απέναντι τή πόλει πρδς τήν πύλην. Νόμος
rbaeorum est, nuplam praesidere in fornicatione per γάρ Άμορ^αίων, τήν γαμούσαν προκαθίσαι έν πορ­
sep em dies juxia porlam. Inebriatus igiiur ego in νεία έπτά ημέρας παρά τήν πύλην. Μεθυσθε\ς ουν
aquis Cbozeb, non agnovi eam prae vino; etdecepit έγώ έν ύδασι Χωζήβ, ούκ έπέγνων αυτήν άπδ τού
mc pulcbritudo ipsius per formam ornalus. Et de- οΓνου· καί ήπάτησέ με τδ κάλλος αυτής διά τού σχή­
clinans ad ipsam, dicebam : Ingrediur ad le. Et dixit ματος τής κόσμησε ως. Κα\ έκκλίνας πρδς αυτήν,
m i b i : Quid mibi dabis? Et dedi ei virgam meam, ειπον · ι Είσέλθω πρδς σέ. * Κα\ ε!πέ μοι· c Τί μοι
et zonam, et diadema regni : et cum coirem cum δώσεις; * Κα\ έδωκα αυτή τήν ^άβδον μου, κα\ τήν
illa, concepit. Ignorans aulem quid fecit, volui ζώνην, καί τδ διάδημα τής βασιλείας· κα\ ώς συνήλ-
occidere eam; ipsa auiem mitlens in abscoudito θον αυτή, συνείληφεν. Άγνοών δέ δ έποίησεν, ήθελον
pignora, pudore sufifudit me. Vocana vero eam, £ αυτήν άνελείν πέμψασαδέέν κ ρυπτψ τούς ά μ β ω ν α ς ,
audivi el mysticos sermoues, quos locutus sitm, κατήσχυνέ με. Καλέσας δέ αυτήν, ήκουσα κα\ τους
dormleus cu.ni ea, in ebrietate mea; et non potui έν μυστηρίψ λόγους, ούς, καθεύδων συν αυτή, έν τή
occidere eam, qaoniam a Domino erat. Dicebam μέθη μου έλάλησα· κα\ ούκ ήδυνήθην άνελείν αυτήν,
autem : Ne forte dolo mecum agat, ab alia accipien» δτι παρά Κυρίου ήν. Έλεγον γάρ· ι Μήποτε έν δο-
pignus. Sed ncque appropiftquavi ei amplius usque λιότητι έποίησε, παρά άλλης λαβούσα τδν ά^αβώνα. ι
ad morlem meani, quouiam abominationem feci 'Αλλ' ουδέ ήγγισα αυτή έτι έως θανάτου μου, δτι βδέ-
hanc in omni Israel. Et qui erant in civitatc, dice- λυγμα έποίησα τούτο έν παντ\ Ισραήλ. Καίγε οί έν
bant non esse in civilale desponsatain; quoniam ex τή πόλει έλεγον, μή είναι έν τή πόλει τελισκομέ-
alio loco venicns ad breve tempus sedit in porta; νην (88)· δτι έξ άλλου χωρίου έλθούσα πρδς βραχύ
el existimavit, quod nulLus cognovit me intravisse έκάθισεν έν τή πύλη· κα\ ένόμιζεν (89), δτι ουδείς
ad eam. Et post haec venimus in i£gyptum ad Jo- έγνω, δτι είσηλθον είς αυτήν. Κα\ μετά ταύτα ήλθο­
seph propler famem. Quadraginta sex aimoruiu μεν είς ΑΓγυπτον πρδς Τωσήφ διά τδν λιμόν μς* ετών
eram, et sepluagiota tres annos vixi illic. ήμην, κα\ ογ* έζησα έκεϊ έτη.
XIII. ι Et Dunc quttcunque ego vobis mando, au- Ι Γ . c Κα\ νύν δσα έγώ ύμίν εντέλλομαι, ακούσατε,
dtie fllii roei, Judam patrem vestrum, et custodile D τέκνα μου, Ιούδα τού πατρδς υμών, κα\ φυλάξατε
omnes sermones meos, ad faciendum oiniies justi- πάντας τούς λόγους μου, τού ποιείν πάντα τά δικαιώ­
Ucatioiies Domini, et ad obedienduoi mandalis Dei. ματα Κυρίου, κα\ ύπακούειν έντολάς Θεού. Κα\ μή
Et nori ambuletis posl desideria vesira, ueque in πορεύεσθε οπίσω τών επιθυμιών υμών, μηδέ ένθυμή-
cogttaiionibus consiliorum vestrorum, in superbia σεσ· διαβουλίων υμών, έν ύπερηφανία καρδίας υμών.,
cordis vesiri, ei ne gloriemim in operibus furtitudi- κα\ μη καυχάσθε έν έργοις Ισχύος νεότητος ύμων,

(84) Ού γάρ ήθελεν έχειν τέκνα άπ'αύτής'
καίγε ούτος άπέθανεν έν πονηρίφ. Έν ταϊς ήμε-
ραις τον θαλάμου έπενάμβρενσα αύτη τόν Αύνάν*
καίγε ούτος έν πονηρία ούκ έγνω αυτήν, ποιήσας
σύν αύτη ένιαντόν. Καϊ δτε ήπείλησα αύτφ, σνν-
ήλθε μέν αύτη, διέφθειρε δέ τό σπέρμα έπϊ τήν
γήν, κατά τήν έντολήν τής μητρός αύτον. HaiC
ίιι Oxoniensi codice mule suni omissa : exslant
vero ίιι eo sequouiia : Καίγε ούτος άπέθανεν έν πο·
νηρί}) quac iu CaaUbiigieusi de&uul. GIVAE.
(85) Corruit. In Grseco, comipit. I D .
(86) Νεδτητος. Τυχής κα\ τής νεότητος. ID.
(87) Post hos autem sermones. Potthwc. h>.
(88) Πόλει τελισκομένην. Πύλη τελωνουμένην. ID.
— Τελισκομένη, non esl desponsato, ut reddit i n -
tepres Latine, sed $cortum. Semel legiiur in S.
Scripi. de scorto inasculo. Deuter. x x i u , 18. A l e x . :
ούκ έσται τελισκόμενος πρδς πάσαν εύχήν. DfUCH.
(89) Καϊ ένόμιζεν. Νομίζων. GEAB.
4C77 TESTAMENTUM JIDJE.
δτι καίγε τούτο πονηρδν ένόφθαλμοίς Κυρίου. Επειδή Α uis juveolulis vestra?, quoniam et boc e$t pernicio-
γάρ κάγώ καυχησάμενος, δτι έν πολέμοις ούκ ή πά­ sum in oculis Domini. Quia enim el cgo gloriaius
τησε με πρόσωπον γυναικός εύμόρφου, ώνείδιζον sum, quod in bellis non decepit me facies mulieris
Τουβήμ τδν άδελφδν μου περ\ Βαλλας γυναικδς πα­ formosae, probro afleci Ruben frairem meum de
τρδς μου· κα\ τδ πνεύμα τού ζήλου καϊ τής πορνείας Balla uxore patris m e i : el spiriius zeli et fornica-
παρετάξατο έν έμο\, έως συνέπεσα είς Βησσουέ τήν lionis consiiiit in me, donec iucidi in Besstie C h a - .
Χαναναίαν, κα\ είς Θάμαρ τήν νυμφευθεί σαν τοϊς naiueam, et in Thamar nuplam filiis meis. E l dice»
υίοίς μου. Καί έλεγον τφ πενθερφ μου· c Συμβου­ bam socero meo : Persuadebo pairi meo, ci i i a
λεύσω τφ πατρί μου, καί ούτως λήψομαι τήν θυγα­ accipiam filiaiu luam. Et ostendil mibi numinc fiiia»
τέρα σου. ι Καί έδειξε μοι έπ' ονόματι τής θυγατρδς suae auri roulliludiiicm infinilam; eratenim rex. E t
αύτου χρυσού πλήθος Απειρον ήν γάρ βασιλεύς. Κα\ cum ornaseel eam auro et margariiis, fecil nobis
αυτήν κοσμήσας έν χρυσίφ κα\ μαργαρίτας, έποίησεν vinum effundi in coena, in pulchritudine mulierum.
ήμίν οίνοχοείν έν τω δείπνφ, έν κάλλει γυναικών. Κα\ E l vinum pervertit oculos meos, et obscuravit cor
δ οίνος δ\έστρεψε μοι τούς οφθαλμούς, κα\ ήμαύ- metim foluptas. Et desiderans eam concidi,
ρωσε τήν καρδίαν μου ή ηδονή. Κα\ έρασθεΥς αυτής transgressus sum mandalum Doniini et maudalum
συνέπεσα, κα\ παρέβην έντολήν Κυρίου, κα\ έντολήν Β palruin meorum, et accepi eam in uxorem. Et se
πατέρων μου, κα\ έλαβον αυτήν είς γυναίκα. Κα\ cundum consilium cordis mei retrtbuil mibi Domi-
Ανταπέδωκέ μοι Κύριος κατά τδ διαβούλιον τής καρ­ nus, quoaiaro noo lattatus euni in filiis ejus.
δίας μου, δτι ούκ εύφράνθην έν τοίς τέκνοις αυτής.
ΙΑ'. ι Κα\ νύν, τέκνα μου, μή μεθύσκεσθε οΓνφ* XIV. c Et nunc, filii mei, ne inebrieniini v i n o ;
δτι οίνος διαστρέφει τδν νούν άπδ τής αληθείας, κα\ quoniam vinum avertit inlellectum a veritaie, et*
εμβάλλει δργήν (90) επιθυμίας, κα\ οδηγεί είς πλά- imiuillil iram desiderii, et ducit in errorem ocutoa.
νην τούς οφθαλμούς. Τδ γάρ πνεύμα τής πορνείας Spiritus enim fornicatioms vinom u l minislrum att*
τδν οίνον , ώς διάκονον πρδς τάς ήδονάς έχει τού "voluplates habet menlis; quoniain et duo baec ai>
νοός· δτι καίγε τά δύο ταΰτα άφιστώσι τήν δύναμιν ferunt potentiam hominis. Si enim aliquis biberit
τοΰ άνθρωπου. Έάν γάρ τις πίη οίνον είς μέθην, έν vinum in ebrieiatem, cogiiaiionlbus sordidis con-
διαλογισμοίς ^υπαροίς συνταράσσει τδν νούν είς turbat intellectum in fornicationem,et accenditcor-
πορνείαν, κα\ έκθερμαίνει τδ σώμα^είς μ ί ξ ι ν κα\ εί pus ad mistionem ; el ei adest desiderii causa, ope-
πάρεστι τδ τής επιθυμίας αίτιον, πράσσει τήν άμαρ­ ratur peccalum, etnon suffundilur pudore. Taleesl
τίαν (91), κα\ ούκ αίσχύνεται. Τοιούτος έστιν δ οίνος, vinum, fllii mei, quoniam ebritis nibil erubescil.
τέκνα μου, δτι ό μεΟύων ουδέν αιδείται. Ιδού γάρ C £cce enim et me errare fecit, u l non erubescerem
κάμε έπλάνησε^ μή αίσχυνθήναι πλήθος έν τή πόλει · ob multitudinem in civitale; quoniam in oculis om-
δτι έν όφθαλμοϊς πάντων έξέκλινα πρδς τήν Θάμαρ, nium declinavi ad Tbamar, et feci peccatum ma-
κα\ έποίησα άμαρτίαν μεγάλην, κα\ άνεκάλυψα κά­ gnum, el revelavi velamen immundilije liliorum
λυμμα ακαθαρσίας υίών μου. Πιών οίνον, ούκ ήσχύν- meorum. Curu biberem vinum, non vcrecundatus
θην τήν έντολήν τού Θεού, κα\ έλαβον γυναίκα Χανα- sum mandatum Dei, etaccepi uxorem Chananaeam.
ναίαν. Συνέσεως γάρ χρήζει ό πιών οίνον, τέκνα μου* Propler quod iolellectu opus habet, qui bibit v i -
καί αύτη εστίν ή συνεσις τής οινοποσίας, ίνα έως δτου num, fllii mei; et isest inlelleclus viui potalioni»,
Ι χει αίδώ πίη · έάν δέ παρέλθη τδν δρον τούτον, εμ­ ut quandiu habel erubescenliam, b i b a l ; si vero
Κ

βάλλει είς τδν νοζν τδ πνεΰμα τής πλάνης, κα\ ποιεί Iranseai terminum bunc, immittil in iotelleclum spi-
τδν μέθυσον αίσχρο^ημονείν, κα\ παρανομεϊν, καί riUim erroris, qui facil ebrium lurpia loqui, el i n i -
μή αίσχύνεσθαι, άλλ' έγκαυχάσθαι τή ατιμία, νομί- qua agere, et non verecundari^sed et gloriari in
ζοντα είναι καλόν. ignomiuia, exisliroantem esse bonura.
ΙΕ'. ι Ό πορνεύων, κα\ γυμνούμενος τής βασι-- X V . c Qui fornicaUir, et nudatus regno, egredi-
λείας (92), εξέρχεται (93), δουλωθείς τή πορνεία, ώς ry tur, servus effectu^ fornicalioui, sicatet ego nuda-
κάγώ γυμνωθείς. "Έδωκα γάρ τήν 0άβδον μου, τουτ- tus sum. Dedi enlm (aliis) virgam mearo, boc est,
έστι, τδ στήριγμα τής έμής φυλής· κα\ τήν ζώνην firinamcnturoraeaetribus; el zonam mearo, hocest,
μου, τουτέστι, δύναμιν κα\ τδ. διάδημα, τουτέστι, poleuliani; el diadema, boc est gloriam regui mei.
τήν δόξαν της βασιλείας μου. Καίγε μετανοήσας έπ\ Et pcenileus de bis, vinuro el carnes non as&umpsi
τούτοις, οίνον κα\ κρέας ούκ έλαβον έως γήρας, κα\ πά­ usque ad senectuiem, et omnem lxtitiaoi nescivi.
σαν εύφροσύνην ούκ είδον. Καί έδειξε μοι δ άγγελος E i ostendii iuihi angelus Dei quod usque in saecu-
4

τού Θεού, δτι έως τοΰ αιώνος, κάν βασιλεί, κάν πτωχφ, l u m , et regi, et pauperi, mulieres dominabuntur; et
αί γυναίκες κατακυριεύσουσι, κα\ τοΰ μέν βασιλέως regis quidem tollent gloriam el \irilis poientiam, et
άρούσι τήν δόξαν, τοΰ δέ ανδρείου τήν δύναμιν, κα\ pauperis pauperlatis minimum flrmaincnlum.
τοΰ πτωχοΰ τδ της πτώχειας ελάχιστον στήριγμα.

(90) Όργήτ. Suspicor legendum δρμήν, impelum. μένος ούκ αίσΟάνεται, κα\ άδοξον ούκ αίσχύνεται. Κάν.
GRAB. γάρ τις βασιλεύση, πορνεύων γυμνουμενος. Ιο.
(91) Άμαρτίαν. Έπιθυμίαν. ID. (95) Εξέρχεται. Ούκ. Ιο.
(92) Καϊ γυμνούμετος της βασιλείας. Ζημιού-
4079 TESTAMENTA I I I P A T R I A R C H A R I M , 40M>
X V I . c Cuslodite ergo, filii m e i , tenpiiium vini. Α ICp. f Φυλάσσεσθε ουν, τέχνα μου, τον δρον το*·
Sunt cnim in eo quatnor spiritus perniciosi; con- οίνου. "Εστι γάρ έν αύτώ τέσσαρα πνεύματα πονηρά
cupiscentix, inflammalionis, luxuriae, et turpis l u - επιθυμίας, πυρώσεως, ασωτίας, αίσχροκερδείας. Έάν
c r i . Si bibatis vinura in la?tilia, cum limore Dei πίνητε οίνον έν ευφροσύνη, μετά φόβου Θεοΰ αίδοό-
erubescentes, vivelis. Si enira bibalis non erube- μενοι, ζήσεσθε. Έάν γάρ πίνητε μή α Ιδού μενοι, κα\
scente*, et recedat Dei timor, jam eulciiur ebrietas, άποστή δ τοΰ Θεού φόβος, λοιπδν γίνεται μέθη, και παρ-
ei subintrat inverecundia. Si vero neque omniiio εισέρχεταιήάναισχυντία. ΕΙ δέ μηδέ δλως πίητε(94),
bibeiis (95), u l non peccctis in verbis contumeliae, ίνα μή άμάρτητε έν λόγοις ύβρεως, καί μάχης, κα\
et pugnae, et calumnia?, et transgresstonig manda- συκοφαντίας, κα\ παραβάσεως εντολών Θεοΰ, κα\
lorum Dei, et pereatis ante tempus vestrum. Nara άπολεισθεούκ έν καιρψ ύμων. Καίγε μυστήρια Θεοΰ
niysieria l>ei el borainum alienis revelat vinera (itt κα\ ανθρώπων άλλοτρίοις αποκαλύπτει δ οίνος (ώς
ct ego mandata Dei et mysiena Jacob palris mei re- κάγώ έντολάς Θεοΰ καί μυστήρια Ιακώβ τοΰ πατρδς
velavi Chananilidi Bessoe) quibtjs vetuit Deus r e v o μου απεκάλυψα τή Χανανίτιδι Βησσουέ) οΤς εϊπεν ό
lare. Sed et beili el conluibationis causa efficitur Θεδς μή αποκάλυψα ι. Κα\ δέ πολέμου χα\ ταραχής
vintim. αίτιος γίνεται δ οίνος.
XVII. c Mando igilur vobis, filii mei, ut non d i - R ΙΖ'. « Εντέλλομαι ουν ύμίν, τέκνα μου, μή αγα­
llgatis argentum, neque inspiciatis in pulchriUtdi- πάν άργύριον, μηδέ έμβλέπειν είς κάλλος γυναικών
nem mulierum; qnia et propter argenluro et formo- δτι καίγε δι' άργύριον, κα\ δι' εύμορφίαν έπλανήθην
eilatem erravi in Bessue Gbananxam. Novi enim, είς Βησσουέ τήν Χαναναίαν. "Οτι οίδα έγώ, δτι διά τά
quod propter duo haec eril genus meum in nequitia; δύο ταΰτα έσται τδ γένος μου έν πονηρία· δτι καίγε
quoniam et sapienles viros flliorum meorum aliena- σοφούς άνδρας τών υιών μου άλλοιώσουσι, κα\ βασι­
bunt, et regnura Judae minuent, quod dedit mihi λείαν Ιούδα σμικρυνθήναι ποιήσουσιν, ήν έδωκε μοι
Dominus in obedientia patris. Nuuquara enim con- Κύριος έν υπακοή πατρδς. Ουδέποτε γάρ έλύπησα
tristavi verbum patris mei Jacob, quoniam omnia λόγον Ιακώβ τοΰ πατρός (96) μου, δτι πάντα, δσα
quse dixit, faciebam. Et Abraham pater patris mei εϊπεν, έποίουν. Καί Αβραάμ δ πατήρ τοΰ πατρός μου
benedixit mibi, ut regnarem in Israel; et Isaac be- ευλόγησε με, βασιλεύειν έν "Ισραήλ · καί Ισαάκ ευ­
nedixit mlhi simili modo. Et ego novi, qticd ex nie λόγησε με ομοίως. Καί έγώ οίδα, δτι έξ έμοΰ στήσε-
Slabil regnum. ται τδ βασίλειον.
XVHI. c Et legi in tibris Enoch justi, quanta mata ΙΗ'. ι Καίγε έγνων έν βιβλίοις Ένώχ τοΰ δικαίου*
facietis in extrerais diebus. Cavete igitur, filii mei, δσα κακά ποιήσετε έν έσχάτα^ς ήμέραις. Φυλάξασθ*
a fornicatione et avaritla; audite Judam patrem ^ ούν, τέκνα μου, άπδ τής πορνείας κα\ τής φιλαργυ-
vestrum, quoniam ista separant a lege Dei, et excab- ρίας · ακούσατε Ιούδα τοΰ πατρδς υμών, δτι ταύτα
cant consiliura animae, et superbiam docent, et eon άφιστ$ νόμου Θεοΰ, κα\ τυφλοί τδ διαβούλιον τής ψυ­
paliuntur bominem misericordiam exbibereproximo χής, κα\ ύπερηφανίαν έκδιδάσκει, κα\ ούκ άφίησιν
suo, privantanimara ipsius oinni bonilate, et conti- άνδρα έλεήσαι τοΰ πλησίον αύτοΰ, στερίσκει τήν ψυ­
nerit ipsum in laboribus et doloribus, et amovent χήν αυτού άπδ πάσης άγαθωσύνης, κα\ συνέχει αύτδν;
somnum ab eo, consumunt carnes ipsius, et sacrificia έν μόχθοις κα\ πόνοις, καί άφιστφ ύπνον αύτοΰ, κα-
Dei tmpediuut, et benediciiones non memorant, et ταδαπαν$ σάρκας αύτοΰ, κα\ θυσίας Θεοΰ εμποδίζει,
propbcta? loquenti non obediunt, et verbo pietatis κα\ ευλογίας ού μέμνηται (97), κα\ προφήτη λαλοΰντι
offfendunlur. Duabus enini passioiiibus conlrariis ούχ υπακούει, καί λόγω εύσεβείας προσοχθίζει. Δυσ\
maudalis Dei serviens, Deoobedire nen potesl,quo- γάρ πάθεσιν έναντίοις τών εντολών τοΰ Θεού δου-
niam exca?caverunt animam ejus, et in die, aicul iu λεύων, Θεψ ύπακούειν ού δύναται, δτι έτύφλωσαν τήν
noete ambulat. ψυχήν αύτοΰ, χα\ έν ήμερα, ώς έν νυκτΐ, πορεύεται.
X I X . < Filii mei, avarilia ad idola dttck, quo- ΙΘ*. ι Τέκνα μου, ή φιλαργυρία πρδς είδωλα δδηγιΐ,
niam in errore per argentum, eosqui nonsaut, deos ^ δτι έν π άνη δι' αργυρίου τούς μή δντας θεούς όνομα-
Tiominanl; el facit habentem eam in exstasin inci- ζουσι· καί ποιεί τδν έχοντα αυτήν είς έκστασιν έμπε-
dere. Propter argenlum (98) ego perdidi fllios meos; σεϊν. At' αργυρίου έγώ απώλεσα τά τέκνα μου, και
et nisi poenilentia carois meae, et bumiliias aniuaai εί μή ή μετάνοια τής σαρκός μου,κα\ήταπείνωσιςτης
ineae et orationes Jacob patris mei (obstilissent), sine ψυχής μου, κα\ αί εύχα\ Ιακώβ τοΰ πατρός μου,
tiberis uicrercr. Sed Deus pairum meoruni, raiseri- άτεκνος ειχον άποθανεϊν. 'Αλλ' δ Θεδς τών πατέρων
corsetclemens, cognovitquud in ignorantia feci. Ex- μου, δ οίκτίρμων κα\ ελεήμων, συνέγνω δτι έν αγνοία
caecavil enim uie princeps erroris, et ignoravi, sicut έποίησα. Έτύφλωσε γάρ με δ άρχων τής πλάνης, κα\
boino, et sicut caro, iu peccatis corruptus. Ει co- ήγνόησα, ώς άνθρωπος, κα\ ώς σαρξ (99), έν άμαρ-

(94) ΕΙ δέ μηδέ δλως πίψε. Corrige ex Oxoo.
cod. τί δέ λέγω, μηδ' δλως πίνετε. GRAB.
(95) Si vero neque omnino bibelis. Quid vero d i -
cam? ne omnino bibat:*. ID.
(96) Κόγοτ Ιακώβ τον πατρός. Ιακώβ τδν πα­
τέρα. Ιο.
(97) Ού μέμνηται. Θεου ού μνημονεύει. Ιο.
(98) Propter argentum. Duo verba isla ad p r » -
cedenlem periodum sunt referenda, si Graeeuin lcx-
lumsequi velimus, in cujus ulroqucexemplari, tam
Oxon. quam Canlab. post6i* αργυρίου cstpanciuia;
melius vero, juxta hanc versionera. h>.
<^)Σάρξ. OmidSUin. lo.
1081 T E S T A M E N T U M JUDiE. 10^
τίαις φθαρείς. Κα\ έπέγνων τήν έμαυτοΰ άσθένειαν, Α gooscebam tandem mei ipsius hifirmilalein, qni
ν<>μίζων ακαταμάχητος είναι. existimassem me inexpugnabilem esse.
K\ ι Έπίγνωτε οδν (100), τέκνα μου, δτι δύο πνεύ­ X X . f Cognoscile igilur, filii mei, quod duo spi-
ματα σχολάζουσι τψ άνθρώπψ, τδ τής αληθείας, κα\ rilue vacant homini, spiritus veriiatis, el spirilus
\δ τής πλάνης· καί μέσον έστ\ τδ τής συνέσεως του erroris; et medius est spiritus intellectus mentis,
νοδς, ού έάν θέλη κλίναι. Καίγε τά τής αληθείας, κα\ cujus est, quo vult inclieare. Et quae sunt veritalis,
τάτής πλάνης, γέγραπται έπ\ τδ στήθος τού άνθρω­ et quae sunt errons, scripla stHitstiper pectus b o m i -
που · καί έν έκαστον αυτών γνωρίζει Κύριος. Κα\ ούκ nis " , et unumquodque eorum cognoecil Dommus.
Ιστι καιρδς, έν φ δυνήσεται λαθείν ανθρώπων έργα, δτι E l non est tempus, in quo poteruiit laierc hoimnunv
έν στήθει όστέων αυτά έγγέγραπται ενώπιον Κυρίου. opera; quoniam ea in peclore ossium inscripta sanl
Καί τδ πνεύμα τής αληθείας μαρτυρεί πάντα, χα\ coram Domino. E l spiritus verilalis teslimonium
κατηγορεί πάντων, καί έμπεπύρισται δ άμαρτήσας p e r b i b e i de omnibus, et accusai omnia; et adustug
έκ τής ίδίας καρδίας, κα\ άραι πρόσωπον ού δύναται eet qui peccat ex proprio corde, et levare faciem
πρδς τδν κριτή ν. non polestad judicem.
ΚΑ'. < Κα\ νύν, τέκνα μου, αγαπήσατε τδν Λευί, X X I . ι Et nunc, filii mei, diligite Levi, ut perma-
Γνα διαμείνητε · κα\ μή έπαίρεσθε έπ' αύτδν, ίνα μή Β .
N E A L I S E L N O N E F F E R A M I N I S U P E R 4 P S A M F U L N 0 F |D I &

έξολοθρευθήτε. Έμο\ γάρ έδωκε Κύριος τήν βασι­ perealis. Ifihi enim dedit Boroinus regnum, et illi
λείαν, κάκεί νψ τήν ίερατείαν, κα\ υπέταξε τήν βα­ sacerdotium, et subjecil regnum sacerdoiio. Mibi
σιλείαν τή ίερωσύνη. Έμοί έδωκε τά έπ\ τής γ ή ς , dedit quae in lerra; illi vero, quae sunt in coelis.Ut
κάκείνψ τά έν ούρανοϊς. Ό ς υπερέχει ούρανδς τής supereminet ccekim terrae, ita supereminet Dei sa-
γής, ούτως υπερέχει θεού ίερατεία τής έπ\ γής βασι­ cerdotiuro regno quod est in terra. Etenim ipsum
λείας (1). Καί γάρ αύτδν υπέρ σέ έξελέξατο Κύριος sopra le elegit Dominus appropinquare ipsi, et cora-
έγγίζειν αύτψ, καί έσθίειν τράπεζαν αυτού, κα\ edere mensam ipsius, el primiliag deliciarum fi-
άπαρχάς έντρυφημάτων υΙών Ισραήλ* κα\ έση αύ- lioram Israel : et eriseis ut mare. Quemadmodum
τοίς (2) ώς ή θάλασσα. "Οσπερ γάρ έν αυτή δίκαιοι enim in mari justi et injusti hiemanl, bi quidem
κα\ άδικοι χειμάζονται, οί μέν αίχμαλωτιζόμενοι, οί captivi facti, bi vero ditati: ila et in te omne genus
δέ πλούτουντες * ούτως καί έν σο\ πάν γένος άνθρώ- bominom, hi quideia periclitanlur in capiiviiaten»
πων, οί μέν κινδυνεύουσιν αίχμαλωτιζόμενοι, οί δέ acti, hi vero ditaniur rapientes. Quoniam qui re-
πλουτούσιν αρπάζοντες. "Οτι οι βασιλεύοντες έσονται, gnani emnt sicut eete, deglotienles bomines velet
ώς κήτη, καταπίνοντας ανθρώπους, ώς ίχθύας* θυγα- p e s : f l l i a s e l filios liberos in servitutem redigent;
isC

τέρας κα\ υίούς ελευθέρους καταδουλώσουσιν · οίκους, domos, agros, greges, pecunias rapient; el multa-
Αγρούς, ποίμνια, χρήματα, άρπάσουσι· κα\ πολλών rum carnibus injusle corvos et ibices salurabunt,
σάρκας αδίκως κόρακες καί ίβεις χορτάσουσι, κα\ et proficient in malum in avaritia exallali. fit
προκόψουσιν έπ\ τδ κακδν έν πλεονεξία υψούμενοι. erunt ut procella? pseudoprophetae. et*omnes justo*
Κα\ έσονται ώς καταιγίδες ψευδοπροφήται, καί πάν­ persequentur.
τας δικαίους διώξονται,
ΚΒ\ < Έπάξει δέ αύτοίς Κύριος διαιρέσεις κατ* X X I I . c Iaducet aulem eis Domimis divisiones
αλλήλων, κα\ πόλεμοι συνεχείς έσονται έν Ισραήλ, inter se, et bella continua erunt in Israel, ei in
κα\ έν άλλοφύλοις συντελεσθήσεται ή βασιλεία μου , abenigenis consummabilur regnum raeum, donec
έως τοΰ έλθείν τδ σωτήριον τώ Ισραήλ, έως παρου­ •euiet salutare Israel, usque ad advenium Bei j u -
σίας τοΰ θεοΰ της δικαιοσύνης, τοΰ ήσυχάσαι τδν Ι α ­ 8iili&,utquiescai Jacob in pace, et omnes gentes.
κώβ έν είρήνη, κα\ πάντα τά έθνη. Κα\ αύτδς φυλάξει E l ipse custodiet polesiatem regni mei usqtie in
κράτος βασιλείας μου έως τοΰ αιώνος. "Ορκψ γάρ Sttculum. Juramenlo enim juravii mibi Dominus,
ώμοσέ μοι Κύριος, μή έκλείψειντδ βασίλειόν μου έκτου uon defecturum regnum meum e eemine meo, om-
σπέρματός μου, πάσας τάς ημέρας, έως τοΰ αίώνος. 0 nibus diebus, usque in saeculum.
Κ Γ . ι Πολλή δέ λύπη μοί έστι, τέκνα μου, διά τάς X X l l l . c Multa autem tristilia mihi esl, filii mei,
Ασέλγειας κα\ γοητείας, κα\ είδωλολατρείας, άς ποθή­ propler impudicilias, et sortilegia, et idololatrias,
σετε είς τδ βασίλειόν,έγγαστριμύθοις άκολουθοΰντες, quas facielis in regnum , ventriloquos sequentes,
κληδόσι (3), κα\ δαίμοσι πλάνης. Τάς θυγατέρας divinatioBes et dxmonas erroris. Filias vestras
υμών μουσικάς κα\ δημοσίας ποιήσετε, κα\ έπιμι- canlalrices et publicas facielis, et immiscebimini
γήσεσθε έν βδελύγμασιν εθνών · άνθ' ών άξει Κύριος abominationibus gentium; pro quibus ducet Domi-
4φ' υμάς λιμδν, θάνατον κα\ 0ομφαίαν, έκδικοΰσαν nus saper vos famem et pestileniiam, moriem et
πολιορκίαν, κα\ κύνας είς διασπασμδν, έχθρων κα\ gladium, ulcisceniem obsidionem, e l canes in d i -
φίλων όνειδισμούς, άπώλειαν κα\ (Α) αφακελισμδν lanialionem, inimicorum et amicorum opprobria,
» Rom. ιι, 14, 15.
(100) ΈΛίγνωτε ovr. Omissa inlegra bsec perio- (2) Kai ίση αύτοΤς. Add. σύ δέ έση βασιλεύς Τα­
dus. >D κώβ. GRAB.
(1) Βασιλείας. Βασιλείας, έάν μή δι' αμαρτίας (5) ΆχοΛονθονντες, χΛηδόσι. Έξακολουθοΰντες,
έκπέση Κυρίου, κα\ κυριευθή ύπδ έπιγείας, addit onussa sequenli vnce κληδόσι. ID.
(4) Καί κύτος εις διασχΛσμόν, kyfipwr χαι φί~
1083 T E S T A M E N T A XII PATRIARCHARUM. m
perdUionem et tabem oculoruni , puerorum occi- Α οφθαλμών, νηπίων άναίρεσιν, κα\ συμβίων οφαία-
sionem, et utorum ablationem, possessionum ra~ σιν, υπαρχόντων άρπαγήν ( 5 ) , γης έρήμωοιν, mi
pinam, terr» desolationera, iempli Dei incendium, θεοΰ έμπυρισμδν, υμών αυτών δούλε ίαν έν i&vw
vestri ipsorum eervitulem in gentibus; el exaciii- xal έκτεμοΰαιν έξ υμών είς ευνούχους ταίς γ ^ α φ
denl e vobis eunuchos uxoribus suis, donec re-ier- αυτών, έως αν έπιστρέψητε πρδς Κύριον έν ttkk
tamini ad Dominum in iniegro corde, poenitenies, καρδία, μεταμελού μενοι, κα\ πορευόμενοι έν τέ«ζ
et ambulantes i n omnibus mandati* Bei, el visitei ταΐς έντολαϊς τού Θεού, κα\ έπισκέψηται ύμαςΚύρ»(
vos Dominus in misericordia, et reducat a capiivi- έν έλέει, κα\ άναγάπη (6) άπδ της αιχμαλωσίας w
laie inimicorum vestrorum. έχθρων υμών.
X X I V . « Et posi baec orietur vobis astrum ex ΚΔ'. ι Κα\ μετά ταΰτα άνατελεί ύμϊν Αατρβν έξ
Jacob in pace , et cxsurget bomo ex semine meo, *Ιακώ6 έν είρήνη, κα\ άναστήσεται άνθρωπος'έκ«5
ui sol jusliiise, ambulans cum liliis bonoimira i n σπέρματος μου, ώς δ ήλιος δικαιοσύνης, συμπορείΛ-
man&ueiudine et juslitia, et quidquam peccati nou μενος τοϊς υίοίς τών ανθρώπων έν πραότητι x*U-
invenietur in eo. Et aperientur super ipeum coeli t
καιοσύνη, καί πάσα αμαρτία ούχ εύρεθήσετ» b
ad eflundendum S p i r i t u m , benediciionem Patris αύτφ. Κα\ άνοιγήσονται έπ' αύτδν οί ούρανο\,έχί&
sancti: et ipse effumtet apiriUim graliae super vos, Β Πνεΰμα, εύλογίαν Πατρδς αγίου* κα\ αύτος sr/al
ei eriiis ei filii in veriiate , et ambulabilis in prae- πνεΰμα χάριτος έφ' δμάς, κα\ έσεσθε αύτω είςώ*
e?ptis illius primis el ultinjis. B i c esl germen Dei έν άληθεία, και πορεύσεσθε έν προστάγματι α&
A U i s s i m i , et bic est ions in vitam omnis carnie. πρώτοις κα\ έσχάτοις (7). Ούτος Α βλαστός 9e*>
Tunc refulgebit sceptrom regni mei, et a radice στου, κα\ αύτη ή πηγή είς ζωήν πάσης σαρκδς. Tfc
vestra nascelur propago; et in eo ascettdet virga άναλάμψει (8) σκήπτρον βασιλείας μου, καί 4ιά i;
justitue gentibua, ut judicetet aalvet omnes mti* 0ίζης ύμώνγενήσεται πυθμήν κα\ έν αύτψάνο6ή*αι
cantes Dominum. ράβδος δικαιοσύνης τοίς έθνεσι, κρίναι χι\ * »
πάντας τούς επικαλούμενους Κύριον.
X X V . c E l post haec reeurgel Abraliani, el baac, ΚΕ'. f Κα\ μετά ταΰτα άναστήσεται "Αβραάμ,
et Jacob in viiam; ct ego, el fralros mei principes, Ισαάκ, κα\ Ιακώβ, είς ζωήν · κα\ έγώ, κα\οί 4W-
«ceptrum vestrum in lsrael erimus. Levi primus, φοί μου έξαρχοι, σκήπτρον ημών (9) έν Ισραήλ^»*
aecundus ego, lerlius ioseph, quarlus Benjaroin, μεθα. Αευΐ πρώτο%, δεύτερος έ γ ώ , τρίτος Iwet?»
quinlus Simeon, sexius Isachar, ei ita deinceps τέταρτος Βενιαμίν, πέμπτος Συμεών, έκτος
omnes. Et Dominus beuedixit L e v i ; angelus faciei Q χα\ ούτως καθεξής πάντες. Κα\ Κύριος εύλσνηα^
m e ; viriutes gloriae Simeon ; ccelara Ruben; l s a - Αευΐ· δ άγγελος τοΰ προσώπου έμέ* αί δυνάμει
char terra; mare Zabulon; inontes Joseph ; taber- δόξης τδν Συμεών* ό ούρανδς τδν Τουβήμ* *
naculum Benjamin; luminaria Dan; deljciae Ne- Ίσαχάρ ή γή · ή θάλασσα τδν Ζαβουλών τά δρι*
phthalim; sol Gad; oliva Aser : et eril unus populus Ιωσήφ* ή σκηνή τδν Βενιαμίν* οί φωστήρα
Oomiiii, el lingua una; et nou erit ainplius spiritus Δάν · ή τρυφή τδν Νεφθαλείμ · δ ήλιος tto Wi"
crroris Beliar, quoniam miitetur in ignem in saecu- έλαία τδν Άσήρ* καί έσται εΤς λαδς Κυρία», ^
lum. Et qui in tristitia morlui sunt, resurgem in γλώσσα μία · κα\ ούκ έσται έτι πνεύμα πλάης ^
gaudio; el qui in paupertale propter Bominum, d i - Βελιάρ, δτι έμβληθήσεται έν τφ πυρ\ είς τδν 8&*·
labuntur; el qui in inopia, saturabuMur; et qai in Κα\ οί έν λύπη τελευτήσαντες· άναστήσονται έν ρ*
IniirmUate, fortiticabuntur; et qui propler Domi- κα\ οί έν πτωχεία Ota Κύριον, πλουτισθήβοντ^ ^ 1

num morlui sunt, evigilabunt in Tila. Et cervi Ja- οι έν πενία, χορτασθήσονται, κα\ οί έν άσθενεί|,
cob current in cxsuliatione, et aquil* Israel vola- ίσχύσουσι, κα\ οί διά Κύριον αποθανόντες έξν^*
bunt in gaudio; impii vero tristabuntur, ct pecca- σθήσονται έν ζωή. Κα\ οί έλαφοι Ιακώβ δραρβΰντ*
tores lugebunt, et omnes populi glorificabunt Domi- έν αγαλλιάσει, κα\ οί άετο\ Ισραήλ πετασδ^»
< «im in sa3cuia. D έν χαρ$· οί δέ ασεβείς πενθήσουσι, κα\ afiep^
κλαύσονται, κα\ πάντες οί λαοί δοξάσουσι Κΰρισ»
αιώνας.
X X V I . c Cusiodiic igitur, lilii mei, omnem legem Κ<7*. ι Φυλάξατε οδν, τέκνα μου, πάντα τδί
Domini, qiioniam spes est omnibus dirigentibus Κυρίου, δτι έλπίς έστιν πάσι τοίς κατευθύνουν Ψ
viam ejus. » Et dixit eis : c Geotum decem ei no?em δδδν αύτοΰ. ι Κα\ εϊπεν πρδς αυτούς* ι ριθ^έτων**
annoruni cgo morior bodie in oculis vestris. Nemo θνήσκω έγώ σήμερον έν όφθαλμοίς υμών. Βίη&^ί^
ine scpcliat iu preiiosa veste, vcl ventrem meum ενταφίαση πολυτελεί έσθητι, ή άνα^ήξοι Φ **

Jtjv όνεώισμοϋΓ, άχώΛειατ χαί. Deaiint oronia, et
loco sequeutis vocis σφακελισμόν posita vox λήμην.
GKAB.
(5) Υπαρχόντων άρπαγήν. DesunU ID.
(6) Άναγάπη. Άναγάγη, aua2 lectio multo melior
esi, altera prorsus vitiosa. Neque enim άναγάπη
Ubpiam alibi legitur; ncc sequens άπό ad aliquam
Yuccm prxcedcnlcro refcrri poicsl. Ιο.
(7) Καϊ πορεύσεσθε έν πρόσταγμα^
πρώτοις χαϊ έσχάτοις. Desunl iu Oxoniensl
vero pro προστάγματι, legenduro pluraliler
γμασι, ut seqaentia verba indicant. Ιο. ,
(8) Τότε άναλάμψει. Omissa oronia » s q * i
δοξάσουσι Κύριον εις αιώνας, sive usque aJ i ^ *
seouenlis paragrapbi. ID.
(9) Ίίμών. Lego potius υμών. Ip.
 1085 T E S T A H E N T U M 1SACHAR. 1086
λίαν μου, δτι ταύτα μέλλουσι ποιείν οί βασιλεύοντες. Λ rescindat, quoiiiam bac facturi aunt regnantes. Et
ΚσΛ αναγάγετε με είς Χεβρών μεθ' ύμων. ι Κα\ reducite me in Hebron vobiscum. ι E l cuni haic
ταύτα είπών, έχοιμήθη Ιούδας· καί εποίησαν οί d i x i s s t t , obdonnivit Judas; et fecerunt filii ejus
υίο\ αυτού κατά πάντα , δσα έντείλατο αύτοίς , κα\ secundum omnia quae mandavit eis, et sepelierunt
έθαψαν αύτδν έν Χεβρών μετά τών πατέρων αύτου. eum in Hebron cum patribus suis.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε*. CAPUT V .

&ιαθήχπ\ Ίσαχάρ, ηερ\ άπΑότητος. Tettamentum Isachar, de iimplicitate.
Α'. Άντίγραφον λόγων Τσαχάρ. Καλέσας τούς Ϊ. Transcriptum verborum Isachar. Cum vocasset
υίούς αύτοΰ, είπεν αύτοίς · ι Ακούσατε, τέκνα, Ίσα­ ti.ios suos, dixil eis : ι Audite fllii Isacbar pairem
χάρ τοΰ πατρδς υμών, ένωτίσασθε βήματα ήγαπη- vesirum, auribus percipite verba dilecii a Domino.
μένοι (10) ύπδ Κυρίου. Έγώ έτέχθην πέμπτος υίδς Ego sum nalus quintus fllios Jacob, in mercedc
τώ "Ιακώβ, έν μισθψ τών μανδραγόρων. Ιακώβ (11) mandragorarum. Ruben enim atiulii mandragoras
γάρ ήνεγκε μανδραγόρους (12) έκ τοΰ αγρού, κα\ ex agro, et praeobvians Racbel accepit eas. Flevit
προαπαντήσασα Ταχήλ έλαβεν αυτούς (15). Έκλαιε auiem Ruben, e i in voce ipsius exivfl L i a mater
δέ Τ ο υ β ή μ , χαί έπ\ τή φωνή αύτοΰ εξήλθε Αία ή β mea. Mandragorx autem eranl ma!a odorifera, quse
μήτηρ μου. Ταΰτα δέ ήσαν μήλα εύώδημα (14), & producil lerra Aram in excelso sub valle aquarum.
έποίει ή γή Ά ρ ά μ έν ύψει ύποκάτω φάραγγος υδά­ Dixil autem R a c b e l ; «Non dabo haee tibi, quoniam
των. Είπε δέ Ταχήλ · c Ού δώσω oot αυτά, δτι έσον- erunl mibi pro flUis. » Erant aulem mala duo. Ει
ταί μοι άντ\ τέκνων. > Ησαν δέ μήλα δύο. Κα\ εΐπε
Τ dixit Lia : c Sufficial tibi, quoniam accepisti viruin
Αία ·« Τκανούσθω σοι, δτι έλαβες τδν άνδρα παρθε­ virginitalis meae; num el haec acripiea?» Iila vero
νίας μου · μή καί ταΰτα λήψη; ι Ή δέ εϊπεν · d i x i t : c Ecce, s i l Jacob tibi nocle bac pro matt-
« Ιδού, έστω σοι Τακώβ τήν νύκτα ταύτην άντί τών dragoris filii tui. > Dixit autem ei Lia : ι Ne jacteg,
μανδραγόρων τοΰ υίοΰ σου. ι Εΐπε δέ Αία πρδς α υ ­ ei ne glorieris; meus enim esl Jacob, et ego uxor
τήν · ι Μή καυχώ, κα\ μή δοξάζου ·· έμδς γάρ έστιν juventulis ejus. > Racbcl vero d i x i l : ι Quid igiiur?
δ Ιακώβ, κάγώ γυνή νεότητος αυτούς» Ή δέ Τ α ­ quoniam mihi priroo copulalus est, el propter mc
χήλ είπε - ι Τί ούν; δτι έμοί πρώτον (15) ήρμοσται, eervivil palri nostro annis qualiiordecim. Quid libi
κα\ δι* έμέ έδούλευσε τψ πατρ\ ημών έτη ιδ\ Τί σοι faciam, quoniam muUiplicatns est dolus el asmtia
ποιήσω, δτι έπλήθυνεν δ δόλος κα\ ή πανουργία τών bominum, et dolus procedii in terra? Si auiem
Ανθρώπων, καί ό δόλος προχωρεί έπί τής γ ή ς ; Εί δε secus essel, non uiique tu videres faciem Jacob;
μή, ούκ Αν ής σύ δρώσα πρόσωπου Τακώβ · ού γάρ G non enira uxor ipsius lu e s s c d in dolo pro nie
γυνή αύτοΰ εί συ, άλλ' έν δόλψ άντ* έμοΰ είσήχθης. Inducta es. Ε ι seduxit me pater meus, et transfe-
Κα\ έ πλάνησε με δ πατήρ μου, κα\ μεταστήσας με rens me nocte illa, non permisit me videre; quo ·
τή νυκτΐ εκείνη, ούκ εΓασέ με ίδείν · δτι εί ήμην έκεϊ, niam ai fuissem illic, non factum fuissct hoc. > E l
ούκ έγίνετο τοΰτο. > Κα\ εΐπε Ταχήλ * ι Αάβε ένα (16) dixit Racbel: c Accipe unam mandragoram, et pro
μανδραγόρα ν, κα\ άντ\ τοΰ ένδς έκμισθώ (17) σοι αύτδν una in mercedem do tibi eum in una nocte. > Et
έν μι$ νυκτί. ι Κα\ έγνω Τακώβ τήν Αίαν, κα\ συλλα- cognovit Jacob L i a m , et coocipiens me peperit; ei
βοΰσά με έτεκε · χαί διά τδν μισθδν έκλήθην Ίσαχάρ. propter mercedem vocatos «nm Isachar.
Β*, ι Τότε ώφθη τώ Τακώβ άγγελος Κυρίου, λέγων, II. f Tunc apparnit Jacob augelus Domini, d i -
δτι δύο τέκνα Ταχήλ τέξεται, δτι διέπτυσε συνουσίαν cens, quod duos filios Racbel pariet, quoniam re-
άνδρδς, χαί έξελέξατο έγκράτειαν. Κα\ εί μή Αίσ ή spuil coitum v i r i , et elegit continentiam. Ε ι ni^i
μήτηρ μου άπέδω άντί συνουσίας τά δύο μήλα, οκτώ Lia mater mea pro coilo reddidisset <hio mala, oclo
υίούς είχε τεκεϊν · διά τοΰτο έξ έτεκε, τούς δέ δύο filios pariiura fuissel; propier boc sex peperit, duos
Τ α χ ή λ , δτι έν μανδραγόραις έπεσκέψατο αυτήν δ vero Rachel, qooniam in mandragoris visilavit
Κύριος. Είδε γ ά ρ , δτι διά τέκνα ήθελε συνείναι τψ eam Doininus. Scivit e n i m , qnod propter filios
"Ιακώβ , κα\ ού διά φιληδονίαν. Προσθείσα γάρ κα\ —»·.:· — cum Jacob,
voluit coirc
λ λ ϊ
— 1
— •-- des*deriuro
ei non propier
u
- —
J !

τή επαύριον άπέδοτο τδν Τακώβ, ίνα λάβη κα\ τδν voluptaiis. Apponens enim et in crasiino reddidil
άλλον μανδραγόραν (18). Διά τοΰτο έν τοίς μανδρα­ Jacob, ut acciperct et aliam mandragoram. Pro-
γόραις (19) έπήκουσε Κύριος τής Ταχήλ· δτι, καίγε pter boc in mandragoris exaudivit Dominus Ra-
ποθήσασα αυτούς (20), ούκ έφαγεν, άλλ' άνέθηκεν c h e l ; quoniam ei desiderans eas, nou comedii, sed

|10| Ήγααημένοι. Ήγαπημένου. GRAB. (15) Αυτούς. Αυτήν. GRAB.

^ r '/άχώδ*. Τουβήμ: et quidem recie, unde et
Laiinam versionem correxi. Io.
(12) Μανδραγόρηνς. Μανδραγόραν. Ιο. — Μαν­
δραγόρων ei μανδραγόρους, nominum inslar sim-
pticium in o$ desinentium; sed paulo inferius leges
μανδραγόραν el μανδραγόραις. lo Vel. Test. et
apud profanos scriptorcs solummodo ό (Μανδραγό­
ρας κα\ μανδραγόρης vel ή μανδραγόρα lnvenilur.
t»nde hoc in loco corrigeoaum pulo: μανδραγόρων
et μανδραγόρα;. Diucu.
(14) Ταύτα δέ ήσαν μήΛα εύώδημα. Αύτη δέ ή\ι
μήλα εύοσμα. ID.
(15) Πρώτον. Πρότερον σου. ID.
(16) Ένα. Μίαν. ID.
(17) Τού ενός έκμισθώ. Ταύτης εκμισθώσω. Ια.
(18) Τόν άΧΧον μανδραγόραν. Τήν ά)^ην μαν~
δραγόραν. Ιο.
(19) ΤοΊς μανδραγόρα»ς. Ταίς αανδραγόραις. Ιο.
'20) Αυτούς. Αύτάς. Sic ct paulo posi. 1ρ.
iflg7 TESTAMENTA XII PATRIARGHARUM. 1088
reposuit eas in domo Domini, offerens sacerdoii Α αυτούς έν οίκω Κυρίου, προσενέγκασα τψ ΙερεΤ Ύψί-
Ahissimi, qui erat in tempore Hlo. στου, τψ δντι έν τψ καιρψ έχει νια.
III. c Quando igltur factus sum v i r , fHii m e i , Ρ . € "Οτε ουν ήδρύνθην, τέχνα μου, έπορευόμην l y
anbulavi in rectitudine cordis, et factus sum agri- εύθύτητι καρδίας, κα\ έγενδμην γεωργδς τών πατέρτ ιν
cola patrum meorum, et fratrum meorum, et attuli μου, καλ τών αδελφών μου, καί έφερον καρπούς ίξ
fructas ex agrig secundum tempus eorum, et bene- αγρών κατά καιρδν αυτών, κα\ ευλόγησε με δ πατήρ
dixil mihi pater meus , videns quod in simplicttate μου , βλέπων δτι έν Απλότητι πορεύομαι. Κα\ σ κ
apbulabam. E i non eram perscrulalor in actibus ήμην περίεργος έν ταίς πράξεσί μου, ουδέ πονη­
oieis, ncque perniciosus et invidens proximo meo; ρδς (21) καί βάσκανος τψ πλησίον μου· ού κατελά-
ηοη oblocutus sum a l i c u i , neque viluperavi vilaqi λησά τίνος, ουδέ έψεξα βίον άνθρωπου, πορευόμενος
bomiois ambulans in sitnplicitate ooulorum. Pro- έν άπλότητι οφθαλμών. Διά τούτο τριάκοντα (22)
pter boc trigiula annorum accepi mihimet uiorem, ετών έλαβον έμαυτψ γυναίκα, δτι δ κάματος κατή-
quoniam labor devoraveral forlitudinem meam. Et σθιε τήν ίσχύν μου · κα\ ούκ ένενόουν ήδονήν γυναι-
ηοη animadvertebam voluptalem mulieris, sed p^r κδς, άλλά διά τού κόπου ύπνος μοι περιεγένετο, κα\
laborem somnus meus circunidedit m e , et semper πάντοτε έχαιρε ν έπ\ τή άπλότητί μου δ πατήρ μου.
gavisus est in simplicitale mea pater meus. §i ΕΓτι γάρ έκαμνον, πάσαν όπώραν (25), και παν
quid enim laborabam, omqem frucium et orone πρωτογέννημα πρώτον διά τού ιερέως Κυρίω προσ-
priraum germen primum per sacerdoiem Domino έφερον, έπειτα τψ πατρί μου, καί τότε έγώ. Κα\
offerebam , deimle palri m e o , el tunc ego (24). Et Κύριος έδιπλασίασε τά αγαθά έν χερσί μου.
Dominus duplicavit bona in manibus meis. Scivii "ξίδει δέ κα\ Ιακώβ, δτι δ θεδς συνεργεί τή άπλό­
aulem et Jacob, quod Deus cooperaiur simplicilati τητί μου· παντ\ γάρ πένητι κα\ πανΛ θλιβομένψ
meae : oroni enim pauperi el omni afllicto tribuebam παρεΓχον τής γής τά αγαθά έν άπλότητι καρδίας.
lerrx bona in simplicilale cordis.
I V . c Et nunc audiie m e , fllii, el ambulale i n Δ'. ι Κα\ νύν ακούσατε μου, τέκνα, καί πορεύεσθε
aimplicitaie cordis, quoniaro novi in ipsa omne έν άπλότητι καρδίας, δτι είδον έν αυτή πάσαν εύαρέ-
beneplacitum Domini. Simplex aurura non concu- στησιν Κυρίου. Ό απλούς χρυσίον ούκ επιθυμεί, τδν
piscil, proxiroum non circumveoit, cibos varios πλησίον ού πλεονεκτεί, βρωμάτων ποικίλων ούκ έφίε-
Don appetit, vestem diversam n o n vult, tempora ται, έσθήτα διάφορον ού θέλει, χρόνους μακρούς ούχ
looga sibi uon praescribit vivere, sed solum recipit υπογράφει ζήν, άλλά μόνον έκδέχεται τδ θέλημα τον
volunlalem D e i ; et spirilus erreris nil valebunt Q θ·οΰ· καίγε τά πνεύματα τής πλάνης ούκ (25) ίσχύ-
adversus eum. Non enim novil recipere pulchritu- σουσι πρδς αυτόν. Ού γάρ εΤδεν έπιδέξασθαι κάλλος
dinem mulieris, u l non in perversione coinquinet θηλείας, ίνα μή έν διαστροφή μιάνη τδν νούν αύτου*
ού ζήλος έν διαβουλίοις αυτού έπελεύσεται· ού βασκα­
xoentem suam; non zelus in cousiliis ejus super-
νία έκτήκει ψυχήν αυτού, ουδέ πορισμδν (26) έν απλη­
veniel; non invidia liquefacit animam ejus, neque
στία εννοεί· πορεύεται δέ έν εύθύτητι ζωής (27), κα\
lucrura in insaiiabililate excogilat; sed ambulat iii
πάντα όρ$ έν άπλότητι, μή επιδεχόμενος δφθαλμοίς
reclitudine vilae, et omnia vidcl in simplicitate,
πονηρίας άπδ τής πλάνης τοΰ κόσμου, ίνα μή ίδη διε­
ιιοιι recipiens oculis malignitates ab errore mundi,
στραμμένους τι τών εντολών (28) τοΰ Κυρίου.
ut non videal perverse aliquod mandatorum Dei.
Y . c Cuslodile igitur, filii m e i , legem D e i , et Ε'. ι Φυλάξατε ούν, τέκνα μου, νόμον θεοΰ, και τήν
simpllcitatem possidete, et in innocentia ambulate, απλότητα κτήσασθε, καί έν ακακία πορεύεσθε, μ ή
nou nimis curiose scrulanles mandala Domini, et περιεργαζόμενοι έντολάς Κυρίου, καί τοΰ πλησίον τάς
proximi actiones; sed diligite Dominura et proxi- πράξεις· άλλ' αγαπάτε Κύριον καί τδν πλησίον, πέ­
I D U O I , pauperis et infirmi miseremini. Supponiie νητα κα\ ασθενή ελεήσατε. Ύποτίθετε τδν νώτον υμών
dorsum vestrum ad agrum colendum, el laboran- είς τδ γεωργείν, κα\ έργάζεσθαι έν έργοις γής, καθ'
<lum in operibus terrae, secundum unamquamque jy έκάστηνγεωργίανδώρα μετ' ευχαριστίαςΚυρίψπροΦ-
agricuhuram dona c i m graliarum actione Domino φέροντες· δτι έν πρωτογεννήμασι καρπών γής ευλό­
offerenles; quouiaro in primis germimbus fructuum γησε σε Κύριος, καθώς ευλόγησε πάντας τους αγίους,
ieme benedixil tibi Doininus, sicui benedixil om- άπδ "Αβελ έως τοΰ νύν. Ού γάρ δέδοταί σοι άλλη με-
llbus sanciis, ab Abel luque ad boc lempus. Non pW» ή της πιότητος τής γής, ής έν πόνοις οί καρποί·
tnim datnr libi alia pars, quam pinguedinis lerrae, δτι καί δ πατήρ ημών Ιακώβ έν εύλογίαις γής κα\
cujus i n doloribu* sunt fruclus; quoniam et pater απαρχών καρπών ευλόγησε μ ε . Κα\ δ Αευΐ καί ό
noster Jacob in benedictionibus terr» el primiiia- Ιούδα έδοξάσθησαν παρά Κυρίψ έν υίοϊς Ιακώβ. Κα\
ram fructuum benedixil mibi. Et Levi et Judas γάρ δ Κύριος έκλήρωσεν έν αύτοίς, κα\ τώ μέν έδωκε

(21) Πονηρός. Φθονερός. GRAB. (25) Ούκ. Ουδέν. ID.

^22) Τριάκοντα. Πέντε, add. GRAB, 26) Πορισμόν. Περισπασ|ΐόν. Ιο.
(25) Όπώραν. "Ωραν. Ιο. 27) Ζωής. Ψυχής. ID.
(24) Et tunc ego. Hic aliquid dcesse \ideiur. 28) Χιεστραμμένως τι τών εντολών. Aiecrf αμ·
μένας τάς έντο)άς. Ιο.
1989 TESTAMENTUM ZABULON, iooo
τήν ίερατείαν, τφ δε βασιλείαν. Αύτοίς υπακούσατε, Α gloriflcati sunt a Domino in Oliis Jacob. Elcniin
κα\ τή άπλότητι τοΰ πατρδς υμών περιπατήσατε· δτι Deus haereditatera assumpsit ex illis; et huic qui-
κα\ τώ Γάδ εδόθη άπολέσαι τά πειρατήρια τά επερ­ dem dedit sacerdotium, huic vero regnum. E i s
χόμενα Ισραήλ. ergo obedite, et in simplicitate pairis vestri arobu-
lale; quoniam et Gad datum estperdere tentationes
supervenientes Israel.
q \ t ΟΤδα δε. τέκνα μου, δτι έν έσχάτοις καιροίς κα* VI. c Novi vero, fllii mei, quod in extremis tem-
ταλείψουσιν οί υΙο\ ημών (29) τήν απλότητα, καί κολ- poribns derelinquent fllii veetri simplicitalem et
ληθήσονται τή απληστία· καί αφέντες τήν άκακίαν, adbaerebunl avaritioe; et dimitlentes iDDOcemiam,
•προσπελάσουσι τή κακουργία, κα\ καταλιπόντες (50) appropinquabunl malignilati; et derelinquentes
τάς έντολάς Κυρίου, κολληθήσονται τψ Βελιάρ· κα\ mandala D e i , adhaerebunt Bebar; et dimitlcntes
Αφέντες τδ γεώργιον, έξακολουθήσουσι τοίς πονηροίς agriculturam, sequenUir perniciosa consilia sua, et
διαβουλίοις αυτών, κα\ διασπάρήσονται έν τοίς έθνεσι, dispergeniur iu genlibus, et servient inimicis suis.
κα\ δουλεύσουσι τοίς έχθροΤς αυτών. Κα\ ύμείς οδν E l vos igilur haec dicite flliis veslri^ ut si peccent,
είπατε ταΰτα τοΤς τέκνοις υμών, δπως, έάν άμαρτή* velociier revertantur ad Dominum; quoniam rai-
σωσι (51), τάχιον έπιστρέψωσι πρδς Κύριον δτι έλεή- Β sericors est, el eripiet eoe» ut revertanlur ία ter-
μων έστ\, κα\ έξελείται αυτούς, τοΰ έπιστρέψαι είς ram suam.
τήν γήν αυτών (52).
Ζ'. c Ρκβ* ετών είμι έγώ· κα\ ούκ έγνων έπ' έμέ VII. c Centum viginli duo annorum sum ego; e l
άμαρτίαν είς θάνατον. Πλήν τής γυναικός μου, ούκ non cognovi super rae peccaium in mortem. Prae-
ίγνων άλλην ούκ έπόρνευσα έν μετεωρισμψ Οφθαλ­ ler uxorem meam, non cognovi aliam; non forni-
μών οίνον είς άποπλάνησιν ούκ έπιον πάν έπιθύ- calus sum in elatione oculorum ; vinum in aberra-
μημα τοΰ πλησίον ούκ έπόθησα· δόλος ούκ έγένετο έν lionem non b i b i ; omne desiderabile pruximi non
καρδία μου* ψεύδος ούκ ανήλθε διά τών χειλέων μου. desideravi; dolus non factus est in corde meo;
Λαντ\ άνθρώπω όδυνωμένψ συνεστέναξα, κα\ πτωχψ mendacium non ascendit per labia mea. Omni ho-
•Λετέδωκα τδν άρτον μου. Ούκ έφαγον μόνος· δριον mini dolore cruciaio congemui, et pauperi dedi pa-
ούκ έλυσα, εύσέβειαν έποίησα έν πάσαις ταις ήμέραις nem meum. Non comedi solus; terminum non
έμοΰ, κα\άλήθειαν (55). Τδν Κύριον ήγάπησα έν πάσ*β solvi; pielalem feci in omnibus diebus meis, et
τή ίσχύί μου· ομοίως καί πάντα άνθρωπον ήγάπησα, verilatem. Dominum dilexi i n tota fortitudine mea;
ώς (54) τά τέκνα μου. Ταΰτα ποιήσατε κα\ ύμείς, similiter et oranem hominem dilexi, ut filios meos.
τέκνα μου, κα\ πάν πνεΰμα τοΰ Βελιάρ φεύξεται άφ' C Ba?G el vos facialis, filii m e i , e l omnis spiriius
υμών, κα\ πάσα πράξις πονηρών ανθρώπων ού κυ­ Beliar fugiel* vobis; et oronis actio perniciosorum
ριεύσει υμών κα\ πάντα άγριον θήρακαταδουλώσεσθε, bominum non dominabitur vobis; el omnem agre-
έχοντες μεθ' εαυτών Θεδν τοΰ ουρανού* συμπορευόμε- stera feram servituti subjieietis, habenles vobiscum
νοι τοις άνθρώποις έν άπλότητι καρδίας, ι Κα\ ένετεί- Deum coeli; ambulantes cum hominibus in simpli-
λατο αύτοίς, δπως άνάγωσιν αύτδν έν Χεβρών, κάκεί citate cordis. ι Ει mandavit eis, ut reducant cum
αύτδν θάψωσιν έν τψ σπηλαίψ μετά τών πατέρων αύ­ in Hebron, el illic eiim sepelianl in spelunca cum
τοΰ. Κα\ έξέτεινε τούς πόδας αύτοΰ, κα\ άπέθανεν palribos suis. E l exlendit pedes suos, et mortuus
πέμπτος (55) έν γήρει καλψ, πάν μέλος έχων υγιές, est quinlus (Glius Liae), in senectute bona, orane
καί ίσχύων ύπνωσεν ΰπνον αίώνιον. membrum babens sanum, et poiens dormivit soiu-
num perpetuum.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ξ'. CAPUT VI.
Αιαθήκη ΖαβουΛων, περί εύσπΛαγχνίας καϊ Tettamentum Zabulon, de commiseraiione el miu~
έΛέονς. ncordia.
Α'. Άντίγραφον Ζαβουλών, δ διέθετο τοίς τέκνοις ^ I. TranscHptnra Zabulon, quod disposuit flliis
αύτοΰ έκατοστψ τεσσαρακοστψ (56) κα\ δεκάτψ έτει suis centesimo decimo quarlo anno vilaB soae, posl
τής ζωής αύτοΰ, μετά δύο έτη τού θανάτου Ιωσήφ. duos annos mortis Joseph. E t dixit eis : < Audite
Κα\ εϊπεν αύτοίς· < Ακούσατε μ ο υ , υίο\ Ζαβου- me, filii Zabulon, attendite verbis patris vestri. Ego

(29) Ήμωτ. Υμών puto legendum, uti Robertus
legisse videiur; licei Oxoniensis pariier ac Canta-
bngiensis codex habeat ημών. Ιο.
(50) ΚαταΛιπόντες. Καταλιμπάνοντες. Ιο.
(51) 'Αμαρτήσωσι. Άμάρτωσι. ID.
(5i)Tov έπιστρέψαι είς τήν γήν αύτών.ϋεζηΜ.Ιυ.
(55) Εύσέβειαν έποίησα έν πάσαις ταϊς ήμέραις
έμού, καϊ άλήθειαν. Εύσέβειαν έποίησα, έν πάσαις
ταίς ήμέραις μου άλήθειαν έποίησα. ID.
(54) 'ϋς. Τ π έ ρ . Ιο.
(55) Πέμπτος. Deest. ID.
. (56) Τεσσαρακοστψ. Τετάρτψ legendum, licet
tam in Oxoniensi, quam Canlabrigiensi codice h a -
bealur τεσσαρακοστψ, quamvis in iiio ullima para
bujus vocis deleta s i t , quod error chronologicus
deprehenderetur. Rnben enim fraier nalu maxiinus,
eodem ouo Zabulon anno, eecundo scilicet posl
mortem josepbi, defuncius dicitur supra TeUam.
1, § 1. Atqui is ibidem morluus dicilur 125 anno
viiaB ipsius. Non igiiur Zabulon, fraler junior, annum
450 atiingere poiuit, sed ulique 444 anno moriuua
est, ul Lafini codices, manuscripli pariter ac i m -
pressi, babent. Sed in bis inale 32, pro duobua au-
nis positi sum. li>.
1001 TESTAMENTA X l l fcATRIARCHA Αϋ M. m
gmn Zabulon, dalio bona genitoribus mcis. Cum Α λ ώ ν (37), προσέχετε 0ήμασι πατρός ύρ&ν. Έ-^ΰμ
eiiim geniius essem, valde auctus est pater noster Ζαβουλών, δόσις αγαθή (38) τοίς γονεΰσί μοϋ.Έν·^
et gregibus et arnientis, quando in variis virgis ha- τψ γεννηθήναι με ηύξήθη δ πατήρ ημών εωςβ^
buit sortem. Non novi, filii m e i , quod peccavi in δρα, κα\ τά ποίμνια, χαί τά βουκόλια, δτε εν ta;
dicbus meis, praelerquam mente; neque recordor, ποιχίλαις ^άβδοις είχε τδν κλήρον. Ούκ εγνων,τέκ
quod iniquiiatem feci, practer ignorantiam quam μου, δτι ήμαρτον έν ταΐς ήμέραις, παρεκτδς ίγώ;
feei in Joseph, quoniam cclavi cum fratribus raeis, ούδέ μιμνήσκομαι, δτι παρανομίαν έποίηδβ, m
ut non dicerem patri meo quod factum erat. Et τήν άγνοιαν, ήν έποίησα έπ\ Ιωσήφ, οτιέσχέ«χχ(1ι
flevi multura in abscondito : timui enim fratres έπ\ τοίς άδελφοίς μου, μή είπείν τψ πατρί ρι
meos, quoniam conspirabant omnes simul, ut si τδ γενόμενον. Κα\ έκλαιον πολλά έν κρυφξ· έφο£ε>
quis revelaret mysterium, occiderent eum gtadio. μην γάρ τούς (40) αδελφούς μου, δτι συνέδεκοο
Verumtamen, quando volebant occidere eum, mulia τες δμού, είτις έξείπη τδ μυστήριον, άναιρεΜ;νκ&
τδν μαχαίρα. Πλήν δέ, δτε έβούλοντο άνελείν am
tesliflcatus sum eis cum lacrymis> ut non facerent
πολλά διεμαρτυράμην αύτοίς μετά δακρύων,
iniquitatem hanc.
ποιήσαι τήν άνομίαν ταύτην.
Β
II. c Venerunt enim Simeon et Gad in Josepb, Β'. ι Ηλθον γάρ Συμεών κα\ Γάδ έπ\ τον V*·,
Τ

ut occiderent eum; et cadens saper faciem Josepb, τού άνελείν αύτδν κα\ πεσών έπ\ πρόσωπον
dixit eis : c Misereniini mei, fratres m e i , miaerc- έλεγεν αύτοίς* c Ελεήσατε με, αδελφοί μου, oix-wj-
niini viscerum Jacob patris nostri. We injiciatis in σατε σπλάγχνα Ιακώβ τού πατρδς ημών. 1«?
me manus vestras, ad effundenduin sanguinem i n - γητε έπ' έμέ τάς χείρας υμών, τοΰ έκχέαι ε!ρ
nocentem, quoniam non peccavi In vos. Si vero άθώον, δτι ούχ ήμαρτον είς υμάς. Ε! δε ήμαρτβ-*,ό
peccavi, in disciplina erudite m e ; manum aitem παιδεία παιδεύσατε με· τήν δέ χείρα ύμων ρΐ; Ε λ ­
vestram ne inferalis propter Jacob patrem no- κατε διά Ιακώβ τδν πατέρα ημών. ι 'Ος δε GrjfEa
strum. ι Ut atttem dixit verba haec, miseraliune βήματα ταΰτα, εις οΐκτον ήλθον έγώ, χαί
commotus sum, et incepi flere, et hepala mea re- κλαίειν, κα\ τά ήπατα μου έξελύθησαν έπ* έρέ, ώ
soluta sunt in me, et omnis subsistentia viscerum πάσα ή ύπδστασις τών σπλάγχνων έχαυνοΰτοέίφ
lueorum laxata est super aniroam meam. Flevit ψυχήν μου. Έκλαιε δέ κα\ Ιωσήφ, κάγώ ούν fc^
autem et Joseph, et ego cum ipso, et inlremuit cor κα\ έβόμβει ή καρδία μου, κα\ οί αρμοί τον ΛνρΑ'
meum, et junclure corporis mei expaverunt, et μου έξέστησαν, κα\ ούκ ήδυνάμην στηναι. ΚιΙ &
non potui stare. Et videns me flentem cum eo, et Q με συγκλαίοντα αύτψ, κάκείνους επερχομένου* fc-
ilios supervenienles ad occidendum eum, refugil λείν αύτδν, κατέφυγεν δπίσω μου, δεόμενος r^-
post me, deprecans ipsos. Exsurgens autem Rubeu Άναστάς δέ Τουβήμ εϊπεν ι Αδελφοί, tas*
dixil:c Fratres, ne occidainus eum, sed projiciamns νωμεν αύτδν, άλλά (Μψωμεν αύτδν είς έν· wv
cum in unum lacuum horum siccorum, quos fode- κων τών ξηρών τούτων, ών ώρυξαν οί πατέρα
runt patres nostrl, et non inveneront aquam. ι Pro- κα\ ούχ εύρον ύδωρ.» Διά γάρ τοΰτο έκώλυα KJp*
pler boc enim prohibuit Doroinus ascendere aquam ύδωρ άναβήναι έν αύτοίς, Γνα γένηται περ«*^
in eis, ut fieret protectio Joscph. Et fecit Dominus τψ Ιωσήφ. Καί έποίησε Κύριος ούτως, έως οί
ita, donec vendiderunt eum Ismaclitis. τοίς Τσμαηλίταις έπώλησαν.
III. c Etenim in prelio Joseph ego non commu · Γ . ι Καί γάρ τής τιμής (41) τοΰ Ιωσήφ έτ** 1

nicavi (42), filii; sed Simeon, et Gad, et alii sex έκοινώνησα, τέκνα, άλλά Συμεών, κα\ Γάδ,
fratres nostri accipietites pretium Josepb, emerunl άδελφο\ έξ (43) άλλοι ημών λαβόντες τήν τιμήτ ^ :

calceamenta sibi ipsis, et uxoribus suis, et iiliis Ιωσήφ, έπριάσαντο υποδήματα έαυτοίς, «1 «ί
suis, dicenles : < Quoniain prelfum saoguinis est γυναιξίν αυτών, κα\ τοϊς τέκνοις αυτών, είπέντες'
fralris noslri hoc, ne comedamus ipsum, sed con- c "Οτι τιμή αίματος έστιν αδελφού ημών αύτη, oi
culcalione conculccmus ipsum, pro eo qutd dixit, D γ ώ μ 5 καταπατήσει κατα^τή***
θ α e W | V f ά λ λ λ

se regnaturura super nos; et videamus quid por αυτήν, άνθ' ών είπε βασιλεύειν (44) έφ' ή|ΐβί'·*
tcndant sonmia ejus. » Propter boc in scripturis ίδωμεν, τί έστι τά ενύπνια αύτοΰ. >Διά τοΰτο άνγρασ|
legis Eaoch scriptum cst, nou volenti euscitare νδμου Ένώχ γέγραπται (45), τδν μή θέλοντ*
(37) Yloi ΖαβονΛώτ. Λόγων add. GRAB. (42) Communicavi. Id est nullam partcoi ej» ** 1

(38) Αόσις αγαθή. AUudit ad verba malris Liae, ccpi. ID.

quae protulisse dicitur, qaando eum enixa erat, Ge- (45) ΑδεΛφοϊ έξ. Έ ξ αδελφοί. ID.
%

nes. x x x , 20 : Bonam Oorlionem largitu* est mihi (44) ΒασιΛεύεΐΥ. "Οτι βασιλεύσει. ID.
Deu$ : etiam hac vice habilabit mariiusmeug mecum (45) Έτ γραφή νόμον Ένώχ γέγραχτΦ. Μ*
t

to quod ββτΗΐβτίηι ei sexfilio$: el iacirco appellavit

legilur Deuieronomii xxv, 7 eea. ac proimte &
notnen eju$ Zabulon. Gousule interpretes in bunc lo-tanda convenientia inter tegem Moyeis, et eaaM^
cum. ID. Enocho auctori ascripta est. Caelerum quod ^
(39) Έσκέχασα. Έβεβαίωσα. ID. elus de circumcisione dixit Joan. νιι, 23, eaiB ·*
Καϊ
(40) Kal kxXauoY xoXAa ir χρνφή' έφοβούμητ ex Moyse, sed ex patribus esse, id de P " ^ 1

γαρ τούς. 'Αλλ' έκλαιον κρυφή ημέρας πολλάς περ\ quoque suscitandi fralri seminis veruin esse c*^
Ιωσήφ· κα\ έφοβούμην τούς. ID. gitur exGenes. x x x v m , 9 ; adeoque necrtrt ^
(41) Της τιμής. Τδ τίμημα. Ιο. absimile ritum calcci delraheudi et βι.<ρ«€β* 11
1095 TESTAMENTulI ZABULOfr. 1094
άναστήσαι τφ άδελφφ αύτου, ύπολυθήσεσθαι (46) τδ Α semen frairi aoo, aolvendntti calceam^ntam, et
υπόδημα, κα\ έμπτύεσθαι ε Ες τδ πρόσωπον. ΚσΛ οί conspuendum in iaciem. E i fralres Joeeph Tion
Αδελφοί Ιωσήφ ούχ ηθέλησαν είς (47) ζωήν αδελφού voluerunt vilara frairis eomm : ei Dominws a o b i i
αυτών * χαΛ Κύριος ύπέλυσεν αύτοίς τδ υπόδημα Ι ω ­ eie calceamentum Joseph. Eienim venlenles i n
σήφ (48). ΚσΛ γάρ έλθόντες έν Αίγύπτω, ύπελύθησαν jEgyplura, soluti snnl a pneris Joseph anie por-
ύπδ τών παίδων Ιωσήφ, χατά τδν τύπον τού Φα­ tani (49), ei ila adoraverual Joseph, secundtim
ραώ (50). Ού μόνον δέ προσεχύνησαν αύτφ, άλλά lypum Pbaraonis. Non solum autcm adomeruot
χ α ί ένεπτύσθησαν, παραχρήμα πεσόντες έμπροσθεν eom, sed eliam consputi sunt, confestim prociden-
αυτού · καί ούτως ήσχύνθησαν έμπροσθεν τών Αιγυ­ teg coram e o : et sic confosi sunt coram iEgyptiis.
πτίων. Μετά ταΰτα γάρ ηχούσαν οί Αιγύπτιοι πάντα Post basc enim audierunt JSgyplii onnia mala quae
τά χαχά ά έποιήσαμεν τφ Ιωσήφ. fecirous Joseph.
Δ'. c Μετά ταΰτα έβαλον έσθίειν εκείνοι. Έγώ IV. c Posi h « c appoeoerunt Hli (fraires) cibum,
γ ά ρ δύο ημέρας χα\ δύο νύχτας ούχ έγευσάμην, ut conederent. Ego enim per duos dies et doas
σπλαγχνιζό μένος έπί Ιωσήφ. Καί Ιούδας ού συνέ- noctes non gu*ta?i (cibum), migmtus Joseph. E t
τρωγεν αύτοίς * προσείχε δέ τφ λάχχφ, δτι έφοβείτο, Judas non comedit cum e i s ; intendebat aatem
μή άποπηδήσαντες Συμεών καί Γάδ άνέλωσιν αυτόν. Β in lacum, quoniam timebat, ne reeiHenies Simeow
Κα\ δρώντες χαμέ μή έσθίοντα, έθεντό με τηρείν et Gad iitferflcerent eum. Et videntes me non coroo*
αύτδν, έως ού έπράθη. Έποίησε δέ έν τφ λάχχφ deniem, posueront me custodire ipeum, quoasque
τρεις ημέρας καίτρείς νύχτας, χαί ούτως έπράθη vendites est. Fuit autem in lafcu trteg dteg «t trea
&σιτος. Καί άκουσας Τουβήμ, δτι έπράθη απόντος noctes, ct ila vendiies est impastbs. E l audient
αύτοΰ, περισχισάμενος έθρήνει, λέγων* Πώς δψομαι Ruben, quod venditus esset abeenie eo, circum-
τδ πρόσωπον Τακώβ τοΰ πατρός μου; Καί λαβών scissus plorabat, dicens : Qnomodo videbo faciero
τδ άργύριον, κατέδραμε (51) τοις έμπόροις, καί Jacob pairte niei ? Et accipiens argentum cucurril
ουδέν (52) εύρεν * αφέντες γάρ τήν δδδν τήν μεγά** ad mercaiores, et ncminem invenit : dimiUente»
λην, έπορεύθησαν διά τρωγλοκολπητών (55) έν τή enim viam magnam, ambulaverunt pcr asperos
συντόμφ * καί ούκ έφαγε Τουβήμ (54) άρτον έν τή sintis in via compendiaria ; et non comtdit Ruben
ήμερα εκείνη. Προσελθών ούν ό Δάν εϊπεν αύτφ* panem in die illa. Accedens igitur Dan dixit e i :
«Μή κλαίε, μηδέ πένθει* ευρον γάρ τί είπωμεν τφ ι Ne Oeas, neque tristeris; inveni enim quid dica-
πατρί ημών Τακώβ, θύσομεν (55) χίμα^ον αίγών, mus palri noslro Jaoob. Occidemtis bircam capro-
καί έμβάψομεν τδν χιτώνα Ιωσήφ, κα\ έροΰμεν* Q r n m , et linganus lanicam Joseph, et dicemus:
Έπίγνωθι, εί χιτών τοΰ υΐοΰ σού έστιν ούτος (56)* ι Cognoso.e, si lunica (iYti lui sii isia ; > tunica enim
τδν γάρ χιτώνα τοΰ πατρδς ημών έξέδυσαν τδν Ι ω ­ palris noslri exuerent loseph, cum vendiluri esftenl
σήφ έν τφ μέλλειν πιπράσκειν αύτδν, καί ένέδυσαν eum, el indnerunt eera vesiimenlum velue servi*
αύτδν ίμάτιον παλαιδν δούλου. Τδν δέ χιτώνα είχε Tunicam vero haboit Simeon, ei nohiil dare eam,
Συμεών, καί ούκ ήθελε δούναι αύτδν, θέλων τή (Ρομ­ volens gladio seo Aiscindere e a m , iratus quod
φαία αύτοΰ κατακόψαι αύτδν, όργιζόμενος, δτι έζησε, viverei, et nen occidisael eura. Exeurgenies aulem
καί ούκ άνεΓλεν αυτόν. Άναστάντες δέ κατ' αύτοΰ adversus eum omnes eirotil diximus: ι Quod ei POQ
πάντες δμοΰ, εϊπομεν · c "Ότι έάν μή δως, έροΰμεν, des, dicemus^ quod tu solus fecisti hoc malum i n
δτι συ μόνος έποίησας τδ πονηρδν έν Τσραήλ (57). > lerael. > E i Ua dedil eam; ti feceritnt, sicut dixit
Και ούτως δίδωσιν αύτδν, καί εποίησαν, καθώς εϊπεν Dan.
όΔάν.
Ε'. c Καί νΰν, τέκνα μ ο υ , αναγγέλλω ύμίν τοΰ Υ. ι Et nunc, filii m e i , afintifitio vobis cuslodire
φυλάσσειν τάς έντολάς Κυρίου, καΐ ποιείν έλεος έπί mandaia Domini, et facere misericordiam in pro-
τ&ν πλησίον, κα\ εύσπλαγχνίαν έχειν πρδς πάντας, lifflum, et viacera eommiaeralionig ad orones b a -
ού μόνον είς ανθρώπους, άλλά καί είς άλογα. Διά |) bere, non solum ad boraines, sed et ad irralioBalia.
γάρ ταΰτα ευλόγησε με Κύριος, καί, πάντων τών Proptef h«fc enim benedixit mibi Dominus, e l ,
αδελφών μου άσθενούντων, έγώ άνοσος παρήλθον' omnibu» fralribus meis aBgrotantibug, ego gine
οΐδε γάρ Κύριος έκαστου τήν προαίρεσεν. Έχετε 8!gritudine evasi; iiovit euim Domiuug uoiuscujug-
ουν έλεος έν τοίς σπλάγχνοις υμών, τέκνα μου, δτι que propositum. Habete ergo migericordiam ίιι
ώς άν τις ποιή ση τφ πλησίον αύτοΰ, ούτως καί ό vigceribva vestria, fibi m e i , quoraiam ut aliqui»
faciem ejus, qui fratris nonnen propagare rccusa- έμπροσθεν τοΰ πυλώνος, κα\ ούτως προσεκύνησαν
verii, jaro elim ugiiatum (uisse; sicui alia excal- τφ Ιωσήφ. 1D.
ceatio, qoa propinquue akeri guo cedebai, mee (51) Κατέδραμε. ΚαΧ καταδραμών. Ιο.
afttiquug in Israel fuisse dicilur, Ruth. iv, 7. ID. (52) Ουδέν. Forle ούδένα, quamvis et Oxeniensi»

ί
46) ΎχοΛνθήσεσθαι. Ύποδήσεσθαι male. I».
47) ΕΙς. Oinigsnm. Ιο.
48) Ιωσήφ. "Ο έφόρεσαν κατά Ιωσήφ τοΰ αδελ­
φού αυτών. ID.
(49) Portam. Atrium, Josepbi scilicel; boc enim
vox πυλών denoiat. ID.—Vide nolam sequeolem.
(50) Κατά τότ τύχοτ τον Φαραώ. Adde exOxon.
codex habeai ουδέν. Ms. T r i n . ούδένα. ID.
(55) ΤρωγΑοκοΛπητών. Τρωγλοδυτών. ID.
(54) "Εφαγε 'Ρου&ήμ. Έφαγον, omisso Τ Φ Τ ·
βήμ. I».
(55) Θύσομεν. Μαχαίρα add. b .
(δΛ Ούτος. Add. Κα\ εποίησαν ούτως. Ι».
(57) Έ ν 'ΙσραήΑ. Ενώπιον Κυρίου. 1».
ftW TESTAMENTA XII PATfttARCHAIUJM» W
faciei proiiroo stfo iia el Dominus faciei ei. Etenim Α
t Κύριος ποιήσει αύτψ. Κα\ γαρ ο! υ!ο\ τών 4&ρ>
ΙΗΗ fratrura meoram «grottdianl, moriebanlur pro- μου ήσθένουν, άπέθνησκον διά Ιωσήφ, δτι ούχ Ιτώ^
pler Josepb, quoniam non feceruot misericordiam σαν έλεος έν σπλάγχνοις αυτών οί δέ υΙοί ψ*
in vieceribus suis; fllii aulcm roei einc OBgriludine άνοσοι διεφυλάχθησαν, ώς οίδατε. Κα\ δτε ήμηνέι
custodili sunt, sicut novistis. E l quando eram in τή (58) Χαναάν, είς παράλιον έθήρευον 6fsa u

Cbanaan, in litlore venatus sum venalione piscium
iacob palri meo; et muilis suffocalis ίιι inari, ego
illsesus permansi.
VI. c Primus ego feci scapbam in mari navigare,
quoniam Dominus dedit mihi intellectum ct sapien-
tiam in ipsa : et demisi lignum posl ipsam, et
velum exlendi in ligno recto, in medio; et in ipsa
perambulans l i l l o r a , piscabar pisces domui patris
mei, usquequo venimus in iEgyplum : et ex vena-
tione mea omni homini peregrino miseratus dabam.
St vero erat pere^rinus, vel «groians, vel senex,
coquens piscee, et bene ea (cos) apparans, secun-
dum uniuscujusque neceesilatem afferebara omni-
bas, colligens el compaliens. Propier hoc ct Domi-
nus mollos pisces fecit me venari. Qui enim Iribuit
proximo, accipit mulliplicala a Domino. Quinque
annis piscalus sum, omni bomini quem videram
tribuens, ei omni domui patris mei suQiciens. In
aestale piscabar; in biemc autem pascebam gregcm
cum fralribus meie.
VII. c Nupc annuntiabo vobis qua? feci. Videbam
affliclum in nudiiale bierois; ei ipsius misertus,
furatus veslimentum ex domo mea abscondite,
dedi afflicto. E l \os igilur, iliii mei, ex bis q u »
tribuil vobis Deiis, indifferenter omnium miseren- G
les, misericordiam facite, et tribuile omni bomini
in bono corde. Si vero non babetis in occasione
dare indigenli, compatiaraini in visceribus miseri-
cordiae. Novi quod manus mea non invenit in prae-
aens tribuere indigenli, et amplius septem sladiis
ambulans cum ipso, flebam; et viscera mea versa
sunt super ipsum in compaseionem.
. VIII. c Ει vos igilur, filii mei, babete tiscera
compassionis in omnem bominem in misericordia,
ut et Deus vobis propitius misereatur vestri, quo-
niam et in extremis diebus Deus miilet misericor-
diam snam in lerram : et ubi inveneril viscera
misericordiae, in ipso habitabit. Quanlum enim
homo miseretur proximi, lanlum Deus ipsios.
Qaandoenim descendiraus in jEgypium, Joseph non
recordatus est mali in nos; me vero videns, m i -
serlus esl. In quem inspicientes et vos, immemores
malorum efficiainini, filii mei, et diligile vosraet
invicem, et ne animadverlalis unusquisque mali-
Ιχθύων (59) Ίαχώβ τψ πατρί μου* χαί τ&ώ*
άγχομένων έν τή θαλασσή, έγώ αβλαβής Μμιη.
ς*, ι Πρώτος έγώ έποίησα σκάφος (60) έπιπλέί»
έν τή θαλασσή, δτι Κύριος έδωκε μοι σΰνεσιν ή
σοφίαν έν αύτψ · καί καθήκα ξύλον δπισθεν αύττΛ
κα\ οθόνη ν έξέτεινα έν ξύλψ όρθψ έν μέσω* κα» έν
διαπορευόμενος τούς αιγιαλούς, ήλίευον Ιχθύος ob
πατρός μου, έως ήλθομεν είς ΑΓγυπτον χα\ έχ^*
θήρας μου παντί άνθρώπφ ξένψ σπλαγχνφρΜ;
έδίδουν. ΕΙ δέ ήν ξένος, ή νοσών, ή γηράσας, έ^α;
τούς ίχθύας, καί ποιήσας αυτά άγαθώς, xatitfr
έκάατου χρείαν προσέφερον πάσι, συνάγων κιι η}·
πάσχων. Διά τούτο κα\ δ Κύριος πολύν ίχθΰν ίτώμ
με θηρ$ν, Ό γάρ μεταδιδούς τφ πλησίον λαμβένκ
πολλαπλασίονα παρά Κυρίου. Πέντε έτη ήλίταΛ
παντ\ άνθρώπφ, δν έωράκειν, μεταδιδούς, xe\ awa
τφ οίκω τού πατρός μου έξαρκών Τδ θέρος ήλί»κ%
και έν χειμώνι έποίμαινον μετά τών αδελφών pu.
Ζ'. ι Νύν άναγγελώ ύμίν (61), & έποίησα. Β»
θλιβόμενον έν γυμνότητι χειμώνος, και σπλαγν^·-
σθε\ς έπ' αύτδν, κλέψας ίμάτιον έκ τού olm ρ»
κρυφαίως, έδωκα τφ θλιβομένψ. Κα\ ύμείς ouv, tta
μου, έξ ών παρέχει ύμίν δ θεδς, αδιακρίτως τ»
σπλαγχνιζόμενοι ελεείτε (62), και παρέχετε ss^
άνθρώπφ έν αγαθή καρδία. Εί δέ μή έχετε sffc
καιρδν δούναι τψ χρήζοντι, συμπάσχετε έν ατ^!·
χνοις ελέους. Οΐδα δτι ή χείρ μου ούχ εδρε ^
τδ παρδν έπιδούναι τψ χρήζοντι , κα\ έτι i r i
σταδίους συμπορευόμενος αύτψ, έκλαιον * χα\ ύ
σπλάγχνα μου έτρέφετο (65) έπ' αύτψ είς
θειαν.
Η'. «Κα\ ύμείς ούν, τέκνα μου, έχετε εύσκλβγννσ»
κατά παντδς άνθρωπου έν έλέει, Γνα κα\ όΚνρ*
είς υμάς σπλαγχνισθείς έλεήση υμάς* δτι xefc
έπ' έσχατων ήμερων δ θεδς αποστέλλει τδ ffsuy
χνον αυτού έπ\ τής γής, χα\ δπου εύρη σπλαγ/va
ελέους, έν αύτψ κατοικεί. "Οσον γάρ 4νθρ»«ί
I> σπλαγχνίζεται εις τδν πλησίον, τοσούτον Κύριο; £
αυτόν. "Οτε γάρ κατήλθομεν είς ΑΓγυπτον, *Μ?
ούκ έμνησικάκησεν είς ημάς · έμέ δέ ίδων, έσπλϊΤ-
χνίσθη. Είς δν έμβλέποντες και ύμείς, άμνηίίχχ©
γίνεσθε, τέκνα μου, καί αγαπάτε αλλήλους, %Α Ρ
λογίζεσθε έκαστος τήν κακίαν τού αδελφού αύτοΰ (Wf

58) Τψ Γ ή . GRAB. nominarunt. E x quibus palebit, Zabulone antiqeb*

|δ9| θήρα
Θήρα Ιχθύων, θήραν. Ιο. rem esse artem naulicam, cjusque originemad^
(60) Πρώτος έγώ έποίησα σκάφος. Zabulon i l a - saltem referendam esse. ID.
que connumerandus variis beroibus, qui se inven- (61) Nvr άναγγεΛώ ύμίν. Haec omnia oeisa
tores arlis nauticae fuisse iaclarunl, vel ab aliis 6unl in codice Oxoniensi osque ad isia seqw» lh

tales crediti s u n l ; et addcndus iis, quos Polydorus paragraphi verba : tocvvtor Κύριος είς avtor*
Vergilius lib. m De inventoribus rerum, cap. 15, (62) ΕΛεεϊτε. Ms. έλεάτε. ID.
Salmuihus in Pancirolum l i i . χι De Pyxidecula (65) Έτρέφετο. Legendum έστρέ®ετο. b .
namica, et Gornelius a Lapide aliique commenla- (64-) Μ ή Λογίζεσθε έκαστος xaxlar τον actl-
lores in Sapientiw Salomonis cap. χιν, ν. 1 seqq.φον αύτον, etc. Idem moniiuua Uermc daN^
1087 TfiSTAMfflTUM DAN.
δτι τούτο χωρίζει ενότητα, κα\ πάσαν συγγένειαν Α tiam fratris s u i ; quoniam hoc dividU unilatera,
διασκορπίζει, καί τήν ψυχήν ταράσσει (65). 'Ο γάρ et omoem consanguinUatem dispergit, et antmum
μνησίκακος σπλάγχνα ελέους ούκ έχει. perturbal. Memor enim mali viscera misericordi*
non habel.
θ*. « Προσέχετε τά ύδατα (66), δτι δταν έπ\ τδ αύ­ IX. « Auenditc aquis, quoniam cum simul mo-
τδ πορεύεται, λίθους, ξύλα, τήν άμμον κατασύρει (67)* venlur, lapides, ligna, arenam delrabunt; si vew>
εάν δέ είς πολλά διαιρεθή, ή γή αφανίζει αυτά, καλ in multas dividaniur, terra exlerminat eas, et fiunt
γίνεται ευκαταφρόνητα. ΚαΧ ύμείς, έάν διαιρεθήτε, neglcclx. E t vos, si dividamini, erilis i l a . Ne sciij-
έσεσθε ούτως. Μή σχισθήτε είς δύο κεφάλας, δτι πάν damiui in duo capila, quia ooine quod fecit Deue,
6 έποίησε Κύριος , κεφαλήν μίαν έχει. Έδωκε δύο caput unum babet. Dedit duos bumeros, pedee,
ώμους, πόδας, χείρας* άλλά πάντα τά μέλη τή μι$ manus; sed omoia membra uni capili obediunt.
κεφαλή υπακούει. Έγνων έν γραφή πατέρων μου, Novi in scriplura palrum raeorum, quod in uUimis
δτι έν έσχάταις ήμέραις άποστήσεσθε άπδ Κυρίου, diebus recedetis a Domino, ei diyisi eritis in Israel,
κα\ διαιρεθή σεσθε έν Ισραήλ (66), κα\ δυσ\ βασι- et duos rcges sequemini, et omnem abominationem
λεύσιν εξακολουθήσετε, κα\ πάν βδέλυγμα ποιήσετε, facietis, et omne idolum adorabilis, e l captivos ab-
καί γε πάν είδωλον προσκυνήσετε, κα\ αιχμάλωτεύ- ^ ducent vos iuimici veslri, et scdebilis iu naiionibus
σουσιν υμάς οί εχθροί υμών, καί καθίσεσθε (69) έν iii oinnibus iniirmiiaiibus, et iribulaliombus, et do-
έθνεσι έν πάσαις άσθενείαις, χαΧ θλίψεσι, κα\ όδύναις loribus aniirue. E l post hsec recordabimini Domini,
ψυχής. Κα\ μετά ταύτα μνησθήσεσθε Κυρίου, κα\ ct resipiscetis, et convertet vos, quqoiaui ctaiieBe
μετανοήσετε, κα\ επιστρέψει υμάς, δτι ελεήμων έστ\ est et misericors, non impulans maliliam iiliis bo-
κα\ εύσπλαγχνος, μή λογιζόμενος κακίαν τοϊς υίοϊς irtinum; quoniam caro sunt, el spiritus erroHs se-
τών ανθρώπων, διότι σαρξ είσι, κσΛ τά πνεύματα ducunt eos in omnibus aclionibus suis. Et posl
της πλάνης άπατοι αυτούς έπί πάσαις ταίς πράξεσιν beec orielur vobis ipsi Dominus, lumen jusliliae, e i
αυτών. Καί μετά ταύτα άνατελεί ύμίν αύτδς ό Κ ύ ­ sanitas et misericordia in pennis ejus. Ipse redimct
ριος (70), φώς δικαιοσύνης, κα\ Γασις κα\ εύσπλαγ- oronem caplivilalem flliorum hominis a Beliar, ct
χνία έπ\ ταίς πτέρυξιν αύτοΰ. Αύτδς λυτρώσεται πά­ omnis spiritus erroris conculcabiluf; et convertii
σαν αίχμαλωσίαν υιών άνθρωπου έκ τοΰ Βελιάρ, κα\ omnes geotes in semulationem ejus; et videbillb
πάν πνεΰμα πλάνης πατηθήσεται* καί επιστρέψει Deum iu forma boroinis, quem elegerit Dominus ;
πάντα τά έθνη είς παραζήλωσιν αύτοΰ* κα\ δψεσθβ lerusalem nomen et. Ει rursus in malitia sermonum
θεδν έν σχήματι άνθρωπου, δν άν έκλέξηται Κύριος, ^ veslrorum ad iracundiam provocabitis eum , ei ab-
Ίερουσαλήμ δνομα αύτφ (71). Ka\ πάλιν έν πονη- jeeli erilis usque ad tempus consumroalioim.
ρία λόγων υμών παροργίσετε αύτδν, καί άπο^ιφθή-
σεσθε έως καιρού συντέλειας.
Γ. « Και νΰν, τέκνα μου, μήλυπείσθε, δτι αποθνή­ X . c Et nunc, fllii m c i , ne conlrislemini, quo-
σκω έ γ ώ , μηδέ συμπίπτετε , δτι απολείπω υμών. iiiam morior ego; neque concidalis, quoniam i*e ·
Άναστήσομαι γάρ πάλιν έν μέσω ύμων, ώς ηγούμε­ linquo vos. Resurgam cnim in medio vesiri, veiul
νος έν μέσω υιών αύτοΰ, κα\ εύφρανθήσομαι έν μέ­ dux in medio filiorum suorum, et kclabor in
σω της φυλής μου, δσοι έφύλαξαν νόμον Κυρίου, καί mrdio tribus nieae, quolquol cusiodierunt legem
έντολάς Ζαβουλών πατρδς αυτών. Έπ\ δέ τούς ασε­ Domini, et mandata Zabulon pairis eorum. SUJXT
βείς έπάξει Κύριος πύρ αίώνιον, καί απολέσει αυτούς impios vero inducet Dominus ignem seternum, ct
έως γενεών. Έγώ είς τήν άνάπαυσίν μου άποτρέχω, perdet cos usque in generationes. Ego in requiem
ώς οί πατέρες μου* ύμείς δέ φοβείσθε Κύριον τδν meam confugio, sicui patres mei : \os aulem timele
θεδν υμών , έν πάση ίσχύί, πάσας τάς ημέρας τής Do:ninum Deum vestrum, in oroni forlitudine, om-
ζωής υμών. ι Κα\ ταΰτα είπών, έκοιμήθη ύπνω καλώ, nibus diebus vitse vestrae. » Et cum baec dixisset,
κα\ έθηκαν αύτδν οί υίο\ αύτοΰ έν θήκη · ύστερον δέ D dormivit somno bono, el posucrunl cum filii cjus in
άναγαγόντες αύτδν είς Χεβρών, έθαψαν μετά τών πα­ Iheca; postea vero reducentes eum iu Ilebron, se-
τέρων αύτοΰ. pelierunt cum pairibus ejus.
ΚΕΦΑΑΑΤΟΝ Ζ'. C A P L T VII.
Αιαθήχη Αάν, Λερϊ θνμον χαϊ ψεύδονς. Testamenlum Dan, de ira εί mendacio.
Α\ Άντίγραφον λόγων Δάν, ών είπε τοίς υίοίς αύ­ I. Transcriptum vcrborum Dan, quae dixii filiis
τοΰ έπ' έσχατων τών ήμερων αύτοΰ. Έκατοστώ εί- suis in ullimis diebus suis. Centesimo vicesimo
κοστώ πέμπτφ έτει τής ζωής αύτοΰ , καλέσας τήν quinlo anno vilae suae vocans tribum suam, dixit :
Yisione ιι, § 5, his vcrbis : ι Tu autcm, Ilcrnia, (68) Ισραήλ. Ιερουσαλήμ. ID.
noli meminisue injuriarum lilioram tuorum. ΜΙΊΠΟ- (69) Καθίσεσθε. Κακωθήσεσθε. ID.
-ia enim injuriarum mortem operatur, oblivio vei υ (70) Άνατελεί ύμίν αυτός ό Κύριος, e l c Alludil
earum \itam aelernam.>Giue. ad Malacbiae ιν, 2. ID.
(65) Ταράσσει. ΚαΧ τήν ύπαρξιν αφανίζει, addil (71) J£ai ϊασις Ιερουσαλήμ δνομα αύτφ.
eodex Oxon. l o . Κα\ επιστρέψετε έκ τής γής υμών, κα\ δψεσθε Κύριον
(66) Τά ύδατα. Έπί add. ID. έν Ιερουσαλήμ διά τδ δνομα αύτοΰ, bnbot cOJex
(67) Κατασύρει. Καταφέρει, b . Oxon. mullo concisius. Ιο.
PATROL. G R . 11. :i5
4099 TESTAMENTA XH PATlilARCIIAHUM.
c Audiie, tilii Dan, iermones meos, attendite ver~ Α πατριάν αυτού, e^itsV' « Ακούσατε, υίο\ Δάν,Μνι*
bis oris palris vesiri. Probavi in corde meo et in μου , προσέχετε^ «βήμαστ στόματος πατρός ύμύν.
omni vila mea, quod res bona esl et Deo grata, Έπείρασα έν καρδίςί μου, καί έν πάση τή ζω]) μ ο»
veritas cum jusla actione; et quod perniciosum esi Οτι καλδν και θεψ εύάρεστον, ή αλήθεια μετά&χεκτ
mendacimn, et ira, quoniam omnem malitiam ho- πραγίας * κα\ δτι πονηρδν τδ ψεύδος, κα\ 6 ΟυρΑς.
minera edocent. Confiteor vobis hodie, iilii mei, δτι πάσαν κακίαν ανθρώπων έκδιδάσκει (72). Όμβίβ-
quod in corde meo laetatus sum de morie Joseph, γώ σήμερον ύμίν, τέκνα μου, δτι έν καρδία-'μου f&
viri veracis et boni, et gaudebam in vendilione Jo- μην περ\ τού θανάτου Ιωσήφ, τού άνδρδς τού oy>
sepb, quoniam supra nos pater eum diligebat. Spi- θού κα\ αληθινού, καί έχαιραν έπ\ τή πράσει 7ωή?.
ritus enim zeli vl elationis dixit m i h i ; ι Et tu es δτι υπέρ ημάς δ πατήρ αύτδν ήγάπα. Τδ γάρπνεΰ·ΐ5
filius ejus. > Et unos spiritouin Beliar cooperaba- τοΰ ζήλου κα\ τής αλαζονείας έλεγε μοι - ι Κιί γ.
lur niibi, dicens : « Accipe gladium kunc, ct cum συ υίδς αύτοΰ. > Κα\ έν τών πνευμάτων τού Βεΐώ
eo occide Joseph ; el diligel lc paler ttius, mortuo συνήργει μοι, λέγον ι Λαβέ τδ ξίφος τούτο, xa\k
eo. ι Hic est spirilus irae, suadens mihi, ut sicut αύτώ άνελε τδν Τωσήφ, καί αγαπήσει σε h τχ&§
pardalis devorat ha?dum, ita devorarem Joseph. Sed σου, αποθανόντος αύτοΰ. ι Τοΰτό έστι τδ πνεύμα^
Deus Jacob patris mei non imraisit eum in manus θυμού , τδ πείθόν μ ε , Γνα ώς πάρδαλις έχμύζειέρ;·
meas, ut invenirem eum solum; neque permisit • φον, ούτως έκμυζήσω τδν Τωσήφ. \Αλλ* δ θεδς 1»ώδ
iniqiiitatem hanc facere, u l (73) solvanlur duo scc- τοΰ πατρός μου ούκ ένέβαλεν αύτδν είς τάς χείρας
ptra in Ierael. μου, Γνα εύρω αύτδν μόνον* ουδέ εΓασε τοΰτο τδ άνίμι-
μα ποιήσαι, Γνα λυθώσι δύο σκήπτρα έν Ισραήλ (74u
II. c Et nunc, filii mei, ego morior, el in verilate Β. ι Κα\ νΰν, τέκνα μου, έγώ αποθνήσκω, και h
dico vobis, qtiod si non custodiatis vosnietipsos a άληθεία λέγω ύμίν, δτι έάν μή φυλάξητε i o w
spiriiu mendacii ei irae, et diligaiis veritatera et άπδ τοΰ πνεύματος τοΰ ψεύδους καί τοΰ θυμού, Π!
longanimiialem, disperibilis. Caecilas est in ira, lilii άγαπήσητε τήν άλήθειαν κα\ τήν μακροθυμίαν, m
roei, et nenio iracundus videl faciem in verilate; λείσθε. Τύφλωσίς έστιν έν τψ θ υ μ ψ , τέκνα μον, χά
quoniam scu patcr, sive mater s i t , ut hostibus at- ούκ έστι τις θυμώδης δρών πρόσωπον (74*) έν άληθεία·
tenditcis; si s i i fraler, non novil; si propbeia Do- δτι κάν πατήρ, κάν μήτηρ έ·στ\ν, ώς πολεμίας τρέ­
mini, non obedit; si juslus, nou aspicit; amicum χει αύτοίς · έάν ή άδελφδς, ούκ οίδεν * έάν προσήηί
noii cognoscit. Gircumponii eiiim ei spiritus irae Κυρίου, παρακούει* έάν δίκαιος, ού βλέπει*
relia erroris, el excaecal nalurales oculas ejus, et Q ού γνωρίζει. Περιβάλλει γάρ αύτδν τδ πνεΰμι π
per mendacium obtenebrat meuiem ejus, ct pro- θυμού τά δίκτυα τής πλάνης, κα\ τυφλοί τούς σά­
priam visionem tribuit ei. In quo autem circorapo- κους οφθαλμούς αύτοΰ, κα\ διά τοΰ ψεύδους βχοώ
nit oculos ejus ? In odio cordis, et dat ei cor pro- τήν διάνοιαν αύτοΰ, καί τήν Ιδίαν δρασιν παρέχει
prium adversus fratrem in invidiam. τψ. Έν τίνι δέ περιβάλλει τούς οφθαλμούς dm>:
Έν μίσει καρδίας, κα\ δίόωσιν αύτψ καρδίαν ί&'
κατά τοΰ αδελφού είς φθόνον.
1U. < Pcrniciosa est i r a , filii m e i ; elenim ipsi Γ . ι Πονηρδς δ θυμδς, τέκνα μου, κα\γ«ρ
anima3 ipsa i i l anima; et corpus quidem iracundi τή ψυχή αύτδς γίνεται ψυχή (75) * κα\ τδ μέν βύμ
proprium sibi facit, animae aulem dominaiur, et Ιδιοποιείται (76) τού θυμώδους, τής δέ ψυχής xew»*
iribuit corpori potentiam propriam, u i faciat om- ριεύει, κα\ παρέχει τψ σώματι δύναμιν έδίαν, ^
nem iniquilatem; et cum jam operata fuerit anima, ποιή ση πάσαν άνομίαν · κα\ δταν πράξη ψν)Α·
justificat quod operatura est, quia non videt. P r o - καιοί τδ πραχθέν, επειδή ού βλέπει. Διά τον?Λ<
pter hoc qui iratus est» si quidem sit potens, t r i - θυμού μένος, έάν μέν ή δυνατδς, τριπλήν Ιχειδ**·
plicem babet potentiam in ira : unara quidem per μιν έν τψ θυμψ · μίαν μέν διά τής δυνάμεως *ά
potenliam et auxilium ministrantium; secundam ^ τής βοηθείας (77) τών ΰπουργούντων * δευτέραν α
autem per divitias, persuadens et vincens in inju- διά τοΰ πλούτου, παραπείθων κα\ νικών έν
stilia; lertiam naturalem habens corporis, et per τρίτην τήν φυσικήν Ιχων τοΰ σώματος, κα\ α' έ*^
seipsum operans malum. Si aulem debilis sil qui τοΰ δρών τδ κακόν. Έάν δέ άσθενήση δ θ υ μ ο ύ ς
irascitur, duplicem habet poleslalem, preier eam διπλήν έχει τήν δύναμιν παρά τής φύσεως' fofi
quae est nalurae; adjuvat enim eis ira scmpcr in ini- γάρ αύτοίς δ θυμδς πάντοτε έν παρανομία. Τοδτο^

(72) Θυμός, δτι πάσαν xaxlar ανθρώπων έχδι-
δάσχει. Θυμός πάσαν κακίαν έχδιδάσκει, omisso δτι,
el ανθρώπων, sive polius άνθρωπον. GRAB.
(73) (Jt. iVe,poliiis lecendum juxia Gra;c. Oxon.
ID. — Iliiic loco lux amindilur in nol. 3 ad Cle-
mentis Roiu. Epist. I, cap. 51. Palrol. Gr. 1.1 col.
ctem ? Hebraice diciiur ν'χάετε faciem pro hmWiv^
ler et amice, aut submisse, aliquem adir<\ vel
eo colloqui. Cf. lext. Hebr. Gen. XXXII, 21, &
senii Thesaurum ad vocem n° 1, h. D m *
(75) Καϊ γάρ αύτη τ%\ ψυχή αυτός γίνετ^Ϋ-"
χή omissa sunt. GRAB. 1

271. (76) Ιδιοποιείται. Ίδιον ποιείται. Ιο. ,. »

(74) Ανθώσι δύο σχήπτρα έν Ισραήλ. Μή add. r
(77) Αιά τής δυνάμεως χα}, τής βοηθείας- 4*
GBAB. βοηθείας. Ιο.
(74*) Quid est hoc ορών πρόσωπον, videns [α-
1101 TESTAMENTUM D A N . 1102
«νεύμα άε\ μετά τοΰ ψεύδους έχ δεξιών τοΰ Σατανά Α quilale. Hic spirilus semper cum mendacio a dex-
σεορεΰεται, ίνα έν ώμότητι χα\ ψεύδει γίνωνται αί iris Satana; arabulat, ut in crudelitale e l meudacio
πράξεις αύτοΰ. Jiant actus ejus.
Δ'. ι Ούκούν συνίετε τήν δύναμιν τοΰ θυμού, δτι IV. c Quapropler iutelligite polenliam irae, qoo-
ματαία εστίν. Έν γάρ λόγο) παροξύνει (78) πρώτον niam vana esi. In sermonc enim exacerbal primum;
είτα έν έργοις δυνατοί τδν έρεθιζόμενον (79), κα\ έν deinde in operibus foriiiicai stimulatum, et in da-
ζημίαις πικραις (80) ταράσσει τδ διαβούλιον αυτού · muis araaris conlurbat consilium ejus : et ita exsu-
καί ούτως διεγείρει έν θυμψ μεγάλω τήν ψυχήν αύ­ scilat in ira magna animam ejus. Quando igitur l o -
τ ο ΰ . "Οτε ούν λαλεί τις καθ* υμών, ύμείς μή κινεί­ quiiur aliquis adversum vos, ne moveamini in i r a m ;
σθε είς θυμδν · κα\ έάν τις έπαινή υμάς ώς αγα­ ei si quis laudei vos ut bonos, ne elevemini, neque
θούς (81), μή έπαίρεσθε, μήτε μεταβάλλεσθε, μήτε transniuiemini vel in delectalionem, vel in rigorem
είς τέρψιν, μήτε είς άειδίαν (82). Πρώτον γάρ τέρ­ valtus. Primum enim deleclat auditum, e l ita exa-
πει τήν άκοήν, κα\ ούτως οξύνει τδν νούν, νοήσαι τδ cuil mcntem, ut intelligal quod exprobratum e s t :
ερεθισθέν χα\ τότε θυμωθείς νομίζει δικαίως δργί- el tunc iratus exislimat juste irasci. Si in jacturam
ζεσθαι. Έάν δέ] ζημία ή άπολεία τιν\ περιπέσητε aut perdilionem aliquam inciderilis, fllii, ne tumul-
T> i -«-ir-v ι ν ~r 1 — T» · '
( 8 5 ) , τέκνα, μή θροείσθε· δτι αύτδ τδ πνεΰμα έπι- tuemini; quoniam bic spiritus concupiscere facit
Ουμήσαι ποιεί τοΰ άπολομένου , ίνα θυμωθή διά τοΰ quud perdituuj est, u l irascatur per desiderium. Si
πόθου. Έάν δέ ζημιωθήτε (84) εκουσίως, μή λυπεί- autero jacturam paliemini voluntarie, ne conlriste-
σθε - άπδ γάρ λύπης εγείρεται θυμδς μετά ψεύδους. m i n i ; a tristitia enun suscitaiur ira cti.pi mendacio.
Έστι δέ διπρδσωπον κακδν , θυμδς μετά ψεύδους, Est aulem malum duplicein habens faciem, ira cum
χα\ συνερώνται άλλήλοις, ίνα ταράξωσι τδ διαβούλιον mendacio, et colloquuniur muluo, ut conturbeni
ταρασσομένης δέ τής ψυχής συνεχώς, αφίσταται cnnsilium : turbala autem aniraa conlinue rccedit
Κύριος [άπ' αυτής, κα\ κυριεύει αυτής δ Βελιάρ. Dominns ab ipsa, el dominaturei Beliar.
Ε'. < Φυλάξατε ούν, τέκνα μου, τάς έντολάς τοΰ Y . c Guslodite ergo, filii m e i , mandata Domini,
Κυρίου, χα\ τδν νόμον αύτοΰ τηρήσατε* άπόστητε et legem ejus servate; recedite autem ab i r a , et
δέ άπδ θυμού, χαΧ μισήσατε τδ ψεύδος, Γνα Κύριος odio habeie mendacium, u l Dominus habitet in vo-
κατοίκηση έν ύμίν. (85) 'Αλήθειαν λαλείτε {έκαστος bis, e l fugiat a vobis Beliar. Veritatem loquamini
πρδς τδν πλησίον αύτοΰ, χαλ ού μή έμπέσητε είς uuusquisque ad proximum suum, et non incidelis
μήνιν καί ταραχάς, άλλ' έσεσθε έν είρήνη, έχοντες in iram et turbationes; sed eritis in pace, habeiites
τδν Θεδν της εΙρήνης, κα\ ού μή κατίσχυση (86) υμών C Deun» pacis; et noa pravalebit adversum vos b c l -
πόλεμος. "Αγαπάτε τδν Κύριον έν πάση τή ζωή ύμων, lum. Diligite Bominum in omni vila veslra, et vos-
χαΧ αλλήλους έν αληθινή καρδία. ΟΙδα γάρ, δτι έν met invicem in veraci corde. Novi enim, quud in
έσχάταις ήμέραις άποστήσεσθε τοΰ Κυρίου, κα\ προσ- ullimis diebus recedetis a fromino, et offendelis
οχθιείτε τδν Αευΐ, χα\ πρδς Ίούδαν άντιτάξεσθε- Levi, el Judae resistelis; sed DOD soperabilis eos.
άλλ' ού δυνήσεσθε πρδς αυτούς. "Αγγελος γάρ Κ υ ­ Angelus enim Domini ducit ulrosque, quoniam in
ρίου οδηγεί έκατέρους, δτι έν αύτοϊς στήσεται Ισραήλ. ipsis slabit Israel. Et cum rticedetis a Domino, in
ΚαΧ ώς άν άπόστητε άπδ Κυρίου , έν πάση κακία omni malitia ambulabilis, facienles abominalionea
πορεύεσθε, ποιούντες βδελύγματα εθνών, έκπορνεύον- gentium, scortantes cum muiieribus iniquorum, et
τες έν γυναιξίν άνομων, χαλ έν πάση πονηρία ενερ­ in omni malitia spirituum erroris operantium in
γούντων έν ύμίν τών πνευμάτων τής πλάνης. 'Ανέ- vubis. Legi enim in libro Euocb justi, quod prin-
γνων γάρ έν βίβλψ Ένώχ τοΰ δικαίου, δτι δ άρχων ceps vesler est Satanas, et quod omnes spiriius for-
υμών έστιν ό Σατανάς, κα\ δτι πάντα τά πνεύματα nicalionis et superbiae Levi obedlent, u l insidientur
τής πορνείας κα\ τής ύπερηφανείας τψ Λευί ύπα- filiis Levi, et faciant eos peccare coram Domino. Ει
κούσονται, τοΰ παρεδρεύειν τοίς υίοίς Αευΐ, τοΰ filii mci appropinquanl L e v i , ei simul peccant cum
ποιείν αυτούς έξαμαρτάνειν ενώπιον Κυρίου. Κα\ D i s in omnibus : et filii Judae erunt in avaritia, ra-
e

υίοί μου έγγίζοντές είσι τψ Αευΐ, κα\ συνεξαμαρτά- pientes aliena ut leooes. Propter boc abducemini
νοντες αύτοίς έν πάσι- καί υίο\ Ιούδα έσονται έν cum eis in captivitatem, et illic recipieiis orones
πλεονεξία , αρπάζοντες τά αλλότρια ώς λέοντες. Διά plagas iEgypti, et omnes pravitales genliuro : el ita
τοΰτο άπαχθήσεσθε σύν αύτοίς έν αιχμαλωσία, κάκεί revertentes ad Dominum miserictrdiam conseque-
άπολήψεσθε πάσας τάς πληγάς Αίγύπτου, κα\ πάσας raini, et ducet vos in sancliiicaiionem ejus, clamans
πονηρίας τών εθνών · κα\ ούτως έπιστρέψαντες πρδς vobis pacem. E l orielur vobis ex iribu Juda et Levi
,Κύρ'.ον, έλεηθήσεσθε, χαΧ άξει υμάς είς τδ άγίασμα saiutare Domini : et ipse faciel adversus Beliar
αύτοΰ, βοών ύμίν είρήνην. Κα\ άνατελεί ύμίν έκ τής prselium, et nltionem victorte dabit terminis ve-

(78) Παροξύνει. Παροξύνεται. GRAB. flnem bujus paragrapbi. ID.

(79) Έρεθιζόμενον. Όργιζόμενον. 1D.
(80) Πικραις. Μικραίς. Ιο.
(81) Αγαθούς. Αγίους. Ιο.
(82) Άειδίαν. 'Αηδίαν. ΙΒ.
(85) Περιχέσητε. Περιπέση. Ιο.
(84) Έάν δέ ζημιωθήτε. Besunl oiunia usque ad
(85) Άλήθειαν. Hinc in Oxon. ei Gantab. codice
clausula deesse videtur. 1D.
(86) Kal ού μή κατίσχυση. Omnia in Ox. cod.
dcsuni uscpie ad isla seuuentis paragrapbi vcrba :
καϊ έν τοις έθνεσι Σωτήρ. It.
*Hfc TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM. IIW
stris. Et animas sanclorum caplivas Hberabit a Ro- Α Ιούδα κα\ \ε\Λ τδ σωτήρων Κυρίου · χι\ ιίτλ
Ifar, et convertet corda incredula ad Dominum, ct ποιήσει πρδς τδν Βελιάρ πόλεμον, και τήν έχδίχτρ
dabit invocantibus eum pacem acternam , et requie- τού νίκους δώσει πέρασιν υμών. Κα\ τήν αίχμώ©.
scent in Eden sancii, el in nova Jerirsalem laelabun- σίαν λάβη άπδ τού Βελιάρ ψυχάς αγίων, και επιστρέ­
turjusti, quae erit in glorificationem Dei usque in ψει καρδίας άπειθείς πρδς Κύριον, κα\ δωπι ν%
saecuhim. Et non aniplins sustinebit Jerusalem de- έπικαλουμένοις αύτδν είρήνην αίώνιον, καί ανία*
solationem, neque captivus ducelur Israel; quoniam σονται έν Εδέμ άγιοι, καί έπ\ τής νέας 7ερουσαλ^
Dominus erit in medio ejus, curo hominibus con- εύφρανθήσονται δίκαιοι, ήτις έσται είς δόζασμα fcc!
versatus, et sanctus Israel rcgnans super ipsos in έως τού αίώνος. Κα\ ούκ έτι υπομένει "Ιερουσολ^ι
bumilitate et paupertale : et qui credit i n eum, rc- έρήμωσιν, ουδέ αίχμαλωτίσεται Ισραήλ, ότι RtJp»;
gnabii in veritate in coelis. έσται έν μέσω αυτής, τοΤς άνθρώποις συναναττρ£^-
μένος (87), κα\ άγιος Ισραήλ βασιλεύων έπ' αύτόύς έν ταπεινώσει καί έν πτωχεία · κα\ δ πιστεύων Η'
αύτώ βασιλεύσει έν άληθεία έν τοις ούρανοίς.
V I . ι Et nunc timele Dominura , iilii mei, et at- R Cp. ι Κα\ νύν φοβήθητε τδν Κύριον, τέχνα μ», Β:
tendite vobismetipsis a Satana el spiritibus ejus. προσέχετε έαυτοϊς άπδ τού Σατανά, κα\ τών *ναμ·
Appropinquale antem Deo, et angelo excusanli vos; των αύτοΰ. Εγγίζετε δέ τώ θεφ, κα\ τώ άγγ&>%
quonram bic est mediator Dei et hominoro , in pa- παραιτουμένω υμάς· δτι ούτος έστι μεσίτης θεού ώ
cem Israel. Conlra regnum inimici stabit; quapro- ανθρώπων, έπί τής εΙρήνης Ισραήλ, Κατέναντι ΪΤ;
pier sfudet inimicus subverlere omnes invocantes βασιλείας τοΰ εχθρού στήσεται· διά τοΰτο σπουδαζειΐ
Dominum. Novit enim, quod in qua die credideril έχθρδς ύποσκελίζειν πάντας τούς επικαλουμένου
t

hrael, coAsummabilur regnum inimici. Ipse angc- Κύριον. Οΐδε γάρ, δτι έν ήμερα (88) πιστεύσει'Ιίραϋ,
lu§ pacis forliflcabil Israel, ne incidat in tiiiem ma- συντελεσθήσεται ή βασιλεία τοΰ εχθρού. Αύτος ό^-
lorum. In tempore auiem iniquitaiis Israei recedel γελος τής είρήνης ενισχύσει τδν Ισραήλ, μή έμπεσετ»
ab eis Dominus, transibit posl facicntera volunla- αύτδν είς τέλος κακών. "Εσται δέ έν καιρψ σνομίι;
lem ipsius, quoniam nulli angclorum ertl ul c i . τοΰ Ισραήλ άφιστάμενος άπ' αυτών Κύριος, prc*
Nemen ejus erit in onini loco Israel et ia genlibus λεύσεται δπισθεν ποιοΰντα τδ θέλημα αυτού, ociw-
Saivator. Conscrvate igitur vosroeiipsos, iilii mci, δεν\ τών αγγέλων έσται ώς αύτφ. Τδ fvopeefo»
ab omni opere pemicioso, el abjicile iram et unitm Ισται έν παντί τόπψ Τσραήλ, κα\ έν τοίς έθνεσι, 5*
r - - r J 9 - ρ ι ι ι »
mgndacium, et diligile verilaleni el loiiganimilatem, *ήρ· Διατηρήσατε ούν εαυτούς, τέκνα μου, Απδ
u

c l quae audivislis a palre vcstro, Iradile e l vos itliis τδς έργου πονηρού, καί άπο^ίψατε τδν θυμον d
vcslris, ut recipial vos Palcr genlium : erii enim Κάν ψεΰδος, καί αγαπήσατε τήν άλήθειαν καί Φ
verax el longanimis, mansuelus c l humilis, el do- μακροθυμίαν, κα\ ά ήκούσατε παρά τού πατρόςOuk
cfens per opera legem Dei. Discedile ergo ab omni μετάδοτε κα\ ύμεϊς τοίς τέκνοις υμών, ίνα tifrp
injustilia, el adbaerelc juslili» legis Domini. Et se- υμάς δ Πατήρ τών εθνών· έσται γάρ αληθής ta\ ρ*
pclite rae prope patres ineos. ι κρόθυμος, πράος κα\ ταπεινδς, κα\ έκδιδαβ»^^
τών έργων νόμον θεού. Άπόστητε ούν άπδ πάσης αδικίας , κα\ κολλήθητε τή δικαιοσύνΐ} τοΰ VOJWJ
τοΰ Κυρίου. Κα\ θάψατε με (89) εγγύς τών πατέρων μου. >
VII. Ει cum haec dixisset, osculalus est eos, et Ζ'. Κα\ ταύτα είπών , κατεφίλησεν αυτούς, «
dorraivit somnum perpetuum. E l scpclicrum eum ύπνωσεν ύπνον αίώνιον, Κα\ έθαψαν αύτδν οί υί(Α ε>
fdii ejus; el post hasc reduxerunt ossa ejus prope τοΰ· κα\ μετά ταΰτα άνήνεγκαν τά όστά eOtou
Abrabam, leaac et Jacob. Quemadmodum vero pro- εγγύς Αβραάμ, καί Ίσαάκ^, κα\ Τακώβ. Πλήν ωί
pbclavit eis Dan, quod legem bei $ui neglecluri es- έπροφήτευσεν αύτοίς Δάν, δτι έπιλάθωνται νθ*ρ $
sent, el abalienali forenl a lerra ba3redilalis ipso- θεοΰ αυτών, κα\ άλλοτρυΰ)Οήσονται γής κλήρου »·
rum, el a genere Israel, el pairia ipsorum; iia e l f l τών, καί γένους Ισραήλ, και πάτριας αυτών, ovw;
faclum est. κα\ γέγονεν (91).
CAPUT VIII. ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η'.
Tettamenlum Nephthalim, de nalurali bonilate. Αιαθήκτ} ΝεφθαΛεϊμ, χερϊ φυσικής άγαθότφΦ
I. Transcripium lcslaincnli Nephlbalim de his, Α'. Άντίγραφον διαθήκης Νεφθαλείμ, ών βιέβετοέν
quae disposuit in icmpore linis sui, in anno cente- καιρώ τέλους αύτοΰ, έν έτει ρλ' ζωής αύτοΰ (#|·
simo tricesimo \ilac suae. Convenienlibus liliis suis Συνελθόντων τών υίών αύτοΰ έν έβδόμω μηνΐ *
in sepiimo mense, quarla die mensis, ipso sano τάρτη (93) τοΰ μηνδς, ύγιαίνοντος αύτον, i&P
exsistente. fccil coenam ipsis c l potum lnagniAcum. δείπνον αύτοίς καΐ κώθωνα. Καί μετά τοΰ έςυπνι-

(87) Τοις άνΟρώχοις cvravacτρεφόμενος. Sic (89) Καϊ θάψατε φ. Κα\ έσται τδ γένος μ" *
Baruch, u i , 58. Μετά τοΰτο έπ\ γής ώφθη, κα\ έν σωτηρίαν έως τοΰ αίώνος, addil cod. Oxou. Ιι>·
τοίς άνθρώποις συνανεστράφη : Vulg. Posl hwc itt (90) Νόμον deesl. ID.
t*rrh ti$u$ e$l, et cum hominibut conversalus est.(91) Οντως καϊ γέγονεν. Κα\ τού σπέρμα u

Quo sanc horuiu TeHamentorum auctorem respc- τών, omissis ούτως καί γέγονεν. b . . ^
xisse nibil dubilo. (92) Ζωής αύτον. Δευτέρψ add. in ms.lrii.^
(88) Έν ήμερα. Addc ή . GRAB. <(93) Τετάρτη. Μιςί. ID.
4105 TESTAMENTUM NEPHTHALIM. 1106
αθήναι αύτον τδ πρω$, είπεν αύτοίς, δτι •· ι 'Αποθνή- Α Et postquam exchalus esl Α sorano maue, dixil i U
σκω· » κα\ ούκ έπίστευον αύτψ. Κα\ εύλογων Κύριον, lis : t Morior : ι et non crediderunt ei. Et benedi-
έκραταίωσεν, δτι μετά τδ δείπνον τδ χθες άποθανεϊ- ceos Domino, confirmavit, quod pest besternam
ται. "Ήρξατο ούν λέγειν τοις υΐοίς αυτού" c Ακούσα­ cceoam moreretur. Incoepit igiiur dicere filiig suig :
τε, τέκνα μου, υΙο\ Νεφθαλε\μ, ακούσατε λόγους πα­ ι Audiie, filii mei, fllii Nepblbalim, audite sermoncs
τρδς ύμων. Έγώ έγεννήθην άπδ Βάλλας · καί δτι έν patris vestri. > Ego nalus siun a Balla : et quoniam
πανούργα έποίησεν ή Ταχήλ, κα\ έδωκε ν άνθ' εαυ­ astute fecit Rachel, et dedit pro seipsa Ballaip Ja-
τής τήν Βάλλαν τψ Τακώβ, κα\ έπ\ τών μηρών Ταχήλ cob, et super femora Rachel peperit m e ; propter
έτεκέ με· διά τούτο έκλήθην Νεφθαλείμ (94). Κα\ hoe vocalus sum Nepblbaliin. Et dilexit me Racbel,
ήγάπησέ με Ταχήλ, δτι έπ\ τών μηρών αυτής έγεν­ quoniam super femora sua natus suni; et specie
νήθην* κα\ είδει άπαλδν δντα κατεφίλει με , λέγουσα* ttnerum exsislentem osculala est m e , dicens :
c "Τδοιμι άδελφόν σου έκ τής κοιλίας μου κατά σέ. » c Videam fratrem tuum ex venlre mco secuodura
"Οθεν κα\ δμοιός μοι ήν έν πάσιν Τωσήφ, κατά τάς te. » Unde et similis mei erat in omnibus Jo&epb,
εύχάς (95) Ταχήλ. Ή δέ μήτηρ μού έστι Βάλλα, θυ- secundum pethiones Bacbel. Maler autem mea est
γάτηρ Τουθέου (96), αδελφού Δεβό^ας (97), τής BaNa, filia Rutba&i, fratris Debora, nulricis Rebec-
τροφού Τεβέκκας* ήτις έν μιά ήμερα έτέχθη, έν ή Β q € Ralla in una die nata esl, in qua el Ra*-
Λ ; U 3 e

κα\ Ταχήλ. Ό δέ Τουθέος (98) έκ του γένους chel. Ruibaeus vero ex genere Abrabam erat, Chal-
Αβραάμ, ΧαλδαΤος. θεοσεβής, ελεύθερος κα\ ευγενής. dseus, Deum venerans, liber et nobilis. E l cum esscl
Κα\ αιχμαλωτισθείς ήγοράσθη ύπδ Λαβαν κα\ έδωκεν captivus, emplus esl a Laban; el dedit ei Enam aa-
αύτώ Αίνάν τήν παιδίσκην αυτού είς γυναίκα* ήτις crtlam suam in uxorem; quae peperil filiam, ct vo-
έτεκε θυγατέρα, κα\ έκάλεσεν αυτήν Ζελφάν, έπ' cavit eam Zelpbam, cognomine castelli in quo ca-
ονόματι τής κώμης, έν ή ήχμαλωτεύθη (99). Κα\ ptivus erat. Deinde peperit Ballam, dicens : Noviler
έξης έτεκε τήν Βάλλαν, λέγων Καινόσπουδός μου fistinans filia mea. Confestiin enim nata fcstinavit
ή θυγάτηρ. Ευθύς γάρ τεχθείσα έσπευδε θηλά- lac sugere.
ζειν (100).
Β'. ι Κα\ επειδή κούφος ήμην τοίς ποσ\ν, ώς έλα- ^ \\. ι Et quia pedibus levis eram, u i cervus, ordi-
φος, εταξέ με δ πατήρ μου Τακώβ είς πάσαν άποστο- uavil me patcr meus Jacob in oninem missionera e l
λήν κα\ (1) άγγελίαν καί γε, ώς έλαφόν με ευλόγησε. annuntiationem ; et ut cervo mihi benedixit. Quem-
Καθώς γάρ ό κεραμεύς οΐδε τδ σκεύος, πόσον χωρεί, admodum eniro figulue novit vas, quanlum capil, et
καί πρδς αύτδν φέρει τδν πηλόν ούτως κα\ δ Κύριος ad ipsuro fert l u l u m ; ila et Dominus ad similitn-
πρδς δμοίωσιν τού πνεύματος ποιεί τδ σώμα, κα\ diuem spiritus (acil corpus, el ad poientiaui corpo-
προς τήν δύναμιν τοΰ σώματος τδ πνεύμα έντίθησι, κα\ ris spirilum imponil, et non cst jam una terlia ex
ούκ έστι λοιπδν (2) έν έκ τοΰ ένδς τρίτον τριχός (5)· uno capillo; pendere enim el mensura et regula *\
σταθμώ γάρ κα\ μέτρψ κα\ κανόνι πάσα κτίσις Υ ψ ί ­ omnis erealura Allissinii (consistii). Et sicut novil
στου. Κα\ καθάπερ οίδεν ό κεραμεύς ένδς έκαστου iigulus uniuscujusque usum, quibus rebus sufficere
τήν χρήσιν, ώς ίκανοί* ούτως κα\ δ Κύριος οΐδε τδ q u c a t ; ila el Dominus novit corpus, usquequo
18

σώμα, έως τίνος διαρκέσει έν άγαθίο, και πότε άρχε­ sufliciat in bono, el quando incipit in malo. Quo-
ται έν κακψ. "Οτι ούκ έστι πάν πλάσμα, κα\ πάσα niam non esl ulla crealura, nec ulla cogilalio, quam
έννοια, ήν ούκ Ιγνω Κύριος· πάντα γάρ άνθρωπον non cognovit Dominus ; omnem enim hominero
1 6

έκτισε κατ' είκόνα εαυτού. Ός ή ίσχύς αύτοΰ, ούτω creavit ad imaginem suam. Sicut fortitudo ejus,
κα\ τδ έργον αύτοΰ* κα\ ώς ό νούς αυτού, ούτω καί ila el opus ejiis; et sicut mens cjus, ita et opus
τδ έργον αύτοΰ* καί ώς ή προαίρεσις αύτοΰ, ούτω κα\ cjus; el sicul praeelectip ejus, ila et acius cjus;
ή πράξις αυτού* ώς ή καρδία αυτού, ούτω κα\ τδ sicut cor tjus, ila el os cjus; sicul uculus ejus, ita
στόμα αύτοΰ* ώς ό όφθαλμδς αύτοΰ, ούτω κα\ ό ύπνος ct somnu!» ejus; sicut aniuia ejus, ila et sermo ejus,
αύτοΰ* ώς ή ψυχή αύτοΰ, ούτω κα\ ό λόγος αύτοΰ, ή ^ vel in lege Domiki, vel in lege Beliar. Et sicul d i -
έν νόμψ Κυρίου, ή έν νόμω Βελιάρ. Καί ώς κεχώρι- visum est intermedium lucis el tenebrarum, visus
σται άνάμεσον φωτδς καί σκότους, δράσεως κα\ ακοής* el audilus : ita divisum est iqterinediuoi viri et
ούτω κεχώρισται άνάμεσον άνδρδς κα\ άνδρδς, κα\ i r i , et intermediuni mulieris el mulieris; c l BOD
v

άνάμεσον γυναικός και γυναικός* καί ούκ Ιστιν είπείν, est diceudum, quod ulla io re facici vcl similium

" Sap. x i , 21. 1 5

Sap. xv, 7. i e
Ilebr. iv, 15.

(94) ΈχΛήΟην Νεφθαλείμ. Peculiarem rationem (97) ΑεβόΜας. Δεββόρας. Ιο.

nominis Nephtbalim assignai auclor noslcr, diver- (98) 'ΡουΟέος. Τουθαίος. 1ο·
sam ab ea quae a Moyse, Genes. xxx, 8, traditur, ac (99) Ί^χμαλωτενθη. Άχμαλωτίσθη. Ιο.
proinde haud approbandam. Genuinutn aulem sen- (100) Χέγ^' Καινόσαονδός μον ή θνγάζηρ.
sum bujus iiominis, et verborum Moysis de eo, Ενθί>ς γάρ τεχθείσα έσπευδε θηλάζειν dcsiuU. H».
dabunt commenlatores in cilatum locum Gcne- (1) Άποστολήν καί omissa. b .
SeOS. ίίΐΙΛΒ. (2) \outor. Έλλείπον. Ιο.
(95) Ενχάς. Ευλογίας. ID. (5) Τρίτον τριγός. Omnia omissa usque ad ή τάτ
(96) 'Ρννθέον. Τουθαίου. ID όμοιων. ID.
 TESTAMENTA XII
quid praestet (4). Omnia enim in ordine fecit Deus Α ότι έν τώ έν\ τοις προσώποις, ή τών δμοίων (31
hona : quinque sensus in captte,et collum copulavit
capili, et capillos ad gloriam deinde cor ad prti-
dentiam, ventrem ad secretionem stoniachi , ca- 1β
lamum ad sanilalem, hepar ad iram, fel ad amari-
udinem, ad risum splenem, renes ad astatiam,
Iumbos ad virtutem, costas ad posilionem, spinam
ad fortitudinem, ei quae deinceps. Ua igitur, fifii
PATRIARCHARUM. m
Πάντα (6) γάρ έν τάξει έποίησεν ό θεδς χαϋ"ά;
πέντε αισθήσεις τή κεφαλή, κα\ τδν τράχηλον ow4-
πτει (7) τή κεφαλή, καί τρίχας πρδς δόξαν (8)·
καρδίαν είς φρόνησιν, κοιλίαν είς διάκρισιν στομίχ».
κάλαμον (9) πρδς ύγείαν (10), ήπαρ πρδςθυμδν, ρ-
λήν πρδς πικρίαν, είς γέλωτα σπλήνα, νεφροί ύ;
πανουργίαν, ψύας είς δύναμιν, πλευράς είς 0*χπ (

mei, in ordine silis in bona, iu limore Dei et όσφύν είς ίσχύν, κσΛ τά έξης. Ούτως ούν, τέχνα ρ ,
nihll inordinatum facite in conlemptu, neque exira έν τάξει έστέ (11) είς αγαθά (12) έν φόβω fcw.
lempus suum. Quoniani si dicas ocalo, audire non κα\ μηδέν άτακτον ποιείτε έν καταφρονήσει,^
p o l e s t " : ita neque in tenebris pocerilis facei-e opcra έξω καιρού αυτού, Ού δύναται ούν, δτι (15) έΑν εΓ=τ;
bicis. τω δφθαλμώ,άκούσαι· ούτως ούδε έν σκδτει ποιείν(lit
έργα φωτδς.
III. c Ne igitur featiiiate in avarilia corrumpere Γ . Ι Μή ούν σπουδάζετε έν πλεονεξία διαφθείρε
actus vestros, vel in sermonibus vanis seducere τάς πράξεις υμών, ή έν λδγοις κενοίς άπατων τρί­
animas vestras, quonlam tacentes in munditia cor- χας υμών, δτι σιωπώντες έν καθαρδτητι καρόΐις^·
dis poterilis voluntatem Dei tenere, et abjicere vo- νήσεσθε τδ θέλημα τού θεού κρατείν καί aroj&fen
lantatem diaboli. Sol et luna et stellae non mutant τδ θέλημα τού διαβόλου. "Ηλιος κα\ σελήνη xaii^-
ordinem suum : ita et vos ne mutetis legcm Dei
1 1
ρες ούκ άλλοιούσι τάξιν αυτών · ούτως κα\ ύμΣΐ,' $
in inordinatione actuum veslroruro. Gentes errante3 άλλοιώσητε νόμον θεού έν αταξία πράξεων ύ ^ .
et derelinquentes Doroinum , mutavcrunl ordinem "Εθνη πλανηθέντα, καί άφέντα τδν Κύριον ή ^ ο »
suum, et secuti sunt lapides et ligna, sequentes σαν τάξιν αυτών, κα\ έπηκολούθησαν λίθοις χι\ς>
spiriius erroris. Vos aulem non sic, filii m e i , co- λοις έξακολουθήσαντες πνεύμασι πλάνης. Ύμιί; £
gnoscentes iu flrmamento, in terra, et in mari, et ούτως, τέκνα μου* γνόντες έν στερεώματι, έν γή, ^
in oronibus creaturis, Dominum qui fecit haec ora- θαλασσή, κα\ πάσι τοίς δήμιουργήμασι, ΚύριονTV.
nia, ut non efficiamini sicut Sodoma, qua* immu- ποιήσαντα τά πάντα, Γνα μή γένησθε ώς Γόδομα,ή*Λ-
lavil prdincm natune s u » Similiter auiem et ένήλλαξε τάξιν φύσεως αυτής. Όμοίως δέ (15) tsM
Vigiles immulaverunt ordinem naturse tpsorum, Έγρήγορες (16) ένήλλαξαν τάξιν φύσεως αυτών (Ρ·
quibus malcdixil Dominus in diluvio, propter ipsos Q ούς κατηράσατο Κύριος έπί τού κατακλυσμού, δ*/1>
ab habilatione et fruclibus ordinans terram inhabi- τούς άπδ κατοικησίας κα\ καρπών τάξις τήν $
tabilem. άοίκητον (18).

I Cor. χι, 7.
I f
Eccle. χιι, 5, seq. " Ι Cor. χιν, 40.
Ift
•· Ι Cor. χιι, 16, seq. t l
Jadic. ν, 20; ^
χχχνπι, 5 5 ; Jer. xxxi, 35.) " Judae v, 7.
quam Georgius Syncellus, R * C . νιιι scriplor,«
(4) UUa in re faciei vel similium quid prceilet. Iia
gonal anliqua vcrsio Roberti, quam bic loci nefas suam Chronographiam pag. 11 seqq.,el24 se^
est emendare. GRAB. oplimae edilionis Jacobi Goar, verbo tentis iransfi-
(5) "Ομοίων. Hic Graecus lexlus est corruplus, et lit, amplissimis duobus fragmenlis reciuiis. PfoJ
unum akerumve verbum deesl. ID. autem bic indieare plures, qui hanc pseiido-Eoock
(6) Πάντα . . . . έξης. Haec orania usque ad κα\ seuteriliam de angelorum cum muiieribus commer-
τά έξης, in Oxoniensi codice transposiia sunt et cio amplexi siinl. Accipe clarissima nomina Jmteo*
sequunlur posl μηδέ έξω καιρού αύτον. I D . rum, Philonis l i b . De gigantibus, el Josephi hb.i
(7) Συνάπτει. Συνάψας. Ιο. Antiq. Jud. cap. 4, nec non Chrislianonim, JestjJ 1

(8) Καϊ τρίχας πρός δόξαν. Κα\ προσθε\ς αυτή Marlyris Apol. 1 (mi vulgodicilur), p. 44, A.eiAfw-
κα\ τρίχας είς εύπρέπειαν κα\ δόξαν. I D . II revera. fuit prima), p. 55, D; Athcni^
(9) Αιάκρισιν στομάχου, κάλαμον. Διάκρισιν, in Legatwne pro Chnstiar.i8,p. 27el seq.;Clem«^
στομάχου κάλαμον. ID. —- Minime placet allera ha»c D Alex. lib. ιιι Slromat., p.450, D , c i lib. »P;*!T; v

" '
lcctio ms. aliler distincta ac ea quam pra3 se fert Β ; Tertulliani lib. OeWoio/a/rta,cap. 9 ; De
textus Gracusa Grabio exbibiius. Optime vero illam muliebri, cap. 2 ; De cuitn (eminarum, cap. 10; W

se habere puto, quam prx oculis habuisse Rober- velandis virginibus, cap. 7, et lib. ν advtrsni
lum, indicat ejus versio. Nimirum κάλαμος, non ad
prattedentem voccm στομάχου, sed ad sequenlem
υδρείαν, u l recteJegit Grabius, referendus.
(10) Ύγείαν. L. ύδρείαν. GRAB.
(11) . Έν τάξει έστέ. Έστω πάντα τά έργα υμών.
ID.
(12) "Αγαθά. Αγαθόν. ID.
(15) "Οτι deest. Ιο.
(14) Ποιείν. Δυνήσεσθε, add. ID.
(15) "Ητις ένήλλαξε τάξιν φύσεως αυτής.
eionem, cap. 18; Cypriani Hb. De discipliM el *'
biluvirginum,§M, elc. ID. — Leclorem sunm^
bius hic remiuiiad pag. 547 seqq. ubi ex ediiw*
Goari emendaU el illuslrnia rccitat fragmeou
duo libri ι pseudo-Enocbi, qu;e posterifab Syn^
lus servavit. Nos brevilati sludenles ea ton^
pneterimus. Adeal lector, si placel, Grabium '-jj-
vel Fabricium qui ea ex Grabio descripsit in
pseudepigr. Vei. Test. lom. I, pag. 179 seq.Qe»*
addasvelim observala Rich. δϊηιοηίοβίΜ» *· 01 1

Όμοίως δέ desunl. ID. tom. II, p. 229 seq. . . .

(16) Έγρήγορες. Jam supra horura mentionem (17) Ένήλλαξαν τάξιν φύσεως αύτωτ. Ο»* * 5

fecilauctor in Τε$ΐαηιβηίο Ruben § v, per cos i n - GRAB,

y
·
lelligens angelos: de quibus quae ulroquc loco dixit, (18) AC αυτούς άπό κατοικησίας
ex libro I Enocbi ei isia quiaem parte desumpail, ταξας τήν γήν άνίκητον. Desunl. ID
*«β9 TESTAMENTUM NEPHTHALIM. 4440
Δ , ι Ταΰτα λέγω, τέκνα μου, δτι άνέγνωνέν Γραφή Α I V . c HJBC dico, filii mei, quoniam legi in Scrt-
1

Αγ£α (19) Ένώχ, ότι καί γε ύμείς άποστήσεσθε άπδ ptura sancta Enocb, quod et vos recedelis a Do-
Κυρίου, πορευόμενοι κατά πάσαν πονηρίαν εθνών, κα\ mino, ambulantes sectindum omnem malitiam gen-
ττοιήσετε κατά πάσαν άνομίαν Σοδόμων. Καί έπάξει lium, el facielis secundum omnem tniquiiatem So-
ύ μ ί ν Κύριος αίχμαλωσίαν, κα\ δουλεύσετε έκεϊ τοίς domorum. Et iiiducel vobis Dominus capdvitateBi,
έχθροίς υμών, κα\πάση κακώσει κα\ θλίψει συγκαλυ- et servieiis illic intmicis veatris, et omni poena el
φΟήσεσθε (20), έως άν ανάλωση Κύριος πάντας υμάς. tribulalione comprebendemini, usquequo consumal
Κ α ί μετά τδ όλιγωθηναι υμάς καί σμικρυνθηναι, Dominus omnes TOS. Et postquam pauci efiecli
επιστρέψετε κα\ έπιγνώσεσθε Κύριον τδν θεδν υμών fucrilis et minorali, reverlemini et cognoscetis Do-
κα\ επιστρέψει ύμάςείς τήν γήν υμών, κατάτδ πολύ rainum Deum vestrum; et convertet vos iii- lerram
αύτοΰ έλεος. Και έσται, δτ* άν ήξουσιν έν γή πατρψη veslram, secundum multam misericordiam suam.
αυτών, πάλιν έπιλάθωνται Κυρίου, κα\ άσεβήσουσι, E l eril, cum veuerint ία terram palrum euortim,
κα\διασπερεί αυτούς Κύριος έπ\ προσώπου πάσης rtirsus obliviscentur Domini, et impie agent, et d i -
τής γής, άχρι τοΰ έλθείν τδ σπλάγχνον Κυρίου, άν­ sperget eos Dominus super faciem universae leme,
θρωπος ποιών δικαιοσύνη ν, κα\ ποιών έλεος είς πάν usquequo veneril mlsericordia Domiiii,faomo iacieos
τας τούς μακράν, καί τούς εγγύς (21). ^ jusliliaro et faciens misericordiam io omnes, qui
longe sunl, et qui prope sunl " .
Ε'. ι Έν γάρ έτει τεσσαρακοστό) ζωής μου, είδον Y . c In aono enim quadragesimo vilae mese, vidi
έν δρεσιν (22) ελαίου (23) κατά ανατολάς Ιερουσαλήμ, iu moiitibns olel versus orientem Jerusatem, quod
δτι δ ήλιος κα\ ή σελήνη έ στ η καν. Κα\ ίδού Ισαάκ ό «ol el luna steterunt . E l ecce Isaac paler pairls
tk

πατήρ τοΰ πατρός μου λέγει ήμίν * ι Προσδραμδντες mei dicit nobis: c Accurrentes lenele unusquisqie
κρατήσατε έκαστος κατά δύναμιν * κα\ τον πιάσαντος secundum virlotem suam; et apprebendenlia erit
έσται δ ήλιος κα\ ή σελήνη, ι Κα\ πάντες άμοΰ έπε- sol et luna. > E l omnes simul accurrebamus; et
δράμομεν · κα\ δ Λευΐ έκράτησε τδν ήλιον, κα\ δ Ιού­ Levi lenuiisolem, et Judas praeveniens appreben-
δας φθάσας έπίασε τήν σελήνην · καί ύψώθησαν αμ­ dii lunam; et exaltati suut ambo cum eis. E l cum
φότεροι σύναύτοϊς. Καί δντος τοΰ Λευΐ ώς ηλίου, νεα­ esset Levi sicut sol, juvenis quidam tradidil ei r a -
νίας τις έπιδίδωσιν αύτφ βάΐα φοινίκων ιβ , κα\ Τού- mos palmarum duodecim: ei Judas erat splendens
1

δας ήν λαμπρδς, ώς ή σελήνη, κα\ ύπδ τούς πόδας ul.Iuna, et sub pedibueejus erant 12 radii. Et ac-
αυτού ήσαν ιβ' ακτίνες. Κα\ προσδραμόντες άλλήλοις currenles ad se invicero Judas et Levi, tenueruot
δ Λευΐ κα\ δ Ιούδας, έκράτησαν εαυτούς. Κα\ ίδού g seipeos. E i ecce taurus in terra, babens duo cor-
ταύρος έπ\ τής γής, έχων δύο κέρατα μεγάλα , κα\ nua magna, etalas aquilaB in dorsoejus; et rolea-
πτέρυγας αετού έπ\ τοΰ νώτου αύτοΰ · κα\ θέλοντες les apprehendere eum, non potuiroue. PraeveDiene
αύτδν πιάσαι, ούκ ήδυνήθημεν. Φθάσας δέ Τωσήφ aolem Josepb cepit eum, el ascendit cum ipeo i n
έλαβεν αύτδν, κα\ συνήλθεν αύτψ εις ύψος. Κα\ είδον excelsum. Et vidi (quoniam aderam illic), e l ecoe
(δτι ήμην παρών εκεί) κα\ ίδού Γραφή αγία ώφθη Scriplura sancta apparuil nobis, dicens: «Assyrii,
ήμίν, λέγουσα· € *Ασσύριοι, Μήδοι, Πέρσαι, Έλυ- Medi,Pereae, Elyrnsni, Gelachaci,Gbaldaei,Syri,btere-
μαϊοι (24), Γελαχαίοι (25), Χαλόαίοι, Σύροι, κληρο- dilatem oblinebunl in capiiviute 12 sceptra Urael. ι
νομήσουσιν αιχμαλωσία τά ιβ' σκήπτρα τού Ισραήλ, ι
Cp. t Κα\ πάλιν μετά μήνας έπτά είδον τδν πατέρα VI. c E i rursutt posl menses seplcm vidi patrem
ημών 1ακώβ , έστηκότα έν τή θαλασσή Ταμνέ (26)·
%
nosirum Jacob, slanteni in mari Janme ; et nosfilii
καί ημείς οι υίο\ αυτού σύν αύτψ. Κα\ Ιδού πλοίον ήρ- ejus cumeo. E t ecce navis venil velificans, pleua
χετο άρμενίζον, μεστδν ταρίχων, έκτδς ναυτών καί siccis carnibus, sine nautis el gubernalore: inscri-
κυβερνήτου· έπεγέγραπτο δέ, τό ΛΧΟΊΌΥ Ιακώβ. Κα\ bebalur autem, Navis Jacob. E l dixit nobis paler
λέγει ήμίν δ πατήρ ημών · < Έμβώμεν είς τδ πλοίον noster: < Ascendamus in navem nuslram. ι U l a u -
ημών. » Ό ς δέ είσήλθομεν, γίνεται χειμών σφοδρδς, 9 iem imravimus, facU est lempcstas vehemeus, et
κα\ λαίλαψ άνεμου μεγάλου , καί έφεπτάται (27) δ turbo venli raagni; ct avolat pater nosier a nobig,
" E p l i e s . ιι. 17. " Habac. ιιι, I I .
(19) Άγια. Vox αγία non lcgitur iu ms. Can- babel: InmariJamnue. Hinc conjicil vir κριτικω
labr. GRAB. τατος, b:rc Tettamenta scripta primum fuisse Gbal-
(20) ΣυγκαΛνφΟήσεσΘε. Άναστραφήσεσθε. ID. daice; vox enim Jamma Cbaldaica est, idemquc
(2lj Και έσται.... καϊ τοϋς'έγγύς. Omissaom- soual quod θαλασσή Gra3ce, ei mare Laiine. At, in ·
nia. ID. quics, si haec ila se babeant, ταυτολόγος erit auctor
(22) Έν δρεσιν. Add. έν όνείρψ, δτι. 1D. nosler. U l quid enim scripseril έν τή θαλασσή Τάμ·
(25) ΈΑαίον. Έλαιών. ID. ρας, cum Jamma idem sit ac θαλασσή ? Quidm vero,
(24) ΈΧνμαϊοι deesl. ί ο . inquam eao, Ίάμαας in lextu scripserit auctor;
(25) ΓεΛαχαϊοι. Χελκαίοι. Ιο. aliusque deinceps nanc vocem exolicam explicatii-
(26) Ίαμνέ. Ίαμνίας. Ιο.—Richardus Simonius, rus, θαλασσή niargini adleverii: quod poslea glos-
qui baec Testanunia conlulit cum ms. bibliotbecae senia in lexlum lrrepseril? Huclenus Simonius.
Hegiae, teslatur Bibliolh. cril. lom. I I , pag. 231, Videsis Bocbartum in Geograph. tacr. lib. i , cap.
codicero exbibere έν τή θαλασσή Ταμνείας. Sed 55, pag. 654 seq.
>r«s^al,inquit, lepcre Ίάμμας : sic cnim proculdubio (27) Έφεπτάται. Lege άφίπταται, sed in cod.
!egit cpiscopus Linrolnieusis, cujus versio ila se Oxon. est αφίσταται. G R A B .
II! 1 TESTAMENTA XII P A T R I A R G H A R U M . III!

tenene gabernacula. Et noe tempestate quassatt in Α πατήρ άφ' ημών, δ κρατών τους αυχένας. Κα\
pelagus ferebamur; el IuiplcU esl navls aquis, pro- χειμαζόμενοι έπ\ τδ πέλαγος έφερόμεθα* χα\ irJ^
cellis undiquequassata, ila ut contrita essei. Josepb ρώθη τδ πλοίον υδάτων, τρικυμίαις περι^ησβόμε*»,
aatem in cymba fugil; dividimur auiem et nos in ώστε καί συντρίβεσθαι αυτό. Κα\ Ιωσήφ iuixsik
tabulis decem. Levi autem et Judas erant insimul. φεύγει · χωριζόμεθα δε κα\ ημείς έπ\ σανίδων « u
Dispergimur igiiur omnes, usque in lerroinos. Levi Αευΐ δε κα\ Ιούδας ήσαν έπ\ τδ αυτό. Διεσπέριρ
autem indutus sacco, pro omnibus nobis depreca- ουν πάντες, έως είς τά πέρατα. Ό δε Αευί περιβε*-
batur Dominura. Ut autem quievit tempeatas, sca- λόμενος σάκκον, περ\ πάντων ημών έδέετοτούΚ·^ί%.
pba altigit terram, velul in pace. E l ecce venlt pa- Ός δε έπαύσατο δ χειμών,τδ σκάφος έφθασενέτ\πι
ler nostcr Jacob, et unammiter exsuhavimus. γήν, ώς εν είρήνη. Και ίδού ήλθεν Ιακώβ ό rarh
ημών, κα\ δμοθυμαδδν ήγαλλιώμεθα.

V H . ι Haec duo somnia dicebam palri meo; et d i -
x i l roihi: c Oponet b«c impleri secundum tempus
ipsorum, crnn raulta Israel sustinaerit. » Tanc
dixit pater meus: «Credo, quoniam vivit Joseph: g
video cnim semper, quod Dominus connumerat eum
vobiscum. ι Et flens dixit: « Vnris, Josepb fili m i ,
ct non te video, el tu non videe Jacob, qui genuit
ta. > Fecit aulem et nos lacrymari in his sermoni-
bas. E l accendebar in visceribus, u l palam facerem,
qood veuditus esset; sed timui fratres nieos.
Ζ'. ι Τά δύο ενύπνια εΐπον τω πατρί μου* xah:^
μοι · c Δεί αυτά πληρωθήναι κατά καιρούς eiwi.
πολλά τού Τσραήλύπομείναντος. » Τότε λέγει ό srfe
μου · ι Πιστεύω, δτι ζή Τωσήφ · δρώ γαρ dhr.cn,
δτι δ Κύριος συγκαταριθμεί αύτδν μεθ' ύμων. ι U
κλαίων Ιλεγε· ι Ζής, τέκνον μου Τωσήφ, κ α ΐ ο ύ ^
σε, κα\ ούχ δράς Τακώβ τδν γεννήσαντά σε. > Ks
έποίησε κα\ ημάς δακρύσαι έν τοίς λόγοις τοντκ;
Κα\ έκαιόμην τοίς σπλάγχνοις άναγγείλαι δτι ύψ
ται · άλλ' έφοβούμην τούς αδελφούς μου.

VIII. c Ecce, fllii mei, ostendi vobis tempora cx- Η\ ι Τδού, τέκνα μου, υπέδειξα ύμίν καιρον;£3ρ-
trema, quoniam omnia tient in Israel. E l vos igi- τους, δτι πάντα γενήσεται έν Τσραήλ. Καί
Iur maudate liliis veslris, ut uniantar Levi et Judse. ούν έντείλασθε τοίς τέκνοις υ μ ώ ν , ίνα ένωντι: *
Per Judam enim oiielur salus Israel, el in ipso Αευϊ κα\ τω Τούδα. Διά γάρ τού Τούδα άνιτχ
benedicetur Jacob. Per sceplrum enim ejus appa- σωτηρία τφ Τσραήλ, κα\ έν αύτψ εύλογηθήκτι: Τ>
rebit Deus, babilaus intcr bomines in terra, ut κώβ. Διά γάρ τού σκήπτρου αυτού όφθήσεται
salvei genus lerael; et congregabit justos ex gen- κάτοικων έν άνθρώποις έπ\ τής γής, σώσαι το γέΑ*
libus. Si operemini bonun», lilii mei, benedicent Τσραήλ · καί έπισυνάξει δικαίους έκ τών lk&>
vobis el bomines et angeli; el Deus gloriticabttur C Έάν έργάζησθε τδ καλδν, τέκνα μου, εύλογης
per vos in genlibus, el diabolus fugiet a vobis, el υμάς κα\ οί άνθρωποι, κα\ οί άγγελοι' χιί^'Μ
bestioe dmebunt vos, ct angeli suscipient vos. Sicut δοξασθήσεται έν τοίς έθνεσι δι' υμών, κα\ όδιάβώς
cnim si qnis filium nutriat bene, perpetuo gratus φεύξεται άφ' υμών, κα\ τά θηρία φοβηθήσον^
et memor esl : iia el in bono opere memoria esl υμάς, καί οί άγγελοι άνθέξονται ύμων. *βςάντ^
apud Deum bona. Qui vero non feceril bonum, buic τέκνον έκθρέψη καλώς, μνεία ν έχει άγαθήν ofo*
maledicunt el angeli ei homines, et Deus coulume- κα\ έπ\ τού καλού έργου μνήμη παρά θεοΰ bpty
lia afficietur per ipsum in geniibus, et diabolus sibi Τδν δέ μή ποιούντα τδ (28) καλδν, καταράτοντα: w
vindicat hunc tanquam proprium vas, et omnis οί άγγελοι, κα\ οι άνθρωποι, κα\ δ θεδς άδοξήσει h
beslia dominabilur c i , et Dominus odio babebit τοίς έθνεσι δι' αυτού, και δ διάβολος οίκειούτει ά&
eu*n. Elenim mandata Icgis duplicia sunt, et cum ώς ίδιον σκεύος (29), κα\ πάν θηρίον καταχυρώ»
arte implentur. ι Terapus enim est coeundi cura αύτοΰ, κα\ δ Κύριος μισήσει αυτόν. Κα\ γσρ d v r i r

uxore sua , et tempus abstinendi ab ea ad oralio-

M λα>. τοΰ νόμου διπλαί είσι, κα\ μετά τέχνη; πλτρονν-
nem suam Et duo mandaia sunt, quae, nisi fiant ται. Καιρδς γάρ συνουσίας γυναικός αύτοΰ (50),^
in ordine suo, pcccalum tribuunt. Ua cst et in reli- β καιρδς εγκράτειας είς προσευχήν αυτοί. W
quis mandalis. Efficiamim ergo sapientes in Deo έντολαί είσι · κα\ εί μή γένωνται έν τάξει
et prudentes, scienles ordinem inandalorum ejus, et άμαρτίαν παρέχουσι. Ούτως έστ\ καί έπί wv &
leges omnis rei, ui Dominus diligal vos. > πών εντολών (51). Γίνεσθε ούν σοφο\ έν θεώ
φρόνιμοι, είδότες τάξιν εντολών αύτοΰ, χα\ β£σμβ»ί
παντδς πράγματος, δπως άγαπήση υμάς 6 Κυρ^· 1

IX. E l cuin mulia tatiaroanda<meteis, precatus θ'. Κα\ πολλά τοιαύτα έντειλάμενος αύτοίς, «,^'
rst, ut iransferanl ossa ejus in Hebron,ct sepelianl κάλεσεν, ίνα μετακομίσωσι τά όστα αύτον tk
eum cum pairibus ejus. Ει comedens et bibcns in βρών, κα\ θάψωσιν αύτδν μετά τών πχτίρων
bilaritate. animae, velavit faciem suani, et roortuus Κα\ φαγών κα\ πιών έν ίλαρότητι ψυχής, wrWi*

" Eccle. m , 5. *· I Cor. v n , 5.

(28) Ποιούντα τό. "Οντα. GRAB (50) Αύτον deest. b . . &

(t9) Αύτέν ώς Ιδιον σκεύος. Αύτώ , ώς ίδίω (51) Οντως έστϊ καϊ έπί τών Jlcix**r ^ rwur

σκεύει. ID. desitnt. ID.

1113 TESTAMENTUM €AD. tlU
τδ πρόσωπον αύτου, κα\ απέθανε. Καλ εποίησαν οί Α esi. E l fecerunt filii ejus secundam O B I D M , quae-
υΐοΐ αύτοΰ κατά πάντα, δσα ένετείλατο αύτοϊς Νεφθα- ciiDqoc mandavit eis Nepbthalim paier eortwi.
λβιμ δ πατήρ αυτών.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ θ\ CAPUT IX.
Αιαθήχη Γάδ, Λερϊ μίσους. Testamentnm Gad, άε odio.
Α ' . Άντίγραφον διαθήκης Γάδ, 1 έ λάλησε τοίς υίοϊς I. Transeriptom tesiamenli Gad, quaecunque locu-
αύτοΰ, έν έτει ρκε' τής ζωής αύτοΰ. ι Έβδομος (55) tas est llliis suis in anno centesimo vicesimo septi-
υίδς έγενόμην τφ Ιακώβ, κα\ ήμην ανδρείος έπ\ τών mor(52) viue suae, diecns : c Septimus filius natus
ποιμνίων. Έγώ έφύλαττον έν νυκτ\ τδ ποίμνιον, και ftum Jacob, eteram fortisin grcgibos.Egociistodiri
δταν ήρχετο δ λύκος, ή λέων, ή πάρδαλις, ή άρκτος in node gregem; el qoando venit lupus, vel leo, vel
(34) έπί τήν ποίμνην, κατεδίωκον αύτδν, κα\ πιάζων pardus, vel ursus supergregeni,persequebar eam,et
τδν πόδα αύτοΰ τή χειρί μου, καί γυρεύων έσκότουν, apprehendens pedem ejus tnami meaetingyrum vol-
χα\ άκοντίζων αύτδν έπί δύο σταδίους, ούτως άνήρουν. vens obtenebrabam, ei projiciens eum duo stadia,
Ό σύν Το>σήφ έποίμαινε μεθ* ημών ώς ήμερων λ', ita inlerficiebaro. Joseph igitur pascebat grcgem no-
κα\ τρυφερός ών, έμαλακίσθη άπδ τοΰ καύματος (55) · rj biscum ci/citer dies triginta; el cum lener esset,in-
χα\ ύπέστρεψεν είς Χεβρών πρδς τδν πατέρα αύ­ Annatus est ab scslu; et reversus est in Hebron ad
τοΰ · κα\ άνέκλινεν αύτδν πλησίον αύτοΰ, δτι ήγά- palvem suum : el reclinavit eum juxta se, quo-
πα αυτόν. Κα\ ειπεν Ιωσήφ τω πατρί η μ ώ ν , δτι οί niam diligcbat eam. Et dixii Joseph patri nostro,
υίο\ Ζελφάς κα\ Βαλλάς θύουσι τά καλά, καί κατε- quod Glii Zelpbae et Balae maclanl bona, et devo-
σ^ίουσιν αυτά γε, παρά γνώμην Ιούδα κα\ Τουβήμ. rant ipsa, insciis Juda et Ruben.Sciebat enimquod
Είδε γάρ δτι άμνδν έξελόμην έκ τοΰ στόματος τής agnum eruebam ex ore ursae, et illam interfeci, et
Αρκτου, κάκείνην έθανάτωσα, κα\ τδν άμνδν έθυσα , agniim mactavi, (de quo contrislabar, quoniam non
(περ\ ού ελυπούμην , δτι ούκ ήδύνατο ζήν),κα\ έφά- potuit vivere) et comcdebamus ipsuni : etdixilpatri
γομεν αυτόν · κα\ είπε τω πατρ\ ημών (36). Και ένε- nostro. Et molesle fercbam istud verbum Joscph,
κότουν τφ Το>σήφ περί τοΰ λόγου τούτου , έως usque in diem venditionis cjus in iEgyptum. Ει
ημέρας διαπράσεως αύτοΰ είς ΑΓγυπτον. Κα\ τδ spiritus odti erat in me; et uolui Josepb aut audiro
πνεΰμα τοΰ μίσους ή ν έν έμοί * κα\ ούκ ήθελον , ούτε aut videre. E l coram facie noslra redarguit nos,
δι' οφθαλμών, ούτε δι' ακοής ίδείν τδν Τωσήφ. Κα\ quoniam sine Juda comedimus pecora: el omnia,
χατά πρόσωπον ημών ήλεγξεν ημάς, δτι άνευ Ιούδα quaicunque dixit patri, pcrsuasil ei.
έσθίομεν τά θρέμματα · να\ πάντα, δσα έλεγε τφ πα- C
τρ\, έπείθετο αύτφ.
&. « Όμολογώ νΰν τήν άμαρτίαν μου, τέκνα, δτι II. < Confiteor nunc peccatom meum, filii, quod
πλειστάκις ήθελον άνελείν αύτδν, δτι έως ψυχής έμί- saepe volui occiderc eum, quoniaiu usque ad aui-
σουν αύτδν, και δλως ούκ ήν έν έμο\ήπατα ελέους mam odio babui e«m, et omnino non erant in mc
είς αυτόν (37). Καί γε διά τά ενύπνια προσεθέμην viscera misericordiae crga ipsum. Et propter som-
μίσος, κα\ ήθελον αύτδν έκλείξαι έκ γής ζώντων, δν nia ipsiu» concepi odium, et volut ipsum delingere
τρόπον έκλείχει δ μδσχος τά χλωρά άπδ τής γής (38). e terra vivenlium, quemadmodum delingtl vilulus
Αιδ έγώ κα\ Τούδας (59) πεπράκαμεν αύτδν τοίς Ίσ- herbas a lerra. Propter quod ego et Judas vendidi-
μαηλίταις λ' χρυσίων (40) * καί τά δέκα άποκρύ- mus eum Ismaelitis triginta aureis; el decem abs-
ψαντες, τά κ* έδείξαμεν τοίς άδελφοίς ημών. Κα\ condentes, viginti ostendinius fralribas nostris. E l
ούτως τή πλεονεξία έπληροφορήθην τής αναιρέσεως iia avaritia animum in caedem ejus obitrmaveram.
αύτοΰ. Καί δ Θεδς τών πατέρων μου έ^ύσατο αύτδν Deus autem patrum meornm eripuit eum de mani-
τών χειρών μου, ίνα μή ποιήσω άνομη μα έν Τσραήλ. bus meis, ut non facerera iniquilatem in Israel.

(52) Vicesimo uptimo. Sic exslal in titroquc codice D
Lalino. Scd ulerque Graecus babet ρκε', adeoque in
alterulro est vilinm. Diflicile autoin est diccre, in
quo; ac parumreferi.—llaGrabiusapud Fabricium.
(35) "Εβδομος. "Εννατος babel codex Oxon., sed
male, ut ex Genes.xxx eonstat. ID.
(54) Ή πάρδαΛις, ή άρκτος. Dcsunt. Ιο.
(35) ΈμαΛακίσΟη άπό τον καύματος. Έκαυμα-
τίσθτι ύπδ τού καύσωνος , babet Oxoniensis codex.
Cui licet quoad priorem vocem prafercndus videa-
gnat. llnde variai Rabbinorum conjcclurse. Con-
irarius esl nostro auclori R. Saloino, dum non
filios Balae el Zclphae, sed Leae, a Josepbo accusalos
fingil, el quidem ob devoratum inerubrnm dc vivo
animaule; quod erat contra legem Dei Noa? dalam,
Gen. i x , 4. Sed nolo bisce incerlis immorari. GRAB.
(57) Kul οΛως ούκ ήν έν έμοί ήπατα έΛέονς
είς αύτον. Desuut. 1D.
(58) Or τρόπον έκΛεΙχει ό μόσχος τά χΛωρά
m

tur Cantabrigietisis, in quo cst έμαλακίσθη : quoad
posleriorem lamen ipsc mihi magis placet. Καύ­
σων quippe signilical forinalem morbum , fcbriiu
scilicet ardenleiu, in quam Josepbus incidissc dici-
tur. lo.
(56) Εΐπε τφ πατρϊ ημών. Declarat auclor bis
vcrbis, qua de re Joscphus fralres apud palrem
accu&averit: accusasse euini cxpresse ait Scripiura
Genes. xxxvn, 2 ; sed capita accusationis non desi*
άπό τής γής. O.nissa sunl. ID. — Alludit ad iexlum
Num. x x i i , 4: Νΰν έκλείξειή συναγωγή αύτη (Ισραήλ)
πάντας τούς κύκλω ημών, ώσε\ έκλείξαι ό μόσχος
τά χλωρά έκ τού πεδίου. DRACU.
(59) Ιούδας. Συμεών perpcram babet cod. Oxon.
GRAB.
(40) Χρυσίων. Aureot dicit auctor ex versi«»ne
Grxca τών Ο*. Triginta nunicratrum Latino vulgalo
iulerprelc, juxia quasdam cditioncs; in ulroque
 1096
tm TESTAMENTA XII P A T M A R C H A I U J M .

faciel proxtmo suo, i U el Dominus faciet c i . Elenim Α Κύριος ποιήσει αύτψ. K d l γαρ οί υΙο\ τών αδελφών
iilii frairura nieorura aegrotabant, moriebantiir pro- μου ήσθένουν, άπέθνησκον διά Τωσήφ, δτι ούχ εποίη­
pter Jo&eph, quoniam uon fecerunt misericordiam σαν δλεος έν σπλάγχνοις αυτών οί δέ υίοί μου
in visceribus suis; filii auiem roei sine xgriludine άνοσοι διεφυλάχθησαν, ώς οίδατε. Κα\ δτε ήμην έν
custoditi sunt, sicut novislis. E l quando eram in τή (58) Χαναάν, είς παράλιον έθήρευον θήρα
Chanaan, in litlore venatus sum venatione piscium Ιχθύων (59) Τακώβ τψ πατρί μου* κα\ πολλών
Jacob patri meo; et muilis suffocatis iu mari, ego άγχομένων έν τή Θαλασσή, έγώ άβλαβης διέμεινα.
illsesus permansi.
VI. c Primus ego feci scapbam in mari navigare, ς\ ι Πρώτος έγώ έποίησα σκάφος (60) έπιπλέειν
quoniam Dominus dedit mihi intellectum et sapien- έν τή Θαλασσή, δτι Κύριος έδωκε μοι σύνεσιν καί
tiam i n ipsa : et demisi lignum post ipsam, et σοφίαν έν αύτψ* κα\ καθήκα ξύλον δπισθεν αύτου,
veltim extendi in ligno reclo, in medio; et in ipsa κα\ δθόνην έξέτειναέν ξύλψ όρθψ έν μέσω· κα> έν αύτψ
perambulans l i l l o r a , piscabar pisces domui patris διαπορευδμενος τούς αιγιαλούς, ήλίευον Ιχθύος οίκω
mei, usquequo venimus in iEgyptum : et ex vena- πατρός μου, Ιως ήλθομεν είς ΑΓγυπτον · χα\ έκ τής
tione mea omni homini peregrino raiseratus dabam. ^ θήρας μου παντ\ άνθρώπφ ξένω σπλαγχνιζόμενος
Si vero erat pere^rinus, vel «grotans, vel senex, έδίδουν. ΕΙ δέ ήν ξένος, ή νοσών, ή γηράσας, έψήσας
eoquens pisces, el bene ea (cos) apparans, secun- τούς Ιχθύας, καί ποιήσας αυτά άγαθώς, κατά τήν
dura uniuscujusqiie necessilatem afferebara omni- έκάατου χρείαν προσέφερον πάσι, συνάγων κα\ συμ­
bos, colligens el compatiens. Propter hoc c l Domi- πάσχων. Διά τούτο κα\ δ Κύριος πολύν ίχθύν έποίησε
nus mullos pisces fecit me venari. Qui enim Iribuit με θηρ$ν, Ό γάρ μεταδιδούς τψ πλησίον λαμβάνει
proximo, accipit mulliplicata a Domino. Quinque πολλαπλασίονα παρά Κυρίου. Πέντε έτη ήλίευσα,
annis piscalus sum, omni homini quem videram παντί άνθρώπω, δν έωράκειν, μεταδιδούς, κα\ παντΧ
tribuens, el omni domui palris mei sufliciens. In τψ οΓκψ τού πατρός μου έξαρκών Τδ θέρος ήλίευον,
aestate piscabar; in bieme autem pascebam grcgem κα\ έν χειμώνι έποίμαινον μετά τών αδελφών μου.
cum fratribus meie.
VII. c Nunc annunliabo vobis qua? feci. Videbam Ζ'. · Νύν άναγγελώ ύμίν (61), ά έποίησα, Είδον
affliclum in nuditale hiemis; et ipsius misertus, θλιβόμενον έν γυμνότητι χειμώνος, καί σπλαγχν:-
furalue veslimentum ex domo mea abscondiie, σθε\ς έπ' αύτδν, κλέψας ίμάτιον έκ τοΰ οίκου μου
dedi afflicto. Et vos igilur, fllii raei, ex his quae
κρυφαίως, έδωκα τψ θλιβομένψ. Κα\ ύμείς ουν, τέκνα
tribuit vobie Deus, indiflerenter omnium miseren- Cμου, έξ ών παρέχει ύμίν δ Θεδς, αδιακρίτως πάσ*
tes, mi&ericordiam facite, et tribuite omni bomini σπλαγχνιζόμενοι ελεείτε (62), καΥ παρέχετε παντ>
in bono corde. S i vero non babetis in occasione άνθρώπφ έν αγαθή καρδία. Εί δέ μή έχετε πρδς
dare indigenli, compatiamini in visceribus miseri- καιρδν δούναι τψ χρήζοντι, συμπάσχετε έν σπλάγ-
cordiae. Novi quod manus mea non invenit in prae- χνοις ελέους. Οΐδα δτι ή χείρ μου ούχ εύρε πρδς
aens iribuere indigenti, el amplius septem stadiis τδ παρδν έπιδοΰναι τψ χρήζοντι , κα\ Ιτι έπτά
ambulans cum ipso, flebam; et viscera mea versa σταδίους συμπορευόμενος αύτψ, έκλαιον * κα\ τά
sunl super ipsum in compassionem. σπλάγχνα μου έτρέφετο (65) έπ' αύτψ είς συμπά-
θειαν.
. VIII. c Ει vos igitur, filii mei, babete vlscera Η'. ·Κα\ ύμείς ούν, τέκνα μου, έχετε εύσπλαγχνίαν
compassionis in omnem bominem in misericordia, κατά παντδς άνθρωπου έν έλέει, ίνα κα\ δ Κύριος
ut el Deus vobis propitius misereatur vestri, quo- είς υμάς σπλαγχνισθε\ς έλεήση υμάς· δτι καίγε
niam et In extremis diebus Deus roiitet misericor- έπ* έσχατων ήμερων δ Θεδς αποστέλλει τδ σπλάγ-
diam snam in lerram : et ubi inveneril viscera χνον αύτοΰ έπ\ τής γής, κα\ δπου εύρη σπλάγχνα
misericordiae, in ipso habilabii. Quanlum enim ελέους, έν αύτώ κατοικεί. "Οσον γάρ άνθρωπος
homo miserelur proximi, lanlum Deus ipsius. D σπλαγχνίζεται είς τδν πλησίον, τοσούτον Κύριος είς
Quando enim descendimus in jEgyptum, Joseph non αυτόν. "Οτε γάρ κατήλθομεν είς ΑΓγυπτον, Τωσήφ
recordatus est mali in nos; me vero videns, m i - ούκ έμνησικάκησεν είς ημάς · έμέ δέ ίδών, έσπλαγ-
sertus est. In quem inspicientes et vos, immemores χνίσθη. Είς δν έμβλέποντες και ύμείς, άμνησίκακοι
malorum efficiamini, filii mei, et diligite vosmet γίνεσθε, τέκνα μου, κα\ αγαπάτε αλλήλους, κα\ μή
invicem, et ne animadvertatis unusquisque mali- λογίζεσθε έκαστος τήν κακίαν τοΰ αδελφού αύτοΰ (64)·

(58) Τχί. Γή. GRAB. nominarunt. E x quibos palebil, Zabulone antiqui>-

(59) θήρα Ιχθύων. ΘΛραν. ID.
(60) Πρώτος έγώ έποίησα σκάφος. Zabolon ita-
quc connumerandus variis beroibus, qui se inven-
lores ariis naulicae fuisse jaclarunl, vel ab aliis
tales crediti s u n l ; et addendus iis, quos Polydorus
Vergilius l i b . m De iuvenloribus rerum, cap. 15,
Salmulhus in Pancirolum lit. xi De Pyxidecula
nantica, et Cornelius a Lapide aliique commenla-
lores in Sapientia Salomonis cap. xiv, ν. 1 seqq.
rero esse arlem nauticam, ejusque originem ad Noe
sallem referendam esse. ID.
(61) Nvr άναγγεΛώ ύμϊν. H « c omnia oroissa
sunt in codice Oxonieusi usque ad ista sequeniis
paragrapbi verba : τοσοντοτ Κύριος είς αύτότ. B .
(62^ ΈΛεεϊτε. Ms. έλεάτε. ID.
(65) Έτρέφετο. Legendum έστρέφετο. B .
(64) Λίή Λογίζεσθε έκαστος κακίαν τον αδελ­
φού αύτον, etc. Idem monilum Ilermae dabalur
1097 TESTAMJNTUM DAN. «098
ότι τοΰτο χωρίζει ενότητα, κα\ πάσαν συγγένειαν Λ tiam fratris s u i ; quoniam hoe (KvidU unilatera,
διασκορπίζει, κα\ τήν ψυχήν ταράσσει (65). 'Ο γάρ et omnera consariguinUatem dispergit, et ammam
μνησίκακος σπλάγχνα ελέους ούκ έχει. perturbat. Memor emm uiali viacera misericocdi»
non habel.
θ\ ι Προσέχετε τά ύδατα (66), δτι δταν έπ\ τδ αύ­ IX. t Atlendile aquis, quoniam cum simul mo-
τδ πορεύεται, λίθους, ξύλα, τήν άμμον κατασύρει (67)* venlur, lapides, ligna,arenam deirahunl; si vero
εάν δέ είς πολλά διαιρεθή, ή γή αφανίζει αυτά, χαΧ in raulias dividantur, lerra exterminat eas, el fiunl
γίνεται ευκαταφρόνητα. Καί ύμείς, έάν διαιρεθήτε, negleclae. Et vos, si dividamini, erilis ita. Ne sciu-
έσεσθε ούτως. Μή σχισθήτε είς δύο κεφάλας, δτι πάν damini in duo capila, quia omne quod fecii Deus,
δ έποίησε Κύριος , κεφαλήν μίαν έχει. "Εδωκε δύο capul unum babet. Dedil duos bumeros, pedee,
ωμούς, πόδας, χείρας* άλλά πάντα τά μέλη τή μι$ manus; sed omnia raembra uni capili obediunt.
κεφαλή υπακούει. Έγνων έν γραφή πατέρων μου, Movi in scriplura palrum meorum, quod in ullimts
δτι έν έσχάταις ήμέραις άποστήσεσθε άπδ Κυρίου, diebus recedetis a Domino, et diyisi eriiis in Israel,
καί διαιρεθή σεσθε έν Ισραήλ (68), κα\ δυσ\ βασι- et duos rcges sequemiui, el omneni abominalioncm
λεύσιν εξακολουθήσετε, κα\ πάν βδέλυγμα ποιήσετε, facielis, c l oinne idolum adorabilis, et caplivos ab-
καί γε πάν είδωλον προσκυνήσετε, χα\ αίχμαλωτεύ- B ducent vos immici vestri, et scdebilis io nalionibus
σουσιν υμάς οί έχθρο\ ύμων, καί καθίσεσθε (69) έν . iu omnibus iniirmilatibus, et iribulatiouibws, e l do-
έθνεσι έν πάσαις άσθενείαις, κα\ θλίψεσι, κα\ όδύναις loribus aniirue. E i post hsec recordabimini Domini,
ψυχής. Κα\ μετά ταΰτα μνησθήσεσθε Κυρίου, κα\ et rcsipisceiis, el converlet vos, quuoiain cleroeas
μετανοήσετε. κα\ επιστρέψει υμάς, ότι ελεήμων έστ\ est et misericors, non imputans malitiam iiliis bo-
κα\ εύσπλαγχνος, μή λογιζόμενος κακίαν τοίς υίοίς minum; quoniara caro sunt, et spiritus erroHs se-
τών ανθρώπων, διότι σαρξ είσι, καΛ τά πνεύματα ducunt eos in omnibus actionibus suis. Et posl
τής πλάνης άπατ$ αυτούς έπ\ πάσαις ταίς πράξεσιν baac orielur vobis i p s i Dominus, lumen justitiae, et
αυτών. Καί μετά ταΰτα άνατελεί ύμίν αύτδς ό Κ ύ ­ sanilas et misericordia in pennis ejus. Ipsc redimet
ριος (70), φώς δικαιοσύνης, κα\ ίασις καΛ εύσπλαγ- omnem caplivitatem filiorum bominis a Beliar, ct
χνία έπ\ ταίς πτέρυξιν αύτοΰ. Αύτδς λυτρώσεται πά­ omnis spiritus erroris conculcabitur; et convertci
σαν αίχμαλωσίαν υιών άνθρωπου έκ τοΰ Βελιάρ, κα\ onmes gentcs in aemulationem ejus; e l videbilU
πάν πνεΰμα πλάνης πατηθήσεται* καί επιστρέψει Deum in forma bominis, quem elegerit Dominus ;
πάντα τά έθνη είς παραζήλωσιν αυτού· κα\ δψεσθε Jerusalem nomen ei. Et rursus in malitia sermonum
Θεδν έν σχήματι άνθρωπου, δν άν έκλέξηται Κύριος, Q vestrorum ad iracundiam provocabilis eum , et ab-
Ίερουσαλήμ δνομα αύτφ (71). Καί πάλιν έν πονη- jeeti eritie usque ad tempus consuBimaiiorm.
ρία λόγων υμών παροργίσετε αύτδν, κα\ άπο^ιφθή-
σεσθε έως καιρού συντελείας.
Γ. < Και νΰν, τέκνα μου, μή λυπείσθε, δτι αποθνή­ X . c E l nunc, filii m c i , ne conlrislemini, quo-
σκω έγώ, μηδέ συμπίπτετε , δτι απολείπω υμών. iiiam morior ego; neqiie concidalis, quoniam i*e ·
Άνασ^ήσομαι γάρ πάλιν έν μέσφ υμών, ώς ηγούμε­ linquo vos. Resurgam enim in medio vcslri, vehit
νος έν μέσφ υίών αύτοΰ, κα\ εύφρανθήσομαι έν μέ­ dux in medio fdiorum suorum, et totabor in
σφ της φυλής μου, δσοι έφύλαξαν νόμον Κυρίου, κα\ medio tribus mese, quolquol cusiodierunl legeni
έντολάς Ζαβουλών πατρδς αυτών. Έπ\ δέ τούς ασε­ Domini, el mandala Zabulon palris corum. Super
βείς έπάξει Κύριος πύρ αίώνιον, κα\ απολέσει αυτούς impios vero inducet Dominus ignero aeternum, et
έως γενεών. Έγώ είς τήν άνάπαυσίν μου άποτρέχω, pcrdel cos usque in generalioues. Ego in requiem
ώς οί πατέρες μου · ύμείς δέ φοβεϊσθε Κύριον τδν mcam confugio, sicul palres mei : \os aulem timele
θεδν υμών , έν πάση Ισχύΐ, πάσας τάς ημέρας τής Dominiim Deum vestrum, in omni fortitudine, om-
ζωής υμών. ι Καλ ταΰτα ειπών, έκοιμήθη ύπνφ καλώ, nibus diebus viiae veslra. » Et cum liaec dixissel,
κα\ έθηκαν αύτδν οί υίο\ αύτοΰ έν θήκη · ύστερον δέ D dormivit somno bono, el posucrunt cum filii ejus in
άναγαγόντες αύτδν είς Χεβρών, έθαψαν μετά τών πα­ tbeca; postea vero rcducenles euiu in Hebron, se-
τέρων αύτοΰ. peliemnt cum palribus ejus.
ΚΕΦΑΑΑΤΟΝ Ζ'. CAPUT VII.
Διαθήκη Αάν, Λερϊ θνμον καϊ ψεύδους. Testanuntum Dan, de ira εί mendacio.
Α'. Άντίγραφον λόγων Δάν, ών είπε τοίς υίοίς αυ­ I. Transcripluin vcrburum Dan, qiKB dixit iiliis
τού έπ* έσχατων τών ήμερων αύτοΰ. Έκατοστώ εί- suis in uUimis diebus suis. Centesimo vicesimo
κοστφ πέμπτω έτει τής ζωής αύτοΰ , καλέσας τήν quinlo anno vilae suse vocans tribum suam, dixit :
Yisione ιι, § 5, his verbis : « Tu autcm, Iterma, (68) ΊσραήΛ. Ιερουσαλήμ. ID.
noli meminisse mjuriarum liliorum tuorum. Μ Ι Ί Π Ο - (69) Καθίσεσθε. Κακωθήσεσθε. b .
-ia enim injuriarum morlem operaiur, oblivio veio (70) 'ΑνατεΧεΊ ύιιιν αυτός ό Κύριος, etc Alludit
earum \ilarn aelernam.>GiuB. ad MalacbiaB ι ν, 2. ID.
(65) Ταράσσει. Καί τήν ύπαρξιν αφανίζει, addit (71) Καϊ ϊασις Ιερουσαλήμ δνομα αύτφ.
codex Oxon. Ι ο . Κα\ επιστρέψετε έκ τής γής υμών, κα\ δψεσθε Κύριον
(66) Τά ύδατα. Έπί add. 1D. έν Ιερουσαλήμ διά τδ δνομα αύτοΰ, bftbct CbJcX
(67) Κατασύρει. Καταφέρει, b . Oxon. nnillo coucisius. Ιο.
PATROL. G R . ΙΙ. :ΐ5
1099 TESTAMENTA X l f P A T M A R G H A l i U M . (100
t Audiie, fllii Dan, sermones meos, atlendile ver- Α πατριάν αύτου, ejitey Ακούσατε, υΙο\ Δαν, λόγων
bis oris palris vestri. Probavi in corde meo et in μου , προσέχετε** ^ήμασι στόματος πατρός ύμώ ν.
omni vita raea, quod res l>oiia est el Deo grala, Έπείρασα έν καρδία, μου, κα\ έν πάση τή ζωή μ ο»»
veriias cum justa actione; et quod perniciosum esl δτι καλδν καί Θεφ εύάρεστον, ή αλήθεια μετά δικα ιο-
mendaciom, ei ira, quoniam omnem maliliam bo- πραγίας* καί δτι πονηρδν τδ ψεύδος, κα\ δ θυμδς,
imncm edocent. Gonflteor vobis hodie, lilii mei, δτι πάσαν κακίαν ανθρώπων έκδιδάσκει (72). Όμολο-
quod in corde meo la3tatus sum de morte Joseph, γώ σήμερον ύμΤν, τέκνα μου, δτι έν καρδία'μου ήδό-
viri veracis et boni, et gaudcbam in vendilione Jo- μην περ\ τοΰ θανάτου Ιωσήφ, τοΰ άνδρδς τοΰ αγα­
sepb, quouiam supra nus paler eum diligebat. Spi- θού κα\ άληθινοΰ, καί έχαιρον έπ\ τή πράσει Ιωσήφ,
rilus euim zeli ot elationis dixit m i h i ; c Et tu es δτι υπέρ ημάς δ πατήρ αύτδν ήγάπα. Τδ γάρ πνεΰμα
fllius ejus. > Et unus spiriluum Beliar cooperaba- τοΰ ζήλου κα\ τής αλαζονείας έλεγε μοι · ι Καί γε
lur milii, diccns : < Accipe gladium bunc, et cum σύ υίδς αύτοΰ. > Κα\ έν τών πνευμάτων τοΰ Βελιάρ
eo occide Josepb; ei diliget (c pater iuus, morluo συνήργει μοι, λέγον · ι Ααβέ τδ ξίφος τοΰτο, κα\ έν
eo. > Hic est spirilus irae, suadens mihi, ut sicut αύτφ άνελε τδν Τωσήφ, κα\ αγαπήσει σε δ πατήρ
pardalis devorat ba?dum, ita devorarem Joseph.Sed , σου, αποθανόντος αύτοΰ. > Τοΰτό έστι τδ πνεΰμα τού
Deas Jacob patris mei non irtimisit eum in manus θυμού , τδ πείθόν μ ε , Γνα ώς πάρδαλις έκμύζει Ipt-
meas, vt invenirem eum solum; neque permisit φον, ούτως έκμυζήσω τδν Τωσήφ. 'Αλλ' δ Θεδς Ιακώβ
iniquitatem hanc facere, ut (73) solvantur duo scc- τοΰ πατρός μου ούκ ένέβαλεν αύτδν είς τάς χείρας
plra in Israel. μου, Γνα εύρω αύτδν μόνον ουδέ εΓασε τοΰτο τδ άνόμη-
μα ποιήσαι, Γνα λυθώσι δύο σκήπτρα έν Τσραήλ (74).
II. c Et nunc, fllii mei, ego morior, et in veritate Β'. < Κα\ νΰν, τέκνα μου, έγώ αποθνήσκω, κα\ έν
dico vobis, quod si non cuslodiatis vosmetipsos a άληθεία λέγω ύμίν, δτι έάν μή φυλάξητε εαυτούς
spirilu mendacii et irae, et diligalis veritatem et άπδ τοΰ πνεύματος τοΰ ψεύδους κα\ τοΰ θυμού, κα\
longaniraitalcm, disperibitis. Gxcilas est io ira, filii άγαπήσητε τήν άλήθειαν καί τήν μακροθυμίαν, άπο-
roei, et nenio iracundus videl faciein in veritate; λείσθε. Τύφλωσίς έστιν έν τψ θυμψ, τέκνα μου, καΥ
quoniam seu patcr, sive mater s i t , ut hoslibus at- ούκ έστι τις θυμώδης δρών πρόσωπον (74*) έν άληθεία·
l e n d i i c i i ; si sit frater, non novit; si propbela Do- δτι κάν πατήρ, κάν μήτηρ £στ\ν, ώς πολεμίοις προσέ­
mlni, ηοη obedii; si jaslus, nou aspicit; amicum χει αύτοίς · έάν ή άδελφδς, ούκ οίδεν · έάν προφήτης
noii cognoscit. Circumponit eirim ei spiriius irae Κυρίου, παρακούει* έάν δίκαιος, ού βλέπει* φίλον
retia erroris, et excaecal naturalee oculos ejus, et ^ ^ γ ν ρ { ζ . Περιβάλλει γάρ αύτδν τδ πνεΰμα τοΰ
ω ει

per mendacium obtenebrat mentem ejus, et pro-
priam visionem iribuit ei. In quo autem circuropo-
nit oculos ejus ? Ia odio cordis, et dat ei cor pro-
prium adversus fratrem in invidiain.
III. c Perniciosa cst i r a , filii m e i ; elenim ipsi
aniinse ipsa i i l anima; et corpus quidera iracundi
proprium sibi facit, anim» aulera dominalur, et
iribuit corpori potentiam propriaro, ut facial on>
nem iniquitatem; et cum jam operata fuerit aniraa,
juslificat quod operalum esl, quia non videt. Pro-
pter hoc qui iratus est, si quidem sit poiens, t r i -
plicem habet potenUam i n ira : unam quidem per
potentiam et auxilium ministranUum; secundam
θυμού τά δίκτυα τής πλάνης, κα\ τυφλοί τούς φυσι­
κούς οφθαλμούς αύτοΰ, κα\ διά τοΰ ψεύδους σκοτοί
τήν διάνοιαν αύτοΰ, καί τήν ιδίαν δρασιν παρέχει αύ­
τψ. Έ ν τίνι δέ περιβάλλει τούς οφθαλμούς αύτοΰ:
Έν μίσει καρδίας, κα\ δίδωσιν αύτψ καρδίαν Ιδίαν
κατά τοΰ αδελφού είς φθόνον.
Γ . ι Πονηρδς δ θυμδς, τέκνα μου, κα\ γάρ αυτή
τή ψυχή αύτδς γίνεται ψυχή (75) · καί τδ μέν σώμα
Ιδιοποιείται (76) τοΰ θυμώδους, τής δέ ψυχής κατακυ­
ριεύει , κα\ παρέχει τφ σώματι δύναμιν Ιδίαν, ινα
ποιήση πάσαν άνομίαν · κα\ δταν πράξη ψυχή, δι-
καιοί τδ πραχθέν, επειδή ού βλέπει. Διά τούτο 4
θυμού μένος, έάν μέν ή δυνατδς, τριπλήν έχει δύνα­
μιν έν τφ θυμψ* μίαν μέν διά τής δυνάμεως κσΛ
D ^ β ο ε ί α ς (77) τών ύπουργούντων · δευτέραν δέ
ς

autem per divitias, persuadens et vincens in inju-
slilia; tertiam naturalem habens corporis, et per
seipeum operans malum. Si auiem debilis sil qui
irascitur, duplicein habet poteslalem, prajier eam
qua?. est naturae; adjuval enim eis ira sempcr in ini-
διά τοΰ πλούτου, παραπείθων καί νικών έν άδίκψ*
τρίτην τήν φυσικήν έχων τοΰ σώματος, κα\ δι* έαυ­
τοΰ δρών τδ κακόν. Έάν δέ άσθενήση δ θυμού με νος,
διπλήν έχει τήν δύναμιν παρά τής φύσεως * βοηθέ!
γάρ αύτοΐς δ θυμδς πάντοτε έν παρανομία. Τοΰτο τδ

(72) θυμός, δτι πάσαν κακίαν ανθρώπων έκδι­
δάσκει. θυμός πάσαν κακίαν έκδιδάσκει, oinisso δτι,
et ανθρώπων, sive polius άνθρωπον. GRAB.
(75) Ul. iVe,polius leeendum juxta GraiC. Oxon.
ID. — Hnic loco lux amindilur in not. 5 ad Cle-
menlis Rom. Episl. 1, cap. 31. Pairol. Gr. i. 1 col.
ciem? Hebraice diciiur videre faciem pro familiari-
ter et amice, aut submisse, aliqucm adire, vel cum
eo colloqui. Cf. lext. Hebr. Gen. xxxn, 21, el Ge-
senii Thesaurum ad voccm o*as n° 1, h. DRAXB.
(75) Καϊ γάρ αύτη τή ψυχή αυτός γίνεται ψυ­
χή omissa sunt. GRAB. 1

271. 76) Ιδιοποιείται. Ίδιον ποιείται. Ιο.

(74) Αυθώσι δύο σκήπτρα έν Ισραήλ. Μή add. ! 77) Αιά τής δυνάμεως καϊ τής βοηθείας. Απδ
GfiAB. βοηθείας. Ιο.
(74*) Quid est hoc δρών πρόσωπον, videns fu-
4101 TESTAMENTUM D A N . 1102
«νεύμα αε\ μετά του ψεύδους έχ δεξιών τού Σατανά Α quitate. Hic spirilus semper cum mendacio a dox-
πορεύεται, ίνα έν ώμότητι καί ψεύδει γίνωνται αί iris Salanaj ambuiat, ut in crudelitate et meudacio
πράξεις αυτού. fiant actue ejus.
Α'. ι Ούκούν συνίετε τήν δύναμιν τού θυμού, δτι IV. ι Quapropter intelligite polentiam irae, quo-
ματαία εστίν. Έν γάρ λόγφ παροξύνει (78) πρώτον niam vana esi. In sermonc enim exacerbal primum;
είτα έν έργοις δυνατοί τδν έρεθιζόμενον (79), κα\ έν deinde in operibus fortilical stitnulalum, et in da«
ζημίαις πικραίς (80) ταράσσει τδ διαβούλιον αυτού * mnis amaris conturbat consilium ejus: et ita exsu-
καί ούτως διεγείρει έν θυμψ μεγάλψ τήν ψυχήν αυ­ scitat in ira magna aniroam ejus. jQuando igitur lo-
τού. "Οτε ούν λαλεί τις καθ* υμών, ύμείς μή κινεί­ qukur aliquis adversum vos, ne moveamini in i r a m ;
σθε είς θυμόν · κα\ έάν τις έπαινή υμάς ώς αγα­ et si quis laudet vos ut bonos, oe elevemini, neque
θούς (81), μή έπαίρεσθε, μήτε μεταβάλλεσθε, μήτε transniuieraini vel in delectationem, vel in rigorem
είς τέρψιν, μήτε είς άειδίαν (82). Πρώτον γάρ τέρ­ vultus. Pcimum enim delectat audilum, el ita exa-
πει τήν άκοήν, κα\ ούτως οξύνει τδν νούν, νοήσαι τδ cuit mcntem, ut inlelligai quod exprobratum est:
έρεθισθέν κα\ τότε θυμωθε\ς νομίζει δικαίως δργί- el tunc iratus exisiimat jusle irasci. Si in jacturam
ζεσθαι. Έάν δέ] ζημία ή άπολεία τιν\ περιπέσητε aut perditionem aliquam incideritis, filii, ne turaul-
(83), τέκνα, μή θροείσθε· δτι αύτδ τδ πνεύμα έπι- tuemini; quoniam bic spiritus concupiscere facit
Β

θυμήσαι ποιεί τού άπολομένου , ίνα θυμωθή διά τού quod perdiluuj est, ut irascatur per desiderium. Si
πόθου. Έάν δέ ζημιωθήτε (84) εκουσίως, μή λυπεί- aulem jacluram patiemini voluntarie, ne conlrisle-
σθε * άπδ γάρ λύπης εγείρεται θυμδς μετά ψεύδους. m i n i ; a tristitia enim suscitatur ira cum mendacio.
Έστι δέ διπρδσωπον κακδν , θυμδς μετά ψεύδους, Est aulem malum duplicem habens faciem, ira cum
κα\ συνερώνται άλλήλοις, ίνα ταράξωσι τδ διαβούλιον* ' mendacio, et colloquuntur muluo, ut conturbcnt
ταρασσομένης δέ τής ψυχής συνεχώς, αφίσταται consilium : turbata autem aniroa continue recedit
Κύριος [άπ'αυτής, κα\ κυριεύει αυτής δ Βελιάρ. Dominus ab ipsa, et dominatur ei Beliar.
Ε'. c Φυλάξατε ούν, τέκνα μου, τάς έντολάς τού V . ι Custodile ergo, filii m e i , mandala Domini,
Κυρίου, κα\ τδν νόμον αυτού τηρήσατε * άπόστητε et legem ejus servate; recedite aulem ab i r a , et
δέ άπδ θυμού, καλ μισήσατε τδ ψεύδος, Γνα Κύριος odio habeie mendacium, u l Dominus habitet in vo-
κατοίκηση έν ύμίν. (85) Άλήθειαν λαλείτε [έκαστος bis, el fugiat a vobis Beliar. Veritatem loquamini
πρδς τδν πλησίον αύτοΰ, καί ού μή έμπέσητε είς unusquisque ad proximum saum, et non incidelis
μήνιν κα\ ταραχάς, αλλ* έσεσθε έν είρήνη, έχοντες in iram et turbationes; sed eritis in pace, habeiites
τδν θεδν της ειρήνης, κα\ ού μή κατίσχυση (86) υμών C D
pacis; et non praevalebit adversum vos b d -
e u m

πόλεμος. Αγαπάτε τδν Κύριον έν πάση τή ζωή υμών, lum. Diligite Dominum in omni vila vcslra, et vos-
καί αλλήλους έν αληθινή καρδία. Οίδα γάρ, δτι έν met invicem io veraci corde. Novi enim, quud in
έσχάταις ήμέραις άποστήσεσθε τοΰ Κυρίου, καί προσ- ultimts diebus recedelis a fromino, et offendeiis
οχθιείτε τδν ΑευΙ, καί πρδς Ίούδαν άντιτάξεσθε* Levi, el Judae resislelis; sed noo superabkis eos.
αλλ* ού δυνήσεσθε πρδς αυτούς. "Αγγελος γάρ Κ υ ­ Angelus enim Domini ducil utrosque, quoniam in
ρίου οδηγεί έκατέρους, δτιέν αύτοίς στήσεται Ισραήλ. ipsis slabil Israel. E l cum rtcedelis a Domino, in
Κα\ ώς άν άπόστητε άπδ Κυρίου, έν πάση κακία omni malitia ambulabilis, facienies abominationea
πορεύεσθε, ποιοΰντες βδελύγματα εθνών, έκπορνεύον- gentium, scortantes cum mulieribus iniquorum, et
τες έν γυναιξίν άνομων, κα\ έν πάση πονηρία ενερ­ in omni malitia spirituum erroris operantium in
γούντων έν ύμίν τών πνευμάτων τής πλάνης. Ά ν έ - vobis. Legi enim in libro Euoch justi, quod prin-
γνων γάρ έν βίβλψ Ένώχ τοΰ δικαίου, δτι δ άρχων ceps vester est Satanas, el quod omnes spiriius for-
υμών έστιν ό Σατανάς, κα\ δτι πάντα τά πνεύματα nicalionis et superbiae Levi obedient, ut insidienlur
τής πορνείας κα\ τής ύπερηφανείας τψ Αευΐ ύπα- filiis Levi, et facianl eos peccare coram Domino. Et
κούσονται, τοΰ παρεδρεύειν τοίς υίοίς Λευί, τοΰ filii mei appropinquani L e v i , el simul peccant cum
ποιεϊν αυτούς έξαμαρτάνειν ενώπιον Κυρίου. Κα\ D i s in omnibus : et filii Judae erunf in avanlia, ra-
e

υιοί μου έγγίζοντές είσι τψ Αευΐ, κα\ συνεξαμαρτά- pienles aliena ut leones. Propter boc abducemiui
νοντες αύτοίς έν πάσι* καί υ(ο\ Ιούδα έσονται έν cum eis in capiivitatera, ei illic recipietis omnes
πλεονεξία , αρπάζοντες τά αλλότρια ώς λέοντες. Διά plagas iEgypti, et omnes pravitales geniium : et iia
τοΰτο άπαχθήσεσθε σύν αύτοίς έν αιχμαλωσία, κάκεί revertentes ad Dominum misericwdiam conseque-
άπολήψεσθε πάσας τάς πληγάς Αιγύπτου, κα\ πάσας mini, et ducet vos in sancliiicalionem ejus, clamans
πονηρίας τών εθνών · κα\ ούτως έπιστρέψαντες πρδς vobis pacem. Et orieiur vobis ex tribu Juda et Levi
,Κύρ-.ον, έλεηθήσεσθε, κα\ άξει υμάς είς τδ άγίασμα salutare Domini : el ipse faciet adversus Beliar
αύτοΰ, βοών ύμίν είρήνην. Καλ άνατελεί ύμίν έκ ττ\ς pneUum, et uUionem victori» dabit termiuis ve-

(78) Παροξύνει. Παροξύνεται. GRAB. flnem bujus paragrapbi. b .

(79) Έρεθιζόμενον. Όργιζόμενον. ID. (85) Άλήθειαν. Hinc iu Oxon. ei Canlab. codice
/80) Πικραΐς. Μικραίς. ID. clausula deesse videlur. ID.
(81) Αγαθούς. Αγίους. ΙΒ. (86) Καϊ ού μή κατίσχυση. Omnia in Οχ. cod.
(82) Άειδίαν. Άηδίαν. ID. dcsuni usque ad lsla seuuenlis paragrapbi vcrba :
(83) Περιχέσητε. Περιπέση. Ιο. καϊ έν τοις έθνεσι Σωτηρ. Ιι.
(84) Έάν δέ ζ/ιμιωθητε. Uesunt oninU usque ad
4!<fc TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM. Μ*
stris. Et animas sanctorum captivas liberabit a Rc- Α Ιούδα κα\ Aeut τδ σωτήριον Κυρίου κα\ αύτδς
llar, et converlet corda incredula ad Doniinum, c i ποιήσει πρδς τδν Βελιάρ πόλε μον, και τήν έκδίκησιν
dabii invocantibus eum pacem acternam , el requie- του νίκους δώσει πέρασιν ύμων. ΚαΧ τήν αίχμαλω­
scenl in Eden sancii, et in nova Jerirsalem laelaban- σίαν λάβη άπδ τού Βελιάρ ψυχάς αγίων, κα\ επιστρέ­
tur jusli, quae erit in glorificalionem Dei usque in ψει καρδίας άπειθείς πρδς Κύριον, κα\ δώσει τοίς
saecuhim. E l non aniplins sustinebil Jerusalem de- έπικαλουμένοις αύτδν είρήνην αίώνιον, κα\ άναπαύ-
solationem, neque caplivus ducelur Israel; quoniam σονται έν Εδέμ άγιοι, καί έπί τής νέας Ιερουσαλήμ
Dominus erit in medio ejus, curo hominibtrs con- εύφρανθήσονται δίκαιοι, ήτις έσται εις δόξασμα θεοΰ
versatus, et sanctus Israel rcgnans super ipsos in έως τού αιώνος. Κα\ ούκ έτι υπομένει Ιερουσαλήμ
humililate et paupertaie : et qui credit i n eum, r c - έρήμωσιν, ουδέ αίχμαλωτίσεται Ισραήλ, δτι Κύριος
gnabit in veritate in coelis. έσται έν μέσω αυτής, τοις άνθρώποις συναναστρεφό-
μένος (87), καί άγιος Ισραήλ βασιλεύων έπ' αυτούς έν ταπεινώσει καί έν πτωχέ ία κα\ δ πιστεύων έπ'
αύτώ βασιλεύσει έν άληθεία έν τοϊς ούρανοίς.
Υ Ι . c E l nunc liaiete Dominum , filii mei, el at-Β Cp. ι Κα\ νύν φοβήθητε τδν Κύριον, τέκνα μου, κα\
tendite vobismetipsis a Satana et spirilibus ejus. προσέχετε έαυτοίς άπδ τού Σατανά, και τών πνευμά­
Appropinquate aotem Deo, et angelo excusanti vos; των αυτού. Εγγίζετε δέ τω θεφ, καί τώ άγγέλψ τφ
quonram bic est medialor Dei el hominum , iri pa- παραιτουμένφ υμάς* δτι ούτος έστι μεσίτης θεού κα\
cem Israel. Contra regnum inimici stabit; quapro- ανθρώπων, έπ\ τής εΙρήνης Ισραήλ» Κατέναντι τής
pier sfudet iniraicus subvertere omnes invocantes βασιλείας τού εχθρού στήσεται* διά τούτο σπουδάζει δ
Dominum. Novit enim, quocl in qua dic erediderit έχθρδς ύποσκελίζειν πάντας τούς επικαλούμενους τδν
hrael, cortsummabilur regnum iiiiimci. Ipse ange- Κύριον. Οΐδε γάρ, δτι έν ήμερα (88) πιστεύσει Τσραήλ,
lii§ pacis forlificabil Israel, ne incidat in finem ma- συντελεσθήσεται ή βασιλεία τού εχθρού. Αύτδς ό άγ­
lorum. In tempore autem iniquitatis Israel recedel γελος τής ειρήνης ενισχύσει τδν Τσραήλ, μή έμπεσειν
ab eis Dominus, transibil posl facientem volunla αύτδν είς τέλος κακών. "Εσται δέ έν καιρψ ανομίας
lem ipsius, quoniam nulli angelorum eril ut ei. τοΰ Τσραήλ άφιστάμενος άπ' αυτών Κύριος, μετε-
Nemen ejus eril in onini loco Israel el in gentibus λεύσεται δπισθεν ποιούντα τδ θέλημα αύτοΰ, δτι ού-
Salvalor. Conscrvale igitur vosraetipsos, lilii mci, δενΐ τών αγγέλων έσται ώς αύτφ. Τδ δνομα αύτοΰ
ab omni opere peroicioso, el abjicile iram el umne Ισται έν παντ\ τόπψ Τσραήλ, κα\ έν τοις έθνεσι, Σω-
n^ndacium, et diligile v^rilaleni el ioiiganimilatem, ^ τήρ. Διατηρήσατε ούν εαυτούς, τέκνα μου, άπδ παν-
c l quse audivislis a palre vesiro, tradile e l vos filiis τδς έργου πονηρού, καί άπο^ίψατε τδν θυμδν κα\
vestris, ut recipial vos Paler genlium : erii enim κάν ψεύδος, κα\ αγαπήσατε τήν άλήθειαν κα\ τήν
verax e l longanimis, mansuelus c i bumilis, el do- μακροθυμίαν, κα\ ά ήκούσατε παρά τοΰ πατρδς υμών,
ctens per opera legem Dei. Discedile ergo ab omni μετάδοτε κα\ ύμεΐς τοίς τέκνοις υμών, ίνα δέξηται
injustitia, el adbaercte juslilis legis Domini. Ει sc- υμάς δ Πατήρ τών εθνών* έσται γάρ αληθής κα\ μα-
pclite me prope patres meos. ι κρόθυμος, πράος κα\ ταπεινδς, καί έκδιδάσκων διά
τών έργων νόμον θεοΰ. Άπόστητε ούν άπδ πάσης αδικίας, κα\ κολλήθητε τή δικαιοσύνη τοΰ νόμου
τοΰ Κυρίου. Κα\ θάψατε με (89) εγγύς τών πατέρων μου. »
VII. Ει cum haec dixisset, osciilaius esteos,et Ζ'. Κα\ ταΰτα είπών , κατεφίλησεν αυτούς, κα\
dormivit sonuium perpetuuni. E l sepclierunl euin Οπνωσεν ύπνον αίώνιον. Κα\ έθαψαν αύτδν οί υίο\ αύ­
fllii ejus; et posl haec reduxerunl ossa ojus prope τοΰ* κα\ μετά ταΰτα άνήνεγκαν τά δ στα αύτοΰ σύν­
Abrabam, leaac el Jacob. Quemadmoduro vero prd- εγγυς Αβραάμ, κα\ Ισαάκ,, κα\ Τακώβ. Πλήν ώς
phclavit eis Dan, quod legem bei sui ueglecluri es- έπροφήτευσεν αύτοίς Δάν, οτι έπιλάθωνται νόμον (90)
sent, et abalienali foreni a terra hseredilalis ipso- θεοΰ αυτών, κα\ άλλοτριωθήσονται γής κλήρου αύ-
rum, el a genere Israel, el patria ipsorum; iia et |) τών, κα\ γένους Τσραήλ, καί πάτριας αυτών, ούτως
faclum esl. κα\ γέγονεν (91).
CAPUT VIII. ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η'.
Teitamenlum Nephlhalim, de naturali boniiale. Αιαθήχη ΝεφβαΛεϊμ, χερϊ φυσικής άγαθότητος.
I. Transcriplum tcstamenli Nephlbalira de his, Α'. Άντίγραφον διαθήκης Νεφθαλε\μ, ών διέθετο έν
quae disposuil in lcmpore linis s u i , in anno cenle- καιρώ τέλους αύτοΰ, έν έτει ρλ' ζωής αύτοΰ (92).
simo tricesimo vila? sure. Convenienlibus (iliis suis Συνελθόντων τών υίών αύτοΰ έν έβδόμψ μην\, τε­
in sepiimo mettse, quaria die mensis, ipso sauo τάρτη (95) τοΰ μηνός, ύγιαίνοντος αύτοΰ, έποίησε
exsistente. fccil coenam ipsis ct poluni magnificum. δείπνον αύτοίς κα\ κώθωνα. Κα\ μετά τοΰ έξυπνι-

(87) Τοις άτθρώΛΟίς συναναστρεφόμενος. Sic (89) Καϊ θάψατε με. ΚαΧ έσται τδ γένος μου είς
Barucb, ιιι, 58. Μετά τοΰτο έπ\ γής ώφθη, κα\ έν σωτηρίαν έως τοΰ αίώνος, addil cod. Oxou. ID.
τοίς άνθριόποις συνανεστράφη : Vulg. Posl hcuc in (m Νόμον deesl. 1D.
t*rni ihut est, et cum hominibu$ conversalu* est. (91) Οντως καϊ γέγονεν. ΚαΧ τοΰ σπέρματος ΑΥ­
Quo sane horum Tcslamentorum auctorem respe- τών, omissis ούτως κα\ γέγονεν. Ιο.
xisse nibil dubilo. (92) Ζωής αύτον. Δευτέρψ add. iu ms. T r i n . 1»·
(88) Έν ήμερα. Addc ή . GRAB. ^95) Τετάρτη. Μι$. ID.
4105 TESTAMENTUM NEPHTHALIM. 1406
σθήναι αύτον τδ πρωί, είπεν αύτοίς, δτι * c 'Αποθνή- Α
E l poslquam eicitalus est a somno maue, dixil i U
σκω* » κσΛ ούκ έπίστευον αύτφ. Καί εύλογων Κύριον, lis : f Morior: ι et non crediderunt ei. Et benedi-
έκραταίωσεν, δτι μετά τδ δείπνον τδ χθες άποθανεΖ- cens Domino, confirmavit, quod pesi besternam
ται. "Ηρξατο ούν λέγειν τοις υίοις αυτού* c Ακούσα­ cceuam moreretur. Incoepit igitur dicere filiie euis :
τε, τέκνα μου, υίοΐ Νεφθαλε\μ, ακούσατε λόγους πα­ f Audiie, fllii mei, filii Nepblbalim, audite sermoncs
τρδς ύμων. Έγώ έγεννήθην άπδ Βάλλας· κα\ δτι έν patris vestri. > Ego nalus sum a B a l l a : e l quoniam
πανουργία έποίησεν ή 'Ραχήλ, κα\ έδωκε ν άνθ' εαυ­ astute fecil Rachel, et dedit pro eeipsa Ballam Ja-
τής τήν Βάλλαν τψ Ιακώβ, κα\ έπ\ τών μηρών 'Ραχήλ cob, et super femora Rachel peperit m e ; propier
έτεκέ με· διά τούτο έκλήθην Νεφθαλείμ (94). Κα\ hoc vocalus sum Nepblbalim. E l dilextt me Racbel,
ήγάπησέ με 'Ραχήλ, οτι έπ\ τών μηρών αυτής έγεν­ quoniam super femora sua natus sum; et specie
νήθην καί είδει άπαλδν δντα κατεφίλει με , λέγουσα* tenerum exsislenlem osculala eai m e , dicens :
c "Ιδοιμι άδελφόν σου έκ τής κοιλίας μου κατά σέ. » c Videam fratrem tuum ex ventre meo secundum
"Οθεν κα\ δμοιός μοι ήν έν πάσιν Τωσήφ, κατά τάς te. ι Uiide et similis mei erat in omnibus Joseph,
εύχάς (95) Ταχήλ. Ή δέ μήτηρ μού έστι Βάλλα, Ου- sectuidum petilioncs Racbel. Mater autem mea est
γάτηρ 'Ρουθέου (96), αδελφού Δεβό^ας (97), τής BaNa, GUa Ruthaa, fratris Debore, nulricis Rebec-
τροφού Τεβέκκας* ήτις έν μιά ήμερα έτέχθη, έν ή Β ^ . Balla in una die nata est, in qua et R a -
q u a e

καΐ 'Ραχήλ. Ό δέ Τουθέος (98) έκ τοΰ γένους. chel. Ruibaeus vero ex genere Abrabam erat, Chal-
Αβραάμ, ΧαλδαΤος. θεοσεβής, ελεύθερος καί ευγενής. dseus, Deum venerans, liber et nobilis. Et cum essel
Κα\ αιχμαλωτισθείς ήγοράσθη ύπδ Λαβαν κα\ έδωκεν captivus, emplus esl a Laban; et dedit ei Enam an-
αύτώ Αίνάν τήν παιδίσκην αύτοΰ είς γυναίκα* ήτις ciilam suani in uxurem; qua3 pcpcril filiam, ct vo-
έτεκε θυγατέρα, κα\ έκάλεσεν αυτήν Ζελφάν, έπ' cavit eam Zelpbam, cognomine castelli in quo ca-
ονόματι τής κώμης, έν ή ήχμαλωτεύθη (99). Καί ptivus erat. Oeinde peperil Ballam, dicens : Noviter
έξης έτεκε τήν Βάλλαν, λέγων Καινόσπουδός μου fVstinans filia mea. Confesliin cniin nala feslinavit
ή θυγάτηρ. Ευθύς γάρ τεχθείσα έσπευδε θηλά- lac sugere.
ζειν (400).

Β\ ι Κα\ επειδή κούφος ήμην τοίς ποσ\ν, ώς έλα- ^
φος, έταξε με δ πατήρ μου'Ιακώβ είς πάσαν άποστο-
λήν χαΧ (1) άγγελίαν καί γε, ώς έλαφόν με ευλόγησε.
Καθώς γάρ ό κεραμεύς οΐδε τδ σκεύος, πόσον χωρεί,
καί πρδς αύτδν φέρει τδν πηλόν ούτως κα\ ό Κύριος
πρδς όμοίωσιν τοΰ πνεύματος ποιεί τδ σώμα, κα\
πρδς τήν δύναμιν τοΰ σώματος τδ πνεύμα έντίθησι, κα\
ούκ έστι λοιπδν (2) έν έκ τοΰ ένδς τρίτον τριχός (5)··
σταθμφ γάρ κα\ μέτρφ καί κανόνι πάσα κτίσις Υ ψ ί ­
στου. Κα\ καθάπερ οιδεν ό κεραμεύς ένδς έκαστου
τήν χρή σι ν, ώς ικανοί* ούτως κα\ ό Κύριος οΐδε τδ
\\. ι E l quia pedibus levis eraro, u i cervus, ordi-
navit me palcr meus Jacob in omnem missioncm et
anDuntialionem; et ut cervo mihi benedixit. Quem-
admodura enira figulus novil vas, quantum capit, ct
ad ipsuro fert lutum; ila et Dominus ad similim-
ditiem spirilus iacil corpus, e l ad poientiam corpo»-
ris spirilum imponit, ei non cst jam una leriia cx
ιιno capillo; pendere enim el mensura et regula *\
omnis crealura Altissinii (consislil). E l sicut novlt
iigulus uniuscujusque usum, quibus rebus sufficere
qucat ; ila el Dominus novit corpus, usquequo
1 0

σώμα, έως τίνος διαρκέσει έν άγαθφ, καί πότε άρχε­ sufllcial in bono, Pt quando incipit in malo. Quo-
ται έν κακφ. "Οτι ούκ έστι πάν πλάσμα, καί πάσα niam non esl ulla creatura, nec ulla oogitalio, quam
έννοια, ήν ούκ έγνω Κύριος· πάντα γάρ άνθρωπον non cognovit Dominus ; omnem enim hominero
1 6

έκτισε κατ* είκόνα εαυτού. Ός ή ίσχύς αύτοΰ, ούτω
κα\ τδ έργον αύτοΰ* κα\ ώς ό νούς αυτού, ούτω καί
τδ έργον αύτοΰ· κα\ ώς ή προαίρεσις αύτοΰ, ούτω κα\
ή πράξις αυτού* ώς ή καρδία αυτού, ούτω καί τδ
στόμα αύτοΰ* ώςό όφθαλμδς αύτοΰ, ούτω καί ό ύπνος
αυτού* ώς ή ψυχή αύτοΰ, ούτω κα\ ό λόγος αύτοΰ, ή
έν νόμω Κυρίου, ή έν νόμω Βελιάρ. Κα\ ώς κεχώρι-
σται άνάμεσον φωτδς κα\ σκότους, όράσεο>ςκα\ ακοής*
ούτω κεχώρισται άνάμεσον άνδρδς κα\ άνδρδς, κα\
creavit ad iinaginem suam. Sicut forliludo ejus,
ila et opus ejus; ei aicul mens cjus, ita et opus
cjus; ct sicul praeelcctio ejus, ila el actus cjus;
sicut cor i jus, ila el os ejus; sicui oculus ejus, i u
ct somnub ejus; sicut anima ejus, iia et scrmo ejus,
e >
Ve l in lege Bomiui, vel in lege Beliar. E l sicut d i -
visum est inlermedium lucis el tenebrarum, visus
et audilu» : ita divisum esl iQlertnedium viri et
i r i , el inlermedium nnilicris el muUeris; c l HOD
v

άνάμεσον γυναικδςκαΐγυναικός* καί ούκ έστιν είπεϊν, est diceuduin, quod ulla in re facici vcl similium

" Sap. x i , 21. w

Sap. w , 7. , e
Hebr. iv, 15.

(94) ΈκΛήθην ΝερΟαΛείμ. Pectiliarem rationem (97) Αεβο^ας. Δεββόρας. Ιο.

nouiinis Nepblhalim assignal auclor nosler, diver- (98) 'ΡονΟέος. Τουθαίος. Ιο.
sam ab ea quae a Moyse, Genes. xxx, 8, Iradilur, ac (99) ΉχιιαΛωτεύθη. 'Ι^χμαλωτίσθη. Ιο.
proinde haud approbandam. Genuinum aulem sen- (100) χέγων' ΚαινόσΧονδός
Λ
μον ή βνγάτηρ.
sum hujus nominis, el verborum Moysis de eo, Ευθύς γάρ τεχθείσα έσπευδε θηΛάζεη' dcsuul. H».
dabunt commentalores in citatum locum Gcne- (1) ΆποστοΛήν καί omissa. 1D.
seos. G I U B . (2) λοιπόν. Έλλειπον. Ιο.
(95) Εύχάς. Ευλογίας. ID. (5) Τρίτον τριχός. Omnia ornissa usque ad ή τάτ
(96) 'Ρννθέον. Τουθαίου. ID όμοιων* ID.
 TESTAMENTA XII PATRIARGHARUM. 1108

qwd praesiet (4). Omnia enim in ordine fecit Deus Α δτι έν τφ έν\ τοίς προσώποις, ή τών δμοίων (5).
bona : quinque sensus in capite,et colluni copulavit
capiti, et capillos ad gloriam ; deinde cor ad p n i -
1 T
dentiam, ventrem ad secretionem stomachi , ca- ιβ
lamum ad sanilatem, hepar ad irani, fel ad amari- καρδίαν είς φρόνησιν, κοιλίαν είς διάκρισιν στομάχου,
udinem, ad risum splenem, renes ad nstutiam,
Inmbos ad virtutem, costas ad positionem, spinam
ad fortitudinem, et qu« deinceps. Ua i g i l u r , titii πανουργίαν, ψύας είς δύναμιν, πλευράς είς θήκην,
mei, in ordine sitis in bona, in limore Dei * · , et
nihil inordinatuin facite in conlemptu, neque extra
lempus suum. Quoniam si dicas oculo, audire non
potest": ita neque in lenebris poterilis facei*e opera
lucis.
III. c Ne igitur fealinate In avaritia corrumpere
actus vestros, vel in eermonibus vants seducere
animas vestras, quonlam tacentes in mundilia cor-
dis poteriiis voluiUatem Dei tenere, et abjicere vo-
lantalem diaboli. Sol et luna et stellae non mutant
ordinem suum : ita et vos ne mulclis legcm Dei
1 1
In inordinatione actuum vcstrorum. Genles errante3
et derelinquentes Dominum , mutavcrunt ordinem
suum, et secuti sunt lapides et ligna, sequentes
spiriius erroris. Vos aulem non sic, filii m e i , co-
gnoscentes iti flrmamento, in terra, et in mari, et
in omnibas creaturis, Dominum qui fecit haec om-
uia, ut non efficiamini sicut Sodoma, quae immu-
lavil ordinem nalura3 s u « Similiter autem et
Vigiles immulaverunt ordinem naturse tpsorum,
quibus malcdixil Dominus in diluvio, propter ipsos Q
ab habilattone et fructibus ordinans terram inhabi-
tabilem.
Πάντα (6) γάρ έν τάξει έποίησεν δ θεδς καλά· τάς
πέντε αισθήσεις τή κεφαλή, κα\ τδν τράχηλον συνά­
πτει (7) τή κεφαλή, κα\ τρίχας πρδς δόξαν (8)· είτα
κάλαμον (9) πρδς ύγείαν (10), ήπαρ πρδςθυμδν, χο-
λήν πρδς πικρίαν, είς γέλωτα σπλήνα, νεφρούς είς
δσφύν είς ίσχύν, καΛ τά έξης. Ούτως ούν, τέκνα μου,
έν τάξει έστέ (11) είς αγαθά (12) έν φόβω θεού,
κα\ μηδέν άτακτον ποιείτε έν καταφρονήσει, μηδέ
έξω καιρού αυτού, Ού δύναται ούν, οτι (13) έάν είπης
τω δφθαλμώ, άκουσα ι· ούτως ουδέ έν σκότει ποιείν (14)
έργα φωτδς.
Ρ . ι Μή ούν σπουδάζετε έν πλεονεξία διαφθείραι
τάς πράξεις υμών, ή έν λδγοις κενοίς άπατων τάς ψυ­
χάς υμών, δτι σιωπώντες έν καθαρδτητι καρδίας δυ-
νήσεσθε τδ θέλημα τού θεού κρατείν κα\ άπο^ίπτειν
τδ θέλημα τού διαβόλου. "Ηλιος καί σελήνη κα\ αστέ­
ρες ούκ άλλοιοΰσι τάξιν αυτών · ούτως κα\ ύμείς μή
άλλοιώσητε νόμον θεού έν αταξία πράξεων υμών.
Έθνη πλανηθέντα, καί άφέντα τδν Κύριον ήλλοίω-
σαν τάξιν αυτών, κα\ έπηκολούθησαν λίθοις κα\ ξύ-
λοις έξακολουθήσαντες πνεύμασι πλάνης. Ύμείς μή
ούτως, τέκνα μου* γνόντες έν στερεώματι, έν γ ή , και
θαλασσή, κα\ πάσι τοίς δήμιουργήμασι, Κύριον τδν
ποιήσαντα τά πάντα, ίνα μή γένησθε ώς Σόδομα, ήτις
ένήλλαξε τάξιν φύσεως αυτής. Όμοίως δέ (15) κα\οΙ
Έγρήγορες (16) ένήλλαξαν τάξιν φύσεως αυτών (17),
ούς κατηράσατο Κύριος έπ\ τού κατακλυσμού, δι' αύ-
τούς άπδ κατοικησίας καί καρπών τάξας τήν γην
άοίκητον (18).

I Cor. ι ι , 7.
I f
Eccle. ΧΙΙ, 3, seq.
Ι Λ
I Cor. χιν, 40.
1 9 1 0
1 Cor. ΧΙΙ, 16, seq. t l
Judic. ν , 2 0 ; Job
xxxvnt, 55; Jer. xxxi, 35.· " Judae v, 7.
(4) Ulla in re faciei vel timilium quid prcesiet. Ita quam Georgius Syncellus, aaec. VIII scriptor , in
gonat anliqua versio Roberti, quam hic loci nefas suam Chronographiam pag. 11 seqq., et 24 seqq.
est emendare. GRAB. optimae edilionis Jacobi Goar, verbo tenns translu-
(5) Όμοιων. Hic Graecus textus est corruptus, et lit, ampltssimis dnobus fragmenlis recitatis. Placet
unum alterumve verbtun deest. ID. aulem bic iudieare plures, qui banc pseudo-Enochi
(6) Πάντα . . . . έξης. Haec omnia usqne ad κα\ seuteritiam de angelorum cum mulicribus commer-
τά έξης, in Oxoniensi codice transposiia sunt et cio amplexi snnl. Accipe clarissima nomina Judneo-
sequuntur post μηδέ έξω καιρόν αύτον. Ιο. rum, Pbilonis l i b . De gigantibu$ et Josepbi lib. ι
%

(7) Σννάπτει. Συνάψας. Ιο. Antiq. Jud. cap. 4, nec non ChrbUiaiiorum, Juslini
(8) Καϊ τρίχας πρός δόξαν. Κα\ προσθε\ς αυτή Marlyris Apol. I (uli vulgodicilur), p. 44, A , clApol.
και τρίχας είς εύπρέπειαν κα\ δόξαν. Ιο. II (quae revera, fuit prima), p. 55, D; Athcnagorae
(9) Αιάκρισιν στομάχου, κάλαμον. Διάκρισιν, in Legatwne pro C7instianis, p. 27 et seq.;Clemenlis
στομάχου κάλαμον. ID. — Minime placet allera hiec D Alex. lib. ni Slromat., p.450, D, et lib. v, p. 550,
leclio ms. aliler distincia ac ea quam pra3 se fert B ; Tertulliani \\\). Deidololalria,ca\>. 9 ; De habilu
textus Gracus a Grabio exhibiius. Optime vero illam muliebri, cap. 2 ; De cultn feminarum, cap. 1 0 ; De
se habere puto, quam prae oculis habuisse Rober- velandis virginibus, cap. 7, et lib. ν adversus Mar-
lum, indical ejus versio. Nimirum κάλαμος, non ad cionem, cap. 18; Cypiiani lib. De dhciplina et ha-
prascedentem vocem στομάχου, sed ad sequentem biluvirg\num,% 54, eic. ID. —Lecloren> suum Gra-
υδρείαν, ut recte legit Grabius, referendus. bius bic remiuilad pag. 547 seqq. ubi ex editione
flO) Ύγείαν. L . ύδρείαν. GRAB. Goari emendala et illustrua recitat fragmenta illa
(11) . Έν τάξει έστέ. Έστω πάντα τά έργα υμών. duo libri ι pseiido-Enocbi, qu:e posteruati Syncel-
ID. lus servavil. Nos breviiali sludenles ea consullo
(12) Αγαθά. Αγαθόν. ID. pralirimus. Adeal lector, si placel, Grabium 1. c.
(15) "Οτι deesi. Ιο. vel Fabricium qui ea ex Grabio descripsit in Cod.
(141 Ποιείν. Δυνήσεσθε, add. ID. pseudcpigr. Vet. Test. tom. I, pag. 179 seq. QuSbus
(15) "Ητις έντ\Αλαξε τάξιν φύσεως αυτής. addas velini observala Rich. Simoiiio Biblioih. Crii.
Όμοίως δέ desunl. ID. tom. II, p. 229 seq.
(16) Έγρήγορες. Jam snpra horura mentionem (17) Ένήλλαξαν τάξιν φύσεως αυτών. Omissa.
fecU auctor in Teilamento Ruben, § v, per cos i n - GRAB.
lelligensan^elos: de quibus quae ulroquc loco dixil, (18) AC αυτούς άπό κατοικησίας καϊ καρπών
ex libro I Enocbi el isia quidcm parte desumpsil, τάξας τήν γήν άοίκητον. Desunt. Ιο
«09 TESTAMENTUM NEPHTHALIM. Hlo
Α'. ι Ταύτα λέγω, τέκνα μου, δτι άνέγνωνέν Γραφή Α IV. c Haec dico, filii mei, quoniam legi in Scri-
Αγια (19) Ένώχ, δτι καί γε ύμείς άποστήσεσθε άπδ ptura sancta Enocli, quod et vos recedetis a DO-
Κυρίου, πορευόμενοι κατά πάσαν πονηρίαν εθνών, κα\ mino, ambulantes secundum omnem malitiam gen-
ποιήσετε κατά πάσαν άνομίαν Σοδόμων. Καί έπάξει lium, el facielis secundum omnem tniquiiatem So-
ύμίν Κύριος αίχμαλωσίαν, καί δουλεύσετε εκεί τοίς domorum. Et inducel vobis Dominus capiivitaten),
έχθροίς υμών, κα\πάση κακώσει κα\ θλίψει συγκαλυ- et servielis illic inimicis vestris, el omni poena ei
φθήσεσθε (20), έως άνάναλώση Κύριος πάντας υμάς. iribulalione comprebendemini, usquequo consumai
Καί μετά τδ όλιγωθήναι υμάς κα\ σμικρυνθήναι, Domiiius omnes vos. Et postquam pauci effecti
επιστρέψετε κα\ έπιγνώσεσθε Κύριον τδν θεδν υμών fiieritis elminorali, reveriemini et cognoscetis Do-
κα\ επιστρέψει υμάς είς τήν γήν υμών, κατά τδ πολύ immim Deum vealrum; et convertet vo3 in lerram
αυτού ίλεος. Και έσται, δτ' άν ήξουσιν έν γή πατρψη veslram, secundum mullam misericordiam suam.
αυτών, πάλιν έπιλάθωνται Κυρίου, κα\ άσεβη σου σι, E l eril, cum veuerini in terram palrum euorum,
κα\διασπερεί αυτούς Κύριος έπ\ προσιόπου πάσης rtirsus obliviscenlur Domini, et impie agent, el dt-
τής γής, άχρι τού έλθείν τδ σπλάγχνον Κυρίου, άν­ spergel eos Dominus super faciem univers» lerrae,
θρωπος ποιών δικαιοσύνην, καί ποιών έλεος είς πάν usquequo venerit mlsericordia Domiui,bomo laciens
τας τούς μακράν, κα\ τούς εγγύς (21). jtistiliara et faciens misericordiam in omnes, qui
B

longe sunl, et qui prope sunt **.

Ε'. ι Έν γάρ έτει τεσσαρακοστψ ζωής μου, εΐδον V . c In anno enim quadragesimo vilae m e » , vidi
έν δρεσιν (22) ελαίου (25) κατά ανατολάς Ιερουσαλήμ, in monlibus olei versus orientem Jerasalem, quod
δτι ό ήλιος κα\ ή σελήνη έ στ η καν. Κα\ ίδού Τσαάκ ό «ol et luna s l e t e r u n l . Et ecce Isaac pater pairis
tk

πατήρ τού πατρός μου λέγει ήμίν * « Προσδραμδντες niei dicit nobis: ι Accurreniee tenele unusquisqie
κρατήσατε έκαστος κατά δύναμιν · καί τον πιάσαντος secundum virlotem suam; et apprebendenlis erit
έσται δ ήλιος κα\ ή σελήνη. > Καί πάντες δμού έπε- sol et luna. > Et omnes simul accurrebamus; et
όράμομεν · κα\ δ Αευι έκράτησε τδν ήλιον, κα\ δ Ιού­ Levi lenuil solem, el Judas praeveuiens apprehen-
δας φθάσας έπίασε τήν σελήνην · κα\ ύψώθησαν αμ­ dii lunam; et exaltati suut ambo cum eis. Et cum
φότεροι σύν αύτοίς. Κα\ δντος τούΛευΙ ώς ηλίου, νεα­ esset Levi sicul sol, juvenis quidam tradidit ei r a -
νίας τις έπιδίδωσιν αύτφ βάΐα φοινίκων ιβ', κα\ Τού- mos palmarum duodecim: ei Judas eral splendens
δας ήν λαμπρδς, ώς ή σελήνη, κα\ ύπδ τούς πόδας ul.luna, et sub pedibusejus erant 12 radii. Et ac-
αυτού ήσαν ιβ' ακτίνες. Κα\ προσδραμόντες άλλήλοις currentes ad se invicero Judas el Levi, tenueriiDl
δ Λευΐ κα\ δ Τούδας, έκράτησαν εαυτούς. Κα\ Ιδού Q seipsos. Et ecce taurus in terra, babens duo cor-
ταύρος έπ\ τής γής, έχων δύο κέρατα μεγάλα , κα\ nua roagna, et alas aquike in dorso ejus; et volen-
πτέρυγας αετού έπί τού νώτου αυτού · κα\ θέλοντες tes apprehcndere eum, non poiuimue. Praeveniens
αύτδν πιάσαι, ούκ ήδυνήθημεν. Φθάσας δέ Ιωσήφ autem Josepb cepit eum, el ascendit cum ipeo in
Ιλαβεν αύτδν, κα\ συνήλθεν αύτψ εις ύψος. Κα\ είδον excelsum. E l v i d i (quoniam aderam illic), el eece
(ort ήμην παρών εκεί) κα\ Ιδού Γραφή αγία ώφθη Scriplura sancta apparuil nobis, dicens: «Assyrii,
ήμίν, λέγουσα* ι 'Ασσύριοι, Μήδοι, Πέρσαι, Έλυ- Medi,Persae, Elyrna-i, Gelaoha?i,Cbaldaei,Syri,haire-
μαίοι (24), Γελαχαίοι (25), Χαλδαίοι, Σύροι, κληρο- ditatein obiinebunt in captivilate 12 sceptra Israel. ι
νομήσουσιν αιχμαλωσία τά ιβ' σκήπτρα τού Ισραήλ.»
ς \ « Κα\ πάλιν μετά μήνας έπτά είδον τδν πατέρα VI. cEt rursus post menses seplem vidi patrem
ημών Τακώβ, έστηκότα έν τή θαλασσή Ταμνέ (26)· oosirum Jacob, slanteni in mari Jamne ; et noafilii
καί ημείς οί υίο\ αυτού σύν αύτψ. Καί Ιδού πλοίον ήρ- ejus cumco. Et ecce navis venit velificans, pleua
χετο άρμενίζον , μεστδν ταρίχων, έκτδς ναυτών κα\ sicciscarnibus, sine naulis et gubcrnaloie: inecri-
κυβερνήτου* έπεγέγραπτο δέ, τό JtJLotor Ιακώβ. Κα\ bebatur autem, Navis Jacob. E l dixit nobis paler
λέγει ήμίν ό πατήρ ημών · < Έμβώμεν είς τδ πλοίον noster: c Ascendamus in navem nuslram. ι U l au-
ημών. ι Ός δέ είσήλθομεν, γίνεται χειμών σφοδρδς, ρ icm iiUfaviraus, facla est lempesias vebemeus, et
κα\ λαίλαψ άνεμου μεγάλου , καί, έφεπτάται (27) ό turbo venli raagni; ct avolat pater nosler a nobis,
" E p b e s . ιι, 17. " Habac. ιιι, I I .
(19) Άγια. Vox αγία non lcgilur in ms. Can- babel: Inmari Jammos. Hinc conjicit vir κριτικω
labr. GRAB. τατος, hivc. Tetlamenta scripla primum fuisse Cbal-
(20) ΣυγκαΛυρΟήσεσθε. 'Αναστ ραφή σεσθε. ID. daice; vox eiiim Jamma Cbaldaica esl, idemquc
(21) Και έσται.... καϊ τούς'έγγύς. Omissaom- sonal quod θαλασσή Gra3ce, ei πιατε Latine. A t , i n -
n i a . Ιο. ijuics, si h&c Ua se babeanl, ταυτολόγος eril auclor
(22) Έτ δρεσιν. Add. έν όνείρΐ;), δτι. ID. nosler. Ut quid enim scripserit έν τή θαλασσή Τάμ·
(25) Έλαίον. Έλαιών. ID. ιχας, cum Jamma idem sit ac θαλασσή ? Quidnt vero,
(24) ΈΛνμαΊοι deesl. ID. lnquam ego, Ίάμαας in lextu scripseril auctor;
(25) ΓεΛαχαΐοι. Χελκαίοι. Το. aliusque deinceps nanc vocem exolicam explicatu-
(26) Ίαμνέ. Ιαμνίας. ID.—Richardus Simonius, rus, θαλασσή margini adleveril: quod postea glos-
ηα'ι baec Testamenta conlulil cum ms. bibliolbecae senia in lexlum lrrepseril? Huclenus Simonius.
Uegiae, testatur Biblioth. cril. lom. I I , pag. 231, Videsis Bocbartum in Geograph. sacr. lib. i , cap.
codicem exbibere έν τή θαλασσή Ία μνείας. Sed 55, pag. 654 seq.

i>r«sl,at,inqiiit, le^cre Τάμμας : sic cnim proculdubio

egit episcopus Linrolniensis, cujus vcrsio ila se
(27) Έφεχταται. Lege άφίπταται, sed in cod.
Oxon. esl αφίσταται. G R A B .
1111 TESTAMENTA XII PATRIARCH ARU Μ. 1H2
tenena gobernacula. Et nos tcmpesiate quassati in Α πατήρ άφ' ημών, δ κρατών τους αυχένας. Κα\ ημείς
pelagusferebamur; elimplcia est navls aquis, pro- χειμαζόμενοι έπι τδ πέλαγος έφερόμεθα · κα\ έπλ-q I
cellis undiquequassata, ila ut contrila essel. Joseplt ρώθη τδ πλοίον υδάτων, τρικυμίαιςπερΐ(&£ησσόμενον,
aatem in cyniba fugU; dividimur auiem ei nos in ώστε χα\ συντρίβεσθαι αυτό. Κα\ Ιωσήφ έπΐάκατίου
Ubulis decem. Levi auiem et Judaserant insimul. φεύγει * χωριζόμεθα δέ χαλ ημείς έπ\ σανίδων δέκα.
Dispergimur igitur omnes, usque in terroinos. Levi Αευΐ δέ κα\ Ιούδας ήσαν έπ\ τδ αυτό. Διχσπάρημεν
autem indutus sacco, pro oranibus nobis depreca- ουν πάντες, έως είς τά πέρατα. Ό δέ Αευί περιβαλ­
batur Dominum. Utautem quievit tempestas, aca- λόμενος σάκκον, περί πάντων ημών έδέετοτού Κυρίου,
pbaattigit terrain, velul in pace. Etecce venilpa- "βς δέ έπαύσατο δ χειμών,τδ σκάφος έφθασε ν έπ\τήν
ler noster Jacob, et unaniniiter exsultavimus. γήν, ώς έν ειρήνη. Και ίδού ήλθεν Τακώβ ό πατήρ
ημών, χαλ δμοθυμαδδν ήγαλλιώμεθα.
Y H . c Haec duo aomnia dicebam patri roeo; et d i - Ζ\ ι Τά δύο ενύπνια εΤπον τω πατρί μου · κα\ ειπέ
xit m i b i : ι Oporlet bsec impleri secundum tempas μοι * ι Δεί αυτά πληρωθήναι κατά καιρούς αυτών,
ipsorum, cwn mulia Israel sustinuerit. ι Tunc πολλά τού Ισραήλ ύπομείναντος. ι Τότε λέγει δ πατήρ
dixit paier meas: cCredo, quoniam vivit Joseph: ^ μ ο υ * ι Πιστεύω, δτιζή Τωσήφ· δρώ γάρ πάντοτε,
video cnim semper, quod Dominus connumerat eum δτι δ Κύριος συγκαταριθμεί αύτδν μεθ' υμών. > Κα\
vobiscum. > Et flens dixit: « V i t i s , Josepb fili m i , κλαίων έλεγε· « Ζής, τέκνον μου Τωσήφ, καΐού βλέπω
ct non te video, et tu non ridee Jacob, qui genuit σε, κα\ ούχ δράς Τακώβ τδν γεννήσαντά σε. > Κα\
to* ι Fecit aulem et nos lacrymari in bis sermoni- έποίησε κα\ ημάς δακρΰσαι έν τοίς λόγοις τούτοις.
bas. Et accendebar in visceribus, ut palam faeerem, Καί έκαιόμην τοίς σπλάγχνοις άναγγείλαι δτι πέπρα-
quod veuditus esset; sed timui fralres meos. ται · άλλ' έφοβούμην τούς αδελφούς μου.

VIII. c Ecce, fitii mei, ostendi vobis tempora ex- Η'. ι Τδού, τέκνα μου, υπέδειξα ύμϊν καιρούς έσχα­
trema, quoniam omnia Uenl in Israel. Et vos igi- τους, δτι πάντα γενήσεται έν Ισραήλ. Καί ύμεϊς
lur maudale liliis veslris, ut uniantnr Levi et Judae. ούν έντείλασθε τοϊς τέκνοις υμών, ίνα ένώνται τω
Per Judam enim oiielur salus Israel, et in ipso Αευΐ κα\ τω Τούδα. Διά γάρ τού Τούδα άνατελεϊ
benedicetur Jacob. Per sceptrum enim ejus appa- σωτηρία τψ Τσραήλ, κα\ έν αύτψ εύλογηθήσεται Τα­
rebit Deus, babilans intcr bomines in terra, tit κώβ. Διά γάρ τού σκήπτρου αύτοΰ όφθήσεται Θεδς,
salvei genus Israel; et congregabit justos ex gi>n- κάτοικων έν άνθρώποις έπ\ τής γής, σώσαι τδ γένος
tibus. Si opercmini bonum, filii mei, benedicent Τσραήλ · κα\ έπισυνάξει δικαίους έκ τών εθνών.
vobU et homines et angeli; el Deus gloriticabttur C Έάν έργάζησθε τδ καλδν, τέκνα μου, εύλογησουσιν
per vos in gentibus, et diabolus fugiel a vobis, el υμάς κα\ οί άνθρωποι, κα\ οί άγγελοι· κα\ ό θεδς
bestiee limebunt vos, ct angeli suscipienl vos. Sicut δοξασθήσεται έν τοϊς έθνεσι δι* υμών, κα\ ό διάβολος
cnim si qais filium nutriat bene, perpetuo gralus φεύξεται άφ' υμών, κα\ τά θηρία φοβηθήσονται
et memor esl : ila el in bono opere menioria est υμάς, κα\ οί άγγελοι άνθέξονται υμών. Ό ς άν τις
apud Deum bona. Qui vero non fecerit bonum,buic τέκνον έκθρέψη καλώς, μνείαν έχει άγαθήν ούτως
maledicunt et angeli et homines, et Deus contume- κα\ έπ\ τοΰ καλοΰ έργου μνήμη παρά θεοΰ αγαθή.
lia afficietur per ipsum iu geruibus, et diabolus sibl Τδν δέ μή ποιούντα τδ (28) καλδν, καταράσονται και
vindicat bunc lanquam proprium vas, ei omnis οί άγγελοι, κα\ οι άνθρωποι, καί δ θεδς άδοξη σε ι έν
beslia dominabitur c i , et Dominus odio habebit τοϊς έθνεσι δι' αυτού, κα\ δ διάβολος οίκειοΰται αύτδν
eu*n. Etenim mandata Icgis duplicia sunt, et cum ώς ίδιον σκεύος (29), κα\ πάν θηρίον κατακυριεύσει
arte implentur. t Tempns enim est coeundi cura αύτοΰ, κα\ δ Κύριος μισήσει αυτόν. Κα\ γάρ αί έντο-
uxore sua et tempus abstinendi ab ea ad oratio- λα\ τοΰ νόμου διπλαϊ είσι, κα\ μετά τέχνης πληρούν­
nem s u a m " . E l duo niandala sunt, quae, nisi (iant ται. Καιρδς γάρ συνουσίας γυναικός αύτοΰ (30), κα\
iii ordine suo, pcccalum Iribuunl. Ila cst et in reli- β καιρδς έγκρατείας είς προσευχήν αύτοΰ. Κα\ δύο
quis mandalis. Kfficiamini ergo sapientes in Deo έντολαί είσι· και εί μή γένωνται έν τάξει αυτών,
et prudenles, scientcs ordinem tnandalorum ejus, et άμαρτίαν παρέχουσι. Ούτως έστ\ κα\ έπ\ τών λοι­
legcs omnis rei, ut Domimis diligat vos. > πών εντολών (51). Γίνεσθε ούν σοφο\ έν θεώ κ«\
φρόνιμοι, είδότες τάξιν εντολών αύτοΰ, κα\ θεσμούς
παντδς πράγματος, δπως άγαπήση υμάς δ Κύρυος. ι
IX. E l cuin mulla lalia roandasvel eis, precalus θ\ Κα\ πολλά τοιαύτα έντειλάμενος αύτοις, παρε-
rst, u l iransferant ossa ejus in Hebron,cl sepeliant κάλεσεν, ίνα μετακομισωσι τά όστά αύτοΰ είς Χε-
pum cuni palribus ejus. Ει comedeos el bibens in βρών, καί θάψωσιν αύτδν μετά τών πατέρων αυτού.
liilaritate. animae, velavii faciem suam, et mortuus Κα\ φαγών κα\ πιών έν ίλαρότητι ψυχής, συνεκάλυψε

" Eccle. m , 5. »· I Cor. v n , 5.

(28) Ποιούντα τό. "Οντα. GRAB (30) Αύτον deest. ID.

(i9) Αυτόν ώς Ιδιον σκεύος. Αύτψ , ώς Ιδίω (31) Οντως εστί καϊ έπϊ τών Λοιπών ένζοΛώ*
σκεύει. Ιο. destint. Ιο.
1113 TESTAMENTUM CAi). 1!U
τδ πρόσωπον αύτου, κα\ Απέθανε. ΚαΧ εποίησαν ot Α eel. Ε( fecerunt iilii ejus secundvm omnfe, quae-
υίοΐ αυτού χατά πάντα, δσα ένετείλατο αύτοίς Νεφθα- cunque mandavit eie Nepbtbalim paier eoram.
λε\μ δ πατήρ αυτών·
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ θ\ CAPUT IX.
Αιαθήκη Γάδ, Λερϊ μίσους. Tettamentnm Gad, άε odio.
Α'. Άντίγραφον διαθήκης Γάδ, ά έλάλησε τοις υίοϊς 1. Transcriptum testamenli Gad, qu&cunque locu-
αυτού, έν έτει ρκε' τής ζωής αύτοΰ. ι Έβδομος (55) tus est rtliis suis in anno cenlesimo vicesimo septi-
υίδς έγενόμην τω Ιακώβ, κα\ ήμην ανδρείος έπ\ τών m<r(32) vitae suae, dieens : < Septimus filius natus
ποιμνίων. Έγώ έφύλαττον έν νυκτ\ τδ ποίμνιον, και ftum Jacob, et eram forttsin grcgibus.Egocnstoditi
δταν ήρχετο δ λύκος, ή λέων, ή πάρδαλις, ή άρκτος in nocie gregem; el qnando venit lupus, vei leo, vfel
(34) έπ\ τήν ποίμνην, κατεδίωκον αύτδν, κα\ πιάζων pardus, vel ursus supergregem,persequebar euro,et
τον πόδα αύτοΰ τή χειρί μου, κα\ γυρεύων έσκότουν, apprehendens pedem ejus tnanu meaetingyrumvol-
κα\ άκοντίζων αύτδν έπί δύο σταδίους, ούτως άνήρουν. vens obtenebrabam, et projiciens euni duo sladia,
Ό σύν Το>σήφ έποίμαινε μεθ' ημών ώς ήμερων λ', i»a interficiebaro. Josepb igitur pascebat grogem no-
κα\ τρυφερός ών, έμαλακίσθη άπδ τοΰ καύματος (35) · β biscum circiier dies Iriginta; et cum tener essel, i n -
κα\ ύπέστρεψεν είς Χεβρών πρδς τδν πατέρα αύ­ Armatus est ab acslu; el reversus est in Hebron ad
τοΰ · κα\ άνέκλινεν αύτδν πλησίον αύτοΰ, δτι ήγά- palrem suum : et reclinavit cum juxta se, quo-
πα αυτόν. Κα\ ειπεν Ιωσήφ τω πατρί ημών, δτι οί niam diligebat eum. Et dixil Joseph patri nostro,
υ\ο\ Ζελφάς κα\ Βαλλάς θύουσι τά καλά, κα\ κατε- quod fllii Zelpbae et Balae mactanl bona, et devo-
σθίουσιν αυτά γε, παρά γνώμην Τούδα κα\ Τουβήμ. rant ipsa, insciis Juda el Ruben.Sciebat enimquod
Είδε γάρ δτι άμνδν έξελόμην έκ τοΰ στόματος τής agnum eruebam ex ore ursae, et illam interfeci, et
άρκτου, κάκείνην έ θανάτωσα, καί τδν άμνδν έθυσα, agnum mactavi, (de quo contristabar, quoniam non
(περί ού ελυπούμην , δτι ούκ ήδύνατο ζήν),κα\ έφά- potuit vivere) et comcdebaraus ipsuni : ct dixil patri
γομεν αυτόν · κα\ είπε τω πατρ\ ημών (56). Και ένε- nostro. Et moieste ferebam istud verbum Joscph,
κότουν τω Ιωσήφ περ\ τοΰ λόγου τούτου , έως usque in diem venditionis cjus in iEgyptum. Ει
ημέρας διαπράσεως αύτοΰ είς ΑΓγυπτον. Κα\ τδ spiritus odii erat in me; et uolui Joseph aut audiro
πνεΰμα τοΰ μίσους ήν έν έμοί · κα\ ούκ ήθελον , ούτε aut videre. Et coram facie nostra redarguit nos,
βι* οφθαλμών, ούτε δι' ακοής ίδείν τδν Ιωσήφ. Κα\ quoniam sine Juda comedimus pecora : et omnia,
κατά πρόσωπον ημών ήλεγξεν ημάς, δτι άνευ Τούδα quiccunque dixit patri, persuasit ei.
έσθίομεν τά θρέμματα · ναΧ πάντα, δσα έλεγε τώ πα- C
τρί, έπείθετο αύτώ.
Β. c Όμολογώ νΰν τήν άμαρτίαν μου, τέκνα, δτι II. < Confiteor nunc peccatum meum, fllii, quod
πλειστάκις ήθελον άνελείν αύτδν, δτι έως ψυχής έμί- saepe volui occidere eum, quoniam usque ad ani-
σουν αύτδν, κα\ δλως ούκ ήν έν έμο\ ήπατα ελέους roam odio babui enm, et omnino non erant in nic
είς αυτόν (57). Καί γε διά τά ενύπνια προσεθέμην viscera misericordi» erga ipsum. Et propter som-
μίσος, κα\ ήθελον αύτδν έκλείξαι έκ γής ζώντων, δν uia ipsius concepi odium, et volui ipsum delingere
τρόπον έκλείχει δ μδσχος τά χλωρά άπδ τής γής (58). e terra viventium, quemadmodum delingit vitulus
Αιδ έγώ κα\ Ιούδας (59) πεπράκαμεν αύτδν τοίς Ίσ- berbas a terra. Propter quod ego et Judas vendidi-
μαηλίταις λ' χρυσίων (40) · καί τά δέκα άποκρύ- mus eum lsmaelitis triginta aureis; et decem abs-
ψαντες, τά κ* έδείξαμεν τοις άδελφοϊς ημών. Κα\ cundentes, viginti ostendimus fratribos nostris. Et
ούτως τή πλεονεξία έπληροφορήθην τής αναιρέσεως ha avaritia aniraum in caedem ejus obitrmaveram.
αύτοΰ. Καί ό θεδς τών πατέρων μου έ^ύσατο αύτδν Detis autem patrtim meorom eripuit eum de mani-
τών χειρών μου, ίνα μή ποιήσω άνομη μα έν Τσραήλ. bus meis, ut non facerera iniquilaiem in Israel.

(32) Vicnimo εερίίηιο. Sic exstat in uiroquo codice D gnat. llnde variae Rabbinorum conjcclune. Con-
Lalino. Sed ulerque Gracus babet ρκε', adeoque in irarius est noslto auclori R. Salomo, dum non
alterutro est vitinm. Diflicile auTem est diccre, in filios Balse et Zelpba3, sed Lea3, a Josepbo accusatos
quo ; ac parumreferi.—liaGrabiusapud Fabricium. fingit, et quidein ob deyoratum Jiierubriim dc vivo
(53) "Εβδομος. Έννατος babel codex Oxon., sed animaiile; quod crat contra legem Dei Noae dalam,
male, ut ex Genes.xxx constat. In. Gen. lx, 4. Sed nolo bisce incerlis immorari. GRAB.
(34) H πάρδαλις, ή άρκτος. Dosunt. 1D.
m
(57) Καϊ δλως ούκ tr έμοϊ ήπατα ελέους
(35) Έμαλακίσθη άπό του καύματος. Έκαυμα- είς αύτόγ. Desunt. 1D.
τίσθη ύπδ τού καύσωνος , babet Oxoniensis codex.
Cui licet quoad priorem vocem praferendus videa- (38) *Or τρόπον έκλείχει ό μόσχος τά χλωρά
tur Cantabrigiensis, in quo est έμαλακίσθη : quoad άπό της γης. O.nissa sunt. 1D. — Alludit ad (exlum
poslcriorem tamen ipse mihi niagis placct. Καύ­ Num. x x i i , 4: Νύν έκλείξειή συναγωγή αύτη (Ισραήλ)
σων quippe signiiical formalem uiorbum , fcbriin πάντας τούς κύκλο) ημών, ώσε\ έκλείξαι ό μόσχος
scilicet ardentem, in quam Josepbus incidissc dici- τά χλωρά έκ τού πεδίου. DRACH.
tur. ID. (39) Ιούδας. Συμεών perperaiu babet cod. Oxon.
(36) Είπε τφ πατρϊ ημών. Declarat auctor bis GRAB.
verbis, qua de re Josepbus fralrcs apud palrcni (40) Χρυσίων. Aureos dicit auctor ex versbme
accusaverit: accusasse euim cxpresse ait Scripiura Gracca τών Ο'. Triginta nunieratrum Lalino vulgaio
Genes. xxxvu, 2 ; sed capiia accusaiionis non desi- Interprctc, juxia quasdam cdiiiones; in utroque
4145 TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM. 4146
Α Γ . ι Καί νΰν αχούσατε , τέκνα μου, λογούς αλη­
III. c Et nunc audite, fllti niei, sermones verlta-
tis,ut faciatis juslitiam,et omnem legem Altiesimi; θείας, τοΰ ποιεϊν δικαιοσύνη ν, κα\ πάντα νόμον Υψί­
et ne erretis spirilu odii, quoniam malus est in στου· κα\ μή πλανάσθε τω πνεύματι τοΰ μίσους,
omnibus actibus hominum. Omne quodcunque fe- δτι κακδν έστι έπ\ πάσαις πράξεσιν ανθρώπων. Πάν
cerit (homo), qui odit aborotnatur; si faciat legem δ έάν ποιή, δ μισών βδελύσσεται" έάν ποιή νόμον
Domini, non laudat eum; si limeat Domimim, et Κυρίου, ούκ επαινεί τούτον · έάν φοβηται Κύριον,
vclil jusia, bunc non diligit; veritatem viluperat, κα\ θέλη δίκαια, τούτον ούκ αγαπά· τήν άλήθειαν
dirigenli prospere rcs suas invidet, obtrectationem d/έγει, τώ κατορθοΰντι φθονεί, καταλαλιάν ασπά­
ampleclitur, arrogantiam amat; quoniara odium ζεται, ύπερηφανίαν άγαπ$· δτι τδ μϊσος έτύφλωσε
exca?cuvil anitnam ejus, sicut et ego respiciebam τήν ψυχήν αύτοΰ , καθώς κάγώ έβλεπον έν τψ Ι ω ­
in Josepb. σήφ (44).
IV. c Cavete igitur, filii mei, ab odio, quoitiaui Α'. c Φυλάξασθε ούν, τέκνα μου, άπδ τοΰ μίσους,
in ipsum Dominum iuiquitaleru facit. Non enim δτι έπ' αύτδν τδν Κύριον άνομίαν ποιεί. Ού γάρ θέ­
vult audire verba mandatorum ejus de dilectione λει άκούειν λόγων εντολών αύτοΰ περ\ αγάπης του
proximi, el io Oeum peccat. Si eniin delinquat fra- πλησίον, κα\ είς τδν θεδν άμαρτάνει. Έάν γάρ
ter, stalim vult annunliare omnibus, et festinal ut Β πταίση (42) δ άδελφδς αύτοΰ, ευθύς θέλει άναγγεϊλαι
judicetur pro boc delicto, et punitus niorialur. Si πάσι, κα\ σπεύδε·, Γνα κριθή περ\ αύτοΰ, καί κολα­
aulem fuerit servus, accusal eum apud dominum σθεί άποθάνη. Έάν δέ δούλος ή , συμβάλλει· αύτδν
ejus, et in om: i tribulatione aggreditur eum, si πρδς τδν κύριον αύτοΰ, κα\ έν πάση θλίψει επιχειρεί
quo modo inlerficiat eum. Odium enim operalur κατ' αύτοΰ, εΓ πως θανατώσει αυτόν (45). Τδ γάρ
cuin bomieidio, etsecundum bene operanilum profe- μίσος (44) συνεργεί τψ ,φόνω (45), κα\ κατά τών εύ-
ctum, audiens aut videns semper languescit. Quera- πραγούντων τήν προκοπή ν, άκούων ή δρών, πάντοτε
adniodum enim dileciio etiam mortuos cupit viue ασθενεί. "Ωσπερ γάρ ή αγάπη καί τούς νεκρούς θέ­
rcsiituere, et illos qui sunl in sentenlia mortis, λει ζωοποιήσαι, κα\ τούς έν άποφάσει θανάτου θέλει
vtilt a morte rcvocare : ita odiuro vivenles vult άνακαλέσασθαι · ούτως τδ μίσος τούς ζώντας θέλει
occidere, et eos qui paululum quiddam peccave- άποκτείναι, κα\ τούς έν όλίγψ άμαρτήσαντας ού θέλει
vinl, indignos vita ju-dicat. Spiritus eniiu odii per ζήν. Τδ γάρ πνεΰμα τοΰ μίσους διά τής όλιγοψυ-
pusillauimitatem cooperatur Satatiae in omnibus in χίας συνεργεί τψ Σαταν$ έν πάσιν είς θάνατον τών
mortem bominum : spirilus autem dilcctionis in ανθρώπων · τδ δέ πνεύμα τής αγάπης έν μακρο-
longanimilate cooperalur legi Dei in salulem homi- 0υμία συνεργεί τώ νόμψ τοΰ θεοΰ είς σωτηρίαν
(

num. ανθρώπων.
V. < Malura est odium, quoniana permanet con- Ε'. c Κακδν τδ μίσος, δτι ένδελεχεί συνεχώς τψ
tinuc cum mendacio, loquens adversus verilalem, ψεύδει, λαλούν κατά τής αληθείας, κα\ τά μικρά με­
el parva magna facit, tenebris iucem adbibet,dulce γάλα ποιεί, τδ σκότος φώς προσέχει (46), τδ γλυκύ
amarum dicit, et calumniam edocet, et bellum, et πικρδν λέγει, καί συκοφαντίαν έκδιδάσκει, κα\ πόλε-
injuriam, et omnem abundantiam malorum, et μον, καί ύβριν, και πάσαν πλεονεξίαν κακών, κα\
veneno diabolico cor implet. Haec edoctus experien- ίοΰ διαβολικού τήν καρδίαν πληροί (47). Ταΰτα έκ
tia dico vobis, ul fugiatis odium, et adbserealis πείρας λέγω ύμϊν δπως φεύξησθε τδ μίσος (48), καί
dilectioni Domini. Juslitia ejicit odium, humilitas κολληθήτε τή αγάπη τοΰ Κυρίου. Ή δικαιοσύνη έκ-
occidit odium. Jusms enim el bumilis erubescit βάλλει τδ μίσος , ή ταπείνωσις αναιρεί τδ μίσος. Ό
facere injuste, non ab alio reprebensus, sed a pro- γάρ δίκαιος και ταπεινδς αίδεϊται ποιήσαι άδικον,
prio corde, quoniam Dominus prolegil (49) consi- ούχ ύπδ άλλου καταγινωσκόμενος, άλλά ύπδ τής ίδιας
lium ejus. Non obtrectal viro, quia tiiuor Allissimi καρδίας, δτι Κύριος έπισκέπει (50) τδ διαβούλιον
vincit odium. Ttmons enim non offendit Dominum; αυτού. Ού καταλαλεϊ άνδρδς (51), επειδή ό φόβος τού
non vult omnino, ne cogitatione quidem, iajusta ]D Υψίστου νικά τδ μίσος. Φοβούμενος γάρ μή προσ­
facere adversus bominem. Haec ego uliirno co- κρούσει Κυρίψ· ού θέλει τδ καθ* δλον (52), ουδέ Ιως
gnovi, posteaquam poenitui de Josepb. Quae enim εννοιών, άδικήσαι άνθρωπον. Ταύτα έγώ έσχατον
auien discodit ab Ifcbrceo texlu , qui habel viginti (42) Πταίση. Πέση. ID.
argenteos, Gen. XXXVII, 28. GRAB. — A p u d Hierony- (45) Κατ' αντον, εϊ πως Θανατώσει αυτόν. Αύ­

1
mum lanien in Qucett. Hebraic. lom. II, p. 540, A , τψ, ειπως θανατωθή. ID.
edil. Paris., versio anliqua prae se ferebat, viginti 44) Τό γάρ μίσος. Ό γάρ φθόνος. ID.
aureis. Yulgala autem nova viginli argenieis. Hinc 45) Φόνφ. Φθόνψ, invidia, ins. T r i n . ID.
ipsemet Hieronymus in Mallh. χ χ ν ι , loin. IV, pag. 46) Τό σκότος φως προσέχει. Desnnt. ID.
426, F : ι Joseph, ait, ιιοιι ui mulli puianl juxla 47) Καϊ πάσαν πΛεονεζίαν κακών, καϊ Ιου
L X X Interprcics , viginti aureis vendilus est; sed δίοβοΛικοΰ τήν καρδίαν πληροί. Oini&sa siinf. b .
juxla Hebraicam veritatem, viginti argenteis.» Qtia (48) Φεύξησθε τό μίσος. Έξώσητε τδ μίσος τού
de re Ambrosius lib. De Joseph, cap. 5, pag. 488 : διαβόλου. Ιο.

ί
ι ldeo, iuquit, alibi v i g i n l i , alibi viginli el quiu-
que aureis, alibi iriginla inveniiuus einptum Jo-
s c p h . — Ita hic quoque diversitas: vel viginli, vtl
triginta aureorum vcl argenteoruro, etc. »
(41) "Οτι τό μίσος ..έντφ Ιωσήφ. Omissa. GRAB.
49) Protegit. Itupicii juxla Ox. Gr. ID.
50) Έπισκέπει. Επισκοπεί reciius. Ip.
51) Άνδρος. Όσίου add. Ιο.
(52) Kaff δλον. Καθόλου. Ιρ.
1117 TESTAMENTUM GAD. 1113
ζγνων μετά τδ μετανόησα* με περ\ τοΰ Ιωσήφ. Ή Α secundum Dcum est vcra poenUciUia* ', occidit ίηο- 1

γάρ κατά θεδν αληθής μετάνοια αναιρεί τήν άπεί- bedientiam, el fugat tenebras, et illuminat oculos,
θειαν (53), καί φυγαδεύει τδ σκότος, κα\ φωτίζει τους ei cognitionem tribuit animae, et ducit consilium
οφθαλμούς, καί γνώσιν παρέχει τή ψυχή, κα\ οδηγεί ad satulem; et quae non didicit ab hominibus,
τδ διαβούλιον πρδς σωτηρίαν, καί ά ούκ έμαθεν άπδ novit per poenitentlam. Induxit enim mibi Deus
ανθρώπων, οΐδε διά της μετανοίας. Έπήγαγε (54) segritudinem hepalis; et nisi oraliones patris mei
γάρ μοι ό θεδς νόσον ήπατος, κα\ εί μή εύχα\ τοΰ Jacob pravenissent, parum abfuit quin desiisset \n
πατρός μου Ιακώβ, ολίγου διεφώνησεν (56) άπ' έμοΰ me (55) spiritus ineus. Per quae enim bomo peccat,
τδ πνεύμα μου. Δι' ών (57) γάρ άνθρωπος παρανομεί, per illa et punitur»*. Quia igitur disposiia erant
δι* εκείνων κα\ κολάζεται. Έπε\ ουν άνέκειτο τά bepata mea immisericorditer adversut Joseph, m
ήπατα μου ανηλεώς κατά του Ιωσήφ, τώ ήπατι bepate paiieus immisericorditer, judicium perluli
πάσχων ανηλεώς, έκρινόμην έπ\ μήνας ένδεκα , per menses undecim, secundum tempus i n quo
καθ* δσον χρόνον ένεϊχον τψ Ιωσήφ , έως ίνα πρα- insidiabar Josepb, usque dum venderetur.
θή (58).
Cp. c Κα\ νΰν, τέκνα μου, αγαπήσατε έκαστος τδν ν ϊ
· - 1 Ε
» diligite unusquisque fra-
ι n u n c m m e i

άδελφδν αύτοΰ, καί έξάρατε τδ μίσος άπδ τών καρ- suum, et auferte odium a cordibus vestris, d i -
t r e i T 1

διών υμών, άγαπώντες αλλήλους έν έργψ, κα\ λόγψ,
καί διανοία ψυχής. Έγώ γάρ κατά πρόσωπον τοΰ
πατρδς ημών είρηνικά έλάλουν τψ Ιωσήφ (59), κα\
εξελθόντος μου, τδ πνεΰμα τοΰ μίσους έσκότιζέ μου
τδν νουν, κα\ έτάρασσέ μου τήν ψυχήν, τοΰ άνελείν
α'»τόν. Αγαπάτε (60) ούν αλλήλους άπδ καρδίας· κα\
έάν άμάρτη είς σέ, είπε αύτψ έν είρήνη, έξορίσας τδν
ίδν τοΰ μίσους, καί έν ψυχή σου μή κράτησης δόλον ·
κα\έάν δμολογήσας μετανοήση, άφες αύτψ· έάν τε
αρνείται, μή φιλονείκει αύτψ, μήποτε δμόσαντος αύ­
τοΰ, δισσώς άμαρτήσης.Μή άκούση έν μάχη αλλότριος
μυστήριον υμών ίνα μή μισήσας σε έχθράνη, κα\
μεγάλη ν άμαρτίαν έργάσηται κατά σού * δτι πολλάκις
δολοφόνησα: (61), ή περιεργάσεταί σε έν κακψ, λα- £
βών άπδ σού τδν Ιόν. Έάν ούν αρνείται, κα\ αίδεσθή
ελεγχόμενος, ήσυχασθή (62), μή έξάξης αυτόν. Ό
γάρ αρνούμενος μετανοεί, τοΰ μηκέτι πλημμελήσαι
είς σέ· άλλά κα\ τιμήσει σε, κα\ φοβηθήσεται, κα\
ειρηνεύσει. Έάν δέ αναιδής έστι, κα\ ένίσταται τή
κακία, καί ούτως άφες αύτψ άπδ καρδίας, κα\ δδς τψ
θεψ τήν έκδίκησιν.
Ζ'. c Έάν τις υπέρ υμάς εύοδοΰται, μή λυπεϊσθε·
άλλά κα\ εύχεσθε υπέρ αύτοΰ, ίνα τελείως εύοδοΰται.
"Ισως γάρ ύμίν συμφέρει ούτως* κα\ έάν έπί πλεϊον
ύψοΰται, μή φθονείτε, μνημονεύοντες, δτι πάσα σαρξ
άποθανεϊται. Κυρίφ δέ ύμνον προσφέρετε, τψ παρέ<
χοντι τά καλά καί συμφέροντα πάσιν άνθρώποις. D
ligentes vosmet invicein iu opere, el sermone, et
cogitatione anima?. Ego enim corara facie patris no-
fttri pacillca loquebar ad Josepb ; ct excunle me,
spiritus odii obtenebravit intellectum meum, ettur-
bavic animam meam, ad occidendum eum. Dtligtie
igitur vosmet invicem ex corde; et si peccet in te
(aliquis) dic ei in pace " , exterminans venenura
odii, et in anima lua ne teneas dolum : et si conii-
tens pceniteat, remitle e i ; elsi negat, ne coniendas
cum eo, ne quando jurante eo, dupliciter pecces.
Ne audiatalienus in conlentione secreium vesinim;
ne odiens te inimicetur, et magnum peccatum opc-
retur adversus te; quoniam mulloties dolo loquetor
tecum, vel perscrulabitur (e in malo, accipiens a te
venenum. Si igitur neget, et erubescat redarguttis,
et quiescat, needucas euni.Negans enim resipiscit,
ut non amplius delinquat in te; sed et honorabilte,
et timebit, et paciflcus eriu S i vero inverecundtis
est, et instat malitise; et ita remiltc ei ex corde, tt
da Deo vindiclam * · .
' VII. c Si quis plus quam vos prospcraiur, ne con-
tristemint; sed etorale pro ipso,utperfccte prospe-
retur. Forte enim vobis expedit iia : et si plus ex-
altatus fuerit, ne invideatis, recordanles, qtiod om-
nis caro morietur. Domino autem hymnum offerle,
tribuenti bonaetutilia omnibus hominibus". Scru-

• II Cor. νιι, 10. «· Sap. x i , 47.

T M
Matth. x v m , 45; Luc. x v n , 3.
(53) ΑπεΙθειαν. "Αγνοιαν. GRAB.
(54) Έπήταγε. Τούς
- επιστρέφοντας δέχεσθαι
additcodex Οχόιι. Quae alium prorsus sensum fa-
eiuni, quasi ba?c verba ad Deuin esscnt rcferenda ;
sed praefero lectionein Ganlabrigiensem. ID.
(55) Dcsiisset in me. IMssonuissel α me. Grapca
vox occurrit, Exod. xxiv, u ; Jos. χχιιι, 14, etc.
(56) ΌΑιγον διεφώνησεν. Έφθασαν, add. in cod.
Oxon. ID.
(57) Αι' ών, κ. τ. λ. Hanc senteniiam exscripsit
auctor ex Sap. χι, 47, ubi ipsissima pene vcrba oc-
currunl : Αι' ών τις άμαρτανει, διά τούτων κολάζε­
ται. V u l g . : Per q%im quis peccat, ρεν hoec el torque-
tur.
(58) Καθ* δσον χρόνον ένειχον τφ Ιωσήφ, έως
ϊνα πραβή. Dcsunt. GRAB.
(59) Είρηνικά έΜΙΖονν τφ Ιωσήφ. MOUCS , Ge-
nes. χχχνιι, ν . 1, dc fratiibus Joscpbi ait : Oduunt
" Roin. x n , 19. 1 1
Isai. i , 5
eum. nee poterant quidquam pacifice ad eum loquu
Auciorvero Teslanunlorum hajc verba non universe
inlelligi voluil, sed ad colloquia fratruin imer se
restrinxil, iudeque Gaduin coram patre Jacob paoi-
flta cum Josopbo vcrba niiscuisse dixit. ID.
(60) Αγαπάτε, κ. τ. λ. Omissa omnia usque ad
περισπασμίν τών ανθρώπων. ID.
(61) ΑοΛοφονήσαι Legriidum pulo δολοφονήσει,
idque Laline reddcndum dolo occidei le. Id quippe
signilicat verbum δολοφονεϊν, non auleni dolose io-
qui, u l Kobcrtus Iransiulit, legcns forle δολοφωνεϊν;
uuain lamenvocem in nullo auclore legisse raemini.
Accedit, quod ccedes per dolum fucta antccedenti-
bus magis congruat, qiiam colloquium dolotum :
quippe grandis peccati mentio facia eral, qualeest
ulique hoiuicidium. ID.
(02) ΊΙσνχασθή. Hic inscrcndura vidctur καί.
 1119 TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM. 1120
tare judicia Domini, et ila dimitlet (64), et quiescet Α Έξέτασον κρίματα Κυρίφ (63), κα\ ούτως καταλείψει
consiliani luum Si vepo et ex malis quis ditatus καί ησυχάζει (65) τδ διαβούλιον σου. Έάν δε κα\έκ
fuerit, sicut Esau frater palris mei, nolileaemulari; κακών τις πλουτίση, ώς Έσαΰ δ πατράόελφός μου,
tcrmiuum enim Domini suscipietis. Vei enim auferl μή ζηλώσητε· δρον γάρ Κυρίου έκδέξασθε. ΤΒ γάρ
baic in malis, vel pocnitenlibus dimiltit, vel impoe- αφαιρείται αυτά έν κακοΐς, ή μετανοούσιν άφίησιν,ή
niienti servat inseternum (66) pumlionem. Nam άμετανοήτφ τηρεϊ είς αίώνα τήν κόλασιν. Ό γάρ πέ­
pauper, ct invidia carens (67), in oranibus Domino νης, κα\ άφθονος, έπ\ πάσι Κυρίφ ευχάριστων, αύτδς
gralias agens, ipse apud omnes ditatur, quoniam παρά πάσι πλουτεϊ, δτι ούκ έχει τδν πονηρδν περι-
nou babet perniciosam depracdalionem (68) bomi- σπασμδν τών ανθρώπων. Έξάρατε ουν τδ μίσος άπδ
mini. AuCerte igitur odium ab animabus vestris, el τών ψυχών υμών, κα\ αγαπήσατε αλλήλους έν εύθύ-
diligile vosmel invicem hi recliludine cordis. τητι καρδίας.
VIII. c Dicite aulem c l vos baec iiliis veslris, ul Η'. c Είπατε δέ κα\ ύμεις ταύτα τοις τέκνοις υμών,
bonorenl Judam et L e v i ; quoniam cx eis orielur δπως τιμήσωσιν Ίούδαν και Αευΐ* δτιέξ αυτών άνα-
vobis Dominus, Salvator Israeli. Cognovi eniinquod τελεί ύμϊν Κύριος, σωτήρ τψ Ισραήλ. Έγνων γάρ
in line recedent filii veslri ab eis, et in ouini per δτι έπ\ τέλει (69) άποστήσονται τά τέκνα υμών άπ'
„_ —, — r

nicie, et malignilate, et corruptione erunl coram
Domino. ι E l paululum quiescens, rursus dixil eis :
« Filii mei, obeditepatri vcslro, el sepelile me prope
palres meos. > Et elevans pcdes suus, dormivit in
pace. Etpost quinqueannos reduxemni eum, et po-
sueruol eum in Hebron cum palribus ipsius.
CAPUT X .
Testamentum Aser, de duabus faciebus malitios el
virlulis.
1. Transcriptum testamcmi Aser, quae loculus
est filiis suis cenlesimo vicesimo anno (72) vitae
suae. Adbuc sanusexsislens, dixil eis : cAudile, iilii
Aser, pairem veslrum, et omne recium coram Deo , ( τοΰ πατρδς υμών, κα\ πάν τδ εύθές ενώπιον τοΰ Θεού
ostendam vobis. Duas vias dedil Dominus flliis ho- '
iDinum, duo consilia, el duos aclus, el duo loca, et
duos lines. Ideoque omnia duo sunt, unum contra
unum.Viaeduae, boniet mali; in quibus sunt duo con-
silia in pecloribus nostris, dijudicautia cas. Si igilur
anima velit in bouo, [ad bonum ducitur liomo] (75*),
oinnis actus ipsiusesi in juslilia ; el si peccet, illice
resipiscit. Juslaenim cogitans,cl abjiciens liialitiam,
slatim everlit malum, eteradicat peccatum. Si vero
ad malum declinal consilium, omnis actus ejuscsl
in nialilia, et repellens bonum assumil malum; et
constilulus sub doiuinio Reliar, elsi bonum aliquod
operelur, in nialiliam hoc converlil. Cum enim i n -
ceperil quasibonum faciens, lincni aclionis ejus in
malum opus pcrducit. Qutalhesaurus diaboli vcncno |)
perniciosi spirilus implelus esl.
II. c Dicil igittir anima ipsius, bonum supra ma-
lum csse, el fineiu rei in maliliam ducil. Est boino,
αυτών (70), κα\ έν πάση πονηρία, κα\ κακώσει, καί
διαφθορά έσονται ένο')πιον Κυρίου. · Κα\ ολίγον ήσυ-
χάσας, πάλιν εϊπεν αύτοϊς* ι Τέκνα μου, έπακούσατε
τού πατρδς υμών, και θάψατε με σύνεγγυς τών πατέ­
ρων μου. ι Και εξάρας τούς πόδας αυτού, έκοιμήθη
έν είρήνη. Κα\ μετά πέντε έτη άνήγαγον αύτδν, κα\
έθηκαν αύτδν είς Χεβρών μετά τών πατέρων αυ­
τού (71).
ΚΕΦΑΛΑΪΟΝ Ρ.
Διαθήκη Ασιχρ, περί δύο προσώπων κακίας καλ
αρετής.
Α'. Άντίγραφον διαθήκης Άσήρ, ά έλάλησε τοίς
υίςϊς αυτού έν ρκς' έτει τής ζωής αύτοΰ. Έ τ ι ύγιαί
νων, είπε πρδς αυτούς · ι Ακούσατε, τέκνα "Ασήρ,
υποδείξω ύμϊν. Δύο οδούς έδωκεν ό Θεδς τοις υίοϊς
τών ανθρώπων, δύο διαβούλια, και δύο πράξεις, κα\
δύο τόπους, κα\ δύο τέλη. Διά τούτο πάντα δύο είσ\ν,
έν κατέναντι τοΰ ενός (73). Όδο\ δύο, καλού κα\ κα­
κού · έν οΤς είσι τά δύο διαβούλια έν στέρνοις ημών,
διακρίνοντα αύτάς. Έάν ούν ή ψυχή θέλη έν καλώ,
πάσα πράξις αυτής έστιν έν δικαιοσύνη,·κάν άμάρτη,
ευθύς μετανοεί. Δίκαια γάρ λογιζόμενος, κα\ άπο£-
£ίπτων τήν πονηρίαν, ανατρέπει ευθύς τδ κακδν, κα\
έκριζοϊ τήν άμαρτίαν. Έάν δε έν πονηρψ κλίνει τδ
διαβούλιον, πάσα πράξις αυτής έστιν έν πονηρία, καί
άπωθούμένος τδ άγαθδν προσλαμβάνει τδ κακδν, καί
κυριευθείς ύπδ τού Βελιάρ, κάν αγαθόν τι πράξη, έν
πονηρία αύτδ μεταστρέφει. "Οτε γάρ ένάρξηται ώς
άγαθδν ποιών, τδ τέλος τής πράξεως αύτοΰ είς κακδν
ποιεϊν άνελαύνει (74). Επειδή ό θησαυρός τοΰ διαβό-
,λου (75) ίοΰ πονηροΰ πεπλήρωται πνεύματος.
Β'. ι "Εστιν ούν ψυχή λέγουσα, φησί, τδ καλδν υπέρ
τού κακού, κα\ τδ τέλος τοΰ πράγματος είς κακίαν

(63) Κνρίφ. Forle Κυρίου. GRAB.
(64) Dimittet. Add. le. ID.
(65) Ησυχάζει. Fone ησυχάσει. 1D.
(66) Λζίεπιιιηι swculum babenl codiccs mss. In.
(67) Et invidia carens. E l qui csl abundans 02.
Alqui vox άφθονος babel quidein banc signiiiealio-
neui; verunilamen propria ejus uolio bic niagis
locum habet, eaque reddenda polius videlur Invi-
dia carens qualis cbaracler pauperi oplime conve-
} (75')Uncinis inclusa desunt in Graeco. Eo. PATI.
n i i . ID.
(68) Deprcvdatiovem. Di&traclionem, qualis cx
mendicorum iinpoi lunitale oritur. ID.
(69) Τέλει. Τούτου babet Oxon. b .
(70) Αυτών. Αύτοΰ. Ιο.
(71) Μετά τών πατέρων αύτον. Καί έθαψαν αύτδν
έκεϊ, omissis ultiniis. ID.
(72) Anno. Addenda vox sexlo, si Grrceiim cotli-
cem lam Oxon. quain Gantab. seqtii velimus; qus
lamen dcesl in ms. Grac.,GoU.,Ti-in.,Cantab. ID.
(75) Έν κατέναντι τον ένος. Desunt. In.
(74) Κακόν ποιεϊν άνελαύνει. Εές κακοποίησιν
έλαύνει. Ιι>.
(75) Τον διαβόλου. Δ<αβουλίου. Ιο.
 m i TESTAMENTUM A S E R . 1122
Αγει. "Εστιν άνθρωπος (76), δστις ούχ οίκτείρει λει- Α qui ηοη miseretur minislranlisei in roaluni; et boc
τουργούντα αύτώ έν κακφ · καί γε τούτο διπρόσωπόν, duplicem faciem habel, sed totum perniciosum est.
Αλλά τδ δλον πονηρόν έστι. Κα\ έστιν άνθρωπος αγα­ E l cst homo diligens malignanlein, simililcr esl in
πών τδν πονηρευόμ,ενον, ωσαύτως έστΛν έν πονηρία * nialitia; quoniam et mori desideral in malo propler
οτι χα\ άποθανεϊν αίρείται έν κακψ δι'αυτόν. Κα\ ipsum. Et dehoc manifestum, quod duplicis faciei
περ\ τούτου φανερδν, δτι διπρόσωπόν έστι· τδ δέ πάν, est; totum vero,malus actus est. Ε ι amor exsistens,
κακή πράξις. Καί γε αγάπη ούσα, πονηρία έστί, malilia esl, abscondens malum; sicut est nomine
συγκρυπτουσα τδ κακόν ώσπερ έστ\ τφ ονόματι ώς quasi bono, linis vero actus venit iit malum. Alius
καλώ, τδ δέ τέλος τής πράξεο^ς έρχεται είς κακόν. furatur, injuste agit, rapit, avarus exsistit, ei mise-
"Αλλος κλέπτει, αδικεί, αρπάζει, πλεονεκτεί, κα\ retur pauperum; duplicem quidem faciem habel et
ελεεί τούς πτωχούς· διπρόσωπόν μέν κα\ τούτο, τδ δέ boc, totum vcro perniciosum est.Qui defraudat pro-
δλον πονηρόν έστιν. Ό πλεονεκτών τδν πλησίον παρ- ximura, ad iracuudiam provocalDeum,etper AUissi-
οργίζει τδν θεδν, κα\ τδν Ύψιστον έπιορκεί , καί inum falso dejerat, et pauperis miseretur; prece-
τδν πτωχδν ελεεί · τδν εντολέα τού νόμου Κυρίου αθε­ plorem legi Domini spernit et exacerbat, et pau-
τεί κα\ παροξύνει, καΐτδν πένητα αναπαύει (77)· τήν pcrem requiescere facit; animaiii inquinat, et cor-
ψυχήν σπιλοί, κα\ τδ σώμα λαμπρύνει· πολλούς pus splcndidum reddit; multos occidit, et pauco-
Β

αναιρεί, κα\ ολίγους ελεεί· καί τούτο διπρόσωπόν rum miserelur; et boc quidem duplicis faciei est.
έστι. Άλλος μοιχεύει, πορνεύει, κα\ άπέχεται εδε­ Alius adulleratur, et fornicalur, et abslinei a cibis;
σμάτων κα\ νηστεύων κακοποιεί , κα\ τή δυναστεία , et jejunans malefacil, et potenlia et diviliis multos
τώ πλούτφ (78), πολλούς παρασύρει, και έκ τής υπέρ­ misere vexat, et ex lumida malitia facit mandala.
ογκου κακίας ποιεί έντολάς. Κα\ τοΰτο διπρόσω­ Et boc duplicis faciei cst, tolum autem malum esl.
πόν έστι, τδ δέ δλον κακόν έστι. Οί τοιούτοι δσιοί (79) Tales u i sues sunt et lepores, quia ex medieiate
είσι δασύποδες (80), δτι έξ ημισείας είσ\ καθαροί, τδδέ suni mundi, revera autem sunt immundi. Etenini
αληθές άκάθαρτοί είσι. Και γάρ θεδς έν ταϊς πλαξί Deus in labulis coelorum dixit ita.
τών ουρανών εϊπεν ούτως.
Γ'. ι Ύμείς ούν, τέκνα μου, μή γίνεσθε κατ* αυ­ 111. c Vos igitor, filii mei, ne efflciamini secun-
τούς διπρόσωποι, άγαθότητος κα\ κακίας · άλλά τή dum ipsos duplicem babemes faciem , bonitalis el
άγαθότητι μόνη κολλήθητε, δτι ό θεδς αναπαύεται είς malitise; sed bonitati soli adhaereie, quoniam Dens
αυτήν, καί οί άνθρωπος ποθούσιν αυτήν τήν δέ κα­ requiescii in ipsa, et bomines desiderant cam ; raa-
κίαν αποδράσατε (81), άναιροΰντες τδν διάβολον έν Q litiam autem fugite, occidentee diabolum in bonis
ταίςάγαθαϊς υμών πράξεσιν δτι οί διπρόσωποι ού vestris actibus; quoniam qui duplicis faciei sunt,
θεφ, άλλά ταϊς έπιθυμίαις αυτών δουλεύουσιν, ίνα non Deo, sed concupiscenliis suis serviunt, ut Bc-
τφ Βελιάρ άρέσωσι, κα\ τοις όμοίοις αυτών άνθρώ- liar placeant, et sknilibus sibi bourinibus.
ποις.
Α'. ι Οί γάρ άγαθο\ άνθρωποι, κα\ μονοπρόσωποι; IV. c Boni enim v i r i , et qui sunt unius faciei,
κάν νομισθώσι παρά τών διπρόσωπων άμαρτάνειν, eisi exislimentur ab eis qui duplicis faciei sunt,
δίκαιοι είσι παρά τφ θεφ. Πολλοί γάρ άναιρούντες pcccare, jusli sunt apud Deum. Multi enim occi-
πονηρούς, δύο ποιοΰσιν έργα, κακδν διά καλοΰ (82), dentes perniciosos, duo faciunt opera, malum pro-
δλον δέ έστι καλόν δτι τδ κακδν έκριζώσας άπώλεσεν. pter bonum, totum vero est bonum ; quoniam qui
Έ σ τ ι τις μισών τδν ελεήμονα, κα\ άδικων (83) τδν malum eradicavit, perdidit illud. Est aliquis, qui
μοιχδν κα\ ληστεύοντα (84)· κα\ αυτό έστι διπρόσω­ odit misericordem , et injuria afficit adulterum et
πόν · άλλά τδ πάν έργον αγαθόν έστιν , δτι μιμείται latronem; et boc est duplicis facici; sed totum
Κύριον, μή προσδεχόμενος τδ δοκούν καλδν μετά τοΰ opus bonum est, quia imitatur Dominum, non ac-
αληθινού κακού. Έτερος ού θέλει άγαθήν ήμέραν cipiens quod videtur bonum cum vero malo. A l -
ίδεϊν μετά άσωτων, ίνα μή χράνη τδ στόμα (85), κα\ D ter non vult dicm bonum videre cum luxuriosis,
μολύνη τήν ψυχήν · καί γε τοΰτο διπρόσωπόν έστιν, nt non maculel os, et inquinet animam; et boc
δλον δέ καλόν έστιν, δτι οί τοιούτοι δόρκοις κα\ έλά- duplicis facici esi, toium autem bonum est, quo-
φοις δμοιοί είσιν , δτι έν ήθει άγρίφ δοκού σιν ακά­ nlam tales capreolis et cervissimiles s u n l ; quoniam
θαρτοι είναι* τδ δέ πάν καθαροί είσιν, δτι έν ζήλφ in consuetudine agresti videntur imroundi esse, ex

(76) Έστιν άνθρωπος.... αναπαύει. Omuia
omissa. GRAB.
77) Τόν εντολέα.... αναπαύει. Desunt. ID.
! 78) Τφ πλούτφ. Τοΰ πλούτου, ΙΒ.
(79) "Οσιοι. Inlerpres legit ώς σύες. ID.
(80) Δασύ πόδες. Hanc vocem aucior a L X X l n - lus loquitur.
terpretibus mutuatus est, qui eam Levii. x i , 6 et
Deut. xiv, 7, usurparunt; illic pro cuniculo, bicpro
Ιεροτε. Utrumque aulem animal raundum ex parle,
ex parte iramunduiu apud Judaeos babebatur; raun-
ckim quateDUS ruminabal qutdem, sed immundum
quaienus ungulam non findebat: uti contra, sus un-
pulam quidem flndit, scd non ruminat, etipsa pro-
inde immunda. Talibus ilaque animantibus merilo
ab auctore nostro comparantur bomines έξ ημισείας
καθαροί, id est, ex parte boni, et ex parte m a l i , in
quibus mislura est virtutum e l vitiorum, ult Taci*
(81) Αποδράσατε. Φεύγετε. GRAB.
(82) Κακόν διά καλού. Καλδν διά κακού. Ιο.
Ϊ85) Άδικων. Άδικον. b .
(84) ληστεύοντα. Νηστεύοντα. ΙΒ.
(85) Στόμα. Στώμα. 1D.
U2S TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.
loto aufem mundi s u n l ; qnoniam in zelo Dei aro- Α θεού πορεύονται, άπεχόμενοι ών κα\ 6 θεδς διά τών
lnilant, abstinentee ab bis a quibus Deus pcr man- εντολών μισών απαγορεύει, άπείργων τδ καχδν τού
data odio babens prohibel, arcens maluni a αγαθού (86).
bono.
V . r Videte igttur, (Uii, qualiter duo sunt in ora-
nibus, unum contra tmum, et unura sub uno abs~
conditur. Vitse mors succedil, glori* ignorainia,
diei nox, et luci tenebrae; omnia vero sub die
Runt, et eiib vila quaejusta s u n l ; proplerea el mor-
lem aelerna vila praslolalur; et non licet dicere
verUalem uieiidacium, neque juslutn injustum " ;
quoniam omnis verilae sub luce esl ; quemad-
1 8
modum omnia sub Deo. IIxc omnia probavi in
vita mea, et non erravi a veritate D o m i n i ; et man-
data Altissimi exquisivi, secundum omnem forti-
tudinem meam ambulans secmidum unam faciem
in bonum.
VI. c Attendite igitur et vos, ffiii mei, mandatis
Domini, secundum nnara faciem sequenies verita-
tem; quoniam qui duplicis laciei suoi, dupliciier
puniuniur. Spiritus erroris odio babele, adversus
bominera cootendenies. Legera Doroini custodile,
et ne aitendile roalo, u l bono ; sed in vere bonum
respicite, el oliservale illud in omnibus mandatis
Domini, ad eum reversi, ct in co quiescentes (quo-
iiiam lines bominum oslcndunl jusliliam eorura),
cognoscenles angelos Domini el Salanae. Quando
enim lurbata auima abit, lorqueiura pernicioso
spiriui, cui ei servivit in concupiscenliis et operi-
bus pcrniciosis; si aulem quiele i a gaudio cognof it
a.,g<lum pacis, congolabitur eum i» vita.
VII. c Ne efficiamiui, fllii, ut Sodoma qua? igno-
ravit angelos Doinini, ct periit usque in saeculum.
Novi enim, quod peccabitis , et trademini in mauus
iniinicorum vestrornm; et tcrra veslra desolabitur,
et vos dispergemini in qualuoranguios lerrae,eteri-
tisindispersionedespecti, velulaqua inulilis, usque-
quo Altissimus visitaveritterram; et ipseveniens ut
bonio, cum hominibus manducans el bibens et in
sileniio conlerens caput draconis. Per aquam (95) hic
salvabit Israel et omncs gentes, Deus in viruin abs-
condilus * · . Dicite igiiur haec iiliis vcstris, ut cre-
danlin eum. Legi euim in tabulis coeiorum, quod
increduli non credetis in eura, et impie agenies im
" I s a . v , 2 0 . " Joan. w , 21. "Maufa. x i , 19.
(86) Άπείργων τό κακόν τον άγαθον. Desunt.
GRAB. Χ (94) Έρημωθήσεται. Καί τά άγια υμών κατα-
(87) Τήν ζωήν. Έ ν τή ευφροσύνη ή μέθη, έν τψ
γέλωτι τδ πένθος, έν τψ γάμψ ή άκρασία , add. cod.
Oxon. b .
(88) Καϊ τό φώς τό σκότος. Omissa sunt. Ι ο .
(82) Κολάζονται. "Οτι κα\ πράσσουσι τδ κακδν,
και συνευδοκοΰσι τοις πράσσουσι, add. codex Oxon.
Ιο.
(90) Μισήσατε τά κατά τόν άνθρωπον. Μιμού­
μενοι, κατά τών ανθρώπων. ΙΒ.
(91) Τό κακόν, ως καλόν. Τψ κακψ, ώς καλψ.
Ιο.
(92) Παρακαλέσει. Παραμυθεϊται. ΙΒ.
(95) "Ητις ήγνόησε τους αγγέλους Κυρίου, καϊ
1144
Ε'. Ι Όράτε ούν, τέκνα, πώς δύο είσιν έν πάσι, ΐ\
κατέναντι ένδς, κα\ έν ύπδ τού ένδς κέκρυπται. Την
ζωήν (87) δ θάνατος διαδέχεται, τήν δόξαν ή ατιμία %
τήν ήμέραν ή νύξ, καί τδ φώς τδ σκότος (88)' τά
δέ πάντα ύπδ ήμέραν είσί, κα\ ύπδ ζωήν τά δίκαια ·
διδ καί τδν θάνατον ή αίώνιος ζωή αναμένει· κα\
ούκ έστιν είπεϊν τήν άλήθειαν ψεύδος, ουδέ τδ δίκαιον
άδικον δτι πάσα αλήθεια ύπδ τού φωτός έστι· καθώς
τά πάντα ύπ£ τδν θεόν. Ταύτα πάντα έδοκίμασα
έν τή ζωή μου, κα\ ούκ έπλανήθην άπδ τής αληθείας
Κυρίου, κα\ τάς έντολάς τού Υψίστου έξεζήτησα,
B
* * α τ
· Χ Ρ™ «ορευόμενος μονοπροσώπως
σ ύ ν
είς τδ αγαθόν.
Cp. « Προσέχετε ούν κα\ ύμεϊς, τέκνα μου, ταϊς έν-
τολαϊς Κυρίου, μονοπροσώπως άκολουθούντες τή άλη­
θεία · δτι οί διπρόσωποι δισσώς κολάζονται (89). Τά
πνεύματα τής πλάνης μισήσατε , τά κατά τδν άν­
θρωπον (90) αγωνιζόμενα. Τδν νόμον Κυρίου φυλά­
ξατε, κα\ μή προσέχετε τδ κακδν, ώς καλόν (91)· αλλ*
είς τδ δντως καλδν αποβλέπετε, καί διατηρείτε αύτδ
έν πάσαις έντολαϊς Κυρίου, είς αύτδν αναστρεφόμενοι,
κα\ έν αύτψ καταπαύοντες (δτι τά τέλη τών ανθρώ­
πων δείκνυσί τήν δικαιοσύνην αυτών), γνωρίζοντες
τούς αγγέλους Κυρίου, κα\ τοΰ Σατανά. "Οτε γάρ τε-
ταραγμένη ψυχή απέρχεται, βασανίζεται ύπδ τοΰ πο-
Γ
νϊ
>Ρ° 5
™ ν*^<
ύ έ ν
*****' i h >
* * V* *
m v
**±
τδν άγγελον τής εΙρήνης, παρακαλέσει (92) αύτδν έν
ζωή.
Ζ'. c Μή γίνεσθε, τέκνα, ώς Σόδομα, ήτις ήγνόησε
τούς αγγέλους Κυρίου, καί άπώλετο έως αίώνος (95).
ΟΙδα γάρ, δτι αμαρτήσετε, κα\ παραδοθήσεσθε είς
χείρας έχθρων υμών κα\ ή γ ή υμών έρημωθήσεται
(94), κα\ ύμεϊς διασκορπισθήσεσθε είς τάς τεσσάρας
γωνίας τής γής, κα\ έσεσθε έν διασπορά έξουθενούμε-
νοι, ώς ύδωρ άχρηστον, έως οί δ Ύψιστος έπισκέψη-
ται τήν γήν, κα\ αύτδς έλθών ώς άνθρωπος, έσθίων
κα\ πίνων μετά τών ανθρώπων, κα\ έν ησυχία συντρί-
6ων τήν κεφαλήν τού δράκοντος δι* ύδατος. Ούτος σώ­
σει τδν Τσραήλ, κα\ πάντα τά έθνη, θεδς είς άνδρα
β ύποκρινόμενος (96). Είπατε ούν ταύτα τοϊς τέκνοις
υμών μή άπειθείν αύτψ. 'Ανέγνων γάρ έν ταϊς πλαξί
Μ
Isa. XLV, 15.
άπώλετο έως αΙώνος. Desunt. ID.
φθαρήσεται, add. cod. Oxon. ID.
(95) Per aquam. Duae isUe voces in codice 75, fi-
nem prsecedenlts periodi faciunt, non vero novam
incboanl, ut in Gra^co codice. !o.
(96) θεός είς άνδρα ύποκρινόμετος. Resunt. H».
— Wartbonus tamen in Auclar. Hisior. dogmat J.
Usserii, pag. 522, hoc verba legit in ms. arcbkp.
Cantuar. eaque sic r e c i l a l : Αι' ύδατος ο£τος σώσει
τδν Τσραήλ κα\ πάντα τά έθνη, θεδς είς άνδρα ύπο­
κρινόμενος. Hinc Robeni versio conftrmalur, apod
quem duabus istis vocibus, per aquum, nova perio*
dns inchoalur, ut modo monebal Grafeiti*. Neque
praelereundut» censeo, quod apud Simouiua oc-
 HiSt TESTAMENTUM JOSEPH. HiC-
των ουρανών, δτι άπειθοΰντες έπιθήσετε (97) αύτφ, Α pie agetisin euni, nonalU3ndenteslegiDei,sed man-
χαί άσεβοΰντες ασεβήσετε εις αύτδν, μή προσέχοντες dalis hominum. Propler hoc dispergemiui, u l Gad
τφ νόμω τού θεού, άλλ' έντολαϊς ανθρώπων. Διά τούτο et Dan, fralres mei, qui regiones eoruin ignorabuni,
διασχορπισθήσεσθε, ώς Γάδ κα\ Δάν, οί αδελφοί μου, et Iribum e* linguam eorum. Sed congregabil voa
ο! χώρας αυτών άγνοήσουσι, καί φυλήν χαί γλώσσαν Deus in iide propter spem raisericordiae suae, pro ·
αυτών. Άλλ' έπισυνάξει υμάς Κύριος έν πίστει δι' ελ­ pler Abraharo, lsaac el Jacob. >
πίδα εύσπλαγχνίας αυτού, διά "Αβραάμ, χα\ Ισαάκ,
κα\ Ιακώβ, ι
Η'. Κα\ είπών αύτοίς ταύτα, ένετείλατο αύτοίς, VIII. c Ει cum baec eis dixisset, mandavit eis,
λέγων c θάψατε με είς Χεβρών · ι κα\ άπέθανεν, dicens : c Sepelitc nie in Hebron ; > et mortuus est,
ύπνο) καλώ κοιμηθείς. Καί μετά ταύτα εποίησαν οί somno bono dormicns. Et post hsec fecerunt iilii
υίο\ αυτού, ώς ένετείλατο αύτοϊς, κα\ άναγαγόντες ejus, sicut mandaverateis; ei reducentes eum, se-
αύτδν, έθαψαν μετά τών πατέρων αυτού. pelicrunt cum pairibus ejus.

ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ ΙΑ'. CAPUT XI.

Αιαθήκη Ίωσήρ, περί σωφροσύνης. β Teslamentum Jouph, de castitale.
Α'. Άντίγραφον διαθήκης Ιωσήφ. Έν τω μέλλει I. Transcriptum testamenti Josepb. Gum moritu-
αύτδν άποθνήσκειν, καλέσας τούς [υιούς αυτού, rus esset, vocans iilios suos et fratres suos, dixit
κα\ τούς αδελφούς αυτού, εΐπεν αύτοίς · ι Τέκνα μου eis : c F i l i i mei et fraires, audite Josepb, dilectum
κα\ άδελφο\, ακούσατε Ιωσήφ, τού ήγαπημένου ύπδ ab Israel; auribua percipite, filii, patrem vestrum.
Τσραήλ* ένωτίσασθε, υιοί, πατρδς υμών. Έγώ εΐδον Ego vidi in vila mea invidiam et mortem, et noo er-
έν τή ζωή μου τδν φθόνον καί τδν θάνατον, καί ούκ ravi in veritate Domini. Fraires mei isti oderuni
έπλανήθην έν τή άληθεία Κυρίου. Οί αδελφοί μου ούτοι nie, et Dominus dilexit me : isti volueruM occidere
έμίσησάν με, κα\ δ Κύριος ήγάπησέ με · αύτο\ ήθε­ me, et Deus pairum meorum custodivit me. In U -
λον με άνελείν, κα\ δ θεδς τών πατέρων μου έφύλα- cum me demiserunt, et Altissimus reduxit me. Veu-
ξέ με. Είς λάκκον με έχάλασαν, κα\ δ Ύψιστος ανή­ ditus sum in servum, et Dominus liberum me iecii»
γαγε με. Έπράθη ν είς δοΰλον, κα\ δ Κύριος ήλευθέ- In captiviutem assumptus sura, et fortis manus ejug
ρωσέ με. Είς αίχμαλωσίαν έλήφθην, κα\ ή κραταιά adjuvit me. In fame detentus sum, et ipse Domi-
χεΙρ αυτού έβοήθησέ μοι. Έν λιμώ συνεσχέθην, κα\ nus nulrivit me. Solus eram, ei Deus consolalus est
αύτδς δ Κύριος διέθρεψέ με. Μόνος ήμην, κα\ δ θεός me. In iniirmilate eraro, et Altissimus visilavit me.
παρεκάλεσέ με. Έν άσθενεία ήμην, κα\ δ Ύψιστος C *• carcere eram, et Salvalor keliflcavit roe (99); iu
έπεσκέψατό με. Έ ν φυλακή ήμην, κα\ δ Σωτήρ έχα- vinculie, et eolvil me; hi accusalionibus, et pro-
ρίτωσέ με (98) * έν δεσμοίς, κα\ έλυσε με· έν διαβο- lexit me (100); io verbis jEgyptiorum amaris,
λαϊς, καί συνηγόρησε μοι * έν λόγοις Αιγυπτίων π ί τ et liberavit me ; in invidia cum dolis, et exallavit
κροίς, κα\ έ^ύσατό με · έν φθόνοις σύν δόλοις, κα\ me.
ύψωσε με (1).
Β'. c Κα\ ούτως Φωτιμάρ (2), δ άρχιμάγειρος (5) II. « Et ita Pholimar, princeps coquorum Pha-
Φαραώ, έπίστευσέ μοι τδνοΤκον αύτοΰ. KaV ήγωνισά- raonis, credidit mihi dornum suam. E l luclatus
μην πρδς γυναίκα αναιδή έπειγούση (4) με παρανο- san>coutra mulierem inverecundam, soUicitantem
μείν μετ' αυτής. Άλλ' δ θεδς Τσραήλ (5) τοΰ πατρός rae, ut iniqua agerem cum ipsa. Sed Deus Israel
μου έφύλαξέ με έκ φλογδς καιομένης. Έφυλακίσθην, patris mei custodivit me a flamma urente. In carce-
έτυπτίσθην, έμυκτηρίσθην (6) · κα\ έδωκε με Κύριος remconjectas, verberibas caesus, subsannatus s u m ;
έίς οίκτιρμούς ενώπιον τοΰ δεσμοφύλακος. Ού μή et fecil Dominus, ut misericordia commotus eesei
γάρ εγκαταλείψει Κύριος τούς φοβούμενους αύτδν, erga me cuslos carceris. Non enim derelinquet Do-

(2) Καϊ ούτως Φωτιμάρ. Ό ευνούχος Φαραώ. Ιο.

currit Biblioth. crit. tom. II, ρ. 232, ms. scilicetbi- D

bliolhecwRegix, pro θεός bic exhiberelo*, mendose (3) Άργιμάγεφος. Vocem banc auctor ileruiii
procul dubio, nulloque plane sensu. Quid enim boni accepit ex L X X Iulerpretum versione Genes. xxxvn,
extundes tex hac lectione έως είς άνδρα ύποκρινό- 36. Noianda vero observalio Hieronymi in Tradilio-
μένος, si eam cum pwecedenlibus eonteras Τ Arguit nibus Hebraicis ad bunc locum : < In plerisque locis
Sbidem ipse Simonius tanquam minus recte Latine arcbimagiros, id est, coqeorum principes, pro ma-
teddila ab episcopo Lincolniensi, q u » statim se- gistris exercilus Scriplura commcmorat; μαγει-
quuntur : Dicite, e t c , jure ne autem , an i n j u r i a ,
ρεύειν quippe Gi-seceinlerprelatar occidere. Venditus
post emendationem Grabii, viderinl eruditi. est igiUirJJoseph principi exercitus et bellalorum. »
(97) Έπιθήσετε. Άπειθήσετε, quae genuina est Mihi maxime placei Targum Jonalban el Hieroso-
lectio. G R A B . lymitanum, quse ambo reddideruot, knthp^D 21
(98) Έν φνΧακη ήμην, χαϊ ό Σωτήρ έχαρίτωσέ Principi speculalorum. Quae vox occurril quoque
με. Omissa suitf. i i . Marc. v i , 27. ID.
(99) Lwtificavit Με. Gbarum me eibi habuit, sive
(4) Έπειγούση. Επειγούσης habet codex Oxon.
gralia sua roe complexus est. Neque eiiim deriva-
tur a χαρά, sed a χάρις. ID. Sed mallem legi έπείγουσαν. ID.
(5) ΊσραήΛ. Ίακωβ. ID.
(100) Protexxi me. Idesi, causam rneam egit. ID.
\i) Έν διαβοΛαϊς καϊ ύψωσε με. Desunt. (6) Έτυπτίσθην, έμυκτηρίσθην. Έτύφθην,
oniisso έμυκτηρίσθην. ID.
Ιο.
1127 TESTAMENTA XII P A T R I A R C H A R I M . 1128
minus limenles cum, non in lenebris, nec in v i n - \ ούκ έν σκότει, ή δεσμοϊς, ή θλίψεσιν, ή άνάγκαις
cuiis, ncc in liibulalionibiis, nec in nccessitalibtis. Ού γάρ ώς άνθρωπος έπαισχύνεται ό Θεδς, ούτε ώς
Non enim ul bomo confunditur Deus, ncc ut fi- άνθρωπος (7) δείλια, ούτε ώς γηγενής ασθενεί, ή
iiui bominis fonnidal, neque ut lerreuus infirma- απωθείται * έν πάσι δέ τόποις (8) παρίσταται, καί έν
lur, vel repellilur ; in omnibus vero locis praesens δικρόφοις τρόποι; (9) παρακαλεί, έν βραχεί άφιστά-
est, et in modis differenlibus consolatur, in brevi μενος είς τ6 δοκιμάσαι τής ψυχής τδ διαβούλιον. Έν
recedens ad probandmn auiraac consilium. In decem δέκα πειρασμοϊς δόκιμόν με ανέδειξε, καί έν πάσιν αύ-
tenlationibus probalum me monstravit, et in omni- τοϊς έμακροθύμησα * οτι μέγα φάρμακόν έστιν ή
bus bis longanimis f u i ; quoniain magna medicina μακροθυμία, κα\ πολλά αγαθά δίδωσιν ή υπομονή.
est longanimitas, et multa bona dat sustinentia.
J U . c Quoties jEgyptia minataest raibi mortem? Γ'. ι Ποσάκις ή Αίγυπτία ήπείλησέ μοι θάνατον,
quotics poenis tradens revocavit me mulier, et ποσάκις τιμωρίαις παραδούσα (10) άνεκαλέσατό με,
ininala est niilii, cum recusarein rem habere cum κα\ ήπείλησέ μοι μή θέλοντι συνελθεϊν αυτή (11); "Ε­
ea?Dicebat autcm m i h l : ι Dorainaberis mibi et λεγε δέ μοι · < Κυριεύσεις μου κα\ πάντων τών έμών,
omnibus quae mea suot, si tradideris leipsum m i - έάν έπιδφς σεαυτδν είς έμέ, καί έση ώς δεσπότης ή -
b i , et eris sicut dominalor nostri. ι Ego igilur re- β μών.»Έγώ ούν έμιμνησκόμην λόγων πατέρων πατρός
cordaius sum sermonum patrum palris mei Jacob, μου Ιακώβ, κα\ εισερχόμενος είς τδ ταμιεϊον, προσ-
ei ingrediens in cubile adoravi Dominum, et je- ηυχόμην Κυρίφ, καί ένήστευον έν,τοίς έπτά έτε­
juuavi septetn annis illis, et apparui iEgyptio quasi σιν εκείνοι;, και έφαινόμην τφ Αίγυπτίφ ώς έν τρυφή
in deliciis vivens; quoniam propter Deum jeju~ διάγων · δτι οί διά τδν θεδν νηστεύοντες τού προσώ­
nanles faciei graiiam accipiunt. Cumque dabatur που τήν χάριν προσλαμβάνουσιν. Έάν δέ έπεδί-
mihi vinum, non bibebam; et in triduano jeju- δου (12) μοι οινον, ούκ έπινον κα\ τριημερίζων (13)
uio accepi meam disetam , et tribui eam egentibus έλάμβανόν μου τήν δίαιταν, κα\ έδίόουν αυτήν πένησι
et infirmis. Et mane evigilavi ad Doihinuin, et flevi κα\ άσθενούσιν. Κα\ ώρθριζον πρδς Κύριον, κα\ έκλαιον
pro Mempbitica £)gyptia, quoniam \alde indesi- περ\ Μεμφίας (14) τής Αίγυπτίας, δτι σφόδρα αδια­
nenler raolesta erat m i b i ; el iioctu intravil ad me, λείπτως ένώχλει μοι* κα\ έν νυκτ\ είσήει πρός με , λό­
quasi quae ine invisere velletjet priroo quidem, γφ επισκέψεως * κα\ τά μέν πρώτα (15) δτι τέκνον
quoniani filius masculus non erat ei, Gngebai ha- άρσενικδν ούκ ήν αυτή, προσεποιεϊτό με έχειν ώς
bere me ul iiliura. Et oravi ad Dominum, elpepe- υίόν. Καί ηύξάμην πρδς Κύριον, κα\ έτεκεν ά££εν.
rit raareni. Usque ad hoc terapus ut iilium me am- "Εως χρόνου ώς υίδν περιεπτύσσετό με · κάγώ ήγνδ-
plexa esl; etego ignorabam; denique me ad for- C ουν* έσχατον (16) είς πόρνείαν με έφειλκύσατο (17).
iMcationem attrabebat. Et intelligens tristatas sum Κα\ νοήσας έλυπήθην έως θανάτου · κα\ έξελθούσης
usque ad morlcm; e( exeunle ipsa redii ad mei- αυτής, ήλθον είς έμαυτδν, κα\ έπένθησα περ\ αυ­
psum , el irislabar illius causa per dies multos, τής ημέρας πολλάς, δτι έγνων τδν δόλον αυτής καλ
quia cognovi dolum ejus et crrorem. Et dicebam ei τήν πλάνην. Κα\ έλεγον αυτή βήματα Ύψιστου,
verba Allissimi, si forle averterctur a concupiscen- εί άρα αποστρέψει άπδ τής επιθυμίας αυτής τής πο­
tia sua perniciosa. νηρός.
IV. c Quolies ut viro sancto in verbis blandila Α'. ι Ποσάκις ώς άγίφ άνδρι έν λόγοις έκολά-
est rotbi, cum dolo per verba laudans castilalem κευσέ με, μετά δόλου διά βημάτων επαινούσα τήν
meam coram marito suo, volens seorsum supplan- σωφροσύνην μου ενώπιον τού άνδρδς αυτής, βουλο-
tare me ? Gloriiicavit uie ul castum in maoifeslo , μένη καταμόνας ύποσκελίσαι με (18); Έδόξασέ με
et in abscondito dixit m i h i : c Ne timeas viruin ώς σώφρονα φανερώς, και έν κρυφή έλεγε μοι * « Μή
ineum; nam persuasum est ei de casiilale l u a ; adeo φοβηθής τδν άνδρα μου * και γάρ πέπεισται πε-
u l quamvis dixerit aliquis ei de nobis, non crc- ρ\ τής σωφροσύνης σου · δτι κάν είπη τις αύτφ περ\
derct. ι Propier hsec omnia in lerra jacebam ego , ημών, ού μή πιστεύση. > Έ ν τούτοις πάσι έχαμαι-
sacco indulus, et deprecabar Dominum, ut libera- κοίτουν έγώ (19), κα\ έδεόμην τού θεού, δπως 0ύ-
rel me ab /Egyptia. Ut vero nihil valtiit, rursus sub σηταί με έκ τής Αιγύπτιας. Ός δέ ουδέν ίσχυσε,
pratextu instructionts capiendae venit a d m e , u t πάλιν έπ\ λόγφ κατηχήσεως ήρχετο πρός με, μα­
disceret verbum Domini; et dixit niibi : « Si vis θείν λόγον Κυρίου * και έλεγε μοι · ι Εί θέλεις, ίνα
irt relinquara idola, obteropcra m i b i ; et iEgyplium καταλίπω τά είδωλα, συμπείσθητί (20) μ ο ι ' κα\ τδν
persuadebo recedere ab idolis, et in lege Domini Αίγύπτιον πείσω άποστήναι τών ειδώλων, έν νόμω

(7) 'Ανθρωχος. Γίδς άνθρωπου babet cod. Oxon,
GftAB.
(8) Τόχοις. Τούτοις. ID.
(9) Αικρόφοις τρόχοις. Διαφόροις τόποι;. 1D.
(10) Παραδούσα. Παραδούναι, subintell. ήπεί­
λησέ. Ιο.
(11) ΆτεκαΑέσατό με, καϊ ήχεΙΛησέ μοι μή
θέΑοττι σντεΛθειτ αυτή. 'Αλλ' δ θεος έ^όύσατό
με.Ιο.
(12) Εχεδίδου. Ms. έπιδίδη. Ιο.
(15) Τριημερίζωτ. Deest. ID.
(14) Μεμρίας. Omissum est. Ia.
(15) Τά μετ χρώτα desunt. b .
(16) "Εσχατον. "Οτι habel cod. Oxoo. quae lectio
metior ntibi videlur. h>.
(17) Έφειλκύσατο. Έφειλκύετο. h.
(18) Ποσάκις ύχοσκεΛίσαι με. Desunt. Ιο.
(19) ΈΤ τούτοις χάσι έχαμαικοίτοντ έγώ. ΈΝ
σάκκφ add. Ιο.
(20; Σνμχείσ&ιχτι. Συγγένου. b .
 T E S T A M E N T I M JOSEPH. 1130
Κυρίου σου πορευόμενοι. ι Λέγω (21) δε πρδς αυτήν Α I>«i tui ambiilabimus. ι His ergo respondi: ι lit im-
c Ούκ έν ακαθαρσία λέγει (22) Κύριος σεβόμενους inunditia non w l i Dominus esse venerantes ipsuni,
αύτδν, ουδέ έν τοϊς μοιχεύουσιν ευδοκεί. > Κάκείνηέσιώ- neque in adulierantibus bene placittim est ei. > Et
πησε ( 2 3 ) ποθούσα έκτελέσαι (24)*τήν έπιθυμίαν iJla siluit, desiderans explere concupisceniiam
αυτής. Κάγώ προσετίθουν νηστείαν κα\ προσευχήν, suam.-Et ego addidi jejunium et orationeui, ut l i -
δπως [δύσηταί με δ Κύριος άπ' αυτής. beraret me Dorninus ab ipsa.
Ε'. € Πάλιν δέ έν έτέρω χρδνφ λέγει μοι · c Εί μοι- V . c Rursus vero alio tempore dicit m i b i : ι Sr.
χεΰσαι ού θέλεις, έγώ αναιρώ τδν Αίγύπτιον, κα\ adulterare non vis, ego occidara jEgyplium, et
ούτως νόμω (25) λήψομαί σε είς άνδρα . ι Έγώ ούν, ila lege accipiaro te in viruin. ι Ego igitur, u l
ώς ήκουσα τούτο, διέ^,δηξα τήν στολήν μου, κοΛ εΐπον audivi hoc, scidi stolam meam, et dicebam : ι Mu-
ι Γύναι, αίδέσθητι τδν Κύριον, κα\ μή ποίησης τήν lier, reverere Deura, et ne facias hanc pcruicio-
πράξιν ταύτην τήν πονηράν, ίνα μή έξολοθρευθής · sam rem, ut non dispereas ; qtioniam et ego a n -
<δτι καί γε έγώ έξαγγελώ τήν έπίνοιαν τής ασεβείας nunttabo cogilattonem impieiatts tuae omnibus. >
σου πάσι. ι Φοβηθείσα ουν εκείνη, ήξίου, ίνα μηδενΐ Timens igitur illa, rogabat, ui nulli aiinumiarein
Αναγγείλω τήν κακίαν αυτής · κα\ άνεχώρησε, θέλ- maliliam ejus;.et receesit, lentans me donis,et
πουσά (26) με δώροις, κα\ πέμπουσα πάσαν άπδλαυ- D
ut.ttens mihi omnia, quac sunt in usum OtiOruui
σιν υίών ανθρώπων. Jwuimim.
CJ . «Κα\ αποστέλλει μοι βρώμα έν γοητεία πεφυρ-
7
VI. t Ει misit mihi cibum incantatione commi-
μένον. Κα\ ώς ήλθεν δ ευνούχος δ κομίζων αύτδ, stum. E t u t venii eunucbus ferens i l l u m , respexi,
ένέβλεψα, και είδον φοβερδν άνδρα, έπιδιδόντα μοι ei vidi virum terribilem, tradentem mibi cuui
μετά τού τρυβλίου μάχαιραν. Κα\ συνήκα, δτι πε- aisco gladium. E l intellexl, quod baec curiosa se-
ριεργία αύτη είς άποπλάνησιν ψυχής έστι. Κα\, εξελ­ dulilas in seductionem csset animae meae. Et cgres-
θόντος αυτού, έκλαιον , μήτε εκείνου, μήτε άλλου «o eo, flebam, neque illum, neque alium ciborum
γευσάμενος εδεσμάτων αυτής. Μετά δέ μίαν ήμέ­ ipsius (inulieris) gustans. Posl unum igilur dieni
ραν έλθούσα πρδς μέ, έπέγνω τδ βρώμα, κα\ λέγει ipsa veniens ad me, cognovit cibum, ei dixil mihi :
πρδς με · ι Τί τούτο, δτι ούκ έφαγες άπδ τού βρώ- t Quid boc est, quod non comedisli de cibo ? ι Ει
ματος; ι Καί εΐπον πρδς αυτήν c "Οτι έπλήρωσας dicebam e i : f Quoniam implesti illum morlc. Et
αύτδ θανάτου. Κα\ πώς είπας, δτι ούκ εγγίζω quoniodo dixisli, quod non appropinquo idolis,
τοϊς είδώλοις, άλλά Κυρίφ μδνφ (27); Νύν ούν sed Domino soli ? Nunc igilur cognosce, quod Deue
γνώθι, δτι δ θεδς τού πατρδς μου δι' αγγέλου Q patrie mei per aiigelum revelavit roihi maliliam
απεκάλυψε μοι τήν κακίαν σου, κα\ έτήρησα αύτδ tuam, ei servavi cibum in redargutionem tui, st
είς Ιλεγχον σου, εί άρα ίδούσα αύτδ μετανοήσεις. Ίνα forie videns illum poenileas. Ut vero discas, quod bis
δέ μάθης, δτι τών έν σωφροσύνη θεδν σεβδντων ού qui in castilate Duminum venerantur, non pr»valet
κατισχύει κακία άσεβουντων, λαβών ενώπιον αυτής έ- roalilia impie agentium, > accipiens coram ipsa co-
φαγον, είπών · t Ό θεδς τών πατέρων μου , κα\ ό medi, dicens : ι Deus patrum meorum, et angelus
Αγγελος Αβραάμ έσται μετ' έμού. ι Ή δέ έπεσεν Abraham, erit inecum. » lUa vero cecidil in facieiii
1π\ πρόσωπον είς τούς πόδας μου, κα\ έκλαυσε * κα\ ad pedee meos, et flevit: el erigens illam adnio*
άναστήσας αυτήν ένουθέτησα · καί συνέθετο τού μή n u i ; et promisit se non esse facluram aiuplius
ποιήσαι έτι τήν άσέβειαν ταύτην. Iinpieiaiem hanc.
Ζ\ « "Οτι (28) δέ ή καρδία αυτής ένέκειτο είς έμέ VII. « Adhuc vero cor ipsius in me cxarscral
πρδς άκολασίαν, κα\ (29) στενάζουσα προσέπιπτεν ad adultcrium, et ingemiscens cccidil. Videns vero
(30). Ίΰών δέ δ Αίγύπτιος, λέγει πρδς αυτήν · c Τί eam iEgypitus, dicit ei : « Quid concidil facies
συνέπεσε τδ πρόσωπον σου; ι Ή δέ είπε · c Πόνον tua ? ι llla vero dixil : < Dolore cordis ego doleo,
καρδίας άλγώ έγώ, κα\ οί στεναγμοί τοΰ πνεύματος ei geniilus spirilus mei consiringunt me. Ει cura-
μου συνέχουσίμε. ι Κα\ έθεράπευσεν αυτήν μή άσθε-D bat eam non agrotai.tem. Tunc insiluil ad me,
νοΰσαν. Τότε εισεπήδησε πρδς μέ, έτι έξω δντος τοΰ adhuc ioris exsislente viro suo, et dicii mihi:« Suf-
άνδρδς αυτής, κα\ λέγει μοι · ι "Αγχομαι, ή είς φρέαρ, focor, vel in p u l e u m , vel prxcipilium projicio
ή εις κρημνδν pίπτω έμαυτήν, έάν μή συμπεισθής roeipsam, nisi mibi obtemperaveris. > E l imelb-
(51) μοι. ι Κα\ νοήσας, δτι τδ πνεΰμα τοΰ Βελιάρ αυ­ gens, quod spirilus Beliar ipsam conlurbat, orans
τήν (32) ενοχλεί, προσευξάμενος Κυρίφ, εΐπον αυτή · Dominum, dixi ei : c Quid lurbaris el luiuulluaris,
ε "Ινα τί ταράσση κα\ θορυβή, έν άμαρτίαις τυφλώτ- in peccati* excaBcala ? Meoiento qaod si occidas le-

(21) Αέγω. Έλεγον. GRAB.
(22) Αέγει. θέλει, recle legUcod. Oxon. b .
(25) Έσιώχησε. Έφιλονείκει, quod plaue conlra-
rium sonat. ID.
(24) ΈκτεΛέσαι. Τελέσαι. ID.
(25) Α φ ω . Νομίσας. ID.
|26) θέΛχονσα. Lege θέλγουσα. ID.
(27) Κνρίφ μονφ. Ex venelicio idolorum cuUum
colligil josepbus. Idololalria quippe el magia ge-
PATROL. G R . 11.
minae sunl sorores, ut atii ante me nrolixe per
exempla docueruni. Ipse Spirilus S. Babeli uua
cum idololalria iiicaiilaiioues ascribit ct veneiicia,
lsaiaB XLVII, ei Apocalyps. xvm. IB.
(28) "Ότι. Έ τ ι . ID.
(29) Καί. Deesl in ms. T r i n . b .
(50) Προσέπιπτετ. Συνέπιπτεν. ID.
(51) Σνμχεισθής. Συγγενή. ID.
(32) Αυτήν. Αυτή. ID.
 4.31 TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM. 1132
ipsam, Selbon, concubina viri l u i , rivalis lua, cola- Α τουσα; Μνήσθητι οτι έάν άνέλης σαυτήν, ή Σηθών (33),
phos infrmget liliis luis, et perdet memoriam tuam ή παλλακή τού ανδρός σου, ή αντίζηλος σου, κολαφί-
de terra. > Et dicit m i h i : c Num igitur diligis me? σει (54) τά τέκνα σου, και απολέσει τδ μνημόσυνόν σου
suflicil milii solum, quod prolegis vitam nieam, et άπδ τής γής. ι Κα\ λέγετ πρός με · ι Εί ούν άγαπας
iiliorum meorum ; ct liabeo exspeclationcm potiuii- μ ε ; άρχει μοι μόνον, δτι άντιποιή (55) τής ζωής
di desiderio meo. · Et non cognovit, quod propter μου, κα\ τών τέκνων μου * καί έχω προσδοκίαν άπο-
Deum meum ita dixi, ei non prupter ipsam. Si λαύσαι τής επιθυμίας μου. ι Κα\ ούκ έγνω, δτι διά
enim aliquis passionrsuccurabat desiderii pernicio- τδν θεόν μου εΐπον ούτως, κα\ ούχ\ δι* αυτήν. Έάν
si, el buic servus efficiatur, u l et illa ; etsi bonum γάρ τις πάθει ύποπέση επιθυμίας πονηράς, και τού­
aliquid audierit, in passionem qua vincitur, accipit τω δουλευθή, ώς κάκείνη * κάν αγαθόν τι άκούση, είς
illud ad dcsiderium perniciosum. τδ πάθος ψ ηττάται (56), εκλαμβάνει αύτδ πρδς έπι­
θυμίαν πονηράν.
VIII. < Dico vobis, fllii, quod bora erat quasi Η'. ι Αέγω ύμϊν, τέκνα, δτι ώρα ήν ώσε\ έκτη,
sexla, qoando exivit a me; et ego genu fleqleng δτε εξήλθε ν άπ' έμού · κάγώ γόνυ κλίνας πρδς Κ υ -
<oravi) ad Dominum totum diem, ct lolara noctem ^ ριον δλην τήν ήμέραν, κα\ δλην τήν νύκτα συνάψας,
conjungens, circa diluculum surrexi lacrymans,
N
περ\ τδν δρθρον ανέστην δακρύων και αίτών λύ-
ct petens liberalionem ab iEgyplia. In fine igitur τρωσιν άπδ τής Αιγύπτιας. Τέλος ούν έπιλαμβάνεταέ
apprehendit mea veslimenta, violenter allrahens μου τών Ιματίων, μετά βίας έφελκομένη με είς
me ad concubitum. Ut igitur vidi quod insaniens συ νου σίαν. Ώς ούν ειδον δτι μαινόμενη κρατεί τά
lenuit vestimenla mea, nudus effugi. llla vero ίμάτιά μου, γυμνδς έφυγον. Κάκείνη έσυκοφάν-
calumniata est me apud virum suum : et injecil τησέ με πρδς τδν άνδρα αυτής· κα\ ένέβαλέ με
me in carcerein qui erat in domo sua iEgyptius; είς φυλακήν έν οίκω αυτού ό Αίγύπτιος χαί τή ;

et sequenli die, cum flagellasset me, misU roe in έξης μαστίξας με, έπεμψε με είς τήν είρκτήν τού
carcerem Pbaraonis. E l cum vinctus jacerem in Φαραώ (57). Τ1ς ούν ήμην έν πέδαις, ή Αίγυπτία
compedibus, iEgyptia infirmata est dolore, el au- ήσθένει άπδ τής λύπης, κα\ έπηκροάτό μου, πώς
scullabat mibi,qualiler hymnis laudabam Doininum ύμνου ν τδν Κύριον έν οίκω σκότους, και έν ίλαρά
in domo tenebrarum, et bilari voce gaudens glorili- φωνή χαίρων έδόξαζον τδν θεόν μου μόνον, δτι διά
cabam Deum meum solum, quod per (banc) occa- προφάσεως απηλλάγη ν τής Αίγυπτίας.
sioiiem amovebar ab JBgyplia.
IX. c Multolies misU ad me, dicens : c Digneris C θ*, c Πολλάκις έπεμψε πρός με, λέγουσα· ιΕύδό-
implere desiderium (meom), ei liberabo le a vin- κησον πλήρωσα ι τήν έπιθυμίαν, και λυτρώσω (58)
culis, et eripiam te ex tenebris: » el nequc usquc σε τών δεσμών, κα\ απαλλάξω σε τού σκότους · ι
ad cogitaliones inclinavi ad eam. Oiligit enim Deus Κα\ ουδέ έως εννοιών έκλινα πρδς αυτήν. *Αγαπ£ γάρ
eum jnagis, qui in lacu tenebrarum jejunat in ca- δ θεδς μάλλον τδν έν λάκκω σκότους νηστεύοντα (39)
stitate, quam eum qui in cellis penuariis opipare έν σωφροσύνη, ή τδν έν ταμείοις τρυφώντα (40)
luxuriatur. Qui aulem m castiiate vivit et vult μετά ακολασίας. Ό δέ έν σωφροσύνη διάγων θέλει
gloriam , et si noverit AUissimus, quod expediat, καί δόξαν, κα\ εί οίδεν δ Ύψιστος, δτι συμφέρει,
iribuit ei et haec, quemadmodum et roihi. Quolies, παρέχει αύτψ κα\ ταύτα (41), ώς κάμοί. Ποσάκις,
quamvis infirmaia, descendit ad me iramature, et καίπερ ασθενούσα, κατήει πρός με έν άωρία, καί
audivit vocem mei orantis? intelligcns vero ego ήκουσε τής φωνής μου προσευχομένου ; συνιών δέ
suspiria ejus, silui. Etenim cum eram in domo έγώ τούς στεναγμούς αυτής, έ σιωπούν. Κα\ γάρ δτε
ejus, nudavit brachia sua, el pectora, et tibias, ut ήμην έν τψ οίκω αυτής, έγύμνου τούς βραχίονας
inciderem in eam : valde enim erat pulchra, ma- αυτής, κα\ τά στέρνα, καί τάς κνήμας, ίνα συμπέσω
ximeque ornala, ut me deciperei. Et Dominus cu- είς αυτήν · πάνυ γάρ ήν ωραία, μάλιστα κόσμου μένη
stodivit me a conalibus ejus. πρδς άπάτησίν μου. Κα\ δ Κύριος έφύλαξέ με άπδ
τών εγχειρημάτων αυτής.
X . c Videle igilur, filit m e i , quanla operatur Γ. « Όράτε ούν, τέκνα μου, πόσα κατεργάζεται ή
suslinenlia, c l oratio cum jejunio. E l vos igitur, si υπομονή, καί ή προσευχή μετά νηστείας. Κα\ ύμείς
sobrielaiem et castitalem transeatis m suslinentia ούν, έάν τήν σωφροσύνην κα\ τήν άγνείαν μετέλθητε
et buinilitate cordis, Dominus babilabil in vobis, έν υπομονή κα\ ταπεινώσει καρδίας, Κύριος κατοι­
quoniam dilexit sobrielatem. Ubi vero habitat A l - κήσει έν ύμίν, δτι ήγάπησε τήν σωφροσύνην. "Οπου
lissimus, etsi atiquis incidat in invidiam, vel ser- δέ κατοικεί δ Ύψιστος, κάν τις περιπέση φθόνψ, ή

(35) ΉΣηθών. Omis. GRAB.
34) ΚοΛαφίσει. Κονόυλίσει, pugnos iropinget. h>.
(35) "Οτι άντιποιή. 'Αντιποιήσαι. ID.
13U) Ω ηττάται. Deesl. ID.
Τ
(37) Tr\r είρχτήν τού Φαραώ, lia emcndo, ex
ms. cod. Oxou. pro qutbtis aniebac lcgebatur ite-
rura : Φυλακήν έν ο'.χω αύτου ό Αιγύπτιος. Ιο.—
Emendatio minimc forle admillenda, si cum iis
quae de jEgyptia slalim subduniur, conferalur.
(58) Λυτρώσω. Λύσω. GRAB.
(59) Νηστεύοντα. Ηιστεύοντα perperam babel
cod. Oxon. 1D.
<40) Τρυφώντα. Βασιλέων add. cod. Oxon. Ια.
(41) Ταύτα. Ταύττιν. Ip.
 1135 T E S T A M E N T U M JOSEPIT. 1134
δου)εία, ή συκοφαντία (42), Κύριο; ό έν αύτφ κατοι- Α viluiem, vci calumniam, Dominus qui in ipso ba-
κών, διά τήν σωφροσύνην ού μόνον έκ τών κακών bilat, propter castilatcm non solum a roalis libe-
ξύεται, άλλά κα\ ύψοϊ, και δοξάζει αύτδν, ώς κάμε. r a l , sed et exaltat et glorificat ipsum, sicut et me.
Πάντως γάρ δ άνθρωπος, ή έν έργο), ή έν λόγω, ή έν Omnino enim bomo, vel in opere, vel in verbo,
διανοία συνέρχεται (43). Γινώσκουσιν οί αδελφοί μου, vel in cogUatione continetur. Cognoscunl fralres
πώς ήγάπησέ με δ πατήρ μου " κα\ ούχ ύψούμην έν mei, qualiter dilexit roe paler meus: et non exal-
τή καρδία μου · καίπερ νήπιος ών, είχον τδν φόβον tauis sum in corde meo; quamvis puer exsistetis,
τού θεού έν τή διανοία μου* ήδειν γάρ, δτι τά babebam tiroorem Dei in mente mea. Scivi enim,
πάντα παρελεύσεται, κα\ έμέτρουν έμαυτδν, κα\ quod omnia iransibunt, et moderabar meipsum,
έτίμουν τούς αδελφούς μου. Κα\ διά τδν φόβον αυτών el honorabani fralres mcos; el propter timorem
έσιώπουν πιπρασκόμενος, μή ειπείν τοϊς Ισμαηλίταις eorum sibii vendiltis, ut non dicerem Ismaelitis
τδ γένος μου, δτι υίός είμι Ιακώβ, άνδρδς μεγάλου genus meum, quod filius essem Jacob, viri magui
κα\ δυνατού. ei potentis.
ΙΑ'. ι Κα\ ύμεΓς ούν έχετε έν πράξει υμών τδν (44)
X I . < Et vos igitur habete in actu vestro Dei l i -
τού θεοΰ φόβον, κα\ τιμάτε τούς αδελφούς υμών. morem, ei bonorate fratres vestros. Omnis enim
Πάς γάρ δ ποιών νόμον Κυρίου, άγαπηθήσεται ύπ* qui facit legera Dei, diligclur ab ipso. Veniens i g i -
αύτοΰ. Έλθών ούν είς Τνδοκολπίτας μετά τών tur ad Indocolpitas cum Ismaelitis, interrogabant
Τσμαηλιτών, ήρώτουν με · κάγώ ειπον, δτι δοΰλόςmc : et cgo dicebam, quod servus essem ex domo,
είμι έξ οΓκου, ίνα μή αίσχύνω τούς αδελφούς μου.ut non confunderem fratres meos. Dicit vero niibi
Λέγει δέ μοι δ μείζων αυτών · « Ού εί δούλος, δτι
major eorum : ι Non es servus, quoniam et aspe-
καί ή δψις σου δήλοι περί σού · > καί ήπείλει μοι έως
ctus tuus ostendit de te; · et minatus est imhi
θανάτου. Έγώ δέ έλεγον, δτι δούλος αυτών είμι. usque ad mortem. Ego vero dice.bam, quod servue
ΊΊς δέ ήλθομεν είς ΑΓγυπτον, περ\ έμοΰ έμάχοντο,ipsorum essem. Ut aulero venimus in iEgyplum,
τίς προσδούς χρυσίον λάβη με. Διότι πάσιν έδοξενde me decerlabant, qnis addens ihesaurum acci-
εϊναί με είς ΑΓγυπτον πρδς μετάβολον εμπορίας peret me. Ideo placuit omnibus, ut essem in JSgy-
αυτών, έως έπιστρέψωσι φέροντες έμπορίαν. Κα\ δ pto apud negotiatorem negotiationis ipsoruro, us-
Κύριος έδωκε μοι χάριν έν οφθαλμοί; τού μεταβόλου,
quequo reverterentur ferentes negolialionera. E l
κα\ έπίστευσέ μοι τδν οίκον αύτοΰ. Κα\ εύλόγησενDominus dedit mibi gratiam in oculis negotialoris,
αύτδν δ Κύριος έν χειρί μου, κα\ έπλήθυνεν αύτδν έν
et credidit mihi domam suam. Et benedixil ei Do-
άργυρίω κα\ χρυσίω· κα\ ήμην μετ' αύτοΰ μήνας C uiinus in manu mea, et implevit eum argenlo et
τρεϊς, κα\ ημέρας πέντε. auro; ct eram cum ipso mensibus tribus, el diebus
quinque.
I F . ι Κατ' εκείνον δέ τδν καιρόν, παρήει ή Μεμ- XII. c Secundtim illud lempus transivit Mem-
φία (45) γυνή τοΰ Πετεφρ\ (46) μετά δόξης πολλής, pbitica mulier Petephri cum gloria inulta, et inje-
κα\ έπέβαλεν έπ* έμέ τούς οφθαλμούς αυτής · δτι cit super me oculos suos; quoniam dixerant ei eu-
ειπον αυτή οί ευνούχοι περ\ έμοΰ. Καί λέγει τω άνδρ\ nuchi de me. Et dicit viro suo de negotiatore,
αυτής περ\ τοΰ μεταβόλου, δτι έπλούτησεν έν χειρ\ quod ditatus esset in manu juvenis cujusdani He-
νέου τινδς Εβραίου- λέγουσι δ έ , δτι κα\ κλοπή b r a i : dicunt vero, quod furto furali essent eum
έκλεψαν αύτδν έκ γής Χαναάν. Νΰν ούν ποίησον de terra Cbanaan. Nunc ergo fac cum eo judicium,
μετ' αύτοΰ κρίσιν, κα\ άφελοΰ τδν νεανίαν είς οικο- et aufer juvenem in dispensatorein tuum: et bene-
νόμον (47) σου · κα\ ευλογήσει σε δ τών Εβραίων dicet tibi Deus Hebrseorum, quoniam graiia ex coelo
θεδς, δτι χάρις έκ τοΰ ουρανού έστιν έπ' αύτώ. est in ipso.
Ι Γ . ι Ό δέ ΠετεφρΊς (48) πεισθείς τοϊς λόγοίς Χ111. c Petepbris vero persuasus verbis ipsiue.
αυτής, έκέλευσεν άχθήναι τδν μετάβολον, και λέγει jussit adduci negotiatorem, et dicil e i : « Quid baec
αύτψ * t Τί ταΰτα ακούω, δτι κλέπτεις ψυχάς έκ γης ^ audio, quod furaris animas ex terra Hebraeorum,
Εβραίων (49) είς παϊδας μετεμπολών (51); ι Πεσών in pueris vendendis (50) ? » Gadens igitur negolia-
ουν έπ\ πρόσωπον αύτοΰ ό μετάβολος, έδέετο λέγων · tor in faciem suam, precabatur dicens: < Precor le,
« Δέομαί σου , κύριε , ούκ οίδα δ λέγεις. > Ό δέ domine, non iiovi quid dicis. ι Ille vero a i l : c Unde
έφη · c Πόθεν ούν δ παίς σοι δ Εβραίος; > Κα\ igitur libi puer Hebrxits? » E t dixit : c Ismaeliiaa
ε ϊ π ε ν c Οί Τσμαηλίται παρέθεντό μοι αύτδν, έως commendaverunt mibi ipsuni, usquequo reverlan-

(42) "Η συκοφαντία. Ή σκότει, addit cod.
Oxon. omissis sequenlibtia a Κύριος usque σωφρο­
σ ύ ν η . GRAB.
(43) Συνέρχεται. Συνέχεται ms. Trin. Ιο.
(44) Πράξει υμών τόν. Πάση πράξει υμών πρδ
οφθαλμών τόν. Ιο.
(45) Μεμφία. Μευκδ\ς ή έλλακπίνη* τοΰπεντεφρή.
Ιρ·
(46) Πετεφρί. Ita is, qni in Hebr.eo dicitur Po- ullo scripiorc legisse memini. ID.
tiphar, vocalur a L X X juxia cxemplar Valicanum,
nisi quod ή loco \ babot. In.
(47) ΟΙκονόμον. Οίκον. ID.
48) Πετεφρίς. Πεντεφρής. Ιο.
(49) Εβραίων. Χαναάν. ID.
(50) ln pueris vevdendh. In pneroe vendens, id
c s f i n scrvos sivc famulos. ID
(51) ΜετεμποΛών. Απεμπολών rectius legitnr
in cod. Oxoi). Neque enim verbum μετεμπολάω iu
1135 TESTAMENTA XII PATRIARCIIARUM. 1136

l u r . » Et non «credidit e i ; sed jussit nudum fla- Α ονί έπιστρέψωσι. ι Κα\ ούχ έπίστευσεν αύτφ* άλλ'
getlari eum. Suelinente vero eo, dixii Petepbris: έκέλευσε γυμνδν τύπτεσθαι αυτόν. Επιμένοντος δε
f Adducatur juvenis. > Et induclus supplicavi prin- αύτου, λέγει ό Πετεφρίς * ι ΆχΟήτω (52) 6 νεανί­
cipi eunucboruin; tertius enim eral in dignilate σκος, ι Κα\ είσαχθε\ς προσεκύνησα τφ άρχιευνούχφ*
apud Pbaraonem, princepg omnium eunucborum, τρίτος γάρ ήν έν αξία παρά τψ Φαραώ, άρχων πάντων
babens uxoree, et coucubinas, et fllios. E i cum me τών ευνούχων, έχων γυναίκας, κα\ παλλακάς, χα\
Seorsum duxissel, dixit : « Servus es, an liber ? > τέκνα. Κα\ διαχωρίσας με άπ' αυτού, είπε * < Δούλος
c i dicebam : «Servus. ι Et dicit m i h i : c Cujus es el, ή ελεύθερος; > χαλ εΐπον * c Δούλος, ι Κα\ λέγει
s e r v u s ? i E t d i c o e i : ι lsmaelitarura. · E i r u r s u s πρός με · c Τίνος εί δούλος; ι και λέγω αύτφ · ι Τών
dixit m i b i : c Qualiler ipsorum factus es servus ? > Τσμαηλιτών. ι Καλ πάλιν λέγει μοι* «Πώς αυτών
Et dicebam : c-Qtioniam ex terra Cbanaan emerunt έγένου δούλος; ι κα\ εΐπον * t "Οτι έκ γης Χαναάν
me. >IUe vero DOD credidil, diceos : c Mentiris; » έπρίαντό με. « Ό δέ ήπίστησε, λέγων, δτι ι ψευδτρ
et nudum jussit me flagellari. κα\ γυμνδν έκέλευσε με τύπτεσθαι.
X I V . c Memphitica vero vidit per fenestram Ι Α ' . ι Ή δέ Μέμφις έώρα διά θυρίδος τυπτομένου
me flagellalum, et mittit ad virum suum, dicens μου, καΥ αποστέλλει πρδς τδν άνδρα αυτής, λέγουστ
< Injusium esl judiciura l u u m , quoniain ct furlo & c Άδικος έστιν ή κρίσις σου, δτι καί τδν κλαπέντβ
abrcptuin liberum p u n i s , u l injuste agentenu > ελεύθερον τιμωρείς, ώς άδικη σαντα. ι Ί2ς δέ ούχ
Ubi aulem non ooramulavi verbum flagellalus, ήλλαξα τδν λόγον τυπτόμενος, έκέλευσε φυλακισθή-
jussit cuslodiri me, usquequo veniani, ait, domini ναί (53) με, έως ού έλθωσι, φησ\ν, οί κύριοι τοΟ
pueri. E l uxor ejus dicit e i : c Propter quid detines παιδός. Κα\ ή γυνή λέγει πρδς αύτδν · ι Διά τί συνέ­
captivum nobilera puerum, quem oportuil magis χεις τδν αίχμάλωτον ευγενή παϊδα, δν έδει μάλλον
solvi, et famulari tibi? ι Voluil enira me vidore in άνετον είναι, καί υπηρετείν σου ; > ήθελε γάρ με
desiderio peccaii; et ignorabam de omoibus bis. όρ$ν έν πόθφ αμαρτίας * κα\ ήγνόουν έν πάσι τού­
llle vero dixit Mempbiiicse: c Non licei apud τοις. Ό δέ είπε πρδς τήν Μ έ μ φ ι ν ι Ούκ έστι παρ*
ifigyptios, ante eelensiouem auferri aliena. > Hoc Αίγυπτίοις, πρδ αποδείξεως αφαιρεί σθαι τά αλλό­
dixit de negotialore,; el de me, quoniam debui in- τρια, » Ταύτα είπε περ\ τού μεταβόλου, καί περί
clusns teneri. έμού, δτι (54) δφειλα έγκατάκλειστος είναι.
XV.«Posl viginti vero et qualuor dies veneruni ΙΕ'.<Μετά δέ είκοσι τεσσάρας ημέρας ήλθον οί
IsmaeliiaB; et quia audiverant, quod Jacob pater Τσμαηλϊται * κα\ άκούσαντες, δτι Τακώβ δ πατήρ
iseos irisialur de me, dixerunt roibi: c Quid est, μου πενθεί περί έμού, είπασι πρός με* t Τί δτι
— — , ^— — , , „

quod dixisti teipsum aervum esse ? et ecce cogno- είπας σεαυτδν, δτι δούλος ε ί μ ι ; καί Ιδού έγνωμεν,
virous, quod filius esviri magni i n terra Gbanaan; δτι υίδς εί άνδρδς μεγάλου έν τή γή Χαναάν»
et tristatur de te paler tuus iu sacco» > E i rursus πενθεί περί σού δ πατήρ σου έν σάκκψ. > Κα\ πάλιν
Tolui lacrymari, et continui meipsam, o l non ήθελον (55)δακρύσαι, έπέσχον έμαυτδν, ίνα μή αίσχύνω
oonfunderem fralres meos. E l dixi : c Ego islud τούς αδελφούς μου. Κα\ εΐπον * c Έγώ ούκ οίδα * δούλος
non novi; servus sum. > TUHC tnibant consilium είμι.» Τότε βουλεύονται πωλήσαί με, ίνα μή ευρεθώ
vcndendi m e , ue invenirer in manibus eorum. έν χερσίν αυτών. Έφοβοΰντο γάρ τδν Τακώβ, ίνα
Tiiimerunt enim Jacob, ne faceret in eis vindi- μή ποιήση έν αύτοϊς έκδίκησιν κινδύνου. Ήκούοθη
«tan» periculi. Audilum esi enim, quod magnus γάρ, δτι μέγας έστί παρά Κυρίφ καί άνθρωπος.
«sset apud Dorainum el homines. Tunc dicit ne- Τότε λέγει ό μετάβολος αύτοϊς · < Αύσατέ με άπδ τής
goliator e i s : « Solviie me a judicio Petepbri. » κρίσεως Πετεφρί. · Προσελθόντες ούν ήτουν με, λέ­
Accedenles igitur pelebant me, dicenles: « Dic γοντες * ι Είπε, δτι έν άργυρίφ ήγοράσθη (56) ήμίν,
quod argenlo emptus es a nobis, el ille abeolvet κάκεϊνος άπέλυσεν (57) ημάς. ι
i*os. ι
X V I . ι Memphilica vero osterrdit viro suo, ut Q ICp.« Έδήλωσε δέ ή Μέμφις τψ άνδρΙ αύτης, πρί-
cmeret n i e : < Audio enim, ait, quod vendunl eum. ασθαί με * ι Ακούω γ ά ρ , φησ\ν, δτι πωλοΰσιν
E l misit eunucbum ad Ismaeliias, (e.l) peliil me in αυτόν. > Κα\ άπέστειλεν εύνούχον τοίς Τσμαηλί-
vendilionem; ei non yoleus facere cum eis (60), ταις (58), ήτεϊτο εις πράσιν (59) * καί μή θελήσας

ί52) Άχθήτω. Άποκριθήτω. GRAB.
(53) ΦνΛαχισθήναι. Φυλαχθήναι. ID.
(54) "Oru God. Oxon. bic inserik: Κα\ ό παίς
ούν οφείλει. h>.
55) ΠάΛιν ήθεΛοτ. Πάνυ θέλο>ν. Ιο.
56) 'Ήγοράσθη. Έπράθης, vendilus ee. ΙΒ.
57) Ά&έΑυσετ. Απολύσει. Ιο.
ris slal Moyses, Genes. xxxix, 1. Rascbi aatem
ferravil,diim lsmaelilas el Madianilas ambos, Geaes.
xxxvn, 28, nomiiiatos, dislinclos a se invicem po-
pulos fuisse pulavil, quos eosdera, diversis
norainibus, appellalos hiisse, ex Judic, vui. 24*
bcne probavil Abenezra in locum cit. Geneseos. I».
(59) ΒτεΙτο είς Λράσκν. Αιτούσα με είς διάπρβ-
%

! 58) ΊσμαηΜταις. Slatuil auclor nosier, Jose~ σιν. Καλέσας ούν δ άρχιμάγειρος τούς Ίσμαηλίτας
pbum Piiliphari ab Ismaeliiis vendilum esse. Con- ήτει αε είς πράσιν. )D.
ira R. Salomo Jarchi Josepbum vull gaepius vendi- (60) Cum Subinlellige contractem eropuo-
tum, primum lsmaeruie, inde Madianilis, et ab bis nis, ob magnitudinem scilicel pretii, quod IsmaewW
Undem Puiipbaro. Verum a partibus nostri aucto- poposcerunt. l o .
 TE8TAMENTUM JOSEPH. H58
ποιήσαι μβτ' αυτών, άνβχώρησεν ό δέ ευνούχος ( 6 1 ) Α reversus est eunuchus cum teutasse! eos; ostcndil'
πειρασθείς αυτών. Δηλοί δέ τή δεσποίνη, δτι πολλήν autem dominse, quod ingens petant prelium pro
αίτοΰσι τιμήν του παιδος. Ή δε απέστειλε ν Ετερον paero. Illa vero misit alterum eunuclium, diceus:
εύνούχον, λέγουσα · c Έάν κα\ δόο μνάς χρυσίου r Etsi duas minas auri peliverint, vide ne par-
αιτώσι, πρόσεχε (62), μή φείσασθε χρυσίου, μόνον cas auro (63); lantum emens puerum , duc ad
-πρ,ιάμενος (64) τδν παίδα άγάγβτε. Κα\ δίδει αύτοΤς
%
me (65). > Ule vero dedit ocloginta aureos pro i n e , .
π* χρυσίους (66) άντ' έμού, έκατδν είπών τή Δίγυπτία centum dicens JSgyptiae datos esse pro me. E l
δεδόσθαι άντ* έμού. Κα\ ίδών έγώ έσιώπησα, ίνα μή videns ego s i l u i , \it non cxquireretur (68) eu-
έτασθή (67) δ ευνούχος. nuchus.
ΙΖ'. f Όράτε, τέκνα μου, πόσα ύπέμεινα, ίνα μή XVII. ι Videte, filii roei, qtianla sustinut, u l non
καταισχύνω τούς αδελφού* μου. Κα\ ύμείς οδν αγα­ confunderem fratrcs meos. Et vos igitur diligite
πάτε αλλήλους· έν μακροθυμία συγκρύπτετε αλλήλων vosmet invicem; in longanimilale abscondile alii
*ά ελαττώματα. Τέρπεται γάρ δ θεδ$ έπ\ δμονοία aliorum defectus. Deleclatur euim Deus in concor-
αδελφών, κα\ έπί προαιρέσει καρδίας ευδόκιμου σης dia fratrum et in electione cordis probati in
«ίς άγάπην (69). Καί δτε ήλθον οί αδελφοί μου είς dileciione Quando autem venerunt fratres raei in
ΑΓγυπτον, ώς έγνωσαν δτι άπέστρεψα τδ άργύριον Β iEgyptum, postquam cognoverunt. quod reddidi
«ύτοίς, x t l ούκ ώνβίδισα, άλλά παρεκάλεσα αύ argenlum eis, et non exprobravi; sed ei consolatus
τους (70), κα\ μετά Θάνατον Τακώβ περισσοτέρως sum eos, et post taortem Jacob abundantius dilexl
ήγάπησα αυτούς, καί πάντα, δσα έκέλευσεν (71), eos, et omnia quaecunque jussit (72), feci abundan-
έκ περισσού έποίησα, και έθαύμαζον. Ούκ άφήκα ler, et admirabantur. Non cnim permisi eos affligi,
γάρ αύτοίς (73) θλιβήναι, Εως μικρού πράγματος. usque ad parvam rera. E l omne quod erat in manu
-Καίγε π ά ν , δ ήν έν χειρί μου, αύτοίς δέδωκα. 01 mea, eis dedi.Filii eorum,filii mei, (apud me babiti
υιοί αυτών, υιοί μ ο υ , καί οί υίοί μ ο υ , ώς δούλοι sunt); et filii mei, u l servi eorum. Aniraa eorum,
αυτών. Ή ψυχή αυτών , ψυχ^ μου * καί πάν άλ­ auinia mea; et omnis dolor eorum, dolor meas;
γη μα αυτών, άλγημά μου* κα\ πάσα μαλακία αυ­ et omnis infirmitas eorum, inQrmitas mea. Terra
τ ώ ν , ασθένεια μου. Ή γη μ ο υ , γή αυτών* ή m e a , terra e o n i m ; consiliura meuro, consilium
βουλή μ ο υ , βουλή αυτών* καί ούχ ύψωσα έμαυτδν eorum : et non exaltavi meipsum in eis in super-
Ι ν αύτοίς έν αλαζονεία, διά τήν κοσμικήν δό- bia, propter mundanam gloriam meam, sed eramin
{αν μου, άλλ* ήμην έν αύτοίς ώς εΤς των ελαχί­ ets sicut unus mimmorum.
στων (74). £
ΙΗ'. € Έάν ουν κα\ ύμείς πορευθήτε έν ταίς έν- XVIII. # S i igitur et vos ambuletis in mandalis
τολαίς Κυρίου, τέκνα μου, υψώσει υμάς ενταύθα (75), Domini, filii mei, exaltabit vos hic, et i>enedicel
κα\ ευλογήσει έν άγαθοίς είς αιώνας. Κα\ έάν θέλη in bonis iu K e c u l a . Et si voluerit quis malefacere
τις κακοποιήσαι υμάς, ύμείς έν άγαθοποιία εύχεσθε vobis, vos in benignilate orate pro e o ; ei ab omui
υπέρ αύτου* κα\ άπδ παντδς κακού λυτρωθήσεσθε mak> liberabimini per Dominuni. Ecce enim vide-
διά Κυρίου. Ίδού (76) γάρ όράτε , δτι διά τήν μακρο­ tis, quod propier longanimitatem, etiam filiam
θυμία ν, κα\ θυγατέρα κυρίων μου (77) έλαβον είς doroinorura meorum accepi iu uxorem; et centum
γυναίκα* κα\ έκατδν τάλαντα μοι χρυσίου δέδοται laleota a u r i mibi dala s u n l c u m e a ; quoniam eo&
σύν αυτή · δτι Κύριος μοι αύτδς έδούλευσε (76). Καί Dominus mihi servire fecit. E t pulchritudinem

*· Ecdi. xxv, 2.

(61) Άνεχώρησεν ό δέ ευνούχος. Άνεχώρησεν (75) ΑύτοΤς. Αυτούς. ID.

δ ευνούχος babel cod. Oxon. omisso δέ, ita u l pe- (74) 7 f γή μον, τών έΧαχίστων, omis&a
riodus non i a duo cola distinguatur. Q u * leclio sunt. ID.
roelior est, prseserlim si punclum post αυτών po- (75) Ενταύθα. Deest. ID.
iiatur, ut in Oxon. pariter et Canlab. codice fa- (76) Ίδού. Desunt omnia usque ad έν πάσι τψ
c l u m . GRAB. Τακώβ. 1D.
(62) Πρόσεχε. Παρέχετε. ID. (77) θυγατέρα κυρίων μον. Ex bis verbis palet,
(63) Vide ηε parcas auro. OaU < nec pareite auctorem noslrum per Pulipbarem, cujus filiam
auro, e l c , juxla Graecum Oxon. ID. Asenath Josephus in uxorem accepisse dicitur, Ge-
(64) Πριάμετος. Πριάμενοι. b . n«s. XLI, 45, inlellexisse ipsum Putipharem, qui
(65) Duc ad me. Adductte. ID. Josephum emerat, adeo ut ex servo gener ejus
(66) ΑΙδει αύτοις Λ χρνσίονς. Δούς αύτοίς ti factus fuerit. l n qua sententia etiam fuit ex Judaei*
1

χρυαίνους. ID. (V. Salomo Jarcbi; ex Ghrislianis Hieronymus in

(67) Έτασθή. Αίκισθή, ναρηίατεΐ. Ιο.
(68) Exquireretur. Flagris cajderelur, juxla Gracc. niibi conligil, omnes fere Pulipbarem soceruni Jo-
Ox. ID.
(69) Άγάαην. Αγαθόν, b .
(70) Παρεκάλεσα αυτούς. Καί add. Ιο.
(74) ΈκέΛενσεν. Ηθέλησαν. Lege Genes. L , 16
xeqq., ethaec benc intelliges. b .
(72) Jussit. Scilieet paler Jacob. Sed si Gra3cum
Oxon. sequamur, \oco jussil rcponeoduiu voluerunt,
iieiupe fratres. 1D.
b. I. Ast recentiores cominenlalores quos legisse
sepbi, a Puliphare domino ejus, diversum fuisse
volunl. Mibi jam non vacal accuralins inquirere,
cujus tilia fueril virgo Ascnalh uxor Josephi, quia
ad aliam magis neccssariam adnotalionem rite
vocat melioris nolae virgo, B. Maria maler Doiuini,
eujus Josephus in eadem pagina mentionem facit.
b.
'78) Αύτύς έδούΛενσε. Lege αυτούς έδούλωσε. ID.
1139 TESTAMENTA XII PATRIARCHARITM. 4140
doJiimilii,ulflorem supra pulchros Israel :etcuslo- Α γ* ωραιότητα Εδωκε μοι, ώς άνθος υπέρ ωραίους
«livilmeusquead scneclulem inroboreet in puicbrilu- Ισραήλ* κα\ διεφύλαξέ με Εως γήρως έν δυνάμει
dinc, quoniam ego similis Jacob iu omnibus eram. κα\ έν κάλλει, δτι έγώ δμοιος έν πάσι τφ Ιακώβ.
X I X . c Audite, filii mei, et quae vidi somnia. Ιβ'. « Ακούσατε, τέκνα μου, κα\ ών είδον ενυ­
Duodecim cervi pascebantur, et noveni divisi erant πνίων. Δώδεκα έλαφοι ένέμοντο, κα\ οί εννέα διαιρε­
et dispeisi in terra : similiter et tres. Et vidi, quod θή σαν * κα\ (79) διεσπάρησαν τή γή (80) * δμοίως κα\
ex Juda nala esl virgo, babens stolam byssinam; οί τρεϊς. Κα\ είδον, δτι έκ τού Ιούδα έγενήθη παρ­
el ex ipsa prodiil Agnus iinmaculatus, el a sini- θένος, Ιχουσα στολήν βυσσίνην · κα\ έξ αυτής προηλ-
slris ejus, ut leo : et onines bcstiae impeluni fece- θεν Άμνδς άμωμος (81), και έξ αριστερών αύτοΰ, ώς
runt adversus cum, et vicit eas Apuus, et perdidil λέων * και πάντα τά θηρία ώρμουν κατ' αυτού , καί
eas in conculcationeni, E l gaudebanl in eo angeli, ένίκησεν αυτά δ Άμνδς, κα\ απώλεσε ν είς (82) κατ&-
el lioinincs, ei omnis tcrra. Haec aulem fleut in πάτησιν. Κα\ έχαιρον έπ' αύτψ (85) οί άγγελοι, χαί
lemporo suo, in ullimis diebus. Vos igitur, iilii οί άνθρωποι, κα\ πάσα ή γ ή . Ταύτα δέ γενήσεται έν
mei, custodite mandata Domini, et honorale Judam καιρφ αυτών, έν έσχάταις ήμέραις. Τμεϊς ουν,
et L e v i ; quoniam ex ipsis orieiur vobis Agnus Dei, τέκνα μου, φυλάξατε τάς έντολάς Κυρίου, και τιμάτε
Β
gratia salvans omnes genles, et lsrael. Regnum τδν Τούδαν κα\ τδν Αευΐ · δτι έξ αυτών άνατελεΐ ύμίν
enim ejus regnum acternum, quod non commove- ό Άμνδς τοΰ θεού, χάριτι σώζων πάντα τά έθνη, χΛ
bilur. Meuro vero regnum in vobis consummatur, τδν Τσραήλ (84). Ή γάρ βασιλεία αυτού βασιλεία
ut pomorum c u s l o d i a " , quoniam post messem uon αιώνιος, ήτις ού -παρασαλεύσ^ται. Ή δέ έμή βασιλεία
apparebit. έν ύμίν επιτελείται, ώς δπωροφυλάκιον(85), δτι μετέ
τδ θέρος ού φανήσεται.
X X . c Novi, quod post mortem meam jEgypdi Κ'. c Οίδα, δτι μετά τήν τελευτήν μου οί Αιγύ­
tribulabunt vos; sed Pcus faciet ultionem vestrani, πτιοι θλίψουσιν υμάς* άλλ' ό θεδς ποιήσει τήν έχδί-
et inducet vos in promissionem patrum vesjrorum. κησιν υμών (86), κα\ ε,ίσάξει υμάς είς τήν έπαγγελίαν
Sed comporlate ossa mea vobiscum, quoniam re- τών πατέρων υμών. Άλλά συνανοίσετε τά δστά μον
duclis ossibus pieis, Dominus in luce erit vobis- μεθ' υμών, δτι αναγομένων τών δστέων μου, Κύριος
cum, et Beliar in tenebris erit cum ^Egypliis. Et έν φωτ\ έσται μεθ' υμών (87), καί Βελιάρ έν σκοτει
Zelpbam malrem veslrara reducile, et prope Ballam μετά τών Αιγυπτίων. Καί Ζελφάν τήν μητέρα ύμων
juxla Hippodronium, proximam Racbel, ponite αναγάγετε, κα\ εγγύς Βάλλας παρά τδν Ίππόδρομον,
eam. » Et cum haec dixisset, extensis pcdibus suis, Q πλησίον Ταχήλ , θέτε αυτήν. > Καί ταύτα είπών,
dormivit soranum perpeluum. Et planxerunt euiu έκτείνας τούς πόδας αυτού, έκοιμήθη ύπνον αίώνιον.
* Psal. Lxxviu, 4.
7

Αιαιρέθησαν xal. Desunt. GBAB
Τή γή. Είς πάσαν τήν γήν. ID.
(81) Παρθένος έξ αυτής προήΛθεν αμνός
άμωμος. Haec nativiialein Messiae ex virgine spe-
ctare, quitibet videt. Ad redarguendos auleni cav
ros Judaeos, qui hanc lanquam ansurduin rejiciunt,
Turcis eam admittentibus pejores, mnllum facit
illuslre diclum Rabbi Berachiai, in R. Moysis Ha-
darscban Bereschiih Rabba, sive Commenlarto super
Genes. xxxvn, 22 (ubi de ipso Josepbo male a fra-
tribus suis traclalo agilur) ciiatum, quod est hujus
tenoris : < Dixit Deus sanclus benediclus Israel:
Vos dixistis coram me : Pupilli facii suinus siae
patre. Redemptor quoque quem ego excitabo ex
vobis, sinc palre erit, sicut dictum esl (Zachar. v i ,
12) : Ecce v/r, germen nomen cju$ ei de sub $e
%
u
germinabit. Et sic dicit (lsai. L I I I , 3) : El ascendet
sicut virgullum coram eo. Super illo David quoque
dicit c x , 5) : Ex malrice anlc auroram libi
ros juventuiis lace. > ID.
(82) ΕΙς. Αυτά add. ID.
(85) Αύτώ. Αυτά. ID.
(84) Τιμάτε...τόν ΊσραήΛ. Haec verba ex cod.
Canluar. recilat quoque Whartonus iu Auctario
saepe laudalo. Ubi adnolare prajstal, auctorem no-
elrum, postquam modo dixissel quud ex Juda nata
est Virgo (Maria), nunc docere, quod ex Juda et
Levi orietur Agnus Dej. blemque clarius adbuc
tur vebis ex tribu Juda et Levi salutare Dominl
At parum sibi constans, cap. 3 Testam. Levi, $ 8
reclius ita s c r i b i i : Bex ex Juda exiurgtt, et fnciet
ιαεετάοίίιΐΐη novnm. Et cap. 4 Teslam. Jud&, δ 14:
Exsurgel homo ex semine tneo, ul sol juslitiw. Haud
me lalet quidem plerosque ex antiquis scriploribus,
ex eo quod Maria cognata esset Elisabelh quae erat
de filiabus Aaron, credidisse Mariaio fuisse quoqoe
de genere sacerdotali : adeo ut juxta Matlligi ge-
nealogiain, e regibus slirpis Davidicae orlus iuerit
Jesus; e sacerdotibus vero juxla Lucam. Hanc la-
inen ouaesiionem solvil ipsemet Aposlolus scnbens
ad Hebraios v n , 14 : Manifestum ε$ί, iuquil, q*od
εχ Juda ortu$ sit Dominus nosier, in qua tribu nihil
de sacerdolibus Moyses locuius ε*ι.
(85) Ώς όπωροξρνΛάκιον. Dcsumpta hac phrasts
e psalin. LXXVIII, 1 : Έθεντο Ιερουσαλήμ είς όχω-
ροφυλάχιον: ΡοΜετκηΐϊετηιαΙενιι in pomorufn c*
ttodiam. ld esl llieronyroo Episl. ad Sun. inler-
prete : c Palatiis ipsaquc urbe velut iu luguriuin
versa. ι
(86) Υμών. Desunt usque θέτε αυτήν. Ιο.
(87) Κύριος έν φωτϊ έσται μεθ' υμών. lnirodoiil
auctor Josephuin, deporlalioni ossiuin suorum boc
quasi pnemiuin promiUenlem, quod Ueus dux iti-
neris eoruni in luce sil futurus. Cujus assertiom?
occasionem cepit, uli conjicio, e\ Exodi xm, «j!
versu 19 dicitur : Tuljl quonue Moyses osta JtMP* 1

superius docucral, cap. 2, Te&tam. Sinteon., § 7, secum, εο quod adjurassel filios hrael, dicen$: r<-
Dominmn susciiaturum ex Levi Pouiiiice.m, el ex sitabit vot Deu$, effem ossa mea hittc vobiscu**
Juda Regem. Deum et bominem. ltlud eliam incul- Ει inox vers. 21 addilur: Dominus autem pracedew
cai, cap. 5 Testam. Levi, § 2 bisce verbis : Per Ιε eo* ad ostendendam viam.perdiemin columia r/ew«»
(Levi) et Judatn apparebit Oominus inter liomines, et per noctem in columna ignis, ut dux itineri* esscl
wlvans, elc. Sic ct cap. 7 Teslam. Oan § 5: Oric-
t utroque tcmpore. h>.
 1141 T E S T A M E N T U M BENJAMIN. 1142

Κα\ έπένθησεν αύτδν πας Ισραήλ, χα\ πάσα ή ΑΓ- Α omnis Israel,'et omnis iEgyptus, plsnctu magno.
γυπτος, πένθος μέγα. Καί γάρ χα\ τοίς Αίγυπτίο·ς, Etenim etjEgyptiis, ut propriis membris, compas
ώς Ιδίοις μέλεσι, συνέπασχε, κα\ εύηργέτει, παντί bus est, et benefecit, orani opere et consiKo et re
έργψ, χα\ βουλή, χα\ πράγματι παριστάμενος. assislens.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ'. C A P U T XII·
Αιαθήχη Βενιαμίν, Λερϊ διανοίας χαθαράς. Teslamentum Benjamin, de mente munda.
Α'. Άντίγραφον λόγων Βενιαμίν, ών διέθετο τοίς I. Transcriptum verborum Benjamin, quae dis-
υίοίς αύτοΰ, ζήσας έτη ρχ* (88). Κα\ φιλήσας αυτούς posuit ftliis suis, vivens annos cenlum viginti. Et
εϊπεν · ι Ό ς Ισαάκ έκατοστψ έτει έτέχθη τψ Αβραάμ, osculans eos, dixit : « Sicul Isaac centesimo anno
ούτως χάγώ τψ Ιακώβ. Κα\ επειδή Ταχήλ τέθνηκε naius est Abraham, ila et ego Jacob. Quia igiiur
γεννώσά με, γάλα ούκ έσχον. Βαλαν ούν τήν παιδί- Racbel mortaa est cum pareret me, lac non babui.
σκην αυτής έθήλασα. Ή γάρ Ταχήλ, μετά τδ τεκείν Ballam igitur ancillam ejus suxi. Rachelenim, postr-
αυτήν τδν Ιωσήφ, δώδεκα έτη έστείρευσε · κα\ προσ- quam peperit Joseph, duodecim annos sterilis fuit;
ηύξατο Κυρίω μετά νηστείας δώδεκα ημέρας · κα\ el oravit Dominum cum jejunio duodecim diebos;
συλλάβου σα έτεκέ με. Σφόδρα γάρ δ πατήρ ημών et concipiens peperit me. Valde enim pater noster
ήγάπα τήν Ταχήλ, κα\ ηύχετο δύο υίούς ίδείν άπ' dilexil Rachel, et oplavit duo9 lilios videre ex ipsa*
αυτής. Διά τοΰτο έκλήθην νΙός ήμερων, δ έστι Βε­ Propter hoc vocatus sum filius dierum, qtiod esl
νιαμίν (89). Benjamin.
Β\ c "Οτε ούν είσηλθον είς ΑΓγυπτον, κα\ ανεγνώ­ II. < Quaiido igitur intravi in jEgypturo, et re-
ρισε με Ιωσήφ ό αδελφός μου, λέγει μοι · ι Τί εΐπον cognovit me fraier meus Joscph, dixil m i h i : ι Quid
τφ πατρί μου, δτε έπώλησάν μ ε ; ι Καί εΤποναύτψ, dixerunt patri meo, quando vendiderunt m e > Et ?

δτι έφυρον τδν χιτώνα σου αίματι, κα\ πέμψαντες dtcebam ei, quod consperserunt tunicam tuam san-
ειπον« Έπίγνωθι, εί χιτών τού υιού σου έστιν ούτος, ι guine, et miltentes dixerunt : « Gognosce, si lunica
Και λέγει μοι · « Να\ αδελφέ. Κα\ γάρ δτε έλαβόν με filii tui est ista. ι Et dicit mibi : c Eliam fraler.
οί ΊσμαηλΓται, εΤς έξ αυτών, άποδύσας με τδν χιτώ­ Elenim quando accipiebant me Ismaelitae, unus ex
να, έδωκε μοι περίζωμα, κα\ φραγελλώσας με, είπε eis, exuens me tunicam, dedit mihi perizoma, et
τρέχειν. Έ ν δέ τψ ύπάγειν αύτδν κρύψαι τδ Ιμάτιο ν flagellans me dixit, ut currerem. Cum vero abiret
μου, ύπήντησεν αύτψ λέων, χα\ άνείλεν αυτόν. Κα\ ipse, ut absconderel vestimentum meum, occurrit
ούτως οί μέτοχοι φοβηθέντες διαπωλούσί με τοίς έταί- ei l e o , et occidit eum. Et ita parlicipcs limcnles
ροις αυτών, ι ^ veiidunt me sociis suis. >
Γ . ι Κα\ ύμεΐς ούν, τέκνα μου, αγαπήσατε τδν III. ι E l vos i g i l u r , filii m e i , diligile Dominum
θεδν τοΰ ουρανού, κα\ φυλάξατε τάς έντολάς αυτού, Deum coeli, ei cuslodite mandata ejus, imilantes
μιμούμενοι τδν άγαθδν κα\ δσιον άνδρα Τωσήφ. Κα\ bonumet sanctum virum Joseph. Et sitmens veslra
έστω ή διάνοια υμών είς τδ άγαθδν, ώς κάμε (90) in bonum, ut et me nostis. Qui habet mentem bo-
οίδατε. 'Ο έχων τήν διάνοιαν άγαθήν, πάντα βλέπει nam, omnia videt recte. Timele Dominum, el dili-
δρθώς. Φοβείσθε Κύριον, κα\ αγαπάτε τδν πλησίον · gile proximum; et si spiriius Beliar in omnem roa-
κα\ έάν τά πνεύματα τοΰ Βελιάρ είς πάσαν πονηρίαν liliara tribulationis sollicilavcrint vos, non domina-
θλίψεως έξαιτήσωνται υμάς, ού μή κατακυρίευση bitnr vobis omnis malilia tribulationis, sicut ncc
υμών πάσα πονηρία θλίψεως, ώς ουδέ Τωσήφ τού Joseph fralri meo. Quam mulii horoines voluerunt
Αδελφού μου. Πόσοι τών ανθρώπων ηθέλησαν άνελείν occidere e u m , et Deus prolexit eum ? Qui enim
αύτδν, καί ό θεδς έσκέπασεν αυτόν; Ό γάρ φοβού­ timet Dcum, et diligit proximum suuro, ab acreo
μενος τδν θεδν, κα\ αγαπών τδν πλησίον αύτοΰ, ύπδ spiritu Beliarnon potest vulnerari, proteclus timorc
τού αερίου πνεύματος τού Βελιάρ ού δύναται πληγή- Dei; et ab insidiis horoinum aut besliarom non
ναι, σκεπαζόμενος ύπδ τοΰ φόβου τού θεού * κα\ άπδ potest subjngari, adjutus Domini dilectione quam
επιβουλής ανθρώπων, ή θηρίων, ού δύναται κυριευ- D ^abel erga proximum. Etenim deprecatus sum pa-
θήναι, βοηθούμενος ύπδ τής τού Κυρίου αγάπης, ής trem nostrum'Jacob, ut oraret pro fratribus nostris,
έχει προς τδν πλησίον. Καί γάρ έδεήθην (91) τοΰ πα­ u l uon imputaret eis Dominus quod excogitave-
τρδς ημών Ιακώβ, ίνα προσεύξηται περ\ τών άδελ- runl malum de ipso. Et ila clamavit Jacob : < Ο Γι Η

(88) Ρχ*. Cod. Oxon. habet, ρ κ ε'. GRAB.
(89) Βενιαμίν. Auctor Benjaiuin intcrpretaiur / i -
/iuro dierum, quia a Jacob jam cenlenario genilus
erat; quae interprelalio coniirmari videtur Genes.
XLIV, 20, ubi Benjamin vocalur filiu* nneciulum.
Rejicit tamen eain llieronynius in TradUionibus
Uebraicis ad h. I. scribens : « E r r a n l , qui pulant
Beujaniin filiuin dieruiu inlerprelari. Gum enim
dexfera appelletur Jainin el finialur iit n lilteram,
dtes quidcm appcllantur et ipsi Jamiin, sed in m
lilleram lerminalur. Si jain interpreialionem auclo-
ris Tcflamenli Benjamin defoiideitdam suscipwetn,
rcbponderem Jamin pro Jamim acceptuiu csse dia-
lecto Syriaca, qua Jacobus modo e Syria adveniens
bene uli poleral. Scd non est tanli buic rci immo -
rari.lD. — Quod perperam impugnel S. Hier. i n -
lcrprelalionem auctoris nostri, palet e lexiu meie
llcbraico cap. x n , vers. u l l . libri Dantclis, ubi
expresse legere est, absque variatione codicum :
p3\T ypS. DRACH.
(90) Ώς χαμέ. Desunt, usque ad Κύριον. GRAB.
(91) Έδεήθην. Statnit auclor nosler, ut ex boc
loco patet, mala Josepho a fralribus illala, Jacobo
palri landem delecta esse, quod et Genos. L , vers.
10, claris vcrbis asscrilur, au proinde a Hambam
uiab: nogalur.
 TESTAMENTA Χ Π PATRIARCHARUM. m
Joseph, vicisii viscera Jacob palrie tui. » Et am- Α φών ημών, ίνα μή λογίσηται αύτοίς Κύριος, δτε (92)
plexans cum; per duas boras osculabatur eiim, d i - ένεθυμήΟησαν πονηρδν περι αυτού. Κα\ ούτως έβοα
cciis : c Adimplebitur in tc propbelia coeli dc Agno Ιακώβ· c Q τέκνον Ιωσήφ (95), ένίκηαας ύ
T

Dei et Salvatore muiidi, quod immaculatus pro i n i - σπλάγχνα Ιακώβ τού πατρός σου. ι Κα\ περιλαβύν
quis iradetur; et qui sine peccaio est pro impiis αύτδν, δύο ώρας κατεφίλει, λέγων · c ΠλτρωΟήσετίι
niorielUr in sanguine Teslamenti, in salutera έπί σο\ προφητεία ουρανού περί του'Αμνού τοΰ θεου,
laracl et genlium, et deslruel Beliar et minislrarUes κα\ Σωτήρος τού κόσμου, δτι άμωμος υπέρ άνομων
ei. > παραδοΟήσεται, και άναμάρτητος υπέρ άσεβων άπο-
θανείται έν αίματι διαθήκης, έπ\ σωτηρία "Ισραήλ κα\ τών εθνών, κα\ καταργήσει (94) Βελιάρ κα\ τους
ύπηρετοΰντας αύτψ. ι
IV. < Videte,, G l i i , boni viri finem; imitamini Δ'. < ΕΓδετε, τέκνα, τού αγαθού άνδρδς τδ τέλος·
in bona mente inisericordiam ipsius, ul et vos co- μιμήσασθε έν αγαθή διανοία τήν εύσπλαγχνίαν αυ­
ronis glorius induamini. Bonus bomo non babel te- τού, ίνα κα\ ύμείς στεφάνους δόςης φορέσητε. Ό
nebrosum oculum; wiseretur enim omnibus, etiamsi άγαθδς άνθρωπος ούκ έχει σκοτεινδν δφθαλμόν* ελεεί
eint peccatores, quamvis inierint consiliu de ipso Β γάρ πάντας, κάν ωσιν αμαρτωλοί, κάν βουλεύωνται
mala. Hic benefaciens vincit malum, prolectus a περ\ αυτού είς (95) κακά. Ούτος άγαθοποιών νικ|τδ
bono, justos vero diligit, ul animam euam. Si quis κακδν, σκεπαζόμενος (96) ύπδ τού αγαθού * τους 61
glorificatur, non invidet; si quis ditatur, non zelo δικαίους άγαπα, ώς τήν ψυχήν αύτου. Έάντιςδοξά-
movetur; siquis fortis est, himc laudat; caslum cre- ζηται, ού φθονεί· έάν τις πλουτεί, ού ζηλοί· έάν
deus, laudat; pauperi miseretur; iniirmo compa- τις ανδρείος, επαινεί· τδν σώφρονα πιστεύων,
titur; Deum laudat; eum qui babet Dei tiraorem, υμνεί (97)· τδν πένητα ελεεί· τώ ασθενεί συμπαθεί (98)'
protegit; diligenli Deum cooperalur; reprobantem τδν θεδν ανυμνεί · τδν έχοντα φόβον (99) θεού, υπερ­
Altissimuin , admoncns converlit; et babenlem ασπίζει αύτου· τψ άγαπώντι τδν θεδν συνεργεί*
graliam spiritus boui, diligit secundura animam τδν άθετούντα τδν "Ύψιστον, νουθετών επιστρέφει*
suara. καί τδν έχοντα χάριν πνεύματος αγαθού, αγαπά κατά
τήν ψυχήν αυτού.
V . c Si babeatis bonam mentem, filii, et mali Ε*, ι Έάν έχητε άγαθήν διάνοιαν, τέκνα, κα\ οί
hoinines pacificabuntur vobis; et luxuriosi reveren- πονηροί άνθρωποι είρηνεύσουσιν ύμίν, κα\οί άσωτοι
tes vos, convertentur in bonumjet avari non solura αίδεσθέντες υμάς, έπιστρέψουσιν είς άγαθδν, χα\ οί
recedcnt a passione, sed quae superabundant, da- < πλεονέκται ού μόνον άποστήσονται τού πάθους, αλλά
bmit aflliciis. Si benefacialis, et immuudi spiritus καί τά (100) τής πλεονεξίας δώσουσι τοίς θλιβομένοις.
fugieut a vobis, et ips» beslia? timebunt vos. Ubi Έάν ήτε άγαθοποιούντες, και τά ακάθαρτα πνεύματα
enim csl bouorum opcrum timor (1) in mente, te- φεύξεται άφ* υμών, κα\ αυτά τά θηρία φοβηθήσεται
nebrae fugient ab eo. Si enim injuria afliciat quis υμάς. "Οπου γάρ ένι φόβος (2) αγαθών έργων είς
sanctum virum, poenilet; miseretur eniin sanclus διάνοιαν, τδ σκότος άποδιδράσκει αύτοΰ (5). Έάν γάρ
iujuiio, et silet. Et si quis animam justam prodat, ύβρίση τις άνδρα δσιον, μετανοεί· ελεεί γάρ δσιος
etjuslus oransad modicunibumilietur, postca mulio τδν λοίδορον, κα\ σιωπά. Κάν τις ψυχήν δικαίαν προ*
clarior apparel, qualis faclus est Joseph fraler δοίη, κα\ δ δίκαιος προσευχόμενος πρδς ολίγον τα-
meus. πεινωθή, μετ'ού πολύ φαιδρότερος αναφαίνεται, οίος
γέγονεν Ιωσήφ δ αδελφός μου (4).
VI. c Consiliunj boni viri non est in manu spi- Q". t Τδ διαβούλιον τοΰ άγαθοΰ άνδρδς ούκ έστιν έν
ritus erroris Beliar. Angclus eniin pacis ducit ani- χειρί πλάνης πνεύματος Βελιάρ. Ό γάρ άγγελος της
mam ipsius, Non aspicit cum affectu corruptibi- εΙρήνης οδηγεί τήν ψυχήν αυτού. Ούχ δρά έμπαθώς
lia, neque congrcgat divitias in desiderium volupia- τοίς φθαρτοίς(5), ουδέ συνάγει πλοΰτον είς φιληδονίαν
l i s ; non deleclatur voluptaie, nou contristat pro- ού τέρπεται ηδονή, ού λυπεί τδν πλησίον, ούκ έμπιπλά-
J

ximum, non impletur cibo. non errat in elalionibus ται τροφής (6),ού πλανάται μετεωρισμοίς οφθαλμών*
oculorum; Dominus eniin pars est ejus. Bonum Κύριος γάρ έστι μερίς αύτου. Τδ άγαθδν διαβούλιον
consilium non recipit gloriae et dedecoris boroinum, ούκ επιδέχεται δόξης κα\ ατιμίας ανθρώπων, κα\ πάντα
et ullum dolum vel mendacium, pugnam vel conlu- δόλον ή ψεύδος (7), μάχην κα\ λοιδορίαν ούκ οΐδε ·

(92) "Οτε. "Οτι. GRAB. hic significetur,avaros,iibi poenituerint, in poenam,

(93) Ιωσήφ. Χρηστόν. Ιο. sive ut voce eccicsiastica utar, satisfactioiiem, pro
(94) Καταργήσει. Καταλύσει, b . pristina habendi cupidine eleemosynas erogare.
(95) ΕΙς Deest. ID,
(96) Σχεπαζόμενος. Σκεπόμενος. ID. (1) Timor. Luwen, juxta G r a * . Oxon. ID.
(97) Έάν τις ανδρείος, έπαινεϊ* τόν σώφρονα (2) Φόβος. Φώς in Oxon. melius. b .
«ιστεύων, ύμνει. Desunt. b , (5) Αύτοΰ. Ά π ' addituni. ID.
(98) Τφ ασθενεί συμπαθεί. Desunt. ID. (4) Κάν τις.,.άδεΛφός μου. Desunt. b .
(99) Τόν έχοντα φόβον. Omissa sui.t omnia usque (5) ΤοΊς φθαρτοϊς. Τά φθαρτά, b .
ad iincin buiiis pcriodi. ID. (6) Τροφής. Τρυφής. b .
(100) 7tf.Tfoivbabei cod. Oxon. qua; vox signi- (l\ W αγαθόν.... ή ψεύδος. Dcsunt. b .
iicat pocnam; adco ut sccuitdum lstam lectioneiu
1115 TESTAMENTUM BENJAMIN. 1146
Κύριος γάρ έν αύτφ κατοικεί, κα\ φωτίζει ψυχήν αύ- Δ ineliam non n o v i l ; Dominue enim 1n eo habitftl, et
τού, κα\ χαίρει προς πάντας έν παντ\ καιρψ. Ή illuminat aaimam ejus, et gaudet coram oinnibus
αγαθή διάνοια ούκ έχει δύο γλώσσας, ευλογίας κα\ iii omni lempore. Bona mens non habel duas l i i i -
κατάρας, ύβρεως καί τιμής, λύπης καί χαράς, ησυχίας guas, benedictioois et uialediciionis, conlumelia» et
καί ταραχής, ύποκρίσεως καί αληθείας (8), πενίας bonoris, Irisliti» etgaudii, quietis et lurbalionis,
και πλούτου· άλλά μίαν έχει περί πάντας ειλικρινή κα\ simulationis et veritatis, inopiae et divitiaruiu; sed
καθαράν διάθεσιν. Ούκ έχει δρασιν, ούδ* άκοήν διπλήν unam habet circa omnes sinceram et puram diipo-
πάν γάρ, δ ποιεϊ, ή λαλεί, ή δρά, οίδεν δτι Κύριος silionem. Non habet visum, neque audiiura dupli-
έπισκέπτει ψυχήν αυτού, καί καθαίρει τήν διάνοιαν cem; in omni enim quod facit, vei loquiUir, vel
αύτοΰ, πρδς τδ μή καταγνωσθήναι ύπδ θεού κα\ αν­ videt, novit quod Deus visitat animam ejus, et pur-
θρώπων · καί τού Βελιάρ δέ πάν έργον διπλούν έστι, gat aniinum ejus, ut nou reprebeudalur a Deo el
κα\ ούκ έχει απλότητα (9). bominibus; sed omne opus Beliar duplex eat, c i oou
babet siniplicitaiera.
Ζ'. c Διά τοΰτο, τέκνα μου, φεύγετε τήν κακίαν VII. c Propterhoc, iilii mei, fugite malitiaui Be-
τοΰ Βελιάρ, δτι μάχαιραν δίδωσι τοις πειθομένοιςαύτή. liar, quoniam gladium dat obedieniibus ei. Gladius
Ή δέ μάχαιρα έπτά κακών μήτηρ έστί. Πρώτον συλ- β aulem sepiem malorum maler esl.Primum concipit
λαμβάνει ή διάνοια διά τοΰ Βελιάρ. Έστι δέ πρώτον , meiis per Beliar. Est autem primuro, invidia; ae-
φθόνος · δεύτερον, απώλεια · τρίτον, θλίψις · τέταρτον, cundura, perditio; tertium, iribulalio; quaipiiro,
αιχμαλωσία · πέμπτον, ένδεια · έκτον, ταραχή · έβδο- captivilas; quintum, indigentia; sexlum, turbatio ;
μον, έρήμωσις (10). Διά τοΰτο κα\ δ ΚάΙν έπτά έκ- septimum, desolatio, propler boc ei Caiu seplem
δικίαις παραδίδοται (11) ύπδ τοΰ θεοΰ. Κατά γάρ vindiclis tradiiur a Deo. Nam eecundura cenluro
έκατδν έτη μίαν πληγήν έπήγαγεν αύτψ δ Κύριος. annos unam plagam iuduxii ei Dominus. Duceatis
Διακοσίων ετών πάσχει, καί έννακοσιοστψ έτει έρη- aunis paliiur, et noogentesimo UDJIO desoiatur io
μοΰται έπ\ τού κατακλυσμού (12) διά Άβήλ τδν δί­ diluvio propter Abeljuslum fralrem ejus. In septin-
καιον άδελφδν αύτοΰ. Έ ν τοις έπτακοσίοις έτεσιν (15) gentis amiis Gain judicabatur, Lamecb vero ΪΛ
δ Κάίν έκρίνετο (14), δ δέ Λαμέχ έν τοΤς έβδομηκον- septoagies septem; quooiam usque in sa&culum
τάκις έπτά· δτι έως τοΰ αίώνος οί δμοιούμενοι τψ assiinilaii Gain iu invidia inodium fraternum,eadem
Κάϊν Ιν φθόνψ είς τήν μισαδελφίαν, τή αυτή κολάσει punilione judicabuntur.
κριθήσονται (15).
Η'. Ι Κα\ ύμείς ουν, τέκνα μου, αποδράσατε τήνκα- ^ VIII. F Et vos igitur, Clii mci, fugite maliliam,
κίαν, φθόνον τε κα\ τήν μισαδελφίαν, κα\ προσκολ- invidiamque et odium fraternum, et adbaereie bo-
λάσθε τή άγαθότητι καΐτή αγάπη., Ό έχων διάνοιαν nilati et dileclioni. Qui babet mentera puram in
καθαράν έν αγάπη, ούχ δρά γυναίκα είς πορνείαν dilectione, lion videt mulierem in fornicaiionem :
ού γάρ έχει μιασμδν έν τή καρδία, δτι αναπαύεται non enira babet inquinationem in corde, quoniam
έν αύτψ τδ πνεΰμα τοΰ θεοΰ. "Ωσπερ γάρ δ ήλιος ού requiescit in eo spiritus Dei. Quemadmodum eniui
μιαίνεται προσεχών έπί κόπρον κα\ βόρβορον (16), sol non inquinatur altingens stercus vel gurgitem,
άλλά μάλλον αμφότερα ψύχει, κα\ άπελαύνει τήν scd magis ambo siccat et abigil fetorera; ita ei pura
δυσωδίαν· ούτως κα\ δ καθαρδς νους έντοΐς μιά- mens in inquinationibus terrae delenta magis aedi-
σμασι τής γής συνεχόμενος, μάλλον οικοδομεί αύτδς, ii<5at, ipsa vero noo inquinalur.
κα\ (17) ού μιαίνεται.
Θ\ F Υπονοώ δέ καί πράξεις έν ύμϊν ού καλάς IX. c Intelligo autcm et actiones in vobis non b o
έσεσθαι, άπδ λόγων Ένώχ τοΰ δικαίου. Πορνεύσετε nasfore, a sermonibus Enocb justi. Fornicabimioi
γάρ πορνείαν Σοδόμων, καί άπολεΐσθε έως βραχύ, enim fornicatione Sodemorura, et peribilis usque ad
κα\ άνανεώσεσθε έν γυναιξί στρήνους (18), κα\ ή βα breve (pnucos), et rcnovabitis in mulleribus motus
σιλεία Κυρίου ούκ έσται έν ύμίν* δτι ευθύς αύτδς ^ inordinatos, et regnum Domini non erit.in vobis;
λήψεται αυτήν. Πλήν έν μερίδι υμών γενήσεται δ quouiam confestim ille accipiet illud. Verumtamen

(8) Ησυχίας καί ταραχής, ύποκρίσεως καϊ
άΛηθείας. Besunt. GRAB.
(9) Έπισκέπτει άχλόνητα. Έπισκοπεύει,
omiseis reliquis usque απλότητα. Ιο.
(10) Πρώτον.... έρήμωσις. "Οτε τίκτει πρώτον
φθόνον, δεύτερον άπώλειαν, τρίτον θλίψιν, τέταρτον
αίχμαλωσίαν, πέμπτον ένδειαν, έκτον ταραχήν, έβδο-
μον έρήμωσιν. Ιο.
(11) Έκδικίαις παραδίδοται. Άδικίαις παρεδόθη.
Ι*.
(12) Έπϊ τον κατακΧνσμον. Desunt, et quidem
roerilo. Ιο.
(15) Έπταχοσίοις έτεσνν. Έπτά, omisso έτεσιν.
Ιο.
(14) Katr έκρίνέτο. Cum eis quse auctor noster
dicil, satis couveniunt velcrum ct recenliorum quo*
rumdam Judacornm sentenliae, de quibus vide F a -
gium, Gartwrigbinm, aliosque in Genes. iv, 45.
Sed bene Gartwrightus nolavit Scripturam loc. cit.
aperte loqui de peena, non ipsi Gaino, sed ei qui
euni occiderit, mfligeiida. Graiidis quoque est error
chronologicus nostri aucioris, diluvium ad aiinum
nongenlesimum Gaini referenlra, duinmodo ipsemet
ita scripserit; nam voces έπ\ τού κατακλυσμού in
Oxoniensi exemplari Graeco haud legunuir, ut modo
notavi. 1D.
(15) "Οτι.... κριθήσονται. Desunt. ID.
(16) Βόρδοοον. Βόθυνον. ID.
(17) ΟΙχοδομεϊ αυτός, καί. Οίκοδομεί, αύτδς
δέ. ID.
(48) Καϊ άνανεώσεσθε έν γυναιξί στρήνους.
Desuot. ID.
1147 TESTAMENTA XII P A T R I A R C H A R U M . 1148
ίιι parte vestra fiet lemplum Dei, et glofiosuni erit Α ναδς τοΰ θεου, κα\ ένδοξος Ισται έν ύμϊν (19). "Οτ
iii vobis. Quoniara ipse Dominus accipiet regnum, αύτδς λήψεται αυτήν (20), καΛ δώδεκα φυλαι έκεϊ ευν
et duodecim tribus illic congregabuntur, et omnes αχΟήσονται, κα\ πάντα τά έθνη · έως ού δ Ύψιστος
gentcs; usquequo Altissimus mittat salutare suum άποστείλη (21) τδ σωτήριον αύτοΰ, έν έπισκοπ3
in Ytsitalione Unigcnili. E l ingredietur in primum Μονογενούς (22). Καί είσελεύσεται είς τδν πρώτον
leniplum, et illic Dominus injuria afficielur, et con- ναδν (25), κα\ έκεϊ Κύριος ύβρισθήσεται, καί έξου-
temnetur, et ligno exaltabitur. Et erit veluro lem- θενωθήσεται (24), κα\ έπ\ ξύλου ύψωθήσεται. Και
pli scissum, et descendet Spiritus Dei super geiiles, έσται τδ άπλωμα τού ναού σχιζόμενον, κα\ καταβή-
nt ignis effusus. Ει ascendens ex inferno, ascendet σεται τδ Πνεύμα τοΰ θεοΰ έπί τά έθνη (25), ώς πυρ
a terra fn coelum. Cognovit aulem quam fuerit h u - έκχυνδμενον. Καί άνελθών έκ τοΰ άδου έσται άναβαί-
milis in terra, et quam gloriosus in coelo. νων άπδ γης είς ούρανδν. Έγνω δέ, οίος έσται τα-
πεινδς έπι τής γής, κα\ οίος ένδοξος έν ούρανφ.
X . F Quando autem Josepb erat in jEgypto, desi- Γ. ι "Οτε δέ Ιωσήφ έν Αίγύπτφ ήν, έπεθύμουν
derabam videre speciem ejus, et formam aspectus ίδείν τήν ίδέαν αύτοΰ καί τήν μόρφο>σιν τής δψεως
_ _ orationes Jacob palris mei vidi eum,,
ejus; et per
r w αύτοΰ· και δι'ευχών τοΰ πατρδς Ιακώβ είδον αύτδ»
ίιι die vigilaris, secundum quod erat omnis species έν ήμερα γρήγορων, καθ' δ ήν πάσα ή ιδέα αύτοΰ
ejus. Cogno3cite igitur, filii mei, quod morior. F a - Γινώσκετε ούν, τέκνα μου, Ατι αποθνήσκω. Ποιήσατε
cite igitur veritatem et justitiam unusquisque cum OJV άλήθειαν x i l δικαιοσύνην έκαστος μετά τοΰ πλη­
proximo suo, et judiciuin in fldei operatiouem, et σίον αύτοΰ, καί κρϊμα εις πιστοποίησιν (26), χα\ ·;δν
legem Domini et mandata ejus custodite. Haec enim νδμον Κυρίου και τάς έντολάς αύτοΰ φυλάξατε. Ταύτα
vos pro omni hceredilate doceo. Et vos igitur date γάρ υμάς άντ\ πάσης κληρονομιάς διδασχω. Καί
baec liliis vestris in possessionem sempilernaui. ύμεϊς ούν δότε αυτά τοις τέκνοις υμών είς κατάσχεαν
Hoc eninr fecerunt Abraham, lsaac et Jacob. Omnia αίώνιον. Τούτο γάρ εποίησαν "Αβραάμ, καί Ίσαάχ,
haec dederunt nobis haereditalem, diccutes: « C u - κα\ Τακώβ. Ταύτα πάντα ημάς κατεκληρονόμησαν,
slodite mandata Dei, usquequo^ revelei Doniinus είπόντες · c Φυλάξασθε τάς έντολάς τού θεού, έως
salutare suum omnibus genlibus. Tunc videbitis δτου δ Κύριος αποκαλύψει τδ σωτήριον αυτού π&ι
Euoch, Noe, el Sem, et Abrabam, et Isaac et Jacob τοϊς έθνεσι. Τότε δψεσθε Ένώχ, Νώε, κα\ Σ*,μ, xol
rcsurgentes a dextris ih exsultalione. Tunc et nos Αβραάμ, κα\ Ισαάκ, καί Τακώβ άνισταμένους ix
rcsurgemus, unusquisque in sceptrura noslrum, ad- δεξιών έν αγαλλιάσει. (27) Τότε κα\ ήμεϊς άναπη-
orantes Regem coelorum, qui in terra apparuit in Q σόμεθα, έκαστος έπί σκήπτρον ημών, προσκυνονντις
fonua humansebumilitalis. Etquotquot credideruulei τδν Βασιλέα τών ουρανών, τδν έπ\ γης φανέντα έν
iuterra,congaudebunt ei,quandoct omnesresurgcnt, μορφή άνθρωπου ταπεινώσεως (28). Καί δσοι ld-
hi quidem in gloriam, isti vero in ignominiam. Et στευσαν αύτψ έπ\ γής, συγχαρήσονται αντφ, δτε (29)
judicabit Dominus in primis lsrael, de ea qua3 in κα\ πάντες άναστήσονται, οί μέν είς δόξαν, οί δέ εις
ipsum, injusiitia, quoniam advenientem Deum in άτιμίαν. Κα\ κρίνει Κύριος έν πρώτοις τδν Ισραήλ,
carne libcratorem non crediderunt. E l tunc judica- περ\ τής είς αύτδν αδικίας, δτι παραγενόμενον θεδν
bit omiies gentes, quotquot non crediderunt ei in έν σαρκΐ έλευθερωτήν ούκ έπίστευσαν. Καί τότε χρι-
tcrra apparcnti; et arguet in eleclis genlium lsrael, νεϊ πάντα τά έθνη, δσα ούκ έπίστευσαν αύτφ έπ\ γής
qucmadaiodum redarguit Esau in Madinxis, sedu- φανέντι · κα\ ελέγξει έν τοις έκλεκτοϊς τών εθνών τδν
ccntibus ui frater eorum fieret per fornicationera et Τσραήλ, ώσπερ ήλεγξε τδν Ήσαΰ έν τοις Μαδηναίοις,
idoloiatriam; et abalienati sunt a Deo, excidentes τοϊς άπατήσασιν (50) άδελφδν αυτών γενέσθαι διά της
ab haeredilate filiorum, qui non liment Deum (31). πορνείας, κα\ τής είδωλολατρείας · κα\ άπηλλοτριω-
Vo3 autem si auibuletis in sanctificatione secundum θησαν θεού. Γενόμενοι ούν, τέκνα, έν μερίδι φοβου-

(19) Ύμϊν. Υ π έ ρ τδν πρώτον add. cod. Oxon. ^ (26) Καϊ κρίμα είς Λιστοποίησιν.Om\s& ^ t s ntt

GRAB. (27) Τότε καϊ ήμεΊς άναστησόμεθα.... f^

(20) "Οτι αυτός Λήψεται αυτήν. Desunt. h>. τες άναστήσονται, ιΐ μέν είς δόξαν, °1° '* 6

ί21) 'ΑΛοστείΛη. "Ανατείλει. l d . άτιμίαν. Ultima verba desumpla sunt * Jf 5!/'

e aD,

(22) Μονογενούς. Προφήτου add. cod. Oxon. ID.
(25) Πρώτον ναόν. Υοχ πρώτος non de lempore,
sed loco est explicanda ; neque eniin auclor tem-
pluiu primum a Salomoue conditum hic inlelligere
potuit, sed ad primain partem lempli quae diceba-
2, quibus hanc in rcm ciutis quoque in Mutras; ia*
lim super paaim. x c m , v. 2, idem de resnscitalionc
mortuorum per Messiam docetur quod aucior DU-
sler dixil» Verba ibi se habent sequenteraι inwr
dum : < Futurum est ut nasci faciat ( « ^ , ' , , ^ .
1 8 8

tur Sanctum, digitum iutendUse videlur. Cedam nes dormientes in pulvere. Dixit R. ^ ' ^ : 1

tamen hac exposilione, ubi aliam mcliorem ailatain
videro. ID.
(24) Καϊ έξονθενωθήσεται. Desunt in Graeco
Oxon. b .
(25) Κα^αδήσεται πνεύμα θεού έχϊ τά έθνη.
Dormientes iu pulvere suntmorlui.siculdiclwneN.
E l multi de his qui dormiuni in lernB puivere, ι ^
ID.
(28) ΤαΛεινώσεως. Deesl. b .
(29) "Οτε. Τότε ms. T r i n . ID. ^
(50) 'ΑΛαττίσασ^.'Απιστήσασιν habeltou.w
0

Imiuit auclor verbo καταβήσεται, fore u i Spiriltis

sanclus a Synagoga Judajoium auferatur, et dclur no*
Ecclcsix geutium. ID. '(51) Excidenl€$ ab hwreditate filioruw,
1449 TESTAIIENTUM BENJAMIN. 4450

μίνων τδν Κύριον ύμείς δέ έάν πορεύησθε έν άγια- Α faciem Domini, rursus habitabitis im spe in jue;
61
σμψ κατά πρόσωπον Κυρίου, πάλιν κατοικήσετε έν congregabitur omnis lsrael ad Dominum.
έλπίδι έν έμοί* καί συναχΟήσεται πρδς Κύριον πάς
Ισραήλ.
ΙΑ'. € Κα\ ούκ έτι κληθήσομαι λύκος άρπαξ, διά τάς. X I . c Ει non amplius vocabor lupus rapax, pro~
άρπαγας ύμων, άλλ' εργάτης Κυρίου, διαδιδων τρο­ pter rapinas vestras, sed operator Doiuini, tribaens
φήν τοίς έργαζομένοις τδ άγαθδν. Καί άναστήσεται cibum operantibus bonum. Et suscitabitur ex se-
έκ τοΰ σπέρματος μου έν ύστέροις καιροίς άγαπητδς mine tueo in extremis temporibus dilectus Domini,
Κυρίου, άκούων τήν (32) φωνήν αύτοΰ, γνώσιν (33) audieus vocem ejus, cognitione nova illuminang
καινήν φωτίζων πάντα τά έθνη, φώς γνώσεως έπεμ- omnes gentes, lucem cogniiionis accendens Israeli
βαίνων (34) έν σωτηρία τφ Τσραήλ, κα\ αρπάζων ώς in salutem, et rapiens u l lupus ab ipsis, et daus Syn-
λύκος άπ' αυτών · κα\ διδούς τή Συναγωγή τών εθνών · gogae gcntium; el usque iu eonstimmalioueni sae-
a

και έως συντελείας τών αιώνων έσται έν ταϊς συν- culorum erit in synagogis genlium, et in prhicipi-
αγωγαϊς τών εθνών, καί έν τοϊς άρχουσιν αυτών ώς bus earum sicut musicum melos in ore omuiuin; el
μουσικδν μέλος έν στόματι πάντων · κα\ έν βίβλοις in libris sanctis erit inscriplus, et opus, et sermo
ταΤς άγίαις έσται αναγραφόμενος, κα\ τδ έργον, χαλ ^ j u s ; e i erit electus Dei usque in saeculum: et pro-
e

δ λόγος αύτοΰ · καί έσται έκλεκτδς θεοΰ έως τοΰ αίώ­ pter ipsum instruxit me pater meus Jacob, dicens:
νος · καί δι* αύτδν συνέτισε με Ιακώβ ό πατήρ μου, c Ipse replebit defectus tribus l u * . >
λέγων · t Αύτδς αναπληρώσει τά υστερήματα τής φυ­
λής σου. ι
ΙΒ'. Καί ώς έπλήρωσε τούς λόγους αυτού, ε ϊ π ε ν XII. Et ut implevit sermones suos, d i x i t : < Mando
ι Εντέλλομαι ύμίν, τέκνα μου, άνενέγκατε τά όστά vobis, fdii mei, referte ossa mea ex jEgypto, et se-
μου έξ Αίγύπτου, κα\ θάψατε με είς Χεβρών εγγύς peliiemeinHebron prope patres meos.» Et mortuus
τών πατέρων μου. · Κα\ απέθανε Βενιαμίν ρκε' ετών, est Benjamin centum viginti annorum et quinque
έν γήρει καλψ, κα\ έθηκαν αύτδν έν παραθήκη (35). in senectute bona; et posuerunt eum in (heca. E l in
Κα\ έν τφ ένενηκοστφ έτει τής εξόδου (56) τών υιών uonagesiroo primo anno ante exilum filioruin lsrael
Τσραήλ έξ Αίγύπτου, αυτοί καί οί αδελφοί αυτών, ex jEgypto, ipsi el fralres eorum reduxeruiit ossa
άνήγαγον τά όστά τών πατέρων αυτών έν κρυφή, έν patrura suorum iu abscondito, in locura dictuiu
τόπφ λεγομένφ (57) Χαναάν · καί έθαψαν αυτούς έν Chanaan; ct sepeliverunt eos in HeDron, juxta pe-
Χεβρών, παρά τούς πόδας τών πατέρων αυτών. Καί Q des patnim suorum. Et ipsi reversi sunt ex terra
αύτο\ επέστρεψαν έκ γης Χαναάν, κα\ ψκησαν έν Cbauaan, el habUaverunt in iEgypto usque ad diem
Αίγύπτω, έως ημέρας εξόδου αυτών έκ γης Αιγύ­ exilus eoruin dc terra iEgypli.
πτου.
ΤέΛος τών ιβ' διαθηκών τών υΙών Ιακώβ. (58) Finis Testamentorum χιι filiorum Jacob*

timenl Deum. c Facti non filii in parte limcntium
Dominum, ι babet uterque codex ms. adeo ut R o -
berlus pro ούν, quod in Graeco Oxon. habetur, le-
gisse videatur ού (ul legitur in ms. cod, Trin.) cun-
tiaque hsecverba ad prascedenlem periodum retule~
rit. Sed in Graeco codice Oxon. a voce γενόμενοι
nova incipit periodus, eujus primum colon ila L a -
tine esl reddendum : Eslis itaque, fllii, in parte l i -
uieiitium Dominum. GRAB.
(52) Τήν. ΈπΙ γής add. in ms. Trin. ID.
p 5 ) Γνώσιν. Καί ποιών εύδοκίαν θελήματος αύ­ j)
του, add. cod. Oxon. Ιο.
(54) Έπεμβαίνων. Λάμπων. Ιο.
(55) Παραθήκη. Παρακαταθήκη. h>.
(36) Καϊ έν τφ ένενηκοστφ έτει τής εξόδου. Ms.
Xrin. έν τψ ένενηκοστφ πρώτψ. Haec autem bene cor-
rexit doctissimus Dn. Dodwellue. 1D. — ln Tabulis
scilicet chronologicis, ad mentem auctoris χιι Τβεία-
τηεηίοτΜη exaralis, quas consulat lector, si lubet,
apud ipsum Grabium Spicil. tom. I, pagg. 366
seqq. Easdem labulas coutraclas exbibet Fabriciu*
Cod. Pseudepigr. Υεί. Τε$ΐ. lom. I, pagg. 749 seqq.
(37) Τόπφ Λεγομένφ. Τψ πολέμψ. ID.
(38) Ιιι codice 62 baec ad fiHem sunt ascripta :
Expliciunt Testamenta xn patriarctiarum $εεηηάιιιη
iranslativncm domini Roberti Grosietette, Lincoln.
ephcojd. ID.
USH CHRONOLOGIA T E S T A M . XII P A T R I A R C H . 1153

TABULA CHRONOLOGICA
Ad superioris libri illustrationem a viro clarissimo Dodwello adornata.

(GIUM, Spicileg. SS. Patrum, edit. 2, Oxonie 1714, in-8% L I , p. S66.)

Anni Patriarcherumnatalitii pro mente auctoris XII Ttstamentorum designandi $unt, ae

proinde ineuntes intelliyenai. QuapropUr ftnes annorum semper in numeris seque$-
tibus qucerendi sunt.

\z <
Ξ ο
ο
l i l aS SιΪβ l^>u 5 ^ g | 5 5 Z ;& 5ο S | | |
^< c f£i8a- G Α χ si Q

459 74
460 75 7
461 76 8 1
462 77 9 2
165 78 40 3

··
464 79 41 4 Κ
165 80 42 2
166 81 13 6
4» 3 lb
167 82 44 7 4 2
168 83 15 8 5 3
169 84 46 9 6 4 1
170 85 17 40 7 5 2 1
171 86 48 41 8 6 S le 2 !<* 4«
472 87 19 12 9 7 4 2 4« δ 2 2 4» 4
473 88 20 13 40 8 5 3 2 4 3 3 2 2
474 89 14 11 9 6 4 3 5 4 4 3 1· 3
175 90 15 12 10 7 5 4 6 5 3 4 2 4
176 91 16 15 11 8 6 5 7 6 6 5 3 5
177 92 T7 14 12 9 7 6 8 7 7 6 4 6
478 93 18 15 13 10 8 7 9 8 8 7 5 7
179 94 19 16 14 11 9 8 40 9 9 8 6 8
180 95 20 17 15 12 40 9 11 40 10 9 7 9
181 96 21 15 16 13 44 10 12 41 11 10 8 40
182 97 22 19 17 14 42 11 13 42 12 11 9 41
185 98 23 20 18* 15 43 12 14 13 13 12 40 42
184 99 24 21 19* 16 14 13 15 44 14 13 44 15
185 100 25 22 20 17 15 14 46 15 15 14 12
186 101 26 23 21 18 16 15 17 16 46 15 43 li
187 102 27 24 22 19 17 46 48 47 47 46 14 2
103 28 25 23 20* 18 17 19 18 48 17 45 3
404 29 26 24 21 19 48 *> 19 49 48 16 4

• Cnm annum servitutis VII absolvisset Jacobus,
tum demum Liam duxit uxorem. Recte ergo tibus
primogenllus ad annura sequentem refertur, qui
erat servilutis VIU.
b V i l l anno Levi ingressi sunt in Canaanem,
Levi 12. Atqui boc cum anno X X servilutis facium
esse constet, Levi boc anno ex menle Auctoris
natus est.
latem Zabulonis uni istoram ascribendam ei«
anfiorum, quibus Jaoobos Labani propler merce-
dem ex pecore servivit, nou illis, quibas propier
filias servitutera obiit.
* Josephi annus natalis ex menie bajoe aueiens
incidit in X X annum servitutis, ultimum P^Pjj*
pecora,quem tamen sacreliitera ad fmem annt χι»
servitutis propter fllias referunt, cum nondum ι**·
cedem e pecore pactus essei,Genes.XXX, *5» dl

c Hoc anno natus videtur Issacbar, minor Juda, seqq. .

et inajor Zabulone. Notam autem anni nullam ex-
* Levi anno XVIII aetatis occidit Sichem, U T I >*-
hibet Auctor.
Ex quo loco explicandus et delerminandus e*
ό Nephlfialim major Josepbo, Nephthal. i .
laxior numerus § 2, ubi Levi dicit se ώσε\ ετών χ
e Gad, licet pro ordine borum teslamentoram sit
filius εννατος, ct talis in codice Graeco Oxoniensi fuisse, quando banc caedem feciL ^
dicatur, ordine lamen Natalium lilius ΙβδορΛς fuisse i Levi anno aetatis χιχ, Ιεράτευσε Leyi 1"» ™ v Be

videtur, uti dicitur in Gneco Canlabrigiensi, ct sacerdos factus el edocius rituro sacriticiorum
Latina Roberti versione. avo Isaaco, tunc adhuc superstile. M O t

r
Zabulon cum nasceretur (εν τω γεννηθήναι με, i Benjamin natus anno Jacobi C, nempe exp*»"
inquit) Jarobus auclus est gregibus sortc virgarum Benjam. i . Proinde anno Jacobi Cl labenU?.
Zabul. ι. Uudc constat, ex roente aucloris ualivi- k Judae anno X X . BcIIuoi in Gananaws. Jiw- '·
1153 CHRONOLOGIA T E S T A M . X i l PATRIARCM. 4154

< •

ZABULON.
• S«s
tn

s
sr «4 Β
Η ΒΒ
Β
ο 3
Ο
«3 «< S ββ u s
Ϊ a
Α B- a fa3

1
ο u (A < Cfi
<
<
a21
Ο
00 -3 <o u ©

405 30« 27 25 22* 20 19 20 20 19 17« ca 5

106 31 28 26 23 21 20 22 21 21 20 18 6
407 32 29 27 24 22 21 23 22 22 21 19 7
108 33 30 28* 25 23 22 24 23 23 22 20 8
109 34 31 29 26 24 23 25 24 24 23 21 9
110 35 32 30 27 25 24 26 25 25 24 22 10
114 36 33 31 28 26 25 27 26 26 25 23 11
112 57 34 32 29 27 26 28 27 27 26 24 12
β

413 38 35 33 30 28 27 29 28 28 27 25 13
414 39 36 W
r 31 29 28 30 29 29 28 26 14
115 40 37 35 32
f
30« 29 31 30 30 29 27 15
116 41 38 36 33 31 30 32 31 31 30 28 16
h

117 42 59 57 34 32 31 33 32 32 31 29 17
118 43 40 38 35. 53 32 34 33 33 32 30 18
l

119 44 41 39 36 34 33 35 34 34 33 31 19
120 45 42 40) 37 35 34 36 35 35 34 32 20
121 46 43 44 3P 36 35 37 36 36 35 33 21
122 47 44 42 39 k 57 36 38 37 37 36 34 22
123 48 45 43 40 k
38 37 59 58 58 37 35 23
124 49 46 44 41 59 58 40 59 59 38 36 24
125 50 47 43 42 40 59 1
41 40- 40 39 37 25
126 51 48 46 43 41 40 42 41 41 40 38 26
127 52 49 47 44 42 41 43 42 42 41 39 27
128 $5 50 48 45 43 42 44 43 43 42 40 28
129 54 51 49« 46 44 43 45 44 44 43 41 29
130 55 52 50 47 45 44 46 45 45 44 42 50
151 56 53 54 48 46 45 47 46 46 45 43 31
132 57 54 52 49 47 46 48 47 47 46 44 32
133 58 55 53 50 48 47 49 48 48 47 45 33
134 59 56 54 51 49 48 50 49 49 48 46 34
135 60 57 55 52 50 49 54 50 50 49 47 35
136 61 58 56 53 51 50 52 51 51 50 48 36
137 62 59 57 54 52 51 53 53 52 51 49 37
138 63 60 58 55 53 52 34 53 53 52 50 38
139 64 61 59 56 54 53 55 54 54 53 51 39
140 65 62 60 57 55 54 56 55 55 54 52 40
144 66 63 61 58 56 55 57 56 56 55 53 41
442 67 64 62 59 57 56 58 57 57 56 54 42
143 68 65 63 60 58 57 59 58 58 57 55 43
444 69 66 64P 61 59 58 60 59 59 58 56 44
445 70 67 65 62 60 59 61 60 60 59 57 45
146 71 68 66 63 61 50 62 61 61 60 58 46
147 72 69 67 64 62 6i 63 62 62 61 59 47
233 75 70 68 65 65 62 64 63 63 62 60 48
254 74 71 69 66 64 63 65 64 64 63 61 49
235 75 72 70 67 65 64 66 «5 65 64 62 50

« Hoc setalis suae anno X X X Ruben Batlam pol-
l u i i . Rub. i . Morbo per menses VII multatus, poe-
niienliatn egil per annos VII» ibid. Tum Jacob apud
leaacuin pairera fuit, Rnb. 3. Supererat Isaacus ad
annum Jacobi C X X . Gen. X X V , 26, X X X V , 28,
*> Judae 22, incipiunl iuducias cum Esavo anno-
rum XVIII. Jud. 9.
c
Josephus boc anno vendiius, a cujus fine inci-
τόξω Jacobi, Jnd. 9. Jacobi τόξου menlio fit Gen.
X L V I H , 22. Sed in Amoriias, non Idumseos. Judae
nondum in jEgypio, ib. Imo sequitur annus unus
qno vixefit cum Tharoare Annan. Tum anni duo
viduitatis, antea quam rem cam ea baberei Judas,
cap. 11, 12.
ι Zabulon an. 38, vel 39 piscari coepir, V annis
ante quam descenderunl in JEgyptum Zab. 6.

J iunt forte anni VII, quibus Poiiphari servivit,

osepb. 3.
<* Levi annos natus XXVIII, uiorera duxit Mel-
cbam. Lev. 11,12, priraus ejus filius Gerson dictus,
ibid.
* Expletis annia V l l Josepbus in carcerem coo-
η Nephthalimi somnia, anno ejus X L , quae euro
adhac in Palsestina fuisse suppouifnt, noodum m
jEgyplo. Nepbth.5. Πάλιν μετά μήνας έπτά. Nephilu
6. Post veaditionem Josepbi, c l lamen autea quam
descenderent in iEgypluni. Ncpbib. 7.
Deacendil Levi in iEgyptum anno aet. X L . Levi
Δ

jicitur.
' Levi ann. X X X V natus iilius secundus Caatb.
Lev. 44.
« Issachar anno X X X duxit uxorem. Issacb. 3.
* Hoc an. aocios habuit captivitaiis Josepb pin-
cernam Pbaraonis el pisiorem.
42. Sed deest numerus supra XL. Juda enim Levi
junior annum lunc acebat X L V I . Jud. 42. Levi
ergo an. absolverat X L I X , qui in annura Jacobi i n -
currebat G X X X , q u o dcscenderunt in iEgypiam.
Gen. XLVII, 9.
Juda X L V I , descensio in iEgyptnm. lnde per
0

* Post duo* annoa in graliaro Pharaonis receplus
Joeepbus anno setatis X X X . Gen. X L l , i . 46.
) Levi anuo X L oalus litius lerlius Mcrari. Lev.
* JudieXL. Bellum cum Esavo,quo cccidn Esavus
annos L X X I H , vixit in iEgypto. Jud. 12.
ρ Levi anno LXIV nata Jocbabed. Et qaidem in
iOgypto. Lev. 11 < Eodem die naius maricus cjue
Amram, Lcv. 12.
1155 CHRONOLOGIA T E S T A M . Χ Π P A T R I A R C B . liK

ITHAL.
CA GS
(Λ < 5 *
3C
S Ο td
J
α CW

|
< U3
«α a > c\ η 2 ω <Λ
ΚΑ
(Λ e5 Ο
9 £)
»-» Q < «
«
256 76 73 71 68 66 65 67 66 66 65 63 51
257 77 74 72 69 67 66 68 67 67 66 64 52
258 78 75 73 70 68 67 69 68 68 67 65 53
259 79 76 74. 71 69 · 68 70 69 69 68 66 54
?40 80 77 75 72 70 69 71 70 70 69 67 55
241 81 78 76 75 71 70 72 71 71 70 68 56
^42 82 79 77 74 72 71 75 72 72 71 69 57
245 83 80 78 75 73 72 74 75 73 72 70 58
244 84 81 79 76 74 73 75 74 74 75 74 59
245 85 82 80 77 75 74 76 75 75 74 72 60
246 86 85 81 78 76 75 77 76 76 75 73 61
247 87 84 82 79 77 76 78 77 77 76 74 62
248 88 85 85 80 78 77 79 78 78 77 75 63
249 89 86 84 81 79 78 80 79 79 78Τ 76 64
250 90 87 85 82 80 79 81 80 80 79 77 65
251 91 88 86 83 81 80 82 81 81 80 78 66
252 92 89 87 84 82 81 85 82 82 81 79 67
255 95 90 88 85 83 82 84 85 85 82 80 68
254 94 91 89 86 84 83 85 84 84 83 81 69
255 95 92 90 87 85 84 86 85 85 84 82 70
256 96 95 91 88 86 85 87 86 86 85 83 71
257 97 94 92 89 87 86 88 87 87 86 84 72
258 98 95 93 90 88 87 89 88 88 87 85 73
259 99 96 94 a
91 89 88 90 89 89 88 86 74
260 100 97 95 92 90 89 91 90 90 89 87 75
264 101 98 96 95 91 90 92 91 91 90 88 76
262 102 99 97 94 92 91 95 92 92 91 89 77
205 105 100 98 95 93 92 94 95 95 92 90 78
264 104 101 99 96 94 95 95 94 94 95 91 79
265 105 102 100 97 95 94 96 95 95 94 92 80
266 106 105 101 98 96 95 97 96 96 95 93 81
267 107 104 102 99 97 96 98 97 97 96 94 82
268 108 105 103 100 98 97 99 98 98 97 95 83
269 109 106 104 101 99 98 400 99 99 98 96 84
270 110 107 105 102 100 99 101 100 400 99 97 85
271 111 108 106 105 101 100 402 101 101 100 98 86
272 112 109 107 104 102 101 105 102 102 101 99 87
275 113 110 108 105 103 102 104 105 105 102 100 88
274 114 111 109 406 104 105 105 104 104 103 101 89
275 115 112 110 107 105 104 106 105 105 104 102 90
276 116 115 111 108 106 105 107 106 106 105 105 91
277 117 114 112 109 107 106 108 107 107 106 104 92
278 118 115 115 110 108 107 109 108 108 107 105 93
279 119 116 114 111 109 108 110 109 109 108 106 94
280 120 117 115 112 110 109 111 110 110 109 107 95
281 121 118 116 115 111 110 112 111 111 110 108 96
282 122 119 117 114 112 111 115 112 112 111 109 97
285 123 120b 118 115 113 112 114 113 115 112 110ο 98
284 124 119 116 114 115 115 114 114 113 99
285 125 d 120 117 115 114« 116 115 115 114 100
286 121 118 116 117 416 116 115 101
287 122 119< 117 118 117 117 116 102
288 125 118 119 118 118 117 103
289 124 119 120 119 119 118 104
290 125 120 121 120 420 119 105
291 126 121 122 121 121 120 106
292 127 122« 125 122 122 121 107
295 128 124 123 125 122 108
294 129 425* 124 124 125 109

t Levi anno XCIV, nupsii Jocbabed Amramo. • Zabuton mortuus an. CXIV Lat.; m G"**
Lev. 12. έκατοστώ τεσσαρακοστψ κα\ δεκάτψ IneplCf Pro xa-
b Siraeon mortuus ann. v i l . C X X , eodem quo τοστψ τεσσαρεσκαιδεκάτψ. Vicissim reclius . ° " £
ι η

mortuus est Joseph. Sim. 1, 8. Josephi ossa custo- 2 annis post morlem Josepbi, quam i» Lalinoa..
riiebaui jfigypiii, quo minus deporiarciUiir in Ilc-
bron, cum scpelifelur Simcon. Sim. 1. Hinc etiam ' Judas mortuus anno CXIX. Jod. 12, 26. Po*t
constat, eodem anno utrumque niortuum essc, pio Rubenem. Rub. 1. . 7

liujus aucloris ralionibus. β Issacbar mortuus anno setat. CXX"« *ψ J~ί

* Anno Levi C X V U l niortuus Joscpbus. Lev. 12. b Dan mortnus anno a?tatis _CXXV. I* *· * n w r

* Ruben mortuus anno viue C X X Y , post duos ταύτα άνήνεγκαν τά όστα αύτοΰ.
annos a morle Josepbi. ttub. 1.
4137 GHRONOLOGIA T E S T A M . Χ Π PATRIARGH. 1158
88--

_ . _ _ _ s
«fi.Q
<< ju 55
u
ο«< «Λ
«< u .o.a
^ < . Ο Λ
^<

295 150 125 125« 124 110 311 3-27

296 151 126 125 111 312 328
297 132 127 126b 112 315 329
298 135 128 113 514 330
299 134 129 114 ' 315 331
300 135 150 c
115 316 332
301 136 116 317 353
302 137* 117 318 534
303 118 319 335
304 119 320 336
305 120 321 357
306 121 322 358
307 122 323 339
308 123 - 324 540 f

309 124 325

310 - 425· 526

Situm patriarcbarum plerorjnmque ex anno emortuali Josephi elicuimus. Joscphi autem natalem didi-
cimus e nalali Renjamini, et quo paclo fuerit cum Jacobi setate, promissionisque a Deo Abrahamo facue
aera commiUendiis. Haic iimcem collala docent quem situm patriarcbae illi teneant in annis 450 a pro-
missione illa numerandis. Si minus vere, at saltem pro hujus auctoris bypolhcstbus. Desunt aulem, fa-
teor, in aliis patriarchis nola3 lemporum accurata», et in harum defecta raliociniis indulgendum est, q u »
tamen e propriis ejusdem rationibus arcessenda sunt. Sic fuerit neccssario Issacharis nalalis ad annum
aliquem medium inter Judae Zabulonisque oatales refcrendus. Est autem obscurissimura, quid senscrit
noster de illiis ancillarum. Sic autem sunt collocandi, ut juniores fuerint Juda, et Josephum tamen omnes
aelate superarinr. Nam post natum Judam Racbel ancillam marilo dedit, suo tamen ipsi nomine paritit-
ram ; cum scilicet Lia parere desiisset. Genes. X X I X , 55. Innuit profeclo Liam uno saliem anno partum
intermisisse. llaque illo ipso anno, quem interniisit L i a , primum lilium Rachcl e Balla su$ceperit, nempe
Danem, et sequenti sccundum Nepbtbalimum. Sic duos habuerit Racbel filios eo spatio qno uniciim
pepererit Lia Issacbarem. Inde gloriatur viciam a se in puerperii lucla illa sororem. Μυχ lamen sororig
exemplum semulata L i a , ipsa quoque Zelpbam ancillam manlo collocavit; adeo ut ille primus Zelphae
filius Gadus in eumdem cum Nepblbalimo annuin concurrerit, sic lamen, ut fueril Nepblbalimo paulo
{ unior. Referentur ad sequentes annos Aser et Dina, quos Josepbo majores fuis*e docct lcxius Geneseos.
«iec ullus supererit hiatus inter Judam et Josepbum. Sic annum egeril Dina, cum raperetur, XIII, ctnn
Levi frater ageret, pro noslri Auctoris nientc, X X . Uno nimirura anno major aetate nubili, pro more
Romanorum. Sic incidet mors Gadi in aooum Promissionis GGXCV. Anniim scdicet anle reliquiarum
iranslalioneni X L V . Credidit enim Auctor, posC monem Josepbi, reliquias Josepbi, ne iiaiisierrentur in
Hebronem, ab jEgyptiis luisse custodilas, propter quoddam, quod comminiscitur, Oraculum : riec inde
licuisse Patriarcbas alios, qui post illum obierunt, ιη Hebrone sepelire. Sic legimus in Teslanicnlo S i -
ineonis, c. 8. Patriarcbas ergo illi supersliles thccis reconditos luisse ait, donec otium esstt ab iEgy-
pliis, quo ΠΙ03 liceret in Hebronem deporlare. Sic in Testamento Rubenis, cap. uh.:El posuerunl eum tn
thecam, usque quo referentei eum ex JEgyplo, upelierunt in Hebron in spelunca duplici, ubi patres cjus
dormierunt. Et in Siroeone, cap. 8: Et posuerunt eum in Ihecam lignorum, qucc non pulrescunt, ul redu
cerent ossaejutin Hebron. In Lcvi c. ult.rEf posuerunl eum in theeam, et postea sepelierunt eum in he-
bron eic. Videmus hic uuam eamdemque operam fuisse in plurium Palriarcharum funeribus procurandis*
%

Ilaque hinc inlelligenda sunt aliorum Testamenioriim loca, in quibus idem tnnuilur, sed obscurius. Tem-

ims doceniur in Tesiamenio Benjaniini, quo Palriarchas omnes, exceplo Josepbo, in Hebronem transtu-
erint lsraeliiaB: nempe annum luisse ante exitum filionim Israel ex iEgypio nonagesimum. Sic eniin
Codex ulerque Graecus. Male ergo codices Lalini, qui unum preierea addunt annuin. Est enim sane veri-
simillimum, Robertum Lincolniensem non alio usum esse codice ad versionem suam coociunandam, quain
anlabrigicnsi, vel qui ei admodum similis fuerit. Sed vicissim e Lalinis corrigenda Graeca : ΚαΧ έν τψ
\ έτει τής εξόδου. Legendum προ τής έξοχου. Annus ille anle Exodum nonagesimus, idem erat a Promia-
gioue Abrabamo facla et quadragesimus. Tum ergo translatae fuerint, si buic Auclori fides, Patriarcba-

• Gad mortuus anno a&t. G X X V . Gad. 1. At juxta . beri e conjugio Amrami cum Jocbabed , pro hujus
codd. Lat. C X X V U ; vixit autem certe,. pro noslri auclorishypothesibus. Ne quidemnala Miriam, quae,
auctoris rationibus, post Joscphum. Monet enim ille cura nasceretur Moses, erai adolescenttila.
morieus de Zelpba matre, prope Ballam el Racbe- 6
Benjamin mortuus anno vitae G X X V . Benj. 1,
lein sepdienda, Zelphae, ut videtur, lilios, lam Ga- 12. Gr. Oxon. Deesl in Lalinis codicibus numerus
dum quam Aserum. lmo eliam post Rubenem vixit. postremus loco tanlummodo priori.
Ulrumque enim alioquilur moribundus. Rub. 1. f
Anno promissionis 540 Patriarcharumreliquias
b
Morluus Aser anno vit. GXXVI Gr. As. 1. Nec in Hebronem translulerunt IsraeliUe, praelerquam
enim iidendum exemplari Roberti Lincohi. qua d i - Joscphi : Pro hujus nimirum auttoris ralionibus.
screpal a cod. Canlabrig. Gerle post Josepbum et Moses nalus cslamioPromissionis350. Nam annutu
Rub^ncm vixit, ut ex supra diclispatet. egit 80 anno promissionis 450, quo disce^U ex JE-
c
Nepblhaliminortuus annoGXXX Graec. Oxon. gyplo. Sic fuerit Amramus annorum 121 cum na-
C X X X I l . Ms. Trin.Neph. 1. sceretur Moses, pro hujus aucloris ralionibus. Alia
d
Levi morluus anno vitaB GXXXV11. Lcv. 19. omnia de Amramo Detnetrius, et profeclo veriui-
Exod, VI, 16. Adhuc postcri ejus teriiae duniaxat miliora.
geueialiouis eraiit, Lev. 12, Noudum ergo naii l i -
4159 ΑΝ0ΝΥΜ1 VIRI A P O S T O U C l 1160
rum reliquiae. Revcr*08 enim e Ganaam Israelilas habitasfre tradit in iEgypto usque ad diem exitus eo-
rum. Ita Testamentum ejusdem Beniamiiii. Tum bello aliquo occupatis iEgypliis, occasiunem captasse
refert Israelilas. Palriarchas suos ad Hcbroncm transferendi, opera lamen, u l vel ila iEgyptios lalerent,
clancularia. lta Test. Simeonis loc. cil.:Ec reduxerunt ea clam in bello jEgyptiorum. Hunc anouro com
anno a morte Gadi V comroittit illius Testamentum. Sic enim habet : Κα\ μετά πέντε έτη άνήγαγον αύ­
τδν είς Χεβρών. Ila seotire ne quidem potuit Auctor. Sic enim nalus fuisset post venditum Joseplium,
quem tamen noster facit Josopho infensissimum. Facile inde constal, deesse uumerum majorem. Restri-
bendum ergo , Μετά τεσσαράκοντα πέντε, vel, μετά μ' πέντε. Ila procedunl omnia, pro noslris calculis,
rectissime. Obierilenim Danaimo Promissionis 225, qui erat anniis ante reliquiarum deporlalioDem XLV.
Inde situs ille, quem Gado assignavimus, minficc coniirmatur. lia ergo sensit noster Auclor, si quid sen-
serit sibi consenianeum. Non taoien proinde pro vero mox babendum est, quod veruni ipse credideril. Id
polius colligerem, Gbronologiani illam de bis lemporibus omnem, quae sacio Textu non nililur, vel e
raiiociniis bominum, vel fide mala oriundam esse. Noster cerle alia oronia sentit a Demelrio apud Euse-
bium lib. ix De prceparat. evanget. c. 21. Quod sane fieri vix potuil, si fuerint utrivi» coaeva, quae nesci-
mus, prseter saxras btteras, monumenta. Hoc itaque operam dedimus, ut Auctori, qualescunque fuerint,
suae saltcm consiarent raiiones; non autem, ut pro illis fide nostra juberemus. E r i l autem ne quidera
boc inulile, ut intelligaiitur veteres, noslro tamen juniores, si qui forte venerandis Patriarcharum nomi-
inbus hallucinaii illum secuti fuerint, eiiam erranlein. Est aulem admoduro receptus apud nuperos Chro-
nologos error, errorumque aliorum fons, quod ne quidem in veleribus satis accurale dislftiguant Histo-
rica de rebus sibi exploratis Testimonia ab eorundcm velerum coojecluris alque ratiociuiis. llaec enim
si internoscerentur, non quaelibel effuta pro Hisloricis baberent Testimouiis.

ANONYMI
VIRI APOSTOLICI

EPISTOLA AD DIOGNETUM
DISSERTATIO PROCEMIALIS
(GALLAKD., Yet. Patr. Biblioth., I, Proleg., LXVIU.)

I. De Anonymi viri apottolici Epistola ad Diognelum, Α cinnala; cujus tandeni exemplar quinque po*t
cnjut ediiiones enuntiantur. Minus recte Justino annos, sed roious emendate, Veoeta expreseiuqo*
M. ascripta ccnselur. Idque variU argumenti* proinde poslbabita, nostram ad praecedentis nor-
evincilur, e tcriptoris charactere, lemporum nola^ mam exegimus; eaque insuper suis locis reslitui-
tione ac styli discrimine sumptis. rous, quae sive addenda sive emendanda moouerat
Dum Epistoto Ignatianae prelo commiUebantur, doctissimus editor.
mentera subiit cogilatio de insignis Episiola? ad Dio-
Quamvis aalem eamdem Epistolam complures
gnetum auctore, qui saeculo ι floruisse comperitur.
haod incelebres scriplores, 3d3culo in primis supe-
Terum cum ab Ignatii societale neque Polycarpus ne-
que Papias essent omnirio disjungendi, Anonymo de- riore, S. Justino absque ulla baesitatione adjudict-
mum viro illi aposlolico locum dare saltem postsan- rint; non defucre tamen alii, neque pauci, cum in-
ctum Hierapolitanumepiscopum, opporlunum duxi- genio tum doctrina praestanics viri, qui ejus ao-
inus. ctorem Justino roullo anliquiorero esse exislima-
Prseslantissimam itaque hanc Epislolam primu3 runt. Hos inler primas tenet Tillemonliue (1);
Graece iu lucem extulit, Laline vertit nolisque i l - quem deinde secuti sunlNourrius(2), Baraterius(3)
lustravit Henricus Stepbanus anno 1592, qua? dein- et nuper demum Orsius (4), vir et litleris et digni-
ceps S. Justini M . operibus addila, prodiit in edi-B U i e conspicuus.
tionibus Heidell>ergensi 1595, Parisiensibus 1615 Neque sane levia esse videntur, quae ad baoc
et 1636, Coloniensi seu Witebergensi 1686, atque scDtentiara astruendam in roedium proferuniur *r-
in nupera Parisiensi 1742, omnium sane luculentis- guraenta, e scribentis potissiraum cbaraclere, ac
sima, opera et studio V . G. Prodeniii Marani con- temporum siylique discrimiue elicita.

(1) Tillera. Μ έτη. ecct., tom. II, pag. 493, not. 1, (3) Barat. Disquis. chron. cap. 6, { 4, pag*
t
%

sur fa persacut. dc Neron. seq.

(2) Nourr. Appar. ad Bibl. PP. tom. 1, pag. 445
9 <4)Orei, hlor.cccL lib. u § 26, U>fl>.P^*
#

•oqq. 378·ο82.
1161 EPISTOLA AD DIOGNETUM. — PRCKEMIA.
Et primQifi quidem tttie aperte prodit auctor(5), \
apostolorum disciplina3 sese addixisse, eoromque
exstitiaae auditorem. Αποστόλων γενόμενος μαθητής,
γίνομαι διδάσκαλος εθνών.« Gum fuerim apostolorum
discipulus, fio gentium doctor.» Quod sane noo nisi
adnodum tmproprie de Jastino quis dlxerit.
Deinde Christianam religiooem reeens exortam
eaepius inculcat noster Anonymus. Alloquens enim
Diogtetum sub initium Epislobe (6) : c Video te,
ioquit, acerrimo studio teneri discendi, quis sit
divinus Christianorum eultus, et tnr norum hoc
genus aul institutum in consuetudinem venire nunc
copperit, et non prius*.. · ΤΙ δή ποτε χαινδν τοΰτο
γένος ή επιτήδευμα είσηλθεν είς τον βίον νΰν, χαί
ού πρότερον. E t raox in earadem genientiam ( 7 ) :
« Postquam factus fuerls, telut ab lnkio, novus ho* Β
mo, utpote sermonie noti, sicat et ipse eonfessus
es,audilor fulurua»....λόγου καινοΰακροατήςέσόμε-
νος. Nonnulljsque interjectU, clarlus adhuc ldem
confirmat his verbis (8): c Cam superiori lempore
Deus nos convicisset, non posse tllam consequi na*
luram nostram, DUDC aoiem Servatorem osleodis-
sei, qui servare posset ea etiam quae servari non
poterant, etc. ι Νΰν τδν Σωτήρα δείξας, δυνατδν σώ-
ζειν κα\ τά αδύνατα, χ . τ . λ. Et paulo post ( 9 ) :
« Hic qui semper, bodie Filius habitus, per quem
Ecclesia ditatur. > Οδτος 6 άε\, σήμερον ΥΙδς λο­
γισθείς· δι' οδ πλουτίζεται ή Εκκλησία. Qua quidem
omnia rile perpensa, stati Justini quadrare vix ac
ne vix quidem putaverim.
Quid quod, teroplo Hieroeolymitano adbuc stante, ^
faanc ab se scriptam Eplstolam aactor haud obscure
declarat? De Judsis oaroque verba faciens, eosque
cura ethnicis conferena etChristianis, haecbabet(lO):
t J u d x i . . . . qui per sanguinem et nldorem et holo-
caosta, faeere se Deo sacriCda pntant, nihil mihl
differre yidentar ab ils, qul sensu carentia eodem
bonore studiose proseqauntur. ι Subditque s U t i m :
ε At eorum clrca efbos mellculosam cautionem et
euperstitionem circa Sabbata, ei jactantiaro de cir-
cumcisione, et quae de jejunio ac noviluniis simu-
lant, quae ridicula snnt et relatu indigna, te a me
discere necesse babere non arbitror. ι Mox vero :
€ Gommani igitur(oen/ittm)vanitale et impostura, et
Judaeorum cnriositate atque jactantia, jure C h r i - ρ
etianos abslinere, ie abunde didicisse arbitror. »
Ιουδαίοι... άπέχονται...· άξιουσι.... τήν θρησκείαν
προσάγουσι τφθεψ ταύτην... διαμαρτάνουσι.... δο-
κοΰαι. Viden' bic omnia ita efferri, ut eo tempore
qoo scribebat Anonymus, cultus Judaicus adhuc
viguisse oportuerit? Loquiiur enim baud secus ac
Clemens Romanos in Epistola I Corinthiie inscri-
Hebr.xm,
ft
13. • II Gor u , 22. * Act. x n i , 5 0 ; xiv, 2 ; x v m , 42; χχι, xxu , x x m , x x i v , xxv.
* Apoc. n , 9 ; m , 9 .
(5) Anon. Epist. ad DiogneL, cap. 11·
(6) Μα., cap. 4.
(7) lbid. cap. 2.
9
(8) lbid. cap. 9.
%
(9) lbid. cap. 11.
f
(10) lb\d. capp. 3 e U .
%
PATAOL. GR. U .
1162
pla (41); ot proinde argumentum illud quod ex eo
Clementino loco ad temporia notationem deflnien
dam snperius eraimus (12), idem quoque, ad noetri
Anonymt aetatem quod attinet, urgendum videatur:
adeoque ipsius Epistola ut roaxime Cbrisli anno69,
illiganda, aut ocius etiam fortasse, quod magie
placet, ut ex mox dicendis compertum fiet.
. Aliud insuper, et meo quidem animo, baud leve
indiciam 6uppetit ex eadem Epigtola, nemini quod
sciam hactenus animadversum, quo conjectura pro-
posita de ipelus auctore viro aposioUco magis roa-
gieque astruittir. Belli nimirum quod tunc temporis
Judaei simol et Gneci adversus Cbristianoa gere-
bant, meminit noster Anonymus hisce verbis (13):
Ύπδ Ιουδαίων ώς αλλόφυλοι πολεμούνται, καί ύπδ
Ελλήνων διώκονται* καί τήν αίτίαν της έχθρας είπείν
ot μισοΰντες ούκ έχουσιν* c Adversas eos (Cbristia-
noe) lanquam alienigenas Judaei bellum gerunt, et
Graci eos persequuntar : et osoree eorum causaan
lnlmlcitiarum dicere nequeunt. > Paucieque inter-
poeUis(U): (Ούχ6ρ#ς)παραβαλλομένους θηρίοις, ίνα
άρνήσωνται τδν Κύριον, καί μή νικωμένους; Ούχ
δρ^ς, δσφ πλείονες κολάζοντες, τοσούτφ πλεονάζοντας
άλλους; ι Non vides objeclos feris; ut abnegent Do-
minum, et non vinci? NOD vides, quo plures qoi
suppliciis afficiunt, eo majorem aliorum esse nume»
nitp? > Quibus in verbis duo potissiraum notanda
putaverim. Et primum quidein loquitur auctor de
Christianis exjudaeis, sive de iis qoi postquam
exiisseoi ad Jesum extra castra, improperiura ejus
portabant, ut pbrasi utar P a u l i n a : testatur nara
1
que, adversus eos tanquara alienigenat a Judau
bellum geri. Scilicet, Inquit, qui cxagilantur Chri-
etiani, £/e6ro?t sunt Uratiiim sunt, $emen Abrahm
f
$uni\ eodemque sanguine sati quo e i eorura perse-
cutores Judaei; qui tamen eos insectaDtur ac bello
lacessunt, perinde ac si alienigenw, αλλόφυλοι, eseent.
Et hoc saue sensu illam aactoris nostri sententiaro
esee accipieadam, nemo,ot equidem opinor, inCciai
ierit. Hic jam quaero, quid aliud iis verbis innuissc
putandus nosier Anonymus, preierquam turbas
illas ao seditiones quas ab Ecclesiae incunabulis
adversus fideles ex circuiocisione ciebant incessan-
ter Judsi quemadmodum tum ex Aciis apostolo-
rura passim · , tum ex Apocalypsi piane constal;
4
quas item deinceps nonnunquam excilasse perhi-
bentur, ut ex EcclesiaB Smyrnensis epistola in p r i -
mis liquet (15)? Harum igitur Judaicarura persecu-
tionum αυτόπτης scriptor ipsemel apostolicus, ea
litteris consigoavit quae roodo retuliraus; quaeque
proinde baud equideui intdligaqua ratione Juslini
temporibus aptari possint.
11) Glem. Ept*(. / ad Cor., cap. XLI.
ΪΪ) Prolegoot., cap. 4, $ 9.
13) Aoon. EpUt. ad Diognel., cap. 5.
14) lbid. cap. 7.
9
15)ι Γ
Eccl. Smvrn. Epist. de S. Polucarp. martyr.,
cap.1'2,13, «17.
87
 4*63 ΑΝΟΝΥΜΙ VII I APOSTOLICl H64
Allerum vero duobos in locis allatis notttu d i - { atiribui. Enimtero posl divinoa acrlptoree, a quibus
gnum illud occurrit, quod eodero temporequo Judaei, ganclo afflanle Spiritu edita gunt sacra Scriplura-
Gratci qooque adversus Ghrietianos pugnabant; rum volumina, ingenio quisque induUit suo, atque
quos et feris objeclo$ asserit Epistolae auctor, ei eo lucubralioues suas stylo alii eiegaiitiori, alii simpti-
mejerem illorum e$$e numerum pronuntiai, quo plu- ciori exararuut. Falendum tamen est, eos sspiui
res qui eot suppliciit afficiunt. Ecquis porro perse- simplicilali studuisse; nec auctor noster absque
cuiionem Nerouianam bis cbaracleribus apprime gravi aliqua causa, fortassis ut veritatem Diogoeto
designalam non videat? Priraum siquidem eamdem facilius persuaderet, his eloquentiae artificiis atqut
persecutionem respiciens Hermas, scriplor aller ornameotis usus fuerit. > Hactenug vir eruditus.
apostolicus eademque tempesiate florens qua scri- Qua de re pleraque babes, solerlissimo Fabricio
psiase censetur noster Anonymus, ut superius osten- scite observau (22).
dimus (16), eorum meminit (17) quijam meruerunt II. Nonnullis Objeclioinbus octunitur.
Detim, et pasii sunt causa nominii eju$ feras bestias,
Quse autem buc usque animadvertimus, si cui
flagella, carceret, crucei. Oeinde ex Tacito erudi-
aequo animo expcndere libeat, vix dnbito quin eo-
mur (18), religionein Cbrislianara sub eodem Ne- rum senlentiara ainplectatur, qui bujue episiobe
;

rone quo magis vexatam, eo majora in dies incre- ' auctorem Justino M . multo yetustiorem esse deS-
raenta cepisse. Repre$ta, inquit, in prasens exitia-niunt. Nonnullis quidem viris criticis ex iis locis
biti* tuperttitio, rurtus erumpebat, non modo per unum tel allerum aliter accipere placet, quo Joetioo
Judceam originem hujut mali, sed ptr Urbem etiam, epistolam asserant; sed vim inferre verbis viden-
quo cuncla undique atroeia aut pudenda confluunt tur,ut ea sensum illum effundant quem intendunt;
celebranturque: ut proinde locutus esse de illa ipga cum contra aequabilius fluam omnia, ubi ad ea re-
persecutione jure ac merito existimetur Epistol» ferantur tempora quae ex ipso contextu extudiraus.
auctor. Neque demum quis jure sibi persuadeat Juslinum
Hisdemum accedit ejusdein Epistolae stylus, mul- M . aut alium quemvis ipso recenliorero, eam lo-
lo floridior eo et eleganiior, quo S. mariyr in suis qiiendi rationem in tota illa epistola usorpare TO-
quotquot circumferuntur sinceris operibus usus luisse, quae ultimam antiquitatera eapiat, ut viris
comperilur. De stylo siquidem Justini suramus c r i - eruditis recte notatum (23).
ticus Photius iia censuit (19): ΤητορικαΓς τέχναις
At euim auctor, tacito nomine Pauli, anlonom?-
ούκ Ι σχε σπουδήν έπιχρώσαι τδ έμφυτον αύτου της
stice Apostoli tiluloipsumdesignat, quononnisi pos(
φιλοσοφίας κάλλος. Διδ κα\ οί λέγοι αύτοΰ άλλως οντες ^
priora Ecclesiae saecula insignitus fuisse comperiior.
δυνατοί, κα\ τδ έπιστημονικδν διασώζοντες, των έκεΤ-
Quam facultatem, (24)inquit, cum perspexiuet Apt»
σθεν ούκ ε!σ\ν άποστάζοντες ήδυσμάτων, ουδέ τψ
ιίο/ttt, δ Απόστολος....dicit: Cognxtioinflat, dileello
έπαγωγψ κα\ θελκτηρίω τους πολλούς τών ακροα­
autem ctdificat. Atqui ad hanc difftcullateni lollen-
τών έφελκδμενοι. ι Rethorico artificio, inquit, nati-
dam aon eo sane ular eflugio, quo extremam Epi-
vara pbilosopbfce suse pulchritudinem colorare nihil
stola3 partem, ab his verbis ούτος δ άπ' άρχης ad
pensi habuit. Quamobrem etiam ejds oratio, pollens
finera usque, ab alio fortasse assutam com Sie-
alioqui ac valida, scientiflcuroque senrans stylum,
pbano et Sylburgio (25) suspicer. Leve namque ad«
rhetorica illa condimenta non spirat, nec illecebris
modum illud est quod praetexunt, ι Epistolx auctori
et blandiroentis vulgus auditorum altrabit. » Quod
rem nun fuisse cum Chrisliano, qui είς τοιαντα
sane judiclum si quis conferre velit cam illa prae-
τών λόγων βάθη penetrare posset; sed cum Dio-
stanti elocutione qua utilur auctor Epistola?, quam-
gneto, Cbristianae doarina3 adbuc rudi.» Siquidem
vis fortasse reliqua deessent argumenta, illam ta-
viro illi Christiana3 religionis cognosceodse cupi-
inen Justino abjudicandam vel invitus fattatur
dissimo, pleraque iis afliniaquae sab Epistote fincm
oportet. E l hac quidem difficuitate adeo permotus
occurrunt, in supenoribus proponii auctor: cojus-
fuit doetus editor Benedictinus, ut inler certissima I
modi sunt ea, quod Deus non rem creatam miserit,
S. roartyris opera eaiodem epistolam eo loco baud
sed proprium F i l i u m ; quod sero missus fuerit Filins,
cbllorarit, quero alLoqnin ipsi assignasset, nisi
quo cognoscerent bomines ex peccatis suis se viu
dubitalio pectore infixa viro clarissimo .haesis-
iodignos esse; quod in alio quam in Christo juslifi-
sei(20).
eari homo non poterat, e t c , ut proinde hujusmodi
t Neque vero, ut optime Nourrius (21), indecon- mysteria edocius Diognetus, illis quoque ipsum un-
linuo quis arguat, stylum tanto siudio elaboratum, bul baud incoDgruum erat, quae sabdililia graus
ab sumraa orationis apostolicae gimplicitate magis existimantur.
abborrere, quam ut alicui eorum discipulo pogsit His itaque missis, illad potius cumjriro docto di-

(16) Prolegom. cap. 2, § 4. (22) Fabr. Salut. tu* Evang. cap. 9, f W

(17) Herm. Patt. lib. i , vis. 3, oapp. 4 et 3.
% pag. 192.
(18) Tacil. Annal. lib. xv, cap. 44. (23) Barat. Ditouis chron. cap. T I , § ·
(19) Phot. BibU, cod. 125. Orsi htor. eccl. bb. ιι, I 26, lom. 11, p. 584.
<20}Naran. Praefat., part. ni.cap, 3, § 5 , p a g . 7 5 .
(21) Nourr. 4ppar. ad bibl. Γ Ρ . , tom. I. pa<?. 446. 1
24) Anon. Epist. ad DiogneL cap. 12.
25) Siepb. io not. et Svlburg. in adnot.,paf.ti-
 1165 EPISTOLA AD DIOGiNETUM. — PROOEMIA. 1160
cendum putaveriin (26) < quod cum in tota E p i - Α ven$ spirilu loquebatur, et docebat UUigenter ea qua>
stola varii occurrant biatus variaeque lacunae, aliae $un( de Dotnino.... qui... conlulit multum hit qni credt*
breviores, longiores a l i » ; propterca non ita cerlo derant... VehenienlerenimJudwo* redarguebatpublice,
definiri potest, quaenam ibidem desint, quae aliorum ottendent per Scripiurat e$$e Christum Jetum. Ita-
mss. ope polerunt aliquando suppleri. E l τβτο ibi que si tantus vir erat Apoilo, cum adhuc solis C h r i -
forsitan abrasa, vel omissa est, tut evanuit τοχ stianae fidei rudimentis esset irobulus, et Joannis
Paulnit qu£ omnem procul dubio solvit bujusce baplismate duntaxafintinclus; quantusporro eva-
difiicullatis nodum. > Quibus addas maxiroe velim, sisse pulandus, postquam deinccps altioribns reli-
curdemwnaritonomasia illa ati baud potuerit noster gionis mysteriis a discipulie Domini, atque in p r i -
Anonymus?Quod posterioribus Palribus Ecclesiseque mis ab ipso gentium doctore fuit insliiutus? De eo
scriptoribus sive licuit sive libuit, quidni et viro sanc testatur Aposlolus ·, *Ecclesiam Corinlbiacatn
apostolico? Denique quid obstat quominus ejasmodi a seplahtatam, illum copioso sapientfce aceloquen-
loquendi morem ab eo primum invectum reliquos tiae suae imbre adeo inrigasse, ut uberrimam sege-
usurpasse putemus? Vere namque ac sapienter tem referens, schismatis occasio fuerit, Corinthio-
Chrysostomus (27) : "Οταν Άπδστολον εΓπης, ευθέως rum aliis dictitantibos : Ego quidem sum Pauli;
πάντες αύτδν έννοοΰσιν ώσπερ δταν Βαπτιστήν, ε υ ­ Β aliis vero : Ego autem Apollo. (Juidni ergo lucu-
θέως τδν Ίωάννην. « Quando Apostolum dixeris, lentissimam scripserit epistolam vir Alexandrinus,
statim omnibus ille (Paulus) in mentera veuit : eloquenty polent in Scriptunt, (erven* $piritu et viam
quemadmodum si Baptistam, slatim Joannem intel- Domini edoctus? Quidni vir ille apostolicus, scien-
ligunt. > Quid quod Apottolum sinapliciter norai- tia, ffde ac pielate praestans; qui ea diligemtr doce-
nat Aibenagoras De Resurr. § xvm,pag. 53. bat qua sunt de Domino, per Scripluret ottendent
iptum esse Chriitum; quique erat λόγιος ό ποτιστής
III. Quit ejuidem Epistolm auctor fuerit, inquiritur. τών Χρίστου μαθητών < eloquens rigatordiscipuloruui
An Clement Romanus? Fortasse potiut Apollo, Christi ι ut S. Nili verba usurpem (29); sublimia
rtr Alexandrinus, eloquen$ ac di$ertu$: cujus in
illa raysteria de Filio Dei edisseruerit, quae suavis-
Actis aposlolorum et in Epistolis Paulinis fre-
quent mentio. De Diogneto cui Epistola inscribi- simo eloquio Diognelura ea in epislola edocet (30) ?
tur, deque ipsiiu Epiuolm prce$tantia obwvatio.
t Apollo enimvero caetera omnia congruunt, qua? modo
ex ipsius Epislolae conlextu deprompia illusiravi-
Haec vero de quibus bactenus edisseruirous, ani-
mus; iliudque poiissimum, quodPaulum suppresso
mum alliciunt et quodammodo impellunt ad inqui-
rendum, quisnam sit auctor Epislobe : quo semel Q «omine Apostolum simpliciier appellaril; quem
forte deiecto, jam dictis lux major accedet. Unus unum scilicei Epbesi conveniens cum eoque ami- 7

Raraterius Clementem Roraanura hanc perscri- cissiroe agens, illius solliciludinem omnium Eccletia-
psisseconjecit (28), eo potissimum nomine, quod rum* probe tenebat.
ille iis temporibus viUra egisse comperlum sit, Neque illud omitlas velim ad temporis notatio-
quibus floruisse perbibetur noster Anonymus. Ve- nem magis adbuc astruendam virum bunc aposto-
rcor tamen, ut Ulud satis iirmum ratumque sitquod licura in vivis egisse anno 64(31), vel potius, 65, de-
censuit vir erudilns, epistotam nempe qua de agi- sinente (52), quo suam scripsit Paulus ad Titum
mus, siylum Paulinum ila referre ut Pauli esse v i - Epislolara : in ea enim dat ipsi mandalum deApollo
deatur; aileoque Glementem auclorem pre seferre, Creta Nicopolim prsemitiendo, ubi biemare statue ·
cujus slylum cum Paulino raagnam babere aiRni- rat; ut proinde ineunte anno insequente 66, co-
latem plane constat. A l ego, si quid sapio, in eam mitem sese adjunxerit apostolo ipsemet Apollo,
potius sententiam iverim, Apolloejus scriptorem adeoque suam Diogneto Epislolam sub idera tem-
esse agnoscendum, de quo haec Lucas in A c l i s : 1pus aut paulo serius inscripserit.
Άπολλώς..,. άνήρ λόγιος... δυνατδς ών έν ταΤς Γρα- Quis porro fuerit Diognetus ille, plane incomper-
φαΓς. Οδτος ήν κατηχημένος τήν δδδν τοΰ Κυρίου, D
Neque enim, si quid pretii babeaot qua3 modo
κα\ ζέων τώ πνεύματι, έ)άλει κα\ έδίδασκεν ακρι­ expendimus, fuisse is existimandus qoem apud
βώς τά περ\ τοΰ Κυρίου.... δς... συνεβάλετο πολύ τοίς 11. Aurelium Antoninum plurimum valuisse testatur
πεπιστευκόσι....Εύτόνωςγάρ τοις Ίουδαίοις διακατη- Capilolinus (55). Id unum novimus cx Epistota
λέγχετο δημοσία, έπιδεικνύς διά τών Γραφών, είναι auctore (54), illura fuisse virum κράτιστον, prce-
τδν Χριστδν Ίησοΰν. Αρο//σ... vir eloquem... polem stantmimum, qui magno Chrislianse religionis co-
in Scriplum. Hic erat edoctus viam Domini, et fer- gnoscendae desiderio flagrabat. Et plures quidem

•Act. x v i n , 24-28 · I Cor. i , 42 ; m , 4-6. · l Cor. x v i , 12. · II C o r . x i . 2 7 ; T u . ιιι, 1"

(26) Nourr. Appar, ad bibl. P P . , lom. 1, pag. 446. (51) M i l l . ProUgom. ad N. 7., § 122, p. U
(27) Cbrysosl. Hom. LV %n Acla, opp. uov. cdit. (32/ Pears. Annai. Pau/.,p. 22, et Opp. |K)silium t

tom. IX, pag. 415. p. 77 seq.

yib) llarat. Ditquit. chron., cap. 6, §. 5,pag. 77. (35) Capitol. in Anlonin. vit cap. 4. tJ

(29) N i l . , lib. ι ι , epist. 45, pag. 140. (54)Anon. Ephi.ad Dioanet., cap. 1.
(50) Auon. Epist. ad Diognet., capp. 7 12.
1467 ANONYMI VIRI A P O S T O U C l 1168
cjuedem nominis vlros iUustres exsiitisse, ex veie- Λ Cieienim plurimi ducenda potissimum bacc Epi*
nim monumentis perspicuum s i l , ut videre eel i p u d stola, quod ejus auctor
. quisquis
. demum
. fuerit,
Fabriciinn (35); quibus etiam alii duo addendi co- complura loca omni observatione dignissima pro-
gnoraines, Archontes Albenienses, c l . Corsinio me- ferat, quibus baud pauca Cbrislianae fidei summt
morati (36). Sed nullum uspiam adbuc deiegere capita tradat, illuslret atque conGrmet; u i v.ris
licuit, cui tempora et reliqua euperius adnolata doctis, Nourrio in primie (37) et Bulio (38), aoimadr
congruere noscantur. / versuni.

ANONYMI
V l R l APOSTOLICI

EPISTOLA AD DIOGNETUM.
Ex interpretatione Henrici Stephani, pluribus locis emendata.

(GALLAKD., Vet. Patr. Biblioth., 1,520.)

C A P . 1. Occasio Epittola. Diogneti quastionet proponuntur: 1. In quo Deo tcilicet fiduciam habenlet CAri-
Hianiy mundum et mortem conlemnant. 2. Cur Gracorum et Judaeorum sacris abjectit, novam reHgio-
nem sectentur. 3. Vnde ille amor, quo $e mutuo protequunlur. 4. Cur lam uro m orbem terrarum indu-
clum sit hoc institutum.
Quandoquidem video t e , Diognete, vir praeslan- Β Επειδή δρω, χράτιατε Διδγνητε, ύπερεσπουδαχδτι
lissime, acerrirao siudio teueri discendi quis sit (39) σε τήν θεοσέβειαν τών Χριστιανών μαθείν, χαί
divinus cultus Ghrislianorum, ac valde aperte ac- πάνυ σαφώς κα\ επιμελώς πυνθανόμενον περ\ αυτών,
eurateque percoutari de i l l i s , in quo Deo fidu- τίνι τε θεψ πεποιθότες, κα\ πώς θρησχεύοντες, αυ­
ciam collocanles, et quam religionem colentes, et τόν τε χόσμον (40) ύπερορώσι πάντες, χα\ θανάτου
mundum ipsum aspernentur omnes, et mortem καταφρονοΰσι* κα\ ουτε τους νομιζομένους ύπδ τών
contemnant; ac neque eos qui a Graecis dii exi- Ελλήνων θεούς λογίζονται, ούτε τήν Ιουδαίων δει-
stimantur, pro diis babeant; ncque Judxorum su- σιδαιμονίαν φυλάσσουσι * χαί τίνα τήν φιλοστοργίαν
perslitionem observent, et quis sit ille amor quo ίχουσι πρδς αλλήλους · χα\ τί δή ποτε καινδν τούτο
se mutuo prosequuntur, et cur novum boc genus γένος ή επιτήδευμα είσηλθεν είς τδν βίον νΰν, καί
aut instilutum in consuetudinera venire nunc coe- ού πρότερον αποδέχομαι γε τής προθυμίας σέ ταύ­
perit, ac non prius; acceptum babeo tuum hoc της, χα\ παρά τοΰ Θεοΰ, τοΰ χα\ τδ λέγειν καί τδ
desiderium , et peto a Deo, qui el loquendi el au- άκούειν ήμίν χορηγοΰντος , αΐτοΰμαι δοθήναι, έμοί
diendinobis facullalem suppedital, ut ab eodelur, μέν, είπείν ούτως ώς μάλιστα άν άκουσαί (41) σε
mihi quidem, ita verba facere ut in primis con- βελτίω γενέσθαι * σοί τε, ούτως άκοΰσαι, ώς μή λυ-
lingat, te, postquam audieris, meliorem evadere ; C πηθήναι τδν είπδντα.
et tibi, ita audire, ut iristilia non afficiatur is qui
verba fecerit.

C A P . II. Exponit auctor Epittola, cur Chritttani simulacra non colant, ut Grceci.
Age igilur, postqnam teipsum a cunctia cogita- "Αγε δή, καθάρας σεαυτδν άπδ πάντων τών προ-
tionibus mentem tuam praoccupantibus purgave- κατεχόντων σου τήν διάνοιαν λογισμών, κα\ τήν
ris, el consuetudinem quae te decepit, tanquam i m - άπατώσάν σε συνήθειαν άποσκευασάμενος, χα\ γε-

(55) Fabric. BibL G r . , tom. 11, pag. 226.
(56) Gorsin. Fait. Attie., vol. 111, p. 146, €1IV,
p. 88.
(57) Nourr. Appar. ad bibl. PP. t o m . l , pag. 447.
t (41) Άχονσ<*ι.- Legil Slephan. άχούσαντα, ei
(58) Bull. Defens. U. Nic, sect. u , cap. 4, § 8,
et sect. ιιι, cap. 2, $ 4,pagg. 09, 188.
(59) Ύπερεσπονοαχότα. Anie hanc vocero le-
gebatur ώς in Beureri exemplari, quod u i prorsus
iautile, videlur Stephanus expunxisse.
(40) Αυτόν τε κόσμον. Mallet Stephanus αυτόν
« τδν κόσμον. Sed haud scio an operam ludat do-
ctissirous grammalicus, dum in hoc scripto emen-
dando sic versalur, quasi Platonis esset aut Oc*
mosthenis opus.
paulo post turo ipse lujn Sylburgius σοί U pro σοί τε.
Non tamen repugnal illud άκοΰσαι, et miror Sie*
phano displicuisse. Mihi quidem ita deiur loqui, ut
audiam ttt primit τηείίοτεηι te e$te factum. bimilis
prccatio in exordio Coho-tationit Justini ad Cr*~
cot.
4169 EPISTOLA AD DIOGNETUM.
νόμενος, ώσπερ έξ αρχής, καινδς Ανθρωπος, ώς
AV χαί λόγου καινού ( καθάπερ χαί αύτδς ώμο-
λόγησας) ακροατής έσόμενος · Γδε μή μόνον τοίς
όφθαλμοίς, άλλά κα\ τή φρονήσει, τίνος υποστά­
σεως ή τίνος είδους τυγχάνουσιν ούς έρείτε καί
νομίζετε θεούς. Ούχ δ μέν τις, λίθος εστίν, δμοιος
τψ πάτου μένψ; δ δ ' , έστ\ χαλκδς, ού κρείσ-
σων τών είς τήν χρήσιν ήμίν κεχαλκευμένων σκευών;
6 δέ t ξύλον, ήδη καί σεσηπός; δ δ έ , άργυ­
ρος , χρήζων άνθρωπου του φυλάξοντος (43), Γνα
μ ή κλαπή ; δ δέ σίδηρος, ύπδ Ιού διεφθαρμέ­
f ne furio auferaiur? alius, ferrum mbigine corru-
νος ; ό δ έ , δστρακον, ουδέν τοΰ κατεσκευασμένου
πρδς τήν ατιμότατη ν ύπηρεσίαν εύπρεπέστερον ; ού
φθαρτής ύλης ταΰτα πάντα; ούχ ύπδ σιδήρου καί
πυρδς κεχαλκευμένα; ούχ δ μέν αυτών, λιθο-
ξόος· δ δέ, χαλκεύς· δ δ έ , άργυροκόπος· δ δέ,
κεραμεύς έπλασεν; ού πρ\ν (44) ή ταϊς τέχναις
τούτων είς τήν μορφήν τούτων έκτυπωθήναι, ήν Εκα­
στος αυτών έκάστω έτι καί νΰν μεταμεμορφωμένον ;
ού τά νΰν έκ τής αυτής ύλης δντα σκεύη γένοιτ'
άν , εI τύχοι τών αυτών τεχνιτών , δμοια τοιού-
τοις (45); ού ταΰτα πάλιν τά νΰν ύφ' υμών προσ-
κυνούιχενα , δύναιτ* άν ύπδ ανθρώπων σκεύη δμοια
γενέσθαι τοις λοιποίς; ού κωφά πάντα; ού τυ­
φλά ; ούκ άψυχα ; ούκ αναίσθητα; ούκ ακίνητα ; ού
πάντα σηπόμενα ; ού πάντα φθειρόμενα; ταΰτα θεούς
καλείτε, τούτοις δουλεύετε, τούτοις προσκυνείτε · τέ-
λεδν τε ( 4 6 ) . . . έξομοιοΰσθε * διά τοΰτο μισείτε Χρι­
στιανούς, δτι τούτους ούχ ήγοΰνται θεούς. Ύμείς γάρ
οί νΰν νομίζοντες κα\ οίόμενοι, ού πολύ πλέον αυτών
καταφρονείτε ; ού πολύ μάλλον αυτούς χλευάζετε κα\
υβρίζετε; τούς μέν λίθινους κα\ όστρακίνους σέβον-
τες αφύλακτους (47), τούς δέ αργυρούς και χρυσούς
έγκλείοντες ταίς νυξ\, κα\ ταίς ήμέραις φύλακας
παρακαθίσαντες, ίνα μή κλαπώσιν. ΑΤς δέ δοκείτε
τιμαίς προσφέρειν, εί μέν αισθάνονται, κολάζετε
μάλλον αυτούς · εί δέ άναισθητοΰσιν , ελέγχοντες,
αίματι κα\ κνίσσαις αυτούς θρησκεύετε* ταΰθ' υ­
μών τίς ύπομεινάτω; ταΰτα άνασχέσθω τίς έαυ­
τψ γενέσθαι; άλλά άνθρωπος μέν ουδέ εΤς ταύτης
τής κολάσεως εκών άνέξεται (αΓσθησιν γάρ · δχει
και λογισμόν) δ δέ λίθος ανέχεται* αναίσθητε!γάρ.
Ούκοΰν τήν αΓσθησιν (48) ελέγ­
χετε. Περί μέν ουν τοΰ μή δεδουλώσθαι Χρι-
J 42) Υποστάσεως. Vertit Stephan. subsittentioe;
melius, opinor, rcddidisset, subttantia. Paulo
post έρείτε recte dici contendit, videlicet ab
έρέω; quo quidem de themale disseruisse se monet
in Thesauro suo.
(45) ΦνΛάξοττος. Sic posnit Stephanus pro eo
quod erat in cod. mss. φυλάζαντος.
(44) Ού πρ\τ, etc. Sie lomm hunc locum immu-
lat Slephanus : Κα\ ού πρ\ν, ή ταίς τέχναις τούτων
είς _τήν μορφήν τούτων έκτυπωθήναι, ήν έκαστον
αυτών έκάστω είδει ώς κα\ νΰν μεταμεμορφωμένον.
Sed prorsus inutile videtur lot voces addere et i m -
muiare, ubi unius litlerae emendaiio commodam
affert sentenliam. Nam si legas έκαστον pro έκα­
στος, sic locus reddi p o l e r i l : Nonne prius quam
horum artibut in hat format ef/ingerenlur, unum-
quodque ab unoquoque urtifice variit modii, idqve
ctiam kactenw, tmmutabatur? Videbantur simola-
1170
pedimentum tUqnod , rejcceris, ti faetuti fneris,
velut ab inilio, novus homo, ulpote sermonis novi
(sicut et ipse confessus es) auditor fulurus; vide
non solum oculis, sed eliam prudenlia , cujus sint
subsianliae, aut cujusfonnae, ii quos vocatis el
existimatis deos. Nonne eorum alius quidem est
lapis, ei qui calcatur similis ? alius aulem est acs, ni-
hilo melius quam quse in usum noslrum fabricata
suntvasa? alius lignum, et quidem eliam pulridum?
alius, argenlum, cui opus est homine custodituro,
plum? alius teeta, nibilo speciosior ea quae ad ab-
jectissimum ministerium focla est? Nonneex uiate-
ria corruptioni obnoxia suntbaecomnia?noDiieferri
et ignis ope fabricata? nonne eorum aliud sculplor
lapidum,aliud faber seraiius,aliud argentariua fa-
ber, aliud figulus finxit? minimeque in talem for-
mam unumquodque mulatum crat, priusquam arie
alicujus horum h i c impressa ci fuisset? Nonoe
qune nnnc eadem e materia sunt vasa, similia bis
reddi queant, si eosdem artiiices nanciscantur?
nonnc hsec quae a vobis adorantur, ab bominibus
vasa reliquis similia fleri rursum possint ? nonne
snrda suntomnia ?nonne caeca ?nonne inanima ? non-
nesensus omnis expertia? nonne immobilia? nonnc
omnia puirescunt? nonne omnia cor.rurapunlur ?
Hscc deos vocatis, bis servitis, haee adoraiis; et
oninino similes islis reddimini. Idcirco sunt vobis
odio Chrisliani, quoniam hos esse deos non arbitrar-
tur. Atqui vos qui esse deos.nunc existimatis, an-
non multo roagisquam illi contemptui habetis? an-
noo multo magis quam i l l i , irridctis et injuria af-
ficitis ? dum lapideos quidem et testaceos venera-
roini, custodibus carenies ; argenleos autem el au-
reos includitis noctu, ac interdiu cuslodes apponi-
tis, ne furto auferantur. Et vero illis bonoribus qui-
bus vos prosequi eos existimalis, potius supplicio
afiiciLis,8iqaidem sensu praedili sunt; sin expertes
sunt sensus, (bujus rei) convincenles, sanguine et
nidoribus eos colitis. Quis vestrum haec sufferat ?
quis haec sibi fieri patiatur? sed nullus quidem bo-
minum hocsuppliciumnisi invitus,patietur; (sensu
enkn et ratione est praeditus : ) at lapis patilur,
sensa enim caret. Quamobrem illos sensus expertes
cra stabiluatem quamdam, utpote diis consecrata,
acquisivisse. Quare observat auclor epislobe hoc
beneficium esee artificum, quibus quandiu carue-
runl simulacra, tandiu iisdem muiationibus ob-
noxia fuerunt ac aliae res eadem ex maieria con-
slanles.
(45) Τοιούτος. Stepbanus legendum monet
τούτοις. Quod quidem minime necessarium existi-
maverim.
(46) ΤέΛεότ τε. In Beureri apographo additur
αύτοίς; aique Ha legit Slephanns. l n eodem Beu-
reri exemplari alia roanu legebatur τέλεον δέ.
(47) ΆφυΛάκτονς. 1« Beureri apographo άφυ-
λάκτως.
(48) Αϊσθησιν. In Beureri apographo αύτοΰ
ελέγχετε. Conjicit Slephanus scriptum fuisse, τήν
αΓσθησιν ούκ έχειν ελέγχετε.
1171 ANONYMI VIRI APOSTOUCI 4171
esse convinciti9. Ac de eo quod Ghristiani diis b u - ^ στιανούς τοιούτοις θεοίς, πολλά μεν κα\ άλλα el-
jusmodi in servitutem addicli ηοη sunt, tnulla qui- πείν έ^οιμι* εί 6έ τινι μή δοκοίη κα\ ταΰτα.I-
dcm el alia habeam quae dicam; si cui lamen vel κανά, περισσδν ήγοΰμαι χα\ τά πλείω (49) λί-
hsec ipsa sufftcere non videantur, supervacaneum γειν.
arbitroret plura dicere.

CAP. III. Negat xpioz etiam Judicos α 8vr>erstitione immunes esse, dum iit Deum indigere putant, qw
elhnici rebus sensu carentibus donabant.

Deinceps aulem de eo quod non est illis idem Έξης δέ, περ\ τοΰ μή χατά τά αυτά Ίουδαίοις
cultus divinus qui J u d x i s , te maxime cupidum θεοσεβείν αυτούς, οΐμαί σε μάλιστα ποθείν άκοΰσαι.
esse audiendi puto. Judaei igitur, quamvis absti- Ιουδαίοι τοίνυν εί μέν άπέχονται ταύτης τής προει-
neant eo de quo verba feci cullu, et Deum unum ρημένης λατρείας, κα\ είς Θεδν ένα τών πάντων
venerari, Doimnumque omnium exislimare velint; σέβειν καί δεσπότη ν άξιου σι φρονείν (50) · εί δέ τοίς
si lamen eodein quo ii de quibos diclura est modo, Β προειρημένοις δμοιοτρόπως τήν θρήσκε ία ν προσά-
cullu illo eum prosequuntur, in errore versabuntur. γουσιν αύτψ ταύτην, διαμαρτάνουσιν · *Α γάρ τοϊς
Nam quae Graeci sensus expertibus et surdis offe- άναισθήτοις χαί χωφοίς προσφέροντες οί Έλληνες
renies, demenliae dant argumenium; bi dum se αφροσύνης δείγμα παρέχουσι, ταΰθ* ούτοι καβα-
Deo praebere ea cogitant, lanquam iis indigenti, περ προσδεομένψ τψ Θεψ λογιζόμενοι παρέχειν,
stultiliam potius quam cuUum divinum merito μωρίαν είκδς (51) μάλλον ήγοίντ' άν, ού θεοσέβειαν.
existiment (id quod faciunt.) Qui enim coelum et Ό γάρ ποιήσας τδν ούρανδν κα\ τήν γήν, κα\ πάν­
terram, alque omnla quaj in iis sunt condidit, et τα τά έν αύτοίς , καί πασιν ήμίν χορηγών ών προσ-
nobis omnibus ea suppedilai quibus indigemus, δεόμεθα, ούδενδς άν αύτδς προσδέοιτο τούτων ων
fieri non possU u l ullo eorum indigeat quae ipse τοις οίομένοις διδόναι παρέχει αυτός. Οί δέ γε
tis praebet qui se illi dare existimani. At i i qui per θυσίας αύτψ δι' αίματος κα\ κνίσσης κα\ ολοκαυ­
sanguinem et nidorcin ct holocausta facere se illi τωμάτων έπιτελείν οίόμενοι, κα\ ταύταις ταίς τι-
sacriiicia putant, atque his eum bonoribus or- μαίς αύτδν γεραίρειν, ουδέν μοι δοκού σι διαφέρειν
nare, mibi videnlur, dum putant se aliqua pra> τών είς τά κωφά (52) τήν αυτήν ένδεικνυμένοις φι-
bcre ei, qui nullius rei indiguus est, nibil diflerre λοτιμίαν, τών μή δυναμένων τής τιμής μεταλαμ-
ab iis qui seusu carentia eodem bonore studiose βάνειν, τδ δέ δοκείν (55) τινά παρέχειν τψ μηόενδς
prosequuntur, quae percipere boaorem hunc non προσδεομένψ.
possunt.

CAP. IV. Cmtera Judcvorum instituta ηοη aptiora ad Deum colendum evincit.

A l eorum circa cibos meticulosam cautionem ,
et superstitionem circa Sabbata, et jaciantiam de
circumcisione, et quae de jejunio ac noviluniis
simulant, quae ridicula sunt el relatu indigna,
le a me discere necesse habere arbitror. Nam
eorumquae a Deo in usum hominura creata sunt,
alia quidem tanquam recte creata admittere; alia
vero ut inutilia et supervacanea, recusare, quo-
; σθέντα παραδέχεσθαι, Α δ*, ώς άχρηστα κα\ πε­
modo fas est ? De Deo autem boc mentiri, eum ve-
laro aliquid quod honeslum sit facere die Sabbati,
quomodo impium uon sit? jam vero et de carnis
iraminutione, tanquam electionis teslimonium s i t , 9
Άλλά μήν τόγε περί τάς βρώσεις αυτών ψοφο­
δεές, καί τήν περί τά Σάββατα δεισιδαιμονία*,
καί τήν τής περιτομής (54) άλαζονείαν, κα\ τήν
τής νηστείας καί νουμηνίας είρωνείαν, καταγέλαοτβ
κα\ ουδέν άξια λόγου , νομίζω σε χρήζειν παρ* έμοΰ
μαθείν. Τό τε γάρ τών ύπδ τοΰ Θεού κτισθέν-
των είς χρήσιν ανθρώπων , ά μέν ώς καλώς κτι-
ρισσά , παραιτεί σθαι, πώς ού θέμις (55) έστί; Το
δέ καταψεύδεσθαι Θεού , ώς κωλύοντος έν τή των
Σαββάτων ήμερα καλόν τι ποιείν , πώς ούκ άσε-
βές; τδ δέ κα\ τήν μείωσιν τής σαρκδς μαρτύ-

(49) ΠΧείω. Hanc vocem addit Beureri apogra-
pbnm, sicque legendum vidit Slepbanus ex liiteris
π <* λ, quarum vestigia Ln cod. mss. supererant.
(50) ΦρονεΤν. Post banc vocem aliquid deesse
existimat Stepbanus, vel tiguram esse quae vocalur
άνταπόδοτον. Sylburgius addendum pulat όρθώς
φρονοΰσι. Sed nihil desiderabiimis si illud εί μέν
eodem modo accipiainus, ao εί κα£ έΙ*ί, quamvis,
λ quorum is est sensus : aeque slullum csse, rebus
ut in inlerpretatione emendavimus. Similem ha-
bemus verborum constructionem initio Apologiae
primae Justini. lbidem pro είς Θεδν ένα malunl
Stephanus, et Sylb. εί. Sed φρονείν boc loco idem
est ac πιστεύειν.
(51) ΕΙκός. Legendum censet Slepbanus ώς είκός
vcl είκότως rbidem ή pro ού Iegcndum conjicit.
Scd hjcc uiinime necessaria.
(52) ΕΙς τά κωφά. Hanc prsposilionem adden-
dam monent Stepbamis, Beur. ei Sylburg. Paulo
post lependum , ut iidem mouent, ένδεικνυμένων
et τά μη δυνάμενα.
(55) Τύ δέ δοκείν. Frustra liic lacunam suspt;
cantur Slepbanus ei Sylburgius. Satis est lcgere
δέ δοκείν, vel subaudire κατά anle baec verle,
sensu carenlibus sacrificia oflferre, et Deo qwi nulla
re indiget, putare se aliguid praebere. Ipse Siopha-
nus fatetur legi posse τψ δέ δοκείν, baec verba con-
jungendo cum jmecedeniibus.
(54) Τήν της περιτομϊχς. Slepbanus addenuom
existiraat ουδέ vel ούδενδς άξια λόγου ού νομί> .
(55) Αώς ού θέμις. Dclet ού Stepb. veJ K-git «W-
μιτον.
Uli EPISTOLA AD DIOGNETUM. 1174
ptov (56) εκλογής άλαζονεύεσθαι, ώς διά τούτο έξαι- Α gloriari, el tanquaro eam ob rem Deus eximio Uh>s
ρέτως ήγαπημένους ύπδ Θεού, πώς ού χλεύης άξιον; amore proseqnalur, quoinodo subsannalione oon
το δέ τΓαρεδρεύοντας αυτούς άστροις κα\ σελήνη πα- sit dlgnum ? Quinetiam eos, (tanquam) assidentes
ρατήρησιν τών μηνών (57) κσΛ τών ήμερων ποιεί- aslris et lunae, observationi mensiura et dierum de-
σβαι, κα\ τάς οικονομίας θεού χαί τάς τών χαιρών ditos esse, et Dei oeconomias ac tempestatum rou-
άλλαγάς χατά (58) πρδς τάς αυτών ορμάς, Ας μέν, (aliones ad ea accomraodare ad qua mcntes su» pro-
βίς έορτάς, άςδέ, είς πένθη* τίς άν θεοσεβείας pensae aint, alias quidem ad festos dies, alias vero
καί ούχ αφροσύνης πολύ πλέον ήγήσεται τδ δείγ­ ad luctus; quis divini cullus et non dementias mnllo
μα ; της μέν ούν κοινής είκβηδτητος κα\ άπατης, κα\ magis indiciura exislimabil? Coramuni igilur va-
τής Ιουδαίων πολυπραγμοσύνης κα\ αλαζονείας δτι nitate et imposlura, et Judaeorum curiositate atque
όρθώς άπέχονται Χριστιανοί, αρκούντως σε νομί­ jactanUa, jureChristianos absiinere, te abunde d i -
ζ ω μεμαθηχέναι. Τδ δέ τής ίδίας [αυτών θεοσεβείας dicisse exislimo. Sed divini cullusillis proprii my-
μυστήριον μή προσδοκήσης δύνασθαι παρά άνθρω­ sterium ne le ab homine ullo doceri posse speres.
που μαθείν.

CAP. V. Christianorum moret graphice depingit.

Χριστιανοί γάρ ούτε γή , ούτε φωνή, ούτε Εθεσι B Chrisiiani enim neqve regione, neque sermone,
διακεκριμένοι τών λοιπών είσιν ανθρώπων. Ούτε γάρ neque poliiicis vitae instilutis a caeteria homiDibus
που πόλεις Ιδίας κατοικούσιν, ούτε διαλέκτω τι- sunt disiincli. Nam neque proprias civitaies inco-
ν\ παρηλλαγμένη χρώνται, ούτε βίον παράσημον lunt, neque sermooe utunlurquiab aliorum ser-
άσκουσιν ού μήν έπινοία τιν\ κα\ φροντίδι πο­ mone differat, neque vitar genus habent quod de rc
λυπραγμόνων ανθρώπων μαθήματι (59) τούτ (60) 1
aliqua eibi peculiari sit notabile ; neque aliquid a
αύτοίς έστιν είρημένον* ουδέ δόγματος ανθρωπίνου curiosi* bominibus excogiialum proponunt sibi di*
προεστάσιν, ώσπερ ένιοι* κατοικούντες δέ πό­ scendum : neque ancui dograali bumano patroci-
λεις Ελληνίδας τε καί βαρβάρους, ώς έκαστος tianlup, sicui nonnulli: sed incolentes partim Grae-
έκληρώθη, κα\ έν τοίς (61) έγχωρίοις έθεσιν άκο- cas, partim barbara» civiiates, proui cujusque sore
λουθοΰντες Εν τε έσθήτι καί διαίτη κα\ τψ λοιπψ lulit, et indigenarum inslituta sequemes in yestilu
βίψ , θαυμαστήν καί ομολογουμένως παράδοξον εν­ vicluque, el caeteris quae ad vitam perlinent, mira-
δείκνυνται τήν κατάστασιν της εαυτών πολιτείας. bilem et baud dubie incredibilem suae poliliae sta-
Πατρίδας οίχούσιν Ιδίας, άλλ* ώς πάροικοι* μετ- Uim eculis nostris proponunt. Palrias proprias ba-
έχουσι πάντων, ώς πολΐται, και πάνθ* ύπομέ- bitant; sed tauquam inquilini. Omnia cum >liis
νουσιν ώς ξένοι. Πάσα ξ έ ν η , πατρίς έστιν αυ­ C communia habent, tanquam cifea ; et omuia pa-
τών* καί πάσα πατρίς, ξένη. Γαμούσιν ώς πάν­ liunlur, tanquam peregrini. Omnis peregrina regio,
τες · τεκνογονούσιν, άλλ* ού ^ίπτουσι τά γεννώ­ patriaeet eorum; et orania palria, est peregrina.
μενα. Τράπεζαν κοινήν παρατίθενται, άλλ' (62) Uxores ducunt, ut omnes, et liberos procre»\i;
κοινήν. Έν σαρκ\ τυγχάνουσιν, άλλ' ού κατά sed non abjiciunl fetus. Mensam communem appo-
σάρκα ζώσιν. ΈπΙ γής διατρίβουσιν, άλλ' έν ού­ nuut; roinime vero cubile. In carne sunt; eed non
ρανφ πολιτεύονται. Πείθονται τοίς ώρισμένοις νδ- secundum carnem vivunt. In terra degunt;) sed
μ ο ι ς , καί τοίς Ιδίοις βίοις νικώσι τούς νόμους. in COBIO poUliam guam habeni. Obsequuntur legibus
'Αγαπώσι πάντας, χα\ ύπδ πάντο>ν διώκονται. quae sancii» sunt, et suo vitaegenere leges superant.
Αγνοούνται, κα\ κατακρίνονται, θανάτου ντα ι, χα\ • Amant omnes, el omnes illos persequuotur* lgno-
ζωοποιούνται * πτωχεύουσι (65), χα\ πλουτίζουσι πολ­ ranlur el condemnaotur ; moiie afficiuntur et vivi-
λούς. Πάντων ύσιβρούνται, χα\ έν πάσι περισ- ficantur. Mendici sant,etmullos ditanl. Rebus omui-

(56) Μαρτύριον. Iu cod. ms« erat tantum μαρ- D
τύρ , quemadmodum etiam p a u l o p o s ^ . Uiramque
vocein explevit Slcpban. legendo μαρτύριον et
χλεύης.
(57) Μηνών. Sic pro μ Stcpbanus, Beur. ei Sylb.
einendanL
(58) Κατά. In apograpbo Beureri erat χαταδιαι-
psiv. Legit Sleph. χαταρόυθμίζειν; δτι additum ex
Slepbano et Beur. Mox Judaeorum curioshas intel-
ligenda est : Curiosum sludium varia ad Dei cultum,
quvlem $ibi fingebant perlintnlia acervandi; sic ipse
cxplical Slepbanus.
(59) Μαθήματι. Iidem iegunt μάθημα τι, et paolo
que invtstigationc quadam et hominum euriosorum
sollicitudine hcec disciplina ab ei$ invenia. HARAM.
in Emendandh.
(61) Έν τοΊς. Delel Slepban. prseposiUonem.
(62) ' A X t \ . . Stepbanus et Beurerus legunt άλλ*
ού κοινήν. Mallel Sylburgius άλλ' ού πάντη κοινήν
vel άλλ' δσίως κοινήν. Sed frigida pror&ns baic ejus-
dem vocis repetitio, et boc perpolilo scriptore
Srorsus indigna. Quamobrem, ni fallor, legendum
λλ' ού κοίτην : mensam cotnmunem apponimus, at
cubile nequaquam. Quibus verbis et iniauos de .
Christianis ruraores repellit, el quantum ab ethni-
corum moribus discreparent, demonslrat. Simili

K ost εύρημένον pro είρημένον. Non displicel Syl-

urgio ήρημένον, electum. Legendum crediderim
μάθημα τούτο. Hlud μαθήματι ortum vidclur ex s i -
niili casu vocum praecedentium.
(60) Μαθήματι τούτ\ Lcgcndo μάθημα τούτο,
mlcgendum monui, sic rcddcndus bic locus : iVc-
?rorsus sententta TertulUanus: Omnia, inquit Apol.
9, indiscreia tunt apud>no$ prceter uxores. In nto
solo comortium solvimut, in quo solo caleri nomi-
ne$ consortium txercent.
(63) Πτωχβύονσι. Dicere matim de Christianis :
Pauperet sunt et muttot ditant, quam, u l reddidit
4175 ANONYMIVIRI APOSTOLICI ii7f
ftas iodigeiU, et omnia illis redandaDl, Dedecoran- Α σεύουσιν. Άτιμου ντα*, χα\ έν ταίς Ατιμία κ 6ο-
tvr, et inter dedecora gloria afficiuniur. Eorum fama ξάζονται * βλασφημούνται, καί δικαιούνται * λον·
laceraiur, et jusiiiise eorum lestimonium perbibe* δοροΰνται, καί εύλογοΰσιν* υβρίζονται, χα\ τι-
l u r . Malediclis ac conviciis incessunlur, et bonie μώσιν. Άγαθοποιοΰντες, ώς κακοί χολάζονται · χο-
verbis prosequuntur. Injuria afflciuntur, ei bonore λαζό μενοι χαίρουσιν, ώς ζωοποιού μενοι. Ύπδ Ιου­
proeequuDtur. Cum se gerani ut probos decet, lan- δαίων ώς αλλόφυλοι πολεμούνται, καί ύπδ Ελλήνων
quam improbi puniuntur: dum puuiunlur, gaudent διώκονται* χαί τήν αίτίαν τής έχθρας είπείν μ*»
tanquam viviAcentur. Adversus eos, tauquam alie- σοϋντες ούχ έχουσιν·
nigenas, Judaei bellum gerunt,et Graeci eoe persequunlur; et osoree eoruro causam Inlmicitiarum di-
cere nequeunt.
C A P . VI. Vetul animam in corpore, Christianos t* mundo versari probat.
Atque ut semel omnia complectar, quod est in Απλώς δ* είπείν, δπερ εστίν έν σώματι ψυχή,
corpore anima, boc sunt in mundo Christiani. JJ τούΥ είσίν έν κόσμψ Χριστιανοί. Έσπαρται χατα
Dispersa est per omnia corporis membra anima; πάντων τών τού σώματος μελών ή ψυχή, χα\ Χρι-
et Gbristiaui per roundi civitales (dispersi sunt.) στιανοί χατά τάς τού χόσμου πόλεις. ΟΙχεί μέν εν
Habilat quidem in corpore anima, sed non est τψ σώματι ψυχή , ούκ έστι δέ έκ τού σώματος*
e corpore : (tic) et Gbrisiiani in mundo babilant, κα\ Χριστιανοί έν κόσμψ οίκούσιν, ούκ είσί δέ έχ
eed e mundo non s u n t . Invisibilis aniroa in τοΰ κόσμου. Αόρατος ή ψυχή έν δρατψ φρουρείται
9

visibili corpore, tanquam in presidio, constiluta τψ σώματι· και Χριστιανοί γινώσκονται μένον­
est : ($ie) et Ghristiani cognoscuntur, dum i a τες (64) έν τψ κόσμψ, αόρατος δέ αυτών ή Θεοσέβεια
mundo commorantur; sed inrisibilis est eorum μένει. Μισεί τήν ψυχήν ή σαρξ, καί πολεμεί, μηδέν
cultut divinus. Odio prosequiUir animam c a r o , αδικούμενη, διότι ταίς ήδοναίς κωλύεται χρησθαι*
et bellura ei movet nulla affecta injnria, quod μισεί καί Χριστιανούς δ χόσμος μηδέν αδικούμενος,
voluptatibus frui prohibealur : odio proeequi- δ*ι ταίς ήδοναίς αντιτάσσονται. Ή ψυχή τήν μισού­
lur el mundus Gbristianos, nulla aflecius inju- σαν άγαπφ σάρκα, καί τά μέλη * καί Χριστιανοί τονς
r i a , quoniam voluplatibus repugnant. Anima car- μισοΰντας άγαπώσιν. Έγκέκλεισται μέν ή ψυχή τψ
nem amat, quae ipsaui odit, et (amat) membra: σώματι, συνέχει δέ αύτδ τδ σώμα* καί Χριστιανοί
($ic) eliam Chrisliani amanl osores. Inclusa q u i - C χατέχονται μέν ώς έν φρουρά τψ κόσμψ, αυτοί δε
dem est anima corpore, sed ipaa corpus conserval: συνέχουσ* (65) τδν χόσμον. Αθάνατος ή ψυχή έ*
($ic) et Chrisliani deiinentur quidem iu mundo, Θνητψ σκηνώματι κατοικεί* καί Χριστιανοί παροι-
tanquam in euslodia, sed ipsi mundum conser?ant. κοΰσ*ν έν φθαρτοίς, τήν έν ούρανοίς άφθαρ^ίαν
lmmortalis aoima in morlali tabernaeulo b a b i u t : προσδεχόμενοι. Κακουργουμένη