PG028

PATROLOGIJE
CURSUS COMPLETUS,
8Blt
B I B U O T H E C A UNIVERSALI8, fNTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA
OMIHllI SS. FATRIM, DOCTORH, SGRIPTORIMQIJE E(XLESI\STI(ORlI

8 I V E LATINOBUM, S I V E G R J E C O R U M ,
QUl AB MVO AtOSTOUCO AD JSTATBM INSOCENTIl \Ul (ANN. 1216) PRO
ET AD PHOTil TEMPOBA (ANN. 863) PRO GRJSCIS FLORUBRUNT :
R E C U S I O
LATLSIS
C H R O N O L O G I G A
OMNIUM QUA EXSTiTERE MONUMENTORUM CATHOUCiE TRADITIONIS PER DUODEGIM PRIORA

ECCLESIiE SiECULA ET AMPLIUS,
JUXTA EfcmOltBS A0CURATIS81MAS, 1NTER 6 E CDMQtlE MOMNULLIS CODICIBfJS MANIJSCRIPTIS COLLATAS,
PEftQUAM DHJGENTER GASTlGATA;
BIS6EftTATMMflBU8, COMMENTARHS, TARIISQVB LECTlONIBuS GONTINENTER ILLUSTRATA *,
KIM 0PERIBU8 POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUJB TR1BU8 NOVISSIMIS &ACCULI8 DEBENTUR ABSOMITAS
DETECT18 AUCTA ; .
INDICIB08 PARTICULABlBUft AHALYTlClS, SINGULOS 8IVE T0M08 8 AUCTORES ALICuJUS MOMENTt
SUB8EQUENTIBCS, DONATA *,
\ IP8UM TEXTUM ! ! ! . DI8POS1T1S, NECNOK E T TITULIS 8INGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPBBJOftElf
DISTINGUENTIBUS 80BJECTAMQUE MATEBIAM S4GN1FICANTIBUS, ADORNATA ;
CUM DUBII8, TIJM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AB TRADlTlONEM
ECCLESIASTICAB POLLENTIBOS, AMPLIFICATA;
i V C B i n i S E T AMPLIU8 INMCIBCS LOCDPLETATA; SED PRJESERTM DU0BU8 IHMEN8IS E T GENERALIBUS, ALTERO
SCILICET RERUM, QUO CONSDLTO, QOIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UMSQUISQUE
PATRCJM, ARSQCE ULLA EXCEPTIONE, 1N QCOBLIBET THEMA SCRIP8ER1T, UNO INTUITU CONSPICIATUR;
JCLTERO SCRIPTUR/fi SACR J2, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUU QUINAM PATRES ET
W QUIBUS OPERUM SUORTJM LOC18 SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURJE VERSU8,
PRIMO GENESEOS USQtJE AB NOYISSIMUM APOCALYP8IS, COMMENTATI 81.
) ACCURAT188IMA, GETERISQUC OMNlBtJS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CHARACTERUM 18,
CHART/E QUALITAS, HfTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECD80RUU TUM VARIETAS
TCM,mJMEROS, FORMA VOLUMItiUM PERQUAM COMMODA 8IBIQUE IN TOTO PATROLOGIvE DEGURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR6ERTIMQUE 18 COLLECTIO, UNA, METUODICA E T CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUlf FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENDS HIC I L L I C SPARSORUM ,
PBIMOM AUTEMINN08TRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OHNES ^TATES,
LOC06, LINGUAS FORMASQ^JE PERTINENTIBUS, COADUNATORVH.
SERIES
I N QUA
GRJECA
DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIJE GRiECit

S. BAKNABA AD PHOTIDM,
PRODEUNT PATRES,
A C C U R A N T E
J . - P .
M I G N E ,
Blbllotheett Clerl unlTerMe,

8I>E
CXJRSUUM C O M P L B T O R U M I N
SlfCGULOS SCIfcNTl^
ECCLESIASTICJS
RAMOS
EDITORE.
FATROLOGIA,
AB IH8TAR 1PSIUS ECCLES1, IN DUAS PARTE8 DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, A L U GRvECOHLATINA J 1,
J A I I I X T E G R E EXARATA, VIGINTI E T DUCENTIS VOUIMINIBUS MOLESUA 8TAT, CENTUMQUE E T M I L L E FRANCI6 VENIT. GR.ECA
BOPLICI EBITIOHE 18 MANDATA E S T . PRIOR GRiECUM TEXTUM CUM VERSIONE LATINA LATERALIS COMPLECTITUR,
FOftSAX CENTUM YOLUMINUM EXCEDET MDUERUM POSTERIOR AUTEM VER810NEM LATINAM TANTUM EXUIBET IDEOQUE INTBA QUmQCAGlNTA CIRCITER VOLUMINA RETINEBITUR. UNUMQUODQUE VOLUMEN GRjCO-LAT1NUM OCTO, UMMQUODQUE
KBE LATmtJll QOLNQUE FRAHCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQOE VERO, UT PRETU HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR,
COLLCCnONEM UfTEGRAII 8IVE GR.CAM 8IVE LATINAM COMPARET NECE86E ERIT J 8ECUS ENIM, CUJUSQUE VOLUIIINlo AUP U T U D I R C I I MECNON ET DIFFICULTATES V A R U PBETIA ^QUABUNT.
PATROLOGIM
GIUECM
TOMUS
XXVIIL
S. ATHANASIUS ALEXANDRINUS ARCHIEPISCOPUS.

. EXCUDEBATUR ET VENiT APUD J.-P. MtGNE EDITOHEM,
IN 1 DICTA DAMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO WEJNFER 01
SEU PETIT-MONTROUGE.
1857
'
<
SCULVM
IV:
S. . . ATHANASII
ARCHIEPISCOPI ALEXANDRM
OPERA Q I L E E X S T A N T
{VEL
QVM EJUS
C1RCUMFERUNTUR,
* M8S. CODICES GALLICANOS, T A T I C A N O S , B T C , NBCNON A D COMMELINIANAS LECTIONES CAST1GATA
MULTIS AUCTA : KiTERPRET, PBJEFATIONIBUS, NOTIS, YABJIS LECTIONIBATS

I L L U S T R A T A SANCTI DOCTORIS TITA,ONOMASTICO, E T COPIOSISSIMIS
INDICXBUS LOCXJPLETATA, OPERA E T STUDIO MONACHORUM O R D I N I S
S. B E N E D I C T I CONGRBGATIONB S. MAURJ,
NOVISSIMIS NUNC CURIS EMBNDATIORA, ET QUARTO VOlVMiNE AWCTA ;

ACCURANTE ET RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHBOA
CLBBI
UHIYBBta,
81TB
CUMUOM COMPLBTOBCII Ilf flftGULOI tCIBNTlJi BGCLBtUtTICB BABOt BDIT0BB.
TOMUS
QUARTUS.
TBRBOlfT QUATUOR TOLUMINA 45 FRAKCIS GALUCIB.
EXCUDERATUR ET VENIT APUD j . - P . MIGNE EDITORKM,

R1 VIA MCTA VAMBOISE, PROPE PORTAH LDTETLE PARISIORUM VULGO VENFER NOlflNATAM
SBU PBTIT-IIONTROUGB.
1857
ELENCHUS
AUCTORUM OPHRUM QUI TN HOC X X V l t l CONTINENTUB
S. ATHANASIUS ALEXANDRINOS ARCHIEPISCOPUS.

DlIBU.
De Incarnalione Dei Yerbi.

col. 25
f eatimoiiia ex Scriplufa sacrc.
29
Epistola calbolica.
81
Refutatio hypocrisis Meletii et Eusebii SamosateDSis.
85
De Incarnalione Dei Verbi.
89
De aeterna Filii et Spiritus eanctf cum Deo
exsUtenlia, et conira Sabellianos.
95
Quod UDU8 sit Cbristus.
121
De Sabbalis et circumcisione.
155
Homilia de semente.
145
In illud: Profecti tit pagum, etc.
169
In passionem et cruceui Domini.
185
De virginitaie.
251
Synopsis ScripOire sacra.
285
SPURU.
Disputatio contra Arium in concilio Nicaeno.

Sermo contra omnes baereses.
Historia Melchisedec.
Epistola ad Jovianum imp.
Liber de Definiiionibua.
Doctrina ad Antiochum.
Ad Aotiocham de pienis inferni.
Qiuestiones ad Antiecbum.
Quxsliones in Evangelia.
Fragmentura de imaginibus.
Quaestioncs in Scripturam.
Quaestiones alke.
Historia imaginis Berytensis.
Aliud ejusdem Historiae exemplar.
Aliud ejusdem exemplar Laiine.
Aliud exemplar Laiine.
Sermo contra Latinos.
Svntagma doctrinae.
Monasticae vit institutio.
Epislota 1 ad Castoreol.
Epistola 2 ad Caslorem.
Homilia in Nativitatem Praecursoris.
Seroio in Annuniiationem Deipara.
Sermo descriptionem sanclae Mariae.
Sermo in Naiivitatem Christi.
Sermo in occursum Domini.
%
457
501
525
551
555
555
589
597
699
709
711
775
797
805
815
819
825
851
845
849
871
905
915
959
959
975
Sermo in cafecum a natmlate.

Homilia iu illud Matthaei: Ite in casUllum,
etc.
Homilia in illud: Eunte autem illo, etc.
Homilia in eanclam quinum feriaui.
Sermo in Parasceven.
Homilia in SS. Patres et propbelas.
Sermoin sancturo Pascha.
Sermo in sanctum Pascba et recens ilhwainatoe.
Sermo in Assitmpifonem Domini.
Sermo in saDCtuoi Aodream.
Sermo alius.
Dialogus I De Trinitate.
Dialogus II De Trinitale.
Dialogus Hl De Triniute.
Dtalogus IV De Trinitaie.
Dialogus V De Trimlale.
Sermones XX contra divefsas hsreses.
Syntagoia ad quemdam politicum.
Sermo iis qui s&culo renuntiarunt.
Doctrina ad mon&chos
De teroplo Athenarum.
De corpore el anima.
De S. Trinilate.
Disputaiio cum Ario coram Probo iudice,
lib. it.
Poiitificum Rooianorum et Alhanasii epistol*.
Vita S. Synclelicie*
Exhortatio ad monachos.
Exhortaiio ad Sponsam Cbristi.
Epislola Atbanasii ad episcopukn Persarum.
Epislola Dionysii Alexandriiii ad Paulum
Samosatensem.
Symboluin Quicunque cum Grseca versione.
Secunda formula lnlerpretationis Gracaj
Symboli Quicunque.
Tertia formula Graece.
Quaria forroula Graece et Latine.
Bioae formulae Gallico idiomate peranliquo.
Gommenlariu* in Symboluiii Quicunque.
De Triniiale opusculum.
De Paschate opusculum.
* Addenda ex codicibus Nanianis.
Ordo editionuin.
4001
1025
1033
1047
1053
1061
1075
1081
1091
1101
1107
1115
1157
1201
1249
1255
1289
1395
1409
1421
1427
1431
1439
1459
1441
1485
1557
1557
1561
1562
1581
1585
1585
1587
1591
1595
1605
1605
1637
1643
fcx typi* MIGME, Pel l-Montrouge.
PILEFATIO
lnnalo prolis amore factum plerumque, ut mediocris facullatis homines ac rusticani iu divilum principumque doroos filios subinitterent : et facilc sibi eorum jacturarn ferendam pulabaut, dum ad pinguioreia illi fortunam ceu ex iransverso el invila natura accederent. Idipsum dolo consimili ab innumeris
pene, nec iogenio minus quam aetale disparibus, admissum deprebendimus, qui cum nec fama valerent,
nec suaple opera nomen sibi parere posse conflderent, imiluato Aibanasii nomine , aliquam sperabant
ftcriptis suis adjici dignilalem. Hinc evenit, ut tot tanlaque opcra Albanasium ementianlur. Nequc
Umen Iwec una fuit tarn immanis accessionis causa : nam mulla quoque, oliin , cum in librariorum iiianu* incidisseni, pari ipsorura teinerilalc, eidem ascripla fuere. Hujusmodi ausus , quanli quanti
fuerint, fereiidi fortasse eranl, si viri solum ingenio atque arte scribendi predili suos fetus Athanasio
comroodasaent: at conlra accidil ul plerumquc impcrilorum bominum et insulsorum nugis male auctut
ftit um perilus artifex. Hinc germana naeniis inleruusla foedataque in prius editis conspicimus. Hinc
inepu illa et , prodeunt, Liber De dejinilioHxbut, Historia xmaginxt Berytensis; quin illam
memoraioud Melchxsedecx hi$toriam, sane, ni fortasse malis faslidiura quam risura illaraoveri?
INec audiendus ille nuperus, qui nondiu hoc opus Aibanasio asscrere nilebatur. An Melcbisedecura bujusnodi depingat Alhanasius; qui post exaclum iu saltibus septennii oiium sponle loricalus prodit, pelle
iasUr tesludinis occallenie, vulturinis unguibug, corpore pilis ita horrente, ut ursura diceres? Nimirura,
m ait TulJius (a), Hoc vitio cumulata etl erudilxmma illa Grcecorum natio : itaque quod vim hujus maii
Grcecinon vident, ne nomen qnidem ei vitio xmposuerunt. Ut enim quceras omnxa, quomodo Groecx ineplun
eppelUni, nott reperies. Addiderira ne apudLalinos quidem vocem bujusmodi nugis dignam reperiri.
His lamen, quantavis consperganlur, id conficilur; ut cum Athanasio plura quam aliis Patribus spuria ascripta fucrint, alam videatur illc majore quam caeteroseruditionis ct doctrinaefama fuisse
el quidcm apud peritos juxla atque imperilos; quando inler mulla quae nauci et nibili sunt, ncm spcraenda alia coinparenl, neque talia de quibus sit Atbanasio erubescendum. Erubescendum iis eral polius,
qui ficUm submisere prolem : nam ajque illiberale est sua aliis se dignioribus ascribere, alque labore
alieno parla in se Iransmovere. Sed ertmt foriasse qui litcm moveant : Quid igitur, aient, illa quae lute
luce indigna arbitrare , non exegisli? quid lam mulla ejus gencris hactenus ignota etenebiis eruisli?
Yerum praeslo est quod respondealur : ut nuslrum fuit dubia et spuria a germanis secernere, baud ita
licuit nobis ea resecare. Inter spuria rerensemus, quia eo videnlur cerlis de causis ablegaia oporlcre :
erunt fortassis quibus alia sil opinio, qui facullatem judicii ea de re ferendi prareplam sibi fuisse indigne
ferrenl. Ad hsec, quamplurimis erudilione prxclaris bominibus oblemperamus, qui quae nomen Atbanasii
pracferuni, omnia volum publici esse juris, aiunlque nulla eorum carere suo fructu. Quamobrem si quibtis
boruin leclio displiccai, ea nullo dispendio missa faciant, nec invidcant iis quibus luslrare omnia el in
singulis judicium exerccre aniraus est.
quibus autera islbsec tara multa sint elaburala, quis tam lynceus qui perspiccrc queat? Unum scimus, jam fere a lempore usque Atbanasii coepisse nonnullos sua Atbanasii nomine insignire : sequentibus
exinde aetalibus fraudem ceu fluxu quodam ubique pervagaiara esse, et postrerao ad Lattnos ex Grsecia
dimanasse. llisce omnibus mirum in modum, sed damno suo uli diximus, auclus est sanctus Doclor.
Pauca tamen sunt, quae auctorum nomina in quibusdam codicibus praeferant, ul cuique vid<tre est tn
hnjusce tomi dccursu. iEtalem vero singulorum quantum in nobis situra fuit assignavimus. Ad ea quse in
prius edilis exstanl, pcrmulia nos ex lenebris eruta, ut mox dicebamus, adjecimus : supelleclilem sane
%ariam, pretio alque tilililate disparem.
Quoniam autefn non aique conspictiis notis omnium deprehenditur : sed quaedam eoruro non
lam evidentia signa in uiramv s parlem refcrunt: alia vero| vel ipso cultu alque conspeclu peregrina
sese profitentur, binas in classes hunc tomum distriboere visum fuit. ln priore, Albanasii nomine dubia omnia edi curavimus. Et quidem id ultro fatenur, quod cuique monila noslra legenti subodorari
licebil; videlicet nos, etsi inter incerta istba3C reponamus, plerumque taroen inigis propendere in parlera
ncgandi: maluisseque adbuc sub judice litem esse, quam in periculum venire levius proferendi
judicii, Athanasioque suas forte lucubraiiones abjudicandi. In posleriore ea collocamits qux aperte spuria
tunl, non aliquo servalo ordine, sed ea quae in prius editis primas tenebant ut fors obtulit, priora ferme
reposuimas : alia ut argumenti ratio ferebat nna conjunximus. Nec lamen cerla regula fuit: el quia se~
:
() De oratore 1. n.
PITROL.
GR.
XXVIII
ELENCHUS
AUCTOHUM OPHRUM QUI I N HOC X X V t t l CONTIlfENTUB
S. A T H A N A S I U S A L E X A N D R I N U S A R C H I E P I S C O P U S .
DUBU.

col. 25
f eslimouia ex Scripluta sacra.
29
Epistola catbolica.
81
Refutatio hypocrisis Meletii el Eusebii Samosatensis.
85
89
De aeterna Fllii et Spiritus sanctf cum Deo
exsistenlia, et conira Sabellianos.
95
Quod UDU8 sit Christus.
121
De Sabbatis et circumcisione.
135
Homilia de seaaente.
143
In illud: Profeeti in pagum, etc.
169
In passionem et cruceui Domini.
185
De virginitaie.
251
Synopsis Scripturae sacrae.
285
SPORU.
Disputatio conlra Arium in concilio NicaeIIO.
Sermo eontra omnes baereses.

Historia Melchisedec.
Epislola ad Jovianum imp.
Liber de Detinilionibus.
Doctrina ad Antiochum.
Ad Antiocham de pcenis inferni.
Quaesliones ad Antiocbum.
Qtuesliones in Evangelia.
Fragmenlum de imaginibus.
Quaestionce in Scripluram.
Quaestiones alke.
Historia imaginis Berytensis.
Aliud ejusdeui Historiae exemplar.
Aliud ejuadem exemplar Laiine.
Aliud exemplar Lalioe.
Sermo cootra Latinos.
Svnlaguia doctrin.
MonaslicaB vilae institulio.
Epistola 1 ad Castoreol.
Epistola 2 ad Castorem.
Homilia in Nativitatem Praecursoris.
Seroio in Annuniiationem Deipare.
Sermo descriptionem sanclae Maria.
Sermo in Naiivitatem Chrisli.
Sermo occursum Domini.
"
457
501
525
551
553
555
589
597
699
709
711
775
797
805
815
819
823
831
845
849
874
905
913
939
959
973
Sermo in caecuro a nativilale.

4004
Homilia iti illud Matthaei: Ite in castellum,
etc.
1023
Homilia in illud: Eunte autem illo, etc.
4033
Homilia in eanctam quiniam feriaui.
4047
Sermo in Parasceven.
1053
Homilia in SS. Patres et propbelas.
1061
Serroo in sanctum Pascha.
4073
Serroo in sanctum Pascha et recens ilhMtinatos.
4084
Sermo in Assilmpifonem DominK
1094
Sermo in sanctuoi Andream.
4104
Sermoalius.
4107
Dialogus I De Trinitate.
4115
Dialogus II De Trinitale.
1157
Dialogus III De Trinitatc.
4201
Dialogus IV Dc Trinitaie.
1249
Dialogus V De Trinitate.
4255
Sermoncs XX contra diversas haereses.
1289
Syntagma ad quemdam polilicum.
1395
Serroo iis qui s&culo renuntiarunt.
1409
Doctrina ad monachos
1421
De teroplo Athenarum.
1427
De corpore et anima.
1431
De S. Trinitate.
4439
Disputatio cum Ario corara Probo judice,
lib. i i .
4439
Pontificum Rooianorum et Atbanasii epislol*.
4444
Vila S. Syncleticae.
4485
Exbortatio ad monachos.
4557
Exhortalio ad Spoosam Christi.
4557
Epislola Aihanasii ad cpiscopum Persarum. 4564
Epislola Dionysii Alexandriui ad Paulum
Samosatensem.
1562
Syraboluin Quicunque cum Graeca versione. 4581
Secunda formula lnlerpretalionis GraecseJ
Symboli Quicunque.
4585
Terlia formula Graece.
1585
Quaria formula Graece et Latine.
1587
Binae formulae Gallico idiomate peranliquo. 4591
Gommenlariu* in Symbolutu Quicunque.
1595
De Triniiaie opusculum.
4603
De Paschale opusculum.
1605
* Addenda ex codictbus Nanianis.
4637
Ordo editionura.
4643
9 Q
fcx lypib MIGME, Pel t-Montrouge.
PJLEFATIO
Iunito prolis amore factnm plerumque, ut mediocris facullatis homines ac rusticani iu divilum prinaptimque doroos filios submilterent : et facile sibi eorum jacluram ferendam pulabanl, dum ad pinguiorem illi fortunam ceu ex transverso el tnvila natura accedei ent. Idipsum dolo consimili ab innumeris
peoe, nec ingenio minus quam aetale disparibus, admissum deprebendimus, qui cum nec fama valerent,
nec suapte opera nomen sibi parere posse confiderent, niuluato Aibanasii nomine , aliquam sperabant
tcriplis suis adjici dignitalem. Hinc evenit, ut tot tanlaque opcra Albanasium ementiantur. Nequo
Umen Iwec una fuii tam immanis accessionis causa : nam mulla quoque, oliin , cum in librariorum manuH incidissent, pari ipsorura temeritate, eidem asciipla fuere. Hujusmodi ausus , quanli quanti
fuerinl, fereudi forusse eranl, si viri solum ingenio atque ane scribendi praedili suos fetus Albanasio
commodasseiit: at conlra accidil ut plerumquc iniperilorum bominum et insulsoruui nugis male auctut
sit Ura pertius artifex. Hinc germana naeniis iiilenmgla ftudalaque in prius editis conspicimus. Ilinc
inepU illa el , prodeunt, Liber De definiliombui, Hisioria imaginis Berytensis; quin illam
memoraious Melchisedeci historiam, sane, ni forlasse malis faslidium quam risum illa roovcri ?
Nec audiendus iUe ouperus, qui nondiu boc opus Atbanasio asserere nitebatur. An Melcbisedecura hujusroodi depingat Athanasius; qui post exactum ia sallibus septenuii olium sponte loricalus prodit, pelle
iflstar testudinis occallenie, vulturinis unguibue, corpore pilis ila horrente, ut ursum diceres? Nimirum,
l ait TulJius (a), Hoc tnlio cumulata esl eruditistima illa Grcecorum natio : itaque quod vim hujus mali
Graci non vident, ne nomen quidem ei vilio imposuerunt. Ut enim qucera* omnia, quomodo Gracx ineplum
eppelUni, nov reperies. Addiderimne apudLatinos quidem vocem bujusmodi nugis dignam reperiri.
His tainen, quanlavis consperganlur, id conficilur; ut cum Albanasio plura quam aliis Patribus spuria ascripta fucrint, palam videalur ille majore quam casleros eruditionis et doctrin fama fuisse
el quidcm apud peritos juxla atque imperilos; quando inler multa quae naaci et nibiii sunt, ncm spcrmenda alia coinparent, neque talia de quibus sit Atbanasio erubescendum. Erubescendum iis eratpolius,
qui ficum submisere prolem : nam (cque illiberale esl sua aliis se dignioribus ascribere, atque labore
alieno paria in se transmovere. Sed erunt forlasse qui litem moveant : Quid igilur, aient, illa quae lute
luce indigna arbitrare , non exegisli? quid lam nuilla ejus gencris hactenus ignota etenebiis eruisli?
Yerum praesto est quod rospondeaiur : ul nostrum fuit dubia et spuria a germanis secernere, haud ita
Kcuil nobis ea resecare. Inter spuria recensemus, quta eo vidcnlur cerlis de causis ablegala oportcre :
erunt forlassis quibus alia sit opinio, qui facullatem judicii ea de re ferendi prareptam sibi fuisse indigne
ferient. Ad baec, quamplurimis erudilione praclaris bominibus oblemperamus, qui qu# nomen Atbanasii
pncferunt, omnia volunt publici esse juris, aiunlque nulla eorum carere suo fructu. Quamobretn si quibtis
boruin lectio displiccai, ea nullo dispendio missa faciant, nec invidcant iis quibus lustrare omnia el in
singulis judicium exercere aniraus est.
quibus autera isthaec tam muila sint elaborata, quis tam lynceus qui perspiccrc queat? (Jnum scimua, jam fere a tempore usque Atbanasii coepiase nonnullos sua Atbanasii nomine insignire : sequentibus
cxinde aetalibus fraudem ceu fluxu quodam ubique pervagaiam esse, et poslremo ad Latinos ex Gnicia
dimanasse. Ilisce omnibus mirum in modum scd damno suo uli dtximus, auctus esl sanctus Doclor.
Pauca tamen suni, qiiie auctorum nomina in quibusdam codicibus praeferant, ul cuique vid<*.re esl in
bnjtisce lomi dccursu. iElatem vero singulorum quantum in nobis situin fuit assignavimus. Ad ea qu$ in
prius edilis exstanl, permulia nos ex tenebris eruta, ul mox dicebamus, adjecimus : supellectilem sano
\ariam, pretio alque utilitate disparem.
Quoniam autei non xque conspicuis notis omnium deprehenditur : sed quaedam eoruro non
lam evidentia signa in utramv s partem refcrunt: alia veroj vel ipso cullu atque conspectu peregrina
aese profitentur, binas in classes bunc lomum dislriboere visum fuit. In priore, Alhanasii nomine dubia omnia edi curavimus. Et quidem id ultro fatenur, quod cuique nionita nostra legenti subodorari
licebit; idelicet nos, etsi inter incerla istba3C reponamus, plerumque tamen lnigis propendere in pariera
negandi: maluisseque adbuc sub judtce litem esse, quam in periculum venire levius proferendi
judicii, Atbanasioque suas forte lucubraliones abjudicandi. In posteriore ea collocamus qux aperle spuria
sunt, non aliquo servato ordine, sed ea quae iii prius editis primas tenebant ut fors obtulit, priora ferme
rcposuiiDtis : alia ut argumenii ralio ferebat una conjunximus. Nec lamen cerla regula fuit: el quia set
(a) De oralore 1. u.
PATROL.
GR.
XXVIII
II
PRiEFATIO.
12
rius nonnulla accedebant, priorem in vacuuai locum casu magis quam consilio conjecla sunl: et oonsilione opus in rebus inconsulta mullorum leraeritate consarciiialis? Ilomiliae lamcn onines uua cobaerent,
eervalo rerum quae agunlur ordine.
His aulem notis, bis tesseris dubia el altena a germanis internoscimus : primo ex frcquenli Albanasii
operum traclatione, ceu gustus quidem legenti inbaeret, cujus ope baud facile sit ipsi fucum facere; cum
maxime arduum sit quantumvis perito nativam Albanasii elegantiam ementiri. El quidem multa oceurrunt, quae si vel primoribus quidem labris attingas, statim respuasut peregrina etab Athanasii illa
abhorrenlia. Hujusmodi sunt Dispulalio contra Arium , in synodo Nicama, Serrt.o contra omnes hcnreses
Hisloria Melchisedeci, Liber De definilionibus, et alii ejusdem farinae libelli. Eliamsi vero in melioris nolae
opuscula incidamus, duin in genere polemico versentur, in quo cernimus pene tolam Alhana*ii selatera
esse coRtritam, haud magno labore a fraudulenti scriptoris artificio nos explicemus: cum vix ulla ars
illum lot annorum usum, illam sponle fluentem eloquentiam consequi possil. Cum autem alio genere
scribendi exarata sunl, quo vel nulla vel paucissima ediderit Athanasius, tum laboris el consilii res est.
Investiganda scilicet doctrina, verba singula inspicienda, sententiae ponderandae, num alienae ab aetale,
ab auctore, abEcclesiae usu. Diflkile sane nihil ejusmodi deprehcndi in spuriis. Si notae quaedam bujusmodi occurrant, et tale opus ab anliquo nemine laudelur, jam augelur suspicio. Ncquc tamen illico ferenda adversiim sentenlia, nisi alia ex mox enarrandis nota compareat. Nam sunl alia gravissima signa
quibus lis solvatur. Cum baereses scilicet subsequenlium aitalum iinpugnanlur, eliam tacito haereticorum
nomine : namque si nomen adesl, nec conjectura subest aHqua fuisse amanuensium lemerilate adjeclum ,
nnlla mora ferlur judiciuro. Si in manuseriplis inscriptio iia variel, ut in aliis Aibanasii, in aliU
alterius scriptoris nomen compareat; signum videtur uianifestum, esse totum Atbanasio abjudicandum :
iiam si primitus Alhanasii nomen tulissel in&eriptio, ne eogitasset quidem amanuensis allerius nonien
substiluere; cum tanla sit celebratissinii doctoris auctorilas, ul stullum esset ab alio majorem mutuari.
El sane nullum vidimus ex genuinis Aihanasii, alterius praeferre noinen in codicifcus. Evidentissnmjin
supposilionis argumentuni esl, cum Palres Athanasio suppares aut omniho inferiores laudantur : nara
lum vel ex ignoranlia scriploris prodit anachronismus, vel inconsulto amanuensium ausu Athanasii noinen
pneiixum operi fuit. His IUSUS suin tesseris ; quae tamen nunc leviter perstringo, quia fusius suis locie.
Undenam singula prodeanl, videsis in mox sequenti rccensione codicum mss. et editorum.
Praeter ea autcm quae bic exslanl cusa, alia permulta sunl, quae cum proxime prateriiis saeculis fraucfi
opportunioribus impune Atuanasium emenlila fuissent, iustaurato demum lilierarum usu.cx Athanasianis
ejecta sunt. Inter bc annumerantur Commentaria Theopbyiacti in Epistotas Pauli, MI piioribus Galliae
editis cusa ad frontem operuro S. Alhanasii, quae deinde Yulgarii, sive Bulgarii, aut polius Theophylacii
Bulgarorum episcopi esse deprehensa sunt, et jam ejusdem nomine Gracce et Laline circumferuntur.
Non defuere ilem, qui Ubros flilarii De Trinitate Albanasio ascripserint, quorum senlenlia ne confutalione quidem eget: et probe opus illud Hilario assertum fuit in postreraa ejus operum editione a nostris
adornala. Dialogus quoque Joannis Damasceni contra Manichccos in Begio codice nuin. 2502 ascribi a
nonnullis Alhauasio dicilur : sed Damasceni fetus esl, ut pluribus commonstrabit vir erudilus
P. Lequien, ordinis Piaedicalorum, in ea quam parat Damasceni operum ediliooe. Vere tamen Albanasitis Maniehseos, quorum ingens sua tempestate numerus, ecriplis esi adortus : ai ejusmodi scripia cum
iiinumeris aliis injuria temporum exstincta sunt. Ei plane demiror Grxcirlorum oscilanliam, qui duiu
spuria sexcenties exscriberenl, germana ita neglexerunt, ut incuria perierint. Ut conjectare porro licel,
non dialogi more Manichaeos Athanasius est aggressus : naro ejus aevo boc scribendi genus minus erat
frequentatum. In codicibus Anglicanis homiliae in Christi orlum, quae inter Cbrysostomi opera compareni,
Atbanasii item nomen pncferunt. Earum meminimus inmonilo ad bomiliam De orlu Chrisii, p. 350 (). Quod
autem attinet ad orationes Ulas dialccticas Alhanasii in Nic33na synodo presente Gonstantino Magno babitas, memoratas a Felckmanno, quas narrat M. Crusius Constantinopoli apud illustrissimum principem
Jacobum Marmoretam eo tempore repertas fuisse, vix putarim diversas a Disputatione contra Arium, quae
in spuriis agmen agit: permulti namque ejus codices in variis bibliolbecis exstant. in Vitts sanctorum
Siculorum, ab Octavio Gajetano, Syracusano, Socieiatis Jesu, Panormi edilis anno 1657, p. 24, exslat
nomine Alhanasii arcbiepiscopi Alexandrini Vita S. Philippi Agyriensis, vulgo Agyrionis, ex monte Agyrione in Sicilia. 1s, ut vulgo narranl, a B. Petro aposlolo in Siciliam niissus fuit, obiilque auno Gbristi
90, die 12 Maii. Verum in hujusmodi cominento refulando operam ludere otiosi bominis essel. Ghrisliani
Copli, seu iEgyptii, hymnum Gloria in excelsis, Coplice translatum tribuunt Alhanasio. Sed cum nec a
Graecis, nec a Lalinis tanto doclori ascriptus unquam fuisse memoretur, verisimile est Coplos ipsos
s t u p e n d a 3 gentem i g n o r a n l i a 3 , quos penes plurimum auciorilalc valel Albanasius, id opcris inconsulte
jpsi tribuisse. Ad baec Leontius Byzantinus libro Adversus fraudes Apollinarislamm ail, solemne fuisse
#
() Hic el iofra paginas intellige sditionis Veneta3 quas typis grandioribus expreseimus.
EDIT.
13
PRJEFATIO.
ApoJlinarii discipults libros magislri sui Juli niodo mox Gregorio Thaumaturgo, modo Alhanasio ascribere.Sed btijusmodi libri falso inscripli ad nos nsque minime pervencruni. Nec modo Apollinarii, sed
etiam Eulychis et Dioscori; en verba Leontii : Quidam ex h(vresi Apollinarii vel Eutychis vcl Dioscori, eum
telUnt tuam haresim cunfirmare, quasdam orationes Apollinarii Gregorio Thaumalurgo aut Athanasio aut
Jutio inscrtpserunt, ut simpliciores falierent.quod quidem perfecerunt. Audoritate enim hujusmodi pertonarum pde digna, mkltos Ecclesiie catholicoe capere pottterunt. Et apud multos ex recte credentibus reperire
poterii librum Apollinani, cui titulu* , Fidcs particularis , inscriptum Gregorio, et
qutudam ejus epistolas inscriptas Julio: el alias ejus De Incarnalione oraliones vel exposiiiones Alhanasio
inscriptas : cujusmodi est qum intcripta est Expositio, contentiens cum Exposilione trecentorum decemel oclo:
neqme solum has, sed alias hujusmodi. Fiet autem ibi hoc manifestum, el cuivis ventalis studioso cx iih qua
t medium afferemxu tum ip$iu$ Apoltinarii, tum discipulorum ejus, etc. Et vero qui in spuriis agmen agil
libellus De Incernatione, in suspicionem venit, quod ex otlicina Eutychianorum Alhanasii nomineprodieril.
Qaanquam porro crebris admonitionibue in hujuscc lomi decursu quid de quolibet opusculo ferrei
aaimus commcmoravinius, quia plerumque carptiui teti imus singula; jam quod
exploraium fuil adnolenuis. De libello in fronte op^rtim posilo, fcui tilulus , De Incarnalione, in Monito
ibidem pluribus acluro. Tc*timoni vero Scriplurce sacra quod speclal, vidi erudilos et emunctae naris
bomineg qui Alhanasio posse ascribi austimarenl. El sane aliqua esl bujusce libri aftinilas cum epislola
prima ad Serapionem et cum libro De Incarnatione, p. 695 lomi primi (). Ibi enim, ut in boc opusculo,
locis ex Veteri ac Novo Tesiaraento mutualis Trinitas et trium personarum aequalitas commonslralur.
Yenira iiiflrma ratio : tale quippe scribendi genus est, ut quisquis rem aggrediatur, cum alio simile opus
agenii slylo conveniat. Alioquin vero non sat sibi constat scriptor isle; sed posiquam de Trinilaie ad
usque arttcuJum 36 vcrba fecit, illico rem disparalam ingrditur; Judaeos scilicet, niios lenebrarum, extgilat.Arlicuius autem 49 de blaspbemia in Christum, Athanasii essenequil : natn acerbe salis istic carpitur Origenes : qui a sanclo praesule seroper cnm bonore laudaius ac vindicatus fuit. quaestione 50
ad fioem usque diverst res argumenti aguntur : unde forte suspicio nascatur (otum opus esse ceutonem.
EpUtola Catholica (6). Dixiraus ambigere nos an Athanasii sil, necne, ob quasdam adjectas ibi suspicandi causas : ei inter alias, quia in litiilo voce ulitur q u i s q u i s ejus auctor est, cum contra
saleat Athanasius episcopos vocare; et si quando vox tomo primo occurrit,
noii in Aibanasianis vulgo, sed in epistolis aiienis, ab eo in medium adductis reperilur. Yocem item fet.ov, quae ibidem comparet, diximus non usu venire in gennanis Alhanasii. Yerum secundum istam
editam adraonitionem allatum nobis Roma symboluni fuit, ila, nerope nuncupatum, ei lamen
bujasmodi nomen non amanueusium fueril. Nimirum conjecturaB sunt suaple sponte leves, quae sejunctim
pos<tae non rem conOciant; at curo multa? una coeunt, argumenti loco esse possinl. Sane niulla alia bic
peregrinum olent : ipsissima scilicet vox, Catholica, quaR miror si vel ab Atbanasio, vel ab sequalibus
mspiam in epistolaruro inscriplionibus usurpatur, nisi c u m de scptero epistolis apostolorum quae Gatholkse Tocantur, est sermo. Illud item non est, ni fallor, Athanasio in usu, qul vulô
aut aul dicil. Ad haec, brevior est epistola quam pro rei dignitate, nec solel ille rea
ant1 ponderis, ita carplim agere. lu Refutationem hypocrisis Meielii, et in subsequentes libros De Incarmaitone, contra Sabellianos, alque in i l l u m alium c u i t i l u l u s : Unum esse Christum quae ibidem prsemonuimus salis sunto.;
Sermo de Sabbalis et circumcisione roinores forte quam ca3tera prjeferl suspicionis notas, et pretcr
tlyli discrepantiam, remissioris videlicet, quaro sit Atbanasianus, vix aliud deprehendo quod in
coniiciat. Secus autem homilia De temente, contra quam in dies crescunt suspiciones : in multas sane
islic voces cllendimus Athanasio minime familiares, verbi causa , , et eiicilia pauca. Aberrat quoque subinde a scopo scriptor iste, et sese subito intercipit; riimissaqtie re quam iraclal, disparatam ingredilur, a qua perimle discedit, ac si huc illuc iropulsus oberraret. In eam vero quae banc excipit homiliam, qnac p r a 3 m i s i m u s , etsi paucisstma, satis sunlo. Homiliam De
pmsthme et cruee Domini^c) etsi abjudicandam Atbanasio arbilramur, in codicibus tamen perantiquis
ejos fragmenla Athanasii nomine afleruntur : unde propalam lit a multis retro saeculis Atbanasii nomcn
praefenre.
Sennonis De virgimtale oralio lola eflluit, nervis, salibus et deslituta ; hocque signo sese
profileri videtur alio quam Athanasio palre natura. Pra3terea memoratnr bic, hymmis Gloria in excelsis
Deo cantus Alleluia, vcrsiculus Gloria Palri et Filio et Spiritui sanclo, cum appendice Et nuncet $emper, eic.; qiioruro omnium usus an x\o Albanasii in Atexandrina Ecclesia obtineret, valde incerlum.
Bymni namque Gloria in excelsis, qui totus pene legitur libro septimo Constitutionum apo$tolicarum
aulla, ausiin dicere, mentio Patribus vel antiquioribus Atbanasio vcl sequalibus. Gantus Alleluia, ul
t
() NostrsR recensionts secundi. EDIT.

(b) Pag. 22.
(c)Pag..35.
15
PRiCFATlO.
{6
iradit Gregorius papa I . n, epist. 63, cum pcculiaris anlft fuissct Ecdesiae Jerosolymiiaiue, tempore
Daroasi translalus Homam esl: roemoraturque ab Ambrosio, Auguslino, multisque, cum supparibus;
tum teiate minoribus. Yersus demum, Gloria Palri et Eilio et Spirilui sancto, usu veniebat quarlo saeculo,
Basilio auclore, qui diversos ejus proferendi nicdulos enumcrat : oblinuit ilem Antiocliiae, tewpore
Leonlii episcopi Ariani, Albanasio adversaf.i, qui cuin ad Arianorum usum alque arbitrium baud modice vitiavit. Appendicis aiilein, Et nunc et semper el in scecula sceculorum. Amen, altum istis saeculis
silenliuni. Haec omnia memorasse Alhanasium vix crediderim, atquc binc aiigelur sut fnma aliundc
;, quae in hoc opusculum cadit, suspicio Cacleruni lametsi leclu dignum opus, el pulcherrimis
praeceptionibus inslruclum esl, non doeuni qui viluperenl, ct lemeritatis nomine traducant diclum illuJ
bujus, quisquis tandem sit, auctoris : , ,
\ *.
Id est : Testificor oinni homini qui audierit hwc verba, ei feceril ea quod \ ejut scribendum sit in
libro vil(c, el quod ip&e in tertio angelorum ordine sit collocandus. Sed non arbilror hoc nomine tain
aspere excipiendum esse scriptorem istum. Noluil enim in mercedem proboruin, ni fallor, lerlium angelorum ordinem ita slriclim assiguare. Scd quia angeli vulgo homines antecellere pulaniur, cuin aliquo
inferiore angelorum ordine, qui sese prior nienli obtulit, probos ex bac vila migranles collocandos
dixit. Levem aliam buic dicain impingtt nuperus scripior noslras vir, alioqiti doclus, qui nec sine convicio ba?.cejua verba, , sic Gallice iiitcrprelatur, la danseuse de Jisus-Christ. An bic
de iiipudio agitur? el quid tam frcquenli usu celebratum in Ecclcsia, quam choreae virginum Chrisli
sponsarum ? Eadem vox in Vita Synclelkce usurpatiir, unde palain esl fruslra esse qui diclum ilhid
inclemenlius exagitcnt.
Synopsis Scriptura sacros (a) laudatum opus et quidem a laudatis viris, noneo inler dubia conjicimus,
quo arbilremur Albanasio tndtgnum esse. Ecquis eniin illc lam peritus scriplor, quem poeniteat lantum
librum confccisse? Eum sane qui accurale leneat, Htterarum divinarum plane belle erudilus habeatur;
ita dilucide el doete coihniemoral quid de distributione librorum Scripiurae sacrae, quid dc auctoritate,
de tetnpore, de auetore cujusque libri pulandum; ila accurateet sagaciler quod ipse, crebro regusiando,
notalu dignius corapcrerat, lcctori paucis offerl. Neque tanta tamen religione, ut aculum decebat, synopseos formam consectaltir, ut sicubi res explicalu diflteilis occurril, importuna brevitale obscuriorem
eflicial: sed cum ila faclo opus est, inlerpreiem agit, et fusius eliam quam Scriplura ipsa, rcm commemoral; quo dalo spalio, rwsus destinatum carpil ilcr. Oiximus in nulis ad p. 156 Joscpbuin, cujus quae poslrema in Synopsi leguniur cl jam primo Graece comparent, excerpla sunl, virnm fuisse
Gbrislianum : secus aeslimat Pelrus Laiubecius, ailque Flavium Josephum esse, Judaicarum antiquiiaium
gcriplorem, et liluluin quemdam ex dccimo nono r.odice ibeologico affert, nempe :
, \ ,
, \ ? ,
, , \ , \ . Id est, Methodus
Josephi seu Josippi ex commenlarii* et chronUi ovutculis illius : QUO pacto constilutum fuerit Pszllerium,
quo modo p$almi edili: quinam libri in Scripluris memorati jam non reperiuntur : qucpnam in fine (b)
Davide facia sunl: quinam Psalterium interpretali $int quoli et quo tempore fuerint. Verum ut judicii tuta
ca de re ferendi copia esset, codicem Canlabrigienscm, de quo in nolis ibidem, aPalrilio Junio in nolis
ad epistolam Clementis ad Gorintbios laudatum, evolvendum oporterel. Et fortassis vel ipse loccs a Larnbecio laudalus s o l u 8 sit satis, ut Josepbum istum GhrUlianum fuisse comprobetur: illa enim poslrema
yerba: Et quinam Psalierium inierpretati sint, quoti el quo tempore fuerint argumenlo sunt, ni labor
opinione, aliquol posl Gbristum sculis bunc Josepbum vixisse. Ille siquidem Gommentarioruin in Psalwos numerus, aniraum cxauget, ut bunc Joscpbum alium a celeberrimo Josepbo arbitremur. Non enim
sevo Josephi Anliquitutum scriploris lol conmieutaria in Psalroos fuisse vidcnlur.
Ne ontiltamus ea qu& de codice, unde haec Synopsi* prodiil, habet Fckkmannus. Osm sunt operat
inquit, texlu hujus Synopseos Grcece descripto cx vetuslo ei miris duclibus constante codice, quem ex
bibliotheca mri clarissimi Pelri Ncveleli Doschii curavit vir nmplits. D. Bongarsius, quem cum non in omnibus descrtptor aueculu* $it, quidquid erit discrepantia notandum duxi. Qvanquam essent eliam non pauca,
quce de interprelaiione moneri poterant : imo locorum quoque nonnullorum in ipso veteri codice conjecturce
possent afferri, quce tamen omnia brevitatis causa, el qnod docli per se ipsi in hoc longe opttmi moniloret
tibierunly omillo. Quorsum autem evaserit codex ille niemoratus a Felckmanno ignoratur. Godicem
Synopseos aliquem nec vidi, nec alicubi exstare didici.
. Dialogus contra Ariumia synodo Nicaena raultis nominibus Atbanasio abjudicandus : imo vero nec salUcousuIto coramenlura hujusmodi meditalus est qui Alhanasio auribuit; nam quaedam aperte falsa complectilur, cujusmodi est illud quod ait p. 180, cleri dignitalcm Ario ab haereticis collatam; cum contra
%
() Pag. 96
(6) Forte cum lilulo, .
17
PRJEFATIO.
ajniqoortun leetiraonio comperlum sit, a Petro ct Acbilla gradibusecelesiasticis auotum fuisse indigniesimnni hominem, quia pro innata vafritie speciem frugi praeferret : reliqua vide in Monito. Ad bac aulem
peto *el ex sola dialogi forma, qu scribendi ralio, licet multum Athanasio aniiquior, non eral Athaoasii frequenlala, conjeclurara aiiquam oboriri. Nusquam accipirous Atbanasium boc gcnere
dedisse quidpiam : et qualibus ejus perrarum dialogi more scribere. Yeruiu baec forma seeculis quinto,
sexlo, septimo et subsequentibus rauUum obliouit: et hujusce tomi spuria complectentis pars nou
luodica dialogi sunt.
Sermo contra omnet hwreses, ita manifestas peregrinitaiis notas vel ipsis amanuensibus praferre
isu fuil, ul in plerisque codicibus ad marginem, \ dicatur, id est, peregriuu$ ac fuso
remistioreque Uylo de$criptu$ cui scilicet & dcficial: ingens profeclo styli vitium, quod vel Gr<eculi sentire possini. Fuit aulem ex Alhanasii operibus expressus, ut leclorem ibidem pramonuimus.
Ue insulso Melchisedect regi commenlo () jara ullra quani satis sit dictum fuil, pariterque de ad Jovianum imperatorem nuncupato (b), ac de libro Definilionum : neque libet hujusmodi nugas
rfenuo agitare, alque, ut ita dicam, repuerascere.
Sequunlur opera ad Anliochum; el praeit Doctrina ad Anliochum principcm a Graeculo edila. Uujus
tamen beneticio, magnam partem libri Pastori*, quae Graece nondum data fuerat, recuperamus. Alias
*ero bac hisloria nibil infantius. JSque cnnspicua est sermonis ad Antiocbum , ecnon subsequenlium ad eumdem quaeslionum. Hoc postremum Uuien opus, indignum quod legatur:
lameisi enim fulilibus dictis ac quaesitis idenlidem aapersum esl: at bona malis perniista rsperias;
nimirum
.
Est inibi (c) locus quem oliin vitiosum suspicabamur, illud scilicet : \
, \
* ubi pro legendiun conjeclabamus : al exinde lcctionern probe babcrc se
comperimus.
Ad calcem quaesiionum ad Anliocbum (d), est traclatus Albanasio sane non iodignus, quem fortassc
religio non esset inter Atbanasiana compulare. Etsi enim in plerisque codicibus consequenter posl alias
quaesliones agmen claudit, non desunt lamen ubi separatim ab aliis ponatur. Ad baec vero, conspicua
AlbanasiaDi aevi nota bsec est, cum de septuaginla bebdomadibus Danielis agens a i l :
6\ , , ; ,
.
. Hoc est : Quis ergo alius e$t unclus Sanctu* sanclorum, prwler solum Christum, tif Dei tnventis
(Filium) ? Sepluaginta enim hebdomades quadringentos nonaginta annos signtficant. Namque Danielc
4 hoc ttsque tempu$ sunt anni plus quam octingentL Haec sane chronologhB ratio apprime in quartum
^culttniquadrat, quo.scripsit Athanasius. Ad -baec, ita apposite Veteri Teslamento ad comprobandum
Gbrisli adventum utilur, ut nibil supra. Fateorque me nibil hoc iu genere vidisse validius concinniusve.
Quamobrem n o D eodem quo caeterae q u a 3 s t i o n e s , numero el pretio baberi debel. Etsi vero nou ausim
affirmare Athanasii esse, nihil certe repugnat quo minus ipsi ascribatur.
Fragmenturo De imaginibus non erat forlc quod dcuuo prelo subjiceremus, cum ex aliis jam edilis
excerptum fuerit. Placuit tamcn, quia frequentissime in codicibus et conciliorum actis aflerlur ut exbibemus, illud edere, ne quid boc in opere desidcrari videatur.
Bi$t*rias imaginis Beryten$i$ plures fortasse atlulimus, quam ul eas erudili viri sine stomacbo et
nausea legere possint. Yerum quia baec historia celeberrima fuit, qualis dcmum qualisque sit; tani varia
tum Grace tum Latine edi ejus exemplaria, non inutile forlasse fuerit : ut aestimare quisque valeat
qaanla? sit auctorilatis baee hisloriola, cujus ne quidem verara firmamque seriem nancisci possimus.
In Epittolas ad Caslorem, quae sunt Gassiani Inslitutionum epitome, satis esto quod ibidem prxnotaus. Yocem autem Pater Muthius, quia codex sic dividit, nos quoque divisimus. At
Bonint erudill, ex voce Tbernuilbi, eslque iliud nomen proprium apud iEgypuos, et ex articulo aa quod
ett ac st dicas Pater aut Abba$ confectura nomeri fuissc. Et lamen ila error invaluit, ut jam Mulii
quidam inde routuato nomine, nuncupenlur.
In bomiliam De assumptione Domini haec babet Felckmannus : Porro meminit hujus homiltoe, et tribuit
eam Athanatio mccrlus auctor, cujus jam supra ad pag. 545 d, tamo 1 meminimus ad Maximum Smeniotam
de hac qucestione: Ulrum boraines, si non peccassent, morituri fuissent, scriben* fol. 92, col. 4, sic : '*
\ \ .
. ^ ;; ^,
t
() Pag. 189.
(6)Pag. 1*\
(c) Pn?. 247.

(d) Pag. 148.
19
PRiEFATIO.
20
\ , , . Et
paulo post, \ , \ ,
. Hocc ibi quce confer cum editis. Et idem infra in opusculutn: Utruin Joannes evangelista revera
obierit, fol. 251, col. 2, all: d ,
, , . Haec Felckman>. Scd quoniam is scriptor sequioris est sevi, nihil illius testimonio ad ejus comprobandam
cflieitur. Haec ipsa pene eadcm verba citat Micbael Glycas in llisloria Byzantina. Quo lesiimonio id solum
superesl, ut ante Micbaelis Glyc aevum Albanasii nomine evulgata fuerit bcec boroilia. Diximus porro in
Monilo a d banc bomiliam, primum publici juris factam fuisse in edilione Commeliniana; verum exinde
comperimus, antiquius fuisse illam typis mandatam.
Homiliam in S. Andream Latine dedit Tbomas Galctus, J. C , a n n o 1615, Lngduni, Garolo Fabiano
inlerprele, cuni a l i i s diversorum Patrum scriptis, p. 250.
Libiillus Dc corpore et anima esl fragmenlum avulsum ex libro De definilionibm, cum aliqua discrcpantia. Iluic ilem aifine quidpiam babelur t. I sub iinem, in fragmenlis; sed longe praeslanthis islis. Et
vcro fieri potuit, ut qur boc De corpore et anima opusculum roandavit lilleris, aliqua cx veris Alhanasii
operibus sit muluatus.
Yiia sanctce Syncleticce, baud imperili bominis opus, pulchre ad mores instituendos c o n c i n n a t a est :
nam longiuscula licet, unica p e n e adhortatione solvitur; ila ut quae ejusmodi ad virgines paranesin babuisse fertur, qiraque in juvenili aetate eam orsa dicitur, e a absoluta ocloginta annos n a l a mox memor e t u r . Erudite porro i n ea disceptatur contra fatum, e t c o n l r a genesim, s i v e genethliacorura scientiam.
Sed prastanlissiraa omnium sunt, quae contra illos profligatis moribus bomines, quorum in eo tota spes
est, ut in nibilum eant si quando v i ? e n d i finem faciant: qui si tam misera spe cadant, et cadent ulique,
quantum iis supplicium, qui ideo in lot seefcra proraperunt, quod falsa opinione impune sibi fore
spevarent ? Ex boc itaque hominum genere erant, qui impie dicerent, animam esse florem naturae, cujus
Rciiicet interitus cum p l a r i U B sive corporis interitu necessario conjunctus esset. Ipsis s a n e genlilibus deteriores: qui praemium probe, supplicium improbe viventibus fore aestimabant: audi Platonem/):
\ . Et inferius pngnat, improbis p o e n a s esse praeparatas.
Htcc salis sunto. P|ura de singulis jioc in toroo exstantibus in propriis singulorum admonidonibus ei
in rotis repcries. Salve, erudite lector, et his fave.
9
() Lib. x De republ., pag 608 edit. H. Slepbani.
CATALOGUS MANUSCRIPTORDM ET
EDITORUM
Quibus in editione hujusce lomi usi sumus.

f rhno editia S. Atbanasii omnibus cum Latinis tum Graeco-Latinis usi sumus semper, maxime tamen
omniura Gommeliniana et Parisiensi.
In librumde lncarnatione. Usisumus tantumCyrilli editis ubi baec exstal epistola.
In Testimonia ex Scriptura sacra. Godicis cujusdam Vatican exscripto et Felckmanni lectionibus codicum Basiiienais, Anglicani, Felckmanni
primi ac secundi.
In Ephiolam Calliolicam, ex Felckmanni codidbus. Lectionibus codicum Basilieusis primi et
eecundi, Anglicani, etcIn refutalionem hypocrisis MeUtii et Eusebii Samotalensis. Lcciionibus codicis eminenlissiini
cardinalis Oltaboni et Felckmanni lectionibus codtcum Basiliensis 1 et 2, Anglicani, Felcknt.
i el 2.
In sermonem de Incarn. Dei Verbi. Codice Segueriano ei Felckmanni lectionibus codicinn Basiliensis, Anglicani, Gobleriani, Fclckni. 1 et 2.
Jn sermonemde wierna Fiiiiet Spiritus sancii cum
Deo exmtemia el contra Sabellianos. Segueriano
codice et Felckmauni lectionibus codicum eorunidem.
In orationem, quod unus sit Christus. Codicc
Spgueriano et Gatena in Lucam et Felckmanni lectionibus iisdeni.
In librum de Sabbato et Ctrcumchione. Codicibus Regio 2284, et Segueriano Felckmanni lectionibus iisdem.
ln Homiliam de Semenle. Felckmanni lectionibus codicis Anglicani.
In illud : Prolecti in Pagum, etc. Codicibus
Regio 2284, et Segueriano, et Fclckmaniii lectionibus codicum qui superius.
ln sermonem in Pasiionem et Crucem Domini.
Codice Regio 2284. Felckmanni leclionibus
iisdem.
In librum de Virginitate. Felckmanni lectionibus iisdem.
In Synop$in Scriplurw tacrm. Uno tantum codice usi sunl Comtneliniani qui Drius ediderunt,
codex jani ubi exstet ignoratur. Ad poslremum articulum qni Laline tanium exstabat in prius edilis,
nsi sumus codicibus Rcgio 1807, ei exscripto alio
a D. Jacobo Mill principali collegii S. Edmundi Oxoiiienais.
In Di&putationem contra Anum in coiicilio iVtatno,Godicibus Regiis 2558, 2892,2910, elFelckmaiini lectionibus codtcum Basiliensis, Augustaui,
Anglicani, Felckman. 1, 2, et Goblcriaoi.
22
PRiEF iTIO.
In sermoncm conlra omneshare&e*.Segueriaiio In sermonem in sanctum PascJia. Codice Rtidice et Felckmanni lecliontbus codicum Basiliensis, gio 2027, Colbertino 1711.
In Sermonem in tanctum Patcha et recem illumiGobleriani, Felckmanni, 1, 2.
In Historiam MelchUedec. Codice Regk> 2570, natos. Codice Regio 2027, 2424, Colbfert. 1711.
Jn Sermonem in Assumptionem Domini. Codice
et Colberlino 5108.
In epistolam ad Jorianum. Nullum vidimus Regio 2027, Colbert. 1711.
Sermo in S. Andream. Prodit ex codice codicem, sed damus ut prodiit in editione Commebertino 847, et scbedis Y. cl. Toinardi.
lini.
Sermo alius. Prodit ex codice Colberlino 5104.
/JI Librum de Definitionibus. Codrce ColberAd dialogum i , de Trinitate. Ulimur codice
lioo 4755, alrquoties itst sumus.
Doctrina ad Antiochum. Prodit cx codice Col- Regio et lectionibus Felckraaoai codicutn Augustani et Palaiini.
bertino 4219.
Srrmo od Antiochum depoenis inferni. Prodit Addialogum u, de Trinitate.lisdem codicibus.
Addialogum m, de Trinilale.Lectionibus Felckex codire Regio 2570, aimorum pius 600.
/ I I qu&stiones ad Antiochum. Codicibus Regiis manni.
Ad dialogum , de Trinilate. Codice Regio ei
2431,2892,2910, 2957.
Quaeslio aulcm cxxxvu, p. 248, habelur sejun- lectionibus Felckmanni.
Ad dialogum v, de Tnmtate.Lectionibus Felcklim, ncc qaraiionis more, in codicequem nobiscum perhumaniler conimunicavit vir cl. Toihardus manni.
cl in codicc Reg. 2415.
Ad sermones xx, contra diversas hcere$e$. YaQwrstiones fn Evangelia. Prodeunt ex codice riis Felckmanni lectionibus.
Re*. 2431.
Syntagma ad quemdam politicum, Prodit ex
Fragmtnlum de Imaginibus. Prodit ex codice codicibus Yaticanis.
Regio 2981.
Sermo deiis qui swculo renunliarunt. Pradit ex
Qmarttiones in Scripturam tacram. x editionecodice Yaticano iiuni. 658.
Cemmelini.
Ddctrina ad Monachos. Proditex codice YaliIn quwstiones alias. Usi sumus codicibus Re- cano num. 1148.
giis 2358, el 2450, et lecliombus unius codicis FelckCotnmentarius detempio Aiheniemi. Ex codiee
manni qui secundus dicitur.
Yaiicano 1198.
In Hitforiam imaginis Berytensis ex codice Pala- Tractatus de corpore et anima. Ex codice Yatitino. Colbertinis codicib. 833, 4457, 5110. Ex cano 700;
Palatinis duo exemplaria prodiertint. Exemplar veAd lib. de S. TnmtatcEdHo R. P. Francisci
ro Latinum ejusdem historiae p. 295, prodit ex edi- Cbiffl^lii et leclionibusejus anno 1664, codice Re<k>ne Lugdunensi anni 1532. Aliud exemplar Lati- gio 3624, et Sangermanensi num. 724.
num ejusdem ex codice Sangcrmanensi num. 108.
Ad libros de Trtnitate, n, I I I , iv, v, vi, vti, vm.
Sermo conira Latinos. Prodit ex codice Regio lisdem.
2271, p. 155, ad margincm operis sancti Justini ad
Ad Librum de fide Unitatis et TriniiatU, HZenam. Codex est annorum plus seplingentorum dem.
et nola illa inarginalis setalis nen multo minoris.
Svntagma docirince. Ex libello Andrese Arnol- Adlibrum deAriana el Calholica coufessione.
lisdem.
di Korimbergensis Parisiis cuso anno 1685.
Ad librum de fide sua. lisdem.
Monasticw vitce Inslilulio. Ex codice Regio
Ad Disputaliones contra Arium. lisdem.
2957.
AdÊpistolam Liberii Papce ad Allianasium, et
Bxnct ad Caslorem Ephlolte. Ex codicibus maad respotuum Athanasii. Segueriano codice.
noscTipiis Altaenips Romse mim. R. Y. 49.
Ad sequenUi vero epistolas Romanorum pontificum
Homilia in nativitatem Prwcursoris. Ex codice
ad Athanasium, et Atlianasii ad Romanos pontifices.
Colberiino 1711, annorum circiler 100.
in sermonem tn Annuntiationem Deiparce. Usi Editis conciliorum et veteribus Atbanasii edilis.
AdvkamS. Syneletica. Edilione Cottelerii in
snnius lectionibus Felckmanni, codicum BasilienMonumenlis Ecclesiai Gra3ca3. el ex scbedis Combesis, Anglicani, Felckm. 1, 2.
In sermonem in Detcripliouem smictce Mariw. fisianis quarum copiam fecii pcrbumaniier R. P.
Usi samns codicibus Colbertino 450, el Reg. 2026. Lequien ordinis Piaedicatorum.
Sermo in Naiivilatem Chri&ti. Prodil ex codice Ad Exhortalionem ad Monachos. Godice ReBarociano 254, fol. 190. b.
gularum a Luca Holstenio edito.
7n sermonem in Occursum Domim. Usi sumus Exhortalio ad $ponsum Chrtiti. Prodil ex cocodicibus Regiis 143. 3489, et edilione P. Combe- dice Regularum Lucae Holslcnii et ex Actis confisii in Bibliotbeca PP., 1.1, p. 496.
cilii Aquisgranensis.
/n utmonem in ccccum nativitate. CodiciEpislola. S. Athanasii ad Episcopum Per$arum.
bus Reeiis usi sumus 205, 2030.
Ex schedis a D. Claudio Stephanotio, Uoma
I * Homiliam in illud Matthcci : Ite in caslel- nobis transrnissis.
luro elc. Usi sumus codice Regio205.
Dionysii Epistola ad Paulum Samosalensem.
In ffomiliam in illud; Eunte aulem illo.Eodem Indidein.
codice.
Ad Sytnbolum Quicunque. Quibus codieibus tum
In Sermonem in S. Quintam feriam. Eodem Croecis tum Latinis usi sumus, fu$i$sime in Monilo
et in notis.
codice.
h Sermonem in Paratcevm. Codicibua ColOpusculum de Trinitate. Prodit ex codice Re*
bert. 511, 1711, Reg. 205.
gio 2558.
ln Homiliam in tanctos Patrtt el ProOhetas.
Opusculum de Paschatc. Prodit ex Bibliolheca
Codice Regio 205.
Ambrosiana beneficio cl. Y. Anlonii MuraloriL
25
S. ATHANASIUS. DUBIA.
ADMONITIO IN L I B E L L U M DE INCARNATIONE.
Grandis multis retro sceculis fuit de hoc opusculo controversia. Nam cum inter Cyrilli opera Athanasii
nomine compareat, et Eulychianorum hccresi patrocinari videatur, hinc Eulychiani argumenta in tuarum
partium subsidium mutuati sunl; alii conlra pugnabanl, librum non Athanasii $ed hmrelxct cujusdam
Athanasium ementienlis esse, et insertum fuisse in Cyrilli epistolam ad Reginas. llcec tunl Cyrilliverba
" \ \ , \ ' $
, \ , , ,
. " ,
) , \ ,
. \ , ' ,
\ . Jd est : Quod autoni YOX, Deipara, sanctis Pairibus qui nos antecessere, quique ob
rectam suara fidem, non sine admiratione laudantur, frequentala fuerit, necnon ad boc usquc lempus,
per totum, ut ita dicam, orbein lerrarum in usu sit, coinprobandum esse cxistimavi. Ne videar enim
temere et inconsiderate quod in menlem venil eflulire, argumentis idoneis ex libris quos illi in Ecclesia
composuere mutuatis, orationem meam ad rei fidem obsignabo. Ait igilur beatissinius ac pictatis nomine
celeberrimus Albanasius, olim Alexandrirue EcclesisB episcopus in libro De !ncarnatione de Cbristo loquens, islbaec... Affertque exinde maximam parlem opmculi. Quia vero inilio libelli dicitur in Christo non
duas esse natura* *ed unam naturam incarnatam, , fuvc Eutychtani in synodo
Chalcedonensi afferebant p. 48i, $U : , , ,
, , ,
. Hoc e$t: Ego vero usu sancloruio Patrum, Albanasii, Gregorii, Cyrilli in mullis locis probare possum, non dicendas esse post unionem duas naturas, sed unam incarnatam Verbi naluram. Alii
adversum contendebant Hbellum Athanasii non esse, scd supposititium et qucvdam hujus libri qua* Cyrill*
laudantur, inserta ab hcerelicis fuisse in operibut Cyrilli nomine AthanasiL Audi Leonlium advocatum Byzantinum Dc sectis, actione octtva. Aliam, inquit, proferunt auctortiatem sancli Alhanasii ex oratione De
Incarnalkme, quae quidem bujusmodi est : eumdem esse Dei Filium, ratione spirilus, ei bominis filium
ralione carnis : non duas naturas ununi illum Filium : quarum una sit ndoranda, non adoranda sit allera :
sed unam naturam. Dei sermonis incarnatam. Respondemus primo diclum boc nobis non adversari. Non enim
duas naturas ita tradimus ut adorelur una, non adoretur altera: sed unam statuimus esse naluram Dei sermonis incarnalam. Deinde nequidem est Athanasu ;nam cuma nobisintcrrogantur, ubi dictumhoc exslet; nec
ejus ostendendi copiam babent : io arctmn coacti pusillam quamdam oralionem proferunt, quasi duorum
foliorum, in qua dictum boc legilur. notum est universis omnia sancti Atbanasii opera valJe magna
esse. Quid autem ad boc respondebimus, quod beatum Cyrillum producunt, citantem hoc dictum libro
Adversut Theodorum, quasi profectum ab Athanasio? Nimirum dicimus, reapse quidem illud in beati
Cyrilli Contra Theodorum invectivis legi: sed meudum esse priseum. Dioscorus enim, successor B. Cyrilli factus, cum ejus opera reperisset, forte non verilus est inserere nonnulla, quae ipsi lubitum fuit.
Neque yero conjecturis nos modo nili, quod B. CyrMlus illud contra Tbeodoruin non produxerit, ex eo
quoque manifestum est. Nam Theodoretus qui Tbeodorum defendebat, universas aucloritates refuians,
quascunque sanctus Cyrillus contra Tbeodorum de sanctis Patribus prolulcral, nusquam bujus dicli meminit. At enim isli referunt, a Tbeodorelo callide omissum; quod enim adversus eam auctorilatem oculis aspicere non posset, ut admodum planam el aperlam, idcirco sponte ab ipso praetermissam. Hesponderous, tantum abesse ut eam Tbeodoretus ibi positare praterire voluerit, ut cum B. ille Cyrillus alibi
dixisset, unam naturam Dei sermonis incarnatam, siquidem scivisset Tbeodorctus id verbum quod apud
Cyrillum exstat, ex sancto Analbasio citatuui, nequaquam adeo temere dicturus fueril: Quis tibi Patrura
dixit unam naturam Dei sermonis incamatam ? Vicissini ingerunt, tam esse certum scivisse sic locutura
Atfaanasium: ul etiani dixerit; quemadmodum Palrcs locuti sunt. Nas conlra, quemque dicimus eniti,
ut ostendat, a Patribus ea prolata, quue ipse tradat, si non eisdem verbis, sallem vi verborum eadem.
Hmc longiuscula licet e re fuit hic afferre, ut videat eruditus lector, in quo quceslio hujusmodi siia olim
fuerit. El sane suni quos forte suadeanl ea qua superius ex Cyrillo altulimus, cum oratione Athanasii nomine subscquenle adjecta Cyrilli epistolce (uisse. iVam ti/i supra dicilur qna: afferunlur ex Athanasio Ite
Incarnatione, ad uniut vocis usum comprobandum adducunlur in medium; unde fortasse vidcaiur
inutile fkiste afferre totum pene tibellum, cum maxime tub iniiium duntaxal vvx , de qu*
1
25
DE INCARNATIONE DEl VERBI.
26
qumtilo^ eompareat. Certe Cyritlus in epi$tola ad Aeacium Bera>en$em, ubi de usu oWs apud
Patre* loquiimr, , ei/, \ ' . Coniperio namque celebris meraorisB episcopum Albanasium io scripiis
sais sxpiiis illam Deiparam appellasse. Uno verbo complecient illa quce bene multa exstant [in operitui
Atkanam tettimonia. Quid causas igitur est quod in epistola ad reginas, lotutn pene libellum De Incarnatione
voce illa confirmanda afferal ? namque prioribus lineis exceptis (ubi vox exslat) coeUra nihil ad rem pertinent. Ad hcec autem libellus iste non exstat in collectionibus operum Athanasii. Et
tiienum sancto doctore videtur dtcere unam naiuram incarnatam in Chrislo. Etenim confttsionem nalurarum respuit ubique Athanasius, qui proprietates semper naturarum contervavit, duas eliam velunlates dislincia cuiqne natum proptia$ ascribil $ic lib. De lncarnalione, p. 709 : , , \ , , . 6ta
- . ttoc e$t, duas voluntates ostendit (Scriplura), alteram
bumanain, qtrje est carnis, alleram divinatn, quae Dei est. Siquidem bumana ob infirmitatem carnis de~
precalur passionem; divina autem ejus voluntas prompla esl. Sin vero una natura posl incamationem
dicatur, tollat oportet dhcrimen voluntalum. Ad hcec, contra Dimoeritas sui ccw hcerelico* p. 741 negat
corpus e$se Dcitati cotisubslantiale, et pagina tequenli ait inconfusa unione Verbum cum
propria carne unitum fuisse. Corporis autem et carnis nomine ut in prcefalione generali primi tomi osiendebamu$ humamtatem ptrtctpe intelligil. Ubi vero comprobat in poslremis suis contra Dimaeritus libris carnein
the hummniiatem non esse Verbo consub&lantialem, quid aliud, qtueso, indicaverit quam, non e*ie unam
atque eamdem Verbi atque humanitalis substantiam sive naiuram; ita ul etiam ad differentiam nalnrarum
indicandam p. 747 per[ectum Deum et perfecium hominem vocet, p. 756 autetn uno verbo ulramque hcere$in
Sestorianam tcilicet et Eutychianam proterit, dum ait loquens de conjunctione Verbi cum carne,
, ' \ Non in divisione personarura, sed in
xistenlia deitatis et humanitatis. Unam tcilicel personam Chrisii duasque naturas etse pronuntiat p. 757,
H vero contendit impium esse dicere divinam naturam esse passam, annon palam facit aliam esse in Christo
naturam qumpatta $itf Adeoque commonstrat non unam in Christo naturam incarnatam, sed duas inter se
dininctat, aliam quce asittmpsit, aliam qum a$sumpta est. Eliamsi porro antequam Ecclesiic decretis defi*
nitum esset unam in Chruto penonam, duasque naluras prcvdicari oportere, poluisset Athanasius, vel si
qui* alius, dicere unam naturam incarnalam, intelligendo scilicet naturce nomine persouam; non arbitror
lamen Athanasium eo usum fuisse loquendi genere; quoniam mullis annis res illi cum Dimveritis fuit, quomm hccreti hcec favere videntur, et perfacile est eam scnlenliam in malam pariem detorquere. Eam ob rem
cum Leontio valde tmpicor esse illud opuscutum, Euiychianorum, aut aliorum Itccreticorum commentum,
Aikanasii vomine publicatum. Non ausim vero dicere utrum in Cyrilti scrpiis post ejus obilum adjecta
[ucrint, an vero anle Cyrillum libellus liujuimodi con{eclu% sit et Athanasio ascriptus.
S. . . ATHATNASII
JNCARNA
YERBL
' , 1 Confitemur FMium Dei ante saecula ab aMerno

, ' ex Patre genitum, poslremis vero sseculis ob
\ stram saluiem ex Maria Virgine natiim secundum
, '- carnem, queirfadinodum divus Apostolus docel, in * c " quiens : t At ubi venit pleniiudo leraporis, misil
, * , - Deus Filium suuro, nalum ex muliere *. ConOle . mur etiara, eumdcm esse Filium Dei et Deum se . \ * - cundum spiritum; hominis autem iiliura secundum
. , , carncro. Non duas naturas, Filium ununi, unam
1
Gal. iv, 4.
27
S. ATHANASIUS DUBIA.
28
adorandam et unam non adorandam : sed unam , \

naturam Dci Verbi incarnalam, et adorandam cura ,
carne sua, adoratione una. Neque duos tilios, alium $ .
Dei Filiura, verum Deum el adorandum, alium ex , ,
Maria bominem, qui non adoretur, quique per gra- \ (1^ tiam, ut homiues, Filius Dei factus sit; sed ex Deo, , , *
ut dixi, unum Filium Dei et Deum; eum ipsum et , ,
non aliuro natum ex Maria secundum carnem in 110- , ' \
vissimis diebus, quemadmodum angelus Deiparae ' -Mariae dicenli : c Quomodo fiet istud, quoniam vi- 9\ )
rum non cognosco ? ait, Spiritus sanctus su- (2) c , \ *perveniet in te, et virlus Allissimi obumbrabit libi: ; ,
ideoque quod nascetur sanctum, vocabitur Filius *
Dei . > Qui igitur natus est ex Virgine Maria, Fi- .
lius Dei nalura el Deus verus, non gratia neque ,
participatione, secundum carnem lanlum, quam ex ^ , \ , \ , \ Maria bab*il, homo; secundum vero spiritum idem , , ,
ille Filius Dei, el Deus verus : passus quidem pas- , \ (3)
siones noslras secundum carnem, ui scriptura est: sapxa,
Ghristo pabso pro nobis carne*; > et alibi: < Qui
proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus . , c "
tradidit illum . > Impalibilis vero permanet et ini- ,
mutabilis secundum deitatem, uli dicitur a pro~ > \
pbeia : c Ego Deus, et non mutor \ > Mortuus qui- ,
dem mortem noslram, secundum carnem pro pec- c *
catis nostris, ut nioriem auferret per suam ipsius
mortem quam pro nobis sustinuit. Quemadmodum ,
Apostolus ait: c Absorpla est mors in vicloria : , * inferne, ubi slimulus tuus ? > Et alibi: < Cbristus * , , mortuus esl pro peccatis nostris secundum Scriptu- ; \
ras*. Immorlalis autcm, et mortis imperio liber C , > (4)
permanet propler deitalem, ulpole impassibilis Pa- \ ,
iris virtus, quemadmoduni 2
Pelrus : Non
,
enim poterat a morie retineri*. > Qui asccndit in , > (5) \, c coelos, scdelque a dextris Patris, secundum Verbi >
carnem a terra in coelos exaltatam, prout a Davide ,
dicluni est : c Dixii Dominus Doiniiio meo: Sede a ,
dexlris nieis , quod ab ipso Domino et ab apo- c
slolis confirniatur : secundum deilaiem veiv, in- > *
comprebensibilis, omnem canlinens locum cuni Pa- \
treaeterno, ut paterna et ineffabilis virlus, ul Pau- ,
Jus docet: Cbristus Dei virtus et Dei sapien- ,
tia . Venturus idem Fiiius Dei et Deus, ut pro- ,
misit, judicare vivos et raortuos, ut ait Apostolus : , .
c Qui judicat occuUa lenebraram, ct manifeslat oc- j> \ , ,
culta cordium, et laudem et viluperium pro merilo \ ,
cuique tribuit . Si quis vero praeter baec ex sa- c , \ cris Scripluris docet, aliumque dicit esse Filium , \
Dei, et alium ex Maria ortum, pcr graliam, ul HOS, \ ' .
adoptatum ; ita ut duo sinl filii, aller secundum ,
naturam Filius Dei, aller seeundum gratiam ex
, 1
a , t
10
!1
1J
Luc.
ibid. 5.
, 54.
ibid.
..... 35.
I Pelr.
'
Psal. cix,
Act. , 24,
1. * Rom. v i i i , 52. Malacb. iii , 6 .

f Cor. i , 24, " 1 Cor. I V , 5.
1 Cor. xv,
11
(1) Hunc locum ex Cyrillo restiluimus, in editis

antehac mutilum lacerumque.
(2) Sic Cyrill. Edili vero, .
Mox CyriH. .
(3) , deest apud Cyrillum. , Cyriltus, .
(4) Ua Cyrillus. Haec, \ , deerant in

editis.
(5) \, deest apud Cyrillum. Ibidem, qua3 scquunlur post, , nsque ad,
, nou aflerunlur a Cyrillo.
29
DE COMMUNI ESSENTIA PATRIS ET FILH ET SPIR. S.
50
(6), , Maria homo : aut si quis Domini noslri carnem de , , super dicit esse, et non e.x Virgine Maria : aut conxa\ Sva versam deitalem in carnera, aut confusam, aut rau , tatam, aut passibilem Domini deitatem, aut iion
* - adorandaui Domini nostri carnem, ulpote bominis,
, , nec adorandam, ut Domini et Dei carnem; hunc
- (7) * anathemale damnat caiholica Ecclesia, Apostolo
, , obsequens dicetiti : c Si quis Vobis evangelizaverii,
, , - praeter id quod accepistis, anatbeina sit . >
(8) , ' *
I , .
u
1 3
Galal. , 9.
(6) , deest apud Cyrillum. Paulo nost, R , deerat iu editis, sed habetur apud Cyrijlugi.
Cyrillus, 6,
(8) Cyrillus, . Infra idem,
. elc.
.
(7) Sic Cyrillus. Editi vero, . Paulo post,
IN S E Q U E N T E M
LIBRUM
ADMONITIO.
t
I . An hic liber til AthanasH, necne, haud leves sane sunt dubilandi causa; nam prculerquam quod nemme quod sciamus, ex vetenbus laudalur, in antiquioribu* Athanasii collectionibus manuscriptis non comp*ret. Ad htrc, Origenet kaud semel ab Aihanatio honorifice memoratus, hoc in libro exagitalur. Attamen
rum tota quastio illa, ubi de Origene agitur, exstet etiam in Quaeslionibus ad Antiochum, ex allerutro libro
tn atterum tran$la*a videtur, ex utro augnrari nequimus. Styli cerle genus salis a/fine libro De Incarnalione
p. 696 primi tomi: variis quippe Scriplurarum testimoniis probare nititur scriptor iste, quwcunque Palri
ionteniunt, ea ipsa Filio et Spirilui sancto competere. Ex his judicenl eruditi ulrum hoc opus sit Ailianasio
tscribendum; nobis admodum dubia res est.
H. Ccelcium, licet haud satis cotnpertum sit quo tempore scriptm fnerit, opinamur tamen antiquum opu$
tue, et anle vulgatam Ncstorii hmresim editutn, quod nulla hic de Incarnatione movealvr quccslio, licet
haud umel *e*e occasio obtulerU; sed Anomccos solum et Pneumatomachos scriplor isle petere videalur^
Quinque porro poslremce qucestiones, nempe quid sinl Evangelia, quid angeli, quid Iwmo, etc, alius fortaste
tcriptoris opus esse exi$limentvr. Neque enim ad scopum hujusce perlinere videnlur; ex iis quwdam, ut illic
nonetur, exstant in Quxsl. ad Anliocbum.
y
HMQD
(9) , , ,
, , reiar (10).
S. . . A T H A N A S I I
Tettimonia ez sacra Scriptura, de naturali communione stmilis e$$entice inter Patrem, el Fiiium et
Spiriium sanclum, licel res intellectu difficillima sit: el quod nnam kabeant operationem.
i
D e
1. .
D
*
êrtate.
TUp\ . \ , De Patre, minime dubhim est. De Filio, vox
, ipsius Filii est: t Nisi vos Filius iiberaTerit, servi
. \ eelis . > De Soiritu sancto, per Paulum ita loquiu
Joan. THI , 36.
(9) Basiliensis, .
/10) Haec, , \
, dcsunt in ediu Paris. nec lecia suul a
Nannio, scd in omnibus mss babenlur. Valican. et

edit. Commcl., .
51
52
tur : Cum conversus fuerit ad Dominura, aufere- " , ;lur velamen. Dominus autem Spiritus est: ubi au- . *
, (11).
tein Spiritus Domini, ibi liberlas .
3 2. De vivificatione.
2. .
Dicit Salvator: c Sicut Pater suscitat mortuos
"
et vivificat, sic et Filius, quos vult, viviGcat . \ , ,
De Spirilu sanclo ilem ait: t Spirilus est qui vivi- > \
fJcat, caro non prodest quidquam . Aposto- , , '
,
lus : < Litlera occidit, Spiritus viviGcat . >
. >
5. (12) .
3. De ordinatione.
< -j
De Patre Paulus ait: c PosuitDeus in Ecclesia,
, ,
primum, apostolos; secundo, propbetas; tertio,
magistros , > elc. De Filio, idem Apostolus dicit: > \ .
(13) ,
Qui descendit, ipse est. et qui ascendit supra
coelos, ut impleret omnia. Et ipse dedit hos qui- *\ ,
dem apostolos, illos prophetas, alios pastores et . \ ,
magistros . De Spirilu, idem Aposlolus accitos , \ . \
MWeto presbyteros sic alloquitur : Altendite vo-
bis ipsis, et universo gregi, in quo vos Spiritus , \ < sanctus posuitepiscopos,pascere EcclesiaraDei . , \ \ (14), &
,
. >
4. De legislalione.
4. \ *
I)e Palre ait David : Ut facerem voluntatem
\
tuam, Deus meus volui, el lcgein tuam in medio , , , \
ventris mei . De Filio aulem Paulus : t Alter . \
alterius onera pcrtatc, el sic adimplete legem Cbri- ' , \
s t i De Spiritu tdcm ipsc : Lex Spirilus vitae , \ 6
in Christo Jesu liberavit me .
c C (15) .
5. De dominalu.
5. .
David ait: c Dixit Dominus Doroino meo : Sede
<>
a dextris mcis
Quod si obloquantur haerelici, .
diccntes illud ad Davidem perlinere, his Christi , ,
Ycrbis coarguunttir : c Quid dicitis de Cbristo?
cujus filius esl? .dicunt ei, Davidis : > respon- \ ; ;
dct Salvalor: Quomodo ergo David in Spiritu vo- , *
cat eum Dominum"? Rursus de Palre : c Audi, ;
Israel, Dominus Deus tuus, Deus unus est .i De \ (16) c ", ,
Filio autem ait: (17) < Dominus ex Sion clamabii, , . \ ,
et ex coelo dabit voceni suam, et conculietur coe- , \ (17*)
lum et terra. Dominus aulem parcet populo suo, ,
et confortabit Dominus fllios Israel. Et cognosce- \ . , \
iis quod cgo sim Dominus Deus vester, qui taber- U . \
naculum posui in Sion, in monte sancto . > Qui , , tabernaculum aulem posuit, id esl Filius, haec ait: , . ,
c Ego autem consiUuius sum rex ab eo super Sion ,

18
l 7
18
18
10
81
Sf
tk
>T
98
18
1 8
17
1 8
II Cor. , 16, 17.

Joan. , 2 1 /
Joan. , 64.
I I Cor. , 6. I Cor. , 28.
Ephes. , 10, 11.
Act. , *8.
Psal. , 9.
Galat. , 2. Rom. , 2.
Psal.
crx, 1. Matib. , 42, 43.
Deul. , 4.
Joel , 16.
80
8 1
8 8
, 8
8 7
8 8
8 8
8 8
(14) Sic omnesmss. etediti. Iu Act. apost. iegi

(11) deest in edit. Commel. et Valican. Mox,
, deest in iisdem : sed legunltir hae voces in An- tur, .
(15) abest a Basil. et Anglic. Nec ab inglicano, Basil. et in Graeco Scripture lexiu. Mox,
terprete lectum est.
Basiliensis, Anglican., Vaticanus, \ .
(16) deest in editis. sed lcgitur in B&siêusi,
(12) Tiiulua, , deest in cdil.
Anglicano ct Yaticano.
Commel. et Valican., sed esl in Basil. et Anglic.
(17) Hic Dominus, pro Filio Hiielligitur.
(13) Basiliensis, . Mox idem, ,
(17*) Basilieosis, Anglic, .
una voce.
33
DE COMMUNI ESSENTIA PATRIS ET FILII ET SPIR. S.
34
*% \ 3htW , \ . montera sanctum ejusl* , elc. De Spiritu aulem

Utp\ , sancto sic locutus : Dixit Domtnua Doinino meo,
, \ infcrius ail : Dominus a dextris tuis . lAdextria
* igitur Filii est Spiritus.
.
88
6. " (18)
*
, .
%
6. Quod et Pater vocet Filium, Dominum : et Apostolus Spiritum, Dominum ac Deum nominet, perinde
atque Filium.
cKal
lta enim dicit: c Et erit post haec : Effundam
\ , \ - de Spiritu meo super oninem carnem, et propbeta \ , \ , \ bunt iilii vestri, et filiae vestra, et scnes vestri
, \ somnia somniabunt, et juvenes vesiri visiones vi . \ debunt. Sed et super servos meos, et super ancil , \ \ las meas in diebus illis eflundam de Sptritu meo su, \ B per omnem carnem, et prophetabunt, et dabo pro, \ , \ digia in coelo sursum, et signa in lerra deorsum,
} , \ , , \ sanguinem et ignem, et vaporem furai. Sol conver, . telur in 4 lenebras, et luna in sanguinem, ante , \ , quam veniat dies Domini magnus et illustrie. Et
, . \ , crit, omnis qui invocaverit nomen Domini, salvus
, . erit . > Quomodo ergo invocabunt, in quem non
, . ; crediderunt? aitt quomodo audient sine prsedican ; te"? De Spiritu porro idcm Aposlolus dicit :
, ' c Gum autem conversus fuerit ad Domimim, aufe , retur velamen, Doininus autem Spiritus esi".
. \ ~ Idemque rursus : Tanquama Domini Spirilu".
\ Atque iterum : Dominus aulem dirigat corda ve (19) slra, in cbaritate Dei, et in patientia Chrisli". >
, \ Spiritus igitur Dominus. Ac denuo: c Vos autem
. \ C Dominus exuberare et abundare faciat cbaritatei*
4 (20) \ */| -jj veslrain in invicem et in omnes, quemadmodum et
\ , , nos in vobis, ad conOrmanda corda vestra, irrepre - hensibiliter in sanctitale ante Deum Patrem I K H
\ ?) 6 t r u i n , in adventu Domini noslri Jesu Chrisli, cum
omnibus sanctis ejus " . Hoc autem loco Dominus
(21) . > \ illc, qui eiuberare facit et abundare diaritatem in
\ -jj xfj , invicem, et qui confirmal corda in sanctitate coram
\ DPO ia adveniu Domini noslri Jesu Chrisli, Spiritus
*5 , est. Tres igitur dominaliones in unatn dominaio . oera contrabens, id confirmat, ad Ephesios scri , bens : < Unus Dominus, una fides, unuiu baptif ! , , . > sma . > ltle ipse rursum Spirilus liquido Dominus
[ appellatur in libro Judicum, ubi de rebus a Sara, (22) , jy soue forliter geslis, haec ait Scriptura : < Et Spiri , \ \ tus Domini venil in Samsonem, et accepit raandi \,\ ,\ - bulam asini, et interfecit mille* . > Rursuraque:
\ \ Venil Spiritus Domini in Samsonem, etdiscerpsit
, \ , \ leonem, quasi haedum". > Atque iterum : t Venit
c \ , \ Spirilus Domini in Samsonem, el sustulil portam
| , \ (23). Gaza3, et asporlavil in montem^ . > Et ubique pro81
s1
8 1
Psal. i i , 6, Psal. cix, 1.

Joel l i , 28-32.
Rom. x, 14.
I I Cor. m, 16.
, 18.
II Thess. u i , 5. 1 Thess. m, 12, 13.
Epbes.iv, 5.
Judic. xv, 14, 15.
xiv, 6.
Judic. xvi, 5.
8 8
88
8 8
(18) , deesi in Anglicano, nec a Nannio

leciitin est.
(PJj Basiliensis, . Yaticanus,
.
(20) Bastl. . Aiigl. et Vatican.,
..
8 8
8 7
8 8
8 8
8 8
8 8
II Cor.
Judic.
(21) In Anglic. post, , desunt quse

seauuntur usque ad .
(22) Anglicanus, .
(23) Hic Scriptura locus non ad verbum, sed ad
sententiara aflertur.
56
greditur Spiritus Domini. Ubi autcm abrasus est, \ , "
postquam mysleria Dei Dalilae aperuisscl, ait Scri- , ,
ptnra : t El recessit a Samsone Dominus* . De- * , "
monslratum itaque jam est, Spiritum esse Domi- , * ,
num : quod si Dominus, plane Deus est: Scilote (24) \ , ,
enim, inquit, quoniam Dominus ipse est Dcus". . > \, c "
E l : Quando aedificaverunt filii Gad altare ad Jorda- \ , \
neni, et miserunt Glii Israel ad cos, diccntes : Quare \ ,
cstis prajvaricatores Dei facti? responderunt pro ; excusatione filii Ruben iribunis Israel, dicenles : *6\ (25) ,
Deus Deus est Dominus, et Dcus Dorainus ipse no- \
v i t , >etc. Alibi rursum Paulus : < Deus, qui dixit, !, > . \
ut ex tenebrislux illucesceret, qui illuxit in cordi- * c , , ,
bus nostris, ad illuniinationem cognilionis gloriae ,
Dei, in facie Christi**. Deus igitur, qui dixit, ut , . >
lux in tenebris illucescerct, Spiritusest. Ac iterum , , ,
ipsc: c Deus aulein palientiae et solatii det vobis . KaV
idipsum sapere secundum Jesum Cbristuni; ut nna- nimes uno ore, glorificemus Deum, et Patrem Do-
mini nostri Jesu Gbrisli^.iQuis igitur est Deus pa- (26) , \
tientiae et solatii, qui dal nobis idipsum sentire se- . >
cundum Christuoi Jesum, ut unanimiler glorifice- \ ,
mue Deum, ac Palrem Domini nostri Jesu Chrisli? , ?
prorsus ille esl Spiriius sanctus. Et rursum . t Si , \
aulem omnes propbetent, intret autem quis infide- ; . \
lis, vel idiola, rcdarguilur ab omnibus : et ita oc- ,
culia cordis iliius manifesla Ount: et ita cadens , , *
in faciem adorabit Deum, pronuntians, quod vere \
Deus in vobis s i l " . Deum ergo dixit, Spirikim , \ , ,
eanclum, loquentem in illis. Ac iterum : c Nescitis, Q , .
quia lemplura Dei estis, et Spiritus Dei habitat in , ,
vobis ? > Quibus verbis declaravit nos esse tem- * , , \
plum Dei; ubi vero est templum, ibi etDeus, etin ; > *
eo Spiritus babitat, ut in stio templo; ait enim : , * ,
c An nescitib, quod corpora vestra lempluni sint . \ * ,
Spirilus sancti, quem habetis a Deo? GloriGcate ,
igitur Deunf habilantem in vobis . > Quod si non (27); .
glorilicas habitantem in leut Deum, factus es fanum \ ,
idolorum; ail enim : Nescilis, quia templum Dei . , ,
5 eslis, et Spirilua Dei babilai in vobis ? Et
\ ; > \
alibi ait : < Ilodie, si vocera eju.s audierilis , ne ob- c ,
rfurctis corda veslra, sicut in exacerbatione secun- , dum diem tenlationis in deserto, ubi tentaverunt , $
me paires vestri, probavcrunl me, et viderunt , opera mea quadraginia annis .[> Haec autem Spi- ) , (28)
ritus sanctus proferre dicitur, namque ait Aposto- .
lus : < Quapropler sicut dicit Spiritus sanctus, Ho- \
die, si vocem ejus audieritis , > etc. Ergo Spiri ,
tum sanctum tentavit Israel, et probavii in deserto, \ . " et viderunt opera ejus, nempe miracula. In alioque , xfj \ psalnio, ait ille : < Et tenlaverunt Deuin in ina- , .
55
47
e l
" Judic. , 20. * Psal. xcix, 3. * Josue X X I I , 10-22. > 11 Cor. iv, 6.
1 Cor. xiv, 24, 25.
l Cor. , 16. " 1 Cor. v i , 19. * 1 Cor. m , 16.
Uebr. , 7.
u
4 e
M
Rom. xv, 5', 6.

Psal. xciv, 8-10.
nec a Nannio lecta sunt.

(24) Forlft, .
(27) Ua Valtcaniis, Basiliensis et Anglic. Editi,
(25) Sic Anglic. ln aliis et edilis deest articulns.
Mox, . sic omnes manuscripti el edili pro, \ . Mox BaaitoiSis et Xiiglicanus,
'.
(28) Basiliensis. . Anglic, .
\ . acsunl haec in Anglicano,
37
DE COMMUNl ESSENTIA PATRIS ET FILU ET SPIR. S.
38
81
; \ & quoso . Est igitur Deus Spiritus saiictus. Et alio

. " (29) , . loco, cum assumeretur Elias, postulabat ab eo
\ , , { Eliseus , ut in se veniret geminus Spiritus : pro ' misilque EHas , si modo se videret auferri . Cum
. (30), igitur vidisset et accepissel melolem, accessit ad
. , xol Jordanem, et cum melote fluvium percussisset, non
, \ - obtemperavit aqua. Dicit igilur Eliseus : Ubi Deus
) ?) , - ? quae vox significat ambo, sive geuiinum
* . * (31) ; Spiritum \ 13bi igitur Deus , pro eo quod
, est Spiritus geminus. Uerumque Salvatorail : <Qui
. , \ , in me credit, sicut dicil Scriplura, flumina de
. \ ventre ejus fluent aquae viva3 . > Exponens au , , tem evangelisla, quid hoc esset, c aquse vivae, >
, inquit : c Hoc autera dixit de Spirilu sancto, quem
, accepturieranl, credenles in eum . Quodsi aqua
, > * c * \ g viva esl Spiritus sanclus, sane Deus est Spiritus
, sanctus : ait enim propbeta : Me reliquerunl fon. > , teni aquse v i v a 3 , et eftoderunt sibi cisternas dissi patas, quae aquam coutinere noa poterunt . >
< * \ - El David quoque: c Qiioniam apud te est fous vitse,
, - in lumine luo videbiinus lumen . Vidcs Patrem
. \ " fontem vocari : necnon Filium, ilidemque Spm'.uin
col , . > sanclum. Non qiiod ires sint dii : unus enim Deus,
' , \ , una lex, unus legislator et unus Dominus. Narnque
\ , (32) unus Deus in tribus personis pradicatur. At qui
, \ , , \ fieri polest, inquies, ut el Paler dicatur l)cus, et
. Filius, et Spiritus sanclus Deus, nec tamen tres
\ , , , deos esse? Ubt communis nalura , ibi comniune
\ , \ , quoque est nomen dignilalis. Queniadnwdum Deua
; , \ ea, quai ex una natura iu mulliludinem dividuotur,
(53) - q uno nomine appellat. Et cum irascitur hominibus,
\ \ omnem bominem irse subjectum suae unum vocat
, ) bominem : el cum reconcilialur mundo, vclut uni
-J \ - bomini reconciliatur. Quare, cum diluvium ob
, \ * pcccata inducit, ait l)eus : < Non permanebit Spi*
, \ rilus meus in hominibus islis, et delebo homincm,
quem fed . Alqui tura non unus erat homo,
, \ , sed mvriades infuiitae, seque tamcn nomine nalurse
" . > *, omnes bomines unuin hominem appcllavit, idquo
* ob substantias communionera. David porro iterum
dicit: c Quid esl bomo, quod mcmor cs ejus, aut
. : * , filius bominis, quoniam visilas eum ? >Non quod
(54) , , unum hominem visitet, sed universum orbem in
unura collegit. Jam vero, compendii causa, uno
; *
utemur Moysis dicto. Cum per mare exiret Pbarao,
. \ - ^
1
88
88
&e
87
88
6 0
m e r | t o 8 q u e
6ta * "
, \
(35) , 8 8
Psal. cv, 14.

IV Rog., 9, 10.
13.
P&al. xxxv, 10.
Gcnes. v i , 5.
8 8
8 9
8 i
e o
e x
l e g e
d i v i n a
p f l e n a s
| | | e r e | f
c a d e n 8
cum infinitis curribus in niare, quo tenipore multi

homines una cum eo demersi sunt, multiquc itidera
equi : Moyses lamen videns, in omiiibus demersis
ibid. 12-14.
Psal. vni 5.
2 8
Joan. vn, 58.
8 8
ibid. 59.
87
Jer. n
ky
(29) Basiliensis, Apa.

(50) Basiliensis, , cum tenui spiritu.
(51) Locus Hebraice sichabet, 'nb ^
ICH whx id est. Ubi est Deus Eiim eliam ipse
vel, eliam ttunc. Quasi diceret, cur non jam adcst
milii, ul Eliac aderat. Male igilur hic, pro
, positum diciiur, cum longe alia sil ejus sifailicaUo. Ibidcm, editi, . Mauu*
scripti vero, .
(32) Haec, , in Yaticano et
in edilis afl niodum liluli jacent, sed in omnibus
aliis mamiscriptis consaquentur ponuntur : alque
ila restiluenda fuisse palet ex contextu.
(33) Basiliensis et Anglicanus, \ .
(34) Anglicanus. .
(35) , deest in Anglic. Mox, deesl in
Basil.
59
40
eamdem esse naturam,etdeeqms et de bomiiiibus ^ , \

ita baec ait : < Ganterous Domino, gloriose enim ' , \ *
magnificatus est, equum 0 ei ascensorem dcjccit ,
in niare : tanlum numerum equorum equnm
, \
unum appellavit, ob coramunionem naturae : et vi- * " * roruai multiludinein unum bomincm nuncupavil: * ^
equum enim et asccnsorem ait, ob nalurse societa(36)
tem. Si igitur in bominibus, ubi ea quse natura?
,
sunt confundunlur, ubi discrimcn forniae, roboris,

el consilii : nequaquam enim in illis par senlentia,
neque , neque vires : dissimiles item Jinguae . ,
sunt, unde etiam, , id esl divisae vocis, bo- ,
mines dicunlur. Quin eliam ob nalunE coinmunio- , , \ *
nem, totus terrarum orbis unus bomo nujicupalus , , *
est. Ubi vero indivisa dignitas, unum regnura, una * \ (57)
polenlia, consilium, eificacia, Trinilalcm dislin-
guensacreatura; ibi unum affirmo Deum. Sin au- . " ,
tero, quod Deum, el Dcum, et Dcum dico, tres ideo , , , \ ,
deos coiisliluo *. etcuraaio Dominum, el Dominum, , .
et Dominiim, tres dico Domtnos:si ergo, PaterDo- , , \ , \ ,
minus, Filius Dominus, Spirilus sanclus Dominus, * \ , , \
quomodo tu, Aposlole legislator verilatis, paironus , *
religionis, Epbesiis clamasli dicens:cUnusDominus, , \ /
itna fidcs, ununi baplisma "? > Unus Dominus se- , , ,
cunduin sanctificationem serapbinorum. Nam et , ,
illi clamabant: < Sanclus, sanctus, sanclus Domi- , , ; >
nus . > Quod si conlentiosius agant ba?retiei, el *
dicant, aliwn esse dominatum Palris, alium Filii, , c ", , . >
miror, cui* suslineant duobus dominis inservire, , \ ,
vox siquidem Domini esl: c Nemo potesl servire , , ,
tjtiobus dominis \ > Si alius est dominalus Pa- \ tris, alius Filii, et dividis potestalem, quomodo C * $ \ , c
rogno servics? Non potest duabus una obtemperari . ,
potestalibus, nisi sinteadcm dignilale. Nemo ado- , ,
rat regem, el pr.tTeclum. Ubi cnim par dignitas, ^ ;
par quoque adoralio. ln pari dignitate non esl , .
pugna. liuparilitas pugnam excitat: aequaliias pa- \ * ,
ceoi tuctur. Non permisil tibi Cbrislus dwidere .
honoreui, cum diceret : t Haec est volunias Patris .
mei, ut omnes honoreni FUium, queniadinodirtn et .
Patrem . llonora Patrem, ut honores FiHum, vel , <
potius bonora Filium, ul bonores Palrem. Conlume- , ,
liam in Filium Deus suam putal; Salvalor cniin ail: , ,
Qui odit me, cl Palrem meum odit. . > Ne existi- , .
menlbairelici, se graiiftcariDeo, eum majoremFilio
*
pronumiantes. Non recipit sibi Palerbonorem, cum ^ \
Filius ejus contumelia aflicitur. Yide evidens earum , rerum argunienlum ex Veleri Scriptura. Amici .
Job, qni venerant ad consoiationem ejtis, increpa- ,
bant eum, quasi lemeraria loquerelur, et justiiica- . \
bant Deum, Job autem dicebat Deo -. c Quis dabit . ,
judicem inter .ue et te, ut videam, quol sint ini- ; , , 9
6 1
61
61
" Exod. xv, 2.
c t
Epbes. , 5. Msa. , 5.
(56) Hacc ita restitoimus ex Basiliensi et Vaticano. Nam in edit. Coiiuu. niulUa erant, el in Anglic, quem secultisesi N.innius, qu-ic de bominibus
dicunlur prseposila sunl iis quae de equu, coulra
Scriplura? seriem.
>
Maith. , 24.
Joan. , 23.
Joan. x v ^ .
(57) Sic Vaticanus et editi. Basiliensi9 vero cl

Anglic, \ . Felckinani.i secundus, \ , oinissa voce
, quae iamen germana esl.
9
42
DE COMMUNI ESSENTIA PATRIS ET FILII ET SPIR. S.
41
, . qoitates me: quoniam ila me judicasti ? Amici
c autem Job justiflcabant Deum, cura causas rerum
, \ , ignotas habereni : justum viruai, ut peccatis ob ; > 6 noxium, condemnabant, Deumque, ut juste bae
, calamilates inferentem, collaudabaui, atque ila
* respondent ad verba Job : c Magnifice locutue es,
, , audacia sermonis tui eximia, adversus Deum verba
* c , - fecisti . Et: c Deus non confundet justiiiam . i
(58) , > Rursum dicit amicus ejus: t Seeundum peccata
\, c . > \ tua intulit tibi. Si non multa eesent peccata tua,
6 * c - non te flagellasset . Et putabant se Deo patroct
*. , nari, dum justum condemnarent; sed Deua num . > \ - quid probavit eos, qui ita pro se prater aequum
. * (59) verba facerent ? Num hoc genus patrocinii gratum
; habuit, juatumque dedecore affecit? Nequaquam.
Apa , \ - Noa igitur admitlil gibi bonorem, qui cum indi ; . gnitate Filii conjunctus sit. Yideamos auiem, quid
, . " dicat amicis Jobi: Qaare non recla locuti estis
4 * de servo meo ? Si igitur non recta dc servo suo
; loquentes repudiat; an scilicet, qui conlra unige , nitum Filium suum linguas actiunt, recipiet? nequa (40) - quam.7 Indeprecabilis tgiiui pcena blasphemanlibus
; . " Spiriium sanctum. Audi enim quid Salvator dicat:
* i Omnis blasphemia remittetur , blaspberuia auiem
* * in Spiritura sanctum non remiltetur .
*
. t
7. Quod TrinUas apotlotos mtttat.
7. Otii\ .
+
Be Patre dicit : < In montem Sion veniet annutv
* ,
, , - tiator Evangelii, el Evangelii annuntialores, quos ad . > \ * yocavit Dominus \ > De Filio: < Ecce miito vos,
, , . \ quasi ovee, in medio luporura . De Spiritu ia
* c Actis dicit : < Et illi quidem roissi a Spiritu san cto abierunt Seleuciam . Si igitur Dei est vo. > , care, cur Spiritus per prophelas ait: H#c dicit
Dominus! > aut cur Spiritus, iis qui Antiocbta
; \ " * erant, sanctis dixit .* Segregate mibi Paulum et
t " (41) \ Barnabam in opus, ad quod vocavi eos > Disco
1 ; > igitar potenliam Trinilalis. Pater legem condit, Fi . * lius jubet, Spirilus auclorilalem addit. Audi Deum
* . " haec loquentem : < Qui Evangelium annuiitianl,
* c , venient, quos Dominus vocavii .
.
8. Probatur sanctam Trinitatem $edere in throno
8. " tislxrvtcu
exceiso.
.
j
Dicit Isaias : c Yidi Dominum Sabaoth seden\ * c \ , \ tem iif tbrono excelso etsublimi, et serapbim ei in
\ , > \ . orbem circumstabant , etc. Necessum esl bic
*, (42; - Patreui anle omnes inieliigi. Deinde post pauca baec
tnw. ' * snbjungit: < Et audivi vocem Domini dicentis :
, * ; \ - Quem mittam, et quis proftciscetur ad populum
87
es
8 f
70
T1
78
TV
7B
Te
77
7e
e f
Job xiti, 25.

Job xv, 11.
Job , 6.
" Joel i i , 52. M a l l h . , 16. Act. x m , 4.
n
(58) Basilieosift, . Blox,

, id est adversus Reuiu. Yide Gnecutn Scriptuna lexl. Ruth. i , 20; Job xxxi, 2 ; Ezech., i , 24.
(39) Basilieusi* et Anglic, , et sic paulo post.
(W Basiliensis, . Mox Basilicnsis el
PATBOL. GR.
XXVIII
7 1
Job x x i i , 5.
Job X L I I
ibid. 2.
Joel , 52.
7 7
7. Malth. xn, 51.

Isa. * i , 1 , 2.
7 8
Anglic, . In edit. Commel. ibid. deest.

(41 ^ Sic omnes mss. el edit. Paris. Edit. Commel.
.
(42) Basiliensis et AngUcanus, .
2
S. ATHANASIUS. DUBFA.
43
44
islum? Et dixi: Ecce ego, millc me Et dixit mihi: ; \ (43)

Yade ad populum istum et dic ei : Auribus audie, . \ *
tis, et non inlelligeliR, et videnles videbilis, et non . \ " ,
cernetis. Incrassalum est enim cor populibujus", \ ,
etc. Joannes vero ad Filium eadem illa referl, * " , >
cujus haec verba sunt : c Cum autem tanta signa .
fecisset corara eis, non crediderunt in illum, ut * * sermo Isai propbetae impleretur qucm dixit : ,
Domine,quis crcdidit auditui nostro? et bracbium , ?|,
Domtm cui revelatum est ? Haec autem dixit Isaias, * , ) ; \
cum vidit gloriam ejus . Dc Spiritu autem Pau- ( ;
lus cum Judacis, qui Romse erant, disceptans, Ua
, . > \ *
locutus est: < Benedixit Spirilus sanclus per Isaiam ' *
ppophetam : Auribus audielis, et non intelligetis, et , *
videntes videbiiis, et non ernelis , etc.
* (44),\
^ \ , ,t
\ .
9.Quod Spiritus sedeat.
9. \ .
Ex libro Mosis, non solum sedere, sed et assidere
,
Palri, et Filio, Spiritum sanctum demonstratur. \
Sed id petamns ex idonea hisloria : propero atttem \ . . .
ad Abrabamum : Apparuit Deus Abraharo, et " (45) \ " c "
ecce tres viri, quos bospitio excepit sub qtiercu, , \ ,
qui surrexerufU et respexerunl versus Sodo- , , \ *inam . Jam illud verbum, c surrexerunt, > in- , , ,
dicat scssionem praecessisse. Dic mibi igitur, in \ . , \ ;
mensa tres isti sederunt, annon? Sederunt, ait : , ; \, . *
Ergo sedere, idem est atque una eonskkrc. In Da- \ * . , niele, cum Susanna ad mortera abduceretur, ait ,
Scriplura : Suscilavit Deus Spiritum sanctum ^ c ,
* igiUir
" "illa, .
pueruli, cui nomen Daniel . Vox
suscitavit, de stanie noo intelligUur, sed de , sedente aut dormiente : quemadmodumetinPsal- * mo : c Excitatus est tanquam dormiens Dominus, (46) ,
tanquampotensetcrapulatus a vino* . Et: tExci- > \ ,
tatus est Dominus ex uubibus suis sanclis .
,
Aliam quoque afferam historiam de Patre Domini,
,
ad Joaimem dicente : Super queru videris Spiri- * " tum descendentem et maneniem super eum . > , * . > ^
Dominus ait: Sin aulcm Paler, qui in me manet,
\ (47), ,
ipse facit opera . Dic igitur juxta 8 baec lesti- . > ,
roonia, Pater el Spiritus raanent in Filio, annon? , ; *
Manent, inquies. Si itaque in Filio manent Paler et . ,
Spiritue, necesse prorsus est. Filio sedente, ipsos , , quoque una sederc qui cum illo manenl; ut ergo d \ * sedet ipse, ita una scdent illi. Si igitur bcec est , \ . \
historia de Abraham el Lot, et in Actis apostolo- \ ' (48) \ , \
rum scriptum est: El sedit supra singulos eorum * \ ' Spiritus sanclus , ut et in Psalmo dicrtur : < Qui * > \
sedes super cherubim*'; > Filio ccrte scimus exi- * * >
t
80
81
88
88
88
88
87
88
45.
88
8l
Isa. , 8-10. Joan. x u , 57-41. Act. , 25, 26.

"Psal. L X X V I I , 65.
Zacb. , 15.
Joan. , 53. '
8 8
8 8
8 1
8 8
Genes. , 1, 9, 22.
Dan. xm,
Joan. xiv, 10.
Act. n, 13.
Psal.
8 8
8 8
L X X I X , 2.
(43) Haec, \ , lisquc ad,

inclusive, desunt in Basil., propler .
Mox idem, . Paulopost, Anglicanus et edit.
Paris. , alii ^.
(44) Basiliensis, .
(45) Basiliensis, . Ibidem IKCC,
", desunt in Anglicano.

(46) Basiliensis, .
(47| Basiliensis et Vaiicanus, .
(48) In Anglicano et Felck. , ", cum tenui. In aliis cum denso, et sic semper.
46
DE COMMUNl ESSENTIA PATRIS ET FILH ET SPIR. S.
45
miam sedem propriamqiie, nimirum ad dexleram
. (49) Patris, aUributam esse. Tribus igitur apud Abra1%: , bam sedenlibus, ad sinislram cerie Spiritus sanclug
. sedebal : ea enim illi ascripta sedcs est. Nam sicut
' ad Filium dixk : c Sede a dextris meis *. ex eo
autcrn quod Filius sedet ad dextmm, intelligere
, " \ licebit, quod per concessionem dixerit suo Spiri , . tui : Sede a sinistris meis. Vocabulum autem se * deniis, dignilatem significat : naoi qui sedet, fini , bus ejus loci, in quo sedet, circumscribitur. Deus
. U * autcm nosier natura sua nullis finibus circumscri * bitur : verum circumscribi videlur, curo quae cor ' * poralia sunt, ad eum transferuntur. Scriptura enim
, (50) Deum nequaquam hominem facil, sed nosiro more
. " - de eo loquitur, ut res, qu# supra nos sunt, sub
c * istiusmodi natura manifestet. Quod aulem in psal * > \ , mo cenlesimo nono loquilur *. c Dixit Dominus Do (51) * c mino mco : Sede a dextris meis . Et sedentibus
, \ illis, ait Scriptura ad ipsum Gbristum: c Juravit
\, Dominus, et non poenitebit eum : tu es sacerdos in
* > - aelermim secundum ordinem Melchisedec: > et, < Do&
minus a dextris tuis"; liquet igitur Spiritum sanctum a dcxtris esse.
10. " 40. Quod Trinitas mortuis Christum tecundum car .
nem excitaverit.
\ * , \
De Patre ita loquitur : c Deus autem et Dominum
, \ (52) suscitavit et nos suschabit per virtutem suara .
, \ * c , \ De Filio: c Solvite templuro boc, et in tribus diebus
\ . \ suscitabo illud. Ille autem dicebat de templo corxjfr . > \ , poris sui \ > De Spiritu autem *. Quod ei Spi (55)* t , ' ritus, qui silscitavit Jesum a mortuis, babitat in
, , vobis : qui suscitavit Christum a mortuis, vmflca \ bil et morlalia corpora vestra per Spiritum ejus,
. >
babitantem in vobis .>
11. " * .
11. Trinilatem seipsa glorificari.
Filius glorificat Patrem, dicit enim : c GloriOcavi
* * \ * nomen tuum in terra : > et Pater Filio ait in
c \ , \ Evangelio : c El gforificavi, et iterumglorificabo .
. " , Quod autem glorilicatus sit Filius a Palre, et Pater
\ (54) , a Filio, in Evangelio ait : < Pater, glorillca Filium
* c , , \ luum, ut et Filius luus glorificel l e " . > Spiritus
. * Filium glorificat; ail enim de Paraclelo : c llle mc
\ * , {;Iorificabit, quia de meo accipiet, et annuntiabit
, . vobis . > Fiiius Spirilum glorificat, dicens :
, * c j) Omne peccaium remittetur, sed blaspbemia in
* Spirituro sanclum non remittelur> ob ejus cum
, \ Patre et Filio communionem. Alque etiam c quia
* \ , < \ nemo dicere potest Dominum Jcsum, nisi in Spirilu
sancto . >
. >
12. .
12. De glorificalione sancti Spiritm.
, \
t lramola Deo sacrificium laudis, el redde Altis90
91
98
98
8 8
97
99
88
t 8
Psal. cix, 1.
Joan. X V I I , 4.
91
87
9 1
9 8
9 8
ibid.
ibid. 4. 5.
l Gor. v i , 14. * Joan. , 19, 21.
Rom. v m , 11.
Joaa. xn, 6.
ioan. , 1.
Joan. , 14.
Malth. xn, 58.
! Cor.
9 8
8 8
xii, 3.
(49) Yaticanns, . Mox Basiliensis, .

(50) Editio Comroelin., ^. Mox Anglican.,
. QuaB sequebnntur in editis post
, scilicei, etc, desunt in Valicano,
Basiliensi el Aiiglicano.
(51) deestin Basiliensi, Anglic. et Valicano.

(52) Basiliensis el Anglicanus, .
(53) Edit. Gommel. et Valican., ,
(54) , Anglicanus.
4S
S. ATHANASHJS. DUBIA.
47
simo Tota lua, et invoca me iu die Iribolationis , \

tuae, et eruam le, ct honoriOcabis me . Spiritus \ , \ .
aimirum e&t, qui dicit : c Eruam te, et honorifica- (55), ,
bis m e . Id e n i i n palel, quia ipse dixit: l m m o l a \ . , (56) ,
Deo.
.
9 *5. Quod ubtque adsit Trimta*. De Patre. 13. . .
1
\ ,
f Coelum et terram ego impleo, dicit Domi.
nus . >
14. .
14. De Filio.
, \
Qui ascendit, is cst, qai descendil ad infe , . >
T i o r e s partes terrae. ul impleret o m n i a . >
15. .
15. De Spiritu.
, \
t Quo ibo a Spiritu tuo, et q u o a facie tua fu-giam ? Si ascendero in coelum, tu illic es : si de- ;
scendero in infernum, ades . Aliud : Vos co- , * $, . >
f-noscitis illum, et apud vos manet . Et lsaias : (57) t , \ "
Qui firmavlt coelum ct terram, et dat flatuni po- . > \ t
pulo, qui in ca est, et spiritum iis qui calcant i l - \ , , *
lam . Et Hlud : Spiritus Domiui replevit orbem , \ \,
> \,
tcrrarum . > Et : c Spiritus meus stat in medio
vestrum
> Yides, ul Spiritus ante Patrem poiia- .
;
tur?
16. " \ .
16. Quod ttemo cognoscat Trinitatem.
Dicit Salvalor : t Pater sancte, mundus le nan
,
cognovit, ego autem novi te . De Filio in Evan- * . \
gclio : c In mncdo erat, et mundus per ipsum ) , \ factus est, et ttnindus cum non cognovit . > De Spi- , \ .
rilu : c Qucni mundus non polest accipere, quo- c " ,
niam eum non a g n o s c i t
,
17. Quod in Veteri quoque Testamenio Trinilas pe-17.
* r/J )
(58) .
culiarem suam operalionem exhibueril.
,
>
, c , \
Sume, inquit, sanguinem initialionis, et
iroponf sacerdoiibus in summitale auriculae dexlre, , \
et in summitate pedis dextri, et in Mimiuiiale , \ \ , \
\ . \
dextre manus . > Et animadverie caput popnli tcrlio obsignatum, ad formam seraphim di- ,
cenlium : Sanctus, sanctus, sanctus Dominus , ,
* \
Sabaolh
: > et ad formam linlci, quod Petro
Joppae apparuil e coelo demissum , eo quod ter , ,
demissum sit . Et cum Dominus imperavii Mo- , . >*
ai, ut diceret Aaront et filits ejus : Ua bene- \
dicelis filiis Israel, dicentes illis. Et imponent nv- , (59)
men meuin filiis Israel, el ego Dominus benedicam ,
illis. Benedicet tibi Dominus, et servabil te: oslen- \ , ;
det fariem suam super te, et miserebitur tui. At- . ,
tollat Bominus faciem suam super te, et det tibi * \ , \ :
pacem Et iii Testamento ilidem de Patre . > \ , \
loquitur Paulus : Deus autem est, qui operatur . > \ \ omnia in oronibus . > De Filioquoque idem : c Sed
omnia et in omnibus Chrislus . De Spiritu . > \
%
11
,8
18
l 8
18
Psal. XLIX , 14, 15

Joan. xiv, 7.
Jer. xxiu, 24. Epbcs. iv, 10.
Psal. cxxxvm, 7, 8.
!sa. X L H , 5.
Sap. , 7.
Joan. xiv, 17.
Agg. i i , 6.
Joan. xvn, 25. Joan. i , 10.
Exol. xxix, 20.
1 Cor. xn, 6.
Colos*
Isa. v i , 5.
Aci. x , 5, 10.
Num. vi, 22-26
u i , 11.
8
18
10
18
11
18
(55) Haec, , etc, usque ad

, deerant in edit. Coramel. el in quibusdatu
ms$o sed leguntur iu Valic. et in Basil.
(56) Sie Valicanus ot Anglic. Caeteri vero, .
17
t 8
18
(57) abest ab Anglicano.

(o8) Sic Valic. et Anglic. Caeteri et editi, .
(59; Edit. Commel., . Vaticanus, Anglic, Basil. et edit. Paris.,
50
DE COMMDNI ESSENTIA PATRIS ET FILII ET SPIR. S.
49
\ > \ sanclo : t Ilaec aulem oninia operatur unus et

\ , idem Spiritus, dividens singulis proul v u l t . >
. >
,f
18. " 18. Qnod Trinitas consolelvr; Paractelus enim ab

,
adhortando, consolando etservando dicilur.ut Deus
.
et Salvalor.
\
DePatrePauIus ait : Pro Chrjslo legatione fuii, ^ . giraur, ut Deo exbortante per nos . > El Uaias ad Je\ rusalem : Consolalur te, qui nominayU le (59*).
6 . > Consolatur et Filius, quemadmodiim dixit : * Spi ' , ritus Domini super me, eo quod unxerit. me; ut
, erangelizarem pauperibus misit ir.e, ut consolarer
. > |) omnes lugentes
Joanues in Epislola : Si quis
t , peccaverit, babemus Paracletum apud Patrem Je, , \ sum Christum juslum, et ipse est propitialio 1^0
\ (60) . pro peccalis nostris . De Spiriiu Salvatar ad
, discipulos suos inquit : . Si diligilis me, pr* . cepta mea scrvate . * Et : Ego ascendo ad Pa \ \ treni, et rogabo Pairem,el alium Paracletum millet
, . vobis, Spirilum veritalis".
19. .
19. De Ttinitate.
t , \
t Magnus Dominus nosler, et. n>agna virtus ejus,
( (Yirtutem appellat Fiiium, virtus autem poienlia
, \ * >) \ est: c Gbristus enim Dei poleutia, ei Dei sapientia
, est : i) et sapienlia3 cju* non esl nuiuerus ,
* id esl, Spirilus, ut Salvator dicit : < Ecce do vo \ * * \ bis Spirilum sapientiae, et inlellecius " . > Et alibi;
, Yerbo Domini cceli iirniali sunt, el Spiritu oris
ejus omnis virtus eorum *. Alque ileruin : c Be \ (6!) , C ncdicat vobis Deus, Deus vester, benedicat vobU
* .
Deus *..
20. " 20. Quod Scriptura Spiritum, atiquando Patris, ali*
. * {62) *
quando Filii, aliquando absolute Spirilum tocet ;
' ,
non enim confuse, ted indiOisibiliur prxdicalur.
.
\
De Patre : < Nos auiem non accepinius spiritum
, (65). mundi, sed Spiritum Dei . Rursus : t Vos au , ' , lem non eslis in carne, sed in spmlu, siquidem
, Spirilus Dei babitat in vobis " . De Filio : Misil
. Deus Spirilum Filii sui in corda noslra, claman> Rursus : Qui SpiriUim
, , ' . lem : Abba Paler
* , Christi non habel, non est ejus . > De Spiritu Fi , lius dixit : < Ne sollicili s i t i s , quid aut quoiriodo
4 , , loquamini: dabitur enim vobis, iu illa bora quid lo xfj 0 quamini : non enim vos estis, qui loquimini, sed
> De
, Spiritus Patris mei, qui loquitur in vobis
, . > * Spiritu : < Peragraverunt amein Phrygiam et Ga , laliae regionem, probibili a Spiritu sanclo loqui
, Yerbum Dei in Asia. Gum venissent autem in My ) '. eiam, lenlabant ire in Bilhyaiam, et non perniisit
n
88
t r
31
I Cor. xn, 11. II Cor. v, 20.

" Isa. LXI , 1 . 5.
1 Joan. , 1, 2. " Joan. xiv, 15.
" ibid. 16, 17. " 1 Cor. i , 24.
Psal. CXLVI, 5.
Joan. xvi, 15; Isa. xi, 2.
Psal. xxxu, 6.
Psal. L X V I , 6, -V 1 Cor. i i , 12.
Rom. viu, 9,
Galat. , 6. * Rom. f i n , 9.
Matih. ,
'),2.
t T
88
1 8
81
(59 ) llic locus est apud Baruch. iv, 50.

(60) llaec, \ , desunt in editione
GofameliD., sed habentur in Yalicano, Basiliensi,
Anglic. el edit. Parisiensi.
(6t) Edit. Commel. sola, , male.
88
8 8
88
(62) deest in Anglic. Ibid. Anglic. et Yalican., , * .

(65)Edit. Gomroel., . Yalicanus,
. Rcliqui, HvcO

51
S. ATHANASIUS.
DUBIA.
52
eos Spirilus Jesu . > De Spiritu: Nolile con- (64), BtOuvfav ,

trislarc Spiriltim sanctum, in quo signati estis". > \ .
Dicunt li.ereiici, secundum ordinem et annumera- * ,
lionem consistere deiiatem. Respondebimus scri- .
ptum esse : c Primus homo, de lerra lerrenus ; se- \ . ,
cundus liomo, de ccelo cceiestis". Et rursum :
Primumdicit animalem, poslea spiritualem
> Si . > \
igilur primo in nuuieraiione subjicilur secundus, ,
qui aulem subjicilur, eo cui subjicitur in nume- . ,
randi ratione, vilior est : vilior erit secundum
vestram senlenliam animali spiritualis, et terrestri *
bomine homo coeleslis. Aliud (argumentum) : Nul- , \ .
lus ignorat Scripiuram nominare Deum Abrahse, " , ",
, \ , . "
Deum lsaac, et Deum Jacob. Aliud : Contra eos qui
tertio loco Spiritum sanclum constiluunt. Adver- .
satur autem illis in Yeleri Tesiamento ubi loqui- ,
tur (cum in Babylone exlertuinatus fuisset popu- ( (65) ),
lus) bis verbis: Et recordabor tesiamenti niei cum c \
Jacob, et testamenti mei cum Isaac, et testainenti , \ , \
mei cum Abraham *. > Aliud: Divisiones gratia- ". "
rum suut, idem autem Spiritus; et divisiones mi- \, * \
nistrationum sunt, idem autem Dominus; et divi- (66) ,
eiones operalionum sunt, idem vero Deus, qui ope- \ , ,
ralur oninia in omnibus . Aliud : < Quo ibo a . \ * <
, \
spiritu tuo, et quo a facie tua fugiam ?
;
21.
21. Quod Filius ante Patrem ponatur.
* \ ,
Ait Salvator : c Ego et Pater veniemus, e t mansiunem apud eum faciemus". Aliud : c Ego et * . " \
. \ "
Pater unum sumus Rursum Apostolus : c Gra
tia Domini nostri Jesu Gbrisii, elcbarilas Dei, et ^ ,
communicatio sancti Spiritas, cum oranibus vo- (67), \ ,
.
bis .
1 1 22. Adversus eo* qui dherimen ponunt inler, 22. , , *_ , *
, , , ,
quo, et, per quem ; et illud, ex quo, Patri ,
, 6C , , .
illud, per quem, Filio ut minus attribuunt.
41
48
, \ \
Invenimus conlra in Scripturis, etiam de Palre
dici, < per qufem : et de Filio, ex quo, et de Spi- , < * , , ,
ritu similiter. De PaUe Apostolus ait: Fidelis , \ (68) .
Deus, per quem vocati estis in &ocielatem Filii < , '
ejus
Aliud : < Paulus apostolus Jesu Cbristi per . > "*
f oiuntalem Dei
Rursus :Ilaque jain uon es 4
servus, sed lilius, quod si filius, et haBres per * * < " , *
Deum . > Et illud : < Queroadmodum resurrexit * , . ,
Ghrislus, per gloriam Patris . > Rursum cum ge- j) " (69) nuisset Eva Caiii, dixit: < Possedi hominem per
. , , fteum *. > Iterumque Josepho in carcere nonne per
* < . \
Deuua dala esi mauifeslalio ? De Filio ex pro- \
48
81
88
41
4 8
87
88
88
48
Acl. xvi, 6, 7.
Epbes. iv, 50.
1 Cor. xv, 47.
1 Cor. n , 14, 15.
Baruch. n , 54.
1 Cor. xii , 4-6.
* Psal. cxxxvui, 7.
Joan. xiv, 2"S.
Joan. x, 50. * II Cor. xin, 13,
1 Cor. i . 9.
l Cor. iv, 1.
Galat. iv, 7.
Roui. vi, 40.
Genea. , 1.
Genes. XL, 8.
8
k l
ve
4 8
(04) Sic Valicanus, Basil. Angl. et Graeciis Scriplur lexlus Edili, . Mox, legitur in edil. in Vaiic. Angl. etFelc. 2. Basil. ejus
loco haJ>el . Ibid Augl., .
(65) Anglicanus, .
(66) Sic Yalicanus, Basil. et Anglic. CiPteri vero
el edili. /M . Mox, Basil. el AngHc,
6 tik . Gseteri et editi, xa\
8 8
8 1
.
(67) Sic Basiliensis, Valicanus et Grsecus Scriplur.T, lcxius. Edili et alii, .
(68) In edit. Paris. omiltilur, sed legilur in
ciet. edii. et mss.
(69) deest ih edit. Commel., sed legitur io
reliquiset in manuscript. Yatic. Basil. Anglic.
53
DE COMMUNl ESSENTIA PATRIS ET FILII ET SPIR. S,

51
tfanai; " - phetia Isaia?, Paulus dixit: Qaoniara ex ipso, et
c " , per ipsum, el in ipso omnia .Quod si hic conV , \ . > tradicat baereticus, et de Deo Patre hoc, per
4- , ' quem, pronuntiatnm dicat, concedat tamen na#5, > , (70) \ cesse est, aequalero dignilatem atlribuendaro esse
\ - - Filio. Iteram Apostolus ad Ephesios : iVeraces ia
, drleclione crcscamus, in eum per omnia, ex quo
, (71), K>tum corpus coaptaium
> etc. Ad Colossenses,
\ . iis, qui nori habenl nolitiam Unigeftiti dictum est:
. * " Qaod qui caput lenet, > id est, Christum, ex quo
4 , , toium corpus per nexus et conjunctiones *,elc.
6 , \ , Et: c De plenitudine ejus nos orones accepimus .>
\ \ , < . Quin et ipse Dominus ak : Quoniaro de meo accl . > piet, el annunliabit vobis .Et rursus :Novi virc ' , \ . * tutem de me exisse * . > De Spiritu : Qui seminat
\ j Spiritu, metet in Spiiitu vitam aelernam . Et
. > * Joannes inquit: In boc cognoscimus, quod Deus
. * in nobis sit, ex Spiritu ejus quem dedit nobis .>
\ c , Et angelus ait: c Quod enim natum in ea est, ex
, , Spiritu sancto esl . Ipse quoque Dominus ait:
. \ f Quod natum esl ex apirhu, spiritus est .Quod
$ , - si illud , ex quo,imperantis est, hoc est, Patris,
* quo, quaeso, illud refert: NOD factus est vir ex
. * , , > BMiHere, sed mulier ex viro ? > An scilicet hic
, , , Deum virum appellabimus ?
, ' ^ ; Apa (72) ;
88
fB
B9
80
8I
88
23. " , , ,
, , , ,
, ", , ,
25. Patrh, Filii, et Spiriius sancti ess& quadam

communia nomina, qualia $unt Deus, Dominui,
Sanciui, Bonut, Sptriius, el alia nonnulla.
\ , - Q Quatenus igitur est cogitftltone et intelligentia

| * , < , \ - preditus, Spiritus dicitur, ut, c Spirilus est Deus, et
, . qui adorani eum, in spiritu et veritale oportet ado\ rare . > Rarsum de Pilio : Spiritus faciei nostraa
, " , Christus Domiuas *\ Sanctus Paler, et sanctus Fi6 , , * lius, Spiritus vero non sanctiQcatus est, sed sancti , , \ ficans : itemque bonus, ut bonus Pater, et ex bono
(73), geuitus bonus Filius : rectus Spirilua*, ut rectus Do , , minus Beus noster, eo quod sil ipsa veritas, juetitia,
, , ob immutabililatem substanlia?: Paracletus, ul uni genitus, juxta illud : Ego rogabo Patrem meum,
, . et alium Paracleium dabit vobis . i ha commune id
nomen Spiritui cum Patre et Filio, ex communione
, - naturae et proprielate coaptalum est. Nam unde,
.
quaeso, aliunde, modo prineipaUs, modo Spirilus
, , , 1> i i i i
H Spirilus sapienlias nominalus est l
;
88
e ,
v e r
$4. " ,
(74j *
, .
*
s >
a s
Omnia SpirUum facefe, quae Chri$tu$ facit.

Operationes virtotum, graiias sanitatum. Per
Spiritum sauctum dasmones expellebantur ; io Spi87
Luc.
" Roin. xi. 36. "Epbes. iv, 15, 16. " Coloss. , 19.
Joan. i , 16.
Jân. x v i , 14.
Joan.
mi, 46.
Galat. vi, 8.
I Joan. iv, 13.
MaUb. i , 20.
Joan. ni, 6*
I Cor. n,
t, 24.
Tbrcti. iv, 20.
Joaii. xiv, 16.
telligendum esl. Mox, abesl a Valicano et
(70) Anglicanus, .
Anglic. Ibidem. cum Basilicnsi legimus,
(71) deest in Basil. el Atiglic.
. Reliqui, , divisis vocibus*
(72) Baeil. el Anglic, .
(74) dcesl in Anglicano.
(75) deest in Vaiicanu, Basiliensii Anglicano , in a4us legitur, ct uJi babctur subin88
88
13
8 8
84
8 8
c l
80
e l
68
55
S. ATHANASIUS. - DUBIA.
56
rilu Dei diabolus comprimebatur : ad praesenliam Spirilus, peccatoruni redemplio in graiia Spiriius : , $
Abluti enim cstis, et sanclificali estis in nomine < ,
Domiui nostpi Jesu Cbristi, et in Spiritu sancto .> (75)
Ex mortuis resurreolio, idque per operalionem Spi- , \ . >
ritus : Emiltes enim Spirilum tuum, el creabun- *
tur, et renovabis faciem terrae * . Rursus ait: < Si fap , \ aulem Spiritus, qui excitavit Jesum a moriuis . > \ . \
Quod si quis banc crealionem accipiat de mortuo- ,
rum vivificalione, qui, quaeso, non ingens cfficacia . \
8piritus, dispensantis nobis viiam illam resurre- ,
Clionis, et ad spiritualem illam vitam animas no- ,
slras adornanlis ? Quod si illa creatio intelligatur, , \
quae io hac vita est ex peccalis iransforraaiio in ^;
roelius ; (nam ita accipi polest secundum consue- tudinera Scripturae, cum Paulus ila dicat: < Si qua \ * (.
in Chrislo nova crealura ; et ista innovatio, quae \ ,
a lerreslri et passionibus obnoxia vita, ad cccle- < * >
slem vivendi raliorrem nos transfert per Spirilum, , \ \
supra modum, mirabiliterque animas nostras a(0- \
c i l ; ) an istbic timebiraus, ne nimiis honoribus , \ gloriam Spiriius excedamus? an polius contra, ne ) \
nimis huroilUer de eo sentiamus ? Dicit enim Ana- , oiaB Petrus aposlolus : Cur Satanas implevit cor ;
Xuxxn, ut mentireris Spiritui sanclo ? non menlitus , \
es hominibus, sed Deo .
;
* , ;
, . >
7
T 0
$5. Patrem, et Filium , et Spiritum sanctvm

25. Ozt , , xal &
ducem f.uisse hrael.
Q
\ .
(76)
Propbela igiiur Jeremias ila de Patre loquiiur r
Ipee dux fuil Israeli in deserto . Et: < Ne di- \
ieritis, linquil, ubi est Deus, qui eduxil nos ex ( . , \,
, , Êgypto, qui dux nobis fuit in deserto ?et David inquit: c Deduxisli, ut oves, populum tuum > -Jj ; > \
laaias aulero dixil Spiritmn sanctum Israelem du- ', , .
xisse in solUudine. Sed licebit ipsum audire dicen-
lem : Duxit eos per abyssum, quasi equum in so- . litudine, et non sunt faligati, et ut pecora per cam- " (77) ,
pum, descendit Spiritus a Doraino, et duxiteos **. > , \ , \
Ad Corinlhios autero, ait Paulus Chrialum fuisse , ,
ducem: < Bibebant, inquit, < ex spirituali conse- , 6
, * > , \,
quenle eos petra, petra autem erat Cbristus . >
Quod 8i quis dixerit, Spiritum inlercedere pro no-
bis , ac proiude, quanlo supplex inferior est dato- 0 . , re, tanlo quoque infcriorein esse Spiritum; huic , (78) ita respondebimus : Unigenitum Filium esse ad ,
dexteram Dei, et intercedere pro nobis : Nolile , #
ilaque contristare Spiritum sanclum, > juxla Pau- , \
,
lura , ita loquentem : In quo signaii eslls in
diem redeniplionis.Quin el Slepbanue ila loquitur: t Vos semper Spirilui sanclo obsistitis, sicut paires . \ \
w
T l
T t
7 1
I Cor. , I I . " Psal. cm , 50.

Rom. , I I . Cor. , 17.
ttiu, 7. Jer. n 6. * Psal. LXXVI , 21. * Isa. L X I I I , 15, i4. I Cor. x, 4.
7
(75) Edit.Commel .. Reliq.el mgs , .

76) Edit. Com. VaUc. et Basil., . EdU. Pa. ci Anglic, OJV.
v
Act. , 3, 4.
Ephee. , 50.
Jcr.
(77) ,el mox, , desunt in Anglicano.

(78) Edit. Commel. et Valican., . asteri
et cdit. Pans., , etita legil N*>*niia*
DE COMMUNt ESSENTIA PATRIS ET FUJl ET SPIR. S.
5ft
78
, veatri . >Isaia* porro clicii: c Exacerbaverunt Spi. \ * riluni tanctum . alibi: Dorous Jacob ex
. \ < - acerbavit Spiritum Domini . At tu illum servum
. > dicis; sed, c Servus nescit, quid facial suui doaii " > nus . > Spiriius autcui ita novit ea, quae sunl Dei,
* , ul spiritus bominis, qui est in ipso *.
, .
26. Quod Fitius $it verus Deus.
26. ^ .
Joannes ita in Epistola scribil: < Scimus quod
) -fl ,
5 , \ , Filius Dei vcnit, et dedit nobis mentem, ut cogno , scamus verum Deum, et sumus in vero Filio ejus >
. 6 Jesu Cbrislo. Hic esi ferus Deus et viia aeierna
, \ (79). >
13 27. Quod Filius voealut sit tvaqnu Deui.
27. " & .
Aposiolus ad Tilura : < Exspectantes bealam

\ - spcm et adventum gloriae roagni Dei, et Sahralorift
, \ , noslri Jesu Cbrisli, qui dedit semetipsuni pro no . * * bis . Idera ad Romanos : < Ex quibus ChrisUis,
c , secundum carnem, qui est super oninia Deus benedictus in sascuia. Araen.
. '.
TS
19
8I
88. , 28. Adver$u$ eos, qui hoc dictum ad contumeliam

(Filii) accipiunly c iVcm veni facere voluntatem
, meam, sed volnntatem Palris, qui misit me
(80) .
Si probro est Filio adimplere voluntatem Patris,
,
, \ , \, probro quoque esl Deo, et Palri, adimplere volun , tatem justi; David enim ail: Yoluntalem timen, , c lium se faciet Dominus, et deprecaiionem eorum
, \ . exaudiet . Quod si Deus, adimplens voluntalera
- morialium, non suflunditur pudore; Filius igitur ob
, 6 \ bumanae carnis dispeusalionem ei babilum nobis
, , C convenientem, et condilionem servilein, quam notC , stri causa suscepit, cum dicit : c Non veni faccrg
, , voluntalem mearo, t boc est carnis me, sed Pa , c * > iris, > boc eel divinam voluntatem; ne in despe , \ ctum veniat, quamvis illorum sententia maxime
< islbinc dissolvatur : Acccssit ad enm lrprosus,
, \ * , - genua flectens, et dixit, Domine, si vis, potes roo
, mundare . Hunc igilur, an rejccit Salvator ? an
6 ; , , ; dixit ei, Quid blasphemas cum dicis, si volo, ac non
* \ polius Deus?Quid ergo? nonne approbavit perfe ; \, clionem ejus fidei? nonne iisdem respondcns sylla , , bis salulem illi contulit dicens : Volo, mun*
&, ; > dare ? Volens purgat leprosum : volens viviOcat
, \ - morluom: voluit, et exciiavit Lazarum , ejusqu
\ " vox est : Sicul Paier vilam habet in semelipso^
, \ D i u et Ftlio dedil viiam habere in seraetipso \
* \ * " Et rursum : c Ul Pater viviflcat mortuos, ita et FU
, \ , > lius, quos vull, viviGcat" : > quod ipsum eliam a
\ " Davide dicitur : t Quuniam ira in indignaiion^
ejus, el vita in voluntale ejus .
, \ ,
M
8 8
99
88
88
29. Adver$u$ eo* qui dicunt. verba hcrc SalvalorU

Quid vis ? matrifiliorumZebedan dicta, ignoran*
liam prm $e ferre.
Invenimus in Veteri Testamento, haec loqui Derom
t 9 . . ?
,* c
.
,
T 8
7 8
78
8 8
Act. Tii, 51.

Ua. L X I I I , 40.
Micb. n, 7.
Joan. xv, 15.
1 Cor. n, 10, .
.
Tit. I I 13. U .
Rom. ix, 5.
Joan. vi, 58.
Peal. CXLIT, 19.
Joan. vi, 58.
0. * ibid. 41.
Joan. , 45.
Joan. v, 26.
ibid. 21. Psal. xxix, 6.
8 8
8 8
8 4
8 8
8 8
8 8
81
8 1
1 Joan. v,
Marc. ,
87
88
(79) Yaticanus, .
(80) deest in edit. Commol., sed legitur m Yalicaoo el Anglicaoo, et ia reliqtiis edilia.
ad Salomonera : < Postula a me, et faciara tibi .

Quid igtiur ? num antequam postularet Salomon,
ignorabat Deus quid ille iit animo baberel? scd
vult una cum cognitione Dei, manifestare poslulatkmes, ut inquit Paulus: c Et peliiiones veslrae innotescant apud Deum \ Id est, indicale illi quid
velilis, noii lanquam ignoranli, sed lanquain bonum
proposilum approbanti.
30. Adversus eos qui dicunl, in minutri ordiue esse
FUium, eo quod offerat Patri humanani naturam.
8
60
1
(81) ,
. Ap* \ , 4
;
,
.* >
\ , , , ' .
T
30. , ,
.
Scriptura indical Palrem, adducere ad Filhim.

Audi namque Filium baec ipsa loqucntem : Nemo . *
potest venire ad me, nisi Paler meus coeleslis , ,
traxerit Mlutu .
.
31. Adversus eos qui serviunt vocibut, et non seti- 31. ,
lenliis tacraruin
: et faciunt Palreni
" " * - ' - ' " litlerarum
.##
.-#
,
Dcum Filii.
.

Apostolus dicit: Deus Domini nostri Jesu Chrisli, Pater gloriae . > Islbic rerum oeconomiam dis- , .
pensavit, naro. el gloriam Filium unigenilum ap- *
pellavil: Jesuiu Cbrislum vero nominavit praedica- .
:ioneiu dispensatioitis. 14 Bispensationis eiiM , .
Dcus est, gloriae vero Pater. Si non credis buic - ^,
dicto, sed aliam exislimas esse gloriam, cu]us Paier ,
Deus est; aliam igilur coniminiscere naluram, su-
blimioreai Filio : ut qui est Paler gloriae, ejus Pa* , .
ter noniinetur; hujus vero Deus. Gloria enim UMI- * (82)
genitus dicitur: < El vidtnius, > inquit, # gloria , , , ,
ejus, gloriam quasi Unigeniti a Palre . > Quapro- * ,
ler diclum illud : Deus Domini noslri Jesu Chri- Q , \ ,
6 l i ; id esl, Deus carnis Christi, Pater vero glo- , .
riae, Paler deitatis. Gloriam quippe Isaias quoque \ ,
Sahatoreio noslrum nuncupal, secunduni deitatis * )
dignitalem : cuin enini recenseret miracula quae iu , \ ,
deserlo conligeranl, el soliludini bona annuntw- \ rct, ait: Exsullent deserla Jordanis, et floreant ut (83)
lilium, quoniam gloria Libani data est ei, et bonor , \ . \
Carmeli: et populus meus videbit gloriam Oomini, , * \
et sublimitatem Dei : et videbit omnis caro salu- . >
tare Dei . Gloria igitur est a gloria, unde el * \
Paulus ait : Qui est splendor gloriae, et figura
gi-bslanliae. Esl igilur Paler gloriae Unigeniti, . >
Deus vero carnis Chrislt. Non quod aliuin Chri- .
stuin dicam, el alium Uuigeniluin : non enim menle , \ *
divido quae ob unilalein nou dividuntur. Pater si- J) .
quidem Unigenili est ante saecula; Deus vero Uui- *
genili secunduni carnem in flne saeculi : semperque *
iilius Pater e&t, non semper aulem itlius Deus, sed , \ , '
ex quo carnem ille assumpsit. Deus Pater esl illius . (84) 6
deitatis : Paler siquideai cst sclerous, Filius aulem ,
M
88
fcT
9 8
88
8 8
8 8
8,
I I I Reg. , 5.
Philipp. , 6 Joan. , 44.
Isa. xxxv, 1, 2 ; L I I , 10.
Uebr. , 3.
Epbes. i , 17.
Joan. i , 14.
8 8
Ephes. i, 17.
(81) Sic Vaticanus, Basil. Anglic. Edili, .

(82) Editio Commel., xaianle . lbidem,
deest ineditis, sed babetur in Basiliensi et Anglicano.
(83) Sic Baailiensis et edilio Parisiensis. Edilio
vero Conimeliiiiana cuui Yalicano, . Paulo
posl editio Parisicosis ot AngHcanus, . Edilio
vero Commel. et Yalican. cum Grxco Scr.pturae

lexlu, . Mox edili, , sed in
mss. deest.
(84) Sic Basiliensis, Anglic. Yaticanus. In editia
deesl . Mox. Basiliensis ct Anglic, , et
paulo post; .
61
DE COMMUNl ESKENTIA P4
, .
^; *
.
, \
, 2 c
, . > , .
33.
, .
\
, , ,

>
.
,
!} -g!
. \

.
, "
; >
,
, ,
* ,
* * f ^
. >
\ * "
, .
TKIS FfLII SMR. S.

62
ei coaeternus: neque accipit sectionem ant divisionein glojia veritalis. QNandonani igiiur Pater, Fitii Deus ob carnem nominatus est? ab eo scilicet
tempore, quo prodiit ex utero .oiatris. Ideo apud
Propbelam volens ostendere et deilalem suam e*
carnem veram es9e, dicit: De venlre matris meae,
Deus meus es tu *. > Quod $i reliqua cogooscere velis, in vicesimo seeundo Psalmo ediscee.
k
52. Adversus eos qui dicuttl Patrem e$$e magtfum

Deum, Filium vero ei iniequatem^
Etsi inaxmie Trinilatem unara deitatem dicamus, invenimus lamen in sacris lilleris, ad obluranda adversariorum ora, Filimn magnum appellari
seorsuua a Palre: ait enim David : < Notus in Judaea
Deus : in lsrael magiium nomen ejus*. > Judxa
autem certis locib deiinita erat. De Filio autem:
Domine Dominus noster, quam admirabile est
nomen tuum in universa terra*! Quoniam omoem
lerraui implevil Cbristi vocabulum. Etenim in oiunem terram exivil sonus sanclorum, et usque ad
fines orbis verba eorum. Merilo ergo PsaUnus dicit, Admirabile esthomen luum in universaterra.
Quorsum illud, quod subjungit, Quoniam elevata
est magniiicentia tua super coelos ? Quod tam
impleluin eat, cum ascenderunt discipuli in raontem cum Salvatore in coelos assumendo, dixilque
ad eos: Manete iu Jerusaleru, doneC induamini
virtute ex a l t o : quia scilicet assuniplus ille
erat: Quoniam elevala est luagniflcentia tua super
coelos. > lgitur eum David alloquilur, dicens : Quoniam videbo coelos, opera digiiorum t u o r u m
55. Ut Pater esi Dominus Sabaolh, ita et Filius.
6
5 " ,
.
\ \
,
. * '
.
Isaias dicit: Signa et prodigia in doruo Israel

a Domino Sabaotb, qui babilat in moiile Sion . >
Iu Psalmo aulem dicil: < Ego aulcoi consiilutus
sutn rex ab eo, super Sion montem sanctura ejus*.
34.
, >6 , ,
, .
* \

, (83) ^ , ,
*1 .
(86) *
* t *
\ , .
15 54. Adversus eo$, qui dicunt minorem e$$e

Spiritum sanctum Chrislo, aiuntque , auoniam
arrha vocatus e$l, parlem aliquam etse.
Scriptuiu est in Epistola ad Ephesios : t ln quo
credentes signati estis Spirilu promissionis sancto:
qui est arrba bseredilatts nostrae, ad redemptionem
acquisitionis nostra, in laudem gloriae ipsius
Sed etPatrem inveniinus in Scriplqris parleui appellari, in Psalmo enim dicilur : Porlio mea es tu
in lerra viventium . Alque ilerum in decimosexto
psalmo : < Dominus pars baeredilatis meae, et calicis mei .
55.
,
, , \
.
(87)
55. Adver&us eos qui dicunt Filium non es$e tubstanliiv Patris : quodque una eademque sit potentia, virlus, regnum, et divinilas Patri$ el Fuii.
Psal. xxi, 12.

8. PaaJ. n , 6 .
,l
l f
Dicil propbela : < Slalim veniet ad tempLuin

1
Paal. LXXV, I . * Psal. vin, 2. ibid. Act. i , 4. Psal. vm, 4. Isa. viii,
* Epbee. i , 15, 14.
PsaJ GXLi, 6. " Psal. xv, 5.
85) ~0 deesl in Angticano.

86) Vaticajius el Anglicanus,
1 1
(87) Ila Vaticanus et Anglicanus. editis articulus dcest.
S. ATHANASIUS. DfJBIA.
64
suum Doinifitis, quem vos quawilie, el Angelus 6 * 6 , , testamenli, quem vos vultis - . > Dei igitur tem- , *
plum est, quod et suum (Filius) esse dicit; oe , \ , exislimaretur diversa esse Patris deminalio, et di- , \
versum Filii regnum. Templuro Patris, quod dedi- . ,
cavil Salomoji Deo, boc ipsum Filii templum nun- ,
cupat prophela, cum ait: c Stalim veniet ad lem- * t
plum suum Dominus. > Ideoqu Salvator a i l : . *
c Ejicite hajc isihinc, et nolite facere doroum Pa- (88),
iris niei , domum negotialionis : ipse dicit:

Ejicite ista hiuc : domus enim mea, domus ora- *
tionis vocabilur. Domus, inquit, Palris mei, el do- . , \,
mus mea .
\ . >
1
1 9
tf>
36. Filium habere nowen Patris, ut Deum ei Do- 36. " ,

.
minum.
Testalur Pater in Exodo: Ecce ego milto An- * <
gelum meura ante faciein luam , ul custodiat le in ,
via, tit introducat te in lerram, quam praeparavit , ,
l i b i : atlende libi el ausculta eum, ne sis ei inobse- * (89) \
quens. Non enim remissius aget tecum.: nomen * ' .
enim meutn est in illo " . > Unde el Filius in * . " ;
Evangelio dicit: Ego veni in nontine Patris mei, *
et non recepistis ine; si alius veneril in suo nomine, , \ *
illum reccperilis . * Et io psalmo cxvn, ait : , . > \
Beneslicius , qui venlt in nomine Domini
* *
Sancli igitur propbelas, non modo Solcm justitiae . 01
Nxere Salvatorem, el maluiinam veramque lucem, "
ted el lampadem, el bracbium : ut testalrir Deus , \ , \
, \ * ,
\ter Isaiam prophelam, dicens : Appropinquat cc
leriter jusiilia mea, utadsit; salutare aulem meum, c * '
* *
utlaropas ardebit . t Nulla bumana ratio interpreieturquae suia Dei.Non polest veritaleiiiediscere . \
quUpiaui, nisi ab ipsa veritate. Cuin unigenilus . Dominus nosler Jesus Cbrlslus edilus est ab nuptia- * . "*
lis congressus experie puc.Ila, notuni partus mo-
duro in orbem, novamque feluram in vilaiu inlro- ,
ducens, illum adbuc infanlulum geslat inater, et \
offert Simeoni sacerdoti. Ule in ulnas accepto Sal- \
vatore, ad eum Ua loquiiur, ac dicil : Nunc di- . ,
ntillis servum luuin, Domine, secundum verbum (90) * t
tuuni, in pace. Quia viderunl oculi niei salutarc , , , .
" , > >luum , boc esl, praesenliam Chrisli. Merito igilur propheta dixil aub persona Dei: Salutare , . 6
meuin ni lampas ardebit, et in bracbium meum gen- * KaV
les sperabunt . Bracbium namque patris Uni- , \
genilum nominat : bracbium quidem, noo ut par- (91). >
tem deitatis; sed ut substaniiae conjunctum. Ut .
enim brachium ejusdem est subslaniias, cujus ille * * cui brachium esi; ila brachium Patpis nominatur, . "
quandoquidcm cooperalor est Palris in creatione. , ,
Atque istius argumenti teslis est IQ beatus Joan- ,
nes evangelisia, qui supra pectus Salvatoris recu- .
,
H < T a t o u
1 1
Malach. , 1. " Joan. , 16. ** Mattb. xxi, 15. Exod. xxm, iQ> . " Joao. , 43. " Paal.
cxvn, 26. " Isa. L X I I , 1.
Luc. n, 29, 50. * Isa, L X I I , 1, 2.
u
(88) Haec, usquc ad , desunt in Anglicano. nec lecia sunt a Nannio.

(89) Sic edit. Commelin. et omnes manuscripti,
pr&lar Baeil., qui cum edit. Paria. babetaO-^.
(90) Sic Vaticanus, Basiliensis, Anglic. el edit.

Parigiene. Edit. vero Commel., u
(91) Edit. Cominel., .
63
DE COMMUNi ESSENTIA PATRIS ET FILII ET SPIR. S.

1
69
e t
, \ ^ veluti ex perenoi fonte theologiam bausit.

, * Qnid aii enim ille, brachium asstimens ad indican . , dam dispensationem deilatemque Salvatoris
- c Cuin multa, inqnil, signa fecisaet Jesns coram
, \ ; , > \ , eis, non credidcrunl in eum Judan: ut adimpleretar
, dicluin Isaise < Domine, quis credidil auditui nostro,
et brachium Domim cui revelalum esl **?
* , ; \ ; *
57. Judwos tentbrarum appellari.
57. "
.
Dicit propheta iiliis Israel : c Ilsec dicit Domi * <
* . \ nus: Nocti coroparavi malrem tuam **. > Et expo, , * t 0 nens quae essei nox, intulit hxc verba : Similis
, . > , factus est populus meus ei qui cogniihme m non ha * , * bet *. Eigo ubi cognitio, ibi et lux : ubi ignora * , , - tio, ibi ei tenebra : secundum Davidem, cujus
. *0 ' verba b#c sunt: c Nescierunt, ueqve inlellexerunt,
, * in tenebris ambulant . > Apostolus igitur, non
* c \ , veluli iniraicis insullans, sed quia veritati patroctnatur, iia scripsit : c Non nos sumus fllii noclis,
* \ \ .
aut tenebrarum, sed fllii lucis el diei
58. * .
38. Quod lumen Jvdaorum ab ip$i$ ablatum etl.
* c " , Dicit Jeremias propbela : < Verbuiu.quod factum
\ 6. est ad Jeremiam io omnem populum JuJse . Ubi
* < ' postea ha?c verba subinfert : El auferam ab illis
, \ ,
odorm unguenli.et Iumen candelau * .
59. " , 39. Quod h&retici toleant dicere verba prophetatum
ex persona spncti Spiritus pronuntiata cs$e : unde

fruslra arbilrantur se ostendere posse Spirilum
*
, C sanclum minorem Deo : eo quod in psalmo ita /m~
beatur : c Venile. adoremus eum , > quasi Spirilu
* c ,
$ancto una cum hominibus adorante.
, &
.
:
tf
Ad qtMe ita convenienter respouderaus. Quid igi (92) ; .

*, \ ; lur est, quod dicit: t Ploremus coram Domino "? >
, ; , Ergone eiiaiu Spiritum plorare afllrmabis ? Quin el
, * alibi, utostendatur dominatus Spiritus, i U loqui . *c , tur; c Ego enim sum Dominus Beus . Itidem et
* > * in alio psalmo : Scitote, quoniam Dominus ipse
' . est Deus . Rursus alibi: t Audiam quid loqua * - tur in me Dominus Deus
Regnorum airtem
\ (93), ' . libris coarguens ita ait: c Spiritus locutus eat in
, , rae , > non perme. Etut ex Pauli leslimonio co * * gnoscas, quisnam sit qui iia loquebalur per proc \ d pbetas, lege qiise scripsit ille in Episloia ad He , ' bneos : < Mullifariam mullisque modis olim Deus
. , locutus est palribus noslris in prophetis. ln extre (94) . , rois diebus locutus esl nobis in Filio . Liquel igi , tur, Deum esse Spirituro sanclum. Age rorsum
. videamus quomodo ee babeat oraculum istud,
, * < , \ qoo Deus locutus esl ad Eliam. Tonc enim Ehas
* apud Deuro conquerebalur his verbis: Altoria tua
* . > - destruxerunt, et prophetas tuos occiderunt, et ego
,T
ei
1 1
^lsa.Liu. Joan.xii, 37. "Ose.iv.e.

ibid. 6.
Psal. LXXXI , 5. " 1 Thees. T , 5.
xxv, I .
* ibid.*10.
Psal. xciv, 6. " ibid.
Psal. LXXX, 11. " Psal. xcix, 5.
-xxxi?, 9. * II Reg. xxm, 2.
Hebr. , 1, 2.
u
M
M
Jer
Psal
4 4
'92) BasiL et Anglic., . Mox, An

grlc eC edit. Paris., , recte. Cateri vero
ewm edil. Comtnel., .
(95) Bafilieneis, .
(94) Sic edit. Coromel. el mse. praeter Basil., qm

babet , quam leciionem perperam aequhur
edit. Parisiens.
08
S. ATHANASlUS. DtJBIA.
67
relictus sum solus, et quaerunt animam meam tol- *
lere *>*. Respondet ei oraculum : Delegi roihi se- , )
pties mille viros, qui non incurvaverunt genu . " , \
Baali . Videamus igitur, num et Spiritus babeat . , \ , edemli oraculi potestatem. Simeoni certe, et sa~ , cerdoli et seni, oraculum redditum est a Spirilu : , \ . \
Nequaquam morieris, quin prius videris Chri- , \
slum
Et cum induceretur puer in templum, et , t
gestaret enm in ulnis Simeon, tura respondit ille : , ,
Nunc dimiltis eervum luum, Domine, secundum , (95).
verbum tuum, in pace
Igitur Spiritue, et Do- .
niinus el berus est.
40. " .
17
Qôd dicant Spmtu;n vim sanctificandi
liabere.
Si sanclificandi munus per graliam ci conces- ^ ,
sum fuit, invenitur sane ille sacerdotis ofticiuni (96) -jov.
exercere. Non enim potest et Dominus simul, el \ . ,
minister essc. Si igitur minisler est, supervacuum
est ergo nos baplizari in nomine ministri. Etcnim . \ ,
sacerdos non aquam sanctiOcat, sed ministerium, ,
quod requirilur, adimplet, cum id officii acceperil . ,
a Deo per grallam. Si igitur idem facit Spiritus, \ , ,
quod sacerdos , si data est illi facullas sanetifican- , ; , di, ut tu ais, ciir Pater sanclificat ? Si quidem [rcx \ , ,
opus alicui injungens, id ei agendum concedil, cui .
injungit, necipse operatur.
41. Rursum htereticus ut ostendat quod Spirilus, 41. , ,
Verbum Dei Dominum nuncupet, ait.
, .
*
c Dixit Dominus Domino meo : Sede a dextris
meis . > Volens autem Salvator ostendere, quod .
non solum Spiritus Cbrislum Bominum vocet, sed , \
quod ipse Ghrisius, Bominus ac Deus sit, interro- \ , (97)
gatus a Judaeo in baec verba : < Praeceplor, quod est t , \
primum mandatum? dicit ei : Diliges Dominum ; * Koptov
Deum tuum ex toto corde tuo
Etenim scriptum \
est : Dominus Deus unu$ e$t *. Secundum auletn .
niandatum: Diliges proximum tuum, sicut te ipsum. (98).
Tom respondit Judaeus : BecCe locutus es, prae- ;, ,
ceptor, Deum uniira esse . Hoc autem dixil, ut . ,
deitatem Filii inficiaretur : Satvator autem voiens . ,
dominatum suum cum Pairis dominalu coaptare, (99),
perconialur cx eo: Quid dicilis de Cbristo, cujus \ ; \
Filius est ? Aiunt, David. > Bespondel Salvator : ; ,
c Quomodo igitttr David in Spirilu sancto illum
Dominum appellal? Si igitur Filiusejus esl, qito- D ; ,
modo eum Dominum vocal"? Rursumdixerunt illi, ; > , (1)
cura cjiceret d a B m o n i a : < Hic in Beelzebule * - ,
principe dxmoniorum ejicit daamonia . Quibus ita , . * t
respondet: < Si ego in Beelzebule] [ejicio, fllii , ^ vestri in quonam ejiciunt"? > CaBlerum, cum filioe ; , dicit, apostolos subindicat, ex ipsis oriundos, qui ,
M
81
" III Reg. xfx, 10. " ibid. 18.

Deut. vi, 5.
Marc. xn, 51, 52.
w
(95) Hc, , desunl in edit. Commel.

Basil. Yatic. Sed leguniur in edit. Paris. et Anglic.
lectaque suni a Nannio.
96) Basiliensis, .
97) Anglicanue, .
98) Anglicanus, Basil. el Valic, .
Luc. , 26.
ibid. 29. " Psal. cix, 1. " Marc. xn, 28-50.
Matth. xvn, 12-44.
Luc. xi, 15. " ibid. 19.
81
(99) Edit. Commel., .

(1) Sic editio Commel. Rasil. el Valic. CaeteH et
edit. Parisiens., . Paulo infra edtti,
, . Basiliensis et Angiicanus, , . Valicftnus, , .
DE COMMUNl ESSENTIA PATRIS ET FILfl ET SPIR. S.
70
& - , I{daamonia expellerenl, in nomine Jesu Nazareni

* quasi diceret: Si liberi vestri ad daemones pel , lendoa, nomine meo salis instructi auirt, ego in no .
mine Beelzebolis non ejicio daemonia.
42. Adver$us eo$ qui dieunt Filium postulare.
42. .
Arguit
baereticus, atquc ait, minorem esse pe , \
. tenlem daiore. Sed si Patrem ab bominibus peien !) , tem inveniamos in Yeteri Testamento, quid mihi
; c \ , , hic, quxso, respondebis? c Et nunc, Israel, quid
Dominus tuus a te petit, nisi itt ipsum meluas"?
, * ;
45. 45. Quod pari modo data sii lexa Spiritu in Pen
tecoste, alque in monU Sina.
* ,
, .
Testaiur Mosee, dicens : t Ei erat gloria Dei
<
Israel
in monte Sina, veluti ignis ardens"; > ut
, * >
* \ , *> adimplereturtllud :c Ignemveni raittereinierraoi ,
, . ignera, non qui consumeret, sed qui purgaret. Ideo 7> . \ que ille daius est Isaiae in labiis suis". Atque hinc
* > est, quod dicit: Eccedimisi peccata tua ".'> Iia
-$ . luno quoque apparuit Spiritus sanctus in Pente \ , (2) ' coste, in specie ignis; dispartita? enim sunt Hnguce
Et
. \ , quasi ignis, et sedit supra singulos eorum
, , , ul in Veteri Teslamento *, ad Dei prsseniiam ad\ , \ , , venUmque mulu terricula paYefaciebant, caligo ni , mirum, procel!*, luba, 1 3 tonitrua ad montem
- reboantia, quae popalum ad timorem legislaloris
* prseparabant; ita quoque factum est cum adven . " tums mox easel Spiritus ganctus : ut cogiioscereiit
, \ \ discipuli dignitaiem Spiritns cum gloria advenien * lem. Ut, inquatn, in tnonte, caligo et procella pra? , - ^ cedebant, ila quoque in adventu Spiritus : Cum
, , \ compleretur dies Pentecostes, factus est sonus tanquam advenienlie spiritue vebementis * : et tunc
,
apparuit Spirltus : et concussit domum.
81
e t
44. , '
.
44. Quod hceretici dicant, Spiritum donum Dei $$$e.
(
), \ *
, ; *
. \ ,

' * \ \
; * "
(5). - ^

\ *
c , *
\ *
\ , \

,
.
Nos eum dicirous donum vitae (liberavit eiim

nos; nam lex Spiritus vitae Hberavit nos *), et
donuin polentias: Accipictis eninri virtulem supervenieniis in vos Spinitus sancti."Nos autem ostendimus quod Spiritus sanctus et Filium et adoptionem dederit hominibus: et paulo post.- Quomodo
non etiam cum eo nobis omnia donaverit" ? Item
alibi : c Ut videamus quae donata nobis sunt a
Deo". De mysterio susceptae humanilatis loquens,
in Epislola ad Hebraeos Panlus, post haac addita
verba : Ecce ego, et pueri, quosroihi dedit Deus;
de Cbristo ita sermocinatur: c Quia ergo pueri
communicaverunt sanguini et carni, ipse similiter
participavit eisdem; ut per roortem abolerel eum
qui habebal mortis imperium, id est, diabolum *.
FUios autem suos his verbis aposlolos nominat;
per quos signa et prodigia in domo Israel facturum
9
7. " Luc. v, 25. Act. i i , 1,5.

Dem. , 12.
Exod. , 16. Luc. , 49. Isa.
Exod. , 18,19. Act. n, 1 , 2 .
Rom. , 2. Act. i, 8. Rom. vm, 52. * I Cor. x, 2.
Bebr. n, 15,14.
(2) Edit. Commel., .

(5) Edit. Corarael., . Vaticanus, Bastliensis, Ai lic. et odit. Parisiens,, .
71
5. ATHANASItS. -
DUBlAt
7-1
Dominuro Sabaolh, babitantem in monte Sion, , ' \

edocet. Quin eiiam illuslres iore pronuntiat, eorum- Kuptov ,
que facies obsignandas esse sigillo Chrisli, erudi- , .
losque, non jain deinceps lege Mosis, quippe qua , ullerius non consislal, el quod domus quae vocatur ,
,
Jacob derelicta sit a Deo.
,
.
45. Quod Deus Verbum defendat, Patris et Filii
concordiam es$e.
45. "
.
\ ,
El ne credideris vilitalis esse verba, eed humanilatis : vililalis quidem spocies, amantis lamen ,
boraines promissio est. Christus enim oinnium Do- (4)*
minus, idein ille qui Judaeis bsec dicil : Quis ex , c
vobis arguit me de peecato ? Filius ejus est, ; qui per prophelam Michaeam loquitur : Popnle , (
tui, quid feci tibi? aul qua in re mulestug fui libi? , * ; >
retponde mihi : > et qui in Evangeliis dicil: c Si \ (5) t
malelocutussura, teslimoiiium perhibede malo . , \ ,
Filius ejus itidem, qui per Jeremiaro ait : Bixi
babiianiibas lsrael, Quid invenerunt in me patres
veslri delicii aut injuri, quod longe a me reces- , ' ;
serint ? qualero humanitatem, in qua bonilas " ,
naturam, imo polius non tam naluratn, quam , ,
Doslras cogitalioncs (exstiperau!
!
46
46. Quomodo konilas Dei ostendatur.
46. .
< ,
Dicit Mosi: Ego sum Deus, qui reiribuo peccata
parentam in filios *. Et quoitsque? Usque ad \ . ;
lertiamel quarlani generationem . > AUendc mihi, \ \ .
quaeso, quo pacto ullionem extendat usque ad quar- C .
um generationem. Suam vero erga homines beni- ;
gniutem quousque? c Etfaciensmisericordiam in .
mille (generatiooes) diligeniibus me . >
47. Quod omnes prophetce in unum coltecti. rerum47. " ,
.
CkriUo t* ctrne gestarum, memoriam absolvirint.
,
Moses figuram crucis constituit: quod testatum
quoque facit ipee Salvalor : Quemadmoduro, in- , c \ (6)
quiens, Moses exaltavit serpentem in deserto ita ,
oportet exaliaril9Filium hominis". ltidem quoque . >
et Jonas mortis ejus memoriam fecii . Siquidem ille . ,
descendil in cetum, atque intra triduum indepro- , \
diit, factusque est typus resurreclionis. Hoc ipsum . \ ,
denuo Salvator repeteos, typum illum veritati con- (6*) * \
tiliat dicens: Sicut fuit Jonas in vcntre ceti Iri- bus diebns et [tribus nwtibus, ita quoque agere \ ,
oportet FilHim homiius in corde teme .
.
T
71
T1
71
Te
48. Quod Trinitas sil con$ub$tantialis.

48. " (7) .
Quid est Deus? Omnium principiura, secundum
; Aposlolura, dicentem : > Unus Beus Pater, ex quo , , ,
oiutiia . Verbuoi enim ejus ex ipso per gencra- \ , \
7T
OT
Joan. , 46.
Mich. , 5. Joan. , 25. Jer. , 5.
Exod. , 5. | ibid. " ibid. 0.
Num. xxi, 9.
Joan. m, 14. "Joan. u , i .
Mallb. xu, 40. " 1 Cor. vm, 6.
n
U) Anglicanus, , el ita legil Nannins.

(5) deest in AngHc
(6) In Anglic. dees.
(6*) Anfflicanus, .
(7) Articulus deest in ediiig, et in Valicano, ted
babetur in Basil. et in Anslic.
DE COMMUNI ESSENTIA P \ f RIS ET FILH ET SPiR. S.
14
(8) . tionem, et Spirilus per proceseionem exsislil.

iv .
Deinde universa reruin natura per Verbum in Spiritu crealione constiluta csl.
49. " to (9) Yior 49. Quod blatphemare in Filium stl blaspliemars
.
in sanctam Trinilatem.
\ Plerisqtie eorum, qui in terhs dcgunl, terribilis
, * < \ est sermo Dei, qooait : Orane peccatum et blaa * * phcmia remitlelur hominibus, sed qui dixerit ver , bura contra Spiritum sanclum, non remitietur ei
, . nec in boc saeculo, nec in.futuro". Quapropter
, ,* omnes admonel divusAposlolus, indicans litleram oc , . cidere, spiritum vjviflcare. Pleraque siquidera sacra , - mm Scriplurarum si juxta litleram sentiinus, in ne * \ - fariascollabiraur blasphemias : qualis esttlla Domini
* senteiitia superius allata;quod quidem, si absolule
, ' secundum verba intelligamus, non modo;in ntfarias
, \ delabemiir sentenliaa, quin et ipsum Doroinum stbi
. ' - ipsi oontrariura deprehendemus. Si cniai quisquis
(10) , , verbum dixerit conlra Filium, id ei remittetur, cur
* igitur Filius dicit : < Qui me negaverit coratn bo , niinibus, negabo et ego euin coram angelis Dei ? >
* > , Item si orone peccalum et blaspbemia remitle< - tur hominibus, ei de verbo olioso rationem dabt, \ * mua; qui fll ut is qui appellat fralrem suiim fa , , tuuro,reussitgehenna3 ignie"?aut curPaulus apo (11) ; \ slolus dick : Ne errelis : neque fornicarii, neque
c " , , adulteri, neque mollea, jieque maledtci, neqne
, , , (12), - ebriosi, neque rapaces regnum Dei possidebunt *?>
. > ; , Quod si basc ita se habent: dic mihi quomodo ait,
, , \ orone peccatum et omnis blaspheroia remittetar
; hominibus? Rursumque, si verum illud est, eur
, (13) , miser acciisatur Origenes, quod finem aliquem p<B , - narum constituat, ac landem remiesionefn omnium
\ peccatorum hoinwibus pariter et daeroonibue a Deo
\ ; , concedi pradicet? Rursum si blasphemia in Spiri (14) - tum sanctum remissionera non babet qoare culpat
, - Ecclesia Novatum rejicientem peeniuntiam? Quod
; \ - autem obecurissiraura et intellectu difficiilimum eat,
^ , * quod, ei qui locutus fuerit contra Filiora, remitta, * ' tur: ei vero qui dixerit verbum cootra Spiritum
, * \ ganclum, nequaqnam remittatur; ita ut minor ail
\ . Filius Spirilu sancio el Patre. Quare igitur ait Pi , , , lius : * Ego et Paterunum sumus ; el, Qui non
^ ; > honorat Filiuro, non bouorat et Patrem ?iumque
, c *0 * bic ait: Quicunque dixerit verbum contra Fihum,
, ; > , ,
remiftelur e i ? Ergone acilicel condonabitur blas *- phemia iu Filium Arianis, Siraonianis, Sabellianis,
, , \ , \ - Pholiniaois, et reliquit omnibus qui adver$u IA9
81
83
,27.
Maith. xii, 51, 52.

" Mallh. xn, 52.
7 8
Luc. xn, 9.
Blalth. v, 22.
(8) , dee&l in ed. Coromel., sed babetnr

in reliqvjis omnibtls curo editis, tum m a n i M c r i p l i s .
(9) Sic Yatic, Anglic, Basil. In edilis vero, ,
<feest. Porro segmenium boc ad verbuia legltur
Qmett. ad Antiochum. infra.
(10) Edit. Commel. el Vatican., * .
(II) Edil. Commel., .
1) , deest in BasH. Ang. et Valic.
Mox, Angiic, Valic. (in quo deeel ), Basilieasis,
8 1
1 Car. vi, 9,10.
" Joan. x, 50.
ioan.
, et ita legit Nanniua* Editi, ' , .

(15) Oe hoc toco vfde quae dixitnus in Monito.
Mox, , deest in Anglicano.
(14) Basilieiisis, et Anglicanus, . Vaticanus
ei editi, . Quae mox sequuniur eadem ferme lentia feruirtar in quarla ad. Serapiooem epistola.
Vide aua3 bac de re dtcimus m Quastionibu* ai
Anliocnum*
3
e
PATAOL. GR.
XXVIU.
76
S. TWHANASiUS. DUBIA.
75
carnalUnem Filii blasphemias protulerunl? Apage (15), \ ,
banc absarditalem. Si enim qui 20 dicit fratri auo, ^ ; " ! |
Fatue, reus est gebennae ignis", in quam, quxso, , ,
gebennam gehennarum conjicieiur, qui affirmat , , ,

Deum suum creaturam esee, oon Filium Dei, sed
servum, sed admimstrum et minutum? Et si is qui , , , contra Filium verbum dixerit, remissionem impe- , \ ; , ,
trabil, quomodc idera Filius dixit : < Qui non co- , ,
, ^
medil carnem meam, nec bibit sanguinem meum,
non babet vitam seternam ? > Aul qui, quaeso, poie- ; \ , rit qui ignominia afficit Filium non blasphemare in , ;
Trinitatera? Qui vero in eam blasphemiam dicit, is
baud dubie abnegat sanctum baptisma. Qui autem .
eanctum baplisma abnegat, is nimirum Spiritum .
sauctum exuit. El quemadmodum in sole isto sen- \ ,
sibili, si calori radiisve ejus conturaeliam feceris, ^ , in tolam naturam soiis recurrit bujugmodi contu- * \ \
nielia: i u quoque se res habet in trigemino sole \ ,
Trinitatis ct mysterii: contumelia unius personae,
blasphemia est in universam plentiudinem Deilalis. .
Quid igilur sibi ûll dictum illud Bomini ad Ju- ,
daeos : Oinne peccatum el blasphemia remiitetur * ' (16)
bominibus : qui autem dixerit verbum coulra Spi- ,
ritum sanctum, non rcmittetur ci, neque in hoc , ;
saeculo, ncque in futuro ? Prudente? audiamus , \ .
et ne seducaimir. Duplicem esse Chiislum post in- , \
enarrabilem unionem, dico aulem ex deilate et bu- \ , (17)
manitale, sacrae nobis proclamant Scripturae : .
c Verbum euim caro factum est . DeUalem
ergo Verbi ipee Chrislus Spiriluai aanctum appel- Q \ lat, quemadmodum ad Samaritanam Ioculus est
*
c Spirilus, > inquiens, c Deus esl . > Humanita- * \
iem vero saam, FiLiuni hominis nominavit : sicut * c >
eiiarn alibi de sna carne loquitur : Nunc gloriii- (18) catus e*l Olius hominia . Jud&i igilur, qui sem- . 01
per in Deuni offenduot, duplicis adversua Cbristum \ , ,
blaspherafce rei sunt. Quorum alii in carnera impln- , , * *
gunt, boc est, in Filium homims, eqm propbetam, \
non Deum eiistimantes : quibus veniam dedii, id , (19),
eqim inilium erat pradicationis, cum nondum ca- ,
pax erat mundua, ut Deum illura esse crederet, qui , c *0
bomo appaj-ebat. Atque hinc est, qaod Cbristus , ' (20) ,
ait : c Qui dixeril Verbam cootra Filium boroi- . , \
nis, boc esl iu corpus ejus, c reraitletur e i . > \ \
Ausim eniiu dicere, ne ipsos quidem beatoe ejus ,
discipulos perfectam de ejus divinitate seRtentiam . \
babuisse, donec Spirkus s a R c t i i s in die Penteco- , ,
sies eoa Tieitaisct. Siquidem poat reavrrectionem ' .
ipsiim videntes, alit quidero adoraverunt eum, alii , '
vero h^siiaverum : nec laroea ob eam rem damnati , \ ,
sunt. Sunlalii qui in Spirilum sanctum impingunt, ,
86
88
80
8>
Matlh. , 22. Joan. ,54.

xiii, 51.
Mallh. , 32.
8 1
Matth. , 51, 52.
(15) Editio Commeliniana, . Basiliensis, AngL, Valicanus, . Reliqui et editi

ParisieBS., , recle. l ila legiiur infra
in Quceslionikus ad Antiochnm,
(16) Basiliensis, &?> ' , etc
8 8
Joan. i , 14.
8 8
Joan. iv, 24.
8 8
Joa.
(17) Editi, \ , sed deest in Valicano,

Basil. et Anglicano.
(18) Forle, .
(19) Valicanus et Angiicanus,
.
(20) Basil. bic et infra, .
7?
DE COMMUflil ESSENTIA PATRIS ET FILII ET SPIlt. S.

1
* * , , * scilicet rnChrislideitalem blaspfaemiaS dicunt,

, . \ - aiuntque : ln Beelzebule, principe daemoniorum,
, - ejicit daemonia . > De istis intelligendum esl, quod
\ (21) * ait: < Non remittetur, neque in praesenll saecuio,
, ' , - neque in ftituro". Quin et hoc observandura est,
non dixisse Chrisium : blaspbemanti et poeniten (22) ' . tiam agenli remissionera dandam non esse : sed
bUspbemaDli, id cst in blaspbemia perseveranti Quandoquidein nuilum est peccaium irremissibikf
apud Deam, illis, qui vere ex animo, et ul par est, poenilentiam agunt.
50. ^;
50. Quid sint Euangelia ?
M
,
Dei Verbi Domini Jesu Gbrisli praesentia ad hta - raani generis salutem incarnali, ex Spirilu tanCto
, \ ;, - et Maria seiuper Virgine.
(25).
51. .
21 51. De angeivt.
; "
Quae est definitio subslantiac angelicae? Aogelua
, , , .
animal est rationale, expers materiafc, bymnis dtcendis aptum, immonale.
52.
52. Quod opus ccelettium potestatumf
;
" , \
Hymnns perpetuus, et amor incessabiiis erga
(24) nsajestaiem Dei; fortasse etiam oratio continua pro
. nostra salute. Caelerum, quia ipsi ordines el mililes
\ , denominantur, restat ut bio eos distinguamus, inr
, , - ordineui doccntiura, curatoruiu, punientium, co, , rumque, qui animabus gratiflcaiituT, el qui apud
. " \ homines pcrmanent. Et quemadmoduro discrimen
, \ \ ordinis in supernis potestatibus noviraus, ita quo. , \, - q stalionis el scientiae. Thnmi scilicet, seraphim
&, , et cherubim, conlinuo ct sine ullo roedio a Deo
\ * condiscunt, ulpote (leris sublimiorca el Deo pro , pinquiores, et abiis erudiuntur inferiores ordincs,
. alque iia deinceps superiores docent inferiores, In!\ , \ fimus autem ordo sunt angeli, qui et bominum ma.
gistri sunt.
55. ;
55. Quid est nomo?
c
; ,
, \ , \
.
.
U e
Homo est animal intelleclu praeditum, et quod

scnlit divinain mentem, vita? aeternae capax, el hujus spoliatione oiorUle. Hujusmodi est igitur ratio
hominis secundum terrestrem formam.
54. " , , 54 Quod compositus sit Aomo, et non timplex, neque

,
ex iimilaribus parlibus. ud ex incorporali mente,
>
ei corpore concupiscenti, j>ice animali.
.
D
, Ut docuit Paulus, qui carnis concupiscibrlem vim
(25) , \ animse attribuit, quam et carnera appellavit, una
, cum ejas voluntale, bominis scilicet carnem, quani
\ - roiliUre ait conlra Spiriluin : sed enim militare ne , quit, quod motu desliluitur, e( volunlalem pro. , priaoa oon habel. Hanc porro carnem adversus Spi%
Luc. xi I5. 'Matth. xii, 52,

f
(21) Sic Vaiic, Basil. et Augl. Edili vero, '

.
(22) , AngHcan. Mox, Valicanus pro
, habet, .
(25) Sic Basiliensis, Anglic. et Valic. Editi vero,
, divisis vocibus. Paulo post, Vatic. et
Ajiglk., . Reliqui, .
Porro ha;c habenlur ad verbum in quast. 30 ad

Antiochum. Et sinitliler illa,
, in iriceeima prima qn<Bsiione ad Antiochum.
(24) Sic Basil. et Anglic. recte. Csteri et editi,
.
(25) Basiliensts et Angiicanus, .
S. ATHANASIUS.
DIBIA.
80
79
ritum ait pugnare, non eam quidem immobilem, , , . aut inanimalem. Naturalis enim aflectionum nio- , '
tns ei insitus est, qni, cum caro nominatur, ut in , "
pisto1a ad Romanos manifeslius interpreiatus est, , \
declarans motum, qui in carne est, confligere , \ ,
adversut mentem, et invicera oppugnari, ut rem , * nequaquam eamdem atqueraentera,scd prorsus ab , > \, ,
ea diversam : < Condelcctor enim, > inquit, c legi ! * Dei, secundum interiorem hominem : video autem , ,
aliam legem in membris meis, bellantem contra \ . > \
legem menlis mea?, ei captivantem me .> Hanc vo- -,
lunlatem, et animaro proprie appella vit Paulus, dis- , tinguens eam a spiritu, cum dicit: c Deus san- , \ , \ ,
ctificet vos per omnia, el integer spiritus vesier, et \
corpus et anima sine culpa in adventum Domini (26)
nostri Jesu Chrisli servelur". > His verbis spiritum, , \ , \,
animam et corpus pro integro homine exponens , \ , \
rogansque eum sanctificari, et sine culpa conser- .
vari. Ergo designavit spiritum, qui sanctificandus , \ ' *
essel, boc est mentem humanam. Animara deinde, , \ vim concuptscendi, et corpus tabernaculum terre-
stre appcllat : ut secundum banc distinctionem ,
iribus constet bomo terrigena, iutelligibili, concu- , . (27) ,
piscibili, corporali. Voluntas porro sive anima,quae , , TCTJ
est vis concupiscibilis, unita est menti, et corpori \ . ,
bumano. Invalescente igilur intelligendi vi, lotus \ homo eflicitur intellectualis, quanquam implicatus ,
sit carnalibus concupiscentiis, secundum conspi- \ \ ,
cuam dissensionem et pugnam ejus, quae in bo- , ' ,
mine est, rationalis vis cum irrationali, non qui- . ,
dem dominante, sed dorainium patienle. Caeterum C . "
principalis 22 dicitur mens, quatenus princeps est * (28) ,
el dux corporis animalis. Horao igitur, secundum * < (
principatum mentis, porticeps est deitatis, cum sit .
animal iniellectuale ; ideoque dicii: c Qui adbaeret Domino, unus spiritus est". >
ev
* Rom. vii, 22 23. I Thcss. v. 23. I Cor. vi, !7.

(26) In verbo, , deficit codex Basiliensia.
Hox, Anglic, , etc.
(27) , deeal in Anglic.
(28) Vox, , babetur in Anglicano, et in edit.

Paris. In reliquis et in edii. Commel. desideraiur.
IN EPISTOLAM CATHOLIGAM
ADMONITIO.
Bcec Epittola non habetur in antiquii Athanasii Operum collectionlbut, ambigimusque an tit ea germmnum Alhanatii opu$; nonnulta quippc ttatt hic loquendi generain verU Athanasii optribut non %titata
quanquam texctntiet tete illi oblulerit ea usurpandi occatio, v. g. , ttylut item remi*tior quam Athana$ianut. In lilulo etiam qucedam occurrunt tigna : vox, , nusquam
ab Athanatio u$urpata $olet quippe ubique ille coepiscopot vocare . Nomina UemTegionum
pauciora, quam quae Epittolce Calholicm quas encyclica e<l, inuri soleant. Praterea solet Atha*a$iu$ fusiu*
et liquidius ret geslas in epittoiit $ui$ enarrare, quam hic habeantur. Quapropter inter dubia opera eam
abtegare mum ett.
%
EPISTOLA CATIIOLICA.
82
S. . A T H A N A S I I
EPISTOLA
CATHOL1CA.
- Omnibus ubique locorum (ratribus,fideisalutisque

,
" ,
ieclatoribut, epitcopisque orlhodoxis in jEqypto,
, , * ,
Syria. Cilicia, Phoenice, Arabia. Athanastus tt
(29), .
coepiscupi, in Domino salutem.
.
"
6ta '30), \
, \ , \
, \ , \ , ,
, ,
\ , \ (51)
, \
, \
, \
. \ (2) ,
, \ , \

\
, '
! , , \
\ * \
. ' \ , , \ . *!!
(53) , ,
\ ; \
\ \ ,
\
, , \ (34),
\ , ,
\
, * (55) \

, \ \
\ ^
Quotquot impietatem conspiciiis attollentem se

adversus pietaiem, vanis palam adhibitis sermocinalionibus, dolosa simulatione, dissidus itero, indecoris tumullibus, imo plagis, vulneribus, caedibus; quasi a tempeslate ad porlum confugere salutenique vobis parare debctis : neque vos iis admiscere qui iinam, veramque sanctae Trinitatis abneganl deitatem, Filium a Patre abaUenant, Spiritumque separant a Filio, neque eorum luimiUibtis
caedibusque vos sociare. lla eniin nos qui salutem
curamus noslram, nec non eorura qui nobis obtemperant, aperlam Arii impietaiem jamdiu confutavimus, ilemque eorum simulalionem qui conficlis seriuonibus simpliciores seducunl : et a lurbulenia eorum societate nos segregamus : eorumque facinora lugemus, quod nempe id agant, ut
bonum nomen blaspbemetur, atque peroplaraus ut
cum apud nos, tum apud nostros, fidei modesta?que
disciplinae lex servelur. Ad eaque ipsa sludia voe
cobortamur, quolquot ejusdemmodi inslitutum amplexi, quolquot item eodem studio nondum inflammaii estis. Annon inleltigilis ejusmodi rebus abo
leri Christiaimmuni, ac dolosa specie diabolum oppugnare Ecclesiam, eamque veluti navem demergere? Quod si nobis scribere ac super ea re corarounicare votaerilis, vestram concordiam conspirationemque, necnon mutuam oraiiomim parlicipalionem, etsi loco dissiti, laeti suscipierans. Indicamusque \obis, ctsi jamdiu grassalur lues istbsec,
apud maximam parlera populorum necnon episcopo
rum aposlolicam servarifldera.Taraetsinonnulli suot,
qui, cum vi, tum fallacibus verbis populum detinent:
plurimique episcoporum, partim metu virorora 23
in urbibus illustriorum, partim gloriaa ambitu, qu
sentiunt occultant, quae noa senliunt se eentire
(29) Bgec, \ , \ ', desunt in

Btsil. sectmdo. Basiliensis priinus, '^.
bxc, " \ , deaunl iu Ba1,2.
(30) Sic omnes mas. Inierpres vetus legerat, , verterat enim, novis prorsus vocabuti*.
(51) Jo Basil. 1 et 2 et in Anglicano deesi .
(32) In cdit. Cnmmel. deesi. El iufra ante,
, deest in Basiliensi 1
(55) Basiliensis priraus, .

(54) ln editione Commel. , lapsu graphico, quem ut noiaret Felc. posuil, Scr.
, mendose scilicel scripsit pro
, quain lectionera videntur habui&se ejus codices. Parisienses vero editores Felc. bpsum sccuti, ... , posuerunl.
(35) Sic Basil. 1 el 2 ei Angtic. Edit. vero Coav
luel., .
S. ATHANASIUS. DliBIA.
84
83
simulapt. Qui si non esscnt iis aflectibus praoccu- ; * \ , *
pati, veritalem sane paucis liisce verbis exposilam (36), - .
agnoscerent: scilicel, Deus et Dei Filius non poicst , ,
csse res a Deo facla, ncc Spirilus sanclus rebus & . ,
faclis annumcralur. Dci, non vcro crealtira, advcn- , \ ^
luni- admillimus : neqtie in servi adventum credi- (5 ^, mus, divinique Spiritus graliam admillimus : pcr , 6
quem et dii efiicimur, cl Dei teinpla reddimur. Uxc ,
cnim paucis Jicct declarata, Chrisliano cuique . , \
aperta sunt, cum accuraiam ab initioque pradicatam \ (37) verilatem conservent: in qua si n.aneainus, xlernam , \ exspectamus spcm. Fidei itaquc nostrae Symboiuin , * , \ \
st: Consubstaniialis Triniias; Deus verus ex Maria .
factus bomo :qui bisnon astipulalur, anatbema sit. , \ ,
Ilaec enim pncfert Nica?nae synodi rescriptum: Con- (58) , *
subslanlialem essePatri Filium, et Spirilum sanctum * . Palriel Filio conglorificari. Deum veruni Filium Dei ,
hicarnalum, el passuio esse, resurrexisse, in coelos (39) , . *0
ascendisse, vcnturum csse judicem vivorum et raor- .
-^
tuorum : cui gloria in saecula sceculorum. Amen.
' * \ , , \
, , , ,
\ (40). .
(58) Sic cdil. Paris. et Basil. 2. In cdit. Gommel.
(36) Sic Basil. 2, rcetius. Caneri et ediii, ^. Infra Basil. 1, . Anglic, et in reliquis mss.. deest. Paulo post, Aiiglic. \ .
.
(57) Ha?c, , usque ad, se(59) Anglicanus, .
qtiens, desideraniur in editis, scd babeiilur in Ba(40) Sic Basiliensis secundus. In caeleiis et in
siliensi primo el Anglicano.
editis deest.
ADMONITIO I N REFUTATlONE.Vf HYPOCRISIS MELETII, ETC.

it Nannii interpreiaiione titului sic habet, Refulaiio conlra hypocrisin Meletii, Eusebii et Pauli Samoaatensis; viliatum quippe eodicem Angixcanum seculm ille e*t: nimirum , lap$% eujuzdam $criptori$ primo
potilum e*/, \ , , ut legitur in iuperioribut editit : hinc aliu$ amanuensit,
itlum Samosatensem ratus e$se Paulum Jiaresiarcham, lemere inseruit, \ , ut habe*
inr in Anglicano codice. At legendum esse \ , cum ex mantitcriplis fere omnibus, tum ex recta hittoTice serie constat. Carpi enim hoc loco MeletH, Eusebii Samosatentis,
cwterorumque AntioMm coaclorum ephcoporum epistolam ad Jovianum imperatorem anno 363 tcriptam
nutli ambiguum erit eam epistolam apud Sucratem inspicienli : cujut partem hic apponere visumest:
\ >
, ,
, , ' , \ * *
^ ,
, , . Sancta. synodi Nicaeas
coactaB fidem admittimus retinemusque. Si quideni nomen consubstantiali* ibi admissum, quod insolens
quibusdam visum est, caula inlerprclatione a Palribus esl cxplicalum; iia ut significet, ex Patris subs t a n t i a Filium esse genilum, eumque subslantia Palris esse s i m i l e m : non quasi passio quaedaro in generalipne illa ineflabili inteiligalur, neque usu ouodam Graeci sermonis substanliae nomen a Patribus* usurp a l u r ; ted ad subversionem i l l i u s d i c t i , Ex non ex$taniibu$. c Hxc maxtme verba, Cailiulica $ane ut nemo
eai inficias, ad $uspeclum et pravnm sensum detorquere nequidquam eonntur scriplor itte. Quce sane cuu$a
fuil ut docli&viris Paulino tum Ecclesioe Anliochenas parlem occupanti, aut cuidam ex *equacibus eju$
ascribatur. Quod veri saiis simile est, cum cerlurn aliat tit Paulinianos ideo Meletii commumene avuUos
essc, quod eju$ $ufpeclam haberent fidem.
f
II. Quitquis lamen sil kvju$ opuicuii auclor, videtur non et$e Athanasius; siquidem hanc ille declrinam
probat in libro l)e synodif, num. 41, ubi clare innuit vocem (quam impugnat liujus opusculi editor) piqm e$te nec tamen sufficere ad Christi generatipnem exylanandam, quapropter addendam esa vocem
9
85
REF13TATI0 HYPOCRISIS MELETII.
86
, qua eum to tphtola Metetiu eU. diserU exprimatur, recte illa cum Atkanatii doctrin* conHntit.
BM mM* $tyli vtrietatem tane conspicuam; Athana$ianu$ enim planus *pertu$que, hujns vero $criplori$ tntricuti$9iMu$ e$t UM I, tnb finem potiuimum, vix $U inteliigtndm. Prctter ha-c. indignum Aihanusio orlho4oxm$ pim$qne untentias, argutiit atque cavillis impugnare, quod vnum agit tcriptor isU. Nec omiUendum,
nom rcperiri hoc opuiculum in anliquioribu$ Athanasii opemm collectionibut, abeueque Begio tX Segmtrieno codite, qui ambo omnia Athanasii opera iisdem adhibilit numerit complectuntur.*Q%are dubium $altem vaideqme iuspcclum videtur* Antiquum tamen e$$e patet, atque paulo pott mi$$am Meletib, Euubio
etihqme id Jomtnum epittolatn edilum. Quare illud in annum circiter 564 conferimus.
9
" (41) ,
.
Rcfulotio hypocritis Melttii tt Eusebii Samosatensis. adversus
Consuostantialitatem.
' , \ 84 Homo ad similitudinem Dei factus est, nec

4 tamenest horao, Deus : quod enim alicui simile ert,
, . \ , \ nequaquam illudipsiim est, cui est siraile. Ut, verbi
(42) \ , causa, simile esl regnum coelorum sagenae el se*1 ' \, menli, nec quidquaui tameahorumesl regnum ca>
\ lorum : el qui docius esl in regno coelorum, eimi , ' & lis esl bomini palrifaiiiiliae: at nequaquam pater\ , " - familias ipse esl, et alia bujusraodi multa. In cor*, \, * (43) * poribua item, lupus caoi sirailis, non canis lamei
, * , est : slagnum argento, et nequaquam argenlum
* \ , * esl: aes auro, nec tamen e&t auru.n : coccinum
(44), ' \ sanguini, sed non est sauguis : gypsus nivi, nec
, , lamennix est: et sic alia inler ee diver&a, sed ta , ' \ men gimilia conspiciunlur. Deo itaque nequaquaai
\ . similis est Filius, Deus curo sit, sed unum sunl,
- uii scripluin e&t : < Ego et Pater unum gurous >
\ , Beitatemque uoitatem interpretalur : Deilalem,
, inquam, non qualis est in iis qui dii effecli sunl,
* (45) * nimirum banc illi opponit, ut Doraini prafert elo , * - quium ; Beus enim est, noa ut homo, qui ad simi \ \ litudinem Bei factus est, Deusque nominalur siroi }} ' (46), liludine, non natura; babel quippe essenliam Dei
, \ , - simileiu effcctam, in qua simililudine profectum
. > " , admiltit : penes quain naturam, jam Filii Dei fcu \ , iuiis '% ct : c Si apparuerit, siinilesei crirous . >
9 9
Joan. x, 30.
Rom. vui, 16.
I Joan. ,2.
(41) deest in Basil. 1 et in codice emiiien- C , postrcmus

imimi cardinalis Olloboni, quem sic nolamus, babet, , anle . baec, \
Oilokon. Mox, edit. Commelin. , mendose. , desunl in edit.
Comniel. Felc. 2, ' .
Mox particula, , qua? legebaiur in cditis anle,
(43) dcest in Felc. 2. His similia vide in
, dceet in OUobon., Basiliensi primo.
secondo et Felck. 2, cl recte quidem. Angiic, \ Iract. de synodis, num. 41. Vulgaresco lemporesi*/ \ , quam lectioneiu militndines usurpat scriplor iste, ut el Albauasius.
(44) Basiliensis priinus, \ , .
perperam secutus est Nanniue, ut diximus in Monilo. Ibideiu, edili posl , babcnt, edili, \ , sod abett
, quee veiba cum desint in Oltobon., ab Ouob., Basiliens. 1, Anglic. cl Felc. 2.
(45) Sic Oltoboii. Bahilieusis 1, Anglicaii. el Fclc.
i.asilieiisi 1, 2, Anglic. el Felckm. 2, omissa suiu.
!dox iidem, . Edili, 2. Edili, .
(46) Sic oiunea mss. prseter Felc. 5. Edili, ^
.
(42) Otlobou, BasiliensU 1, Anglican. el Felc. 2, ma!e.
87
88
Ubi porro eadem ipsa est gubslanlia, ibi substantia ; (47), ; * \
proflcii, nec admittit majus, vel minus, sed , , , ,
bominis illud est; at Dominus idem gemper ipse \ .
est, nec modo ininor, modo major, ulpote Deus : ,
c Jcsus, > inquit, c heri et hodie, ipse et in sx- , , . cula *. Qui igitur itlud Filio adimit, quod sil Pa- ,
tri consubstanlialis, similemque ipsum ait, Deum , ,
illum esse negat. Similiterque, qui consubgtantiale . definil, ut subslanlia simile, is allcram ejus sub- , ,
stautiam inducit, Deoque similem factam. Non ila- . ,
que ille consequenler aii eum esse cx substantia * , , '
Patris, cum consubstantialem non eentiat; quemad- , ,
uiodum est bomo qui e i bominis substanlia gigni- (48)
ttir. Quod si Filius ei Deo non est secundum sub- , ,
stanliani, qucmadmodum bomo ex homiue, scd si- ,
raililudine quadam, ut statua bomini esl similis, et , \ (49) \ ,
ut boino Deo; palam cerle est eum qui sic sen- \ ,
liat, consubsiaiuialeni imnime scnlire : non vnlt , 0
qtiippe ille consubstautiale pro moreet usu accipi, * \ , \
de una scilicct et eadem substantia, sed ut mala \ ,
uti possit inlerpreiatione, Grsecam vocem praeler , \ . "
consueludinem osurpat , nerope, quae , \
non pro alia re apud Graecos usuvenit, quam ad , , \ 5ta
eamdem naturam declarandam. quain credendum
est esse in Patre, et Filio, et Spiritu sancto. ille, \
inquam, una consubsiamialitalem evertit, vocem- ; ' , \
que subslantioe spurie usurpat, duni eam cogitat
esse opus, non vero feliim. Ideoque vocem impas-
$ibiliter callide adjicil; non ut passionis calumniam ,
2 5 dimoveat; quis enim Deum passibileni, vel dicere ausit? sed ut factura ex Deo dicat, nec gcni- C
" (50) \ ,
tum ex Deo processisse fatcatur : quasi processio , , \
bujusmodi passioni sit obnoxia, queinadmodum di-
cere solent qui processionem ex substantia quasi ,
passionem respuunt : quam vero vocant ex sub- ,
stanlia facturam, quasi pnssione libcrani commen- \
dant. Quanquam faciura ipsa, gi humano more in- , ,
lelligatur, et motum habcai, et ex tnotu laborem : (51) \
quae sane ab opiflce Deo aliena gunt. Attamen licet ,
per hujusmodi explanationem, processionem Filii (52).
quasi generalionem impassibilem intelligant, Spi- , ' (55)
ritaro gaue a Patre et Filio alienum statuunt: , , .
quandoquideni non generationi similis ejus proceg- , (54)
sio est, ged gpirationi, nimirum ob participandi
modum, quagi scilicet eiflatu quodam ex ore pro- , \ (55)
deunle; ac recipienleni sc, sanctiiicante, quod de ^ c , , ,
Spiritu dicilur. Alqui iinpossibile esget Trinitatis
y
>
Hebr. , 8.
(47) Otlobon., . Iiiira idem, , \,

.
/48) Felc. 2, .
(49) Sic omneg inss. praeter Felc. 5, qui habet
cum ediltg, \ . Paulo posl, Auglican.
, fttax. i v , anie , deesl io Basil. 1,
Anglie. el Felc. 2.
(oO) Sugnecta leciio. Anglicanog, ,
(>) ,
, etc. Paulo post, Ollobon., .
451) Angucaniig, .
(52) Haec referuntur in concilio Floi Uino. pag,
413, qomine Athanasii.

(53) Ita legilur in concilio Florentino. Felc. porro
loco vari* lectionis, quam ex Basil. 1 ti 2, ei Anglic. notare volebal, eamdein reposuit qiuc iu edi
tis habelur, scilitet, . Quanquam videatur
eum, ' , legisse in iisdem codicibug, ut lejgil
ilem Nanoius. Ibideiu Felc. sccundus,
mendoee.
(54) Felc. 2, .
(55) , deegt in Basiliensi primo et
Fejc. secundo. Mox Ollobon., .
*
DE INCARNATIONE DEI VERBI.
90
ftorta Spiritum gtorificari, ei per processtonem ex Deo p*r Filium non *ed, siqtie rei eflecta a Deo
etael, f aiunt ipsi. Non eiiiiu res ft<ta cura faclore guo conglorifieaiur, neque tervus cum domino : neque participalio subslantia? a Deo alienae, parlieipalio Deifuerit. ln boc enim cognosciiuus,
ait Joanoes. c quia in nobts eat, ex Spiritu sancto quem dedii tobis V
I Joao. , 24.
IN EPISTOLAM DEINCARNATIONE DEI VERBl ADMONITIO.

Epitlolam de incarnatione Dei Verbi Allumatxi non ette, erudili complure* tu$pican(ur quorum opinioni
mt m*$entiamur, kaud levibui tane movemur arûmentii. Illo namque atvo scripta est, quo hceretid
dums gue in Chritto personas aperte et summa vi conlendebant, ut ferlur num. 2, quod cerie ad Athanam
mtatem nemo doctm referat, sed polius ad temporaflettoriauorum,quorum hic hcuresii confutatur. El
$mne quem locum Scnptnrce hic legimu$ n. 1, , etc, eo ipso modo legi$$el
Atkanasiui, vlane vsurpasset illum ad Fihi divinitalcm contra Arianot asserendam. Sed iis usts detnr
txtmplaribut qui habebant, , etc, ut et Vulgata hodierna, in qua $ic Ugitur:
Qood nianifestalum est in carne, elc, ubi Hlud, quod, prxctdtnUm vocem, myslerium, respicit. Si
frtort ulique modo legitset Athanasiui tam intignem locum non prcetermissurut erat homo Scripiurarum
scicmtiuimut. Demum $i Athanasii euet, Cyrillo vel synodo Ephenna laudala fuissel : apiior quippe
*d Nettortanam confulandam hwresim, quam epislola ad Epictetum, frequentissime ab iisdem iaudala.
Im k*c etm, uti dizimus, ip*a Ncslorii hceresit impugnatur, ul etiam codicis Baiiliensis $cholia$te$ ad
mMrpmem adnotavit.
t
HMQN
(56).
DE
INCARNATIONE
DEI
\ERBI.
1. ' - 1 Sacram olitn synodum dolore afflciebal inso*

, , lens illa Pauli Sainosatensis doctrina, qoa magnmn
, * \ Cbristi mysterium subvertere conabalur : jam vero
sanctaB fidei vindices aummopere conirisiat ilia.
(57) quas iisdem usa blaspheroiis, quamplurimis noxit
\ . esl: iis vero praecipue qui diminulo sunt inlellectu.
, \ , Res enim magn, et comprebensione difficiles sola
(58) \ in Dcum fide perspiciunlur : unde qui imbecilla
P **
, , - eunt inlelligentia, labuntur, nisi 26
, mancre suadeantur, et curiosas aversentur qtie. siiones. Quapropter beatus Paulus aiebat: Mat " nifcste magnum est pietalis sacramentum, Deus
, \, manifeslalus cst in came, justiflcalus est in Spi, , , rilu, apparuit angelis, praedicatus est gentibus,
creditus est in mundo, assumptus est in gloria . >
, . >
2. Qtiaiidoquidem igitur audivimus nonnullos
2. " (59)
, \ * \ vestrura turbari, nosirasqtie litteras circa commui n
fide
61
* I Tim. , 16.
(57) Anfflic, , ecd.
(56) Editi Latini adduul, eontra Paulum SamoMlnu#w, qtjje verba cum nec in niss. nec in textu deeat in editis, el in caeleris omnibus tnauuscriptis.
Grseto edko Ifgantur, aperle supposililia sunt. Nam
(58) , deest in BasM^nei.
alioquin patet eam non adverstis Samosatensem,
(5^) Basiliensis et Angl. babent, , anic, *
aed adversas harrelicos alios conscriolam esse.
OuTv.
9!
92
nemet ab apostolis inductam lldem postulare, ""VC \

scribimus paucorum es&e illam sedulo disquirere : ,. (60) fldem auiem retinere, omnium esse eorum qui Deo \,
obsequenles sunt, qui ct magnam sttidii sui laudem , \
referunl. Qui enim quae uUra vires suas sunt in- .
dagat, in periculo versatur : qui aulem traditis in-
hairet, extra periculura est. Suademus igitur vobis, . (61),
quod el nobis ipsis suademus, tit iraditam fidem \ ,
serveiis, profanaque nove cujuslibel doclrinae , verba avergemini, omnesque borlemini, ut tanti , \
mjsterii inquisilionem exhorrescaiU': et coofitean- * ,
lur, luro Dei in carne manifeslationem, sccundum traditionem apostolicam ; tum jusiitiam quam Do- , \ ,
minug babuit in Spiritu, id est, non humana mu- , , ^
taltone, sed divina puritate. Impossibile enirn est
bumanam naluram, puram el sine peccalo cxbi- '
beri, nisi Deus in carne esse credalur, qui justi- , \
llam peccati expertem in mundum induxerit, cujus parlicipes effecti, vivemus et salvi erimns. , (61*).
lllud eniin : Non est juslus in lerra qui facial bo- , \ ,
num et non peccet , > in conimune de omnibus , \ ,
hoininibue dielum esl : unde, c De eoelo venil, > , inquit, c quod immaculatam justitiam ex sc dat , \, *
Verburo. > Et liquido dicit : Nerao ascendil in , \
coelum, nisi qui descendit de coelo Filiug bomi-
nis . > Et rursum : c Si viderilis Filium bominis , > *
ascendentem ubi erat prius*. Et : c Ego sum (62) panis, qui decocto desccndi, vivus, et qtii dal vilam , \,
mundo . > Quibus suam Ipsius deitalem apcne , ,
> (63)
nos edocet, nec tamen aufert quod secundum car
nem aggumpgerat"; sed seipsum cum carne conjun- ^ ,
git: quandoquidem juxta Paulum in similittidinera , '
boioinum factus esi, et habilu invcntus est ut (64)
liomo". Homo aulem una persona et unam animal , \ .
esi, ex spirilu et canie compositum (59*): ad cu- , \ ,
ju simiUtudinem intelligendum est Cbristum unam \ *
(65) , \
e s s e personam, et non duag, ul jam incredulilag
magnitudine divinae gratiae deslitula, et in genii- , , lium gcandalum prolapsa, aperle et summa vi con- , \ lendit. Cum enim non credat possibile esse Beum .
bominem fieri, juxla. Joanntg verba initio pogita :
Yerbum caro factum esl,ideo dicit, bominem , ,
quidera euro esse ex Virgine genilutn, et ex natura , (66)
*ua nibil divtnum babere; Deum vero in hunc , \
ipsura deacetidisse. Porro qui hacc dicunl, sibi fpgi advereaproferunl, quasi Verbo contradicentes, ^ . ,
duin aiunt, Filium bominis non e coclo descen , , \ denlem, sed e lerra gurgenlem, Beum e coclo de- , *
ecendentem in se recepisse.
, (67) .
. ^ 3. Noa itaque decct divinis inba?i-ere verbig, nec
f
Eccle. VII 21.
Joan. HI 15. Joan. , 65. Mbid. 51, 55. PbHipp. , 7.
(59*) In Symbolo : Nam sicut anima rationalit et

caro untts eti /lomo, etc.
(60) , deegt in Seguer.
(61) Bagil. Anglic. et Scguer., \ . Paulo
poat, , ante , deegt in Anglic.
|6) Leg. . EDIT.
(62) Basiliensis et Anglic., .
63) Seguer., .
64) Bagiliengis, Aiiglic, Segner., '-
Joan. , 14.
. Editi, .
(65) Seguer., . Infra Gobler. et Felc. prinuis, . Mox Seguer., Anglic, Gobler. cl
Felc. 1, . Eklili el rêteri maiiusc,
roale, .
/66) Iiarass.Edili aulem, .
(67) Basiliena. et Seguer., , qus lecUo
noD gpernenda.
93
DE LNCARiNATK>NE DEl VERBI.
94
, raiiociniorum diafpuUliwiibus I H J prodefe, qua*
. "' - nobie ila manifesie praedicata gunt. Cum Haque*
povj(<$) , Samosatenais eequaeee nobis dixerint, alterum bo & , . rainem duntaxat, aherum Oernn esse, ne illos ad , miUamug. lino etsi dixermt Dcuni in homine fn , babitare, nc recipiarmig eos : inbabital cnim ft in
\ . nobis, ut gcriptum est : < Inbabitabo in illis et
(69) ' - inambulabo . > Ergo ex illorum sententia in nullo
- a nobis Cbristus differt; ila ut si bominem cum
, \ - DeoVerbo sitnul adores propier 27 inbabitaiio . ; \ nem, adora quoque sanctos propter eungi qui in
, , illis inbabital. Quomodo illud absurdum non fue . rit?Dicereau(em,hominem ante Spiritum sanctum,
, \ id est ante Deum, glorificalum fuisse, extremae est
,
impietaiis. Nos itaque Spirilu Deum et carqe bo. .
.
] , ' ininem, Dominuin noslrum esse creiiimus, etiamsi
, \ . iucreduli iili generationem ex nmliere irrideant:
?8 \ , \ - quia camis generalio illa est, non deilalig. Dici, \ , , niuft igitur Deitm unitum esse carni, el ealenus
, cx muliere effonnatum genilumque csse, ita ui sit
, (70) , unus, ut Apostolus docuil: < Misit Deus Filium
. > \ - suum faclum ex mulierc; faclum sub lege, ut eos
. qui sub lege e.rant redimeret . > Divinam quoque
, crucem irrident baud secus quam gcnliles. Nos
, * aulcm ipsam nominamus carnis gralia, quae nec a
* Deo segregata, ncc in aliam personam divisa est:
, impossibile enim egl Dominfim gloriae iiudum ho * minem esse : c Dominus, antem, virlulum ipw
(7!) , cst Rex glori ,> cum meluamus Dominum virtu , q ium dicere bominem, eamdem ac nos naturam ni - hilque majus habentem; Dominum glorias cruci * \ fixum, juxta apostolicam vocem, Deum esse con * \ filemur : ac cruce, velut tropaeo, adversus diabo . \ lum utimur : sigilluinque nostrum cst Cbrisli vir tus in saluiein. Ac cwra Cbristo crucifigi boc salu, . lare esl, plusquam lex, ct plusquam justilia legis :
, lioc mundum sanclificat. Atque ideo'in mortem
, ejus baplizamur, quia mors illius non erat pcena
"- , peccali, ncque similis eral niorti Adami; sed re .
dempiio erat a peccato el a morte pcr peccatum inducta.
4. Aperte igifur apostolorum pra?dicatio expo4. , , \ natur, ut ipsi viiltis, qua? a sanclis quoque Palnbus
\ , tradita est: de deilale quidem, quod Trinilas unica
, \ (72) D sil nalura : qua scntenlia hujus temporis synodi
xal al unam esse substantiam nposlolice scrilmnt. Ver , - bum aulem Dei, crealor cum *ii onmium, postquaii^
, ab initio hominem ad similitudincm suaro creavit,
11
11
Levit. xx?i, 12.
11
Galat. iv, 4 , 5 .
1 1
Psal. , 10.
(68) Sic S^guer., Anglic, Goblcr. etFetc. 1. Editi

cierl, . In bunc locum ad margiiuitn
Boailiens. baec leguntur,
. ltl esl : Netlorii htvretx ini*
timm dedit Samotatemit. Et sane bic ipsissima Neslorii opptignator liaereais, ut ncmo non vidct. Infra Anglic, .
(69) Angl., . lnfra Seguer.,
.
(70) . Sic legilur iq mss. omnibns,
prier Felckmanui 1, f quibuadam antiqnis Scri-
ptura exemplaribna haleri , obgervavil^

Rob. Slepbanug. Vulgala babet, (actum, el textus
6rcug vnlgarig, .
(71) . Deegt in Goblenano el
Felckm. 1, nec lecinm eel a Nannio. Paulo pogl,
, deigl in Basiliensi.
(72) . Deegl in Anglicano. Paulo poal,
Seguer., , rerie. Gobier. el
Felc. 1, . Edili el c&teri,

05
96
ad sifiiililudinem quoque suam illum rcstituil, si- , \
mile facturo operi suo, quia ex sancla et Deipara , '
Maria Virgine carnem sumpsit, ei horao faciuui et, , ,
manenatamen Oeus, ui homines, etsi bomines ma- ,
neant, deos efficerel. Unaque persona est anle in .
carnationem et post incarnationem, Deus carne in- ,
coropreben&ibilis, in carnem indivisibilis, in pas- , , eionibus carnis impassibilis, qui mortem vicit et , , \ !}
lertia die resurreiii : qui ascendit in coelum in
gloria sibi naiurali, ei non per gratiam : qui pro- ,
palam in eua deilate venturus ett, corpore sancto , >
suo, quod ex Maria surapsit, effulgens gloria inef- ^,
fabili, quemadmodum sese in niooie ex parte tan- \ ,
ium ostendit, ut doceret se et antea ei nunc euni- , \ , \
dem ipsum esse, nec in sequenli tempore Deum
factum fuisse (ul jara contendit blasphemia): se , item neque bominem esse desiisse, neque carnem . \
deposuisse. Eteniro cum Unigenilus ille incipit esse (75) \
Filiua bominis, Miin etiam angelos suos mittit, in , \, \
variabilig semper, et nullam mulatioiiem in sua ,
deitale passus, secuiidiim carnem vero, uobis cou- \
formatus, et nos sibi ipsi conformans.
(75) Felckmanni primus ei edit. Comniel., , mendose : alii omnes, . Infra,
BasM. solus, ,.
L I B R U M C O N T R A S A B E L L I A N O S MON1TUM.
2 8 Tanta ett aflimlat hujus libri uum homilia 27 Batilii contra Sabellianos, Arium et Anomoeos
nuncupata, ut aUerulrum opuiculnm ex altero txpressum fuiste propalam $it. El $ane iitdem argvmentig
in ntroque proeeditur ad hcerelicoi confulando$ eadem ipsa umrpantur ScripturcB loca, uno et ccquali
ordine potita. Neminemqu* putamus es$e quinjudicet, id artificio cujutdam Grccculi tcrtploris admittum
fuist* owi atterutrius Palrh librum verbii solum commutath alteri aunptent. Et quidem in httnc Athanatio atlributum eadere videtur suspicio : nam prmter styli dhersitatem sane compicuam, neqnaquam
memoria proditum e$t cum ttt hmreticit pugnasse Athantuium, qui cum Sabellio Patrem Filiumque unam
e$te personam, solo nomine distinctam affirmarent: tjuod lamen unum agitur in hoe opuscuto. fn Batilii
vero homilia tu Anomoeoi maxime eju$ lempori* hcereiicos vertitur aciet, licet Sabellius quoque haud
egniier impugnetur. Sed qui ex Basilio hoc opuscnlum Athanasii nomine expre$sit ad fraudem ul putarnus contegendam Anomaorum nutquam meminit. Nec quis putaverit, Batilium lanlo; rirum eloquentiat
t eruditioni*, alieni$ ut aiunt, sese pennis exornatum. Sane talis e$t homo tii ne in tuspicionem quidem
furti plagiique veniat. Bomiliam ilaque 27 genuinum Batilii etse opn$ hoc vero Athanasio ascriptnm,
tpurium arbitramur : licet jamdiu inter Atlianasiana compareat; in anliqvis cnim collectionibu$ Alhanasii
operum habetur.
y
r}c , .
De ctttrna Filii et Spiritus
sancti cum^Deo exsistcntia, et contra Sabellianos.
I . JttOaismus gentiliiali coMrarius eet, neutra

lamen retigio pia, sed nlraque extra vcritalem
consisM. Siquidera el Babylonii beliura gessere
1. , \
, *
\ \ -
17
CONTRA SABELLIANOS
, \ \ {74) - contra iEgyptios : aliique complures impii, impii

. { - adversaii sunl. ldeoque noti eoffictt impieiati obei, * stere, nisi pietatis cauea illi obsistalur. In multie
(75). \ gravibusque rebus Judaei idololatrae arguere poe& , \ - stint, ipsisqne justa de causa crimini vertont, quod
- creaiune potius qiiam creaiori serviant. Nec U (76) . *' - men eo quod imptelatem arguant, hinc pie sentire
, - agnoscentur, dum Filium Dei, per quem omnia
, , ^ facta gunt, negant : et dum eos, qui per ipsnm,
, \ * - Palrem colunt, inducta deorum inultiplmilalis insi . mulant. Quocirca ab ethnicis discessimus, ab iis , \ , - que segregati sumus, ne inipuro idolorum c4flui
* admisceremur : a Judaeorum quoque blaspbemia
\ , abscessimus, cum Dei Filium confessi suraus, at , \ - que effugimus perniciosam abnegationem Domini
, " nostri dicentis : Qui autem negaverit me coram
' ,
hominibus, negabo 6 coram Palre ineo, qtii ba
coelis e s t > Nos porro confiteniur Filium ex Pa. , tre esse, ac semper esse cum Patre : atqne illi cre\ \ , dimws qui boc ait et pollicetur : c Omnis qui conft\ (77) * c tebitur me coram honrtnibue, confliebor et ego eum
, coram Palre meo, qui in coelis est .
. >
2. Hoc exemplar cum mtaeamur, jam segregaraor
fc. , \ ' ab iis qui stib nomine Chrislianisrai cura ethnicie
, \ fteiiliunt, audentque Dei opificium, Deuui dicere el
. \ adorare. Segregamiir quoque a Judaizantibus, qui
- Cbrislianismum in Judaisnto depravant: qui cura,
, , qui ex Deo est, Deum esae negant: Deumque unum
* ^ quemadraodum Judaei praedicant : qui non eo di - \ , cvni ipsum esse solum Deum, quod *olua non ge ' nitus, et quod solus fons deitalis s i l ; scd quod FI \ \ liinn non genuerit, nec Yerbum vivens, veramque
. sapientiam produxerit. Nam Yerbum Dei tale ex>
, \ stimant, quate illud ex bumano corde procedens :
* et sapientiara Dei, qualem illam qnac iii aniraa
\ - exsistit: quapropter Deum cum Vcrbo suo 29 perso , nam unam esse dicunt, ut ei hominem cuni verbo suo
, bominem unum, nec plus quam Judaei aentiunl, qui
* (78) evangelislara non recipiunt, ab ipso statim iniiio
, \ , \ clamantem: c In principio erat Verbum, ct Ver , bum erat apud Deum, et Dcus eral Verbum
(79) , Si enini Deus Verbum in corde habel, non a se
, ; ^ revera genitum, ut Deum ex Deo; quoinodo apud
xa\ ; (80) Deum Verbum exstilerit ? et qui fieri polest ut
, \ , Yerbum Deue fuerit? Non enim verbum hominis
, \ homo est apud h o m i n e n i , cum nec vitat nec sub \ , \ sisUt, eed vWi et subsistentis cordis moiiia Unlum
{, \ (81) - sit: quod mox ut p r o n u D t i a t u r o eti, uon ampliue
Mallb. , 55.
t%
ibid. 5?..
1 1
Joau. , 4.
(74) Seguerianus, .
(75) Goblerianus el Seguerian., . BasiKens4e, . Editi vero et ca&teri manuscripii,
.
(76) Goblenanui babet , male.
(77) . Deest in Gobler. et
Fdckm. 4. Mox otnnea omnino codices babent,
, sed mHm. deesi in Baai-
liensi et Segueriano.
(78) babeiar in solis Basil. el Seeuer.
(79) Gobler. et Seguer. babcnt , pcrperam.
(80) Adroc. Beest in Segueriano.
(81) Omnes mss. habenl , pnetar
Seguer. qui mullo melius, baiwl.
99
S. ATBAflASlUS* DUBIA.
iOO
exsislit : ac licet pluriet rcpelitum, nunquam per- .

manet. De Yerbo autem Dei jamdiu propheta prae- (82) , ,
dicarat bis verbis : c In lernum, Domine, Ver- \
,
bum tuum permanet in ccelo . Qua in re ipsi
consonat evangelisla, qui Vcrbum essg Deum con- , \ (Uettir, dum illum apparuisse annuntiat, advenisse , ,
narrat, et incarnaium fuisse predicat, nec tamen
Palrera in Yerbi incarnatione eomplectitur ; ait c , , (83) ,
enim : c Yerbumcaro factum est et habitavit in \ , \
nobis : el vidlmus gloriam ejus, gloriam quasi , ,
Unigeniti a Palre, plenuni gratiae et veritatis . \ .
Uuigeniluoi Yerbura in mundo cernis nianifesla- , tutn, inter homines babilare, gloriamque illi altri- , ,
bui, quasi Unigeniti a Patre : non quasi ipsum , '
Yerbuni Pater sit, nec quasi Pater una cum Verbo , gese manifesiaverit, sicul bomo uoa cum suo ^ , \
\erbo apparet : neque potesi apparere verbum, , \
nisi is qui iilud eflalur, adsit l loquatur. Quibus- . (84) ;
nam igilur credemus ? lisne qui nobis praedicant Filium a Palre adveuisse; an iis qui Palrem una ,
cum Filio, unain personara esse dicunl ? Si enim ; ,
unica sit peraona, quomodo illa quidem imilil, , ,
baec vero mitlilur et per carnem conspicitur? Nam, ; c (85)
c Detim nemo vidil unquam; unigenitus Filius qui , ,
est in sinu Patris, ipse enarravit * , adveniens- , > ^ qne ipse saacla voce loquitur, ac seipsum conspi- , ,
ciendum prxbel, aique illo modo Palris cogiiitio- - (fct>) ? ; ^
nein indicat: Qui vidit me, vidit et Paireitt *, > c , ,
nec se ipse Palrem dicil : quomodo eniin id dice- , ,
rel, cum iiivisibilis ille sil? Sed se talcm esse qua- ;
lis est Paler : naui supcrius dixeral : c Si cogno- , \
vissetis ine, et Patrem ineura utique cognovisse- { (87),
lis *. Quibus dualilalcm personatum aperte nobis , . declarat ex deilale in nullo dissitxiili cognilam. .
Quapropier qui Filii couspectu digntis babetur, .
conspectu Patiis miniine privatur. Non eniin geni- , (88) .
tor sibi di&siinilem geneiavtt, seu lalem qualis ipse ,
esi. Si ilaque unicam rem duntaxat exislimas, cum , \ .
revera duae sint, Patrem et Filium ignoras. Quae
ergo (ibi cum ecclesiastica docirina communio su- ; , c ,
perest? Ecqua raiione Domini voces excipias : \, \ (89) ; \
c Ego,> inquil, et Pater uuum sumus" ?> ac rur- , c " , ,
fttim de Paire edisserens : c Ab lllo suni, inquil, c \ *
ei ille me roisil" : > terlio iiem : Ego rogabo, > c , > , ,
Snquil, f Patrem meuni, et alium Paraclilum da- . >
bit vobia".
3. Cum igitur de seipso dicat, Ego : > de
\ , ,
Patre vero clUe : de Spiritu eancio autem, , , \ ,
1
11
(>
Psal. cxviu, 89.

Joan. , 14.
Joan. , 29.
Joan. , 46.
u
* ibid. 18. " ioan. , 9.
ibid. 7.
" Joan. x , 50.
(82) . Deest in Basiliensi el Seguer. Mox,

86) Basil. et Seguer. babent, . Editi et
, in solo Seguer. bab^tur, quem sequiinur, caeteri, .
quia in Graeco Scriplui-ae lext, , legilur.
(87) Gobler. et Felc. i babtnt, ,
(83) ita Segu. el Gobl. Editi veroei caeteri mss., .
, .
(88) Seguer., . , , deest in Basll.,
(84) Seguerianue, .
Seguer.
(85) lu edit. Paris. el Colon. kgttur. * ante
(89) o*v . 8ic omnes mse. Edili, \ 6
, sed ciim nec iu edUione Commel. aec . Ibid. Seguer. et Baail., . ,
aKquo ma. ntc ia Scripiura leoainr, expuBCtum \ ,*> * \
tst.
.
1
CONTRA SABELLIANOS.
' > ; > nonne apertissima defectto el apostasia

, \ etvat luerit tres personas negare, ac dicere eolnm ilhim
, ' . > esse qui ait : c Non sum solus, quia qui rae misit
\ (90), \ Pater, mecum est . > Yoce quoque legali utitur,
\ * c ac per illam, se et Pairem duos esse declarat:
, , , c In lege > enim, inquit, < vestra scriptum esl, quia
, \, duorum heminum lestimonium verum est : Ego
\ , \ sutn, > inquit, c qui teslimonium perhibeo de metestimonium perhibet de ine, qui mi . , ipso : 30
; , sit ine Pater". > Elenim ecce duas personaa, el
- si dicas duas revera iion esse, dum boc affirroas,
. , noD sinis testimonium constare, quod lamen ve* , ' . \ - rum est. Eo quippe teslimonium illud confirmatur,
quod non ab uno solo, sed a duobus perhibeatur.
- > Enimvero testilicatus est Pater de coelo his verbis :
(91) , - Hic esl Filius meus dileclus *. el Filius Dei,
* - unigenitum Dei Filium se esse testalur, ct Patrem,
, , , apertc audientibus hominibus, his verbis allocu , lus est: c Confiteor tibi, Paler, Domine coeli et
. * terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et pru . dentibus, et revelasti ea parvulis. Ita, Paler : quia
. sic fuit placitum anle te. Oronia mihi iraditasunt a
(92) , Patlre uieo *\ > Sed quid ad hsec respoodent Jiidso ruin negationia admioistri: ne palam deprehen*
* dantur adversari Evangeliis Domini nostri Jeau
, Cbrisli; et nesic duae hyposlases appareant, unmn
, ; nempo Patrem, Deum, allerum vero Filiura, bo ! minem ? impieiatcml Ecquid illud diflerta Sa; mosaiensis defensiooe ? Dicant quo pacto bomo taHa de seipso loqui audeat : Qui vidit me vidit
|. c ,
; > et Palrem *? Aut cur evangeiisu ipsum ila locuv
, tum testalar : oempe quod Deum Patrem suum este
; dixertt, qnalemque sese Oeo fecerit? Non enim
[ , ' (93) est bomo Deo aequalis; sed Deiis ex Bo, sequalis
, eecundum naluram erit ei qui se generavit, ui et
, , Paulus lestaiur, ubi non de incarnatione, sed dt
(94)* , iis quas iocarnationem prseceesere verba fecil:
, . > c Qui cum in foruia Dei esset, non rapinam arbi - traUM est esse se aqualem Deo " . > Scjmus autem
' * Christum plerumque secundum htu-aanitaleai locu
, lum fuisse : at non quando dixit : c Ego etiQi qui
. lesUmoniuiii perhibeo de meipeo : et lestiaioniuB
, perhibet de me, qui misit me, Paler " . Non enta
4 * c , homo eti qui missus eat in mnndum, et ait: t
6 , Patre exivi et venio : > qui ilem d i c i l : Sit
(95) , ' enun Deus dilexit muuduro, iit Filium SUUHI imi * > * t genitum daret : ul oauds qoi credil in enm. wm
qui etiam di, & > (95*) , pereat, 9ed habeal ?ium aeterMn
. > '' c i l : Deseendide celo, noo ut faciam volonia
e t
1 1
11
* Joan. V I I I , 16. * ibid. 17, 18. " Mallh. , 17; , 5. * Mattb. x i ' t 5 - 7 .
xiv, 9.
Philipp. i i , 6. ** Joan. V I I I , 18. " Joan. xvi, 28. " Joan. m , 16.
t
loan.
(90) Basiliensis. . Infra, , Grajco Scnpiune texiu, el in Scgueriano

kfilur. at in caeter. codd. et edil. non babeiur.
(91) Seguer., .
Basil., . Editi vero et caeieri, .
Iif Seguer., recte. Editi vero, b i h i omnet* manuscripti,
; .
(93) Goblerianns et Felckinan. 1, , *
, omissis mediis.
(94) Basil. et Seguer., , ,
.
(95) Segtrer. babet, ' .
(95*) Sic Basilieus. Seguer. et Graecns Scriplirr
103
S ATHANASlUS. DUBIA.
104
lem meam, sed voluntatem ejus qui misil me

,
Sed si vis eum audire loquentcm bumaniius, et , \
congruenier ad carnalem forinam, quae apparuit, ,
ei ad httmauUatem, quam auditores ejus nudam et c (96; \ ,
solam in eo exislimabant, audiverba ejus : Si ego ,
testunonium perbibeo de raeipso, testimonium
meum non est verum. * Quod scilicet neque fide ,
dignus sit, neque talis existimelur bomo, qui de se- , , \
ipso teslimonium ferat: cum autem dicil : c Etsi . ", \ ,
ego testinionium perbibeo de meipso, verum est \ \ ,
testiroonium meura, quia scio unde veni et quo /* fado . Quando Patrein el seee ltumerane, duos \ ; ,
esee dicit gloriae ause testes, nequaquam buuiafia , , .
loqutlur, sed gupra omnem humanara dignitalero : \ ; ,
ecquid dico humanam? supra angelicam, supra ; * , principatus, supra poteslates, eupra dominationes. , ,
Qua enim ratione bomo Oeo annumerari possit? , \ (97) quae inter eos affinitas, quae comimmio? Sed cum
.
dicit : Conflleor tibi, Pater, Bomine coeli el terrae
> horoo esse tibi videtur, recte quidem ;
deita* enira illa quae in mundum advenit, humanitalem sibi adjunctam babet.
f
Sf
4. Sed ne ob carnis veiawen Beum ignores,

4.
qui gtatim de seipso subjungit: c Nemo novit Filium, , , *
aisi Pater : iieque Patrem quis novit nisi Filius, et c ,
cui voluerit Filius revelare. Venite ad me, omnes qui , \
laboralis et oneraii eslis, et ego reficiam voe. Tollile . ,
31 jugunn ineum super vos, ei discile a me, quia \ , .
tniiis sum et bumilis corde : et invenietis requiera ' (98), ' ,
anfmabus vestris, jugum enim meum suave est, et , * onue meum leve . Caluroniam iuam exclusit Oo- *
Biinus : cwn se ipse in humana quoque forma C , \ . *4Deom declaral, a Patre eolo cognosci, Palremque * cognoscere : qui iis quos dignalur, sui et Patris \
cognitionem revelat: nosque vocat ad ee, requiem (99), \
apud se promiuit, el ut jugum ejus porterous bor- , \
taiur. Hc cum ait, divinitatem detegit: eximiam \ ,
euani majeslalem, parva forma occullatam expli- ,
cat: poiefitatem quae supra coslos est terreno cor- , *pore velatam oslendit. Sed quid opus me sexcen- . ,
tas Bomini noslri Jesu Christi vocee, quas secnn*
dum divinitatera prolulit, recenaere ? quibus jure , 61 merilo exploditur nova Samosalensie sententia, .
qoa Salvalorein mcrum bominem dicil: una autem
txtorbanlur in&anae illoruin nugse, qui eum imilan- ; *
tur. Age, pauca teslimonia referamue: quisnam est >qui haec dicil: c Non omnie qui dioit mibi, Bomi- , ,
ne, Doroine, intrabit in regnum c-elorum"? > Non \ ,
bominis verbum illud, sed Dei, oslendenlis germa- , ' ,
saro euarn ex Patre generationem, atque ideo Do- * (i), mtni Ululuui non recueanlis. Oominu* enim esl,
, , e i Bomino geaitus, ut a Moyse dictura est : ; > (2) ^,
17
Joan. , 58.
Joan. , 51. Joan. , 14.
Matlh. , 25.
Matth. x, 27-30.
Mattb.
, 21.
texttii. Edili vero, el quidam maiiuscripli,

.
(96) Seguer. et Graecue Scripturx textus, .
(97) lla Seguer. In edilis, , deesl.
(98) " rdr . Hac deiunlin edilis ct in quibusdam maiiusrriptU, sed
babeiilur in Basil. et Segueriano.
%
(99) Seguer. solus habel, .

(!) In editis et in quibuadam mss. deest .
Seguer. Gobler. et Felc. 1, legiiur.
(2) editis ct in reliquis mss. legitnr, dtv , aed cum deait in Sqguer. et a l i o qiti superelDucre videalur, expucctum t*L
405
CONTRA SABELLIANOS.
106
octxyuvtoc , \ Pluit Dominus sulptiur et ignem a Domino'*. ,
\ Et alibi aposiolis Salvalor a i i : c Vos vocalis m%
.
Magisler, et Dominus : et beue dicitis : sum ei, \ * c enim
> Ac rursum se domus palernae Dominum
, (5). \ declarat, ulpotc unigenitum Filiura : Si Bomi \ * num domus Bcelzebul vocaverunt, quanto magii
\ , \ * \ domesticos ejus .Uaque quod Deus quidem, uni * \ , versorum Bominus sii Jcsus Christus, quippe qui
, * x Deo genitus sit, propalain cuivls est. Cum verf
^ , ait : f Non oninis qui dicit mibi, Bomine, Domine,
. > inlrabit in regnum coelorum ; haec subjungit,
() , quibus Palrem nobis manifeste declarat: c Sed
, , qui facit volttntalem Patris mei, qui ccelis
, , , est . >
, \ (5) * *
, . >
ki
5. * , 5. Habes igitur Filium, habes Patrem. Ne time

* , ' - dualilalem, nulla quippe naturse dislinctio : nec qui
* duo dicil, genitum a gignenle abalienavit. Neque
(6) obaliam corum insaniam, qui negantunam esseduo , \ rum deitalem, ideo duosdicere vilandum est.Unus
. , * \ est Beus, quia ct Paler untis est : Beus quoque Fi. , * lius et idenlitaiem habet ad Palrem, utpote Filius,
, * cura tamen fpse Pater non sit, sed natura Palri sit
, (7) conjunclas : duo quidem numero, unica verosub* , . slaniia perfecta : duo, nec ex duabus parlibus. Per , , fectus Filius a perfeclo Paire prodit: exsistens ab
, ($ , exsislente : figura paternae substantiae; non Yer, \ , bum subsisteniia carens : sed vivens poieslas, qu
, * * vitse auctor est cunctis bominibus : nqn qualis ho (8) , * minis poteslas, propter quam homo polens est :
, C neque enim poteslas bominis, proles aut filius ejus
, , est. Dci vero Filius, polesias ejus cst; iia ut Pau r
, . perfecte poiens sit, quia Pater esl potcslatis .* Fi, ' , * lius vero perfecla potenlia sit, quia proles ejus.
, ' * \ (9) * Sapientia quoque Palris est Filius, sed non qualis
, sapienlia hoiuinis, per quam homo sapiens est; sed.
, . ' . a sapienle bsec sapicntia est: de quo dicitur: c Soli
, \ ; , eapienti Beo, per lesum Chrisitim, cui gloria in sa>
. , , cula, amen . > Vcrum, aiunt, non genuit Paler.
* , \ - Quomodo igitur et cujusnam Pater fuerit ? Siit au. \ , , - tam genuit, ergo qui est, is est qui genllas eet. At
; * ego, dicet, generationem coniiteor : gignilur enlm
; verbum, quando enuntiatur et cognoscitur. Ac quo, , - ties, dic mihi, id ipsum generabitur? 32
mulla
', , \ , dices Bei Verba, diversis temporibus genita ? an
; * , ^ modo silentem Deom comminisceris, modo loquen
, ; O , lem, ac transeuntem a silentio ad loquelam, idquo
, (10) apcrtis labiis, aut comrooto corde? Non est bomo,
u
Geoes. xix, 24.

xvi 27.
Joan. X I I I , 13. " Malih. x , 25. * Matth. vn, 21.
ibid. 22.
" Rom.
(3) Gobler. et Fclc. , .

Mox, in Seguer. Unluin, post, , legitur,
.
() SicSeguer.,Gobler. elFelc. . Editivero,
xol . omnes mss., . Editi
vero omnes, . Panlo post, editi,
. Seguer., rectius, .
(5) iegitur in Gobl., Felc. , el Seg.; deeit
P I T B O L . GR. X X V I I F .
in editis.
|6) BasiHensis, .
7) sic Basiliensis, Gobleritnus, Seguor.; in odilis
ct caeteris inss. .
(8) deesl in Basilieirsi.
(9) 1ta Seguer. Edili vero, .
(10) , omnes inss. Editi vero, .
S. ATHANASLUS. DUBIA.
108
tt>7
Deus: exislimasti, iniqu^, quod Deus erit tibi simi- , * *
. \ lis ? Licet oculos Dei audieris, homo, licet alia
corporis membra, ne carnaliter illud iiUelligas : \
sed per corporalium similitudinem, incorporeum , ,
intellige.Etenim tibi dictum esl: Spirilus est Deus; , \ \ \,
sic et Verbum illnd, non humanum est, nec quale , .
tuum : Deus enim esl, licet id tibi minimc videatur : necduo Dii sunt, sicut nec duo Paires: neque
diversae substanliae esl genitus a generanle.
6. , .
6. Qui enim duo principia inducil, is duos Deos
praedicat. Ha3C est Marcionis impietas, qui Deum ,
justum proprii Chrisli Patrem, et allerum Deum , \
bonura proprii Cbrisli Palrem affirmat. Rursus qui . ,
Deum non factum, alium vero Deum factura dicit, (11) , \ ,
duos et ipse Deos admillit, propter subslanlis dif- , ferentiam , quara blasplieraando inlroducit. Ubi . " ,
vero unicum est principium, ac unica ejus proles, , \ \
ibi absolulissima ac naluralis imago, quia ex illo , \
genita esl : ibi el unus Deus; ita ut perfecta in , \
Palre deitas inielligalur, perfecta quoque in Filio . \ \
patcrna deitas exsistat. G&lerum quia ex parvo hoc , cxemplo (quod divina Scriptura protulit, cum imagiuem Bei invisibilis Chrisium nuncupat) compre- ,
bendere vales quod dictum est; hic iterum dissimi-
liludinem quae in exemplo est fugiamus, iiempe , (12) \
quod Bei imago, arte facta et alterius substantiae , \ .
sit : genitam aulem et consubstantialem eam esse " (15)
confiteamur. Atlamen qui regis imaginem videt, , , ,
regem videt; et ait: Ecce, bic rex est, nec duos , rcges constituit, neque partem regis iraaginem di- g , .
cit, nec imaginis rcgem. Sic igitur unus est Beus , \ \
Paler, et unadmnitasPatrisetFilii. At, ut tudicis, . ,
tuius erit, compositus ex duabus partibus iroper- . feciis. Sed ad banc impietatcm aures occludere, et , \ (14)
animam abluere convenit : qui enim hsec commi- niscitur, nec Filium nec Palrern confitetar: nam ne- ,
que Pater neque Filius imperfectus mlelligi potest. .
7. Atqui dictum est, aU : c Qiria go in Patre, el
Pater in me est : non est autem Pater Verbum
in corde Filii: ergo nec Filius est Verbum in corde
Patris; eed est Verbum vivens avivente Palre Beo,
quod seterna generatione editum est, et absque
nitio Patri coexsislit: ila ut Pater nunquam solus
cogiiandns sit. Semper enim Trinilas est Trinitas,
ec uuqoam additamenlum diviniiatis accipit. ^
Keque Filius cum prius non esset cum Patre, in
poaterura ei 4'idiiur; neque Filio Spirilus aanctug
accedit. Quae enirn a quodam principio facta sunt,
et opificia sant, et subdita, et Trinitati nullo modo
annumerantur. Nam, t eunles, > inquit, c docete
ompes gentee, baptizantes eos in nomine Patris, et
Filii, et Spiritus g a n c t i Nullum autom prioci48
Joan. xiv, 10.
7. '' , " \,
\
(15)
,
, ,
\
. \\ , \
. '
\ ,
. (16) \ \ ,
c ,
\, ,
, \ ,
. > , -
* Mattb. xviif, 19.
(11) Seguer. Gobler. el Felc. , , male.

Priores duo ibid. oinittunt . Basil. ibid
.
(12) Forte, .
(15) Segwriamis, ' .

(14) Kaideest in omnibus mss.
(15) Sic Seguerian.. deeei in edilis.
'(16) Sic Basil., Gobler., Seg. Inedilis, .
19
CONTRA SABELUANOS.
110
*, * & (17) paium,nequepoleslalem.nequevirlutGinannumera^
, \ vit, quod inipossibile sil aeterna non aeternis annu . merari: vel quae cuin deilateiiibil commune habent,
; cum deilale ordinari. Quomodo igilur in genitore
; , genilus : aut rursus genilor in genilo? qua ralione
; " \ hic in illo, ille in isto? Quia el bic talis est qualis
, . , ille.et ille qualis bic. Alque ita fit ut duo illa unura
(18), , sint; eo quod neque diQcraut, neque separenlur,
* \ neque sub alia specie, aut sub alia iigura Filius in*
, ' , \ . \ lelligatur : sed Deus sit, quemadmodum el Pater.
*\ c \ , lium eniai illo diceme : c Ego ot Paler unum su , c " , mus , > indignarentur Judasi, 33
dicerenl :
, . - Quia tu bomo cum sis, facis teipsum Deum , >
(19) ' , respondit Salvator, quod illi dixerant confirmans,
* quasi nihil aliud ipse declarasset,dum dixit: < E?o
c \ , \ el Paler unum sumus ; quam se quoque Deum
, esse, cura Filius Dei sit : Si iltos dixil deos, ad
, \ - quos sermo Dei factus est, ct non polesl solvi Scri , \ ptura: quem Pater sanclifieavil, et misit in mun , , " , duin, TOS dicilis, quia blaspbemas : quia dixi, Fi ; lius Bei sum? Si non facio opcra Patris mci, nolite
, - , / - credere mibi: si aulem facio, et si mibi nolueritis
(20) , ' - credere, operibus credile : ut sciatis, et cognosca, \ , , \ lis, quia ego in Palre, et Paier in me
> Igitur in
. , Patre Filium esse, el Patreiu in Filio, boc nibil
, aliud est, quam eum qtii cx Deo geuilus est Dei
, (21) - Filium esse : ac Deum secundum naturam, ut est
, , Pater, alque in seipso paternam formam exhibere,
, , \ ipsumque muluo in paterna substantia exhiberi.
\ .
8. , , \ ^ 8. Unus igitur, ct unus, el dualitas non divisa
, , esl natura sua, cum nullo indigeat ad suam integri , , laiem. Untversa quidera pleniludo divinilatis est
, . (22) Paler, quatenus Paler. Universa item pleniludo
* , - divinitatisestFilius.quatenusFilius. Quandoqaidem
. \ - per utrumque una forma intelligilur, quae inlegre
" , \, c ia utroque exbibetur. Nemo viiara neget quae in
, . \ mundo apparuit: c Quae erat, > inquit, apud Pa , . trem, et apparuit. nobis . Eiiam aniequam appa , rerel id ipsum visa esl esse, quod cum apparuit.
. - JNara ab aeterno genitits est, el cum proprio Patre
* ' , exsislit. Nemo tria esse negans, unilateiu se inve , nire posse existimet : sed in Trinitale unum cogi\ (25) \ , * lel, cum fidei summam, tarn in baplismale habeat,
, quam in tribus signaculis sanctis, per quae in salu * c , , B iem regeneralus est, inemor Apostoli dicent&s :
, ' * Unus Beus Paier, ex quo orania : et unus Domi> Memor
* nus Jesus Chrislus, per quem omnia
silquoque
Patris
dicentis:Ex
utero
ante
luciferum
, > ,
\, genui le " : > item Filii qui testalur se fuUse
, > , ante mundum apud Pairem, glohamque divinitaiis
w
a c
48
%T
ioan. , 50.
Ibid. 55.
ibid. 564.
I Joan. , 2.
(17) Goblerian. et Felc. , .

(18) Goblerian. el Felc. , .
(19) Sie Seauer. Al in edilis omissum , item illod , quae tamen ex contexta csse videntur. Goomeliniam nibil annoiant.
(20) Segaer., Gobler. elFelc.i, . Ediii, . baec, \ , habenlur in Gobler.
4,1
I Cor. vin, 6.
" Psal. cix, 5.
Felc. i , Seguer., sed desunl in edilie et in quibusdam manuscriplis.

(21) Seguerianus, .
(22) Sic Basil. et Seguer. Editi, .
(25$ deesl in editis, sed babetur in Basiliensi.
Mox Basil., Seguerianus, ;
.
S. ATHANASlUS. DUBIA.
: i
111
habuisse : nam, < Glorifica me, inquil, Pater, , fj ,

apud temetipsura, gloria quam habui, anlequam mun- , >
dus esset, apud te . > Gloriam quidem quaesecun- , (21)
dum honiinem est poslulat, eam vero quaj secun- . /
dum Deum est, ante muridi creationen? se habuisse . , \
tesialur. Habuit autem gloriam cum esset et cxsiste-
ret : neque enim, qui non est, polest glorificari. * , \, Quod si erai, ergo genitus fueral: non enim (ilius , \
esl, qui non sit genitus. Sed si genilus est, aiunt, , \ .
extra genitorcm exsistit, et ab eo divisus est : alqui , oporlet indivisum a Deo esse Verbum quod in Deo , \
exsisiit, et extra Deum non apparet. Quo enim in , ;
loco extra eum apparuerit, cum Deus omnia impleat, ut scripluni cst Ccelum et terram ego impleo, dicil Dominus ? >
9. Hujusmodi commentis, Filii generationem, 9.
aeternamque cjus a Patre proccssionem, ejusque ,
cuiii Patre exsistenliam de medio tollere conantur : , \ , \
illam quoque sententiam evertere satagunt, nempe * ,
Patrem perfecte secundum se subsistere, ac Filium \ ' . ,
quoque secundum ee perfecte subsisiere. Discant , & , igilur, se non intelligere, neque quse loquuntur, , , \
ueque de quibus aflirmant , dum Deum loco cir- , cumscribunt: Filiuraque rursus alio in loco iinagi- , , ,
nantur, ac divisos illos esse, alium bic, alium illic, (25) \ '
existimant : siquidem Filium apud se et exlra Pa- .
irem genilum fuissc, et apparuisse confileantur. ; > .
< Quis locus requietionis nieae ? > ait Dominus per \
Prophctam . Coelum et coclum coeli, non suffi- , cient tibi, > ait Salomon ad Deum " . Magno hoc >,
argumento bomines edocel Deus : nullum locum C , , > \(26).
e
ecit
sui capacem esse. Mauus mea, inquit, 34 ^
c , ;
baec omnia . Non igilur opera opificein conti- , \ ,
nent, qui et ante illa erat, ipsisque exsislentiain , \ praebet, ac ipsa opiiicis poiestate illa slabilil. Qua- . (27)
propter ait Paulus : t Ex quo omnia, et per quem , \ * , \
mnia, el in quo omnia
> et rorsum : c In ipso \ * , \
enim vivimus, et movemur, et sumus .
, .
10. Aufer crgo mibi iiiud, in loco stium esse,
10. ) ,
cura de Deo, de Verbo, et de Spiritu sancio cogi- , \ , \ *
tavcris : aufer locales separationes, et ne suspice- , \
ris alibi Patrem esse, alibique Filium emiltere, cum , (28)
giguit illum. Hujusmodi enim mendaces, imo polius . ,
impiae ratioctnaiiones, libi circa Filii substantiam \ \,
oflendiculo sunt. Una curti Filio autem, Spiritum .
quoque sanctum abnegas : dum a solo Palre om- D \ , (29) *
nia praeoccupata existimas. Ne q u a 3 r a l i s loci magni- .
ludinem tantara, ut quae possit Dei magnitudinem ,
capcre. enim immeusuin in menso est : ecd ,
palmo quidem suo coelum melilur, ut per compa- ,
raiionemprophetaexplicat: manu aulem sua aquam

3
n s
e e
Joan. xvii, 5. Jerem. xxin, 24. I Tim.

lsa. LXVI, 2. I Cor. vin, 6. Act. xvn, 28.
(24) Seguer., . Paulo posl idem, .

Infra ipse, , pro, .
(25) Scgueriamis, .
(26) Sic Segtiertan. Ediii ,.
(27) Basil. el Scgucr.
.
, 7.
" Ua. L X V I ,
I.
"
Reg.
v m , 27.
(28) Edit. Comiuel, Basil. et Seg. , caeleri,

.
(29) Seguer., , recle; alii cum ediii, inm
manuscriplj, . Mox edili et quidani manustTipti, . Basiliensis, .
Stg. rectius, . Slatim Scg., ,
el post pauca, Basiliensis, , non male.
CONTRA SABELLIANOS.
11*
\, . mensus esl, ac loiam terram pugillo ". Quod si ea (50) , dein raiioneroinimasunl omnia, ut prophelae para , \ l>ola satis indicat; quiraodicae,ac minima? creatu ; - rarum universitati, Deum commetiri oportere puta*
^ bkur ? Noo enim eo Deus omnia implevit, quod ad
* , onnium spatia extendalur, nam illud corporisoluui
\ * compelit : ut si quis aerem, eximpH causa, dicai
lolum implere apatium, quod ccelum inter el terram
, , , . intercedit; sed quasi vis quaedam omnia conlinel:
\ \ (31) , \ \ vis enim incorporea, invisibilis est, non circumdat,
\ nec circumdatur. ldipsum autem et de Filio, et da
, \ Spiritu sancto dicendum : per Filium enim, el in
\ \ (32) Spirilu sancio, Deusomnia et eondidil, et continen*
, , conservat. Impium igitur quaerere, aul cogilare, ubi . nam Deus sit: aut quemnam loeumtobtineal Verbum:
(35) , aut quam babilalionem Spiritus sanclus sortitus sit.
\ , Quod ei quis ideo Filium nec esse, nec genituro
, * fuisse affirmet, quod locus pro ejus subslaulia neu
* \ . excogilari, nec inveniri possit, is nec Pairem qui * . dem unquam exstitisee, nec ipsum Deum esse, dixe" , r i t : quandoquidem nec qaisquam locus Dei capax
* invenilur. Dixit insipiens in corde suo Non esi
, Deus . > Insipientes revera illi sunt, qui vani
(54) - coiumentis sese decipiunt: stolidi ac prorsus insani
sunt, qui incorporeum oculo percipi, ac loco cir.
umscribi voluut.
I I .
11. Demus igitur illis pusiHas aliquot imaginea,
, ex incorporeie saepe occurrentibus, ac de quibim, * , \ \ - dam menlionem faciamus, qu apud nos habeantur.
, - Q et in rerum nalura compareant: si quo modo earum
, opera emersi, incorporeum esse Patrera, et FiUum,
, * - et Spirilum sanctum, intelligcre valeant; nec ullra
, eorum loca comminiscanlur, vel locales divisiones
(55) . \ in Trinitate excogitent. lncorporalis et spirilualis
, (56) cum sit lex, in legis periti menie exaisut: ibi quo , que sunt propbetavEvangelia et aposioli : dictuni
- \ \ qaippe est de legalibus et propbeticis verbis : Ha c \ bent Moyscn et propheias . > Et Salvator eum
* \ \ qui nova et vetera verba in mente sua coniinct,
\ \ - similem dicit bomini patrifaroilias qui pro , fert de tbesauro suo, nova et velera. Suscepit
\ . quoque Moysis inlellectus, eum sapientiam om , \ - nem JEgyptiacam, lum eam quae &ibi a Deo
. , - data fuerat. Et Oaniel suscepta omni Chaldaeorum
loiwv (57), wpientia varia tamen divinae sapienliae sensa per( , cipiebat, ui per Ezecbielem indicat Deus : c Nun * c ; quid 35 sapientior es tu Daniele ? omne secrelum
. - non oslensum est tibi \ Innumerabilis quoqne
|4*{38) , fuil Salomonis sapienlia, et lauludo cordia eju
1
e i
Ua. XL, 12. Psal. xin, 1.
Luc. xvi, 29.
Ezecb. xxvui, 3,
(30) Seg. solus, . Mox, Gobler., Felc. i ,
(35) Seg. solus, , alii vero orones,
Seg. ut in lextu. Edili et quidam mss. - .
, miiius
(36) Editi, , mendose. Seg., ,
fecie.
(51) deest in editis; ex Seguer. reslilui(57) In editiene Gommel. deest, .
mnu
edilione Paris. ejus loco legitur . Al
(32) Sic Seguer., Gobl. Felc. ; iu ediiis, , omnes mss. habenl.
prrperam.
(58) In editis et quibusdam mss., \ .
(35) Seguerianug, .
BasiJ., Gobler., Seguer-, ., recte. Mox post
(5i) deeral in editis ei in qui- , Seguer. addit .
busdam ms*., scdexBasiL reslitulum est.
S. ATHANASIUS. BUBIA.
115
llf
sictit arena, quae est juxta mate". Dum hancigitur , .

lantam sapientiarum multitudinem in una menle (59) \ ,
conspiciunt, in loco lamen illas non esse animad- .
vertant. Quis enim homo tantae magnitudinis fue- ,
rit, ut sit idoneusad tot sapientias excipiendas, si ,
divisis in locis singulas speculaliones habuerit? ; "
Cum igitur spirittialia quae hic sunt, plurima licet ,
sint , plurimis lamen locis non indigeant, sed in \ (40) >
unaeodemque inlellectu versentur; intelligamus ea , \ *
quce supra nos, ac secundura se incorporea sunt, , \ \
Patrem nempe, Filium, et Spirilum sanctum, nec ,
locis indigere, nec locis eeparari; nec quis ideo ,
opinari audeat Patrem, aut Filium, aut Spiritum ,
sanctum non exsislere, quod singulis locus deOniri 6 \
'
et asorjbi nequeatt Sed Pater quidem qui perfeclam
essentiam omnique defectu carentem babet, radix , \
fons est Filii ac Spiritus sancti: est autem Fi- , ^
lius in plena divinitate, Verbum vivens, ac proles \ \
Palris quae nullo indiget. Plenus quoque est Spiri- , , '
tus sauctus Filio, non pars allerius, sed in seipso ' . > , *
integer. Aique ita Trinitas, qu* revera exsistil, . ,
coHjimcta est absque ulla intercapedine. Nibil enim \
est quod disterminet, una simul exsistit ab seterno; . \ ,
nollum enim aevum inlercedit. Formam autem unam ,
eamdemqae ipsa praefert, oum Pater quidem ia Fi- \ \ ',
lio conspicialur, Filius vero in Spiritu sancto et , , &
iDlclligaiur, el hominem sui participem habeat. , (41 >
c Nos enim , inquit, omnes revelata facie gloriaiu ,
Domini spcculantes, in eamdem imaginem transfor- ,
mamur a gloria in gloriam, tanquam a Bomini
spiritu .
12. Ne igitur quasi in corpore tria membra indi12. visa imaginemur. Impia enim est ba3c cogitalio, . ,
alienaque ab incorporeis perfectis. Iodivisam ad- . '
luiltamus cocxsisientiam eorum, qui in se mutuo, (42) , \
absque ulla distantia coexsistitnt: et cum tres re- , ,
vera subsistant, unam formam inlelligamus, quae a (43) , , \
Palrequidem incipit/mFilio resplendel, eiperSpi- . \
ritum sanclum manifeslatur. Quapropter qui Spiri- ,
lum ferunt, Christum quoque ferunt: nam, c Si , c ,
quis, inquit, Spiritum Chrisli non babet, hic non . ,
est ejus. Si autem Christus in vobis esl: corpus , \ .
quidem mortuum est propler peccatum , > etc. , ,
El Joannes : Ex hoc cognoscimus, quoniam in , . D o b i s est, ex Spiritu quem dedit n o b i s
. > Et ,
Paulus quidem corpora noslra templum Spiritus .
igancli nominat, Chrislum auiem in nobis esse di- , ,
c i t : Cbristo autem babiiante in inleriore nostro c , , ,
homine, ut scriptum esl, Deus est qui jn nobis in- ,
babitat : nam, c Ncscilis, inquil, quia templum . >
Dei cstis, et Spiritus Dei babitat in vobis
> , \
ilaque divinilalem indivisibilem esse, ex divinis , $ (44)
(
e t
6 7
6 >
III Reg. , 29 II Cor, , 18, Roro. vni, 9,10.

(59) In editis perperam legitur , cum sit
Jegendutn , uti Seguer. babet.
(40) Seguerianus .
(41) Editi, , eed deest in omnibus mss.
et in Grseco Scriptune tcxiu.
(42) Editi, , sed Basilicnsis, Goblerian.
! Joan. , 13. I Cor. u i , 16.
Segu., , miilto melius.

(43) Edili, , mendose. Seguer., .
(44) Editi et quidani manuscripU habent ,
Seguer., , ullimum pra?ienmii6.
CONTRA SABELLIANOS.
117
. xal verbis rcligiose discito , ac in tribos unatn for, -' mam intelligas, neque tamen unam ex tribus rem
\ * c componas. Indivisibiles autem esse personas etiam
, \ in opcralione, ex Apostolo, bis verbis haec mysteria
\, \ * docenie, audire licet: c Divisionet vero graliamm
(45) , sunl, idem autem Spirilus: et divisiones ministra . \ * tionum stmt, idem autem Dominus : et divisiones
t , operaiionum sunt, idem vero Deas, qui operatur
, . " omnia in omnibus . Ac postquam gralias recen (46) suit, subdit: < Haec aolem omnia operatur unua
, , alque idem Spiritue, dividens singulis prour vult . >
Gum aulem omnia aganlur a Deo por Cbrislum in
, .
Spirilu eancto, indivisam video operalionem Patris,
et Filii, et Spiritus saucti.
36 *5. Nec lamen ideo m unum illa verba com3. '' ,
9C , \ , pHco, ex qno et per quem, el tn quo, ut Trinita (47) , lem nitar unitatem cfficere : neque bominem ex trt , , , \ , bus compositum intelligeus, spiritu nempe, anima,
, \ ot corpore; sic et Deum existiioo, ut illi facere au . (48) denl: neque impiae ejusmodi opinionis causa, in , divisibilitatem propono. Nec si quis dixerit, inUr \ , num verbum , aut verbum voce pronunliatum, a
. , cogitante el loquente inseparabileeese, ita quoque
\ , ' conlinuo de Patrie Filio et Splritu intelligendum.
\ . Nam composiii partes, et ejus, qui movetur, molua,
\ cum natura nou composita ac immulabili nihil
, ; commune babent. Etenim quomodo Pater, partem
; suam, aut motura suum miltil in roundum, dum
; Filium mittit? aut itidem dum Spiritum sanctum
, xa\ (49) - Q Filius emittit munduiu ? An Filius a Palre mis , \ sus Don est? Hoc ille ubique teslalur, ac SpiriUim
. '' se missurum pollicetur, iliumque juxia promissio \ , , nem revera miltit. At qui Trinitalcm uoiutem effi. \ ciunt, missionem, ut et generationem, adulterare
(50), , nituntur. Filium enim inira Patrem exsislenlem,
\ , id esi, ipsura unum el solum Deum sanctiikaiioflem
, . \ - hominjs operari aiunt: atque eum qui Ua wissue
, \, , , est bominem, et non Deum de Dca fuisse. Quomodo
, ; " enim, aiunt, missum fuerit Yerbum, cum nec divi , ; - sum, nec separatum sit ab eo cuju& est Verbum?
(51)" c *0 , \ Quod quidem Verbi incarnatio pradicata &it quis
uegarit, evangelista liquido elainante: < Verbum
, , (52); caro factum cst ; > cum el ipse Salvaior e coalo
- se descendisse non semel, sed el pluries clamando
, - D affirmaverit ? Et quidem quod non solum bomo sit
. *' , Dominus nosler Jesus Gbrislus, apostolus Paulus ad
, \ (55) , Galalas, confirmat: sed elsi bomo sit nobis cognominis, secuadus bomo : al non qualis ilie primus
, .
terrenus, nam ille quidera est aaima vivens, hic
vero Spiritu viviflcans.
T0
Tl
' I Cor. , 4-6.
T t
ibid. 11. " Joan. , 14.
(45) Sic Basiliensis, Seguer. elGnecus Scriptura

lcuus. Edtli, . Paulo post, Segacrianus,
Goblerianus et Felc. , \ .
(46) Goblerianus et Felc. , .
(47) Basil., Goblcr., Scguer., . Edili, .
(48) Seguerianus, .
(49) Editi, . Segucrian., ,
(50) Seguerianus, .
(51) Basilieoais, Segueiian., .
(52) Sic Seguerian. At Gobterian.,
, omissis interposilis. Editi,
. .
?53) Gobl. et Felc. , . Ibid. Seguer.
Gobler. et Felc. , . Mox in iisdem, ^
posl , deesu
149
!2ft
14. H*c enim sttnt divina et aposlolica verba, et 14.

dogmata : quin ei ipsa opera deitali teslioionium \ , \
perhibent, quae cum potestate coelesti fiunt: ut cum , iraperat elementis, ventos increpat, virtute sua , ,
oulila corpora reslaurat, ac voluniate morbos sa- , \ , \
aat, suamque poieslaiem profitetur, nec earn oc- , , \
cullat: ac per eum niors abolelur, vila et incorru- 6' , ,
ptio resplendet, corrupla bominum natura denuo \
crealur, mundus ejus praeseniia renovalur, novaque , \
creatura apparet, per Cbrisii resurrectionem, dura , \
iransformatur quidem corpus humilitalis in con- ,
lormilatera corporis claritatis euae " : ac universa
creaiura a servitule corruptionis liberatur, in libcr* J.alera glorise filiorum Der . Porro incarnalum Do-
:ninum ac Deum nosirum Jestim Cbrislum , non . "
esee Patrem, neque, ut illi aiunt, solum Deum, om- \ \
ues divinae Scripiurae lestantur, quseillum qui adve- , ', (54),
nit, Filium Dei predicaot, ei de Palre semper edis- , \,
serentem ostendunt, ac dicentem, se a Patre exiis- ,
se, et ad Patrem redire. Nibilque opus est in affe- \ ,
rendis testimoniis immorari, cum oroiiia, ut ita (55), \
dicaro, Evangelia, et aposlolorum scripturae ad hoc . \
, , , \
ipeum contendant.
\ .
u
15. ' ,
15. Alias quoqueilli nobisgentiliumcontroversias
excitant, Judaeorum blaspbemias assumunt, mysle- \ , Humque missionis et incarnalionis Verbi irrident. Si \
enim mitlitur el descendit, aiunt, non erit cum mit- . , \ ,
lente, ncque ei qui sursum manet cohserebil. Discant \, (56) ,
Hlud, sursum, et in altum, non corporaliter duntaxat .
audiendum, sed poiius novi quidpiam iitlelligendum ,
csse.Nam illud: c Excelsus super omnes genles Oomi- .,
et:
nus :>37 Exallabo le,Bomine ; ict: Lau- , \, , , >
dabilis et superexalialus in sa?cula " ; > non in loco , \ ,
quodam, et in sublimi Dominum esse declarat: nec ) \ \ ab hominibus, vel ab aliis qui eum laudibue extoi- , '
hint Deum exahari designat; sed magniQcentiam , ' ;
invisibilis deitatis, aUUudinem vocat. Et qui dicit: ,
# Coelum coeli Domino, terram autem dedit filiis . \
bominum : non pro babitationis loco , caelum ,
Deo, hominibus terram assignat; sed excelleniiam , (57)
Dei ejnsque magmficentiam ostendit. Cum igilur , inajestas, ctmagnificenlia, coelesiis appellelur, con- \ .
tra vero humiltias ejus terreno modo, ac super ter- " \ ram esse dicatiir; illic Verbi descensus reperilur, Q , nempe transilus ille quo ex incorporea magniiicen- (58),
tia ad corpoream vilitatem sese iradidit, cum is, pro
pter suum erga humanum genus amorem, ei pro- ,
pter galutarem erga universum providentiam, ad
corporearo formam subeundam sese dederit. Ac \ ;.
secundum bocroissusintelligetur : quod ineffabili , 'incorporei Patris cunsilio seipsum corpori tradide- r
Ti
Ti
TS
Philipp. ,.
CIHl,
Uom. viu, 21.
" Psal,
CXII,
4. Psa!. xxix, 1.
TT
Dan. m , 52.
16.
/54) Seffuerianus, .
(55) Goblerianus, . Paulo post in edit.
Paris. sola inendose, .
(56) deest in ediiis, sed habeiur in Segu*5-
riano, et lectum est a Nannio.

(57) ^ . , .
(c8) Seguerianqs, . Editi, .
PgaL
QUOD LNUS SIT CHRISTIS.

I
1*1
4fv . \ , rit. Ne igiiur voces quse de corpore fcruntyr, ncmpe
\ \ descensus et misaio, ad negandam ejus iucarnatio (59), nem proferanlur, quia Deus locati modo nec de ' - scendit, nec millilur; sed audiant Apoetolum illud
" , \ explicantem una cum htijusmodi similUudinibus,
, c " cum ait : Qui cum in forma Dei essel, non rapi , nam arbitralus esl esse se aequalem Beo : sed se, * , , metipsum exinanivit, formam servi accipiens, in
, - simililndinem bomintim facius . Hoc erat de, ; scendere, boc milti, ul indumenlum digniiate sua
, - humilius assumeret. Illud est descendere, bunla*
, . nam formam juxta Patris voluntaleni induere. Quod
\ , si locoet coipore Verbtim non circumscribitur, non
avellelur ab incorporeo Palre, propler suam cum
* corpore coniemperationem : nain corpus volentem
, - ipsum excepit, quaienus idonea est carnalis nalura
. \ Beum suscipere. Manet nibilominus in sua ipsius
, ; . " natura, quam aute incarnalionem habuit. Iia ut de (60) , scensus ex ccelo, non fuerit tranetaigralio ex ccelo:
.
ncque missio, a Patre miUente separatio.
79
Philipp. n , 6, 7.
(59) Seguerianus, .
(60) , deestin Gobler., Felc. , Seguer.
1N ORATIONEM SEQUENTEM MONITUM.

Jampridem eruditorum fuitopinio, hunc librum nequaquam videri Athanasianum, licet antiqui cujusdam
et erudili viri oput esse palam
Ea de re libet Pelavium audire Theologicorum dogmatum de Trinitaig
libro iy p. 315. Neque vero Atbanasii videtur esse : quod ex stylo conjicinius, qui el diffusioresl, et minue simptickatis, afTeciationisqiie plus babel, quom qui Athanasii germanus est, cujus nalivain elegan.
tiam, ac sponle fluenlem, nuUa potest imiiatio consequi. Tuui ex eo quod Marcellum Ancyramim slalim
cum Paulo Saiuosateno, lanquara certura et confessura liserelicum conjungit; cum tanien de Maroello
oo lam sinistre judicarit Alhanasiue. His Petavio sagaciter et erudile observalis, addimus, cum adverns kmrtiicot hk agatur, qui duas in Christo per&onas esse tuerentur, ea item de causa videri hoc opiucuhmAlhantuio abjudicandum, qui innullo operum suorum hujus hmreseot meminil. JSeque putalur Athanasii
mtatt de duabuz in Chrhto personi$ agUalaqumtio. Attamen in anliquioribus exslat codicibus, tideturqu*
Htcnlo quinlo edilum, quo vigtbat Nestoriana hare&iz.
9
(61).
QUOD VNUS SITi
CHRISTUS.
{.
, \
, ,
3 8 itecebat eos qui semel a gentiliura errore

resiiierant, ac unum vereque solum universoruui
Beum agnoverant, non amplius crealune adjici,
(6!) ! , Parisiens. edit. addunt

, id est, Hber, quse vox deesl in ms. Catena iu
Luoain, , quasi prawiesuin quid*

piam iuerit, sed male.
125
nec creaturam pro Deo babere el colere, relicto \ ,

Creatore, qui esl benedictus in saecula. Amen". , c ,
Ilidein i i qui a Judaica incredulitate recesserant, (62). > qtiique Judaeos, ut amentes et ingralos damnarant, , \
i;t in Dominum noslrum Jesum Chrislum credide- \ ,
ranl, ac inlellexerant, ejus divinitatem lestiraoniis KOptov , \ (63)
undique comprobari, et ex potesiafe, signis, et di- , \ vinis operibus, necnon ex auctoritale Dominica , , \
Deum dignosci; non debuere per externam spe- , \ (64),
ciem eo dilabi, ut communem et nudum hominem \
eum exisliniarent; aut secundurn visibilero for- * ,
mam, ejus invisibilem naluram definirent: atit pro- \
pter corpus, et corporeas passiones, nuduin boiui- , ,
nem, ac ut unum cx nobis passibilem illum esse , \ * .
pntarent. llaec cnim fuere Judaeoruni mala : haec i l - .
lorum evertcre fidem, ac Cbristi hosles ipsos esse , \ * \
comprobarunt : liaec ipea jam nonnulli aemulanlur, (63) \
qui gentili el Judaico morbo laborant, nec adrait- , \ , lunt, nec ullalenuscredunt incarnalum fuisse Deuia; ,
sed humanis raliociniis disputationibusque, ac , \ (66),
Graeca? pbilosopliiae ope magna et incomprehensibi- , \
lia agnoscere, imo comprebendere volunt : quo- \ ,
modo nempe gtgnilur incorporcum : qua ralione \ , \ (67) ,
procedit, el ubinara est qui ubique est, omnia con- , \ . \
linel, el omnia implet. Atque per illud, quomodo, , \ , ,
et qiia raiione, in infidelitatem abiere, et genera- , \ \ tionis loco, facluram conimenti suut, ac vice pro- .
cessionis, crealionefn et transilum conslituerunt.
2. \ \ (68) *
2. Ita rursum de incarnatione quaerunt: quomodo
rncarnalur Deus, qua ratione corpus assumit, quo , ,
pacto cum parvo corpore coalescit qui conhneri ^
nequit: quomodo increatum creato jungitur, el in- , \ circumscriptum circumscripto : qui magnus ille, ' (69)
immcnsus, indivisus, pro parte quadam babeatur. , \ .
Aut enim magnum in parvo contractum est loco, , , [
aut parvuni praegrande faclum est, pariemve divi- , \ ,
nilaiis, et non toLum recepit, quod impium esl \ . , \
proferre. Et ex illo, quomodo, qua ratione, quali , \ , \
conseqtientia, in inlidelilatem bi quoque abiere, ac \ \
inhabilalionem pro incarnalione consliluere: pro \ ,
unione et composilione, bumanam agendi virtu- \
tem ; ac pro una byposlasi Boroini nostri Jesu Cbri- * \ \
sli, duas hypostases et personas ; el pro Trinilaie \ quaternilatem indecore el impie senliunt; indecore ,
quidem, quia Deo hominein conjungunt, servumDo- ^ , \ , \ mino annumeranl, crealam personani cum increalis
pcrsonis collocant; impie vero, quia unam bypo- , ,
stasin duas faciunl, quarlam hypostasin peregrinam ,
omninoet alienigenani,elomnium rationaliumcrea- , ^
lurarum uliimam, ex< rcniam el minimam, in Trinita- , \ , \ .
lem inducunt. Quodsi denuo accurate aniicadverlas, , \
1
Rom. i , 25.
(62) ln Catena in Lucam, ubi quaedam ex hac Gatena omissis mediis.

(66) \ deest In Basiliensi et Seguer.
oratione descripta sunl, hsec desunt, >
eX in Gatena. Ibidera Basil., , pro .
, .
(67) Segucrianiis, .
(65) Seûerianus. .
(G8) Sic Seguerianus, ei ita legit Nannius. Beliqal
(64) , baac desunt
cum edili, lum manuscripti, .
in Catena.
(69) Seguer., ; \ pu
(65) * . Sic
125
QUOB UNUS SiT CHRISTUS.
, ethuicnegotioanimum adhiberevoTueris, depreben (70) des ipsos exlra sanctam Trinitatem Dominum no, , , stnira 3 9 Jesum Cbristum exttirbare, ul servuni,
, ut hominem, quem adorarc nefas sil, cum sil la , , men adorandus : ac ipsum potius adorantem, et
\ cum caeteris omnibus colentem, necnon subditum
, sanclae Trinilati esse pulanl; ul Marcellus, et Pau*
Swotav " , \, lus Samosaiensis, divinam et aposlolicam Scriptut , \ , ram ad suam sentenliam detorquentes, perperam
, c explicatil: nam, c cum subjecla fuerinl iili omnia,
(71), // , > inquit, lunc et ipse Filius, id est boino assutn, , , ptus, subjectus erit ei, qui subjecit ei omnia, tit
, \ sit Oeus ,>inquit, utanleincarnalionem, t inomni, \ - bus,>cum sit ipse incorporeus, et corpus non babeal;
, \ . horoo autem assumptus cseteris oninibus annume, - raius, eubditussU Deo, ipsumquecolnl. Perpendile,
, \ , qua?so, in quanlaro amentiam delapsi sunt isti,qui
, \ , \ .
sibi ipsis sapientes videntur, in quantara ve*aiiiam
et infideliiatem abiere, ut excogitent et comminiscantur quae nunquam fuere, merasque fabulasenarrent.
5. ,
5. Non solum autem fidei sese adjungere nolue \ ; , \ - runt, sed et dolos adinvenerunt, fraudesque moliii
, \ , suut : stultas et ignaras quaesliones commenti, eo
\ - solura spectantes, ut mulios in errorem, et in sce (72). , leratam defeclionem inducerent. Si enim futura
, , exspectarent, si Bei advenlum et judicium crede , , \ rent, si supplicium reformidarent, ad fldetn sane
accederent, Evangeliis oblemperarent, et aposlolos
. magis quam humana ratiocinia eequerentur. Cbri \ slum enim apostoli statim atque profccti sunl, voce
. - Q consona et conformiter praedicaverunt Filium Bei
6\ , , esse. Hunc in Belblehem natum ex semine David
\ \ secundum carnem, bominibus similem factum, ac
, (73) , , pro hoimmbus crucifixum sub Ponlio Pilalo, eum , , dem dixere Deum, et liominem; Filium Dei et Fi*
, , , , lium hominis; ex coelo, et ex lerra; impassibilem
, , , et passibilem; non alium, non personas duas, nec
. \ ; duas bypostases, nec duas adoraliones. Quorsum
, \ , \ disceptaliones et verborum pugnae? Credere conve. nit, et una colere, atque adorare cum silentio.
\ , Agnosco ipsum revera Deum ex coelo impassibilcra:
. , \ agnosco ipsura ex semine Bavid secundum carnem,
, \ , bominem de terra paseibilem. Non quaero quomodo
, ; \ , idera passibilis et impassibilis sit : quomodo Deus
. et homo; ne illud, quomodo, curiosius invesiigan , \ , \ j
ralionemque pe^quirendo, boni nobis propositi
, \ jacluram faciam. Primum enini credere oporiet ac
\ , ' - glorilicare : secundo, ex coelo barum rerum con \ . 4 , stitulionem pelcre, non aulem ab imo illam ex carne
(74), \ - et sanguine desumere; sed ex divina et cuolesli
, ' revelatione. Nam c Beatus es, Simon Barjona, quia
, , \ \ caro et sanguis non revelavit l i b i : sed Paler meus
, \ - qui in coelis esl ; > et: c Tu es Petrus, et super banc
, , \ pelram sedificabo Ecclesiam meam, et porla inferi
81
0 |
81
I Cor. . 28. MaUb, xvi, 17

(70) , Catena.
J71)
. . desinit,
. . . . .
.
Catena, auas bic
*
.
(72) Basil., Gobl. et Segu., . Edili,
;
.
(73) Basil. hicet infra, .
(74) Basiliensis, . Alii et edili, .
S. ATIIANASIUS. DUBIA.
127
M
D o n prsvalebunl adversus eam . > Fidelis sermo, , \ , $

et non vacillans promissio : iuvicla res esl Eccle
(75), $ ,
ia, eiiamsi adsint porlae inferi, quamvis cura infer- ' .
nus ipse, tum ii qui in ipso sunt principes inundi * t , ,
tenebrarum moveantur. Confide iili qui ait : c Con- ; *
fidite, ego vici mundum " , el per passiones ilidem (76) , ,
vici : quandoquidem qui baec paiiebalur Ecclesia? , \
Do ninus, polius vincebal,el crncifixus homines sal- \ .
vos fariebat, ac moriendo vivificabat. Yides atidis- , , ,
que euindem una Deum e.i bominem. Si euim Deus \ ; . \
tanlum cssel, quomoiio passus, quomodo cruci- , , ,
f m i s , ct morttius iuissel? haee quippe a Deo aliena ; * .
sunt. Et si bomo dunlaxal, quomodo per passio- \ , \ , \ .
ncm vicisset, salulem el vitain allulissel? llaec supra , ,
bominem eranl. Idein auiem et palilur el scrval, et , .
per passionem vincit. ldem Deus, idem homo: ^
ambo ut unuin, ulrumque ut solum.
4. ' \
40 ** Sed forte quispiam ex sapienlioribus et
generosis, in nicdium prodiens, accuralusque inqui- *
siior: Pars igilur, dixerit,Yerbi eorpus est, ac Filii by- ,
postaseoe complemcnlumr, ut unus sit Filius Dei ex , *
uirisque coristans, qui iinperfectus ex sc sit, et corpo- , \ * , \
re ad suain perfectionem indigeat. AUoqui quomodo . \ ,
iinusf aut quomodo una bypostasis el tina perso- . ; \ ,
na talioqui rtirsum, si una sit Verbi et carnis hyposla- ,
8i8,quomodo ipsa Filius Dei eti? Caro igiiur Deocon- (77) ;
subslanlialis erit, quod proferre impiutn est. Qnod \ , \ . ,,
si boc ita se habeat, neque Verbum Filius erit Deo ,
coDSubstanlialis, quod plane abstirdum est ; siqui- \ , \
* \, *
dem Verbuin est perfeclum, constibslautiale, pro
~>
priamque apud se habet sempor bypostasin, ac

nullo indiget. Caeterum qui ila arguunt, suam sentenliam apene declarant, ncmpe duas esse Domini
nostri Jesu Cbrisii byposlases : nos itein calumniis
impetunt, atque nulla non ralione satagunl sermones nostros ad aliquid absurdi delorquere, ul dicamus corptis, Verbi hypostaseos complementum,
aut Deo constibslantiale esse, aitt extraneum et
alienum omnino a Filii byposlasi, quae tamen ipsoram verba sunt: nam aliam illi byposlasin inducunt, carnis, sive ut ipsi aiuiit, assumpii hominis,
et aliara assuiuentis Dei : aliam personam Filii Dci,
et aliam personain Filii hominis, ex semine David
aecuudum carnem. Ila ui neque Filius Dei sil Filius
bomiuis, cuni sit diversus a Davidis sitbstanlia
neque qui secundura carnem natus cst, Filius sit ^
Dai, cutn $it allerius substantiae a Deo. Nos vero
unum enmdemque dicimus Deum, fratres, in boc
prophelis, aposlolisque oblemperanles, ac polius
evangelisfsft credimus, quam gentili sapienliae aniratim adbibeainus, aul humanis conturbemur raliociniis. Ac de propria salute decertantes, Deura
*>
.
,
, \ ,
, ,
(78) , \
, \
, ,,
, ,
\ ,
, \
,
. "

(79),
. \
, \, \
, \
, \ , \ \
, -
* Malth. xvi, 18. * Joan. x v i , 55.

(75) HaiC, ) , in solo
Segueriano habenitir, in ediiis desunt.
(76) Basil., Seguer., , et quidem recle.
Editi. .
(7.7) l u Seguer. Goblcr. c( Felc. i . ln edit.
deeil.
(78) Basiliensis, \ .
(79) deest in S<'gu. Mox, Basil.,
. Ibid. Seg., \ . editis,
deesl. Paulo post Seguer., ^
\ .
129
QUOD UiNUS SIT CIIRISTUS.
ioO
9***^ ** (80) , ^ unuin, utrumque siraul es&e conGlcmur, unam by - postasin, et anam personam : uon ut complemen , - tum byposlaseos corptrs efllciatur, impium enim
, , \ , \ - illud est : quandoquidem diviniias perfecla esl,
, , , non capax imnrinulionis, simplex, singularis, D O J I
\ , \ composila, in quam diflcrenlia membrorum non
, \ (81)" cadit neque rerum, nempe corporis, et incorporei:
\ nam Verbum perfectum et omnino incorporeum
\, , est. Neque euim Deus factus est, quaudo incarna , , tus est, neque Filius Dei, quando corpus buma * ' \ num accepit : neque Dominus gloriae, quando servi
, \ formam geslavil : scd bomo et iilius liominU Filius
. Dci est, et servus secundum formam esl, qui natura
' Dominus est. Non itaque corpus complemeitlum
, facliim est div na3 bypostaseos; sed qui vere pcr \ , fectus esi, imperfectiun pcrfecil, el qui iiullius in . digebaL, cum carne indigente junctus, et uniiusesi;
, \ qui nullo opus babebai, opus habenli corpori sese
(82), , , dedidit. Nulltis quippe bomitmm qui recte sentiant,
, , aul qui deni<|ue sobrie agere, ac intelligere pos , - sint, dixerit: Ut Verbum, perfectuoi cum sii, et
, \ hypostasin babeat, carne non indigebat ul Deus
" , - pcrfectus fierel; sic Deque corpus Verbo indige, , - bat, ul perfeclus, et in bypostasi boroo fieret. Sed
, \ cnplesli Salvalore indigebamus, coelesli liberatore,
(83) .
qui peccali abolitioneex nostris nosmiseriis renovaret, calamitatesque inde profeclas auferret.
5. ,
5. Slaiiiu igilur ab ipsa nalivitale, novilas
\ npparuit, ac caslestte nalura ejus qui gcniius
, erat, per nativiiatcm ejus osiensa esl : quippe
\ . Q qui non secunduni anliqui bominis ex viro el niujkp , liere generationem, natus sit. Impossibilc enim est
- absque viri opera muliereni gravidam esse, quia
nascculium subslaiUiam in ipsorum patribus
. Dcus coustiluit, quemadinodum el Scriptura, Levi
\ ., 41 in palris sui Abrabac lumbis fuisse narrat.
* , Redcnipior auiem, non Adanii esse assumens, sed
, ex Adamo formam acciptens, carnem dico cum
, anima bumana, el factus bomo visibililer, noviia ' lein in mundum invisibililer inlroduxit : conlra
, \ , quam non uiortis decreiuiu, nec diaboli tyrannia
\ praevalet, sed adest communio Verbi cum mortali, , bus et lyrannice opprcssis; ingensque discrimen
\ . ob iinmorialilatem, liberiatem,etatyrannide exem (84) ptiooem, rebus bumanis illatum esl. Ipsa Yirgo
, , D Maria admiraia est, quando ex se fuluras Salvato\, \ ; ris nativitalis nuntium accepit. c Quomodo fiel
(83) mihi islud, > ait,i quoniam virum non cognoseo *?
. \ , \ Nuniiala aulem illi est divina essentla ejus, qui ex
, ipsa sub carnali foroia natus est. Eralque donum
, coelesle, germenque tcrrenum: pax lerraa concilia , \ batur, ac simililudo quacdam ejus cum coelis erat,
:
Luc. , 34.
(80)' , Basil.
(8!) l u oranes manuscripti. Editi vero,
, , mendose.
l8i) Basil.,GobIer., Seguer.,. Editi, .
\ & ) Sic Gobler., Felc. , Seguer. Inreliquit
oeest ut m editis. MoxGoblerian., Felckin. i ,

.
(84) Seguerianus, .
(85) In cdilis mendoso, . Basi!., Goblcr.,
Segucr., .
151
S. ATHANAS113S. DUBIA.
432
dl prse se ferebat angelorum gaudium dicentium : . > in\ Gloria in excelsis Deo, el in terra pax homini- , , (86)
bus. i Gaudentes igilur in Chrisli nativitale, non , \
humano gaudio, quale est gaudium bominum, in ' nativitate pucri cujuspiam, ubi et natalium cele- (87), \ ,
britalem agunt. Sed de Cbristi adventu gaudeamus, ,
et de divinae lucis illustralione : non quod caplivi- . \ ; , *
tatis consorlem babeamus, sed Redemptorem, se- ' , \
cundum Aposlolum. Quid aulem praelerea bac in re ' .
adfuit? Unclio, qua scilicet diviniore quam liomi-
nes modo natus esl, diviniore item quam nos modo . \ ,
, \
educalus esl Chrislus. Forma itaque sua secundum
carnem undis abluitur cum Judxis. Joannes ba-
ptizavit, fluvius Jordauis abluit divinum corpus : , \ '
tunc Spirilus sancli in purum Cbristi corpus ad- (88), \
ventus fuit, a quo in nos purgalio transmeat per , \
similitudinem; ut ipsum sequamur, impleamusque , .
omnem juslitiam, purgali in ipso Oomuio, cui glo- (89).
ria in saecuia. Ameu.
M
Luc. l i , 44.
(86) Segueriamts, .
(87) Gobler., Felc. i . , Seguer., . Kox
deest in Segueriano.
(88) Basiliensie et Seguer., .

in Goble^(89)
n . Haec, , ,
, , desunt
,
riano el Felc. , nec lecla sunt a nnio.
SEQUKNS OPUSCULDM
ADMONITIO.,
1. Yetu* trror ommum (exceplo Batiliemi) manu$criptorum est, ut hoc opusculum cum exposiiiene UUut
dicti: Oinnia mihi iradita sunt a Patre, sub uno eodemque titulo jungatur: hoc scilicet ordine, ut primo
ponatur Tractatus, in illud : Omnia roibi tradita sunt, etc. Secundo, jragmentum ex libro de Nic&mi*
decretis, p. 211, : Haec est vera doclrina, elc. sub eodem titulo, paucis tanfnm mutalis verbis. Tertio hxe libellus de Sabbalis consequenter eademque pariter inscriptione. Eoque pror$as tnodo jacent in edilis omnibus Latinis Alltanatii ex JNannii versione. Quo autem casu res Ua dhparatat,
consequenter el sub eodem litulo poxiloe [uerint, quis augurari valeat ? Hwc opuscula seit fragnienta reele
demum divisa fuerunt Commelinianis editoribu*, quos secuti Ua sunl Pari$ien$e$, ut postquam tre$ illos
traclalus in priore tomo divisim retulissent, ut res postulabat; $ecundo iterum tomo, p. 64, fragmenlum
reposuerint : Hajc cst enira vera doclrina, et consequenter boc de Sabbalis opusculum. Primus porro Iractatus, nempe in illud : Omnia mihi tradila sunt, etc, suis sese notis prodit esse Alhanasianum. Vide prtmo lomo p. 81. Fragmentum vero : Hseceslenim vera doclrina, diximusex tibrode Niccenh decrelis excerplum [uisse. Hunc vero iractalum quod spectat, an Athanasii sit necne, vix deprehendi potest, cum nuila
uspiam vel vel nota compareat: homUiae namque speciem prwfert quo scribendi genere
nihil edidit Alhanasius, quod ad nos usque pervenerit : unde vix ex stylo aliquid decerni poue r i deiur.
t
1L Agitur kicde Sabbato, quod non otii, sed Dei cognotcendi cauta daium defenditur, de Dominica iletn,
dt circumcisione el baptismate. El sane quamdam dignitath speciem prcefert hoc opusculum, ut si non
Alhanasii sit, alicujus saltein pii doctique vi ri opus esae putetur. Monendum denique duxtmus, ad oralionemquartamcontra Arianos, tom. I I , p. 496, in margine codicum BasiL, Gobler. et Felckm. i,hac Ugi:
\ . Opusculura de Sabbalis et circumcislone, hic posituro eral
quid causas verositquod eo loci iranslatum fueril, ne conjeclare auidem licet; cum de rebus illic lopgs
disparibus agatur.
DE SABBATiS CIRCUMCISIONE.1
IS5
I7EP/ , .
DE SABBATIS
CIRCDMCISIONE,
LIBRO
EXODL
4. c \ \ , 42 t . Et custodient (ilii Israel Sabbata, et

. celebrabunt illa in generalionibus suis : pactum
\ \ , \ sempiternum inler me et inter iilios Israel, signum
, est in roe perpeluum : quia sex diebus fecit Domi (90) \ , \ - nus coelum et terram, et seplimo die cessavit . >
. > Signum est ut sciatur, dies ereationis, ejusque finis.
, \ . Consentaneum erat, ut quandiu crealure cofide , \ bantur,tandiu in Jerusalem Sabbata cuslodirtnlur.
. Yerum ubi venit generatio allera, et populus alius
\ , qii crealus est, juxla dictum illud : c Sciibatur
, \ - baec in generatione altera, et populus qui creabiiur
* > laudabit Dominura : > non necesse ulira fuit, tit
, bic populus prioris creationis flnem observaret,
. sed ut secundae creationis inilium quaererel. Quod
, * ; aulem illud initium est, nisi qua die Dorainus re , B surrexit? exhinc enim eiordium novae creatura*
(91)* " . > fuit, de qua dicit Paulus : c Si qua ergo in Cbristo
M o v a creaiura . Priorero igilur creaiionem cum
\ fecissel Deus, requievit: quare bomines generalio (92) * nis ilHus Sabbatum obsemnt die septima. Secun * , da aulem creatio Gnem non babet, et ideo non
' . " requievit, sed usque ad praesens tempus operaiur.
, - Quapropter neque Sabbati diero celebramus, ut in
, prima creatione; sed speramus futura Sabbala
, \ . sabbatoruro, in quibus finem non accipil nova
, - creatura, sed manifestatur, et perpetuo fesium
\ . celebrat. Ideo enim Sabbatum priori populo in junctum est, ut cognosceret finem et initium crea (93), - tionis. NovaB aulem creatura non pracepil ut ge*vacet Sabbalum, ul iniliam quidera hujusce ia Do .
C minica die agnosceret, nossetque ipsius gratiam
finem non babituram.
SL \ , 2. ldcirco autera inilium, id cst, Dominicam
, -* diem indicavit, ut praelerita? generalionis finem cog. nosceres. Apostolus ergo de priore scribens ait :
"^ , c At ubi venit plenitudo temporis, misil Deus Fi \ lium suum ; > el rureus : In consummatione
t \ , 833cu)orum . Prima igitur implela est et con , suroroata, non alio quam eolempore, de quolocuii
e T
8 8
89
* Exod. xxxi, 16, 17. * Psal. c i , 19. I I Cor. v, 17. Galat. i v , 4.

(90) poet , legitur in edilis, deest in
Seg. Mox Reg. ei Seg., . In editis,
deesl.
(91) lia Rttius et Seguer.; Basil. .
Edili, .
(92) Sic Regius codex et Seguer. Edili vero et
, , male.
Matlb. x m , 40.
(93)Felc. secundus, . Paulo post,

Regius et Seauer., . Lditi,
. Regius, Seguerian. et Goblerian.*,
. Editi, .
Paulo post Regius, . Regius,
Seguerian., Goblerian. . Edili, .
S. ATUANASlCS. DUBIA.
155
eunl prophctae : In novissimis dicbus eflundam ~ '.
de spiritti meo . Primis vwo diebus fineni taa- .
bentibus, alii adveniunt, ut ait Jeremias : c Ecce , ,
dies veniunl, dicit Oominus . > Desinenle auiem ' (94) , .
prima, consequenter allerius initium occurril: quo- ,
citca post Sabbalum Dominus resurrexit. Non *
enim otii praecipue causa, bominibus Sabbalum (9)
Deus dedil, qui ait : V\x pigrorum epinis con-
strata?" : el qui in libro Numeroram jubel : < Die c *\ , \ aiilem Sabbalorum, offeretis duos agnos anniculos c \
immaculalos, ct duas dccimas similae oleo con- , \
spersae in sacrificium e( Hbamen; et bolocuustum
Sabbalorum in Sabbatis, in holocausium sempilcr- \ ,
nura : > ct rursus aliquanlo superius : c Et im- \ . >
ponelis super hosliam, Ibus puruin el salem, cl (06)
erunt in panes in recordalionem, proposila Domi- \ \
110. Die Sabbalorum apponenlur 43 coramDomino , \ ,
in perpetuuni in conspeclu iilioruin Israel, foedus . seinpiiernum . > Si enim cura illi cssel de nliosi- (97)
lale, non pracepisset LevUis proponere, oflerre, , .
maciare. Nain si oiium sanciificat, negolium cerle \ , , \ , \
eomaininat: atqui Lcvilae operando noncontamina- , .
bantur : non ergo oiirin emujidaverit. Alioqui cur , * *
soli Levita* sanctificatiune privaiilur, dum offerunt, (98)
mactant et proponunl in Sabbalo? Tanlura auiein . " : abest ut deiinquanl, ut eliam Deum, iis qui ofle- , , \ , (99) ;
runl, propitiuin reddant.
,) , .
5. Ncquaquam igilur Sabbatum otiura designat, Q 5. ,
Bed tum cognitionein Gondiloris, tum cessalionem ,
a flgura bujus crealionis : ut apud Ezecbielem le- ,
-slalur Deus : Sabbala m e a dedi eis, ut esscnt (1) \
-signum inler me et eos, el scireni quia ego boini- \
,
IIIIS sanciificane eos . > Cognilionis ergo el non
o l i i causa dalum est Sabbaltim : i l a u t s i t coguilio
,
inagis n e c e s 3 a n a q a a n i o l i u m . Ideoque Dominus a i e - (2)
Iwt illis qui discipulos c u l p a b a j U , quod spicas vel- .
lerenl: c Si ecireiis quid esl, Misericordiam volo et \
non sacrifieium;. Oliosos enim illos in Sabbaio c , \
fulpabat: qoia quod propiiam est Sabbali, boc esl, . >
veriuiis cognilionem, non haberent. Idcirco qui , (3),
legem Sabbali eusceperanl c i r c a Hiericho luba ca- . \
nere jubentur seplem diebue, in quibus seplem Sab- \
Jtalum incidii. Si igltur otii gratia dalum Sabbatum D (),
, 3
9 8
, e
,T
" Joel , 2 3 .
"Jer. , 25. Prov. XV, 19.
*ec. LXX
Ezecb. xx, 12. Mallh. xn, 7.
91
Num. xxvin, 9 , 40.
Levit. xx:v, 7, 8,
(94) Ita Regius et Seff. Edili, . , post

(99) Edili, . Regius, ,
, deesi in edilis, sed legiiur in Hegio et Seguer. St'g. et Gobl., . Basil., .
(95) Keg., , Seguer. cum edilis, . in- B.isil., . Regius et Seguer., .
fra in Gobler. el Felc , dcesl. Pau- Editi male, .
lo post Regius., Basil. et Seguer.,
(4) Ila Regius, liasiliens. et Seguer. Edili vero
. Edtli et alii mantiscripii, . Regius et Se, lbidem, Basiliens. . guer. bis, , una voce. Paulo post iidem et
96) Hcec. , desunl in Goblerian. Basil. .
"elc. . , Keg. et Seg., >. .
(2) " deesl in Gobler. et Felc. i .
(97) EdiU Paris. sola, . Paulo .post
(3) Ua omnes mss. curo edit. Couimel. Edit. auCre mss., , majc- Ibideni Kegius et Seguer., tem Paris., .
. Erfj^rperam, \ .
(4) lta Regius ei Segoer. Editi vero, (98) lia Kegius, Basiliens. Seguer. Ediu vcro, . Mox iidem cutn Basil., . edilis
.
deesl. lnfra, Regiua, ,Seg. Basil. Gobl.,
%
157
DE SABBATIS CIRCUMCISIONE.
|$*
* \ . eat : cur tuba canendi opus illis praecipitur? Sed

, - norat eos tuba canendo sabbatizare, non oiiando,
; '' , - sed Deum opiiulatorem suum agnoscendo. Quod
, , - itidem de illo qui octavo die circumciditur dicen \ \ duro : necesse quippe est etiam Sabbato circuma
* (5) dere, et tamen qui hoc facit sabbaiizai, licet opere \ , \ - tur, quia etiam Deum cognoscil. Sane illi quoque
, , . dies qui Sabbata non sunt, lamen ob remiasionem
, peccatorum, cocnitionemque l)ei Sabbata appellaro
\ lex ipsa solet, imo polius Dominus legis, qui in 1>
, , vitico ait : t Decimo die mensis hujus septimi,
(6), * \ dies expiationis erit celeberrirous, sanctus eritvo - bis : ei bumiliabkis aniroas vestras, et offerelis hr
] locausta Domino. Omne opus non facielis in hac ipsa
(7) \ die . Et post pauca : El erit oranis anima qua*
xal . fecerit opus in hac ipsa die, peribit anima illa de
* > \ popalo suo. Nibil ergo operis facietis : legilimum
* * KaV , sempiternum in generalionibus vestris. Sabbata
, sabbatorura erunt vobis, et humiliabitis animas
. , vestras a nona mensis, a vespera ad vesperam, et
. - sabbatizabilis Sabbala vestra
,
, ,
.
4. Itaque non septima dies Sabbatum est, sed
4. ' , '
, (7*) ' remissio peccatorum, cum qtiis ea perpetrarc ces. \ , ' - saverit. Ncque otium est Sabbatum, sed confessio
. et bumiliatio animi. Non enim delinite dixit, Sabba, , , ' lo; sed simpliciler, deciraa die, quae occurrit etian*
, . * extra Sabbalum. Et tamen illam ipsam diem,
*
s...
* . 1.
- - . . . 2.C
nh propiliationcra,
nrnnifiot i n n A m non
n n n simplicitcr
c i m n l i r > i f n r Sabbatum,
Solihotnm scd

ob
Sabbaia
sabbaiorum
appellat.
Quod
si
banc
Sabba ,
. , tum appellat, et in Sabbalo operari jubet; non er go oiii praecipue lex est Sabbati, sed cogoilionis,
\ (8) , \ propitiationis et cessaiionis ab omni malitia. Non
, . olii igitur causa Sabbatum dedit; sed ut nosseut
, - cessalionem a creatione. Precepit enim Dominus
. .- dicens: c Ut sciatis, quod in bac die 44 requievil
* , Dominus Deus vester ab operibus quae coeperat fa ; (9) cere * Volebat autem eos hujusce flnis gnaros, alie , . > " rius inilium quaerere. Finis igitur prioris crealionia
erat Sabbatum: secundae aulem intiioro, Dominica^
. in qua veterem renovavit. Sicut igitur priori mo
, , (10), Sabbati diem servari jassit, inroonumenhunfinis
?J \ . ' 0 priorum; sic Dominicam veneramur in memoriam
initii secundae reparationis. Non enim aliam creavit,
, , ged velerem renovavit, et quam facere cofeperat ab*
Levit. xxiii, 27-28.
ibid. 50-52. Exod. xxxi, 17.
. Editi male, . Ibidem, Gobl. ei

f e l c , . lbidem, Regiue
c& Seguer. \ .
(5) Sic Regioa et Seg. ln edilit et caeteris, .
(b) nsc, , desunt in
. ei Felc. . Ibidem Regius ei Seguer.,quos se
qraimor, * \ . Editi
vero, * \ . Gobler.
Fddun. primue, (Felc ,
^.) 5| , omissis inlermediis.
(7) l u Regius el Seg. cum Graeco Scriptur textu.
:
PATEOL. GR. X X V I I I .
Editi, . Infra, Regias el Scguer. Gobler. et Fclc. , . Ibid.

Gobler. et Felc. i , ba3C omiltunt, '
Panlo post, Regiue et Seguer. , et sic 0'
Editi, .
(7*) Fekkmanni primus, . Infra, ante
legitur in solis Reg. et Seguer.
(8) deest in Gobler. et Felc. l .
(9) Regius et Seguer. . Ediu, .
(10) ln Gobleria. et Felc. , deest , 6t
infra in iisdem, .
S. ATHaNASlUS. DUBIA.
110
iolvit. Quamobrem sexta die opera perfecta sunl: , "

sepliina vero requievit ab omnibus : iu Evangelio . ,
autem Verbum quod advenit inquit : c Veni, ut , \ perficiam opus . > Qui enim abomnibus requiescit, . significai quaedam consummatione indigere, quae ,\ (II)
ipse veniens absolvit : ait enim in Joannis Evan-
gelio : c Opera quae dedil mihi Pater, ul perficiam c ,
ea; ipsa opera, quae ego facio, testimonium perhi- , ,
bent de me . >
. \ (12)
, , , \
.
. Imperfectum enim esset opus, si Adamo pec5. * , , canie morluus fuissel homo : perfeclum aulem ",
faclum est, ubi ipse vivificaius est. Quocirca crea- , . ,
tionem sex diebus factam cum renovasset, diem , renovalioni assignat : quam in psalrao Spirilus ,
praenunliat his verbis : c Ha3C dies quam fecit Do- * c .
minus . > Solis enim instar Deus exorilur, singu*' , $
lorumque illustrat animas : idcirco in salulari pas- \ (13) sione sol non apparuit, significans cum finera prio- ,
ris creaiionis, lum alterius inilium, quae ex Salva- , ,
tore oriebatur : quam ubi vidil propheta, dixit :
c Ecce vir : Oriens nomen ejus . > Et iterum : t Vo- (14) * , \
bis limentibus eum orietur sol justitiae . Non enim
omnium est haec dies, sed eorum qui moriui suinl , > ,
peccato, et vivunt Domino. Ideo enim octavo die ,
circumcidi lex jussit : et mandatum erat nunquam . \ -violandum, quo signiiicabalur, posl scptimam diem * \
omnium fore regenerationem. Nihil enim aliud cir- , camcisio indicabat, quam noslram nos exuere na- .
livilatem : eum eniin qui sexlo die morluus est *
exutmus, et renovamur Dominica : qua die anti- (15)*, \ .
quus ille exitus, pef resurrectionem regeneratus , , ,
est. Hoc enim Paulus quoque in Epislola ad Golos- . (16)
senses ait : c In quo et circumcisi eslis circumci- * c
aione non manufacta, in exspoliatione corporis ,
camis, in circumcisione Christi : consepulti ei in , , baptismo, in infernum, in quo el resurrexistis . > $,
Nam exspoliationis per baptismura figura eral cir- . cumcisio, quam in illis membris fieri pra&cepit, * (17)
quibus corpus generatur : ut qui circvmcidebantur , ' \
adverterent, illud esse exuendae vetustatis signum. , ' , Abraham enim cum credidisset, accepit circumct- .
lionem, quae signum eral regenerationis per bapti- ,
emuin. Quapropter veniente significato, signura cee- D . savit : nam circumcisio quidem signum erat; lava- , .
crum vero regeneralionis, res est significata. Exuto , (18)
s
Joan. , 54. * Joan, , 56.

Psal. cxvu, 24. Zacbar. , 12. ' Malach. , 2.
Coloss.
, 11, 12.
(11) Begins et Seguer. \ . , Regius, Seguerian. et Gobler., .
Editi, . , Gobler. et Felc. , Edit., . Felckm. ,
ylv* * .
.
(12) îc Regius, Seguer. el Gobl. Editi vero, "
(15) Ita Reg. et Seguerian. Editi vero male, . Ibid. illud, , deest in .
obl. el Felc. . Ibid. haec, , deeont in cdi- M 6 ) Sic Regius et Seguerian. Editi vero, .
tis, sed legunlur in Rcfjioet Seguer. in quibus solis
(17) , et infra, , desunt in Felc. primo.
mox repetitur. In iisdeni, deest. Mox, Mox, Reaius et Seguer. . Edili vero, et caeleri,
post ( deesi in Gobler. et Felc. i .
.
(13) deest in Gobtor. et Felc. , ut et
(18) deest in edkig, aed legitnr in Regio ot
eequens.
Seguer.
(14) Ua Regius et Seguer. Editi et caeteri, .
9
1*1
DE SABBATIS CIRCUMCISIONB.
14*
. " - enim toto vetere boroine, superflua esi illa qiwe ex

, parte est significatio. Et skut Dorainica ihitium
. \ est creationis, et Sabbati finem facit : sic ea ipsa
, * - regenerato hominefinemdeditcircumcisioni. Utrum . que euim octavo die perfeotum fuil, et initium crea , \ tionis et bominis regeneratio. ldeo ociava dies Sab , \ . batura dissolvit, non Sabbatum octavam diem. In
, \ Sabbato enim circumcidebatur homo, nec Sabbato
. cessabat circumcisio : nam octava quae erat ini (19) iium reparalionis, priori finem attulit.
. , ,
.
6. Arbitror aatem hac de causa circumcisionem
6. \ . , \ datam fuisse. Cum audisset Adam : c Terra es, el
, , - in terram reverteris , > mortuus est, corpusque cor , \ (20) ruptum 45
de partem quamdam corporis.
- eam neinpequae causa illiest generaiionis, exselvere
, , \ jussi sunt : et jam antea didicerunt, lotum corpus
, - exuendum esse, ut, ac si quod damnatnm fuerat
. , tradidissent, salutero consequi possenl. Et sicut sa \ . crificia umbrae futurorum erant, sic circumcisio
\ (21) alicujus partis, totius circumcidendi umbra erat.
Hoc autem in Jesu Filio Nave clare comroonstral
Scriptura : Jesu enim ex Bei jussu populum cir , * cumcidente in Galgalis, trans Jordanem, dixit Deus
c (22) Jesu Filio Nave : c Hodie abstuli opprobrium J E * . , , gypli a vobis. Et vocavi , inquit, nomen loci
. illius Galgala *. Si namque circumcisio generalio , nem Jigypliacam aufert : ergo pra3putium iEgy , > \ ptiaci habitus ac generationis indicium esi. Ho:
. . , autem abetulit Deus, ut non ultra quasi in iEgypio
, nati baberentur, sed promissionis, in quam illoa
, , - induxit Dominus, fllii existimarenlur. Hiec cum ita
. , se habeant, videtur prorsus circumcisio data iuisse,
(23), ' ul opprobrium terreiue generationis ab Abrabamitis
** ^ ' , \ tolleretur, et non amplius obnoxii essemus huic
, \ raaledicto : < Tcrra es, et in terram reverteris. >
. > ' Ablalum est enim opprobrium delicii. Id autem tunc
. factum est in figtiram baptismatis per Christum dati.
. Tunc enim ex parte res gerebatur quasi in umbra;
(24), <*$, , nunc autera, ut dixit Apostolus, tolam terrenam
, , generalionem exuiraus, per lavacmm regenerali, ut
, non amplius secundum priorem generationera moriaraur, sed secundum circumcisionem, qua cor ,
, D pus exuitur, quam per lavacrum nos exuimus, vi , . vamus " . 131 aulem dixit Bominua Jesu : c Hodie
* c " abstuli opprobrHim iEgypti a vobis; > sic mullo
' * raagis dici poterit unicuique eorum, qui nunc ba (24*) - ptizantur : Hac die absiuli opprobrium terrenae ge * nerationis, et opprobrium corruptionis mortis a le
, \ boc ipso die.
, .
e 8 t
: UI|
Gen. , 19. * Jos. ?, 9.
1 1
Rom. , 4-7.
(19) Baeil. . , Reg. Gobl. et Felc. , . Editi vero el caeieri, . , Heg.

ler. .,.' vero, .
0) Regius, .
l\) Gobler. ei Felc. , \ .
S) Gobl. * . 1
tra, Reg. Seguer. Gobl. et Feic. i , posl ,
babent . vere, . , Gobler. et

Felc. , .
(23) Sic Reg. et Seguer. Edit. Coinm. ,
male. RincParisienses, , suo marle correxere.
(24) Regius et Seffiier. . , deett
in Gobleriano et Felc. primo.
(24*) deeat in Gobleriano et Felc. i .
S. ATHANASlUS. _ DUBIA.
145
1U
1N HOMILIAM DE SEMENTE ADMONITIO.
Homiliam de Semente subjungimus Bomiliv de Sabbato et Circumcisione, quod de re eadem ambas per
tractent, nempe de Sabbato, $eu de ritu servandi Sabbati. HCBC poslcrior auteni plures quam prcecedr.it prm
ferl dubitandi causas; non comparet enim in anliquis Athanasii operum collectionibus, nec nisi in codice
Anglicano hactenus reperta fuit. Ad hcec nonnulla sunt hic loquendi genera, quce minus peritum scriptorem
guant: haud semel enim legimus, pro , in praesenti, et similia. Sunique alia mulia quas minus Athanasii stylum referunt: implicalce tciUcet periodi Irequentes, maxime subfinem,nam secus i/it*/tfl.
cum conlra Allianasii sermo cum lenitate quadam ccquabili ubique profluat, et mullum abhorreat ab obscuri$ hquendi generibus. Porro, Ucet allatis de causis admodum suspeda nobis sit hoec Homilia, non indiserla
tamen, nec indigna quce Ugalur. In ea quippe sat lepide arguilur vana Judceorum in servando Sabbato toru
pulosilas : multa quoque i$tie de oratione et eleemosyna, aiiisque pii* operibus (eruntur, quce lectori nec tn
jucunda nec inutilia fore arbitramur.
HOMILIA
DE
SEMENTE.
1. die Sabbali congregati sumus : non quod 1. , Judaismi morbo laboremus : nnnquara enim falsa (25) *
Sabbata vel altigerimus; sed ad Sabbalum accessi* ,
mus, Dominum Sabbati Jesum adoraturi. OHmcerte .
priscis hominibus iu pretio Sabbatum fuit: at Do- *
minus dieib Sabbati iranstulit in Dominicain : ne-
qae nos auctorilale nostra Sabbatum vilipendimus; \ '
sed 46 propbeta est, qui illud rejicit ac dicit: , '
Neomenias vestras et Sabbata odit anima niea " . t \
Quandiu enim ea agebantur, quae lege data digna .
erant: aut quandiu non advenerat Magisler, psda- ,
gogi leges vim oblinebanl: at ubi Magister adve- (26)
uil, dcsiit pxdagogus : et exorlo sole, caudela ces- ,
eavit. Opportuna igitur nobis leciio de Sabbato , , \
ODsequenier babila est. Jamjam enim audivimus , .
quoiuodo Jesus ibat per sata, et quumodo aridain , , \
manum sanaverit : atque operae pretium videlur . ,
mihi, pauca in lectionem Evangelii disserere. Sal- , \
valor Doster per sata ibat, ipsuinque discipuli se- '
quebantar, et vellenies epicas comedebant : tum .
Judsei increpabanl illos, dicentes : Non Ucet boc ,
facere in Sabbato . Ex qua lege, Judaei ? Ex , \ ,
quo Moysis decreto? Ex cujus propbetae senientia?
Ubi velitum est ali esurienteui? Ubinam scriptum
c .
est, iuanem ventrem non implendum esse? Sed , ; qui etum in Sabbato vitio vertunt, csedem ipsi ; ;
u
"Isa. , 1 5 .
1 8
Mattb. , 2.
(25) Anglicanus, .
(26) Edil. Paris. * Edit. Commel. , r#cliua.
118
HOMILIA DE SEMENTE.
; ipso Sabbato in Dominum perpeirara.ni (26*): ait

; 01 enim Scriptura in Evangelio dedie qua passue Deus
, \ est: c Erai autem dies illa magna Sabbati . > Le . gislalorem ipsum Sabbalo de medio lollunt, disci \ pulosquein Sabbato alimenia sumere nolunl. Quare
J f in jamjam leclis, quajrit ab illis Salvator : Quid. \ nam in Sabbalo faeere licel, benene an male? ani , mam servare an perdere? alimenta sumere crimim
. - dalis, et caedes perpelralis? Semper enim Judsei
, culicem percolanl, et camelum deglutiunt: semper
; ; accurate decimant rutam et olus, et quae sunt in
, ; , lege graviora non observanl. Et pertranseuntibus
; *\ discipulis indignabanlur, quod spicas manibus
, vellerent et comederenl. Non ferro secabant, quod
\ \ illi sane ut opus criminali fuissent: neque aliia
. ^ utebanlur inslrumentis, ne culparent Judset, non
\ , , quod alimenta sumerent, sed quod operarenlur.
\, . Nunc aulera quid culpaiis quod a Deo in salulem
, \ datum est ? Si enim Deus vesci non probibuil ift
, , Sabbato, quid, illud lu vituperas, quod non veluit
, ' . \ Deus ?
; ,
, ;
2. Transibat itaque Salvator per sata : granum
2.
, , frumenti, per segetes : spirituale illud granum frn , , - rcenli, quod cecidit in uoura locuro, fecundusque
\ resurrexit in orbera lerrarura : de se quippe ipse
, , dicit: c Nisi granum frtimenli cadens in terram
, , ^ mortuum fuerit, ipsum solum manet; sin autem
, , mortuum fueril, mullum fruclum affert*. > Rem
\ alio traclemus modo. Transibat igitur Jesus per
sata : ipse qnippe aliquando granum frumenti, ob
* vim nulrilivam : interdum seminator est, prout in
, c Evangeliis diciiur: Ecce egressus est qui semi . nat ad seminanduro . > Spargit quidem Jesus lar giter seroentem, fruclus autem copia fit pro ratione
, - soli: nam ubi pelrosa lerra, facile exarescit se (27) mcn; non quideni impotenlia seminis, sed vilio
, lerrae : cum semen vividum sil, terra autem steri - . lis, quia profunditaiem non babel. Cum autem terra
(28), non retinet huraorem, solares radii gravius illapsi
\ , - exsiccant sementem. Qnod quidem contingit noiv
. \ imbeciUilale seininis, sed vilio soli. Rursum spar , . - D gitur semen in spinosam terram : el semen quidem
* \ vividum esl; sed a spinis suflocatur, nec permil , ^ tilur vis illa interior fruclificare, ob exteriorem i l - lam motestiam. Quod si semen bonam nanciscatur
. terram, non parem reddit fructum, sed trigesimum,
, vel sexagesimum, vel centesimum. Ejusdem nara, * , \ , . que generis semen esl, diversus autem fruclus,
, * diversaeque eorum sententiae qui erudiuntur.
.
5. Exiit igitur qui aeminat seminare, et panim
5.
' , praesens per sese, partim per discipulos suos opera. - tus est. Ei babetur scriptum in Actibus apostolo*
u
l e
" Joao. x i x , 3!.
18
Joaii. x n , 24,23.
l f
Maltb. x n i , 5.
(26*) Nullibi dicitnr diem qua cructfixus Doroinus

cst, fuisse Sabbatum, eed precedentem diem.
(27) Anglic. prima maiu, .
(28) , ante , addilum est secunda

manuinAngl.
S. ATHANAS113S. DUBIA.
147
us
ruro, post bpidatum Stephanum, sic, inquam, ha- ,

bet Scriplura : itaque dispersi > non hnbe- ,
cillitate 47 dissipati: nequaquam enimfidesejitn- *
cti sunt, sed dispersi. Seminantis quippe vi fru- . inentum eflecti, ad panem coelestem, per vivificam ,
omnem doctrinam Iranseuntes, operationes suas ,ubique disseminarunt. Gogilationum ilaque salor .
Jesus unigenitus Filius Dei, transibat per saia, qtii , ,
iion serainum tantum est sator, sed eliam rerura , \
gen&u predilarum. Huic enim ab inilio Paler d i i i t : .
Producal terra herbara feni, seminans semen se- ,
cundum genus et simililudinem
> Pater dixit, \ ' . ,
Filius perfecit: ille jussit, hic jussa complevit: al- ,
que ita ex Patre per Filium, perfectum fuit opus, \ "
unaque muudi creatio per Patrem et Filium abso- ,
lula esl. Qui ergo cogitationes seminat, el qui res .
sensu praediias nutu paterno effecit, hic ipse per , ata transibat. lngentia certe in seminibus mira- , .
cula. Yideamusque in temporibus semenlis, quae ad .
aeininium pertinent : et de terrai germinibus hi- \
berno lcmpore disaeramus: non quo physice de \ ,
ejusmodi re disputemus, sed quo mirabilium fa- , '
ciorem adoremus. Uomines certe id agentes quod . " *
suae facultalis est, junctis ad arairum bobus terram , <:,
sulcant, emolliuiitquc ejus superficiem, ut ne plu- \ , *
viaB preierfluani, sed profundius penetrantes copio- , ' ^
sum fructuin gerniinent: seinina vero in mollera
lerram projecia, duplici commodo gaudeant, primo ,
profunditatis el molliiiei; secundo, latebrarum, ne \ , ,
ab avibue absuraaolur. ( bomo quidem quod suae ^ . **
faculialis e&t agit; sed nequaquam ab houaine esi * (29).
fructiGcalio. Hoininis quippe est seminare; Dei au- * .
tem incremenlum dare. Atque Dei imperio nubes \
ex profundo marium aquas hauriunl, salsedineque , \
in dulcedinem versa, eflundunt quidem in super- ,
ftciem terrse : tum unius prorsus generis deci- , , dens pluvia, varia producit seminum genera : fru- . ,
menluiii enim eflkit, fabam, raiiium, zeain. Umini- \ \ . que est quod decidit; mulla quae germiuant : atque , *
illa uniformitas pluviarum in mullipliceni, frucliii- *
calioneai abit; ut oslendalur, non dexteritate se- , ,
minantis, sed Dei operatione fructum prodire Ac . \
principio quidem semenlis herba quajdaui velut as- ,
surgit, el plerumque eontingil fruraenlum una cura *
xizauiis seminari: neque licet per foliorum simili- D , ,
ludinem internoscere, quid fruraentum, quid ziza- . " , \
flia sit. Gum autem in culmuin semeu assurgit, , , \
exaltaturque, ex spica deprebendilur, fructusque , ,
indical quid sil frumentum, quid zizania.
.
4. Intellexisli quod dictum esl, jam mihi ad ma4. , \
gis spiritualia progredere. Seoiiuavit Jesus per apo- . "
alolos verbura regni coelorum per universamterram.
Aaris vero quae prjedicationem excepit, apud sese .
illam relinel : et eatenus cerle germinationem * * foliorum edit, quod in Ecclesia ae diligentem pra3- \ bei. Gonvenimusque in eumdem locum tam fru- , , \ ,
WCQti largitores, quaiu zizania; tam fidelis quam \ , , \ , Act. , 4.
Gen. , 10.
(29) Mxc : *' t .... , deerant in Aoglicano, eed additasunt manu recentiorr).
lT
17
149
HOMILIA DE SEMENTE,
J50
vov bypocriia, ut verius eloquanjur quod prasdicaiur.

' , - Nos autem Ecclesiae agricol verborum ligonem
, per sata imroiuimus, ut agrum colamus ad fru ctum fereudum; uecdum tamen cognoscimus soli
. " conditionem : foliorum quippe similitudo, prscsides
, \ saepe fallit. Verum ubi doctrina in opus procedit,
, , laborumque fruclus solidalur, tum apparet quis fl . \ \ delis, quis bypocrila sit. Qua ralione in urbem ple rumque venil vir Graece docendi peritus, auresquo
, , , demulcens, qui in Ecclesiarn properat, non ut nie , , dicinam animae, sed ut verborum elegantiam perci . piat. Recedil ille facundus oralor : recedit etiam ab
Ecclesia zizanium; fYumenlum quippe seu fldem,
, . non habet. Fidelis autem ticet facund loqui soleat,
, , sludiose auscultat, sive Syriace, sive Latine, aut
, \, ', - & alio quovis sermone quis utatur. Non quaerit enira
. , ' . t verba, sed gesta : Sermo enira nosler et pradi \ calio nostra, non in persuasibilibus humanie sapien , * tiae verbis, sedinoslensione Spirilus etvirlutis . *
\ , , - 4 8 Qua utiliias, si Grace loquarour, el raente
, ; , barbari simus? tyiid prodest si compositus ser , mo, et moree sint incomposili? Mullo pr&stantius
; esi Graece quideni ncscire, legemque Dei in corde
, . possidere. Nam si Ecclesia sopbislae schola esset,
, consectanda foret eloquentia: at cum de morum
* , pugna, el de fructus copia agatur, exspecieturque
, \ coelum; ne lingua requiratur, aed mores insli , , ' luantur. Rursum aliqui laborant studio placendi
. - bominibus et ad teinpus simulatione utuntur :
, \ * ^ q j i uluslris persona vel ex plateis, vel ex ho
minum (turba) accesserit, et Christianiemum profi , \ , teatur, currunt in Ecclesiam, ut bominl illi vullum
, ostendant suum. Egredkur insignis ille, una exifc
. , bypocrila, recepta mercede sua : hominis causa ve , \ . * nit, homini placuit, a Deo nihil accepit, nequaquam
, , * enhn mentem suam illi exbibuit. Ejusmodi suat
. Ecclesiae zizania.
j
r
I
' .
5. ''
5. Sed quidpiam niirum habet Verbum Ecclesi
* \ . agricola : nam zizania, siquidem ille voluerit, fru - mentum ferunt. Gum enim electione propria fiat
, \ , bominum molus, el libera sit ejus senteutia; in te
* , *- res siia est: ei vis esse zizania, bruiorum anima , . lium pabuluro es ; sin votueris mulari, frumentum
, . Dflea.Si quaras hujusce rei exemplura, ex arboribus
, , , \ qiuesitutii accipe. Oleastcr insilus efflciiur boca
, oliva, et vitis silvestris, saiiv vitis acceplo pal, , mile, obliviscilur vetustar radicie su, accipitque
. - novitaiem reeentis. Obliviscere et tu priorum, et
\ , \ * accipe quod dicilur; omissisque zizaniis, frumen\ , * tum accipe ut mereare intra aream ecciesraslicam
\ spirilualemque recipi.
.
6. Hsec porro omnia diefa vobis suot, occasione
. , \ , lectionis evangelic, qua de salis agitur, ob eum
, - qui in animabus 8eminavU,Redemptorem animarum
, . Jesum, iranseunlfem per sata. Ille auiem de industcnL
, e
U O
" ICor. i i , 4.
S. ATHANAStuS. _ DUBIA.
151
151
Sabbato pcrlransibat, discipulos pcr sata ducens : ,

qui discipuli in prsetereundo spicas vcllebant, ma- * \
nibusque confricantes, comedebant, novam spicis , , \ \
aream, manus scilicet uas, effictenles. Judi vero ,
discipulos increpabant quod alimenta sumerent :
adversus Magistrum indignabantur: c Vide quid , \ faciant discipuli l u i ? Sese abalienantes a justi- t ", ' ; >
lia, nequaquam dicebant: Socii noslrorum discipulo- , ,
rum; sesequippea magislerioexpulerant; sed, Vide
quid faciant discipuli t u i : rcs conspicuas osten- ', t ", debant. Speclalori oordium res quae sub aspectum . .
cadunt commonstratis? Nonne experimenio ple- ;
rumque didicistis, eum ipsas cordium cogitationes , \
perspeclas babere ? Annon ille est qui ait; < Quid ;
cogitatis mala in cordibus vestris ? > Qui cogila- ; ,
tiones novit, an spicarum confricaliones non no- ^
^
verit ?
7. (50) Novus morluus, inter mortuos liber. Si7. .
quidem caeteri morlui quasi vinculis constricti, per , , augustam abducebanlur viatn; Jesus vero propter * *
nos moriuus esl, et descendit ad inferna inter mor- ,
luos : alque inter mortuos cum venissel, non modo *
liber, sed moriuorum liberaior erat. Et ul ediscas , . \ ,
ipsum mortuoruin fuisse liberalorem , audi haec ,
Evangelior-.im verba : c El mulla corpora sancto- c \ rura qui obdormierant resurrexere
> In momi- . ,
mento posilus est, et mulla monumenta aperta \ . fnere. Eral itaque is inter morluos liber, quem noti , \ .
reliquerant : ait namque Evangelium, discipulos , \, ,
omnes, relicto eo, aufugisse
Fugiunt dum vive- c . , \ ,
ret: et eo crucifixo, pro ipso mortetn subibanf; eo
quod nihil in cruce remanserit, et post crucem, , vitam resumpserit; sed ne mibi attendas soli, sed . \ \ , \ psalmo jamjam a me leclo. Ausculla dum lcgam, .
lu vide ex consequeniibus resurreclionem : Fa- ,
ctus suiii sicut bomo sine adjutorio, inter mortuos . c ,
liber. Posuerunt me in lacu inferiori \ > uti supra . ,
dixiraus. Et post baec: t Ego vero oratione mea ad . \
te, Doroine
Et 49
e oraiio mea praeve- , , *
niat
Mortuusne oral: si non resurrexerit, in- . *
quam, orat? Siquidem poetquam sepullurara et re- , ;
eurreclionem enarrassel, tunc niemoravil oratio- \ ,
nero quam ad Palreni habuil.
.
8. Nos igitur Dominicam celebramus propter re8.
surrectionera : Judaei etiam nunc Sabbato adhae- ^ * \
rent, poslquam Isaias dixit: c Et Sabbala vestra , #
od.t anima mea
> Nihil mibi commune cum Sab- . > bato, quod Dominus odit. Non loquor de diemra , .
circuiis, sed de Judaeorum usu. Dies enim nullos ,
. ,
aversatur Deus : sed eos qui in ipsis diebus male
agunt. Et jam quidem Sabbalo inhierent: tuncque . *
temporis etiam Salvatorem incrcpabant, dicenles: , \
c Vide quid faciant discipuli tui, quod non Hcel in , ,
Sabbaio facere". > Tum Sahrator ad illos : Nonne . 1 0
%l
m a
* Malih. , 2. " Maltb. ix,4. " Mattb. xxvn, 52. Matlh. xxvi, 56.
Psal. L X V I H , U . " Psal. L X X X V H , i 4 . ' Isa. , 15. Mailb. x u , 2.
(50) Hic textus dcflcit, et, ntvidetur, haec aliunde aasuta suot.
PsaL LXXXYU, , 7
HOMILIA DE SEMENTE.
, ; hoc legistis quod fecit David? Ex Davide oriundua
\ , ille Davidem memorat: qui ex Davide est secun dum carnem, ante Davidem atitem secunduro spi , ritum : qui secundum carnem quidero Davidis fi (5 , ( , lius; secundum spiritum aulem Davidis Doniinus :
, qui ex radice Jessae germinavit. Yirga mirabilis,
. quae Judaeorum genus conleril, gentium vero po (& \ pulum qtiasi gregem colligit. Ipee quippe est qtii
\ . " dixit : Ducam vos sub virâ mea. Multaque mrntiot
, est de virga Jesu. Dixit igitur ad Judaeos: c Noone
, , \ ' legistis quid fecerit David, quando esuriil ipse, et
; , qui cuni eo erant? quomodo intravit in domum
\ , Dei, el panes propositionis accepit et comedit,
; quod non licet facere nisi solis sacerdolibus " t
\ Sapiens ilaque audilor, perilusque ecclesiastico \ ,\ & rum dogmatum et leciionum, historiam probe no vil, nec eget explicatione. At quandoquidem tnul\ , tus nobis nuper confluxil populus, qui nonnisi le , veni divinorum eloquiorum cognitionem audilu ac , cepil, neque senLenliarum prorundiiatem in mente
, apprebendil; operae pretium mibi videtur, histo ; . riam cursim explanare: ut sciamus qua de causa
, \, , \ illam mcnioravit Salvalor. Inler priscos rex fuit,
. nomine David, prius pasior, posimodum rex. Non
, , \ - quod regnum invaserit, sed Saule ob peccalum
, (31). - suuro abjecto, unctus est David a Samuele. Ad re\ , - gnum inunclus nftn statim regnuiu occupavit; mul*
, , tis quippe annis Sauli servivit: ac deiiium cum
, , . Deo placuit, regnuin adiit. Insidiis igitur appeleba , - tur a Sauie, cui beneficia contulerat, insidiis ilem
\ |, "* ab Absalom, proprio filio.
.
9. Haec revera contigere Davidi: hic vero quas9. *
. " dam prae se ferl Cbristi adventus imagines. Par
\ , fuit enim proavum, pronepotis eui aliquas proferre
. - simililudines. c Liber generalioiiis Jesu Cbrisli fi . Hi David *. > Sed in altero rerum simililudines
non aequales suut. Esto similis serviis Domino;
, . - non tameu par eril, licet babeai quasdam simili& , \ * tudiues. Paslor David, paslor ilem Cbrislus. Ego
, > . ' sum, c inquit, c pastor bonus ; > sed paslor ille
, , pecudum, hic pastor aiiimarum. Rerum quidem
. " similitudo, sed magnum discrimen digniiatis. Unxit
, \ Davidem in regem saccrdos Samuel : baplizavit
, \ D Salvatoreiu Joannes, uipoie sacerdoset ipse. Sniii , litudo quidem bicrerum est, sed magna differenlia
. \ , persouarum. Unctus David in regeui, non staliin
, * regnum occupavit: multis quippe aunis sustinuit
* \ Sauli servire; Salvator quoque noster genitus rex
, \ anle sxcula, nec lemporale possidens regnum, sed
, ante omnia saecula rex ex rege Deo geniius, id su, , * stinuit: Non rapinam arbilratus est esse se aequa * ' lem Deo; sed eemeiipsum exinanivit, formam servi
, , > accipiens ; ul absoIveretoeconomiam.Persecutu*
*. , est Davidem Saul, perseculus est Cbrislum Hero11
~*T<~'
^.w^-
w~w
MaUh. x i i , 5, 4.
mm-w~
Matlb. i
(51) Aoglicanui, .
-w.wr~
1.
Joan. x , H .
0
-
1 1
1 t
"
Pbilipp. , 0, .
156
155
des. Sed neque Saul persequens, Davidi nocuit; . ' neque Herodes persequcns, Chrislum laesit. Insur- \ ,
rexit in Davidem Absalom filius suus, insurrexil in . Salvatorem Judas, ipse quoque filius : discipulos \
quippe Salvator nonnunquam filios vocabal, sic : ,
c Ecce ego <l filioli mei quos dedit niibi Deus : , &
> , c
et ilerum ad discipulus ait: Filioli 50 * "
cus autem exiiii Absalom, Manus Absatom
in . /
bunc diem nuncupatur. Jam mibi, qtiaso, per- . \
pende barumce rerum exactam imagincm. Non .
scriptum est, Pes Absalom, sed, Manus Absalom : , , non ilidem Caput Absalom, Iicet capillis capitis ,
perierit; sed Manns Absalom. Prior quippe fuil , ) .
capite manus quae tiadidit, juxta rerum imagi- \,
nem; sed quasi egressa, per rerum nuncupatio- '
neui, manu, Scriptura quod futurum eral, obli* & ,
que sigitificavit: Manu* Absalom, et rerum ima- )
gines (52). Quot inlercedunt similiLudines Davidera , \ . "
\ I
inler el Salvalorem l
10. , , \
10. Hic igitur David a Samuele in regem unctus
est oleo sensibilt : aliter aulem unclus est Salva- , *
tor : quo modo el quanam ralione, audi ex qua- . ,
dragesimo quarto Psalino : Tbronus luus, Deus,
in sxculum saeculi : virga direclionis, virga regni , , * lui. Dilexisli justiliam et odisii iniquilatem. Pro- .
pterea unxit le Deus, Deus luus, oleo exsultaliouis , \ .
pra? consorlibus luis * ; > ne ex simili vocabulo, ,
unctionis aequalitalem pulares esse in iis verbis. Uiicltis rsi David, unclus est el Chrislus : sed ille . ab homine, hic a Patre unctus est: eslque unctio ^ , \ '
illa ineffabilis, resque illae incoiuprebeiisibiles. , * \
Quare ait Psalmisla : Oleo exstiltaiionis prae con- , .
sortibus luis. Consortes scilicet aimililudinis, "
qwn parem habe.ani unctionem. Ubique enim simi- . ,
lifndinera retinel, et praestanliam rei conservat.
David ilaque uncius a Samuele, privalus mansit: , \
Saul vero, transgressis Dei praecepiis, iinpuro spi- . *0 \., .\
rilui tradilus esl. Psallebal David, pasloralem te- , ' . , neus ciiharam, in deserlisque degcns locis, nemine , .
quicum fabularetur presente. Cilbaram comppgil, , \ , \ ex cujuu pulsaiione et conrentu duo in primis , \ consequebalur : bujusmodi sono locorum solitudi- \ , nem niiligabat, uec in dissolutas caniiones dela- \
bebatur, sed psalmos canebal, quorum modula- , lione deleclarelur, et pielale juvarelur. Et psalle- , , ^
bat in desert s : AUitudines luontium illius , . \
aunt : addebat illud : < Inter medium tnontium ,
perlransibunt aquae, et potabtint omues bestiae agri.
Suprr eos volucres coeli h a b i l a b u n t Psallebat ,
de bomiiie, his verbis : c Omnia subjecisti sub pe- . '
dibns ejus, oves ei boves universas " > Psallebat , " \ ,
insuper mirabilia Dei opera. Porro cum torquere- ,
tur Saul ab impuru spirilu, indicavit illud quidam \ . \
Sauli-: quae causa fuit ut arcesserelur David. Et .
M
L o
17
**lsa. VIII, 18
Joan. xin, 35.
Psal. cm, 10. PsaL vm, 8.
(52) Obscurus locus.
11 Reg. xvin, 18.
Psai. xnv, 7, 8.
17
Psal. xciv, 4.
HOMILIA I SEMENTE.
18
quotiescunque
irrueret
in
eum
spiritus
malus,
ac , - ,
cepia David cilbara pulsabat, psalmos hymnosquo
. - Deo decantans.
, , ,
" \ .
11. Ne mihi enim jam cithara menlionem facias,
11. ,
* , , - sed ejus quod cilhara canebatur: neve ex verbis
caplans occasionem ad tbeatraliuni voluptatuna cu , ,
, . pidinem delabare; sed iuemor psalmoruin, in Ec , \ , clesia remane. Citbara igitur manibus accepla Da . " vid, psallens Deo, prafocanlem da?nionem projul! sabat. magnam psalmoruni virtutem! Spirilus
, \ . ille immundus qui praefocabal alium, invisibili el
. ' ipse modo prelbcabalur, el respirabat Saui: invi dia lamen ille flagrabat in Davidem, hac de causa.
, , - 1 Allopbyli aliquando invaserant genlem Hebraeo, \ , rum: tum Golialh quidam imroani statura, animo
\ , feroce, visu lerribilis, per quadraginla dies Israeli
, , \ - exprobrabat, et ad singulare certamen provocabat,
* \ , \ . pregrandi quidem opertus clypeo, hastam attol 6\, lens, borrendasque gerens ocreas : quem qui vide , , rent fugiebant, Saulque reformidabat. Venil frattes
, - invisurus David, alque manus conserit nudus cum
, , armato, pugnae imperitus cum peritissimo, adble . , . scens cum viro. Onmibusque terrore perculsis, ac
, < - nemine audente prodire, David pugnam suseipit".
, . > El cum non inscius essei, psallebat: Domini esl
^ , \ bellum : et, Fallax equus ad salutem, in abundan , \ tia autem virlutis suae non salvabitur . > Sciebat quaa
\ , , ^ psallerel. maxiniuni lenebat telum, nempe fidem, et
, . 51 galcam sibi salutis imposueral: arreptaque
virga et funda, circumvolvit lapidem, percussit
. , adversarium, subitoque proslravii. Verba percur\ . rimus: id quippe non jara nobis proposilum est.
\ , Proslratus est immanis ille Goliath a parvulo, pe. \ * ritus ab imperito el simpliciore. Sumensque Da . vid illius gladiura, capul ipsi praecidil. Gaput vero
" . deporlalum esi Hierosolvmam, gladiusque ejus ser * vabaiur apud Abimelechuro sacerdoiem. Tum l i , , beralus popuhis est ab adversario. Egressae suot
, \ , \ , \ in occursnoi ejus f e m i n a 3 cboreas agentes: laeia
. ^, quippe adniodum res illa erat, depositus metus,
, proslratus hoslie, populus florente vultu erat;
* c , \ binc cboreae, lyuipana, barmonia et oroiiitiin lav
. > - ] tus animus. Porro cboreas agenles i l l * , canebant,
, \ , , noii habita digniialis ratione, sed geslarum rerum,
. - dicebanlque: Percussit David in myriadibus suis,
, \ el Saul in raillibus suis. > Viciori etiam (Davidi)
. , , . millia dcdere; neque dixere quot millia, vel quot
" ! .- myriadas. Possunt certe myriades resoivi in cbi; , $ liadag, et chiliades mulliplicari in myriadas. His
, \ Saul audilis animo perculsus est. niagnam stul ; , litiaiB! Nonne oportuil vel quodam rei praesentis
, ; ' pudore teneri? Quid invides viclori, una liora
, faustis vocibus celebrato, qiii ad quadraginta dies
\ \ . laluisti? Ab boeiibus ereptus, quid laudato viro
invides, qui laudibus digna edidit facinorat Sed
.
* I lUg. x n i , 4-51. * Piau xxxii, 17. * 1 Reg. xvni, 7;
50
i . ATHANASIUS. DUBIA.
160
apud sese dicebat Dederunt Davidi myriadas, mihi chiliadas. Atque ideo infensis oculis Davidem
intiiebatur.
12. Vide, quaeso, annon pronepotes ejus fuerint 12. ,
ii, apud quos bodie Satvator dexteram manum ari- .
dam sanavit. Egressique illi consullartinl, non qtia \ , ,
ratione Deo gloriam tribnerenl, sed qua bene de se , .
nierito insidias pararent. Ait qnippe Evangclium, ,
ipsos quidem ameniia plenos, exeiiiitesque deli- . \ , ,
berasse quid Jesu facerenl". Pronepotes perse- ; , \
ctttnris, pronepotes ftiriosi illius, pronepotes ejus , \
qui bene de se. meriiis insidiabalur. Infenso igitur . ,
animo Davideni Satil inluebalur, neque reclis eum .
aspiciebat oculis. Tales enim sunt invidi, tales , \ .
bypocrite. Quamobrem libi dicit Scriptura: * < cOculi lui recta videant :i nihil obliquum, nibil , > , ,
invidum, nihil quod cupidincm aul furorcm aut , (55) .
quid simile prac se ferat. Aspice amicum reclis , , . '* 6
oculis, nikil dissimulanler, nihil virulcnler. Sed . \
,
Saul Davitlem torvis oculis aspiciebat. Yide inihi,
quatso, insidias . Eum inprelio haberi conspi- . " ! catus, filiam ipsi dare cupit uxorem. 0 tentatio , * \
invidiae! lnsidiatur ei quem gonerum accipit: nec , .
parcit filise, ut honorato viro slruat insidias. In .
dolem vero postulal cenlum praepulia allophylo- , , ,
ruin. Opinabatur eniin si ipsum in piignam im- , \,
mitterel, (eiilum cum uno congressos, uuum inler- * \ . '
fecturos, alque sic sesc rivali expeditum fore. , . 6
Coinmissum prxlium est; sed inimicus ut iitimi- \, \ .
cus, Deus vero ut Dftiis. Exit David, solusque cen- , *
tum interilcil. Verum Saul animadverlens esse ,
Deum amico suo belli sorium, ne ita quidem pu- . , >
dore affectus est: mansitque in parandis insidiis ,
perlinax, atijue id non conlra inimicum, sed con- .
,
tra virum de se bene merilum. Junatbsequ filio
irascebalur, quod essel ei cum Davide amicilia: * \ , \ eoqne caecilatis ex invidia deductus est, ut pro- ,
prium fdium inlerficere tcnlarel. David autem cum * ,
sese videret insidiis appcii, ad leriiain se diem oc-
cullal : nam David quoque lerliam norat diem : et * \ ,
inilo cum Jonalha foedere, sese in fugam victor ille , 'dedil: non quo non valeret inimicum ulcisci; sed
nolens in virum cui beneficia contulisset, slringere gladium : ac Deo semel committens judiciura,
fuga se confert cum suis domesticig ad Abimelecbum sacerdotem.
15. Haec autem omnia recensemus ob historiam
15.
Evangelii, ob verbum illud Salvaloris: lAnnon le- , *
gisiis
quid fcccrit David, cum esurirel: quo- ^ t \, ,
veneril 52
domum Dei, et panes propo- , \ ~
siiionis tomederit ? Venit ilaque David ad ; " 6
Abimelecbum sacerdotem cnm paocis viae comiti- ' , *
bus. Ojsuipefactus Abirnelech, Ecquid illud, ait, ut . ' \,
!MX exercilus solus iter laciat, et vir insignis tara , , , \ 6
c\ guo comiialu utatur? Tum David iiequaquam ;
insidias sibi paralas memorat, sed re celata, ait, ,
jussuin pueris esse ut in locum conveniant, cui , (54)
nonien, Deo fides. Nota apud Davideui quoquc , . \
u
40
47
MaUh. , 14.
* Psal. xvi, 2. I Reg. xvm, 25.
(55) non babctur in Commelin., nec in mss.

sed a Parisiensibus addituro fuit.
* I Reg. , 6.
4 7
Matih. , 4.
(34) CommeL habet .
HOMILIA DE SEMENTE.
\ dem >sse: ob com qui ex illo orlum docturut

, * erai, quiait: c Fial tibi secundumflderotuam *.
. > \ Adsunl bic quoque rerum imagines siimliiudines. ' que. Postulat panes David ab Abimelecbo; re. \ ' spondet illi -. Nulli sunl panes prater eos qui conol . secrati sunt ex conspectu Domini. AUerhis hie
*.. denuo legis menlio facienda est. Scripsit Moy&es"
- in lege de initialionibus sacri cultus die Sabbali
, faciendis, duodecim panes calidos coctos ponendos
\ . " esse supra mensam. Ubi auteni calefartio, ibi ignis.
, . Dicant hic nobis Judaei, quare Sabbatum observant,
, quo ignera accendere recusanl; cum sacerdotes
, , \ - ignem accenderent, coclosque panes calidos appo ; nereiit ? Num ego solus iransgredior Sabbatum f
; - Ecce ipsi sacerdotes calidos panes apponunl, co , \ quuntque Sabbato, et circumeidunl Sabbato? Ubi
. " , \ , \ autem ciicumcisio, ibi ferrum, spongise, et castera
, \ . " , quae ad rem pertinent. Ubi panis conieciio, ibi for\ , \ , \ naces, ibi sarmentortim commeatus; ac demum
, . opus ab illis peragitur quo panes conftciant. Ju>
* da?orum itaque populo vetilura erat, ne Sabbalo
. opus facerent : eacerdolibus vero id probibilom
* non erat. Quapropter nobis omnibusque permitii\ \ . lur in Sabbato operari, cum nos omnes simus re * (35) \ gale sacerdutium. Qlim igiiur sacerdotibua permit . lebaiur : nobis quoque quoniam sumus regale sa * ^*
cerdoiium, gens sancta, idipsum permiseum est.
* Scribente lege, in die Sabbati duodecim panes su , (36) pra mensam ponendos esse, ex illis in mensa con . ' * t - G secralis panibus poatulabat David sibi alimenluui.
, , Respondil Abimelecb : < Si pueri abslinuerunt
* , , maxitne a muiieribus Jam tu mibi, qui fidelis
, , \ ) es, ut paululum digrediamur, his ad caulelam ulere
. ' verbis, et quod dicitur animadverie, castimoniam , \ ; que carnis assume. Si namque id tuoc praecepil
, \ , Abimelecb, cur noa observanduni ? Sic David ac*
ccpit, panesque comedil, ac fortassis Sabbato
\ .
accepit.
14. Gum itaque Judaei Salvatorem coarguerent,
14. \ , - quod discipuli ejus in Sabbato spicas vellerenl at \ * que comederent, opportunissime ille historiam
* Sabbalo gcslatn commemoravil, uloetenderei ipsis,
, , si Davidi ct comitibus ejus concessum fuil ut pro
* ' 0 salule panesex sacra inensa iiucibum altingerent;
, non fuisse discipulis velilum ut spi< as vellercnt,
, \ . et confricarenl ad comedendum. c Annon, inquit,
c , - legislis quid feceril David, cum esuriret ipse et qut
\ ' , cum eo eranl, quomodo iniravit in domum Dei,et
, \ ; > panes proposiiionis comedil? > Habes exinde ad \ junctam bisloriam de arida manu : quo paclo vi * delicet Salvalor nosler, ingressus in synagogam
( (nobis namquc percurrenda historia eet, ob ejua
, prolixitatem, ne nauseani parial andienlibus), et
*) \ , \ cum vidisset quemdam manuin aridam babere:
- nossetque Judaeos ad crimiaandum paratos esae,
* lfalth. , 29. * Levit. xxiv, 5. I Reg. xxi, 4.
OSi IAKUS, ui videtur, mulilus.
(36) Anglicanus, .
fG3
164
dixerit ad cum CUJHS arida manus erat : c Surge ,
(et sla) in medio* . Resurreclio resurgere jussil: c ' . >
f Surge et sta in medio. > Non quud ad pompam , .
curalionem edere vellel : noral quippe pro lem- *
poris condilione dicere eliam * Vide, nemini , t ", * * dixeris". iVerum ubi id lempus postulat, cclat mi- , *
raculum; conlra ubi Sabbato miraculum cdere par , . est, luiic aperlissime operatur. Qiuere et volve ,
Evangeliorum scripla, elroe vere dicere deprebea- ,
des. Observabant in Sabbalo insigniora editamira- *
cula : qui, quaeso, aut quomodo ? saecuto 5 3 ; ,
noii est audimm, quod quis aperuerit oculos cxcl .
n a l i . Hoc miraculum non alio quam Sabbali die , " . edidit. Cum enim ex sputo humi dejeclo lutum fe- ,
cissel, linivit ejus oculos, misilque illum in Si- , * \
loapi: el rediil caecus visureceplo. Qui vero catcum >.
cernerent videntem, ipsi non videbant. Illius qui- . dem sensibiles oculorum pupilla? aperl:e sunt; Ju- ,
daeoruni vero non aperti sunt oculi; imo apertis * ' licel oculis, noo videbant, Doininuinque daronabant , ,
bie verbis : Non est bic bonso ex Deo, quoniam , t ,
Sabbalum non observat *. ingenlem vesaniam I . > " !
Nain quale opus factum est ? Sputum ex labiis, di- ; ,
gitisque duntaxat lutum : simplex unctio, non in- , ,
slrumeniis medicis, sed manu a Deo facia. Quid , .
quod aclum est criminare? Habes in Sabbato ; "
gestuni miraculum. Abiii caecus, et abiil visu re- , ' ,
cepto. ld in Sabbato (Cbristus) operabatur, ut flde . , ,
dignus baberetur, cum in Sabbato docerei.
.
15. Aliud occurrit mibi miraculum. Hierosolymis ^ 15. . erat probatica q u a 3 d a m piscina, qua3 etiam nunc , *
illic cxsiat: babebatque qulnque porlicus; sed jam destrucla sunt circumjecta acdiflcia. Jacebat illic . \
paralyticus triginta octo jam anuis ger. Dtutur- .
BUS cnim fuit morbus, ul ea saltein ratione, pudore , , ,
Judaei afficerentur. Nam si brevi fuissel segritudo, . ,
latuisset miraculum : jam vero mulli anni sunl veri * , ,
morbi testes, ul saltem hoc videnles, viderent. Sai- , . vator autem cum advenisset et praleriret, ait illi : , , *
c Vis sanus fleri ? > et reliqua. Ac surgens ille ; . ,
quoque, tollit grabatum et ambulat. Erat autem , . .
Sabbatura. Verum Judaei non videbant miraculum
Sabbalo edilum, sed grabatum ab eo gesiari. Par ,
fuissel cogitare illos: Tales rnedici huc adveneniBi, , * et nemo sanavil: pauper jacebat miser, nec aderal D , * ,
ei qui ipsum in piscinam dejiceret. Talis est hic .
miraculorum patrator, novarumque rerum auclor, ,
qui tantam vim paralytico dederit, ut non modo ,
aurrexerit, sedet grabalum poriaveril suum. Caeca , .
res est malitia : ipsum morbo ereptum damnant, . , \
aiuntque i l l i : Non licei tibi Sabbato gestare gra- * <
balum. Respondit ille : c Qui me sanura fecit, ille . *
mihi d i x i t . Dei opus est quod jussum est. In- , . > iueU res est paralyticum triginta et octo annorum .
gauitati reslitui, Ex ejus ore id audivi : Tolle gra- .
batum tuura. Si corpus illL obedivit et sanum fa- * .
ctum est, egonec illi ingratus ero, nec gestabo gra- , .
1
sa
se
Luc. , 8.
1 1
Malib. VJH, 4.
" Joan. i x 3L " lbid.,16. " Joan. v, 7.

f
" Joon. v, 10, iU
106
HOMILIA DE SEMENTE.
; oi batum? Rursura Judaei noquaquam sciscitabantur,

, , \ ut ediscerent quo pacto curasset, et adorarcnt eum
, ' - qui talia largitus essel; sed ut ipsi insidias pa. - rarent. Jara illud lertium est quod leclum
fuit.
.
16. Ingressas est in Synagogam, quae eral Syna16. ,
. goga nialignaniium. Quid namque deterius quam
; beneficia accipere et insidiari ? In Synagoga Judaeo . rum bomo erat cujus arida manue. Aridus quidam
* , manu erat, et qui aderanl, aridi nienle : neque eum
* - cernebant qui tum prasens erat : neque in men . , \ - lem veniebat miraculuin ejus qui talia operaretur.
, . > Porro Salvator anlequam opus conliceret, vcrbie
, \ , mentem excolebal. Coinpertam enino babens mali , \ gmialem animi, et profundilatem acerbam illam,
, * ^ demulcebat priuio verbis : agrestem animuni lenire
" , ; sludebat, ailque illis : < Licelne Sabbato benefa , ; ; (37), cere, an male : animam salvam facere, an per ; , dere ?> Nam si dixisset illis, Licelne operari?
. \ , slaiim respondissenl, lionlra legem loqueris. Nunc
* \ - autem id locuius esi qood lex ipsa voluil: qui enim
, , ^ . - legeiu de Sabbalo dedcrat, Mibjunxit : Praeter id
, quod pro aniina liet. Mox euim ubi in Sabbato ce * , \ ciderit homo in foveara, licilum Judaeis est inde
. \ illum extrahere : nec lantum hominein, sed etiam
, . bovem et asinum. Alque ila quae ad salutem bpc , ciabant -lex permisit, et 54
Sabbato Judeei
; '' vescebautur. Quod si quis perconlatus eos fuerit, noo
, * , t de quo disceplatur, sed de quo convenit inter om - > nes : Licelne benefacere ? nequaquam respondent,
. > \ , \ Etiam : non sunt quippe bonae volunlatis. Nam,
, - c bonus homo de bonQ thesauro profert bonuiu*.
, - Mali porro cum sint Judaei, de bonis agendls non
(5 . " consentiunt, nec fatenlur esse beoefaciendura, ne, , que possunt allirmare male factum oportere : im- , , . pudenier enim diclum foret : sed silent. At cum
\ . " nugandum est, magnas nugas effutiunt: cum autem
6? , , , criioinandum, magno clamore aiunl: c Tolle, lolle,
> bic homo baec el ejusroodi perpetra, * , crucifige
, vit: cum autem quaeritur, benene an male facere
* * , , liceat, animam salvam facere, an perdere; illi qui* , - dem silent; Dominus vero corde moereus ob caeci6to* * . tatem cordis eorum, ait hoinini illi : Qui vident vi", . , , - deant, qui inobsequentes sunt, quod Hbueril agant:
26 . - D qui duri sunt corde, lapidescanl; verum mollescal
, ; dextera tua. Surge, ne amplius mendicato : nain
, * , - quod jusserit eum surgere, indicium est cum prias
8 . sedisse : qui autem aridam manum habebat, quare
JttoA , ' , sedebat, nisi ut inendicarel ? Non do tibi argenlum
\ , - ne absuroas : sanilalem do tibi nunquam absumen
. , \ dam. Ne occasione aridaB manus mendica : sed ca
. \ sana salvaque accepta, operare, extende tu pau\ . , \ - peri manum tuara. Surge, ei sta in medio : is
, , spectaculum videntibus. In le deinceps certamcn
& . , \ de Sabbalo agiiur. Sta in medio, ut qui claudicanl
87
8 0
U c . v i , 9. Hatih. xn, 35. "Joan. xix, 15.

(57) Anglic. . Infra, post , baec. .... , desunt ia Angl., eod
maan recenliore addrta suni.
S. ATHANASIUS. DSBiA.
167
468
poplilibug, consislant, si lamen audiant, si videant. , ;

Sla Jn medio, et loquere Jttdaeis quae jam dicta
sunt : licilumne est id facerc aunon ? Tunc ail ad ,
Uiuin : Extende manum tuani, non te tango, ne Ju~ , .
di crii.inenlur, neve contingere idem pulenl esse , .
atque operari, verbum lantum profero. Nequaquam , . "
ail Deus : Ne ioquare iii Sabbato. 5>i auteni verbo .
opus efficiaiur, admiralioni sit qui loculus cst. Ex- ,
tende manum tuain. Vide discrimen lacti : Petrus .
in Speciosa porla paralyiicum sanans, compressa . "
illius dexlera manu excilavil. Seivus altreclando, \ , \
exlendil; Dominus jubendo exlendit. Extende ina- . * "
nniii luain. Do libi virlutem, el efficaciain sanitaiis. . , .
Yerbo jussioneque mea in le constiluo : Extende '
roanum tuani. Dixit ille, iste fecit : arida inanus sa- ' ,
nilaii restitula, menlisque Judaeorum aridilas mi- , , .
niine sanata fuil; sed egressi, ut modo lecluin fuit, . , ;
deliberabant quid facerent Jesu. Deliberas quid fa- , ,
cturus sis : adora ut Deum, adora miraculorum au- . clorem, adora hominem, ea, quse supra bomines , ,
sunt, operanlem. Non apposuil emplastra, non per- .
fusionibus quibusdam bracbiuiu emollivil, non ,
seacenla rcoiediorum genera adbibuil. In mcdio stabal ille, rem omnes gesUm videbant : DOI enim , . ",
clam edilum opus fueral, ne quis dicerel: Herbara ,
adbibuit,euiplaslrum apposuil. Surge, sla in medio; .
Dl ne ipsam rei veritalein caiuninieiitur, ut nullus eit sycophantiae locus.
17. , 47. Egressi autem illi deliberabant quid facerent
,
dc Jesu : ul eliam bic in hac ipsa bora, &lat quispiam arida manii, cum eam pauperi non porrigit , ad eleemosynam : is quantumvis corpore sanus, . ,
aridus est mente. Audi el lu hac ipsa hora salula- . " \
ria haec verba : Extende manuro tuam, et a bac "
dfce incipe eleemosynam pauperi erogare. Alio item \ roodo id penractemus. Multi incurii sunt in pre- . .
eando, tota die negoliis incuuibunt huinanis, vili- , \
pendunlque divinuin precalionum negolium. Huic , quoque dicat Salvator : Extende manum luam, ut .
dit Apostolus : < Volo orare homines in omni loco, \ * "
extoilentes sanctas manus . > Caterum quia ser- , " ,
mo nosler batis processit, surgentes 5 5
'P
"
tendamus manus, non soluiii indie, sedet in nocte : . >
c In noctibus exlollite mamis veslras in sancla. et , \ benedicilc Dominuni. > Et extendamus manus san- U , \ , \
ctas abluli inler innocenies; ul invocalo universo- ,
rum Deo, ejus auxilio pcrfruaniur, in Chrislo iesu .
Domino nosiro, per quem Deo gloria cum Spirilu , * ,
sancto, nunc et seuiper et in saecula saeculorum. , ' , , oV 5
Amen.
\ \ . .
n o s
I Tim. 8.
PnaU cxxxm, 2.
sl e x
1 ILLUD, PROFECTl PAGUM.
4TC
ADMONITIO IN HOMILIAM SEQUENTEM.

Boc opuunlum licet in antiquis codicibiu legatur, nobis non videtur Athanasianum. Oralionit cerle aenus
mmus eUgans, explanationes Seripturarum minus aplce, el nonnihil contorta, scriplorem $ane prasferunl
ionge Athanasio imparem. Quce causa nobis fuii ul inter dubia Opera recenieremus.
>
06
. (58), ~
.
I L L U D : PROFECTI
PAGtJM QUI EST REGIONE, INVENIETIS

ALLIGATUM .
PULLUH
. 01 \ , \ i . Qui terrena sapuere, et Bei mandaia despe*coG , ( ctui habuere, atqne in bac vila defessi sunl; hi
, ante inventionem boni in inscilia versabantur. Ar . - bitror enim sapienrtissitmim Salomoncm ea de causa
(59), t dicere : c Tempus quaerendi, et tempusperdendi.
, . ; - Peccasti? desine. Si enim aliqnando in ignorantia
. , - versatus, animam tuam in perniciem conjecisti; al
, {- venit tempus eam perquirendi, ut in Evangelio Do , ^ minus noster docet his verbis: c Quaerite, et inve (40)- < , \ nietis * Quandonam aulem inveniemus illara,
, \ , nisi jara, ubi Doroinue ipee prasens nos solvit a
vinculis diaboli? quemadmodum beatus Aposlolus
; " his docet verbis : c Ec< e nunc lempus acceptabile:
* c (41) * ecce nunc dies saluiis
> Tempus itaque venit
, - lenebricosum peccatum desiruendi: vocat tempus
quaeramus id quod erravit, ut solvamur a vin , culis. Yenit quippe qui solvil compeditos, qui erigit
. elisos ; venit qui annunliat caplivis diraissionero,
(44), ^ caecis visum. < Tunc > enim < saliet quasi cervua
, \ - claudus,et expedita erit lingua balborum >
<
, (45). >
2. Alio item modo dictura illud perlracleraus :
2. \
Salomonis
quippe sententia sludium bac in re no . \
strum
accendit.
Ait enim: Tempus quserendi, et
* c , \
(44). tempus perdendi. > Quia jamdiu errabundum erat
Maub. , 2. Eccle, 111,6. " Mattb. vu, 7. Cor. v i , 2 . Psal. CXLV, 8 . ha.
xxxv, 6 . Eccle. , 6.
u i
(58) Regios, - C , et cactera nl in textu. Mox, Reg. Gobl.

. , Reg. el Seg. . Caeleri et et Fefc. 4, . . IbiJ.
<*IUi, . Apud MaUb. xxi, 2, legitur, Se uer. solus babel, , recte.
(41) legiiur in Regio solo. lnira idemsolas,
. Apiid Luc. xix, 50, . Regius inci .
p i l : 01 .
(42) Anglicanns, .
J59) Regias el Felc. 4, . Gobler.
(45) Seguer. solus, . Alii, -.
. Posi, , Regius babet, '
Paulo poat, Regius, Gobler. el Fclc. 4, Paulo post idem, .
(44) Hegius, . Angl.
.
(40) 'Aegtuset Seguer. -. . . Mox, Regius,
. Angl. ilem babei, , \ .
P I T R O I . . GR. X X V I I I .
(7!
S. ATHANASIUS. DtlBlA.
472
genus hnmanum , diabolique fraudibus perierat,

,
venit tempus ejus perquirendi, revocandi ex capti- ,
vitate, eximendi ex vinculis. Ex usu quippe nostro , ,
erat quaerere et ediscere, quod liltera occidat, spi- (45).
riuis autem vivificet. Hac igilur re confecla, tem- , pus adfuit destruendi figuram et umbram in liltera , . sitam. Nam adusque lempus correctionis, haec in- , \
gruebant: re auiem perfectiore advenienle, lunc .
quod ex parte erat evacuatum cst V < Cum enim essem parvulus, loquebar ut parvulus : cum autem (46), . "
factus sum vir, evacuavi quae erant parvuli . t ,
Sane ipse Salvator 56
Q invenit animam , , \ (47)
auani perdet eam, ei qui perdiderit animam suam
propter me, inveniet iilam . > ld est, qui quaesie-
rit animam suam, et invenerit illaiu in peccalis, , > ,
cito perdat illam, neque sinal eam 4R improbilate , \ ,
lmmoran : , capla opporlunitate, cum earo nir- ,
sus perquiret, inveniat in virtule. Si quis enim * , ,
animam suam exlra supplicium invenire cupiat, .
perdel illam in presens terapus, ut Ghristum lu- , r.fa
cretur. Porro quid sit hic perdere, docet Sal?ator; , .
nempe, non ut animam nostram in perniciem con- ,
jiciamua , sed ut tempore marlyrii ne jparcamus (48) , '
fortunis, liberis, parentibus, corpori, neque ipsi ani- , , *
ae; sed nos ipsi tradamus ad raortera usque; uf, , , *
quemadmodum supra dixi, inveniamus animam no- , ', ,
iram in regno caeloruro. ld eniai docet Salvator : (49)
Qui amat palrem aut matrem plus quam me, non . \
c ,
est me dignus . >
, . >
5.
5. Si quis igitur voluerit animam suam invenire,
,perdei illam in hoc lempore. Malitiam ergo in nobis .
perditam oportet, ut quaerentes virtutem, invenia- , , rous illano. Nam si quis ab ira non quieverit, quo- , . (50)
modo ad mansueludinem exercebilur ? Si quis a se , ; non eliminaverit fornicationem , quomodo conii- ' ,
nentiain profilebilur? Primum enim par est abjici ;
omnem avarUiam et idololatriam, atque ila deinceps ,
quaererepaupertatero,pielateinque.Quaesivb enim, \ (54) ' \ inqtiit, * quem diligit aniroa roea : quaesivi et inveni . t , \, f
illum, et introduxi eum in doraara mairis mese, et * , \ , iii cubiculam ejue quae me concepit . Qui porro (52) ,
7
ut
71
T t
1 1
Cor. , 6.
1 Cor. , 40.
ibid. 44. " Mattfa. *, 59. * ibid. 57. Gant. , i , 4.
(45) Ha3C, \ , de- D . Basiliensis, .

eunt in Gobler. ctFelc. 4. Ibid. Anglic. Mox, Regius, Segtier. Basil. Anglic.
.
. Ediii vero, . Mox , post , qui(46) Hegius, .
dam niss. cum ediiis habent, , quae desunt
(47) lla Reg. Seguer. Gobl. Angl. Basil. qui lamen in Basil. et Anglic. Ibid. posl , Regius adjicit,
ostremus habet cum edilis, . Ibid. haec, \ ,
.... , desunt in Regio, Gobl. .
el Felc. 4. Paulo post, Seg. \
(50) Ita Reg. Seguer. Gobler. et Fe!c. 4. Editi et
iv , . Mox Seg. Gobl. Felc. 4, alii, . Angl&c. solus, . Ibid. Basil.
. Ibid. omnes mss. , et Anglic. . Regius
praeter Felc. 2, qui cum edilis habei solus, . Cateri ut in textu.
. Mox, Reg. qoem eequi visum est, . Ed. lbid. Basil. ' ov. Paulo post, Regius,
vero et caeterirass..
?.
(48) Regius, . Paulo post, Basil.
(51) deest in Gobler. et Felc. 4. Mox, Requem sequimur, , et ila le- gius, \ . . lbidero, Regiuset Seguer.
git Nannius. Regius, , . Editi vero, .
, non inale. Editi,
(52) deeslin Gobler. aFelc. 4. Infra, post
.
Regius babet, .
(49) Regius, . lbidem, Regtus et Seguer.
IN iLLUO; PROFECTl 1N
frAGUM.
174
. his indicatur, Gbristus est : qui ob peccala ooslra

6 , de ceilo descendit. conceptus, natus et in preaepio
, , \ - reclinatus est, donec genus humanum liberaret.
\ \ , Gum tantam enim uostr salutis curam gerai, jam
. (55)> discipulos niitlit in pagum ex adverso silum, aient
illis : c Prufecii in pagum e regione situin, invenie*
, * - Uspullum ailigalura; solventes adducile inihi *:
(54) , el profecti apostoli, proul jussum sibi fuerat a Do * * . mino, pullum solvunt. Magnorum sane virorum esl,
pullum istuin solvere, dilecli; magnorum, inquam,
, . non statura corporali; sed fide, charilale ei jusli , * , lia : magnorum prudetHia, Toriitudine, et virtute :
\ (55), , qualis fuisse Moses declaratur, cum Apostolus de
, \ , \ illo inquit : Fide Moyses grandis faclus , iregavit
* - se dici filium iiliac Pbaraonis : > quin ei profi , tiens lsaac, magmiS effectus est. Ad eos enim qui
\ * < (56) , hoc modo magnisunt, allinet eolvere pullam isium.
* > Atque utinam ego tautus esseiu, ut pullum bunc
. vinculis solvere possem! Nam quisque noslrum
\ . \ (57) peccali vinculis alligalur, ut Scriptura lestatur,
, aiens, peccaiorum suorum caienis quemque con ! " - stringi. Oremus ilaque, ul ad nos quoque mittat
, \ (58) Jesus discipulos suos : qui nos a vinculis solvant,
, , quibus unusquisque noslrum coirslringitar. Nain
. , \ avaritia ille devinckur, bic iornicalione complica tur, ebrietale hic , ille vana gloria tenelur : est
, * qoi injuria afficiat, est qui bona proximi pauperis . , que diripiat, alius, qui usuram supra 57 usuram
(59) * (60) accipial. Demum omnes inlirmaimir in injusliliie
| , nostris , egemusque Salvatoris medela : egemus,
- \ , inquani, ut ad nos miltal discipulos suos, nosque
\ , * absolvant 111 i ex vinculis diaboli. Sic enim ail ad
\ discipulos : c Profecli in pagum ex adverso situm,
(61), \ - invenielis pullum alligaluiii : solventes eum, addu \ , \ cite raihi Pagum ex adverso sUum cum audis,
, lerreslrem locum intellige : civitas quippe illa co>
. (62) leslis est, ut scribii bealus Aposiolus : c Non enim
babemus hic manentem civiialem, sed futuram in, , quirinius ?: cujus opifex el condilor est Deus *.
. > , Rursnm ipse : c Non enim accessislis ad tractabi
* lem montem, <H oblccium igne; sed accessistis ad
T
Matih. x x i , 2,
* Hebr. x i , 24.
Matth. xxi, 2. Hebr. x m , 14. llebr. x i , 10.

(55) Basiliensis, .
vero, , . Mox, Regius, .
(54) Sic Regios, Seguer. Basil. Anglic. ln editis Tres posireiui quos sequimur, . Editi
vero, . PauJo posl, Reg. et Se- vero, . , deesl in Gobler. et
gaer. , Felc. 1.

(59) Ua Regius, Seguer. Basil. Anglic. Edili au, , elc. Anglic. tem, \ ,
, . .
Cjeteri in lexlu cum prius -ditis.
(bO) Sic Reg. Seguer. Basil. Anglio. ln duobus
(55) Haec, , , absunt a Gobler. ct postremis auleni, uiv, el paulo post, , desoul.
Felc 1. Ibid. cdiii cum quibusdam mss. * Edili, \ ,
., sed in Iribus mss. ' deest, recie. Mox, . subaequenlia ex Regio et Seguer.
Regios, Seguer. Basil. Analic. . restiiuiuius, in ediiis el in caeleris mss. mire conluiiti et caeteri, . Mox, se- fusa.
qoeos deest in Oobler. ei Ftlc. 1.
(61) Reg. Seguer. Basil. . ,
(56) ka Hcgius, Seguer. Anglic. Baall. Gaeieri Seguer. el Angl. . Editi el ca&leri,
edilis, , , etc.
, minus recte.
(57) , deesl in Gobler. et Felc. 1. Mox, Re(62) lta Regius, Seguer. et Gobler. Edili et cgius, . Ibidem, Regius, Se- leri, . , Reg. el Seguer. ...
guer. Gobier. el Felc. 1, . Casieri vero \ ... Ibid.Angiic. . Paulopost, Rcgius
cum edilis, .
el Seguer. .
(58) Iia Kegius, Seguer, Basil. Anglic. Ediii
D
175
17b
Sion montem, et ad civitatem Dei vivenlis, Jerusa- (65), ; *

lem coelestem , et mullorum niillium angelorum c ,
frequentiam .
, \
. (64) * \
) , , \ , ,
.
4. (65) ol ,
4. Tales fuere sancti omnes, et quolquot secundum Paulum incedentes, eodem contenriunt. Audi .
rursum euuidem : c Si enim ipsius meimnisscnl de " ,
qua exierunt, haberent ulique occasionem rever- * , .
lendi. Nunc autem nieliorem appetunt, id est coe- , , t
lestem *'.> Hujusmodi eranl sancti apostoli et di- \
, (66) B C i p u l i Domini, q u i c u m Peiro dicebant: Ecce nos
reliquimus umnia, et secuti sumus l e . > MiUuntur * , ilaque solulum s u p r a dicium p u l l u m . Nam Salva- . > toris nostri adventus et bumanitas revocavit nos cx (67) . pago e regione posito ad coeleslem ipsius urbem aia xa\
supernam Jerusalem. Arbilror e n i m nos ob Adaini
inobsequentiam pulsos esse ex paradiso, et in ad- . ,
versum pagum, quasi in coloniam, deductos : c Eje- (68)
cit enim, inquit, Deus. Adam, et habilare fecit , \ eum e regione paradisi voluplatis . > Sic igitur iu , \, ,
adversum pagum miilunlur a Jesu disripuli solu- \
turi pullum. Et vide, quaeso, num forle ob euin qui .
ejeclus fuerat e paradiso, atque e regione consli \
lutus, millantur discipuli a Jesu in adversum pa- . \
gum soluluri pullum. Ea enim de cauaa venit Salva- \
tor, relictis nonaginla novem ovibus quie non er- .
raverant, ut profectus earn perquireret quae er- (69) ,
raverat : qua inventa laetalur de ipsa, congaudent- ^ ,
que angelide
- - - uno peccatore poenilente.
- Quaerendum
\ * \
porro, an soli ad pulli ministerium missi sial di~ , ' , \
bcipuli in vicum ex adverso positum. Scio enim,
.
ante aposloloe, invisibilee poiestalcs lesu inser-
viisse. Fortassis enim ipsas potestales, quasi disci- , ,
pu4os suos, misit Dominus una cum Petro, ad pa- .
guiu e regione positum, ut pullum solverent. Audi \
iiamque quid de Domino evangelisia dicat : c Et
ecce, inqail, angeli venientes ministrabant e i \ , . "
De humanitate autem clamat David : < Pauem cocli (70)
dedit eis, paneni angelorum manducavit homo . * i , ,
Neroo itaque degens in corpore, et in hancce vitam . $
pertractus, arbiiretur se intra civitatem esse. Non * " ,
polest quippe is qui sapit carnalia, in ista magna , \ civitale reperiri, sed hujusmodi homo in pago ad- , , huc versalur. Sensus quippe carnis initnicitia est , \ .
in Deum. Scire igitur oportet, eum qui in pago 81
8 a
85
Hebr. , 18, 22. Hebr. , 15 1*6.

Paal. L X X V I I , 25.
II.
Matlh- , 27. " Genes, , 23, 24. " Matlh.
(65) Basiliensis, . Anglic. .

Paulo post, Kegius, Seguer. Basil. $

(64) Seguer. Gobler. Reg. . Edili, .
(65) deest. , Keg. solus,
. , Reg. Seguer. Anglic. "
. , Reg. quem sequinuir, .
Ca3leri vero et editi, .
(66) lia Kegias, Seguer. Anglic. Edili vero, ol
, , omissis mediis.
(67) . deest in Gobler. t t Felc. 1,
cujus Ioco Regius babet, .

(68) * deestin Seguer Gobl. et Felc. 1, cujiis loco Regius et Anglic. babeot,
.
(69) Sic Reg. Seguer. Anfflic. Editi,
. , omissis mediis bene multis. Ibid.
Reg. . lnfra, Basil. el Aoglie. .
(70) deest iu Gobter. et Felc. 1. Ibid. 4,
mss. . Caeteri cura edilis,
, lbidem omncs pene mss. , Editi, .
177
IN ILLUD, PROFECTl IN PAGUM.
17;
, ' . habitat, non recto viie instilulo, DOD menle duco

(71) . - uti, DOII sibi imperare : baec enim magnae civitalie
, sunt propria. Nam ubi quis ia virtule degil, ex,
, , * prudenliae ductu agit, sapienler consulit, tempe tBta . " ranler imperat, tunc sanctorum esl imitator. Sancti
, , quippe non babeut hic manentem civitalem: sed,
, , uti supra dixi, fuluram requirunt, cujus opifex et
. condilor Deus est. Audi enim Apostolum: c In terra
, ', , ambulanles conversationera in ceelis habeamus; et,
5*gdilecli. Si , . Nostra conversatio in coelie sit
\ guificat enim Aposlolus his verbis, t ln lerra ambu, lanles, profectum Iticrumquc futurum iis qui poet
xa\, c , * hanc vitam in coelis habitaturi sunt.
. : " , < , ^
(72) fe/
5. oSv \, * 5. Profecli igitur discipuli, pullum solvenmtj
\ , discipulorum quippe opuseet, bunc solvere pullum;
\ (75) imo discipuloruni qui ea praestare possunt qua? a
. magistro jubenlur. Mulli namque qui videnlur di , ' scipali esse Jesu, non modo ea non faciunt quae ab
, \ , ipso jubentur; sed etiam magislro insidias parant,
\ (74) . ut iinprobissimus et tradilor Judas. Quantus porro
, \, est iste pullus, dilecii, qui non unum dominum,
, (75); sed inuitos babeat? Dixere namquc ad discipulos
; pulli domini : Quare solviiis pullum ? Si sensibilis
, pullus esset, annon suflkeret ei unum aesidere do ; \ minum? jam vero juxla Evangelimu, mulli ejus
. , , donrini sunt. Dixerunt enim, ait, doinini ejus, dioi * < scipulis : c Cur solvilis pullum *? > Et forlassie
; " , aiunt illis : Nonne videlis quot ipsi assideanius?
; ; C queraadmodum ligatus sil ? quoraodo leneaiiiue
; * illum mancipalum? Gur abstrahitis a nobie no ; stram operam ? Quid solviiis nostram exspectalio; " , nem? Hic eliamnum nobis superest, el nos illo pn (76) ; vare vultis? Si ipse solvatur a vinculis, nos ejiie
, ' . - loco vinciemur. Terrebanlur itaque scelesti daenio (77) , nes, pullum cernentes solutum : coiiturbabaniur iu
- sese adversariae poiestates, quae noe in captivitatem
, .'* redegerant. At quando advenil Dominus noster Jesus
* , Chrislus, ejusque prseseniiam agnovere, reformida , , - banl, Guro audiseent e u m baec discipulis loquentem :
(78) c Ecce dedi vobis potestalem calcandi supra seSr \ pentes el scorpiones, et supra omnem virtutem ini, \ \ . > niici". Perlimescebant bis auditis : c Profecti
* < docete omnes gentes, bapiizantes eos in nomine
, ^ Patris, et Filii, el Spiritus sancti . Meluebanl
, \ , , ne ilie esset qui tenebras illusiraret: audierant
- enim prophetam dicentem : Galilsea gentiuro,
- - pqpulus qui sedebat in lenebris vidit lucem ma8
' Pbilipp. i u , 2 0 . Luc. xix, 55. " Luc. x , 19.

) Rasiliensis, .
(72) Treg mss. .
(75) GoLl. tt Felc. 1, \
.
(74) Haec, , desunt in Goblerian. et
Felc. I .
(75) Sic ires roae. Alii vero cum editis, '
.
Malib. xxvm, 19.
(76) Basiliensis, .
el Felc. 1, deest. Mo^,
(77) In Gobl.
"
Seguer. , rectiua quam editi, qui habent,
.
( 8 ] Regius solus sic totum hune locum habtt,
,
.
, elc.
7
480
S. ATHANASiLS. DUBIA.
179
gnam**.> Omnes itaquectrca pullum biabant, omnes , 6
circa ipsum sedebant, nemo ab illo abscedjt. Talis . > \ ,
iste pullus est, ut omnes ejus doroiui cusiodianl \ , .
illum.Si sensibilis essel, uum domini assiderenl illi? ,
Num asellus sensibilis muliorum dominorum est ., ,
possessio? num omnes ejus doroini assident ipei, ; \
ila ut nullus negolia obeat, millua in foro ambulet, ; \
nibil aliud operis babeant, sed una omnes circa ;
ipsum occupenlur? Num asellue sensibilis in bivio , (79)*
alltgatur, diversorio prasepioque carel, in agrum ,
non procedit? sed sensibilis pullus in bivio alliga- \ ; lur, omnesque doraini ejus assident ipsi, observanl- , , ,
que illtim. Ha3C cura dico, historlam non aufero : (80) ;
Bequaquam enim litlerara ob spiritum auferimus; * , \
, . aed spiritus vim servamus per lilleram

.
I 6. Revera sensibili asello insedit Dominus, Be- 0. \ tbania Jerosolymam profeclus : ita enim prophe- * (81) lavit Zachariaa : c Dicite filiae Sion : Ecee Rex c |
tuus venit libi mansuclus, sedens super asinum et (82)
pulluro Olium subjugalis". > Salva igilur bistoriae , \
fiiJe, perscrulor eaquae iu illa defossa sunl: perqui- , , ;
rimus reposilom nobis tbesaurura , perquirimus tpirilus vim. Non enira nudae bistoriae atlendimus ; (83) ,
Jud&orum est ejusmodi slullilia. Certe Dominus . nosler JesusGbrislus eorum coarguens aicentiam , . *
ail: Scrutamini Scripluras, quia vosputaiis iu ipsis \ ,
babere viiam aeternam . Sed Jiuhei nudae lilterae , adhaerentes, fame consumpti sunt. Gnari itaque nos, , .
59 fratres, lilteram occidere, spirituin autem vivifi (84) care; non modo bistoriam Scripturarum sequamur, . , tteque, ut Judaei,rnidselillerae adhaerescamus, sed, ^ , ,.
t scriptum est, scruleniur Scripturas, ut iia earum , de Jesu Ghrisio teslimonia animo colligere valea- (85),
mus. Ridebunt sane Gneci, objectante&nobia, Deum , ', ,
Gbrislianorum, qui Gbrislus nuncupaiur, asello , ' -.
insedisse. Sed aos neque in dubio versamur, neqoe \ ^. *
negamua ejua in carne adventum. Ideo enira cor- \ * , .
jwraliter peregrinatus est, ut id quod perierat per-
quirendo reperiret, et quod errabat reduceret. Ua (86). \ , ,
tmm per propbetam denuiitiavit: c Revertimini, (87).
filii revertentes, et ego sanabo contritiones ve- ,
ilras *. Non abs re igitur haec significantur in di- , .
vinis Scriplurie, dilecti. Magnus hic pullus est qui \ c
alibi, FUius junior vocatur. Nam pullus, juve- , , nis eet asinus. Nos itaque, id est humana natura, . ; ,
9t
Isa. , 1, 2. Zach. , 9. ' Joan, , 59. Jer ,

(79) Anglicanus. ^ . , Angli- D . Mox, deest in Basieanus, . Regiys, Uensi el Anglic.
. Mox, Basilicîs,
(85) Regins, . Seguer. et Gobler.
.
. Paulo post, Regius, Seguer. Ba(80) Regitis, . Editi, . , sil. Anglic. , recle. Edili vero et cseteri,
Basil. * . Anglic. ' . Paulo post, Goblerian. >. .
.
(86) Anglic. . Regius, . Mox in
(8t) Seg. et Basil. . Angl. . edilis et in quibusdain mss. legilur. ,
Idem mnx, \ .
sed deest in Basiliensi cl Anglicano.
(82) deest in Goblerian. et Felc. 1. lbidem,
(87) Basiliensis el Anglic.
abesl a Basiliensi et Anglicano.
. Infra GobJerian.
(83) ua maxima pars mse. Edili, .
.
(84) Sic Regitis, Gobler. et Felc. 1. Ediii vero
t
1N ILLUD, PROFECTI IN PAGUM.
181
, . \ - poUus sumus. flominem qoippe, domini ejus, qul

6 , (88) \ c prius in captivilatem iUom redegerant, insolubili.! , \ . Lu8 vinculis conslrinxerant, quorum singuli vin , " cula vinculis adjecerant, alqoeroagnaillum solli citudine observabant, ila ut eliaiu (arbilror) pedes
(89) , ejus alligarent, nec s i D e r e n t eum ad raeliora pro \ , \ gredi. Sed Filius Dei homiDum amantisaimus, qui
, , \ illius causa peregrinatus est, discipulis suis pra, \ cipit hisce verbis : < Profecli in pagum e regicne
* '' , situm, invenielis pullum alligatum, solvenles ad (90), - ducile mihi *.
, * c , *
. >
7. ,
7. Mulla ilaque nobis bona praeslitil Dominus,
* dilecli: noii modo quippe solvil viucula peccatorum
, nostrorum; sed eliani polestatcm uobis dedil cal \ \ candi supra serpentee ei scorpiones, et aupra om . \ - nem virtutem inimici. Erat enim diabolus el prin (91) , cipes mundl lenebrarum barujn, qui nos capiivoa
, /, - fecerant, colligarantque insolubilibus vinculis, nec
, sinebanl procedere aut in via bona progredi. Ne * \ (92), que lamen a nobis hoc in slalu positie abseede \ , - bant; verum in vinculis nos detioentes circa nos
, . ' sedebant, crudeles aane el efferati domini. Sed Do roinus et Salvator noeler Jeeue CbrUius peregri(93) , \ - natus est ul praediearet caplivis dimiesioneni, et
6 , cseeis visus restUutionero. Revera discipuloe suos
\ . , \ mitiit, qui pullum solvunl. Dehinc solulo illo, prae , \ . (94) sepe sediflcal, et pabulom parat. Hoc cum Propboia
, * < C declarare vdlat, ait: c DominuR pascit me, et nJhil
, \ , mihi deerit, in loco pascuse ibi me coUocavit. Su, , \ - per aquam refoclionis educavit roe, auimara meam
; (95), . * > conveitil"; et rursum : Qui producil jtwenlig
\ * c , fenura, eiherbam servituti boroinum". Gonversi
. igitur deinceps sensibiliores reddamur, et agnosca (96) , \ mua beoefactorero, et bona quibas ab ipso dona , \ ' mur alacriter accipiamue. lta enim graiias agenies
. - possumua caro Davide riicere : c Parasti in con * - speclu meo mensara adversus eoe qui Iribulant
- me . Tale quippe est illud : < Cognovit bos pos*
. , * sessorem suum, et asinus prrssepe doroini sui* .
, \ 6 . > Et fortasMS ob istum pulluni Dominus in praesepio
\ reclinatur. Annon Josepb locuro babuerit, vir ilU
. " , nobilis, et cx regia stirpe oriundus, qui flliua David
, ^ nuncupatur ? An locum alium habuit, quam
, ; \ divereorium? nullusne alius fuit locua? Nimiruro
; " - vere divina bic negolia geruntur. Sane jara iterum
; - adversarius 60 noster diabolus, cernena rea beiio
9
,e
Malib. xxi, 2. Paal. xxii, 2-5.
Psal. cni, 14.
Psal. xxn, 5.
91
laa. , 5,
Mallb.
20
(88) Ita Regius el Seguer. recle. Ediil, . Paulo post a"nle legiiur in edhis, sed abest a
Regio, et Mperfluum est. Ibid. Reg. et Anglic.
, \ ,
\, . Gobler. elFelc. 1, quos sequirour, ul in lexlu. Edili vero, ,
. , , etc. Regius, .
(89) . Edili, , minus recte. Ibidero, Baeiliecîf, ^. Mox, Regius,
\ . Anglic. \ .
(90) Basilieneis, .
(9lj Haac, , desunt in Basiliensi.
(92) Regius, . Editi vero,
.
(95) Regius, . Basilienis, .
(94) Iia Regius. Edili vero, .
(95) deest in Basil. ei Anglic. Mox, Reg.
solus. .
(96) deeai in GobUr. cl Felc 1.
S. ATHANASIUS. DUBiA.
184
gestas in graliam huniaui generis, de more invidel *. ' ipsi : ratus enim e vulgo aliquem esse dominura, ,
Ilerodem adornat, qui natum verum Regem per- , .
vestigaret, ut ipsum perderet. Proprium quippe ,
scelestissirai et nefarii illius est perdere et ocei- ,
dere : Jesu vero proprium est servare atque tueri; . " \
suas quippc miseratur crealuras, siquidem omnia \
per ipsum facla sunt. Qureramus igitur verum Re- \
gem Dominum nostrum Jesum Gbrislum : nosque , \ *
ipsos examinemu.*, num soluta sint vincula nostra. .
Quod si soluta sunt, in melius proficiamus : si non- *
dum solula sunt vincula tua, trade teipsum disci- ,
pulis Jesu. Adsunl eniin qui nos solvant, accepta \, \ *
ea a Salvatore poteslate: c Quodcunque ligaveritis ,
super terram erit ligatum et in coelis, et quodcun- .
qae solverilis super terram erit solulum et in c o , .
lis"; * e l : Quorum remiseritis peccata remitluii- c " ,
tur eisVBeali > igitur quorum remissae suntiniquU \ \ ,
> (97; * <
tatea et quorum lecla sunt peccala . >
, .
, <
\ . >
8. Dixerunt igitur dooiini pulti illius ad discipu8.
k s : Cur solvitia pullum ? > Respondemnt illi : * c ; >
c Quia Dominus illo opus habet*. > Tides sapienlem (98) " .
difcipulorura responsionem : audienles enim falsi * *
doniini islius pulli, quod verus Domimis eo opus ,
haberet, nibil secundo reponunt; sed lerga dantes, \ ,
nibil ultra repugnare audent. Stalim itaque fesli- , ,
nant ad principem suum diabolum, cui quae gesla (99). essent renonliaut. Atque bic mibi, quasso, vide C
,
eonailium et deliberalionem adversus Dominum. . \
Coguutur ibi universae adversariae poteslates, efli- .
cilurque ecclesia malignanlium, ut impleretur quod , \
diclum eet per Propbetam : c Asiiterunt reges terre, (1)
et principes conveneruul in unum, adversus Domi- c \
iium et adversus Gbristum ejus\ > Dicunt enim ad \ ,
diabolum nefarii daemones : Quid facimus ? pullus . > (2)
solutus esl, abiit ad Dominum suura ; nou jam sub ;
manu iua est, nec ultra illi dominaris. Cogitabat , . deiude miser diabolus, quid conlra Jesum raolire- \ * (3).
iur. Tunc convenerunt scribae et Pbarisaei in au- ,
lam Caiphse, ei coneilium inierunt adversus Jcsum, . quomodo eum perderent. Ignorabant enini miseri, , \ ejus mortem immortalilatem nobis laigituram : ^ , ejusque descensum,ascensum nobis in coelum con- . , ^
ciliasse. Reeurrexil enim Dominus terlia diea mor- ,
tuie, spolialo inferno, calcato inimico, soluta morte, .
fractis peccatorum, quibus tenebamur, vinculis: ,
9 9
Mattb. xvi, 49; xvui, 18.
Joan. xx, 23.
(97) deest in Gobler. et Felc. 1. lbid. Angiic. . lbid. deest in Gobl. et

Felc. 1. Mox, Reg. .
(98) deesl in AngUc. Gobler. et
telc. i , et mox in iisdem, .
(99) Regius, *
|. Paulo post idem,
. ldein, \ , \
.
Psal. xxxi, 1. Luc. xx, 33, 34.
* Psal. I I , 2.
(1) lia maxiraa pars mss. Alii vero cum editis

.
(2) , et paulo post , desunt in Gobl.
el Felc. 4. Paulo posl, Anglic.
.
(3) lla Reg. Basil. Aogl. Edili vero,
Mox, , et infra, , (tesunl in Gobler. ei Felc. 1.
*S5
DE PASS10N& CRUCE DOMINI.
186
, , - vinctoeque liberavit dicens : Surgile, hinc proQcw
, (4) scamur. Liberati ergo a servilule diaboli, noslrum
^, , * agnoscanwsbenefactorem: gloriflcemus Palrem, et
, . Filium, et Spirilum eancluni: uiiam Deilaiem conlx , fileamur. Sic enini vitam instiluenies, regnum cce, , ., lorum possidebimus in Chrielo Jesu Domino noslro,
(5) * . - cui gloria et imperium in gsecula sseculorum. Amen.
,
\ . .
(4) 1U oiDBes I B S S . Edili vero, , male.
Ibid. Regius, ^.
. , in Gobler. et Felc. I ,
deest. Ibidem, Regius et Seguer. .

(5) Regius, Gobler. et Felc. primus, * .
61 HOMIUAM DE PASSIONE CRUCE DOMINl ADMONITIO.

Dukitanmt jamdiu tiri erudititsimi $Une Alhanasii heec homilia, eo maxime permoli, quod hie omnc
jmrmmenti genus prohibealur: cum tamen Athanatiut, nedum omnino vetandum putarit, juramento non
ttwui utalwf in Apolcgia ad Constantium. Auqet $u$picionem styli genut humiU, dtmUsumque et ab AthmmmtH reinolUtimum. Ad htec explanationet Scripturarum distorue parumque ad rem perlinenles,
f, ut nemo non fateatur tanio doctore indignas. Et san$ swpissitne scriptor iste, argumentum $ubtatf* Mutai. N* mWiii, nihil hie adverlimu$ Athanasianum. Quare animut jueral eam inter spuria ablefr* : quia temen t antiquioribiu codicibu$, et in Athaiiasianu ceUettionibus reperitur, eo nomine iutet
d*bim t*m reu*$emut.
t
HMQN
PASSIONEU
CRUCEM DOMINI.
. , . veneruntin locura qui dicitur Golgotha, quod

, est Galvariae locus : dederuolque ei vinum bibere
. , cuiu felle uiislum. Et cura gusiaaset, noluit bibere.
. , Postquam aulem cruciGxeruni eum, diviserunt ve , (6) * - stimenla ejus, soriem mitlentes : ul impleretur
quod diclura.est per Propbelam : Diviserunl sibi
, - vestimenta mea, et super veslem meam raiserunt
. \ . > \ sorlem. El scdenies servabant eum ibi*. > Et io^sequentia.
(7).
Quod jamjam leclum est, evangelicum est di 0 - clum; clarioris autem explicalionis causa, operaa
, ' - preliuui erit, ad sauclos confugere, atqne ab illis
6. ejus inlelligenliam mutuari. l l l o s enim plus quani
. \ nos Evangeliorum peritos exisliraare convcnit. Ve , \ rum ne insingulis eoruro pereurrendis diutius ira G moremur, unus salis sit Aposlolus, qui n o s plene
. - bac in re erudial. Ad Hebraeos enim scribit bealus
5
Psal. x x i , 19. Mallh. , 55-36.

(6) AngUeaoun el Felc. 3,
(7) lla omnei manuscripti, exceplu Fclc. 3. Regius ibidem, \ \ .
188
187
S. ATHANASIUS*. DUBIA.
ipse Pauhis, impossibile esse menliri Beum, eum-
qoe maximc veracem esse,neque menliri .Namopi- * \ , \ .
ticiortun quidem nalurse id proprium est, ut coo- (8) -.
vertamur et variis mutalionibus moveantur; quippe \ cum non essent aliquando, conditoris sui gralia et , ,
bumanitale id accepere utper mulationcm exsiste- \ *
rent: quemadmodum ail idem Paulus : t Qui vocat \
ea quae non sunt, lanqtiam ea quae suivt . > Deus . ,
contra, qui per Verbum, omnium conditor esl ct , ,
vere exsislit, immulabilem babet curn Yerbo suo * ,
naluram. Atquc illud per propheiam docet bis ver- , , . , \ bis: < Yidete, videle, quoniam ego eum, et non .
mulor*. > Quare de hominibus quidem in Psalmis $
canitur: c Ego dixi in excessu meo, Omnis bomo \
mendax : de Deo aulem lestatur Moses in lege: , t \
. >
Deus fidelis et verax .
% Yir igitur ille Cbristum gerens, quasi ex ulris- ^ 2. ,
qufi erudilus, Dei et ipse cum creaturis discrimen ,
xponens, iia scribit: c Sit veroDeus Terax, oninis ,
autem bomo mendax
> Yerus porro est Deus; , . >
non quia oon mentitur : nihil quippe ipsi adversa- ,
lur; neque qula, quemadroodum hoino, alteri \eri- *
talem testiGcatur : milli enim obnoxius esl; scd \ *
quod ipearo veritatem genuerit, Paterque sit Do- , \
mini, qui ait: c Ego eum veritas *: verilali porro * >
nunquaro mendacium amicum fuerit. Unde w i i a - .
tein quidem, juxta Psalmistam , requiril Domi- " (9) *
nus, mendacium vero abs ae rejicit, alienunique , * , \
tibi iacit, bis verbis : c Filii alieni menlilj gunt , \ "
mihi . Mentili quippc sunt Jttdaei contra Salva- . > -1
10
1B
lorem, et cum se legem (J2 servare profllerenlinv g

pequaquam vere dixere; sed injuste cumillo egere
qui eam dederat, cum pro data gratia mortem Doniino macbinabantur. Merito igitur rejecti sunt, et
quam Domino morlem mendaciis suis induxerunt,
eamdem sibi ipsi attraxere : quemadmodum Ananias et Sapphira in Aclibus apostolorum : qui cum
voia Deo fecissenl, ex votis suis detraxere : qu&
res cum lateret aliie, ipsos veritatis minisler Peirus
bis verbis repulil: c Non menlitus es hominibus,
sed Deo".>Qua in re magnum fuil miraculum : ubi
quod solus norat Pelrus, id Ananise niorteomnibus
palam fecil; ita ul nemo non vererelur, nallus
Sapphirae exeroplum non melueret.
, \ ,
,
, \
. ' , \ , , , -.
' * \ \ *, ,
* \ *
, * < ,
. \
,
\ '
, \ .
D .
3. Scire eleniro neque ignorare debemus, ea quae

DK> pollicemur, non ad nos ukra, sed ad Deum
peilinere. Quod si quid inde delrabamus, Dequaqtiam nostra sumimus; sed quae Dei sunt quasi
expilamus. Promissio porro non ad pecuniae solum,
3. (10),
, ,
. \ ,
, * *
.
Hebr. , 18. Rom. , 17. 'Malach. , 6. Psal. cxv, 11.

Deut. xxxu, 4.
Psal. xxx, 2 i . * Psal. XYII , 46. " Aet. v, 4.
. " Joam xiv, 6.
1 1
(8) Ita Regius, Basiliensis el Anglic. recte. Edili,

.
(9) In Felc. 3, uiv, deest. Ibidem, Anglicamis et
Basil. . Editi,x6v (Gommel. ) . ,
Anglicanus soltia, quem sequimur, , in

caeteris, deest.
(10) Haec, \ , desunt iu Felc. 3. Iftfra Regiusi et Anglic. .
U*
DE PASSIONE ET CRUCE DOHlNt.
130
(11) <5 , \ eed etiam ad verba, ad prop<>$iiuniqiie pertingiU

. Non enim quisquis divitiis, is proposito pauper esl
, . ' Cerle vere magnuiu illud, divinumque mysterium
\ noslrum, non in pecuniis habet promissionem, sed
, ' in perfecto proposilo et iide erga Deuro. Omnes sane
, \ . - promitlimus, omnes voli debhores sumus; ita ut
, necessum sit servare virginem virginitaiem, qua: , lem promisil; conlinentem, oontinenliam; coqju \ gatos, pudiciliam, mutuum amorem, honoremque :
, , - demum omnes Gdera el reverentiam erga Deum, ju, \ Stiiiaoa et fortitudinera; ne nos utpote ingratos per \ \ - fidosque, Anajiiae et Sappbira exemplum appreben , dat. Hujus enim rei precavendae gratia aposlolicus
'- firmalur sermo : < Reddite omnibus debita : cuk
(12) \ . vecligal, vectigai ; cui timorem, limorem cui ho \ * norem, bonorem. Nemini quidquam debealis, nisl
c , ul vos routuo diligalis". > Hoc praestitit ipse qul
. , ista. prsedicavit. Alque ideo bac fldenler de sase
. > pradicat: < Bonum cerlamen ccrlavi, cursum con* . " (13) - sumraavi, fidem servavi : in reliquo reposila esl
c " mihi corona justiliae, quam reddet nnibi jusius ju , dex . > Non enim mendax in promissis, sed ser , vans ea quse Deo pollicitus eral, a vero et ipse Dea
, ; obtinuit non caducam promissionera.
' , , \
.
le
.
I . Atqu$ binc est quod nobis suadel : c Ne meni * * tiauiini invicem
> Et rursum : c Omne menda4 (14) . Q ciura ex ore veslro non procedal". Vult enim
;
nos sui* imitalores esse cum a i l- : < Yeritatem dico,
c , ^ , non menlior* . > Maxiroe cumiltod sitevangelicum
\, Domiai dictum, ut sit noslrum, Ita, ita ; Non, non.
\, , . - Hucusque qur vere Cbrisli sunt firment sermoncs
, \ , auos, nec ultra progresei ad juramenta proceda ,. * \ mus; ut pecuniarum corruplibiHum causa, Deo in
, testera adbibilo juremns, cum maxime jiibeat Moy * c ses : Non accipies nomen Domini Dei lui fra$lra .i
. Nam i quis plane dignus est qui Deum Bominet
, \ is eliam cltra jurameBluro ftde dignus est. Qui
\ , enim ad majora idoneus fuerit, muHo magis ad
- minora idoneus erit. Quod ci flde dignus DOD 6
. \ absque juramento; non est ergo dignus qui nomea
* , (15) Domini pronuntiet, nec est Sn verbis suis flde dU
, - gnus. Quomodo enim juranti (eslis aderit Deus, ai
. , - fidem non batpet, in quam Dcus respicit? Teslis est
, , ; ejus Sapientia, quae ait: < Spirilus enim sanctus
- ", disciplinae effugiet dolum, et auferet se a cogilatio (1) , \ - nibus quae sunt sine intellectu : nec babitabit i i \
, - corpore subdiio peccatis . QuareDominus noelet
Rom. xui, 7,8.

Tin^ , 7, 8.
f 5Un , , .
"Coloes^ m , 9,
(11) Reg. . Felc. 3,

. Paulo post, (i9Rc, , \
, desunl in Felc. 3.
(12) lla Regius el Anfflic. Edili vero, \ '.
(13) Basiliensia, . ".
(14) fia Reg. et Anglic. Edili vero, . in
Fflc. 5, desideralur. Mox, Basil. ct Anglic.
. Paulo poei e*lili, ,
Ephes. , 39.
Tim. n, 7.
"Exed.
sed deeet in Regio.

(15) deest in Basil. et Anglic. Mox, b%c,
>, punclis annotata sf*nl \n
Reg. quasi delenda.
(16) !n Regio, euinda manu scnbitur, .
Infra, Regius et Anglicanus, , cum accenlu in anlepenultiina. Ibidem, Regius ei Felc. 5^
.
191
f92
Jesus Christus ab invocanlibus se, primo fidem po- . >

stulal, sicut ca?co ait: c Credis quod hoc possim tibi \ facere" ? 03 lunatico autem ait: c Si crcdas,flet.> , \
ldauteni Salvator postulat, non quod aliorum egeat * c , (17)niinisterio : ipse quippe fidei Domiuus et suppedi- ; > \\ , <
tator esl; sed ne videatur personis graiificari, et , , ,
quod credenlibus annuat : neve si cilra fldem be- *
neflcia recipiant, inOdelitate ipsa amiltant. Vult xal
enim quam largilqr graliani, periuanere, et cum ' , *
sanat, nunquam amilti curaiionem. Cavere jussit * xa\
igiiur paralyticum his verbis : Ecce sanus factus , \ es, noli amplius peccare, ne libi quid delerius con~ . lingat". > Ac veluli si quis medicus ad acgrolos , xa\ .
ingressus, sciscilalus primum fuerit, an velint cu (18) ",
rari; ne curanle sese, illisque nolenlibus, inulills , ,
fiat curatio, adversantibus aegrotis mcdici arti; ^ . \
ita quoque Dominus ex sanandis perconlatus est,
, 21 credeolibusgralificatus est, ut perOdem gratiam , , obtinere possenl. Indicium enim proposili anioise, , , /ideg esl.

- , \ ,
. .
5. Quid ilaque Deum testem advocant, qui re5. vera Adem non babenl ? Spirilus in Pgalmis lesia- ;
tur : Prope esl Doininus omnibus invocanlibus eum in veriiate * , > per quam solani Deus polest , *
iuvocari. Quid itaque esl quod in Deum jurenl, qui . "
ne in parvis quidem rebus fidem habenl? cum alio- ; \
qui juranienlum verilalis eil testis,non index nego- , \ liorum. Jurant enim bomines uon quo res signifi- C . , cent, sed quo verilatem affirment, et ut sese non , * inentiri leelificentur. Si itaque juranli inesl fldes , \ .
atque veritas, quid opue juramento ? Quod si fldes \ ,
et verilaa juranli adsit, cur tantam admillimus ; , impietatem, ul bumanarum mortaltumque rerum , *
causa, Deum , qui aupra bomines est, leslem ad- ;
\ocemus ? Nam si nefaa est lerrenum regem ad \
exleriora iribuoalia lesiem advocare, ulpole qui et , (19)
accusaloribus ct judicibus sit prasstantior, CUP non
,
factum ad res facUs advocamus, Deumque ab ho- , \ minibus despectui haberi curaiuus ? Apage! ld oua- ; "! Aem euperat intquitalem audaciamque. Quid igilur . ;
agendum ? Nihil aliud sane, quam ut sit nostrimi, Na\, va\, * , \
lla , ita ; Non, nou : et nullo niodo menliainur. . (20) ,
Naiu si ita veraces simus, veracen^buc in re Deum ^ .
iwitari videbimur.
6. Aliquis foriassis erit, qui hisce verosimililer
6. " \ sic contradical: Si jusjurandum vetilum homini- , \
bus est, el si abslinendo a juramento quis Deum ,
imitatur; quid est quod Deus in divinis Scripturis ;
jurare dicalur ? Nam Abrabamo juravit, ot testifl , \ " Matlb. , 28. " Joan. , . " Psal. cxuv, 18.
(17) , et mox, , dcsutit in Basiliensi et Felc.
3. Iiiierius, Anglicanus, * .
(18) In Regiu posl , ad marginem
addilur, .
(19) Regius, ). Mox, , sic edit.
Comuiel. et omaes mss. prxler Basil. qui cuui edil.
Parisiens. babet ,roinusrecte. Paulopost,

e regione vocis , ad luargiaeiu Kegii legilur, , \ .
(20) dee&l Anglic. Mox, Ftlc. , .
195
DE PASSIONE CRUCE OMiM>
fd, \ c " , calur Moyses", et in Uymnis scriptum cst: Ju * ravil Dominus, elnon poenilebit eum: Tu es sacerdos
. > (21) in auernura secundum ordiuem Melcbisedecb .
, Videnttir enim isia aut cum superioribus pugnare,
. *' aut isihinc horoines ?d juramenta aasueiieri. Sed
(22) . non ita se res habet : ne quisquara ila exislimet.
. , Deus enim per neminem jurat. Qut id fieri potest,
; *' , 6 cum sit Dominus et condilor omnium ? Sed si vere
, , dicatur, verbum esl juramentum illius, quod au , \ dientes certiores facii, omnibus fidem prabens, ea
, \ . qua3 promitttt et loquilur, prorsus futura esse. Non
, * enim velut homo jurat Deus, sed nobis ejus ver . ' bum pro juraroento est ad veritatem. Cum auiem
, \ loquitur hominibus, jurare dicitur: qua in re fau * , - mano more loquunlur saucti, ut ex quibus ipsi,
\ . ' - dum loquunlur, fldem poslulant, ex iisdem loquenti
, Deo credanl. Ut namque hominum serraonem fbr* \ mat jurameiitura ; iia quaa loquilur Deus pro jura . \ menio habenda sunt, obflrmitatemimmutabilita " , tetnque consilii ejus. Teslalur id quod dictum est,
, * ipsuoi in Scriplura traditum juramentum: c Juravit
Q
- erima Dominus, et non poenitebil 4
. \ ^nimirum juramentum illud sine poenitentia sit, et
* ' . prorsus futurum secundum promissionem. Hoc ipse
. , Deus in Genesi indicat his verbis : Per memet * , ipsum juravi . lllud autem nequaquam jura , \ mentum est. Neque enim per alium juravit, quod
, - proprium est juramenti; sed per seipsum, quod
. juramenli suspicionem removet, el quo significat
, , promissionis flrmitalem, et indicat, eum qui au
\ , - dieril plane credere debere. Testis sit eorum qiue
(25), ; diximus Psalmista, qui Deo inter psallendum me * rooriam revocat promissorum his verbis : c Ubi
; sunt misericordiae tuae anliquae , Domine, qtias j u . , rasti Davidi in verilate tua ? > Nequaquam per
(24) verilalent jural Deus : sed quae ille veraciter loqui * \ , tur, pro juraniento sunt hominibus ad ftdem. Deus
, * * itaque non velul homines jural, neque hinc no . bis jurauiento assuesceudum *. sed tales nos loquendo agendoque exhibeamus, ut auditores non
.
egeant juraraento nostro; sed dicta noslra ex sese veritatis testimonium babeant. Hac enim in re
plane Deum iroitabioiur.
7. '*
7. At fortassis quispiam de rebus apud Ninivitas
* \ , geslis ita percontetur : Si serroo Dei juramentum
\ , > * esl, quod veraciler loqualur et non menliatur,
c , (25) , > quare cum dixisset: c Adhuc tres dies , et Ninive
o& ; \ - subverlelur " , serroonem non implevii? Videnlur
. ** * enim islhaec pugnare cum pnecedentibus. At non
! , raentilur Deus, absit! neque verbura ejus unquam
, \ completura non eel. Suo euim erga homines amore
1
e u m
u0(1
Gcn. xxii, 16. Psal. cix, 4. Gen. xxn, 16. * Psal.

(21) Alii, , alii, babent. Mox, Kegius,
Anglicanus, Felc. 5, Basiliensis,
, in posiremo tamen, gecunda manu,
, ut habelur in editis ; dubia leclio.
(22) Sic Regins et Felc. 5. Editi yero ei cseteri
maa$cripii, . Ibiden Felc. 5. , pro .
(25) , e*t in solo AngUcano. Mox, haec,
LXXXVIII,
50.
1 1
Jon. m, 4.
, habentur in Anglicano et
in Regio secunda manu, degideranlurque in caeleris et in ediiis.
(24) Ita Regius, Basil. Anglic. et Felc. 3. Editi
vero, .
(25) Regius, , et sic inferius. Mox \
.
S. AtBANASlUS. DUBIA.
195
iram miligavit, magisque ad poenitentiara Nini- (26)
vilarum respexit, quam ad praecedens peccalum. . \
Neque tale Dei verbura erat, quasi post triduuni ,
subverienda esset Ninive : sed iribus, aiebat, vos * *
diebus suslinebo, ut dilatione Iriduana, faculias , sset poenitendi, aut subsequentem postea iram , .
ligendi. Quid namque ait prophela ? c Adhuc tres ; , \
dies, et Ninive subvertetur. > Non ait: Post Iriduum . * ;
subvertetur ; si enira ila dixisset, ita omnino fa- (27) ,
clum fuissct: sed,c Adbuc Ires dies, et subvertetur:> ' , '
cum diceret, c adbuc, > lolerantiam Dei iniellige- , , ,
Temus ; in subversione autem, iram qa post lo- , ,
leranliam futura erat, nisi resipiscerenl. Nisi enim , (28). \
ita se res habuisset, et si non , ut bomines pceni- , \
tenliam agerent, ad tres dislulit dies, quid Deum ,
cohibebat, quin slalim Niniven destrueret? An * ;;
imbecilHlas ? Apage ! id ne in mentem quidem iro<- "! stram veniat. Dominus emm virlutum, et fortis el ". \ \
potens est Deus. An ignoranlia islaruro rerum in . ' ;
causa fuit ? nec quidquam ejusmodi dicatur : novit \
enim omnia antequani Aant".Quid itaque cogilan- . \
;
dum restat, nisi longanimilalem et benignilalem
Domini ? quam cum nosset propbeta , primo, , ,
missus aulugit, secutido, pro defensione dixit: c * ,
Domine, nonne baec sunt verba mea , cum adhuc , ;
ssem in lerra mea? Proplcrea praoccupavi ut fu- , ,
gerem in Tharsis, quia sciebam, quod lu sis cle- \ , \ mens et misericors, paiiens et muUa3 miseraiionis, , \ . >
, ,
et ignoscens super malitias
Fugit vero Jonas,
tiou quod repugnaret Deo ; dolebatque, non quod \
laelarelur de Ninivitarura exitio ; aed id agebat, .
quod Ninivitarum soUicitudinero gererel. Meluebat * , \ nim ne incertum ejus sermonem existimarent, (29) ,
atque i u deinceps inciperent prophetis non cre- * .
dere, sed fide carere viderelur propbelicus sermo. \ , ,
Ideo videlicet conlristabattir, uta Doroino convince- ,
retur, atque sic oronibus Ninivitis palain fieret, non (50),
quod menlireiur propheta; sed ob Dei beuignitaletn, /^
0 5 veniam Niniviiis fuisse concessam. Norat euim > (3).
in verbo, adhuc, > Dei longanimitatem signiiicari. . "
Et hic iiios esl divinae Scripturae, ut cum suani lon- ,
ganimilatem Deus indioare voluerit, per vocem, , ,
adhuc , eam declarel; ul cuin per lsaiam dicit: c Quid adbuc faciani vinea? meae, el non feci ? , \ (32); per Jeremiam vero : Ideo adhuc conlendam vo- D < ,
biscum in judicio, dicit Dominus". Verbo autem, . > , , c
Dan. ,
Jon. , 2. " Isa. , . Jerem. u 9.
(26) Basiliensis et Angltc. . Paulo posl,

Reg. prima uianu,
, ftecunda vero,

, vulgaU jam oiim LXX lectio,
, pro , ad haec usque leinpora iu Gracis Bibliis peimansil. Jostinus ait suo
lenipore in aliis exeniplaribus lectum fuisse,
, in aliis vero, . Dialog. contra
Tryphonem pag. 554. Vide idein Theodoret. iu Jonae cap. m, v. 4.
(27) Begius, Angticamis et Felc. 5, . Ibid. duo poslretni, .
(28) Regius, . Angl. el Fe!c. 5, .

(29) Anglicanus, .
(30) Felckman. 3, .
(3!) Felc. 5. .. . .
Paulo pot ideni, . , , anle, ,
deesl in Basiliens. et Angbcau.
(32) Haec, , desunt in Basil. Paulo post, Rrgius, Anglic. el Felc. 3, .
Edili ei caeteri, . Paulo posl,
Reg. el Angl. . , Reg. Anglic. et Felc
3, , omisso .
7
DE PASSIONE ET 'GRU-CE 3.
108
\ . * c < adhuc, suam ostendH bonitatem et loteraniiam.
, , \ Ait enim : c Peragrate insulas Chetim, el in Cedar
. , mttlile, et videte *. Nisi Kaque loDganiraiter agere
* , \ vellct, monila non daret iilis, ul peragrando edi * scerent ex contrariis boni comparationem discri/ , ' menque.Gerte ubi jam non uherius loDganimitalem,
(33), sed iram singulorum opera provocant, demuin
c sententiam profert his verbis: c Non ultra feram
. > , < , peccata vesira. IUo autem verbo, < non ulira,
, \ palam significal^ suam erga Ninivilas longaniniiln (34), < , , iem, voce, adhuc, > declaratam : necnon verbi
. - sui veritalera. Impossibile quippe erat, non vere
, \ . dicere Deum dum quidpiam dicerct, aui solum dum
, , quidpiaai vellet. Quare cum Abrabamo polliciiue
\ * esset, nequaquam merUitus esl, sed filium donavit
. \ jlli, populumque eduxit ex Êgypto per oracu | , \ lorum annunliatorein Moysen. Isaaco etiam certam
* pronwssionem denuntiavit, deorumque populorum
. \ palrem eflecit illum : Jacobo, uti promiserat
Josephum exhibuit : Moysi fidelissirao verborum
(35)* suorum fidem dedii, per ea qua? Pbaraoni contigere:
, * Davidi cum pollicitus esset, promissionein implevit
per SalomoLem : loquor auiem de lempli ex .
etructione.
8. \ ; ,
8. Ecquid mibi moliis opus? Nibil eorum qu
, \ . pollicetur Deus infeclum manet. Etiamsi quis sta , tim animo deflciat, duro ejus inquirit verba : at
, \ tempore suo promissionem res consequitur, atque
. \ > tandem polliciutio iinplelur. Ecce enim res jam
\ - olim a Domino denuntialas et jauidiu declaratas,
- DUDC in Evangeliis completas vidcmus. Propbeta. - vitfsaias, ex nupliarum experteinuliere nascilurum
, Emntanuelem : ipseque Deus apparens ex Maria
\ Virgine genilus, propbetae sermonem complevit.
, . \ Miebaeas ipsura locuro ante designarat, in quo na , sciiuras Gbrisius essel; ipseque Dominus Bethle*
* , hcm in praesepe reposilus, prophctani vere dixisae
, (56). \ declaravit. Zacharias Jerosolymae ingressum Sal - vatoris prenuntiavil : ipse Doniinus a&imim qua?sU
* , lum raillens, alque illo vectue iiigred*ene, propbc (37) \ , * - (iam imple.vit. summa, ne singula quae scripu
. \ , suntrecenseam, ipse pleniludo legis el prophelamm
, effectus est. Nam qusc per eo* praenuntiarat, ea
\ . " * prasens ipse complebat, aiebalque : < Ego ipse qui
, D loquor, adsura* . > En Uaque quae olim de Salvalore
* c . in Psalmis praedicata sunt, hxc jam milituro ausu
\ (38) \ - complentur. Qua3 enira passurum ipsum praBnun , liavit, hsec jam Judaeorum populi perficiunt,
. " dividentes vestiinenla Salvatoris, et potantes eum
, , - acelo alque felle. c HaBC enim, inquil, facta
, \ sunt, ut implerentur Scriptura?
quarum
. , , - allera dicit : < Diviserum sibi vestiioenta mea, et
#
Jerem. n, 10.
1 7
Ua. L I I , 6.
Malth. xxvu, 35.
Basiliensis et Anglic. .
(34) In edilis et quibtisdam mss. posl
, legilur, . , in Reg. Anglic. et Fclc. 3,
^ aon babeiur.
(35) Regius, Basil. Anglic. .
(56) Felc. 3, .
1
(37) Baailiensis, \ . Ibidem, Regius et

Felc. 3, ' . Edttt, ' . Anglicanus,
. Ibidcm Felc. 5, .
(58) Regius, Anglic et Fclc. 5, \ . Edili
ei ca.lcri, . lbid. , abesl a Basil.
199
ATIIANASIUS. DUBIA.
200
super vestem meam miserunt sortem ; > altera , * >
vero : c Dedenint in escaiu meam fel, et in sili mea c , \
t
potaverunt me aceto*. >
(39) , \
;. >
9. \, , \
9. Multi qui Evangelia legunt, audientes illud:
, Ut impleretur quod scriptum est, > arbitrati , t ,
sunt, ea qiue gesta sunt, nulla alia de causa fieri, * ,
quam ut Scripturae implerentur : atque exinde * \ aeslimarunl, eos qui ista facererrt* non modo incul- ,
palos esse ; sed polius laode dignos,06 quod non \ , ;,
peccando, sed Scripturis ministrando, talia perpc- '
trarent : neque enim vera fuisse prophetartim ;
verba, nisi acla sua subsecuta fuissent. Quod illi , .
maxime opinati sunt ex his Evangelii secundum (40-41) Joannem diclis, ubi cum Judeeorum enarrat incre- , , dulitatem, ex Isaiae propbetia sic ail : c Gum tot ,
signa coram eis lecisset, non crediderunt: ut serino t
Isaia propbelae impleretur, quem dixit : Domine, ,
quis credidit auditui nostro? et bracbium Domini (42) , ,
cui revelaium est ? Si enim ideo non credide- ; \
runl Judsei, ut fsaias sermo implerelur; non illi ; > ,
jncredulitatis suae causa sunt, sed qui ista dixerat, , , \
unde factuin esVui baec complerenlur. Tolle, in- , ' , ' \
quient, prophelae verbum, et plane futurum cst ut . , ,
iili credanl. Sed haec ejusmodique senteriiia a veri- , \ .
iate mullum aberrat : nam neque propheia in causa illis esl, neque Judi culpa incredulitatis (43) ,
sunt Hberi. Sed propbela, prospiciens qu facturi essent, ea pranuntiavit : ipsi vero dcinde, ea per- ' ,
petrantes, declaraverunt verum fuisse propbelae C , sermonem : nec quasi propheticis sermonibus ,
minislrarent, hac contra Cbristum sunt ausi; sed \ (44\
sua sponle, suopte proposilo ea facinora admisere: ,
ita ut nequaquam illis in causa fuerit propbeta, sed (45)
sua ipsoruin voluntas ; imo ipsi potius propheUe in ,
causa fuerunl, ut talia de ipsis praiunliaret. Naui
propbelaB quidem ^roprium esl futura videre, neque .
ballucinari : operum auiem quisque suorum volun- ,
latem causam habet. qucmadmodum nos, ea quae \
in couspectu swu videntes, nequaquam faUimur, .
neque nos alio modo videnuts quam fiant, neqne , ,
alio modo flunt, quam nos videamus ; sed ut fiunl, , '
Videmus, et ut videmus fiuot; eo quoque modo , , \ , \
propbeue futura tanquam presentia videbant: ; \
ecesiumque erat ul iierent ea quai ipsi viderent, . (46), \
t vicissim, ut viderent ipsi quae fulura essent. Et . ,
rursum, quemadmoduui quae oculis videmus, ne- ;, ,
cesse prorsus est ut exsisiajU, nam quae sunt vide- ,
mus, neque alio possunt esse modo quam nos vi- \ , ,
deamus;sicelquaeprophelaBproepiciebant, necesse , .
H
Psal. , 19. " Psai.
LXVIII.
22. " Isa.
LIII,
(59) , abest a Basil. et Anglic. Paulo post,

Angliean. \ .
(40-41) Bastliensis, .
(42) , deest in Basiliciisi el Anglicano.
(43) Felc. 5, solus, . Paulo post, ,
1 ; Joan. x , 37,58.
abest ab eodem
(44) Felc. 5, .
(45) , abesl a Felo. 5..
(46) Felc. 5. . Tn todem tofra anie ;, deest,
DE PASSIONE CRUCE DOMINI.

202
801
\ (47-48) , prorsus erat ficrent, neque alio modo quam ipsi
. \ , pravidis*ent. Siquidem nisi fulura pravidissenl,
, nequaquam prophetafi fuissent. Et sciendura pror (49), , , BUS est, prophelas non legum esse roagistros ; ut
\ . , ea solum quse illi jubent, perficiantur; sed futuro \ , ' rum esse prenunliatores. Non enim quia dicunt,
, \ , res eveniunt, sed quia eventura erant, ideo
, . praenuntiant, necessumque est non mentiri propbeCas,
* (50) oi cum vere res ut sunt videant. Si namque pro, , phelae non pranunciassent, nihilominus Judaeorum
. - fuisset propositum talia perpetrandi. Atque in
summa sancli, nequaquam verbis suis necessitatem
. inducuot, ut res eveniant; scd cum pravideanl
Apov eorum proposilum qui acturi sunt, id significant.
, \ (51) At sicut objecere illi reiragalores : Tolle pro
- pbelae sermonem, et plane credent Judaei; ita
, \ dixerim ego : Tolle Judaeorura acta, et nequaquaro
.
lalia de illis propbelaverit Isaias.
10. Si itaque dixerii Joannes : c Non crediderunt
1 . c
, , i i i ilium Judaei, ut impleretur serroolsaiae; ne pro pbet33 sermoni imputes eorum incredulitalem, sed
, . ipsorum Judaeorum facinori. Nam quse jam illi per* , petra*bant, haec jarodiu previderal propheia : ne * ' , cesseque fuil illum non meniiri, ut palam foret,
, eum illa vere prsevidisse quaj jam gesta sunt. Ut
. namque serrao illius verus apud posteros videretur,
, \ . deprebensi sunt increduli, etiamsi latere curarent.
* 07 Erant enim Hli proposito suo improbi; cum
, - autem suam occultarent increduliiatem, sermo isttf
. , ~ adfuit qui eos coargucrel. Ideone igitur non credi ; \ derunt, quod sermo isle latere volenles illos coar , guerit? Quod si rursum dicat quispiam : Non pole ' rant Judsei credere, quia baec dc illis scripta erant;
(52) . impossibilitatem , agentium voluntati ne iribueris.
\ Poleraot enim mutare sentenliam, sed iroposstoile
. , eral menliri propbetam. Cum enim revera vidissel,
. fleri nequibat ui ballucinaretur. Non alio enim
, , . Siodo rem vidit, quam quo gesta est: alque iKi
\ , increduli deprehensi sunt. Eadem ratione illud in
(55) , Yirgine miraculum iinpleium esi, et quod a Joanne
. narratur, bodie conligit: omnia item qu&cunqus
, \ , ' scripia sunt impleta fuere. Non enim ideo evenere
, \ . \ quia scripla sunt; sed quia evenere, ideo praenun \ - liala fuerant. Sic jam de vestimentorum divisione
, \ \ \ j) actum esl: et, prout actum est, ita praevisum iue (54), \ - rat: el ui prius significaluin prsenunliatumque fuit,
. * < ita completum gestumque est. Scriptum autem est
, , iia : c Postquaw autera crucifixerunt eum, divise runt vestiroenta ejus, eortem mitlentes: ut irople ;, \ retur quod dictum est per prophelam : Divise . runt sibi vestiraenta mea, et super vestem meam
miserunt sorlem. > Maubxns certe cum reliqnia
* \ evangelistis eimplicius faclam divisionem ait:
r
(47-48) Regius, . AngliC.

.
(49) Sic Regius secunda manu, quem sequunur.
Editi, . Hox, Anglicanus, .
(50) In basc verba ad Basil. notatur in m?.rguie,
, licet lacuna nulla compareat.
(51) Basiliensis, . Infra, , posl, FATaoL Ga. X X V I I I .
, deest in Regio, Anglicano et Felc. 5. Paulo

posl, Rpgius et Anglicanus, , .
(52) Basiliensis, secunda manu, .
(55) ila Regius ct Felc. 5. ln edilis vero leîlur,
, anle . Infra, Basil. cl Feb;. 5,
.
(54) Rogius, A.nglic. et Fek. 3, ..
7
203
204
Joannes vero, modum divisionis, causamque missae , \ sortis declarat fais vcrbis : c Milites igitur cirih c crucifixissenl Jesum, acceperunt vestimenta ejus , , ,
el feccrunt qiialuor parles, uuicuique milili par- , ,
lcm. Tunicam vero, quia erat inconsutilis desuper . , \ (55)
contexta per tolum, dixcruut ad invicem: Non ,
scindamus eam , sed sortiamur de illa cujus erit: , \ ,
ut impleretur Scriplura : Diviserunt sibi vestimenla
, \ \
mea, et super vestem meam miserunt sortera \ >
. >
11. Fortassis jam quispiam erit qui bis auditis
11. $*
erubescat: fortassis quidam erit, qui Dominum , ,
cernens illusum , abductum , cttsum , pudore affi- ,
ciatur : fortassis jam aliquis videns Donainum ptov, , \ Salvatorem et regem universi, a Pilato judicatum, , ,
et cruciGxum a Judaeis, pudore afficiatur, oculosque 3 , \ .
demittat. Nam neque sol lulil hoc spectaoulum, sed (56) , ' otecuralus totus est, ut aliorum oculos averleret : , nec curavit ultra praceplum illuminandi homines; (57)
sed tum pravaricari ausus est, cura videret Domi- , \
nutn, qui sibi hoc mandatum dedisset, ab boraiiti- , bus cruciari. Sed si causam ediscamus cur ita ex- . '
crucialus sil, non ultra erubescemus, sed mirabi- , \ , mur bonitatero bumauitatetnque illius; glorificabi- ,
mur et ipsi, quemadinoduua Paulus, in cruce : quia * (58)
non ipse Dominus propter sese , sed nos in ipso , , * 6
paiiebamur. Permagnum quippe erat bominum pec- ' , '
catum, hujusmodique malum, lotum orbem praeoc- . (59)
ciiparat: quodroagnumquidem jamdiu erat, pau- ,
latim vero auclum, ac bominibus intolerandum , (60) \ ,
evaserat. Siquidera mortis regnum in omnes inva- C \ , \ luerat. Dominus autera nostcr immortalis et incor- . \ \
ruplibilis est: atque ul immorlalis et incorrupti- (61).
bilis, ita bonus bumanusque. Boni namqoe Palris \
bonrum Yerbuin exsistil: quare non tulit ut opiG- \ , \
cium suum periret: neque sustinuit, ut operura .
suoruin altcr esset Dominus: sed intolerandaoi vi- *
dens Tnaliiiam, mortaleque genus non valere morti (62), '
obsistere, neque posse poenam suorum malorum '
persolvere: nam malitiac cxcessus omne suppHcium , \
supcrabal; videns iiein Patris sui bonitatem, suam- , que potenliara 8 ei virtulem : Chrislus enim
Dei virlus et Dei sapientia ; 1 commotus Tutt eiio \
crga bomines amore, miseratusque nor4rain inflr- , \ (65)
milatem, eamdem induit. Ipse enim, ut ait pro- \
pbeta, infirnntates nostras tulil, et morboe gesla- , vit *\ Miseratus ilero nostram morlalilatem, eadem , . ,
amiclus esi. Ait enim Paulus : < Humiliavit seroet- \, , \
4
* Joan. , 25 , 24.
* Cor. , 2 4 .
" Isa. L H I , 4 .
(55) Regius et Anglicanus, . , Regius, inlfllige. Hsec Felckm. quibus adjicimus, boc fraomenlum baberi in editione Basiliensi anid 1556,
. , , abest ab Anglicano.
pag. 579, et sic inchoari : Hominum cene peccaia.
(56) Basir. el Anglic. .
(60) , deest in Basiliensi ct Anglicano.
(57) Sic Regius, atque iia legit Nannias. Edili et
alii, .
(61) Regius, . Felc. 2,
(58) , deesl in Felc. 5. lbid , abest a Busil. .
(59) . Hccc et sequeniia qucedam re (62) Re|ius secunda manu, . Mox,
periunlur adhuc semel in Basiliensi, Anglicano et Felc. 2, .
Latt. edilt. ut el in codice 11 nostro $ub (itulo De
(65) Anglic. 2, passione. Fragmenlum igilur repelitum, per Basi- .
tiemem secundum et Anglicanum ucundum, signari
1
105
200
DE PASSIONE CRUCE DOMLNt.
(64). \ , - ipsum usque ad mortem, mortem aulem crucis *. >

. * c Gum viderel item nos non ad solulioiiem supplicii
, . > eufficere, suscepit illam : c Chrietus enim factus
est pro nobis malediclum . Alque sic humanis
, * c circumamiotus indutusque, per sese quae nostra
. > \ - erant Patri obtulit; ut quasi ipse pateretur, bomimva \ , * nem patienlero illaesum redderet, et parva magnis
\, , (65) coramutarel. Descendit enim, ut nobis afrcensum
, - praepararet: nalivitatem experlus est, nt nos per
, \ . - eum ingenito amici essemus: infirmatus propter
( , * \ nos est, ut nos excitaremur in virlute, et dicere , * - mus, quemadmodura Paulus; c Omnia poseum in
(66) . * , eo qui me confortat Jesu Cbristo . > Sumpsit
, , corpus corruptibile, ul corruptibile indueret incor * ruplionem : induit raorlale, ut morlale indueret
. , immortalitatem. Demum factus est bomo et mor / * , luus est, ut nos, qui utpote homines moriebamur,
. \ deiGcaremur, neque mortis regnum ullra suslinere \ , , mus. Mors enim nobis non dominaiur, ut apostoli , , cus sermo predicat, propterea cruciiixus est, ut
, maledictum redimeret, ct nos benediclionem bsere (67) , \ ditate acciperemus. Ipse namque cum paieretur,
* \ , nullatenus laedebatur; imo potius dona largieba, . - lur: et moriens, mortuus non remansit, sed poiius
, * , (68) luortuos viviflcaba:: nec immolaius poriit, sed im * , , molaiionis suas sanguine orones prorsus liberavit,.
\ ipseque mansil impatibilis.
(69),
, \ .
u
iT
12. , , .
(70)
,
, , \ (71)
. \
* * '

\ .
,
(72) ,
. ,
,
, \
.
, ^
, ,
. \
,
* c \ ,
r
* Philipp. i i , 8.
* Gaiat. m , i5.
iT
12. Quomodo aulem id faclum sit si quis quaerat,

audiat. Duarum in eo rerum concursus fuit; rerum,
inquam, non sequalium, sed quae oullo modo comparari possent. Mortale quippe immorlali coroplicabaiur, et corruptibile corpus incorruplibili Verbo
cohaesit. Neque lamen id, quod mortale erat, laesit
illud quod immortale : impassibile quippe erat:
niortequc victa, magis impaesibile remansit: nam
ea quae vincunt, victis temper dominanlur. Ilaque
ob conjunctum iromortale Verbum, raors in ipso
admirabill quodain modo, quasi slipula a facie
ignis evanescebat. Yerbum porro cum incorruptibileessel, sua conjunciione id quod corruptibile
erat adjuvabal: lenebrae enim a lumine illuslrantor,
ei quod minus est, a majore benedicitur. Quapropter jam a carnificibus exuitur pelliceas vestes, quibus in Adamo induli suuuis, ut earum loco Cbrislura induere possinius. Eadem ilem de causa ,
vestimenta sua dividi patilur, ul nos Yerbum indivisibile ex Patre procedens babeamus : nam, Ego
Philipp. iv, 15.
(64) Ila maxinia para mss. Edili vero, .

(65) In Felc. 2, et Anglic. 2, , deest. ,
, abest a Basil. i. lbidem, , abest
b Aoglic. 2. Ibidem, Felc. 2, \ , multia omissie, * . Mox,
Angiic. 2, .
(66) Regius el Anglic. 1, 2, .
(67) Felc. 2, . in eodcitl
ei Anglicano 2, , deesl.
. Regiuset Basil. 1.
I Anglic. 2 , . Regius, .
Edili, . lnfra Basil. .
(70) Regius, Anglic. secundus elFelc. 2, .
Editi, . Ibidem, Auglicanuset Felckman.2,
.
(71) Anglicanus 2, .
(72] Anglicanus 2. et Felc. 2, . Mor,
, deest io Felc. 5.
V
207
inquit, el Pater unum suraus . > Quamobrem in \, . > \ \
vcstem sortem miltunt, qtiod Ule patienter negli- , \ (75),
git ul sors et haeredilas nostra sit Chrislus, ul ait , \ ;
Psalmista : c Dominus pars haeredilatis meae el ca- \ \
licis mei
Quare non alibi patitur, non alio loco . " ,
cruci affigilur, quam in Calvariae loco , quem Ile- , ,
braorura roagistri aiunt fuisse Adami sepulcruin : " .
ibi namque illum post maledictionem sepullum
fuisse asseverant. Quod si ila se res babet, miror . " ,
cjus looi proprielatem. Oportuit enim Cbristum , (74). ,
cum primmn Adamum renovare vellet, in eo pali , ,
loco, itt ejus abolito peccato, ab universo illud , ,
hominum genere auferret; et cum audivisscl Adara : \ *
Terra es, et in (erram reverteris , ideo illic , \ , 09 reponeretur, ut ibidem Adamum inveniens, , ' , jnaledictum solveret, et loco illius : Terra es, et , \ , \ ,
in terram reverteris; jam dicerel: Exsurge, c (75), , \
qui dormis, et excitare ex mortuis, el illuminabit , * > \
le Christus : > et rursum : c Surge, et veni, se- , , ,
quere roe ; > ut non ullerius in terra reponaris, sed \ , ' .
in coelos ascendas. Necesse quippe est, excitato , , Salvatore, excitari cum illo Adamum, omnesque ex \ , \
Adamo oriundos. Atque M, mortuo Adamo, nos (76). ,
quoque per eum mortui manebamus; ita excitato , \,
corpore Dominico, nccesse demum est omnes cum ,
illo resurgere. Haec Pauli sententia esl: baec enira (77).
acribit ad Corinthios : c Nam sicut in Adara orones
moriunlur, ita et in Cbrisio omnes viviflcabuu- " .
,(78).
45. Quo autem modo illum Sn crucem egerint, ^ 15. \ ,
opera prelium erit ut ex iis quae scripta sunt vi
(79) \
deamue, neque cnim ea nobis inutilia fuerint : ne- ,
que simplici modo in Evangeliis scriptum est. .
Postquam judicalus esset Dominus; judicatus quip- , \ . \
pe est, el anle presidem sleiil. Ne quis eam rem (80) * *
esse pudori arbilrelur : nostrum quippe causa id , ^,
ille passus est, ut ne si quas ille insidias passus sil (81) , *
silentio pratermissum esset, laterel Judseorum * \ consp ralio; sed ul ex judicio mauifesla foret insi- .
diantium calamnia. 8i enim judicatus non fuisset , (82) *
Salvator, sub dubia incertaque suspicione latuisset * ,, Judaeorum adversus eum invidia ; cum autem j u - . \ ,
dicatusstt, id nemini latere potest. Et quidem *
Pilaius ipse SaWaloris innocenliam purilatemque . "^, ,
testalus est, Judaeorumque insidias aperuit. c Scie- ^ c , (85)bat enim, inqoit, c quod per iimdiam tradidissent ,
i l l u m " . > Nec cognovisset Pilatus Judaeorum invi- . \
diam, nisi Salvator ad judicium sUHisset. Rem , \
magnam rairabileinque Salvator pK&stUit, qui ta-
M
Jian. , 50. * Paal. , 5. Genes. , 19.

(75) Anglic. 2, el Felc. 2, $.
(74; Felc. 2, .
(75) Sic orones fere mss. Editi vero, . Infru, , post , deest in omnibus mss.
pneter Reg.
(76) Felc. 2, , .
\) , deesl Felc. 2.
(78) . lu hoc verbum dcsinit fragaieutunu
8 1
I Cor. , 22. " Matlh. , 18.
79) Sic Begtus. et Anglic. Editi vero, .

80| Regius solus, \ .
'81) Sic Regius el Basil.; edili vero ,
minus recle.
(82) Basiliensis et Anjlic. . Ad marginem Basil. . Infra, in Felc. 5
ulrumque deest.
(85) , deest in Regio, AngUc. ei Fcft. 2.
DE PASSIONE CRUCE DOMINI.

, xaX
. (84) ,
* , \
. \
, ,
. ,
, *
(85) , , .
,

.
*
* , (86)
* \
.
, \ , (87)
, ,
.
, '
.
14. ,
(88) ,
* ,
, , , , ,
. ,
* ,
, \
. , , '
. ,
, \ *
,
& . *
tvcxcv, * \ ,
{, \ ,
=,
. , , ,
,
]! , ,
* ,
, , * , ,
. \ ,
,
,
210
cendo, nec respondendo, eo judicem compulit, t l

conspirationem declararet, et fateretur sese turbis
magis quam jusliliae obtemperasse. Qui si Pilaio
respondisset, suspicio fuisset eumformidinemortis
corripi; cum tacuerit aulem, admirabilis prorsus
ejus constantia et fortitudo. Quod aulera ita eum
Pilatus defenderet, nibil aliud id erat quam quod
crederet eum qui in judicio stabat es& Deum. Et
sane cum a Pilato judicaretur, ejus uxori oraculura
edidil : ut silentio quidem, ejue forlitudiuem stuperet; oraculo autem agnosceret, se non hominero,
sed Deum judicare. Timuit igitur judex reum, imo
magis ipse judicali terrore judicabatur, quam ipse
judicans Dominum perterreret. Quare manus al>luit, aitque : c lonocens ego sum ab boc sanguine : elsi postea Judaeorum gralia permotus,
ipsis sese insidianlibue adjecit; ita ul ad crucem
illum traderet. Tradilur ergo Salvaior, atque tradilus mortem non perbormit; imo polius sese
nudavit cum illa congreesums, ac fugicnlem perseculus est serpenletu. Non enim qnasi morieiu
eese habuit Dominus; imo potius quaai morlem ad
idipsuro persequens.
14. Porro hic infelix diabolus, conspeclo boc in
Pilalo miraculo, quod ipse Judex plus expavesceret
quam judicatus, animadversaque Domim in sese
exuendo flducia, nibil non lentalurn reliquit, ut
nosset id quod prius nosse non potuit, ubi illum in
nionte tentavil, ul edisceret, an bic esset Filius
Dei. Tunc pudefactus, mortis tempus observabat,
ratus se in qua re sibi omnes subegerat, morle scilicet, in eadem se posse bunc eliam lenlare. Seripluoi quippe est apud Lucam, diabolum cum complesset omnem lenlalionem , ab eo ad tempus
abscessisse . Hoc auUm ipsum tempus 70 *
quo sese adversarius norat ab omnibus conculcan dum esse, si jam excidcret: nullum enim illi aliud,
omnibus deslituto, supereral cerlaiiien. Quare nibil
non agebat, ut edisceret an bic Salvalor esset:
quod ideo ille agebat, ut si revera edisceret quia
esset, accedere uon auderet, gnarus inaccessx
illius ac divinaB potestatis. Dominus auteiu videns
ejus vafritiem, scieiisque illum non Jionoris causa,
sed ut bomines in servitute reiineret illud obser\are, quo in omnes tyrannidem exerceret, suam
ipsius deitalem occuliavii, et ul bomo sese gessil:
ne ille se ut Deum altingere non ausus, abiret
illaesus : sed contra cum bomine quem despiceret,
congressus, ab hominibus deinceps inciperet illudi.
El quemadmodum si quis cernens adversariuni
suura perlerrilum aufugere, exinde inQrmilateiii
simulaverit, qua eura ad pugoam perlvahai : tume v
e s
MatllL. , 24. " Luc. , 15.

. Editi .
4) , abest ab Anglicano.
(88) Regiut, (et sic semper
(85) Regfoa, , ad hanc vocem variant fere
eoper codicee; fthiqtic, , alii, , ha- babet hic codex cura circumflexo)
. Mox, Regius, Basil. Anglic. ^.
Edili vero, .
(98) tfesil. alia inanu, .
(87) lia Regius et Basiliensis. Anglic. vero, -
II
S. ATHANAS113S DUBIA.
i|j
que iUe qui fugit ad simalatam respiciens infirmitatem, cum conGdentia accesserit, et generosus ille ,
athleta qui infirmitate illa provocarat, sua virtute , ^ , \
supcraverit; ita et Dominus, humana provocans ,
infirmilate, sua virtute vires homini addidit contra (89)' *
inimicum. Quare imminente roorte, cccpit pavere ,
et anxius esse, rogabatque ut transiret calix ille, .
atque clamabat: c Spiritus quidem proroptus est, (90) , \
caro autem iniirma
ut adversarius noster ad * \ ipsum ut bominem accedens, divinam experiretur , \ c ,
virtutem.
(91) ,
, .
15. His igiltir adductus miser ille, illusus est
15. \ , \
alque ad Dominum accessit. Hinc conspecta ejus , ,
iortitudine, exborruit: visa deinde corporis ejus , \
inflrmitate, audaciam re&umpsit : ac deinde videre ,
erat diabolum quidem cum loto suo exercitu, cum , \ ,
'principalibus, cum polestalibas suis fugere; Do- \
ininum vero, humanis armis diabolicani turiuam
insequi. NOQ mullo quippe hinc temporis spalio, . , \
inimicum omnibus spoliavit, 'quando demum pu* * \ *
dore aflfectus per sese omnia movit contra Domi-
num; Judaeos scilicet ut conspirationem struerent, , ,
Pilalum ul damnaret, milites ut ipsi illuderent, , *
ignarus se ea omnia adversum sese moliri. Nam \ '
c#ca res est malitia, el improvida res esl impro- , \ '
bitas, ut qu non intelligeret se suas contra se .
manus acuere. Quemadmodum enim si quis serpen- , \ p,
tem manu sua apprehendcrit , el voluerit alteri \ \ , \
projicere, ipseque merdeatur : aut igne manu cor- , ,
replo velit inimico nocere, ignorelque sese comburi; C
ita malitia adversus eos dimical, qui illa ulunttir, , \
nagisque illos laedit quibus inesl, quam eos adver- (92).
sum quos eam unmUtunt. Sic Pharae capere dura , , \ vcllet, eaptus est, et exorsus persequi, persecuiio- , \ ,
nem passus esl, ei dum necem aliis moliretur, . , ,
submersus est. Ita et Goliatb, quibus gloriabaiur, , \ , .
iis dctruncalus est, et spoliare parans, spoliatus \ *
est. Idipsum misepo evenit diabolo, qui duro tcn- , ,
tare vellet, in malum incidit: dumrailitescom- , ,
inovere cuperet, magie ipse in carnificibus commo- ' . " , \
tus, omnia conlra sese agcbat. Nam eliara tum cum (95) '
spoliarelur, latebat bominibur vicioria; quara ipse , \ *
infelix, invilus Hcel, in lucem protulit : cuiu enim , \
exuerelur Dominus, Iropbaeumque adversus diabo- , ,
lum iuvisibiliter erigerelur; ul paiam id lierel, sia- D (94) ,
tim induerunl illum, ut Joannes ait, purpura; ut , , ,
Maithaeuset Marcus, cblamyde coccinea, capitiejus ,
coronam ex spinis imposuerunl, arundinem in ma- , \ \
num iradiderunt, et cuui iia producerent, genua (95), .
Jlectebanl anle illuro.
(
16. Miraculum novum et iucredibite magnae-
16. \ , \ -
" Matth.xxvi,41.
(89) , Felc. 5 omistis
mullis.
(90) Regius et Felc. 5, ' .
Mox codices alii, , alii, .
(91) ln voce , deficit Felc. 5.
(92) Anglk. et Basil. secunda roanu, .

(95) lla Regius. Editi vero, .
(94) Anglicanus, ^.
idem cum Angl.
(95) Regius,
.
214
DE PASSIONE GRUGE DOMINI.
l ixpi- que victoriae plane argumentum ! quem enim

vov, - ut hoininem condeninaverani , hunc exiude
\ , - morienlem ut Deum adorabant : et quero
* * , aspernabanlur, quasi nullius prelii bomiiietn,
* , bunc Regem conQlebantur ; a quo vilia abs \ \ tulerant 71 vestimenta, eum purpura circumda , , bant; quem ignari contumeliisafficiebant,eumpro , , pbelam licet invili appellabant : queiu cum ludi\ . \ brio c&debant, ei vicloriae indicia tradebani, chla, * , \ * inydem coccineam, coronam de spinis, et arundi (96). nem. Nam licet ea per contumeliam agerent: at
, ignorabant se eliam iuvitos ab ipto spoliari. Cum
, \ eniro pcccato terra a diabolo crueniala, ct san " , guine plusquam aquis imbula esset, quod ab ini* , - tio sanguinem Abelis biatu euo recepisset, ac
t \ , , \ - deincepe homines sanguinem sanguini adderent
\ , \ ' admiscerentque, ut scriptuni est : c Maledictum et
. \ \ , mendacium et furtum, et adulteritim eflusa sunt
\ , super terram, et saiiguinem sanguini a d m i s c e n i
" Eratque ea de causa maledicta terra, dicente Deo:
c Et nunc, maledicla terra, quae aperuit os suum,
. \ " ut exciperet sanguinera Abelis fratris t u i . Cut
c . jam antea Dominus ob pravaricalionem Adaiui
(97) maledixerat, his verbis : c Maledicta terra in ope . > \ , \ ribus tuis : in aenimnia comedes illam omnibus
. diebus vita? tu . Prorsueque erant omnia san , guine plena, ei propter maledictum undique spinse
, \ exoriebanlur. Et boc cbirographum naclus inimi. (98) cus nosler, in omnes insurgebat, in omnesque ut
, , - Q *ibi subditos lyranntdem exercebat. Ideo Doroinus
, cuiu eum omnibus spoliassel, demum ad mortem
, ' . abductus, iis induebaiur, ut palam faceret, raorlig
\ . vktoriam, nou lemere, sed pro salute noslra par , tam esse. Geslabatque in chlamyde coccinea gao~
, \ guinem, spinas in corona, chirographum vero m
\ , arundine, in qito jam olim scripserat conlra nos
\ \ diabolus; ut una cum morte, baec etian demum
' \ aboleret; creaiurasque iis perpurgaret: et pro
spinis quidem lignura vitae largirelur : pro peccali
\ \ \ - sanguine, praprio ganguine terrana et universos
, c emundaret : pro maledicio, omnes demum terrt
, . > incolas beatoe diceret, his verbis : Beali miies,
, , quoniam ipsi possidebunt tervam . Idcirco enim
, * \ \ nostrum ferens sanguinem, propriuro sanguinem
\ (99) & super eam effudit; ex quo factum est ut pro spi * c nis, bona mulla et vila in illa germinaret : in
quam David respiciens ait : c Credo videre bona
,
Ooroini in terra viventiura . >
17. Alia quoque ratione coronam spincam ge17 \ , . slabat, ut solliciludines in hac vita nostras aufer
\ ret. Injecil enim infelix ille, licet invitus, nostrae
* , , , in illum gollicUudines, ignorans, Dominuin illas
17
40
Oie. nr, 2.
e T
Genes. iv, 11. Genes. m , 17-19.
(96) Regiug, ' , et secunda manu,

(91) Rgiut et AngHc/ .
(98) Regius, .
e t
MaWh. v, 4. Paal. xxvi, 15.
(99) l u omnes manuscripti et edit. Commelin.

Edit.
; .
. ,
, aoesi
abest a
Kdit. vero Paris.
Faris.
, ,
Regio et Anglirano. Mox in poslremo, ^
deesi; etpaulopost in eodcm, , decsl.
215
gestantem, nos in illius perniciem, sollicitudinibus

vaciios reddilurum; ita ut verbi sementem a spinis
perpurgataro babeamus; in oralione vero menlem
curis minime abstractam. Ipse enim pro nobis doluit sollicitusque fuit, ut nos doloribus vacaremus.
ldeoque rursum arundinem ex eis accepit Dorainus, ipseque diabolus eam Domino tradidit, ignarus eese contra se gladium acuere. Dicitur enim
arundo, serpentibus occidendis apta, frangique
illos arundine potius quam instrumento alio. Cum
igitur ipse Dominus Sabaolb, ut ail haias, persequerelur fugientem draconera, serpentem, magnum
diabolum : ideo quod illi exitiale erat ab eis accepil Dominus; ut propriis sibi rebus debilitato diabolo, rebus Domini bomines foriiores redderentur.
Quale David in Golialb designavil, qui acccplo inimiti gladio, eo ipso capuft inimici pnecidit". Idipsura jam Salvaior presiilit, aecepta ab ipsis
arundine, ul non modo nos a serpentis fallacia l i beraret; sed etiam ipsura eerpeniem arundine occideret, mortuumque exbibereL Ita igilur illusus
ecelestus ille, videns se ab Hs excidisse rebus, quibus adversum nos 72 efferebatur: vidensque se a
terra exturbatum, terramque a sanguine et spinis
emundari : seseque videus amiaisse cbirograpbum
ei calamum, in quo adversum nos scripserat, rursura noo audenda audet, seque ipsum magis ea re
percotit. Cum enira audivissel improbus ille Domilium dicentero : c Spiritus promplus est, caro autem inQrma", ralus Verbum una cum corpore inlirmari, nec corpus, Verbi virlute corroborari, rureum nefaria aggreditur, carnificesque cootra Salvatorem concitavit, ipse vero spinis adhaesit, in
iisque volutaius, rem passus est sibi contrariam.
Duru illas enitn tenerel amisit ipeas, quas pulabal
amieaae resumerese tandem poese : at non prius
illoe recipere valuit, quam Salvator nialedictionem
nosiram in ipsis sitam elevasset. Maledictionem
quippe illam cum gestasael Dominus; lum demum
recepit ille spinas et chlamydem : quae nullam
tum adversus nos vim baberent, sed polius impro*
bilatem eorum arguerent. Jam enim ipse diabolus
in spinis, quasi in stimulis contra calcilrat. Ipsi
quoque de coccinea cblamyde dicitur : Queuiadroodum veslimenlum eanguine coospersum mundum non est; ita neque turounduserie, quia terram ineara perdidisti, populumque meum occidisti.
iS. Quamobrcro jam carniiices concilans in Salvatorem, calcitravit in spinis quasi in slinnilis, potius ipse pereussus, quam percutercl. Quos eoim
ipse cornmovit in Salvaiorem, iidem adversus ipsum
arma sumebanl. Accepta quippe a Salvalore arundine, rali se ilbiro percutere, cxcutiebant, atque
" I Reg. xvn, 51.
48. \ ,
,
, \ .
, * .
, \ , ^),
Mallh. xxvi, 44.
(1) " , deest in Anglic. cujus loco Regius babet, " . Ibidem, Regius solus, rz.. Editi vero t caeleri iianuscripli,
.
* (4)
*
, . \ \ ,
.
" ,
, ,
" .
, \
. \
, ,
, ,
*
, ,
,
. \ \ ,
, \
. \ , * ,
,
\ , \
. , \
,
(2) ,
\
, \
, , $
, \ .

, , > ,
,
(5) ,
\
, , \ ,
. " ,
' , *
. (4)
,
* , .
\ *
.

, ,
, \ .
(2) . deest in Regio.

(3) Begius el AngUcanus, .
(4) Quidain manuscripli, .
317
DE PASSHONE CRUCE DOMINI.
- ipsum se concitaniem diabolum in epinis caede. , bant. Ac veluti gentes qu contra Jero&alem ascen, , derant, se muioo c&debanl in valle Josapbat, el
, qui pereequebanlur feraelem, ad oras progressi,
, , in se muluo ignari congrediebanlur, eese muluo
* , capiebant; sic jam qui Dominum persequebantur,
, se ignari caedebant, nibil ipsuro, sed seae polius
^5) , . " laedentes. Quemadmodum enim si qois mana pe , - tram percutere velit, petraro quidem non acindit,
, * sed manum vulnerat, eodem modo qui contra Do , minum agebant, atpote contra incormptibilem
, , \ ausi, in perniciem ibant : et qui contra iroroorta , \ . \ lem certare audebant, morten? ipsi sibi conscivere.
, (C) * Quodque pessiinura erat, a suis ipse membris te - dtbatur: quod versutissimo illi summo podort
. " ^ & fuit. Nam si a Dumino vapulassel, polerat vel
* ' , quodammodo gloriari : cum autem ab iis quos in
, . scrviiulem redegerat, percotiatur, hoc orone de'* decus iranscendit. Attamea non eorum ictu ser * pens occiditur : neque tantum potuere illi homines
camificesqne. Sed moerori erat contumelia aJu (7)' daeis sibi illata : vulneravit taraen illum non eorum
, ' (8) - percussio; sed Dominus qui tllorum percussioncm
, \ propalsabat, necnoa ea virius quaeex manuSalva . \ toris in arundinem permeavit. Nam in hoc quoque
, \ hurcana praeferens Dominus objiciensque, aerpen , - tem in spinis excepit, et quasi bomo verberatus,
, , aerpenlem concessit a carnificibus verberari : iix ^
* ui se olim Deum esse gloriabatur, et seee jacti , ,*^. tabat quod Dotninum lentasset, a carnificibus va , - pulans suminum inde dcdecus auferret.
19. ,
19. Haec porro ipsi prseler sententiam et volun . tatein obiigere. Nam dum turbam moveret ad cla , * mandum contra Salvatorem, ignorabat se silen , - tiuro sibi noxium inducere : dum Pitatum conci * laret, nesciebat se pro formidine constanliain
, . aniroique firmitalem efficere : dum iocilarel ad
, verberandum Safralorem, multura a scopo aberra * bat, cum binc ejus cleroentia toleranliaqae palam
\ * 73 flerel. Demuro dum in Salvatorem debacchare, tur, non advertebat, virtutero se conlra improbita, , lera armis instruere : inimicus namque omoi gati. " * det inalitia et improbitate. Si quid enim malum re , , periatur, illuddiabolicura est lelum : nam aut for , (9) roidine mortis, aut defensionis causa peccatum
. \ suadet. Quaro Dominus omnia sustinuit; ut io for \ midine forlitudinem ; in conlumelia toleranliam ;
* * - in ira mansuetudinem; demum io omnibus virlu *> * tem vitio opponendam doceret. Ac priimim qtiidem
* * < , " docaerat percutienti maxiUam oHerendam esse
, - aliam : el, Ne timeie ab iis qui occidunt cor-
(5) , deest in Anglic.

() Kegius, . Edili
vero, .
(7) Regius aecunda manu,
-,
(8) Ita Regius quem sequimur. Editi vero,
, ' . Pairiopost,
Regius et Anglicanus qtioa sequimur, \
. Editi, \ .
(9) Regius, \ \ . Editi, \ .
, Kegius, -.
219
220
pus " : e t , Ab eo qui lua aafcrat, ne repetas: (10) 6Y , \
ei, c Benedicite persequenlibus vos . > Ne vero * , ,
quibusdam impossibile videretur pneceptum, ideo , \ , ,
per sese omnia exhibuit Dominus : alque exiisquas , , \
passus est, suasit omnibus qui contumelia affice- \
rentur, ne vicissira inferrent conlumeliam : verbe- \
ralis, ne vcrberarent; illusis, ne irascerenlur; ncve .
ab eo qui nostra auferat, repetamus illa, el in \ ,
summa ne mortem expavescamus ; irao ipsaui spe .
futurorum contemnamus. Eo enim modo, facilior (), \
esl victoria de diabolo deque omni peccato, quam , \ *
si nos ipsi vindicemus. Vindicantes enim,et injuria , , ' injuriam, contumelia coniumeliam propulsanles, \
augemus alimusque contra nos ipsos malitiam, nec * , , roagia inimicos quam nos ipsos laedimus, ob con- , \ dcmnalionem scilicet et judicium fulurura de iis [ (12), ^ ,
qui malitia utunlur. Cum aulem laesi injuriam, ut -
Dominus, sustinemus, el convicianlibus palientiara
oppouimus, minilantibus fortitudinem, morli spem , \
immortalitatis; in his prorsus cruciamus inimi-
curo : ipseque ejusmodi panoplia decidit, qua nos ,
instruens Pauius ait : Induile igilur armaluram . ,
Dei, ut possitis slare adversus iosidias diaboli " .
Haec enim patiente Salvalore, cvenit illud : c Yi- . >
debam Saianam quasi fulgur de coelo cadenlera * .
20. Stalim igitur postquam in bis sese strenue
20. (43)
gessisset Dominus, cecidisselque iniinicus, impo- , \ ,
guerunt illi crucem : signum vicloria?, vel invili, , adversum seipsos revera praebenleg. Quandiu enim ^ ' . "
glarei inimicus, babebanl carnificcs lignum ; caiu ,
aulem lapsus fraetusque est, tunc tropseum susce- \ , ,
pil Dominus, et eibi bajulavit. Decebat quippe victo- (1). " rem de diabolo triumphanlem, deferre per se&e , , *
Iropaeum, nec alii concedere deferendum. Accepit . "
auiem ab ipsis cum tropajo vestimenla gua, pro- \ * ,
ficiacens ad mortem; ul ea ipsa in raorte exueret. \ Ideo rurgum exulus, concitavit illos ut seadduccreni. . , ,
Dutn abducerelur autem, secundum Joanne;u,cru- . * ,
cem ipse suara bajulavii, secundum alios vero , ,
evangelistas, Simon vir Cyrenaeus cruceoi tulit: ,
quod contrarium non esl Joanni : neque enim .
Joanneg aliis evangelislis contraria scribit, sed (45)
utrumque factum est: nara gibi Doroinug crucem , * \ bajulavit,etrursum postea Simon bomolulilillam. * \\ Irimum ilaque quasi diaboli tropaeum gestabat, , \ , ;
libenterque sibi crucem bajulavit: non enim coa-
clua mortem adiit. Ae rursum tulit illam Simon , \ * \
boroo, ul oronibus notum esset, non sua Dominum, \ (4).
sed bominum morte mori. Hig ila gestie, festinus \ ,
ad locum veoit, quo ipgum in cruceiu ascendere par , , B
liatlh. , 2 8 .
" Luc. , 5 0 .
Matth.
. Epbeg. , 41. " Luc. , 18.
(40) , deest in Regio. , Regiug,

, Angltc. , Editi, .
(44) Basiliensis,
omiggig mullig, * . lbidem, Regius et
Ansl. .
(12) Anglicanus, .
/
(13) Regiug et Anglic. .
(1) Alii, , alii, babent, et

gic infra.
(15) Regiug, .
(16) Anglican. \ *
\ -. Hegius, ,
\ . .
tSt
DE PASSIONE ETCRtJCE DOMINI.
22*
. erat, ut chirographum contra scriplum, quod

, , ab inimicis abstulerai afligeret cruci, aique exutia
* , principatibus et polestatlbus, cum flducia illos in
* , , cruce iraduceret, de illis triumpbaret, ostenderet , \ que ereptura ex leone bominera : ac demum pro , ^ prio eamtuine terrara aspergeret, emundaret, atque
* , 74 expiaret. Id cum facturus esset exuit vestimen , \ ta. Decebat enim eum, cum hominem introduceret
\ \ in paradisuro, tunicas exuere, quas accepit Adam
. ,
cum ex paradiso exturbaretur. Cura enira ille pec. , ! catset, ae deroum moriturus essei, accepit pelli, , ceas vesles, ex mortuis animalibus factas, symbo * . " lura mortis ob peccatum sibi induclae.
, \ , , , .
21. * , ' - 21. Sed Dorainus, qui propler nos omnia nostra
, , \ , * suscepit, illa induit, ut post exueret, et horum lo* \ co aos indueret vita el incorruptione : indait etiam
\ ^^ cum bis vestera inconsutilem desuper contextam
* * per iotum;ut sallera ex istis possent Jud&i credere,
(17) , quis el unde esset qui haec indueret: uon ex terra
* , * scilicet, sed desuper advenisseVerbum, nequedivi , \ , sibile 6ed indivieibile Patris Verbum esse, ipsumque
* , \, , factum bominem, non consuium corpus ex \iro et
, ^ niuWcre babuisse, sed ex sola Virgine arte Spiriius
\ , * , contextum. Unde roililes alia quidem veslimeuta di*
. " vidunt, qnae divisibilia erant, et in qualuor dividunt
, , parles : quia pro peccato orbis in quatuor partes
* \ divisi in orientem scilicet, occidcntem, aqoilonem
(18) - et meridiem, illa geslabal: quibus indulum illum
, \ , \, \ , C conspicatus Joannes, ait : c Ecce Agnus Dei qui
* tollit peccaium mundi". > Solaro lumcam scindere
- c , non potuerunt, terrore signi percam exhibili. Erat
. (19) - que illud non ipsorum,sed suspensi Salvalorisopus.
* Nam suepensos, ut bomo, principaius persequeba. \ , tur, diabolum comprehendebat, carnifices perter . \ , rebat, nescinderent lunicam : ut manente illa, ma, , neret Judaeorum convictio, quac non multo post
, , accidit, curo scisso velo, tunica Salvatorig divis*
* , , non est a carniflcibos; sed integra permanait. Ma , * , net enim Evangeliura semper integrum, divisis
, urabris. Caeierum curo exulue vestimentis prope , * . raret admortem, rursum diabolus, videns Salvalo
, ris alacritatem, seque ex coelo delapsuro, ex terra. que exturbatum : quid ageret noo habuit : omnia
, (20) quippe ipel erant tumuliu cl anxieiate plena. Ma*
, , \ nere non polerai, fugereexborrescebal: memor la , \ , men eos qui morerentur, in lerra morl oportere,
* quemadroodum scriplum est: Terra es, ct
. \ , terram reverieris , non ausus in terra manere
. , ne ibi comprebenderetur, demum per aerem volila , vtt; ut saliem ita, Dominico corpore in lerra po*i* , \ * > to, liberum sibi aerem relioeret. Sed Dominus hac
\ , , in re bumano generi amanter consulene noc iu
* Joao. , 29. " Genes , 19.
(17) Regiut, .
(18) Anglic. . -,
TAuilie ooiiasis. Regiue ibidcm, , ilem
babet.
(19) Regius, .
(20) Regius et Anglic. . Edilo vero, .
223
S. ATHANASHJS. DUBIA.
224
terra mortuus est, sed per crucem in aerem con- ^ , (21)
gcendit, ibi quoque serpentem pergequena; ut etiam \ , .
inde principem potestalis aeris deturbajret, et spiri , ,
tualia nequitia? dejiceret , ac ne sic quidem terram , *
absque reraedio reliquit. Nam in cruce guspensue, , *
aerem purgavit manuum expangione : terraro aulem , \
redemit, ganguine et aqua laleris sui ablueiido , \
ipsam.
. \ \
, , , \
.
22. Quid igitur inimico talia palienli restabatagen22. !duin? Ex coelo deciderat, ex terra delurbatus, ex ; , (22),
acre depulsus eral: ad haec summus pudoraderat, *
quod multa pollicitus, nibil efficeret. Omni ergo ex , \ .
parle superalus, ac undiqoe consilii inops, gtatuil sal- g \, (23) \,
tem infernum gibt servare: bic enim solus ipsi super- $ *
erat locus.Quareraetuens ne Dominuseo descendens, . , ,
inde eliam seexpellerei, oronesque sibi subditos l i - ,
beraret, omnia miscuit, omnia commovit, omnes in , ,
auxilium vocavit, Judasog ilerum concilavit ul Domi- , \
Bim probris el contumeliis afficerent, irriderentque: , \ *
acdemumquidquid sibi telorura supereral, id tmmi- * \ ,
eit io Dominum, teotans si quo roodo illura peccatia * (24)
obnoxium, bac sallem ratione guperaret. Judaci .
75 *K* Dominum irridebant dicentes : c SiFi *
lius Dei es, desccnde de cruce". At Salvator, qui , > revera Filius Dei erat, non fugiendo morlem, ged , ,
exspectando, atque ita calcanoo ipsam, volnit di- , * , \
gnosci, se Filium esse Dei, aique veram vilam. Po- , (25),
leral enim ex cruce descendere, qui alios suscita- C \ .
rat roorluos ; sed descensio illa raorlis fuga visa , \ esset: contra si in cruce permaneret, nihil td aliud * *
rodicabat, quam, eum qui permanerel esse vilam. * ,
Quamobrem multa diabolo cura ftiit, ut Dominus . \
hisce opprobriis afllcereiur, volebatque ipsum de-
sceodere de cruce, neque inter mortuos versari; , \ ut sic illaesus abiret, morluorumque dominiuni re- \ , lineret. Meluebat enim, ne, quemadmodum scriptum , * .
est, ascendens in crucis sublime, captivani duce- ,
ret captivilalem, et acciperel dona hominibug
, , \
Suspicatug enim est, ne hic esset de quo baec scri- .
ICa eranl. Unde versipellis ille rurgum Pharisaeoa .
ooromovit, ac demum eo usque deduxil illos, ut se , \
credilurog pollicerenlur, si goluoi descenderet de (26) \ ,
cruce. Oinoia porro roovebal, omoia praeter animi . ,
sententiam proraittebat, modo id cflicerel, ne mo- \ , reretur, neve descenderet in infernum. Denuo igi - , ^.
lur Pharisaeis auclor fuit ul dicerent: Alios sal- * " ,
vot fecit, seipsum non potest galvum facere. Si . ,
Rex Israel esl, descendat nunc de cruce, el crede , \
liius e i . i Minime aulera credere volebat Pbarigaeog .
magigter iile impielatig draco; ged oplabat Doiui-
1
T#
lur
T,
* Epbeg. , 42.
T l
Matth. xxvn, 40.
' PgaL
(24) Anglic. , , omigfig multig, Mox, ante , legitur

in editig, deest in Regio, probe.
(22) Regiug, .
(25) , deegl in Anglicano.
(24) l u Reg. el Angl. Ed. vero, . ,
LXVII,
19.
Matih xxvn, 42.
, post , deeat in iisdera. Ibid. Reg.

. Basil. .
(25) Iia Regius, gecunda manu. In editig, ,
deest.
(26) Regius, .
m
ttS
DE PASSIONE ET CRUCE DOMINI.
228
. , - nam vitare mortem. Neque volebal ediscere, an

* poeset ipse sese salvum iacere; sed metuebat ne
. (27) aliis sakis efficeretur. Nam si seoiel cognovisaet,
, , alios ipsum poese salvos facere, uihil dabiam erat,
, eum qui aliis saLulem imperiiret, esse Salvatorem
.
atyue vitam.
23. Ea igitor de âusa convteiabantur illi, ne aliis
23. ,
. '^ , salus fleret. Noverat enim ille versutus, non mori
, * quidem Dominum; sed ejus inortem, vitam salu . lemque oionibus fore. Quatnobrem volebat illum
, \ ex cruce deecendere, eoque deduxil Pharisseos ut
* aeeredituroepollicereniur; utea saliem promissio , . ne qu volebal congequeretur. Dominus autem re , , , vera Salvator, qui non sua, eed nosira quawerel;
, , * non ex eoquod sese salvam faceret, sedex eoqnod
. creaturas rediroeret, volebat Salvalor agnosci.
enim medicus, qood eanus ipse sil, medtcus agno, \ scetur; nisi circa aegrotoe suam exhibeat artem :
et sol non si in se radios conirahat, pro lumine
, , agnoscelur, nisi per orbem illos diffundat, lisque
, * tenebras illuslret. Ita quoque Dominus non aese
. * * salvum fecil: nam salate non egebat qui Salvator
, * essct: sed per beneficia aliig collala volebat ab om oibus Salvalor agnoeci. Sed wec ex cruce deacein
. ' dendo, voluil nogei Fiiius Dei, sed in ea manendo.
, * Majorem enini fidem salutemque morg Salvaiorts
. affert horoinibus, qaam atioJigget descensus de
cruce. Certe pendenle adbuc in cruce Domino, mo . numenta aperiebantur, quique in iis jacebant salvi
(28), . efficiebantBr : latro aulera suspensus in ipsum cre ol ^ didit; ul palani faceret se revera Salvalorem esse :
, atque moricns dei fructura mulliplicabat. Ad hac
, . sane obstupuil diabolug, summaqtie anxietale, nec
, immerito, correptus fuit, dum cerneret se in per (29) * niciero ire, latronem veix> in cruce, cui olim farium
, , suaeerat, crfedere : quemqee ad blaspbeiuandum
, - coocitaral, vidil adorare Dominum, alierunique
* , lalronem increpare, imo potius in latrone diabo , lum. Excruciabatur iierum, quod quem, ut la , . tronem occiderat, eumdem videret in paradisum
, , transferri.
.
24. Videns autem omnia sua anna dejecta, cul24. {&, * - Itfmque a se immis9om fuisse telt genug, quod ncn
, , - D 76 **<* Domino coflfractum, quemadmodum
c (( , scriptum est: c tnimici defecemnt frameae in finem,
, (30), ei civitateedestmxisli *; > ideo conturbaiua et an , xius, Salvatorem deroum tentavit potare felle et
* * aceto : sed ignorabat idipsum in sese moliri. Ire
. , quippe acerbitatem ex Iransgressione legis obor , taro, in qua detinebat universos, Salvatori tradi , * dit : quaro ille acceptam assumpsit et evacuavit,
, ul pro aceto, quod miecuit sapienlia vinuiu nolns
a
Pial. ii, 7.
(27) Regiaa, , secunda inanu. Editi ct

lii, .
Iufra in Regio post , sealii,
,
unda manu ad marginem additur, .
cuhda
(28) , deest in Anglicano.
(29) , deest in Anglic. Mox, Regiua,

. Editi vero, .
(30) Angiicanue, .
22*
potandam daret: pro felle, eloquia raelle et favo &v oTvov

dulciora nobis impertiret: et pro eo quod nostra gustasset, nobis diceret: c Gusiate et videle, quo- * ,
niam guavig est Dominus". > Utauiem eo excidit, , ,
atque spolialos est, pudefactus demom, incidil in . > * ,
aliquam suspicionem, dum talia cerneret, se scili- , ,
et non contra bominem, sed contra Deum pugnare. , ,
Videbal enim quibus in rebus omnes capere len~ . larel, in iisdem se pudore affici, magisque labi, , ,
<juam dejicere alios : demamqae secedere tentavil,
ac fugiendo terga dare. Dum enim eum suspensum , \ .
cerneret mortem nihilominus persequi, timuit ne , , liic esset de quo scriptum esl: ExaUabitur Domi- , uus, ut miserealur noslri. Quae causa erat, ut om- . \
tiia relinquere et fugere pararet, invidens iis quos , ,
jniseralus ille esset. Sed Doroinus vere Salvator, * *' ,
nolens eura illaesum abire, nec imperfectum opus , ,
leserere, neque eoa, qui in inferno erant, inimico , $
4editiiios relioquere, magno mirabilique stralage- , \
jnate usus est. Cum enim audacem illura percul- . sum, tremcntera et formidantem cernerei, rur&ura (31), , ,
ee decidere giniulat, ul accedenlem ioimicum, om- ,
nino subigeret. Draco eniui oolebat mori Dominum, .
aut pendere in liguo, ged optabat ut Dominus de- ,
scenderel de cruce, et non morerelur; aul si non (32)'
descendisset, ut maneret in cruce quidem, ged non *
morereiur. Metuebal eniro, ne id fieret quod scri- , ,
plum est: c Spiritus Domini euper me, eo quod . unxerit me, evangelizare pauperibus misit me, el * * ,
predicare caplivie remissionem, et caecis visus re- ,
*
_ . ne bic ille , \
t
*
,
stitutionem".
>Quamobrem
raetuebai,
essel unctus et missus, ac ne demum omnibus l i - . ,
\ \ ,
bertas foret.
.
25. ,
23. Omnibus ilaque nudaius, optabat inferni galtem imperium tenere. Alia siquidem ei formido $ . ,
erai, nora is esset qui tenebras illustraret, de quo , *
acriptum est: c Galilaea gentium, populus qui am- c , bulabai in tenebris, vidil lucera magiiam . llluin , . >
eniiu audieral ita loquenlem: Ego sum lux . > . >
Unde metucbat ne moreretur, tt ipee ex omnibus , . ,
exlurbaretur. Dominus porro cum illum fugam pa- ,
rare cerueret, ne elaberetur inimicus, voces emiuit , ,
bumanas, vocesque inflrroilatis , aiens : c Elobi, * c , , Elohi, lema sabacblbani, id est Deue raeus, Deus D ' * , c , ,
meus, ut quid roe dereliquisli ? Quod ideo fecit, ; > , ,
ut diabolus, quem ut Deuro reformidarat, hunc , ratos jam bominem dsse infirmuro, fugam cobibe- , .
ret. Hig adduclua vocibug sceleralissiraus ille, ad ,
eum denuo ut bominem accedeog confractus egt. .
Judajigenim auctor fuerat, uiad necem eum poslu- , larent: regque illi praeter gpeni accidil; non iu alia * , *
quippe parte quam in lalere confossus est, unde , * (2> * ,
sanguis et aqua manavit; ut quoniam prius per
mulierem ex lalere formatam, venerat deceptio; ita ,
per latua gecundi Adami redempiio et emundatio *
TT
T8
T#
" Pgal. , 9.
Iga. L X I , 1. " Isa. i x , 1 , 2. " Joan. , 12. " Marc. , 54.
(51) Regius et Anglicanua, .
(52) Regiug et Anglicanus, .
DE PASS10NE CKUCE 0.
236
* , prioris efficerelur: redemptio per sanguinem, emun . datio per aquam. Hoc autem nequaquam ex senteu , tia diabolo obligit, cum ea morie, qua meluebat,
(35) , * obierit Dominus, atque ille omnibus exspoliatus
, est: ratusque se Cbrislum in morte tenere, ipse
potius mortuus esse deprehensus est : atque glo , . " riatus quod bomini insidialus esset, id effecit, ut
, , Deus agnosceretur. Nara stalim atque mortuus est,
, , \ rerum nalura sole deslituta fuii, velum templi
, , - scissum esi, terra tremuit et petrae ecissse sunl,
$ . 77 milites, curo inferni janiioribus lerrore per, , culsi sunt. Ex quibus videre erat non ultra homi c ' . nem, [sed vere Beum in corpore, ut eiebanl ipai
\ , \ specutores : c Yere bic esl Filius Dei . Nain
luulta monumenta aperla sunt, el qui in illis mor .
tui jacebani resurrexere.
1
80
26. * 26. Vere caeca res est malitia, dum speraret

, * \ cnim se unuin occisurum, oinnibus privatus est :
$ , $. \ ratusque se illum ad inferna dejeclurum, ipse ab
, iuferoo pulsus est. Aique nulli non palam fuit, non
, , infirmiiale carnis obiisse Salvatorem, sed morlem
, \ , ad necem perseculura esse, ut, abolita illa, libcra . ret omnes quoiquot metu niortis per tolam vitain
, \ $, obuoxii erant serviluli. Non diu iiaque postea,
\ * c , dolores solvit inferni et alios exciiavil dicens :
* \ - c Surgite, hinc abeamus . Ipse aulem resur (34) , rexit, et ad vium redlit ex morle, iiliusque auda \ . ciam ludibrio habuit: ut in hymnis pranuntialum
* c fuil, Spirilu diceiite : c Qui habilat in coelie irri , debil eos, et Dominus subsannabit eoe
Vere
, , \ ^ quippe irridetur, ita ludibrio habitus, rebusque illi
. preter animi sententiam accidenlibus. Instar eniia
(35) , cujusdam animalculi, cui nomen vespa, quod cum
, \ - petra congressum, nibilqiie illa impelu suo Iseaa^.
, \ * amiitit ipsum potius aculeum; ita et morg con\ (56), , grediens cum viia, quae est Christus, mulum frt* \ atrata est : non eoim poiuit euiu niorte deiinere,.
, \ - eed potius aeuleum perdidit; ila ut qui olim acn - \ (57), leum reforroidabant, jaio irrideanl illuin dicendo :
, \ * c , c Ubi est, mors, aculeus tuus ? ubi, inferne, vicio, ; , , ; \ ria lua ? Et rursnm : Beglutivil inors et praa * c * > \ valuit : iterumque : c AbslulU Dcus oinnein
* c lacrymam ab omni v u l t u *
,
27. \ , - 27. Dehinc exlurbatus ex inferno miser, sedens
, , ad ostia, vinctos omnes conspexit Salvaloris for , , \ titudine educi, morluos resurgere, captivos dimitti
* libefos : sanctos qui com Abrahamo erant obviam
, \ venire, omnesque tympana puleare, quemadmo\ , \ , dum scriptum eal': c Prsevenerunl principes con * - juncti psallentibus in medio juvencularum lympa * nisiriarum : Gaudere omnes qni liberlate do \ nati fuerant, ac dieere : c In convertendo Domious
81
81
84
8 8
8 8
MaUb. xxvii, 54.

vn, * Psal. L X V I I , 26.
8 1
Matih. xxvi, 46.
8 1
Psal. I I , 4.
(35) , deest io Regio.

(54) Edit. Commel. et manuscripli omnes, , pra-ler Anglicau. qui cum edit. Paris. babet,
. Ibidem io Anglic. , deesl.
8 8
I Cor. xv, 55.
Isa. xxv, 8.
8 8
(55) , deest in Anglicano.

abest ab Anglicano
[56) ,
"
(57) Regiue, .
Apoc
231
2u2
capdvilatem Sion, facti sumus sieut consolali, , Tunc repletum est gaudio noslrum el lingua \ (38) .
noslra exsultatione
Ipsi quoque angeli, et \
omnis exercitue angelorura, hyuinos canebant, ac . \ ,
dicebanl: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax, (39) \ , <
in bomimbus bona volunias" : occurrebanique , \ \ ,
redeniplis juvenculis aniroabus. Tum animae cou- \
currebant cum angelis, ascendebanfque patriar- . \ (40) chae, orania undique una personabanl cum lxlilia , , \
el psalmis, ob reportalam de morte victoriam. Ac * \ ,
quetnadmodum Davidi, cun proslralus jaceret Go- . \ \
lialb, occtirrebant puellarum chori cum lympaim, , ,
aiebantque : c Percuesil David in decem luillibus
euis ; ila siinile quid factum est in morte Sal- , \
vaiorie. Resurgenie uamque illo, omnes occurre- . bant cnni choris, hymnis et lympams, mutuo di- , , ,
cenles : Yenite, exsuitemus Doroino, jubilemus , * , Peo Jacob* . AIU cboreas agebant, haec dicenles : , (41)
Ascendilin altum, eaptivam duxit captivitatem, , " ,
tedit dona bominibus . Alii quidaui ad specta- &> ,
culum oumes vocabant, his verbis . c Jubilate Deo, . " \
omnis terra, psallite nomini ejus" : ac rursuro, : *
c VcDile el videle opera Domini, terribilis in con- , * \ ,
stfiis euper filios hominura : auferens bella usque c , \ * (42)
ad extremam lerrae* . Non enim ultra inimicill , et bellum; aed omnia in pace erant, hosit pro- .
stralo aique morltio, ac eo qui olira lyrannidem \ , ,
exercebat manibus pedibusque Hgato. AIU rur- , um quibua nola erat diaboli audacia, necnon in- \ . "
genles insidue, jamque ipeum cernentes mortuum
, 78
adniratione dicebant : c Quomodo ceci- ^ , \ , \
dit ex coelo, Lucifer, qoi mane oriebatur"? et, , c Quomodo coutritus confraclusque est omnie mal-
leus univerae terne"? cuin admiraiione nam- ; \,
que, magno m n t omnes etupore correpti. Mira- ;
baniur enim magmim cernentee tyrannuoi, dere- \ .
penle proslralum mortuumque : stupebant vero lapsua causam ignorantes, maxiroe quia non crede- ,
banl m norte morlem aboleri, nec tantum in cruoe \
eerpeiitero cofifringi. Unde rursumroirabanturdi-
centee : c QuoiBodo capta est Babylon"*? Ad haec . .
* ; "
eniin jam videbant exspolialum infernum.
$ .
28. \ ,
28. Ha3C dum cernerel, ba^c dum audiret miser
ille, furere, excruclari, lacrymari. Dum quippe se D , . \
expolialom videret, aese dolore macerabal; contra .
cernene alios a se olim in luclu lacrymisque de- \ * ,
tentoe, jara in Domino ptallere, se ipse disruiu- , ^ *
pebat: videng ae irrideri, ac ludibrio baberi acri- ' , ,
ter sese diecerpebat, ac consilii inopa, eolum den- \ (43) ,
iibua stridebat, ul teetator qui illum respiciebat ,
Psalisista, bis verbia: c Obaervabit peccatorju- * ,
80
11
Psal. c x x v , 1, 2. Luc. , 14.

I Reg. xvm, 7.
Psal. x c i v , 1. Psal. L X V I I , 19.
Psal. L x v , 1.
Psal. I L Y , 9, 10.
Isa. x i v , 12. "Jerem. L , 23. * Jerem. X L , 23.
M
(38) Regius, .
(59i , deest in Regio.
(40i Ri>gius, aecunda manu, .
( Anglicanus, .
(42) Ita Regius et AngUcanus. Editi vero post

, babent, .
(43) Basil. * .
234
DE PASSiONE CRUCE DOMINL
233.
xat * . - stum, et stridebit euper eum denlibus suis. D O I M \ nus autem irridebit eum . Ac mrsum : c Pec , \ cator videbit/et irascetur; uVnlibus suis freroet
\ . , et tahescet". Stridebat vero, quod dolerel se
; (44) - unquam cum Salvatore congredi ausum esse; scie , bat autem se antea justos aggredi ausum, nihil
\ . \ - ejusmodi passum fuissc. Nam elsi Abeli insidiaiue
", , - fuisset, patriarchas afflixisset, Iiaiae parasset iiisi \ , \ , dias, Hieremiae coniumeliam fecisset, Jobum ten\ (45), \ - tasset; mors tamen invalescebat, regnabatque ab
. " Adamo usque ad Moysen. Jam vero simili audacia
, adversus Dominum usus, se plane Irum factum,
, \ , \ ttndequaque pulsum, ab omnibus coneulcatum ani . madvertebat. Salvatoris quippe opus fuit, non ipsi
(46) , tanium morti illudcre, sed eliam nos eidem su \ * * periores constituere , ut non solum nos a servitute
, - liberaret, sed eliam eum qui nos in servilutem re - degeral opprimeret, ne rursum invalescens nos
, \ deciperet , neve sua victoria incassiun abiret.
. " , , Quapropter ipse cum illusisset morti, nobis item
\ eam calcandam tradit dicens : c Ecce dedi vobis
t potestatem calcandi supra serpentcs et scorpiones
\ , et snpra omnem virtutein inimici . Ac rursum :
\ c Conculcabis leoneni el draconem . > Olim nam, que serpens Evam decepit, ejueque invidia mors
, \ intravit in mundum : jam vero conculcatur et vo , , lens decipere audii: c Yade retro me, Satana'.
* c " , , \ Olim adversarius noster dlabolus, quasi leo cir , cumibat, sitiens animam noslram : jam vero con Q culcalur cum dracone, ac demum brevi Deus
, conteret Satanam sub pedibus noslris. Tantumque
. \ despicitur, tantum illnditur, ut ne quispiam re \ , \ \ fonnidet ad foramen aspidum admovere manum *.
, , . Haec enim Isaias propbeiavii, cujus verus est
\ sermo.
.
29. \ 29. Pueri ergo voluptatem, quae ipsos olim senes
\ - decipiebat, jam irridenl : necdum ad legilimara
, - progressl aetatem continentia, qu legem superat,
(47) \ , lurabos praecingunt : manendoque virgines, ser
, penlinae voluplatis fallacias verbo calcanl, nibii
. " ejus lelhiferos morsus veriti. Jam vero quidam,
, ipsum diaboli stimulum calcanles, morlem non
\ - exhorruere; eed morte vitam suam commuiarunl,
, D Verbi roartyres effecti : ideo enira morltius Domi- . nus cst. Hulti vero terrenis derelictis rebus, Ubero
, gressu aerem peragranl et in ccclo vitam degunt:
, \ *
nibil ultra verili principem aeris, imo poiius,
, \ - si probibere voluerit, increpantes ac dicenles :
\ , "
c Vade relro me, Satana, quoniam Dominom Detim
, * meum festino adorare; ideo namque Salvator in
* aere cmciiixus est. Via autem paradisi, olim per
. , peccatum clausa, jam volentibus patet, ut ait Pan91
09
Paal. xxxvi, 12, 15. Psal. c x i , 10.
Isa. x i , 8.
Luc. x, 19. >. Psal. xc, 15.
(44) Regius, .
(45) Basiliensis, . Infra, , sic mendfci vocabanitir, ex lllo ilomeri meodico cui noeeo, , Odytt. .
PATH. G E . X X V I I I .
Marc. vm, 33.
(46) Regius, .
(47) Regius, ,
.
&
2>*
236
ius, qui eo loci raptus esl, et ad 7 9 *c<rlos ' , ascendit. ldco Dominus illusil serpenti: cessavitquc , , , \
inferuus, non ultra imperanle moric, sed rcsusci- . tatis omnibus. Diabolus autem non jam inde in . \ ,
nos insurgit : cecidit enim, alque prostratus, in , pectus planc el io ventrem suum provolvitur : ea *
enim de causa surrexit Dominus. Et homines qtti- , \ \
dem didiccrunl aspernari divitias corporales, et di- .
tescunt vcrbo el scienlia : draco antem qui se \
divitem essc gloriabalur, denudaius est, jamque , \ \
nudus, Irus cl pauper esi, ab bominibus exspolia* * tus. Nam qui olim medius inler cherubinos versa- , \ \ \,
batur, omnique lapide pretioso indulus erat, sardio, .
jaspide et achalejam dcnium in papyro, arundineet \ , \
silice dormit, ut in Job de illo narratur . Ideoenim , , , ,
Dominus paupcr fuit, utnosejus inopia ditescerc- \ , ,
nuis\ diabolusque nudalus est. Quodque mirabile, , \ .
niagnumquc coatigit in rerum nalura, homines ad , niortem propcranl oplanles advenlum Domini; mi- (48) , \ scr auiem diabolus, qui olim morlis imperium ba- .
buit, jain mcluit eum qui vcnturus csl, judicium-
que reformidat: novit enim sibi paratum ignem et
angelissuis. Ideo enim Dominus meus judicatus est, , ,
nos a judicio liberaret, illumque condemnaret. , . , .
, (49) , .
30. Casteruin dvi divina cognitione in omnes
30. \ -
ubique disseminala quid esl quod loquarour, cum , *
res geslse ex se ftdem babeant ? Nulla enim praelcr- ; dies, qua quidam homines idola mm deserant ,
propriasque ac patcrnas leges non abnegent, ul ad C , \ \
Deum confugiant, ac Cbrisli leges accipere postu- , , \ lent, incredibili miraculo in eum credentes. Nam , )
qui baclenus idulolatrse fucre, alque Cbristum ut .
liominem calumniati sunt, eum dcinceps, idolis ,
abnegatis, Deum agnoscunt: et quos in idolis d%- , \
mones reformidabant, ipsos, agnilo Domino, de- , (50)
mum deserunl, atque ex aliis peilunt: quam item, ,
idololatre dum essenl, voluplalem meiuebant, cam \
i Christo despiciunt: peccatumque a quo prideni , , \
superabantur, jam signo crucis vincunt ludibrio-
que habent. Et sane virginilalem quam olim essc . \
non credebant, quod non posse pularent virtutem , \
bujusroodi in bominibus reperiri; in Salvatorem ,
poslea credentes ex Virgine naium, nou roodo ex- , , \
sistere credtint, imo vero ipsi camdem colunt, ,
quod tamen etbnici qui adbuc in idololalria pcr- .
manent/credere nolunt. Ad haec, omnia jaro venc- , ,
iicia cessavere, omnis magia abolila, universa Gra> \ .
corum infatuala sapienlia esl. In divinis quippe, (51), , * \ *
non vcrbis, sed faclis esi opus : neque pronunlialio \ , '
1 nguae, sed animae affeclus prodest. Grseci igilur . "
vcrbis non percipiunt ea qu fide Clnisliani exbi- , & *
benl: cl qua; verbis inagi efficiunt, bsec, silontibus \ , (52), e
Job , 17.
* 11 Cor. , 9.
(48) Regius, .
(49) deesi iu Basiliensi et Anglicano.
iUO) Anglicaous, .
(51 \ Anglicaiius, .
(52) Iu Anglicano baec, ... \ ,
desunt. Ibideua, Reius, .
257
DE PASSIONE E f CRUCE BOMINI.
, ( \ nobis, signo crucis evanescuni: item quae de iin& , mortalitaie in dabium vocant, haec marlyres Chri , * sti, non verbis, sed operibus exhibent: et de qua
(55), \ virginilate magi eiGreci philosopbi dubiiant, hanc
, \ in Cbristo mulieres colunl : et quibus dsemonibus,
\ . , ut diis illi supplicant, eos pucruli in Chrislo perse . \ quuulur. Demum vir qui Chrislum geslat, quasi
\ , Deus est in terra, erga bomines quidem paliens et
, , mansuelus : el, ac si cum sole circum omnia gyra , . ret, omnibus coeleslem exhibei viiara.
31. *
51. En libi unum cx preclaris crucis facinori . bus :,baec roors effecit Salvaioris. Nequaquam enim
, . \ - borainisesl opus, sed Dei. Atque ideo ut homo pas , sus est, ut bominibus quie surpra bominem et di . vina sunt, largirclur. lllius ergosunt preclara
. , R gesta, qua3 apud homines jam emicant. Nara si
(51) * Paulus loquatur , Christus in ipso loquilur: ei
\ , ' \ magna et mirabilia perpetraverit, Gbrisii gratia est
* \ quse talia operatur : et si in omnes perraeavit Dei
, * \ , cognitio, non hominum est 80 ejusmodi doclrina,
* sed ipsius desccndentis Verbi, medialoris Dei et
. , - hominum. Hoc enim scriplum esl, quod Judaei
, * quidem olini reticuere, sed jam completum vident;
, c " , > boc, inquam, scriplnm est: Erunt onines doci t , biles D e i ; ut ail Hieremias prophela : c Ecce
* \ * c \ dies vcniunt, dicit Dominus ; > ac deinde subinfert:
(55) - c Non docebit quisque proximum suum, etquisque
* - fratrem suum, dicentes : Cognosce Dominum , quia
, orones me cognoscent, a parvo usque ad niagnum
, eorum, quia propitius ero iniqiiRaiibus eorum . >
, ; \ - Quis enim est qui ipsos idola colentes ad poeoi (56) , tentiam movet, nisi Doroinus? Et quis eos ex ido , c " , lorum servitule educU, nisi ipse Christus, qui ait :
; > Cum exaltalus iuero, omnes traham ad me, , (57) , ipsum'?i Nam id cerle summopere miranduin, quod
, dum idola colunt, eorum mens aperiatur, ut intel , * * ligant, quosolim deos arbitrabantur, ligna etlapi , , des esse : quem vero cruciiixum irridebant, eum
(58). non homincm, sed Deum agnoscant. Mentis autem
; , ' . magisler non homo est, sed qni mentem solus vi det Deus. Beala vere ei tivifica crux Salvatoris,
, quas demorle triumpbasti, el eum qui iu sua po . , \ testate mortem tenebat, diabolum nempe, sustu * \ - lisli. 0 divinum Verbum et vere sapiemia Palris,
, *\ ]D tu versuli illius faciem ostendisti , el plicas pecto \ * ris illius nudasli, ita utet nosdicamus: enini
. \ \ ejus cogilationcs ignoramus . > Hominum amalor
, \ ac bone Domine, tu nos captivos redemisii, peccato
, , ,- servienles, per propriam morlem, Domine, Ube. , rasli. Scimus enim nos a peccato fuisse Hberatos.
. (59) - 0 vere pacis conciliator Fili Dci , tu adoplionem
\ , \ - filiorani dedisti nobis, reconciliaiisque nobis Patri
1
Isa. L I V , 45; Joan. , 45. Jerem. x x i , 3 1 , 54.
53) Regius, , male.

54) ln Anglicano, deest.
55) l u Regius. In editis vero, haec,
, , desunt.
(56) Regius, \ .
(57) deest in Anglic. idem, ,
Joan. x n , 52. Cor. n , 11.
, . Ibidem. Edit. Paris., .

Regius, . Edil. Cominel. vcro cum aliis
mss., .
(58) Rc2iusj>rimamanu et Anglic,',
(59) abcst ab Anglicano.
S. ATIIANAS113S. DUBIA.
240
239
luo.inimicitiam in carne destruxisli. Dilissime Sal- * \, \
vator et vere rex, lu namque pauper fuisti, ut nos .
iiiapauperlateditescercmus ; lu nobis regnuin ccc- , lorum largitus es. Creator et opifex oimiium, Verbum \ Patris, tu nos ilerum creasli, luaque sumus opiQ- , \ ,
< ia, conditi ad bona opcra. Vere lux ct splendor * ,
Palris, tu quippe nos in tenebris illustrasti, non , \ .
vidcnles nos ad lucem adduxisli. Forma alque \ *
imago vera Patris , tu nos perditos formasli, et , \
imaginem Dei iterum reddidisii. Deus Verbum ct . \
vere vita , tu mortuos viviGcasli nos, corruplos re- (60) , novasti, inducns incorrupiione. Vere virtus, bra- * . *
<hium el dexlera Patris , lu dolorcs mortie solvisli, , \ portas aereas el vecles ferreos confregisli, quem- , . ,
ndmodiim ait Scriptura. Tu draconem serpentem \ , \ * \
diabolum, hamo circumegisli bumano, in tropaeo , \
crucis. Per te tuamque divinam virtutem, omnes , . \
eum calcant, omnes ei illudunt. Te enim ci pri- (61), , ,
nium illudente , inilium crealurai Domini incepit .
csse, condiUe ad ei illudcndum. Te illum proster- \
nente, rcs mirabilis visa omnibis est, utdicerent: , .
t Quomodo cecidit de coolo Lucifer , qui mane ,
oriebalur *l > Teaccipienie ab illo cbirograpbum , adversum nos exantum, afligenteque illud cruci, . \ (62),
ludibrio iliuiu babent uuiversi, dicentcs : c Quo- , \
modo cessavit cxauor, quievit accelerator? conlri- , ; > \ vit Deus jugum peccatorum. Jam enim ei subster- * , nitur pulredo, et operimentum ejus efficilur ver- , * inis . > Nec est ultra qui draconem reformidel; (63) *
sed te, et per le Patrem adorant.
; \ ; . , \ (64) , > \ ? * , , \
.
52. Sic resurgens Dominus, stalim morti illusit, C 32. , , *
nosque ab ea liberavit. Jud&i aulem ne isla qui
dem videntcs pudore sunt affecli, ignorantes se . , , ,
isla contra Salvaiorem ausos, adversum seseea ,
ipsa rooliri. Non videbant quippe sc Oomimun ' .
81 tradendo, iradilionem Jerusalem provocare, di- ,
cente Hieremia propbela: Traditionc tradetur Jeru- ,
salera in manusNabucbodonosorregisBabylonis . *
Neque advcrtebant nolenles Domino servire, sese .
<!iaboIo in scrvos subjiccre, ipsique ministrare ad \ , ,
insidias adversus Cbrislum. Ignorabant cnim se , , \
Barabbam postulando, atqiie Dominum occidendo,
Barabbae vitam acturos eas, omneque seditionis . , \
caedisque genus apud se augeudura fore, atque re- ,
pudiare se lucem et veritatem, et quidquid est Do- , \ \ '
minus, ut ait Isaias : < Ecce dominator Dominus D * ' \
Sabaoth, auferel a Judaea, et a Jerusalem, validum , \ ,
rt validam, robur panis et robur aqua?, gigantem * ,
rt fortem, principem et bellalorem, el judicem et \
prophctam et ariolum et scnem , quinquagenarium , \ ,
1
10
11
Isa. , 12.
(66)
(61)
(62)
\63)
* ibid., 4, 5, 11.
11
Regius, .
deest in Anglicano.
Regius, ,
Regiua, .
Jerem. xxxn, 4.
(64) Basiliensls, . Regius, .
Editi, , sed legendum cum
.
DE PASSKKSE CRUCE DOMINl.
241
242
xa\ , \ , \ , et adrairabilein consiliarium, et sapientcra archilc\ , , , \ ctum et prudentem auscultatorem. constituam

, \ , \ - adolescentes principes eorum, ct illusores eisdoroi , . \ nabunlur*.llludebant enim niiseri Doraino, neque
, \ adverlebanl propheticura adversum se sennonem im , pleri qui ait: < lijusores eorum dominabunlur. >
, \ , * Hoc enim est in Salvalore roirandum, quod cruci
- affixus pro humano quideni genere paleretur, morii
, vero illuderet, el in Judaeorum niaium implereutur
, quae scnpta essent. Quod autem lux ab illis ablala
, , \ sil, scriplum est ia Jeremia his verbis : < Verbum
. " \ quod factuiD esl super Jeremiam in omoem po ' , * pulum Juda . Poslea haec adjicit : Auferam
* ab illis vocera laeliliae el voceni gaudii, vocem
. * sponsi et vocem sponsae, odorcm unguenii el lumen
c * , luoeniae . > Revera tradidere Dominum genlibus
, \ , atque caecutientes ignorabant se baud diu postea in
\ , gentibus polldendos esse, et in euam hseredilalem
, , ' - gentes contra se ingressuras esse, quemadinodum
, \ scriplum est: c Deus, venerunt gentes in baeredila \ lem tuam, pollueruni teroplum sanctum tuum, p o * , c , suerunt Jerusalem in pomorum cuslodiam .
, Dum negarent se Dominum regem babere, ignora , - bant privari se Davidico honorc : siquideiu illi
. , repositum erat Davidis regnum, quod uaque ad
(6) . Salvatoris adventuai perduravil, lestc Jacobo :
, c Non deficiet princeps ex Juda, neque dux de
, \ - femoribus ejus, donec veniat ille cui reposituui
est, et ipfee est exspeclaiio geiuium
> Et nudait, , lcs Dominum, atque verberanles, nescLbant se ab
, , \ , ^ illo nudari, et planclum sibimclipsis concilare ; ait
\ , , quippe ipse Dominus : Auierain veslimcnla mea,
' , ptlintea?^pa, ut ne turpitudinem e j u 3 operiant *;
* * et rursuiu : c Propterea plangct et lugebit, incedet
* , discalceata et nuda : faciet planclum veluti dra * > \ c o D u m , et luctum veluii iiiiarum sirenum . > Et
c \ , curantes ut imponeretur ei cblamys coccinea, nou
, \ viderunt sc adversum se implere illain Spiriius
, . > sancli accusalioncm : c Manus veslrae sanguino
, sunt plenae . Gaudentes aulem quod Salvator
* spinis circuindarelur, caecutiebant, nou videntcs
, . se illas conira scse circumponere : scriplum est
(66) \ \ eitim : c Obstupescite, lugete, quae in fiducia fuistis,
, , * - exuite v o s , nudae estote, circumcingite lumbos, ct
. * < , , super ubera planctum facite ab agro desidcrii, ct a
, , \ , - vinea germinationis. Terra populi inei spina, et
, \ fenum ascendet, et ex oroni domo laetitia auf^
, \ . relur . Dominum irridebant, ut Filium Dei
, \ , (sese dicenlem), neque videbant se adoplionem
\ . - abjicere, ut ipse testatur bis verbis : c Filios gene
1S
l s
11
18
19
, 0
Isa. , 3, 1-4
i i , 9. * Micb. i , 8 .
19
Jercm. x w , 1. * ibid. 10. Psal. txxviu, 1.

Isa. i , 15. ' lsa. x x x u , 11, 12.
(65) Regius et edit. Comniel , . Edit.

vero Paris. el alii, . Porro, ait Felc, est
im codice auodam Biblioth. Archipalat. codex ms.,
qufinter alia continei quoque, {sic inscribiiur absqu: collectoris nomiJte) trj parliculam quamdani primi cap. Lucw. Qui
ctnto in illa vcrba: El eral ia diebus Herodis regis
11
Genes.
XLIX,
10.
1T
Osec
Juda. hunc tocum $ic cilat:

. _ , \
, \
, (sic) ,.
. Uccc ibi.
(66) Regius, .
S. ATHANASFUS. DUBIA.
243
244
f l
ravi et exallavi, ipsi autcm sprcverunt rae . Cov , , \ (67),

Et : Ecce rclinquilur ^vobis domus vestra .
Polabant euni acelo et felle, sed bac in re quoque , \
valde eanci. Naui Deus vincam ex Êgyplo translule- \, .
' \ , \
rat, et planlaverat illam, et exspectavit ex illa
6 C perccpturum fruclum, uvam et vinuin : illi au- * .
tem insipienles pro vino acelum, pro uva fel red- , \ ,
didere : argumentum sane Sodomiiioae suae impro- * ,
bitatis exhibentes; 82 illoruni enim uva fel est, \ , , *
ut iu Deuleronomio scriptum csl
Ideo namque ,
Doniinus el Salvalor nosler, cum scircl ejusmodi \
fructum ab illis provenlurum, praedixit illis para- , . \
bolam vitis, el quod ab illis auferendum esset
, *
regnum coelorum, tradcndumque ênti facicnli
fructus ejus. Ad hsec, divisere carnificibus vesti- . inenia, ignari divisionis dispersionisque fulurae s.bi , * (68)
jnier gentes : ail enim propheta : Ecce venient , \
dies Domini, et dividenlur spolia tua in te. Et . ,
congregabo omnes gentes ad Jerusalem in prae- * liimi, et capietur civilas, et diripienlur domus, et (69) \
mulieres violabuntur . Et rursum: Nunc come- . , \
det rubigo sortes eorum
Et ui Michaeas ait : . \
c In itla die sumetur super vos parabola, et plora- (70),
tus cum cantico, his verbis : iErumna aerurunosa , \ , \
facta est porlio populi mei, funiculo dimensi sunt * \
illani, nec erat qui impediret eum ne averleretur : (71) > \ agros vestros dimensi sunt
> Et ul compendio *
dicam, adversus Dominum ausi, suain ipsi contra , \ (72)
sese proTOcabant diem, quam pradixit propbcla : \ , c Dies enim judicii Dpniini, relribulionis judicii ,
Sion. Et convertenlur valles in picem, terra C . > \\
ejus in sulpbur. Eritque tcrra eorum quasi p i l , ,
ardens nocie et die, et non exstinguctur in sempi- * , ternqm, ascendetque fumus ejus sursum. Haec in \ f
geueralionem desolabitur, et babitabunt in ea vo- , . hicres et erinacei, et ibides el corvi. Et indueetur ,
in et>oi funiculus geomelriae eremi, et onocentauri . \ babitabunt in ea. Principes ejus non erunl ; ,
reges et magnates ejus erunt in perniciem. Et , \ . (73)
pullulabunt in civitalibus ejus ligna spinea, et in , \
praesidiis ejus. Et erit slabulum sirenum, et tugu- , , . * rium slrulbionum, ct occurrent d%monia onocen- * ,
tauris, et clamabunt aller ad allerum. lbi requi- \ .
oscent onocentauri: invenerunt enim sibi requieui. * \
Ibi nidum fecit erinaceus, et servavii lerra campos ^ . \
suos cum securilate .
, \
. \ \ , \ , *
. * * .
, \ ,
53. In bas calamilates inciderunl Judaei, cum
33. ,
putarent se Dominum occidere : haec a d v i 3 r s u m * ae provocarunt, dum clamarent in Salvatorem : , M
14
IT
8 1
Isa. , 2 .
" Mallb
Mich. , 4 5.
1 7
38.
Deut. , 12.
Zacbar. , 1 , 2.
Osee
Isa. , ^-15.
(67) Reg *.s, .

(68) lla Regius. Editi veru, * .
^69) Regius codex ei Anglic. *, ^gjxov. Edili vero, , .
[70)
[7li
72)
(73)
x
Regius, \ .
Ita Regius et Anglic. Ldili vero .
, mendose pro .
dees( in Anglicanu,
243
DE PASSIONE CRUCE DOMIK1.
246
. i " his damnati sunl, dum vellent condemnare

, (74) Dominum. Quisquis transierit, sit, si velit, judex,
, * nec ex rebus occullis obscurisque, scd ex gesiis
. \ , veritalcm colligat. Considerelque, qui sit Domi , nicae morlis fructus : quod Judaicarum insidia . rum emolumentum. Siquidem mors Salvaloris
, \ orbem terrarum liberavit, ila ut gentes Deum
glorificcnt : Judxorum vero furor civitalem cum
\ , \ ipsis Juda?is perd.dit, et in Dei cognitione ipsus
. \ exrjecavil. Mors Domini mortuos viviCcavit :
, Judseorum insidise Judxos ipsos vtla privarunl,
et jam absque Doroino sunt. Crux Salvatoris
, \ (75). Ecclesiam gentium, duin deserla esset, habitalo ribus frequenlavit ; Judaei vero improbiiale sua
* - orbe terrarum sese excluserunl, nec jam civita xa\ , tem ullam babent. Ac rursum, raors Salvaloris,
. \ regnum ccelorura exhibuit : Judsei contra furore
* 3 U O , rcges suos perdiderunl, et magnales amise \ , runl. Ad haec, crux Domini angelos cum liomi\ . nibus sociavit, et conciliatrix ipsa fuil ipulu
, illorum amicitia; : ct Judari insidiis suis, daemo - num conlubernium lucrati sunt. Mors Chrisli alle - vavit hominum peccandi insipienliam : Judsei vero
. prae furore insipienles facti suni, jamque cum si renis, erinaceis et strutbionibus moribus converH , * , santur, moribus absurdi perinde atque onocen , \ (76) tauri. Pro lege enim apud illos injustitia oblinel:
, \ , pro mansueludine, c Furor illis secundum simi . \ \ , litudinem serpentis
In summa, nibil apud
* \ , t illos 83 4 d non ipsis morlem infcrat. Annoii
. > \ Q morli Domini adbaerere convenil, ac dimillere
* , (77). consessum Pharisaeorum ? Annon prseslat cruccm
* , \ - potius adorare, quam Judaeorum ct mnndi atnici ; * tiam nobis conciliare? Idco namque scripsit beatua
\ Paulus : Omnia arbitralus suni dclrimenla, ut
; \ Cliristura lucrifaciam : quare gloriam sibi
crticem arbitratur, aiens : Mibi aulem absit
, * > gloriari nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi
, *\ per quem mibi mundus cnicifixus cst, et ego
mundo * . Quamobrcm ipse Dominus ait :
, * , < Quicunque non lulcrit crucem suam et secutus
. \ * me fuerit, non esl me dignus, nec polest meus
(78) , \ esse discipulus .
, ,
,
54. * \ , D 54. Sed bic mulla cautione est opus, ne sicut
, Judaei tollaraus crucem, non sicul Paulus. Paulus
. namque ut tropapum peccati gestabat crucem ;
* Juda?i vero ut Dominum occidercnt. Quapropter
* >> . * caute ac sobrie agendum, ne, dum incusamus Ju \ , , daeos, paria curo illis contra Dominum faciamus.
, - Molti siquidem adorantes Dominum, nec sicut
. , digDum jllo est viiam agentes, non advertunt 86
u
41
Psal. LVII, 5.
Pbiiipp. m , 8.
, e
Galat. v i , 14.
(74) deest in Anglicano.

(75) Anglican. Basil.ens. ct Reg.,prima maiuu
\ . Rcgius, sccunda manu, \
. Edili, \ .
81
Matth. x , 58; Luc. xiv, 27.
(76) Basiliensis,
(77) Begins, * .
(78) Regius et Basiliensis, ' .
4
247
S. ATHANASltS. DUBIA.
218
reos eifici mortis Salvaloris : nam, Quicunque ,
raanducaverit panem, et biberit calicem Domini * <
indigne, reus erit corporis et sanguinis Do- ,
mini " , testalnr Apostolus. Eadem ratione, c Qui , \
odit iratrem suum , non diligil Dorainum; sed , > 6 .
perinde atque Judxi illum odio habet. Qui autem < \
pauperem nihili facit, is Dominuiu, ut Judaei, , * , \ (79)
conlumelia aflicit. Hoc Salomon ait : Qui despi- .
cit pauperera, exprobrat faciori ejus **. Qui , ,
negligil pauperein esurienlem, silientem et nu- c ,
dum, similis est Judêis qui Dorainum exuerunl, ,
et potaverunt acelo et felle. Et qui munera super \ \ , ,
innocentes accepcrit,nihil diflerl ab eo qui Domi- \ ,
num vendidit, Juda : ipse enim quoquc justiliam, \ . \ '
quae est Dominus, vendil, ut ille Cbristura vendi- ,
dit. Et qui non judicat pupillo, nec viduae jus \ , \
suum reddit, is est similis insidialoribus et ca- , , . \
lumnialoribus Domini. Demum, quae quis in proxi- , \ ,
iniun operatur, ea reputantur facta in Doinioum, \ qui propicr nos desccndit, et pro nobis mortuus . \ ,
est. Ita namque ait tpse Dominus in Evangeliis : , ,
< In quantum uni ex pusillis istis fccistis, mihi fe- * \ .
cisiis . Rursum hoc necessarie sciendum obser- \
vandumque est. Qui fornicatur, suam ipse aui- * \ , \
mam perdit, contumeliaque alBcil, ut Judaei . , \
lemplum ct corpus Domini. Qui vero, c templum \
Dumini violaverit, disperdet illum Deus
> ut , , ,
Paultis scribit. Et qui sub regno peccati degit, \ (80). t
fiiltil diflerl a Judaeis abneganlibus dicenlibusque , , ee, non Dominum, sed Caesarera regem habere. Nec ^ . ignorandum est, eum qui voloplalibus subjicitur, , \
iisque multmn delectatur, ipsum, inquam, ut Ju- ,
dos, Barabbam postulare, et Dominuro occidere. .
Ita namque Judaei, improbos Barabbae niores , \ , \ ,
ditigentes, deroum virtutem sunt perseculi. Scien- , , \
dum item, eum qui in flde firmus non est, similem . ,
iis esse qui increduli aicbant: c Si Filius Dei est, ,
descendat B U U C de cruce, et credemus ei *. > .
Nam bsec illi per Incredulilalem dicebant. Quid , ,
lgllur in bisce agendum ? Nibil aliud quam cre- * c ,
dere Christo , et secundum illum vitam instituere, , \ . \
queinadmodum el Paulus ait : c Imitatores mei (81).
estote, sicut el ego Chrisli " , > et Judaeorum aver- ;
sari amicitiam, incredulitatem, subsannaliones, , \ ' , \
fabulas, genealogias interminatas, quse potius qu- D ,
eiiones alferunt, quam aedificationeru Dei in iide; \ ,
adbaercre aulem cruci, et ut illa digntim est vitam , \ , \ ,
iostituere : alque easdem quas Paulus voees pro- ,
ferre : c Mibi aulem absit gloriari, nisi in cnice
,
Doraini nosiri Jesu Cbrisli . Nam si iia vitam
agamus, credamusque in Bominum, cognoscemus c \
ejua io ccelos assumptionem, ejusqne ad dexlerara ,
. > \
majeaiatis aeasionem ; videbimusque angelorum
n
9 1
I Cor xi, 27. Prov. xiv, 31.

I Cor. iv, 10.
Galat. , 14.
Malth. xxv, 40.
I Cor. , 17.
Maltb. xxvu,
(79) Anglicanns, .
(80) Anglicanus, . Infra in codica Rt-
gio, omissuio ante

\8J) Regius, .
249
DE PASSIONE ET CRUCE DOMINI.
950
^ , - subjectionem, ejusque secundum adventum cum

, gtoria fulurum : 84 quem angeli pranunliant,
, \ aancti decantant : omnes autem qui videnl, ex, sullant, et gaudent in Chrislo Jesu, per qnera
, Patri gloria et imperium in axcula sacculorura.
, \ Amen.
, \ . .
(8).
ATHANASII
DE PASSIONE
DOMINI.
(UkttBibliotheca Patrum , I I , 578.)

0 c Regnavit more ab Adamo usque ad Moysem.
. " , Nunc vero facinus ausa adversus Dominum, videt
, se omni ope dejectam, conculcalam ab omnibos,
(82), \ pedibusque noslris protrilam. Sed quod magnum
* \ , \ est et inexspeclatum, ipso in cruce penflentc Do' ; , miuo (bujus enira corpus erat, in eoque Verbum
( , \ ) exsistebat) sole oblencbrato, terra iremente, pelris
, , scissis, velo templi diviso, mullisque praemorluo, , rtiin corporibus ad vilam revocatis, nemo laraen
\ * ambigebat, ut nunc audacter faciunt Ariani, an in\ , \ , - carnaio Yerbo essel credcndum : sed bominem
cernentes, agnoverunt eum Creatorem suum : et
\ , humanam vocem audientes, non tamen ob bumani \ , tatem aiebant Verbum esse creaturaiu : sed vebc menlius imo metuebant: neque eura secius agnosce * \ , bant, quam si de templo sanclo oracula emilteret.
, * Non enim rem creatam creatura adorat; neque item
carnis causa renuebat Oominum suum venerari,
, , sed Creatorem suum in corpore speclabat: atque
' in nomine Jesu Cbrisli omne genu tum flecteba\ G lur ac porro flectetur, et omnis lingua confitebitur,
xa\ , \ quod Dominus est Jesus Cbristus. Elenim caro irt glorium Verbum nou efleeit; absit; sed ipsa magis
* - a Verbo gloriflcala fuit. Nec quia servi iormam ac * - cepil, qui in forma Dei erat Filius, ideo divinilate
, demtnulus fuii; imu vero ipse liberalor univers
, carnis omnisque creaturae evasit: quem eliam cru \ \ cifixum leslabantur Dominum esse creaiarum re , - rum, sol radios suos contrabens, lerra concussa,
, \ - petre scissae, carnificee agnoscenlcs vere Dei Pi, , \ lium esse quem crucifixeranl. Quippe baud altcu, jus hominis corpus erat quod speciabatur, sed Dei;
in quodeilasexsislens,<tum eliam cum cruciflgeba, < \ - tur, moriuos suscilabat. Quo tempore sol indigna, \ \ , ^ tus faciem avertit, tninime videre sustinens illatas
\ communi omnium Doinino corporales injurias, quas
, hic sponle pro nobis loleravit. Itaque radiis con ; - tractis, diem illum aine sole praeslilil.
&, .
(81*) IU diserte cod. Yal. 4614. Jam vero in
leneu S. Atbanasii ediiione . I I , p. 64 seq., sermo babeior De passione Domini, quem cum ego
rum hac et aliis de passione parlibus in codice nottro a Niceta edogario positis conferrem, depreIwndi sermonem ilhm mutilum esse, partesque
aliqnot codicis cum editione congruere, parles tamen alias modo novas esse, modo ealis diversas.
Omissis itaque partibus omnino editis, haec tamen

neclara addilameoia in lucem proierenda putavi.
[ihil moror allerura dc die Paraseeves sormonem,
qui in eodem Alhanasii lomo, p. 585, Irgilur, qui
neque Atbanasii nomine dignus est, neqtie ad excerpta noslra pertinet.
(82) HacleDus cd. cit. p. 78 C. Sequilur deiod*
nova haec pars. ID.
254
S. ATHANASIliS. DUBIA.
IN LIBRUM DE VIRGINITATE MONITUM.

4. Haud abs re dubitavit Eratmus, silne Athanasii hic tiber, cujus sane stytu$ simplex et incultus,
Athanasiano tonge inferior videtur. Posl Erasmum vero Sculietm hujusmodi ea de re tulil judicium : De
irginilate, inquit, sive de medilatjone liber, si Atbanasii est, mire dejecit stylum, inquit Erasmus. Ego
vero et graviiatem theologicam abjecisse Allianasium dixerim, si istas pueriles preceptiones virgini praescripsit. Gerte commune nibil habent cum germanis Patris celeberrimi scriptis. Sed obstupeseas plane
*t advertas cujusmodi sint i&lce pueriles prwcepiiones. Hortalur virgines, subdit Scultetus, ad contemptum
pecuoiae, jejunium, sobriam vitam, castitatem, preces, conversationem sanctam, eleemosynam, medilaliones sanctas, recitationem Psalmorum et alia id genus. Prxscribit et certas boras leclioni, synaxi,
deprecaliont, bymnis. Teslificatur, illum in lertio ordine angelorum inventum iri, qui prxcepla haec servaveril. De salule sua ncminem ante obitum certum esse posse docet. En tibi, Sculteii judicio, pueriles
preceptiohes, qum tamen alicc non sunt quam ece quas Dominus in Evangelio, D. Paulus in Epistolis suis
tradidit. Vnde prceceptiones i$tas arbilramur esse pii cujnsdam, rerumque ecclesiaslicarum perili viri :
Athanasii tamen esse vix crediderimus, cum ob diversum orationis genus, tum quia in antiquis colleclionibus
Athanatianis non reperitur.
I I . Cceterum palam est diversum esse hunc librum, sermonibus consolatoriis ad virginem laudalis
Theodoreto, lib. n Hist. Eccl., c. 4, de quibus alias. Nulla quippe hic menlio persecutionis cuju$ causa illos
(didit Athanasiub. Porro hoc in opusculo memorantur hymnus Gloria in excelsis, cantus AUeluia, verticulus Gloria Patri, etc. Et nunc et semper, elc, el aliaid genus, qucc fortassis sequioris quam Athanasiani
cevi videbuntur. Sed de his fuse in Prafalione generali.
y
1, .
S. . .
DE VIRGINITATE,
ATHANASII
SIVE DE
ASCESI,
. Exordium sermonis salutis ad virgincm. Primum omnium crede in unum Deum Patrem oranipotentem, visibilium et invisibilium conditorem.
Et in unigenitum ejus Filium Jesum Christum,
qui est substanlia Patris, Patrique per omnia
potenlia aequalis, qui ante saecula fuit. Et in Spiritura sanctum, qui esljin Patre et in Filio, quique a
Patre mitlitur, et per Filium datur. Paler et
Filius et Spiritus sanclus, tres hyposiases, deitas
una, una polestas , unum baplisma. ' Ipse enim
Dens noster, Pater omnlum, intra scx dies fecit
coelum, et terram, et mare, et omnia quae in eis
sunt. Ipsc namqne coelum sole, ct luna, et sideribue pulcherrimis exornavit, et lerram decenter
iundavit super aquas, et ornavit eam planlis omnique genere lignorum. Jussu ejus erumpunt fluvii
melliflui, et fontes perennes, et injunxit lerra, et
produxit carnem, et creavit omnes beslias tenrae
eecundutn genus suum, et volucria coeli gecundum
4. .

, \
,
,
\, (82*)
, \ ,
, \ .
\ \ , ,
, , .

\ \ , \
. (8)
\ \ , \
, \ .
\ ^, \ \ , \ ,
(84), \
(82*) \ . Haec ex Athanasio citantur tom. vn.Goncil. Epist. Adriani ad Garolum

y . pag. 916.
(85) Ua AngUcanus, Editi vero, \ .
(84) Felc. 2, \ . Paulo posl, hxe,

\ , desunt )
Basiliensi.
153
DE YIRGINITATE.
254
, xa\ genus suum. Precepit aquis, et produxerunt

. , \ pisces, el condidit immanes balaenas. Postremo
, \ . " omnium fecit homineni, et omnia ei ad ministerium
, donavit. Dixit enim Dominus Deus Filio suo :
. c Faciamus hominem ad imagincm et simililudi * nem nostram : et formavil Deus bominem, sumens
\ * limum de terra, et posuil eum iu paradiso volu, , ptatis. lmmisit autem Deus in Adam siuporem et
. consopivit eum, et sumpsk unam ex costis ejus,
\ , \ , \ et carnem pro ea subsliluil, et aedilicavit coslam,
, \ quam sumpserat, in mulierem, eamque ad Adam
* , , , perduxit, et dixit Adam : Hxc caro nunc ex 85
, \ ", \ carne niea, et os ex ossibus meis. Ipsa voca '* , bitur virago, quoniam ex viro suo sumpta est.
. Propler hoc relinquet bomo patrem suura et malrem
, . *\ suam, et conjungelur uxori suae, erunlque duo in
, \ carnc una . >
, \ * \ , \ .
2. ", , \ ,
2. Audi, ancilla Gbrisli, ct quicunque salulem qua>
, ( (85) runt, et auscullaul verba oris mei: et accipiant au - res tuae a Deo inspratos sermoues. c Hoc enim my , , \, sterium, > inquit divus Paulus, < magnum e s l , >
\, > , eo quod omnis, qui aggltilinatur uxori, ambo
(86) \, unum corpus sint. Ita quoque omnis vir sive mu. lier agglutinatus Domino, unus spirilus est. Si
. enira qui mundo copulanlur, rdinquunt patrem ct
\ xnatrero, ut mortalibus bominibus copulenlur;
, \ (87). quanlo niagis virgo conli/icns relinquere debet ter - restria omnia, et Oomino soli agglutinari? Hujus
, \ - mei dicti teslis est ipse Apostolus, ita loquens:
; t Mulier innupta sollicita est eorum, quae Domini
, sunt, ut sil sancta corpore et spiritu. Nupta Tero
, \ . sollicita est eorum, quae sunt mundi, quomodo
, placeat viro, et divisa esi . Hoc igitur dico,
(88), \ . > , quod omnis virgo, aul vidua continens, si curam
, , suam collocel in hoc mundo, ejus rei cura illi pro
, \ marito csi: sive possessiones, sive alias substan , , tias possideat, ipsa solliciludo contaminat ejus
. " animam. Ui enim per virum corpus conlaminatur,
, \ ita quoque habilus mundani, et animam et corpus
\ - conlinenlis conspurcanl, neque jam esl sancla cor , ^ pore et spiritu. Qua aulem curat opus Domini,
. bujus sponsus est Gbristus. Ea enim, quae eoapta, . - turviro corruptibili, voluutatem viri sui facit, ita
\ enim scriplum esl: c Mulier sui corporis potesta , lem non babei, sed vir **: > ac rursum-: < Quem , * . > \ admodum Ecclesia subjicitur Domino, Ua quoque
" , mulieres viris suis in omnibus . Exemplo nam\ . ' que mundanarum rertim, si ita velimus, coclestia
, , \ intellexerimus. Quae autem conjungilur coelesli
. , sponso, voluntatem sui sponsi iacit.
.
89
%t
%1
3. , -
5. Eaautem est voluntas Chrisli, ui is qui ipsi
Geuea. , 26; n, 7, 8, 21-24. " Ephes. v, 52, * I Cor. , 34.
(85) Basiliensi, Anglicanus et Felc. 2,

. Editi vero, .
(8$) dewl iit Bosiliensj.
Ibid. 4.
4 3
Epbes. v, 24,
(87) Anglicanus, .
(88) Sic Basiliensis. Editi vcro, ,
155
S. ATHANASiUS. DUBIA.
250
conglutinalus est, nibil sectim oronino hujus sae- (89) cuii fcrat, nihil tcrrcslria curct; sed solum ut cru- ,
cem ejus, qui pro so cruciiixus esl, bajulare velit:
curamque ac sollicitudinem gerat, die ac nocte, ut , \ \
perpetuis bymnis, et glorificationibus eum ccle- , (90) .
bret, illuniinalum babeat mentis oculum, sciat i l - ,
lius voluntalem et ei obsequatur, cor simplex pos- , , ,
sideat, ct meutem puraro. Misericors sit, ut quem- , .
admodum ipse miserator et misericors esl, ila et , , \
nos quoque eura sequamur. Mansuetus et quietus , \ .
atque paliens sil, nulli malum pro malo reddens, , , \
mullas contuinelias sustinens, quemadmodum ipse , ,
a Judxis contumeliis affectus, eas suslinuit. Ver- \ , \ bera et cruciaius fcrat: nam el ipse quoque baec . \ \
passus est: alapa enim a minislro ponliiicis caesus, p\
nibil contra fecit, sed tanlum dixit: Si malelo- , ,
c u t u 9 sum, leslimonium perhibe demalo : si autem
,
bene, quid me caedis? * > Nonne poluit, qui leroc , ; * xfj
imperavit, ut Datban el Abiron vivos dcgluliret, , \ \ rursum imperare, ut eum, qui manum cxlendit, ut , \ \
cscderet suum condiiorem, vivum degluliret? Sed ; ' sustmuil, nobis reiinquens exempluni, ut nos per , , '
ejus vestigia incedamus
Tu aulein homo DOII , , ,
euslines ab ejusdem naturse homine conturaeliis
aiTici. Imilare Dominum luum. Si enim ille, cum . .
Deus cssct, toleravit propter le ab horaine pecca-
tore colapliis caedi; tu scilicet indiguaris, quod ^, ,
bomo similis libi conviciuiu dicit, ct paras ullio- ; , \
nem? Prob immensam animi sloltditalein, et slulti-
I
tiara magnam! Ideo nobis poDna deslinata esl, et ^ \ , \
ignem ipsi nobis accendimus, quod eum ralionales ,
sirous, irrationalibus bestiis nos 86 siiniles red- .
damus. In multa humililale in hunc mundum ve- , , n i t : et opulentus cum esset, cgenus factus esi pro- * , ' pier nos, ut nos illius egeslate ditesceremus. Et . * , \
Deus cum esset, bomo factus esl propter nos, et ,
natus est ex Deipara Maria, ut nos liberaret a po- .
tenlia diaboli.
4. "
4. Quapropler qui salvus esse cupit, faciat se
slultum in hoc mundo, ui a Domino audiat sapiens. ) , .
Ab bominibus contra, ii, qui in dando el accipien- , \ \
do, in emeudo, vcndendo, negotiisque gerendis, in \ , , fraudando , fenerando versuli sunl, ct ex uno obolo , \ , \ ,
duos facere norunt, prudentes appetlari solent. Sed \ , Deus hos ipsos, slullos, imprudenles, el peccalores D * ,
vocai. Andi enim, iuquit, quid Deus per propbetam . " , ,
Jereroiara dicat : Populus iste filii sunt prudentes
ad malefaciendum, caeterum benefacere non nove- c \ (91)
runt *. Beatusque Paulus ait: Sapientia mundi . > \
bujus, stultilia est apud Deuni, et qui vult sapiens
csse, fiat stultus, ut sapiens efficiatur * . Idem , \
, . *rursus ait: < Fraires, ne pueri silis animo, sed
4
* Joan. , 25. " I Pelr. , 21. " Jerem. , 22.

(89) Felc. secundus, . , Anglianus, . Paulo post, edit.,
. Sed abest ab Anglicano et
Felc. 2.
(90) BasUiensis, .
>9) deest in Anglic. Ibid. mss. ut in textu.
4 7
I Cor. , 18, 19.
Edili vero, .
Ibidem, Basil., . Hic autem locus hic
mutilus aflertur etiam quod ad sententiam spectat,
nam sic habentur, Jerem. iv, 21, eWt,
\ \, , clc.
37
OE VIRGINITATE.
258
%
, malilia parvoli sitis . Deus enim ad terreslria

\, . nos stultos esse vuli, et ad coeleslia prudentes.
, Nam et adversarius nosler diabolus prudens eslin
. \ inaliiia, et nos oporlel adversus eum prudenler in*
, \ cedere, ut vincamus illius versuias insidias. Dicit
(92), : enim Salvator in Evangeliis : c Estote prudenles
. sicut serpentes, et siinplices sicut coluinb". >
, ^, \ Qui autem ab eo prndens vocatur, is esl qui sa . ' pienter agii ad faciendam voluntatem Dei, el ad ser, vanda pnccepla ejus.
, \ .
5. Ingens rcmedium est ad salutem animi hu5.
, mililas: siquidem Satanas non ob scoriationem,
, , ' aat adullerium, aut furlum dejectus est ex coclis,
sed mperbia illum inde praecipitavit ad inferioree
. c , abyssi partes, cujus hajc verba fuere : Ascendam,
\ , \ et ponam thronum nieum e regione Dei, et ero si *# \ milis AUissimo *. > Et ob haec verba dejectus eet,
, \ igntsque iclernus illius httreditas et portio fuit. Su . perbia ilaque in diabolo est, humilitas contra in
. Christo ipse namque Dominns ait: Si quis inter
, *0 vos cupiai fieri magnus, sit omnium miuister". >
, , Deus enim bumilium est.
(95).
6. Amemus valde jejunium; magnum enim mu6.
, \ , nimenlum est jejunium, oratio item, ct eleerao\ syna; ex morte quippe bominem liberant. Ut enim
. " \ ob esum et inobedienliam exturbatus est Adam ex
, paradiso, ita rursum per jejunium et obedientiam
in paradisum, qui volet, ingredietur. In hac virtute
'
_ a
-v
-..x,
. . .
..:
,
~
.
:
.
cukum corporis tul, el ornamenla qusere, virgo,

(94), , \ - ct placebis coelesti sponso. Nam quae mundo so , \ , cianiur, et unguentis, aroniatibus et bonis odori\ , , \ - bus, et amiclu prelioso; et auro venuslant sua cor, pora, ut placeanl honiinibus: Deo placere non pos , sunt. Christus autem nibil horum a te requirit,
. nisi solam cor mundum et corpus incontaminatum,
, , \ - jejatiioque maceratum. Quod si accedant aliqui el
, ;. - dicant tibi, Ne frequenter jejunes, ne imbecillior
\ , fias; nec illis credas, nec auscultes: islos enim
, inimicus submiuit. Reminiscere ejus, quod scri, * (95) ptum est, cum Daniel et tres pueri capti essent a
. , rege Babylonis Nabucbodonosore, et atii pueri una
\ cum illis : jussisselque rex, ul de sua mensa com , \ D ederent, et de [suo vino biberent, Danielem et tres
' , pderos noluisse contarainari ex mensa regia, ei ad
, eunuchum dixisse qni eos curabat: c Da nobis de
* \ , leguminibus lerr, et vescemur eis . > Quibus re (96) spondit eunuchus : Timeo ego regem, qui bunc ci, bum 87 bis potum imperavit dari, ne facies
, \ vestrae regi pne caeleris pueris, qui regia mensa
. t * aluntur, appareant squalidiores, et puniat me. Gui
\ responderunt: Experire id in servis luis plus mi~
, - nus decem diebus, et da nobis postulatum. El de
c t
* I Cor. xiv, 20. * Mallh. x , 16 Isa. xiv, 14. " Matlh. xx , 26. Oan. i , 12.
(92) Felckman. 2, ^.
(95) ahesl a Basiliensi et Anglicano.
(91) dcest in Anglicano.
(9J) Felckman. 2, ,
(96) Anglicanus, . ForU, .
239
260
dit eis legumina ad cibum, et aquam ad potum, et \ inlroduxit eos ad regem, et visae sunt specics illo- , \
rnm eximia? super eos, qui ex regia mensa vesce- . banlur.
\ , \ . \ ! . \ , \
.
7. Vides quid faciat jejunium, morbos sanat,
7. , \ fluxiones corporis exsiccat, daemones fugat, malas , ( , \ cogitationes expellit, menteiu nitidioreni, cor pur- , ,
galum, corpus sanclificatum cCTicit, et ad tbronum , \ Dei hominem sislit. Sed ne puics ista teniere dici : , \ , \ (
babes ejus rei leslimonium in Evangcliis, ab ipso . \
Salvatore prolatum : c Sciscitali sunt ab eo disci- , (97)
puli, dicentes, Domine, declara nobis quonam pa- c cto immundi spiritus fugantur. > Quibus respon- ) oi \ , ,
dit Dominus : t Hoc genus non ejicitur, nisi ora- (98)
lionibus et jejuniis". > Quisquis igilur ab im- ,
roundo spiritu vcxalur, si ei in mentcm venerit, at- \ .
quc usus fueril boc remcdio, id cst jcjunio, slalim ,
spiritus roalus angusliatus scccdit, verilus jeju- , \ ,
nium. Mullum cnim dsemones delcclantur crapula, , cbrietaie et otio corporis. Magna virtus jejunium, , .
el praeclara per illud eduntur facinora. Alioquin , \ (99),
unde homiues tantas viriutes operanlur et signa \ .
edunt, eorunique opera inOrmis saniialem Domi- , \ .
\ \ nus iribuit, nisi plane ob ascesin, humililalem et
probum \ilae inslitutum ? jejunium euim angelorum , \ * , \
est vita, quo qui utitur angelici ordinis censcndus * ,
est^Neque arbilrere, dilecte, ea simplicitcr in re ' \ , \ consistere jejunium. Non enim qui a cibis solum C ; \, \
abstincl, is recte agii, sed ejus qui absiinet .
ab omni opere malo, jejunium acceptum habcbi- , ,
tur. Nam si jejunes, nec observes os tuum ne lo- (I),
qualur malum, nec caveas tibi ab iracundia, men- *
dacio, perjurio : si quid mali conlra proximum , .
tuum loquare; si, inquam, ex jejunanlis ore, bo- , \
rum quidpiam proGciscatur, nihil binc utililatis , , ,
percipit, sed totum laborem suum perdit. Tu ita- , ,
que, Cbrisli famula, el quolquotfsalutem consequi ,
cupiunt, si jejuuaveris, purifica lemetipsam ab \
oroni pecuniae amore , quia qui pecuniam amat, . , , \ ,
non potest Deuin diligere. c Badix enim omniuni , , malorum esl avaritia . >
. "
* . >
8. \ .
8. Ambitionem et arrogantiam sumroopere gias. Si tibi cogitatio suggerat, le ob profectum in ,
viriate magnam praeclaramque esse, ne credas ei. \ , ,
Inimicus enim est, qui te impedit, et ambitionem \
subjicit. Ne ilaqueeam admitlas cogilationem, quse . laudes repraescntet tuas. Quod si tibi sese talis . ,
offerat cogitalio : Noli tam graves subire labores, , ,
Gum alias possis salulem consequi; ne illi obse-
quare. Inimicus namquecsl, qui tibi mollitiem, se- \ ,
84
Mattb. xvii, 18-20. " I Tim. , 10.

(1) In Basil. deest . Anglic. habel *
(97) Fekkm. 2, .
(98) Sic Basil. et Anglic. Editi. . Edili, .
(99) \ abest ab Anglieano 11 2.
DE YIRGINITATE.
t6l
. gnitiemque ejusmodi subjicit, ut te a probo tuo
- vilae instituto dejiciat. Multa quippe sunt ejus ma . , cbinamenta adversus Dei servos. Submittit enira
, bominibus cogitalioaes : incipit laudare, ut corda
. eorum exlollat. Tuvero ne bominum laudesadmit. , (2; tas. Quod si quis tibi dixerit : Beala es; responde
illi : Quando vita probe peracta ex boc corpore
, . " excessero, tunc beata predicabor. Jam enim non
, (3). credam me beatam esse. Homines quippe quasi
, , . ventus; ita mutamur. Plerumque suadet libi, ut
- eos qui comedunl despicias : sed ne credas ei,
- alieous quippe esl; quin potius te omnium raini ^ (4) , mam repulalo, ut multos praemiltas in regnum coe , - lorum, ec a Deo exalteris. Si suadet tibi iuimicus
ingentem ascesin seu exercilalionem, ut corpus
. ,
. tuum inGrmum et 88 inutile efficiat : tuum jeju . (5) niuro modum babeat. Jejuna itaque (olum annum
nisi aliud postulei neccssitas; bora autem nona in
, , bymnis et orationibus iransacta, sume panes tuos
cum oleribus oleo condilis. Omnia pura sunt quaecunque inaniraala.
. .
9- , ,
9. Tu autem, virgo, id age, ut nerao tuam no , ' rit ascesin, ne ex cbgnalis quidem tuis : sed ei
, \ quid agis, in occullo age : et Paler tuus cceleslis
, , qui videt in occulto, reddet libi in publico. Quod
(6). , si vilam tuam manifestaveris, binc libi nascotur
, \ inanis gloriae cupiditas, atque delrimentum sentiea.
, \ , Si vero animam repereris tibi consenlientera, at * que Deo eadem ralione servienlera, huic soli se. , * crelatua revelatoj: hac enim in re non est ina , . nis gloria. Locula namquees ut salva Oeret anima
. magnara mercedem recipies, si per te anima salu , . * * tem consequatur. Quibus inest audiendi deeide (7) rium loquere quae sint utilia. Quod si ille audierit
. > et audiia non exsequalur, ne loquere ultra. Ait
\ (8) enim Dominus : c Ne date sancta canibus , neque
projicile margaritas vestras anle porcos *. Canes
, .
namque et porcos vocal Dominus eos, qui turpem
agnnt vitam. Margaritae quippe pretiosae sunt, Dei verba, qua3 iis tantum qui digni sunt tribuunlur.
10. 0 beata anima qu sermones audierit hoc

10. "
, \ in libro scriplos, atque exsecuta eos fuerit. Tesli! \ (9), ficor omni homini, qui audierit haec verba et fe , cerit ea, quod nomea ejus scribendum sit in libro
, \ vilse, el quod ipse in terlio angelorum ordine sit
. D collocandus. Si igilur ores aut psallas, legasve,
, , (10), * seorsum sede : nemo audiat nisi tu sola. Et si ba \ , . \ beas concordem unam aut alleram virginem, ait
enim Chrislus : c Ubi duo vel tres congregati fue" " rinlinnomine meo, ibi sum in medio corum";
(11), * > - abjice muliebrem sensum, ac fiduciam virileque
Mattb. Y i i , 6. Malth. xvm, 20.
(2) Basiliensis et Anglicanus, . Paulo
posi; Anglic, .
(3) Basil. et Anglic, . Paulo post, Anglic, .
(4) Bastliensis et Anglic, .
(5) deest in Basil. et Angtic.
(6) In Anglic. et Felc. 2, dcest illud, .
(7) Anglicanus, .
(8 Anglicanus, .
(9) abest ab Anglic. et Felc. 2.
(10) Sic Basil. et Anglie. Editi vcro,
. Mox, Basil. et Anglic, . Editi,
.
(11) Basil., .
265
2Gi
robur assume. Nam in regno coelorum non est ina- 6 , \ sculus neque femina, scd quaecunque mulicres Do- . ,
mino placuerunt, virorum ordinem accipiunl. Ju- ^ \ ,
venilia ornamenta obliviscere, ul bonae viduae pre- . tium accipias. Ait enim beatus Paulus: f Viduas bo- , .
nora, quae vere viduse sunt. Quae vere vidua est et (12) ,
desclata, iu Deo sperat, ei permanet iri observa- . \
lionibus et oraiionibus nocle et die. Quas autem in \ ,
deliciis est, moriua esl. Vidua eligatur non minus \ \ . annorum sexaginla, quae fuerit unius viri uxor : .
si bospiles exceperil, si liberos educaverit, si pe- , des samiorum laveril, si aflliclis opem tuierit, si , , ,
omne bonum opus prnsecuta fuerit. Juniores vi- , duas recusa : cum enim lascivierint adversus Chri- .
stum, lunc nubere volunt, babenles damnalionem, , ,
quia primam lidem irrilam fecerunt . >
, .
11. Tu autem si non facias libi juveniles babitus,
11. , ,
non audies juriior, sed setate grandior, bonorquc , \ ? ,
tibi erit quasiaelatc majori. Maleria veslimeutorum \ , .
luorum, ne sit magni pretii. Epetulyies luus niger
neque tinctus, scd nativi coloris, aul onychinus. , , ' Maforium sine limbriis ejusdem coloris : manicae (13), * \ ,
laneae, brachia usque ad digilos obtegenles : ca- * \ pilli capitis circumionsi, el vitla lanea caput
aslringens, cucullula el superbumerale sine fim- , , \
briis. Si viro occurras, facies velata demissaque ,
esto, neque bomini vullura atlollas, sed dunlaxat , .
Deo luo. Cum ad orandura steleris, sint pedes tui , ,
calceis operli. Ejusmodi enim vesltmenti genus, , \ ,
sanclitaiem praefert. Ne exuaris ad usque nudita- . " ,
lem : nocte dieque veslis legat carnera tuam. C
. Nunquam le alia femina nudam ?ideat89 nisi in .
sumnia n e c e 3 s i l a t c ; ncque te ipsa consideres, \
nudo corporc. quo tenipore enim statuisti Deo .
casia esse, corpus tuum saiictificalum et templum * *
Dei esl. Non debct igitur lemplum Dei ab ullo re- .
tegi. Non ibis ad balneum, si quidem sana sis, nisl ,
in summa necessiiale ; neque immergas totum \, \ (14).
corpus luum in aquaro, quia sancla es Domino
Deo. Non contamines carncm luam ulla re mun.
dana, sed faciem lanlum tuam lava, et manus pe ,
desque. Cum laveris faciem luam, ne lavalo ainba, \
bus maiiibus, neque expoliveris genas vuhus tui,
\ ,
ne berbam, ne nilrum, aut quid simile adhibuc
, \ \ .
ris : nam quae mundana? sunt lalia faciunt; sed
"
, aqua munda lavcris.

, , D , (15) ,
\ '
.
2. ,
12. Ne pretioso ongucnlo corpus tuum unxeris,
ncve aromatibus magni pretii vesles aspergas tuas. \
Quod si corpns luuni imbecillius evaserit, vino mo- . ,
dico ulere ob stomacbum . iSi vero, quod absit! . ,
in malum iiicidas ; leipsam cura , nec des homini- ! , ,
,T
1 Tim. v, 5-8.
I Tira. v, 25.
(12) Hac, .... , desunl in Felc. 2.

(15) Basil. et Angl., . Editi et alii, . Mox, Basil. el Angl., . Edili el alii,
.
4) Basiliensis, \ ^ .
(15) Ua Auglic. Editi vero, .
265
DE VIRGLNITATE.
C$
, - bus locum dicendi, tibi ex ascesi seu exercitatione

) . ' \ eain aegritudinem accidisse. Sed priusquam te ali , , quis id moneat tute curam babelo tui, donec brevi
, . " surgas, et assuetam regulara trahas. Per omne tcm , \ - pus vitae luae in jcjuniis, orationibus et eleemosynis
, . persevera. Beaius qui haec audit et perfioit. Nocte
\ . \ dieque ne recedat verbum Dei ex ore tuo. Sit au . tem opus tuum omni temporc meditalio divinarum
" Scripturarum. Psalterium habeto et psalmos edi. , \ . sce. Sol oriens librum videat in maoibus tuis : et
post tertiam boram synaxes confice, quia ea ipsa
, \ , hora compacium est lignum crucis. Sexia hora si . (16) militer tuas absolve oraliones cum psalmis, fletu
et obsecratione, quia ea ipsa bora Filius Dei in
, , \ * crure susppnsus esi. Nona ilerum bora in hymnis
. et laudibus cutn lacrymis confitens pcccata tua.,
(17) \ , Deum obsecra , quia ea ipsa bora Dominus pen , dens in cruce tradidit spiritura. Et post synaxin
, borae nona?, comede panem tuum graiias Deo agens
\ (18) . \ n mensa tua, bis verbis : Benediclus Deus, qui
, miseratur nos, et alit nos a juventule nosira :
\ * c qui dat escain omni carni . > Imple gaudio et
, \ - laeliiia corda no$lra, ut in omnibus omnem suffi (19), > cientiam habenles, abundemus in omne opus bo \ , num, in Chrislo Jesu Domino nostro , cum quo
- le decet gloria, imperium, honor et adoratio, cum
, - sancto Spirilu, in saecula saeculorum, ameo.
, ' , .' \ (20),
, .
u
eo
13. \ \ , \ C *5. Porro cum in raensa sederis, coeperisque

, frangere paneni, ipso ler consignato signo crucis,
, * ita gratias age : Gratias libi agimus, Paler noster ,
, , (21) dc sancia resurrectione tua, quam per Jesum Fi lium tuum nobis manifesiasli; et sicut bic, qui su \ pra mensaro est, panis, dispersus olim, et coactus,
factus esl unum; sic congregelur Ecclcsia tua a i i (22), \ nibus terrae in regnum luum, quia lua est virtus et
gloria in saecula sseculorum, amen. Quam quidcm
, \ - orationein in frangendo panem conieslura dicere
, debes : cum aulem eum in mensa repones, mox
(25). \ (24) sessura, ationem, Pater noster, iiiiegram e , , cita : suprascriptam vero orationem, c Benedictus
Psal. cxxxv, 25. " I I Cor. i x , 8.
(16) Sic Basil. et Anglic. recle. Editi vero, D
*
. .
(17) Sic Basil. et Angl. reete. Ediii vero', ,
, \ (sic)
.
\ (sic) . " (18) Felc. 2, .
19) Anglic. ;. , \ ra tdeiD cum Basil. , . Hasc ,
perro beiiedictio babelur ad calcem Constitutionum *
\
Apost.
(20) Basil. et Angl. ' , , ,
.
et postea haec scquuntur, \
(21) Hic videlur aliquid desiderari.
, etc.
(22) Anglic. .
)3) ln Felc. 2, talis est gratiarum actio, (24) Haec, \ , cum mullis
, , \ Hneis iniermediis, usque ad, , , inclusive, desunt in Basiliensi cl Anglic. qui
fyt * poslreuius mox habet, . Editi,
, \ -
P A T E O L . G*. 11
2G7
Deus , > pransi ac surgenles a raensa dicinms. , &*

Quod si adsiul tecum duae vel 90 l.res virgines , . , c , *
gralias aganl super panem, et una tecum orent. , , c
Quod si adsil calecbitmena in mensa, ne oret cum , > \
fidelibus, neque cum illa sedeas ui panem conie- .
das. Neque sedcbis ilem ut comedas cibuiu tuum , \
cum mulieribus ncgligeiitioribus et facetis, absque , \ .
uecessitale. Tu cnim sancla es Domino Deo tuo, et ,
cibus tuus atque polus sancliGcalus esl; nam ora- , (25) tionibus sanctisque verbis sancliGcalur. Yirgines ' ,
piae et religiosae tecura comedant. Non ccenabis \ cum feminis superbis, neque babebis mulierem ar-
rogantem tibi familiarem. Ait enim divina Scri- , \ \ ptura : c Qui (angit picem inquinabilur,et qui com- \
(26). \ municai cum superbo, similis erit ei . > Sedente
tecum in mensa femina diviie, si vid*iris pauperero 6 *
mulierem, voca eam ad cibum, neque pudore ob , ' praesenlem divitcm retinearis. Ne ames hominuni . * gloriam, plus quam gloriam Dei. Deus enim egeno- , \ rwn et despeclorum Dens est.
.
, \ , , , \ . (27)
\ .
e l
14. Beata anima quae ista servaril. Non esl bonum juvenculara cum juvencula versari : alioquin
nihil boni faciunt, allera enim allori uon obsequi
lur, altera aUeram coniemntt. Sed bontun est ju
venculam subesse anui. Siquidem anus non consentit voluntati juvencula?. Vae virgini, quae non
subest regulae: est enim quasi navicula sine guber- ^
nalore. Gonfracls quippe gubernaculis, nec ducem
habens, ultro cilroque jactatur a fluctibus, donec
in peiram offendens derepente pereat. Ita est
omnis virgo qua?, non babet quem vereatur. Beata
virgo quae est sub regula : ertt iramque quasi vitis
in paradiso fructifera, ad quam veniens agricola
pulal palmites ejus, eam irrigai, malasque circura
herbas evellit. llla vero dum habet qui se excolat,
fructum suum preliosum reddil inleropure opportuno. Haec cuslodi, et glorifleationes illas in rocnsa serTato, eritque cibus polusque tuus sanctificatus. Gum
itaque a mensa surrexeris, rursum gratias agcndo,
lerdicito: Misericors et miserator Dominus, escam
dedit timenlibus se . Gloria Patri et Filio et Spi- ^
ritui sanclo. Et nanc et semper et in saecula. > Et
post gloriani Deo dalam, orationeni his comple verbis: Deus omnipotens, et Dominus noster Jesus
Christus, quod est noroen superomne nomen, gralias agimus tibi et laudamus te, quia dignatus es
nos bonorum tuorum participea fieri, et escarum
-carnalium. Rogaraus et obsecraraus te, Doiuine, ut
;
Eccli. xiu , 1 .
14. . (28) ,
, \ .
.

. \
. , ,
(29),
, \ .
\ .
*
* \
, \
, \
. , ,
.
, \ \ \
, \ . " (50),
\ \
,
. , \ , \
\ \ \ (51). \
,
, \
, , -
" Psal. cx, 4.
(25) Anglicanus, . Editi vero, .

Ibidem. Anglicanus, . \b\d. haec
* ... , desunl in Felc. 2.
(26) Edili, ; sequifnur Basil. et Anglic.
(27) Felc. 2, .
(28) , deeet in Felc. 2.

(29) Felc. 2, . Mox idem, \ .
(30) Anglicanus, .
(51) Haec, \ \ , desunl io
Basiliensi et Aoglicano.
553
DE VIRGIN;TATE.
270
\ (32), coelestes cibos doncs nobis. Et da nobis Iremere <H

& , - tiraere terribile et bonorabiie uomen tuum, et non
. \ , , Iransgredi maudata tua : legera luam et justiflca . \ tiones tuas insere cordibus nostris. Sanclifica au \ tcm spiritum, animam et corpus nostrum, per dile, \ * - ctum Filium luum Jesum Christum Dominum no , \ strum, cum quo te decet gloria, imperium, honor
, \ et adoratio in saecula saeculoruui, amen.

, , *
(33) , , , .
15. \ , 15. Suntenim ex raundanis complures, qui amen , \ . *- les, vdut brula animanlia pabulum sumunt. Qui
\ , mane surgentes, quaerunt quem defraudenl, quem
, oppriraant, ul foeduui ventrem suum iiopleant. Isti
. Deum in mensa glorificare non norunt. De istis
\ . ^ aitdivinus Paulus : Hi sunt inimici crucis Chri \ sli, quorum finis inleritus, quorumDeus venter est,
* , , et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sa\ , - piunt. Nostra autem conversatio ccelis esl *.
. - Hi feris et jumenlis deteriores sunt: nam jumenta
. \ \ - et ferse norunt conditorem suum Deum, et benedi \ cunt 91 illi; honiines contra , ejus manu formati,
, \ el imaginem rpsius ferenles, non noverunt condito, , \ rem auum : sed ore quidem illum conDleniur, ope , ribus aulem negant: Tu credis quoniam Deus est,
* * bene facis, et daemones credunt et contremiscunt:
, t , sed Odes sine operibus mortua esl
* Quid enim
, , - prodest boraini coufiteri Deum esse, si malis eum
, xa\ * (54) \ operibus abnegat? Quomodo se confitetur Domi . - Q pum babere, ei ei non serviat ? ideo enim audit Do , , minum suum. Et servi quidem norunt emptores
; - suos, et bonorant illos : nosque itidem debemus
, ; illum bonorare, non tantum verbo, sed etiam ope . \ - re. Ipse namque Doroinus noeler Jesus Cbristus
, \ , \ - tesliiicatus est in Evangelio : c Non omnis qui dicit
, (55), \ mihi, Domiue, inlrabit in regnum coelorum; sed
. qui facit volunlatem Patris mei, qui est in coelie ;
c et rursum : c Non assumes nomen Domini Dei lui
, , - in vanum . Ilerumque praecepit nobis dicens:
, * , - Discedat ab ioiquilate oronis qui nominat nomen
(56) * \ * Domini . Vis nosse bestias et jumenta cogno\ . > \ ecere Deum, eique benedicere? audi Spiritum san c ' clura prsecipienlem illis in bymnis : Benedicite,
, , \ bestiae et omnia pecora, Domino . Nisi benedi , \ ; |> cerent, nequaquam id pracepisset eis. Nec ipsa
tantum benedicunt Deum ; sed ei oronis creatura
, \ , - quae apparet et oculis percipilur, ulraque uon cesptov. > , . sant conUteri.
*
, \ \
.
46.\ ., , , 16. Tu ilaque , ancillaDei, sive surgis, sive
, , , \ - sedes, sive quid operis facis, sive comedis, sive le 0
ee
Philipp. in,l8-20.
" Dan. , 81.
" Jac. u , 19, 20.
Matth. v u , 21,
(32) Haec, \ , desunt in Anglicano et

Fdc. 2. Mox in poslremo, baec,
,desunt.
(33) , et mox, , desunt in Ba. * Aiiflic.
Exod. xx, 7.
II Tim. u , 19.
(34) ** deesl in Anglicano.

(55) Felc. 2, .
(56) Haec, * .... , desunt m Basiliensi et Anglicano.
ctuiii pelis ut sonihura captas, sivc lecto surgis, , , ne absisiai hymnus Dei a labiis tuis. Beatse aures .
quae excipiunt hos sermones. Si ingrediaris bora . duodecima, majorem longioremque facies synaxin , \ (37)
cum sociis tuis virginibus. Sin nulla adest socia,
sola id exsequere, Deo prescnte et audiente. Bo- . , ,
num est lacrymas effundere in conspeclu Dei. Re- \ . cordare horae duodecima?, qua Dominus noster de- .
scendit in infernuin, quem ut vidil infernus exhor- ,
ruit, et perculsus ait : Quis est bic, qui in poteslate ^ (58) , \
et magna virtule descendit ? Quis est hic, qui por- ,
tas inferni sereas conlrivit, el vectes adamantinos ; ,
confregit ? Quis esl bic, qui descmidit de coelis, $ , \
et cruciGxus est, nec a me, quae inors sum, domi- ; , . tus est ? Quis esl hic, qui vincula solvit eorum qui \ \, \ '
a roe captivi delinebanlur ? Quis esl bic, qui sua ; , '
; ,
morte me mortem destruit ?
;
47.
47. Ideo ea ipsa hora ailentiores esse debemus,
et cum lacrymis nocle invocare Dominum. Magna , \ \
quippe virtus esi lacrymarum, et praeclara res est : . (59) , \
magna enim peccata, magnse iniquiiales lacryinis , \
deleotur. Pro lesie niibi est sanctum Evangelium. .
Cum enim Salvator tradilus csset Judaeis, Petrus . " ter illum cum juramento negavil, priusquam gal- , ' (40 \
lus cantaret; Dominus aulem conversus respexit \ . \ Petrum, et recordalus esl Pelrus verbi Domini, , \
quod dixerat sibi : < Priusquam gallus cantet, ter , \
me negabls, et egressus foras, flevil amare . , \ ,
Vides quod in lacrymis sil reiiiedium : perspeclum . > babes qualem deleverit iniquitalem. Quid enim boc ^ .
roalo deterius, quo ter juramenlo adbibilo, domi- ., '
num suum ncgavil ? et tamen lantum flagiiium la- ; \
crymie extersil. Vides quanta sit vis lacrymarum: . ^ *
ha3c enim ad commonilioncm noslram scripia sunt,
,
ul nos haec imitali, vilam possideamus aeternam. , Non irnilli sunt, qui lacrymarum graliam habeant, .
sed quoiquot meniem sursum ereclam babent, , * ,
quotquol terrena obliviscunlur, quotquot carnis cu- ,
ram non babent, qui ignorant prorsus an sil mun- , , ,
dus, qui membra sua luortiflcaverunl, quse sunt su~ , ' *
per terram, bis solis dalur luclus lacrymarura. Nam .
cum mente sint pura et perspicace mentis oculo, , \ ,
dum in lerra degunt, vident inferni supplicia, et seler- \ ,
4
T0
nos crucialus, quibus 92 torquenlur peccatores : ^

necnon seternum ignem, lenebrae exteriores, fleium
ct slridorem deniium. Yident quoque dona c.celeslia, quae Jprgitus Deus est sanctis viris, glorias,
coronas, etolas sanctas, regia indumenla, lucidas
cellas, inenarrabiles delicias, vitam aeternam. Ecquid ullra non dixerim ? Quod omnium mirabilissinium est, qui pura est roente, ipsum Deura intcrioribus oculis perspicit. Quomodo igUur flere, lugere
Psal. cvi, 16.
$, \ ,
\ , \ , \
, \ , \ (41) .
, ,
, \ , \
, ,
, \ , \
. \ (42); \
Matlh. xxvi, 34, 74.
Anglicanus, \ .
$ deest in Basiliensi et Anglicano.
Felc. z, .
deesl in Felc. 2.
Sic oinnes fere manuscripti cum editione
Commel. edil. Paris. cuni Anglicano,

6 . Basiliensis, .
(42) Felc. 2, . Edili vero et alii,
\ .
flZ
DE VIRGINITATE.
274
, * velit, qui ieta videat t Flet enim alque lamen \ . latur, ut a gravibus suppliciis eripiatur : rursum
\ , fletet obsecral, ut dignus fiat coelestium ejusmodi
; \ , bonorum.
* \ \ ,
.
18. Ideo bunc mundum oderant sancti, gnari
18. ,
(43). qualia bona possessuri essent. Itaque quisquis in
hoc mundo requiem babet, ne speret se requiem
. acceplurum aeiernam. Nara regnum coelorum eo , rum non est qui requiem hic habent, sed eorum
* \ \ qui in serunmis et angustiis mullis banc degerint
(44) . vilam. Ulud enim regmirn non gralis datw\ sed ma , - gno labore, maximis sudoribus ipsum adepti sunt,
- qui co digni sunt babili. Non curant quantumcun-.
. , . que bic laboraverint. enim ingressi, laborum
, \ dolorumque mox obliviscunlur quanlumcunque sint,
, , perpessi in hoc vano mqndo, ob magnam el inenar- rabilem sibi datam requiem. Quid ais, homo? Ecce
. , ; \ binse via tibi sunt propositse, vita el mors : qua
, \ volueiis, incede. Ecce igoem ei aquam, quocunque
. \ * volueris exlende mapum tuam. Penes le est, si lu~.
* \ , beat, vitam possidere; penes le est, si placuerit
, \ \ , morlem adipisci. Mors itaque bic mundus est :
. vita vero est juslilia. Quamobrem lanto intervallo
raundus dislat a justitia, quanlo mors a vita. Si
, ' . igilur ambulas in mundo, in morle ambulas, et ei*
, ira Deum es, secundum divinam Scripluram : quod
\ , . 8i in justitia ambulas, in vila ainbulas, et nequa (45) , - C quam te atlinget mors. Apud justos enim non est
, \ . mors, sed translatio. Transferlur enim justus ex
, . hoc niundo in requiem seternara. El quasi quis ex
carcere cvadat, sic sancli ex bac misera vila dis \ , cedunt ad bona sibi parata : < Quae oculus non vi dit, nec auris audivit, nec in cor bominis ascende runl, quae praparavit Deus diligenlibus se . t
.(46), , \ \ Peccalores autem hic misere laborant, et illic rur , - sum ignis ipsos exspeciat. Qui duplici de causa
, \ - flcre debent, quia hic in angusto sunt, nec lamen
, . \ ibi tiberlatem adipiscentur. Quare ait divina Scri (47), \ ptura : Quam se cuuque in parlcm convertat ini\, \ - pius, subruitur . > Angustiae enim illi sunt undi. : " que: illic dolores, bic aerumna?. Nullus quippe bomo
, . > (48) ^ est, quin laboret in bac misera vila, pauper el di \ , \ . ves, servus el Uber, peccator et justus. Omnes pa riter laborant, unusque casus omnibus obveniet,
- \ \ , sive pcccatori siye justo, in boc scilicel niundo.
\ , \ , , _
, \ \ , .
19. , \ (49)
19. At ibi non ita se res babel, sed alius alque
. alius ordo. Alius quippe est labor jueti in hoc rauoi
71
7 t
I Cor. M , 9.
f e
Prov. x n , 7.
(46) Sic Basil. Edili vero, . lnfra idem, \

(43) AngUcanas, .
(44) AnglicaJHis, . Mox, .
(47) Anglicanus, .
deest in Basiliensi et Anglicano. Ibidein,
(48) Felc. 2, \ . Infra, post
Anglk. ftl Felc. 2, . Paulo post,
doest in Basil.
deest in Felc. 2. *
(49) llsec, \ ), desunt iu Felc. 2.
(15) Aughc, . Felc. 2, .
275
S. ATHANASIUS.
DCBIA.
276
do, et alius peccatoris. Nam justus laborat, non \ , \ .
quo ventrem impleat: nullam quippe carnis sollici- , >
tudinem habet, neque cogitat se carnem gestare; , ,
sed nncle dieque laborat Deum quaerendo, somnum \ ,
plerumque raodicum capit, pane et aqua non salu- , \
ratur : in deseriis erral locis, corpus suum multis , \ ,
afficit serumnis, donec immarcescibilem coronam ,
accipiat, quse ipsi reposita est. Gontra peccator la- ^ .
boribus etrerumnis premilur, non propter justitiam,
?
sed propter banc miseram carnem, ob turpem mu- , ' ,
lierem, atiis atque aliis calamitatibus affligitur, 9 3 , \ ,
nec prsesenlibus contentus, in miseria atque invi- , \
dia degit. Sed nihil eoruw perspectum habent .
araentes : excaecavit enim illos niateria, et multaB \ \
mundi bujus curse : errantque donec in eos immit- , , *
talur miles ille violentus, qui nec personam vere- g ,
bitur, nec munera accipiet. Animae qnippe illorum , * .
vi abducentur ab angelis immitibus, suamque a ,
Deo senteuliam accipienl. Vani enim cum sint, in \ .
vanum laboraverunt in hoc mundo : terrena sunt \ , \
operali, quocirca et ipsi in perditionem abierunt. , \
Non enim memores fuere Dei dum in terra cssent: .
neque curae illis fuit ut Dci limorem prae oculis \ , '
baberent: quare nec illos curat Deus. Jusius enim
esl Deus, et juslum judicium ejus
Nam cum . , \
venerit judicalurus imiudum, tunc reddet unicui- . " ,
que juxta opera sua. Beatum cor qtiod haec susci- .
pil.
.
20. Media nocte excitaberis, el bymnis celebra20. , \
bis Dominura Deum tuum. Ea enim ipa hora re- . surrexit Dominus noster ex mortuis , et Patrem C , \
suum hymnis celebravit: quare injunclum nobis est
ut ea ipsa hora bymnos Deo dicamus. Surgens por- .
ro dic primo bunc versum : < Media nocte surge-
bam ad confitendum tibi supcr judicia justiliae > luae ; e t precare, incipeque recitare quinquagesi- , \ ,
mum psalmuni donec absolvas. llsec sint conslituta . * tibi pcr singulos dies. Tot psalmos recita, quol po- .
teris stando recitare: atque per psalmos singulos , \
oraiio ct genuflexio persolvalur, conOtendo cum \ ,
iacrymis Domino peccata lua, el rogando ut tibi , \ dimittanlur : posl terrms psalnios dices, Alleluia. . ,
Quod si tecum fuerint virgines, ipsa quoque psaU . \ \ ,
lant, et alia post aliain orationem absolvite. Malu- , \
tina bora, bunc dicile psalmum : Deus Beus .
meus,ad te luce vigilo. Silivit in te anima mea *. 1 ' , . Sub diluculum vero: c Benedicile, omnia opcra * * ,
Domini, Domino . i c Gloria in excelsis Deo,t in , .
ferra pax, in bominibus bencplacitum. Laudaimis , \ \ (50) , .
tc, bencdicimus le, adoramus l e , etc.
, , ,
.
21. Gbarilalem aulem, qua3 omnium maxima est,
21. ,
custodiamus. Nam, c Diliges, 1 ail, c Dominum Dcuin . , , <
luum cx tolo corde luo, et ex toia virtuie lua, ei (51) \
ex tola aninia lua, el proximum tuum sicut teip- , , \ n
T e
77
7 a
Psal.cxvm, 157. " ibid. 62.
7 1
Psal.
LXII,
(50) Basiliensis et Anglic, ,

.
7 e
Dan. 111, 57.
7 7
Luc.
11,
14; Cant. Eecl.
(51) Anglicamis, * .
277
DE VIRGINITATE.
278
, . - sum. bis duobus mandatis tota Iex pendet el

. prophetae . Deus charitas est, et ipse prior
\, \ dilexit bominenoy ac se ipse iradidit pro nobis, ut
, , noa lrberaret ab onini iniquitale. Si igitur ipse Do . minus pro nobis morluus est, et ipsi pro aliis de , \ - bemus animas nostras ponere. Deus charilas est,
. et qui babet charitatem, Deum babel. Ipse namque
, \ . dixil : In boc cognosceot omnes quod discipuli
* , mei estis, si dileciionem habueritis ad invicera . i
\ , , - Quaniumcunque enim laboravcril bomo, sidileclio (32). " , \ ncm non habeat erga proximum, fruslra laboraverit.
, - Ita ostendas dilectionem erga proximum, non verbo
.
tantum, sed eliam opere. Non relinebis offensam
, , . alicujus in corde tuo, alioqiiiii precatio tua ad Deum
, pura non ascendel. Non occidet eniro sol super
(53). iracundiam vestrara . > Mansuetudinem, patien tiam, tolerantiam et simplicitalem infanlise reline.
. !, , , Ait quippe Dominus : < Nisi converiamini, et effi. - ciamini sicut parvuii, non intrabilis in regnum coe , , lorum .
. >
22. Ne contrislere si quid adversum accidat tibi,
22.
, \ (54), \ neque de accepto damno vel coniumelia doleas:
t " Tristitia enim bujus mundi, mortem operatur".
, , De tuis solura peccatis doleas: de alia re parvi
. momenti ne contristere. Ne altollas vocem in ali - quem pra iracundia : ancillam quippe Dsmini non
. decet disceptare. Non exibil de ore luo maledictum,
, , non contumelia, non obtrcctatio. Os enim luum
. \ sancliflcatum est byronis el laudibus Dei. Par non
\ . C est 9 4 prodire te absque niagna necessitate. Quie . tem ama quanlum poies. Servorum Dei ne obli - visccre, neque deleantur illi ex corde luo. Si vir
, . sancius venerit in domum luaro, ila excipito illura,
, quasi Filium Dei; ait enim Dominus noster Jcsus
, Christus : < Qui vos suscipil, me suscipit *. > Si
ingressus fuerit vir juslus in domum tuam, cum
. tiinorc et Iremore occurres ipsi, ct procides bumi
, \ , adpedesejusadorans (55). Nonenim illuin adorabis,
\ \ scd Deum qui misit ipsum. Aqua accepla, lavabis
. , pedes ejus, et cum omni reverentia verba illius au . , \ dies. Non confidas in tua caslitale, ne cadas; sed
, \ time : qu^nto tempore timebis non pecpabis. Ex . ^ \ - pedit contincntem seorsum panem suum comedere
, * ^ Si scderis ad mensam cum virginibus, de cibis om
, . nibus propositis comedes cum illis. Nam si n o n
. comederis. videbere illas improbare. Non declara \ , - bis ascesin seu excrcilationem tuam. Si vinura n o n
' . , - bibas et bibant ipsae, parum bibilo eartim gralia.
. Quod si adsint magnai anus, el largios te bibere
. \ , \ - cogant, ne audias illas, scd dic illis : Vos in ascesi
7
T 9
10.
Matlb. xxii, 57, 40.

* Marc. u , 36
7 9
Joan. xm , 35. Ephes. iv, 26.
(52) Basiliensis ei Anglic.âv ,

(53) Basil. el Anglic. haee ,
desunt.
(54) Sic oinnes mss. n cdiiis vero,
aeesi.
(55) In Iia? verba nolal Fdc. Quod hic menlio
Malth. xuiu, 5.
" I I Cor. v n ,
est domus moniali proprice, videlttr id innuere au- '

ctorem loqui de genere monacharum qua non in cft-\y
nobiis, sed domi sucs vivunl: observautes tamen re- \ j
gulam clauslralium in victu el amictu. Quod genut
frefjucns videas in Walacliia, Hussia et ccelerh Orientaltbus provinciis.
s
279
280
scu exercitatione mulla juvcntulem vesiram Irans- ^ , ' .
egistis : at ego ne ad primum quidem vestrum gra, \ ,
duin pervcni. Porrode bospilatitate et eleemosynis,
, opus est i i l admonearis. Id enim tu sponle tua

facics.
(56).
\ . .
.
23. , ,
23. In ecclesia tacc, nec quidquam toquare; sed
.
attendc solum lectioni. Si tibi in mcniem veoeril
, ,
aliquod opus peragere, ne temcrc id agas, ne illu ,
dal tibi inimicus; sed cum consilio majoruin omnia
exsequare. Cum psalles aul orabis, ne sinito pere- .
grinas cogilationes corsubire luum. Bogo le, dile- " , (57) ,
cla, ul atlcndas audiasque praecepla boc in libro .
scripla. Nec solum oculis exterioribus quae scripla , , sunl percipias, sed eiiara interioribus. Singuiisque .

prseceplis animuin adbibe, et illa exsequere. Si enim
isla servaveris, rcgio Ihalamo digna habeberis. Ne . \ . \
, \ .
dixeris in corde tuo : Quonam modo baec praestare
potcro? Nc liniore corripiaris in cogitatione lua ; ,
. , ,
sed si cum omui alncrilale ea cuslodieris, Deum ba ; *
bebis adjulorem. Nam limenlibus Dium Dci prae< cpta non sunt diflicilia. Nulla bora deficiat olcum ' (58) ,
.
ii> lampadetua, nc veniens sponsus, eam exslincinra
invcuiai. Ignoras eniin qua bora venturus sil. pri- .
, *
mone somno an mane. Parata igilur esto, ul cum
, \ . !veneril, ima cum prudcntibus obviam ipsi venias,
, , . babens oletnn in lampade tua, hoc est, bona opcra
* , ,
t;ia. Singulis lioris memenlo exilus tui : quolidie
morlem ante oculos habelo : recordare apud qiiem C ,
te sisli oporlet.
, .
* ' .
21. , \
24. Grave quiddam esl ascesis, difficilis contiuen* ' )
l i a ; sed nibil dulcius coelesti sponso. Hic parum
laboramus, el illic vitara ae(erna:n consequemur; . ,
aii enim bealus Paulus : Non stint condignae pas- (59)
sioncs hujus temporis ad fuluram gloriam quae re- *
.
velabilur in nobis . Bonum est fugere turbam,
et seorsum secedere. Magna virtus continentia, (60) \
magna gloria castilas, magna encomia virginitatis. . ,
0 virginilas, iinmensa? diviliae! virginitas, corona , .
, ! ,
iinmarcescibilis! virginitas, lemplum Dei et Spi ! , , \
rilus sancti babitaculumt virginitas, margarita
preliosa, multis latens, a paucis inventa! conti- ^ ! , nentia, Uei amica, el a sanclis celebrala! conli ,
! , \
nentia. multis odiosa, iis qui lc digni suntagnila!
!
conlinenlia, qua offugis mortem el infemum, et
, ' !
ab immorlalilaie possideris! ronlinenlia, gau, \ , \
dium propbetarum, et apostolorum glorialio! 9 5
conlinentia, angeloruni vitn, et sanclorum horai- ! , ,
mini corona! Bealus esl qui lc tenet, bealus qui
\ ! , ,
8 i
ev
R o m . , 18.
W\ !n Felc. 2 dcest. Ibid. Basil.,

.
(57) "l\ deest in Felc. 2.
(58) " dccsl in Basil. Mox idero, .
Auglicamis, . Edili, .
Ibidem baic, , desnnl in

Basiliensi cl Angtic. Mox deest i n omnibui
edilis, habetur in omnibus niss.
(59) Basiliensis, .
(60) Basiliensis, .
231
S I N O P S I S S C R I P T U I U E SACRJE.
282
\ ! - perdurat in tui lolerantia, quia post niodicum labo , 6 * rem, muKuro in te gaudebit. Beatus qui jejunaverit
, , . uDiverso boc tempore, quia in coalesti Jerusalem
, babitabit, cnm angelis choreas agel, cum prophelii
, \ et apostolis requiescet.
(61), \
.
25. Haec tibi scripsi, soror dilecta, quse cum
25. , ,
, \ Christo choreas agis, ad fulcimenlum et utililalem
. anima* luse. Ne declines igitur a sermonibus islis
. " , ad dexteram vel ad sinistram. Quisquis enim au\ , . , dierit sermones istos, et dcspexerit, ingens illi
(62), erit damnatio. Tu aulem, soror honoralissima,
, - quse bunc librum possides, faxit Deus ut baec ob, , serves, in bisquc verseris, illustrala mente, puro
, , corde, illuminaiis menlis oculis, ut accipias im , marcescibrlem coronam, quam pra?paravit Deus
; diligentibus se, per Dominum el Salvalorem no , slrum Jesum Cbrisluoi, cui gloria in sa?cula sseculorum. Amen.
, .
(61) AngUcauus, , .
(62) Haec,
COUTO,
desunl in Dasiliensi.
1N SYNOPSIN SCRIPTURiE SACB & ADMONITIO.

I . De hoc libro variee zunt erudilorum sentenlice. Alii namque verum germanumque Athanasu esse fetum
tutumant. /tt, nec injuria, ejus in suspkiovem vocant. Ex iis vero qui Athanasio hoc operit
adjudicant, sunt qui arbilrentur Synopsin hanc Scripturee sacrce esse ,
qmas Comtanth Augusti rogatu &e adoruasse, et ad ipsum imperatorem transmisisse teslaiur Alhanasius in
Apologia ad Constantium, num. 4. Nos secns existimamus ; qu\p\e , nihU
esse aliud arbitramur, quam ipsam sacram Scripluram, quac ad faciliorem legentis usum in plura ro/umina compingeretur; quippe significant volumina. Sic Gregor. yuzianz. epist. ad Pbilagrium,
pag. 827, vocat, volumen operum Demosthenis, et epist. ad Tbeodorum Tyanensem,
p. 845, , vocat librum seu volumen Origenis Philocalia:. Jnsignior exsta*
tocut apud eumdem, epist. ad Adamantium, p. 896, * , ,
, \ , . En libros eos a nobis babes, quos poslulas, eos inqiiam
omncs, qui lineas effugerunt, fumumque supra quem sili eranl. Hinc tnanifeslum est
, et*e aliquod in Scripturam compositum, sed libros seu wlumina Scriplurarum ipsarum, qum
Alhanazius transmisit ad Constantem imperalorem. Plura posscmus proferre hujus rei asseretidce causa, sed
horc erunt, ni [allor, salis.
I I . Licet porro Synopsis itlhccc sit accurali cujusdam, et Scripturarum perilimmi scriptoris, nobh vtdelur
mon e$$e Alhanaui. Primo namque nemine aniiquorum memoratur opus simile ab Athanasio adornatum
(uiste. At certe vix poluil ab Bieronymo aliisque Patribus, iis maxime qui Scripluras explanaruut, et
Photio ipso, taminsigne opus Athanabianum prcetermilti. 2 In nullis Alhanasianis collectionibus comparet,
ud ex uno tantum manuscripto Grcece prodiil. 5 In enumerandis libris quibus in Ecclesia conlradicitur,
wultum discrepat scriptor iste ab Athanatio; nam librum Pasloris nusquam mtmoral, quem tamen Alhanatm ln Epistola feslali numerat inter illos qui in Ecclesia leguntur, alibique vocat librum Pasloris, utilisslmum. Multi item libri inter eo$ quibus contradicitur in finem hujus Synopseos recensentur, quorum ne
terbum quidem in memorala Fcsiali Epistola. Ad hmc in Apocryphis iVoui Testamenti numeranlur in Sjnopsi , seu Bomilias ClemenliniB, quarum mentionem primo reperimus diu post Athanasii wvum
apud Sicephorum patriarcham. Sunl enim illa opus dtversum Recognilionibus, quarum Origenes, Rufinus et
aiii mtmincre, licet ejusdem sint argumenti, ei, ut videtur, postea confictce. 4 Quce de varii* Scrxpluras
sacrw tersionibus poslremo loco dicuntur, ex Epiphanio De niensuris expressa $unt, ut nemo non videt, et
ibidtm nos adverihnus. Besponderi forsan posset, hccc poslrema adjectitia esse. Sed id gratis omnino dicimr, firm comequenter ponantur in codice unde Synopsis istluuc prodiit : et alioquin lanta ubique apparea*
hujus scriptoris diiigentia, ut nihil omnino omiliendum censuerit; quare et quce de versionibm leguntur, et
*na postea de amis*is librh tit Scriptura veteri memoratis Iractantur, uniut ejusdem Synopseos $criptori*
t$*e arbitramur. 5 Licet in simplki recensione eorum quce in Scripturis tacris continentur, qualit ett ista
Synopsis, vix styli genu$ et ratio deprehendi queat, quisquis tamen Athanasiana? oralioni assuetus erit, non
y
283
2U
uno loco dhersa loquendi genera animadverlet. Jn Atlianatia enim ubique comparet, ut aii P/iolius, hic vero scriptor mulliludine verborum epilhctorumque superefiluit. Exempli causa, post factam priorem librorum Scriptura: enumeralionem, quibusdam praitnissis ita habet :

, \ . Quce sane et
UiUlla his similia quivis emunctai nari&honw non Ailianasii, sed alienus cujusiam scriptoris Aihanasio alate
inferioris esse censueriL iVam Graci sequioris cuvi eptlhelis et verborum mullitudine gaudcbant. Insuper
nonnullce voces hic exslant quas nonnisi posl Aihanasii cctaiem usilatas reperimus, quale e$t, illud in cap.
de libro Judicum, pro numeraniur, et al\bi . Cyrill. Alex. usurpal,
Ttec antea vocem illam me reperisse memiui: in Logarica item Alexii Comneni nobis edita legimus , cadem senlenlia : quod conjetturcc lanlum loco ponimus. Hwc t causa nobis [uere, ut Synopsin
96 Scriptura? sacrac inier duoiaet suspecta opera recenseremus. Mittimus alia qucudam argumenta, nor.nullis allata, ut Synopsin Atlianasio abjudicarent, quee minoris mommli esse arbitramur.
III. Theodorus porro Balsamon ad canonem 27 tynod. Carthag., p. 636, memorai canonica Athanasii et
Amphilochii, indicatque ibi veros el canonicos contineri Scripturae libros. vero ista aulumant nonnulii esse hanc Scriplurae syuopsin : $ed nusquam reperimus hunc librum, canonicum $eu , appeL
lari; igitur Athanasii et Amphilochii, sunt episloicc $eu alia opuscula eorumdem Patrum^ qum in
collectionibus canonum Grcccis loeum habent, et vocantur illic ut plurimum epislolce canonicai: tjvhtnodi
sunt tres eptstolcr Athanasii quce ex canonum collectiom desumptce $unl et ad calcem primi tomi nobn
repositce, in quarum secunda, cui tilulus, Epistola festalis, habetur caialogus librorum Scripiuras, ad quetn
hic haud dubie respicit Theodorus BaUamon, xn iisdemque collectionibus Canonum m$$. exstat carmen Am
jhilochiiy in quo recenteniur canonici Scripturce libri, quo spectat idem Theod, Bal&amon. Ccelerum tret ep
stolce iliae Athanasii, pariterque carmen Amphilocliii, cusa sunt in postrema Colleciione caiiouuui Angli;ana, secundo tomo inter Epistoias canonicas.
IV. Eximia sane est hocc Synopsis, cujuscunque landem sit auctoris.ei tanta cura, sagacitale, eruditioneelajorata, ut nihil supra. Non modo quippe iinguli Scripluras libri accuratissime in ea recensentur el in epilomen aptissime redigunlur; sed multa disquiruntur qua spectant chronologiam, librorum ScripluroB auciores,
nominis singulofum Itbrorum rationem et causam, variarum versionum historiam paucis compreliensam.
Demum nihil pene retro reliquisse videtur scriptor i$te quod vir Grtece solum eruditus prwstare po&sit. 3fu/l(B porro menda; in nominibus maxime propriis, uli solitum esl, irrep$erant, quas quoad licuii emendavimu*
et adfinemnon pauca quce Latine lantum cusa erant in prius editis, ex manuscripiis desumpta Grccce ed'%dimtu.
y
, .
BREVJS
DIYINJE
SCRIPTURJS
VETERIS
AC NOVl
COMPEND1UM.
TESTAMENTI
SY1SOPSIS, JD EST
i . Oinnis nostrum Cliristianorum Scriptura, divi- ^

I . ,
iiilus inspirala est, librosque liabel non indefini- . ,
los, sed definitos, ac certo canone comprehensos. .
Et Yelcris quidem Testatuenti hi sunl :
*
Cenesis, cujus inilium est : In principio fecil
,
Deus coelum et terrara. >
\ . >
Exodue, cujus inilium est: Haec sunt noniina
,
tiliorum Israel, qui in iEgyptum ingressi siuit. >
.
Levilicus, cujus principium esl : < El vocavit
, \ ,
Dominus Moysen, et locutus est illi in labernaculo ,
leslimoniL >
, r \
Numcri, cujus inilium esl: t El loculus esl Dominus ad Moysen, in solitudine Sina, in tabcrna-
,
culo lestimonii. >
285
SYNOPSIS
SCRIPTURJE
SACRiE.
286
6 c ot , Deuteronomium, cu/us initiuro est: Isti sunl

\ , sermones, quos locutus estMoyses ad omnera Israe , , Iem trans Jordanem, in solitudine ad occasum,
,
prope mare Rubrum.
, (65) \
Jesus filius Nave, cujus initium est : c Et fa , ctum est posl mortem servi Domini, dixit Dominus
, , , . >
ad Jesu, filium Nave, fatnulum Moysis.
\, \
Judices, cujus inilium est : El factum est post
, \ (64) niorlem Jesu, et iuterrogarunt filii Israel Dominum,
- dicentes : Quis ascendet dux adversus Chana ;
iiaios ?
, \
' Rulb, cujus initium est: c Et factum cst, cum
, . >
judicarenl judices, facta eet fames in terra.
\ ,
Regum, primus et secundus, in unum compu. \ \ - tanlur librum, et primi quidem inilium csl c Ei
, , - komo erat ex Armalbaim Sipha, de montfe Ephraim,
, , (65) . cl nomen illi Elcana, filius Jeremeel, filii Heli.
Secundi vero iniliuni esl : c El factum estpost
, - mortem Saulis, David percusso Amalec reversus
est.
. >
\ ,
Reguro lertius et quartus, el ipsi pro uno con . \ f \ numeranlur libro. El terlii quidem initium est :
, - c Et rex David senior, aelale jam grandis erat. El
, \ - operiebant eum vestibus, nec tamen calefiebat.
.
Quarti vero principium est: c Et praevaricatus
* \
est Moab adversus Israelem, post mortem Achab.
, . >
Paralipomeiion primus et secundus, pro uno 97
\ , # . \ Hbro coinputantur: El primi quidem inilium est:
, , , , , , Q Adam, Seth, Enos, Cainan, Malaleel, Jared,
, , , .
Enoch, Matbusala, Lamecb, Noc.
\ Secundi vero inilium : c Et confirmaius est Salo \ , \ mon blius Davidis in regno suo. Et Dominus Deus
' , \ ipsius cum ipso, et magniUcavit eum ad sublirae
.
usque.
,
Esdras primus et secundus uno comprebendun'.. \ c (66) \ - tur volumine. Et priroi quidem inilium est : c Et
obtulit Josias Pascba in Jerusalem Domino suo,
auarta decima die mensis prirai. >
.

Secundi vero: c Et in primo anno Cyri regis Per , sarum, ut adimpleretur sermo, qui ab ore Jeremiae
, processerai, excitavit Dominus spiritum Cyri regis
,
Persarum.
, ' [) Psalterium Davidicum , habens psalmos C L I . Cu, < jus initium esl: Beatus vir qui non ambulavit in
.
consilio impiorum. *
(67),
Parabolae Salomonis, cujus principinm est: Pa , , rabolae Salomoois, illii Davidis: qui regnavit in
\ .
Israel, ad cognoscendam sapieutiam et disciplinam.
, c
Ecclesiasles ejusdem, cujus initium est: Verba
}
(65) iDitium Josue sic habet : \

, ,
, , .
(61) 1 Graeco Scriplure textu legitur,
.
(65) Grecus Scriplura textus, . In
Gratto Scriptnrae textu legitur scmper, cum .
(66) Qui dicilur Esdra primus in Graecis exeni-
plaribus bic lertius est in Bibliis nostris, et jam

mler apocrypha computatur. Inchoaturque a xxxv
capite Paralipomenon, nec legitur in Uebraico. Qui
aulem sccundus hic dicilur, primus est in Hebraico
textu.
(67) In Gnccis Scripiurac exemplaribus legilur,
, hic et inferius.
287
288
Ecclesiaeue, filii Davidis regis Israel in Jerusalem. , \\
. ,
Vanitas vanitatum et omnia vanitas.
.
, J)
Canticum canticorum, ejusdem , cujus principitim est: < Canticum canticoruni, quod est Salo- , .
moni. Osculelur me osculis oris sui, quia meliora ,
. >
sunt ubera tua vino.
6, "
Job, cujus principium est: Homo quidam erat
in regione Ausilide, nomine Job. Et erat bomo ille & (68), , \
\ .
inculpalus el religiosus. >
, .
Duod.^cim Propbeta;, uno volumine comprehensi.
Sunl autcm isli, Osee priinus, cujus initium est : , , t
Sermo Domini, qui factus est ad Osee filium Be- , ', \, e r i , in diebus Oziae ct Joalham et Achaz, et Eze- , \ , \ \, \
cbiae, regum Juda, el in dicbus Jcroboam, filii Joa% , \ ,
regis Israel. Principium sermonis Doniini in Osee.i ^ . .
', * ', Deinde Amos, cujus principium esl: Sermones
Amos, qui facti sunt in Accarim, ex Thecua, quos \\, ,
vidil supcr Jerusaleni, in diebus Oziae regis Juda, \ *
et in diebus Jeroboam filii Joas, regis Israel, bien- , ,
,
nio ante lerrae motum. >
, *
Micbscas, cujus principinra est: c Et factus cst
sermo Domini ad Micliaeam Moralhitem, in diebus ,
Joatbam el Acbaz et Ezecbise regum Juda, quein \ ', ,
\ \ .
vidit supcr Samariam et Jerusalem.
, c ,
Jocl, cujus inilium esl: c Sermo Domini, qui
faclns est ad Joelem , filiura Batbuel. Audilc ha3C . "
ornnia, senes, el auribus percipile, omnes babila- , \ ,
.
lores tcrrae.
Abdias, cujus principium esl: Visio Abdiae : , *(69), < " '-
' .
Haec dicit Dominus Deus ad Idumream.
, c \
Jonas, cujus initium cst: c Et factus esl sermo
Doniini ad Jonam filium Amathi, dicens : Surgc '\, '
\ (70) .
et vade in Niniven civitalem magnam.
, c .
Nahum , cujus inilium csl: < Assumptio Ninive,
,
liber visionis Nahum Elcessci. >
', * '^
Ambacum, cujus iuilium csl: c Assumplio, quam
, >
vidit Ambacum propheta.
, ,
Sopbonias, cujus inilium cst: c Sermo Domini,
qui factus est ad Sopboniam filium Chus, filii Go- (71),
doliae, filii Amoria? , tilii Ezekiae, in diebus Josia?, ,
' . >
filii Amos, regis Juda.
', \
AggSKUs, cujus inilium est: c In anno secundo
Darii regis, niense sexto, die prima mensis, factus \ , $
est sermo Domini in manu Aggaei prophelae diccns.i , \ '
.
Zacharias, cujus inilium est: c In octavo mense,
, * \
anno secundo Darii, factus est sermo Domini ad \ Zachariaro, filiura Barachiae, filii Addo, prophe- , , -* ,
lam, dicens.
. *
,
98 Malachias, cujus initium est: c Assumptio
\ .
sernionis Domini ad lsrael in manu angeli ejus.
Hi sunt duodecim prophelx uno voluniine com .
prebensi. Sitquuntur reliqui quatuor, quorum cui- , ,
que proprium annumeratur volumen. Et bi sunt :
, ", '
lsaias, cujus initium esl: Visio, quam vidit
(68) Groecus Scriptura. t^xtus, .

(69) ln Graeco Scriptura? textu legitur, .
(70) Gra2C. Scripl. , el sic .inferius. Mox,
.
(71) Grsecus Scriplura3 text. . Infra in GBCO
Scripturse lexlu lcgilur, '.
2S9
SYNOPSIS SCRlPTURiE
SACRJE.
', \ Isaias flltas Amos, quam vidit advcrsus Judaaiu ,

, \ , et adversus Jerusalera , in regno Ozia?, et J>a', \ , ! . tham , ot Achaz, et Ezecbia?, qui regnarunl in Ju, , , , - daea. Audi, coelttm. et auribus perctpe, Cerra, quo
.
niam Dominus loculus est. >
, 0 ,
Jercmias, cu;us initium est: t Verbum Dei,
, quod factum est ad Jeremiam filitiro Cbelkiae, qui
(.
erat ex sacerdoiibus. >
(72), \
Ezccbiel, cujtis principium esl: El faclum est
) \, \ in anno iricesimo, mense quarto, et ego eram in
, inedio captivitatis ad flirmcn Chobar, el aperli sunt
, \ . coeli: et vidi visiones Dei. >
, (73) \
Danicl, cujus exordium cst : c Et erat vir babi, \ , \ tans in Babylone, et nomcn illi Joakim, et accepit
, , uxorem, nomine Susannam iiliam ChelkiaB , pul . >
B cbram valde, ac linienlem Dominum. >
2.
2. Sunt ilaque canonici Yetcris Teslamenli libri
, numero viginli duo, liiteris Hcbraicis numero pa. * . res. Tolidem enim apud illos sunl elcmenla.
\
Prater istos aulem sunt adhuc alii ejusdem Ve , , - teris Testamenli libri non canonici, qui calechu
menis lantum legunlur. Scilicet.
,
Sapieulia Salomonis, cujus exordium est: t Oi, .
ligite justiliam, qui jtidieaiis terram.
, *
Sapientia Jesn tilii Sirach, cujus inilium cst :
, ' c Omnis sapienlia a Domino est, et cum ipso est
.
in saeculum. >
, c " (74),
Eslber, cujus inititim esl : Anno secundo, rc ' , - gnanle Artaxerxe Magno, uoa dte mensis Nisan ,
^ somnium vidit Mardocba;us, filius Jairi, fllii Se\ , . >
mei, Kisaei, ex tribu Benjamin.
,
Judith , ctijus principium esl: < Anno duodecimo
, ' regni Nabuchodouosor, qui in Assyria rcgnavit, in
\, , Ninive civitate magna, in diebus Arphaxad, qii
, . > Medorum rex fuil in Ecbatanis. >
\, \,
Tobil. cujus exordium est: * Liber sermonum
, ', ', , Tobit, filii Tobiel, filii Ananiel, (ilii Aduel, filii
' (75), , Gabael, ex semine Asicl de tribu Nepbthalim :
qui in capliviiatem adductus fuit in diebus Enne '.
mesari regis Assyriorum.
\ .
Tot sunt libri Veteris Tcslamenti. non canonici.
" \ Quidam vero ex veleribus , apud Hebreos pro cano - \ , nicis reputari dixerunt, librum Esther; et bisto, riam Ruth cuiu hisloriis Judicum uno libro com \ Q prehendi et annumerari: Esiber vcro pro alio libro
* computari : atque ila rursus numerum viginti duo
.
canonicorum librorum, apud illos compleri volunt.
. \ ,
5. El lot quidem sunt et ejusmodi cum in cano \ , ne, tum extra canonein, Veleris Testamenli libri.
\ .
, <>
Novi >cro, determinali etcanonici sunt isti:
\ ,
Secundura MaUhaeum, cujus initium est: c Liber
, t
generaiionis Jesu Cbrisli, filii Abrabam. *
, ,
(72) In Gneco Scriptuna lexta, . Mox
in Gneco Scriptune texiu legitur, ,
.
(75) Nec in Graecis, nec in Latinis exemplanbus
propbelia Danielis jam incipil a Susannae bistoria,
m Graeco Script. jam lagitur, .

(74) Haec non balentur in Hebraico textu. Io Vulgata autem leguntur, tap. 11.
(75) In Graeco Scriptune texlu legitur, '.
291
292
Secunduni Marcuin , cujus itiitiuin est: Princi- ,

pium Evangelii Jesu Clirisli, Filii Dei : sicul scri- , *
plum est in Isaia propliela : Ecce ego mitlo an-
gelum meum anle fadein luam, qui praeparabit * ,
viam tuam.
.
Secundum Lucani, cujus inilium est: Quoniam
,
multi conati sunt conlexere uarralionem de iis re- \ bus, quae cerlissimae sunt inler nos Odei. >
.
Secundum Joannem, cujus principium est: c In
,
principio erat Verbum, el Vcrbum erat apud Deum, , \ , \
et Deus eral Verbum. Hoc erat in principio apud . .
Deum. Omnia pcr ipsum facta sunt, el sine ipso , , .
factum esi nihil quod factum esl. >
9 9 Acia apostolorum, quorum principium est:
,
c Primum quidom sermonem feci de oumibus , \ , ,
Theophile, quae coopit Jesus facere et docere. > ^ \ . >
Calbolica? Epislohc diveisotum aposlolorum, om\ , - .
nes mimero septera, uuo eomprehensae volumine. , .
Jacobiuna cujus principium est: c Jacobus Dei ac
, \
Domini nostri Jesu Cbrisli servus, duodecim tribu- ,
bus qu.e sunt in dispersione, saluiem. >
, .
Petri duse, ct prioris quidem iniliumesl: c Petrus
\
apostolus Jesu Ghrisli, eleclis advenie dispersionis ,
Ponti, Galatiae, Cappadociae, Asiae et Bithyuiae, se- , , , ',
cundum prascienliam DeiPairis, in sanctiOcalionem \ , , Spiritus, in obedieniiam et aspersionem sanguinis , \ ^
Jesu Ghrisii, gralia vobis et pax multiplicelur. >
, \ .
Poslerioris vero inilium : c Simeon Petrus et
\
apostolus Jesu Cbrisli, his qui coxequalem fidera nubiscum sortiti sunt, in juslitia Doinini noetri Jesu ^
GbrUli.
,
Joannis tres , et primae quidem iniiium est :
\ "
c Quod eral ab inilio, quod audivimus, quod vidi- ' , , inus oculis noslris, et manus noslra contreciave- , \ ,
runt, de verbo viue.
.
Secundae vero initium : t Senior Electae dominae,
t)
et filiis ipsius, quos ego diligo iu verilale. >
\ ,
.
Tertiae exordium : c Senior Gaio dilecto, quero

ego diligo in veritate. >
, . >
Judtt una, cujus initiuro est: c Judas Jesu Chri , c
sti servus, fraier vero Jacobi, dileclis in Deo Pa- , , \ ire, el Jesu Ghristo servalis, vocatis.
, .
Pauli aposloli epistolae quatuordeciin, in unum
\ ', volumen enumeratae.
Q .
Prima, ad Romanos, cujus principium cst: iPau(76) , ,
lus servus Jesu Gbristi, vocatus Apostolus, segre- , ,
.
gatus in Evangeliuiu Dei.

Ad Corintbios duae, primae initium est : c Paulus vocatug Aposlolus Jesu Ghristi, per voluntalem
Dei, et Sosibenes frater, Ecclesiae Dei, quae est , \ ,
.
Gorintbi. >

Secundae principium est : c Paulus apostohis
Jesu Ghrisli, per volunlalem Dei, el Timotheus fra- , \
, .
ler, Ecclesiae Dei, qux est Gorintbi.
,
Quarta , ad Galatas, cujus principium est:
c Paulus apostolus non ab bominibus , neque per ' , ,
(76) Forte,
293
SYNOPSIS
SCRIPTURJE
SAGhA).
24
\ . >
homines; sed per Jesum Christum el Detim Patrem.

,
Quinia, ad Ephesios, cujus inilium est: c P.u , lusapostolus JesuGhristi per voluntatem Dei, san , . * clis qui sunt Epbesi, etfidelibusin Ghris\o Jesu. >
, c
Sexla, ad Pbilippenses, cujus exordium est:
\ , , c Paulus et Timotbeus, servi Jesu Chrisli, omnibus
, \ - sanctis, qui sunt Philippis, cum episcopis el dia.
conis.
Septima, ad Golossenses, cujus exordium est:
, t
, \ Paulus apostolus Jesu Gbrisli, per volunlatem
, \ - Dei, et Timotbeus fraler, his qui sunt Colussis, sariciis acfidelibusfratribus in Gbrisio.
.
Ad Tbessalonicenses duae, priraae initium est :
\
t , c Paulus et Silvanus ei Timotbeus, Ecclesiaj Thes , \ \ B salonicensium, in Deo Patre, el Domioo Jesu
Ghrislo.
.
Secundae inilium: c Paulus et Silvanus et Tiino
\ , , tbeus, Ecclesue Tbessalonicensium , in Deo Paire
noslro, et Domino Jesu Cbristo.
\ \ . >
Decima, ad nebraeos, cujus exordium esl: c Mul , \ - tifariam et multis modis olim Deus loculus patribuc
, ' per propbetas, novissime extremie diebus locuius
osi nobis in Filio. >
.
Ad Tirootheum duae, primae initium est: c Paulus
\
, ' apostolus Jesu Ghrisli, secundum pneceptum Dei
\ , Salvatoris noetri el Christi Jesu, qui cst spes noslra, Timolbeo germaiio fllio iu flde.
.
Secundse vero initiuui est: c Paulus apostolus
, ' Jesu Ghrisii per voluntalem Dei, juxta promissio , nom vitae, quae est in Ghristo Jesu, Timotbeo dilecto filio. >
.
Terlia decima,ad Tilum, cujusinitium est: cPau, , *
, , lus scrvus Dei, aposlolus vero Jesu Ghristi, secim , \ , dra fidem 100 eleclorum Dei, et agniiionem verilatis ejus, quae est secundum pietaiem in spe viiae
' .
aiernse. >
9*.
1..
*.
- . . . .4 . i
1 , ^
wStm
n n m
Sn
>>!/>
* ->-.
. 1.
~J ? I
Quarla decima, ad Phileinonera, cujus inilium

est : c Paulus vinctus Jesu Christi et Timotheus
frater Pbilemoni dilecto et adjutori nostro. >
, ,
\
, .
\ \ \ '
, \
\ ,
, | 0

, \ ,
,
Est praeterea el Apocalypsis Joannis tbeologi, a

priscis sanclis, et Spiritum Dei gestantibus Palribus, velut quaeillius sit, accepta et approbaia, cujus
priftcipinm est: t Apocalypsis Jesu Gbristi, quam
dedit illi Deus, ut ostendal servis suig quae oporteat fieri cito, et siguificavit miltens per angelum
suura servo suo Joanni.
.
, \ \ "
, \
' , \
.
\

\ \
, \ , \
4. Hi sunt et tot Novi Testaraenti libri canonici,

et lidei nostre veluti primiliae q u a 3 d a m , vel anchora
eljsustentacula, utpole ab ipsis apostolis Ghristi, qui
et cum illo conversati, et ab eo edocti sunt, conscripli et edili. Quanquam postea ad iatomra normam et consonantiam, et alii innumeri sunt a magnis, sapientissimis, deiferis Palribus, teroporuin
SMCcessu, ad pramissomm lestiraoniura et illuslrationem elaborati: de quibus nunc nobis non est
Bermo, cum siut admodum uiulti el infiniti, simulque omnes ejusdem normse, veterei illos subse-
S. ATHANASIUS. DIBIA.
20
-295
quanlur, eademque exponanl, atque declareul.
, \
.
In istis ilaque ,* sicut dictuin esl, comprehensi
* ,
sunt omnes cum Yeleris, tum Novi Testamenli - .
bri, quos paucis , quod ad numerum tanlum alii- net, jain perslriiiximus : dcinceps vcro de iisdem . .\
libris fusius nobis agenduni est; a quo scilicet sin , guli conscripti sint, el unde quisque babeat quod ' , \ , ,
sorlilus esl nomen : quidque in se conlineat, sum- , \ , \ roatiin et compendiose, juxta praniissum ordinem, , *
.
siugulis ex nomine descriptis, exponendum est.
Liber /. Genesis.
\ &.
5. Liber bic Geneseos , Moysis sl, qui ea , quae
5.
\ in illo continentur, ex jussu Domini locutus esl el
scripiit- Vocalur autem hoc nomiuc, quod et uni- p , versorum, coeli pariter ac terrae, hoimnumque et , \ ,
omnium eorum qua; videnlur generaiionem, et \ ,
ipsam paradisi plantaiionem compleclalur. Enarrat . ,
aulem, quod primo die facta sit lux : aliero flrraa- -
menlum, quod Deus coelum vocavii: terlio, quod , i-ongregat sint aquae, visaque arida , et colleciio- , '\
nes aquarum vocaverit maria, aridam vero, lerram: ,
lerraque gerininaverit herbam feni, et omne li - \
gnum : quarto, quod processeril sol ei luna , et , \
universus asirorum chorus: quinto, quod facta sit \ ,
volucrium, pisciuin, el celoruin quae iu aquis \
sunl, generatio : sexio , quod facia sint quadru- ' \
pedia, et besiise, et scrpeiUes, el jumenla, bomoque \ , \ * ad imaginem et similiuidinem Dei formaius: se- ^ \
plimo vero, quod Deus ab operibus suis requieve- , . "
rit, dieique septirao benedixerit. Deinde et boc H- ' ,
bro commeinoratur transgressio Adae, illiusque e , "
paradiso ejectio, Abelis per fralrem Cain facta cae- , , \
des, iranslalio Enocbi, fabricatio arcx, diluvium, , \
lemporibus Noe faclum , structura turris, divisio , , \
linguarum, dispersio nalionum, ei egressus Abrahae , \ , \ ex Cbaldaea. Continet autem bic liber el Sodomo- ". rum subversionem, et legem de circumcisione la- , \
lam, jusjurandum promissionis Dei Ab; jbae factae, , \
generalionein Isaac et Jacob , et eorum qui ex illo , , \
sunt palriarcbarum, ct quod Abrabam vixerii an- , \ \
nos centum octoginia (77): lsmael vero ex Agar, *, ,
annos natus 137 morluus sit. Praelerea quomodo , * Joseph a fratribus sit venditus et adductus in iEgy- D ,
ptum , caiuraniamque a domina sua passus, et in ,
carcerem conjectus, et tandem loiius iEgypti prin- , \ ceps conslitutus. lstis subjungitur descensus Ja- \
cob 101 i iEgyptum cum iiliis suis , numero 75, \ ' ' ?
et quomodo illic copstilutus Jacob, benedicdonem- , \
que Palriarcbie fdiis suis impartitus , niortuus sit , % annos natus U7, corpusque illius translatum ac , \ .
sepullum in terra Chanaan. Et quod ioseph post \ famem iEgypti, annos vixeril 06, niorluusque sit , *, ', anno aeialis suae 410, posleaquam de ossibus suis \ , \
mandaveral, ut et ipsa in monumentum pairum .
tranaferrenlur.
0l)e
(77) Yixit tantum 175 annos.
238
SYNOPSIS SCRIPTURJE SAGRÊ.
97
Bi6Morff
Liber 11, Exodns.
6. \
. ,
\ '
, '
", '
(
), \
. * 5 * ,
,
, , * , , ,
\ \
, \ ,
* , \
\
,
. \
,
\

.
, , * ,
, , \ \
,
, , \
, \
, \
\
,

\ , \ ,
\ ,
. \
, \ (78)
. \
, \ ' '
( ' (79) *, \
\ , ,
\
, \ \ , \
..
, ,
, *
,
* , , \
, , , , , ,
' . , 1
6. Et huncExodi Hbrum Moysea, de quo jam meininimus, conscripsit. Vocatur autem hoc nomiue,
quia Exodum seu egressionem flliorum Israel ex
iEgypto continet, quae conligit post promissionem
Abrahae factam anno quadringenlesimo triccsimo,
post incolatum vero in iEgyplo ducentesimo quintodecimo (tol enim annos in illa exsularunl), et post
decem plagas Pbaraoni /Egypli tyranno illaias.
Nam decem basce plagas contra illum Dominus induxit: primam, qua fluniinis undam mutavit in
sanguinem; alteram, qua ranas in tota iEgyplo
produxit; tertiam, qua sciniphes; quartam, qua
rauscam caninam; quintam, qua mortem jumentorum; sextam, qua ulcera lurgenlia et ureniia
homintbus et jumentis iramisit; septiroam, qaa
grandinem et ignemflammantemdejecit; oclavam,
qua locustam; nonam, qua iriduanas universs
iEgypto teoebras, dempta terra llliorum Israel, intulit; decimam, qua omnes iEgypti primogenitos
ab bomine usque ad jumenta occidil. Deinde commemoratur, quomodo egressum populum persecutus sit Pbarao, et Israel quidero sicco pede raare
Rubrum bac atque illac divisuro iransierit: jEgyptii vero, populum insectali, cum Pbaraone in ipso
mari submersi sint. Gomprebenditur et hoc libro,
quomodo Jannes ac Mambres iOgyptiorum magi
principio quidem Moysi restiterint, tandem vero pudefacti discesserint. Preeterea enarratur Pascbatis
lex, aquae acerbiias in dulcedinem mutata, coturni
cum data copia e coelo, suppeditatum manna, data
ipsis aqua e petra, quam el tentalionem et jurgiuin
Moyses appellavit. Tunc el Sabbati observantia
initium sumpsit, et legislalio divinitus in monle
Sina per Mosem in duabus tabulis lapideia facta
est. de tabernaculo deque indumento, cum summi
pontiflcis, tum reliquorum sacerdotum parandis,
in boc libro significatur. Rerura autem omnium
artiflces fuere, Beseleel ex tribu Juda, el Liab ex
Iribu Dan. Operum vero sumplus, auri talenta viginti novem, et sicli septingenti: argenti vero talenta centtim(et gicli 4775),seris autem septnaginta
talenia, et sicli bis mille quingenti. Gontinet btcliber
el iransgressionem populi, qua vitulum sub monte
conflavil. Et quomodo Amalec per exlensionem
manuum Mosis percussus sit, iiecnon deinceps legea et justificationes, et ante istas decem pracepta
tabulis inscripta, quoruin primum esl: Ego sum
Dominus Deus tuiis; alterom, Non facies tibi ipsi
simulacrum, neque ullius rei sirailitudinem; tertiura, Non assumes noraeo Domini Dei tui in vanum ; quartum, Recordare diei Sabbatorum, quinlum, Honora patrem tuum, et matrera tuam; sexlum, Non occides; septimum, Non moechaberis;
octavura, Non furaberis; nonum, Non dices contra
proximum luum falsum lestimonium; decimum,
(78) Legitnr, , Exod. xxxi, 6.

(79) Sicloruro argenli summam cx LXX, supplevi us Exod. xxxix.
PATB. G R . X X V I I I .
10
2^9
300
Non concupisces uxorem proximi tu\, neque quid- ,

> quam coruui, qua* suni proximi lui. Tabernaculum . \ aulein apno sccundo posl cgrcssum iEgypli, neo- .
nienia primi mensis perfecluni est. Et in islis lerminatur Exodi liber.
102 LMer ///, Leviticus.
, .
7. Eibic liber Levilicus a Moyse conscriptus est.
7. Id aulem nominis ob eam causam accepil, quod .
peculiariter universain Levitici muneris formam , \
conlineat, el quo paclo ex Iribu Levi in sacerdoles , \
electi sint et uncti Aaron et filii illius : et quidquid \ ,
discriminis est inter sacriiicia et oblaliones : et \
qualis situniversus tabernaculi cullus iqualis item \ , \
8it Levilici ac sacerdotalis muneris functio. Deindc , \

clcujusque sacriGcii legein exponit, cum ejus, quod \
.
salutis gralia, tum ejus quod pro deliclo, sive ^ \
sponlaueo, sive involunlario sit olTerciidum; et ,
quomodo oblala singula dividenda sint et refe- \ ,
renda. Enarralur iiejn in hoc libro, quae sit swn- .
mi sacerdoiis et aliorum sacerdotum unctio: ad , \
b#c, judicium et cognilio indiciorum quibus tam \
boininura, quam indumentorum, parietumque do- , , \ \
inoruin lepra deprebendi possit : et qui sit corum
expiaudorum rilus. Praelerea quse sil lex ac dislin- , \ \
ctio connubiorum legilimorum, el quae pro illegi- \
limis sint babeada. Item quid discriminis sil inler \
munJa el immunda animaulia, volucres ac pisces , quoque; videlicet, quibusnam ex istis vesci pos- . \
sinl Hebrai, quibusnam vero abslinere debeant. ,
Declarat etiam qui sit tubarum dies in neomenia Q ,
mensis seplirai, ct magni jejuutt prxceptum, quod , ,
eodem seplimo mense, dccima mensis cuslodieu- \ . dum sit, quam Sabbatum sabbatomm, et peccati ' . *\ \ ,
remissioncni vocat. Festum autem Tabernaculo- \
rum decima quinta mensis ejusdem celebrandum , \
ponit. Agit quoque de festis, et quae in illis offe- , ,
renda sint prsecipit : iiein de itianumillendis He- , .
bra?is, qui in servilulem venundali sint, de debi- \ , \
tortim rcmissione, de quiete seplimo quoque anno \
lerra? concedenda. Ad ba?c de legalibus, pracceplis , .
ac lestimoniis admonel, simulque servanlibus illa \ \
bona pollicelur, iransgredienlibus vero gravissima > .
mala minatur. Inter cibos vero mundos et immun- ,
dos ad hunc modum discernit: jumentis islius- , \
modi munda eese dicit: videlicet, qu&e ungulam di- D , , , , viduDl,et geminas ungulas habent,ac ruminalionem , , , , , ,
regerunt. Qualia sunt, vitultis, ovis, capra, cervue, , . -
caprea, oryx, bubalus, pygargus, tragelaphus, ca- , ,
mclopardalis, el quae sunl bujusmodi. Si vero cui- , \ , \
piam borum aliquid defuerit, pro immundo haben- , \ '
dum decernit; ut sunt cauielus, lepus et choero- \ \ ,
gryllius. Nam ista animanlia ruminant quidem, . " , &
uiigulam vero non findunt : el sus quoque : etenim , , , ,
et ipse quidem uogulas babet ac dividit, sed non , , \ * ,
runiinat. I)e volaiilibus vero, quse edi velal, haec , , \ , \ ,
suni: Aquila, grypbes, baliaBtus, vultur, milvius, , \ , \ ,
el bis similia : corvus ilem ei quae illi similia, pas- \ , , , ser, et noclua, et larus, el similia, accipiter et quae , \ , \ , \ ,
illi consimiiia sunt, nycticorax, caiaracles , ibis, , \ , \ , xci^
4>
301
SYNOPSIS SCRIPTURJE SACRiE.
302
. porphyrio, pelicanus, cygnus erodius el cbara \ , drius, cum similibus aliis, et upupa, et vespertilio.
, - De volalilibus repentibus, quae quatuor pedibus
, , , gradiuntur, omniadicit esse imraunda. Contra vero
, \ , \ . qua3 crura pedibus sublimiora habent, ila ut illis
, , , in terra saliant, qualia sunt brucbus, atlago, lo\ ^ , cusla, et quae bis sunt similia, el laceita. In aquis
, \ - vero sive in mari, sive fluminibus ac torrentibus
, , , , - nata, munda habenda, quaecunque pennulas el
. , \ squamas habent; ut irigla, scarus, glaucus, ce * slreus et quae his sunl similia. Qua3 vero aliquo
, . , \ borum ârent, immunda nec edenda esse dicit, v i ** , delicel sepias, qu3? pennulas quidem habent, squa , , , mas vero non babent. Ex illis aulem, quae supra
, , \ . terranj repunt, iramunda esse deGnii ista, musle\ \ , lam, crocodilum terreslrem, mygalen, cbamseleonta,
- slellionem, sauraro el talpam. De serpenlibus, 103
\ \ et quse illis similia sunt, superfluum esset admo \ .
nere: boc namque animanlium genus manifeslo
dicit omnibus abominandum ac deleslandum. Altamen in Deuteronomio illorum meminit.
Liber I V , Numert\
& .
9
8. \ ,
. ,
\
,
.
, ,
" \ ^
\
.
\ ,
.
, \
(80) ' , *
* \ .
, * \
' \ (81).
, \
' .
, \
? .
, \,
\ ' \
(82).
,
* \ (83).
\ ', (84) * \
' \ .
(80) Hic tribus Juda omiltitur, cxteraque tribus
ilio babenlur ordine quatn lib. Nuni. cap. I U
(81) Num. u 13,59300 babenlur.
8. Ejusdem Moygis est et bic Numeromm Hber.'

Yocatur autem hoc nomine, quia in eo totius populi
B u m e r u s continetur, recensila jussu Domini unaquaque Judaeorum Iribu. Numeratug est ycro popalus a vioesimo anno et supra, quisque vir bello
aptus, absque tribu Levi : illa namque separallai
numerata est. Et inventus est nuraems eorum, qui
recensili $unt, sexcenta tria roillia quingwHi, et
quinquaginta. Oui vero populum numeraverunt,
erant Moyses et Aaron, et cum.illiscujusque tribus
princeps. Et nomina principum erant ista, et hic
illorum numerus.
De filiis Juda, Naasson Gtius Aminadab; quorom
numcrus eral sepluaginta quatuor millia sexcenti.
De filiis Ruben, Elisur iilius Sediur; quorum numerus erat quadraginta sex raillia quingenli.
De filiis Simeon , Salamiel fllius Surisadai; quorum numerus erat sepluaginla quatuor raillia sexcenii.
De flliis Isachar, Natbanael filius Sogar; quorum
numcrus erat quinquaginta quatuor millia auadringenti.
D De
Zabulon, Eliab filius Chelon; quorum
numerus erat quinquaginta septem millia quadringenli.
De fiiiis Josepb, de Iribu Epbraim, Elisama fllitis
Eroiud; quorum numerus erat quadraginia duo
niillia quingenli.
De filiis Manasse, Gamaliel fllius Phadassur;
quorum numerus erat triginta dup millia trecenti.
De filiis Benjamin, Abida filius Gedeon; quorura
numerus erat iriginta quinque millia quadringeoli.
(82) Num. i i , 19, legitur, , solunu
(83) Num. i i , 21, .
(81) Nuui. ii, 22, ' .
505
S. ATHAtfMsiUs. DCBIA.
De filiis Dan, Achiezer fllius Amisadai; qu* ' , ' \

nomerus erat sexaginta duo millia septm- ' \ .
genli.
',
De filiis Aser, Phageel fllius Ecbran, quorum
' \ .
numerus erat quadraginla et unum millia quingenli.
De liliis Gad, Elisaph filius Raguel; quorum nu ,
merus erat quadraginta quinque milHa sexcenti ' \ .
quinquaginta.
De iiliis Nepblbalim, Achire filius iEnan, quo \ ', \
rum numerus erai quinquaginta tria millia qua- ' \ .
dringenli.
,
lste est populi bellici numerus, sexcenta tria
\ .
millia quingenli quinquaginla.
*
Tribum vero Levi, Moyses et Aaron, secundum
vocem Domini, separatim soli recensuerunl, a \ " mense uno et supra, eralque numerus illorura vi
( \ * \
giuti duo millia.
\ .
Masculos autem primogenitos omnium aliarum
\
tribuum solas Moyses numcravil, et inventus illo- ,
Tum numerus est viginli duo millia ducenti septua- ' \
ginta tres. Horumque primogenilorum loco assi- . \ \ goali sunt Deo Levitae. Totidem enim et illi erant.
Et jubentur et isti sanctiflcari per Moysem et de- . \ \ \
pUianlur per Aaronem, ut loco populi, operarentur , \
opera Domini, et portareni vasa tabernacnli, servi- \ , \ ?rentque ipsi Aaroni el filiis ejus. Gomprehenditur , \ ,
ilem hoc libro ei disposilio, juxta quam populus \ .
proficisci jubebatur, el labernaculi ereclio, pra> \ , \
ceptum de tubis, ut iis convocareiur populus. Hoc , \ \
r~r
*
* '
r
-- r
item libro narratur dedicaiio allaris, et quomodo ^ , ; ,
\
tabernaculum unxerit, ipsuroque et qusecunque in
illo erant, sanctiGcaverit ; quo ordine offerendum , \ ,\
fueril in dedicatione altaris; quo teropore mini-
slrarent Levitae; quod ab aetatis anno vicesimo
quinlo principium illis esset ministrandi; quin- , \
quagesimo vero finem ininislrandi facerent, sed * \ ita ut postea tabernaculi tantum custodiara habe- *
rent.
, , .
104 Scriptum quoque est de aqua convictionis
\ ,
qua maledicla erat : de lege volariorum, quomodo *
vino abstinere, nec caput toiidere debeant. Iiem ,
quomodo murmuranti propler carnis cupiditatem *
populo, coturnices Deus, deinde et sitienli, iterura- , \ \
que murmuranii, aquam ex petra dederil, quam ,
Moses aquani contradictionis vocavit. Mtsit et ex- .
ploralores ex unaquaque tribu unum, iuler quos , \
erant Jesus Nave et Ghaleb Jephone. Hic et syna- , \ . \
goga Gorc contra Mosem insurrexit, vivique intra
terrara cnm Datban et Abiroa absorpti aunt: lum
Maria soror Aaronis lepra percussa est, virgaque
'* \ '
Aaronis germinavit nucem. Posiea morlitus esl \ . \
Aaron in monte Hor, cui successit Eleazar filiug ' *, \
ejus. Hoc libro el historia Balaam et asinae ipsius . \ buoiaua voce locutae scribitur : el quoroodo rex \ ^
quideiu Moabitarum Balac, confusus sit : populo \
autem per consilium Balaam polluto, Pbinees irnw
licrcm Madiauilidem cum Zarabre lsraelila, cx tribu , w\
33
306
SCRIPTuRiE SACRJC.
( SimeoQ propter scorlationem confoderil, atque
, . ea ratione iram Dei sedaverit. Ad hsec postcaquam
, contra Deum et Moysem loculus esset pqpulus, ser , , - pentum morsibus cruciabatur: at demum roganli , - bus illis, serpeniem aeneum fieri jussit Deus ac
. suspendi, quo viso viveret, qui a serpenlibus esaer
- vulneratus. Pracepit etiam boc libro Deus Moysi
, et Eleazaro sacerdoti, denuo recensere populum, a
vicesimo anno et supra, cujus tum inventus eslnu . merus, sexcenta millia mille septingenti triginta.
' , Et Levitae quoque iteruni separalim numerati sunt,
*. et inventus esl illorum numerus vigtnti iria millia.
' , Recensili sunl autem in Arabolh Moab, ad Jorda, nem conlra Jericho. In istis autem nemo eonim
* , erat, qui antea numerati foerant. Mortui quippe
.
^ erant, pra?ter Ghaleb et Jesus Nave.

Gomplexus est hoc quoque volumine Moyses
jnxta Domini verba, profectiones et mansiones
, Israelis, quibus ex JDgypto profecti subinde quieve. * ' ranl. Et sunt islae : Rainesse, JSgypti primo mense
postridie Pascbatis profecti, venerunt in Sochoth;
, , , de Socholb in Butban; de Buthan in Beelsephon,
, contra Magdolon; de Beelsephon per mare trans * ieniot; de raari in Amaritodines; de Amaritudini , bus ad Elim, ubi erant palma?; de Elim in deser (85), * tnm Seir; e deserto Seir in Raphaca; de Rapbaca
86 * in Elim; de Elim in Raphidim; de Raphidim in
' (87), solitudinem Sina; de solitudine Sina ad Sepulcra
'* concupiscentiae; de Sepulcris concupiscenliae in Asi - ^ rotb; deAsiroth in Rathama: de Ratbama in Rem (88) mon Phares; de Remroon Phares in Lemona; de
'* *- Lemona in Dessan; de Dessan in Macellath; de
* (89)* Macellatb in Sapbar; de Saphar in Gharadatb;
' de Gbaradatb in Macelotb; de Macelotb in Ca * . taath; de Cataatb in Taralb; de Taraih io
* - Matteca; de Matleca in Selmona; de Selmona in
- Masuroth ; de Masurolh in Banaea: de Bansea ad
" * monlem Gadgad; de monte Gadgad in Eiabalba ;
- de Etabalha in Sebrona; de Sebrona in Gesiongaw a ber; de Gesiongaber in solitudinem Sin; e solitu (90)* dine Sin in golitudinem Pbaran, quas est Gades :
* - ibi morlua est Maria. Gades ad monlem Hor,
? prope terram Edoro, quo conscenso Aaron suromus
sacerdos jussu Domini mortuus est,anno egressio ' DJIIS filiorum Israel quadragesimo, roense quinlo,
, - priroa mensis : cum vixisset annos centura vigin&i
ires. De monle Hor ad Selmona; de Selmone in
, Pbino; de Pbino in Soboth; de Sobotb in Gae, in
, , * ulleriori 1 0 5 P
teriuinos Moab; de G iii
* Daebongad; a Daebongad ad Gelmondeblatbem; de
* (91) - Gelmondeblathem ad monles Abarim e regione
, Abau; de moniihus Abarim ad occidentem Moab,
* - prope Jordanem |uxta Jericho, ubl castrametaU
(92) . suni. Maosiones sunt quadragiola tres.
SYNOPSIS
a r l e
0 \ .
, .
, .
(88 ', '.
', . Ibidem, ' ', pro ,
a d
ex proclivi mutatione, 1 \n T.
(90) ', , ex repetito, , .
(91) ', , ex repetilo prsepositioois, ,,
factum est, .
(92) ', .
5.7
S. ATH\NASll:
Se
_ DUBiA.
5C8
' ' (95) ,

, . 01 '.
Hic vero tandera trans Jordanem fusis ac devi- \ , clis genlibus Moyses, ac occisis Sehon rege Araor- , \
rlixorum, et Og rege Basan, qui ex giganlibus , *
eral, eas regiones Hubenitis, Gaditis et dimidiae , ,
tribui Manasse dari jubclur, disponique ul Levitis \, , \
filii hracl de posscssioois suae sortibus darent ci- ,
vitates ad babilandum, el civilatuoi suburbia: ;
deinde et civitates refugii, tres Irans Jordanem, \ el tres in lerra Cbanaau, quae ad hoc posilae es- \ sent, ut ad eas fugeret, si quispiam bominem con- , ,
ira animi sui senlenliam occidissct, ne pracipilan- , \
ter ab occisi cognalo deprehensus interimereiur, , \
donec judicio coram Synagoga sisti posset. Jube- ,
tur boc libro populus fimbrias in palliis facere, et . fimbriis adnectere vitlas byacinlbinas, ut illis con- 6 speclis mandatorum Dei ne obliviscerentur. Hic ao , xa\ \ cipiunl et filiae Salpaad sortem patris sui, et illa- ,
rum occasione mandatum Domini dalur, et )ex po- .
nitur, qua pro legilimis decAiuntur cum consobri- , \
nis inila conjugia. Moyses vero lerram promissionis \
vidit de monte Abarim, boc est Abau : audivitque , a Deo, quod illam ingressurus non esset, propter . *exacerbationera ad aquam contradiclionis factam. \, ', \
Mortuus est autem Aaron annorum centum viginli
triuro, anno post exitum iEgypti quadragesimo, .
wense quinlo. Qui autem ad explorandam terram * , \
roissi sunt, quisque de sua tribu, juxla mandatum .
Domini desumpli sunt: horum nomina SHIU ista : ,
De tribu Ruben, Salamiel filius Zaccbur; de tribu
(94)
Simeon,, Sapbat
filius_ Suri;, de tribu Juda,, Cbaleb '\
_
- -,
Hlius Jephone; de tribu Isacbar, Ilaal iilius Josepb;
de tribu Epbraim, Nauses filius Nave; de iribu
Benjaniin, Pballin fllius Rapbu; de iribti Zabulon,
Gudiel filius Sudi; de tribu Josepb, filiorum Ma- (95) nassea, Gaddi iilius Sussi; de iribu Oan, Amies \ ' ^ ;
iilius Gamae; de tribu Aser, Salbur filius Michael; , ,
de tribu Nepbthalim, Nabi filius Nabi; de Iribu ' (96)
Gad, Gaddidudiel fllius Macbi. Locus vcro, unde '
nussi sunt, est Pbaran ei Cades Barne. Tunc Nause \ \ (97)
lilium Nave Moyses Jesum nominavit. Tempus au- . , *
lem, quo missi sunl, erat veris medium, in quo * . jam prsematuri botri erant; et dies, quibue terram .
explorarunt, fuerunt quadraginta.
, , ,
, ,
.
Liber V, ueuteronomium.
*, .
9. Et ounc librum Moyses conscripsit, et quse
9. \ .
in illo sunt locutus est. Vocatur autem hoc no- ,
mine, quod post acceptam in labulis scriptam le- \,
gem, veluti secundam legero, hosce libri prasen-
lie sermones, ex praeceplo Domini Moyses Israeti .
locutus sit. Nara posleaquam Moyses quae hoc libro ,
conlinentur locutus esset, ad hunc modum in islo
Peuteronomio ea conscripta sunt: Hsec eunt verba ,
(95) ', .
(WV ', .
(95) ', . ', .
(96) ', '.

(7) ', .
509
SYNOPSiS SCRSPTUliE SAilR^.
îO
, , foederis, qu Dominus Moysi precepil proponeie
. filiis lsrael in terra Moab, praeler fcedus quod pe , pigit ciim eis in Horeb. * Quapropler el tabulae qui - dem in Horeb reciulse, et in niedio arcae collocatae
sunt: hunc vera librum gacerdolibus Moyses, ar * \ cam portantibus, ad latera arc in teslimonium
ponere jussit, et septimo quoque anno in die remis, \ . sionis, quando et fcstum Tabernaculorum celebra * batur, legi praecepit. Hsec priraa quidem est ratio,
, , - ob quam bic liber Deuteronomium vocaius est.
\ Altera vero est, quod in ipso, quidquid ante 106 *
, \ ', \ cllim fuerat, sive in Exodo, sive in Levitico, sive
\. * in Numeris; omnia legitima, justificattones et pra>
, . \ cepia, repeiit et declarat, el populum iterum ad * , monet, ut ea custodiat. Resumit etiam isthic exi , . , \ lum populi ex iEgypto, et cuncta illis pneslita be* neficia, signa quoque et portenta, ne Dei, qui illa
. patraverat, obliviscerenlur. Decernit etiam benedi , \ - clionem iis, qui legem cuslodiunt, maledictionem
* vero iis, qui illam transgrediunlur, et benediclio\ , , , '- nem in monte Garizin promulgari mandat per Si, ', \ * meon, Levi, Juda, Isacbar, Joseph et Benjamin:
*\, , ', , , malediciionem vero in montc Gaebal, per Ruben,
. \ Gad, Aser, Zabulon, Dan et Nephlbalim. Ad re , cordationera vero et jugem meditationem, prolixam
' , - Odam ex jussu Domini conscripsil, ut illam per , . - diseentcs ac semper medilantes, ne Dei oblivisce \ , rentur. Postquam vero singulis iribubus benedixit,
\ \ beuedictionemque iliarum luteris mandavit, ac ma, , nus suas super Jesum Nave, ut sibi eocundum
'\, ^ mandatum Dei succederet, posuit; in niontem
*6, \ Abarim, qui est Abau, conscendit: ibique juxia
\ , verbum Domini mortuus est, annorum centum v i * ginti, cuin necdum oculi ipsius caligassent, nec
facies ejus quidquam tabis sensisset. Nemo airtera
.
sepulcrum illius novit io hodiernum usque dicm.
Liber Vl> Jesus filins Nave.
BiCMor ', .
10. Qui deinceps ad Esdrain usque sequunlur l i 10. ,
\ , \ - bri, non prorsus ab illis sunt conscripii, quorum
, \ . inscriptiones praeferunl, et de quibus tractant. Fe, runtur autem a prophetis, qui singulis temporibus
. \ vixerunt, esse scripti. Dissereudum itaque est de
. illorum inscriptionibus. Praesens liber inscriplio nem babet Jesus Nave : propterea quod ipse Jesus
, , - D Nave Moysis successor, populique dux fuit, cujus
, \ * \ hoc libro bisloria et res geslae conlinentur. Enarra . , tur hic quomodo Jordani flmii pars superior ex
parte fonlis defluens immota steterit, inierior vero
(, , \ decurrens evacuata s i l , et popiilus sicco pede
\ - Iransierit; et quomodo in Galgalis omnes in solitu - dine natos cultris saxeis circumcjderit, locumque
, \ illum Galgal vocaverit; quod cum primum populus
\ , , \ Jordane Iransmisso de letra iUius frugibus edisset,
, \ manna deinceps desieril; quod urbis Jericho moe nia uttro corruerint; Raab meretrix propler hospi , tio eusceplos et occullalos exploralores eervata
, sit; sol in medio coeli decursu juxta Gabaonem,
, orante Jesu Nave, integri diei spatio, donec rlle
, - hostes devicisscl, slelcrit. Poslquaro vero Amor*
d l
S. ATHANASJUS. DUBIA.
rtoeos et omnes illorum reges expugnassct, omnein . ; ' \
eam terrara novem tribubus cum dimidia Manasse , \
distribuisset, et populum anuos xxvi gubernassei, ;, \
morluus est annorum cx. Qui vero terram populo , , \
diviserunt, erant Eleazarus sacerdos, et ipse Jesus '.
, \ ,
Nave, ac de unaquaque tribu vir unus. De tribu
Juda, Chaleb; de tribu Simeou, Salaniiel; detribu \
Benjamin, Eldad; detribu Dan, Baccheir; delribu Manasse, Aniel; de Iribu Ephraim, Camuel; de '
lribu Zabulon, Elisapban; de Iribu Isachar, Phi-
.
tiel; de tribu Aser, Acbior; de tribu Nephthalim,
Pbalhael. Reges autem illius terr, quos Moyseset , \ \
filii lsrael trans Jordanem ab oriu solis, el valle ' ,
Arnon usque ad montem Hermon, omni terra Ar- , \
rbaba ab Ortente subjugata percusserunt, hos fuisse "^ ,
dicit: Sehon regera Amorrha?orum, qui in Esebon ^,
babitavit ac regnavil; ct Og regem Basan, qui ex \ ,
giganfibus adbuc superecal, et habitavit in Asta- , roth, et in Edraim, regnavilque a moote Hermon, , \ \ (99), 'usque ad terminos Gergesi, et dimidium Galaad. \ .
His occisis, dedit Moyses ipsorum terram Rubeni- ,
tis, Gadilis, ac dimidiae tribui Manassc. 1 0 7 "
&, , \
ges vero Amorrhaeorun), quos suslulere Jesus Nave . ; (&,
cum filiis Israel, postquam Jordanem transiissent \ \
juxta mare in planitie Libani, usque ad monlera
Cbelca, ascendcntibus iu Seir : quoruro terram Je- ,
8 U 8 reliquis iribubus, juxta cujusque sortem possi- \, ,
dendam dedil, bo3 esse dicit : Chelseum, Amor-
rhaeum, Ghanan&um, Pberezaeum, Evaeura, Jebu- , *^,
saeura, regem Jericho, regem Jlai, quse contermina , , \ ,
est Belbel, regem Jerusalem, regem Ghebron, re- ' \ , \ , %\
gem Jerirauth, regem Lachis, regem Elam, regem \, ,
Gazer, regcm Dabir, regem Gise, regem Acrroath, , , ,
regem iEralb, regem Arath, regem Lobna, regem , , ,
Odolam, regem Elat, regem Albaphuib, icgem \, , ,
Opber, regem Opbec Arotbae, regem Asom, regcm , (1), , Somoon, regem Mambroih, regem Ziph, regem , , ,
Cades, regem Zaac, rcgem Manedoth, regem Jocom , (),
(montis) Garmeli, regem Eddor in Pbenedaor, re- , , ,
gem Gid Galilgeae, regem Ther&a.
\, ; ,
, (2), , \ ^
.
R E
Liber VJJ, Judices.

BiCMcr C, .
11. Vocatur bic liber Judicum, quia post roortem 11. , &
Jesu Nave populum suum Deus a reliclis Chananrco- ^ , !
rum genlibus pressum, per judices liberavil: quo- ,
rum hoc volumine singulorum factae et vitae tempus \
continentur. Sunt autera isli. Primus Golhoniel: \
bic occidit Ghusarsatbaim regem (98) Syriae fluvio- .
vum, qui populum Israel afflixerat annos quadra- * ginta. Posl hunc Avod ambidexter. Hic jEglom re- , ,
gem Moabilarum gladio ancipiti palmae longiludi- ' () ,
nem babente interemit, a quo fuerat afflictus Israel ,
annos decera el octo : et ipse gubernavit Israelem , , )
(98} Id est Mesopolamiae.
(99) lla 0'. Edili vero, \ , male.
(i) ', , ,
.
() ',
(2) , , , - *\,
, - , - , , - ,
- , etc.
() , . , ', .
3H
514
SYNOPSIS SCRIPTURiE SACRÊ.
* \ * ^ annos ocloginta. Poslea Tatnegar fitias Dinacb,
(5), qui eexcentoe de Philislhiim vomere percussit, an numque unuro, populum judicavil. Hunc excepit
\ '. ' Barach fllius Abiueem : hic expugnavit Jabin et Si, (). sarara, qui Israeleni annoe viginti afflixerunt. Sisa\ , *. ram autem Jael, uxor Gatber Cinaei clavo occtdit.
, Judicavit iste Israelem annoe quadraginia. Post bunc
* Gedeon, qui et Jerobaal dictus est. Percuaeit iste Ma '. ' . dian, et Oreb, et Zeb ei Zebee, et Salmaoa ipsorum
, \ , , principes ac turrim Phanuel subvertit, principesqae
\ , illorom com spinis irituravit ac conirivil a quibut
, \ - afflictus fuerai Israel annoa septem. Judicavit aulem
,
ipse Iaraelem annos quadraginu. Post illum Abi '. melech, filius Gedoonig ex concubina, qui fralres
, MOS ex liberis natoe, sepiuaginta viroe, super lapi , , & dem umim occidit.Fugaautemunusexillis, Joalbam
\ . " - elapsus esl. Ipse vero Abimelech, eliam illis, qui
. ' \ cum ipso conspiraverant, factus est insiar ignis e
0 - rbamno. Postquam aulem miiltos occidit, raor, ( tuug est et ipse, mol fragmine de rouro per mu ' . \ licrera demisso prostratus, imperiamque tenuit
. ' , annos tres. Deinde Thola filiug Phua, palrui Abi . \ \ melecb, qui imperavit annoe 23. Hunc excepti Jair
' \ ' Galaadites, qui judicavit annos 22. Postea Jepbie
- Galaadites. Istepercussit Ammonitas et Pbilistseos,
\ \, qui Israelerc afflixerant annbs decem et octo. Gutn
'. aulem ia bello votum fecisset, oblaturum se in sa , - criflcium, quidqaid post victoriam domutn rever , - lenii primum occurreret, filiam in occursum pro * - ^ gressam, iropetrato primum ad lugeodam virginila
Judicavit
, tem bimestri spatio, immolandam obtulit. Judicavi
. ' autem populum annog sex. Posiea Abaesan Be. ' '. ' Ibleemiu, judicavit annos septem. Deinde Ailon
(7), \ ' Zabulomles annos decem. Post iUum Labdon Pba \ ralhomles 1 0 9 annos oclo. Poetea Samson, de
, \ (5, \ - etirpe Dan. Hic in mandibula asini, interdum et
, \ , virga,aliquando etiam immissia vulpibus, et novis '. \ sime per ruinam domus, Philislaeos percussit, a
\ \ * quibus Israel afllictus fuerat annos 40. Judicavit
autem Israelera annos 20. Fueruot itaque judices
'.
lsraelis numero 45, anni vero illorum fuerunt 444.
Liber VIII, Ruth.

', .
42. Ita vocatur hic Hber, quod historiam Rutb
12. , \
. " tantura coraplectatur. Est autem Rutb genere Moa , \ D bitis, castitate vero clara. Relicia cognatione pa. ternaque superstitione, ad verum Dei cultum con , , versa, Bethlehem Judae cum socru sua subito
, concessit, ubi et Booz ex tribu Juda , malrimonio
, \ conjuncta est, ex qua postea David origo sic con * lexilur : Boox ex Ruth genuil fllium Obed : Obed
$ ' , vero genuit Jesse : Jesse Davidem.
1\ .
0\ .
Liber IX, Begnorum primus et secundus.
43. ,
43. Regnorum nominantur hi libri, quia Regum
cum Jnda tum Israel facta et annos continent. Enar , \ . - rantur autem primo libro ista : Mors Eli sacerdolis
(7) ', , scd cum banc vocem precedut,
(5) ', . Non legitur in Scriptura quod
, ex repetita postrema littera factum esl
judicavoril Israelem anuo uno, ut hic fertur.
.
(6) , .
S. A T H A N A S 1 \ J
515
DUBIA.
516
ac flliorum ipsius. Ortus SamueVs, el quomodo po-

pulus, hactenus a Deo gubernalus, qui singvilis
temporrbus liberatorem ipsis excitaverat, regero ,
sibi secundura morein gentium petieril a Samuele, ,
qui Saulem illis de tribu Benjamin dederit, et e i , ,
illo dcinceps et in Israel reges esse coeperint. Con- , ,
tinetur eliam hoc volumine, quomodo, ubi manda- , \
tum Dei iransgressus esset Saul, ablatum sil a .
slirpe ipsius regnum, et David in ipsius locum un- , clus sit, atque in hnjus stirpem translatum regnum, , \
Praterea coramenioratur: quod per Davidem Go- \ * , \ liaih minulissitno occisus sit lapillo : Saul vero, . \
poslqtiam iripudiantes roulieres David decem roil- 6\
lia, et sibi mille de lerani, invidia percilus Davidera , ,
perseculus est, David umen servalus, et Saul lan- , ,
dern bello arclatus, eonsultis pythonissis, interem- \ \ , plus occubuerit. El bac re terminalur primus Re- ,
. ,
gnomm liber.
.
14. In secundo autem libro, Sauli Pavid in re14.
gmiin succedit. Memphiboseth autem fllius Saulis \ * ^
initio regnare cum vellet, conlendebat: tandem vero (8) ,
universse tribus Davidi junguntur. Cunctos bosles .
bello superat pavid, Bersabee uxorem Uriae sibi .
sumit. Abesalom pairem suuin Davidem persecuttis esl: paulo posl in bello occiditur Abesalom. David , '
numerato populo iram in se divinam provocal, quse , . postea placato l)co cessat. Et hic secnndus Regno , ' .
rum liber, seiiio confecto Davide, finitur. Habuit , , autem sub
se David quosdam
viros
forles, lUHQiivj
niagnos .

\

*, w
jwwwuuin '
"
- |
1
1
I
ac multos. quorum minores centuriones , majores , . '
vero chiliarcbas constiluit. Habentur quorumdam \ , \ ,
ipsorum nomina et res gestse. Sebochse Astotheus, ,
qui Seph filium ilapha ex giganlibus nati percussit. .
Eleanam filius Ariorgi Bethleemites; hic percijssit \ * Golialh Cbetseum, cujus baatae Hgnum instar licia- (9) , *,
torii texenlium erat: fuil aulem el ipse filius Rapba. . ,
Jonatban filius Semesi frairis David; iste percussit ,
virum quemdam de Ramedon, qui Israeli convicia- , .
tus fuerat, el senos digitos in manibus ac totidem \ . ,
babebat in pedibus, el ipse Olius Rapha, ex gigan-
tibus nali. Adinon Asonaeus; bic frameam suam ad- , ?\
versus octingentos milites simul congregalos edu- , \
', . xit; Jessaebada, filius Achamane; et iste ensera
euum conlra Irecentos vulneralos uno tempore j ) \ eduxit; Eleanam filius Sose; hic cum essent con- . gregali Pbilislbiim, solus in eos irruit, atque lan- \ ^
tam illorum slragem edidit, ul manui ipsius hasla .
agglulinaretur, et populus posl ipsius lergum caesos , ,
109 spoliabat. Mara filius Asa Saruchaeus; isle ' , \ ,
irruemibus Pbilistaeis ac parteni agri lenle refer- \
tam depopulari volentibus, fugieuie populo, solus . , -,
obstilit,ei Philistseos pcrsecutus, agripartemserva- , \ vil. Eleazar filius Dodelharchoni; iste , lempore , ,
messis bordeaceae, cum irrumperent Philislbaei, et , \
populus fugeret, solus resiitit, et Pbilistbaeos per- , .
(8) ', legitur, .

(9) ifac nouiina muUuin variant iu I I Reg. xxm,
et in 1 Paralip. xx\u.
517
318
SYNOPSIS SCRIPTURJE SACRJE.
, \ , - secotus, bordeum delendiC ac servavil. Tres vero

, , fortes ex triginla eraut cum Davide. Et cum Phi , \ lislbaei Belblebem obsidione cinxissent, atque ex
, . cislerna Betblehem bibere cuperet David, bi tres
, \ castra Pbilistbinorum perruperunl, hauslamque ex
, cisterna aquara Davidi attulerunt. Admiralus David
, ipsorum virlulem aquam quidem accepit, bibere
, \ ^ vero noluit, sed libavit eam Domino, dicens:
, , - f Propilius sit mibi Dominus, ne boc faciam. An
, sanguinem islorum hominum, qui cum animarum
, , - euarum periculo profecli sunl bibam ? Baneas
* ' * " filius Jodae, c|ui mulla forlia facta designavit, el fi, , * lios Ariel Moab percussit, el cum in die nivis ad
; > - cisternara descendi3sel, lepnera percussil. Hic el
, , * forlem quemdam virum iEgyptium quinque cubito ' , \ 3 ruin slaturam babeniem , et baslam instar scal
, neuticse gestanlem, percussit: hasiam enim illi ad. emit, ac illa eum occidit. Abisa fraler Joab filiua
, \ - Sarviae sororis Davidis, princeps eral et iste inler
' ' trcs, de quibus diclum esl. Pemissit autem lem . , - pore quodam iriginla vulneralos lancea sua, et ca . \ preas iiistar currebat in iwontibus: et pralerea
percussii et occidit Esbien, qui Davidem occidere
, \ volebat. Erat aulem Ebbicn de genere Rapba, et
. hasla ipsius trecentos seris siclos ponderabat, et
\ , clavam gestabat. Iuque isti erant niagni et poientes. Bellatorum aulem in universum babuii David
. '
, \ myriades triginta quatuor et ducentos.
. \
\ .
\ .
C
Ltber J , Regnorum lerlius ac quarlus.
15. , ,
45. In tertio Regnorum conlinentur ista : Ado , nias, senio jam gravalo Davide patre, seipsum ex , \ \ tollit, et sine patris conscienlia regem se declaraL
. \ 6 , QMO cognilo David, naiitit Nalhan propbelam et
, \ , \ - Sadocb sacerdolem, ac Baneam filium Jodse : pra>
, \ , \ cipilqueeis, ut Salomonem unganl in regem, quod
. et faciunt, adbuc vivenle Davide. Adouise itaque
* rea confeslim pessumdaniur. Salomon vero, cum
, , successisset palri, septennio domum Domini, el mix\ . ros Jerusalem aedificavit. Erant aulera Hli septua ginla millia proselyioruin, qui onera poriabant, el
octogtnla millia lalomorum, ilem proselytorum.
. Qut autem operibus prscerant, numero erant ter
(10) . \ mille viginli. Alimoniam vero illorum singutis men \ D sibus duodecim viri administrabant. lmpendeban . * lur aulem singulis diebus cori similaginis triginta,
' , * - farinae contusae cori sexaginla, viluli selecii decem,
, , boves pascui viginli, oves centum, exceplis cervis
, \ \ , et capreis, alque aUilibus saginatis. Gregem vero
.
babuil equarum, quas fclurae gralia alebat, qua , draginta niillia, cquorum vero curmlium duodecim
'. * millia. Divitiae illius erant multse. Singulis enim
\ annis afierebantur illi auri lalenla sexcenla sexa , \ ginU sex, absque iribulis, quae pendebantur a sub3 diiis. Sed el regina Saba, cum ad ipsum venisset,'
, ', dedit ci auri laleuta ccntum viginti, lapides preM
I I Reg. , 17.
<10) , .
319
S. ATIIANASIUS. DUBLA.
liosos, et aromata inftnita. Post mortem Salomonis , \ . *

in regnum succedil Roboam filius ejus : sub quo ,
scissum est regnum, ita ul decem tribus Samariam \ ' \
abscesserint, dtiae vero reliquae in Jerusalem man- \
serint; Juda videlicet et Benjamin. Compleclilur , \ . \
ilaque lerlius hic liber res gestas et annos regum .
istorum : Salomonis, qui simul omnium iribuum * rex erai. Postquam autem divisum est regnura, ut > . ,
diximus, in Judaea duarum tribuum principatum ,
gesserunt Roboam, Abia, Asa et Josaphat: decero , , , , *
vero reliquarum in Samaria, Jeroboam, 1 1 0 Na- , ,
balb, Baasa, Elan, Zambre et Achaab. Traclai et , , , , .
de prophetis, videlicet islis : de Natban, Gad et * ,
Achia Selonita, necnon de eo qui conlra allare Sa- , \ , \ maria? clamavit; de Elia et Eliseo, el eo, qui (regi) \ * \
Acbaab prophclavil de filio Ader, el illius percus- , \
sore, qui et Acbaab reprebendit; quod Jllii propbe- \ , \
larum seorsum vitam ducerent. Habetur eliam hoc , \ \ \
libro, quomodo propbetaverit Elias, el non pluerit .
per ires annos, et corvi propler verbum Domini , ,
manepanes, vcsperi carnes ipsi delulerinl. Effe- , \
cit eliam in Sarephla Sidonise per verbum Dumini, ,
ui bydria farinae viduae non defeceril, et oleario .
vasculo nibil decesserit. Praeterea el fllium ejus
mortuum orando vilae restiluit, et prophetas Baai , occidi curavit, quorum mimerus erat quadringenti . \ quinquaginta. Jordanem quoque melote percus- *
sit, undaque illius utrtnque divisa, pedes Ouvium , *. \
transivit. Terminatur aulem terlius hic liber morte , \ \
Achaab regis Israel, ct morie Josapbat regis Juda, ^ , ! .
desinens in principium regni Ochoziae fllii Achaab,
el in principium regni Joram filii Josaphat regis ,
, \
Juda.
,
.
.
Liber IV, Regnorum.
16. \, 16. In quarto libro enarratur, quomodo duo duces quinquagenarii regis Ochoiiae igne coelitus per \ (MJverbum Eliae propbetse consumpti, et Elias landem , \ ,
sublatus sil, spiritusque Eliae Eliseo requieverit, \ ,
iia ut essent ei duplicia in spirita. Quomodo Eliseus \ * \
Sunamilidisfilium morluum precaudo excitaveril, et
Neaeman Syrum a lepra mundaverit, vascula uxo- ,
ris propbelae mortui in verbo Domini oleo reple- ,
verit: ilem quod super ossa ipsius mortui cujus- D ~
dam accincti bominis cadaver conjecium, mox at- , \ que propbeta? ossa tetigerat, revixerit: quod cum 0 , \
melole Eliae Jordanem perciisserit, diremptaque , * \
hac atque illac unda, pedibus et ipsefluviumtrans- , \
iverit. Gontinelur eliam isto volumine, quomodo , .
Senacheriro et Rapsakes post multas blasphemias \ \ \ ,
profligati sunt, deque exercitu ipsorum una nocte ,
occisa sunt cenlum ocloglnta quinque viroram ' ^ . millia : et quomodo Josias rex universa siroiriacra , \ , \
sustulerit, lucos succiderit, et Pascba, sicut scri- , .
ptum est, riie servaverit. Habet hic liber Regum \ *
cuoque gesta et annos eorum, qui in Judaea re- , \ ' \ \
gnarunl, Joram Ochoziae, Joas, Amasiae, Osix,Joa- , \ , \ , \ ,
Iham, Achaz, Ezechiae, Manasse, Amos, Josiae, Joa- , \ , \ , \ ,
1
SYNOPSIS SCRlPTURifi SAGR4S.

322
, \, \, \ , chaz, Eliakim, Joakim et Matthanan, qui el Sede xa\ ', \ kias dicebalur. Eorum vero, qui in Samaria: Ocbo, \ , \ , \ , - zi, Jorara, Jehu, Joacbaz, Joas, Jeroboam, Za, \ , \ , , chariae, Sellum, Manaein, Phakessiae. Pbakes, Osee:
&\ , \ , * \ et de propbetis, Elia, Eliseo, lsaia et Jereinia.
, , , , Pneterea quomodo regnum Samariae desierit, aub
, \ Osee filio Hela, qui Pbakee filium Romeliai occidit,
\ , '" regnum vero Jerosolymitanum sub Sedekia cessa vil. Kam el ipse in Babylonero abductus, et effosste
. \ , oculis in pistrinum annos vigiuli sex abjectus esl.
\ , Postea vero rex Babylonis regem Joakim exallavit,
*. , - thronuraque illius supra cunctos qui illic erant
\ , \ reges extulit et cum eo edil et bibil omoibus die , \ bus vilaB ipsius. ln hisque desinit liber isie, in ser' . \ vitulem abduclo jam populo, et tota urbe capla.
, , ^
\ .
Epitome gestorum regum Judce et hrael.
(11) ^
.
17. Ab inilio repetenda nobis haec suol, et per epito17. ' , \
* , \ men exponenda omniuni regum cum Judaeae, cum Sa, \ , mariae nomina, res gest et 11 Iregni cujusque annL
, \ * \ Et primum de regibus Jerusalem. Post interilum Sau . lis qui annos regnaverat quadraginta, regnavil David
, ', super universum Israelem, el ipse annos quadraginla;
\ , \ '* !n Chebron, septem deinde super omnem Israelera et
, \ Judam triginta tree, et fecil quod reclura eral, corde
'* \ perfecto; sub boc eraut prophetae : Sarouel, Nalbao,
. , , Gad. Salomon filius David, et ipse super omnem
. \ populum regnavit annos quadraginta, et fecil quod
' * \ . malum erat. Sub isto erant propbea;, Naihau et
. Gad. Roboara filius Salomonis regnavit annos se ' \ ptemdecim, et fecit quodraalumeral;subhoc scis . \ , \ sum est regnum, et manscrunt cum ipso in Jerusa ' , lem tribus duae, Juda et Benjarain; in Samaria vero
\ * reliquaa decem. Hujus tempore erant propbeta
. \ - Acbias Seloniles, et Sanueas, et Addo. Abias liliti
, \ , \ . ejus regnavit aonos tres. Gor hujus non erar per
. \ , , feclum, sicul Davidis, eed ambulavit in peccalig
patris sui; sub boc vixit Addo prophela. Assa flliue
. ejus regnavit annos quadraginta et unum, et fecit
/' - * quod reclum erat, verumtamen adhuc eranl excelsa ;
. \ sub islo prophetae erant Azarias lilius Oded, et
, \ . Anami. Josaphat filius ejus regnavit annos viginti
\ , qainque, et fecit quod rectum erat, attamen adbue
KaV , eranl excelsa. Postea objurgaius eo nomine fuit,
' , \ quod amicitiam junxerat cum Ocbozia rege Israel,
. et in naulica negotiatione socius illi fuerat, Hujus
, *, , \ tempore erant prophelae Elias, Elieaee, Micba?as,
, , \ Hiu Olius Anami, Oziel filius Zachariae, et Eliada
* . '* Odise de ttarisa. Joram filius Josaphat regnavit an\ . nos octo, et fecit quod malum erat. buit enim
. \ \ . uxorem filiam Acbaab: hujus aevo erai prophetaa
'* \ . Elias ct Eliseus. Ochozias lilius ejus rcgnavit an* . B U D I unum, et fecil quod malum erai. Post hunc
' '. , \ regnavit maler ipsius Gotbolia aonos seplem. Joas
, \ - filius Ochoziee regnavit aanos quadragioia. Iste ocr
/ . cidil Zachariam, et donec Jodae vir prudens viveret,
$21
(1!) TiluJus adjeclus fuil ab editoribus Parisiensibus.
323
S. A T H A H A S H J S . D U B I A .
324
a qoo instituebalur, fecit quod rectum erat. Hunc . \ '

inlerfecerunt ipsius servi in domo Maelolb; bujus [] . '
tempore prophetavit Azarias filius Jodae. Amesias 0' \ , *
filius ejus regnavit annos viginli novem, et fecit 6 ,
initio regni quod reclum erat, sed non sicul Da- . \
vid : nam adliuc populus immolabat in excelsis, et ' .
lucos non excidil: sub hoc propbetarunl propbetae , ,
quidam, quorum lamen nomina sdripta non sunt. \, , \ ,
Poslquam vero eos qui in Seir babitabant percussit, \ \ . ',
in superbiamlalus est, idola babilanlium in Seir co- , ' \
luit, etin manushoslium Iraditus, percussus est. Aza- , ;
lias, qui etOzias, annos quinquaginta duo; et primum . , \
quod rectum erat fecit, sicul et pater ipsius, excelsa ,
lamen non abstulU. Cum auiem prospere rem ageret, . \ , t \, ,
elatus est animo, voluitque per seipsum adolere in ,
templo, quod solis sacerdotibus licebat. Quapropler , . \ et lepra percussus est, postquam audisset : c Non .
luum est, Ozia, adolere Domino, sed sacerdolum ,
filiorum Aaron , qui sanclificati s u n l : > sub boc . \ \ . ',
prophetavit Isaias. Joatbau filius ejus annos sede- , ' \ .
cim, et feclt quod reclnm erat, quemadmodum \ ' .
pater ejus, verumlamen excelsa non est demolitus, * \ ,
et sub boc erat Isaias. Acbaz filius ejus regnavil . ,
annos sedecim,ct fecitqirod malum erat; Indiebus . \ \ .
ejus erant p r o p b e l a 3 Isaias et Oded. Ezecbias filius \ \ , ',
ejus annos \iginti novem, et fecit quod rectura , \ ,
crat, sicut David perfecte; iste abstulit serpen- $ '. ;
tem acneum, quem suspenderat Moyses ; sub hoc . , \
quoque erat Isaias. Islo rcgnanie Senacberim et , '.
Rapsakes Assyrii Dominum blasphemarunt, qui * \ . r
*
c
quidem
postea
percussi
sunt,
lum
autem
una
nocte
,
\ '
caesi sunt ab angelo 185,000. Ezecbias vero cum

1
86
aegrotaret, et jam moriturus esset, ad prorogaiionem yiUe annos 15 accepit. Manasses filius Ezecbiae, annos 55, et malum fecit. Quae nanique Ezecbiaspaterejtis dcmolitus fuerat, ipse resiituil; altcr Jeroboam faclus Judae, iia ut hujus causa idem
accideril Jerusalem, quod 112 Samariae. De illo
namque diclum est: c Qui pcccare fecit Judam .
Quare et in Babylonem captivus adductus est. In
caplivitate tamen constilutus, ut in Paralipomenis
ecriptum est, poenitcntiam ogii: qu causa fuit ut
illum Deus in Jerusalem reduxerit, ubi et regnum
recuperavit. Postquam vero poeniienliam egisscl,
et populum, ut Deo scrviret, docuisset, tandem ^
mortuus est. In civitate tamen David non est sepulius, sed in horlo suo, in horlo Hoza. Amos iilius
rjus regnavit annos duos, et fecit quod malum erat,
sicut pater ejus Manasses ct occiderunl iilum pueri
ipsius, sepultusque est in borto Hoza, in quo sepultus est et paier ipsius. Josias filius ejus regnavit annos 51. Hunc populus regem creavit, cum
annos octo natus essei, et fccit quod rectum erat,
ambulavitque in omni via David, nec declinavit ad
dexteram, vel ad sinistram. Eienira lucos succidit,
i omnia einnilacra sustulit, cum annoriim esset
'sedecim; fwgem vero Dei qua;sivit, et cuai negle8 7
U Paral. xxvi, 13.
1 7
1! Paral. xxxir. 9.
, . \
'
\ . '
, ,

, \ \
. *
, . '
' \ ,
" \
, \ , \ . '.
, \
6\, \ ,
. \ ,
, *
, \ ,
. \ ,\ ,
. \
, .
\ , \
' , .
, \ . \ -
315
SYNOPSIS SCRIPTURAI SACRJE.
326
. , \ - ciam invenisset, legi curavit, ac Pascha pradicavit

\, ' * . celebravitque, sicut scriptum est. Hunc occidit
\ * \ Pbarao Nechao ad Eupbralem, cura contcnlio inter
, . - eos orta esset. Hujus te-npore fueruiit prophetae
. Jeremias, Sopbonias et Olda propbelissa, uxor Selle.
, * . Joakaz filius ejus regnavit menses tres, el fecit
' . \ \ quod malum erat, transtulitque illqm Pharao Ne . " chao : sub hoc quoque vixil Jeremias. Eliakim al , \ , \ - ter filius Josiae, qui el Joakiin miilaionoiniiie dictus
- \ \ , \ esl, regnavit annos 41, et fecil quod malum erat.
Joakim, qui el Jecbonias filius ejus, regnavit menses tres, et fccit quod malum eral, Iranslalus.
qae est in Babylonem. Mar.tbanan filius ejus. Hunc Nabucbodonosor conslituit regem, Sedekiamque
ntilalo nomine vocavit; regnavit annos 11, el iecit quod malum erat. Sub islo quoque eiat Jereinias.
Hoc usque duravit regnum Juda, tuncque subversum est, sicut et regnum Samaria; urbs nanjque
(Jerusalera)captae< universi inBabylonem captivi, cum vasts, abducli sunt.
Reges
n Jerusalem a Davide usque ad ca \ - pfivilaiem Babylonicam fuerunt viginli unus : pr \ , , - ler Golboliam, qu et ipsa sicut dicturn est, posi
, , Ocbosise filii morlem septem annos regnavil.
.
.
Beges IsraeL
18. 0 \ \
18. Consequenter et de regibus Israel, qui in Sa - maria regnarunt, dicendtim esl: nempe, quo qtiisque
, , \ vocatus sit nomine, quot anuos regnaveril, et quo.
modo vixerit.

Jeroboam fllius Nabatb, com rcdiissel ex iEgypto,
, , ' diviso regno primus regnavit in Samaria. Ita au. tera quod malum erat fecit, ut siinilis illi non fue. , rit. Yerilus enim ne regnum ejus dissolverelur;
, duos aureos viiulos iecit, et populum seduxit, di . -
Hi sunt dii qui eduxerunt nos ex dEgy , \ | i Instituit etiam ipsis sacerdoles, atque ita
. ' - peccare fecit Israelem. Ipsum enim omnes postea
. \ \ reges imitati sunt; regnavit autem annos 24, sub
, \ boc eral propheta Acbia Selonila, et qui contra
\ * .
ipsum supcr altare vociferaius est.
' \ .
Nabaib iilius ejus regnavit annos duos, et forit
\ . quod malum eral. Nec ainplius posl illum de ge * \ . nere ipsius quisquam regnavit. Baasa de alia slirpe,
' \ . \ regnavil annos 24, et fecit quod malura erat. Ela
. (12) filius ejus annos 2, et fecit quod malum eral, nec
. ' \ . de ejus slirpe postea quisquam regnavil. Zambre
'* \ alierius gencris regnavil annos 12, et fecit quod
. \ \ malura erat. Achaab filius ejus regnavil annos 22,
, \ , \ el, phisquara caeleri, fecit quod nialum erat: sub
\ , D hoc prophelae erant Elias, EHseus, Michaeas, et
, \ , qui regi Achaab de Syria et Olio Ader propbeta * * . vil, qui proprio jassu percussus ac vulneratus,
' . \ regem Achaab redarguit. Et prseterea seorsum ba \ . bilantes mulli prophetarum filii. H 3 Ochoziae
(ilius ejus, regnavil annos duos, et fecit quod
. , , '* malum eral. Hujus quoque tempore eranl Elias et
. \ Eliseus : quinquagenarios enim atius igne percus. * sit Elias in verboDomini. Joram, ailerflUus Achaab^
c e n s
- Jll Reg. x i i , 28.

(12) In libro 111 Reg. dicitur Zambri jegnassc septem Unium dies, el posl eum Amai paler Acbaab
(Uodetiiu anuos.
S. ATuAtfASlus DUBIA.
327
323
regnavit annos duodecim, el fecitquod malum efal. , ,
Post bunc nemo amplius de bac stirpe regnavit: . * \ \ \
eub isto assumplus est Elias. Eliseus vero perdu- . , ,
ravit usque ad Jeroboam filium Joas regem Israel. '. , \
Erant auteni sub islis eliam filii propheiarum. Je- , \
hu de alia slirpe filius Namesse, regnavit annos . \ ,
viginti octo, Hic genus Achaab sustulit, el proptae- , , \ \
tas Baal per iosidias occidit, statuamque illius cori- .
trivit. Et eum in bisce fecissel quod reclum erat,
promissionem accepit quod ipsius filii ad quartam .
tisque generalionein sessuri essent super tturonum Isracl. Verumtamen legem Domini non serva\i
toio corde : neque enim a peccatis Jeroboam abslinuit, circa vilulos illos
* \
Joacbaz filiusejus, regnavil annos 17; fecitque
qtiod malum erat. Joas filius ejus regnavit annos . * \ sedecim, ei fecit quod malum erat. Jerusaleiu ex- 1! . \ ,
pugnavit, aunim ct vasa abslulit. Jeroboam Glius \ . '
jus regnavit annos 41, el fecit quod malum erat. .
Zacbarias fllius Jeroboam regnavit menses sex , et , . "
operatus est malum. Hactenus genus Jehu in quar- .
tam generationem duravit. Sellum ex aUa progenie ' .
filius Jabis, reguavit dies triginla , et fecit quod , *?
malum erai. Manacm ex alio genere filius Gadde, . , '* \
regnavit annos 20, el fecit quod malum erat. Pha- . \
keias, filius Manaem , regnavii annos 10, et fecit . , ',
qiiod erat malum. Hujus teiupore prophelarunt '. ,
Isaias et Osee. Pbakee, de alia siirpe, liiius Rome* , \ \
liae, regnavil annos 20; hic occidit Phakeiam, el i'e- . , , *.
cil quod malura erat. Sub hoc quoque erant lsaias , \ ,
et Osee prophetae. Osee aliunde natus fllius Ela, .
regnavit annos 9. Iste occidit regem Pbakee, el fecit quod roalum erat, verumtamen non eicut qiq
aute ipeum reguarunt.
ln isto Osee finilum est regnum Samariae. Tunc C \
enim cessavil ac periit Samaria, quam deinceps . , Assyiii inbabilarunt, ex quibus orli sunl baereiici , \ ,
,
Samaritae, qui et Sadducaei vocantui*.
\ [/. ].

Gollecta itaque eorum tempora, qui Jerosolymis
a Davide usque ad Sedekiam regnaveruul, annos 6\ \
constituuut quadringenlos. Reges universi fuerunt , \ , ',
viginli unus, dempta Gotbolia, et cuncli ejusdem ' ,
stirpis Davidis videlicel, ut ab initio ad Quem us- , ,
que flliue a patre regnum baereditario jure acce- .
perit. Ex his aulem novem quod reclum, duode-
cim vero quod malum erat, operati gunl, dempta ', '
.
Golbolia.

Eorum vero tempora, qui in Samaria a Jeroboara usque ad Osee regnarunl, anni sunl ducenti D *>
scxaginla : reges autem universi decem et octo ex ', .
divevsis slirpibas. Horum oclo regnum invaserunt :
oiunes vero quod malum erat fecemnt, juxla pec- \ ,
.
catum Jeroboam.
, * *.
Liber XI Paralipomenon 1 et //.
19. , 19.Hoc nomine vocauturisli libri, quod mulla in
libris Regnorum praetermisaa in ipsis contineanlur.
ljabetur autem in primo libro omnitim iribuom .
genealogia ab Adam usque ad reges secundum i r i -
Lus, et populos, et farailias, et douios. In secundo , \ , \ ,
vero exponuntur gesla regum.
\
.
l
SYNOPSIS SCRlPTURi*: SXCRJE.
550
, - Supra quidem dictum esl, quod quf regum facu

et lempora conscripserunt, propheioe fuerint, qui
* singulis lemporibus vixerunl. Ut auiem speciatim
, quid quisque scripserit, cognoscatur, ex Paralipo * \ menis ista annoiavimus : Davidis historias scripse , \ , , * runl Sainuel, Nalhan ei Gad prophelae; Salomouis,
\ , , * Natban et Achia prophetae; Jeroboam , Samaeas et
, \ , * Addo propbetae; Abiae, 114 AdJo propbela. Asae
, * \ facta babenlur in iibro Sermonum de regibu* Juda.
Josaphat, Jehu propheta, Glius Aname, qui librum
, , , Sermonum de regibus Juda scripsil. Quap Joas gcs * sit,relata *uol in scriplurara Regnoruni;*quaiAma \ * - sias, in libro sunt regum Juda ellsrael; quaeOzias,
* \ * scripsil Isaias propbeta; quae Joalham, sunt in l i *, * \ bro Regum et Juda et Israel; qua Acbaz, io libro
\ * \ babentur Regum Juda el Israel; quae Ezekias fecil,
\ * - scripsit Isaias propheta ftlius Aroos; qu Manasse,
*, * relata sunt in $ermonem videntium; quae Josias,
\ \ in libro sunt Regum Juda ; quae Joakim, in libro
* babentur Regum Juda el Israel.
.
Liber XII, Esdros'primut et ucundUs (15).
, ' \\
20. Hi duo libri ab eo conscripti sunt, cujus et
20. * , \ . inscriptionem praeferuni. Esdras euim isle sacer
, \ , dos el lector cum essei, reditum filiorum Israel ex
, - Perside ad Jerusalem, enarravit. In priroo libro
. \ iradit, quomodo cura redilus fuerit in manu Jesu
, filii Josedec, et Esdrae, el Zorobabel, et Necmi
\ , , eunuchi Judaei. Occasio vero reditus haec fuit: Trea
, . Q milites regem custodientcs , quorum unus erat Zo% * robabel, circa quaestionem quamdam contendcbant,
, , facta promissione, ut qui vincerel, a rege quid quid vellet peteret. Gum primus dixisset foriiua
, . esse vimim, alter fortiorem esse regem, Zorobabcl
, contendil fortiores esse mulieres, veritatemque su , per omnia excellere. Haec qtia locutus Zorobabel,
$ , \ victor evasit: cum jussus esset petere quod vellet,
. \ , peliit, ut captivitas solveretur, et Jerusalem aedifl , - caretur. Atque ita ut petiit, factum est: dimissa , \ que est captivitas. Tanc enim lemporis adimpleli
. * \ erant sexaginta ira anni. Qui vero Hierosolyraara e
. \ captivitale ascenderunt de tribubus Juda et Benja . \ - min, cum Levitis , in universum noroero fuerunt
\ \, \ quadraginta duo millia irecenti et eexaginta. Senri
\ - 0 vero illoruro et ancillae, septem raillia irecenti t r i \ * ginta quatuor. Cantores ducenli quadraginia quinque.
, ** '* '* Gameli qoadriugenli triginta quinque. Asini sei
*. \ , millia seplingenti viginti. iEdiflcatores autem erant
, \* , Zorobabel et Jesus iilius Joscdec et Neemias. Es , dras vero, cum esset dexter in cognitione legis, le\ , \ , gem proiulit atque legit, constituitque cuncu ad
, templum pertinenlia, et Levitas qaoque ipse ex
lege designabat. Praeterea et alienigenas uxores ab . jici curavil ab illis, qui eas tcmpore caplivitatis
, \ duxerant. Abjeceruut enim illas omnes, et mundati
, , eunt, et Pascha, sicut scriptum est, et jejtinium
.
legilime servaverunt.
(15) Qui primus Esdne bic dicilur, esl \n VulgaU leriiu, ei ad calcem Bibliorum positus extra caaoICOt.
?AT*OL. G*. X X V I I I .
11

531
s. \ T H A N A S U S .
DUBIA.
5,2

Secundo autem libro eadem quidera de rediUi \
Babylonc ait, praler problemala. Plura vero de \ ,
Nuemia eunuclio eiponil, quomodo et ipse templi \ , \
aidificatronem petiverit. Et quomodo Esdras quidem \ , \ 6
leetoris fungeretur olBcio, Jesus vero et Banxas et
Abias populum erudirent. Quod Esdras scientiam \ ' . \
"
Domini lcgendo explicuerit, populus, per leclioncm
illlus, quae facienda erant intcllexerit, et Pascha ce- , \
lebraveril. Servanint etiam jejanium mense se- . \ \ ,
plimo, el festum Tabernaculorum, sicut scriptum , ", \,
est. c Non feccrant, inquit, ad hunc modum a die- c
bus Jesu filii Nave. > Esdras vero cum vidisset mu- . ,
;, \ ,
lieres Azoiias Hebreis conjugio junctas : lugens ac
plorans, eflecil, ut omnes promitterent sc lcgem Dei
ecrvaturos, et ejecil mulieres illas, tanquam illcgi- *
limo conjugio junctas, et jurarunl iiniversi se le- .
gem servaturos. Atqae ila sanciiGcaii el mundali ; \ , ,
exbilarati sunl, et abiit quisque in domum suam. \ .
Narraiur autem et hoc de Esdra, quod cum libri \ , ,
per iucuriam populi ac diuturnam caplmlalem , \
periissent, ipse illos, cum vir essct honesli studio- , ,
sus, indiislrius, et lector, apud se omnes custodive- , \ , *
rit, 115 et taudem protulerit, omnibusque Iradi- , \ , \ ,
.
derit, atque ita Biblia servaveril.
BiCJior if, .
Liber XIII, Psallerium DavidU.
21.
21.Tainetsi bic Psalmorum liber solius babet
, \ Davidis inscriplionem, mullorum lameu aliorum \ , * ,
quoquc in illo sunt psalmi; *cilicel Asapb, Idi- , \ , \ ',
ihtan, filiorum Core, Aggaei, Zacbariae, el jEraam , \ . \ iRraelitae. Sunt eliam nonnulli, qui una ab omni- C
^
bus suntdicli, quotquot videlicel cAlleluia habenl. . > O ,
Itaque Esdrag oiunes bosce psalmos a quibuscun- *
que dictos uno complexus est libro, qui quidem , *
quasi coinmunes sinl psalmi omnes quos continet, ,
Psalmorum libcr vocatur; soli vero Davidi inscri- " \,
bitur, quia ilie primus spirilum psallendi a Deo ac-
cepit, priinusque psalraos composuit et scripsit, et , \
pradictos psalmistas ipse ex sacerdotibus selegit ac ,
inslituil, slationemqae locorum illis, et ordinem , \
melodiae, ac tempus psallendi maiutinum et ve- ,
speriinum delerminavit: et ita ordinavit ut alii , ,
aperlo, alii clanso templo', alii a dexlris, alii a * J
sinistris slarenl: alque ila quidam Deo psallercnt, , , \ ,
laudemque ac hyranum voce canerent; quidam \ ,
vero confessionem ac laudem pulsarent, illi in ci- , \ , ^, \
uyris, cilharis, nablis ac cymbalis, isti tubis in * \
exallando personareni. Sacerdotes ifitur qui arcam \ , \
Dei sub Davide portabaut, erant numero mille et .
duo : nempe, ex filiis Gaalb, Uriel princeps et fra- (,
ires cjus centuin el decem; ex Oliis Merari, Ase \, \ , * princeps et fratres cjus 250; ex filiis Gedeon, Joel \ , '* princeps et fralres ejus 150; ex filiis Elisapbat, Sa- * , oV
luaeas princeps el fratres ejus 200; ex filiis Cbe- , '
Lron, Ener prioceps et fralres ejus 80; ex filiis
Eziel, Aminadam princeps et fratres ejus 412. , * * Psaltae vero selecti ex ipsis erant, de quibus supra \ , '
dictum esu Hi ad bunc modum insliluti erant : \ , ' * \
Asapii el Albam filiiGore cymbalis aeneis persona- ,
taat, ut ab omnibus audireniur; Zacbarias vero ' \
1
f
& >
S\N0PS1S SCRlPTURiE SACRiE.
553
554
et Oiiel Samiramothith, Eloni, Eliab, Masseas, Ba* \ \,\, naeas, Idilhum, in nablis et psalterio; Matlbaeas,
, , , , - et Emphanaeas, et Macaea, et Abdedom, ct Ileil, et
, , Ozias iilius iEman, in cinyris et cilbaris. Masse
, , , vero et AggaBus el Zacharias, et Bane, el Eliezer (14),
, \ * \ , sacerdotes, tubis clangebant. Et reliquospsalmos,
\ , \ ;, \ , \ , quos isti quoque Spiritu sancto moti conscripse , * , rant, Esdras Davidis psalmis conjunxit, et ex oin \ , , nibus ita coadunalis unum hunc Psalmorum librum,
, \ , ut dictum est, constiluit. Est autem intcr psalmos
, dilucida ad bunc modum ponenda distinciio. Sunt
, , enim proprie Davidis, quotquot islara babent in. \ . scripUonem, Davidis. Yidelicet isti: 25^26, 27,
, 56, 151. Qui vero ab aliis compositi, Davidi inscri , , > - ^ bunlur, sunt quotquot inecriptionem banc, Da * ', % , \ '. vidi, > siiniliter babent, qui quidem sunt isti : 5,
, 4, 5, 6, 7, 8, 9,10, 11,12, 15,14, 15, 16, 17, 18,
, \ , 19, 20,21,22, 25, 24, 28, 29, 50, 51, 52, 55, 54,
, , * /, *, ',
55,57, 59, 40, 41, 49, 50, 51, 52, 54, 55, 56> 57,
\ ', 0% ', ', ', % \ ', % t f , ', ', , 58, 59, 60, 62, 65, 64, >67,68, 69, 70, 85, 90, W,
% % , \ ', \ ', ', ', % \ ', 95, 94, 95, 96, 97, 98, 100, 102, 105, 107, 108,
, W , ', ', V, /, ', *, % % >, 109, 150, 157, 158, 159, 140, 145, 144. Eoram
% \ ?, ', % \ \ ', ', ', ', \ \ [ #
vero, qui banc inscriptionem, c Davidi, > babent,
-, l ^ , \ *
ItC, W , \ ?, % , ', alii inscribuntur, c In flnem; > alii lantum, c Psal*, ', >, <*', *, ', % *. mue. > Qui autem inscribuntur, c In finem Psal , \, > mus Davidi, sunt i s l i : 4, 5, 6, 8, 9,10, 11, 12,
\ \, , 15, 18,19, 20, 21, 29, 50, 59, 40, 50, 64, 67,108,
, t . \ , 158, 159. Qui inscribunlur lantum < Davidi,
, > \ ', absque illa parlicula, c In flnem, hi sunt: 5, 7,
% ', 0% ', ', ', % ', ', , ', ', ',', 14,22,24, 28, 57,42, 62, 95, 97,98, 107, 140,142.
'. V, \ ?, ', ', \ Rursus eorum qui inscribuntur, In finem Psalmus
, t , > \ , , \ Davidi, > haec esl subdWisio : Alii H 6 inscriplio \ C, *, ', ', ', >, \ ', I t f . kC, nem babent, c Psalmus cantici, > scilicet, 4, 64;
l^Tf, \ ', '. alii tantum, Psalmus, > videlicet, 5, 8, 9,10,11,
, c , - 12,15,18, 19, 20,21, 50,59, 40, 50, 65,108, 158,
* * 159; qui vero inacriptus est, In hymnis, psal, , * 6, t , ', ', ', musest, 6; qui vero inscribuntdr, Psalmi caor\ ', \ t f ', t*,
**'. ', ', ',
\ ', lici, 29, 65. Sunt et alii, qui inacriptionem qui^, ' , dem babent, In Dnem Davidi; Pealmi taiiien
* , > ', *. \ inscriplionem non habent, sed aliam, et sunt isli,
6 , c 6\, 17, 55, 51, 52, 55, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 68,
, 69. Horum qui differenleni babent inscriptionem,
, , , ', /, ', % \ ', alius inscribitur, c Verba caniici, > ut 17; alii,
*, vC> ', ',
', '.
< Davidi > tantum, ut 55, 68, 69; alii, c Intellecius,
,
ul 51,52; alii, c In hymnis intellectus, > ut 55, 54.
, " ol , \, > ', ', '
Nonnulli, c In liiuli inscrjplionem > babent, ut 55,
, , > ', '* ,
56, 57, 58, 59. Est qui c fn hymnis > inscribitur,
, % * , ,
ut60. Eorum vero, qui, Psalmus Davidi, absque
*, % ? , ', * * , , > '*
illo, c In finem > inscribuntur, est canticum psalmi
, , >
107, tantum. Porro qui nec, c In finem, > nec,
, c , > \ '.
c Psalmus, > sed simpliciter, Davidi > inscribun , c , , , , >
tar, sunl: 15, 16, 51, 52, 70, 85, 90, 92 , 94, 95,
* , , \ , ', ', /,
96,100, 102, 105, 156,157, 141, 145, 144; fel ex
', \ '', kf> *\ V . kT% pS ', \ ',
bis ilertim alius, c Canticum, > inscribitur, ut 95;
', /, % \ \ ,
alios, c Tiluli inscriptio, ot 15; alii, Oraiio, > ut
*, t^* , ' ,
16, 82; alii, c Intelleclus, > ut 51,100,141 ; bic,
, ', ' * , , > ',
c Filiorum Aminadam, > ut 70; illi, cLaus cantici,
9
(14) llaec nomina divcrsc lcguular 1 Patal. xvi,5.
53J
3*A
ul 00, 94, b4; iste t Laudationis, 144. Rursus, \ *, ' 6 , , ' ,
qtii neque, c Davidis, neque, c Davidi, > iuscribun- t , > y , kP', k*' * , t '.,
lur, sed aliis assignantur, suntisti*: 38, 41,43, 44, *. \ (15) ,
4o 46, 47, 48, 72, 73, 74, 73, 76, 77, 78, 79, 80, , \ , ', ', ',
81, 2. 83, 84, 86, 87, 91, 99, 104,105, 106, 111, \ ', -', ', ', ?', % \ ', ?, ', ',
112,113, 114, 115,116,117, 118,134.135, 145, ', *, ', ', % ', \ ', ,', ,', \
146, 147, 148, 149, 150. Et horum quidam inscri- ', -', ', ', *, ', ', ^, >., pt%
buntur, c Asapb ; > quidam, Filiis Core, Asaph \ ', ', *, ', ', ', \
et .Etham ; > quidatn, c ldilhum ; > alii, * Aggaei et , , * , c
ZachariaB; > alii, c Allcluia. Asapb sunt isti : 72, , \ , 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80 , 81, 82. Ex quibus * > , * > ,
alii inscriptionem habenles, < In fincm, Psalmus ". >
Asaph, > sunc bi : 74, 75, 76, 79, 80; alii tanturo, - ', % ', ', ', *, ', ', *, ', '.
c Psalmus Asaph, > 72, 78, 81 ;alius, In hymnis, \ , <
ut 75; alii, Canticum Psalini Asapbo, > ut 79, 82; , , \ , ', '.
quidam, lntellectus, inscriptionem habent, ul ^
j n <5, ,
75, 77; quidam, c Super lorcularia, > ut 80 ; ille, ', ', ' , t , > ' ,
c Pro iis qui immulabuntur, ul 79; bic, Psalmus ' , > ', ' ,
canlici, ut 74. Qui, Alleluia, inscribuntur, sunt , *, ? , , * ,
isli, 104, 105, 106, 110, 111, 112, 115, 114, 115, c , ' ,
116, 117, 118, 154,155, 145, 146,1*47, 148, 149, , ' , ,
150. Ex bis c Aggaei sunl c et Zacbarix > 143, \ \ ', ^, ', ', ', \ ',
147, 148. Qui, c Filits Core, inscribuntur , sunt: ', ^, \ ', ', ', ', *, ',
41, 45, 44, 45, 46, 47, 48, 85, 84, 86, 87. Ex tiis ', ', \ \,
alii iuscriptionem habent, c In finein filiis Gore, ', ', '. 01
ut sunt, 41, 43, 44, 48,85, 84; ahi, Infinerapro , c , \ * *, ', \
filiis Core, > ut 45, 46; quidam, Psalmus canlici ', ', ', ', *, ', , '. \
filiisCore,ut 47,86, 87; |ille Intelleclus jEtham , ,
Israelilae, > 88. Sunt qui inscribuntur, c finera \ * ', ', *, ', % ' ,
ldilhumcanlicum,iut58,61.Qui vero Graduum >
, ^
,.
sunt, omnes sunt cantica, ut, 119, 120, 1*1, 122, , > ' \
125, 124, 125, 126, 127, 128,129, 150, 131, 152, , t , ' ,
455. Ex his, c Salomooi, inscriplus est, 126. Da- , . > ', '. ,
>idi Tero, 150, 151, 152. llaque isla est diusio c , > \,
inscriplionum quae psalmis quibusdam praroillun- - ', \ ', ', *. ', ', \ pxf,
lur. Gonimunes vero sunt in boclibro qui c Psalmi > ', ', ', ', ', '.
lantmn inscribunlur, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, , c , > -' , t 6\,
15, 14, 18, 19, 20, 21, 29, 50, 59, 40, 50,60, 61, ', ', '. ,
63,64,65,66,67,72,78,81,108,158,159 ;qui< Psal- \ , .
itius canlicum, 4, 64 (16); qui c Psalmi canlici, > \ , \ ',
29, 47, 67,86, 87; qui Ganticum > tanlum, 58, 76,
', ', ', ', ', % ', ', ', % ', ', ',
9:5, 119, 120, 121, 122, 125, 124, 125, 126, 127, ', ', V, \ ', ', ', ', \ {, . , ',
128, 129, 150, 151, 152, 155; Caulicum Psal- ', ', '* , ', '*, \
mi, 65, 82, 107; qui, Verba cantici, 17; qui, , ', ', >, ', ' ' , ',
Laus canlici, > 90, 92, 94; Laus, 144; In D ^ ^
^ ^
,
^
^
^
bymnis, 60, 75; ln bymnis intelleclus, > 55, pxf, ', px^, ', ', ', ' '0
54; lii hymnis Psalmus, 6, 66; lnlellectus, > , ', ' * , * ,
51, 51, 52, 75, 77, 88, 100, 141; c Ad inscriplioV, , 1^ , '* t , *,
nem tiluli, 15, 55,56, 57, 58, 59; Oratio, 16,85,
'. , > /, *
89,101; OratioMosi bomini Dei, 89; In Salomo* , ', \
nem,71.Sinenomine,9,65,66,91,99,101 ;iAJleluia,i ,
',
*,
',
',
',
'*
,
104,105,106,110,111 ,112,115, H 4,116,117,118,
',
',
^,
vf,
',
'
, > -', ',

117 434, 155, 145, 146, 147, 148, 149, 150 ;
',
'

c Davidi, > simpliciter, 52, 54, 55, 96, 102, 105,
156, 157. Qui a Davide vero et reliquis oninibus , ' , > ' * ,
dicli sunt, et mscripti, In finem, sunt isti : 4, ', ', ^ , ', ' , ' , &.,
v
(15) Volf. Mnsculus legit, \,

, recte.
p x a
>
p x
(16) Haec non omnino sunt accurala.
p x e S
o t
p x
>
557
S I N O P S I S S C R I P T U R J E SACRJE.
35
pr\ f * T \ f*', *, ', \ \ % \ ', 5, 6, 8, 9,10, 41, 12, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22,
', ', ', \ ', ', ', \ 50, 55, 58, 59, 40, 41, 45, 44, 45, 46, 48, 50, 51,
, , ,\ ', t ^ , ', % *, \ 52, 55, 54, 55, 56, 57, 58, 59,60, 61, 65, 64, 65,
" * 66, 67, 68, 69, 74,75, 76, 79, 80, 85, 84, 108,138,
159. Qui Davidis tanlum sunt proprii, hi sunt: 25,
, , - , * * \
**<\ ',
', ', ', / , ', ', ', ', ', ',', 26, 27, 56 et 151. Posl universam banc divisio', ', % ', ', ', \ ', ^, ', ', ', nem, deinceps nccessarium est separatim eliam
0\ % ", ', % vf, ', ',
', ', % quorumdam psalmorum inscriptiones eognoscere.
*\ \ ? , ',
',',', ', *, %\', Primus quidem ct secundus inscriplione carenl;
', '. , ',', *, lerlius vero inscripUis esl: Quando a facie Abc*, \ *. , salom lilii sui aufugil; 142,Quando filius ipsum
, persecutus esl; 5,Pro caquse Iixreditatem accipii;
, . ', ', 6 et 11, Pro octava; 7, Super sermonibus Ghusi illii
, - Jemeni; 8, 80 et 85, Pro torcularibus; 9, Pro abs * condilis Alii; 45, Pro abscondilis; 15, In tituli
', " * ', ittscriptionera; 16 et 85, Oralio; 17, Quando eripuit
% ', euro Dominus e manu omnium inimicorum ipsius;
C, ' ', ', 21, Pro susceptione matulina; 25, Prima Sabbaio**\ '. rum; 26, Anlcquam ungeretur; 28, Exitus taber ', ', - naculi; 29, In dedicatione domus; 50, Exsiasia; 51,
\ '. ', " ^ liitellectiis; 55, Quando mutavit faciem suam anle
* ) ', Abimelech ; 55, Servo Domini Davidi; 57, Ad re \ memoraiionem diei Sabbali; 44, Pro commulandis,
% ', ad"intellectum iiliis Core Canticum super dileclo;
', ' * 68, Pro coromulandis; 79, Pro commulandis testimo ', * '. \ - nium super Assyrio; 50, Cuni venisset ad eum Na ' * ', tban propbeta, postquam essel ad Bersabee ingres * \ sus; 51, Cum venissetDoec Idumaeus ad Saulcm ,
* ', uunliassetque illi ac dixisset: Venit David ad do ' * Q mum Abimelecb; 52, Super Maelelh; 55, Cum ve ', * ', nissent ad Saulem Ziphaei, illtque dixissent, Annoi
- est absconditus apud uos David?55, Cum lenuis , , sent eura Philislaei io Gelb; 56, Gum ante faciem
* ', Saulis in speluncam fugisset; 58, Cura misisset
, , Saul, qui domum ejus observarent, ut eum occide , * ret; 59, Gum incendissel Mesopotamiam Syriae, et
4 \ /, - Syriam Sobal, et reversus Joab percussissel
, valle Salinarum duodecim millia; 62, Gum cssct in
* ; ', solitudine Idunweae; 65, Resurrectionis ; G9, Ad
% rememoralionem, quod me servaveril Dominue;
', 70, Filiorum Ad, prionim caplivorum; 71, In
, Saloinonem; 75, ln Assyrium ; 87, Super Haeleib,
* ', ad respondendum; 91, Pro die Sabbati; 25, Prima
* , , Sabbatorum; 92, ln diem ante Sabbalum, quando
, D babiUla est lerra; 95, In quarta Sabbati; 95, Cum
* ', domus aedificarelur post captivilalem; 96, Quando
', * ', conslituta esl ejus terra; 99, AcL confessioncm ;
, ', 101, Precalio pauperi cum in angustiis esset, ct
[ ] - oralionera suam ante Dominum effunderel; 141,
', ', - Precaiio cum esset ia spclunca; 145, Gonlra Go ', . lialh; 151, Psalmuabic peculiariter Davidi, el ex', \ tra numeruin reliquotum, quando singulari cerla * \ - raine cuin Goliath congressus est. >
, Itf, ,* ^*^ * ^*, " * ^', . ',
, * ',
*, ', , ,
,
Dc diapsalmate quoque Iractandum csl, iii qui-
339
S. ATHANASIUS. DLDIA.
340
biispsalniisilludelquotiesinnnoquoqueinvenialur; ; ,\ ,
iu secundo psalmo, semel; in tertio, bis; in quarto, ', *, \ \ \
bis; in seplimo, semel; in nono,canlicum diapsalma- ', ', tis; in 23, semel; in 34, bis; in 33, semel; in 38, bis; *, ',
in 43, semel; in 45, bis ; in 46, semel; in 47, se- \ ', * ',
mel; in 48, bis; in 51, bis; in 55, semel; in 54, ', ',
bis ; in 56, bis; in 58, bis; in 59, semel; io 60, ', ',
semel; in 61, bis; in 65, ter; in 66, bis; in 67, ', /, \
quater; in 74,scmel; in 75, bis; in 76, ter; In 80, -', * ', \
seme); in 81, semel; in 82, serael; iu 85, semel; ', ', ',
in84, semel; in 86, bis; in 88, quinquies; in 95, ', \ \
seniel; in 159, ler; in 142, H g semel. Demum ', ',
quotquot per Alleluia > inscribuntur, et qui gra- ', ^, \ *,
duum sunt. diapsalma non habent.
', , ',
% % \ ', Vf,
', \ ', . , >
\ , .
Liber XIV Proverbia Salomonis.
BiGllor t&, .
22. Salomou fllius Davidis, cum regnuro patris
22. ,
suisuscepisset, aDeo petiit, ut sapientiaro acciperet ,
magig quam divittas, et hostium ultionem. Hanc , .
cum accepissel, et prae omnibus raortalibus, qui \
ante et post ipsum fuerunt, sapiens esset: accura \ ' ,
in omnibus dicMs factisque suis adrairationi esset, \ ,
tria raillia parabolarum, et quinque millia canlica \
prolocutus est: disputavitque de omnibus, tam de
Ss quae ex lerra proveniunt, quam de omnis gene- . ,
ris animahlibus. Scripsit libros in canonem rece- ,
ptos ires : hunc vtdelicet, qui Proverbia dicitur, ,
Ecclesiasten, et Canticum canticorum, et alium , , praeter istos, in canonem non recepturo, sicut ante , .
dictum est, qui Sapienlia Salomonis dicitur. Prae- ,
scntem aulem librum Proverbia inscripsit, quod ^ \ , ,
Proverbia sint rerba sapientium, velut senigniata, , qua* quidem aliud ex se exbibent, aliad vero per . .
puspicionem indicant. Horum autem species sunt, \
Proverbia. Ad hunc etenim modum discipuli Domi- , ,
ni in Evangelio secundum Joannem loquuntur, ,
quando Domino, cuui anlea multa obscura senten- ^ ;,
tia IQCUIUS esset, tandem dicunt e i : Ecce nunc \
palam loqueris, et proverbium nullum dicis", ut , .
\
intelligas Proverbia non aperlo, sed obscaro sensu
dici. Quoniam igitur tales plerumqne sunt in boc , . "Gvolibro aentenliae, ideo Paroemiae seu Proverbia, in- , scriplus hic liber est. Est autem inde dicta Paroe- \ inia, quod per vias, lales sententiae conscribi solita? .
essenl, ad correctionem et doctrinam eorum, qui ^ , \
iter instituerent. Per vias autem scribebantur, pro- ,\
pterea quod non omnes, veritatis sermones capie- , bant: ut vel in transeundo et talia conspiciendo . ;
quae scripta essent, exquirerent, atque ita erudi- (17) 0
9
Joan. xvi, 29.
(17) Bis consonanl bapc Basilii homilia 12. In capul Proverbiorum pag. 454: \
^ , \
, .
* . "
* ' ;,
/ , \ \
. 1d est: Peroomiarum nomen, inter vulgaret sermones ab cxofici$ recentetur, et inter ea quas* ut plurimum, per vias
dicuntur : enim apud t//os, via dicitvr. Vnde
parcemiam definiunt: Diclum in vta prolatum, usu
multorum tritum, quod paucit ad plura $mw*
transfem polesl*
541
STNOPSIS SCRIPTURiE SAGR..
541
^. . rentur hooiioes. Paroem.as itaque ad hunc OHHIUEI

, '- definiunt, dictum parodium (seu in vta
, , , positom), ab uno quodam ad mulla iranalaturo. l;i
, boc igitur libro scienlia sapientiae et disciplines
, , , intelleclus sermonum prudentiae, strophae verbo . \ \ rum, justitiae ver iatellectus, ad dirigendom ju * dicia, et pollicitatio cognoscendarum ex istigpara, . bolarum, dictorura sapientium, aenigmatum, et ob \ scurorum sermonum. Et sunt scientise sapientiao:
, ac disciplinam tradentes. Cum et Graci sapientiau
. se babere polliceantur, et bseretici babere se diaci , plinam arbilrentur: ideo hic veram sapientiam ac
, . > disciplinam doeet, ne specie ac similitudine sa, , , \ - pieatiae quUquam in sophismata Grecorum et hae, . relicorum incidat. Grseci namque putantea 86 ali , . quos esse, et c dicentes se sapienles esse stulti
, , facti eunt ; > haeretici vero eruditos esse, se rati,
, averei sunt, et peccant proprio judicio condemna' , , ti *. Sapiens vero si divina eloquia audierit, sa, \ \ . pientior erit. Eteoim si legitima Dei audierit et
. custodierit, et ia disciplina Doroini oegligens non
\ fuerit, nec in ea defecerit, filius sapiens evadet, et
. eruditus factus cognilionem Dei coofestim accipiet.
* . Hac enim sapientee instituunlur. Sermonum vero
, . prudeaium intellectus, doctrina est de solo vero
\ , Deo. Graecorum namque alii corpus esse dixerunl
* Deum, alii simulacris eliam. ipsum aesiraila. runt. Haeretici vero et ipsi in veri cognitio \ * > ne desipuerunt. Propterea hic de vera cogniiio * \ - De Dei haac enarrau Quod quidem ineffabilis
- * > \,C sit: Gloria Dei abscondit verbam *. > De proc \ , videntia vero illius sic loquitur: c omui loco
>, 119 oculi Doraioi contemplantur bonos et noa< \ k>s . Et iterum : t, DLves et paupes alter alteri
. > occurreruat, utrosqite vero fecit Domiiius \ > Elz
Dum coaveoiuat fc&neralor ac debilor, utrosque
* , * * > speculatur Dominus . Et : Sunt enim ia
, conspectu oculorum Dei viae viri, et omoes or . > bitas ejus speculatur . > Judiciura quoque ejus
, ' \ commemorat, dicens : c Sacrificia impiorum,
\ - abominationes sunt Domiai: voU autem recte ara , , bulaotimn, accepta sunt apud eum
> Et iterom :
> Domoa conviciatorum dissipaL Dominus, finaat
, \ , \ - autero terminum viduae . Opiflcium vero illitis
* . non simpliciter, sed eo quod per Verbum, ac sa, , pientiara suam cuocta faciat: qni polissimus veri
' , , Dei character est, quod sit fHlii Pater. AU igitur :
** . - Sapientia Deusfundavii lerram
> Et ilerum :
, ' c Domlous fecit regiooes et deserta, eLsummitatcs
. > babitatas ejus quae sub coelo est. Quando praepara , bat coelum, aderam ipsi : qiiando separabai thro * c num suom eupra venlos, quaodo validas faciebat
, desuper aubes, cum eo eram cuncta componens.
> c Ego eram in qua telabatur, siogulis diebus teetabar
, \ , \ in conspectu illius . > Strophae qaoque verborum
, *
iasuat isti Hbro : nara si quis ea meale verset, re10
a f
e e
9 6
9 1
9 1
Rora. , .
Tit. , \ \ .
Prov. xxv, 2.
Prov. xv, 5. " Prov. , 2. Prov. x i u ,
i3. Prov. v, 21. " Prov. xv, 8. ibid. 25. Prov. m, 19. ibid. 2G-51.
1
345
344
prabit ac inveniet sententiam in ipsis gitam. \
Qualia sunt haec : c Incolumis evasit ab aestu filius , .
inlelligens, corrumpitur aulem a venlo in messe
GJius iniquus *. > El ilerum : c Sollicite cura qiue ,
in agro sunl viridia, el berbam demeies, ac fenum ,
monlanum collige, ut oves babeas ad veslitum *. > , , \
Et rursus : Si conviva sederis ad coenam in roensa \ .
magiiatum, mente intelligas quse apponunlur t i b i \ . , "
Et alia consimilia. Vewe juslitiae dictus esi inlelle- , ,
clus : quoniam differenter quidam justiliae vocabu- .
)um accipiunl, aliis dtcenlibus jusliliam esse, si , , reddat quis quod custodiendtim accepit : aliis vero, . <
ei maluiii reddatur pro malo, el bonum pro bono. ,
Hujusiuodi autem definitiones cxaclae ac justae non . *<
eunt. Ne dixeris enim, Quo ille erga me usus est , \ ,
modo, eodem utar ego, poenas de illo sumam, pro B . > *
injuria qua me aflecit. Quamobrem hic, qu vera , ,
eit jusTilia, docet: eam videlicet veram esse jusli- *
liam, si unicuique quod suum est reddatur. Gum , 4V
prirois honora, inquit, Dominum de justis tuis , ,
laboribus, et primitias illi da, de tuis justitia? fru- \
ctibus . > Deinde: Honora regera, el parentibos , \
debitam exhibe officium, omnibus vero, quod aequum ,
est . Et hic quidem unus est typus. Alter vera . c
est ut animum suum quisque justiflcel, aequabilita- \ , tem custodiendo, iia ut nunquam in conlrariam . "
inaequabilitatem declinet: scd ralioni obtemperet: .
Ne malo consilio quo juventutis doclrina repudiatur, ^ , \
capiaris : sed cum consilio omnia facias, et cogi- \ ,
taliones luae sint judicia, ila ut seipsum quisque Q . judicet, et omne dcsiderium probum habeal: omne \
quippe justoruro desiderium bonum cst, et concu- , "
piscentia josti accepla cst. Quod aulem iracundiam , .
apeclat : Ne sis amicus, inquil, viro furioso, . ,
et amico iracundo ne cobabiies. Omnem enim iram , , \ . *
suam emiltit insipiens : sapiens vero illam cx . >

parte recondit . Qui seipsum ad hunc componit
modum, et singulas cujusque parlis animee actiones , \ sanas et innocuas custodit, is demum veram agni- , \ , ,
lurus est justiliam. Judicia vero dirigere polissi- ,
mum quidem esl, jusle secunduiq legem Dei , ,
judicare, ut ait *. Aperi os tuum verbo Dei, et , , ; >
sane deoranibus judica. Paoperem \ero et irobe- > , \
cillera dijudica. Qui namque dicit de impio : Juslus , , \ esl; exsecrabilis est populis, et odiosus inter gea- D ,
tes. Personam enim in judicio revereri bonum non ; , , ;
est \ > Hoc quidem palam el aperte dicendum \ ,
esl : deinde, ut quod judicium in alios quispiam
profert, idipsum in seae dirigat, seque ipse exami- \ .
net: corripiatque, si excesserit ira : cohibeat, si , .
vebementior fuerii concupiscentia: excitet, si dor- .
tnierit vis raliocinii : Quousque, aiens, piger, , *
jaces ? Ha enim se juste gerens, accusatorque sui ^;
factus, rcctura judicium 190 proferre discet, nec ;
audiei ab alio : Qui alium doces, leipsura non do- .
ccs ? Qui aig. Non moecbaberis, m<echaris ? > Quem- \ , > *
T
10
Prov. , 5. Prov. , 25.

Prov. , !.
Prov. , 9.
xxii, 24. Prov. xxiv* 25-25. Prov. v i , 9.
Rom. u , 2 1 , 22.
1 0
Prov. , 21.
PTOT.
345
54
SYNOPSIS SCRIPTURifi SACRi.
. \ admodum enim qni iter facit, ai recta gradiatur

, * t via, ad finem viae perveftit; aic, qei recta profert
, judicia, justus agnoscetur et eapiens. Parabobe
> \ c " autem dicuntar sermones , quasi imagines eorum
\ \, quae dicuntur. Ex ipsis eniro per similitudinem,
\ . ' quod dicitar, intelligitor. Iia namque Dooiintie, ut
, ait Marcus, dixit : c Cui assimilabo regnum Det?
, * - aut qua parabola adumbrabo illud ? Ut airai , ' ' , rum parabola sit de rebos per siraililudinem dictig.
. Ofoi Cum dixisset enim : Simile est regnum Dei : >
, * deinde intulit : Ideo in parabolis loquer itlis *.
, * > \ , Hujusraodi ilaque sunl parabolae : < Sicot emissio
- nivis in messe allevat aestam, sic nuntias idelit
Et rursum : c Sicat
* \, c * iis qul miaenint illum
* > \, < " venti et nubes et pluviae, eic qui gloriantur in dono
, ^* * mendaci *\ > et his similia. Dicta porro sapiea , . tiam sant, non sophismata verborum, neque eer mones probabililalis apecie decipientes, sed veri
* , et accurat\ : non quasi cujusdam jussione hablti,
, , , sed per se noli, et quasi senlentise eorura prolalL
. Qualessunt : c Corde l&iaiile, floret vullus: cum
aulem in irislilia est, deprimilur . > E l : c Cor
, * , \ rectum quaeritsensum ; os autem indisciplinatorum,
* cognoscet mala
> E t : Odium excilat conten , \ lioitem : omnes autem eos qul contentiosi non sunt
- contegit amicilia . E t : Qui negolium contem ' , , nit, coniemnetur ab ipso ; qui vero mandalum vtt, * t retur, ille sauus est . Aliorum namque homi * - mim sermones, ut plurimum ambigui sunt ;
. > sapientium vero, quales sunl isli, veri sunt et
, omni ex partc accurati, ita ut minime ipsis contra . , dicaiur. Et alii quidem horoines ex fine operis rem
* declarant, quale cst: lniquus res est mala, et n i o
, * c chus pravum quid est, quod cuivis manifestum cst.
, Sapientes autem inilium operum praedicunt, et
, quasi symbola animi motuum praemiiitiant; ut
, \ quisque, agnilis malorum principiis, sibi caveat,
. \ qualia sunt superius dicta : Odium susciiat
, contentioncm, omnes autem qui non conlendunt,
, , - conlegit aroicilia . > Contcntiosus eriim ex odio
* maliiiae bujus principium habet, nec quispiam
\ dixeril conientiosum se diligere. Contra, qui con * * leniiosus non est, dileclionis indicium babet :
nec conlentiosum quispiam dixerit eum qui diligit,
ut rursum dieitur : In concupiscenliis est oranie
* otiosus, et iracundus absque cousilio agil *. Nam
* oliesi animaro signiflcat in omnibus concupis . centiis esse demersam; et iracundum, nullum
, \ rectum babere consilium ostendil. IIi itaque plane
mores declarant, et aclionis principium unde or , , - diatur, dum aiunt, odium praecedcre rixaa :
. , charilalem esse principium ei causam qua vitantur
, , $ - conientiones : olio praeire pravam voloputem,
, iracundo praeire consilii inopiain : et causam quare
quis despiciaiur, esse contempUim legis : qood sa . * t niutera praecedat timor Bei : itom quod principium
11
1 S
t T
18
I 9
11
| f
1 1
, s
11
Marc. , 50.
Mallb. xin , 15.
Prov. xxv, 15.
ibid. 14.
Prov. x , 11 ibid. 15. " ibid. 1 1 Prov. n v , 17.
1 1
Prov. x v , .
ibid. 14.
S. A T H A ^ S l U S . - DUBIA.
54?
348
perditionis animae sit, non custodire os suum
\ ,
quod terrori prgeeat temeritas. Si eo modo singuia , . ",
dicta expenderis, deprehendes ea ideo esse scripta , \ , \ atque profata, ut qui audierint malorum bono- , \ , , ,
rumque priocipia edocti, prava fugiant, bona > \ c / operentur. yEnigmata porro et obscuri sermones, , \
ita caule sunt posita, ut eiim qui legerit moerore , \ , \
afficiant, quod nibil stalim exbibeant, nullum , \ ,
sensum subindicent: atUmen duro accurate expen- \
duntur, suam sententiaro indicant. Qualia sunt: , \
c Sanguisugae tres erant filiae admodum dilecta3 : , .
et bae tres, el quarta non dicunt, Satis est. Infernus, et amor mulieris, el tartarus, et terra qu
nori saturalur aqua. et aqua, et ignis, Dunquam dicunt, Satis est
> El ilerum : c Tria sunt, quua
intellectu mibi sunt impossibilia, et quartum non cognosco ; vestigia aquilae volantis, et vias serpentis supra peiram, etvias navis in mari eunlis, et vias 121
adolescenlia
el quacunque ejusooodi sunt aenigmala : alia namque statira , alianVjtamen sententiam exhibenl:
et obscura quidem sunt, absconditum vero sensuro babent.
Liber XV, Ecclesiattes.
tj
',
.
25. \ , 23. Et hunc Iibrum scripsit Salomon , ut supra
dictura est. Dicitur autem Ecclesiastes, quoniam . ,
Itabunc nominavtt auctor ipse, qui scripsit in prin- , ,
cipio ipsius dicens: < Yerba Ecclesiastse fllii Davi- c '
dis regis Israel in Jerusaletn : Vanitas vaniialum, ,
, * *
dixit Ecclesiastes. > Variis vero nominibus vocatus est Salomon: Sapiens, quia sapientiae particeps , ,
fuit; Prudens, eo quod verilalis iu ipso fuit pru- * ,
dentia; Doctus, quoniam veram a Domino doctri- .
,
nam babuit. Ecclesiastes vero vocatus est, quia
ad populum ipse concionatus, et quae spiritus sunt , .
locutus est. In hoc aulem Ubro de naturali theoria
philosopbatur. Quoniam enim jEgyptii de illa suas . ,
jam babebant imaginationes, et Graeci hisce de re- V *
bus iabulaluri erant: ob eam ipse causam impulsu ' , ,
Spiritus sancti eos, qui de islis inquirere conaban- \ ,
tur, compescit, dicens : Non potcrit bomo inve- <
nire opus, quod sub sole factum est: quamvis quae- . *
rendo fatigetur, non inveniet . Damnat etiam , * > 5
jEgyptionim religionem circa divinationem ex \ \ ,
hominis nativitate, dicens : c Qui observat ventum * ,
non seret, et qui aspicit ad nubes non metet, io , ,
quibus agnosci nen potest, quae sii via spiritus. . ,
Sicut ossa in ventre oterum gestanlis, ila non co- ,
gnoscel opera Dei, quaecunque facioi universa **. , \ \
Deinde et de singulorum tbeoria tractans, fatetur, ,
quod de talibus vane quaeratur, et quod ejttsmodi , \ $.
nibil pariant aliud, quam laborem. Non enim ex , ' illorum cognilione, sed ex vita et aclibus sapiens ^ \ .
Ct justus quivis comprobatur. Dicit namque : c Et- , enim qua?cunque scire se dixerit sapiens, ea non . "
poterit invenire. Quoniam totum boc tradidi cordi , ,
meo, et totura boc vidit anima mea, quod jusli et \
sapientes, et opera eorum suot in manu Dei". . \
Recte igitur talium rerura inquisitionem pneter- , \ gressus, et in conlemplanda iDortaliam poliiia con- , \
etitutus, cum multos et varios videret hominum , ,
casus, concludit, quod providentia administrentur , ,
oronia, dicens : c Cursus non est velocium, nec (] ,
Eccle. x i , 4 , 5.
Eccle. ,
Prov. , 15, 16. ibid. 18, 19. " Ecclern",

y i T l
i n
1 1
17.
&YNOPSIS SGRIPTURJS SACRiE.

56
319
^, , bellunvprudentium, nec sapientis panis, nec pru \ dentfam opulentia, nec cognoscentiura graiia :
. \ quoniam tempus et occasia shmil omnibus istis oe . \ current . In omnibus enim est, rex agri culti.
. " Neqae enim quisquam in istis conailu sui dominus
, est. Qais est enim homo, qui possit ire retro can ; silhim, quaecunque'feceruiu ipsura ? Et quod nibil
, potestatis amplius in hac vita habeat bomo, quam
, \ facieodi bonum et malum, et praeparandi opera sua
. \ \ , ad exitum. Nam etquod edit et bibit, hoc donum
. " \ , Dei est. Unde sWe quaeratur, quomodo facla gint,
, , qua videntur, sive adsint pecuniae, sive voluptaa
, abundantiae : omnia haec vanitas Vanilatum, el ni \, \ bil araplius quam superfluitas consilii et voluntati3
\ . conatus' . > Gum ait autero, baec esae vanitatem,
, futurorum aeteniitalem significat. Quapropler et
\ , universa transcendene, hortatur ut seternorum
, \ memoriam servemus, et sciamus futurum ali, , , quando, ut mundus hic finiatur, cura dicit, fore ut
, molentea cessent, in die qua commovebuntur
, \ custodes doraus et nutabunt viri potentea, et mo. * leiiles cessaverunt> Et quse finem mundi subc " eequunlur exponit, dicens : Quoniam cuncU,
, , \ . >- quae flunt, ducei Deus in judicium; in omni er , , c rato, sive bonura, sive malum". His ostendit
, > , quod illud : Vanitas vanitaium, non ad hoc
' , - , - dixerit, ut creaturam crirninarelur; sed quod
. \ 5ta- aeteroa conlemplatus, rerum tenoporalium deside, , rium admoneret esse vanitatem. Et ubi judicium
. , " futurum esse docet, innuit fore resurrectionem
, > C morluorum, et actortim retributionem. Deinde cura
, \ dicit : CessaveruDt molentes,122 ostendil non
. vanam esse ipsam creaturam, sed potius omoibus
essepietatis magistram. Siquidem ipsius ordo et
, \ ornaius, de factore ipso ac creatore predicaiio
, , - est : in qua sunt et prophetse et evangelislae, et
doctores, tanquam molentes unicuique alimoniam,
per doclrinam, videlicet pietatis scientiam : qui
. - moleates landem in consummatione o t i a b u D t u r .
, ' Tum enim non docebunt amplius, instar molen.
lium, sed quisque secundum acta judicabilur.
Liber XVI, Canlieum canticorum.
', ^ .
24.
Hic
quoque liber Salonionis est opus, ut
24. \
, . " superius declaratum eat. Totumque ab initio usqee
>e
' 0
. , '
^
. ,

* '
.
, ,
*
, . *0 *
*\
.
Fccle. ix, I I .
ad finem myslice et cum allegoria aBnigmatica conscripsit. Sententia quippe dogmatum ejus, non
aperta, sed occulta est. Atlamen si accurrate perquiratar, invenielur. Quapropter expedit, ut qui
prudentes sunt, toto boc libro allegorice versenlur, ne propter imperiloram ignoranliam, quae hic
dicuntur, contemptui habeantur. Ganticum aulem
canticorum ideo vocatur, quod post alia caotica
subsequatur, et quod on aliud postea Canlicum
sit exspecianduin : aliud autem dico, non libram;
sed quod iu libro significatur. Quod dico tale est:
Omnis divina Scriptura, de Yerbi descensu ad nos,
et de adventu ejits in carne propheliam habet. ftoc
" Eccle. v, 9. iO. 16-18 " Eccle. . .
ibid. M .
351
S. A T I U N A S U J S . DUBIA.
552
namque voluntas Dei est; prepbelis et univers ; \

divinse Scriplure, illud polissimuro erat annun- . tiandum. Huic autem divinae narraiioni, consequen- )
ter addidere sermones de gentibus Babylonts, Da- \ , ,
masci, Moab, aliorumque. Atque in singulis Scri- , \ .
pturis peccantes increpant, peccatores horiantur
ad fXBititeiitiam, comminanles futurum ignis judi- ,
cium. Aliae igilur Scripture pranunliant, ut Moyses . \ cum ait : Propbetam vobie excilabil Dominus ,
, > ,
Deus nosler ex fratribus nostris, stcut me .
Isaias vero : Ecce Yirgo in utero habebit et pa- , * >
riet fllium *. > Michaeas auiem : c Erit in novissi- , \
mis diebus illustris mons D o m i n i El alius alio
modo, secundum Spiritus gratiam, pradicit. His ; ,
autem omnibus loquentibus, exspectabatur adhuc . ^ qui prxntmiiatus fuit Dominas. Quapropter muhi
^ ^ ^ . & \ \ \ ,
etim praenuntiabant: et donec venit, propbetantes
. \ $.
non cessaverc. El baec omnia sunt cantica. Canli ,
cara vero canlicorum, neque propbetandi, neque
pnenuntiandi modo ecriptum est: sed quera alii
, , \ praenuntiarunt, eum quasi jam venerit, et jam
\ \
camem assumpserit, oaiendii. Quare quasi in con $ ,
jugio Yerbi ct carnis, epilbalamium canit Gan. \ \
ticum canticomm. Et aliae quidem Scriptura de
, \ \ Salvatore loquuntur, et interea alia quaedam

annuntiant: bic vero liber conjugium tanlum
. \
Yerbi et camis canit. Quamobreni in aliis qiti \
dem Scripluris, quia alia quaedam significantur,
\ , \
indignationis et irse sermones ac formidabiles minao
,
insunt : prasens vero liber, quoniam nihil aliud,
C , \ , \ quam Yerbi praesentiam signiflcal, jucundilalis . . ,
tantum, gaudii ac taetitiae sermones habei. Sponso , \ ,
Biquidem praesente, omnes laeiari convenil, nec cui- .
quam lugendum est: sicut et ipse Dominus dixit. , \
Elenim ipse presens inflrmilates nosiras portavit, . "
et rooestilias vertit in gaudium. Queraadmodum ,
igitur post Salvatoris dispensationem, nullum am- "^.
plius prophelam exspectamus, ita posl illa, quae in .
hoc canticorum Gantico signiflcata sunt, non est \ " , \
aKud, quod recenlius auquid sigmiicet, exspectan- \
dura. Etenim quae in hoc Cantico signiOcantur, . eadem etin propbetis et aliis Scripturis perinter- *,
valla dicta deprebendunlur. Rursus queraadmodura \ '
Agnnm Dei Joannes ostendit, atque ad Joannem us- \
que lex m et prophelai; ita qu* in Cantico can- D *. .
ticorum 123 eigniflcantur, iinis sunt omnium co- \ ruro, quae in universa Scriptura significaniur. Quid ; \ -enim aliud post Christi adventuin exspectanduin , , \
est, quam judicium et retrlbvitio? Propterea Gaia- . , 6
phryges prophetas poet Dominum inlroducentes . \
ialluntiir, atque ideo tanquara haBretici condemnati " , "
eunt. Canticum igilur est canlicoruro : quia nibil " , "
aliud post ea, quas hic canuntur, exspecUndum est. $ ^
Et sicut in lege, Sancta erant, et post Sancta, San- ,
cta sanctorum, posl Sancta vero sanctoruni, nul- !os alius interior locus babebatur; Ua post Can- . " , \
tica, Ganticum cst canticorum, post Ganlicum .
1
80
Ueui. , 15.
Isa. , 14. Mich. :v 1.

f
553
SYNOPSIS SCRIPTURÊ SACRJ:.

594
' , xaV vero canlicorum, non est interior aliqua et re , \ centior exspectanda promissio. Seroel enim Yer , bum caro factum est, opusque consuinmavit. Eat
\ auiem lolus bic liber plenus dialogorum velerie
, \ populi ad Verbum, et summatim bumani generis ad
\ >; \ Yerbum, et Ecclesiae ex geniibus coactae ad idem,
el rursus Verbi ad eamdem, et ad genus buraanuiu.
. - Deinde genliura ad Jerusalera, et Jerusalein, de
\ \ Ecclcsia ex gentibus coacta et de seipsa, dialogus.
t Poslea et minislrantium aflgetorum ad homines vo\ . catos praedicatio. Yeleris ilaque populi precanti*
, ipeura (Yerbum) t descenderet, ei carni conjunge .> , retur, hc sunt: c Oeculetur roe osculis oris u i i ;
< , quoniam meliora sunt ubera tua vino . > Et iie, ; rum bortatur bis verbis: t Nova et vetera servavi
, , . - (ibi, dilecte mi *\ In commune vero oiniiium
, , est ad Verbum, itt carnero noeiram assumai:
. > , * Quis det te, consobrine mi, sugentem ubera ma* , tris mea3? inveniani te foris, osculabor Ce, nec coa , . temnent me. Apprcbendam te, ducam le in domum
, , malrie mese, et in cubiculum ejus qoi me conee , * p i l . Precati sunt enim, ut caroem assumeret non
. - aliunde, sed ex ea ipsa matrice, ex qua nati SUOJUS,
, licet IIOO eodem, quos nos, raodo, nempe ex viro et
, * , muliere. Corpus enim sibi," utpoie Crealor, ex sol*
^, , Virgine assurapsit: aiiamen ex bomioe: homo
, enim fuit geniirix Dei Maria. Yerbi vero, ex Vir . - gine jam carnem assumcniis, ad precantes se, sunt
, , ista : c Ingressus sum io borlum meum, soror iiiea
, \ . - eponea, vindetniavi myrrham nieam cura aromatf, . bus meis, comedi panem meum cam meJJe meo, bibi
, , , vinum meum cum lacte meo . In proprium enim
\ - hortum, creaiuram videlicet, ingressus,caruem eibi
. , ex Virgine assumpsit, et bomo faclus est. MorUle
. - quidem corpus erat, verum cum suavi odore san , clisaiini Yerbi conjunclum. El licei ut homo lacti*
- , c , eibum corpori suo admiaerit, lamen et vinum Uli
, , * perfeclioiiia su tmperiiit. Elenim quemadtoodiun
, , lac comedit, Ua et divinitatis opera in ipao perfe. , cit. Deinde Yerbuni, carnem indutum, veierem po, , pulum, ut cui priinum oracula Dei eoncredita fue , rant, ad se vocat, his verbis: Surge, accede *d
. > roe, amica mea, formosa mea, colunaba mea, quo , , \ niam ecce hiems transiil, imber abiit, ac proiecius
, . - ^ est sibi. Floree apparuerunt in terra, leropus pula , lionis advenit, lurturis aadiia est terra no \ 8tra, flcus protulitgrossos suoe, vinea aogine flo( ; \ \ ) rent . lia eoiro docet, quaei primue populus
, . , \ umbram quse in legeest, ad leropus acceperit: et
' , \ \ quasi vocem turturis agnoscentem admonet. Poet", , - quam autera Jerusalem advocavit, advocat deincepa
. > \ et eos, qui sunl ex gentibus (anus esi eaim et Ju . dsorutn et gentiam Dominus), bis verbig: < Yeni
\ , de Libano, sponsa. DeLibano venias, et traoseas ab
, inilio fldei. De veriice Sanir et Aerroon, de cubili * , * bits leonum , de inonlibus pardorum . > Haiic
* - enitn ab idoloialria moribueque ferinis ad fideHi
Cani. u , 10-13. "Cant.iy,*.
Cant.i,l.
Cant.vn,i5. Cant.,*,*. Canl. v, f.
* Supple, .
M
# .^^
k J-
*t
<
r
f
k
AfM
*M
mAllA
a e
, T
9 1
* 1*
355
55t>
vocat. llla lgilur ex gentibns vocata et jam com- \ .
puncta, Yerbo ad hunc inodum loquilur: c Indica , \ mihi, quem diligU anima mea, ubi pascas, ubi cu- . \ ,
bes in meridie, ne fiam tanquam oberrans inter
greges sodalium luorum " > Etenini cum experi- , ,
menlo didicisset, quain prona essel ad varias mu- , \ ' tationes, rogabat ut coiiftrmarelur et corroborare- . > ,
lur; ne idipsum postea sibi accideret. Exoralamque .
Verbum, 124 docel
bis verbis : c Si igno- , '
vas le, pulcbra inter niulieres, egredere ad vesii- . ,
gia gregura, et pasce baedos luos juxta tabernacula
pasiorum
> Nemo quippe Deum cognoscere po- , c test, nisi primuni cognoscat seipsum. Nam pieias , \ ;
erga Deum, est principiuni sensus: sensus vero est, , ' ,
non exiernus ille, sed iutellectus animae cum fide , oonjunctus. Jerusalem videns gentiuni vocalionem , .
factam in praeputio fidei, ciim admiratione ait: , ,
c Quid videbitis in Sunarailide, quae venil sicut
chort castrorum ? > Non enim ex una genie, sed
, ,
ex omnibus venerunt, reliclis propriis castris, con- , .
fractisque gladiis, deinceps quae pacis suitf sapieu- , ,
te*. Ecclesia vero ex gentibus, videns Jerusalem , . \
quasi se arguenlem, sese defendit, dicens non ina- .
em fuiese vocationem suam : c Nigra sum et for- . * *
mosa, filiae Jerusalem, sicut tabernacula Cedar, . , , * sicul pellea Salomonis. Nolile me considerai e, quod :,
fusca sim, quia obtuflus est me sol. Filii malris , \ '
meae pugnaverunt couira me : posuerunt me cu- . \ , c
elodem in vineis. Vineam meam non cusiodivi . , ' ,
Higra sum, sed sub ipso sole sum. Licel eniin cum , praputio sim, at idolis reminliavi, et egressai sum C . , '
e domo matris inese, sicut et Abrabam : ejuedem , . enim sum fidei. Quamobrem rogo. < Iniroduc me \ , , \
in celtaoi vinariam, ordinale iu me charilalem, .
eervaie me unguentis, siipate me malis, quia dile- , " , ,
ctione vulneraia eum . > Nolite praeputium alteu- \ , dere, sed in cbaritate euscipe me, lex et prophe- , \ , .
lae. Etiamsi feritale putida sira, sed lu me instilue, , , ,
et suavi tuo odore conflrma; nam dilectione vulne- , , \
rala sum. ldeo, Adjuro vos, flliae Jerusalem, iii , , viriutibus et foniludinibus agri, ne evigiielis el . \
excitelis dilectionem. donec ipsa velit
> Adjuro
vos, Patres, non per potenlias, id enim non licet; , ,
sed in virlulibus paradisi, ul in illum resptcientes, , , ,
eiciii Adanium,itael me suscipialis. Nam el tbi non . > , erat circumcisio. Nunc Ada condilio renovalur. I> ,
Verbam vero, genlium fide conspecla et probata, . , |
dicit, c Pulchra es, amica mea, sicul beneplacitum, .
el formosa sicui Jerusalem, terribilie sicul casiro- \ . \
rum acies ordinaia . Oportel enim eos, qui ex . Ti
gentibus sunt, non esse dissimiles nierosolymaa, ul , ,
fiai unus populus. Hoc aulem fit, quaado simul itt , legem hoooramus, et m Cbristum credinius. Est ^ ,
eaim unus Deus, et legis et Evangeliorum. El qui .
Jerusalem assimilatus non fuerii, non efficitur Ver- , '. >
bi ainicus. ierusalem fidem filiorum videos, et , ' ,
Verbi humanilatem, dick : c Deaceudi in borlum , \, " Cant. i , 6.
ibid. 7. " Cant. vn, i .
Cant. , , . " Canl. u , 4,5. " ibid, 7.
Canl. u, 5.
i l l a m
4 1
4 1
557
SYN0PSI3 SGRlPTURjfi SAGRiE.
558
\, . , nucum, nt viderem germina torrenlis : num florue2 ; !) . rint mala punica : ibi dabo ubera mea. Non cogno , vil anima raea, posuit me currus Aminadab
, \ In borlum enim micum, hoc eel, in Scripturas veni,

, \ quae instar nucum sunl, foris durae, intus spirilut
, les. Vidi, quod jungenda sum, velut in curru,gen , \ lium vocalioni. Conjunctis igitur ulrieque populis,
,
in orbem lerrarum emissa est praedicatio, et hujus
- minisiri sunt angeli, dicentes : c Egredimini, et vi.
. " dele Salomonem in corona, qua coronavii ipsum ma*
, \ ter ejus, in die desponsaiionis ejus, et in die laeti , * tiae cordis ejus . > Qui namque e malitia egredi . " tur, immatabilem Yerbi et carnis unitatem videbit.
* Quando enim Yerbi nobiscum , per corporis unio- >
, * nem, facta est desponsalio, tunc et de morte vielo .
B riam retulit, propter quam et oronia laetiua adimplevit. Hujusmodi sunt dialogi, in Gantico canticorum, ex quibus occasione sumpta poterit quis in ipsa
libelli lectione, similia similibas adaptare secundura sententiam.
125 Ubw XVII, Job.

25. Job inscriptus esl bic liber, quoniam histo45. ,
* , , - riam iilius complecliiur: nempe quid perpessus sit,
* \ \ lenlatus a diabolo, et quomodo vicerii, ac illatas
, plagas pie toleravertt: rursus omnia duplicata rece , * perit, illustriorque, quam fuerat antea, factus, iieI , \ . rum decera liberos susceperit. Paesug est autem,
', '. cum annos septuaginta naius esset, ita ut omnes
'. ipsius anni fuerint 240. Post acceptas enim plagas
* annos adhuc vixit 170. Vixit autem Job ante
, . * Moysem: erat enim quintus ab Abraham ex poste C Esau. Venerunt ad eum consolandi gratia, pro, , - pier plagam quam ferebat, tres amici ejus, Elipbaz
, . Thaemanorum rex, Baldad Sauchseorum tyrannus,
el Sophar rex Minaeorum. Locutique sunt illi con, * * tentiosius et sine commiseralione, insultantes af . flicto, quod in peccatum illis est impirtatum. Job
, . \ vero Deuro pro illis precalus est; et condonatum est
* eis peecalum. Sunt autem dialogi Job, quos cum
, amicis habuil, Dovera : Eliphaz vero ad Job tres;
, \ . \ Sophar duo, et Baldad tree. Et Eliug quoque filii
, , '. Baracbiel, Buzili, unus est dialogus. Tandem vero
Dominus illum f>er turbinem ac nubes appella. " vit; et Job Domino secundo cum illo loculus respondit.
.
BiCMor trf, 01 iff . *0, '.

26. \ \
, , , \
* *, ' , \ , \ , \ ,
\
, \
, ,
, ,\ ,
\ . *
,
. ,
,
" CanU Ti 10, 11. " Canl. u i , 11.
f
^Liber
XV111, Duodecim prophetce. 0$ee primus.

f
20. Etiam aote bunc fuemnt prophet*. Nam tempare Davidis fuerunt Samuel, Nathan et Gad. Roboam, Abia et Aea regnantibus, Achias Silonites,
Sameas, Addo, Azarias et Anemi. Sub Jogaphat et
Acbab, Elias el Elisseus, et qui prophelavit regi
Achaab de Syria, et qui seipsum vulnerari fecit, et
regem Acbaab corripoit, et Jebu fllius Ame et Oziel
et Eliada. Yerum nulla habentur istorum scripla,
nisi tantum quae in Regnorum historiis et libris
Paralipomenon dixisse legunuir. lnler eos vero qui
scripserunt, quorum et scripta circumferunUir,
priini fuerunt Osee et Isaias. Sub iisdem enim
S. &1
regibus, Oziae, Joatbam, Achaz et Ezecbiae regum

Judae; et Jeroboam filii Joas regis Israelis propbetarunt. Factum est autem verbum (Domini) ad Osee,
et propbetavit cootra sacerdoles et Israelem, contra domum regis, et de interiiu Samariae. Postquara
vero illos coarguit et in iocredulilate conclusit,
significat Ecclesiam ex genlibus, per mulierem
mt-retricem quara accepU, acceptamque resipiecere
fecit, et ad se adduiit. Prophetat eliam de Salvato
rie advenlu.
_ DUBIA.
360
, ', \ . \
, , , , \ ,
\ * \
, ,
', \
* , \ \ , \ \
, \ \
. \
, , '
, \ , . \
.
Amo*, ucundus.
27. Et bic, quod ad prophetandi principium atli27. \
net, eodem quo Osee et Isaias vixit tempore : fuil 2 \
enim 8ob Ozia rege Juda, ei in diebus Jeroboam, ^
& , ;
fllii Joas, regis Israel, biennio ante terrae motum.
, .
Yidit autem quaedam, et propbetavit contra Jerusa- , \ ,
lem et contra Israelem Saroariae, et contra genles , \
Damasci, Gazae, Ascalonis, Azoti, Accaronis, Tyri, , , , , ,
Idumaeae, Tbaeman, filiorum Ammon et Moab. Ar- , , , \ .
guit orones et in incredulilaie conclusit. Porro Ama- \ \ sia saccrdofe Belbel, apud regem Jeroboam, ipsum . , accusante, quasi conlra ipsum et contra Samariara ,
et contra populum ioquerelur : non tamen idco " \ ,
cessavit ille, sed confidenter oracula Dei de- , iiunliabat. Prophetavit eliam de Salvatoris ad- , \ , \
ventu.
.
126
terlius.
, <f.
28. fsle secundus quidem ex prediclis fuit: nam
28.
post Oziae tempus propbelavit. Yerum eodein quo
illi tempore vixit: nam et ipse sub Joatbam et , \ \ \ , \ ,
Acbaz et Ezechia prophetare ccopit. Factum est
, .
autem ad euin verbum Domiui, et propbetavit con- , \ \
Ira Jerusalem, et Samariam, et conira propbetas , , \
populi seductores, el contra Achaab. Pra?uqnliavit , \ . eliam adventum Salvaloris, dicens : c Erit iu no- \ , *
vissimis diebus illustris mons Doniini . >
c
.
Joel filius Bathuel, quarlus.
tov Ba0ovfiJ &.
29. Ad hunc quoque factum est verbum Domini,
29. , \
el prophelat senioribus, et omnibus babitatoribus \
lerra?, de caplivilale lerrae, et eoruni qui in illa .
eranl. Propbelat etiam de gratia* Spirilus sancti, \
et ea, quae per Salvatorem in omnes futura erat.
, \
Pradicat item de jcjunio et poeaiteniia, deque . \
Salvatoris adventu, et de signis quae in cruce fulura
, \ , \
erani.
\ .
Abdias, quintus.
A6dwv \
30. Yisionem iste annunliai contra Idumaeam, et
30. "
finem ejus, et conira genles, qux Israeli insulla- \ , \ rant. Praedicit eniin fuiurum, ut domus Esau a .
iacob deleaiur.
.
Jonas, textus.
, ' .
31.
31. Ad hunc factmn est verbuni Domini, ut abIret in Niniven, ibique praedicaret : t Adbuc tres , \ ,
v
" Micb. , I .
* 6|\
361
SACRiE.
36
' , - dies et Ninive subverietur *. > Sed Jonas praedi , , cationem banc fogiens, navem conscendit, cz qua
, , \ postea. oborta tempestale ejeclus, et a ceto marino
. devoraius est. Post Ires autem dies ejecit celus Jo . nam viventem. Atque ita secundo faclum est ad
, eiim verbum Domini, et abiit et praedicavit in Ni. , , , \ nive. llli, audita bac pradicalione , poenitenliam
' . egertint, el amovit ab iliis Doroinus iram suam.
Adventus Domini signum ipse ez rebus ipsii fa . \ ctus est, devoratus a ceio, el poet triduum salvug
.
reddilus.
, \
Nahum Elcesasi, seplimus.
52. |,
32. Onus de perdilione Ninive, librum visionis
* \ propbelai isle: et praedicat quidem de feslo : ve\ \ r u einuil in ipsa de Salvalore praenuntial. El reli
. \ \ qua omuia contra Nintven sunl, el Anem ipeius et
\ inimieorum Israelis denunliat.
.
Ambacum, octavus.
, rf.
STNOPSIS SCRIPTURJE
33. , , *
\ \ .
.
' ,
,
, \
.
, 0.
54. \ . Q
\
. ,
, *
\ \ ,
, , \ ,
. \
, , .
, ,
, , \ ,
, \ , \ ,

1
35.
\ ^
, ' , \,
\ , \
, , \ ,
\ .
\ , \ \
.
66, *.
56.
* \
,

.
ioa. III , 4 .
PATBOL, X X V I I I .
55. Onus el hic vidit et propbetat, de captivitate

qmdem Jerosolymae precatue, de adventu item Salvatoris praenuntiavit. Invchitur autem et prophetat
contra coniemptores. Deinde habetur precatio prophetae cum cantico, in quo tria sunt diapealmaia,
canente propheta de advenlo Salvaloris, et de vicloria dc mone reportanda.
SophoniasfilimChmi, nonus.
54. Hic et Hiereroias contemporanei fuerunl. Nam
uierque sub Josia rege Juda propbetavit. Factuni
eet autem ad evm verbom Domini, et prophetavit
in Jerusalem, et omni luda : pradixitque diem,
quo tollenda essent omnia idola, ct neraora, futurusque esset fletue multus ac 1 2 7 planclug. Prophetat aulem ei de SaWatore, el de reeuirectione,
qua nostri gralia resurrexit. Deinde prophetat et
contra Gazam, el Ascalonem, et Azotum, et Accaronem, et contra Moab, et Ammon, et Daroaecum, et
Niniven, et jElhiopas.
Aggwu, decimus.
55. Hic post captiritatem solutam in reditu
prophetavit Jerosolymig, sub Dario rege Persarum
anno regni illius secundo, mense eexto, faclum esl
in mana ejus verbum Domini, et propbetavit Zorobabeli, Jesu, el Josedec ac populo, de aediQcanda Hierosolyma. Propbelavit eliam de derelictione domesticorum, et de vocatione gentium.
ZachariasfiliusAddo, undeeimus.
56. Et hic in secundo anno Darii propbetavil:
at in mense octavo faclura est ad eum verbum
Doniini, et locutue est ilii angelus Doroinl, el propbetavil ad patres et ad Jerusalem. Multas auiem
ac varias visioncs vidit et de Salvatore mullis pro-
363
phelavU, signiilcavilque quod supcr asino el pullo \ \ ,

subjugalis venturus essel.
\
.
Malacliias, duodecimus.
37. Hic quoque post captivitatem sub Dario fuil.
Onus autem verbi Domini in manu angeli ejus, et
propbetat conlra Israelem. Exprobrat autem Israeli
transgressiones ejus , accusat illum neglectarum
decimarum et omissae communicationis cum pauperibus. Prophelat etiam de dic judicii, et de
splendore Salvatoris, Eliamque ante advenlum
Salvatoris miltendum pranuniial.
, ifi.
37. \
. \
, \ .
\ , \
\ , \
. \
, \ ,

.
:
\
I
j
Liber XJX, Isaias filius Amos.

58. Hic et Osee, sicut supra diximus, eodem ^
tempore vixerunt. Nam et isle sub Ozia, et Joaibam, et Acbaz, et Ezecliia Tegibus Juda fuit. Accepta autem visione prophelavU conira Jud&am
ci Jerusalera. Et factum esl ad eura verbum Domini. Et inaxima pars prophelia3 ejus, evangelium
est de adventu Verbi Dei in carnem, et de passionibns, quas nostri gralia suscepit. Propbetat etiam
circa genles, videlicet conlra Babylonem, in Philislhaios, et conlra Damascum. Visionem uEgypti,
visionem ldum&ae, visionem pbalangis Sion, visionem Tyri, visionem quadrupedium in solitudme.
Enarral eliam egressum Senacherim, arroganliam
Rapsacis, et utriusque casom ac perdiiionem. Praeterea dicit Ezechiam, cum in morbum incidisset,
oi monturus esset, oratione sua annorum quinde- C
eim vitse accessionem impetrasse. Prophetat eliam
eunuchis et gentibus, et in iine de die judicii.
'. .
38. , , . * \ \ , \
, \ ', \ , ,
. " ,
\ .
. \

, \
' . \ ,
, \ ,
, ,
, ,
.
\, \ ' ^ ,,
\ . \
, \ , ,
'. , , , \
.
Liber XX, Hieremias filius Heldce de sacerdotibus.

39. llic et Sopbonias, quemadmodum supra
diximus, conlemporanei fuerunt. Pervenit aulera
Hieremias usque ad lempus Joakim, et undecifuum annum Sedeciae regis Judae, et usque ad captivilalem populi. Verbnm vero Dei factum est ad
eum, ubi scrnio Domini ad ipsum factus esl. Est
auiem saepenumero ad eum factus. Et mullis reprehendit iajustitias Hierusalem. Propbetavtt in
Hierusalem, de fulura siccitate, et contra geiUes
Aeilem, et de advenlu regis Babylonii ad excidendam terram ^Sgypti, et adversus 128 Babylonentu ^
Est eiiam in hoc libro verbum, quod Dominus
Hieremiae mandavU, ut diceret Saraeae Glio Nerise,
oi Idumaeae, ei flliis Ainmon, el Cedar regroa?
Aulae, quam percussit Nabuchodonosor rex Babylonis, et Damasco, et Meab, ei in Jerusalem ei Judam, et domum Acbabin, el de filiis Adab, et Judseis habitaiUibus in lerra jEgypli, et sedentibus
in Magdolo, et in Tapbnis, et in terra Pathurae :
et ad Barucb, cum sermones istos in librum ex ore
Hieremiae conscriberet. Continet etiam bic Hber,
circa finem, quomodo Judsei insidias stnixerint
prophelae, et in tacum cceni cum abjecerinl: Abdomelech vero AUhiops illum eduxerit.
\ .
39. \ , ,
.
\, \
, . *
,
. \
, \
.
, \ , ', \
, \' . \

, ,
, \ ,
, \
, \ , \ \
, \ , \ ,
. ,
\ , ,
\ ,

. ,
, ,
, \
.
565
SYNOPSIS SCRlPTURiE SACRiE.
566
- , , Baruch, librum inscripsit, quia ille cura germo*

nes istos ex ore Hiereroiae scripsisset iig qui in Ba, , bylone captivi erant, legit, ul consolaretur illos,
, et spem in Deum annuntiaret.

Lamentationes librum inscripsit, quia istis ger *
, inonibug de Jerusalem lamenlatus esl Hieremias,
quando capta esl, ei populus in capiivitatem ab \ .
ducius.
Epislola Hieremiae, sic dicla est, quod banc Hie , , remias gcripserit in caplivitate, ut contra idola
, caulos redderci, we, conspeciis illis, ad cultum
ipsorum cum idololairis abducerentur.
.
Liber XXI, Ezechiel filiut Buzi sacerdos.
nct. ' .
40. Hic post Hieremiam in captivitale fuit, el
40. , \ - quinlo ^nno captivitalis Joakim prophelare coepil.
. Faclug esl auiem sermo Domini ad eum, et super
, ' . \ eum fuit manus Domini, et visionem ab initio vi , dit animantis quatuor facieruro, admirabilem, su\ , $ pra niodum gtupendam et inlerpnetatu difflcilem.
, \ PropheUvit contra propbelas Israelis, de ligno v i , \ , l\Sy et enarralio de aquila, et contegtatug eat flie \ rugalem de iniquilatibua et peccatig ipsius, et de
, , parabola, quam I D ore habebant, nempe, Patret
01 , \ comederunt uvam immaluranf, el dentes filiorum
(19). > , obstupuerunt. Et filiig Amroon, et de Oola et
\ \ , \ , \ Oliba, el laraentationes in Sur, et contra Sidona,
, \ , et de die Domini, Pharaoni regi iEgypd, et lamen, , \ iationem in Pbaraonem et jEgypium, et in monlem
\ \ , \ \, Seir, et de oseibug eoruro, qui ad vitam redituri
\ , \ C sint, et in Gog, ac terram Magog. Item principi
, . , Tyri, et lamentationem conlra ipsum: et filiis po * , puli ejustet contra pa&tores Israelig. Poslremo
, . - eediflcationem lempli et Jerusalera deacribit ac pro , phetat.
, .
Liber XXII, Daniel
xfi. .
41 Et isle in caplivitate fuit usque ad regera Cy41.
. - rum Peraam. Causara Susaianse ipse judicavit, et
, , seniores lanquam sycophantas condemnavit. Beinde
* somnia regig patefecit et iolerpretatug est. Visio . \ neg quoque perfectaa vidit, de regnia duas, et de
, adventu Salvatoris et ce&gatione Jerusalem, adven , tuque Anlichrisli duas. Narrat etiam de martyrio
, , . Sedracb, Misacb el Abdenago,. deque illorum
, , ^ hymno : et quod ipsi quidem servali (in igne), qui
\ ; * succenderanl vero a flanima congumpti sinl, et
, - quod regem tacti poenituerit. Ad hasc, qoomodo
, * ipge bis sit in lacum leonum abjeclua : primum,
* , qaod cum Babylonii regem Darium orareut, ipse
solug Deum oraesel. Secundo, quod sub Cyro rege
* Bel deslruxissel, el draconem interemigset: et
, , quomodo ipse gervatiig a leonibus, el e lacu sub * ductug, insidiatores vero ipeius in eumdem lacum
, leonum dejeqti conieslim ab ipsis devorali sini.
* , \ *
.
(19) Isidorus Pel. I . , episi. 44, logit plurieg, Hierem. xxxi, 29, legilur ;
Execb. X T i i i , 2. , eadem geritentia.
w
368
129Fims librorum canonicorum Veleris Testa-

menli, numero viginli duo, adnumeruni litterarum ,
Hebraarum computati. Totidem namque apud eos * .
sunt litterarum elementa, sicut diximus. Similiter * ,
de aliis Vcteris Testamenli libris dicendum esl, . \ \
qui in canone qiiidem non sunt, sed legunlur tan- , , , .
tum, sicut supra diclum esl.
.
Liber Eslher.
42. , \ \
42. Sic vocatur hic liber, quia historiam Estberis compleclitur, quomodo per illam Deus univer- * , ,
sam Judaeorum gentem jamjam perituram servave- \ ,
rit, et Aman, qui insidias machinabalur, percusse- , *, rit. Gesta sunt auteni ista in Susis, boc modo. , . Ariaxerxes rex, repudiala uxoresua, aliam in regno , \ . ,
suo, quae omnium esset pulcherrima et formosis- ,
sima, quam in uxorem acciperet, quaesivit. El in- \
venla est Eslher naiione Judaea. llli cognalus erat . \ ,
nomine Mardocbseus, et ipse ex caplivitate, quae .
sub Sedecia facia fuerat, in eadetn regione. Rex \ aulem cum magui faceret aultcorum suorum quem- . ,
dam nomioe Aman, jusseral iUum ab omnibus ado- , ",
rari. Sed cum Mardocbaetis, ob Dei soi cultum, non .
adorarel illum, rem indigne tulit Aroan, et cum , cognovisset quod Judaeus esset, regi Artaxerxi per- \ , ,
suasit ut scripto juberet universos in regno suo , * ,
Judaeoe uno die mensis duodecimi penitus ac fun- ^
ditus deleri. Re comperta, Mardocbaeus huit et je- ' .
junavit, atque ante Esiber provolutus, ut ipsa opem , , \ ferret, precatus est. Esther itaque, preroissis je- , * junio et precationibus ad Deum, regali se mundo . , ,
ornavil, nec vocata (erat autem illicitum non vo- , , \
<âlis adire regein) exlra temports opporiunitatem ( ),
*d regem ingressa est, sperans precatiunem oppor- ,
lunitatis loco fuluram : cum insolentiam facti ad- \ *
miratus esset Rex, illa in terram prae metu collapsa ,
est. At regis iracundiaiu Deus in euavem affectum .
et mansuetudinem imroutavit, ita ut e solio sur- \ ,
gens conjugem prostraiara engeret, et metum po- , \ *
nerc boriaretur, imo opiionem darel petendi quid- , .
quid vellet. llla, ut rex cum Aman ad convivium
\
suum venire dignaretur, non semel, sed eecundo \ , , .
qiioque petiit. Araan pras gaudioeffusus ac gesliens, , , \ ,
quod dignus baberetor a regina vocari ad convi- , vium, adhuc amplios advereus Mardochseum erige- , \
batur : curavitqae lignum sublime excidi, volen D ,
in eo seqaente die suspendere Mardocbaeum. Rex * , vero, bona quadam provideiHia, noclem illam duxit ^ ' , \
insomnem, el cum dormire nequirei, jussii gibi ,
commentarios actorum suorum legi. Cumque lege- . \ rentur, ventum esl ad eum locutn, io quo scriplum > ,
erat beneficiura regi a Mardocba30 collatum. Duos . ,
enim eunuchos regi insidiaitles, regi prodiderat, ,
et convicerat. Hic rex ob Mardochaei officium graio , \ . ,
affecius animo, quserebat quonam illura bonore pro ,
boc beneficio donaret. Cum aulem mane ad se in- . '
grederetur Aman, q u a B r i t ab illo rex, quonam et ,
quali honore dignus sit is, qui regem beneficio af- , \ ,
fecisset. Ad hoc Aman, cum se arbilrarelur eum . , \
esse de quo rex quaerebat, digiuim esse dixit qui * , , >
569
SYNOPSIS SCRIPTURJE SACRJS.
37<h
. - aller rex vocaretur. Rex igitur Mardocbseum illo
honore celebrari, et Aroan ante illum proeedere
, " - jussit. Esther vero opportunitateni nacta pro Ju. , , da?is oravit. Deinde cuin rex roierore affeclus, pro . \ pter indignum contra Judaeos ediclum, ct adversus
, Aman ira commolus esset, ipee Aman, rege ab , - sente, reginx supplicavit, ad genua illius procum , , bens atque adorans. Rex cum regressus vidteret
. , - Aman genua reginaa coutingere, suspicatus quod
, ttirp.ludinis causa id faceret, jussit Aman iii Iigno,.
, quod Mardocbaeo paraverat, suspendi: scripsilau, , lem ut Judaei 130 quidem omnes incolumitate
, fruerentur, hostesvero eorum abipsis interiraeren , lur. Numerus autem eorum, qui a Judseis occisi
* . \ sunt, fuit quindecira millium : ideoque fesli illis
\ - iuere dies quartns deeimus, et quintus decimus
, ' mensis duodecimi, qui vocalur Ader. Dicilur autem
\ ' \ ', ". illa dies ipsorum lingua Pbrure (20). Quapropler
et Judaei in illa Aman comburunl, et feslum diem
. agunt salutis ipsorum memorialem.
\ ', \ , .
Liber Judith.
6 .
45. Hoc nomine vocalur iste liber, quia hislo45. , \
- - riam Judilh continet, quomodo scilicet Deus filios
Israel ab Holopherne impugnatos et obsessos, ejus
6V , opera liberaverit, Holopbernemque percusserit. Est
. . - autem bistoria talis. Nabuchodonosor Assyriorum
', rex, cum bcllum gereret adversus Arpbaxad regem
, C Medorum, ab omnibus gentibus ad jEgyplum us . - que auxilia pelierat. Gum vero nemo atixilium mi , , sisset, sed renuissent omnes, posteaquam victofiam
\ , esset assecutus, et Arpbaxad bello supcrasset, bil , \ lum intulit iis, qui nihil auxilii niiserant, raisitque
' . Holophemem adversuni eos cuni magno exercilu.
, \ Hic alias quidem genles omnes bello cepit, et idola
, ipsarum confregit. Israelilae vero sese comtnunie , runt, nec Holopberni obsecuti, neque minis iliius
. perierrili sunt. Scripsit iiaque sacerdos Joakim
, civibus Belbulyae, ut viam Holopberni obstruerenl,
. . \ islbac enim iter faclurus erat. llli aulem viam ob struxerunt. Holophernes igitur aciem instruxit ad
pugnam. Achior veroprinceps Ammonitarum con , silium dedit Holopberni, ne genti Hebraeorura bel . \ - lum inferret, quod illi a Deo prolegerentur. Ille in , dignatus misit eum Betbuliam, interitum illi com , . minatus, si quando Hebraos vincerel. Acbior ita que Belbulyae quiescebat: Holophernes vero civila , tein obeidebat, et jam aquae illius occupaverat.
. , Cum siti jam periclitarelur populus, et principes
, civitatem Iradituri es&enl, Judilb, depositis viduita , tie vestibua (marituin eniro moriuum lugebat, et
( , \ - quoiidie jejunabal), seipsam instar aponsa; ornavit,
), et mullis adhortata primores civiiatis, ne civitatem,
, adusqne quinque dies bosti traderent, ad llolopber ', nem egreaaa est, et cum sua illum sapientia dece, , , pisset, tertia post die, ignorantibus boc iluus mi
D
(VJIB
fetto Pburim Aman coinburilur a Judaeis. Vide in Cod. Theodosiano leg. 18, de Judseis.
571
Z7i
litibug, eum capile truncavit. Ouo facto fugerunt ,

Assyrii : Israelilse vero undequaque concurrentes . \ 'Assyrios trucidarunt. Alque Ua liberati sunt, bo- , siiumque spoliis direptis, Judilh quaecunque Holo- , '. pbernis faeranl tradideruiil. Ipsa vero Judith Jero- , \ ,
solymam profecta omnia obtulit Domino, indeque . ,
domum reversa idem pietalis exerciiium retinuit, ,
et ad mortem usque vidua permansit : nemo enim , ,
illi nuptias persuadere potuit. Mortua est autem, , \
poslquam in viduitate boneste vixis&et, aelatis anno , ,
centesimo quinto.
\ , , '.
1.
liber Tobit,
44. ,
44, Hoc nomine vocalur bic liber, quia historiam
Tobii continet. Eral autem hic de iribu Nepblba- \ \ . lira, incaplivilatemque adductus degebat in civilate ^ *
inive, misericors et religiosus. Eteniin
Ninivc,
Lieniin cum
cum in
in capcap- , \ , \ tivitateesset,cojnmunem panetn ex gentibus nonco- . \ > ,
medit, sed aeipsum cuslodivil. Eral aulem annonae , .
prafeclus apud regem Enemesaram, et deposuit apud Garoaelum in Media decem talenta. Isti To- , \
biae sludium erat sepeliendi morluos ex Judaeis. .
Hujua gralia delatus ad regemAchirelem, fuga sibi .
consulit. Regressusque e fuga, cum mortuum ali- ', , \ \
quem sepelisset, exlra muros obdormivit, et erjm , , \,
pro more suo aperlos baberet inter dormiendum ,
oculoa, albuginein illis contraxit, nec ulira vi- , , \ debat. X$J, Erat aulem Ecbatanis fllia Raguelie . 'cognati ipsius, nomine Sara. Hanc daemon Asmo- , ^ .
dx*ue non permiltebat ut quisquam uxorem baberet .
Occiderat enim jam seplem, qui illain sponsam Q
acceperant. Propier banc causam cum vehemenler , , \
contristata esset, oravit, mlsitque illi Deus auxilialo- , .
rem Rapbaelem archangelum. Tobit igitur cum , ,
filio guo Tobiae mandasset, ne aibi aliunde uxorem, \
quam ex tribu et cognat&one sua sunieret, decem ,
illi talemorum cbirographum dedH, pracepitque, ut , \ .
abiret, et peteret ea. Fllius autem, cum nee viam
' \ ,
nosset, nec hominera ad quem erat proftciscendum, ,
egressus est ut viae sibi socium qusreret, el l)ei ', , \ providentia incidit in Rapbaelem, qui bominU in- . \
slar foria stabat, pretioque iklum conduxit, eo qtiod , ,
se viae hujus gnarum esse diceret. Comitatus ita- '. que illum est Angelus in speeie hominis, qui Axa- , \ rias diceretur. Cum autem ad Tigridem usque flu- , viam pervenissent, volebat Tobias in iHo lavandi D .
gratia descendere, et mox piscis quidatn ingens , \ , \ , \
insiluit in puerum. Angelus vero jussit illi, ul pi- ^, , \ -
scem bonc apprehenderet et in frusia secaret, el , ;
illius hepar, cor et bilein desumeret et servarel. \ , ,
Roganie posiea puero, in quem illa usum forent; *
respoadit : Hepar et cor incensa daemonem fuga- . []
buot: bilis vero oculorum albuginem repurgabit. ' ^^
Hujus ope et consilio Tobias Gliaiu Raguelis Saram ,
uxorera duxil, cum illo suffitu daenionem fugasset, , \
qui in superioribus iCgypti partibus ab Angelo .
ligatus est. Dum autem cum uxore maneret Tobias, , ',
Azariam tanquam hominem in Mediam inisii: cum- , ,
que per illum decem talenta recepissct, ad patrem , \
uua cum illo et uxore sua reversus est. Reversus . ,
f
375
SYNOPSIS SCR1PTU1U2 SACRi.
574
XM5 ^ ** , \ vero puer, oculos palris feile piscis obliniil, quo

, . " facto, deciderunt ab illis squamae, et mox visum
, ' * - recepil senex. Tobit porro cum excaecatus esl, anno ^. , rum erat L V I I I ; cura vero visom reciperet L X V I . Tum
, , demum cum Tobit videret, Angelus sese manifesta vil, quod non bomo esset, sed a Deo missus, ut
\ . \, ipsis et Sarae opem ferret. Ubi vero senex foclus
, csset Tobit, filio suo Tobiae mandavit, u t i n Me diam abirel, quod futurum esset ut Ninive secun . \ , dum verbum Jonae Propbctae subverteretur. Et de '. ficiens morluus est annorum C L V I I I . Fitius vero ejus
, , \ Tobias in Mediam migravil, ubi tandem sepultis
\ , socero ac socru, el de Ninive sub.versione per '.
cepta fama, roortuus est annorum cyn.
Liber Sapientice SalomonU.
.
g
45. Sapientia Salomonis voeatur bic liber. Nam
45 . \
, , . " et hunc a Salomone scriplum esse dicunt. Continet
, \ autem et doctrinam justiliae, ei qua raiione cogno \ , scendi sunt cum improbi, Uim probi viri : ad ba?c
* \ \ et propbetiam de Cbrislo. Docet etiam quomodo
* \ - multo opus sil labore et deslderio ad coinparandam
* \ , , sapientiam. Habetur quoque bic de iionnullis natu , , ra3 partibus disputatio. llem conira idola el itlorum
- sculptores, conlra eos, qui spem in illis ponuni, et
ea adoranl ac colunL Praeterea el bymnus adjun . cla confessione imrabiliuin aperalionum, quae lsrae * lilis coram ipsoruoi imraicis a Deo factae sunl. Igi. - tur ipsa quidem libri hujus complexio hunc in mo, \ , dum babel: recapitulatio vero in istis est. In prooc , , , Q
adborlatio jusli est ad culluiu Dei, el.rcprebensio
impii blaspbemi. Ne aemuleris^ inquil,
* >
, - c Anticbristos, qui sunt ipsa mors. > Unde factuiu
quod iinpii eo devenerint, ul Doioinum gloriae
- \ * crucifigerent, dum praesens saeculuni illi antcfer , rent; quod ipsi Apostolos persecuti sint et occi derint; quod fuluri sinl quidam, qui legem Domini
. conlemnanl, quidam vero alii, qui illi sinl oblem , . peraturi; e.t quod Deus ne multitudini quideui
, eorum, qui impie in Christum agunt, sit parsurus.
, Eteniin unius justi, Cbristo credentis, cura esl
. 01 - 132 Deo, etiamsi in adolescenlia morialur. c Senectus quippe veoerabilis est, non diuturna".
,\
, Et si impius morlem ejus, qui Ghristo credil, con \ , \ . temnit, a Christo tamen tales elignntur. Impii
" . D ignoniiniosae ruinae tradentur, et grandi cundemnafe . tione prosternenlur in judicii die, qui servos Cbrisli
, , persequuolur, videntes gloriam Cbrisli et suomm,
se vero ad suppliciura rapi. Quod divitiae nobis
, . cuin arrogautia conlinganl. QuaB sit ira Dei super
, ; eos, qui impie in Chrislum delinquunt. Adhortalio
, \ , " a d principes Israelis,utCbristo credant, imo.potius
, , denunlialio principibus calholicx Ecctesiae, quomodo
. \ , . " regere debeant post illius abscessum. Quae sit sa . pienlia, nempe Filius Dei? Et qaomodo Yerbum
\ \ . , eit caro facium, inque nobis habilaverit. Quoniam
et ego, inquit, eadem vobiscura passus sum, boinu
, \ , . exsistens, cl jussu Dci disciplia&subdilus. De Cbr.im i i s
Snp. i v , 8.
370
S. ATHANASIUS. DUBLA.
tto sapienliam Dei habenle. Omnium, iuquit, ex illa , > \, ,
cognittonem kabeo. m a n u enim illius et nos , \ .
sumus et sermones nostri. Quae sit sapienlia, et ", ,
quomodo illa ad homiDes venerit. Cum enim unica , , sit, omnia potest, et cum in se ipsa maneat, omnia , \ ,
tamen innoval. Quoniam, > inquit, c ab adole- . .
scentia sapienliam adamavi, oinnia bona ex illa ac- . ,
c e p i carnalia el spiritualia. Cognila enim nia- ,
gnitudine sapientiae, postulavi a Domino, ut daretur \ , ,
mihi Spirilus sanclus, qui me de illa illuminaret, et , , , ,
missus esl, ut mecuni laboraret. Gogitaliones nain- ^ ,
que mortalium timidae sunt. De operibus sapien- .
tias. Quoniodo primum hominem custodiverit, e * .
quanlis malia Deus credentes sibi servet, et qnanta , , illis boua prastet, ut videre ct in Noe Abraham, .
Lot, Jacob, Joseph, Israeliiis, quos e manu jfigy- , , , , ,
ptiorum per Moysem liberavit, et aqua ex prerupia , . ^ ,
petra polavit. Quomodo septem genlibus vespas mi- , , serit. Et lenitale usus etiam illis postea poenilenliae . " \
locum dederit, per ista populum inslruens, ot be- . \ nigmia esset et buinanus. Contra elemenlonim, . \
vanarum, sciniphorura, murium, locustarum, ve- . \ ,
sparum, serpenlum, iroaginum ex auro, argento, . \ , \
lapidibus, aut ligno fabricatamm, adoratores. Quod .
per Iignum salus sit credentibus. De sculploribus , , , .
vel pictoribus idolorum, deque omnibus idololatriae " \
malis. De impia roligione, et quot illi insint mala. . " \ \
De figulo et fictilibus idolis. De omnibus idolis, *
qus a gentibua colunlur, inimicissimarum bestia- ! ' \ .
rum, serpentum, catorum el similium. Quod Israeli "
Deus beneilcium contulerit, pro ranis coturnices C , \ .
miUens. Quod contra morsum serpentam, per aeneurn " scrpentem in cruce suspensum salus populo facta . "
ait, inimici vero ipsorum per loeustas et mures , \ *
occisi. Quod populum angelorum cibo aluerit, , \
quamcunque voluptatem babente, et ad quemcun- . \ \
que giistum apposito. Quod grandinem cum igne
ad corrumpendag frugee in iEgyptlos miserit. Quod , *
palpabilee tenebras in iEgyptios demiserit, et quae . \
ea re inerant mala : sanctis vero suis lucem in " , ,
./figypio, et columnam ignis in solitudine, et quod \ \
propter occisos Israelilarum infantes, jEgyptiorura
primogemtos mors, et submersio (ipsos jEgyptios) . "
ustulerii: et pro morte primagenitorum, salus , \ . "
lsraeli per sanguinem agni concessa sit. Et pro ,
morte justorum in solitudine, Aaron Domiuum D , *
precibas et incenso placarit : pro morte vero
vEgyptiorum in mari Rubro, fuerit ira Dei absque (21) ,
misericordia, et iter.populi insolens. Quod propter inhumanilatem erga advenas mala ista passi smt
jfigyptii, quemadmoduin et Sodomiia. Quod elementa divioo Ghristi judicio subsint, ad illius imperium
pro arbitrio parala, siout cbord citharae cilharam pulsanli. In ^his oomprebenditur omnis virtue
Sapientiae Salomoiiis, quam Panareton vocant.
375
133 Liber Sapientm Jesu filii Sirach.

46. Hic Jesus filius quidem fuit Siracb ; nepoe
1 1
BiCMor vlov *
46. ,
Sap. , 11.
(41) . Sic item vocatur hic liber ab vocant librum Proverbionim. Alii
F.ptph Demen$uri$ p. 162, et ab aliis. At Cleraens Ua vocant Sapientiam Siracidis, et quidcm rulRoio. opiat. 1 ad Gor.. et Glemens Alex. el alii, - gatius.
9
577
STNOPSIS SCRIPTuRjfi SACRJE.
578
. aulem Jesu sibi cognominis. Hic itaque in lempo , \ , \ ribus vixit quae subsecuta sunt captivitatem, red^ . itum et propbelas omnes. Avus ergo hujus Jesus,
, , quemadmodum ti ipse testatur, vir fuit induslriug
, et prudenlissirous, et non solum superiorum anle se
, sapienlum apophihegmala collegil, sed et propria
\ , quaedam de suo adjecil, multa sapieutia et pmden . \ tia referta. Cum igitur hunc librum prior Jesus e
' (22) vivis discedens post se reliqufsset, Sirach filius
, ' , - ejus acceptum, Jesu fllio suo reliquit. Is postca
. - scripta illa in unum eumque per omnia continuum
, - ordinem digesta, sub suo patris et avi nomine Sa, , , pientiam vocavit, ut ipso Sapientiae nomine audi , torem allicerel, et ad medilalionem Hbri bujus
amanler suscipiendam provocaret. Continel aulein
- hic liber sermones prudentiae, senigmata el para. , bolas, ad haec ei pias quasdam veterum bislorias
, \ de viris Deo acceptis, et simul illorum preces ct
, bymnum. Praelerea de benciiciis, quibus populum
, \ . suum Deus dignalus est, etde inalis, quibus hosies
, \ ipsorum affecit. Hic ilaque Jesus, cum esset Salo . monis sectator, haud minus illo in illustranda sa , pientia et pietatis disciplina slrenuum se gessil,
\ \ , - vere muUiscius exsistens et ita dictus. Hanc quidem
\ \ . - complexionem, ut ila dicara, babet isle liber : re , , . capitulalio vero ad hunc modum cognoscenda est.
. ln prooemio de omni Sapienlia Domini disserii;
* deinde de ira, de metu (24), deque aniroo imperler\ , , * - rito; de scientia sapientiae : de timore Dei, quod
* \ , \ \ Q oporteat absque hypocrisi accedere ad Deum; de
* \ lentationibii8 et patientia ; de timiditate et anino
\ \ \ dejecto;de dilectione Douiini; de honorandis pa- \ \ - rentibus; de mansuetudine et aequitaie anirai bu * \ milis; de proterva et lemeraria perquisilione re * rum, qua3 preceplae non sunt; de praefraclo ac su , perbo ; de inlelligente et docto; de misericorde et
\ (25). \ \ - pupillorum palrono, ad amicum obtemperanlem et
\ \ modeslum; de exaltaiione filiorum sapientiae; de
\ contumacia improborum; de pudore tam noxio,
\ \ quam u l i l i ; de eo quod verba non debeanl operibus
, - praeponi, nec quisquam debeal sua sponte docendi
. officium usurpare. Quod nemo debeai desiderio
, , - pecuniarum irretiri, nec putare quod impune de linqual, etiamsi non statim poenas damus.Esl enim
* , \ D Deus longanimis; quod curandura nobis, ul place . \ - lur, ne in concupiscentia cordis progrediamur. Quod
, \ \ - non debeamus quovis vento circumferri; de nu * \ * gaciiate et arroganiia; de volupluario; probatio
\ , fidi et infidi; de disciplina Domini, quod illa ab
\ adolescentia ad senectutem usque desideranda s i l ;
* , - de audilu inutili, quod amicus prodi non debeat,
\ , \ neque declinandum sit a mulicre sapienle ; de do * \ - mesticis, de posseseionibus, de liberis, de uxori, , . \ bus. Quod nemini noalum facere debeamus, nec
, \ dominatum ambire, neque contemnere si pecce, - mus. Quod ncc deberaus meniiri fratri, neque B U (22) Editi, , male. Musculus legeral, .
(25) Sic Coramel.
(24; Muscuhis babet, Deinde de limore Domini,

tra. d$ meia, clc.
S. A T H X N A S H J S . DUBIA.
560>
579
gari coram senioribus, nec iterare sermonem; de , , ,
gloria patris et mairis ; de reverentia ac melu Dei; ,
de honorandis sacerdoiibus, et de curandis aflliclis. . "
Quod cujusque rei linem prius oporleat prospicere, , \ * ,
quam actionem ordiri; quod cujusque sermonis, . \ aut negotii posiremi eventus prospiciendi sint. $ .
Quod vetustorum sapientum dissertationes contein-
nendae non sint. Uude oriatur scorlalio ; veterem amicum non esse deserenduro, eo quod similis sit , ,
vino DOVQ novus amicus : de artitice sapiente, do- . " ^ (25)
ctore selecto, et rege indisciplinato. Quod morbum *
diuturnum expetat medicus : 134 de semine ho- , . "
norabili et inGdo; de famulo sapienle et prineipe , opulento. Quod modica cum sit iuier volucres api- . ,
cula, fructus tamen illius primas obtineat inler , , ,
dulcia.Quod absque judicio et re nondum explorala . "
non sil querendum. Quod non oporteat csse curio- (26) . \
8uin, sed juslum, eo quod Deus est qui diut. Quod , uihil ex huroanis bonis ita consians putari debeat. .
Quod non sit familiariter cum quovis homine agen-
dum, sed cum piis tanlum et justis. Quod ir.ali , , \
cavendi sint; quod nibil sit habendum cornmei cii
cuui superbis, propter inquiuationem, quae ex il- . "
lorum conversaiione oritur; quod a multis colen- , * due sit proximus et quod unumquodque animal .
diligat sibi siroile. Quemadmodum enira nullacom- ,
munio est lupo cuni agno, neque hysenae pax esl , .
cuni cane, ita neque peccatori cum pio; de parcis ,
qtii nibil largiunluraliis. Et quod nibil habeat con- . ,
trarii, tara in divitiis, quam paupertate, justum et ^
pium esse ; beatum reputari euro, qui ad mortem aot . "
usque eapienter ae prudenter vivat, non qui dives . " . sit in boc inuiido. De libero arbitrio : quod de apo- ,
stasia non sit raiio exigenda a Domiuo, eo quod .
omnia libi apposueril. Quod melius sit carere l i - . beris, quam liberos babcre malos. Quod nihil Deo , . *
laleat; de cognitione el judicio Dei; et quod non * putandum sit iniquos posse a Deo abscondi, aul ,
judiciuui ejus effugere. De crealis rebus. Dc for-
raationc hominis, qua bonoratus est; de lalione , .
lepis; de eleemosyna et peenilentia; de modesta , .
responsioue. Non esse vituperandum bonum opus, , ,
neque donum molesto sermone: quod qui principa- , , \ ,
tum concupiscit, pelulans sit, et in omnibus rebus , .
praeparalus. Non esse diffluendum luxu,ei a qui- D , >%
bus absliuenduiu sil : de cusiodia mysteriorum. De stulto, de sapienlia per parabolas : de vita, de .
principio; de sapienlibus el stuliis, de filia audaci; ,
de inconsiderantia stulti; de mente dura, et in , .
quibus dissolvatnr ainicitia. Non esse peccatoribus , .
inconsiderate loquendum : de discipliua. Non esse , , poslulandum juramemum : de cuetodia animai et . * 1*
corporie : de bomine scortaiore. De muliere mala *
et adultera. Propbetia de Jesu Christo, qui eet sa- * *
pientia Dei et Filius, fluviis comparaius. De addi- .
lione disciplinae, de decem btatitudinibus, de infe- * * rcnda plaga et tillione, de inercatoris delicto, de , , *

(25) In Greco Scripturae lcxtu, legitur .
(26) l . '.
581
SYNOPSIS SCRIPTUR.C SACR.E.
582
yjxjv , iis qui rem secretam revelant, de bomine iracundo,

\ * (27) .. de viro loquaci, de foenore a proxiino sumpto, et
, , \ , \ quod usura non accipieoda, sed mutuo dandum
\ , , \ sit egenli, de fidejussione proximi; de vita, quod
, (28) , \ liberi castigationibus sinl iBslituendi, de sanilale
. corporis; de cibo, et anima ; doclriha de divitiis;
, \ \ de magnatibus et ducibua; quae filio, uxori, fratri
. , , et amico prestanda sint; de servo facinoroso; de
, * somniis insipientrbus; de seductione et multa ex . " \ perienlia ; de timentibus Dorainum; de sacriliciis et
. \ \ - oblationibus, cum ex injustitia, tuni ex justilia fa, , \ - ctis; de sacrifictis ex avarilia; contemnendas esse
, ' . \ - delicias et divilias; de helluonibus, et invidis, et
, \ , \ insatiabilibus, et inordinate viventibus. Non esse
. \ , inebriandum vino, sed quod satis sit bibendum ; de
\ , \ . exaltato homine moderalo; deloquaciiale seniorum,
, \ et loquacitate adolescentuli; de suscipienda disci * plina legis, el de judiciis et justiiicationibus; cre , * dendum esse lcgi; de teslamento Dei secundum
, . \ generationem; et quod hominibus natura consiilu , \ tio eadem sit, voluntatis vero diversa : unde bene, . diclionis quidam parlicipes, inalediciioni vero non! * * nulli subjecti sunt: de populo eleclo : et quod bono
* , - conlrarium sit malum, et pio peccator: quibus sit
* corcmunicandum : qualis sit ducenda uxor : qua . \ $ . \ les habendi amici: quibus utendum consiliariis :
. \ \ quos doctores assignet: cuique sciendum esse quid
\ \ , \, 135 conducat; de honorandis medicis; quomodo
. \ , lugendum sit super mortuo. De scriba et agricola
, . \ Q sapiente. De vigiliis archilecii, sive aerarii, sive
\ . " Oguli; de cuslodienda hominis anima, et dc sa * pientia permanente, et quanti illa sit prelii. De
. " praescientia Dei et creatione mundi. Quod crealura
, \ . " piifl in benedictionem, iniquis vero in nialedictio , \ nem vertatur. Quod occupatio magna cuivis bomini
. \ sit creata, et jugum grave impositum filiis Adae.
, . Quod quidquid ex terra est, ad terram revertatur,
\ . et quidquid ex aqua, ad mare defluat. De collatiooe
(29). bonorum, et quae camalia bona minorie eint mo * . - menti. Quae bona majora sint et spirilualia. De
. repetenda vilae ratione. De morle bomini dhriti
, . acerba. Oe bona niQrle pauperis. De non timenda
. * * morte. Quod non sit cum probro vivendum, sed
. " raiio babenda nomiiiis boiii. De disciplina pacis;
* \ D quorum gratia sit erubescendum, de quibus non sit;
. \ quod nimquam ponenda cura Qliae virginis : quod
. , sedendiim non sit in medio iiiulierum propter scor. \ , \ , tationem. De opiflcio Doraini. De sole, quod vas
, . \ , . admirabile sit et opus Domiui. De luna et astris ;
\ . \ , \ , de arcu, nivibus, fulguribus, nebula, grandine,
\ . , \ \ terraemolibus, tonitru, pluvia, pruina, caliginc, de
. \ . rore aestivali, de abysso terr. De Jordane et mari.
\ . De omni vivenle et pecude. l>e magnifica creatione
. . \ Domini; de beneficiis ejus. Epilogus de Enoch et
. , \ Noe. Epilogus de Abraham et Isaac, et illoruin
. , \ lenlalionibus. Epilogus de Jacob et Moyse, el quae
i27J Parliculam , liic stiperflueie arbitramur.
(28) Locus tuutilus.
(29) Videlur legendura,
333
S. ATHANASlUs. DUBIA.
384
ille mirabilia perpetravit. Epilogus de Aarone et , \ .

ipsiiis minislerio et sacerdolio. Epilogus.de Datban, , \ , *
Abiron et Core. De primiliis primogenitorum, quae . \ , \ ',
ad Aaronem pertinebant. Epilogus de Pbinees filio . \
Eleazari, quod tertins post Aaronem celebris . ,
fucrit. Quod Davidi Dominus tcstamentum regni . "
disposuerit: quod Jesui NavesuccessorMoysisinter' . "
prupbelas fuerit : quomodo in diebus Moysis Jesus .
Nave et Chateb filius Jepbone fecerint misericor- 6 ,
diam, et ex duodecim servati sint : de Samuele, , \ ' (30) . \
qui post Jesum inter prophetas judicavit populum. , .
De Nathan propbela, encomion in Davidem Regcm. \ , \
Quod Salomon sapiens quidera fueril, tandem vero . , raulierum adamalor evaseril, posl iram poeni- , \
teniia misericordiam adeptus sit. De Jeroboaro . \ \
et Roboam schismatis aucloribus. De propheta . ,
Elia, ignis mala consumens. De Elisaeo propbela . \
et discipulo Eliae, cujus etiara spiritu repletus , ,
est ; de caplivftale regum Juda. Quod humilis .
fueril Ezechias, et amicus Isaiae, et occisor Ra- . , \
psacis : quod liberarit Dominus Israelem per ma- , \ .
num Isaia, percussis castris Assyriorum. Quod Jo- \ ,
sias rex fuerit amicus Jereroiae. l)e prophela '.
Ezecbiele, quod in captivitate Babylonica fuerit. . \
De ossibus duodecim prophetarum. Quod Zoroba- , .
bel et Jesus filius Josedec doroum Domini aedifica- ' .
verint. Quomodo Neemias muros Jerosolymae col- \
lapsos erexerit. De Enocb, qui inier inclylos .
connumeralur : quod Joseph < um inclytis fuerH, et . \ ,
populum confortaverit: quod Sem et Seth celebres &5 \ . " \ *
inler bomines fuerint : quod Simon Dlius Oni . "
celeberrimus in summo sacerdolio fueril : quod in . " \
omnibus istis laudandus sit Deus magnificus. .
Contra Samariianos, qui Judaismum, et contra , , \
Judaeos, qui Christum reprobarunt : de Epilogo . \
totius libri. De oralione Jesu, fllii Siracb, nepotis . \
Jesu.
, .
136 Z)E LIBBIS NOVI TESTAMENTI JAM 1 .
DICERE
1NCIPIENDUM.
'. .
Liber /. Evangelium secundum Matlhceum.
47. , \
47. Hoc nomine vocalur bic liber quod ipse
Mallhstus discipulus Dornini Evangelium boc con- .
s c r i p 9 e r i t . Narrat autem ab initio generationem
Salvatoris secundum carnem, ex semine Davidis.
Quapropter et ab illo genealogiam ad Christum . \ *
nsque quadraginia duabus generationibue deducit. , \
Coutinet eliam baplisma Joannis et tentaiiones , \
quas in monte Cbrislus a diabolo sustinuit, et ,
signa et prodigia magna a Salvatore facla, disct- ,
ptilorum electionem, myslerii tradilionem. Quo- ,
modo tandem traditus sit Pilato, crucifixus corpore, ,
corpusque ipsius positum in monumenlo : quod , \ *
mililes vestes ejus diviserint, ipse vero cum intra *
Iriduum resurrexisset, discipulis praeceperit, itt , ,
docerent omnes gentes, et baptizarent eoe, pollici- ,
ius iltis, qaod fulurus esset cum illis cunctis , '
diebus, usque ad consumraationera saeculi. Signa . &
B
(30) Mendutu
SYNOPSIS SCRIPTURiE SACRÊ.
SS5
5SC
vero, qu a Ghrislo facla Mattbapus narrat, sunt

. - ista. Leprosus mundaius est. Puer Centurionts
, * etiam absens, jubente tanlum Christo, curatus esL
* Socrus Petri iebricitans sanata est. Yesp&e facto
, , oblulerunt ei da?moniacos et male babenles, et
* \ , spirilus ejecit verbo, alios quoque coravit hoc
. - modo. Cbristi generatio describitur (cap. i ) ;
* * bonum nuntium accepit Joseph : Magi adorant
(cap. 11) : deeccndit Cliristus in jfigyplum : In , \ #. ' fantes occidit Herodes et moritur. Christus e i
. iEgypto reversus babilat Nazarelb. Yenit Joannee
, bapiizans {cap. m) : aversatur Sadducaeos, et
\ . , \ Pbarisaeos. Baptizaiur Cbrislus, et tentatur a Sa . tana (cap. ): poslea cum tradilus essel Joannes,
, . \ venit Capernauni. Yocat Pelrum et Jacobuin cum
. , fratre. Curat multos, sedel in monie (cap. v), et
;, \ , \ loquitur de beaiiiudinibus, ac subdit : c Yos estis
* ;, > \, sal, et: c Yo$ eslis lux imindi", > bortatur eos de
, . vitae institutione. Dcinde prsecepla legis intendit,
; ;, \ \ ubi et de dextero oculo dicit, et de sludio inants
, \ , gloiiae (cap. vi), el de aroore pecunia?, quodque
, \ ponenda sit aliinoniae sollicitudo, nec esse nobi*
, \ . judicandum proxiinuru (cap. vn). Deiude ait :
c c Ne projiciaiis inargaritas ante porcos . Exhor. * tatio ad petendum : eadem de re parabola : de via
* , \ - angusta : de pseudoprophetis : de custodieniibus
, \ . prsecepta. Hinc parabola dorous supra petram
\ aidificatae. Descendit de monte (cap. ), el curat
. , \ leprosum, et puerum Ccuturionis, ac socruin Pelri,
el multos alios. Scriba probibetur ue sequalur, et
, , \
BS
..,
, \ . discipulus ad sequendum adigitur. Tempestalem

, \ . maris sedal. Dxmones invadunt porcos. Yenii
. Jesus in suam civilaiem (cap. ix). Gurat paraly . ticum : vocai Matlbaeum : accusant eum Pharieaei,
- * quod cum Publicauis manducet : et discipuli Joan*
. , nis, quod discipuli ejus non jejunent. Accedit ad
, \ , - eum princeps Synagogae propter iiliolam, et ipse
. puellara mortuam excitat : interea sanalur bae, \ * \ morrousa. Guranlur duo cacci, et mutus daemonia0 . , \ - cus. Yicos circuit Jesus. Miltit discipulos praedi . . caium (cap. x), et de lnullis ad eos disserit. Miilit
, ad euin Joannes duos ex discipulis suis, qui et lau . datur (cap. xi). Exposlulat Cbristus cum lurbis de
, . Joanne. Exprobrat civitatibus. Confitelur Patri.
\ . ' - D
oneratos. Iter facit per sata (cap. xii).
. . - Curat eum qui manum aridam babebat. Judaei de
. . occidendo eo consultant. Secedentem inde turba
. sequilur et curatur. Similiter ct daemoniacus caecus
. ' , et mutus. Tunc Judaei dicunt : In Beelzebul ejicit
, . \ - daemonia *. Deinde signumpetunt,ipseverosignuiu
\ . JonaB dedit. Pradicit illis quod a Ninivitis siut
* c , condemnandi. Tunc dicil : c Quando spirilus im * . - mundus exierit requiem quaerens . > Deinde Mater
, . qim-it illi loqui. Navem ingressus parabolam dicit
* c " , 137 de seminante {cap. xin), et causam, propter
. quam in paraboiis loquatur. Parabolam istam ex. - pODit, et addit alias, de thesauro, de margarita, de
V o c a l
a d
8 e
01
" Malth. v, 13, U . l b l t h . ,
e v
Mallh. i l i , 24. Mauh. xn', J3.
S. ATHANÎUS. - DIJBIA.
5S8
5^7
agro, de sinapi, de fermento. Parabolam de agro , , exponil in domo, et addil aliara de sagena. Beatos .. ,
pronunliat discipulos, oonferens eos viro palrifami- \ , lias. Venil in patriaro, qiiando et offenduntur Ju- , , ,
dxi. Tuac dicil : c Propheta nou est sine honore, . , nisi in palria sua
> Auditis quae cum Joanne . ,
ab Herode gesia fuerant, secedit in deserlum lo- .
rum, ubi et quinque. inillia hominum pascit (cap. , \ .
xiv). Discipulos mittit navigio. Keverlilur in nion-
lem orandi gralia. Advenit ad discipuios nociu na- . > \
vigantes. Peirum apprehendil super aquas. Yenit \ , , \
Gennesarel. Curanlur mulli. Accusant euin Phari- .
saei de (neglectis) purgalionibus (cap. xv) : os eis . " .
oblurat et docet turbas de ratione ciborum. Inler-
rogat euui Peirus de iis quae dixerat, et ea ipsa . .
Cbristus maniieslius exponit. \enit Tyrum, et mu- . lier Chananaea ad eum acoedit. Inde in montem , \ \ juxla inare, et curat mullos. Gibat quatuor millia . \ ,
vrorum. Venit Magdala. Quserunt signum Judaei . ,
(cap. xvi). Ipse vero relictis illis transfrctavit. Pa- .
nes discipuli per oblivionem non sumpseranl. Lo- , .
qtiilur illis de fermento Pbarisaeorum. Egreditur . .
Gsesaream. Interrogat discipulos de seipso : confi- .
tetur eum Petrus. Tunc de passione sua praedicit, . \
el Peirum increpat, jubelque crucem lollere, si quis .
velit se sequi. Loquilur et de secundo suo adventu. . $
Ascendit in montem, ubi ei IransOguratus esl (cap. * .
xvu). Ubi descenderat, discipuli interrogant et di- , \ ,
scunt de Elia. Adducitur illi lunaiicus et curalur. .
1
Exprobrat discipulis. Galilaea illis de passione Q \ . sua loquitur. Accedunt ad eum Gapernaum qui di- , \ .
draclima accipiebant. Perconlantur discipuli, c Quis \ \ .
major (cap. xvni)? Tunc advocato ad se parvulo , \ .
dicit: Quicunque scandalizaverit unum ex par- .
vulis islis , etc. Et : Si oculus tuus, et manus .
tua scandalizal te
E t : c Ne conlemnatis ununi . \, ;
ex parvulis istis . Subjicitur parabola cenlura c
ovium, ei illud : Si peccaverit in te frater tuus, . > \, c ,
corripe eum . > Ilem : c Si duo ex vobis consen- \ \ , c aerint, quodcunque petierint, accipient. Pelrus . >
post isla dicit : c Quolies peccabit in me fraler , \ t
meus . > Parabola ejus, qtii decem millia talen- , \ <
iorum debebat. Venil in Judaeam (cap. xix). Curat , , roullos. Exponit causara divortii. Loquitur de ge- . > c neribus eunucborum. Benedicit parvulis. Accedil D ;
ad eum dives. Inlerrogant discipuli : Quissalvari . . potest * ? Tunc dicit illis : c Sedebilis super se- . . \
des duodecim. Et qui reliqueril domum, et quae . .
sequuntur. Subditur parabola operariorum (cap. . ,
xx). Ascendens Jeroeolymam loquitur discipulis dc ; > \
tnorte sua. Uxor Zebedaei petit primatum filiis suis. \, , \
Zelo moventur aposloli, et erudiuntur. Curantur . .
duo caci e Joricbo. Subjungitur historia de aeina ,
(cap. xxi). Ingreditar in templum : ejicit vendentes, . \
curat accedentes segros. Deinde pueri bymaum con- . , \ ,
cinunt. Egreditur Betbaniam, et cura regiederelur .
eT
c t
Matth. , 57. Matih. , 6. ibid. 8. ibid. 10. Matlh. ,

* ibid. 21. Malth. xix, 25, 28.
15. " ibid. 19.
SYNOPSIS SCRIPTURiE SAGRJE.

990
. , Jerosolymam arefacil ficuna, dicitque dtecipulis :
, . c Etsi mouti istt dixeritis, projice te in mare, liet,
. , et quidquid credentes petierilis, accipietis . lu , , \ terrogant eum sacerdotes, dicentes: c In qua po , - testate ista facis ? Et ipse vicissira eos interro , , gat de baptismo Joannis. Dicit illis parabolam de
, . < duobus illiie (cap. xxu); deinde de vinea et malia
; $ \ operariis, de nupliis et de reprobis vocalis. Tunc
. accedunl ad eum Juda3i ut illaqueeivt euni in ser , \ nione, et de numismate sciscitantur. Interrogant
, \ Sadducaei de muliere septem fratribus nupta. Tum
(30*). - legis perilus, de primo legis mandalo. Deinde eos
. \ . interrogat Quid vobis videtur de Cbristo? (Cap.
\ - xxii, X L I I . ) His ubi os obturasset, loquitur turbisde
; Scribis et Pharisseis (cap. xxm), miseros dicens
$ eos. Poslea egressus ex templo ascendil in montem
; * ' , Olivarum, atque ibi de rebus futuris ad discipulos
\ , - disserit (cap. xxiv). Deinde parabolam subjicit de
. servo supra doroum consliluto (cap. xxv), deque do, \ cem virginibus, de 138 quioque lalentis et de
. houdis ac ovibus. Congregantur principes Sacerdo , \ , \ tum et Scribae, consultantes quomodo caperent
, \ , \ eum (cap. xxvi). Ipse vero Belbaniam venit in do. \ murn Simonis, ubi ad eum accedil, quae alabastmin
. - habebat. Pacisciiur Judas cum Judaeis. MitluMur di, [] . scipuli ad parandum Pascba. Convincil Judam
. Gbrislus. Tradit mysterium : postea dicit : < Non
. . bibam amplius ex hac vite . Egreditur in nion , c tem Olivarum. Prsedicit offendiculum passuros di , . scipalos. Reliiiquii discipulos m Gethsemane, et,
Venit
, . \ postquam tertio orasset, c Eamus binc
, \ Judas cum turba : Petrus amputat auriculam ser, " . > vuli. Ducunt Jesum ad Caipham. Judicant eum et
, condemnant, et irrident. Petrus negat. Ducunt Je . " , sura ad Pilatura (cap. xxvu). Strangulat se Judas.
, , . Judicatur Christus. Pilaio consulit uxor ejus, ut
. " . abstineat a Jesu : postea ct ucifigilur. Siant mulie . . res, quae cum Maria erant, speciantes a longe, qua
. fierent. Gorpus Domini accipit Josepb. Petunt
. - custodiam Judaei. Mulieres, qua3 cum Maria erant,
. vespere veniunt ad sepulcrura (cap. xxvm), et 01
. . terra motus, audiuntque ab angelo, quod resur , \ rexerit. Mittuntura Christoad discipulos. Audiunt
. " , Judaei de terrae moiu et resurreciione, dantque pe. D cuniam custodibus, ut mentiantur. Veniunt disci. " puli ad Jesum in Galilaeam. Tradit illis bapti , , sroum.
. \ * .
.
389
Bt6McrP, '
* Mitth. xxi, 22.

(JSKT)f. .
Liber //, Evangelium secundum Marcum.
48. .
, ,
. ,
,
. , ,
ibid. 23.
48. Joajines baptizat Judaeos {cap. i). Chrislus

vcnii a Nazareth, baptizatur, et abit in deserlum,
ut lentetur. Poslea vero,tradito Joanne, venit in
Galilaeam, et vocat Petrum cum fratre, Jacobum
ilem cum fratre. Ingreditur Capernaum (cap. u),
Mattb. xxvi, 29.
ibid. 46.
391
S. ATHANASIUS. -
DUBIA.
3iS
tfocet, curat ibi daemoniacum, post hunc ctiam so- , crum Petri, el multos alios vesperi sanal. Egrediiur , \ , >
in solitudinem. Circuit Galilaeam. Curat leprosum. , .
Yenii Capernaum (cap. n). Sanal paralyticum, do- . . \
cet turbam. Yocat Levi Glium Alphxi, manducat . \
cum publicante. Accusant eum boc nomine Phari- . .
saei. Quxrunt de jejunio discipuli Joannis : ipse .
vero discipuios defendit. Transil per sala. Curat .
eum qui manum habebal aridam (cap. 111). Secedit .
ad niare. Sequilur eum imilliludo magna. Confilen- []. .
tur daemones. Advocat ad se duodecim discipulos, . .
ut mittat eos prsedicalum. Tunc Judaei dicunt: In , .
Beelzebul ejicil d&monia . > Yeiiil ad eum Mater <
ejus. Ingredilur navim (cap. iv), parabolam dicil de . .
seminanle, iiem de agro, et de sinapi. Tempestate
.
jactanlur discipuli in mari. lncrepat mare Christus. ^ , , .
Curatur daeinoniacus in lerra Gergesenorum (cap. .
v). Porci in mare precipiles dantur. Transfretat, et $
Jairus pro filia orat. Sanatur haemorrbousa. Yenit . 01 .
iu palriam (cap. vi), scandalizantursuper ipso. Haec , \ .
dicit: < Non est propbeta absque bonore, nisi in ^ . ,
palria sua. Miitit discipulos binos ac binos, ' . * t
multaque illis mandat. Subjicitur bistoria eorum, , .
quae ab Herode acta sunt cum Joanne. Bedeunt ad , .
Gbristum discipuli. Alil turbas. Advenil ad disci- .
pulos tempestate jactatos. Yenit Gennesaret et cu- \ . .
rat multos. Disputat de manibus illotis (cap. vn). . ,
Yenit Tyrum. Sanat flliara Syrophoenissae, Uem \ . \
surdum et impedilae lioguae. Alitturbam (cap. vm). . .
Signum pelunt Judaei, at ille nullum dat. Loqui- Q , .
tur discipulis de fermento Pharisaeorum, et increpat . ,
eos. Gurat caecum Belhsaidae. Interrogal discipulos . \ ,
de seipso : Petrus confltetur, et increpatur pas~ .
sioniscausa. llic dicit Gbristus: < Si quis vult venire . \ .
posl rae Transfiguratur in ntonte (cap. I X ) , lo- * \ .
q'iitur de Elia. Adducitur ad eum lunalicus et cu- * . ratur. Praedicit discipulis mortera ac resurrectionein , \ ^ .
suam, et increpat eos, quod de primatu in via dis- , .
pulaverani. Hic dicit: < Qui non est mecum, con- \ \
tra me est de eo, qui daemonia ejiciebat in , \ 139 ipsius nomine. Post ha?c dicit: < Qui scanda- . t *
lizaveruni unuin ex pusillis *. El illud : c Yermis * , >
eorura non morielur, neque ignis exslinguelur . > . c "
Edisserit de divorlio (cap. x). Parvulis benedicit. \ *0
Dives quidam interrogat, quid faciat ut vivat: D , . buic respondet. Ascendens Jerosolymam de pas- . . $
sione sua praedicii. Filii Zebedaei sedere petunt a , .
, .
dexleris ejus. Edisserit de animi humilitate. Yisum
recipitBarlimaeus. Deinde de pullo asinae (cap. x i ) , 01 \
ingreditur in templum, et vespere exit in Betha- . . '
iam. Deinde de ficu. Ejicit ex templo vendenles. . ,
Yespere egredilur de civitale. Admiralur Petrus, , .
arefaclam esse ficum. Adhoriatur discipulos Jesus, .
ul credant. Jubet ut peccata proximo remittanlur. . .
Begreditur in civilatem. Inlenogant eum Judaei, iu .
qua polcsiale bc faciat : ipse vicissim eos inier- .
rogat de baplisroo Joannis. Parabolam dixit de vi- . .
68
71
Marc. , 22. Marc. , 4.
Marc. , 34.
71
Marc. ix, 39.
T t
ibid., 41. ibid. 47.
593
384
STNOPSIS SCRIPTURiB SACRJB.
ol , . nea,
de
agricolis (<*. ). Poslea de
$ .
censu : de septem fratribus. Quacslionera raovet
scriba, quod sit primum legis mandatum, ac respon. \ Moncm datam probat. Christus interrogat de seipso.
. $ , * Postea dispuiat contra Pharisaeos, et de duobus de . nariis viduae. Egressus e lemplo subversionera illius
. , \ praedicit (cap. x m ) . Discipuli de tempore ioterro . ganl, et prsedicit illis raulta. Yenit Belhaniam ad Si, \ . inonem leprosum (cap.xiv). Istic eflunditur un \ \ , \ guenlum. Paciscilur Judas oum Judaeis. Mitluntur
. . discipuli ad parandum pascba. Gonvincit Judam.
. Tradit mysteria. Egreditur ad montem Olivarum.
. - Discipulis praedicit, quod scandalum passuri essent,
. . . et Petro, quod negaturus sit. Precatur Palrem :
. , deinde capilur. Peirus abscindit auriculam servi.
, , - Adolescensnudus aufugit. Ducitur Jesus ad Caipbam.
. * . Teslimoniuro affertur contra illum. Confitclur se
. esse Filium Dei. Ncgat Pelrus. Ducilur ad Pilaium
. " . Jeous (cap. xv) : crucifigilur. Erat ibi Maria Ja . ' . cobi minoris, et Magdalena, et Salome. Joseph ac . " cipit corpus Jesu. Vcnerunt muHeres post Sabbalum, aroroata ferentcs (cap. xvi). Vident angelum
. ,
\ , . in monuinenlo, et pertimescunt. Posi resurreclio . nem Cbristus apparuit Mariae, ex qua septem dae, . monia cjecerat. Ipsa rem dixit ad discipulos, illi
, \ . vero non crediderunt. Postea apparuit duobus in
, ' . via, deinde et undecim , quibus eiiam incredulita . lem exprobravit. Et misit eos praedicalum et bapii , ' \ zalum, el potestatem dcd.t faciendorum signorum.
. , ^ Poslea assumplus esl.
, \ . .
Aovxar,
Liber ///, Evangelium secundum Lucam
49. ,
49. Hisloriam nativilatis Joannis scribil (cap. i),
. " deinde etChrisli : de Simeone (cap. n). Anna con . , >. fitetur Domino. Jesus iii templo manet, insciis pa . , \ rentibus. Joannes baptizat (cap. ) : bapiizatur et
, '. . " Christus, cum aunorura esset triginla. Genealogia
. ejus. Ducilur in solitudinem (cap. iv). Ycnit Naza . retb : legit in Synagoga. Dicit ad Judcsos de vidua,
, \ , \ (ad quam diverlii) Elias, et de Neeman leproso,
. . - et volunt eum praecipitem dare. Venit Gapernaum.
, \ , Gurat daemonio laborantem, et socrum Pelri, alios\ . . qne mullos. Egreditur in soliludincra. Vcnitin ter , , \ ram Gennesaret (cap. v), ascendit naviculam Petri,
^. . - D ubi et rete scindebatur. Pertimescit Simon. Gurat
, . leprosum, deinde paralyticum. Yocat Levi, apud
, * \ quem et manducat: culpalur a Pharis&is ob eam
, \ - caosam, el quod discipuli ipsius non jejunarenl.
. Ambulat in Sabbato secundo-primo per sata (cap.
. v i ) . AUero Sabbalo curat eutn, qui manum habe . '. - bat aridam. Elegit duodecim. Recenset beatiludi. nes. Deplorat divites et ridentes. Adbortacur ad
. , \ - dilcctionem. De non ulciscendo proximum. De hu . \ . manilale. Non esse nobi* judicandum : esse impcr, \ . \ , liendum. Parabolam dicit de arbore, et dc eo qui
, \ \ sermones suos custodiat, quod is similis sit domui
, \ fundattt supra pelram. Venit Capernaum (cap. vu).
. . - Accedil ad eum centurio orans pro aervo suo. Hinc
. excitatnr filius viduae. Miitit ad eum Joannes dite t
11121,18
PATROL. GR.
XXVIII.
13
3l5
S. ATRANASlUS. DUBIA.
CCl,sal
tur
am
596
e s u s
cipulos sii0S.140^
i ^ ^
deJoanne. . .
Comparat eam generalionem ptieris inter se accla
\ . mantibus. Ingreditur domum Pharisaei. Et ecce'imi- .
lierpeccalrix alabastrura efltindit. Reprchendil hoc ,
faelum Pharisaeus. Parabolam ad eum dicii Jesus de . ;
dirobus debiloribus. Deinde circuit pfcr civilales et .
vicos (cap. ). Sequuntur eum mulieres, quas .
curaverat. Parabolam dicit de eemiftanle. Yenit ad , euiu maier ejus. Navigam cum eo discipuli : oritur . .
lempeslas. Ycniunt Gadira. Lcgio irruit in porcos. . \ '
Deinde Jairus orat pro iilia. Sanatur baemorrhousa. , , , \ Excitat mortuani puellaro. Miitit duodecim discipu- .
los (cap. i x ) . Audit de eo Herodes. Sccedit in so- , \ ^ . liividinem Jesus. Alit lurbas. lnlerrogat, dicens : . ^ .
\ .
c Quem me esse dicunt bomines ?>Pelrus confi
telur. Mandat illis silentium. Passionem ac resur- B . . ?
reclionem suam pradicil. Ait : c Si quis vult post ; ' .
mc venire, abncget semeiipsum *. > Transfigura- . \ \
tur. Descendit de monte. Curat lunaticum. Loqui- . ,
lur de passione. Quxruut discipuli, quis major sit. , .
Jesus vero docet eos. Dcinde dicit : < Qui non est . . \
conira vos, pro vobis e s t quod de eo dicit, qui . \,
in nomine suo daemonia ejiciebat, et sc non sequc- 6 . *0
balur. Volentem ingredi in civitalem Samaritano- * , , > \
rum, non receperunt eum : binc discipuli volunt , \
ignem coelitus deposcttre super eos : Jesus vero cor- . -ripuit eos. Quidam illum sequi volens, probibetur. (30*). -
Alius vero admonitus ut sequatur, abnuit. Tunc ' * >dicit : f Nemo mitlit manum suam ad aratrum, et .
post lergum converlilur . Designat septuaginta
. , \ .
discipuloe (cap. x ) , emiltit eos binos ac binos, ^ <
horlatus ne quidquam secum deferfent. Exprobrat , ,
civitatibus. Exinde dicit : c Qui vos audit, me au- , ,
dit . Item: Videbam Satanam decidentem sic- . .
, . >
ut fulgur : et dat discipulis poteslatem conlra
Satanam, et admonet ne eo nomine gauderent. < , Deinde confitetur Patri, et dicit discipulis: c Beati \ ' ,
oculi qui vident quae vos videlis. Multi enim pro- \ .
\, t
phetae dcsiderarunt videre quas vos videtis .
Tentat eum legisperitus, et parabola dicilur de eo \, .
qui descenderat in Jericho. Marlba accusal soro- . >
rem suam. Orare docet discipulos (cap. x i e t pa- , \ rabolam dicit de eo qui ab amico in leclo jam . .
deoumbenle panes pelit. Curat mutum daemoniacum. , \
Tunc dicunt". In Beelzebul curat . Deinde di-
Cit: < Cum spirilus immundus cgressus est, peram- D . .
bulat loca inaquosa . > Deinde mulier quaedam , .
ait : < Bealus vcniei \ et cxtera. Futurum mi- c " ,
nalur, ul ista geperaiio condemnetur a Ninivilis, et ' . > dicit: Nemo, lucemam accendens, &ub modio po- , > .
, t ,
nit . lngreditur adPbarisxum prandendi graiia.
, . llle vero eum accusat, quod lolus 11011 esset. Ad
. , hunc dicit : c Yos mundatis quod extra pociilum

.
est " , et caelera. Et deplorat eos, siinililer et legis , \ \
perilos (cap. xu). Deinde dicit: cNihil est occultum ,
. c >
ei caetera. Item : c Ne tiroeatis eos qui corpus occiLuc. x 23,24.
Luc , 46. " ibid. 48.
Uic. lx, i 8 . " ibid. 23 " ibid. 30. " ibid. 62.
ibid. 39.
Luc. xn, 2.
Luc. x i , 15. ibid. 24. " ibid. 27. " ibid. 33.
7T
80
81
e e
T i
Tk
88
11
(3U ) .
86
39$
SYNOPSIS SCRIPTUFLE S A C R J E .
*97
i7
*\, f dunt . Et illud : Nunquid quinque pnsseres

\ , c \ \, " el caelera. E t : < Quicunque Llasphemaverit in Spi , - ritura . > Accedit ad eum quispiam, ul curo fra . irc haereditatem divideret. Deinde, qui putabatur
\ . dives : de illius borreis. Hortalur, ne solliciti simus
. \ , de aUmonia. De eleemosyna dicit, et de bero servjg
, suis ministrante : de servo fideli : de eo qui vo\ , \ lunlalem Domini gui novii quidem, sed non facit,
, . \, El, c Ignem, > inquit, veni miltere . > Ail eliam
t , > , . \ de illis qui facicm coeli probare sciebant. El illud :
. c Cum vadis cura adversario tuo ad magistratum .
' Deinde de Galilaeis a Pilato occisis (cap. xm), et
, de illis, qui prolapsu turris obruii fuerant. Deiude
, \ . parabolam dicit de ficu eterili. Mulierem a daemo . nio incurvaiam cural in Sabbato : faclum boc ac cusant Judaei: ipsevero os obturat eie. Parabolam
. dicil de sinapi, el de fermento. Interrogalur an
, . - pauci sint qui salvenlur. Hortalur ad ingrediendum
, . per angustam poriam, et subdit: < Venienl ab orieote
, \ < et ab occidenle, et recurobent . > Deinde dicunl ei:
\ , . < Exi, nam Herodes vult te occidere . > Respondel
c , c Ite ac dicilevulpi isti , etcoetera. Post adJerusa*
. lem 141 dicil : < Quoties voiut congregare itlios
. tuos, etc. Curat hydropicum in domo Pbari t sxi (cap. xiv). Disserit de primo accubilu, et qui
. . vocandi sint ad convivia. Deinde parabolam d.cit
\ , \ de ccena et iuvitatis ad eam venire dctrectanlibus.
' . , \ Hortatur ut, relictis domeelicis omnibus, se sequa , mur. Parabolam addit de eo qui lurrim sedificat.
, \ .
Q
bcllum instruilur. Hinc ail : Bo , \ num est sal . > Murmurant Pharissei (cap. xv),
. . quod publicanos susciperet. Parabolam ad eos di , ^- cit de ove perdiia, et de dracbma, deque filio pro. , - digo : de oeconomo ejeclo (cap. xvi) : de avaritia,
, , \ de superbia, et quod adinipleri oporteat quaecun \ que in lege sunl: de diniitienle uxorem suam : de
, Lazaro ac diviie. Quod remitlenda sint proximo,
\ quae in nos deliquit (cap. xvn). Et: Quis, * inquit,
\ . c servum habci rantem, an ex agro revertenii non
. prsecipit ? > elc. Doinde de decem lcprosis. De ad , > \, t , - ventu 8uo praedicit. Quod semper sit orandum. Pa ; > rabolam dicit de vidua (rap. xvm), et aliam de
. . judice iniquo. Deinde : c Num, > inquit, fidem
. inveniet in terra Filius hominis, cum veneril* ?
, \ . D
Pharisaeo el publicano. Advocat ad se
c parvulos. Accedil ad eum dives quidam rogans
; . quid faciat, ul vitam aHernam possideat : de pas . sione sua praedicit discipulis : ipsi vero non intel , . ljgcbant. Gaecus curatus prope Jericho : de Zac - chaco (cap. xix). Parabolam dicit de eo, qui sibi
. , . ipsi volebal acquirere regnum. Dc pullo asinaB.
. * tJrbis excidium prxdicit. \endenles ejicit de tem . , \ plo. Tunc dicunt illi (cap. xx): In qua poleslate
. hsec facis ? Interrogal illos de baplisinale Joan . nis. Subjicitur parabola de vinea, et improbis agri ; $ colis : de ceiisu, et de muliere quae septem frairi81
9t
,s
94
e l
d e
e o
ui
a d
91
P a r a b o l a
d e
11
" L u c x u , 4. i b i d . 6. ibid.40 ibid. 49. ibid. 58. * Luc. xm, 29. **ibid. 3J.
31 * ibid. 34. Luc v, 34.
Luc. xvu, 7. Luc. xvm, 8.
Luc. xx, 2.
17
ibid.
8. ATIIANASIUS. DUBIA.
400
399
bus nupta fuit. Deinde inlerrogat eos de scipso, . , \
quomodo dicant, ipsura essc filium Davidis : edis- . \ ,
scrit de primo conscssu. Vidua denaria duo niillit ' . \
(in gazophylacium [cap. xxi]). De subversione , \
lcmpli praedicil, ct malis fuluris. Judas pacisciiur . ^
cum Judxis. Discipulos roitlil ad parandum pn- . ; , \
scha (cap. xxn). Gonvincilur Judas posl ii:stilulura .
mysterium. Contendunt inter se discipuli de pri- .
niatu. Ad Simonem deinde dicit: < Ecce Salanas . .
petiil v o s prcedicilque illi negalionem fuluram, \ .
et jubet discipulis ut lollant secum cruraenam. Ca- 6 >
pilur postea. Negat eum Pcirus. Caeditur a Judaeis \ , \
Jcsus. Interrogatur, num ipsc sit Ghristus, el rc- tv .
apondet. Ducitur ad Pilatum (cap. xxm), el uiitli- . .
lur ad Ilerodem, illinc rureus ad Pilaium. Tradilur . , ;,
ut cruciligatur, sequilur turba : ad mnlierjes de & . , \ malis futuris disscrit. Oucifigilur. Corpus ejus Jo- . .
seph sepelit. Deferunl mulieres aromata ad scpul- *
crum (cap. xxiv), sed nemincm inveniuni. Di- . scunt a duobus angelis, quod resurrexerit. Nun- . .
tiant boc discipulis. llli non credunt. Pctrus ad , \ .
monumentum ctfrrit el (ut muliercs dixcrunt) in- , .
venit. Apparel Gbrislus duobus ilcr facienlibus. ' ;. .
lili reversi audiunl Dominum apparuisse Siniohi. , \ .
Mox sletit derepentc in medio eoruin : slupcfiunt . ,
discipuli : osteiidileiscicatriccs, et comedil coram , .
eis. Eductis aulem illis Belbaniain, assumplus csl. .
, \ (31) . , .
Liber IV, Evangelium secundum Joannem.
BiC.licr ', .
50. Joanues Cliristiun dicit Deum cssc (cap. i).
50. .
Narrat de Baplisla : lum de Clirisio, et de Incar- * , \
natione. Ad se missis respondet Baptisla. Inse- . ;
quente die lesialur de Jcsu, quod Spiritus desccn- .
deritsuper eum. Sequente ilerum die lesiimoiiium
, ' .
perhibet de Jesu. Scse illi adjungit Andrcas. Pe- . \
trum adducil Andreas ad Ghrisium. Postero die vo- \ '. "
cal Pbilippum Andreas ad eutn. Poslero die egrcs- .
aus iuGalilaeam Jesus, vocal Pbilippum : bic 142 . *
ducit Nalhanael ad eum. Tesliinoniunri buic dal Je- .
sus. Nuptiae iiunt in Cana (cap. n). Poslea venit . .
Gapernaum. Ascendit Jerosolymam in festoPascba- . .
ti?: ejicit e templo vendentes columbas. Multi cre-
duni in eum. Tum de Nicodemo (cap. m). Post ve- . \
nil in Judaeam et baptizabant ipsius discipuli. Nun- . .
tiatum esl boc Joanni. Audiens Jesus id nolnin fa- J> , \
ctum esse Pbarisais, descendilin Galilaeam per Sa- . * . " ,
rnariam (cap. iv). Subsequuntur ea, quae cum mu- ,
liere Samaritana facta sunt. Credunt Samaritani. * .
Yenil Jesus in Gana e( accedit ad euin regulus, fi- .
lii gratia. Redit Jerosolymam (cap. v). Sanat eum , \ .
in Sabbato qui annis triginla octo paralyticus fue- ' , \ ' rat. Quxruni eum Judaei occidere. Dkit eis quod .
a Deo missus sit. Transfretat e rcgione Tiberia- . dis (cap. v i ; : erat autem Pascha. Alit turbas. Vo- . .
lunt eum creare regem, el scccdit in luonleni. Di- . 1
Luc. xxii, 31
(31) .
SYNOPSIS SCRiPTURiE SACRA).

401
, \ . - scipuli navigant Capernaum. Hucet Jesus venil,
\ . , ei turbae quoque eo concessere. Tunc edisserit illis
\ . \ de mysteriis. llli vero non ferenies quas dicebati. , tur, retro cedunt. Dicit duodecim (aposlolis): Au
. * c \ et vos vultis abire *? > Tunc Petrus respondet:
; * t - < Verba vilae aeternae habes, ad quem abibimus'?
, ; Cam eeset feslum Tabernaculorum, hortantur eum
, \ iraltes, ut ascendat in lemplum (cap. vn). lpse
. , \ vero tandem ascendit, et quaerunt eum Judsei, at, \ , - que indignautur quod in Sabbato caecum curave. \ * rat. Disserit de Paracleto, ec alii crecUint, alii non
, . creduuU Reprebenduntur minislri a principibus
, . sacerdotum, quod non cepissent eum. Disputat
, \ . eum cis Nicodemus : illi vero os ipsi obturant.
\ Jcsus mrsum disputal cum eis : ipsi coitfra verba
.* \ ejus confuiare conanlur. Subjicitur de muiiere su . pcr adtillerio accusata (cap. ). Iterum ad eos
, . loquitur, dicens : Ego vado, quo vos non pote , . slis venire *. Ipsi vero puiabant, quod seipsum
, \ vellct interOcere. Deinde modum niortis auae
. c prseiticit, et mulli in eum credunt. Tunc dicit illis :
, , \ . c Si utanseriiis in sermone meo, veritas liberabit
t , \ oat- vos, el alia roulta. Dicunt ad eum Judaei : c Sa . > maritanus es, et daemonium bates . Yicissira
, c \ , Jeeus multa ad eos edisaerit, inler quae el hoc dick:
. Antequam Abraham fleret, ego enm . > Tuoc
' , . cuin lapidare volebant : ipse vero disgressus ab
\ \ , illis, curavit csecum luto (cap. ix). Postea edisse rit de ovibus et pastore per januam in ovile ingre . diente {cap. x) : et schisma orilur inter Judaeos.
. In fcsto Dedicationis ambulabal Jesus in porlictt
, . 1 , Saioraoois. Inlerrogant eum Judaei, an ipse eit
. Cbristus. Ubi vero bunc ae csse dicit, tolluot la , , \ . pidcs, ut jaciaul in etim; ui aulem rogal liujus fa', . cinoris causam, veniuol ad capiendum eura, sed
. - no potucrunt. Abil in eum locum, ubi baplizave , . ral Joannes. MiUunt ad eum ex Bctbania Marlba
' . et eoror ejus propter Lazarum (cap. xi). Yolenlem
. ire in Judseam prohibem discipuli. Yenit Betba . niam : excilat Lazarum. herum de occidendo Jesu
. , consultaM Judaci. Tum Caipbas propbetat. Sece . \ dit ieaus in solitudinem Epbraim. Ueinde Judaei
. , inler se disceptar.:, num venturus sil ad dieiu
\ . . feslum. Ante sex dies Paschae venit Belbaniam
^ . j) {cap. xn). Hic ccenanlera unxil Maria : quam rein
6 , indigne fert Judas. Hunc compescit Jesus. Islhuc
. " veniunt Judaei ad cum. Occurrunt illi turba cum
. ramis palmarum, cura pelcrct Jcrosolyma, e( sede\ \ . rct super asello. Tiinc pelunt Graeci videre eum.
, Parabolam dicit dc grano friiroenli, cl de illis, qtii
Biorlem meluunt. Subdit: Paler, glorifica Fi . .
ijm tuura , et vox facta est de ccelo. Turba
, >
, , > pi.lat tonitru insonuisse. De modo mortis suae
\, c . > pnedicit illis, et bortatur ad credendum : illi
\ vero non credunt, c ut sermo, > inquit, c Isaiae
. - impleretur *. > Lavat discipulos (cap. xiu) : arguit
. . Judam : illc, accepla buccclla, noctu egreditur.
e
Joan. , G8.
* Joap. , 58.
ibid. 60c
Joan. , 21.
ibid. 32. ibid. 48
ibid. 38. Joaa. xvn, {.
S. ANASIUS. DUBIA.
404
Exinde discipulos Jesus alloquilor, Prcecipit illis .
dileclionem. Pelro fuluram negaiionem pr&dicit. .
Philippus petit videre Patrem (cap. xiv). Praedicit , ,
eis de Paracleto : de mullis 143 ^
loquilur , ,
(cap. xv), el accusat Jud%os. Discipulis pracdicit fu- . .
turam tribuiationem (cap. xvi), deindc ilerum ju- , .
.
c u n d a , et rursus tristia. Patrem alloquilur (cnp.xvn).
".
Deinde venit in horlum et capitur (cap. xvm). Pe. *
I r u s araputat auriculam scrvi. Ducunl Jcsum ad
Annam. Discipulus aliquis Pelrum introducit in ^ , > . '
aulam. Minister Jesum C i e d i t : dicil ad bunc : Si . . "
. ,
male locuius sum ,> etc. Millunt eum ad Caipham.
Pelrusnegal. Ducilur Jesus ad Pilalum. Crucifi- . ,
ghur (cap. xix). Tilulum imponunt. Stant juxta \ , *
crucem mater, el soror malris ejus Maria Cleopbae, , \ .
el Maria Magdalene. Tunc malrem commendal . .
Joanni. Gorpus ejus sepclit Josepb. Nicodemus (52) .
,
a f f e r t alQes et myrrbse Hbras cenlum. Yenit Maria
Magdalene (cap. xx), videt sepulcrum vacuum. Yo- . , *
cat Petrum el Joannem. Hi abeunt visum, et ile- . ,
rum s e c e d u n t . Maria videt angelos, et postea Je- , \ .
,
s u m ipsuro, qui e t e i loquitur. Poslea a d v e n i t ad
discipulos, cum fores essent clausae, et dal illis . Spiritum sanctiinri. Dcinde l o q u i t u r Thomae, qui .
Don crediderat. Bursus apparct discipulis ad mare * ,
Tiberiadts, ubi et mulliludinem piscium ceperunt, ' . el coniedit cum eis (cap. xxi). Pelro mandat ut , , oves suas pascat, pracdicilque moriem qua morilu- , \ .
rus erat, ac jubet ut se sequatur.
Liber V, Acla apostolorum.
C
', .
81. Hoc n o m i n e vocattir bic liber, quod aposlo51. ,
lorum simul acia contineat. Qui vero i l l a cnarrat,
. Lucas est evangelista. qui et librum hunc conseri ,
psit. Est enim u n a cum apostolis peregrinatus , et
.
roaxiine cum Paulo, et quae exacte cognovit, lilte , \ ,
ris mandavit. Narrat a u t e m b o c libro, q u o m o d o ,
, . ,
angelis suscipientibus, Dominus assumplus sil: ef , , \
fusionein Spirilus sancti in d i e Penlecosles super
-.
apostolos et omnes, qui tum presenles e r a n t , fa .
clain : ordinaiionem Matlbiae i n l o c u m Judae prodi
toris, et deeignalionem septera diaconorura, ac
, \
Pauli eleclionem, et q u a B C u n q u e ille passus est, et
, \ , \ ,
quomodo landem Koroam profeclus sit. Duodecim
\ ' .
autem apostoloruni n o m i n a s u n t ista : primus Si
mon, qui vocalur Petrus : doinde Jacobus filius
,
Zebedaei, el Joannes fraier ejus, Andreas frater
, ,
Petri, Pbilippus, Tbomas, Barlbolomaeus, Matthseus,
, , \ -.
Jacobus filius Alpban, Simon zrloles, Judas Jacobi,
, , , ',
qui et Tbaddaeus dicilur, et J u d a s Iscariotes, qui
, , ,
prodidit Dominum. Sed postquain Dominum pro .
didissei ac periissei, in cjus locum constitutus est
, ,
a b apostolis Mallbias, et connumeratus cum unde,
c i m r e l i q u i s , d u o d c c i m u s . Poslca vocatus est e t
,
Paulus, vas electionis, missusque et ipse curo Bar .
naba ad predicandum Evangelium Domini gemibus
, ,
ubique. Septcm aulem dtaconorum ab apostolis
^
coiistituiorura bsec sunt nomina: Slephanus,
. <
' Joaii. X T I U , 23.
02)
403
i s
,0
405
SYNOPSIS SCBIPTUR.-E SACRJE.
*06
* - Hpput?, Procboxus, Nicauor, Timon, Parroenas et

, , , , , Nicoiaus. Horum itaque aposlolorum el diacono-
, . runa acta enarrat Lucas, et quae ab illis ediia sunt
xaV , signa, qu33 isla sunt : Petfus el Joannes claudum
* , \ ex naliviiaie, in porta Speciosa sedentem, in no roine Doinini cqrarunt. Pelrus Auauiam el Sappbi , ram uxprem ejus coarguil, quod siiiTurali fuissent
. de pretio agri, et de promissione Deo facta defrau , dassent, quaju ob causam cl e vesiigio mortui sunt.
, , Pctrus Jtoppe Dorcada vita defunctam precibus suis
. e worluis exciiavit. Pe.trus vas plcnum omni ge $ neris animautibus coelitus demissura vidil. Uinbra
. Petri aegrotos quos coutingebat, sanabat. Pelrug
. cum in carcere ligatus servarelur , per angelum ,
. iusciis miliiibus , 144 solutus est. Et Herodes
- verinium esca factus, exspiravit. Slepbanus prodi.
, . gia fecit et signa. Pbilippus ad eunuchum, Isaiaa
. propbetiam legentem, accessk, et baptizavit illum.
. - Idem Pbilippus muUog malos gpirilus in Samaria
, ejecit, et claudi ab iHo ac paralytici curalv sunt.
. Paulus cum apropinquaret Damasco, visionem vidit,
, - el mox Evangelii preco factus est. Paulus cum es ' , , sel Lyslris JSnearn, a nativitate clauduiu, in nomi , . ne Domini curavit. Paulus pcr visionem in Mace , , doniam vocatus est. Paulus mulierem babentem
. spiritum Pylhonis purgavit. Paulus et Silas Pbi . lippis in custodiam coujecti, et pedes eorum ligno
. constricti sunt. Inraedioautem noctis terrae motus
, actus est, et solula suni eorum vincula. corpora
. Q Pauli sudaria, aegroiis ac daemohlacis imposita, cu
, raiionem aflerebant. Paulue Ttoade Eutychum %
. fenestra prolapeum ac mortuum excKavit, dicens :
- c Anima ejus iu ipso est . Paulua in Cypro ma, . gum Elymam increpavil, qui et catcug effiecius est.
Paulus ciim Romam navigaret,tempe&taieagitatua
c . eat ipse, et quotquot cum illo in navi erant, noctes
, \ . ac dies qualuordecim. Et cum universi mortem ex, ', spectarent, astitit Paulo Dominus, dicens : c Pro \ pler te largitus sum islis, ut v i v a n l , > atque
, servati sunl. Pauluin cum e navi egressus essel,
, , > vipera momordit, exislimabaoique omnes quod
. morilurug essel: cum vero illaesus pcrmaneret,
, arbitfaii sunt deura es&e quemdam. Patrcm Publii
> , > iu insula dysenteria laboranlem, impositis manibua.
. |> sanilali reslituit Paulus , et aliog mullos iii eadem
insula agrotos curavit.
, .
11
*. *
\ .
52. ' .
, .
,
, ,

Act. xx, 10.
" Act. xxvii, 24,
t+iber V/, Epistola caiholicce septem, quarum prinw

esl Jacobi.
52, Ab auctoribus suis et ipsa? nomioa soitUat
gunt. Hanc enim Jacobus ad dispersos ex duodeciin
tribubus, in Doroinum Qoslruiu Jesum Cbrigtum
credentes, scripsit. Scripsit auiem Epistolam do*
cendi causa, docens scilicel de tentationum discrimine, quaenam a Deo, quae vero ex proprio cujuaque niortaiium corde sint. Et quod non verbift laiiF
4J7
408
tum, sed et ipso opere ostendenda sit fides : quod- ,

que non auditores legis, sed factores justificentur. ,
Praecipit eiiam de divitibus , ne illi pauperibus in . , Ecclesiis praferantur, sed magis.increpentur, tan- ,
quam superbi. Tandem injuria affectos consolalus, \ , .
et ad tolerantiam usque ad judicis advenlum ser- , v andam adhortatus, ubi de patienlia ex iis, quae
Job acciderunt, admonet, praecipit ut presbyleri ,
vocentur ad aegrotos; sludeaturque quomodo erran- ' ,
tes ad veritatera convertantur, eo quod merces bu- ,
jus operis apud Dominum remissio sit peccatorum :
atque ila terminat Epistolam.

. .
Secunda, PelrL
, .
53.
53. El ba&c qnoque ab eo denominala est, a quo

st scripta. Petrus ipse enim docendi gratia Epislo, ,
lam hanc Judaeis ad Cbrislianismum conversis , in
dispersione constiluiis, scripsit. Eos enira qui ex .
Judaeis mulli crediderant, conflrmat. El primum , .
quidem exponit ac declarat, quodfidesin Cbrislum ,
a propbetis praenuntiala, et per eosdem siguiOcata , ' sit rederaplio, quae est per sanguinera ejug, et
quod ipsis ac gentibus omnia sint per Evangeliura , &
annunliata, in quae angeli quoque prospicere desi- . ,
,
dorant. Deinde postquam suasit ut digne eoaver
gentur eo, qui ipsos vocavit , admonet ut regem .,
hojioreat, ei mulieribus simul ac viris concor- . ,
diam praecipit. Et ubi ad mores bonestog paucis ,
adhorlatus est, significal illis , quod et inferis fa- ,
cta sit a Doroino praedicalio saluiis el resurreclio- ^ ,
nis, 145 ul ei i i qui antea mortui sunt, resur- ,
gant, et judicentur quidem in corpore, in gratia , verq resurreclionis persistant; et quod Hnis om- ,
nium appropioquaverit, omoegque parati egse de- . .
b qnt, ad dandani judici rationem. Atque ila claudit Epistolam.
Terlia, et ipsa Pelri.
, Jtalir
54.
54. Pari modo et ista ab eodem congcripla, ejusdem nojnen praefert. Nam idem Pelrus et banc ad .
eos gcripgit, qui jam crediderant. Est autem bsec .
Epigiola, commemoraUo priorum. Cum nosset .
enim cito futuram corporia sui regolulionem, ma- ,
ture omneg admonuH de doctrina, qua pridein fue- .
raut instituti. El primtim quidem de fide disserit, D ,
et cgtendit, quod a propbelis illa sil annuniiata, et
quod prophetiae de SaWatorc non sint humanae, sed a Deo praenunliatae. Deinde denuntiat iilis, ne , .
seductoribug attendant, illorura perdilionem futu- ,
ram pradicens, quemadmodum et angelis iransgres- ,
soribua contigii. Significat autem in hac Epislola . ,
futuros dies, quibus illuaores passim circuibunt, et ,
conabunlur aliquos seducere, dicentes, qaod ina- , *
niler a nobis pradicetur advenlue Sahratoris futu- >, , ras, eo quod is cum semper pradicetur, nondura . \ venerit. Ab bia igitur maxiroe abetinere praecipit, , ,
doccns, ne morae cauga aniraum despondeamus : .
omne namque tempus nibil esse in conspeclu Do- ,
mini, GUOI una dies sit instar raille aniiorum, el , .
409
SYNOPSIS SCRIPTURJE S A C R J E .
410
, - mille anni fnstar unius diei. Affirmat simul ei de, clarai, cito futurum Domini diem, precipitque om , nibus, ut ad illius adventum parati sint in bonis
, - operibas, et amplectantur quae ab aposlolo Paulo
scripta sunt, nec aures accommodent bis, qui ea
calumniantur; cum iidem el universas divinas
, Scripturas calumnientur. Postquam igitur omnes
, admonuit ac docuit, ut ista futura scianl, horta.
tur ne quisquam a iidei scopo aberret, atque ita
tinil Epistolam.
, .
Quarta, Joannis.
55. ,
55. Hoc nomine vocatur et isla, quod ipse Joan , - nes evangelista eam conscripserit, ut commoneface . ret eos qui jam in Dominum credideranl. Et pri , imim quidem perinde alque in Evangelio, ita el in
, - hacEpistoft*, de Yerbi divinitate loquitur, ostendens
, illud In Deo semper esse, ac docens Patrem esse
, lucem, ut Ua cognoscamus Yerbum esse splendo . , rem ex luce. Disserens autem de divinitate Yerbi,
' , exponit nostrum mysterium non esse novum, sed
, - esse sempiternum ab initio : nunc vero manifesta , , tum in Domioo, qui vita est sempiterna et verus
. Deus. Causam etiam ob quam Yerbum ad nos ve , nerit et apparuerit, ponit; hanc videlicet, ut opera
, diaboli dissolveret, ac nos a morte liberaret elfi , , ceretque ut Patrem agnosceremus, et Filium Do , minum nostrum Jesum Christum. Scribit igilur ad
. , , omnem aetatem, ad pueros, ad adolescentes, ad
, , - senes, quod Deus iiiDOtaerit, diabolica operalio
, , - ^ deinceps, deleta morle, devicta sit. Quod rellquum
. * esl per totam Epistolam, dilecttonem docet, volens,
, ut nosmutuo diligamus :propterea quod et Christus
, . dilexit nos. Disserit itaque de differentia timoris et
, dileelionis, Gliorum Dei et filiortim diaboli, de pec , cato mortali, et non mortali, de differentia spiri, , luum. Discernit demura, quisnam epiriius ex Deo,
. , quis vero seduclionis sit, et quando cognoscamur
, , - filii Dei, quando vero diaboli. Item pro quo peccato
, * orare debeamus. Et quod vocaiione indignus eit,
* nec Chriati esse dici poesit, qui proximum non di , ligit. Dnitatem etiam Filii oura Palre oslendit, et
. quod qui Filium negat, nec Patrem babeal. Discer nit quoque in bac Epistola, quodnam sit proprium
. Antichristi, nerope boc, si 146
Jesum non
ita ut
seipeum
, esse Christum,
^ L -
~ * quasi
~ ille non sit,
~
"
" "
mcndax ille dicai esse Christum. Hortatur autem
, , , per lotam Epistolam eos qui Domino credunt, ut
. * ne animo sinl abjeclo, si odio habeanlur iu hoc
, -, inundo; sed magis gaudeant, quod odium mundi
, , bujus declaret credentes migrasse ex hoc mundo,
- et posthac conversari in coelis. Et in calce Epislolae
' , iterum admonet Filium Dei esse vitam seternam
. ac verum Deum, et ut illi serriamua, nosque ipsoe
, - ab idolis cusiodiamus.
, , , .
d i c a l
56.
Quinta, t\ ipsa Joannis.

56. Hanc quasi senior dominu? scribit libeiit
441
S, ATHANASIUS. DUBIA.
411
ejus. Esl aulera arguroentum Epislolae lale : Cum .
videret liberos hujus rccte in iiile conversari, mul-
los autera seductores circumire, qui dicerenl ad- , ,
ventum Cbrisii in carne non esse factum, Epistolam
banc scribit. Et principio quidem laudal liberos , .
ejns, quod bene procederent. Deinde docet iidci ,
nosire mysterium non esse recens. Horiatur ite- * ,
rum ad dileclionera, el ut maneanl in doctrina ,
quae ipsis eral tradita. Deinceps docet eos, anii- .
christum esse, qui Chrislum in carne non venisse
dicat. Denunliat aulem illis, ne eos, qui hujusmodi . ,
sunt, in domum suam quisquam recipiat, neque sa- , ,
.
hitem illis dical, alque ita lerminal Epistolam.
, .
Sexta, et ip$a Joannis.
57. Haec quoque Joanhis est, ut et inscriplio ba- 57. , bet. Missa esl autem ad Gaiura. El primuro quidem . .
laudal cum propler leslimonium hospilalilalis, quod
babebat ab omnibus, hortaturque eum, utin propo- , ilo persistal, ac fratres deducat ac recipial. Rur- , .
Tsum laudal ejus proposilum. Accusat autem Dio-
trepben, quod is non solura nihil pneberel paupe- , ,
ribus, sed etiam alios probiberet, ac mulla nuga- , retur. Tales autem alienos esse dicit a veriute, .
neque cogooscere Deum. Demetrium vero commen- , . .
dat, oplimum illi tesliinonium impendens.
', .
Septima, Judce.
58. , ,
58. Hanc, qnemadmodura fert inscriptio, Judag
. Epislolam scripsil iis qu; jam credideraot. Est autem argumenlum ejus tale : Cum quidam fraudu- Q *
lenter ingressi docereot, indiflerens essc peccatum, ,
eliam eorum qui Dominuin negant, necesse habuit , ,
ut scriberel, et cautas rcdderet fratrcs. Et iailio .
quidem horlatur eos ul cenent, atque in iradiu ;
eibi flde maneant. Deinde repudiat lales lanquam ,
scduclores, et denuntiai ne prorsus ullam cum
ipsis conumiitionem haberent, scienles non esse sa- , ,
tie quod vocati eimus, nisi etiaro digne arabulemus ,
vocalione. Siquidem et priorem populum Dominus . .
ex iEgypto eductum, cum in fide videret non per- , sistere, perdideru: et angelis ordinem suum uon ,
cuslodienlibus, uon peperceril. Oportere igilur ab .
bujusmodi bominibus secedere. Et Michaelem nam- .
que archangelum non suslinuisse blasphemiam . "
diaboli. Docet itaque perditionem istorumaicut So- D * ) . domorum fuluram. Post haec adhortaius ab bonos ,
moree, et fidei stabilitatem a Doroino apprecalus, ,
.
claudit Epislolam.

Liber 1, Quatuordecim Epistola Pauli, quarum ',
'.
prima est ad Homanot.
59. ,
59. Pauli vocanlur Epistolae, propterea quod eas
Hle scripsit, et per bas curo eos, quoe viderat , ,
ac docuerat, admonet ac corrigit, turo quos non , *
viderat, instruere conatur ac docerc, 147 quem- , ,
admodum a legentibus edisci potest. Hanc autem ' ^ .
ad Romanos Corinlho scripsit, cum Romanos non- ' *
dum qoidem vidissct, audisset vero de illis, cupe- , , )
relque vidcre eos. Et Initio quidem laudal eorum , .
fldem, quaqa yidebat ubique amumtiari. Deinde **. , ^ 1* *
>
413
SYNOPSIS SCRflPTURAE SACRJE.
414
s^nificat saepenumero proposilum sibi fuissc ve , niendt ad eos, propter desiderium, quo erga eos
. aflectus erat, bacienus vero non licuisse. Deinceps
, docendi modo Epistolam prosequilur, de vocalione
, * gentium et quod circumcisio usque ad quoddam
', tempus fuerit, jam vero cessaverit. Quod per Chri . sium solulum sit deliclum Adae : quod umbra legis
, transicrit. Yocaiionem ilaque gentium consequen , ler reclo ordine faclam esse ad hunc modum pro ' bai, postquam oslendil universis hominibus insi . - tam esse legem, et qtiosvis cilra docirinam (legis)
, - naturali judiciQ ex ipsa rerum conditione Deum co gnoscere posse. Quapropier el merilo genles priore
, , loco accusat, quod cum ipsis eognitionem sui Deus
, ' ex operibus mundi patefecerit, et simul sempiter nam polentiam suam, quae Yerbum ipsius est, in
quo et per quod omnia fecit, oslenderit, ipsi non
, cognovcrunt ex crealuris, Deum esse lalium opifi . cem; sed conlra, operibus illius diviiiitatem ascri , benles, creaturas potius adorarunl, quam Crealo rem. Accusal autem el Judaeos, ut qui legem oon
. servarent, imo per transgressjonem legis Deum po , lius dedecore aOicerent. Aique ita utramque par , tem, tam Judaeos, quam genles arguit, el sub ini, , quilate transgressionis concludit, ul oslendat om nes pares esse factos, ulpole ex aequo reos, et t\e , demptoris egentes. Porro quandoquidem gratia et
missio uequaliier contigit ei Judaeis et gentibus,
, jure ac merito genlium facta vocalio est: vocatione
, , vero geniiura facta, nccessario cessasse circumci , - sionem et legis umbram. Nara Abraham, inquit,
, , non circumcisione, sed anie circumcisionem j u , stificatus, niutato aomine Abrabam dictus eet, quo , - niara falurus erat pater muliarum genlium, se , cundum fldem, quae erat in praputio. Circumcisio , nem aotem, postquam juslificatus eral, accepil ia
", - carne, ut signum esset iis qui ex ipso secundum
, carnera nascituri erant, quod desitura lunc esset
, $. circuracisio, quando gcnles Oerent Olii Abrahse,
', inciperentque vivere secundum fidem Abrahae, in
, , qua ille, cum adbuc esset in prepulio, juslilicatus
. - es(. Ptenim horutn gratia cum anlea diclus esset
, , Abram, vocatus est Abrabam. Erat auiem necessa ' rium ul, venienlibus rebus signiflcalis, desineret
, D signuin. Quapropler si qui cogunt geotes circum* , cidi, iidem tollant et nomen Abrabam, el vocent
, eum Abram. Si vero Abrabam vocalus est a Deo,
. non oporlct genês circumcidi : imo ne Judcei qui, * dein secundum carnem amplius circuracidendi sunt,
. ul iirmum sil nomen (Abrabae) voceturque pater
, * , multarum gentium. Nulli enim poslhac opus est,
. , - Ut circumcidalur, cum sufliciat fides Abrahse: nec
, opns est ulla legis umbra. Non enim justificattir
, quisquam ex talibus, sed ex fide, quemadmodum
, et Abraham. Postquam ista ad hunc modum pro. ' bavit, iterum ostendit, quod nec Israeli, nec gen*
, , ' libus alia possit ratione redemplio et gralia obtin
. . - gere, nisi vetustum illud peccatum, quod per Adam
. , - in omnes morlales pervenii, splvatur. Deleri au
5
S. ATHANASlUS. DEBLV.
416
tem pcr alium non posse, nisi por Filinm Dei, per , quem et ab inilio maledictio facla siL Neque enim , , , ,
possibile eral, ut alius deliclum hoc solveret. ^ ,
Deinde scribit, quod nullo alio paclo id fieri potuit, , '
quam ut corpore assumplo Filius Dei fieret homo : , *
ul corpus boc, inquam, quod passionibus nobis
siinile esset, pro omnibus offerrct, et omnes a . , ,
morle liberaret, et quemadmodum per unum ho- ,
minem peccatum in roundum ingressum cst, ila et ,
pcr unum hominem ad omnes morlalcs 148 8 " ,
tia perveniret. Deinceps vero, tanquam bonus oeco- , , ,
nomus, Judaeos consolalur, quod legis transgresso- ' .
res futuri non sint, si in Cbristuin credanl: iis ,
.
vero, qui ex gentibus crediderant, edicit, ne contra lsraelem erigantur, sed agnoscant sc, veluli ramos radici, iia Judaeis mserlos. His absolutis,
borlatorios serniones pro moribus insliluendis tradit, atque ila Eptstolam fmil.
Secunda, ad Corinthios.
]}
, .
60.
60. Hanc ad Corinlbios scripsit ipse Paulus, ex
Epheso Asiae, tainelsi eos jam viderat et docuerat, ,
ut nihiloroinus eos admoneret. Occasio autem Epi- ,
slolae haec esl: Gorinlbii, pcr conlenlionem congre- .
gali, sententiis inler se dissidebaut, cl denique , , eranl inter eos schismata, quomm viiio fiebat, ut ,
negligerent eum, qui novercam suam in uxorcm , eibi sumpserat. Alii volebant uxorcs suas, conti- .
nentiae obteutu, relinquerc. Quidam in lcniplis ido- ;
lorum edebant, quasi indiffercnlia essent idoloibyta. '.
Erant qui reliquos conieinnerent, eos vero, qui .
linguis loquebantur, suspicerent. Postremo el in , .
royslcrio resurreclionis quidam seducli erant, ita ut dicercnt, futurum non esse, ut luec nostra caro , .
resurgat. Cum haee omnia Coruitbi moverenlur, C ,
scribunt populi Aposlolo, qui et ad oninia rescri- ',
bit. Et primum quidem, testimonium illis dat pru- .
dentiae et scicntiie, non autem laudat eo$ scbismata
facientes, sed euadet, ut virlutem putent non in ,
sermone esse, sed in opere et potcstaie. Dcinde , ,
postquam increpuit eum, qui novercam duxissct, , adhorlatusque ne litibus inler se contendercnt, ,
deiuceps ad ea respondet, de quibus illi scripse- . ,
rant. De nupiiis docet, infraclum esse debere con- ^ ,
jugium, el precum gratia ad tempus ab illo vacari
posse. <}uoniam vero continentiam diligebanl, de , ,
virginitale scribit, quod necessaria non sit, sed , .
cujusque arbilrio permitlenda. Subdil de idololby- , ,
tis, ne abutantur scientia, sed conversenlur iu di- ^ .
leclione. Prohibet igitur convivia, quae in lemplis , .
idolorum fierent, ne pusilli scartdalizarenlur.
Poslea de donis spiritualibus scribil, ne charisma- ,
luin gratia discriinen inter se statuant, neve praefe-
rant eum, qui cbarisma aliquod babet, ei, qui alio .
donalns est: nam omnia ejusdcm esse Spiriius ,
dicit. Deinde et de rcsitrrectione docet, quod scili- ,
cet caro resurrectura sil, mortua quidem corru- .
plibilis, excilanda vero incorrupta secundum gra- .
tiam Chrisli. Resurrectionem vero cx .eo astruit, ,
quod Christus exciiatus est. In calce bortatur de ,
moribus instiluendis. et de collecta ad subsidium .
sanctorum facicnda praicipit, alque ita absolvit Epistolam.
ra
417
SYNOPSIS S C R I P T U R ^ SACRJE.
, xal .
418
Terlia, ilerum ad Corinthiot.

61. Ad eosdem et hanc mittit e Macedonia. Est
61.
. aulero Htius occasio talis : Priore accopia Epigiola
, Gorinlhii, compuncti guper peccato ejua qui no vercam suam duxerat, conlrislatique fuerant, quod
, , tale peccatum neglexissent: deinde seducti fuerant
ab illis, qui schismatum occasionem dederant, ila
, - vX litterae iegis servandae sluderent, et gratiam
, Chrisli indiflerentem judicarent, atque iis, qui in
, faciem sese jactabant, plus altendercnt. De colle . cta vcro in usus sanclorum facienda, probe cura - banl. Ad ista igilur rescribit Apostolus. Et primtim
. quidem laudat ipsos, quod ejecissent eum qui de. , liquerat: deinde petentibus ipsis annuit et resipi - scentem illum recipi jubet. Docet ctiam bac Epi, . stola de lege, discriminans illic litlerara, et oslen , dens, non esse litleram legis solam accipiendam,
, , sed in littera sentenliam eruendam : non enim
, ' verba tantum gunl lex, sed i n l 4 9 verbis est sen ( sus spiritus. Deinde, quod venieote Christo nova
, creatura facta sit, nec oporteat secundum velusta , , tem vivere, sed in omuibus, velut in nova crea , , ' lura, renovari el superfluam deinceps esse circum cisionem. Laudat eoa etiam ininisterii gratia, et
. adhortatur, ut ea in re abundent. Postea repreben , dil eos, qui in faciem gloriabantur, ac recenset
. quaecunque passus eral propter Dominum, et vi, , siones, quas viderat, exponit, et quomodo in Pa~
, , radisum ad lcriium coelura raplus sit. Tandem
, postquani illis denuntiavit ne peccent, sed si qui
. , peccarint, resipiscanl, cum graiiai um actione tcr
,
Epislolam.
.
Quarta, ad Galatas.
* ^ .
62.
Hanc
mlsit
Roma, cum jam vidisset Galalae
62. ' ,
. ac docuisset. Esl autem ea cpistolae occasio : Galata?
postquam recle fuissent instituti ab Apostolo, et
, , sincere in Gbristum credidissent, cum Apostolue
, , profeclus fuisset, seducli fuerant a quibusdam , ita
. ut circumciderentur. Haec cum didicissct Aposto, . lus, scribil ad eos : et initio quidem testimor.ium
, illis dal fldei, quam babucranl, et sinceri erga
Ghristum anlmi; mox vero ideo reprehendil, quod
,
stulle ogisscnl ac mutati fuissenl. Consequenter dis,
6 , Vî de lege, el de /ide quaa secundum Abraham
est, ac ostendit cum ex lege, tum ex uxoribus
, , Abrabse, allegorice usurpatis, ad tempua usque da , , - tam esse urabram et circumcisionera, adventu vero
. Christiheec fuisse abrogata. Hsec ubi oslendit, sua , del illis, ne poslhac amplius seductoribus aurem
, praebeant, sed magis fidei, quse in Gbristo est, ad , , baereaut cognoscanlque per graliara, quae io Gbrl . gto est, abolilara esse carnig circumcisionem.
, Postremo adbortatug ad bonos mores, claudit Epiglolam.
.
Quinta, ad Ephesios.
* *
m i n a l
65. Misil et islam Roma , curo nondum eos vi63. *, , . - digget, audisset aulcm de illis. Occasio autem Epi-
S. ATHANASiUS DUBIA.
419
420
slolae hrec esl : Epbesii, cum credidissent in Domi-

num noslrum Jesum Chrislum, genuinam habebant ,
in ipsum Gdem, et erga omnes sanctos dileclionem, ,
cupiebanlque a Paulo conGrmari. Hoc ubi cogno- , visset, scribit ad eos banc Epistolam velut insti- . ,
tucndi gratia. Et principio ostendit mysterium no- , .
slrum non esse recens, sed ab iniiio et ante mundi *
crealionem beneplacilum Deo fuisse, ut Gbrislus , '
pro nobis paleretur, nosque salulera consequere- ,
mur. Deinde disscrit de vocalione genlium, ut , *
ostenderel eos merito credidisse , declaratque vo- ,
cationem nostraui non per hominem aliquem esse ,
faciam, sed per Christum, qui Filius Dei est, ut * ,
etiam ex eo discerenl, bominis se cultores non esse , ,
faclos, ubi in Christum crediderunt, sed veros , , cultores Dei. SigniGcat se quoque hujus gralia , .
missum fuisse, ut pradicarel Evangelium, et quod
curara ipsorum habeat. Postea, adbortatorios ser- ^, .
mones viris ac mulieribus, patribus et liberis, do- ,
minis ac servis in hac Episiola ponit: atque uni- ,
versos omnino contra diabolum et daeraones ejus ,
inslruit, dicens adversum illos nobis esse.luctam. ; ,
El ubi lanquam bonus atblelarum praeceplor omnes . contra diabolicas opcrationes verbis suis iminxil, ,
, ,
Epistolam claudit.
Sexta, ad Philippentet.
*\, .
64. ,
64. Hanc quoque Roma misit, cum jam (Philippenses) vidisset ac docuissct. Argumenlutn Epi- .
* ,
slola3 boc est : Cum Pbilippenses subsidii ministerium Paulo 150 misisslnt, et nonnulli circumirent, C ,
qui simpliciura aures obtentu umbne legis et cir-
cumcisionis corrumperenl, ac dicerent sine illa non ,
posse quemquam jusliGcari, Apostolus re cognita ,
Philippensibus scribit. Et primum quidera laudal .
eorum fidem, et significal, quod lneinoriam ipsorum ,
habeat. Deinde enarrat, quomodo Romae doclrinae ,
suae rationem reddiderit, et quomodo nonnulli mo- ,
lestiam intulerint, dum in vinculis esset, invidiam .
ipsi excitantes. Postea adborlalur eos, ul se mutuo , ,
diliganl: exposila Salvatoris beniguitale, qui cuin ' .
Deus essel, bomo noslri gralia facius est. Postca
de circumcisione ac veteri lege dispulans, inuiileni ,
esse deinceps circumcisionem osiendit, sumpto de ' , ,
se exeinplo, cum dtcil: Haec omnia propler Cbri- .
slum damnum esse judico *. > Quapropler eos ^ ,
quoque, qui circumcisionem adhuc docebaiit, ac , ,
Philippenses seducere volebant, reprcbendit, ini- . "
micosque Chrisli ease dicit. Laudat autem Philip- penses propter cotnmunicalionis, quod sibi impen- ,
dcrant, beneficiuin, el ubi ad bonos mores rursum .
adhortalus est, terminal Epistolani.
.
Septima, ad Colossentes.
f
65. ,
65. Hanc quoque Roma misit, cum Colossenaes
nondum vidisset quidem, audisseique tautum de i l - , > . lis. Occasio autem Epislohe haec est: Colossenses Gnecis sophisroatibus seducere lentabant quidam
contra fidem Christi loquenles : nec non circa le- ,
gales cibos, et circumcisionera. Hoc ubi didicisset , .
.* Pbiliop. m 7.
v
42!
SYNOPSIS SCRIPTURJE SAGRJl.
422
, Apostolus , hanc illis Epistolam instruendl modo

, . scribit. Et principio gratias agens Deo, significat eos
, e tenebris ad veritatis lucem esse Irauslalos, et
, quod Christus, in quern crediderant, imago Dei sit,
{, , , et Yerbum per quod omnia facla sunl, et quod de, * ' cueril eum, qui rerura est opifex, primogenitum
fieri crealmse , et primogenilura ex raoriuis ;
, ut utraque conjungeret, et omnia vivificaret. Ad , . hortatur etiam eos, ut in fide persistant, signi , , ficans eis se Paulum esse ministrum Evangelii,
, - in quo instrucli jam erant. Deinde de lege, et dc ci * bis in lege memoratis disputat, de diebus etiam et
, - annis exponit, ei deinceps velera omnia, circumci, , sioiiem quoque, abolila esse declaral. Auclor est
* eliam, ne decipi se sinanl a sopbistis, iisque qui se
, subornare vellent. Tandem horlatus parentes, libe$ . roa, viros, mulieres, servos et dominos, et alia
, , - quae bonos mores concernunt locutus, Epistolain fi, , nit. Denuntiat eliam illis, ut posteaquam apud illos
, . lecta fuerit Epistoia, curent, ut et in Ecctesia Lao , , ' dicensi legatur, et ul vicissim eam legaul, quae
, Laodicensibus scripla est.

, <:
Oclava, ad Thestalonicenm.
66 Hanc miuit Aibenis, cum eos jam antea vi66. ,

, * . * disset, et cum ipsis conversaius esset. Occasio vero
% - epistolae haec csl: Gum mullas afllictiones Berrhoe*
^&, perpessus essel Aposiolus, Pbilippis quoque Mace, , - Q doniaB et Gorintbi, sciretque, quae passrs f u e r a t
, , Tbessalonicx, veritus, ne Thessalonicenses, auditis
, qu33 passus erat in predictis civitalibus, teniaren , , - lur a tentatore eC scandalizarenlur, pnesejrtim cum
* inlellexisset eos mortuoruni gralia multum lugere,
, misil ad eos Timolheum cum bac Episiola. El pH . - mum condrmat eos in iide, ne propter aiflictiones
, conculiantur. Gommonefacit enim eos,quomodo et in
, priina inslilutione didicerant, ferendas ease tribula , tiones, et quod insolens uon sit, quod passi esseiit a
, JudaBis, qui eliam Cbrislum occiderunt. Esse enim
. 151 proprium Gbristianorum affligi iu hac vila.
. Hortatus autem eos multis, ut ila conversarentur
, - sicuti ab ipso acceperant, de morluis etiam scribil,
' , , consotans eos ac docens, ne moleste ferant. Mor , D tem enira non e s s e perdilionem, sed viam resurre. , * ctionis. Deinde ei de temporibus eescdocet, ut
. diem Domini oceultum esse scientes, semper parati
, \ , sint, nec queraquam altendant de illo nuntiantem :
, - fuiurum enim ila illis adventum, ut qui residui in . - venientur in co die, non sint praevenluri eos, qui ex
, , morluis excitabimiur, eo quod siraul ac subito oni , uium sil fulura mulatio. Denique ubi admonuit
. eos, ut meliores moribus evadant, hortalur etiaro,
. , ut semper in spe gaudeant, el precalioni insistanl,
, ac pcrpetuo gralias aganl Doiuino. Tandem adju , , - ral eos, ul Epistolam bane fralribus omnibus ifr , gant, aique Hlam flnil.
,
.
S. ATHANASIUS. DDBIA.
423
Nona, item ad Thcssalonicenses.
67. Hanc Roma niillit. Occasio aulem ejus talis

cst: Tbessalonicae quidaru oliosi ct inordinatc
vivcntes circumibant, ac fratres seduccbant : quasi
jam tum adventus Domini instaret. Seduccbant
autem auditorcs quasi Aposlolo id manifestantc,
et ab ipso Spiritu sancio audisscnt. Quod ubi
cognovit Aposlolus, banc ad eos Epistolam scripsit.
Et primum quidem crescentem eorum fidem laudat, et gloriatur in ipsis, quod afflictiones forliter
lolerabant propler Christum : consolatur cos etiam,
quod fulura sil a Deo ullio eorura, a quibus immerilo aflligebantur. Deiode vero et de advenlu
Salvatoris cos cdocet, ne cuiquam credanl, ncve
turbenlur, sive per Spiritum, slve lanquam ipse ea
de re scripseril; nec ullo modo putenl, cam jam
instare, aut futuram esse, priusquam defectio
veniat, et po>t hanc Anlicbnslus, filius ille perditionis, cujus adventum in siguis ac proJigiis
mendacibus sccundum operationem Salanae futurum esse significat. Poslea adbortatus eos, ut
forliier persislant, et Iraditiones, quas a se didicerant, servent, dcnuntiat illis ne quam cum iis, qui
wordinale vivebant, commuoionem babeant, sed
magis repudient eos. Declarat enim htijusmodi
curiosos csse et errones. Prorsus autcm prccipit
eis, ut si quis sermonibus suis iimnorigerus sii,
bunc e synagoga ejiciant. Cieteium pacem illis
apprecatus, flnil Epistolam, salutalione propria
maiiu scripta, quod cujusque Epistolae suae signura Q
csse indicat.
Dccima, ad Uebreccs.
, \
67. '.
\
, ;
. ,
, \ II
. ;
. \
, ; ,
,

,
\ , ,
, ,
,
, ,
' , ,
\ *
. , \
, * ,
,
\ . \
\ . \

, . \
, ,
,
.
, .
68. Hanc miilit ex Ualia. Occasio autem Epistolae
68. . talis esl: Quoniam Judaei legi el umhris illius in- cumbebant, ob earo causam Paulus apostolus, ,
doctor gentium faclus ct ad genles missus, ut Evan- , ,
gelium itlis praedicaret, cum omnibus genlibus ,
scripsissel, jam deinceps omnibus eiiam Hebraeis, , \
qui ex circumcisione credideraol, Epislolam banc scribit declarationibus et probalionibus instructara, \
de Cbristi advenlu, el quod legis nmbra desierit. , \ .
Et principio declarat proplietas ideo esee missos,
ut de Salvatore praenuntiarent, et ul posl illos ipse , \ ,
Salvator veniret : servos esse propheias, et nun-D '
tios adventus ipsius. lpsum vero Christum Filium , \
esse Dei, per quero omnia facta sint. Et quod hunc , *
Filium incarnari hominemque fieri oportuerit, ut \
per corporis sui immolationem mortem aboleret : ,
neque enira per sanguinera vituli aut hirci, sed *
per sanguioem Gbrlsti fore mortalibus sahitem. , *
Ostendil etiam, quod lex neminem perfcctum reddi- .
derit, sed ambrain habuerit futurorum 152 bono- , ,
rum, et quod populus requiem per illam non i n - , \ venerit, sed communis nobis omnibus relinqualur ,
quietis dies. Item declarat sacerdolale illud . ,
5ummi sacerdotis munus ab Aarone ad Chri-
sturo translatum esse, cujus lypus fuit Melchisedec, , ,
DOQ cx Levi ortus : et quod patres fit!e sint, ; "
4*5
SYNOPSIS SCRIPTURiE SACRJE.
, \ .
, \ ,
,
.
20
non' ex operibus legiff, justificali. Tandem ubi

et istos ad niorura instituiionem adhortatus csi,
ac tolerantiam eorum propter Chrislum laudavit,
suasitque ul presbyleros booore afliciant, absolvit Epislolajn.
, ^P^C .
Vndecima, ad Timotheum.
9. .
69. Hanc Epislolam misit e Macedonia, cujus
; bac esl occasio. Ephesi quidam Judaizantes alie , nam conabanlur invcbere doclrinam, el simpli . ciores pralexlu legis seducere. Hoc eum com , perissel Aposlolus, admonuit Timolbcum, ut illic
* liaereret, quo eos corrigerct. Scribil auteni illi
. - Epislolam Iianc : et primum commonefacit euin
, , iidei, qua3 in Cbrisio est, gnaruin, de lege docens,
, ^ ul cobibeat eos, qui prater rectam doclrinam
, . loquebanlur, illosqne iucrepet. Nam et ipse Apos ', - tolus Hymenaaum el Alexandrum, naufragium
, , circa fidem passos, Salanae jam tradiderat, ut
. , discerent non blaspbemare. Ubi de islis adnioiuiit,
canones illi ecclesiasticos deinceps praescribit
, , , de oratione, quomodo, et ubi, et pro quibus it
* oranduui. Quod mulicres in Ecclesits lacere de, * beant, el magis discere, quam docere. De consli , , tulione episcoporutn, presbyterorum el diacono, rum ; quomodo se gerere et quales esse debeant,
, qui coastiluunlur. De viduis in Ecclesia, qua illae
, aetate eligi, et quales esse debeaut, ac quoinodo
, iliarum cura babenda sil. Juniores ad caslilalem
, , insliluendas esse, ut nubanl polius quam lurpitei
Q yivant; divilibue denuntiandum essc ne superbiant.
, . neve spem colloccnt in diviliis suis. Postquam
, de islis praccpil, borlaiur eoni, ut bacc doceat,
, et ul aquain ullra uon bibai, sed sibi ipsi el do
, , ctrinae allendai, quod sciat fore tempora, qui! . bus nonnulli a fide defecturi sint. Ubi eliam
, tscasroundasesse docuil, ac prccepit, ui conten -. tiosas et profauas quaesliones aversclur, in quibus
, * . quidaiu gloriaiites iidem iransgressi jaui erant, llnit
, .
Epislolam.
Duodecma, item ad Timetheum.
, .
70. Hanc ilem ad Tiinutbeum Roma misiL Occa70.
. sio ejus lalis esl. Cum vellet Aposlolus, postquam
* - deserius erat ab iis, qui profeciionis socii fueranl,
, ^ ad se venire Timolbeum, hanc scripsit Epistolam.
, . iniiio signilicat se meinorem esse, cum pielaiis
ejus, lum lidei majorum ipsius. Deinde quod*
* qui ex Asia eranl, ex quorum numero erant Phy, , ', gellus el llerniogeiies, aversali se sint, in catenis
, , conslilutum videntcs. Oneaiphorum vero laudat,
. , quod is Romam venerit, et apud se manseril.
, . Pracipit auiem, ut slullas quaestiones averselur,
, quod binc pugiWD oboriantur. Nam boc pacio Hy . menaeum et PbiLlum deflexos, transgressos esse
^, , veriutem, dicentes, resurreclioneru jam esse
, , factam; et nonnullos subverlere. Hoc iiaque
. magis illum hortatur, iit sibi ipsi atlendat et do , , ctrins, scialque fuluros posierioribus lemporibua
bomines, voluptaluin nmgis quam Dei amaulcs, ei
PATEOL.Gm.XXVlIL
14
r
S. ATIIANASIUS. DUBlA.
4-27
ut, isla praVidnns, populum crcdeiUcm coimminiat, . , ne quis cx illo seducalur. Poslquam aulcni ad mo- , .
rum instilutioneni et doctiinae severitatem niullis
illum adhorlalus esl, ac significavit lempus reso- , \*
lutionis suce jam iniminere, ut pro Chrislo imnio- ,
,
tetur, pracipit ei, 153
*
veniat,
afferens secum penulam suam ei libros. Hor- , ;
tatur etiain, ut Alexandrum aerariuin caveat, tit . '
qui se multis malis affecerit, atque ita claudit ,
/. .
Epislolam.
/, .
Decima tertia, ad Tilum.
71. Hanc misil Nicopoli: nam ibi hibernavil. Esl
71.
autem Epistolce occasio lalis. In Crcla reliquerat .
Tilura, ut clericos per civitatcs conslilueret. Cum , *
auleai illic niulli legis prseiexlu. populum crcden
tem subducere coiiarentur, id ubi cognovit Aposto-
lus, Epistolam scripsit. El prtncipio graliis actis Deo , , .
propter ipsius pielalem , indical lidem in Cbristum ,
iton esse recentein , sed a sseculo praparatam et a , '
Deo promissam. Deinde de constiiuendis clcricis ,
dncet, quomodo illi conversari et quales esse de-
beant. Praecipit eliam i l l i , ut increpel eos, qui . , ,
sanae fidei conlradicerent, maxime eos, qui erant .
ex circuincisione : scialque Cretenses essc oliosos,
ct opus habere increpatione. Et postquam docuit , , ,
cmnis generis escas esse mundas mundis, et qua- .
les esse debeant anus, quarum est ofliciura casti- ,
gare adolescentulas, adinonet, quomodo servi do- ,
minis suis subjici debeant. Denique ubi admonuit, , ?
quod gralia Salvaloris non ex operibus nos jus- . ,
tiiicaveril, sed ex divina benignilate, deountia* ,
vilque, ui legalcs pugnas, lanquam impudentes ,
aversetur, significat i l l i , ut cum ad se miserit Ar- , ,
reniam, ad ae veniat. Prsecipit etiam, ut audiiores , ',
suos bonis operibus praessc doceat, atquc ita ter- . ,
,
minal Epistolam.
.
1 , 1 ai
s e
c i l
, \
Decima quaria, ad Philemonem.
72. Hanc Roma mittit. Occasio autem ejus baec
72. . est: Onesimus servus Philemonis aufugcrat, et ad Paulum venerat, aique ab illo in fide instmclus, , ,
illi utilis ad miuisterium erat. Dc boc iiaque scri- ' , bit Philemoni, illiquc commendat Onesimum, ut . sincere erga eum afliciatur, nec amplius cura ba- ,
beat ut servum, sed ut frairem. Hortalur illum , ) , '
ctiam ut hospilium sibi paret, ut ubi venerit, . ,
, , , uanendi locum inveniat: et sic finil Epislolam.
.
6 . \\^ .
Liber oclavus. Apocalypsi* Joannis.
73. ,
73. Hoc noroine vocatur bic liber, quia banc re-
velatienein ipse Joannes evangelisla et ibeologus in ,
Patmo insula dicla, Dominico die vidit, jussusque , ,
conscripsit, ut ad seplem Ecclesias mitterct, v i - , ,
tldicet istas : Epbesum, Smyrnam, Pergaraum, , , ,
Tbyatiram, Sardes, Philadelphiam ct Laodiceam. , , .
Cuae vero in hac visionc vidit, niulla snnt ac va- , - .
ria. Ac demum perditionem eliam Aulichrisli cum
diabolo vidii. Jubclur autem primuin scribere sin- .
D
SYNOPSIS SCRlPTURiE SACRJE.

0
49
- gulis praedictarum Ecclesiarum angelis secundum
. cujusque actiones. Multas ilaque et admirabiles vi , , \ siones Vidit, ut septem candelabra aurea, et in
- niedio illorum similem Filio hominis; et inlerpre , tationcm accepit, candelabra illa esse seplem Ec . - clesias, et eum, qui in medio erat, esse Dominum.
, \ Januam ilem vidit apertam in coelo, et Dominiini
, % \ in throno sedentem,et viginti quatuor seniores, se . denles super tbronos et adorantes Dominum. Yidil
, , eiiam sepiem sigilla aperiri, el unoquoque aperto,
visio quxdam apparebat. Vidit deinde septem an , , gelos babcnles seplem tubas, et unoquoque illorum
, clangenle flebal eignum, sepiimo vcro clangenie
, audivit, qui dicerent: Regnum mundi, Domini fa. ctum . Et arcam testamenti vidit in coelo. Deinde
. , \ - mulierem parturientem vidit et draconem ignitum
. - qui illam persequebatur. Mulier quidem servaia est
abjeclus in ignem.
. in soliludine, draco 154
, Postea bestiam vidit habentem comua decem, et
, capita septem, et diadema ejus blasphemia plenuro.
, erat. Nomen vero ejus non paiefecit, scd numerum
'. " - nominis ejus, nempe sexcenti sexaginla sex. Et
, ', - virgines audivit canentes, et Agnum sequentes. Y i , - dit eliara angelum per medium coeli volanieni, ct
, , , * sequenteni allerum , aliumque postea ; deinde ei
, nubeni candidam vidit, cl insidentera illi similem
, Filio bominis , in capile coronam auream haben . , tem, el in manu sua falcem acuiam* Deinde se , * ptem angelos vidit, babeules plagas seplem novissi*
. inas, et pbialas aureas plenas irae Dei. Post haec
, - Q ablatus esl spirilu in soliludinem, et vidil mulierem
, * sedenlem super besiiam coccineam, habentem ca*
'. pita septem : et indicaium est e.i ex hac futurum
, , esse Anticbristum. Yidit eliam coclum aperlum, et
. equitem album, et erat nomen ejus, Yerbum Dei.
, Deinde vidit bestiam, ac reges terre, bellum facere
volentes cum eo qui scdebat super equum album.
. , ' Et apprebensa est bestia, et cum ipsa pseudopro , , pbeta , qui est Antichristus, et vidit eos abjiei in
. slagnum igDis. Post isia vidit angelum descenden , lem de coelo , et abjicientem Satanam cum his, qui
characterem ipsius habebanl, in abyssum, et clau , dentem desuper ipsum, ne posthac amplius sedu, . ceret gentes, donec consumpti sint miile anni. Mar lyres deinde vidit cnm gloria in Cbristo regnanles.
. , - D Yidit item qnod Satanas post mille annos solven , ' dus sit, et abjiciendus in stagnum ignis, cum An ticbrislo, in saecula saiculorum. Post haec vklit COB- .
. , , lum novum, terram novam ac Jerusalem novam,
, et fluvium aquse vivae, ac servos Dei contempiantes
, faciem ejus, et habenles nomen ejus in fronlibus
, 8iiis. Gum haec vidissei Joannes, procidil, Tolens
. , adorare angelum, qui sibi haec omnia ostenderat.
.) At angelus probibuil illura, dicens; Non me, sed
. Deum adora; ego enim conservus tuut sum . Cum
, autem ista videret, audivil a Domino nostro Jesu
*1. , Cbrislo quod ipse sit qui cst, el idem ipse sit
u
v e r o
1 0
1 4
Apoc. x i , 15.
1 8
Apoc. xix, 10.
452
Yerbum Dei, qued poslerioribus tempoiibus pro- ; , , \

pter nos incamatum est: bomo, inquam , perfc- , '
,
ctus faclus est, et Fiiius bominis vocalus est.
.
Sunt item alii quidam libri varii, prceter prvdiclos, Mtriusque cum Veteris, lum Nuvi Teslamenli; quo ^ rum aliis contradicilur, alii apocryphi vocantur.
,
.
74. De libris Veteris Teslamenli. quibus contradicitur, jam antea diximus, ul simi, Sapientia
Salomonis, Sapienlia Jesu filii Syracb, Eslber, Judilb et Tobias. Istis etiam connumerantur Macbabaeorum libri qualuor, Plolemaici, Psalmi, ct Canticum Salomonis, Susannae bistoria. Hi ex Yeteri
Testaraento sunl, quibus conlradicilur..
Apocryplii ex Veteri Tesiamento sunt isti.
75. Enoch , Palriarcba?, Oralio Joseph, Testamentum Moysis, Assumplio Moysis, Abrabam , Eldad el Modad, Eliae prophelx, Sopboniae propbetae, Zacbariai, Pairis Joannis, Baruch , Arnbacum , Ezechiel el Daniel falso inscripti.
Novi autem Testamenti, quibus contradicitur,
hi suni.
16. Itinera Pelri, Iiinera Joannis, Ilinera Tbomae , Evangelium secundum Tboniam, Doctrina apostolorutu, Clementina. Ex bis vcriora quaedam el a
Deo inspirala , versa et elccla sunl, et ea sunt
quse legunlur.
74.
\ ,
, \ , \ ,
, \ \ \ ,
\ \ '9^ , .
.

.
75. , , ,
, , ",
\ , ,
, , , , , \ .

(35).
76. , ,
, , ,
,
\ . .
155
orones cognillonis gralia expositi sunl,
perverse lamen scripli, nolbi ac reprobi. Et nullus
istorum, maxime apocrypborum, approbatus aul
ulilis est, praserlim Novi Testamenli : sed omnes,
iis excepiis de quibus actum esi superius, qui et a
priscis sapienlibus ac Patribus approbati sunt, digni
sunl qui abscondanlur magis, quam qui legantur :
liam alii, et qui inter illos Evangelia quoqae vocantur, pra-ler qualuor illa quse tradita nobis sunt.
Nam quaiuor uobis Evangelia sacrosanctae el catholicae et aposlolicae Ecclesiae canones sanxcrunt.
Secundum Matlhaeum, secundum Marcura, secuadum Lucam, secundura Joannem, juxia propheliam
visionis, quam Ezecbiel propbeta de quatuor cherubim vidit. Qualuor enim cberubim propbcla ille
vidit: iinum similem homini, id esl, Evangelium
secundura Malthaeum ; alium, similem vilulo, quo
significalur Evangeliura secundum Marcum; lertium, similem leoni, id est, Evangelium secundum
Lucam; quarlufn, similem aquilae, id est, Evangeliura secundum Joannem. Praier qualuor isla nullum est aliud Evangelium.
Evangelium secundum Matihaeum, ab ipso Mat
Ibaeo, Hebraico dialecto conscriptum est, et editura Jerosolymis, interprelalumque est a Jacobo
fratre Domini secundum carnem, qui el primus
,
\ ,
. \ , ,
, *
, \
,
, \
,
.

, ,
, , ,
.

,
,
,
,
.
.
*
, \
,
, -
(53) Quse hic dicuntur, apud Nicehorum vocantur apocrypba, et, ulpiHalur,recliu$.
OITO apud euiudem adjiciunlur Ignatii el Polycarpi
epistolae quae fortassis lapsu graphico, bic aunt

omissa?.
1 , 1
SYNOPSIS SCRIPTUR.E SACRiE.

433
- Hierosolymorum ep'scopus constiiulus est a sanctis
.
apostolis.

Evangelium secundum Marcum, Romae quidem
, ' (34), ab aposlolo Petro diclaium est, editum vcro a
, \ - Marco beato apostolo, el ab ipso Alexandriaeposlea,
' \ et in jEgyplo, et in Peniapoli, et in Libya praedi4 , .
catum.

Evangelium secundum Lucam, dictatum quidera
, \ est ab aposlolo Paulo : conscriptum vcro et edilum
\ a Luca beato apostolo ac mcdico. Quemadmodum
\ el apostolorum Acta, dictavil apostolus Pelrus,
, idem vero Lucas litteris mandavil.
.
Evangelium vero secundum Joannem, dictatuni

* \ cst ab Joanne aposlolo el dilecto, cum exsul esset
, , \ in Palmo insula, et postea ab eodetu Epbesi edi , tum, per Gaium dilectum, aposlolorum hospitcm,
\ , \ de quo 6t Paulus Roroanis scribens dicil : c Sa lulat vos Gaius bospes meus et totius Eccle 6 i .
(35).
ie

?, (36) , , .
Qucenam et quot sint divinm Scriptura! versianes, seu

inlerprelaliones ex Hehrcco in Gracum $ermonem
ac quinam et quando illam sunl uiierpretali.
77. \ ' . ,
(37),
, \
(38)

.
C
\ .
, \ ,
(39). \
, \ ,
\
'
' .
\ .
, \ \ ,
, (40),
77. Priroa versio est, LXXII Iuierprcium. Hi

cum Hebrai essent, elecli eunt ex unaquaque tribir
sex viri, et divinam Scripturam sub Plolemaeo Pbiladelpho regc, inlerprclati sunt, duceulis trigiiua
anuis ante naiivitalem secuudum carnem, Domini
noslri Jesu Cbrisii.
Allera est Aquilae, qui cum Sinope Ppnli oriundus, et Grecus essel, llierosolymis baptizalus esl.
Postea vero, reprobalo Cbrislianismo, Judaeis sese
conjunxit, et sacram Scripturam perversa ralione,
sub Hadriano imperalore, labe corporis laborante,
Irecentis Iriginta post LXXU versionem annis, uiterprelalus est.
156 Tertia interprctalio est Symmachi. Hic cam
Sainariianus esset, nec populo suo acceptus quod
principaiuui afifoclarel, ad Judaeos sese recepit, ac
, e
Rom. x v i , 28.
(34) Quod ait (scriplor isle) Marcum Romse suuin \

scripsisse Evangelium, Papias conQrniat apud Eu- ' ' '
gebiuni I . Htstorice, cap. 44. Ncc non Clemens '* . ,
Alex. apud eumdem. Cbrysost. vere Homil. in .
Matth. sciipsisse in iEgyplo exisliniavil.
, ul legitur edilis ontnibus, Jos. Scaliger pu(55) In quibusdam cxemplaribus legitur, \ tavit ^^,, favet Regiuscodex.
.
Sed nusquam Iraditur Iladrianum lepra laborasse :
(30) ln codice Regio 238, quaeest cateua in Psal- omnesque liistorici aiunt tabe confecium inlcriisse,
mos. posl excerplum ex Epipbanio, baec legmitur quoreferri vidclur voxsingularisGv. Epipb.
d finem usque, videnturque epitome ex Epipb. Ve p. 470, liabei .
mensvris, p. 169, ut momiimus. Til. in tteg.
(40) Re. . .
, \
.
,
.
37) bic incipit Reg. ' '. . , (38) deest in Reg. Mox idem, ' , clc. Porro quod hic di , id est, trecentis cilur sub Severo versionem a Syminacbo ediiam
ei uno annis anle Uirisli nativitalem. Sedmale; fuisse, nequaquam refcrendum ad Severi, qui Pernon eniin tantum lemporis effluxeral, a Plolcmxo linaci successil, lempora; sed ad Lucii Yeri imperium qui corruple ab Epiplianio batid
Pbiladelpho ad Cltrisium.
(59) Reg. - semel vocalur. Nec desunl iuier Latinos qui Lucfum
. . Paulo post Ueg. sic babet... - Vcrura,Severuni corrupte nuncupariul. Nara, si San
4>5
S, ATHANASIUS. DUBIA.
secundo ciroumcisus est. El ut Samaritanos sub- \ . :

verlerct, verlil et ipse divinam Scriplnram sub Se- \
\ero impcratore , annis post versionem Aquilae '
quinquaginta sex.
.
Quarta Tbeodotionis Ephesii est. Hic cum pri \ .
miiin h;icresim Marcionis Pontici seqtieretur, postea , ,
secialoribus bseresis illius succenscns, et ipse sa- (41),
<rain Scripluram, sub Commodo imperatore, eo \ ,
ipso tempore, ad subversionem praedicue hseresis ,
interpretatus est.
Quinta intcrpretalio ea est quae abscondila in
doliis invenla est, sub Antonino imperatore, Cara- \
calla dictd, in Jericbo, a quodam ex illis, qui Hiero-
solymis lilterali crant.
.
Sexta ct ipsa in doliis latens iuventa esl, sub

Alexandro Mammaeae lilio, Nicopoli ad Actium : a \ quodam Origenis familiari.
" (42)
.
Septima et poslrcma interpretatio, sancti Lu \
ciani, magni asceue el niartyris esl, qui et ipse \ ,
cum in praediclas versiones et Hebraicos libros \ , \
incidisset, et diligenter, quae vel veritali deerant,
, \
vel superflua erant, inspexisset, ao suis quibusque , \ ,
Scripturarum locis correxisset, versionem banc \ Gbrislianis fratribus edidil; et post ipsius ccrla- , \
men el mariyrium, quod sub Diocletiano et Maxi-
miano tyrannis sustinuit, liber ipsius nianu scri- , \
ptus, repertus est Nicomediae, sub Gonstantino \ ,
Magno imperalore, apud Judaeos, in pariete*turri(o ,
calce circumlito, in quo custodiae gralia positus fuerat.
C
(43).
Quinam libri in Scripturis memorati *unt> ut qui
tum temporis exstarent, sed jam non reperiun- , (44).
tur.
78. Libros Nathan, Addo, Achiaa Silonilae, Semei
78. , \ ,
ei Jebu, exslare gcriptum est in libro Regum. Pro- \ \, \ ,
phelse autera hi sunl qui prophelias suis conscri- ,
! 4 psere, quae jam non reperiuntur.
.
* Ter mille psalmi Davidis in Paralipomenisêsse
dicunlur : e quibus centum quinquaginta duntaxal (45) \,
ab aroicis Ezechiae regis selecli, reliqui aytem pV abscondili fuere. Quinque millia Proverbtorum , .
veri temporibus edita fuit versio Symmacbi, posterior haud dubio erit Theodotionie Yersioni, quae
sub Gommodo adornala fuit. Haec fusius Petavius
in nolis ad Epiphanium, p. 398.
(41) Kcg. \ . In prius
edilis legebatur male, . Reg. ibidcm subsequilur, ,
. Quae senuurilur
Reg. omnino ab his diserepatU, quod au verba
atlinet, quare ea solum adtiotabimus, qua? diversam
j>raeferuiit sentenliam.
(42) Reg- . " . Editi
male, . Epiphanius, .
(43) Hsec non habeniur apud Epipbaniiim, quia
eas solum editiones ille cominemorat, quse in Ilexaplis Origonis locnm babuere.
(14) Ilrec liaiieniur in mss. Reg. 228. Grace fol.4.
Trso, e( edila sunt a Colqlcrio in nolis ad Palrcs
primi sxculi p. 339, eorumdem exemplar sua manu

cx Baroniano codice descriptum nobis Iransmisil
vir cjarissimus Jacobus Mill. principalis collegii
Sancti Edmundi Oxoniensis, qui non pauca alia
nobis perbunianiler officia conlulit, conferique iu
dies, roganlibus. In prius edilis nonuisi Laline legebantur. Porro in manuscripto Reg. sub hoc tilulo
babetur: . '.
Ex Joseplii Commentario caput 458. Exslat autcin
Josepbi hujus viri Ghristiani , pluribus constans quaeslionibus in Bibliolheca Ganiabri*
giensi, cilaturque a Patrilio Junio in Nutis ad Epi
slolam Clementis. Cselerum, ut exisliraamus, et
Josepho haec mutualus esl Scriplor hvjusce cperis^
ut superiora ex Epi-pbanio. In Baroc. sic legiiur t i lulus. \
, .
(4) Baioc. .
SYNOPSIS SCRlPTURiE SACRiE.

. \ ediU a Saloraone tradit Paralipomenorum Scriptu (46) ' \ ra : sed milla jain exslanl quam ea quae recipit
Ecclesia. Ganticuin myslicum, ex compluribus
.
. - canticis selectum esse ipsa fert inscriptio. Josephus
- vero tradit Ezechielcm proplietara duos propheli
(47) - libros conscripsisse: scimus autem unum duntaxat
reperiri. (Haque baec omnia per impiorum Ju .
daeorum amenliam et incuriam inleriisse, nianifcslura est.)
(46) 3aroc.
.
(47) Raroc.
, . Praestal Regii leclio. Porro

qu;c unciitis includuntur Lalina, nusquam Grece
veperimus, sed ex prius edilis buc translulimus.
ADMONITIO I N DISPUTATIONEM CONTRA ARIUM.
157 * Pr^missis ii$ operibus quoe nostro doclorumque judicio aperla vel .. non habenl indicio, ta jam edimus, quce falso Athanasii prwferre nomen liquidius comprobatur. Primum in editis occurrit
disputatio contra Arium %n concilio Nicceno. Opus jam pridem viris docth Athanasio abjudicaium. Libet
autem hic apponere, quce ad calcem editionts CommeliniatKe Petro Felctimanno adnolata sunt in variU
Uction. p. 21. Inscriptio, inquit, hujus dispulalionis in codice Auguslano est: . Sequentia vero desunt, ul el in Basil. et Anglic. codd. praeterea eadem
eliam in tenipore fallunt. Maro quod dicitur, Nicaenam synodum habilara annq Cbristi 310, id verum ese
nco potest: siquidcm ea, coss. Juliano et Paulino, sive coepta, sive finita esi, u l patet ex Socrate lib.
ff tifor., cap. 13, Graec. Reg. edil. el ipsis Actis Nicaenis nuper Lutetiae editis, et Alpbonso Pisauo libro
aeeundo et tertio De synodo Nicama.
At illi coss. fuerunt circa annum 20 ioiperii Gonstantini Mag. boc esl, (varianl enim auclores) inter
annum Ghristi 325 et 320. Quare fieri non potest, ul is annus decimus fuerit supra trecentesimuin,
Praelerea nec id quod dicilur, Alexandrum egisse jam tum episcopum Byzantii, quomodo verum esse
no?sit, video : cum, ut patet ex bistoriis et ipsis Actorum Nicaeno;um subscriptionibiis, Alexander preebyteret legatus fueril Melrophanis episcopi ConstaniinopoIUani. Yidealur de hac re.AIpbonsus Pisanus
de concilio Nicaeno pag. 71, 22, 323 et 329, et Acta Nicaena, part. n.
Equidera non dubilo Albaaasimn nostrum varios canflictus babuisse cirn Ario in synodo Nicanna,
quando Gyrillus Alexandrinus alicubi (48) refert eum in Nicaena synodo omnibus admiralioni fuisse, et
Alexandro episcopo qtiasi viae ducem ad omnia : imo cditus est jam pridem a M. Grusio Galalogus Bibliotbecaram apud diversos Grecos Conslanlinopoli dcgcntes, in quo refert, apud llluslriss. principem
Jacobum Marmoretam, baberi oraliones dialeclicas Alhanasii episcopi Alexandrini, quibus disputavi;
Nic&a? in prima oecumenica synodo contra Arium coram imp. Gonslantino Magno. Yerum an baec, dc
qua bic, disputatio, aul de illarum numero, aut omnino Atnanasii sil, video doctos non imraerito dubilare. Quidquid sit nostri codices omnes magno consensu tribmint cara Albanasio.
I I . Bae Felckmannus, qui prius editorum (itulum respicit, ubi sic legebatur: ' ' ,
, \ ". Quod autem habet ille de Dialogis Athanasio altributis, fuse nobis alias perlraclatum est. Hunc vero quod speclat Dialogum , comtut
primo essesupponililium : tum ex styli genere, quod ab Athanasiano, mirum qxiam abhorreat; tum ex argumentit plerumque invalidis, ne umbram quidem Athanasiance referentibus. Quare nec in anliqvis
Athanatii operum colleclionibus comparet, nec ab antiqunrum aliquo laudatur, quod sciamus quidem. Nec
ideo quidquam in advertum dubii nascilur, quod, ul ait Felckmannus, omnes codkes illum Alhana&io trib*ant. Nam ubi semei ab auctore, Athanam nomen accepit, hinc consequitur, ut librariis deinceps omnibus autographo htfrentibus, Athanasii nomen prwposilum fuerit.
III. Porro male jacet in titulo: Dialogus in concilio Nicwno cutn Ario habitns: palam quippe est vel ex
ipso operis initio, non in concilio admissam dici dispulationem, $ed m divertorio qncdam: neque cum Ario
kic eolloquium habelur, sed cum Arii sequace. Qucv vero sequnntur in prius editit, de tempoie Niccenw ffnodf, etc, tn maxima codicum parte non comparent, ideoque illa expungere visum e$t.
(48) Cyrill. om. V, paru.u, Epist. 1 ad tnonceh. ASgyplws, p. 4.
4?>9
S. A T H A N A S I U S . SPURIA.
158
446
T O T
(49).
DISPCTATIO
CONCILIO NICA2N0 CONTRA ARIUM.
!. Dci providenlia, cbarissimis fratribus comita- 1

povofa
tus, properabam ad desideratos mihi Dei servos. \ Cum aulem propter corporis inGrmitatem Iente ince- (50).
derem, una cum illis Dei servis, interrogavit mequi- dam cx viae comilibus de bac Domini sentenlia; t Pa- , (51)
ler meus qui misitme, major meest . Haec scisci- \ tanti sic respondi: c lstam quaeslionem modointer-
milte, fratruin dulcissime: postquam aulem,Deo per- . > ,
rnittente, domum remigravciimtts bac de re disse- c
remus, quam accuratissimc. Haec ubi dixeram, in , (52),
corde meo subito oborilur pietalis inslincius, sic- , ,
que mecum loquebar : haud sine causa beatus Paulus Tirootheo suo discipulohaec scripsil: Exer- . ,
re teipsum ad pielatem". > Vereenim pictas erga ,
Numen divious tbesaurus est bonis refertus, qine * nec loqui nec conjeclare possumus. Mecum Uem ^ c
reputabam, magniGcum quiddam et auguslum esse. . > pietatem, quae se adeuntem possit salvum facere. (55) ^ \ Venil quoque raihi in mentem parabola illa Domini . "
mei JesuCbrisli,qua signiDcalur[beatam pietatemma- ^,
gnum aliquid esse,clomni immorlaliumdiviliarum \ (54) ,
genere abundare, raroque inter homines reperiri, .
nisi vix pauci e multis, quimenle verilalis studiosa,
\
incorruptam ejus pulchritudinem consequantur. \ ,
Nec vero Hli virtule sua amabilem ejus conspectum \ (55)
adcpti sunt, sed suo in Deum amore, crebrisque , \ precibus donum illud a Deo oblinuere, ut selernum , gaudium in sinum recipiant, qui eximiam illius di-
gnilatem contemplantur.
. \
. , , , (56)
.
2. Dominus : Simile est regnum coelorum Q 2. \ c \
tbesauro abscondilo in agro, quem qui invenit ho- ,
ino, gaudct, deinde abit, ct vendit omnia quse ba- , \ (57),
17
" Joan. xiv, 28 ; x u , 49.
i e
1 Tim. iv, 7.
50) Anglic. , et secunda manu .

(49) SicRegius codex, Augustanus vero,
51) August. . Mox in Anglic. deesl.
'.)$//bila in concilio Nicarno adversus Arianum. Basilius 52) decst in Aug. Angl.
el Anglic.: , . Aug. .
(53) In Aug. deest.

(54) Aug. ,
, elc. Sic iieni Felc. 2 el edili, sed perperam
nddunt, ', .
(55) Edit. Comra. . Ibid. ,
, \
, \ deest in Reg.
. divirue Incarnalionn trecente$imo de* (56) Anglic. Aug. et Felc. 2, . Paulo pos{,
Atig. \ .
cimo, tempore pii imperatoris Constantini, et bcati
(57) dcesl Augusl.
vap(e Silveslri, et episcopi Byzantii AUxandrt.
441
DISPUTATIO CONTRA ARIUM?
, xa\ . > bel, et eroit agrum illum*. * Deinde quasi etans

iv , ipse in corde meo, sic me leviler alloquebatur :
, ", \ \ Homo, et si multa sint peccata lua, constanler rcti , (58) nesinceram inNmuen pietatem. Obbancentm Deus
. , \ peccala condonal, mors vincituf, optimeque poterit
, \ , \ bomo in regnum coelorum pervenirc. Praeterea, iliud
quoque eoimnemini: cNovitDeus pios Iiberare, ini. quos vero servare in diem judicii, aelerno igne pu\ , , uiendos. > Nam qui iuiquus est, idem esl el impius:
ex impielale veronasciiur peccatum. Ilaque nialer
. > \ \ omnium nialorum est impielas, nutrix autem vilu . perabilium omnium esl amenlia. Quapropler bcalus
, pietalis fllius, quia hic Clius Gbristi vocabilur
.
, .
3. ' 3. Inlcrim vero ad locum, quo (endebamus, sine
, \ - mora devenimus, ibique germanos nacti,trm(uol59
, , omnes gaudio perfruebamur, nos quod digni babili
, , fuissemus, qui sanclos videremus, iili quod fra . \ tres conspicerent. Ciim aulem inler nos colloquerc mur, nec pauca, quse vcnerandas admodnm religioni
\ , congrucrent, niulto cura ordine et modestia dk.-e - remus, ecce subilo ex radice Arii Cbristo infensi,
;, \ bellua bumanam menlila specicm in nos iusiliit,
, cutnque aliquanlisper pietaiis verba audisset, co , - rum impatiens, iia coepit loqui: c Aui roe vebiram
, . docete seDlentiaro, aut ego quid sentiam vos do c cebo. >;Cui ego: Ne omncs ad dispulandum provo . ca; magni enim suut in domo Dei. Sin autem in
\ - Q pnesenlia mecum tantum, qui miniinus sum vclis
, - disputare, ad id me tibi libentissimc oflero. Profer
\ . primus proposilionem: sed ila nos geramus, ul
- solo veri amore disseranuis, nec divinis verbis, quaa
, \ a nobis rautuo affcreuda sunt, pcrlinaciter repugneiuus.
.
i . ARIUS dixit: Mibi in primis ncccssarium vi. "
* \ detur, ut ulerque nosirum, id de quo nobis agen, , \ dum est, definiamus, brevitcrque cxponamus, quae
, \ , , noslra sit utriusque opinio de Deo, de Chrisio, et
, \ de Spirilu sancto : ul scopus sil aliqnis nostris
, sernionibus, ncc inaniler verbis digladiemur, pa \ . teatque quaenam vicerit senlenlia, et qusenam
\ , cversa fuerit. Tecum enim lubet dc Ode disceptare,
. \ maxime cum audivcrim vos non rccie de vera in
D Dcumfideet pielale disserere.
\ .
5. ATHANASIUS cespondit: Omnia, ut Deum
3. (59)
decet, oplime digessisli: ego vero quae mea stt
* , \
, :entenlia, paucis dicam. Credo in unum Deum Pa , \ (60) , 'trem omnipotentem, qui sempcr sit Deus Pater. Et
, - in Deum Verbum Unigenilum Dei Filium, eumqtte,
, \ \ simul cum proprio Palre exsislere, Filium ilem
, eesc ex subslanlia Dei et Palris, Filium Patri
, \ , \ aequalem csse, Filium cjusdem ac Deum esso di \ - gnilalis, ipsumque una cura Palre prsesentem ubi* Matth. x i n , 44.
(58) Reg. . Mox Basil. et Reg. \
. Mox Ref . Mox, ,
deeslin Augusl.
(59) Rcgiiis hic *t deinceps omiltit .

(60) Regius omiUil .
413
S. ATHANASllS. SPCRIA
que esse divinilate, omniaque complecti sua sub-

stantia, ncc ab ulla re contineri Filium Dei, sicuti
nec Patrcm ejus. Et in Spiritum sanctum, quem
credo csse Palris substantix, simulque selernum
cum Patre et Filio. Ycrbum dico in carne advenisse.
6. Ar. Credo et ego in unum Deum selcrnum,
el Filiurn cjus qucm anle saecula creavil Deus, el
Filium fecil. Qui Filius cura omnia quaecunquc habet, non babercl, ea a Dco acccpil: quod non sit
itcm Filius Patri aequalis, nec ejusdem ac ille dignitalis, sed ut res facta, gloria cl virlule Deo sit
inferior. l in Spiritum sanclum, qui a Filio factus est. En quae cgo sentio.
, \ ,
oy ' ,
\
, (61)
, \ \ \
. \ \ .
6. ". ,
,
(62), \ . ,
, \
, ,
, (65),
\
, .
.
7. Ath. Jam cum omnl arle ordire dispulalio- 7. 0.
nem. Video enim te magnis malis delincri: quan- (64)
quam tu nos, ipse aggressus reos esse \elles, , \ (65)
quasi non recle de Paire, el Filio, el Spirilu sancto ,
sentiremus. Ar. Quomodo dicis Deum semper Pa~ , \ , \
trem, qui cum solus csscl Dcus, sua voluntate . ".
creavit Filiuiu suum, quemadmodum scriplum est? , (66),
Ath. Ubinam scriplum est solum esse Patreio? Ar. , . 0.
Apud Paulum aposlolum ila scribentem : Nobis , \ ; ".
vero unus Deus ex quo omnia . > Ath. Lege quae
* t
sequunlur Apostoli vcrba : aitcnim, t Et unus Do- . .
minus Jesus Chrislus, pcr qucm omnia. Ar. Vi- ,
des Filium ministrum, non aulcm per se opificem , * .
csse, ut ipse de se a i l : t Nisi quid vidcrit Palrcm " , ,
facientem : quse enim P;;ter facit, hxc el Filius \
facit . t Altende quomodo lninisler non aute ;
crealor sit Filius. Ath. 160 îde N
*"
(67), \ ,
tate pugnare. Nam quod pulas a Paulo de Deo Pa- .
tre esse dictum, idem de Filio ab ipso dici repe- !0. " .
ries. Haec sunt enim ejus verba : c Et ipse posuit iii "
Ecclesia, primura aposlolos, dcinde propbcias, alios , \ \ *
vero evangelistas, alios pasiorcs et magislros, ad c
perfectionem populorum, iu opus minislerii, in , ,
seJificalionem corporis Cbrisli, doncc occurramus , ,
omnes in uniiatem fidei et agnilionis Filii Dci, in \ ,
virum perfectum, in mensuram setatis pleniludinis , ,
Chrisli: ut jam non simus parvuli, nec fluctuantes ,
circumferamur omni venlo doctrinae, in alea ho-
minuni, in astutia ad inducendum in errorem : sed , ,
veritatem sectantes in charitate, crescamus in illo D ,
per omnia, qui est capui, Cbristus : ex quo lotum , \ \
corpus compaclum et connexum per omnem com- , ,
missuram subministralionis
> etc. Videsne eam- (68) , dem vocem de Patre el Filio communiter dici, , ,
,
quam tu de solo Patre intellexisti ?
\ , > \ . ,
\ , \, \ ;
I Cor. , 6. Joan. , i 9 . " Epb. , ii-16.
B
, 0
11
: n
vcr
t 0
a l
(61) Keg. et Aug. . Cieteri et editi

omitlunl.
(62) SicReg. At alii ct editi, .
(63) Aug.
\ , . Ed.vero, ',
,
.
(64) Reg. et Aug. .

(65) Aug. \
.
(66) Aug. .
(67) Reg. el Anglic. . Edili et alii
(68) Reg. .
445
OISPUTATIO CONTKA AR1UM.I
446
8. ". \ 8. Ar. Recle integrum Apostoli locum ac de re
' - protulisli: verum quae ego coramemoravi Domini
- verba magis digna iide auturao esse quam quae ba * . bet Apostolus. Siquidem ait Dominus nibil se a
, ' , seipso posse facere, nisi quid facienlem viderit
. '0. Palrem". /. Quid fecit Deus in principio? Ar.
; ". , Coelum, terram, mare, et orania quae in illis conli, , \ , neulur, uii scriptum est. Aih. Superest igilur ut
. '0. - ostendas quosnam coelos, quamve lcrram, marc et
(69) , , \ , \ quae bis conlinentur, primum fcceril Deus, qu
, \ - deinde videns Filius, simililer ut Pater fecerit. Ar.
, ' Ncfas dictu pulo esse, primum inundura a Deo
. ". ' fuisse conditu.m, allerum autem a Filio, cum aller
, mundus denionstrari non possit, quippe cum per , /
spicuum sit omnibus unum bimc mundum aspecta , bilem esse. Ath Igitur Filius a se ipso universum
, creal?Ar. Quaeso le, quonoodo a seipso? Nemo sane
. 0. * id dixerit. Alh. Sapiens ubinam suura invenit con . ". , siliuin? Ar. In sapientia sua. Alh. Annon Christus
, * ; . Dei virtus et sapienlia est, ut docet bealus Pau*0. ; lus ? Ain\ an negas? Ar. Sine conlroversia Chri". . !0. slus Dei virlus elDei sapienlia cst. Ath. Num ergo
6 - sapienlia aliunde eOlcitur sapiens? Ar. Absit. Ath.
, \ ; ". Igitur a seipsa omnia, ut sapienlia, agit. Ar. Ila se
(70) \ . *0. - res habet. Num igitur nibii crcai Pater? Ath. Audi,
* ; ". nec temere loquere quae ncc dicere fas est, nec
! *0. ' audire, quasi iieino possil ista lua evertere. ; ". . rumtamcn jara mibi rcsponde ad id quod te inler ; *0. rogo. Is qui polens est, quomodo ipse per se agil?
, \ (71), ^ Ar. Omnia virlute sua efficit. . Annon vero
, , Chrislus convenienter Dei virlus exsistil? Ar. Nemo
. \ non faleatur. Ath. Itaque cum Christus sit Dei
\ . - virtus, quae virtus, id esl Christus, efficit, eadem
; ". - efficit Paler.
. *0. ; ". '. !0.
(72), , ,
.
9. *. ,
; *0.
; ". * !
' , ; , '
,
(73). !0. . ' , ^
, , , ,
, , \
(74). ". , ^
Joao. , 19.
9. Ar. Qui ul quae Cbristus efficit, ea Deus

efficiat ? Aili. An virlus sive polenlia dislinguitur
ab eo qui potens est? Ar. Absil. Ecquis enim vidit unquam albletam in luctalione seorsim forliter
se gerenlem, el seorsim ejusdero virlutem? Nam
si ila esset, ad utrumque certe premia sive coronas deferre oporterel. /. Recle dicis. Quapropter si id in homine agnoscis, nenipe, necejusvirtutem separalim quid efficere, nec corpus aliud quid
agere: profeclo Cbristus, qui palerna est virtus,
omnia, quse Pater eflicil, ipse quoque absqueuilla disjunclione eflicil. Ar. dixit, Esto: Filius absque ulla
disjunctioae universum efficiat simul cum Deo: at
4
* ICor. , 24.
(69) Angl. *.
(70) Ita Regius. Alii autem el editi onultunt vocem .
(71) Reg. , et paulo post idom, |.
(721 Ila reg. In aliis et editis. deest. Mox
Aug. , .
(7) Ila Regius. Alii vero. \ .
August., ' .
(74) Ila Reg. Editi" vero oniiltunt . Paulo poit
Regius,
, Ang. .
447
S. ATHANASIUS. SPURIA,
448
161 nnnqiiid êo possit sequalis esse, cum ipse ,

Salvatorem audieris licec dicentem : c Paler nieus, < , 6 , ^
qui misit nie, major me est ? > Atli. Interrogabo te: tu \; '0. vero mihi responde : Num Salvator meus sibi con- *
traria loquilur? Ar. Absit : ubiquc enini sibi ipsi (75); ". !
consonat Filius Dei. Alh. Quomodo ergo Dominus . *0.
alibi ait, < Ego et Palcr unum sumus "? Ar. An ,
Sabcllius cs? /. Cur sim Sabellius? Ar. Quia \ ; ". .
Patrem et Filium unum esse dixisli. Atli. Ne mc '0. ; ".
calumnieris.Ncc enim dixi Patrem et Filium unum , \ . *\.
esse, sed Dominum djxisse : < Ego et Paler unum ,
sumus. Ar. Atqui haec ipsa est Sabellii baeresis. \ , '
Al/. Num igiiur Dominus qui ail : c Ego el Paler \ . ". (76)
unum sumus, > Sabcllius erat. An non omnes . .
Cbristiaui JcsumFilium Dei esse novimus? Tu vero , c \ ,
ipsumdicis Sabellium esse el baercsis roagistrum? ^ ;
Ar. Absit a me ut ita sentiam, sed Salvalor dc sua ; \ cum Patre concordia jlla intellexit verba : Ego et ; ".
Patcr unum sumus. > Aih. Cujns causa Iiaec dixit ! -
Dominus, quidve bis volebat indicare ? suamne, , < \ . .
ul putas, cum Patre concordiam, an potius divinl- ;
tatem, ul reota ralio probal? si concordiam, ut exi- ; ,
etimas, igilur tesles contra Patrem subornabat, ne ;
videlicei a Paire abdicaretur. Quud si vcrum est; , (77)
Filius ergo Palrem accusat, quod ingralum se prae- ,
buerit, nec pacla concordiae servaril. Quod si ila * ; ,
esse velis, inlellige, quaeso, quo le bujusmodi abdu- , , \
.
cat senieniia.
* ,
Q .
40. ". ,
10. Ar. Verum quid nos vis dicere, num quod
Paier et Filius unuin sit ? Af/. Dominus Jesus non \ ; 0.
ait : Ego et Paler unum sum, sed unum sumus : > , * >
bisque verbis, c unum sumus, pcrfectam indica- ' , , \ vit dualitatem ; ct diclione, unum, > subsianliam , . , ,
giguificavit. Qnae quia non intellexislt, in absurda , ,
idcirco incidisli. Ar. An non Dominus dixit : < Pa- . . c
ter qui misil me, major me est? > Atli. At non , , ; '0.
*.lvator dixil : < Ego et Pater unum sumus; > ct c \
rursus : Qui vidit me, vidit Patrcm *? > Imo , \ ,
Aposlolus quoque Filii et Palris a^qualiiatem di- ; > \
serte bis verbis declarat: Qui cum in fornia Dei , ,
csset, non rapinam arbilratus esl esse se xqualem , ", * ,
Deo : sed semetipsum exinanivit * : Yiden' Fi- '
lium proprio Patri aequalcm esse, non aulem mi- D (78). > , \
norem? Ar. Magna mihi videlur Scripturarum de re , ; .
pnescnli dissensio. Ath. Absil ut bomo divinos
Deique afflatu scriptos libros audeat calumniari, . '0. quasi scilicet non inler se in bis omnibus consenli- \ ,
rent. Certe omnes Scripturae, instar sequse librae, '!
valde sccum consenliunt. Ar. Qui fieri polest ul ,
consenlianl? Salvalor ail : c Pater qui misit me, . . ;
major me est: > idem rursus ait : Ego et Paier c ,
1
Joan. x , 50. " Joan. xiv, 9.
1 7
Philipp. n , 7 .
(75) deest in Aug. Mox idem, ,

* .
(76) " deept in Aug. In Felc. vero 2,
t t baec et aaqueutia usqua ad .
(77) Augustanus, ,
, omissis intermediis '
(78) Aug. .
449
DISPUTATIO CONTRA ARIUM
450
\ uaum fcumus > el : f Qul vidit me, tidit Pa > \ * , trem : > quibus verbis simillimam nullaque varie * > ' tate diversam sui et Patris speciem designat:
, quemadmodum el Paulus scribit Filium propric
\ (79) Patri aequalem esse. Aih, Audi, homo, et intellige
. '0. , , illud capilulum : c Pater meus,qui niisit me, major
, - mi est, > ab aliis minime differre capilulis. Ar. Si
(80)* c *0 , ;, id oslenderis, quod sane fieri non potest, forle et
, . . * me in tuam senlentiain ire compelles.
, <5 ,
.
41. Aih. Dei Filius Deusne est, vel non?Ar.
11. 0. ,
; . . '0. Deus est creatus a Dco. Atk. Prout vis respoude
, . mibi ad id quod a te scisciior. Dei Filius fecitne
, (81), ; . - omnia, an non?Ar. Jam supra concessum estom , , nia eum fecisse, quippe qui sit Dei virtus el sa . '0. pienlia. Atli. Omnia igilur Dei Fiiius conlinet, quae
' , (82) ab ipso sunl facta, sive visibilia, sive invisibilia.
. ". * . Ar. Ita est. Ath. Ubique ergo adest natura sua*
0. * majestalis. Nam si dicas non ubique adesse : igi
. , tur res factas fateberis 162 Creatore raajorec
, . esse. Ar. Adest ubique. Ath. Si igitur praesens
. . *0. ubique est Dei Verbum : quomodo illud inlelligis :
, < Pater meusqui raisit me, major roe est ? > Da mibi
, c , ralionem. Ar. Hic baereo: sed oro, expone mihi
, > . . * qua ratione Salvator dixerit majorem se Pairem
\ , ' , , csse. Ath. Nisi mibi prius dixeris, quod a le poslu6 ; 0. * lo : nec ego quod vis libi sum dicturus. Ar. Dic
, , quod vis. Ath. Angcline incorporei sunt, an homi, . ". * , . 0. Q nes? Ar. Homines sunt in corpore : angeli vero
/
*
.
p; i
incorporei sunt. Alh. Quinam
- m
^
; . , igitur faliganlur: bomincsne, an angeli ? Ar. Dixit,

, . 0. angeli incorporei sunt, ul cnm illi minislrant, nul , , ; lum lassitudiiiis experimenlum percipiant. At bo". *." , mini proprium est laligari, propter gravem neuipc
corporis molem. Ath. Quomodo ergo fatigatus est
, Dominus ? Scriplum eniin esi: c Jesus vero faliga . 0 . * - tus ex itinere, sedebai". > Ar. Uii voluisii, eo me,
; , c angclorum bominumque exemplo, adduxisti, ut fa , . * . * lear Yerbum non ut Deum fatigatum esse. Scllicet
, ut appareret carnem hanc, quaiu prius Verbum et
, , Deus non habebat, assumpsisse; idcirco carni qua
* , , sibi eranl propria pati permisit, ut caroem esso
\ , * evidens esset.
, D 12. Ath. Memor sis concessum antea esse Ter.
bum et Deum ubique esse. Ar. Recte adinodum.
12. 0. * , , Ath. Si igilur ubique prasens est, cujus causa ait,
. ". c Pater meus qui misit me major rae esl? > Ar.
. '*. Obsecro te, ne graveris velum a Httera quam cito
(85), ^, < ) detrabere. Yalde enira angor animo. Ath. Quis fa , ; ". tigatus est, horoone, an Deus Verbum ? Ar. Homo.
, Af/i. Tuum igilur jam est inlclligere. Ar. Percipio
. . 0. quid tuo boc responso intelligas, nempe, cum Deuf
n t
t u S )
** Joao. w, 6.
(79) Sic Reg. Angl. et Basil. seeunda manu.
Editi vero com aliis, . At Aug. sic
babel, .
(80) Ita omn. fcre inss.; in editis auiem, 6 xov deesL
(81) abest ab August.

(82) Aug. , .
(83) Ila Reg. ln edilis vero et hi aliis,
deest.
S. ATIIANAblUS. SPCRIA.
452
YerDum ubique adsit, clarum esse ipsum propter , , ;

carnem dixisse : Paler meus qui inisit me , ma- . . 0.
jor me esl. Haec enim gradicbalur et faiigabatur, . ".
ct a loco in locum migrabat. Cerle id se recte ha- ,
bct.
, , c
, , , \ , \ ' . . .
i5. 0. ,
13.Af/i. Jam in mcnlem revoca quod dixisli,
Deuai Verbum crealum esse. Undc vis sumamus , .
iniiium ? Ego vero non audeo tam iidenter loqni ;
contra aHernam ejus Filiidivinitalem. Ar. Egoqui- (84). .

dem id ex Scripturis probo : tu vero undenam babcs Filium aelcrnum csse ? Ath. Ego X libris divino atSiov ; 0. afllalu scriplis didici seiernum esse Dei Filium. Ar. ,
Qigenam Scriplurse docent aeternum csse Filium? . . \, Atli. Celeberrimus Paulus in medium prodiens, ;- 0.
\eritalem suo lestimonio conGrinabit. lnvisibilia t
enim ipsius, inquit, ex crcalione mundi, per res , \,
factas inlellecta conspiciunlur, sempilernaque ejits ,
\irtus, el divinitas : ut sintipsi inexcusabilcs, quia (85), , ,
cum Deum cognovissenl, non sicut Deum gloriiica- , , verunt, aut gratias cgerunt *. Ar. Haec de Patre . > .
dicit Scriptura. Aih. Nonnc beatus Paulus eos ar- . '0. *
guit, qui Deuni Dci Filium pcr corpus apparcntem
non cognovcrant, nec semDiternam ejus divinita-
tem, qui universum adornavit? Siquidem ex ma- , ;
gnitudine ct pulcbritudine rerum creatarum, con- \
venienler cognosci, cum gratiarum actione debet .
Creator . Manifestum est autem omnia quae iacla (86)
suiu per Verbum facla esse, nihilque sioe illo esse C , \
factum. Quapropter deberes tu quoque ex prseclara
elemento*uni coagmentatione Creatorein convenien- , \
ter intelligere, teque lui ipsius non ignarum essc, ,
percipercque mundum aeterni Dei opus esse, nec , , potuisse creatam naturam lanlum opus produ- .
cere.
14. . ,
14. r. Eslo, sit seternus Filius : scd ab aeternitalc creatus, aeternilalem oblinct. Ath. Si setcrnus \ . 0.
esl Filius, non est res creala : quod si res creata, ,
non est aelernus. Ar. Num hxc ego cx propria lo- , . ". *
quor auctorilate? Filius ipse ait se a Deo priimira (87) ,
omnium creatum essc. Alli. Tibine soli an cliam . 0.
aliis revelatum est hoc 163 FN" Dei mysierium ? , \ \
Ar. Non omnium esl fldes . Verunitamen non
; ". c
mibisoli, sedetiam aliis cognila est haec Mes.Atli. ^ , \
Undenara vobis ea rcvclala esl? Ex Deo, an ex . 0.
bominibus? Ar. Ex Deo. Alh. Tune ipse audilor , , ; .
fuisti, an alii libi narraveruiil? Ar. Non mibi nar- . 0. ,
ravcrunt, sed niulli sancti, in Spirilu Dei loquenles, \ ; . \
Filiuni creatum esse aflirraarunl. Alh. Quinam , ,
euni isli? An el nos nosse non possumus ?Ar. Tute , . 0.
ipse nosli et propbetas et aposloios nuiltis in locis ; \ ;
dixisse Cbrisluin rem creatam osse. Ath. Te paulo . , \ ,
anle direntem audivi id a Filio dictura esse, jam (88) t 0
, l
1 9
Rom. , 20.
1 0
Sap. xm, 5. 11 Tliess. ui, 2.
84) Aug. .
85) \ dcosl in Aug.
86) Aug. .
(S7) R.^g. ot Aug. * .

(88) R:-g. G'b:cr. ct Aug. .
MSPUTATIO CONTRA ARIUM.

454
453
. 0. " - transis ad prophetas et apostolos. Yerum dic, ama*
, . " bo, quis propbeta ea de illo dixerit. Ar. Alqui modo
\ . etiam aio id ipsum per sanctos propbelas et apo \ ; . stolos Filium dicere, queinadmodum per Saloroo nero a i l : c Dominus creavit me iuitium viarum
(89) suarum in opera sua
Vides Deum ante res
. > omncs eum creasse, proplcr opera sciiicet quaeper
$, eum eflicienda erant. Ath. Igilur, si credendum tibi
$C . (90) 0. est, res creatae causa fuere cur creaius est Filius.
Ar. Ua cst. Ath. Ergo res a Deo creatae, ipso sunt
. . * . preliosiores? Qui id fieri possit ? Namquc si ille
0. " - propter ipsas factus sit,mon vero ipsse propter i l * ; ; ; lum, ut putas, profecto ipsoe illtf sunt preiiosiores ?
, \ , , Yerum absit ut nos ita sentiamus! Namque oronia
- propter Filium, uti scriptum est: < Dccebat enim, >
! - inquit Apostolus \ c eum propter quera omnia, et
, , > \ per quera omnia, qui multos fiKos in gloriam ad, * * ' , duxerat, auctorcm salutis eorura passiones con , summare. >
. >
15. ". ,
15. Ar. Ignosce mihi, qui dixerim Filium propter
, opera creatum fuisse. Yerumtamen ante omnia crea0. (91) tas est. Ath. Quis ante omnia opera creatus est?
; ". , \ Ar. Filius : quam ob causam primogenitus esse
. 0. | (92) - scribitur. Ath. Si quis Salanam adoret, rectene
, ; . an male agit? Ar. lmpius censendus ille est et
\ , \ atheus, nec communes sensus habere, qui uec di , gnus 8il bomo appellari, sed inburaanus. Ath.
, '. 0 . Deus Job respondens ila de Satana locutus est :
, , * ^ c Ipse est principium iigmenti Domini, factus ut U (93) - luderelur ab angelis meis . > Tu igitur primam
& . rem factani adorans, Salanam adoras, ut ostendi , , - mus. Quod 8 velis contendere Filio priue factum
. , esse Satanam : eum ergo sancto Spiritu seniorem
, facis? Sic enim statuisli, Filium quidem a Deo crea (94) ; tum esse; Spiritum vero a Filio esse faclum asse , - verasti. Ar. Me veritas circumscribit, non. tu. Ve* - rumtamen quandoquidem nie ad boc adduxisti: te
. ". " , vicissim ego mullis circumcludam auctorilatibus,
\ . , quibus Christum rem creatam esse asserilur. Ath.
, - Profer e tbesauro quae a patre tuo sunt recondita.
\ . 0. Ar, Meus pater est, quem adoro Deum. Sed enim
quid respondendum habes ad haec verba : c Domi . ". * , - nus creavit me, > cum Dominus ipse fatcatur se a
\ , - j) Patre suo creatum esse? Alh. Verba illa vim aliam
, - spiritalem intus babcnt, divinumque in se*recon . '0. * [ dunt tbesaururo. Ar. Nec ego ad sola verba in bac
, \ - Salomonis voce attendo : nec enim expers sum in . ". telligentise, sed intelligo spiritalem sensum a peritis
\ ^ bic perspici. Quorirca nec ipse sum iniliationis ex , , - pers, sed verba quidem baec esse dico : c Dominua
." creavit me : > vim autem his abditam majorem
M
Prov. , 22. " Hebr. , 10.
,v
Job
XLVII,19.
(89) l u Reg. Bas. et Felc. 2. At Angl. et Aug.

, Edil. Comm. , Paris.
.
*
(90) Hsec quaestio cum Responsione A r u . abest
ab AugusUno.
(91) Augl. .
4
(92) .Aug. .
(93) Aug. . Reg. .
(94) Sic omnes fere mss. cum edit. Comm., sed
Aug. et edil. Paris. pro . Mox Aug,
.
S. ATHANASIUS. SPURIA.
456
453
pcrcipio, quam tu cuin non intelligas, jgnorantia * , \,
constrictus, erras. Mali autem viri proprium est , ($,
praslaiUioribus invideie. Alli. Quod igitur sentis, , , declara mihi absque invidia, quod quidem libi pra> (95), , ,
. 0. *
clarum videiur esse.
, \ ,
.
16.. , , ,
164
'
P âec verba : < Dominus
creavil mc, sic accipio, ac si dicerelur, genuit , (96). 0.
me. # Al/i. Si igitur geniius est Filius, nou esl ccrle , ,
crcatus : aut si crealus esl, non est genitus. Ar. Tu . ". .
lniuime inlelligis viin bujusce vocis. Aih. Ne me, 0. * , ,
oro, graveris perferre, donec intelligam. Ar. Ne . ". " ; ,
passio aliqua inlelligerelur, ail : Creavil me 1> , " > \
miiius, > quapropier in Deo idem esl creare ac gi- (97) . 0. 3.
gnere. Atli. Si igilur 3 el gignore, idem in Deo \ ,
esl : omnes sane res creala?, genilse el felus Dei .
ertiiil. QuoJ si veruni est, ergo Dpimnus fraler est, , sccunduiu le, oniuium quae pcr ipsum facla stuit. ., , ' .
Quomodo ig.tur Unigenilus Dci csl? Ar. Vox unige- ; ". nili dc re praecipua, excellenli et roaxima dicilur. (98) \ \ >
Aih. Anaon cocluin libi niaxiinum videlur? Ar. Ad- . 0. *
modum. Atli. Igilur Filius esl secundum tc. Terra ; ". \ . 0.
vero et mare fili;e diceud.c crunl sucuaduni tc. Ar. , \ \
Absil! unuiii solutn Filium fecit Deus. Atli. An vi- . ". * !
denUir libiomnia ejusdein generalionis decreto u*i- . 0.
geiiila csse necue? Ar. Sane quidem. Alh. Igilur (99),
si factus est, ut res aliae crealae, quoroodo Dei esi ; . ' .0. .
Filius? Ar. Obsecro te : quomodo lu ipse Lntelligis ' \ ,
haec verba : c Dominus croavit mc?
; . * ,
^ , ; >
17. Atli. Crede mibi : libi non respondissem; sed
' 47. 0. *
in graliam atidilorum respondere non renuo. Salo- . ,
mon cum juslus et sapicnlia plenus essei, dignus , ,
babiius esl, qui parabola praesigniiicarel crealionem ,
templi, boc cst, corporis Domini Jesu, qucmadmo- ,
dum Dominus ipse ad Judaeos dixil: c Solvite lem- , \ plum boc, cl in liibus diebus excilabo illud : boc \ . \
aulcm dicebal de templo corporis sui, ut ail Joan- , .
nes . Verum eliain aperlius his de rebus ita locu- \ ^ (1)
tus esi Salomon : c Sapieniia aediflcavit sibi do- "
mum, el crexit columnas scplcm. Imraolavii vicli- , \ .
mas suas. Miscuil in cratere vinum guum, et para- ,
vit raensam suatu. Misii servos suos, alla voce in- , \ viians ad cralerem, eldicens : 4 Quisquis csl insi-j)
piens, declinet ad me. His ilem qui inlelligenli \ , * " ,
indigenl, a i l : Veniie, coioedile panem meum, ei , '
bibile vinum quod miscui vobis : relioquile insi, , ,
pientiam, ut vivatis
> Scilicet sapienlia, Dei
(2) , Yerbum est, quod Yerbum cum esset dives, ineflabili sua et Pairis benignilate pauper esl efleclum, . ,
ut nos illius paupertalc dilaremur : qiti ilem cum \
;n forma Dei esset, in forina servi factus est : et ,
A r
N c m
Joan. i i , 19.
Prov. ix , i-6.
(95) Aug. .
(96J Ila kegius,Basii. vero . Edil i , .
(97) Ua Reg. Cseteri autem et editio Corom.
. Mox , deest in Aug.
(98) deest in Aug.
(99) Sic Aug. Edit. vero Comm. .

Reg. . sequens abest ab
Aug. Mox Reg. , et sic legit
Kannius. Caeteri el editi, , etc.
(1) Anglic. ^ .
(2) Aug. .
4*3
DISPUTATIO CONTRA ARIUM,
, , qui proprii Patris rat aequalis, nt servus ot conser , (5) vus nobiscum esl versatue : perfecius ex&islens in
, , divinitale, et perfectus in huiuanilate. llle igitur,
, . qui Verbuiu el Deus, sapientia et virtus paterna
, \ ei&istil, et incorporeus est, ut Deus el Paier ojas,
, , \ nosirs salulis causa, corpus in utero Mariae Deipa , r, eine viri coromercio diiicavit, factusque est,
, iil dixi, bomo, eeque exemplar exbibuil omnis vir , , , ,' lulis : ul qui sequi volueriol, habeant divine veluii
- viae exemplar, cui si similes efficiantur, divinae na - iime liunt participes, quemadmodum ait Vas ele (4), , CJUMMS : liuilalores inei estole, sicut el cgo Cbri, < s l i . llaque posl suam passiouein et resurrectio , (5). nem sapientia, virlus, Verbuin et Deus, apostolos
misit ad omnes insipientes, blultos scilicct etbni, , , cos, Deum ignoranles : quibus mensam apposuit,
, , hoc cst, sanctura altare, el in eo panem coeleslem
, (6), et incormpium : omnibus, qui ejtis fiunt parlici , '' pes, viiara iniperlienlem, sanctum \idelicet imo
, sanclisshnum ipsius corpus, ac vinum laBtiCcans
, cor, sobriasque reddens eorum animas qui ex ipso
, , degustaverint: ilaque suum sanguinem veluli 165
- in cralere misoei, suosque per apostolos ixivilni eos
, qui vocaii sunt et elecli, qui dimissa insipientia,
, regni ccelorum cives efliciuntur, ejusque vocem
, - audiunt.
; (7), ,
4F7
3 e
18. "..
48. Ar. Quandoquideui baec vcrba : Dominus
f , , creavil me, recle de corpore iiilellexisti : idcirco
. - C tibi assenlior ob scriptum tesliuionium. Reslat ut
, (8) . recla ad veritalem incedas, nec aliter facias. /0. ; " \ Quid mevis facere? Quidquid verilati gralum el
, . . amicum erk, amplectar libentissime. Ar. Locum
, (9) libi afferam, queiu allcgorice non poleris exponere:
, , diserle enim docel ipsam Verbi esseniiam esse a
. 0. Patre factara. Aih. Si roihi ex libris divino inslitrr (10) ctu scripiis alluleris testiinoniura, ut probes id
, , qnod conlendis, non ego repugnabo : tanlummodo
, aitende, ne vos locum ad vestruiu arbitrium &cri*at ' (1 i) . ". pseriiis : alioquirt quae a vobis dicentur, miiiime
feram. Ar. Noli nobis oblreclare, lanquam Deum
. , - nou limenlibus. Vox est Apostoli quam profcren (12). 6\ . .
dam dixi. Ath. Profer ergo ipsam. Ar. Petrus apo*0 , - eioloruiu clarissimus, Israeli de re proposita lesli , D (icans, sic loquilur : Certissime ergo sciat omnis
^ *1, domus Israel, quia et Doroinum eum et Chrisiuiu
.
Deus fecil . > Nunquid iios hanc vocera examvi ; 0. mus? Ath. Non exaraslis, sed adulieraglis. Ar.
%
ST
ICor. , i . w Acl. , 56.

(3) Anglic. . Ibid. Reg. Angl.
% Aug. . Kditi el reliqui codd.
.
(4) Augogl. .
(5) abeet a Regio et ab Anglic.
(6) Aug. (sic). Infra. idem
Mox, post deest in Ang.
(7) lia Regiug et Auguslainis. Edili et alii, . Mox Reg., . Editi, . Basil. .
PATROL. GR.
XXVIII.
(8) Ag. .
(9) Aug. . Paulo post, idem,
.
(10) Ang. . Ibid. Reg. .
Ilrfd. Aug. . Mox idem, ,
ei, .
(11) Sic omnes mss. Editi vero, .
(1*2) Reg. ct Aug. .
vero el alii
.
9
15
459
4bO
Te conclusum vidcs, ct ad injurias te vertis. Quin -. ,
potius, si vales, ad baec responde, vel sponte ad (45). ".
veritatem profuge. Aj/i.Pcrlege integrum capitulum. , \ ; . , Ar. Cerlissime ergo sciat oronis domus Israel, , ,
quia et Dominum eum ei Christum Deus fecil. > . 0. .
Ath. Noli Scripture verba mutilare. Enimvero si . t (44)
corpus raanct, ui prirao formatum est, formosum ,
certe est: at si per partes discindatur, avellatur- . > 0.
que maniis, pes vel digitus, informe redditur. . \
Quocirca recita Sciipturae yerba quae sequuntur. , ,
, , ,
Ar. Haec sunt:lesum quem YOS crucifnistis. >
, . (15). ". ,
, ,
19. Ath. Quis est qui crucifixus est, Verbumne
19. 0. ,
Deus, au corpus quod Ycrbum Deus ex Maria vir- ,
gine accepil? Ar. Num tu Verbum non fateris ; ". fuisse crucifixum? Alh. Ego Deum Verbum confi- ; *A0. teer hominem faclum, carne esse cruciGxum. Ar. , ,
Qnid est, carne ? nonne Verbum passum est? Aih. . . ; Tu autem quid sentias primuni falere. Ar. Etiamsi ; 0. non dtcas, ego aflirmo Verbum una cum carne . . , ,
clavie fuisse affixum et passum esse. Aih. Parabola , \ . 0.
libi demonstrandum est, utrura Verbum et Deus ,
passus sit. Ar. Dic quod lubet. Alh. Vidisti nun- I . ".
quam quempiam cruci aflixum? Ar. lta sane. Aih. . 0.
Num ergo quandiu corpus clavis in cruce detine- ; " . 0\
lur, anima simul detinelur, nec a corpore potcst (46)
recederet Ar. Recedit cum anima sii spiritus. Aih. , \ , Si recedit, clarum est eam in cruce non detineri, id ; ". ,
esi, in ligno et clavis, quod quidem verum est. . 0*\
Nam corpore in cruce detenlo, anima, quae libera , , est oec detineri potest, corpore relicto, discedit ad C
f ^
% ^ \ , \ suumloeum. Ar. ldila se babet. AfA.Quod si ergo . ,
rn condemnato homine concedis animam nihil pati \ ,
praesenti corporis supplicio; quomodo ais Yerbum , . ".
ctDeum siraul cum corpore iuisse clavis afflxum? \ \ . 0.
Ar. Demus ergo 166 Deura Verbum non passum
esse una cum corpore. AiA. Igitur aposiohis Pe- ,
tms cautissime locutus eet, neminem volens prae \ ; .
rgnoranlia perire. Gum enina filii Israel Christum
arbitrarenlur hominem esse nobis gjmilem, suo . 0. ille testimonio declaravit, iltom electum Dei ,
esse, baecque erant quse aiebat : Quamvis vos, ut .
homincm, justum suspendislis, ne ignorelis quia * ,
Deus hunc Chrisium tl Dominum fecit. Ar. En ,
igitifr, Christns el Dominus a Deo facttis est. Ath. \ Deus Verbum, Dei Filius, eratne Dominus anie (47) , ,
passionem, annon? Ar. Certe Dominus erat. Ath. \ . ".
Atqui Petrus ait eura, quem Judai crucifixerunt, , . 0.
facium fuisse Dominum. Ar. Quid sibi vult quod , ,
ais, cruciOierunt Christum et Dominum faclum? (48) , \ : ". \,
Cupio nosse quid dicas.
. 0. ,
(45)Reg. et Basil. * . EdUi aliique,

. Ibid. Aug. , .
(14) 1 deesi in Aug.
(15) Aug. . Ibid. et
" abesl ab eodem. idein,
. Ibid. Aug. . Alii cura cdit.
Comm. .
(16) Aug. ^. Reg..
. Mox Aug. .
(17) Aug. . Ibid. Angl.
Ciileri el editio Gomm. .
(ig\ *. / -.-, ^ - \ .
ti ^
re
46!
DISPUTATIO CONTRA AftlUBI.
46
, . . , (19);
" .
20. 0*\ 20. Ath. Deue Yerbum Dominus est omnium,
. cum eit semper Dominus. Postquam autem, ex
, carne peccati imperio subjecta, carnem assompsit,
quemadmodum scriptum est: < Verbnm caro fa , (20) - clum e s t : (carnem autem intelligo perfectum
, * bominem quales nos sumus, quatenus non homi nes tantum sumus : ipse enim absque peccato fa , ctus est homo) hunc igitur Cbristum et Dominum
-, Deus fecit, hominem semine David prognatum,
, , , subjectis ei principaiibus, potestatibus, domina tionibus, bominibus, angelisque, unde oranium
(21) ipsi subjectorum factus est Christus et Dominus:
, , ' - Christus, inquaro, proptcr sancti Spiritus factam
in ipsnra de coelo, instar olei, effusionem; Domi (22). ". nus aulem, propter remm omnium quem accepit
, , ; 0. dominatum. Ar. Seorsum igitur Filius et Dominus
! . , . " est Verbum et Deus, ei seorsum bomo? Ath. Absit t
, Ar. Dic igitur quauam ratione. Dixisti cnim Domi, . , num Deum Verbum, et templum ejus, nempe bo . 0 . mtnem, simiHter Dominum. Ego vero censeo d *
! , esse Dominos. Alh. Non sunt duo : absit! Unui * . " , cnira ?st Dei Films, bomo propter nos factus. Num
, , - enim terrenus imperator, dic mihi, seorsum homo
, ; . , iinperat, et seorsum purpura, necne ? Ar. Qui fieri
(23), qneat ut vcl homo absque purpura imperet, vel
; seorsum regnet purpura ? Nec lameu me fugit quid
. 0. birjusmodi exemplo velis indicare. Ath. Si igitur
, fieri non potesl, ut duo imperatores (bominein
, scilicet inlelligo et purpuram) de uno imperatore
, dicantur : cur, quaeso, seorsum Verbi et Dei agno , scemus dominatum, carnisqae sancue et pretiosfe
, , imperium distinguemus, qua, instar purpurse, in ; dumenlum facta est; quippe qoae imperatoria
, , Verbi Dei facta sit indurcentum? Sed et aposiolus
, Paulus disertissime imitaiem dominatus, quem Ro , (24) minicus homo cum Deo Verbe oblinet. his declarat
, , verbis : < Quorum palrcs, et ex quibus est Cbri , . , stus secundum carncm; qui est super oronia Deus
, in saecula. Aroen*. Videsne Aposiolum eum agnoscere Deum, qui est siiper oronia, qui ex semine
;
sit David ?
21. ".
21. Ar. dixit: Nihil vereris Deum qui est super
; 0. . omnia, hominem dicere? Alh. Paulus non est veri , lus, nec ego vereor, quippe qni ex parte videam
. ". ; 0. j) Dei OBConomiam sivc dispensationem. Ar. Qaam
(25) >. dispensationem? Ath. Loquor de Oei, qui estsuper
". * omnia, inrarnatione. Ar. Confileor qiioque ipse
* Verbi incamationem : aed Deum, qui esl super
. 0 , omnia, crucifixum dicere non audeo. Ath. Audi,
, eoqiie magis admirare, qtiod Deum, qui est super
ts
UA
Joan. , 14.
Rom. , 5.
(19) Sic Rfg. Al in aliis et editis deest. Paulo

posl Regitis, . AugugUn. , lufi a Reg. el Basil.
.
(29) Sic Rtg. At alii el edili, oTov.
(21) Sic R-g. 1 it a*M8 et editis, dccst.
(22) Basil. et Angl. .

(23) Reg. .*
el Basilieiisis, .
(24) Aug. .
(25) Sic Aiig. Kdili vero ei alii,
.
43
4o4
omnia, confiteor, nec alium posse advcrsus illum ,

crslimari, qui Deus cnm semper sit, homo pro \ *
nobis esl facius et crucifmis. Ar. Ubinain recen- \ . ".
tius istud scriplum est? 167
- ^pud Jere- ; 0. *
miam prophetam, cujus haec suni verba : c Hic est * \* c , Deus noster, et nou aestiinabitur alius adversus .
eum. Adinvenil omnem viam disciplinae, el tradidit , \ \ ,
' . :\
Hlam Jacob puero suo, et Israel dileclo suo. Post
baec in lerris visus est, cl cuni hominibus conver- , .
(20) , \ ,
salus est . > Isne igitur, qui visus esl, Deus erat
et est, adversus quem non alius aeslimabitur Deus, , ; ".
an non? Ar. Ut ait propbela, ipse est Deus. Nec , . eniin fas est dicere Patrem ipsuni visum esse, fa- \ , ,
clumquc hominem, cum hominibus versalum essc, cum res sit manifesla Deum Yerbuni hominem esse , ,
factum. Ath. Igilur unurs Filius, qui anle omnia sa> . 0. *
cula una cum Patre exsislebal, Deusque erat invisibi- \ ,
lis, faetus est bomo visibilis. Ar. Unura csse Filium , . ".
Dei concessum est quidem : at certe non sinutl " , *
cum Patre inilnile exsislit. Ath. An non sapientia \ . 0.
cl virius simul cum Patre et Spiritu sanclo exsi- \
slil? Ar. Ila est. Ath. Unus ergo cst invisibilis Fi- ; ". . 0.
lius Dci, qui idem el visus est; incorporeus, qui ,
et corpus assumpsit; immorulis, qui et carne , \ ,
mortera cst expcrlus; intactus idem et lactus. Ar. , \
His quae dixisti assentior. Ath. Ille igilur et Doini- . ". . 0.
iius et Deus est ob carnem cum Verbo conjunctam: \ (27) \ ,
nec separale aut dominaliones dicuntur, al Dei * \ Filius Jesus Cbrislus, Verbum ei Deus, unus esl. , \
^ , \ ,
.
22. Ar. Recie admodum mibi se babere videtur haec
22. ". de incarnatione detimtio : verumlaraen Filius nii-
nhne est verus Deus, qualis est Pater. Aih. Unde , . !0.
boc acceptum attulisti nobis ? Ar. Nunquamne le- ; .
gisli Evangeliura, ubi Dominus ila Patrem alloqui- ,
tur : t Ilaec est vila aeterna, ut cognoscant te solum
verumDeum, elquera misisti, Jesum Cbristum "? > ,
ides solum verum Deum dixisse Patrem, utpotc , \ ; $,
cum ipse non sit verus Deus? Ath. ld conjunclio est, ,
verba quae anle sunl positaei quas seqiiuntur nullo ; 0.
modo dividens. Profecto qui recle senttunt, illam , \ agnoscunt conjunctionem in vocc Dominica. Ni- .
biloimnus aequo auimo audias quae sum diclurus. (28)
Si quis alicui ila de Gonstanlino pr&ciperel : Certo j) .
agnosce solum Augustum et dominum lerrac et ma- . \
ris imperalorem Conslanlinum et Conslanlium ftlium ejus, num is filium cum patre conflleretur, an \ \
non ? Ar. Non leve est periculum dicere Conslan- \ , tium non imperare c*im Constanlino palre suo, eo , \ ; .
quod una cum ipso nameretur. Ath. An ergo gra- , Tissimuoi periculum cernis impeudere, si de Con- ,
atanlino et Gonsianlio ita ausis loqui, nibil autem (29). '0. \
times qui Ulia de Jesu Chrislo et ejus Palre loque- ( \
A t h
'
Raruch , 5G-38.
Joan. xvn, 5.
(26) Hac , desunt in Aug.

(27) lla Reg. Edil. veroComm., .
Edit. Paris. cum aliic mss. .
(28) Ang., .
(29) R.ig, .
465
DISPUTATIO CONTRA ARIUM.
464
$, ris? Eamdera advereas DomintM exbibere dcbee

6 ; pietatem, ac in memoratum Constantinum. Non
, abetulisti ab ejus filio Consiantio Augusti majeata(5. iem, nec alia omnia quse de patre ejus antea suni
, , dicla : ncc aliunde dignitatis unitas tibi nola fuit
^ , quam per ipsuro. Ar. Omissis syllogismis, proba
* . . niibi Scripturse auctoriiate Filium verum csse
; , Dcum, quemadmodum ego libi vocem evangeli, , cain propobui. Ath. Audi itaque Scripturae bac de
. 0. re verba, nec erra. Joannes apostolus haec ait:
, sciraus quoniam Filius Dei venit.et dedit nobis sen . . sum, ut cognoscamus veruni Deum : et sumus iu
, , vero Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et
, vila aeterna *. > Vides easdem voces de Patre
. Filio proferri, Filiumque aeque ac Patrem Deum
. JJ dicere ? Nam quemadmoduin de Patre ait: Hiee
$, \ \ est vita aeierna, ut cognoscant le solum verum
;, . Deura: > ita et ibi de Filio dicit: Hic est verus Deus
" et vita seterna. > Haec igitur verba : c Et quem mi , sisli Jesum Cbristtim, conjunctio est, quae idem
, > c significat atque bujusmodi verba: c Te solum verum
. > , Deum el quem misjsli Jesum Gbristum, > id esi, ut
, cognoscant Filium tuura veruin 168 Deum ,
, , qaemadmodnm et te Palrem. Sicut et alibi ait Do , minus, c Ego sura veritas . Verilas auiem nun , * ' quam possit esse mcndacium.
c .
.
23. Ar. Conflleor et ego Filium Dei verum esse
25. . (30),
, C Deum . num verodrcere potes, simul Deus, sirnul
, ; 0. , Filitis? Ath. Quid dicis, simul Deus, siroul Filius?
; " ; . Numquod Filius simul sit Filius Dei ? Ila est. Nam
(31) , Deus Verbuiu Deas est, cum sit Patris Filius.
. . , * Ar. Non haec dico, sed, quod ipse dicere nc (32), , queas, simul Deus Paler , simul Filius cum Patre.
. !0. * ; Ath. Cur id dicere nequeam? Ar. Quia Deus Pa. " , ler ingenilus est, Filius vero est geiiitus. Ath. Haec
, !0. vox, ingenilut, de solone Deo usurpatur, an etiam
, de aliis quibusdam? Ar. Nibil certe aliud fas est
; . - dicere ingenitum. Nam quod ingenitura est, idem
, et principii est expers. Alh. Vox, ingenitut, sub. "0. * , , , slantianc est, an substanliam significans? Ar. Sub ; ; . . siantia est. Alh, Falsa dicis: non est subslantia,
'6\ , * sed sabsiantiam signiiicans. Ar. Quid intelligis?
. ". (33); '0. ^ Ath. Imelligo nec factam nec genitam esse Dei
"0: , subslantiam : unde convenienter Dei substantiam
* dicimus ingenilam. Deinde respoode mihi: Geni . * , liisne est Adam, an non ? Ar. Non est genilus, sed
; . * , ' . formatus. Atli. Inlerrogavi utrura esset genitus, nou
*0. , utrum esset formatus. Ar. Non est genilua. Ath,
(34). . . '0. Erit igitur principii cxpers secundum le. itcm
. iion esl genita, sed creata. Quid vero dicia de eo
, ' . qui nondum genilus esl, geiiiluinne esse an ingeni4
I Joan. , 20.
4 1
Joan. , 6.
(50) deeal in Aug.

(51) Iteg. el Anglic.,'0 .
(5i) Anglic. infra idem semper babet,
.
(33) Angl., . Pauio poet idem, , et iiifra, semper.

(34) Reg. cl Aug., . Alii cum cditib,
.
S. ATHAiNASlUS. SPURIA.
467
468
tuiti ? Ar. Rccie se habet vox ingenilut. Erit igitur , Pater quideiu ingeiiilus, Filius vero genilus. Ath. ; ". Quid inde vis concludere? Ar. Genitusne est Filius, . , 6
aii non? Ath. Genitus est. Ar. Vides eum non . 0.
iuisse antequam essel geniius: nam si fuisse ais, ; ". , \ ;
erit secujiduiii te iugenilus. Quod si ita esl, Fi- 0. . ". '$, ,
lius non erit genitus. Ath. Deus simulne Pater est, , ,
an non? Ar. Potentia quidem seraper est Paler, actu . * ,
. 0. ,
vero non seuiper.
; ". ,
.
24. Ath. An raundus potentia erat infinite apud
24. 0.
Deum, vel non? Ar. Ita est. Alh. Igitur quemad- , ; ". . 0.
modum mundum Deus voluntaie est fabricatus, sic et Filium secundum te fabricatus est. Ar. Non sicut ,
mundum : nara memini quae prius demonslrala supt. ^ . ".
dico Filium voluntaie habuisse anle ssecula: exi- (35).
guum vero Filii generandi statuo iniervallum, ul sit
geniius. Ath. Rectane res est Deum Patrera esse, an , .
0.
vituperaiiojie digna? Ar. Absi( ut Deo aflingalur
aiiquid vituperatione dignum ! sed recta omnino res , ; ". est Deuro esse Patrem. Aih. Igitur ex lua sententia (36) !
Dcus a deterioribus in meliora profecit. Nam si . 0.
cuui Pater non esset, facius est postea Paier, ergo
a tninoribus ad maxiroa esl conversus. Quod si di- . , , ,
cas ipsum, aniequam Pater lieret, bonoratiorem .
iuisse, ergo ab honoratioribus ad deleriora deve- , , n i l : quae si vera sunl, qua ratione dicere poteri- ,
mue Nuroen esse imimitabilo, ex se perfectuio, nec . * , m melius proficieos , nec a deierioribus ad oplima Q , ,
lealnens ? Reruiu siquidem corruptioni obnoxiamm ,
proprium est mutari, modoque a melioribus ad de- ; ,
leriora converti, modo ab inferioribus ad majora. ,
Ar. Nec oculi ictum vis concedere, quo non fuit Fi- . . *
lius antequam easet genitus? Ath. Quod non est, ,
concedere nou pos&um. Ar. Quare? Ath. Quia scri- ; 0. . ".
plum est: Non erit in te Deus receus . Si enim ; 0. "
minimum concesserim temporis intervallum quo , ,
iion fuerit, certe recens erit quem ego confiteor. , , *
Absit vero ut ila sentiai Christianus homo, et contraria divinis Scripluris confliealur ! Ar. Quid con- ,
trarium, si Filium ictu oculi fuisse dicamus, ante- ! ". , quam gigneretur, ne scilicet eum ingenilum esse p ,
intelligamus ? Ath. Id inibi valde vidtttur contra- ; 0.
rium esse divinarum Scripturarum pielati, quae
ubique testanlur 169 Filium semper fuisse, nul- , , ,
lumque unquara fuisse teropus, cuin non esset. An , . "
non tibi videlur, si id dicamus, conlraria nos sentire , (37) , Scripturis divinitus inspiralis?
;
25. ". , !0. *
25. Ar. Profer testimonia. Aih. Joannem audl
dicealem, < ln principio erat Verbum, et Verbum c ,
erat apud Deum, et Deus erat Verbum : hoc erat in ,
principio apud Beum
Quis sanclorum prophe- . >
larum vel apostolorum talia unquam dixit, qualia , ;
Paal.
LXXX,
10.
"* Joan. i , i , 2.
(35) Edit. Comm. cum quibusdam manuscriplis,

. Edit. Paris. cum aliis, ..
(36) Aug. .
(37) Aug. . Mox idem,

Tpafai,-.
:U9
470
, , ipse ais? Dic roihi, DUDQ vel in cogilationem cui , , ; qtiam venire possit, quod fuerit aliquando tempus,
, , cum Verbum Deug non esset? Nam &i id possit
. ". - cogitari, fuit ergo tempug cum sinc Verbo sive
; *0. ! ratione esset Deus Paler. Ar. Filium igitur dicis
, 0 , Verbum esse prolatiiium ? Ath. Absit!. Verbum
, enim ego coufileor substantiale, noo autem verbum
^- dissolubile, neque ex Deo progrediens, rursusque
, . ad Palrem regrediens, juxta Sabellium. Sed Fi , lium dico modo ineflabili genitum, simul cum Paire
(38). " exsistere. Ut enim anima sine mente concipi non
, potest, sic nec Deus sine Filio Pater potest credi.
(39). ". - Nam quemadmodum Pater expers est principii, ila
, et Verbum et Deus Filius Dei. Ar. Qui possit Filius
; '0. , , expers esse principii, qui diem consummationis se
'
'
, , - iguorare fatelur ? Ath. Responde roihi, homo, ad

, id quod le interrogo : Arcbilectus acceplo calanio
(40). locura sediGcandum dimelitur ; superiora deinde.et
, , - inferiora describit, cubicula secundae scilicei, el
, tertiae conlignationis. Hic certe, cum primam aiti
, git contignationem, novil sibi secundam aediO
. * (41) candam esse; qua perfecta, inlelligit opus prope
, , esse absolulum. Curo vero tertia conlignalio
, conslnicta fuerit, profeclo quemadmodum ante se
. * , ; ". - cundam vel tertiam aedem, sic eliam certo scit im
' (42). !0. * minere aedificii absoluiionein. Itane, quaeso, se res
, babet, an non? Ar. Consentio ista sic se babere.
, , Ath. Igilur Dei Filius, qui omnia cum noo essent.
, fecit utêsseot, qui istud composuit elemenium
* ^ qui hactenus muodum providentia regit, queroad, , >
modum ipse ait Dominus, c Paler meus
meus usque
; , modo operatur, er ego operor. 11, > non novit quando
ad exilum perducet quod ipse construit? Rem, oro,
, , experire. Vade, et de fine mensid imperitum bomi , (45) nem interroga, qui nesciat mensem Iriginta die \ . rum esse, videque au libi interroganti responsurus
, , sit. At si erudilum inlerroges hominem, slatim
\ , dicet tibi, si decimus quintus dies est, dimidium
, , esse mensem; sin autem sit dies vicesimue aep . timus vel circiter, respondebit tibi flnem men , * eis iwnrinere. Eadero porro ratio est, sive de luna
(44) , sivfi de anno agalur. Si enim peritum hominem io, terrogav$rig. quandonam finietur, ille pro sua
, , intelligentia perspiciens undecimum mensem com , , - & pletum esse, incepisseque duodecimuw, responde

bil circa flnem esse.
26. ". . *6\
26. Ar. Ra est, ut dicis. Ath. Itaque si novit
* , architeclus quandonam aediftrium sit perfecturns ;
, gi peiitus homo ex numero inlelligit quandooam
, absolvetur roensis, et ox cursus cyclici nolilia
, (45) , quandonani plena eat luna vel decrescere deeinit.
w
* Joan. , 17.
(38) AIII?.
.
(59| Aug. .
(40) Reg. ,
.
(41) Sic Regius, Basi). Angbcan. el.Felc. 2. Edili
ero, . Augusl., , ct
i aiargine .
(42) Aug. . Ibid. Aug. . Re.
.
43) Aug. .
44) lla Reg. probe. Edili vero e&alii, . Il>.
Aug. .;.
(4, ) Sic Rog. Aug. Alii cum edilii,
p
472
S. ATHANASIUS. - SPURIA.
quo i(em tempore annus perficilur : an non nobis , dicenduni omnino est Dominum Jesum, qui mundi
esl opifex , venturusque est ad ipsum consumman- , ,
dum, diem ipsam cognoscere? Namque si igno- , ,
rassel, quomodo intcrrogalus de fioe hujus saiculi, ; ,
aectiudoqtie suo adventu, vera potuisset respon- ,
dere? Propriura enim illorum est vera narrare, ,
qui certam habeM cogniiionem eorum qiue bic ;
sunt et liunt. Interrogalus proinde Salvator, (46) , litov
170 veritatem quam noverat indicavit. Sciscitan- . " tibus enim discipulis quud sigmim adventus .
Domini Jesu, et consummalionis hujus saeculi, bis ,
verbis respondil : Videtc ne quis vos seducat. ,
Mulli enim venienl in nomine meo, dicenles : , t ,
Ego sura Cbrislus; et mullos seduceat. Audiiuri . ,
enim estis pr&lia et opiniones praeliorum. Yidete ' , ue lurbemini. Oportet enim liaec fieri, sed nondum .
est iinis. Consurget euim gens in gentem et . ! ,
regnum in regnum : el erunt pestilentia?, et fa- ' .
mes, et terrae molus per loca, Haic autem omnia, , , ,
initia sunt dolorum. Tunc tradent vos in tribula- , .
tiones, et occtdent vos : et erilis odio omntbus . ,
propier nomen nieuiu. Et tunc scandalizabuntur *
multi, et invicem tradent, et odio babebunt invi- . cem. Et multi pseudoprophela? surgent, et sedu- , , -*
cent multos. El quoniam abundabit iniquilas, . refrigescet cbarilas muliorum. Qui aulem perse- , . veraverit usque in finem, bic salvus erit. Et prx- , .
dicabitnr Evangelitim regni in universo mundo, in
, .
teslimonium omnibus gentibus, et tunc veniet Q
" paulo
" posl ait : < Erit
~ enimiributalio
, (47) ,
finis " El
inagna, qualis non fuit ab initio mundi usque . > ' *
modo, neque fiel. Et nisi breviati fuissent dies illi, , *
Doa fieret salva omnis caro. Tunc si quis vobis , * . dixerit, Ecce bic est Gliristus, ecce Ulic : nolite ,
credere . Et aliis interjectis : Sicut enim ful- . ,
gur exil ab orientc et apparet usque in occidenlem, *
iia erit advenlus Filii hominis. Ubicunque fuerit " ,
corpus, illuc congregabuntur et aquike. Statiin (48),
ftulem post tribulalionero dierum illorum soi . "
obscurabilur, et luna non dabit lumen suum, et , .
etellse coeli cadcut, et virtutes coelorum commove- bunlur : ei tunc apparebit signum Filii hominis , ,
in coelo *. Et paulo post : Amen dico vobis, ,
qiiia non pneteribit generalio haec, donec oninia baec D
Uant. Coelum et lerra transibunt: verba aulem mea .
non pneieribunt. De die autem vel bora nemo scit, ' < ', ,
veque angeli ccelorum, uisi solus Paier *. > Jam ,
bominum est sapientium ex his quse Salvalor de . *
die et bora prasigniflcavil perspicere, ipsum cer- . (49)
Itssime cognoscere quandonam venturus ipse est, ,
reatituturusque omnia, prout deQuitum egt, juxta , . (56)
individuum ipsius ei Patris sui consilium. Accepto cnim Evangelio in manibus, lege locuui Mallhgei de .
%T
" Maltb. xxiv, 4-44. " Ibid. 21-23.
Ibid. 27-50. * Ibid. 54-36.
(46) deest in Reg. Basil. Angl. et Aug. Ibid.

^/ deosl in Aug.
(47) Ang. ^ ^
(48) Reg. . lnfra Reg Aer .

(49) Angl. .
(50) Aug. .
*K
DISPtJTATK) CONTRA ARIUM.
4H
?t; eo quod in controversia est, tibique omnino patebit

, , Doininum diemrainimeignorarc Nam ei ignorasset,
* quomodo praedicere potuissel signa et tenlamenta
\, diem praecurrentia, cum nondum esseot vel acci
dissenl? siquidcm usque ad consummalionem ei
, advcntum suura signa et eorum qualitales
. , - prenunliavil, ila ul studiosiorcs el laboriosiores
, (51) \ ex iU quaj prajmonuil Doininus tempus possint
, , cognoscere.
; , , \
, \ (52) \ . .
27. ". ,
27. fir. Si vere diem novit, quare ipse ail,

t Neque Filius diem illam novit ? Alh. Non ait
; *A0. , ^ Dominus, Nequc ego Bovi diena illain : id enim
. - Dominum dioere consenlaneum erat, siquidem
, \ ostendere ipsi animus esset, se rei illlus cognitio, * nem non babere. Quio etiam in Matlbseo non habe*
, tur, Nequc Filius diem illain novit, aliique evange (53) - listae bujusmodi rei mcnlionem omiserunt : solus
- autem Marcus ait, c Ncque Filius novit diera. > Tu
< . aulem Marci narraiionem lccum animo perpcnde,
et vide diem illam Dominum miniroe ignorare.
, . Ail enim Dominus Jcsus : De die autem illo ei
bora, nemo scil, neque angeli Jcoelorum, neque
\ , Filius, nisi Paler . > Sciens enim se a Patre se, , . cundum naturam non differre, sed Ueo Palri suo
* * divinitale unitum, suam prenolionem in Patris
* , prae îione aiguiOcavii, queroadmodum Dominus
f
C
, \
t , ,
. >
. ,
* , ^
, , , , , , ,
rpovv, \ \ (54),
. ' , ;
, \ .
28. ". - \ ; '0.

\ . \ *
6\
^
,
' , ,
'66, , ^
c ,
' , \
*
" ,
, ,
. , ;, . ,
Marc. x i i i , 32.
8 1
Ibid,
Roro. , 45.
e t
e t
ait . f Ego 171

Pater unura sumus : et rursu J ' c Omnia, quxcunque babel Paler, mea sunl.
F 4i propler ree creatas ait Salvator, Omnia, qua>
' jnque habet ?ater, nica sunt *. sed quaecunque
ad Palris pertinent divinilaiem, ba?c propria aibi
cssc ait Dominus, ut immorlalilalem, incorruptibilitatem, vim invictam, immulabililatem, incomprebensibililalcm, polenliam, prascienliam, et qua?cunque ipse PaUjr babel, baec ipsa Filii sunt pro
pria. ignorare vero ait, ut supra dictura esl, et
angelos el Filium.
28. Ar. Nuiiiquid alius est Filius? Aih. Vcrue
quidem Filius Dei uniis est Verbum et Deus. Esl
autem veluti alius FUius adoptalus per lemplum
corporis ipsius f>omini nostri Jesu Chrisli, ul ait
divinus Apostolus: c Non enim accepimus spirituni
semlulis iterum n timore, sed accepiraus gpirituni
adoplionis, in quo clamamus, Abba, Paier .
Cbristus auiem ipse diserte ad apostolos ait : c Filioii mei, adbuc modicum vobiscum sum, et vadcv
ad tum qui misit me ; > et ad Judxos sic in parabolis est loculus : c Homo quidam babebat duos
filios, el accedens admajorem dixit: Vade, operare
in vinea mea. Ille autem respondens ait, Ego, domine, et non abiii. Deinde accedens ad atleruiu
(
e >
Joan. x i u , 53.
5) Reg. el Basil., .
dit ".
Ut) iteg. .
55) Aog. . Paulo post*idem post ad-
(54) Ita Ang. ln rdilis vero el in cselcris, 5^v

deest.
475
476
dixil i Vadc, operare in vinea mea. At ille respon-

dil.Nolo. Posiea aulem poenitenlia motus abiit". >
lnterrogal vero Dominus : Uter fecerit voluntaiem
paUis sui? Responderunt Judaei, Posteriorfilins.>
Porro in coniesso est patrcm, universoruin Deum
esse; vineam vero, vias esse jusiiiiae, in quibus
luajorem lilium jussit operari. Ulc aulein qui paulo
posl prsccepium valere jussit, contempsilque imperantem, populus est Judu?orum, qui ob infldelitateni exclusus esl ab adoptione. Junior vero pairis
iilius, gentiuin esl populus, qui vocalionis pi incipio
cum prse uiiidelilate obedire rccusasset, delentusque fuissel idololalria , poslmoduiu poenitcnlia
ductus el credeus, patris inipei io esl obsecutus.
Qua quidem obedienlia amicus el bxres, tanquam
Palrrs iilius , effici meruit, omnique bonorc et
gratia a Patre ornalus est, praeler diei et bor.e,
illius consummalionis videlicel, cognilionem. Sed
signa soluinniod') accepil, ne, si ignoraret prope
adesse flnetn, imparatuoi dies illa repente olleuderei.
\ . ,
, .
. " . >
$
;
*0 . ^ ,
,
,
. (55)

,
. ,
, .(56)
, ,
^ \ ,
.
\ , , (57),

,
, , ,
, (58) , .
29. Ar. Agncsco recte dicla esse quae de die illoe
29. ".
exposuisii. Sed nego rccle dici posse Filium Patri \ ^
secundum subslanliam uuitum esse. Ath. Quando- . 0.
quidem libi non ininimum est sludium vituperandi , quae recta sunt, quacque recte esse pii faienlur, ; , (59)
responde mibi, quid tandem sit stibslanlia? Ar. , ; ".
Quidquid esl in hypostasi, hoc subslanlia esl. Aih. , . *A6V
Recte. Yerum cum nunc nobis sermo de Deo sit, dic C ^. ^. \ niibi quidnam sit Dei suUlantia : ne forle arbi- ,
trenlur idiolae nos de pecuniis loqui. Ar. Dei sob- , ,
slanlia est : si quid est Deus, hoc substantia est. \ . ".
Aih. Recle tu quidero : jara vicissira audi. Ar. Dic , ,
quod tubet. Aih. Nosti Deum sese ad nosiram im- . . . ".
becillilaleni per Scripturag dWinilus inspiratas 0. , ,
beiiigne accominodare, saepeque ad nos humano \
more loqui, ul scilicel humana nalura ex bis quae , consimilia rebus illis dicuntur, in quibus versamur ,
et quas novimus, cadeslia divina mysteria posset intelligere. Ar. Ila est. Ath. Cuni ergo Deus per , \ ,
prophetam baec ad proprium Filium dicit, c Ex . ". . *6\
utero anle luciferum genui le " , Filii ex palerna ,
subslanlia generalionem signilicat. Ar. Num igilur Q ! ,
uleruni babel Deus? Ath. Jam 172 te praemonui
saipe ob nostram imbecillilalem Deum homini simi- .". ; *0.
lem a divinis Scripturis induci : non quod Deus ,
lalis sii, sed ut nos corporalibus exemplis divina
pie inlelligainos. NuIIara igitur aliam ob causam \ ,
uteruni appellat, quatn ut declaret ipsum Filium *
ex Patris substanlia esse genitum. Alioquin, nisi . *
res iia se babeat, dic ipse quomodo verba illa inteU , *
B
* Matlh. , 28-51.
" Psal. cix, 5.
(55) Aug. . Reg. .

(56) Aug. . Edili vero ctcacieri,
.
(57) Auglic. .
(58) Regius et Basil. .

(59) Sic omnes manuscripti, excepio Augusl.
quem seculi sunt Parisiense^ , babetque po3l
.
477
DISPUTATIO CONTRA AfttiM.
47*
. * , ligas. . Seripiura ex persona Palris ait, t

, 0. ". * ctavit cor ineum Verbum bonum . > Nunqoid Igi, * c tur Verbum qued eructavil, Filius esl? Ath. Racie
. , id Scriptura dixit ut et alia omiiia : tu vero locuiu
(60); 0. illura prave delorsisti. Ar. Tule ergo nobia expone hujus senlenliae veriutem; quaodoquidem, ut libt*
* , 0, . videlur, Ulam ego- delorserim.
". * 0 *
.
30. Aih. Deus eatoe spiritus impassibilis, an
30. *0. * (61),
\ ; ". * , . U0. * nou? Ar. Ita. Ath. Igilur cum Scriplura praedicat
" Filiuro ex utero esse genitum, Filium vere ex di , vina bypostasi sive substantia esse signiiicat. fle
. " ergo infirmum hominuio genus bumanam es&e cre, , derel Christi generaiionem, aii, Eructavit cor
, , * meum Verbum bonum. > Quod si quis rursus ur . gere velit et dicere Filium Yerbum esse prolau , tium, slalim aflerentur verba illa, Ex utero,
, , > \ (62) atque ita conquiescet perversa cogitalio. Omneiu
. siquidem bumanam mentem circumcliisit Scri , piura, ut nemo hseretica insania agitarelur cootra
aelernam el incomprebensibilem Filii ex Deo gene . , raiionem. Nam si est ex uiero, quomodo ex corde
; , processit? Si vero sil ex eorde, quomodo est ex
; ". * - ulero? Ar. Quid itaque dicendum est et cogitan \ ; 0 * duoi? Aih. Nibil aliud ex hujusmodi exemplis dia \ cimus quam Filium ex subslantia Dei el Pairia esse
. ". geniluui. Ar. Si Filius Patri esset coitsubslaotialie,
* , cur id prsesens uon dixit discipulis suis? Aih. ubi ; \0. - ^ nam, rogo, Filius non confessus est se Palri esse
- consubstanlialem ? . Poteane illud oslendere ?
\ ; ". * ; llnuiu sane id eorum erit quae fleri nou queuni.
. 0. " - Aih. ISibil ex dubiis colligere cooamur, sed ex re , * bus evidentibus veriiatero volumus ogtendere. Re . , , curdare le dixisse quod Deus est, hoc ejus aubstan , , . liam esse, id est, Filium. Ilane esl, an non? Ar.
\ ; ". (63). 0. * Nequaquani. Aih. Cur igitur ait Domiuus : t Ego
\ ; et Pater uoum suinus "? > Nam nisi Filius idem sit
, quod paterna divinilas, qui possit dicere, Ego et
, ; > Paler unum sumus? > Quid igitur falsane an vera
; ! loculus est? Absil! Nunquam enini veritas quea(
. . , esse mcndacium. Sed et ista verba, Qui me vidit,
, (64) $ vidit Palrem"; nibil aliud indicaot quam sanclani
. divinilatem. Sl enim Filius substaulia alius esl a
, D Palre, quomodo Paler in Filio videri poiesl? Nam
; (65) si bominis simulacrura ex ligno coufectuni non
- possit cognosci iu lapideo, quod ejusdem noo sit
, substauliae : st ilem lapis in ligno, vel lignum iii
, \ lapide non possit cognosci, quantum speciat ad
, subsianliae ralionem, sequitur ct Dcus, summus
omnium rex, in Filio sibi consubslantiali cogno . , (66) scaiur. Cuu enim videniur res similes, in eo quod
Psal.
XLIY,
2. Joan. x, 30. Joan. , 9.
(60) Aug. , , .'

(61) Aug. .
(62) Anglic. . Regius,
. In aliis deest.
(63) Angl. . Ibid. Angl. el Aug. pro
.
(64) Aug. . Paulo post Aogl.

. Aug. .
(65) lla Reg. Basil. vero, . Aug.
. Edili el caeler.,
.
(t 6) Reg. . Q deest in Ai?g ;
:
479
S. ATIIANASIUS. SPURIA.
48D
sunt consubstanliales, eorum quae 11011 videutur , ,
.
cognitioitem cxbibenl.
31. ". c
31. Ar. Cur crgo Doniimis ail, c Ego suiu viiis
vera, el Pater fueus agricola cst? Num vilis el ,
agricola possunt consubstantiales essc? Ath. Noli ; >
mibi detruncare Dominicam vocem : scd lege, ut ; 0. *
jacel: c Ego suin, inquit Dominus, < vitis vera, ', , . , >
voa palmites, Pater meus agricula est
> Dic \ , c ,
mihi itaque : si ex exemplo vilis et agricoiac Fi- , , >
liuin non vis esse Palri consubslantialem , num \
ipsum bominibus consubslanlialero dicis? Ar. \ ^,
173 Absit! Ath. Placide ausculla, et ad haec ;; ".
mibi responde. Vitis et palmites sunl ne consub- '. \0. , \
Klanliales, an non ? Ar. Oumino ila esl. Te vero oro
finem hujusce capiluli explicalioni breviter impo- , \ ; ". '
nas, utet me talem reddas, qualistu ipse es. Ath. . \ (67) Nisi mibi prius ad ea quaa interrogo responderis, q u o d p o s l u t a s nou C Q p s e q u e r i s . Ar. Loquere quod
, ,
tibi videtur, et ego, si locus d a l u r , pro viribus re- . *0.
spondebo. Ath. Gujus causa dextera et bracbtuin , .
Dei memoratur in Scripturis? Ar. Qtise istiusmodi ". " , \ (68) ,
suiit inlelligimus conveoienter notionibus quae . \0.
inde sequunlur. Nam si ail, c Manus lu f e c e r u n t \ ; ".
me et p l a s m a v e r u n i me
bic agnoscimus Del \
vim creandi. Cum autem dicit, Bracbium Doniini . ,
cui r e v e l a t u m est "? palam est hic d e Filioser- . \ ,
monem baberi. Ha?c ilein verba, c Dcxlera Domini . ' /ifa
f e c i t v i r l u t e m , > absquedubio Filium signiiicanl,
; ,
per quem facta suntomnia. Alh. Brachium ei, cujus . \ , est bracbium, consubsianlialeest, an non est? Ar. , \
lla se res habel. /. Eiiam dextera illi, imjus , ' . \0.
estdextera, consubslanlialis esi, an non esl? Ar. , , ,
Ua quoqueest. Sed tu quid vis ine aeternum Numen ; ". . \0.
componere ? Nunquamne Glementem Pelri apustoli , , , \ ; ".
discipulum audisti, qui quidera bujusmodi evertit . ; doclrinam? Alh. Memineris, quaeso, adiicc, eorum ;
quae dicla suul, nec velis errare. Ego enim Numen ,
Teneror, quod sit simplex, nec compositiuii, aut ; *0^ circumscriplum, idque ex sacris el divinis Seriptu- , , \ . ,
ris didici, nec non ab his qui continua successione , (69) , episcopi fuerunt. Nullara igitur aliam ob causara \ , \
Scriptura Filium, bracbium et dexleram vocat, .
quam iit pie intelligamus Fiiium esse Patri con- \
substantialem : quia nimirum in bomine concipi ,
non polesl, diversae esse subsianliae brachiuni, \, ' dexteram et digilum, prout singula illorum diffe- , \
runt. Ar. Consentio Filium Palri csse cunsubstan- , (70) ^
tialem: jam quid vitis significct, milii velim ex- . ".
\
ponas.
32. \0. 32. Atli. Duo vitis genera 3olet commemorare

divina Scriptura,bonain quidemunam, fructiferam, , \ exliilarantem, et hetiticanlem cor bominis, qua3 \ ,
' Joan. xv, 1. Psal. C X Y I I I , 73.
Isa.
LIII,
(67) Regius et Basil., \ . Anglicanus,

Piulo posl Aiiglicanus,
pro >>.
(6 ) Auglic. \ .
1.
Psal. cxvu, 16.
(69) Ua onmes mss. pracier Aug. qucni seqoitur

edii. Paris. babelque .
(70) Aug. .
4Sd
- est Dominus Jesus Christus. Alia cst diabolns,

, , ' - rabiem et venenum distillans, uti scriptum est:
t , Nam de vinea Sodomoriim, vinea eorum : et sar\ ^* mentum corum ex Gomotrha. Uva eorum, uva
, * fellis, botrus amaritudinis : vinum eorum, luror
, , aspidum insanabilis . Populus itcm vitis appel , lalusesl, saepeqne justi vites sunt dicti, simplici \ , , c ter taoien et absolule, nec de. illis dictiur, c Ego
, " \ sum vitie vera \ Quocirca ne Salvator ob hu - juemodi cognomen aliis supra diclis vltibus annu, , ' - merelur (non diabolo tamen), verbi gralia, viti ex
(71) \ , iEgypto translalae et plantatx, ut fruclum uvae
, , produceret, sed sptnag produxit; ait cum addita c , menlo, Ego sum vitis vera, cujus fructus est
* , , , (72),, vila, gaudiuoi, pax, cbaritas, juslilia, fldea puris , , , , sima, cognilio, pietas, castitas, gravitas, humani, , , , tas, mausueludo, temperantia, et similia. Nam curu
. \ , palmites eadcm gaudeant nobilitale, qua vera vitis,
, parcst eos similem viii fructum producere, cujus
, sunt palmites. Apostolosigilur indicavit, simul eoa
. , * confirmans et exhorlans ut in flde constantes es (73) , \ seni, non autera steriles manerent, a veritate,
, , Judae exemplo, resiliendo. Nam qui ex Domini
. (74) cbaritale et fide decidunt, insiar palmiium 174
\ , amputali, extra divina projiciuntur. His itaqno
, . verbis, c Paler meus agricola est, suos adhoria \ tur discipulos ut vigilent et diligentes sint, ut st
diceret; Scire vos volo quod si quem Pater meut*
, > * , excolat, ille frucium meum producil. Nec enitn
, , sinit alienum fructum in veris vilis palmitibus
(75) germinare. Naraque ia vinea, boc est in animac
* penetralibus, deambulans, pulrida orania et luxu. " , rianlia amputat, ne silvescens fructum corrumpat,
, \ quein agricola optat produci. Verum quandoqui , dem sensibilis vilis exemplum nobis aliquid con (76) ferre polesl ad id de quo agitur; inde, si placer,
'' rera exponere ordiamur.
,
\ .
53. Vinea anle biemein viridis el pahnitibus beno
33.
\ - omata, conlra hiemis incursus forliier resislii.
, - Hicme aulem immitissima frigoris impulsione ac , cedente, quaedam vitis folia coeperunt marcesceio
, quae cumessent pulrida, nec consislcre valerenl,
, , D sumniis parlibus deciderunt, atque ila e superu , (77) \ ribus locis in inferiora sunt delapsa: stat deinde
, vilis cum palmilibus, hiemis impetui obsistens.
$ (78) . Aul si siimmi frigoris pe.rseverantia quidam ox
palmitibus laesi fuerint, lamen vilis cum reliqms
, - sanis palmilibus constanier manens, biemem effu gii et ex hibernis asrumiiis evasit. Gum autem ver
, . aliigerit, qui uovus est annus, sperat se quietem
D
Deul. , 32, 33.
" loan. xv, 1.
(7|\ Aog. .... .

172) Sic Hegius, ul ellegit Nannins. In csteris
6t m edilis, deesl.
(73) Ita Reg. In aliis vero ei in edit. deest.
74 Ang. .
75) Aug. .
(76) Sic Reg. Aug. ,

. Edili,
(11) Aug., .
(78) Sic Reg. el Augusu Alti yero cum edilis, ^
.
S. ATHANASIUS. SPUUIA.
4SJ
4SA
tiaViluram : cum subito agricola ad ipsamcum col- \ , \ , tro accedens, primum dHigenter omnes circumspi- },
cll palmites, tum eos quos hiems Iseserit incipit , , amputare, deinde sanos quoquepalmites adXcrlium ,
et quartum usque oculum amputat. Slai Vero ipsa ,
mriata lsesaqtie cultro vitis sublimis, in ctelum aspi- .
ciens, lacrymalurque tertium usque diem. Postea , \ ,
Beo protidente solalium consecuta, lacrymari des- , >
Snlt, muHisque repente produclis palmiiibtis talis .
apparet, qnalis antea eral, imo multo srpeciosior. ,
bis airtem qua? hactenus exposuimus, clarius in- ,
telleciurus es quae de vera vite dicturi sumus.
, (79)
\ , ,
\ .
54. Itaque Dominus vili umbrosae mullisque or5 i .
rtatae palmitibus eat similis, propter mulUtudineta Q , \
scilicet dtscipuloriim , et circumjacentium turba-
rum ad ipsum, auxilii obtiuendi ergo accurreti- ,
4him; adeo ut numerus eorum, qui in ipsum cre- \
dunt, oranem superet conjecturam. IHi vero suo in , ,
illum indissolubili amore, lanquam palmites ei \ adh&rescurit, quorum alii, spiritualis commodi , (80)
percipiendi gratia, nolunt extra illum, sed una cum , ,
co esse : alii *vero sanari cupienlos, alii Cbrislum , , \
venire audientes, simul convenerunl, novum specta- ,
-culum videndi desiderio, Deum nempe in corpore , inter Tiomines versantem. Denique advenlu Domitii . \
t)innia gaudio plena erant : qui quoconque Ince- ' ,
tleret, veluli *vilis palmitibus densa, ob mutta lio-
minum millia, qui eum comilabanlur, omnium in >
seipsum flagranti amore erat conspicuus, cum ^ , .
omnes ipsi adhsererenl. At cum hiemales venti
Hare coepissent summis ex locis, ad fllos probandos
-qui ipsum comitabantur, stalim non pauci, mar- , '- , cesceritiutn inslar foliorum ex vitali vite, cui ad- , ,
baerescebant, dciderunt. Aliique ponlificum mclu, (81) , ne synagoga; exlorres flerenl, vitam suam negave- , ,
runt, quemadroodnm et nunc fieri videmus. Siqui- . *
dem, ut illi olim, sic hodie bypocritx bomines glo- , ,
rlara persecutorum Ecclesi magis dilexerunt
quam Dei gloriam. Alii vero non inlelligenles divina * et spiritualia 175 Doniiui verba, retrorsum abic-
runt; reumqtie et vitiiperatione dignumesse existi- ,
manles benefaclerem euum, haec ausi sunt loqui, , \ ,
< Quis polesiemn audire"? > Hos sanenostra seiale ; " \ \
mulantur, qui veriialem sequi recusanl; eo qnod D oi iribulationes el lentaliones (idem ips.im sequantur. ,
Aiunt enim ipsi, Quis possit observare traditionem \ . \ ,
mandatorum Domini el fidei?

;
35. Judae p r a 3 l e r e a inlldelilatem pafefecit vebe35. Tnentia hiemis : quales nunc se exhibent illi mundi , ,
tiiijus amici, qui cum anteaChrisli eesent discipnli,
amici ei comites, nefandas aynodos adversus Je- \ , n
Joan. v i , 61.
(79) Aiig., .
(Ml) bic Reg. In.aliis
cdilis doest .
(81) Ueg. \ , vi , -
, et paulo post, . . ... , , eic.
DISPUTATie CONTRA ARIUM.
486
. ol \ - sum congregant, qufbus

cura gazopbyladf eom
. * , raissa est. Non utique foeditatem eornm ille igiio- (
* - rabat, eed boc egit, ut ipsos Dominifia pecunri
(82) - utenles paraliesimos potius redderel ad fortiter ?
, pro Domino dimicandum, quam ad bellum conlra
. , regem suum, propCer mimdi amorem, suscipien \ , dutn. Hi, ignobilium êt slerilium palmituro inslaiv
, ab agricola reeeeti, ignis aterni pabnlum fiunt.
. " \ - Caterum frequenles hiemie procellae in veran*
, vitem, Chrtatum Jesum videlicet, irruerunt, cum, (83) - qoe acribte *et Pharieaei ipsum vellent lapidibu \ * - obroere, veriti ne a turbie Dominum aroantibu
, interficerentur, ab inceptis destitemnt; - cum item
* , alias ipsum vellent comprebendere, non ooncessit
Jesus, donec adveniasel hora et dies, quem ipse
, * Doimnus ante ssecula prefinterat, qua ipsum pati
\ , oportebat. Alio rursus -tempore cnm quidam eum
, - vellent pracipitare, ipse quiete per medium eorum
, \ exivit . Innumerabiles ali# fuere tenlationes, qu
(84), impendentes cobibitae sunt, et in nihilum abierunt.
, , \ , Tum vero novi anni principium erat, quo iempore
. juxta Domini pracepturo, Pascha immolandum eral.
, Jubet autem, ut ipsis imperavit Deus, omne eos
, imquitatis virvculum eoWere, Deumque sibi propi , tium et coiijunctum eleemosynis reddere, proxi> , mum non odio" babere, nec quid roali adversus
, quempiam moliri, ob comiminionem huraani gene , ris, sed cum pace el summa animaerounditiadebi , ' - tum Deo oultum exbibere.
.
36. * G 36. ltaque pacis et festi veluli tempore venit
, Jesus Jerosolymam cum suis diacipulia, non veluii
, ignorans quae sibi ventura erant, sed maxime
. ' ea explorala habens Hine eerte qua3 sequuntur disci (83) - pulie praediiit : c Ecce ascendimus Jerosolyraam, et
, 6 - Filius hominis tradetur in manibus seniorum ei
scribarum, et tradent eum genlibus, ei condemna- Ut ergo injuslae Judaeorui
, , bunt eum morte
. " - turba* appareret iniquitas, pax Jerosolymam in troivit, quam ubi conspexere ipsius hostes, turbaii
-, . sunt : pax enim boslibus et homicidis inimica esu
- * Hi enim malis poiius quam bonis operibus et
. fruclibus pacis solent deleclari. Illi vero poslquam
- ipsum observaesent, ensibus annati subito ia
" . 01 locura irruunt, ubi erat Jesus cum suis discipulis.
, , D Twm omnes circum&picientes, impuras manus in
, - ipsiim in primis injiciunt, ciim adhuc essent cum
xuvoi (86), .- eo discipuli. At ille bomicidas pacifice his verbis
' , alloquitur : c Si me quaeriiis, sinile bos abire
. - Oiscipuli vero gravissima conluentes pericala,
* c , . cum ipsia non adesset sancli Spiritus virtus,
, magislro ac Domino relicto, se in fugam dederunt.
Illi vcro Satanae domeaiici comprebenderunt Jc, - suro, quem in Calvariae locum duxerunt, ul eum
1
Luc. nr, 30. Maltb. xx, 18.
Joan. xvm, 8.
(82) Reg. .
(83) Aug. .
(84) Aag. .
(85) Reg. .
(86) Ila mss. Edili vero, .
487
S. ATHANASlUS. SPUIUA.
48
ibi cruciligerenl, quo faclo omnia adimpleverunt P^v . , quae antea de illo scripta erant, suspensumque in ,
cruce, veluti vitem iu pedamenlo, fixerunt. llle , ?> ,
aittem solus in crucc relictus, duos vel tres pal- ' , , , ;?.>6,|
niiies veluli habens, 176 nianus iransversum
^xpandit, capul vcro cum peclore et pedibus in . )
rectuin. CaHerorum vero palmituin coma spoliatus, (87),
clavis el lancea vulneralus, sancto aanguine, scate- ,
bra inslar, lacrymari coepit. Repente autem post . iriduum resurrexit, in nullo, quod antea erai,
diminutus, sed majori polius cum gloria appareng, , ,
seque -vitam esse cordibus discipulorum iidem fa- . ;
tsiens. Majore deinde quam antea produeto nu- , , ,
mero, discipulorum nimimm tnrma, poat resur- ,
rectionem, non in Judsea lanlum, sed exiendit . palmites suos usque ad mare, operuit monles uin- ,
bra ejus, et arbusla ejus cedros Dei . Ha-c dc , \, , '
vera vite commenlalio, prout potui, a me pic in- c ,
stiluta est.
. > .
37. Ar. Valde bene ista se babere asscntior.
57. ". .
Jam mihi inquirendum superesl de Spiritu sanclo.
Nam quod ad Filium spedat, confileor ct ego eum "
in oainibus Palri aequalem esse, nisi quod ille sit ,
omiiipolens. Ath. Nihil certe confessus es quod . 0. *
pielati eit consentaneum. Ar. Quare? Alh. Scilicet . ".
Filius suo Palri aejualis est, omniumque est Oomi- ; ". "
nus,' quibus ipsius Paler dominalur. Ar. Ego de (88) ;,
omnipotenlia loquor, non dc o quod his oinnibus , . ".
dominalur Filius, quibus Pater suus domtaatur. C , (89)
Ath. Quid est, omnipotens? Ar. Is est qui omnia , . 0
sub potenate habet. Aih. An| non ergo Filius omnia ; ".
ecundum le sub potesiale habet ? Ar. Recto. et id . .
cum caeteris dixisli : omnia enim sub potestate ; ".
habet Filius, idemque est omnipotens, ot et Pater. \ &\
Nam curo una sit Patris et Filii divinilaiis natura, , . '
una quoque esl omnipolentia. Jam igilur de Spi-
ritu santto disseramus *. praeserlim cum tu inilio (90), \ . definieris ipsum esse Patri et Filio consubstanlia-
tem, quod ipse pernego, sanclarum Scripturarum
aucioritate innixus, ex quibus habco ipsum crea- \ , ,
tum esse : idque tibi paucis probo. Neinpe Joannes ,
^sseverat omnia per Filium facia esse, quo quidem ,
-verbo SDiritum minime comprehendit, ipsuni iiem
,
ccelie a Paire ad apostolos in auxiiium missum ^ ,
esse : alqui id quod e loco ad locum transgreditur, , \
iranseunlis est natura?. Unde evidens est crealai
ipeum esse naturae, non autem increaUK, qualis illa
st quae beataB illius naiurae Patris et Filii dicitur,
.
quaeque onmia conlinet, et ubique substaiuia pra> , ,
sens est; quemadmedum supra a le concessum \
s t : in quo et me noii lecum, aed cum verkale (91), ,
, n
4 9
Psal. L X K I X , 11.
v
{87) Sic Regius quem eequimur. Basil. et A .tg.O

, ln Auguslano (amen deesl . ediiis ba?c dcsunt.
(88) Heg. .
(89) Reg. .
(90) Reg. el Angl. .
(9lj Reg. el Anglic. .
DlSPUTATiO CONTRA. AUIUM.

4
' * coosenlientem habuisli. Adde Deura ita per proplu*iv , - lam iocuiuro esse : c Ego ftrraang lonitru ci
, * \ creans spiritum , quibus non pulo te posse
coutradicere.
\ ,
.
38. Ath. Scriptum est, Estote sancti, quia ego
58. *0. * t ,
sanctus
vos sanclificans . > Rursum Salvator
. \
pro disciptilomm sanctiflcatione Patrem sic allo c , quitur : Pater, sanctifica eos in verilate lua *.
* (92) lierum de seipso ait Salvator, Ego siim veri Ex bis igitur clartun esl Palris et Filii
c , tas
\ \ - divinitatem esse sanclam et sanctitalis eOectricem,
, , >- quae nimirum illos omnes ralionis parlicipes san
clificat, qui ex libero arbiirio et diligentia digni
\ babentur qui sanciam et beatam esscnliam in
. sanctificationis cominunionem suscipiant. Si igitur
, - Spirilus sanctus non est substanttse Palris el Filii,
quare ipsum Dei Filius annumeravit in symbolo
; \ sanctificalionis? Ait enim ad discipulos Pomlnus:
, , - c Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in
; nomine Patris et Filii et Spiritu* sancti ' . > Quod
. ei omnes gfcntes, quse crednnt et sanctiticaniur, ler
\ beatissima illa nomenclatura ganciificantur, evi , dens est Spirilum ad Palris et Filii divinitatcm
pertinere, cum ipsum substantia sit sanctmn, et
, , \ omnes sanctog efliciat, qui ad ejus communionem
1 7 7 accedunt : quemadmodum Apostolus ad eos
, * ail quos sic alloqmtur : t Sed abluti estis, sed
c ' , * Q ganctiftcali eetis in nomine Domini nostri Jesu
, \ Cbrisli, el in Spirilu gancto ejns ". Qui si
. non est subslantiae Bei et Pairis ac Filii, rurgum
\ \ (93), , irtterrogo, cur cnm Patre et Filio sit numeraitis,
* quaai scilicet, Palris et Filii divinitate non gnffi \ ciente ad fideHum sanctificationem, Paracletum,
, , Spirituni veritatis assumpserit Deua in complemen , tum sanctificationis, qui ipsius substantiae non sil?
; ' Quod si admitlatur, quomodo possumtis dicere, Nu, ; men nulla re egere, ex se perfectum esse, nihilque
, ' a quoquam mutuari, qui possit id quo indiget sibi
eubministrare?
(94) .
39. Ar. Si Spiritus gempiternse veritati esset con59. ".
, (95) * substantialis, certe ubique secundum eubslantiam
, \ adesset, nec missus e loco in alium locum abireU
. 0. D Ath. Sancti angetf habentne Spiritum, annon ? Ar.
; \ ; ". Certe habent. Ath. Semperne cum illis est, vel num
. '. , ad tempus cum sanctis virtutibus erat Spiritus san \ ctus ? An dices angelos aliquando sancios, et ali; , quando non sanclos? Siquidcra sancti Spirilus prje ; sentia sancti illi sunt: eo auiem absente, cerium
, esl sanctos illos non esse, juxla banc Dei senleii , tiam : Non permanebit Spiriitis meus cum bomi
nibus generationis hujiis, quia ii>si carues gunt *.>
48)
T0
7 l
7 1
Amos iv, 13.

Levit. x i , 44; Ezecb. xx, i<L w J an. xvn, 17. " Joan. xiv, 6.
xxvni. 19.
I Cor. v i , 11. Genes. v i , 5.
7 i
(92) ka Reg. Basil. et Angl. Alii ei cdili,

.
(93) Ita Regius, Anglicanus et Augustanus. Aiii
PATBOL. GR
111.
T%
Mattb.
vero cum editig, .

(94) Aug. ,.
(9oj Rcg. .
16
492
S. ATHANASIIJS. SPlRiA.
491
Ait quoque Paulus apo&lolus : Si quis Spiritum ,
Chr-isti non babet, hic non cst ejus
Si igitur . > \
malarum aclioiium causa baec est, quod scilicel * t ,
Spirilus non sil cum peccanlibus : ex eo quod . >
Spirilus sanctus in aliquibus nec sit nec babilet,
Cbristi non esse oslenditur. Quapropter angeli pec- ,
cati runl minislri, nisi semper Spiritum sanclum , . "
babuerint. Quomodo ergo Dei gloriam sine fine (90) ,
coniemplantur, nisi semper sini sancli, el Spirilus .
sancti pariicipea? Ar. Sancta? virtutes Spiriluroiem- ,
per habent. Ath. Et sancti Patres, qui a nmndo con- \ ) ;
dilo placuerunt Deo, mim secum babuere sancluin ".
Spiritum ct etiamnum habent, annon? Ar. Omnes . 0. '
sancliet habuere et babenl Spiritum sanclum abs- ,
que ulla separalione. Aih. Aderatne cum apostolis \ ; \ ; ".
Spirilus sanctus, cuni essent in carne, annon? Ar. \
Ncfas est dicere Spirilum sanctum cura aposiolis ^ . \A0.
non fuisse. Alh. Simulne omnes profecli sunt ad ; ; ". *

predicandum regnum coclorum, aa in duodccira
inundi partes dispersi sunl ? Ar. se invicem carne . 0. "
separati sunt, ut omnes gentes fldem Cbristi doce- , rent. (. Itaque si cum angclis esl Spiritus san- (97); ".
cius, si ilem est cum sanctis Patrum aniroabus, ' ,
quae Deo placuerunt: si item aderat aposlolis a se .
invicero longis intervallis dissilis, ad aiinuniianduui \0.
regnuoi ccelorum : igiiur omnia implet, praesensque , \ *st ubique secundum substantiam, sicut DeusPaler, ,
\
ita unigenitus ejus Filius.
' , , *
, ,
..
40. Ar. dixil: Eslo, ubique secuudum substan- C 40. ". *
tiam praesens sit Spiritus sanctus; cur ergo pro- *
pbeia ex pereona Dei ait: Ego Dominus Deus ve- * c
ster, firmans tonilru, el creaus spirilum , nisi
, \ , *
sil creoia virlue? Aik. Semperne creaiur Spiriius ; !0.
eanctus secunduin le., an serael duntaxat crealus , ; ".
est ? Ar. Noli mibi quaesliones proponere, quae re- * .
cUemenlis aliena? sint. Ego arUe oninia saecula crea- \ .
liun dico fuisse Spiritum. Ath. Propbeia dixil,
\0. , c , c creans, > quae vox prophelae Deum semper crean-
tcm indical. Igilur non de saocto Spirilu banc vo- . "
cem, creans, intelligit, sed de ventoruui flatu, , * ad recreandam uriiversain rerum creatarum nalu- (98) .
rani. Id autem libi exploralissimum erit, si pro* \ , , pbela acccplo, quae sequuntor legas. Nam si, ui , . ,
conccssisti, anle omnia saecula Spiriius crealus esl, D , (99)
178 dixisset profecto, Ego Deus, qui Grmo loni- , ,
tru et creavi Spirilum. Verum non ila loculus est. \ . . ".
Ar. Belle id a te observalum est. Verum bis verbis ; .
' , ,
< Oinnia per ipum facta sunt , omnia prorsus
comprebenduulur, veluti Spiritu cum omnibus col- \ ,
locaio, etiamai maxima fueriL virlus ad creandum. . U0.
Alh. Nuio igilur putas universorum Dominuui, Pa- ,
1
7 8
T9
1 1
Rora. , 9.
Amos , 13.
Joan. , 5.
(96) " deesl in Aug. Paulo post, Aug.

.
<97l Aug. .
(98) Ila Reg. et Aug. In cterie et in editis scn

lcgitur . Ibia. Bas. et Angl. .
199) Reg. .
494
493
, - trem Domini noslri Jesu Cbristi, a creala ualtira
; ". comprehendi? Ar. Absit nt hatc unquam dicam!
I Nec enim ignorarous quod Salvaior dixeril : c Ne, " nio cognoscit Filium, nisi Paler; neque Patrem
. > !0. quis novil, nisi Filius . Aih. Eslne boroo, qui
, foriset intus a proprio cognoscatur spiritu, annon?
; \ ; ". Ar. Vox est Aposloli aienlis neniinem ea quaealte - rius sunt cognoscere, sed unumquemque laiUum a
(1), proprio cognosci epiritu Quis vero negare au . debii iia se rem habere?
;
8 0
44. Ath. Quis ergo Dei profunda novit, creatane na4J. 0. ,

, ; " tura, an increala subslanlia? An vero increatam sub (2) ; slantiam a creata comprebendi dices ? Quod si ab in1 , creata comprebendi respondeas, resiat igiiur ut conft g learis Spirilum sanctum Patri et Filio esse consub . \ stantialem. Omnia enimquaeDeisuntel ipsa profunda
, scitSpirilus sanclus juxla bealum Paulum aienlem :
Nemohoiuinumnovilqu33Sunlbominis,nisi spiritus
, bomiuis, qui in ipso esl: sic eliam nemo novil quae
* \ sunt Dei, nisi Spirilus Dei. Spirilus enini oinnia scru . latur,eliamprofundaDei . Ar. Omniaqu Deisunt,
. > ". qnae ipsi placueril, novil Spiritus, scilicel, consilla
, (5), quaeeiraanifeslafeceril Deus. Aih. Nibil igilur singu , lare tribuis Spirilui supra genus bumannm. Siquidem
. \0. uon facicl quidpiam Deus, nisi revelaverit servis suis
. p r o p h e l i s A r . Annon tibi videtur oronia Dei, >
, (4) esseejus consilia?/4/A. Dicuntur c omniaDei, cum
. ". * < ejus eflectusei opera visibilia el invisibilia, tum ejus
> ; 0. * consilia, multaque sunt quae Dei appellanlur. Nunc
t , , Q \h\ igUur velira dicas, num spirilu bominis, bomo
, reveletpropria, vel num spiritus bominis, qui in ipeo
\ , \ esl, oomia cx seipso noverit quse ab homine agunlur,
, ipso videlicel spiriiu bominemad omnia ageoda mo *JC vente? Ar. Ex seipso novilspirilus bominis, quaein
, ipso sunl boniine. Alh. Uaque concedisspiritum ho ' - minis omnia ex seipso coguoscere. Hanc aulem co , ' (5) gnitionera Spirilui Dei denegas?Prselerca dic raibi
qiiid c profunda Dei tesseinteUigas? Ar. Primosincera
$, ". * falendum esl, omnia quse Dei sunl Spiriium Dei ex
. '. * seipso cognoscere : deinde dicendum esl < profunda
' Dei, > esse etquod infinitus sit et incomprebonsus,
, quod item est el quemadraodum est Deus: baac illuro
; nosse dico. Aih. Si igilur liaec dicis esse, quod intini , ; ". (6) tus ait et inconoprehensus, quod ilem est ei quemad
& , ' modum est : Deum ulique dices a creata naiun
* comprehendi. Quod si veruni esl, non amplius secun c - dum le Deus erit incomprebensue. Namque ei Deue ab
, * \, \ (7) * aliquacreala natura, quaelibet Hla fuerit, comprehen*
. .0. *
dilur, certeincomprebensusdicijion potesl. Ar.Pro, \ , ter mihi testiraonium ex sanctis Scripluris, quemM
Matih. x i , 27.
l Cor. n , H . i b i d . l l , iO. "Amos m , 7.
Rasiliensis, Aiiglicanus et Augtistanus.

lbid. Reg. . Aug. .
J()J1).
Aug. . Paulo posi, iu eodem baic de
suiil, , propler
.
(3) Aug. .
(4) Aug. '- .

(5) Aug. ' .
-
(6) Aug. . ", omissis intermedrrs.
(7) Ag. \ , . 'AOavactor.
:> multid
omissis.'^
495
49C
ailmodum de Filio fccisti, quo ostcndag Spirilum .

Dco esse consubstantialcm.
' ; ,
. ' ,
. ". , \ (8),
.
42. *A6\ ^
42. Ath. Scriptura est in lege Dei : Non assumes Domen Domini Dei tui in vanum : nec enim habebit insontem Dominus eum qui assuinpseril
nomen Domini Doi sui frustra
Scripium quo- \ . \
que de Spiriiu rcperimus Salvaloris testimonium. .
Sic enim ad fllios Beelzebtil loquilur, qui ipsuin \ ,
contumelia volebanl aflicere : Omne regnura in *
se diviaum desolalur, et oranis civilas vel doinus (9) , \
179 in se divisa, cadit. Et ei Salanas Saianam " .
ejicit, et adversum se insurrexit et ditisus eal, quo- , '
modo ergo stabit regnum ejus? Aul quomodo potest ,
quisquam vasa fortis diripere, nisi prius doroum ; " ingressus, fortem ligaverit, et poslea domum ejus , , ,
diripueril? El $\ ego in Beelzebul ejicio dttmoiiia, g , (40);
iilii veslri in quo ejiciunt? Et paulo post subjicil: ,
Ideo dico vobis, orane peccalum et blaapbemia ; '
remilletur bominibus : Spirilus auiem blasphemia * ,
non remitietur. Ei quicunque dixerit verbutn con- *
tra Filium hominis, remittelur e i : qui autem dixe- .
rit contra Spiriluin sancturo, non remitlelur ei ,
neque in hoc saeculo neque in fuluro . Vides hic * ,
et iii fuluro saeculo Spirilum esse sequalera Deo?
LT enim qui iu Deum Palrem proferl blaspbemiam . > $,
non inaons babebitur, sed seterni guppltcii reus erit: ;
sic et ille qui in Spiritum ganctum protuleril bla- ^ spbemiam, aeterni peccati reus fiet, nec ea culpa ,
ipsi condonabilur. Nam si servus esset, nequaquam
is, qui eum offenderet, aeterno puniretur supplicio, , ui ille qui iu increatara Dei majeatatem blaspbe- C H ^
. ,
miam profert. Quem vero bic Dei Filius SpiriHira )^1 (11) ,
Dei dicit, quidam e Christi discipulis dc codem lo-
quena, digilum Dei appellavit. Recogilare velis quae . "
de Filio iti itinere dispulata sunt, inveoiesque ter- , (12) nain sancli Spirilus virlutem consubetantialem esse 6 ,
Pairi, eo quod digilus dictue ipge fuerit. Gerte cum \ magi in igyplo vim inviciam sancti Spiritus con- , \
tuiti eseent, exclamaverunt in haec verba : c Hic ,
digitus Dei est . Quibus verbis, c digiius Dei, . nihil aliud agnoscebant quam consubstaniialem Deo Patri eancti Spirilua viriutem, contra quam ,
nemo esl qui posait obtueri. Ne vero quie capliose .
velit coniendere, non recle id a magia dictum esse: ,
aposloli, imo ipse Dominus qui in illis eral, quae
dixerunl illi, tanquam recte dicta conOrmavit hu- D , .
jusmodi verbis : 4 Si ego in digilo Dei ejicio dae-
, , .
, ' , ,
M
700
.
Kxod. xx, 7.
Mallb. xu, 25-52. Exod.
(8) Bas. Angl. el Aug. . Infra
Aug. .
9) Aug. .
(10) Aug. . posl , omnes mss. babenl ' ... , qu% deauntintdiiia.
u
, 49.
Loc. , 0.
(44) Aug.ôu ... .
(12) Aug., \ . Paulo post, hlud,
, etc, sic vertil Nannitts : Fac U
animo repeta$ inquititionem de Filio in Exvdo halh
tam et invenie$ etc.
f
497
DISPUTATIO
CONTRA ARUJM.
498
45. ". ; 45. . Ubinam gcriptum est Spirilum esse

0. * - Deuut?AtA. Ubiqae divinae Scriplura pradicant
\ , \ - Deura esse Spiritum sanctum, nec separatum csse a
, \ , Dei et Patris et Unigeniti gloria. Sic enim Petrus
. in Actibus loquilur ad Aoaniam : c Nonne manens
'* c , tibi manebat, el venunidaium in tua eral potestate ?
; Quare posuisliin corde tuo banc rem, menllri lcSpi , rilui sanclo?Nones tnentilua bominibus,8ed Deo .i
; , Vides quoinodo quem anlea Spirilum sauclum dixe. $ ral, eumdem poslea Deum appellet ? Sic ilem bcalus
, ; Paulus, Epislola secunda ad Thessalomcenses scri \ b i i : Dominus autem dirigat corda veftrain charita lem Dei et patientiam Cbristi **. Quem vis hac
(15) in Epistola intelligere ? Quem Dominum appellatum
putas ? Deumne Patrem rerum omnium Dominum,
, ; an Spiriium sanctum ? Nam Christum ibidem noiui ; navii. Si cnim priore in loco Patrem intelligas,
, ; Deus certe estSpiritus sanctus : sin Spiritum
. sanclura ibi velis significari, ipse ergo Dominus
, * est: quodsi Doniinnsest, Deusprofecto est. Scriplnm
, * eniin est, Ego sum Dominus Deii6 luus *. > ln , \ * quire porro,ei ubique scripturo invenies eamdero vira
c . , Spiritus sancti esse, nec a Patris et Filit gloria esse
; , disjunctum. Ar. Gur ergo nusquam ail Scriptura
, Spiritum cura Patre el Filio bonorari? Ath. Sanctae
. *. * Scripturae omuia aperte loquuntur : quod aulem ad
praesentem special quseslioneui, omnes sancls vir ; *0. * tutes, qu* io coclis suut, sanctum Spiritum , ut
* docet haias, cum Palre et Filio indesinenter hono*
\ , , rant. Ar. Nusquam scriptum est Spiritum sanflum
, &, C cum Patre et Filio bonorari.
, \ . ". * \ (14)
.
44. '. .
180 U . Ath. Erras. Cum vidissei Isaias Do ,
mini gloriam, eisanctarum virtutumexercilus, quid
, - ait illas, inter divinas laudes, dicere? Nonne, c San; , c ," , ; ctus, sanctus, sanctus "? Quare nec numerum istam
, in canlando Iraaacenduni, nec quid ex eo delra ; buiU? Profectoea de causa quod pracler Trinita teui nefas sit quemquam bujusmodi honore afliei,
, , ut elquidexillo hymno detrahi, propler sanclam et
, beatam Trinitalis divinilalem, in uniiate seipaa con (15). lenlam. Quam iiem obcausam Moysee populum docuit
, cervicem el genua terin terra fleclendo, adorare?
, ; Noime u( Trinitatem iti una diviniute adorarenl?
$ ; Deifer qnoque Elias terno afllalu fllium vidua a
, morluis excilavil", nihil aliud indicaus quam nemi ; , nem posse aeterna vila digintm slimari, nisi quis
, - primuin sequalem, coneubslaiilialem vivificamque
(46) \ \ Trinilatem in anima per vcnerandam admodum
, fidem receperit, quas ignis iiisiar, raorlua otuiiia pec cala, quae animam interimunt, consumit, ipsamque
, , vivifical, quae sbternaro vium nacla csl ? Quineliam
; nec aliler potuerit christifer Paulue ad lertium u*88
Act. ?, 4.
8 8
i l These. m , 5. " Exod. xx, 2.
(45) Basil. et Angl. .

(44) Aug., * .
8 1
Isa. v i 5 .
f
8 8
III Reg. xvn, 24.
(45) Aug. . Mox idem,

(16) Awg. .
500
SPURIA.
4?9
S. ATIIANASIUS.
queccelum ascendere; nisi suoin pectore retinuisset _
indeQcientem et consubslantialrm Trinitatis Cdem. , Scilicet hujusmodi exemplo indicare voluit Deu9 '
iiemmem in regnum coelorum posse pervenire, ni9i
qui eam amplexns fuerit fidem, qua3 in Paulo habi- , (18)
lavit. Quid vero loquar de vivifico et sanctificante ,
ac peccalorum remissioncm prebente lavacro, sine .
quo nemo videbit rcgnum coelorum? Annon in ter , \ beatissima nomenclatura fidelibus datur ? Adde bis , , \ omnibus quod ail Joannes: El bi tres unum sunl . , (19) ;
. >
M
45. Ar. Verc beati omncs qui iidem istam Iiabent,

45. . eamque ad morlem usque confitenlur, et dignam , ipsa vitam agunt. Ego eniin nunc revixi, ex inorluis ,
cxciialus. Morlua siquidenyres esl error, eum, .
quem occupat occidens, animamque ejus qui cum , ,
ilio ambulat, ila aflkit ut iinpudicitiis inquine-
tur, eiTicitque ne signa aeternae vitae, quae ante (20), *
oculos exstanl, bomo cognoscat : uude fiitu-
rum esset, ut nec mortem desererem, nec ad fidem , (21) ,
vivificara accederem ({7).Cum eniin bomosit unus, ,
uuam debere bal>el fidem seternae el coiisubslaniialis . >,
Triiiilatis. In illa enim inildelitate, ex qua me Deus \ .
eripuit, non uua tides, sed tres praedicaniur : una ^ , ,
nempe de Patre seterno, alia de Filio creato, lertia , ,
de Spirilu facio. Ex quibus mamfestum est, nullam , \ .
omnino illic fldem esse ex mullis. Quocirca gralias
ago sanclae Trinilati : Palrem, Filium et Spirilum .
sanctum adoro. Jam ergo, charissime, simul oremus. C , , \ , \
Ego enim deposila omnia erroris indumpnla, Dei . , , .
, ,
uiscricordia, abjcci.
^ .
46. 0. (22)
46. Ath. Geslas adhuc erroris indumentum ;
aed ei grati aniini es, id cum caeieris apostasiae re- \
bus projicies, tuncque simul orare poteriraus. Ar. , \ Nisi id mihi liquidissime declaraveris, non mibi con- . .
srius sum quidquam furiosae illius bscresis relinere. ,
AiA.Annon libi videlur cleri, ul vocanl, diguilas, .
quaetibi ab haeresidata est, esse pars erroris ; idque 0.
speciem quidem pietatis foris prae se ferre, inius
autem plenum eese impietaiis, ita ul homo gigao- ,
laei spirilus liat inslrumentum, parali ad bellmn ad- , (25),
versus Deum sacrilegio suscipiendum ? Ar. Tibi in praesenlia profileor, quod non acquiescet animus, ; ,
nisi istara vanse gloriae tyrannidem diligenler ex , anima mea ejecerim. Aih. Ilaque si \t\jL ~
, (24)
roris paries cum virlule consentire non queunt,
imilto magis virlulis et veritatis parles curo erro- . '0. rii partibus convenire non possunt. Mendaciuiu ,
eoim adversatur verilali, et verilas mendacto.
D
er
I Joan. v, 7.
(17) Locus obscuniSw
(18) Aug. '.
(19) Ila Begius. Editi vero el alii, Ibid.
Auguet. .
(20) Ang.
%\ .
(21) Hicaddendum \ideUir .

(22) Reg. .
(25) Reg. .
(24) Aug. . Blox ame deest
in edilis, sed lcgilur in quibusdaai mss.
SERMO CONTRA OMNES HiERESES.

502
. ^ Nam ulrumque illorum ex fruclu cognoscitur, quem* , xa\ admodum dixil Verilas.
, .

(25),
Complela est cum Deo saniti Albanasii adversus

Arium dispulalio.
(25) Haec ad/inem usque desunt in Anglicano el Augusiaiio, quorum loco in Reg. legilur, ,
.
SEQUENS OPUSCULUM ADMONITIO.

I. Sermo eontra omnet hcereses habelur in antiquh codicibus, el in Athanasianis collecUonibns, sed in
plmsque cum nota abjudicati Alhanasio oputculi. Sie in Segueriano codice legitur ad marginem,
\ , suppte , id est, Liber extraneus el fusiore stylo descriptus. Quid in Commelinianis codicibut notelur, accurate explicat Felckmannus, hi$ verbis : Exslat liic in codicibus Basiliensi, Gobleriano,
el 4. Cttlerum ad inilium ejus haec notata in Basil., , . Quae, quidsibi velint, nescio (imo
hctcplanaet aperta $unt, tignificantque: bune relinquito, nec describas) : nisi forte idemquod Romanus
anagnosles, simililer ad ejus initiuin, in codice Gobleriano bis verbis : , ,
, , \ . (Id e$t, Hic sermo, ut
mihi quidem videtur, nequaquam est magni Pairis Athanaeii, sed alienus, alque ut pluritmim, fusiore
stylo descriptus.) Haec ibi. Quibus aimilia ad eumdem in Basil. cod. slatim inilio, ubi praemittitur catalogug librorum in eo conlenlorum, haec :
,
. \ . ( est, In libro monaslerii
sancti Alhanasu, huic libro baec praponilur inscriptio : Hic liber non est magni Atbanasii, sed spurhis,
,4 fusiore slylo conscriplus. At nos ut jussa compleremus, eum qtioque transcripsimus.) Quae postrema
videulur esse verba, excusanlie se cur hunc sermonem descripserit, cum sil spurius, el
ad fjus fronlispiciuro sit nolatum ne describalur. Hccc Felckmannus, cujus locis Grace tantum allatii,
Latinam significaiionem nos adjecimus.
I I . Porro ex hisce codicum nolulis patam est jamdiu hune librum intet Athanasiana comparere, cum in
iU codicibnt, ex quibus Commelimanorum antiquissimi tran$cripti sunt eum Athanasii operibus, iocum ha~
buerit. Orationis auiem genus, vt monent amanuen$e$ multum abhorret sancti doctoris stylo, quod nemo sane non videat. Patei tumen ex Athanasii opertbus expressum opusculum fui$$e;ineo quippe ewdem
kere$e$ impugnantur, quas in variis Alhunatn operum locis confutatas videmus; quarum nonnulias
lantum sanclus doctor aggressm e$t. Bic primo loco Ariani exagitanlur, quo$ Uempriores Athana*ms adortus est; pottrenw, Apollinaristoe, qui postremi ab Atlianasio confutantur. Hic Pneumatomachi
vocantur Tropici, quam vocem nusqnam mitnini me hac tententia iegisst, nisi apud Mhanaiium iti Epistolis
ad Serapionem. Eadem quoque in hoc opere adversus hwreiicos usurpantur argumenia, quie ab Athanatio.
Caterum qui hie confutantur hoeretici, hi sunt : Ariani, Tropici, Paulus Samosatensis, Manichari, Marcion,
Vatentlnus, Batilides, Hieracas, Novatus, Phryget, ApcUinumtas , de quibus omnibus agitur in pratfatione
generali.
9
.
9
CONTRA
OMNES
4.
(26), \
, .
(26) Gobl. el Fclc, 4, , , .
HJERESES.
4. Quod proponilur ex Evangelio secundum

Joannem tale esl: In principio erat Verbum, et
Verbum erat apud Deum, et Deus eral Vcrbum.
505
S. ATIIANASllS. SPURIA.
504
Hoc eral inprincipio apud Deum. Oniniaper ipsum (27). ' ,

facta gunl, el sine ipso frciiiin est nihil, quod fa- \ , . > ctum esl *\ > Singuli sanctorum propbetarum et \ ,
evaugelielarum cum perspicaces essent, et Spirilu , \
sancto afflati, magnani sanctamque salutem cuar- ,
rant bominuin generi futuram. Sed duerit aliquis, ,
Quomodo ? Inlerprctare nobis. Audi, dilecle. Pro- (28). ' , ; .
phetae, uli supra diii, per9picaces cum sint, anle , . , iol generatioues, quae fulura sunt pranunliant, , ,
clareque 182 fulura exbibent, quasi praesentia ,
cssenl. Ilidemque magni evangelistse, quae de ad- . \ venlu Verbi a prophelis pradicia fucre, singuli (29) \ , (Ouflrmaul, allegata ilia pracnuntialione. Eienipli
causa: magnus Isaias propbela ait : Quasi ovis .
ad occisionem ductus esl, et qtiasi agnus coram * (50) tondenlese sitie voce, sic non aperit os suum. Et , \ in humilitate judicium ejus sublatum est. Geuera- , . xfj
liooem ejne quia enarrabii ? Vibice ejus nos omnes (51) .
eanati eumug . Cum advenisgel autera qui prae- ;
numialus fueral, eumque praetereuntem conspexin-- . > set magnug Joannes Baplista, illud implens quod , \ (52) praediclum fuit per Isaiam propbetam, dicil: , Ecce agnus Dei qui lollit peccala mundi . > En
libi prophelae vocem confirmat magnus Baplista. , .
Similiter sacrorum ille antistes Moyaes de ejusmodi
vibice, per quem universuin bumanum genus sa- . (55)
lulera conseouiurus erat, quiJ ait ? Malediciug , '
omnis qui pendel in ligno" :acrursum : Videbitig , (54)
vitain vestraio euspensam in ligno . Non posuit ;
prinio locovitam, deinde maledictionem; sed priroo ^ "
raalediclionem, posiea vitam. Decuil euim primo \ (55).
cbirograpbum afflgi cruci, et lalug Verbi lancea , (56) *
perforari, ut livor in perfossione, expiatio foret , .
mundo : sanguis et aqua, bumano generi.
^
, vugei ,
\ .
2. ol ,
2. Miseri iirgrati illi Judaei, qoi tot tanligque
signis ac beneiiciig eibi collatis, nedum illum qui \ '
apud se peregrinatus esaei, laudarent ac benedice- , \ ' vem ob res geeiae, ex adverso dicebant : Si Filius (57),
Dei 8, desccnde de cruce . Atque sol interim ,
conlractis radiia, non suslinuit videre suspensum . >
ia criice Domhium. Duo quoque latrones cum eo , $
suspensi erani, quorum allero exseeranle aii . \ * Joan. , 1-5. lea. L H I , 5,7, 8.
Joaii. !, 29.
xxvni, 66.
Malth. xxvu, 40.
ibid. 44.
9 9
Deul. x x i , 25; Galal. , 45. Deut.
'17) Ita Seguer, editis, haec, ^ Felc 1.

(55) Gobl. el Felc. 4, .
, d sunt.
(28) Gobler. et Felck 1, . Ibid. poel , Seg. addit .
^54) deesl in Gobleriano el Felc. 4. Mox Se\ . Paulo post, Sejguer.
. \ . guerian.,
(55) deesi in Gr. Sctiplurse lexlu.
(29) Goblerian. el Felc. 4, . Paulo
(56) Seguer., . Mox Gobler. et Felc. 4,
post Seguer. .
(50) Gobler. ei Fetc. I , ^ * - , . lbideni poal , Seguer.
Felc. 4,
, oiuissis inierposilig. iidem, bab*t . Mox Goblcr.
, Seg. , pnus
.
(51) Hrec, deeunl Gobler. ti edili, .
(57) Gobler. ei Felc. 1, . Paulo post,
?e\c. 4. deest in Seg.
(52) lla Seg. Edili vero. , \ Seg. pro , babel . Pauio
r- . dcesl in Gobl. et infra, Seg. Gobl. elFelc. 4, .
805
SERMO CONTRA OMNES HJERESES.
506
\ (58), 6 - aller lalro: Quid exsecrarisjustum ?nos secundtno

c ; sceler.i noslra palimur: Et quid tibi et justo illi ?
Dixit autem Jesu : c Memento mei, Domine, cum
; / c , veneris in regnum hitim. Gui Jesus :Amen, amen
, . > 6 dico tibi, hodieroecumeris in paradiso . rem
(59) , , magnam! suspenso inalediclo, aperuit laironi pa*
' . " - radisum in promissione. felicem lalronem ! in
; ! , mundo rapait latrocinando, regnum coelorum ra . " puit confitendo. De illo magnus ait propheta : < El
! - scarabaeus ex ligno vociferabitur'. Nostis, fralres,
, \ scarabaeum immundum circa immunda versari; i u
*, . (40)* quoque latro in latrociniis versatus est; in cruce
c . , autem confessus est, quemadmodom superius dix:,
, \ , atque in illo impletur bsec prophetia : c El scara * \ baeus ex ligno vociferatur. Yociferalus aulem
(44) , - <)ignue babitus est qui regnum coelorum proripe , , rei. Ait rursum tpse lsaias magnus propheta,
- perspicue loquens, ac si praesens fuisset : c Ecce
. > Yirgo in ulero babebit, ct pariet Filium, et vo . \ cabunt nomen ejus Emmanuel \ > quod est in terpretatum , c Nobiscum Deus. > Cum igitur
\ , , instarel iempus, ut propheta? pradictio implere *
\ , tur, roittitur magnus arcbangelus Gabriel, qui
, c ' . > stat ad dexleram majestatis , qui mintiaret 183
- immaoulatae Deiparae, et nullius iborum ex, pertae Marifie, bis verbie : Ave, gratia plena, Do $ minus tecum ; Dominum dicens, commnnem he \ , \ rum indicat, ee coneervam esaefessus.c Spiritus
' , * | sanctae superveniel in te, el virlus Allifcsimi obum (42). , ^ brabil libi, Ideoque quod naecilur ex le, Sanctum
, . t vocabilur*. Merito, dilecti, eauclum vocatur lera \ , \ pium ejus qtii tolum orbem sanclificaturiis est.
* \ (45) Rursum ait idem prophela : Parvulus itaius eet
. , , nobis, et filius datua esl nobis, cujus imperium eu - per bumerum ejus. Et vocaiur nomen ejus, Magni
. * c - consilii aiigelue .
(44) , \ , \ .
.
T
5. ,

^ (45) , ,
\ (46).
* Luc. xxiii, 40-45.
5. His itaque implelis, ait magnus evangelista

Joannes filius lonitrui: c In principio eral Verburo,
et Yerbum eral apud Deum, ei Deus erai Verbum.
Hoc erai in principio apud Deum. Omnia per ipsum
Habac. n , 24. * Isa. v u , 44.
(58) Sic Sfgnerian. Jn ediiis deest. Gobleria-

DUS et Fe'c. brimus sic babenl, \ , * . iidem,
. Mot Gobt. el Felc. . ul iiilexiti.
Edili vero,
, , .
(59) Editi, \ . Seiier. . Gobler. el
e!c. prinius, \ . Ibidem in
Gobler. oroiUuultir hasc, , ... . Ibid. Gobler. et Felc. 4, -
(40) Gobler. el Felc. primus, \

.
(41) Seguer., \ . MoxGobler. et
Feic. 1, * , \
. .
ibtdem Seguer. babct . Ediii vero,
Luc. , 28. * ibid. 55.
Isa. i x , 6.
. idem, ,
, . Ibidem Gobler. et Felc.
primus, \ .
(42) Gobl. et Felc. 4,
,
.
(45) Ila Seguer. In edii. deeel. ,
deest in Gobler. et Felc. 4.
(44) Gobl. el Felc. 4, \ - :
.
(45) Gobl el Felc. 4, .
.
(46) lla Seg. reule. Edili vero,
, \ . ' . Goblrr: c
Felckuianni primitg, . .
.
, . iidem, .
507
S. ATIIANASILS. SPURIA.
8
facta sunt, et sine ipso factum est nihil . Si per

ipsum oiunia facla sunt : ergo ipse est extra res
quae factae sunl, manifestumque esl, ipsum in Patre semper fuisse. Miseri Judaei novi Ariomanilae,
qui ne>]\ie recle legunt, neque accurate perscrutanlur, quod caecatos- babeant iiientie oculos , rali
omnium crealorem et opificem, esse creaturam.
Audile illud magni evangelislae : c Iti principio.
0 Christi inimice Ariane, si dixisset ^ In principio
factum est, cum obtentu quodam diceres : Evangetista diiit, In principio factum cst. Al cum dixer',1 : c In principio erat, quaere diligenler, et
d.prebendes veritatem : hinc sciscilare ex magno
evangelista his verbis: evangelisla, dic nobis
quod opus principii ct veri Dei Verbi : siquidem
Cbrisli adversarii Ariani, arbilranlur Creatorem
oinuium esse creaturani; staiim respondebit magnus ille evangclista : Lege conditi mundi originem
iu Genesi, quae sic babet : In principio fecit
DJUS coelum et terram . Sint itaque ea quae non
sunt, ut sinl eaquae futura sunt. Eral DeusVerbuni
apud Patrem, per quem omnia facU aunl. Pulchre
igitur evangelista ail : c In principio erat Yerbum,
et Yerbum erat apud Deum, elDeus erat Yerbum.
Ecce tertio, erat, nusquam, c non erat. Magiuis porro arcbangelus Gabriel, cum ad immaculatam et intaclam Deiparam dixit: c 8piritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumLrabit tibi; non dixit: Spiritus sanctus Oei in te,
aitt virtus eflicietur in te; sed c Spirilus sanctus
superveniel in le, et virlus Altissimi obumbrabil
tibi. > Hoc beatus Apostolus his verbis indicavil:
Christua Dei virius, et Dei sapienlia
Sed ad
Uac dicet Ariomanita: Quare igilur Parcemiastes
ait: c Dominus creavii me inilium viarum snaruni
in opera sua ? 0 impiissime! annon audisti
nngelum Yirgini dicentem : Quod nascitur ex te,
Sanctum vocabilur? Yides quod de negolio incarnalionis verba faciai. Gum autem inveteratum esset
sex dierum opus, in praevaricatione patris prosapiae noslrae Adami, hi mortciAque delapsum esset
noslrum genus, placuit Deo ad nos mittere proprium Filium Deum Yerbum aique assumere, uli
supra dixi, ex inlacta Yirgine templum, hoc esl,
f
11
Joan. i , 1-5.
Gcnes.i, 4.
" I Cor. i , 24
(47) Seguer. , ctc. Gobler. el

Fele. 1, . ,
, ,
. , (
, .'
(48) Gobler. et Felc. 4, ^ ,
, .
(49) lta Seg. et Basil. Edili vero, \
. Infra Seg. , etc.
(50) Gobl. el Felc. priraus, ' .
(54) Seguer. . Gobler. et Felc. 4, , \ , , \
. lbidem Seg.
.
108
. * , \ \
. ' ,
, \ ,
. , , *

, \
. (47)
, . '',
, ,
,
. (48) ,
,
,
, \ (49)

,
. ,
.
, * .
(50) ,
, \ . >
(54), , .
,
\ t
\ , \
, > (52), \ , , ,
,
. > \
, \ >
. ' ,
(55), t
, Q
, (54)
"
; $,
.
(55)
, \ (56),
11
Prov. , 22.
(52) Seguer. In editis vero, haic, ,

usque ad, sequens, desunt, *
. Mox, ante dcesl in
Gobl. elFelc. 4.
(55) Gobler. el Felc. primus, , \
.
(54) Gobler. el Felc. 4, .
(55) Gobler. et Felc. 4,
.
(56) Gobler. ei Felc. 4, ,
. Mox Seguer. .
Ibidem Gobler. cl Felc. 4,

.
SERMO COSTRA OMNES HJERESES.
509
510
, - & liomfnein. Aitqne beatus apostolus Paulus : Placuit

6clv , , - Deo in munduro roiltere Filium suum naluin e\
, . \ muliere . Viden, eum loqui de incarnatione?
, .
^, \ .
. \
184 4 Sin velis audire de indivisa ct una dei
(57), * taie, ausculta baec Pauli verba : Qui cum sit
\ splendor gloriae el figura substantiae ejus ; > el
*, rursum : c Qui cum in forma Dei csset, non rapi , iiam arbiiralus esl esse se aequalcm Deo, sed se, ' , , meiipsum exinanivit formam servi accipiens . >
, (58) Vides, ejusmodi voces incarnalionem speclare.
. \ Quin et ipse Doniinus autbeiUica voce ail : c Ego
, \ > in Palre, et Pater in me ; > rursumque Pbilippo:
c \ c Ego et Pater unura sumus . Et per magnum
. > \ prophetam ait : c Videle me, quia ego sum ei non
, , \ . mulor . Rursumque ait : c Ego ex Patre exivi
c , \ et venio . > Ac per Jeremiam ait Paier: c Me
. \ dereliquerunt fonteni aquae vivae, et foderunt sibi
(59) , \ cisternas dissipatas, quae aquam sibi congregare
, non polerunt *. > Nequaquam besterna die fons,
. , \ bodie aqua : absil. Seniper fons, semper aqua. Mi ! \ , \ . seri ingraii illi Ariomanitse, quibus melior depre (60) ' hensus est ipse Nabuchodonosor, qui sese deum
, , arbilratus, conslilutaque sibi Babylone imagine,
, \ - atque projeciis in caminum ignis Anania, Azaria,
, ', et Misaele; cum verbum roriOcum in medio eorum
', \ * \ (64) factura esset, excussissetque iguem, dum hymnos
, illi canerent; veiiiens, inquani, ipse Nabucbodono, \ - C sor, atque vidcns illos canentes, ail pueris suis :
, \ , c Nonne viros Ires conjecimus in caminum? Re \ \ sponderunl i l l i : c IU est, rex. Et dixit ad illos :
; 01 * , . > c Ecce video ego viros qualuor, et quarlus similis
c Filio Dei . 0 Nabucbodonosor, qui leipsum deum
, . effecisli, onde nosii esse similem Fiiio Dei ? Stalira
, , , ille responderit: Quia ipse me slimulavit ut baec
; '. * - dicerem. Melior iiaque deprehensus eet Nabucbo . donoaor impiis illis, qui neque similem , neque
, , consubslantialem dicunt Filium. Dicile impiis, ne
. (62) blaspbemenl, sed cum benediclione Yerbum vere
, ' Deum adorent in spirilu, si forte remiltatur iropie , tas blasphemiae eorum.
.
5. His igitur relegatis et abjeclis ex dWino choro.
5. , - loquamur ad illorum fralres Pneumalomacbos, seu
, Tropicos, qui dicunt Spirilum sanctum esse crea (65) . Q - tum. Tropice, audisti Davidero dicenlem :
,
1 1
1V
18
iT
i e
>0
1 1
" Galat. , A. * Hebr. l , 5.

Philipp. n , 6.
Joan. xiv, 40.
, 5.
Joan. xvi 28. * Jerem. n , 45. Dan. , 91, 92.
i e
Joan. x, 50.
17
Malach.
, e
(57) Gobler. el Felc. 4, \

.
(58) Gobl. etFelc. 4, , \ . Paulo
post, Hdeoi, \ ,
primus, . \
, \ \ ; *.
, .
(62) Gobler. et Felc. primus,

" 4 ) Gobl. ei Felc. 4, .
. .
(60) Haec, ol , desunt in Gobl. el Felc. 4.
(65)
(61) Gobl. el Felc. primus, , . Sic Gobler. et Felc. 4. Mox iidem,
(eic) * , - . Ibid. Seg. .
. Seguer. ^. Ilidem Gobl. el Felc.
511
t><2
c Verbo Domini coeli Ormali sunt, el Spirilu oris ,
ejns omnis virtus eorum " ? Ecce Trinilaleiu in- , \
riivisibilem. El rursum in mundi opificio magmis ;
ille famulus Moyses, sic loquilur : c ln principio . \ fecit Deua ccclum et lcrram, terra aulem ernt in- c (64)
visibilis el incomposila, el lenebra super abyssnm, \
el Spiriius Domini ferebalur super aqnas . Si- \ , \
militer magnus Paulus ait : c Misit Deus Spirilum , \
Filiisui in cordanoslra, clamantem : Abba, Paier* . , \ (65) *
Et ipse Pater per magnum propbelam a i i : Eflun- c
dam de Spiriiu meo super omnem carnem, el pro- * , ,
phelabunt*\ > Ipseque Dominus qui venit salvum
facere genus humanum, authenlica voce ait: c Ego \ ,
In Patre eiPater in me; et, Ego suro verilas ; \ . ,
-el, Si abiero ad Palrem meura, non relinquam vos
orpbanos : sed mittam vobis Paracletum Spiritum t , \
veritatis. Ecce Spirituro in veritate, veritatem * , c * \, c
in Patre. Ecce Trinitatent indivisibilem, triplica- ,
tum vincutum, quo manipulos constringenles, offe- , '
rimtis Patri. Dispereant itaque et bi bomines cum , Ariomanitis.
, .
, , . \
' .
6. \ (66)
6. Jam loquamur adversus infelicissimum Paulom 185 Samosalensem, qui ail, Dominum ex , , '
qao prodiit ex intacta Virgine, ex eo lempore , .
iiiisse Filiiim. Amena, non audisti ipsum Domhiura ,
dicenlem .ad Judatos : c Pater vesler Abrabara *
exsu4tavil ut viderel diera meuro, ei vidit gavisus
, \
que est; respondentibusque Domino ingratis C . \
Jddaws : Quadraginla annos nondum habes, et , c
dicis te Abrabam vidisse? Respondit illis et ail : , ; Amen, amen dico vobis, anlequam Abrabam t ,
fieret, ego sum
Si aniequam Abrabam fieret, , \ , . ,
, , ,
ipse eet, qua ratione tu dicis, illura post camalem
sum advenium Filium factum fuisse? Annon au- ;
disli in Paroemiaste, quomodo ipsa Sapieniia lo- ,
quatur : c Ego eram qua gaudebal, quotidie laela- t (67), * bar ante faciem ejug , cum conderel orbem ad- ,
eram ipsi? Rursumque ail magnus ille Paroemiastes: , ; \
Dens sapientia fundavit terrara " . Viden* sem- (68)
per illum in Palre esse? El magnus Apostolus: . *
Gbrtslus Dei virlus et Dei sapientia . > Quid ad \ *
ka?c respondet insanus Samosatensis? Ipse quo- , que divinum boc merum in aquam convertens, , \ , cum bibisset, aqua intercute dislenlus cum Arianie vov, \ , \ ,
inleriif.
.
M
11
10
" Psal. , 6. Genes. , 1, 2. Galal. , 6.

Jocl n , 28. " Joan. , 10, 6. Joan.
, 7; 18; , 26.
Joan. , 56-58. Prov. , 50.
Prov. , 19.
I Cor. , 24.
17
(64) Gobler. et Fele. 1. \ ? .... Seg. ibidem, .

(65) \ . Gobler. el Felc. 1.
Patilu posl, iidem, .... .
\ ... \
. .
(66) dcest in Gobler. et Felc. 1,
Paulo posl in iisdem. deest. Mox iidern,
, | . ,

f f
.... .
' .... ;
\ .
(67) Goblerian. et Felc. 1,
Haec, , desunl in
Gobter. et Felc. 1. Paiito posl, Seg. el Basil. \
. Gobl. et Felc 1,
.
BK
SERHO CONTRA OMNES HJSRESES.
514
7. Mavt- 7. Jara verba faciamns adversus impiissimos Manichaeos malorum facces. impiissimi Maniclj.ei,
, . Q
, , dicili* duas esse substanlias, boiii scilicet et mali?
\ ; \ (69) Dicilis, inquain, maluni pugnare voluisse cum bo , * * - no, ut partem quamdam sibi sumeret : bonum vero,
, \, \ , - cum utpote bonum, ptignare nollel, parleiu quaui5 , \ dam malo sponte cessisse; ila ul pars una mal
, \ cum dimidio cederet, dimidium laulum parlis al. , \, lerius bono obveniret. Tum pcenilentia duclniu
, * booum sese ad bellnm inslruxisse, aique mali spe . '(70), ciem induisse. Verum,o impiissinie Manicba3e,cui
, , , integrum esset bonum, ais noluisse pugnare; ubt
, , vero ad dimidiam partem, ul ais, redacium esl, ad
, . betlum processit. Eo speclal, ail impiissimus Mani , - cbajus, illud : c Yeni quaerere quod perierai *K
. > * ! gentem stultiliam! Ecquodnam jam boni indi; \ cium? cura maxime dicas, ipsum mali induisse
(71) . " speciem. Ul si piclor quispiam pairistaniilias uxo , rem iestinanter indeceutitjue forma depingal in>
- imagine, tum pateriamilias praetereundo, indecer.lk
, , * forma uxorem videat, nonne ira furoreque percitus,
(72) - piclorem qui hoc ausus fuit de medio lollel?Quanto
; , magis etiiu qui ail bonum, niali speriem assum^
; psisse? Id igilur cujus specie quis utitur, ulente
, . est prastanlius. Hi stullorum impiorumque bomi \ . Q
num sunl ausus. impiissime et malorum fseces,
(75), Manicliaee, annon audisti MaUhaeum de incarna f tione dicenlem : c Liber generalionis Jesu Cbrislt
, iilii David, fi.ii Abraham*. > At respondel: Noni
; * , . admillo Yetus Teslamenlum. Reponam ego : EcKat * - C quid est quod non admiltis Yetus Teslnmenlum 7
; Annon audisli Domiiium diceniem impiissintis et
* < ingralis Judaeis : < Si crederetis Moysf, crederelis
, \, et mibi, quia Moyses de me loculus est ? Quid
. , ; c locutus est, Doinine? c Propbetam excitabil vobis
> Huitc
(74) , Doininus de fralribus vestiis, sicut me
. > prophelam confltebatur beata Samaritana, cum di (75) ' , , cerel: c Domine, ut vidco, propheta es lu " . Si
. \ el bominem el Dominum et propbetam conftleba * tur beata Samariiana : ecce ubique lex *t sacri
%\ , magnique propbetae conftteiilur. Quomodo botrm*
^ ; potest absque viie esse ? Quomodo conOrraari p<> , teet tolum negotiumet fulura raundi 186 salusf
; - Confilebunlur indices illi inagni propbelse, el lex;
\ cum maxime Dominus ipse dicai : c Lex ei pro (76) * , D pbet* usque ad Joannem . > El rursura : c Non
T
in
11
Liic. xix, 10. " Mattb.

Joan. v, 46. Deut. xvm, 15. Joan. iv, 19, * Luc,
, 16.
(69) Goblerian. et Felc. 1. \
(75) Gobl. et Felck. 1, ,
, Q
(74) Gobl. ei Felc. 1, ;
, \ *
. \ . Paulo posl, Seguer. , \
. .
* . Editi et qui(70) * deest in Seg., qui mox babet, , ut diim nianuscripu, post \ , habent,
et infra. Edili vero, . Gobl. et Fe!c. primus, io- , ; .
lum bunc locum sic habenl, Q ,
(75) Gobl. el Felc. 1, . Mox iidem,
, . \
. .
. .
(71) . Seguer. Editi. . NaHniue legisse
(76) Gobl. el Felc. 1, ,
videtur , vertit enini : sub mali forma /a- ,
H4at,
.
l7*l)Segaer. .
KVI
515
516
venisolverelegemautprophelas.sedadimplere". \ *
fseces omnium baeresum! Sufficit illis nomen ad * f (77)
fidcm suam. De bis ail magnus psalmisla Oavid : , .
c Dixil insipiens in corde suo : Non est Deus. Cor- !
rupti sunt et abominabiles facli sunt in sludiis . \
suis " , cum non confiteanlar et ipsi carnalem * c (78) *
adventum, sed phantasiam esse existiment, cum .
tamen Dominus ad Juda?os dicat: c Quid me qi*ae- , \ \ rilis interficere bominem, qui veritalem loculus , ,
sum vobis ? rursumque dixerit ad ministrum * (70)
qui alapam sibi iuflixerul: c Si male loculus sum, , tcstimonium perbibe de malo; si aulem bene, quid ; \ me csedis"? > An potest pbantasia caedi, aul afllgi ( (80)* cruci? Nonne corpus id erat? t quomodo dicjt , ,
quod pbantasia essei?Et bi quoque una evanescant, ;
qui arbitrantur divimim illud meruni non esse mi- ; ;
slum, et raenlis slUpore perculsi pereant.
\ , ; \ , \ .
1 9
8. Aggrediamur jam Marcionem, Valentinum et

8. \ '
Basilidem, qui ail, Dominum, quasi aquam per ca- \
nalem, Iransiisse per illibalara et inlaclam Mariam. (81)
impiissimi! non audislis magnum arcbangelum . U !
Gabrielem baec loqueniem, ad immaculatam Virgi-
nem Mariain : c Ave. gralia plena, Dominus tecum. , Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Aliissi- , .
nii obumbrabit tibi. Quod enim ex te nascilur, \ , \ .
Sauctum vocabitur *>. > Si dixissel, Per le, verisi- . (82),
milein baberent impudentiae occasionem : cum au- ,
lem dixeril, c ex te, declarat Deum Verbum ex , , > ,
illa leiuplum suum, scllicet honiinem, accepisse.Et Q , . \ bi igilur explodantur, cum novis hisce Judaeis,
seu Arioiuanilis, inimicis Cbrisli.
.
9. Siniiliter insanum el infelicissimum Hieracam
9. \ (83) \
alloquamur, qui virginilatein exlollere, nuptiasque ,
aspernari voluit. Hieraca! aliquid dicamus ex , \ . Q ,
lege sumplum. Deus, Vcrbum Palris, in paradiso *
duxit Evam et Adauium. Sed quare dicis : Yelus .
Testamentum non admilto? Esto : annon in Evan- , ;
gelio audisli leriia die recubuisse Doroinum in Caua Galilseae ad nuptias, et deficiente vino, aquam ,
routasse in vinooi ? Ac rursum Judaeis dicenlibus , ; \
ad eum: t Moyses dedit nobis libellum repudii,
quid ad eos l>ominas ? c Moyses, inquil, dedit ,
T
w
411
Matth. , 17.
Joan. , 1-11.
Psal. x i n , 1.
Joan. , 40.
Joan. xvili, 25.
Liic. , 28-55.
(77) Seguer., . D Editi, . Supra, tom. I I . 585 legilur, Mox Gobl. et Felc. 1, . . Paulo poat, Goblerian. et Felc. 1,
(78) Goblerianus el Felckmauni primus, .
.
,, ' " J79) Goblerianus et Felckmanui primua, (sic) ,
* .
(sic) , \
(80) Gobler. ct Felc. 1, \ - . ' ^ .
. Infra iidem, ; .
,
(81) Ila Seg. recle.Edit. vero, . Ibid., (sic) \' , \ * "
Gobl. et Felc. 1, * . ;
I.ifra iidem, ,
* , .
,
(82) Seguer. .
. , ,
(85) Gobler. et Felc. priraus, .. , eic.
(sic) . Seguerianus item babet, .
517
SERMO CONTRA OMNES HJERESES.
i vobis libellum repudii ad duritiam cordis vestri; >

> scriptum est enim : c Quae Deua conjunxit, homo
" . , non separci
Deinde quomodo potest ramua
. > " , consislere, si non subsistit radix ? Quomodo potest
^ ; *, virg) esse, si non habeat patrem el matrem? Et
\ ,; isti cum sodalibus suis in perniciem abeaat.
(8i).
10. Ad Novalum jaro loquamur, qui sese purum
10. \ ,
, \ - ait, cl poenilentiam tollere curat. Cum si3 COBHO
. , repleius et foelore, non audisii benignissiinum
\ Deum, per magnura illuin prophetam sic loquen (85) tem : Nolo mortem peccaioris, sed pocnilen , ; tiam **? > Rursumque magnus Job : c Nemo
t 0- muudus a sorde, nec si unus diei sit vita ejus
, * (86) super terram . Atque iterum disqipulis S 7
. > - ^ Dominum f rogantibus : Qnolies peccanli ve" ; niam dabimus ? an ueque septies ? ait Doniinus
; c , ad eos : c Non, sed usque sepitiagies sepiies .
* . Multis vicibus revojuta, ac redinlegrala promis * - eioiie, a;ternunf durat poenilentiaB tempus. Non
(87) ! ' quo his auditis, in peccatis permaneamus : absit,
\ sed ul declaretur boni et hominum amaniissimi,
universorum Dei clemeriiia : qui rursum per *
flaatoo , \ gnura Isaiam, haec Hierosolymae denuntiat, atque
c , , \ , bis utitur verbis : Audi, c<elum, et auribus per
,\ ,' \ cipe, terra : Filios genui el exallavi, ipsi autem
(88). , . spreverunt me , > etc. Nostis, fratres. Et posf
, t , tantam ejus comminationem addit : < Lavamini,
, mundi eslole : auferte maligniiates ab aniniabus
(89). " g veslris . magnam boniialem! Rursum allo , quente Petro, cuiu inlerrogavii discipulos dicens
c Quem me dicunt esse homines? > respondem:

, Alii dicunt te Eliam esse : alii, propbetam.
. Tum dicente illo: c Vos autem quem me esse dici (90); tis? el respondens Petrus dixit : c Tu es Cbri , stus, Filius Dei vivi, > qui venisti in mundum.
. Statimque dixit ille Dominus : Bealus es, Simon
, Barjona, quia caro el sanguis non revelavit tibi,
, ' sed Pater meus qui in coelis esl. Tu es Petrus,
. , et super banc petram aediiicabo Ecclesiam meam.
. Tibi dabo claves regni coelorum : et qusecunque
(91) ligaveris super lerram, erunl ligata et in coelis . >
. > Et cum tot lantasque promissiones accepissel,
w
4>
4T
48
49
%e
Matib. xix, 6. 7. " Ezech. , 52.

* ibid. 10,
10. " Malth. x v i , 15-19.
Job , .
* Mallb. xvm, 2 ! , 22.
lea. i ,
2.
(84) Ita Segucr. Editi vero, . Mox Seg.D (88) Gobler. el Felc. 1,
. Edil. Gomm. . Edit. Paris. - * , ,
. Ibid. Gobler. . . ,
(85) Gobler. et Felc. I ,
, lbidem Reg. , , , , (sic)
. Mox Gobl. ei Felc. 1, . Seg. , ,
,
poet addit .
(86) Sic tres mss. Edili vero, . Post (sic) .
mc verba Gobler. el Felc. 1, . . omissis qiiampliirimis.
(89) posl deest in editis, sed legi, ( (sio)
, . turin Seg.
(90) Posf, Seguer. babet, ,
.
(87) Seg. . Mox Gobler. et Felc. 1, . , .
* * , *
. Ibid. Seg. . Editi, , quui prorsus aliena videntur.
(91) Sic Scguer. Ediu vcro, male, .
.
1
519
520
dixit Domino : Sequar te quocunqiie ieris, et , 'animain meam ponam pro te. > Slatimque dixit , ,
ilii Dominus : Atnen dico libi, hodie antequam . (92)
gallus caniel, ler me negabis . > Et Doinino
do um Gaipbse abreplo, ubi lolum concilium cum , . > \
Caipba aderal; Petrus slabal ad oslium : qtiem ut , \
vidil puer, ait illi : Nonne cum eo es? Respondil , \ illi Peirus : Non sum. Rursum sciscilanle ex eo ,
ancilla : Nonnc tu ex Galilaeis es? respondit et ' ; .
dixil : Non SHIT). Inlerrogante autem ministro, ne- \
gavit ille, el stalim gallus cantavit. Et conversus \ ; \
univerârum rorutu Doniiims, consideravil Pelrum: . \ ,
flevitquc P<lrus; lacrymieque abluil abnegalionem , . \
in sua pnemiei.lia Kuisuni sanclus propheta ait: \
c As;ia auiein non sunt pura in conspeclu ejus " . , \ Si asira non sunl pura, quid esl quod tu, pururo, (95) . \
niisrr ccrci"iii et cleoieiuem Deum, durum et im-
iiuuMii diris? El luc quoque rejicialur cum aiiis . ,
a*n*s;ai\ bis.
\ ,
\ (94); .
10'. Jain toquainur adversus miserum Phrygem,
10*. <|ui ait, post adventum Salvatoris, advenisse Mon- ianum el Priscillain. Haec sunt anicularum delira- xa\ . menia. Qui lieri polesl ul post adventum Salvalo- (95).
ris propbela rursuin adveniat? Non audisli, legem l prophetas fore usquead Joanitem? Audi lu, po- ; , \
pule Doinini. Sicul rex in quamdam urbem conces- ; , (96).
surus, nuntios praemitiit qui indicent quo eil cullu " ,
advenlurus : cum autem eo advencrit, el norint *
civcs ejus advenlum, \\ indicalua fuerat. adorant Q . , \
ipsuin ; quin jam ulla sii indicantis opera, cum eum , ,
propriis jam oculis conspiciant. Jam si quis in ea * \
ipsa urbe dixerit, adventurura regem etse, nonne (97).
in euin conspuerent oppidani, 1 8 8 dicerenlque : , , Tios vidimus illum nobiscumque habemus, et quare , * tu dicis, exsistere alium? Et bi quoque cum hasre- , ,
;
sibus aliis pessum eant.
(98)
11. Novam nunc haeresin quaeex Syria in jEgy11. > ,
plum einaoavU, alloquamur; Apollinarisias nempe: , ; *
novam quippe doctrinam attulit Apollinarius, qui (99) ,
ait, corpus dunlaxat assumpsisse Deuro, ex inte- \ merata el seraper virgine Maria, ipsumque Deum (1), \
erbum aniinae vicem supplere. imperfeclissime / ! , (2)
51
Luc. xxii, 35, 54.
e t
ibid. 55-62. " Job xv, 15.
D
(92) Sic Seg. Editi vero, ' .
(95) Seg., .
(94) Gobl. et Felc. 1,
. Paulo posi, Ed.Gom. et Seg.,
. Ed. Paris. cum Gobl. ei Felc. 1,
. In iisdem mox, deest.
(95) BasiL, . Ibidem Seguer.,
. Edili, . Vide manictm, ad vocem . Paulo post, deest
in Gobler. et Felc. 1. lbidem Seguer. babel
. Editi, .
(96) Gobler. el Felc. primue, oSv,
. "
, ,
. lbidera Seg. habet,
. Edili, . Ilox Seg., . Editi,

.
(97) Sic Seg. Gobler. et Felc. 1. Edili vero,
. Ibid. Gobl. et Felc. 1,
.
, .
(98) Gobler. et Felc. 1,
; .
(99) Seguerianus, Goblerianus et Felckinanni
priiBus, . Editi, .
(1> Seg., . Gobler.
et Felc. 1, , ouiissa vcce
.
(2) Seg., . Gobler. Felck. 1, ^
.
(22
52!
SERMQ CONTRA OMNES HJ&RESES.
, \ - animaque carens! Cum perfcclus homo mandaluni
, \ - praevaricalus, ideoque ex paradiso pulsus, alque
, in mortem delapsus fueril : ergo ex parte tantum
( ; bominem salvum fecit. Ecqua ralione redemi poluit
, anima? Non audisti magnum illuin propbetam
Isaiam, hyec adversus tuam inipietalem pradican(5) , \ ,
, \ lem : c Parvulus nalus esl nobis, el filius datus
, , esl nobis, cujus imperiuro super bumcruro ejus, et
(4). , , , vocabunt nomen cjus, Magni consilii a n g e l u s
, . Non dixil: Caro et non puer filiusque natus est.
, Scito, imprudens bomo, cum puerum ait, per , feclum bominem significare. Exbibito igilur inte , , \ gro homiue, magnus ille evangelista Joannes, i i . . lius lonitrui, siinplici voce ait : c In principio erat
, \ . > \ Verbum, ei Verbum eral apud Deum, ei Deus erat
(5) - j Verbum. Hoc eral in principio apud Deum. Omnia
. ; per ipsum facta sunt, el sine ipso faclum est
; 1 *0 , nihil *\ El ipse Dominus ait : c Nunc anima mea
, ; turbaia esi . > Ad quem bsec vox perlinei ? an ad
, ; (6), Deum Verbum? Apage. Num Yerbum Deus, im , perlurbatus, qui venit ad sedandam perlurbalio . - nero, eam ediderit vocem? At fortassis dicere ma ; \ * \- lueris, id a corpore dictum fuisae ? sed bnllucina , \ . - ris : nam corpus per sese immobile est, nisi in eo
, fuerit anima. Annon audisli dicentem Moysem:
c Oslende niihi teipsum ? > qui slalim audivit:
; , . c Nemo videbil faciem meam et vivet". Posi\ quam autera reposiium fuisset corpus in monu . * mento cum aliis corporibus, quo paclo descenderit
\ . deilas nuda in infernum, utredinieret ammas? Po (7) t - C tius ad perdendas quam ad rediraeudas descendis . . set. Nemo quippe polerat deitatem videre nudam
\ et salvari. Aniuia itaque fuit opus; ut possenl in
, , \ anima redimi animae. Rursum ail ipse Dominus :
, \ c Bonus pastor ammam auam ponit pro ovibus.
, \ - Ego sum pastor bonus . > t iterum a i l : Poie**, stalem babeo pouendi animam meam, et iteruni
Iterumque angelus in iEgypio
. > , - sumendi eam
\ \ Josephum oraculo monuit: c Surgens lolle pucrum
, (8) (9) , et malrem ejus, ecce enim mortui sunt qui quaere , bant animam pueri/ . > En tibi testiraonia ubique
. , in sacris Litteris, de advenlu boni et homiuuin
! (10) amanlissimi Dei Yerbi, quod scilicet perieclum
{
8T
18.
Isa. ix, 6. Joan.i, 1, 5.

" Maitb. n , 20.
Joau. x i i , 27.
ibid.
Exod. xxxiu, 18, 20. " Joan. x, 11.
(3) Goblerianus et Felckmanni 1, D , \ . \

, .
\ ,
(4) Seg., - . Ibid. Go- .
blenan. el Felckm. 1, ; .
,
Paulo post, iidein, ,
.
, .
(5) Gobler. el Felckm. 1, . \ , \
* . In Seg. deest. \
(6) Gotiler. et Felc. 1, . ,
, * ; . Paulo post, Seg., \ ,
.
, \ . \
(7) l u Seg. Gobler. et Felc. 1. Edili, , , \ ;
(qus vox deest in Seguerian.) xa\ . KaV , ;
, multis omissis. IbiJem Gobler. el (sic) . & .
Felc. primug, Ka\
(8) Sic Seguer. Edili, .
\,
9) lia Seguer. et Basil. Edili vero, .
\ *
(10) Seguer.,
1
PATROL. GR. X X V I I L
523
524
templum, seu hominem gcstaverit factus homo, ut . ; 'omne genus nostrum lioiiiinum redimerelur. At . " *
quid dices, curo per Isaiam dixeril ad Judaeos : c ,
c Neomenias vestras cl Sabbala odil anima mea "? \ . >
siu!lissime. Quemadmodum etiam per euindem \ , 'magnum propbetam ait : Ecce Virgo in ulero ,\, ;
habebit et pariet filium, el vocabunt nomen ejus, ' , Emmanuel . > Et rursum : c Parvulus natus , est . ilerum : esl, el, Quis cogno- , \
ecot ipsum ? > Quod praseus ipse Dominus per sese , ,
signiOcavit, cum tot tantaque edentem signa alque . , , \
189 portenta in Sabbalis; Judaei a diabolo conci- . , taii, cuin laudibus extollere debuissent, contumeliis ; \ (41).
afliciebant. Quapropier, uli supra dixi, idipsum praenuatialum fuit. Quid ad bacc demum dixeris, iosane?
El lu quoque cum aliis baeresibus in perniciem eas.
12. Catbolica vero Ecclqsia, quas recle legil, ac- l ^ . , curatc scrutalur divinas Scripluras, se ipsa sedifi- \ ,
cavit supra petram : perfecia columba, clavum , reiinct rectae et piae ftdei in scaplia aposlolica, alli- , \ dunturque decumani fluclus in pelram illam immo- .
bilem, el spumantcs alque soluli evanescunt. Pro- (12) ,
cellas porro existirnalo omnes haereses. Nos autem, , ,
qnaeso, boc triplici aique insolubili funiculo mani- . ,
putos consiringamus, scilicet pracepla servando, , \ ut appellamus ad salutarem porlum in regnum ,
coDlorum : dicatque nobis Deus Verbum, Filiusetsa- , (13)
pientia Patris : c Ecce ego et pueri mei quos de- ,
disti mihi : nosque iU alloqui dignelur : Euge, , c
servifideleset boni, super pauca fuistisfideles,su- \ , , \
per multa vos consliluam, inirale in regnum vobis \ , \ praeparalum \ Faxit Deus! Amen.
C
*^
\,
(14),
. ! .
Isa. , 13. * Isa. , 14. Isa. ix, 6. Isa. , 18. * Haitb. xxv, 21, 23.

(11) Seguer., . Basil. . Edili, . Mox Seg., . 6.

(12) Seguer. Goblerian. et Felc. 1, ,
Editi, .
(13) Seguer., ^. etFelc. 1, . Mox iidcm duo posiremi, , '
\ ,
\ .
(14) Sic Seguer. el Basiliensis. In editis
deest. Mox basc, ! ^ in Gobler. el
Felc. 1. Seguer. babet .
'.
HISTORIAM DE MELGHISEDEG ADMON1TIO.
Propalam est hoe opuscuium non esse Athanasii, $ed nugacissimi cujusdam Gratculi, qui commentum hoc
suum utevulgaret Athanasio aususett ascribere. Undemiramur eruditum quemdam hujus mi scriptorem, adeo
ineplam hisioriam Athanasio a$$erere voiuisse. Quid magis enim aniUm sipit fabulam, quamnarralio ilia
de Melchi rege Salem, qui eum diis vellet immolare, Melchisedecofiliojussit ut afferret vitulos. Repugnantem Melchisedecum ipsum sacrificio destinavit; cum uxore sortem mi$U ul scirel uter ex duobutfiliissacrificio o/ferendus etset: in primogenitum patri charissimum $or$ cadit : ducitur HU immolandus cum qumgentis aliis adolescentibut, ex aliaque parte trecentis una mactandis. Beneficio tortis urvalu* Melchhedtc,
rogat Deum ul absorbeantur ii qui diit immolabant, tum hiscente terra absorbetur tota civitas, nec uno quL
dem iuperstite. In dentam tilvam secedii Melchisedec per septennium, ubi dorsvm ejus inttar tettudiiiis occalluiU ungues ad palmi longiludinem crescunt, et simitia deliramenta, qum etiamsi non estenl alia* aperte
repudianda, vei ex hoc uno damnanda quod non semel aim Scriptura manifcste pugnent. Praterea sub finem
opuiculi ita de Niccena tynodo sermo habetur, quati jamdiu, neque hujusce $criptoris cevo, celebrata, ut vox
indicare videiur. SalU antiqua tamen e$t hcec hhloria, utpote quat in codiee Regio exttet
ab annis plus uptingentis descripto. CmUrum magna tit codicum varietas, quia quisque librariut, huju**
modi conspectis nugi$, nowu arburatu $uo ntiga$ adjecit.
y
525
HtSTORIA DE MELCMSEDE&
52C
, AJA EJUSDEM, QUARE DICTtTS SIT MELCHISE , DEC, SIJSE PATRE, SINEMATRE,
SINE
(15). >
GENEALOGIA
.
8
Historiu de Melchisedec.
.
Tunc temporis eral regina quaedam Saiem,
,
* . quod ipsum eral urbis nomen, genuiique Salaad.
. \ Salaad vero genuit Melchi. Melcbi aulem uxoreni
babuit ei cognomincm, Salero : quae peperit ipsi
, , - duos fllios, unum nomine Melchi, et allerum Mel. ", , chisedec. Eratque illorum pater, gontilis, impurus,
. aacriOcia immolans idolis. Advenit vero tempus sa - crificandi idolis idoneum, immolabal enim in dode (16) \ \ calbeo (boc est, in lemplo duodecim deoruni): ait ( * que rex Melcbi Olio suo Melchisedec : Quibusdam
, \ , pueris tecuui assumptis ad bovile perge, et adduc
, ** inibi septein vilulos, ut diis sacrificemus. Pergen. " , lem 190 Melcbisedec divina quaedam cogitatio in
, via subiit, et sublatis in coelum oculis, aspiciebat
(17), solem, lunam considerabat et slellas. Haec secum re, \ \ putaus a i l : Si quis fecit ccelum, terram, mare, stel \ las, huic scilicet eorum conditori offerri sacrifi , , \ , \ cium oporlet. Propalam mihi faciunt signa cocli,
, eorum condilorem super eis quiescere. Qui incor. " , ruptibilis, invisibilis, immorialis, solusDeus exsistit
, , in coelo ct in lena : novil blasphemias cordium ;
, , is sane verus Deus esl, ipsi sacrificiuui oblatum
\ \ , oportet. Palrem igiiur adibo ineum, petamqae ab
(18) eo veniam, fortassis ine auditurus est. Reversus . que est Melcbisedec, nihil secum aflereue. Quem
, \ - ubi vidil paier ejus, ail ipsi : Ubinam sunt vituli?
. , Respondet Melcbisedec : Ne succenseas, pater mi
. , * rex, sedaudi me. Ule: Quid habes, ait, dicendum?
; * cilo loquere. Reponit Melchisedec: Agedum, quod
, , ' . oblaluri sumus sacrificium , ne diis hisce offera , . mus, neque enim mihi videnlur esse dii : sed po , , tius ei sacrificium oflferamus qui supra co&los quie, scit; ipse namque Dcus deoruni est. Iratus pater ait
illi : Abi, adduc quae jussi, alioqui non vives. Ab . eunte rursum Melcbieedeco ad bovile, ingressus rex
. \ Salem Melcbi, uxoreni Salem compellans ait *. Age,
* \ in sacriflcium offeramus unum ex filiis nostris. His
. audiiis, uxor ejus flevit amare, gnara, quod eo ob (19), tentu vellet rex occidere Melcbisedecum, quia sa , , criQcium illi probro venisset. Gemensque regina
Hebr. vn, 3.
(15) Titulus in Reg., '. . '.

. In Colberiino vero,
'. . '. \
\ . Inde Reg. sic ordilur,
,
.
(prima maiiti
Lis^* ,
\, \
.
, \
. (sic) , etc. Colb. vero
ila incipil: * ,
, ,
.
^
. *
", ,
, etc. Qui duo codices ita in eequentibus
discrepant inler se et cum editis, ut ambos descrn
bere oporteat si Telimue omnee complecli varias
lectiones, quod nullius utitilalia eeset. Unde eas
solum notabimus quae alicujus momenti videntur.
(16) ^., . Infra, Reg. etColb.
. Editi, .
(17) lla Colb. Editi vero,
.
(18) Reg., . Infra Reg. prima
manu, , secuuda, .
Colbcrtinus, .
(19) IU Colb. Edili vero, .
527
52*
dixit : Heu mihi, frusira laboravi el aerumnas tuli. .

Quod ubi rex vidit, ait: Ne flelo, sed sorlem init- , (20),
lamus; sisors mihi obvenerit, quem libebit eligam, ,
o.Teramque diis noslris sacrificiuin ; sin libi, quem \ . \
volueris elige, et serva ipsum. Illud ideo aiebat, , \ , \
quodsperaretsortemarbitrio sacerdotis obventuram. . ,
MUtunl itaque sortem, quae cum reginae obtigissct, , \ ,
elegit illa quem diligebat Melchisedecum. Kex porro , \
Salem superalus ab uxore, quem sorsassignarat fi- , ,
lium adornavil ad sacriOcium, verilus ne deos of- \ . , fenderet suos. El regressus Melchisedec septem (2!) \ ,
vitulos attulU Acceplum autem paier filium ex , \ ,
sorte necandum , ad fanum idolorum ducebat in . *0 ,
dodecalbeum. Coiivenere item in sacriflcium tres ,
t quingenli pueri a patribu* suis oblati, et alii
trecenli a malribus, necnon boves et oves innume- g (22). \ ,
ra?, fuitqne paralum s crilicium. Porro Salem Mel- . ,
cbisedeci maier, domi sedens exclaniavii voce ma- \ *
gna, ailque Melchisedeco: Annon deUcs fralrem \ *
imiin, qui post lantum laborem, ad necem prupe- * \ (25)
ral? Quibus ille auditis flevit, aitque malri: Opus , \ ,
cst ut islhuc loci concedam ; surgensque ascendil .
in montem Tbabor. Surgens item mater ejus, tem- , ,
pluin peliit idolorum, ut filium videret, antcquam \
occiderelur, et una lolum gcnus suum. Melchisedec ,
auiem, conscenso monte Tbabor, flexis genibus di- ; \
xit: Deus, universorum Dominus, qui fecisti coelum , \ \ "
ei terram, te invoco solum verum Deum, exaudi me , .
hac bora, jubetoque, ul omnium quotquot adsunl \ ,
sacrificio fralris mei Melcbi, locus sii infernus , ,
qui eos degluliat. Exaudivilque Deus Melcbisede- C , \ .
cum, ac derepente aperla est terra , et deglulivit , ,
eos, universam scilicei familiam Melcbi, cuin lota *0 ,
urbe, ita ut nec homo, nec ara, nec fanum, nec bru- \ ,
tum, neque crealura aliqua urbis toiius superstes , , \
fuerit; sed omnia absorpta sint. Descendit autem , \
Melcbisedec de monle Thabor, et ubi sese vidit a \, , Deo exaudiium, maguo limore correpius in uiomem . \ ,
191 remigravil, alque in densam ingressus eil- \ , \ \
vam, seplem illic annos permansit: nudus ul ex \, \
ventre matris suae prodierai: ungues ejus ad palmi , ;, , ,
unius longitudinem creverunt, capilli vero capiiis ,
ad ombilicum usque prolensi sunl, dorsuin ejus ut .
cocblea testndinis obduruit. Cibus ejus erant arbo- , \ ,
rum baccse, potus autera ros qucm lingebat. Post , septem annos, vox quaedam Abrahanium coropella- , \ ,
vit, dicens : Abrabam, Abraham. Respoudit Abra- (24) ;
ham: Domine ini. Gui vox : Sleriie jumentum tuum,
imponeque vesies pretiosas el novacula, et ascende , \
iu montem Thabor, lerque clama : Homo Dei, et , \
egredieiur homo ferus. Ne formides illum, eed . ,
rade, ungues reseca, indueque illum, ac benedt- , . \
ctionem ejus accipe. Fecilque Abraham quod jus- , , ,
Gum sibi fuerat a Domino, et as^ndit in montem
. .
Tbabor, stelitque in densa silva : lum ter exclama- , \ 1
20.) Ita Reg. etColb. Editivero, .

21) Reg., ,
b., .
1*22) Haec,
, desunl in edilis, ned habcnlur in Reg. et Colb.

(25) Ita Reg. et Colb. ln ediiis deesi .
(24) Sic texiu.ni aniea muiilum ex Reg. reslilujmua* Ibid. Colb. et iufra babeHto) '.
y
JU3
HISTORIA DE MELCHISEDEC.
550
*6 (25) vit : Homo Dei! Egressusque est Melchieedec, quo

, \ " * viso, Abrahain timtiit. Aitque illi Melchisedec : Ne
. tiraeas, sed dic mihi qui sis, et quem quaeraa. Tuin
* , , Abraham : Jus&it mihi Dominus, ut raderem te,
(26), * . ungues secarem, ir.duereiD, ac benedictionem tuam
* , aecipcrem. Gui Melcbisedec: Fac quod praecepil
, Dominus. Fecilque Abrabam quod jussum sibi iue * \ * " rat a Doraino. cum descendisset Melchisedec
. , de monte Tbabor, posl iriduum, accepto olei cornu,
", \ . \ ac signans verbo Dei, benedixit Abrabam diccns .
, ' ; \ ; Benediclus es Domino Deo allissimo, ac deinceps
"* erit nomen tuum perfectura : nec ullra vocabilur
(i7), , - nomen tuum Abram, sed cril noinen luum perfe . * ctum, Abrabain. Ilerumque venit vox ad Abrabam,
, . qni a i l : Quid esl, Domine mi? Tum Dominus illi:
", . \ - ^ Quandoquidem nemo ex genere Melchisedec stiper sles est in terra, ideo vocabitur sine palre, sine
, , \ malre, sine genealogia, neque inilium dierum, ne f , " que iincm viUe babens: assimilatus autem Filio
, \ Dei, manel sacerdos in saeculuai, dilexique illum,
(28), ut dilcxi Filium meum dilectum, quia custodivit
', * precepla mea, et custodiel in saecula. Ne videatur
, ". ilaque inilium dierum non habere, quod nemo sciat
"- , , ; quando natus sit, neque ejus genealogiam, patrem
vel matrem; ideo dicilur sine patre, sine malre,
, slne genealogia. Et quia placuit Deo, manet sacer , , , dos in perpetuum. Cum igitur occurrisset Melchi , - sedec Abrahamo revertenli ex caede rcgum; dedil
, * Xli calicem vini clam immisso panis frusto, nec , Q non populo illius cccxvm virorum, quod dieitur
, \ bucacratum, usque in prsesentem diem. Eo raodo
. " similis faclus est Filio Dei, sed non secunduiu , , graliam. Atqite ita primus ipse typus fuit incruenti
(29), , , sacriftcii Salvaloris, cum tulit sanctam oblationera.
, , \ Quapropiep a i l : Tu es sacerdos in aelernum se\ , cundum ordinem Melcbisedec , > quoniam ty . pus fqit sacrae oblationis, tradens eam Abraharao
, et cccxvni viris. Tolidemqtie riumero inventi sunt
(50) olim in Nicaena urbe sancti Patres, qui rectam sta , \ tuerunt fidem : quorum numerus ad simililudinem
', patriarchae Abrahae esl trecenlorum decem et octo
. sanclorum episcoporum qui in synodo fuere. Deum
, " \ aulem nostrum decet gloria nunc el semper et in
D saecula sseculorum. Amen.
(51).
, > ; * ", \ '.
\ , , \
" ' , " (52) , \
. \ , \
. ".
9
Psal. cix, .
(25) lla Reg. Editi vero, \ . Colb., -'
.
(26) Colberlimis, ,
, \ .
(27) Ua Colberiuius. edilis vero habc, \
, oesunt.
(28) lla Colberlinus. Editi et Reg., .
\ , omissts niullis
(29) lta Reg.Edili vero, .
(30) Sic Regius. Edtli vero, .
Inferius Regitim sequimur, ubi in edilis legebatur,

' , etc.
(51) ha ex Regio locum vitiatttm restituimus.
Colb. sic babet, '*
,
,
.
(52) Regius,
. , , elc, ex Regio muluali
uuiiis. In edilis deerant
552
IN OPUSCULUM SEQDENS ADMONITIO.
192 Opusculum ad Jovianum nullam prmfert Epi&tolcc vel traclalus, Augusto misti, formam: sed videtur
esse fragmentum alicunde divulsum, non tamen ex Athanasii scriptis, niltil quippe hic comparet Athanasianum. Ex argumento namque liquet e$$e sctiptum post tnolam quceslionem de duabus hypostasibus, atqu
ex quibusdam ad cateem verbis videtur tdUum ante synodutn Chalcedonensem : unam enim dicit esse Ver
naturam et hypostasin incarnatam, quasi natura idiptum sit quod hypostasis. Nisi fortasse qui$ putaret post
synodum Chalcedonensem conscriptum opusculum fuisse ab aliquo Eulychiano. Slylus denique perplexus et
intricalus, ac verbi* conslans Athanasio ndnime usitalis, auctorem indicat Athanasio longe imparem. Habelur autem in paucissimis codicibus, in Dasiliensi mmirum, unde primo cusum (uit el inVaticano quodam
num. 1451.
9
1.
, \ Dominus nosler Jesus Cbrislus de baplismo cum ^
leges tulit, exactam accuratamque fidei definilio- ,
nem edidil, sanctis aposlolis aiens: < Euntes do- . cete omnes genles, baptizanles eos in nomine Pa- , ,
tris et Filii el Spiritus s a n o i i Itaque inilialio
in fide, esl in Palrem et Filiuin et Spiritum san- \ ,
ctum. Cura sancia ergo Trinilas accessionem non \
admittat, plane constat unigenitum ejus Verbum, . qnod ex Patris placito el sua *ponte nostrum pavli- , ,
ceps est, ex Spirilu sancio et ex Maria Virgine
malre, unum esse Filium, cum assuniplione, ex
unionis ceconomia. Simul enim caro, simul Dei , \
Verbi caro, simul caro animalis rationalis : in ipso . " ,
uamqiie et hypostasin habuil. Uude jure, imo po- , lius, revera, quae assumpta sunt, ipsius Domioi, \ . " ,
t non alterius propria esse in confesso erit. Pri- \ , ,
mum naroque Dominus cum illa divine, el tunc ex , illa ipse per dispensalionem puer. Quapropier . ' ,
Virgomater est, utpote Deipara, sancta Maria. Par .
iiaque videlur epse onam potius dicere et confileri \ .
uatufam Verbi, naturam scilicet et bypostasin in- \
carnatam, et perfecle horainem factam. El qui hoc , , \
non falelur, cum Deo pugnat ei bostis esl sancio- . \
rum Patrtini.|
\ (52*).
EJUSDEM
ATUANASII
PERATOREM
Maltta.
XXVIII
AB PIISSIMUM
JOVIANUM.
/Jf-
, 19.
(32*) Hujusopusculi seuepistolae fragmcntum quod C ,

bic non comparet afferl Juslinianus imp. in libro "
contra Monopliytitas qncni publici juris fecit card. ,
Angelo Mai loui. VII Script. vet., p. 505 : , \
6 - , ,
^ '- ( , \
| ,
, ' ,
<* $ ,
LIBRUM DEFIMTIONIBUS ADMOMT10.
Oputeuli hujusce eruditu$ nemo primo aspectu non videat: tum ex laudato Gregorio Nysseno, tvm
ex $tylo vocibus, demum nugacitate scriptoris hujusce. Quamobrem erit, ni /a//or, saiti, monere lector(tn
haberi paucvlas definitiones in operibut Maximi, Combefisio editore* quas quidem harum quibusdam no
absimilcs $unt.
t
LIBER DE DEFINITIONIBUS.
535
lu manuscripto porro Colbert. 4755, oputculum kabetur hoe titulo;
, , . Capila quasdam
qna? scire oportet eos, qui, ul feri faculias meniis bumanae, nosse volunt mysterium Incarnationis Verbi*
Jslhic multa habentur, qux in hit quoque Definilionibus legunlur, suisque locis adnotavimus.
, .
1. " \
,
\ \

\ ,
,
; , \
.
2.
,
\
, , \ ()
. ,
; ,
* , ;
.
, ; ,
.

.
.
EJUSDEM,
DE DEFIN
NIBUS.
4. Variae deflnitiones juxta tradilionem fidemque

calbolicse Ecclesi, coltectx ex Clemenle, aliisque
sanclis virig, bealisque Patribus: quas pr aliis
oronibus disciplinis, adire atque animo complecti
oportet eum qui, Deo juvante, verbo veritatis praeesse voluerit; necnou quisquis orthodoxam lenet
sententiam, sinceramque tidem babet erga Deum.
2. Ad accuratiorem porro Iraditionem, eciro

convenit, quamlibet quaeslionem et interrogalionem ires babere interrogationes, el perquisitiones :
nempe,quid res sil :quaesitcausa nominisejus :quot
modis intelligalur. Cum vero inierrogamus: Quid illud esl? palam est nos rei definitionem quaerere.
Cum dicimus auteni: Qua de causa sioocalur? nominis etymologiam poslulamug. Ubi vero gciscitamur, Quoluplici roodo boc nomen inlelligittir?
193 propalani esl nos qurere, quot ainl nominis signiiieala. Quisque ergo absque definilionum
noliiia, docere aggredilur, is nihil differl a
cacco viaiore bac illac errante. Dicendum iiaque tribus hisce modis inquisilionem baberi oportere.
5. Definitio deflnitionum ea est, quse omnia
5. " ,
' * deflnil et a nullo deQnilur. Quapropler solus Deus
. " \ - deOnitio deiinitionum esl. Deflnhio est oralio bre . " Yis, proposit rei naturam explicans. Dicunlur , \ que , seu deOnitiones, quast , scu in, \ specliones aique oculi renim, et quod breviter
. deftnianl intelligibilis rei virtutem. Etenim homo
, \ , est substamia, carne, anima, raiione, sanguine,
, \ . elementis, aliisque mullig constans. Nos autem
, \ illa circumscribiinus, et paucig per definitionera
, *0 , , dicimus : Homo est animal rationale, morlale,
\ . \ mentis et scientis capax. Dicitur autem ipsum
. inlegrum bominis nomen, ,
, \ id eel, erecto corpore incedens. Abbreviarunt ao . tem qui rebus indidere nomina, vocis prolixilaleni,
, cl vocarunl eum, , id esl, hominem,
, breviiaiis causa. Dicitur autem erecto corpore ince * deng, boino, quoniani brula ammanlia cum ince/ \ . dunt, prono capile, ioferiug in terram respiciunt;
. , bomo vero, dum graditur, superna yidet et
* * - contemplatur. Per syncopen autem voca . tur. Ilumo rursum dicilur, quod vultus ejus sur \ . \ sum aspiciat, id egl quod octilorum nostrorum
\ acie, sursum aspiciaroug. Oculus enim alque mens
, - ftursum semper resptcit. Aique ideo diciiur definitio,
quia deflnit el abbreviat raultitudinem vocura, et
.
prolixiiatem oralionig decurtat.
4. \
4. Multae igiiur atque innuoier gunl cujuscon*
. - que rei definilioneg. Ex multi autem paucas atque
556
S. ATHANASI13S. SPURIA.
555
accuratiores propter hominum inerliam colligemus. ^ Caelerum illud sciendum ac pro cerlo habendum . , est, eum qui sedulo rerum deliniliones edat, facile \
posse rhetores, atque facundos oratores, in disputationibus reprimere. Nani 6i interrogatus, quid . " \, ; \
sit definilio, quare dicatur definilio, quot modis ; \ ;
intelligalur deiinitio, baereat adversarius ; pudore ,
.
quasi nibil sciat afGcietur.
5. '
5. Tria sunt secundum substantiam hominibus
*1
^
ignota et indefinila, Deus, angelus el anima, qua? , ,
.
sunt secundum substantiam soli Deo nota.
; \ ; \Quid est finilum, quid infinilum, quid difficile,
quid facile definitu? Finilum esl, quod suos ter- ; \ ; mioos non excedit, ul coehim, lerra, mare, quae * \ , \ ,
suos terminos non transcendunt. Iniinitum est, .
solum illud quod increalum esl, scilicel Deus. , . D fficile deGnilu esl, quod crealum et indeflnitum , , \
csi, cujusmodi est angelus, anima, daemon : aui dif- , '
ilcile deOnitu esl, quod non omniuo, sed ex parte
lanlum cognoscitur, quale est ligmim vilae. Facile \
deiinitu est, quod contrectatur et conspicilur, ut .
panis et similia.
6. Quid esi Deus? et secundum quid dicitur
6. ; \ ;
Deus? et quot modis intelligiiur Deus? Deus est ;
subslantia sine causa, omnis substantiae causa \
supersubstanlialis. Dicilur autem , , .
id est, a currendo. Cursus autem ille non intelli- ,
gendus de transitu ex quodam loco in alium locum; scd de Dei providentia et operalione quae per-
vadit omnia. Vel, , id esi, ab urendo,
vel , id est quod speculelur omnia. C .
INihil quippe rerura, ejus speculandi vim eflugere , \ .
valet. Duobus autem modis vox illa Deus usur- \ \
paiur in divina Scriptura ; nirairum nalura et gra- \ \ \ .
lia : Deus quidem natura et substantia est Deus ; < \
grafia aulem et adoptione jusii quoque dii dicun- , , ,
tur. Ait eniin Scriptura : c Ego dixi : Dii estis, el
f;lii Allissimi . > Dicilur aulem Pater, vel, quasi . ,
, id est, omnia conservans, vel , \
quast , id est, proprios fllios conser- , ;. ,
vans et confirmans quasi paier : Filius porro dici- . , \ tur, quasi dicas : Qualis Pater secutidum substan- . ' ,
tiam, talis est Filius ; sive cx increato increalus, , ,
sive ex morlali mortalis. autero seu spiritue , '
dicitur, quasi, omnis nutus, velociter enim cir- .
cumquaque movelur. Spiritus porro quadruplici 194 ratione in divina Scriptura usurpatur, Spiritus sanclus, spirilus angelus, spiritus anima, spirilus ventus ; imo quandoque mens spirilui
vocatur.
7. Sempiternum est, quod semper roanel. Et D 7. \ .
quod aelernum est, non statim sine principio esse \ \
dicitur ; sed quod sine principio cst aeternum .
dicilur. Et sine principio dicitur quod principium . \ ,
non babet. Hoc aulem Deus est. Quare sine prin- . 01
cipio et eenipiternus ille dicilur, boc est sine fine. \ Angeli vero el animae non dicuntur sinc principio : . , iVincipium naroque acceperunt et creati sunt a .
Deo. Dicuntur autem aelerna, quia ielernam vi
Psal.
.,
6.
537
558
, ProprieUs dicitar, qood proprie exsistit in na * '- lura, in aliaque nuUa substantia rcperitur; velot
. in homine ridendi facultas. In nulla quippe alia natura risus reperitur.
.
8. ; , S. Quid dicilur natura ? Natura dicitur, quod
, , . nata stt et exsistat, quasi exsislens et in veritate
. , cognita. Naltira item dicitur, a nascende et germi . nando. Natura, substantia, genus, forma, unum
. sunt. Persona aulem, cbaracter, bypostasis, pro . " prium, iiidivisum, unum etiam sunt. Atiud quippe
, . natur%, aliud bypostasis. Si quis ergo dixerit tibi :
; In deitate quot naturas confiteris? Dic, unam ;
, . hypostases vero tres. Quod si dixerit tibi : ln
, ; ceconomia assumptae carnis quot naturas confileris?
. Dic : Duas, unamque hypostasin. Etenim Cbristus
duas substanlias el naturas babuit immutabiles et
, inconfusas, deitatem et humanilalem in una
, ; - bypostasi, Deus perfectu* et perfectus homo cogni. tus. Ac proplerea duas naturas in una byposlasi
confilemur incarnationem Domini noslri Jesu
.
Chrisli et Dei.
lu ibeologia vero unam confiletnur sanclae Tri
, . nilatis naluram, tres auiem bypostases. Elerim
Patris, Filii et Spiritus sancii, una natura est,
, , , , una subslanlia, una potesias, regnum et poientia.
* , Tres autem bypustases, tres characteres, ires per, sonaB, boc esl, Pater, et Filius et Spirilus sanclus.
. Una divinilas iu tribus personis cognita est.
.
, Q Generalius dicere oportet quid sit substaniia,
. , , quid byposlasis. Substanlia, genus, natura, forma,
, ?, , * ut diclum eat, unum sunl : pcrsona ilem, cba , racler, hyposlasis, individuum, proprium , ununi
, , . sunt. Naiura quippe complures in se habere
. polest byposlases. Homines enim uno corpore,
, uno spirilu consiantes omnes, unius sumus na , . iur atque subsianli*. Hypostases autera plurima.
. - Eleniro ideo dicilur byposlasis, quod in essentia
subsisiat.
/, .
Nalura porro ac essentia diciinlur universalee,
,
. byposlasis vero parlicularis. Universale aulem
* dicilur, quod omnia omnino conipleciitur, alque
. , , continet; parlicularo aulem, quod partem aliquam
, * habet essentiae. Exempli causa, si dixeris : Homo,
, - D omnem dixisti hominem : illud namque universale
, . , esl ac essenliale : omnesque dicunlur bominea,
, atque ejusdem sunt essenliae. Quod si dixeris :
, . Pelrus, Paulus, aut Joannes, unuin lunc boniinem
, , , significasii, quia illud particulare est. Commune
. siquidem est, si dixeris, Homo, quia onines bomines
. nominantur. Particulare aulem esl cujusquc no , , men. Sane par est eum qui rerum naturam cogno, . * scere velil, scire, quid parliculare sil, quid univer, , salc. Ncque solum enim in hominibus ; scd in
, . - quacunque re, coeleslium, terrestrium, illud repe - rire esl : quod Hquidius explicemus, uecessaria
. . , , quippe sunt ista iis qui investigaluri sunt. Sic
* ilaque dicimus. Si dicas, Angelus, angeloruni
, essenliam omnem s.gaificasli, commanc quippe
539
S. ATHANASIUS SPURIA.
540
illud nomen cst angelis et essenliale : oinnesque , dicunlur angeli ; sin dixeris Micbael, Gabriel, , , ,
liypostasin unam dixisli, lioc est unura angelum. . Naiura quippe dicilur angeli essentia : hypostasis .
vero uniuscujusque angcli appellalio. 195 Rem- ,
qne una nalura communis esl humanilas; hyposla- , ,
ses vero, Pelrus, Paulus, Thomas, ac reliquie .
persona? et characteres. Natura igitur est domina . \
genitrixque hypostasium. Propterea rursura dice- ,
irnis : si dicas : Bona esl nalura angelus, tolam .
eorum essentiam signiflcasti. Sin dicas: &{agnus , .
est Gabriel, unam ex omnibus byposiasin noroi- \ , ,
nasli. El si dicas, Volalile, denolasti totam volali- , ,
lium essenliam; sin dicas, Columba, turtur, lusci- , , , ,
nia, pavo, cygnus : boec sunt bypostases. Non .
solum autcra in inleUigibilibus, ralionalibus, el
spiritualibus valet haec definilionum regula ; sed ,
cliaro in omni inanimaia, insensibili et immobili , ,
,
natura. Vcrbi gralia, si dixeris : Fecil Deus
lucem, eccc universam lumiiiariorum essenliam .
signiiicasti. Ipsa porro essentia deinceps dividilur #
in suas hypostases; in solem scttcel, luriam, stel- , , ,
las, lucernas, cereos, variaque ana. Simili quoquc . *
modo de ventis; si dixeris, Spiritura seu venlum, , ,
omnem vemorum naluram significasli. Sindixeris, . , , ^, ,
Auslrum/boream, aut euroclydonem : haec sunt . , ,
bypostases. Item si dixeris, Arborem, universam
aiborum essentiam significasli; sin dixeris, Ficum, , , , , ,
nucem. casiaiteam, amygdalum, unam hyposlasin . ,
arborum significasli. Rursum si dixeris, Aquam, ,
universam aquarum naluram dixisti; sin dixeris, , , , , ,
Mare, paludem, puteum, fonlem, unam tanlura . ,
aquarum dixisii hyposlasin. Ilerum si Fluvium , *
nomines, fluviosomnes dixisli; sin dixeris, M&an- , , , ,
draro, Euphraten, Nilum, lum fluviorum unam .
hypoetasin dixisti. In reliquis similiter oportet , *
omnia invesligare, alque cogitare, ioternoscere, ac ,
discernere, quid sit natura, quid hyposiasis. , .
Natura quippe radix est fonsque rcmm : hypostasis
aulem pars est nature. Haec quippe sunl necessaria .
iis qui mundanas res accurate cognoscere ac scru-
lari volunt.
.
I I . De voluntate, proprietate et operatione, ct de I I . , , &!
nnione et contubstantiali.
.
Qtiid est volunlas? Voluntas est inlelligentis et D ;
rationalis substantiae appeiitus, ad id quod concu- . ,
piscilur. Quidquid enim inlelligil, palam eet quod ,
etiam volunlatis sit capax : enim, seu vo- , , ,
luntas, , scilicel a valde currendo . , dicitur : vel, oplati assumplio seu occupatio. Tri- , , *
pliciler autem voluntas consideratur : divina, an- .
gelica et animae; quandoquidero hae Ires nalura , ,
lantom, voluntatis sunt capaces. Tripliciter aulem , ,
et in Scriptura voluntaiem invenitnus usurpari: di- .
viitam, naluralem vel mediam, tertiocarnalem, qu*e .
diabolicam significat. Voluntas divina, sunt mau- ,
data Dei. Voluntas naturalis, esl operatio divinae .
voluntaiis. Camalis vero voluntas, eat legis divinae . ,
iransgressio. Triplex ista volunlas est in bomine. .
9
511
542
. Eet eliara alia naluralis volunlas, qu diciipr coro, \ $ . raunis omnibus bominibus, qua est amor vitae. Nam
. , omnes homiues vilam amant, cupiutitque videre
. " lucem. Et haec est coramimU volunlas. Sunl eliam
, , in nobis alia voluntatis genera, qua? dicuntur arbi , , - trii. Nam alius vult vivere, privalus, alius rusticus,
, , * et alius navigare, alius vero frui quiele. et alius
. " peregrinari, alius vigilare et alius dormire : el ca>
, teri sirailiter, alius vult aliud : nam mullas volun
lales arbilrii babemus. Unam vero \olunlatem na, , ,
turalem omoes accepimua, nempe omare vilam seu immorlaliiatem, quam acccpimus a principio.
III. .
196
uld
dicitur proprielas.
*
Idioroa, seu proprietas dicitur,.
, ideo quod simtit sint propria. Inseparabiles
. - enim sunt a suis naturis el hyposlasibus proprie \ . lates ipsarum. Proprielas est, quod in aliqua na , , tura proprie cognoscitur, el in alia nulla reperilur.
, Exempli causa, in Deo est, quod sit ante seternita. tem lemporum, increalus et immensus, quae in alia
, , . nulla usquam sunl substanlia. Angeloruin proprie , tas est, quod aflectibus passionum careant ct sint
. immortales, quod Deum laudibus celebrent, et nun * , quam sileant. Proprietas vero hominis est, quod ex
, , , , - mortali et immortali natura compositus sil, quod
, , , in alia nulla usquam substantia reperilur. Alque h
. of quidem sunt proprietales naturalcs. Aliae sunt sub , . . ordinalae, ut albedo, nigredo, longiludo, brevitas ,
cnpsii aut torvi oculi, tardilas, et similia, qua3 non
, - C \ oirinibus hominibus reperiuntur. Non enim om, , , . nes homines sunt torvis oculis, nec omnes sunl
, , flavi. Naturales autem proprieiates pariier in omni
. specie reperiuntur: nam omnes bomines pariter
, , , , corruplibiles, sont moriales, ralionales, lalosungues
- babenles et incedentes erecto corpore. Sunt autcm
et alia, quae non proprie dicuntur idiomata, sed ac .
cidentia, qu* adsunt sabstanltae et recedunt; ul infantia, sanilas, morbus, caliditas, frigidilas deoique quidquid mutari potesl, conlingens vel accidens dicitur.
IV. .
IV. De vi agendi.
Yis agendi, queroadmodum sanctus Gregorius

,
, . Nyssenus inquit, est naluralis cujusque rei poten - 0 lia et motus. Nam qnodvis essentiale , suam habel
, eflicaciam : scilicet intellectualia intelligendi, sen, , sibiiia sentiendi, mobilia inovendi, volatilia volandi,
, , - nalatilia nalandi, germina germinandi, reptilia re, , ptandi, lucentia lucendi, et generativa generandi
, vim habent. In qtiibus ablata yi illa agendi, lollitur
, , el interit ipsa rei natura. Sublaio iiamque calore,
. etiam ignis exstinguitur; sublalo animalis motu,
, animal inlerit; sublata vi intelligendi, animae in , tcrit intelleclus el ratio. Hoc autem admirandam est
, - quod diflerentes quxdam nalurae suis naturalibus
. , aclionibus privata?, aliam efficiendi vim generant.
- , Veluti lapis adustus naluralera suam vim amittit, et
calx elBcilur, alquevim adurendi retinet.Eodem rao . ^ ,
, do ccdrus,amissa vi gcrminandi.-sanandi cfflcariam
S.ATIIANASIUS. SPURIA.
544
accipit, el vermes baccis suis interfecit. Oporlet , \ .
igitur, ut viri prudentes, appellationes rerum con-
siderenl, et dijudicenl, quo deprehendere pSMiU, , \ ,
quomodo plures omnis generis substanlise suamm .
actionum nomina, sed non naturales appellaliones , \ ,
liabeant, quas ex propriis actionibus acquisiverunt, ,
babentqiie et indc dictinlur. Etenim, ul antea dixi- , '
mus, sicut dicitur Deus , , id est, ab co quod conlemplatur omnia, et angelus \ . , ab angelica operatione et ministratione, et bomo ,
, id est, ab eo quod , \
vultu superna suspicit, ita et in reliquis: virgo \ , \
namque, , a mortificanda carnis inflamma- \
tione dicitur : , id esl columba, ob id ,
vocatur, (*, id est, quod liraium ,
babeat volatum : el , id esl cervus, ^ \
, id esl ab eo qood serpentes tol- , * ,
l i t : , id est birundo, ,
id esl proplerea quod garriendo labia movet: , , , $
serpens, , id est qui loquitur, vide- , * ,
licet, quod olim Evae locutus sit: , id esl ca- \ , \ , \ ,
prea , , id esl, ab acmmne ,
visus : , id est turlur, , ,
, id est servans stirpem, vide- () , licct 197 proprium genus : , id esl lusci- , nia, , quia semper canil, cuui xsla- (5, pzX' ,
le, tum bieme : , id est vullur, ,
, propier sublimem in gyrum volatum : equus \ ;, , .
quod pedibus equilel: , id esl aquila, \
, \ , id est, Q
proplerea quod sacpenumero renovalur, ac mulios
annos vivil: , id esl volucris, , \
, quod alam exlendal: , id est , ,
fluvius, , id est, tanquam ,
potabilem babens energiam : , id est lorrens, 0, quod hierae fluat:
, id est nalura, , quod hyposlases producal: , id est berba
, eo quod sursum lendal, quemadmodum el , id est bomo,
, eo quud sursum respiciat : , id est anima, ex propria vi hoc nomhiis habct. Nam ,
idem est quod vivificare: ideo anima, ex vivificandi facullale, dicitur, corpus enhn vmficat.
Sunt et alia sexcenla, quae ullro praterraUtimus, ne omnia suis nominibus commemoremus.
V. De unione.
V. .
Quid e$t unio, et quot modis intelligilur? Unio
; ;
esi distanlium rerura communis concursua. Dicta
aulcm esl unio, quod res unum flanl, hoc esl, quod ,
coeant et commisceantur. Porro quinque modis D \ . unio dicilur, commisliva, divisiva, babiloalis, posi- , , , , tiva, et unio sancla Christi, quae supra istas secun- , ,
dum byposlasin dicla esl. Atqtie unio quidem com- * . \
uiisiiva dicitur, qualis est vioi el aquae; divisiva, , \ .
qualis est hominis ad bominem ; habilualis, qualis , . ,
est auri ad auruni. Unio autem Gbrisli supra illas .
secundura byposlasin dicitur. Secundum hypostasin * . *
vero unio est per se subsislens concursu dtiarum
jialurarum in ulero sanctae Deiparse Virginis. Non ;
enim ante \erbuin Deura ibi exsistil corpus. vel ,
anima; sed siraul caro, et simul Deus Verbum. , \ .
Caro animala rationalis in eo fuit; quemadmodum , , *
in nogtra quoque conceptione, ut roibi videlur, , \ \ ,
ai;ima p^r se subsisteni simul concurrit cum cor- . | xa^
f
540
, - pore. Nam corpus per se consistere non poteet;

, nec aninia exsistit ante corpus, quae unionia Domini esl imago quaedara.
.
VI. .
VI. De contubstantiali.
, ;
Quid est eonsubsiantiale, el seoundum qtiid di 4 ; , cUim est consubsianiiale, et quolupticiler consub .' slanliale dicitur ? Consubstanliale dicitur, quod est
. , ejusdem subslantia* el efficaci absque discrimine.
\ . Nam ideo consubstantiale dicitur, quod earadera
, , \ habeat subsianliam el vim. Dicitur autem quioque
, . , raodis : consubstanliale, simul genilum, congeni*
, , tum, simul nalum, et quod esl ejusdem gen?-ris.
, , Consubstaniiale aulem est, quod in eadem quidem
. " , est subsianlia, sed aliqnam lamen dtffereniiam ha , bcl; verbi gralia, lapis cariosus, et solidus, vel du. , rus : consubslantiales, boc est, unius et ejusdem
. " sunt gubstanliae. Ita lignum palmae, et ebeni lignura,
, el caro cameli, ac caro piscis. Haec consubslantialia
, * , dicunlur, eo quod ejusdem sinl subsianiia3. Qtiem. ' , admodum omnes bomines unius subslantise euol,
. , suas tamen differentias habent, proplerea quod
, - alius quidem procerus, alius brevis, alius polens,
, alius miser. Verumtamen pariler unius et ejusdeat
, * sunt substantiae, animae scilicet atque corporie.
, . Allerius subslantiae dicilur, quod diversae est sub , slanliae, nec ullaienus alii est affine, sed penilus
, , alienumei omni modo absimile; cujusmodi sunt
. , . ignis el aqua : alia quippe cst substanlia ignis el
, aquae aUa. Ideoque allerius substantise dicitur,
* quia alteriiis naturae atque generis : quemadmodum,
* , Deus , angelus, lutum, sol et fenuin. Haec enim
, .
omnibus modis absirailia sunl inier se, quapropter
alterius subslanliae dicuntur : ulpole quod alterum cuui alterius substantia miniroe communicet, sed
alia sit illius. alia allerius, ut diclum est.
VII. xaX .
198
De anima et menle.
, ,
Bupliciter dicilur anima. Allera quidem est irra * * , tionalis, qu* brutorum est, altera vero rationalis,
. , quae est bominum. Atque ea quidero, qua? brulorum
, cst, creationeni suam ex terra accipit, juxta tnan * datum Dei, quemadmodura divina dicit Scriptura :
.' c Et dixit Deus, producat terra replilia animarum
. viverilium . > Ergo animalia brula ex lerra acce , - perunt animam suam. Ideoque ad tcrrena soltim . modo babent aflectionem et oronem appetitum, nec
. D est illis rerum ccclestium cura. Quomodo vero ani ma eorum *>x lerra facla sit, dicamus. Dedil lerra,
, juxta praeceplum Dei, brutis carnem : caro sangui , nein esl operata : sanguis aulem, brula anima fa. , - ctus est animali irralionalt. Quare niorluo animali,
, . , sanguinis concrelus in carnera transmutalur. Caro
. autem corrupla et resoluia, terra fit rursus. Aique
, eatn ob causam ignorant illa, neque curant res cce , , lestes. Sed bomo ex inspiratione divina suam ani, . roam accepit, ideo res divinas agnoscil, supcma
, , persequiiur, el res coelesles intelligit: estque raiio , nalis, et mente pradilus. Caeterum nemo existimet,
. quod Ule spirilus, quem in hominem insufllavil
49
Geoea. , 20.
S. ATHANASIUS. SPIRIA.
543
547
Deus, facius sit anima. Absit! Sed spiritus ille ,
crcavit animam. Nam si in homine spiritus ille es- . sct anima, esset nimirum anima ex Dei essentia. ,
Si ergo ex Dei essenlia esset anima, quare non inal- , , ;
lerabilis semper esset et immutabilis, qualis est < ,
Deus? lnquit enina ipse : * Ego ipse sum, et non . ,
mutor . > Anima aulem interdum quidem stulla * ,
est, inlerdum sapiens, inlerdum peccatrix, inter- , \
dum justa : et alio quidem tempore fidelis, alio , *
vero teinpore incredula : aliquando reram ignara, , . ,
aliquando gnara, nonnunquam alacris et aliquando ; ;
gegnis. Cum haec in sese babeat anima, quonam pa- , . ,
cto dici potest, quod ex Dei sit essentiaHUud haud- ) , \
quaquam esse potest. Sed haec inspiralio animam . \
in bomine fabricata est ralionalem et intelligentem. , \ \ \ ,
Quapropter anima quoque intelligendo superna spe- . ,
culatur, et qua? illic sunl, quaerit, appetit et desi- , * ,
deral, quoniam iliinc babet creationem suam. Irra- \ .
tionalis aulem anima non sic; sed quia lerrestris , \ .
est, solummodo terreslria quaeril, ideoque una cum / , , \
corpore moritur. Anima vero hominis aelernuin vi- .. \
v l , el nun babel finem. Habet aulem anima tres
parles : raiionabilem, irascibilem, concupiscibilem. , * Aique per parlem quidem ralionalem Deum diligii: .
per irascibilem vero daemonibus irascitur, et sese , \
strenue adversus eos gerit; et per parlcm concu- * , , 6piscibilem, bona appeiil aeterna. Habet aulem ho- , , .
tno sensus quinque corporales.et quinque spiritua- \ , ,
les : corporales quidein sunt isli : visus, audilus, \ olfactus, guslus el laclus. Considerantur vero in \
visu quidcm, album et nigrum.In audilu, acutuip C ^
\ \
et grave. In olfaclu, graius odor et grave olens. In *
gustu, dulce el amarum. In lactu, durum et molle, , , , , \ .
(alidum et frigidum. Sensus autem animae sunt ,,
isti : Mens, intelligenlia, opinio, pbanlasia, et sen- .
sus. Diciturque uuiuscujusque sensus organum \ ,
ênsorium, eo quod sensuiu conservet ammal sen- * , \ .
silivum. Operae autem prelium esl et boc eogno- , , \
scere, quod quaevis caro corpus quoque dicatur, . ; ,
nou auiem quodvis corpus dicalur etiam caro. El , \ . \
sane slellj; ccclestia corpora dicunlur, non lamen , \
vocantur coelcstes caraes. Atque corpus quidem dici- * tur dupliciler : corpus maleriale, et corpus subtile. \ , , ; ,
Ac corpus quidem maleriale est, quod deprcbendi \ <u\ ,
manu potest, et quod corruplioni mortique cst ob- , * ,
Doxium; corpus verotenueesl, quod nou compreben- , , , \ ,
di, vel langi poiest, ul esl eol, luiia, cl slellae. Corpus , , , ,
atileni crassum el materiale, quod caro dicilur, ex , \ , , \ .
199quatuor elemenlis conslat,. sanguine, pble-
gmaie, bumore, el bile : videlicel, ex aere, lerra, \ * *
igne et aqua : boc est ex calido, frigido, humidu et . ,
sicco. Sol, calidum et vilale elemeiitura; acr, cali- , *
dum et huraidum ; lerra, siccum ; aquae bumidura .
elemcrttam pariuut. Alque baec sunt, ex quibus conslal homo, imo poiius honiiuis caro; ideo post
morlein in ea rursus resolviiur.
VIII. De corruplibili.
VIII.* .
Quid est corroptibile, unde diclum, et [quot mo ; ;
dis dicitur?
*
70
" Malach. , 6.
519
550
Kol , \ Dupliciter corruplibile dicitur, corporaliter el

. \ , , spirilualiter. Ac spiritualiter quidem, cum peccaverit
, * quis, dicitur esse corrupius, quemadmodum dicit
* > Scriptura : < Corrupli sunt et abominabiles facti
* , sunt in iniquilatibus . Corporaliter vero corru\ . \ - ptibile tribus modis dicitur : interilus, corruptio et
\ - consumplio. hiteritus dicitar, sola anima separa * , tio a corpore et raors. Corruptio vero est, quando
, \ . - corpus a vermibus corroditur, et solummodo re , \ , \ linquunlur ossa. Consuniplioaulem vocatur, quando
, \ . putrescunl ipsa quoque ossa et absumuntur,
\ abeuntque, nec amplius exstant. Hoc enim dc Do , * mino nostroJesu Cbristo quoque dicimus, quod
. inleritura tantum subierit, id est mortem. Corro , piionem vero aot consumptionem sacrosanctum
.
ejus corpus nentiquam suslinuit, sed resurrexit
die lertia primogenitus factus ex morluis.
7l
IX. Quare dlcitur primogenitus ?
IX. ;
, \
. \
\
, \,
;
. , ,
. *
, * .
,
\ .' , .
Eo quod priinus ab inferis resurrexerit, quemadmodum eliam nos resurgemus in secundo advenlu. Quia aulem ante illum Lazarus resurrexerat
et Jairi filia, raullique alii, quare non illorum aliquis primogenilus vocatus est (55)? Quia illi post
resurreclionem suam e monuis, rursus mortui
sunt. Chrislus autem postquam resurrexit non amplius est mortuus, sed quod in resurreclione nobis
eyeniei, id ipsi jam comigit. Nam primus ex mortuis ea resurreclione resurrcxit, quae esl in incorruplibilttale, cujus nos quoque speramus iu fuluro
C parlicipes fore, quam resurrectionem nulia mors
amplius sequetur.
. , ;
X. Quid est verbum, et quot modis dicitur
,
Yerbum dicitur trtpliciter : verbum substantiale,
, , , quod est Deus Verbum ; verbum inlernum, quod
\ esl angelorum, el quod in mcnle nostra loquimur;
, , verbura enunliativuni, quod enumiatur per lin. .
guam, quod roentis nunltus quoque dicilur. Dictum est autem Verbum, seu dictum, a dicendo.
XI.
XI. Quid ett Christianm ?
Christianus est vera domus Christi ralionalia,

,
\ per bona opera et recta dogmata coostrucia.
.
(54) Haereiicus autem est, sycopbanla et accu*

. - D sator verilatis. Haeresis, falsa opiuio ejus quod
.
" \ .
,
.
, ,
,
.
\
, , \ .
* *
f l
DOII
esl.
Immutabile esl, quod se semper similiter habet.

Nalurale esl, quod in nalura silum est, vel quod
vere verura cognoscilur.
Praetcr naturam est, quod Deus non ita fecit, vel
quod omnino non fecit, qualia sunt peccaium et
niors.
Tria sunt, quae de bominibus prsedicantur :quod
200 secundum naiuram, quod praeler naluram,
et quod supra naturam. Secundum naiuram est
Psal. xm,4.
) Efis similia qu*dam habentur in cod. Colb. 4755 (54) Haec el similia in eod. cod.
5, ATHANASIUS. SPURIA.
matrimoniura praeter naturam, scortalio : supra .
naluram, virgtniias. El rursus secundum naturam
sunt opes juste acquisilas: pracier naturara, avari- .
tia : supra naturani, posbessionum conlemplus. llem secunduin naluram esl, lemperanlia in cibo : * ,
praeier naiuram, crapula : supra naturam, jeju-
nium. Similiter secundum naluram est, pax : prae- .
ter naluram, tuinullus : supra naluram, erga ini- .
micos dileclio. Et in ca*ieris simililer.
\
Elymologia esl, quae vim nointnis alicujus recte
desiguat, et ex ipso sensu explicata, veluli: Pax , ,
unde sic dicla esi? Quod mentein tranquillam red- ; . "
dat. Tuniullus, a faciliUle confundendi. Error, ab , $ eo quod oblique memem irabat. Temperanlia, vel . , quod salularia provideal, vel quod corpus a sordi- ^ , bus conservet.
* Scortalio vel ab eo, quod* juvenlu-:
' , ,
tein inflainmet, vel quod mentera oculis privel, vel , (& .
quod a longiuquo annuat. Simililer et in reliquis. .
, ,
Corpus quia ex elcineiilis compositum est, admiltU dissolulionem, el deslruilur. Propterea cor- , \ .
pora lam bominum quam besliarum facile corrumpi
ac mori possunt, cx qualuor cum consient elemen- ,
tis: terra, inquam, aqua, igne, et aere. Nam ea, , , .
quae cx islis conslanl, semper generanlur, semper-
que cormmpunlur; elemenlorum videlicet disso- ,
luta composilionc, et quolibet in suum locum re- , .
eeplo. Ipsa vero elcmenta, simplicia cum sint, et , ,
incomposita, suam quoque stabUilatem relinent, et , .
usque ad consunimalioncm indissoluta sunl.
c
XII. De anima.
II. .
,
De aniuia autem dicimus, quod quinque sinl affectus in ea, qui animalcs affeclus vocantur. Sunt , . ,
aulem isti: ira, dolor, melus, solliciludo ei invi- , , , , . dia. Qui ergo prudenlia menlis praedilus est po- .
lerit illis imperare. Est aulem anima per se calida, * , tanquam ardens ignis. Sicut igilur ignis, ea quae . * ,
suitt in ollani conjecla coquit; sic anima, quae
igneara naluram babet, cibos in ventriculum rece- . ,
plos comininuil el consumit. Nam anima non pro- , ,
plcrea vocalur, quod essenlia sua sit , #
frigida, sicul rudiores quidam existimant; sed quod *
magno suo ceiore bomores extergal; sicut ex vir- .
tule solis manifesle declarari polest. Nam calidus ,
cura sit et ignilus, siccat lulum el omnem bumo- D (35).
rem sursum trabil. Quod aulem aninia naluraliter , ^ . Jjj[
sit calida, a morienlibus quoque comprobatur. Curu ,
enim primum anima recedens, corpus reliquerit, ,
oinnia slalim membra sunl frigida, frigoreque haud .
roinus, quam glacies hiemalis congelaU relinquun- , .
tur. Quandiu enim abundanii cibo anima reflcilur, , vigel corpus, |et valet viribus: quando vero cibis .
deslituiiur, absumil et corrtimpil ipsum corpus. ,
Non enim potest oorpus absque cibo animae calidi- , ,
tati resislere: quemadmodura nec aeneum vas ad
foiacem positum, ignis vebementiam absque aqua * .
ferre polesl: nimio enim ardore siccatur, el lan* - ,
T
(55) Edil. comiB., .
533
DOCTRINA AD ANTtOCHLM DUCEM.
554
, - dem dissolvitur. Ad eumdem moduro olla corporrs
si non habeat cibum, ab igniia amma accensa, pe .
uilus interit.
W ,
Quod si aliquando de anima dubitet aliquis, ab
, ipso qusere : Num anima bomiois in loto corpore
, \ ; \ est, vel in uno aliquo loco? Et si in loto corpore
, , * * respondeat animam esse, interroga : Quomodu ab , , acissa manu, vel pede, non abscindilur anima, et
\ , adhuc vivil homo, ac nondum moritur? Quod si
, \ ; , dicat, parte aliqua animaro esse, rursus quaere :
, * \ Quonam paclo bominis aliae paries esse queunt abs \ , \ que anima, et quomodo membrum inanimatum ha ; \ * bere possit bomo ? Ilem quomodo pussibile sit vi* CS XWP^ "^ * vere sine anima? Nam quidquid animara non ha \ . bet, mortuum est. Sane nescis quid dicas. Ego vero
, , \ , \ - tibi dicam, qua parle, quomodo et ubi requiescat
. \ 201 anima. ln tribne locis eorporis suam babel
, sedem. El sicuti sobs radius unum aliquem locum
, \ , occupat, et in domum penelrat, iHuminal vero lo * , \ tam domum : sic anima quoque in tribus istis par , tibue corporis residens, tolara domum, corpus, vi. , vifical. Habet auiem anima sedem suam in corde,
, in posteriori parte capitis, quaB cava vocatur, et in
, \ . basilicis venis. In istis igitur tribus partibus habi \ . tal anima. Quare, si cor vulneretur, aut ex basilica
, vena raultum sanguiuis effluat, aut si caput caeda (!* , tur, vel gladio secetur, siattm a corpore recedii
, anima, et roortuum corpus relinquitur. In iaiis
, . porro tribus partibus anima sedem babens, in lo , tum corpua vilalem suam potentiam dislribuit.
.
MONITUM
H* SEQUENTLA AD ANTIOCHUM DUCEM OPERA.
I . Antiochum quemdam Athanatn esvo, tptique Athanasio (amiliarem, exstxtme palam e$t ex epistola ad
Jomtnm et Antiochum cusa tom. I [nunc t. II], p. 765. Qtu presbyter item fuit, ut Antiochuz hic presbyter
ordinatut fui$$e memoratur inferius. Quate ille foriastis Antiochus pre$byter occasio fuit ul nomine Athanasii varia ederentur opera, ad Aniiochum nuncupata. Sed $ive Uta tive alia occasxone conscripta fuerint
*ju$modi opera, palam ttt nequaquam Athanam illa esse; sed alterius scriptori* Atbanasio wtate inferioris
imgenio longe imparit.
. Ex tribus hisce Iractalibus, ad Antiochum inscripth, duo priore$ sciiicet Doctrina ad Anliochum, et
illud ad Antiochnm oputculum, nondum editi fuerant. An vero tria %Ua opuscula ejutdem seriptont tint, mtnime contlal; non multum lamen abtimile ettoralionis genus. Cceterum anliqua sunt ea omnia, nam duo
qmidempriora,ex anliquis tnanutcripti* mutuati sumus; qucestiones vero ad Antiochnm, ab Anonymo Ravennait teplimi, vel ut alii putant, tequioris zaeuli, ediio per D. Placidmn Porcheron laudantur, loco infra
notando. Qu<B*tione$ porro illas ad Antiochum po$lremo loco ponimut, ne $ejungamu$ cceteri* qucezlionibut qmm ad Antiochum minime in$cribuntur. De singutis quasdam pertractand* nobis $unt.
III. D O C T R I I U I D A N T I O C B U M D U C E M , otioti hominis commentum, ut nemo non mdet.eo tamen nomine
preliosa et commendanda e$t, quod magnam libri Pastoris partem, cuju$ Grmc* jamdiu interiere, GrtBce
nobis exhibeat: et quidem ita puram, ita LatinisttermcsPastoris consenam, ut ad verbum ex eo I plurt
wmm descriptam e$u, contpicuum sit. Primo namque scriptor Ute Antiochum nobis reprasenlat adeuntem
S. Aihanatium infifmitatu corporem cau$a: ut una precibus $ui$ levet mgrxtudinem et monitis viam paret
md pctniumtiam. Huic Athanasiu saniiattreslilulo, duodecim mandata tradit:qua nilHlzunt aliud,quam
duodecim Ula Herma Pasloris mandata, quibus cotntat liber $ecundu$. Ita tamen ut non inlegra semper
ud quibusdam ademptis afferat. Deinde multa alia ex eodem Ubro hinc inde coruuuntur : ae postremo o t
PATBOL.
GR.
XXVIII.
555
536
gnam et .proliiam enarrat Antiochi visionem, quam ilem ex terlio Pa$tori$ libro ad verbum tnutuatus est. Uo
tlaque opusculum, licet prima fronle ne flocci qttidem (aciendum videatur, maximi lamen est momenti, quip
cum libri illius apostolorum cevo editi, et tot Patribus nec iine laude memorati, mulia el prolixa nobii
frqgmenta suppeditet. Probo igilur contilio qucecunque Athanasii nomine in manuscriptis circumferuntur edi
curavimut; nam , uti zuadebant nonnulli, ea omnia abjecissemus, quce ab imperiiis inelegatuibusque scripioribus Athanasii nomine composita ei$ent hoc opusculum prima fronte repudialuri eramus, cum mullis
aliis quorum nullum sua caret utililate. In mss. antiquo Ecclesiaz Canassonensis, hic Iraclalus sic in$cripius est.: Incipit doclrina et cxposilio Alhanasii sancti, Alexandrinae civitalis episcopi. Sed codicis illiui
nobis copia non est,
I V . Opusculum aliud subsequilur, A D A N T I O C U D M nuncupalum, ttylo ei parum eleganti conscriplum, in quo postremum Deijudicium, el varia in\erni supplicia multis enarranlur. Quem Alhanauo ascribere ne cogitaverU quidem quispiam, tantum scilicet ab illa Athanasii et etegantia abhorret.
V . Terlio occurrunt Q I L C S T I O N E S A D A N T I O C B U H qum jamdiu inter Alhanasii edita comparent, nec prtwwm, ut jam exstant composil<c $unt : ted cum~pauciore$ numero olim fuerint : nec plures 55 in veieribut
Latinis editis, et in quibusdam manuscriptis, in aliis vero 41. Jam exstant num. 156, librariis novas quaislionet semper addentibus : unde fit ut codices multum inter se varieut. Porro conspicuum plane est ha$ qtue
siiones non esse Athana$ii ted nonnullas ex variis auctoribus hinc inde excerplat fui$$e, alias variis scriptoribus compo$ila$; inde factum, ut aliquw exstenl aliis prcebtanliores, eleganlioresque, nec indignce qum
leyantur. Jmo ex tp*o Athanasio qucedam huc translata deprehendunlur. Pro facullate nos scriptoret ad
marginem adnolavimuz unde illce excerptce sunt. Hinc liquei alias e$se aliis anliquiores, uli jam diximu*.
Quud vero nonnulli argumentum ex eo mutuantur quod aliqui Patres, Athanasio cetate inferiores hi
memorentur, nou tanti est momenti; cum videlicet ea loca quibut afferuntur illi Palres, in anliquitsimis
codicibu$ non exstent. Verum aliunde luce clariut commonstralur non esse illas Atkanatii, 1 ex oralionit
genere, impolilo et ineleganli, ut plurimum $altem: nam $ibi $tylu$ minime constal, quia multa ex variis
scriptoribus tacilo nomine excerpia sunt; 4 ex nugis compturibus quat quisque facile animadversurus esi;
5* ex iit quw de imaginibus eorumque cultu dicuntur num. 39. Nam, licet Eutebio teste plurimi, suo tempore,
aposttloTtim imagines depictas apud *e cum honore relinerent, non ita frequens tunc imaginum erat u$us. E
mullis denique aliit quce proferre non juvat, ne aperlissimce rei comprobandce dititius aquo immoremur.
Cccterum, quod^pecttl qu<e$lione$ 30 el 31, de angelis, qua: in testimoniU ex Scriptura sacra superius exttant
pag. 21, arbilror illas ex hoc tractatu excerpta$ eo translata$ fuisse; quce sequunlur enim, cum illis affinitalem habent. SimilUer quastio 71 ad hunc potius traciatum videtur pettinere, quam ad tettimonia illa;
ubi quce consequunlur, nihil ad iilam qiuestionem. Hic vero contra quxstio tubsequens ejusdem esl argumenli.
y
ANTWXON
LOCTRINA AD ANTIOCHUM DUCEM (36).
202 1. Sanctisaimum epiecopum Athanasium * ' adiit dux quidam, nomine Anliocbue, gravi morbo , ^^ laborans, rogavitque ut eui causa oraret; quo si , , ,
sanus fieret converteretur ad Domiuum, ac pecca- , , torum poenitentiam ageret. Cumque clemenlem \ . \ Deum orasset episcopus, inscquente die sanus ille ,
fuil. Tum accessii, bona sua secom afferens, qua . \ *
posuit ad pedes episcopi, rogans ut pauperibus , \
erogarenlur et egenis; sibique liceret, accepto per ,
sanctum viruni venerando babitu, monasticam vir- ,
lutis viUm agere. QuodDei gralia.fecit episcopus. - , \ (36) Nunc priiuum edita ex mss. Colbert. 4249.
557
DOCTRINA AD ANTIOCHUM DUCEM.
538
* Tunc ait episcopo dux Antiochus : Me oporlebat

. baplizalus cum fuissem, fidem servare, nec ultra
'* , * , - bapiismum violare; sed cum amenlia mea ingen , \ tem in negligentiam me conjecerit, tuam rogo san' \ - ctitatem, ut me doceas, inslituas, moneas, quibus
, jam abslinere debcani faclis, opcribus, cogilatio \ , nibue; quibus contra viriutibus operam dare.
\ \ \ .
, \ Tum, oralione facla, episcopus, eedens docuit
- illum iu Spiritu sanclo, singula Cbristi doctrinas
. "- mandata complere. Sie ilaque orsus esl :

'Primum mandatum de fide.
\ Eum qui ad immaculatam virtulem accedi:,
xal neraridam (42) ducit vitam, pra3terilorumque pecca (37) torum poenitenliam agit, oportet ante ownia cre , dere in unum Deum omnipotenlem, faclorem cceli
, \ \ et terre, visibilium omnium el invisibilium. El in
unum Dominum Jesum Gbristum Filium Dei uni, , genilum, per quem omnia facta sunt, quae iu coelo
*
? , el quae interra : Deum Salvatorera noetrum, con * , subsiantialem Patri. Et in Spirilum sanclum Do, , minura et viviOcantem, qui ox Paire procedit, qui
\ \ - cum Patre et Filio simul adoralur el congloriiica. ; , tur. Unus Deus eolus qui omnia continet, cum solus
, , ipse conlineri nequeat: qui omnia polesl, nihilquc
. ipsi impossibile esl. Si eo modo credas ex tolo
\ \ , - corde tuo, ex tola anima tua, el ex lota foriitu , \ , , - ^ dine, eumque timeas, et temperanter agas, ut tibi
, \ * dico, exaudietur precatio tua : et cum credideris,
\ accepturus ab eo es auxilium, vicloriam et salulem
. .
in ssecula. Amen.
Secundum mandatum, $imp*tctta$ servanda : non loquendum adversus proximum.

2. \ , \
2. Surgensque oravil, el absoluta oralione, ait
* (38) , \ i l l i : SimplicUalem habe, et sine malitia esto, ac
- velut infanles, qjui ignoranl raalitiam saluli bomi . (59) num exiiialem. Primuni quidem ne cuipiain ob , - trectes, neque obtreclalorem libenter audias. Alio , \ quin tu ipse, qui audis, reus eris peccali obtrecta , - loris, b\ obtrectalioni Gdem babeas, cui lu aurem
^, * prabuisli ; nam, si credideris, ipse peccalo in
, fratrem tuum obnoxius, alque ila cum obtrecta. (40) ft lore reus eris. Spiritus quipperaaJignusesl oblre, \ , ctatio, et turbulentum daemonium, quod nunquam
, . in pace degit, sed scuiper in disceptalionibus ver * \ (41) satur. Ab ea igitur re abstineto, et paciflce deges^
. \ C I I I U omnibus. lndue siinplicitalem et honesiatem,
, , quibus nullum inest offendiculum malum; sed.
(37) Hoc primum mandatum ex primo Hermae etiara mulla suo marle adjicit, ul cuique videre esi.
Pauorali$ mandato, 1. u, p. 44, el ex Symbolo Ni- Mox vulgo, . N O L T E .
(40) videiur irrepsisse, aie eniib legitur
caeno confecium est.
(38) Vide boc secundum mandatum apud Her- in Patiore: Perviciota est detraclio.
mam, p. 44 * Sinwiicitatem habe, et innocens e$lo. (41) Haec sic legunlur in Pantore ; Et semperpa(39) Haec Anliocbus homilia 29, p. 1077, sed ila cem habe cum (ratre tuo. Jndue conslantiam $anincipil: \ , ctam, in qua nulla $Unt peccata, $ed omnia i<cia
, accommodatis $unt, etc.
(42) Id est, monaalicam.
icilkel ad bomiliae suae seriem, Hermae verbis, <iu
cootextus nosier exbibei accuratius. Anliochus
S. ATHANASIUS. SPUfUA.
559
otnnia plana aique jucunda

Amen.
50
et vives in saBCula. \ \ .
'.
203
Tertium mandatum, mendacium vitandum
3. Et exsurgens oravit, complelaque oratione,

sedens ait i l l i : Audi hoc item mandatum. Verilalera dilige, omnisque veritas prodeat ex ore
luo, ul in te habilet Spirilus Dei. Qui enim mentiuntur, Deum contemnunt. Accepere namqueSpiritum veriiatis, et facli sunt habtiacula veri Spiritus. Si itaque veritaiera servaris, poleris tibi comparare vitam. Juramentum porro sivepro justa sive
pro injusta re fugias ; et verilas introducet te ia
Titam immortalem in ssecula. Amen.
3. (43) \ , \ */
{ * " \ . (44), \
,
. 01 .
\ .
, . " , \

. '.
Quartum mandatum^ caslitat tervanda.

4. Cum orassent illi, sedens episcopus sic eum 4. (45) , \ alloquUur : Aadi etiam quartura raandatum. Serva \
castitatem, neque in corde tuo maneat cogitatio , \ (46)
moris alienae, aut fornicationis cujuspiam, simi- \ \
liumve nominum. Nam boc si agas, magaura ad- .
millis peccatum, nec nonsi mentem tuama turpi bu- ,
juemodi pbantasia non averteris. Siqaidem vel ipsa
cogitaiio, ingens Dei faroulo est flagitium. Quod si .
quis malum boc facinus admitlat, is morlem sibi ,
conficit. Vide igitur, ab hujusmodi cogitatione abs- . ,
lineas. Nara ubi bonestas castitasque habitat, illic \
*celus ne ascendal. Quod frequenli ei laboriosa , .
oraiione obtinetur. Hoc igitur facito et vives in \
taecula. Amen.
. \ . '.
Quinium mandatutn, longanimitas tervanda.
5. Surgentes autem precati sunt; tum sedens G 5. (47) \ \ episcopus ail illi : Audi quoque quintum roanda-
tum : Serva tolerantiam et aequanimitatem; ac pru- * (48) \ , \
dens esto, sicque omnium pravorum operum domi- \
nabere, omnemque justiliam adimplebis. Si nam- , . *
que aequanimis fueris, Spiritus sanctus, qui in te ,
habitat, purus erit, nec a maligno spiritu obscura- ,
lus, vel foidalus abiracundia. Nam in aequaniroitate , (49) .
Dominus habitat: in iracundia diabolus. Non con- ,
venit autem utrumque sphitura eodem in loco ba- .
bitare. Nam si acceptum abstmhii minimum, in la- .
gcnam mellis effuderis, nonne mel totum illud dis- ,
pcrit, et tanta mellis copia a minimo absinthio \
corrumpitur? Sed contra si absintbium in mel non ;
projiciatur, Ua mel dulce reperitur, ac uttle plane ,
D .
ost domino suo.
, \
Perpende itaque dulciorem raelle esse aequanimiialem, atque ulilem Dumino qui in illa habilat; \
iracuodia vero aequanimitatem labefactat. Audi igi-
lOr iracundiae vim, quara sil maligna, quain seducat . \ ,
iervoe Dei, ei aua vi proslernat. Porro minime ee-
(43) flermae mandat. 3.
(44) Haec verba in secundo Herm mandato, non
consequenter, sed binctinde desumpta sunt, et habentur ilem apud Aniiochum hom. 66, p. 1128.
(45) HermiE maudat. 5
(46) Vulgo uiale, N O L T E .
(47) Hermae mandat. 5, et Antioch. bom. 10.

(48) Yulgo, , in quo et latere potest. N O L T E .
(49) Ex its quse slatim sequunlur, .
. , possis conjicere hic fortasse scribendum
esse ; vulgo male .
61
561
%a\ - ducit eog qui pleni sunt fidei, nec quidpiafli virium
& habet in illos, qutbuscum virtua Domini esl; sed
, * 8ubornateo9 qui animo duplices sunt. Gum viderit
$ . " enim hujusmodi" horaines Iranquille degere, eesc
, cor eorum immittit : atqoe ita irritatur bomo re rum causa temporaliumâui amici, aut doni, aut
accepticujuspiam, aut denique foadoniro hojusmodi
, , \ ;,. negotiorum gralia. Haec autem omnia, stulta, vana
\ (50) . et inutilia; sunl Dei servis. JBqDanimUas vero
- magnafirmaqueest, vim habens robustain in magna . \ \ que latitudtne sedenlem. Lseta, exsultabunda, tran, \ quilla, Doroino gloriam tribuit omni tempore, nihil
, \ in se babens amaritudinis, perseveralque semper
\ - ia mansuetudine et in quiete.
, \ .
Hsec ergo sequanimitas tota inhabitat in Hs-qui ft . dem servaot. Iracundia vero primum insania est,
\ menttsque levilas. Hine er stultitiagignitur amari (5i) , ludo;ex amaritudine, vehemens aniuius ;ex animo
, . vehemenli, ira; ex ira, furor. Hine furor qui tot.
tantisque ex malis conalat, peccatum evadit roa . " gnum et incurabile. Quando enim omnia haec hu \ , mana in vase uno conlinentur, ubi est et Spiritue
, ' sanctus, non potest vas hujusmodi capere; sed su pereflluit suavis ille Spiritus, cui non est consue \ - iudo babilandi cum maligno spiritu 204
ejusmodi duritie animi. Secedit itaque ab bujns . modi homine, quaeritque habitare cum niansuelu , , dine et quieie. Hinc postquam abscesserit ab ho mine illo in quo babilabat, efficitur homo ille Spi*
, \ , ritu sanclo vacuus, ac demum plenus spiritibus
, , malignis, incompositusque cst in omnibus gestis
suis, ultro citroque ab improbis bominibus distra, ctus, ac bona mente vacuus penilus excaecatur. Hoc
. - cootigit omnibus iracundis. Gohibe te igilur ah.
. ' iracundia maligni daemonis. Indue aequanimilatein,
, et iracundiae obsiste; laudibusque probe celebra , \ beris ab bominibus Domino dilectis. Vide itaque ne
. - despicias boc mandatum. Si hoc quippe custodie , ris, et reliqua servare poteris. In bisce igiiur con \ * fortare, et oorroborare, et vinces, vivesque in aa&\ , cula. Amen.
. '.
4
e l
Sextum mandalum, primi expliratio

6. (52) , D 0. Surgenles autem precati sunt, sedilqtiftepisco*
, \ " pus et ait illi : Audi sextum quoque mandatunu
. (55) , Jussi le hi primo praceplo, servareftdemettimo \ \ - rem, temperanlerque agere. Respondit Anliochus :
. ' '* \, , Etiam, domine, ita se res habet. Ait illi episcopu :
. ' Sed jam indtcare volo libi quaenam sint eorum vir , tules, ut exploratam babea& eorum vim et efficien * tiam. Duplicis naraque generis sunt, sitaeque in
(50) Vulgo ; at vetus Lat. interp. babet:
rebus supervacuis; . N O L T E .
(51) Haec, , desunt in codice nostro, sed ea ex bom&kia 110 Antiochi mutuali sumus.
(52) Hermae mandat. 6.
(55) Haec verba,
, etc., exprimuiitur apud Herroam boc pacto: Prwceperam, inquit, tibi in primo
mandaio ut custodire* pdem et ttmorem, ctc. Subeequenlibus aulem raox verbis ,
\ , incipilur septimum mandalum ciiaui
apud Hermara.
S. ATHANASIUS. SPURJA.
564
"tistitia et injustitia. Tu ergo justiliae credilo, inju- \ .

Hiitiae nullatenus. Justitia rectam babet viam, inju- , .
stitia tortuosani. Duo suot angeli cum bomtne, , (54).
alter juslttiae, aller malignitaiis. Justttiae angelus ,
suavis est, verecundus, raitis el robustua. Gum iia- , . \
que his modis in cor tuum ascenderil, stalim tecum \
loquitur de justilia, de casliiale, de morum bone- \ . " \
stale, de frugalitale, de omni denique probo opere, , \ ,
et de quacunque praclara viriule. Haec omnia cum \ , \ ,
in cor iuum ascenderint, sciio angelum juslitiaj te- \ \ \ \
cum esse. Huic ilaque credas et operibus ejus, .
bunc tene et posside. Vide jam mibi angeli mali- ,
gnitatis opera. Primo iracundus est, acerbus, in- . ,
sanus : operaque illius sunt mala, quse servos Dei \ . " \
proslcrnant et dejiciant. Gum ille in cor luum .
ascenderil, cx operibus ejus cognoscito illum. Ait * \ , \ ,
illi dux Anliochus : Quo paclo, domine, agnoscam . "
ipsum ignoro, nlsi tuis ediscam verbis. Reponit illi ,
episcopus : Audi singulalim el altentus esto. Gum . ' ,
te quaedara iracundia invadii, aut amaritudo, jam , ; ,
ecito in te illura esse. Hinc nascuntur plurimoruru . "
jtperum desideria, concupiscentiae varii et lauti [] . "
cibi, crapulce multae, minime congruenlium alimen- , ,
torum; nmlierum cupido, avaritia, superbia, arro-
gantia, et quaecunque his simiiia. Uaec ilaque si in \ \
cor tuum ascenderinl, scilo inalignilaiis angelum \ , \
in te esse. Gnarus ergo ejus operum, abscede ab ,
illo, nec ullatenus illi credito. En libi utriusque .
aogeli opera : ea uitelligito. Hoc quidem est pra> ,
ceptum de operibus fidei, ut angeli juslitiae opcri* . ,
bus credas, eaque cum perfeceris Deo vivas, quia C ' , .
illi gloria in saecula. Ameu.

. \ \ ,
, . '.
Septimum mandatum, timor Dei.
7. Poslquam aulem precali sunt : Memineris, ait
7. ,
episcopus, me in primo mandato pnecepisse tibi, ,
de fide, de timore, de temperantia. Eiiam, domine, (55) \ \ .
' \, .
respondit ille. Jam vero, inquit, audi septimum
mandatum de limore. Time Dominam et mandata , .
, \ ) , \ ejus observa, et eris potens opere, opusque tuura
incomparabile. Dominum i\ liraeas, omnia efficies , \ .
bona. Hic tlle tiraor est quo leneri te oportet. Dia- , .
bohim ne limequia vis in eo nulla, nec formidan- D
dus est. Gui vis inest praeclara, ille timendus. Quis- , , .
, .
quis enim vim et poteslatem babet, ille fornaidabi \
lis : qui nullara vim tcnet, bic contemplui omoibus est. Senrus Domini foriis esl el nibil timet. .
Tinie ergo Dominum el illi vives, servan mandala \ [].
ejus in sa?ciila.
, \ ,
.
205 Octavum mandatum, de abttinenlia.
8. El postqnarn ambo precati sunt, ait illi epi8. (56) \ , scopus : Audi quoqiie octavum praecepturo, de \ .
abslinentia. Cogtta duplicis esse generis abstinen- .
(54) Hic mnlta omilluntur qu?e legunlur in 1. Pa$tori* el qnae mox fteqininlur, ' , habenlur apud Anliocbuui.
t
^55) Herm* mandaluro aeptimum; Antiocb. bora.

(56) HcrmpR raandat. 8. Antiocb. hom. 49.
565
566
, . - tiam. quibusdam enim abstinere, a quibusdam

(57) oon abstinere convenit. malo abstinendum nec
, . agenduin illud eai, a bono minime abstinendum.
. * \, , Audi porro singulatim. Cui Antiocbus : Imo, quaeso
te omnia singulatim expendas : nunquam cnim
tam salutarem audivi sermonem, qui hominem
. armis ioslruil adversus quaelibet diaboli machina \ roeota. Quapropter jussi nolarium meum precl* . ram et virtutis magislram hanc doctrinam conscri , , bere. Ait episcopus : Absline ab omni malitia,
, , ebrietale, iniquilate, prava voluptate, a multia
, , , lautisque cibis, a diviliis, a jactantia, superbia,
\ \ \ arrogantia, mendacio , oblrectatioee,. bypocrisi,
injuriarum recordalione, etab omni blasphemia.
(58). Hsec facta viiae bominum mala. sunt; ab bia Dei
. servum abslitiere oportet: nam qui ab isliusmodi
. non teniperaverit, non potest vivere Deo.. Audi
. \ eliam quae consequuntur. Plurane sunL adhuc
. * , domine, ail dux Antiocbus, mala opera? Imo muha^
, ; \ reponit episcopus, a quibus Dei servura abslinere.
* oportet; furtum, mendacium, fraudalio, falsum
, , , , leslimonium, avarilia, arroganlia, et quaecunque
, , \ . bis similia. An non libi haec mala videntur esse ?
; \ Imo admodum mala, reponit, Dei servis. AU
. illi episcopus : Absline igilur ab bis omnibus, ut
, vivas Deo, et in album efferaris cum temperantibus.
- Ha3C itaque sunt a quibus temperare oportet. Ea
. , * autem a quibus non temperare, sed quae facere
, , oportet, quae sint audi : Primum omnium, fldes;
, , , , 0- hinc tiraor Domini, concordia, cbaritas, verba ju
, , .
stitiae, verlias, palientia. His nihil prastabilius ia
. bominum vita. Haec 3i quis servaverit, nec ab hi*
\ (59) ' , teroperarit, beatus est in vila sua. Hinc qiue se . quuntur audias. Yiduis officia impendere, orphauos
\ - egentes curare, servos Dei ex angustiis redimere,
, bospitalem esse, in hospitalitate quippe beneOcium
, ( reperitur : pacificum esse, frugalem esse, senem
), , - quemlibet bominem venerari, iuslitiam excrcere,
, - fralernitatem conservare, conuwaeliam ferre, aequa66, , , nimum esse, injuriamm iromemorem, afflicios
, , , consolari, eos qui circa Gdero offensionem passi
, sunt Q O D repudiare, sed reducere, el bono animo
, ' esse curare, peceantes admonere, debitores non
\ , , - aiterere, egenes contrislare, et si qua his
, \ D similia. An libi videntur ha?c esse bona ? Reponit
. . ; Antiocbus : Quid, quaeso, domine, his prsestantius
, , - esse possil? Aii illi episcopus :. ln bis' te ipse
; * - exerceas, neque ab omnibua temperalo, ei vive*
, , Deo in saecula. Amen.
. '.
c
Nonum mandutvm, dubietas animivilanda.

9. (60) \ \
. (57) fnfinitm . et nemini offensioni
enint conferenii.NoLTE.
(58) expriniitur apud Hermam,
(uma pessima.
9. Postquam autem oravcrant, surgens ait epis<MH

pus : Hanc item doctrinam ausculta, admodom
cnim est utilis. Dubietatem animi elimina, seu
(59) Vulgo, pessime, et .
NOLTE.
(601 Hermse mandat. 9. Anliocb. bom. 83..
507
56*
nunquam liaesites quidpiam a Deo postulare, dicens , xal
in lemeiipso : Quid a Domino poslulare posstm, ,
cum tanta adversus eum peccaia admiserim? Ne
haec animo verses ; sed ex toto corde toio conver- ; , "
tcre ad Duminum, et absque ulla baesitatione po- , *
slula ab illo, agnoscesquc summam ejus roiseri- , \
cordiam ; quia te non deseret. sed petitionem animae , (61),
tu complebit. Neque enim Deus est, ut homines, .
injuriarum memorcs, sed immemor delictorum, , '
opificium miseratur suum. Purga ilaque cor tuum \ .
a vanis oronibus ejusmodi verbis, necnon a supra-
dictis : et poslula a Domino, accipiesque ; omnia , ,
postulata impetrabis, dum sinc ulla dubitationc \ , , \
postulaveris. Sin in corde tao dubitaveris, nihil ex , postulatis assequere. Nam qui cum Dco haesitant, . (62) ,
ii sunt animo dubio, qui nihil prorsus impetrant . postulatorum. Qui aulem inlegri sunt in fide, ii cum , , \
fiducia oronia petunt a Deo. nccjpiuntque, quia sine > . dubilalione, nec haesitanle animo postulant. QuWis
enim bomo hsesitans, 206
' resipiscat, difficile
\ ,
silutem consequetur. Gor itaque tuum purga a . ,
dubitatione, se<1 indue. fldem, quae iirraa est, et , .
Deo confide, quod omnia postolata tua sis iropc- *
tralurus. Quod si quidpiam a Oomino cum poslula- , , \ ,
veris, non impetres, ne idcirco animo sis dubio, , , . \ quod anirase tuae peiilionem quamprimum non \ [
accepcris : nam vel tcntationis cujusdam causa, ], ,
vel ob casum quemdam tibi ignotum, non accepisti.
Ne ergo deficias orando, donec aninue tuae pelitio- , .
nem assequare. Quod si inter petendum animum ,
despondeas et dubiles, teipsum incusalo, non eum ^ . \ qui non dcdit postulalum. Gave ilaquc hanc , , \
animi dubitalionem, quae mala scilicet est, mul- .
losquc ex fide radicitus avellit, licct anle admo- \ \ (65)
dum fidelcs fortesque fuerint. Eam dubilationem , \ . in qualibet re conteinnito, indulus prevalida et ,
firma fide. Nam fides omnia promittit, omnia per-
ficit. Dnbilatio vero, quae nihil credit, omnibus , , suis excidit operibus. Tu Uaque orationi operam ,
dalo, per virtutem fidei, et Deo vives, alque omnes , . ,
qui (dubitalionem) contempserint in saecula. , \ \
Aroen.
; . '.
n i s
Decimum mandatum, mala coneupitceniia eliminanda.

10. Cum iteruro oraesent, ait illi episcopus : D
Attdi decimum praeceptum : Aufer a teomnem malam cupiditaiem, indueque bonaro et bonesiara
cupidiiatem : eam namque indutug, malam odio
habebis. Fera eniro cupiditas in baec iocidit mala;
iti dolorem quo vir imprudens miserabiliter absumilur. Hujusmodi autem honiines absurait dolor,
quia indumcnto carent bon cupiditalis, sed hoc
sxculo commisti sunt. Hos itaque ad morlem
tradit. Ecquaenam illa sunt, ait Antiocbus, in mala
cupidttate, quae iradunt bomines ad mortem ? indicaio mibi ut ab iis aufugiam. Ail Uli episcopus :
Audi. Primum omnium cupidilas raulieris, tum
Vulgo, . N O L T E .
(62) Vnlgo, . 1D.
(61)
10. (64) \ , ; \
,
,
, .
, (
) ' .
,
'
> . \ ,
, \
; ,
' . * (65) Vulgo, pessinws . .
(64) Hernue mandat. 5. 10. Antiocb. hom. 71.
DOCTIUNA AD ANTIOCHUM DUCEM.
5*>
570
. (65) \ - divitiarum mullariim cupido, quae est avaritia, nec
, , non multorum vanoniinque ciborum, ebrielatis
, , nimi&, variorum galae irritamentorum, et aliarum
, , plurimaniro stullarumque voloptatum : humanae
\ \ . iiem vanaeqoe gloriae. Voluptas qtuelibet etulta
\ . eet inanisque servU Dei. Abstinere itaque convenit
, - a voluptaiibue hujuscemodi, ut iis abslinentes, Deo
. vrvalis. Qaod si bon cupiditati inservieris, eiqne
, obeecutus fueris, dominabere prav cupidltati
\ , earoque arbilratu tuo tibi subjicies. Tum Anlto . " chus : So.ire vellera, ait, quibusnam modis me
' . oporteat bonae cupidilali inservire. Gui episcopus :
(66) " " Aiidi, justiliara operare, virtutem tene veritalis,
\ \ necnon timorem Domini, fidcm, cbaritatero, humi - litatem et paupertalem pluris facias (70) quam
. . . ^ rmindanam vanitatem, et bis similia : quae si ope. . ., \ , ratus fueris, servus Deo acceptus eris io saecula.
, Amen.
. .
Herum att illi episcopus : Cum videat diabolus
,
' , , non posse se suo marte, id est per suam cogita
, lionem, tibi nocere, inQrmiores ad le monachot
, * adducit; quonim opera, quamdam tibi praebet oc , , - casionem dialogorum, operum, otii, aut carnalis
, . cupidinis, ut in scandahim le et in perturbalionem
, conjiciat. Ai tu, cum noris has esse iuimici insidias,
e coeperis in mente lua diccre : Egone tam pra>
\ , \ \ , claro genere oriundus, ad pedes bujusce qui priva ; lus et vulgi homo est, me prosternam? Imo ea
, Q maxitioe de causa procide coram illo,raemorjus , sionis Salvatoris nostri Jesu Cbrisli, qua praecipitur
< , t i b i : c Si quis percusserit le in maxillam dexte , > \ ram, prsebe illi et aliam * : nequeab illius pedi , ' ' bus ante abscesserig, donec veniam ab eo cum
, oratione impetraris, ut perfecia huraililalis corona
doneris in saecula. Amen.
. .
Undecimum mandatum, tristitia vitanda.
11. (67) ,
11. Et postquam ambo precati sunt, ait illi epi scopus: Audi undecimum quoque pneceptutn. Exige
- a te omnem trjstitiam, nam aoror illa est animi
. , dubii et hsesllantis, nec non iracundiae. Tum An, ; tiochus : Qui, quatso, ait, Domine, soror illius est?
, \ , . Aliud enim videtur mihi iracuodia, aliud dubitatio
* ; \ amnri, 207
trisiiiia. Cui episcopus : Quid
* , quod non intelligie quae dicla sunt? Ii namque non
. mlelligunt, qui sese in carnalia et mandana faci \ nora dejiciunt. Annon intelligis omnium affectutim
, \ pessimuin esse tristitiam, Deique servis durissi (68) (69); mam : quae plus quam alii omnes (nequttise) spiri01 \ tus bominero corrampii ? Sane qui Deum timent,
\ divinaque opera ac veritatem scrutantur, et corde
, Domino adbaerent, it omnia sibi dicta cito intelli, \ gunt et percipiuiil, quia puri sunt el vacui omni
\ , cura et solliciludine sseculari : nultoque alio lenen . tur (aflectu) quam limore Dei. Nam ubi Domious
9
a I i u t l
Malth. , 59.
65) Hic molta oraittuntar.
66) Hsec non omnino similia Hermse mandaio.
67) Hermae mandat. 11.
(68) Kal . Ha?c sic La-
line exprimantur apud Hermam: Et omnium tpiritu$ exterminal et crucial Spiritum tanctum
(69) Hic bene mulla desunt.
(70) Sic conjectando vertimus.
571
572
habitat, illic intelligenlia multa. Adhaere itaque " \

Domino, et nulla non intelliges. Audi igitur quo . ,
pacto tristilia spiritum atterat, et quo pacto contra .
salvum faciat. Cum bomo dubius aoimi quidpiam , . "
aggreditur, quod dubitalionis causa praiter senten- , \ ,
liam ipsi cadit, tum trislilia Invadit bominem,
Spiritumque sanctum contrislat atque angustat. .
Hinc rursum ubi iracundia occupat bominem, ob \
rem quamlibet atque muUum exacetbat, ita ut in , \ , ,
malum quidpiam facinus prorumpat; lunc iterum
iristitia ingredilur in cor hominis inacundi, atque , \ \
de faclo suo dolet poenitelque illuin admissi faci- , , ' , -;
noris. Haec itaque trislilia videtur salutaris, quia . ^ ^
eum commissi facinoris poenitet. Verum ulraeque . [' ]
tes hominem cootristanl, nempe Iristitia, quia rcs [ , }
lion e senleutia cadil, el iracundia, quia flagilium , ,
perpeiravit : quac anibae Spiritum sanctum conlri- .
stanl. Elimina ergo tristiliam, neque conlristes . \
Spiritum sanctum in le babitanlcm : ne forle Deum \ ,
obsecretur, ei a te abscedat. Spiritus namque Dei , .
qui carni noslre impertitur, carnalem Irislitiam , ,
non sustinet, neque coarctalionem. Sola eniin , .
trislitia praleriioruin peccalorum affert utilila- \
tem ; dum ulterius non peccaveris. lndue bila- , . "^
ritalem, quae omni florel gralia apud Deum, cui , .
est aeceplissima, in eaque laeiare. Omnis quippe \ bilaris bomo bona operalur, bona sentit et cogilal, .
spernilque vanam irisliliam : contra bomo irisiis \ \ .
assidue irascitur et ioiquitatein operatur, nec Do- \
rainum precatur, neque mala ipsi confilelur sua.
Oratio quippe viri tristilia occupali, ascendere non C .
valet ad allare Dei, quia trisiitia insidet in corde \
Lpsius. Tristitia ergo mundana precalioni com- * .
misla, non sinit precationem ascendere puram ad altare. Quemadmodum enim acelura et vinum
permista non eamdem ferunt ambo voluptatem , . " \ sic trislitia cum Spirilu sanclo misla, non eamdem (71) ,
emiitit orationem. Purga igitur te ipse a prava illa
Irislitia, et vives Deo in ssecula. Amen.
[ ] .
, \ . ..
Duodecimum praceptum, Deum timere, diabolum non thnere oporiet.
12. Postquam aulem oraverant, ail illi episcopos : Attente perpende, et ex lolo corde tuo con- &
vertere ad Dorainum, nec diabolum reformides, vis
quippe nulla in eo est adversus servos Dei .* nam
Deusest qui dal victoriam. Diabolus terrorem quemdam solum imprimit, sed lerror ille nihil virium
babet. Ne formides itaque illum, et a te fugiet. Nec
minas illius pertimescas. Perinde enim imbecillus
est ut nervi cadaveris. Nec polest dominari l)ei
servis, qui ex toto corde suo sperant in illum. Pugnare diabolus valet, oppugnare non valet. Si obstiieris illi, superalus fugiet a te curo pudore. Time
polius Dorainum, qui polest salvum facere et perdere. Ne reformides vel timeas mortem quae fluxa
12. \ , ,
( 7 2 )

.
. -
. . , \
, .
. .
' ..
, .
, . -
(71) ûlgo, . N O L T E .
(72) Haec exsianl sub finem duodecioii Hcrmse mandali, scd aliquantum diversa.
573
574
. , est. Sed time peccaium^ qood ex voluntaie et ele*

, etione procedil. Cave libi a tribus corporis tui metab , . bris, oculo, ore, auditu. Ne forlo aliquem torvis et
, invidis oculis respicias, ei ore quaedam noxia pro, \ feras ; auditam vero sanae Odei adbibeto tantutn;
ne forte perversura sermonem adniitias, veL ex
\, , noxio auditu ab iraprudentibus cogitationibue su [ ], pereris (74), et revertare velut canis ad vomitura
[ ] (75), tuum. Sed potiue novissknam diem 206 tecnm
, , reputa. Neque enim tu solus in seeculum ^vives : sed
. memento futuras illius coarctationis suffocationis ' que, horse obitus, urgentis eententias Dei, angelo. , rum festinantiuro, animae harumce rerum specta culo turbata3, conscientia sua graviter perculsaB, et
\ ree bujus saeculi miserabiliter reapicienlis : atque in - deprecabilcm illius peregrinationis necessitatem ia
tua menie describito, ncc non postremum commu\ . \ nis homimim vitae exilum, quo tempore veniei Ffe lius Dei in gloria sua cum angelis sanctis suie*
, Yeniet namque et non silebil, cum venerit Domb , nus judicare vivos et morluos, et dare unicuique
& . secundum opera tfba. Memcnlo ignei fluminis, ver , mis qui nunquam morilur, borribilis inferni, te \ ) nebrarum exteriorum, acerbi luctus, slridoris den . tium, inexstincti caroini. Omnia enim nuda et aperla
, , exbibebnntur, cum tuba illa magnum quid et ler$, , , ribile pereonans excitabit eos qui a saeculo dor , . miuiil: c et procedent qui booa fecerunt in resur - rectlonem vitse; qui vero mala egerunt, in resur * \ rectionem judicii . Memento visionis Danielis:
' . . . . , G quo pacto ob oculos ponat judtcium : c Donec,
t \ ait, throni posili gunt, et Anliquus dierum sedit,
* et vesiimenlum ejus albom sicut nix, et capillug
capilis ejus quasi lana munda. Tbronus ejus ut
, ' , , \, flamma ignis, rotae ejus ignis accenstis : fluvius
" , \ igueus fluebat in conspectu ejua. Millia millium
, , ministrabant ei, et decies millies dena.millia assi \ . gtebant ei, judiciura sedit et Hbri aperli s u n t .
* Tuin bona, mala, manifesta, abscondita, facia, di . cta, cogitala, derepente omnibus audienlibus cum
\ angelis tum hominibus palam revelabit. Omnia
. \ eaim, uti supra dixi, nuda et manifesta exbibebit,
. , , , coram lerribili Iribunali. Vide igitur ne residuum
, , , - lcmporis, quo te oportet immensam ejus misericor, , diam fleclere et demereri, in vanitate absumas;
\ . quod postea ad portas inferi exquisiturus et opta, , \ turus es : nec invenles illud, quod in medio dierura
. tuorum cum adesset respuisii. Recordare itaque
borrendum iliura diem judicit, quo causam diclu, , rus es, quo pacto dicturus illam es apud Deum qui
le condidit, quia ipse judex est vivorum et morluo . rum. Quoniam gloriGcatum est nomen Palris et Fi lii et Spiritus sancli, sicut a principio ila et nunc
, \ - ci semper et in saecula aaeculoruui. Aroen.
, . , ^
T
Joan. , 29.
Dan. , 9, 10.
(75) Supp!evimus, . Coll.

Tim. , 5. Vulgo, .
(74) Conjeclando sic vcriimua.
S75
576
, ' \ \ \
. '.
15. Complelis hisce duodeeim preceptie, episco- 3 . \ ' ,
pu8 ait i l l i : Incede in hisce pracepiis, et cobortare
eos qui audiunt l incedant in illis, ut pura sii eo^ \ \
rum poeniienlia, reliquis diebus vil eorum : con ,
fidenlea ae noa modo remissionem peccatomm re- ^,
cepturos, sed eliam coelestts regni haerediutem , ,
quam faxit Deua ut mos aseequamor, gralia ei be- ,
nignitate Domini nostri Jesu Cbrisli, cum quo Pa- \
tri et eancto vivificoque Spiritui, gloria, honor, iro- , ' \
\ ,, ,
periuiB in saecuia saeculorum. Amen.
. '.
14. \
14. His auditis preceptis Anliochus, descripiisque quasi in libro in corde suo, feslinanter iu coe- ,
nobium concedit baec secum reputando : Ne si solus ,
degam eitollar, et mibimetipsi noceam, ad obse- *
quendum fratribus me tradara : atque singulorum
inslitulum vila? comemplatus studioque permotus xa\ ,
proiiciendi, per Dei gratiara eorum virtuiem imita-
bor. Quod eliam ita factum est. Ingressus enim in \
coRnobium, iia cum fralribua vefsatus est, ul arbi- , []
Irarelur se non cum hominibus, sed cum angelis , ,
Dei vitam agere ; jussaque omni studio, alacrilaie, , \
el gaudio compleret: ac omni fastu, superbia et \ \ .
mundanamm rerum memoria eliminata omraam \
exerceret lemperantiam, obedientiam, humilUatem, , : ,
fratrom amoreai, taciturnilatem, chariutem; nihil- , , , ,
que aliud cogitaret, quam precepta moniiaque sancti , , \
Patris et episcopi Alhauasii, el spem in Christum xal
Jesum. Nullique non irairi utile et frucluosum erat, . \
quod bominem cerneret olini in mundo divitem, ol
_ I
_ 4 . .
a^
* . ^
4^^^^^
1._
.
mmsum V
iiVti
pl t**\ *#^4.% i ^ *
f i i r n * ^ \
praeclarum, alque omni urbanitale 209 educatum,
j i m 8e non pularo homiuem esse nobilem atque H- , berum; *ed cum omni vililate degere. Deumque ,
laudabat qui plura iropertit hominibus, quam ipsi , \
petanl vel requiranl ab eo. Quem cum viderel pra>
fectus monasterii, tot tamque praeclaris Dei gratia . "
pollere geslis, atque uulla non oroatum ease virtute; secundo post ingressum suum anno, ipeum ,
constiluit monasterii sui apocrisiarium; ut in ur- ) ,
bcai pro qualibel necessitale concedens, magna (75) ,
cum pietate ministraret, quam rem frairee oranes \
, \
comprobarunt.
.
Senrus porro Dei Antiochos, repugnare neseius,
somma cum pieUte, ut ab initio, eam exsecutus D , , ' , \ est obedienliae legem; postulataque omniura fra-
trufB oratione, in urbem coocessit, ot omnibus , \
monaaterii negoiii vacaret. Repertoque ibi viro (76) .
sibi olim amico, Ecclesi diacono, cui nomen Pi- ,
, , ' ,
etus, apud illum diversabatur, cum oflicii sui causa
eoncedebat in urbem. Sed invidus daBraon tantam .
viri solertiam et pietatem conspicatus, illud miniroo \
, , ferens, vide mibi, quaeso, qnid macbtnatus ait.
.
c
(75) Videin Onomaslieo, ad vocero . tponsum apud sanctnm Patrem Benediclum, cap, 5 1 :
(76) ''. Eadem esl significatio vocis re- Fratret qui fro quovu responso profieitcunlur.
577
DOCTRINA AD ANTIOCHUM DDCEM.
57$
15. 15. Filia diacono erat unica, quam cum frequent

inviseret lector quidam, nomine Alexander, vilittm
* , ei oblulit: hinc cum puelta ulerum gestaret, me , tuens lector episcopi indignauonem, nec pudorem
, ferens, puellae auctor fuit, ut hoc crioaen servo
, \ Dei Anttocbo ascriberet, cui pollicelur puella so
. \ ' rem omnibus ita narraturam. Elapsis quadraginia
a pueri orlu diebus, episcopo innotuere qua puel , \ - lam spectabant. Accitam eam episcopue percon. latur ingenlibue adhibilis minis, quis esset faci . neria auctor. Respondit illa Antioehtim e&se mo , ,\, nachuot, qui, inquit, frequensapud nos diversalur.
. \ - Credidit episcopus, ct qui aderant universi, ma \ . \ gnaque indignatiooe periuoius, mittit in monaeterium qui servum Dei adducant. Ingrestis illis cam

. ' [ ] eo in civitatem, alius eum contumelia afficere, aliue
* , , in illum spuere, probris alius onerare. Astitit au , . tem ilie coram episcopo, et interrogatus de puella,
. \ et de casu isto, ait Antiochus : Si verilatem dixero,
\ verilati mese a mendacio vestro minimefideshabe , bitur. At, praesenle tota turba, ait cum clamoro
. \ , puella : Quid tibi dicendum superest? non potet
; rem negare : a le namque genitus puer est: ecqui * mam illepudor? fatere delictum. Tunc iBgemisoent
; . tervus Dei Antiochus : Daie roibi, inquit, ptieruin,
ut videam Bum a me stl genitus. Accepilque pue, , . \ rum qui quadraginta dierum erat, et cum prse ma nibus teneret eum, cum ad coelum oculos levasset,
, , ait puero : In nomine Domini dicito puer, num a
, , Q me genitus sis. Tum, per Dei graliam, exclainat
; $ puer voce magna: Nequaquam, Dei serve, purus
\, , tu es coraiu Deo. Qui vero hoc scandalum fecit, est
. - Alexander lecior. Tnnc puella, ut se a Deo convi . clam animadvertit, repente prolapea ad pede* ejus
, , exapiravii. Rogavitque illum episcopue ut injuri
, . memoriam deponerel. Lector autem maltis gravi (77) * bueque eibi impositis ferrameiUie, ex urbe egrea. ;, - sus, in parva seae cellula jnclusii, ubi ad mortera
\ , usque poBnilentiam agens, perfeclam Deo reddidit
confessionem, gralia Domini noatri Jesu Cbristi,
, - cui gloria in sacula. Arnen.
, . .
16. ,
16. Et cuin remigraret ille ad monasterium,
D prope urbis portam, adoleacens quidam procidil ad
\ , genua ejus baec dicendo : Serve Dei, veuiam mihi
, , concedito, quod in faciem tuam conspuerim, pueil
\ iniquac te accusanti dictis fidem habens; cujus fa, \ , cinoris causa jejuno et Dominum deprecor. At eer\ . vus Dei Antiochus aii i l l i : Mei causa ne fleas vel
\ jejunee; sed flelo et jcjunato, ob vestimentum quod
aiile tres dies furatus es mulieri vidua3 alquo
egenae. Gumque tibi quinque essent vestimenia,
* unum illud viduae subripuisti. 210 ûnc adole . , \ \ - scens convictus, ac terrore correptus, nuiratusque,
, quo pacto palam id esset, quod clam ille el vespere
\ , solus admisisset; abscedit tremens, aflertque sua
, \ quinque vestimenta, cum illo ad viduam pertioente;
(77) Vulgatum, , jam in margine correclum erat. N O L T E .
579
580
mulierique dat omnia, rogans ut secum ad genua \
servi Dei procidat. Ut ambos vidit ille prolapsos, et .
reum ex corde poenitenlem,' admisit illum ad \ osculum sanctum. Aitque adolescens : Volo, do- , . \
niine mi, mullis diebus jejunare, quia multa sunt , ,
peccata mea. Cui servus Dei : Quo pado vis jcju , .
nare? Tum ille : mane usque ad vesperuin. Ait- [] ;
que illi Antiochus : Quo in loco degis dum iia (78-79) .
abstines a cibo? Cui ille : Amicos et negolia mca \
iiiviso, binc pauluUim dormio, et cum vespera ac- ; - \
cesserit cibum sumo. Ait illi servus Dei Antiocbus: , ,
Hoc jejunium non est. Nam si a cibis abstineas, et , .
in aliquem obtrectes, vel quempiara contrisles vel .
caluninieris: aut si posl priorem disceptationem
injuriae memoriam retineas; si item vespere lautam ,
pares cttnara, leque inebries ac lurpia perpelres, , ,
aut si borum quidpiam concupiscas; multo prae- , , * stabilius tibi cst, ul quinquies quolidie comedas, et
bisce rebus abslineas, quam ut nibil gustes et hisce \ ,
rebus te commisceas. Quiduam ulilitatis affert abs- .
linentia a cibis, si omoi alia concupisceutia im- ,
pkeare ? An ignoras eum qui suam implet concupi- ; "
scentiam, vel solum mente, licet exleruis non sa- * \
lietur cibis, jam saturum et ebrium esse? Sed si ; '
velis temperanier agere et jejunare, iit jejunium ,
tuum l)eo sil acccptum, priruura omuium observa ,
ut jejunes ab omni pravo sermone proferendo et ;
audiendo : et purga cor luum ab omni inquhia- ,
nienlo, injuriarum memoria, lurpis lucri amore
\ \ .
Et qua die jejunaveris, pane, oleribus elaqu&con- Q \
ientus esio, graiiasque Deo agas. Compnlato auteni , .
prandii qaod eo die sumpturus eras pretio, roga
viduae, orphano, egeno, qui impleta anima sua, ,
orabj) pro le Dominum. Si ergo jejunium, ut prae- ()
scripsi tibi, persolveris, sacrificium luum erit ac- , .
ceplumin conspectu Doniini, etdescriptum in ccelis , ,
iu die retributionis bonorum justis preparatorum.
.
1
His auditis adolescens, omnibusque relictie serYum Dei vi compulit ut se reciperet in monasterium. Ac secutus illum, servalisque omnibus quae
ab eo didicerat, atque anno uno in magna temperantia, lacrymis et gemilibus percurso, in pace
D
obdormivit, tradidilque Domino spirilum.
17. Elapsis tribas annis, mox moritumm monasterii prafectum qaidaro sancti episcopi visum venerunt: rogavitque illos praefectus, ut fratrum
amanlem, injuriarum imraemorem et bumilem Antiochuro 6ui loco conetituerent : quae eadem erat
fralrtim omnium postulatio. Repugnante illo ac
collacrymanle, magna vi episcopi invitum illum,
cum prius ordinasseot presbyterum, constituerunt
el beguroenum seu praefectum. Ac cum prafectas
totum ipsi in Christo fratrum coetum commeadassei, obdorraivit in pace. Suscepta igitur bujusmodi cura Anliochus in multo studio, lemperantia,
, ,

. ,
, \
,
, .
17. ,
,
;,
' \
\ \*
.
\ ,
\ .
,
.
, \ \
(78-79) Hc ex libro n Hertnx bioc indc excerpla.
DOCTRINA AD ANTIOCUUM DUGEM.

582
81
* [] - vigiliis et oralionibus perseverabat: multaque
clara gesia per eum Christus operabatur.
.
18. Post duos vero sua3 in monasterio prafe18. \
\ , clura annos, duo pusillanimes fraires, communi
, \ \ seuleiilia ex monasterio egressi, reversi sunt ut
\ canes ad vomitum suum, sese dantes voluplalibus,
. deliciis et lasciviis bujus s&culi. His comperlis ser ' vus Dei Antiochus, multum aese maceravit, am , \ \ . bos illos deplorans fratres, ac Dominum illorum
, cauea precatus est. Psallenlibus auiein illis nonam,
, , ubi una cum fratribus genuaflectebat,raptus est iu
. exstasin, animaque ejus arripitur abangelo. Mullo
, \ elapso temporis spalio, cum nondum expergisceret,
, , \ ' surgit secundarius ejus, leniierque boriatur ut
, \ exsurgat, orationisque ministerium persolvat. Gon . ' , spicali aulem nec vocem nec auditum esse, intel , - lexere visionem illum contemplari,ac completo cano \ . '
211 abscessere ab illo. Cum autem immineres
. solis occasus, cum clamore a i l : Gloria tibi, Deos,
, , aot. gloria tibi. Tunc acccssit omnis coelus , rogavitque
, nihil ut celaret eoruni quae Doiuinus sibi revelassei.
' , - Et cum prae imporlunitate fratrum celare non posset,
. \ facta prius oratione, ita orsus est: Raptus per Domini
, , gratiam abangelo veni in agrum quemdam. Osten (80) ditque ille mibi adolescentera quemdam induUim
, [ ] - syntbesi croceorum veslimentorum, qui quampluri , mas pascebat oves: eranlque ovcs illae delicianles,
\ \ - admodumque luxurianles et hilares, binc atque bine
\ \ , exsultanies. Ipseque pastor muUum bilaris in ovili
. \ ^ degebat suo, et oves circuibat. Aliasque vidi ovea
\ . \ luxuriantes et delicianles uno in loco, nec lamen
exsultanles. Aitque mibi: Viden' bunc pastorem ?
\, . \ * Yideo, inquam, Domine. Hic est, ait, angelus volup ; , , . tatis et fallacise. Hic atlerit animas servorum Dei, et
, \, avertit averitale, malis decipiens illae concupiscen \ Itis, in quibus illae pereunt immemores mandaiorum
- Dei viventis, incedentesque in vauis voluplalibug
. , - et fallaciis hujus viiae. Quapropter dispereunl, ab
- hoc aogelo in mortem et corruptionem deduclae.
\ Tum ego : Ignoro, Oomine, quid sit in morlem et
. \ corruptionem. Dixitque mibi: Audi et percipe quse
(81) \ . * vides : Oves bilares illae et exsultantes, hi sual qui
, , , a Oeo ad finem usque avulsi sunt, et sese concu. * ", , . - piscentiis hojue reculi tradiderunl. In his itaque
6 \ - D nulla esl poenitentia Jde vita sua, quiaetiam nomen
voi \ Domini propier illos blasphematur. Harum vita
. mors est. Quas autem vidisli non exsuUantes, et in
, \ loco 8uo paacenles, hi sunt qui sese quidem volu' . ptali et fallaciae dedidere, sed in Dominum non
. , \ blasphemavere. Hi quidem corrupti et a veriiate se , ducli sunt, in bis lamea epes est pcenitenliaB, in
, qua vivere possunt. Earum itaque corruptio non
. \ est sine spe resurreciionis , usque ad cerlum lem * , poris spaiium. Mors aulem aeternum est exitium.
. * * n e
(80) Hic locus Laline tanlum legitur apud Her- stimentorum colore coccinee. Et caeiera bene mulia
mam Pastorem 1. , simil. 6, p. 65, ubi sic babc- quae scriplor isle ex Gr. Herma3 lextu, qui adbue
lur : Et venimut in quemdam campum* et illic osten-supererat suo aevo, ad verbum muluatus eet.
dii mihi jutenem pattoretn vetlitum tynthesim ve(81) llcrinas, ad deftciwnem.
583
584
19. Rursue paululum processimus, et ostendit 19. , \

mihi alium pastorem stalura praeallum, efferaque , ,
specie, indutum caprina pelle alba, qui peram ba- , \ \
bebai huinerotmpositam, acpraduram nodosamque \ \ *
virgam, torvoque eral aspectu, ita ut reformidarem \ ,
illum. Hic ilaque pastor oves accepit a priino pastore .
illo adelesceme, illas sciltcet, deliciaittes, luxti- ,
riautes, nec exsullantes, ac conjecit illas in quem- \ , ,
dam praruptura locum, spintset tribulis perplexum, \
ila ut non possent oves a tribulis illis et epinis * sese exlricare, eed in ipsis complicarentur, ac mi- , '.serrime agerenl, ab illo etiam lancinalae, atque \ \ ultro citroque compulsae. Nullam denique conce- ' \ debat reqtiiem, nec ut quodam loco consisterent.
Cum illas Ua verberatas et misere affliclas censpi- , .
cerem , dolebam pro illis quia valde cruciabantur, 3 , ' nec iotenmssionem ullam habebant. Angelum , \ roeum loquentem percunclor : Domine , quis bic . \ ' *
pastor esl, ita immilis et acerbus ? Aitque mihi: , ,
Hic esi angelus ultionis, qui e numero est angelo- ;
runi justorum, constitutus ad ullionem. Hic excipit * \,
eos qut a Deo aberrarunt, el incesserunt in concu- .
pisceDtiis suis. Alque illos pro merito suo ulcisci- \
tur, alrocibus et variis affligens suppliciis. Tum , \ ,
ego : Scire cupio, Domine, qiue et qualia sint varia , \ .
illa supplicia. Audi, inquit ille, varia supplicia et * " , ,
tormenta, saecularia guni tormenta. Cum enim sese , . , *
homines a Deo separaverint, rati se in quiete et di- .
vitiis versaturos, tunc poenas luunt, et alii quidem
multantur, alii egeni evadunt, alii in infirmitates , plnrimas cadunt et in seditiones, alii ab inferio- C , , ol
rtbus contumelia afliciunlur, et alia iis similiacon- , , tingunt. Plurimi namque qui tumultuose consilia ,
agitant, in multa negotia conjiciunlur, nibilque illfc .
prospere cadit, quod indigue ferunt ipsi: ignoranl- \
qne ideo seminus prospere rem agere, quod mala (82), \ , \
212 perpetrarinl: ac demum Dominum incusant, , nec sustinent reliquis vitse suae diebus ad Deum \
converti atque illi puro corde servire. Quod si re-
sipiscant pcenitenliamque agant, tunc inteliigunt . mala sua opera in causa fuisse quod non prospere , ,
rem gesserint, alque ita Domtno gloriam referunt, \ ut justo judicl, a quo jure afflicti, et juxta opera , ,
sua castigaii sunl. Audi Raque vim uiriusqoe, vo- ,
ltiptatis scilicet et snpplicii. Voluplalis fallaciaeque (85). ,
una est hora; supplicii autem borae triginia, quae \ . \ -
dierum vim habent. Si quis ergo die una voluplati ,
vacet et pro ea re cum eo expoetuletur, atque uno .
die crucietur, dies illa cruciatus anni inlegri vira \ ,
habet. Quot igitur quisqtie diee vohiplati seee dedi- ,
derit, tot annis cruciabitur. Vides ergo voluptali* . " ,
t fallaciae tempus nibil eese, supplicii vero el crti- . ,
ciatos longiesimum. Qui voloptati vacat et fallaciae \ ,
tmjosmodi, ac pro libidine agit, is magna iodutus . \ est amentia. Pro voluplate namque et fallacia cu- \
Josque diei,magnum luet sopplicium, annum ecili- \ \
ceC pro qaalibet die. Dixiquo angelo : Quales vo- , i j j
(8S) Vulgo, . N O L T E .
(85) Hic complura omittunlur, qu leguntur apod Hermam.
DOGTRINA AD ANTIOCHUM DUCEM.
585
58(5
. Ka\ luputee noxiae sunt, dicito mihi. Omne carnale

, . , opus voluptas est: nam iracundus, cum suo alfectui
(84). . [ ] facit satis, voluptatem percipil: similiterque moa , \ chus, temulenUis, oblreclator, mendax, avarus,
\ \ - defraudator, et si qui alii. Voluplalem naraque in
\ suo opere percipiunt. Haec autem opera noxia ser. . vis Dei sunt. Sunt autem et voluptates quibus ho miacs salutem consequuntur. Multi namqne bona
\ \ . operando voluptatem babent. Quae voluptas servis
. Dei vilam adipiscitur ; praedictas auiem voluptales,
, - cruciatum. Haec cum mibi declarasset angelus, in
\ . meum roe locura reduxil. Gloriam itaque refera . - rous, fratres, clementise Dei, qui ita longanimis est,
, \, * ita misericore ergatantam hominum maliiiam. fpsi
\
saculorum. Amen
.
. .
20. '
20. Modico autem elapso lempore, duo ilH fra tresqui ex monaslerio egressi fuerant, inciderunt
. \ , in lentationem et in calamilales. Alteri enim ex\ crevit ulcus ad latus, atque ingressus in nosoco , \ - mium seu inflrmonim hospitium inlra duos men. ses ter medici mane curatus, neque ita sanatus est.
- Alter vero cum in seditiosos incidisset, a dorso, ct
, a ventre verberatus, ferro ouustus in carcerem
\ . * conjectus est, atque in tenebris degit multis diebus.
, Cum autem oralio sancli Patris Anliochi misera' , torem Deum placasset, Christi beneOcio eductus
. , - ille ex capcere, cum ad nosocomium venisset, fra, - C rem alium adbuc dolore laboranlem, paulum sus \ lentans, manuque sibi innixum, deduxit ad mona-*
* , sterium: ac cum illi rem itidicasset ostiarius, in , \ venit ante oslium fralres illos, graliasque hominum
. ' amanti Deo agens, bomines suscepil. Atque facia
super illis oratione, etatim sanitati corporeae resli. * tuii. Ac demura pcenitenliam agentes de delictis
suis, in multa exercitatione, lacrymis, vigiliis, ma . \ gnaque humUitale perseverarunt. Elapsisque tribus
' \ - annls, cum pace et bona confessione, obdormterunl
, in Cbristo Jesu, cui gloria in ssectila. Aroen.
. '.
21. Alio tempore sedente iilo ac legente Hbruin
21. \
praecepfonim sancti Patris et cpiscopi Alhanasii
\ , alta voce et cum grandi voluptatc, quidam ex fra , , tribus cum singula atlent* audmsset, aitilli: c Do (85) * c , \ mine, hsec pnecepia, magna, pulchra, et valida
, sunt, possuntque deleetare corejus qui ea com . , plere valet; sed nescio, domine, an possint plu, - rimi ea servare, dura namque sunt.Istum intuitus
, . > servus Dei, magna cum severitate a i t : t Ignave,
* piger, desidiose et pusiUanimis, nonne vidcs te,
c, , \ , 8i libi ante proposueris posse illa obeervari, facile
, , , ula observalurura, nec tibi fore illa dura et diffici, , \ Ua ? Quod si cum corde tuo repulaveris, non posse
; Rla ab bomine observari, nunquam observalu , me es. Annon nosti Dei gloriam, quanta, quam vag l o r i a
i n
(84) Hic paululum variat textus.

(85) Uaeeex libro u Uermae, mandato 12, binc inde consarcinaia aunt.
PATEOL. G R . X X V I I I .
19
S. ATHANASICS. SPUIUA.
57
lida, quam mirabilis illa sit; quod scilicet mundum . ,
213 crcaverit propter hominem, potestatemque \ ,
illi dederit ut doiuinarelur omnibus qu* sunt su- , \
pcr lerram? Quid igitur borum oainium bomo do- \
minus est, omnibusque imperare valcl; ecqua ra- . \
lione non poterit bisce pneceptis dommari? Quo- ;
modonam David gigantem alienigenam, bominemque \ ; \
bellalorein, omni annorum genere insirucium su- \
peravit? nonne solo proposilo, ac iide ex corde ; \
procedenle ? lpse solus haec Deo oblulil. Deus au- ;
tera visa ejus alacrilatc, ac Gde in corde ejus ni- . ,
sila, necnon spe, ipse landem vicioriam pnp.sliiit, \ \
uniusque adolescentis manu inimicum prostravit. , ; , \ *
El discito non Davidem, sed Deura id operis per- . ,
fecisse. Cogila Siephauum primum marlyrem, quot \ \, ' . lapides a quot hominibus injcctos exceperit, ac , nisi ipse Dominum Cbrislum precatus essel, nequa- , \
quam ipsi Iradidisset spiritum. Cur de viris loqui- , mur? Jadilbam mibi considera, adeuntem Holo- . ;
pbernem, nec de sua cogitantera infinnitate, non de decoro, vel de periculo suo. Nequaquam dixit \ ,
in seraelipsa : Tot viri 111 urbe sunt robusti, prava- , .
lidi, prudentes, artiOciosi; quorum nemo boc faci- \
nus tentare audet : et ego omnium imbecillima, \ \ ,
illud aggrediar? Nihil ejusmodi cogilavit. Sed cum
omni alacrilate et flde, ad omnipotenleni Dcura ;
cum fiducia accessit; ac Deus qui omnia polesl, \ acceplam ejus habens fiduciam, quod reliqnum ^(5, ,
erat ipse perfecil. Nam miserator Deus non corpo- * ,
ris robur, sed propositum, sludium et patientiam .
requirit. Abscedat ilaque bumana omnis occasio C , et conalus : non dicendum quippe Deo est : Infir- .
mus sum. Deus namque non robur a te requirtt, .
sed cordis propositum. Dic mihi, quam babuit virn . ,
latro ille ligno confixus a dexlrie Chrisit ? Nonne . ,
in infernurn perrecturus erat? Et mulier quae Do- \ ;
roinum unguento unxil, et lacrymis rigavit pedes $ ;
ejus, nonne proposilo el fide sua solum salva facta ,
esl ? Nolo de Tbecla loqui vel de reliquis mulieri- ,
bus, quae in fuluro sxculo cum gloria coronaiae ; \ \ prope Cbristum collocabuntur. Pusillanimcs auteui ,
el pigri cum pudore pergcnl ad supplicium aeter- .
num. Itaque omnibus hisce prncccptis adimplendis \ ^ siiperior est homo, qui Doininum babel in cordc. . " Qui aulem in labiis lantum habenl illuin, corde- ^
que excaecato, ob inertiam suam procul Domino .
sunt, his precepta ista dura sunt et difficilia. Po- ,
nile igitur indesinenler, pusillanimes el fide le- 0vissimi, Dominum in cordibus vestris, agnoscetis- ,
que nibil esse facilius hisce preceplis, nihil dul- . ,
cius, nibil placidius : violentorum quippe est re- ,
fnuin l)ei. Nam petenti dalur; qui laboriose quserit, , , inveuiet, et pulsaiili ex corde etcum paiieniia, ape- , ,
rieiur : aique plura dabuniur quam petamus. Va-
nos quippe est quisquis liomo, el bic finii vult et , \
quiescere, et illic cum Cbristo regnare. Vim igitur , \
tibi inferas, atque spera babelo in oninipolenlfcm \ Deum; quia apud iilum radix esl boniialis, fons . \
Diiserationis, pelagus misericordiarum. Ipsi glo- \ ,
5*9
SERMO AD ANTIOCHUM DUCEM.
500
. , \ ria et magniludo in saecula sicculorum. Amen.

*
. \ . '.

,
(86).
SANCTI
PATRIS
CHIEPISCOPI
TIOCHUM
MSTRI
ATBA'NAS1I
ALEXANDRIJE
,
AD
DUCEM.
Aff-
, , \
i. Perpcndamus , benedicte bomo Dei, euper
, \ , , omnia, per omnia, ante orouia, quomodo ambule\ - mus, quidve circa nosnietipsos consilii capiamus;
' \ gnari multos adesse gestorum cogitaiionumque no , strarum (estes invisibilcs : qut non ea solum v i , ' ' dent quae sub aspectum cadunt; sed etiam animas
. respiciunt, et quod in 214 <>rde latet deprebcn dunt. Mulli revera circumquaque nobis adsunl ex
, \ angelicarum virtutum numero, qui dicla, facta,
* , \ - sensa noslra ad minimam usque cogitationcm ac^, ' - curalissime in ccelo describunt, ut binc coargua, mur in Iremenda judicii die, quando universa aspe * , ctabilium rerum creatura, inenarrabili impulsu
* , - concussa, in propriam pelleiur consummationem.
* ( - Ccelum et terra radicitus iransibunt, et qua in
, \ - medio sunt elemenla, incendio absumpta solven* , tur. Tum Anliquus diemm sedebit, libri aperien, \ \ tur, in quibus nostra opera, verba, cogitata fideii
, \ ter atque incorruple descripla contincntur. Millia
. , \ - milliura ministrant illi, et decies millies dena mtl , lia assislunl ilii. Ignis illic comminatio est, qu
\ ubique discurrit, omnla circumquaque complecti, * tur, monles liquefacit sicul ceram. Fluvius enim
igneus fluit in conspectu ejus. Qtiando tartarus
, vastissioius omnemque cogilalum superans hialus,
, , . tenebra exieriores, vermis nunquam moriens una
\ ' , - C conspicue aderunt. Hinc suramus terror exspectan \ , tium exilum. Slabunt angeli irae minisiri, igne
, , \ micantes, ignito intuitu respectantes, ignem spi, ranles, parati ad omnem ultionem cujuslibet pec . cati. Ad haec cum (remore aderil ontnis creatura,
\ , \ lerrena coelestisque; angeli scilicet, angelisque su , periores poteslales, omnes demuin qui in coelis
sunt, exspectanles borrendi consilii divini declara . '' * tionem. Nobis interea sedentibus, legenlur opera
, , \ cujusque, fielque occuUorum revelalio; ila ut om * nes aliorum ccata mutuo cognoscant, quemad , modum singuli sua, el librum legant suse conscien , t tiae. Nam, Arguam te, > ait, et statuam contra
> , , \ - faciem tuam peccala tua
t rursum, Cir * \ , - , cumdabunt eos consilia eorum . Et ecce homo
. > \ el opus ejos, ac judex qui decipi nequit, cui adest
\ , \ , magniflca coRlesiium ordinuni poteslas, in excelso
solio omnibus superior sedebii, onini fulgens jusli , ) tia, qui singulis accurale et juste pro merilo retri , \ ' buet: ils quidem qui a dextrig sunt, quae statio esl
, scilicel a n i m a 3 milis et mansuetx, regnuin tribuena
(86*) - a constitutione mundi paralum; eos autem, qai
c
7 e
Psal.
XLIX,
21. ' Psal. , 8.
(86) Nunc primura edita ex codice Reg. 2570 annorura plus 600.
(86*) Locus, ut videtur, corruplus.
501
592
quod bonis operibus careant a sinislris constiluti , sunt, cum furore miltens in ignem a-ternum, paratum diabolo el angelis ejus.
((87)
, , \ , ' .
2. Quis ignem illum perseverantem sustinebit?
2. ;
quis non borrebit incredibile illud vermis specta- ;
cu1um?Quis lenebrarum cjusmodi exteriorujn den-
sitatem gravitaleroque ferre poierit? Quis mugien- \ ; tcm tartarum, ct ex profundo illtus una reboanlem , \
abyssum sustinebit? Quis angelorum ad eam rem ;
deputatorum truculentum ac torvum aspeclum, \ \
iristemque vnliura telra versantem non horrebtl ? , \
Quis, quod omnium malorum gravissimum est, ; aversionem vullus Dei natura boni, benigni, et mi- pov ,
sericordis, non reformidabil? Universa creatura \
una aversabitur et exsecrabilur eos qui ex adversa ;
et roaligna menie sese tanlis complicavcre malis; \
juste indignata adversus illos, quod sese tales ap- ,
parere conspiciant, corain eo qui natura solus " ,
Deus et bominum amanlissimus est. Quis ingen- ;
lem conscienliae pudorem fulurum in raanifesta- tione secretorura, sustinebit? Quis flelum illum \
non tacendum, lacrymas acerbas illas, dentium ; \
fremitum, lamentationesque eoruin qui tormentis , ,
cruciabuntur, quis poenas ex negligenlia ortas in ,
medio corde sitas, quae jure et merito combu- ,
rent, tolerare poleril ? Qnis anxietatem animi, , \
quod nulla sit futurae spes mutalionis, aut , ;
fmis instantis supplicii, neque olla exspectetur C deinceps ad bonam vitara conversio, enarrarc , \ ,
queal? Postremum namque et solum est horren- ,
dum illud Iribunal et justius quam terribilius ; at- , ;
que ideo terribile quia juslum, et quia juslo sno \ ,
calculo omnia in se compleclitur saecula. Qnis eju- \ ,
latus et geraitus ex 215 medio cordis illorum pro- , \
lalos, ipsisque meduilis haerentes , atque acriier .
viscera rodentes, si considerel, lacrymis lemperare
poterit? Quis lamenta et fletus ejusmodi ferat, , ,
quin in trisliliam cadat,(siperpendal) quaenam pro- ,
feranl illi poenitenliae verba, tum ea quibus sese ;
quisque cruciatus alloquilur, tum omnium ad ora- \
nes? Tunc enim revera quisqae suonim gnarus est ' , \ '
delictorum, cum res prout in se sunt nuda;, atque ^
orani cujuslibet fraudis impedimemo vacuae appa
, \ ;

ruerint,
, ' , \
.
5. , * ,
5. Justum estjudicium luum, Domine; nosquippe vocasti, nec obteinperavimus libi : verba fecisli ,
nobis, nec attendimus; iroo irrita fecimus tua * consilia. Jure advenit nobis exitium, pernicies, .
leropestas, aerumnx, et obsessio. Jamque le invo- \ \ \
caoaus, nec exaudis; misericordiam ex te queeri- . , \ mus, nec invenimus. Nos enira qui sapientiam el , \ ,
verbum Domini odio babuimus, neque Dei consiliis . \
animum voluimus adbibere, hujusmodi ex iiostro ,
semine fructus decerpimu$, ac nostra replemur in- , sania. Nos quippe excsccavit fallacia viiae, neque , 1
(87) ,
595
SERMO AD ANTIOCHUM DUCEM.
5C4
' , \ novimus niysteria Dei, nec spcraYimus prorsusesse

, quamdam sanctilatis mercedem : quapropter semi * tis iniquitaiis repleli sumus. Ambulavimus pcr vias
. inaccessas, divinae scilicet visilationi, viam auieia
, * Doiuini ignoravimus. Ecquae illae divitiae quas cuia.
. \ arrogantia accumulavimus ? HaiC omnia quasi um ; bra transiere et quasi nunlium praeteriere, necnoi*
, \ quasi navis undam secans aghaiam, qua prseter , , gressa, nullum comparel vesligium, nulla seraita
, - in fluclibus conspicilur. Vel sicut avis per aerem
. , volantis nullum volatus reperilur signum. Haec om . , nia transiere, nobisque pro haereditate reliquere
, bunc ignem per omnia saecula perduraHlero. Juslum
. , * est judicium tuum, Deus ; hsee enim dicendi nun * , quam deinceps finera faciemus : vocati aumua, nec
*\ , -^ oblemperavimus, moniti fuimus nee alleudimus.
. * - Docebamur quotidie hujusmodi fore acrumnaa, el
, * dicta hujusmodi despiciebaniua, neque nobis isU
eermones vel mimmina molesliae aflerebant; quia
* 06C ipsse res nobis admodum moleslae erant: nug*
videbantur nobis esse quae jam nostram occupam
. " ( viiam. Hoc canimus assidue: negligenliam! fal ! ! ! laciaml prava consilia ! pravas comraulatioD.es!
! miraculum bac in re jusli Dei judicti ac senten \ tiae! Quo pacto pro singults peccatorura generibus
! congruum nobis reddidit criicialum ! ob miseran*
! ' et respuendam volupialem, in hanc lerribilem gehen \ , nam merito damnali sumus :taaeccaligo, hae > brae in doroicilium nobis deputatae sunt. Quoniain
. - Q scilicet obscena omnia dileximus, divina bona oronia
, pariter despeximus, illieque anteposuiraue eque , \ stria, theatra, venaiiones, quibus inrebus dsemr , - Dum cborese versabantur, aberalque universa diviita
, \ angelorum speculalio et cognitio. Ulic probae laHi
. liae graviias raullis contumeliaruin modis afllcieba * tur; intemperantia3 vero exsecrandum roalum in
\ . - honore erat. Jure ac raerito jam luce privamur, quia
, creaturas ad gloriam condiioris Dei conlemplati non
- sumus in vila nostra ; sed poliuiraus oculos, aares,
* ' \ ei liiiguam nostram, maximeque omnium animam
\ , * - ad sinuliludinem Dei factam nullis non Deo perosis
spectaculis, rumoribus, sermocinalionibus, invidiis,
\ \ 0,\ " obtreclalioDibus adversus proximos, non contami , navimus, atque in hunc tartarum conjecti sumus;
^, \ * - b i loci aiigusliis et hac profunditaie voraginis gravoi . \ viter affligimur : quoniam allaB humUitati, qua3 ex\ celsa et divina conciliat, praBlulimus superbiam;
, \ \ virtutisque angustias et contenlionem, ob summam
carnis mollitiem voluptateraque repudiavimus^
.\ .
4. Ubi jam est nostra superbia, ubi ille noster
. , \
arroganliae
erga omnes affeclus, ubi carnis illa mol , \
\ ; " ! lilies sordida et effusa ? 0 inconsiderantiam! pro
\ inlemperato risu et lascivo genarum 216 slrepiiu,
. gravis jam esl stridor denlium. Quia divinoruon
\ salutariumque sermonum disciplinam respuimus,
, sed iramoderatam ebrielalem divinis laudibus pra; , posuimus, jam graviler cruciamur, dum borrenda
* . siii lingua noslra exarescit. Oignum eane odio frau
596
S95
terno, invidia, dolo itera et hypocrisi (quibus el \ ,
per quae invidia exoritur), conlumelia, calumniis, \ , \ ( \ '
injuriarum memoria, mendacio, parjurio, fructum ), \ ,
dscerpimus, hunc soilicet vermem qui nunquam , , ,
moritur, animamque noslrani corrodit inlime et
insatiabiliter. Quoniam corrupimus charitalis recti- .
tudinem, torluosam et obliquam fecimus illam, ac , , ,
perodium nobis sponte nostra malum illum vermem
condidimus, ac pejorem torluositatem per menda- , \ ciuin nobis effodinnis, ob quam Deo qui rectus et , ' \
probus est conjuncli non sumus. Ipse namque ait .
per sanctum propbelam David : t Non adba?sit mibi * t . >
cor tortuosum
> Digna ilaque factis recipimus,
potiusque digna consilit et affeclus noslri prsemia
referimus. Pro voluptatis igne, ignem gehennae; * , \
pro tenebris ignoranlKB et fallaciae temporaneae, \ \
tenebrag aelernas, et vermem ultorem qui nunquam
morilur; pro verme illo qui per odium ct menda-
cium, cor obliquum et tortuosum reddidit, et pro , \ (87*) ,
genamra lascivo strepitu,' ardoris illius slrepitum \ \
atridoremque dentitim : pro elatione inanis super- \ \
bi, et pro eflusione illa, absorptionem, immensam , \ ,
voraginem et loci anguslias. Denique, ut uno verbo
dicam, prosingulis sponte admissis malis,congruum .
licet invite suppliciuro merilo luimus.
5. * ! ,
5. miseriam nostram ! heu miseri nos, qui carnia ignem non exslinguimus jejunio, vigiliis, divi-
norum eloquiomm meditalione : quibus probe et ,
facilliroe restinguitur ignis, ut ne hoc jara igne tor- \ , \
reremus. Quid quod non assuevimus videre, audire, .
loqui secundum naturam ; ne jam in hac caligine C $ \ altissimoque silentio degeremus ; sed luce, verbo , \
et sapjenlia Dei, cum sanctis nos etiam frueremur, , \
divinam gloriam contemplantes, audientes, canen- \
tes* Aul quid est quod odii sponlanei vermem cha* ,
ritale non enecavimus, quid non veritale inenda- \ \ ; *
cium delevimus? jam certe hoc ardenli verme liberi , \ *
eeserous, necnon reliquis quse miseriam noslram ;
distinent vitam. Justum est Dei judicium. Nequa- , \
quam invenimus quod qusesivimus, nec aperilur .
nobig janua regni eoelorum. Quia enim bonoruin . ,
januam factis nostris non pulsavimus, bonorum .
a^ternorum non accipimus possessionem. Quia
scienliae graliam precibus non postulavimus ( nul- ,
lus quippe nobis fuit divinomm amor; sed mente *
nostra terrenis irretila, totam viiam nostram cor- (
rupiraus), illa quidem omnia transierunl, verbum , , ,
aulem ultionis borumce sceleruin manet in seter- ) num, nec unquam preteribit.

' .
6. \ 6. HaiC illi cum ex malis suis quasi cxemplari
quodam edidicerint, quse sil divina? justilix vis, , ,
poenitentes routuo colloqueiitur. Ego vero qui sum , .
tniser, quibus fultus opcribus sperabo ab borrenda ,
eripi daranatione? Cum vacuus sini omni virtulc, ;
omni scientia, limeo ncligatis manibus pedibusque \ ,
projiciar in terram lenebrosam el caliginosam, in ^ \ p
v
" Psal. c, 4.
$V) .
QUiESTIONES AD ANTIOCJJUM DUCEM.
598
\ , , terram tenebrarum aeternarum, ubi neque lucein

, neque mortalium vilam conspicere esl, quia sponte
mea pravis affectibus, animae virtutes ad operan, dum, irrclivi, atque ipsi divinura angelica? vilae
, . , cursum inierclusi. Propilius esto, Christe, et ab
, \ . bujusroodi dolore nos eripe : necesse quippe est ut
quibuscum in hoc saeculo esse per prava studia no slra, libere et spoute nostra elegimus, cutn iisdem
, in futuro degere vel inviti cogamur per Dei conde - mnaliooem. Erit plane, erit tempus, quo terribilis
. * , , clanget tuba borrendo sono, et hoc universem
, amisso suo aspectabili ornatu solvetur. Conspicuus
hic mundus totus pertransibit ad consummationera
exspectatur
suam deduclus; qui vero 217 J
* mundus tunc apparebit, qui oculis, auribus, men , B tibus nova omnia aflerct mysteria. Deus aulem sin \ gulis secuudum ea quae per corpus suuui egerint,
. sive bona, sive mala sint, pro merito retribuet:
, , " magnam tremendamque omnibus poslrerao dans
\ \ conclusionem. Sed faxit Dcus ul nos onmes saluta . rem gebeniue timorem, pretiosumque regni coelo , ), ruin amorem concipiamus! timoreiq quidem, qul
! nos malis omnino abslinere suadeat; amorem vero
qui ad bona bilariter agenda concitet, ut promisso rum bonorum possessionera assequamur in Chri , sto Jesu Doniino nostro, cui gloria et imperium cum
(Palre) principio carente, una cum sanclissimo,
, \ bono et vivifico eju& Spirilu, nunc et semper et iu
() \ \- saecula aseculorum. Amen.
\ \
. .
a m
Q
,
SANCTl PATRIS NOSTRI ATHANASII

Archiepiscopi Alexandriae,
(88),
\
,
.
Ad Antiochum principem, de multis et neceaariU

quantionibus in divina Scriplura conlrovenii ,
quat nemo Christianus ignorare debei.
'.
, \
, (88*) ,
,
, ' \ ; \
, (89), ,
, , , \ - ^
.
. \
, , '
\ ,
, . ,
-
Q I L C S T I O I . Quandoquidem iu consubstantialem
Trinilatem crediimis el baplizatl suraus, diciinusque
Deum esse Palrem, Filium simililer Deum esse, iteraque Spiritum sanclum esse Deum, qua ratione non
tres deos sed unum et solum Deum dicinius? Et
quidem si unum adoramus Deum, clarum esl nos,
vcluti in monarcbiam credendo, Judaeos imitari.
Quod sirursus tresdeos adoramus, perspicuum eei
gentiles nos sectari, quippe qui deorum mullitudineni inducamus, nec unum solum Deum pie adore
mue.
R E S P O N S I O . Curiose scrutanda non est rectae reKgionis ratio, nec investigatione sed sola Qde agnoscenda esl el adoranda. Siquidem Deus si comprehendatur, non estDcus. Naraque si nec angelos nec
aniraas nostras, quae sunt res crealae, valemus
(83) Regtus 2, \
. Porro quseslioius 1,
S, 3, absuni a codice Palaiino 2, ut ct a veleribws
edilis Laiinis, qui iiicipiunt a quarta quaestiotK.
(88*) ) deest in Reg* i . Mox post deesl in Reg. 1, 2.

(89) Ua omnes pene manuscripti Edili vero
. Palat \ infra, ;.
y
53
600
f omprehendere, quanlo magis Denm illorum opi- , (90)

Jicem convenit esse incomprehensum? Cognitum ; enira mysteritim nihil est amplius admirandum. .
Ilaquc Cbrislianorum fides, trinusque bypostasi , \
Deus eorum, non unus est hypostasi , formam ho- (91) minis gerens, ui Graecorum ferunt fabulae : neque ,
rurtis tres suot quidam dii, a se invicem veluli \, .
dissiti. Apage Greecorum commenta! Indmdua !
enim est in tribus hypostasibus deilas unius es- \ . .
sentiae. Capterum nosse oportel humanam mentem , (&
nibil divinitatis vel verbis vel cogitalionibus posse , ,
comprebendere vel enarrare. Quotquoi aulem Deum .
conati sunt compreliendere, suam ipsorum um- , \
brani sunt perseculi. Quotquot item aliquid de es- \ ,
senlia Dei dicere voluerunt, abyssum pugno meliri . \ moliti sunt. Qui vero se in profundum penetrare , (92)
pulaverunt, iu improbas hareses inciderunl. Nec
\
enim Paler et Deus, ul ego qui creatus sum, pater ,
est, qui crealum filium, ut ego, genuerit : nec Fi-
lius genilus est, ut omnis carnalis filius : nec

Spiritus sanctus, veluti hominis spiritus, circura- * ^
scriptus est : sed ineffabile et inexplicabile est
. \ ,
sanctae Trinitatis myslerium. Nec vero dicas, Qua ' , ;
ralione illud? nam 218
omnem superal ra , ;
tionem : nec, Quo modo, dixeris ; siquidem supra .
omnem modum est divinus modus. Nec ttem inter-
roges, quonam verbo id explicetur: nam supra ,
verbum est divinura verbum. Verum crede in Pa- ,
trem : noli autem rem scrulari. Filiuin adora, sed . , \
ejus generationem ne curiose inquire. Lauda Spi- ^ \ rituin sanctuoi, nec velis invesligarc sanctae Trini- '
,
utis mysterium. Veni ad Jordanem, ac virlutem
gancue ei consufjstantialis Trinitatis clare reipsa . ,
vide, Patrem nimirum superne tesliOcantem, Fi- , \ , (95)
lium vero infra bapdzalum, sanctissimum autem , \ - ,
Spiritutn in columbae specie descendentero. Ipsi , ,
gloria, potentia, et adoratio curo Patre omnipotente . (94).
et unigenito ejus Filio Domino noslro JesuChristo, nunc et semper etin ssecula sceculorum. Amen.
B
i d
Q u S T . I I . Undenam cognoscit bomo se baplizatwu plane esse, ac Spiritum sanclum accepisse,

cum esset infane in sancto bapiismate?
R E S P . Isaias propbeta inquit ad Deum: Propter
timorem luum, Domine, concepirous, et parturivimus, ac peperirous Spirilum salutis . > Quemad7 8
T i
. '. ,
, \ ,
(95);
. \
, , \
, -
Isa. xxvi, 18.
(90) Ita Reg. i et 2, quos aequimur. Alii com D

edilis, .
(94 deest in Basil.
(92] Regins 5, , et ila legil interpres vetus. Editi: . Infra, haec,
, desunt in Basil.
(93) Hanc conclusionem aliqui nianuscripti breviorein. ut solet, habent.
(94) Haec leguntur in Iribus m a D u s c r i p l i s :
* ,
, ,
,
. ,
* ,
* id est, Unutquiique secundum

te spectalus Deug esf, siculi Pater ita Filius, iicuti
Filiut ita Spiritus, iingulis tuat proprietates $ervan*
libus: et iret illi in se mutuo contiderati Deut $unt.
Illud icilicet secundum consubstantialitatem habent:
hoc, iecundum monarchiam. Non accedo ad cogitationem unius, quin tribus illit Hluminer : non aceedo
ad tret illo$ dividendos, quin in unum reducar. Ei in
duobus iribuuntur Gregorio Tbeologo, et babentur
orat. 40. Basil. habet, \
.
(95) Sic Reg. , recte. Editi, . Infra,
deesl in duobus mss. Paulo posl
dceral in edilis; sed legitur in omnibus
pcne mss.
01
QU^STIONES AD ANTIOCHUM DUCEM

60?
. " moduiu ergo preghans mulier, ex fetus, quem in
, , utefro habet, agitatione, cerlo se novit fructum
suscepisse : sic et anima veri Cbrisliani, non ex
, verbis parenturo, sed ex rebus ipsis et motibus
, cordissui, maxime vero diebus festis et illumina , \ (ionum seu baptismatum, ac communicationis
, sancti corporis et sanguinis Cbrisli, ex gaudio
, (96) animae suai discil se baplizatum accepisse Spiritum
, sanctum.
.
Q C L E S T . Hi. Quandonam, unde et quomodo facti
. *. , ,
sunt angeli ?
;
R E S P . Non polest nalura bumana dicere unde vel
'. ,
, quomodo facti sint angeli : sed hoc solum novit,
, (97) illos verbo Dei ex nihilo faclos esse. Quando vero
. , <paat , facti fuerint, alii prima die, alii anle primain puUnt.
.
\
Sanctus auteni Pater noster et miriflcus Epipba , nius (98) archiepiscopus Cypri, in libro suo contra
, ; - Paulum Samosalenuni, in Panariis suis, latius
(98) , \ exponii, una cum ccelo et terra esse factos, ei ne , \ \ , - quaquam prius, refulans conlradicenles per syllo . \ gismos. Et in alio quodam libro idem asserit.
.
QcjiEST. IV. Undenam manifesturoest creatosesee
. \
; angelos? namque nihil hujusmodi habelurin libro
Geneseos.
.
R E S P . Cum nosset Deus homines, maximeque
'. \ (99) , Judseos propensos esse ad idolorum el muUorum
, deoruin cultum, idcirco in Genesi reticuit quod ad
\ - C angelos spectaret, ne illi qui vilulum et alia qu<edam
\ - in deorum numerum retulerunl, ipsos etiam an (). " gelos ut deos colerent. Quod autem creati sint an , geli, disce a Spiritu sancto per Proplietam aiente :
* , c Laudate Dominuin, omnes angeli ejus : laudate
, eura, omnes virtutes ejus, quia ipse dixit el facta
, , \ , sunt, ipsemandavit etcreala sunt . >
T>
, .
. '.
, ;
Q U J E S T . Y. Ex essentiane sunt hujus luminis an

ex aliqua alia natura ?
RESP. Quanlum sol a stella differt, tantum differt
natura angelorum ab omni visibili creatura.
'. " ,

.
VJUJEST. VI. Quantuin igitur angelorum numeras,
. \
0
bominum
multitudinem superat?
;
RESP. Alii quidem aiunt nonaginta novem parles
'.
(2) esee angelos si cum numero bominum comparen, i o r ; propter scilicet parabolam Domiai de centum
219ovibus : alii vero, novem, propler parabolam
. de decem dracbmis. Cacleri autem putant aequalera
\ , esse angelorum et hominum numerum, horum
' Psal. cxLVin, 2, .
(96) Tres mss. .
(97) deest in Basil. Mox. Reg. 2,
, ,
. lbid. haec, , et captera usque
ad flnei responsionis desunt in tribus inss.
(98) Epipb. hgeres. L X V .
(99) Tres mss. \ , omisais intermediis.

(1) Hsec, l \ , desunt in duobus mss. Mox Palat. 2,
\ . Quaealio 5 abesi
ab eodem.
(2) IfA 4 Dise. Editi vero, .
C03
C04
verborum testimonio innixi, Constituit terminos t

. >
gentium juxta numerum angelorum Dei . >
. f .
Q U / E S T . VII. Qua in re differl dacmonum natura
;
a natura angelorum?
'. , * RESP. Nulla est nalure ipsorum differentia, sed
, .
YOlunlatis, quemadmoduin alia est justi mens, alia
peccatoris.
. '. \
QuiEST. VIII. Quot sunt ordines et quot sunt an ;
gelorum naturae?
'. , \
R E S P . Una esl nalura, queraadmodum et homi
, ,
num. At novern sunt ordines, ut theologiae periiissimus docet Dionysius, qui bujusmodi sunt: an- , , , geli, archangeli, principalus, poteslatcs, virlutes, \, , , ,
dominaliones, sex alis instrucla serapbim, multis- \, , \ (3).
que oculis ornata cherubim, et Ihroni. De una an- \
gelorura subslanlia loquilur etiam Gregorius Nys- *
eenus in decimo seplirao [capite libri sui De ho- .
80
mme.
. '. (4);
'. ' (5).
; *
\ .
, ,
, .
(6)
, \
, ,
, \
\ ,
.
Q C L E S T . X. Quandooam et quare cecidit diabo. '. ,
lus? Nonnulli eniro comiriiniscuntur illura idcirco , , cecidisse, quod Adamum nollet adorare.
', .
RESP.
Stultorum bominum sunt hujusmodi
'. (7) verba. Siquidem cecidit diabolus, antequam Ada- . , \
I D U 8 esset. Constat vero ipsura, ut narrat Isaias
' (8), . , propheta, suam propter superbiam cecidisse, qua , , nempe baec secum cogitabat, < Ponam thronum , (9)
meuni supra nubes, et ero similis Altissimo . >
\ . >
Q I L E S T . XI. Cujus graiia illi concessil Deus ut
. '.
bellura inferrei generi bomlnum?
(10) ;
R E S P . Nempe ui qui Deum diligerent, conspicni
'. " \ forent, et qui voluplalibus essent dediti, depreben- , \ .
derentur. Nullo enira obsistente adversario, veri
milites imperatoris non inlernoscuntur. Itaque dia- ^ .
bolue causa vicloriae, coronarum et bonorum iis \ \
esl qui diligunt Deum.
.
Q U A S T . XII. Gum diabolas e coeiis ceciderit,
. '.
quomodo in libro Job scriptum est venisse angelos , (11),
Dei ut assislerent coram Domioo, et diabolum in ,
medio ipsoruro"?
;
IX. Quot sunl coeli (4) ?

R E S P . Multi hac de quscslione decertanl. Namque
liber Geucsis duos coelos commemorat. At divus
Paulus lertium coelum novit. Quineliam David
propheia quartum numerat, cum ait, Laudate
eum, cceli coelorum. > Sciendum autem est existiinare eos qui dicunt, raptura fuisse Paulum in tertium coDluoa, non in tres coclos, quod quemadmodum hominum natura el unus bomo dicitur et
multi boinines : iia natura coelorum et unurn coelum apud divinam Scripturam dicitur, etmulli coeli.
QU*ST.
81
Deui. xxxii, 8.
i l
Isa. xiv, 14. Job i , 6.
(3) Post vocem \ , in editis haec habenlur, \ , etc, quae desunt

in mse. fere omnibus, et videnlur adjeciilia.
() Hscc qua?stio est apud Theodoretum, u in Genesim, non plane similis in omnibus.
(5) Reg. 4, .
Haec, (... , desunl in quibus-
dam mss.
7| av5p^v,duo manuscripti.
8) Duo manuscripti, .
9) Palalin. , . Reg. 3, .
! 10) Quidaro mss.,^ .
(11) Palatinus 1, 2, . Paulo posl
Regius t , . Reg, 2, .
605
QUJ2STIONES AD ANTIOCHUM DUCEM.
606
. , R E S P . Non ail Scriptura diabolum convenisse in
' ccelis in medio angelorura: quapropter perspicuum
, \ . est eum in terra convenisse. Etenim ubicunque
, . , fiunt sancti angeli, Deo assislunt. Verumtamen
sciendum cst, Deum per sanctum aliquem angelum
, , " (12) cum diabolo eese locutum, quemadmodum rex per
, .
intermedium aliquem hominem cum damnato solet
loqui.
. *. *
Q U S T . X I I I . Num potest veneGcium necare bo;
minem ?
'. ' R E S P . Justum quidein nequaquam, imo ne prope
\, . quidem accedere. At peccatorem potcst occidere,
\ , si Deus perraiserit. Namque ne in porcos quidem
.
habet polestaiem, ul in Evangeliis audivimus.
. \ (
Q U J E S T . X I V . Qualem orationem et verbum plus* 05) \ 0 \ quam omnem aliam oralionem verbumque refor-
;
midanl daeiuones et diabolus?
.
220 S P . Quidam spiritu pleni, ac fide digni
, bomines narravere nobis, quod, cum aliquando i l , ' lis diabolus propria in specie apparuisset, ea de ra
, \ ab ipsis interrogatus haec responderit : Nullum est
verbum in universo tum Veteri tum Novo Tesla , '. mento vim omnem nostram sic disperdens, ut ini , lium eexagesimi septimi psalmi. Ut igilur id dixit
, (*, , diabolus, psalmum istum illi iiichoaverunt: cujue
c ' , > cum primurn tanturomodo verbum proluliseeni,
, c Exsurgat Deus t mox ululans diabolus evanuit,
.
reipsa vim bujusce orationis ostendens.
. '.
Q I L E S T . XV. Undenam in corde hominis mo \ \ - ventur cogitationes et blasphemiie verba ac nefaria,
.
,
.
i i
C
,
\

,
saepeque in Deum ipsum conlumeliosa, quse nec
,

aninaa eloqui vellel, nec lingua bominis nominare ?
;
. ,
R E S P . Ea sunt diaboli opera, qiue ncfanda ipse
anima? hominis suggerit, verba conlra Deum lo, , quens, bominem in desperationem cupiens addu , , ' cere. Verum nequaquam inde homo condemnalur:
absit 1 Sa3pe eliam ex opioalione homini oboritur
! hujusmodi cogitalio: qua quidem libcratur, cum
se terram el ciuerem esse reputal, nec eam cogi , \ ' tationem admodum retinet, sed diabolo dicit:Blas , phemia tua sit in caput tuum, diabolc. Ego enim
\ Doininum Deum meum adorabo, nec unquara blas , . phemias in eum proferam. Gaute igilur ad ea, quae
, xa\ . > dicta sunt, esl altendendum. Complures enim ho . mines vicli hujusceroodi cogitalione, alii sese ipsi
- prcecipitaveruM, alii in desperationem adducli per, , , iemnt.
, .
. ^. (14)
Q I L E S T . XVI. Consequens esse arbitramur, ul
\ , \ poslquam de Deo et de angelis disseruimus, ler . tio jam loco quaeslionem de animabus proponamus
in raedium. Vere enim multa hac de re disputant
R E
Psal,
LXVU,
2.
(12] Reg. 2, . Qualuor sequent. quaest. .

5,14, 15, 16, absunt a Palat. 2, et a veleribus
(U) Tres mss. . Paulo post, alii editis Lalinis.
, alii, ., alii, na
(!5) Quidam mss.,xal beni. Mon Palat. \ ,
S. ATHANASIUS. SPUR1A.
60S
et lnquirtlnt bomines, nempe, qux res sit ipsa ,
anima hominis, unde ipsa in corpore constitualar, ; \
quandonam et quomodo separatur ab homine, quid- ; \ \
que agat usque ad resurrectionem. Nemo enim ex ; \
mortuis in mundum veniens baec nobis renuntiavit ; \
aut confirmavit. Quapropter a tua sanctitate flagi- ,
tamas ut quaestionem hanc de anima, multis in- \ comprehensam, nos velis edocere.
.
R E S P . Hominis quidem anima est substantia
'.
inlelligens, incorporea, invisibilis, impassibilis, , , , (15)
immortalis, fereque angelorum sublilitati sirailis. , Nunquam tamen antma fuit angelus, ut fabulan-
tur Origenistae; nec ante corpora exsistunt ani- , '
mae, ut Manicbxis videtur : sed quemadmodum \ ,
lapidc el ferro collisis, ex ulroque iguis nasci- \
tur, sic in viri et muliem congressu, corpus \ (16)
et anima Deo jubenle constiluuntur. Idquc tibi per- \ .
suadeai Paulus apostolus, qui ail : < Seminatur
corpus animale, surgit corpus spiritale
> videli- , .
cot in resurrectione.
607
Q U ^ S T . XVII. Undenam cerlurn baoetur niortis

lerapore aniroam non simul mori cum corpore? Sic
enim quidam opinantur.
. '.
;
.
R E S P . Dei Filius et Verbum Jesus Chrislus apertis verbis nos docet et mortale corpus esse, et aniiuam immorulem. Nolile, > inquit, timere eos
qoi occidunl corpus, animam autem tion possunl
occidere
Gerie nianifeslum inde est immorlalem eam essc et a Deo exsisiere.
. \ (17)

, ,
*< ,
.
(18) \ .
. '. \
Q U i E S T . 1. Fidelis serrao et oinni acce- C
ptione dignus " . > Yerum quonani, quaeso, modo . >
;
anima separatur a corpore?
.
R E S P . Hominis corpus conslare credimus ex quatoor elementis, nempe ex sanguine, phlegmate,
bumore et b i l i : sive, ex calido, frigido, sicco et , , \ ,
humido, id est, ex igne, aqua, aere, et terra. , \ , \ , \ ,
Namque sanguis, veluti calidum et vitale eJeraen- , \ , , \ .
tum, ex igne utique est: humor vero, ut 221 ku> \ ,
midus, est ab aere: bilis vero, ut sicca, a terra , ,
esl: phlegma denique ul frigidum, esl ab aqua.
His quatoor, non secus ac quatuor muris, anima, , .
instar columbae, in domo corporis conclusa est. \
Igitur morlis tempore, Dei jossu, quatuor elemen-
tis ab inviccm discedenlibus, quatuor muri domus, .
ut ita dixcris, dissolvuntur, receditque inlus con- ,
clusa columba sive anima, ac primo recedit san- , ,
guis sive caltdum et vitale elementum. Hinc mor- , \
tua corpora bilem el pblegma ac humorem posl ,
, \ . "
mortera servant, at sanguineni bullum babent.

\ , .
> I Cor. xv, 44.
Matlh. x, 28. Tim. , 15.
(15) Post, , quidam babenl

. Mox Reg. 2,
.
(16) Ilaquidam manuscripti rectiue quam editi,
qul habent, .
(17) Quafuor mss., \
.
(18) Duo ross., . Edit. Comm., \ .
Edit. Paris. cum Palat. 2 ,
. qusest. 19, 20, 2 1 , 22, 25, 24, absunt a Palat. 2, el a veteribus editfs Latinie.
639
QUiESTIONES AD ANTIOCUUM OUCEM.
610
. '. , C N B S T . XIX. Ubinam porroeese dicemus animas

bominum quse jam disceseerunt ?
;
R E S P . Mira sane et metuenda quseslio, homini. (19),
. - buaque occulta. Nec enina Deus queroquam ad nos
, iade redirto permieit, enarrareque ubinam quovo
\ ' - niodo sint aninioe a nobis profecl. Verumtamen
. " , discimus ex divinis litteris peccatorum animai
$ - in inferig esse infra omnem lerram et mare, quem \, admodum ait Psalmisla : In tenebrosis et
, c \ in urabra morlis el in lacu infimo", et ut
\ , > apud Job scriptum est : c In terram tenebroHam et
t , caliginosam, in terrain tenebrarum aelernarum, ubi
, , $ nullus splendor, necvita esl bominibus". Justo (20), rum autem animae, ul ex latrone in cruce disci , mus , sunt in paradiso. Nec enim propter solam
, - sancli lalronis animam Christus paradtsum ape. ruit, sed etiam propler omnes sanctorum animas.
,
.
QfyEST. XX. Quid igilur? Bonane justi recepe. '. , ,
runt, et peccatores supplicium?
\ ;
R E S P . Nequaquam. Hoc tamen fruuntur gaudio
'. .
(21) \ eanctorum animse, qu para est illorum felicitaiis,
, , ut iristitta, quani babeiit peccaiores, pars est illo , , (22) - nim supplicii. Quemadroodum ilaque suos amicos
\ - accersit imperator, ut secum prandeani, sic et
\ daronatos ut puniauiur. llli auiem ad prandium
. \ vocali laetanlur ante domum imperatoris, donec
venerit hora prandii. Damnati in cuslodia inclust,
- ,in mcerore degunt, usque dum veuiat judex. Sic
, , eentienduDi est de animabus justorum et peccato. \ rum quae ante nos illuc discesserint.
' ,
\ .
^ U A S T . XXI. Si igilur nemo, prout dixisii, ne. '. \ * ,
, que in regnum neque in gehennaiu iittroivil: quid
, , illud ergo est quod de divite et de Lazaro audivi\ \ , Ot- mus, ilium nempe divttem in igne et tormentig
exsistentem loqui ad Abrahamura?
;
R E S P . Quaecunque divitem et Laiarum spectant,
'.
\ , \ \ parabolice locutus est Dominus, ut et qu de de , . cem virginibas et caeteris parabolis dixit. Nec
. enim reipsa contigil Lazari parabola. Quippe in
- gebenna peccaiores uon vident juslos, qul cum
. D Abrabamo in regno etsistunt. Iino nec quisquam
'* illic in tenebris exsislens, proximura 3uum agno*
, .
scit.
. '. ; \
QfJiESi. XXII. Qui id fial? Terribile enim ad\ , , modum et miruin est quod aie, scilicet illic nos
, \ , \ non invicem cognoscere, sed fralres fratribua, fi (2) .
liis palres, et amicos amicis esse ignotos.
Psal.
LXVXVII,
7.
Job x, 22. Luc. xxui, A3.
i9) Reg. 3, . Paulo post Reg. i el 5,

, .
(20) Reg. 2, , posl . Reg. 2, adjicit
haec,
, ,
$ , . ' ; > Porro locus bicbabetur
apud Basiliensem.
(21) Reg. 1, 3,
<, .
(22) Editi, \ . $ed deest in maxima parle inaiiuscriptomm
(23) Palatiiius primus, , \
, \ .
til
612
RESP. Agnilio ex corporeis signis solet Ceri. At '.

animae incorporeae invicem sunt omnino similes, . non secus ac mulliludo aliqua liilidissimarum et (24) ^
siroilium columbarum aut apum, quarum nulla \
differat vel gravilale vel magnitudine, sed quae in , , oronibus xquales sint invicein. Porro ioquor de , , damnatis peccatorum animabus apudinferos, ipsas . \
nerope seipsas non cognoscere. Nam 222 justo- $ ,
rum animabus id bonum conccssit Deus, ut invi- .
\ , cem se agnoscant.
,
QtjjEST. X X I I I . Demus i g i t u r , juxta quod ais,
. \ (25)
animas nunc invicem se non cognosccre: al nunquid , \
nec in resurrectione mutiio se cognoscent peccato-
res, qui nempe cx wia regione, domo el genere , \
;
exsiiterint?
. .
RESP. Neque in resurrectiune.
. \ ;
QIMSST. X X I V . Quare?
RESP. Quia figura, signa, ct affectiones qua? no.
slris corporibus ex corrupiione et salione accidunt,
per quas nos invicem bic cognoscimus, in resur- , , ' reclione mortuorum cum satione et corruplione (26) ,
destruunlur. Et quemadmodum Deus ab initio $ . \ '
unum fecit hominem; sic et in regeneratione , \
oranes, velut unus homo, resurgemus : id est, omnis imago hominis similis erit imagini, formse, *
magniiudinis et figurae Adami. Unde in resurre- , \ \
ctione non est parvus aut magnus, niger vel albus, . \ (27)
flavus vel rufus, simus aut adunco naso, nec varia? , \ , \ ligura, formae et colores. Hac
omnia quae
. . . . . enim
.
,.._ , \ , ex satione et corruplione proveniunt, dcstruentur ^ , , \ ,
simul cuni corruplione. Enimvero quomodo posset , \ , \ .
agooscere paler proprium filiuro, qui infans mor- \
tuus ftierit, triginla jam annorum bominem per- | (28). \ feclum resurgentem, quemadmodum et Gbrislus , , triginta annos nalus baptizatus est? Quomodo dU , \ (29) gnosci possit jEthiops, qui albus resurget : vel qui , \
saucius obierit, sanus resurgens ? Quod si haec libi ; "
videnlur vix credibilia, audi Dominum ad Sadducajos ,
aientem : In resurreciione mortuorum neque nu- ;
bent neque nubenlur : sed erunt sicut angeli . ,
Igitur quemadraodum una est species el figura ,
angelorum : ita idem nostrae nalurae in resurre- , (30) ' ,
ctione per imraorlalilatem futurum credimus. Et . > qoemadmoduiQ in frumenlo spicam fecit Deus ab ry * \ \
inilio, et ex spica granum prodiit, quod deinde
satum rursiis germinal spica : sic et bomo factus . \
est a Deo incorruplus propter praceplum : deinde ' , \
transgressione contrilus esl ac corruptus reddilus: , \
f
HaUb. xxii, 30.

I
(24) deest in Reg. 1, 2. Infra decst

in editis, sed habetur in compluribus mss.
(25) lta Reg 5, recie. Editi vcro male, .
Infra deest in quibusdaiu mss.
(26) Tres inss. .
In edilis
(27) lta
* ires mss.
' vero, xa\ ,
desunt. Infra, deesl, in ouibusdam mss.
(2SJ Tres mss., .
(29} Duo mss., . Alins,
> Paulo posl.imilli mss.,"H >3-
. Editi, . Unus codex, ^

.
(50) Basil., . Ad margiuem hujui
coaicis nolalur ibid. . )
, ,
. ,
, . \
^ , ,
:4 . Hormu pars in lcxtum relaia esi
a velcri inlerpue.
613
QILESTIONES ANTIOCHUM DUCEM.
6U
\ salus vero per morlem et terra obrutus, iterum in * - corruptus repullulat, qualis ab inilio erat.
, \ , ' .
QILEST. XXV. Num hominum animae, qui ante
. '. nos decedunt, vitara iterum invisunt, necne ?
(31) \, ;
RESP. Nequaquam. Audi enim prophetara Davi. .
6\ dem de hominibus morientibus aienlem: < flomo,
c , \ , \ sicut fenum dies ejus, tanquam flos agri sic efllo . rebit. Quoniam spiritus pertransivit in illo, et non
, \ , \ - exsistet, et non cognoscet amplius locum suum .i
. \ De animabus aulem justorum nibil est ambigendum.
(32).
QUST. XXVI. Si baec ita se babeni, quomodo
. \ \ ,
ol \ ; j j sape sancti suis in templis el tiimulis apparent ?
HESP. Singularis et paradoxa sane quaestio, iide. , \
. lissimaque indigens anima ad respondendum. Ta, . men si capis, audi nec ratione vacilles. Quse in
templis et tumulis sanctorum adumbraiiones et
\ , visiones fiunt, non per animas sanclorum Gunt,
(33) ' sed per angelos qui formam sanctorum assumunt
. , , Quomodo enim, dic mihi, beali Petri vel Pauli
anima una possit eodem momento in memoria sive
* 0 monumento ejus apparere in inille ejus tcraplis
, ; per lotum orbem ? id enim nec unue angelus queal
. unqtiam prestare. Solios siquidem Dei est duobus
in locis el lolo iuroundoeodem momento reperiri:
0 . \ \ quandoquidem et ipsse intelligentes virtules defl\ (34) ciunt omnino a doxologia quas in coclis est, cum
, * C ministeriura in terram mittunUir
.
2 2 3 Qu$T. XXVII. Quid differl substantia an. *.
gcli ab bominis substautia?
;
RESP. Tres invenimus substantias quas bomo ne. , \ , quit comprebendere, nemoque uuquam vidit, quae
, \, \ nec in lerra possimt videri, sunt nempe Dei,
\ ; , angelorum et aniinarum. Attamen conjiciraus quod
, quantum diflert sol a luna, tanlum antecellit et
(35) magis splendel angelorum essentia, quam anima .
rum bominum essenlia.
QuiEST. XXVIll. Quomodo prophelae sa?pe Deum
. '. \
videnles apparent ?
(36);
RESP. Post propbetas omnes ipsumque Chrigli
. \ '
- adventum dixit apostolus, evangelislaque et tbeo \ \ , D logus Joannes, quod : c Deum emo vidit unt . > - quam". Quod ut credibiie redderet, tanquam
\ , , aliquid tremendum et singulare, addidit: c Unige , nitus qui est in sinu Patris, ipse enarravit. >
. > \ Unde et sanctus apostolus Paulus ait : Quera
t \ , nemo bominum vidit vel videre potest"' : llaque
. > " nullus homo nudam Dei essentiam poluit usquam
, - videre, sed sese Deus ad infirnmatem bominum
9,
Psal. c i i , 15, 16. " Joan. , 18. ibid.
(51) Quidam mss .

(32) His adjicit Palat. 2.
\ . QuaeHtiones porro 26 et 27 absuni a Palai. 2, el a veleribus edilis Lalinis.
(35) Sic Reg. 1, 3. ln editis, deest.
* I Tim. , 16.
(54) Ita 2 mss. Editi , . Ibidem
Reg. 1, .
(33) Palat. 1, .
(56) Palat. 2,
* ~.
'
Quistiones autera 29, 50, 31, 32, 35t54, absu&t
a Palat. 2, et a veteribus edilis Latinis.
615
accommodans, formamque congruentem assumens,

prophelis apparebat. Cerle tunc ille carnis expers,
saepe illis ut tiomo incaroatus apparebat. Unde
perspicuum est ipsos non Dei essentiam vidisse,
sed gloriam. Quod idem de angelis et nudis animabus est intelligcnduni. Sola vero sancU Deipara
nadam essentiam arcbangeli Gabrielis, uli erat,
conlemplala est.
QCLCST. XXIX. Quid ergo? Annon et ipsi angeli
secunduui subsiantiam hominibus in terra apparent?
R E S P . Minime. Nec enim corruptibilis oculus
substantiam incorniplibilem poiest contemplari.
Inde vero aperle licel cognoscere angelos non secundura substanliam nobig apparere, quod non
una ligura in terris appireant. Nara alii juvenura
fonnam assuniunt; alii miliium. Denique multas
illi formas induunt: at una ipsorum est subslantia.
QUiCST. XXX. Qusenara est definUio subslanliae
angeloruin ?
R E S P . Angelus esl animal rationale, immateriale,
bymnisonum, immorlale.
QuyE8T. XXXI. Quodnam opus esl coelestium
virlutum in cddis?
R E S P . Hyranus nunquam inlermissus, lausque
perennis magnificenliae Dei : forle eliam oralio assidua pro nosira salute. Quando Yero ordines et
mililiae dicuntur, intcUtgendum est ordinem esse
magislerii, ordinem lulelae, ordinein providenliae,
ordinem ininislerii, ordinem punienlem, ordinem
qui animas separet, ordinem in aliis permanentem.
Porro ut varios supernarum virtutum ordines esse
novimus, sic sunt stationes et cognitiones divers*.
Namque throni, cberubim el seraphim sine medio
a Deo docentur, ul qui caUeris sinl superiores, et
Deo proxirai. Hi aulem docent inferiores ordines,
eaque deinceps ralione inferiores a superioribus
docenlur. Infimus autero omnium ordo sunt sancti angeli, quiet ipsi hominum sunt magislri.
616

, .
,
. ,
, . " \
.
, , ,
.
. '. ; *
;
.
.
, *

, *
.
\ \ ,
(57).
. '. ;
R E S P . Sanclorum quidem anima? nostri omnino

meminerunl, mtnime vero peccatorum animae quae
in inferis jaccnt. Cum enim supplicium sibi debiluro exspeclent, merito certe de illo eolum sunt sollicili, nihil aliud curantes.
. , (58)
, .
. '.
;
. , \

.
\ ,
, ,
, (39), ,
, . , \ >. 01
\ \ \ \
,
\ (40)
, \

, \
.
. '. * (41) \, ;
. ,
$ , (42).
,
\ ,
.
(37) lla Reg. 3, el Palat. 1. Editi vero,

| ,
.
Sequentes porro dua* quaestiones 30 et 31, babenlur supra in teslimoniis Scripturae sacrae. \ide
aua3 de bis diximus in Adinonilione.
138) decst iti editis el quibusdam mss. et
supra legilur.
(39) Reg. 5, , ,
. Mox Palat. 1, ,
, ; .
(40) Reg. 5, \ .
(41) Reg. 5, .
(42) In Felc. cod. quodam, quem ille non notavit. sic legilur, ,
, \
,
.
; \ . ,
, et bic flnit responsum.
QtjST. XXXII. An noslri sunt memores animse

quae discesserunt, quemadraodura et angeli sunl
noslri memores ?
617
QUiESTiONES AD,ANTIOCHUM DUCEM.
618
. '. ! - 2 2 4 Q U A S T . Quid nunc iftitur illic
agunl amniae qua jara decesserunt?
;
R E S P . Anima corpore liberata nec bonum ncc
.
. - inalura potest efficere. Nam visiones quas de illia
, (43) \ , quidam cernunl, Deus ad noalrum commodum dis . pensat. Queniadmodum enim lyra, nisi pulsanlem
" , , aliquem nacta fuerit, vana et inuiilis videtur :
* \ \ , sicanima et corpus post mutuam separatfonein
, . nibil posunt agere. ltaque sanctoruni animae a
\, sanclo Spiritu agUaia, curo angelis in regione vi, venlium Deum bymnis laudam et exsuliaut.
.
Q I L E S T . XXXIV. Quid ergo?Nu!lumne beneiiciura
. \ ;
, percipiunt peccatorum a n i w a 3 , cum pro ipsis fiunt
synaxes, beneficentiae et oblationes?
\ \ ;
R E S P . Nisi inde alicujus participes essent bene. , ^
. ' ficri, non eorum menlio fieret in oblaiione. Verum
, quemadmodum vite foris in a^ro florcscente, ejus
, percipit odorem vinum conclusum, simulque efllp \ rescit : sic inlellige peccatorum animas alicujus
pariicipes esse bencOcti, ex incruento sacriftcio
, et beneficeulia pro ipsis facla, ulsolus novit etju \ bet vivorum el mortuorum dominator, Deus nostcr.
.
QuiEST. XXXV. Num igitur possit sciri quam ob
. '. ,
causam non permisit Deus animam alicujus eeruni,
, \ , qui illuc discesserunt, redtre ad nos, nobisque
$ (44), \ enarrare quomodo se res babeant apud inferos,
quave sit ibi angustia ?
;
. C R E S P , Multus inde error in vita oriretur. Nam
. que multi daemones posscnt mortuorum bominum
, formas assumere, seque ex mortuis excitatos asae I , verare, falsaque multa dogrcata el res de bis qtue
\ \ tbi fiunt, nobie spargere, qu errandi et pereuiid)
nobiscausa forent
.
Q u S T . XXXVI. Multi dicunt ulile homini esse
(45) . '.
praiosse diera eui obilus.
.
R E S P . Si Deus omnia in sapientia ad noslrum
.
, . commodum fecii, certe neque absque ratione id
nobis occultavil. Nam si bomo diem suae mortis
, praenossel, securo pcr totam vitam peccaret, saj, piusque duobus vel tribus anteroortemdiebus poB , D nilenliam ampleclerelur, propter hac Dei vcrba per
, prophelam aientis : c Io quo te invenero, In hoc le
c , \ . > judicabo. Et vero quae jam, quscso, bomini su , , , peresset graiia, si contempto Deo centum perpe , \ trares homicidia, duosque taiiium per dies a raalis
cessares?
;
QuiEST. XXXVM. Cujus gratia nos Chrieliani ver. *. , (46) sus onentem adoramus, et Judaei veraua austrum ?
;
R E S P . Non eadcm similisre hac de re danda est
. \
. , \ probatio el responsio. Aliler eniin es( saiisfacicn
(45) Ua quidam nisa. Edili vero, .

(4*) Duo manatcripli, , \
.
(45) HJBC qweatio deesi in Palat. 2
PATROL. GR.
XXVIII,
(46) Sic 4 mss In editis vero, oeest.

Mox edili, , sed deest in niaxima parie
D188.
619
620
dum Judaeis : aliter res est explicanda gentilibus : \
aliier dcnique id est Chrislianis explicandum. Ju- .
d<eis igitur dicimus fldelcs idcirco versus orien- , \
tera adorare, quod ita nobis jusserit Spiritus san- ,
ctus per Davidem prophetam haec loquens : c Ado- 6\ remus in loco, ubi steterunt pedes Domini*.
Quod si dicat Judaeus, ubi steterunt pedes Do- (47). \ ,
mini ? tpsos bis Terbis docet propheta Zacbarias : ;
c stabunt pedes Doniini in monte Olivarum c \
ad orientem contra Jerasalem". illndeet ipsi Ju- '
daei Jerosolymis orantes versus orientera, orant ad . > " \
monlera Olivarum. Et id quidem breviter Judaeis ,
responsum esto. Ad gentiles autem illud est dicen- .
dum, nos scilicet versus orientem adorare, non
quasi plaga orientali circumscribatur Deus; sed ,
quia Deus est, et dicitur lux vera. Idcirco ad lucem '
creatam respicientes, non ipsanl, sed Creatorem
ejus adoramus, ex splendidissimo elemento, 225 , ,
Deum omnium elementoram et saeculorum splen- ,
didissimura venerantes. Denique audiant et discaot (48),
fideles ejus rei causa beatissimos aposiolos jussisse .
ut Ecclesiae Christianorum orientera spectarent; ut \ \ ;
ad paradisum, unde excidimus, antiquam patriaro (49)
regionem nostram respiciamus : oremusque Deum
etDominum, ut ad locum, unde exsules ejecti su- ,
raus, nos velit restituere. Propbelae vero Judaeos
ad meridiero attendere prseceperunt, quia Dominum , \ ex raeridie Jerusalem sive ex Bethlehem nasci de- , .
beret : hinc aiebat propheta , Deus a Themam
, ,
veniet, > id est, < ab austro.
\ (50) , , .
{}6. XXX VUI. Quare, cum Christus sit cir- C . '. , \ , ;
cnmcisus, nos simUUer non circumcidimur ?
'. , ,
R E S P . Christus Filius Dei venit ut legem implerct, nc Deo oppositus esse pularetur, adversarius- ,
que Dei qui legem dederal. Id enim ipsi sursum .
deoreumque exprobrabant. um antem ipse pro no- .
bis ea quae lex coniinet impleverit, jam nos sub ,
lege non sumus sed sub gratia. Hinc Cbristus per , ' .
Paulum haec ad nos dicit: < Queniam ei circumci- * ",
damini, Ghristus vobis xiihil proderil". Unde , .
manifesto cognoacimus Deo alienos esse omnes qui ,
circumciduntur, sive fideles illi sint, ehe infide- (51) , ,
les, sive Judaei, sive gentiles, quippe qui in , , ",
lcge Mosaica glorienlur, nec Cbrislum sequantur. ,
Quemadmodum enim unWerei qui per sanguinem . " ' (52) \
Psal. cxxxi, 7.
9 5
Zacbar. * 4. Habac. .
(47) Tres 185. sic oabent,

. \ * , *
.
(48) Quidam manuscripti,
. Ibidem Reg.2 et5, quos sequiraur,
. Editi, .
(49) Ita oinnes manuscripti. In editis,
deest. Palatinus primus.
, , , \
, . Palat. vero
9 1
Galat. , 2.
2 eic babel: , ,
,
,
\
. Hic responsionem claudit Palal. 2, in
quo quaest. 58 et 59, desunt.
(50) Reg. 2, .
(51) Sic 2 mss. Edili vero, . Paulo posf
mss., , .
<52) Reg. 2, \ ' . Patt post idera, .
QUJESTIONES AD
ANTIOCHUM DUCEM.
622
, - et irrationalia animalia Deo se sacrificium offerre

- arbiiranlur, incruenlum Chiisli sacrificium ever tunt et abominantur : ita omnes qui carne cir , , cumciduntur, spiritualem circumcisionem sive san*
ctum baplisma conlumclia aOlciunt et aversanlur.
. ' Aliud rursus simile. Non in lege Christus diabolum
, et daemones proslravit, neque in ea salutem est
* * . " operatus; sed in cruce. Undc legem daemones vi dentes, non trernunt nec timent; crucem autem
\ saepe cementes tremunt abeuntque, prosternuntur
ei fugaotur.
\ .
QcjssT. XXXIX Cum Deus per propbetas pra>
. '.
, , cipiat ne opera maau facla adoremue, cur injagi \ , nes et crucem adoramus, quae sunt opera artiflcum, non secus ac ipsa idola?
, \ (53) ;
. R E S P . NOS fideies minime adoramus iraaginee,
! " tanquam deos, ut gentiles : absil! sed UBiura modo affectum et amorem animae nostrae erga ima (54) ginis formam significamus. Quamobrem plerum , que, ablaia et delela figura, id quod olim imago
. \ fuit, ut inutile ligoura comburimus. Ac quemad \ , modum Jacob morilurus, in extrema virga Jose , , phum adoravit, non virgam bonoraos, sed eum
> \ * qui virgam tcnebat: Ua et fideles non atio modo
, imagines veneramur, nisl ob nostram erga eoe de (55), aiderium, quorura effigiem exprimimus: id ea ra \ iione agenies, qua vel liberos, vel parentes et ami , \ - cos salutamus: quomadroodum Judsei olira duas
61 \ , - legis tabulas, duosque cherubiro aureos et sculpios
, adorabanl, non ipsam lapidis vel auri naturam
. 01 ^ honoranles, sed Domimiro qui ista jussit fleri. Qui
\ vero pra3 superbia crucem et sanclorum imagines
(56), adorare refugiunt, dicant slulti quomodo non raro
, ; t sacris iroaginibus, Dei virtute, maoarint un , guenta? quomodo inanimata statua telo confossa
(57 ; sanguinem, vclui corporea natura, mirabililer pro \ fuderit? quomodo lumulie', reliquiis et imaginibus
; \ aepe daemones clamantes expellantur? Ut autem
, insanos magis confundamus, audi sermonem quem
. " patres noslri de quadam imagine narraverunl. Jc*
\ (58). rosolymis cuidam ascetae insidiabatur et molestus
, erat malas daemon. Quodara 226 igitur die ei ipsis
, , , oculis videndus apparet spiritus aiens : Si velis ut
, \ . te non wapugnera, noli hanc adoraie imaginera,
^ (59). et a te discedam. Erat autem sanctae Deipara imago.
Quid ad haec dicendum babent i i qui sanctorum
, ' efligies vetant adorare, quas memoriae duntaxat
, \ * ; causa, non aliam ob rationem eflicimus ? Atque hser
. quidem breviter de imaginibus dicta sint. Quod
, aulem nos fideles crucera adoramas et salutaraus,
manifeslum est id nos agere propter Ghristum qui
.
in ea affixus cst.
Q I L E S T . XL. Igitur cura Christus quoque asioo
. '. ,
(55) Reg. 2, 5, .
(54) lla manuscripli quidara. Editi vero,
* \ , omissts reliquis.
(55) Sic manusc. quidam. Edili vero,
.
(56) Reg. 2 et 3, . Et infra,

(57) Ila quidam mss. Editi vero,

.
(58) Reg. 5, .
(59) Reg. 2.

6*4
S. ATflANASIUS. - SPURIA.
325
msedcril, debemus eliam asinos salutare ac vene- , \ ^rari?Haec enim nobis objiciunl Judaei et gentiles. (60);
.
.
R E S P . Non In asino Christus diabolum et daemones devicit, neque in eo salulem est operatus, sed \ ,
in cruce. Unde cum asinos vident daemones, non , ' . "
irerount nec formidant : at cum crucem vident, , *
\ saepe tremunl, horrent, sternuntur ac fugantur.
(61), \ .
. '.
QuiEHT. XLl. Qua de causa nos fldeles omues,
cruces, Cbristi crucis imagines, cffingimus : san- cta3 aulem ejus lanceaa, arundinis et spongiae ima- , , ,
gines non eflicimus? Haec enim aeque suni eancta , ; "
\ \ .
ac crux ipsa.
.
R E S P . Crucisfiguramex duobus ligois coropingimus, quam adoramus. Cura vero quis inOdelium . ?
nobis exprobrare velit, quod lignum adoremus, pos- , ,
suinus duo ligna disjungere, crucisque liguram , \
dissolvere, atque ut mera ligua repulare : indeque , ,
inGdeli persuadere nos non Hgnum venerari, sed \ (62) , crucis figuram. Idem autem agere non possumus in , .
, ,
lnncea, arundioe aul spongia.
.
(65) . '. ,
QUiEST. XLII. Undenam certum est Chrisiianortim fidem prestare aliis ooinibus quae sub coelo ' ;
sunl? Siquidem fides omnis secaeleris magis piam
.
esse existimat.
. \ , \
R E S P . Multa bac de re liceret dicere, prolixaque
est Cbristianorum fidei probatio. Ailameii duo (64) . "
qiwedara signa apud nos videntur, quae iioslram ' , \
religlonem Deique erga nos amorem et praesidium Q \ declarant. Primum est, quod ab inilio saeculi nul- , *
lara genlero novimus ab omnibus aliis tandiu im- \
pugnalam gentibus nec delelam, praeter solam (65) \ ,
Cbristi fldem, quae sane non deleri non potuissel, , ab omnibus adeo impugnata gentibus, nisi manus , ,
Doraini eam eervasset et servaret quorainus dele- \ \
retur. Alterum est, quod nullus imperator Cbri- ,
slianorum barbaris unquara in morlem tradiius est, ,
quamvis lol gentes imperium oppugnarent. Imo .
iipn solum imperalorem oppriroere non valuerunt, ,
sed nec ejus iraaginera ex nummis, cum cruce de-
lere, licet nonnulli tyranni id tentaverint. Nec , .
enim extetimes tennem et yilcm rem istam esse. \
Niei nira fidem nosUram pra aliis omnibus elegis- . *
set Deus ei dilexisset, ipsam minime absque damno D ,
el vulnere, medias inter geutes luporum similes, servassel. Pneterea non debuii permiltere Deus \ . falaam iidem, post incarnalionem Filii sui et Dei
noslri Domini Jesu Chrisli, per omnes lerra? fines \ ,
dominari. Unde hoc ipsum quod in omnibus genti -
bus creditum sit Christi Evangelium, ccrtum est . " ,
argumentum non aliam piam esse fidem sub coelo. ,
,
' .
(60) Ha?c quaestio deest in Basil. Ibid. Palat. 2, , \ .
\ ,
(65) Quaeslio bac abest a Palat. 2 et a veteri! us
\ . .
editis Lalinis.
() Quidam mss.,
(64) Sic qttidam mss. Edili, .
.
. (65) Sic niaxima pars mss. Edili,
(62) Palal. 1, ,- - .
625
QUASTIONES AD ANTIOCBUM DUCEM.
616
(66) . '. \ , QVJE*T. XLIll., Si ita res habet, cur Salanas nou
\ afiam fiJem terra divisil in lot bxreses, praeter
solam Cli-ibtianorum fidcm?
; , ;
R E S P . Quia scilicel ipsi adversalur, vimque ejus
. ' \
. , , irritain plaoe reddit. Ecqua eoioa cura, amabo,
$, , , " 227 Satanae esset Judaeos, Samaritas aut geniiies
, adoriendi aut in haereses et varias fides discio ; , dendi?Ha3 euira ad ipsum perlinenl, nec unquam
, . Satanas ea quae sunt ejus impugnat, sed quae Dei
" \ , sunt. Quocirca inde quisque possit discere, aliam
\ , piaui fidem iu lerris nullam ofcsc, praeler eam qua
in Cbristum credimus.
.
QiiiCST. XLiY. Quanam raiione ruiti bomini
(67) . \
\ , et barbaro persuadebimus catholicam Ecclesiam
, prae oranibus haeiesibus rectam fidem baberc,
ncc errare ?
;
R E S P . Qui Scripturarum et dogmalum accu. \
\ ralam et profundam explanalionem audire nou
(68) possunt, inde persuasi debent esse de integri * tate et verilale caibolieae Cbristi Ecclesiae, nempe
\ boc ex capite, quod salutaria et veneranda
\ Cbristi passionum loca, catholicae et orlbodoxae
* nostrae fidei el Ecclesiae a Deo donata sinl et
, - credita : nempe Nazareth ubi Cbrisius c babita , vit in nobis"; Belhlehem, ubi secunduin car, * nem natus est; Sion, ubi salulem mundo ope, , ratus esl; Jordanis, ubi Adamum renovavit;
* Thabor, ubi ccelorum regnum praefiguravii; mone
, Olivarua), unde in coelos ad Palrera, a nobis
' . ascendii. Quae omoia sancla et veneranda ejus
. C loca non temere nec fruslra calbolicae Ecclesi
(69) * concredidit, sed ul, omni alia ttde et Ecclesia,
' \ inter Christianos nuncupaia, piae magis et bono\ ratiori. Ac queraadmodura imperator preliosa pa~
\ . \ iatii sui cubicula tbesaurosque commiliit et credit
omniura siiorum roiitistrorum fidelioribus : iia et
Cbristus ab initio sui advenliis, veneranda ejus
\ * \ ' scilicet loca, eatbolicae Ecclesiae cancredidit. Quod
si adversarius respondeat nos pelestale tyrannica
. illa possidere, discal ille quod, ettamsi Palaestinam
' (70), eaepe barbari occupaverint,. non permisit Chrislus
, , , sua loca tradi baereticis. Quod etsi id ad breve
, lempus tenlaverunt, cito rursus catboliea Ecclesia
- ipsos abegit, non secus ac porcos a s&nctis Cbrisii
(71) . , Dei nosiri aedibus el locis.
, ,
\ .
. '. - D Q V A S T . XLV. Ubinaro pwecepit Deus apostolie
, Cbristianos appellare eoe qui Cbristo credunt?
;
R E S P . Legimus in Actibus apostolonim", ora. , - culuin primu edUum esee Antiocbiae, sive Dci revc"Joan. , 14. Act. , 26.
(66) Quaesliones 43. 44, 45, 46, 47, 43, 49, 50.
51 et 52, absunt a Palat. 2, et a veieribus editis
Lalime.
(67) Qusestiotaaecabest a Palat. 1; at responsio
miniine. Posl Reg 2, habet, \ .
(68) Reg. 2, \ , Infra idero

quem sequimur, . Kdili,
(69) Tres mse , .
(70) Palal. I ,
(71) Ua Reg 2, 5, et ba$il. qni in bac rcspoasio.te planc desimt. Edil., xa\ .
628
627
lationem apostolis pracipientem, ul nos Chrisliani (72), ,
noroinareniur. Quocirca diligenler advertat qui- .
cunque ad Cbristum vult accedere, omnem fidem ,
in terris nominealicujushominis appellari. Sciiicet \
a Simone Simoniaui dicumur, a Marcione Marcio- \,
nitae, ab Arto Ariani, et Euuomiani propter Eu- , \ " nomium. Hse omnes caeteraequefides,qua2bominum \, \ ' \
nomina ferunt, alque ita propter illos appellantur, \, , \ *
non sunt Dei, neque Deus in illis est. Nam si Dei , ,
sunt, cur bominum nominibus appellanlur et in- . ,
signiunlur? Gloriatio igitur gloriaiionum erit nobis ;
catbolica Ecclesia, ut et quod Christiani diciraar
, \ \
et nominamur, ut qui non ab **ominibus noiuine, ,
raur, sed a Deo iHunimemur,
' .
Q I L E S T . X L V I . Quis aste omnes Dcum in lerris
nominavit Deum ?
R E S P . Diabolum esse manifestum esi, cum scilicet ad Evam d i x i l : cQuid dixit vobis Deus ut ex
omni ligno.quod <esl in paradiso, comedatis ? Nec
vero id raireris : namque cum diabolus fuerit olim
angelus, tunc supra hominem scienliam babuit.
QILEST. X L V H . Ubinam vero paradisum dicemus
esse? Alii enim Jerosolyrois, alii in coelis eum esse
aiunt.
R E S P . Nemo horum vere sentit. Nam quod Jerosolyinis paradisus noo sit, teslatur Adam qui in
229 Calvario jacel. Gertum autera est eum io
paradiso sepultum non fuisse, sed exira eum eje1
(73) . \
\ ;
. , ,
,
,
,

. '. ,
; , ,
.
. (74) ! .

' . ,
, ' . "
Dtum esse. Quod autem paradisus non sit in coelis, Q ()
teslatur Scriplura quae ait, cEt planlavit Deus paradisum in Eden ad orienlem . Docemur itaque ab
oriente universae tcrrae esse paradisum. Hinc scrlLunt accurali bislorici bujus rei causa fragrantia
aromata vcrsus orientales sive Indicas partes exsislere, utpote qua; paradiso sint vrciniores. Atque
ut palmae mares palmas feminas proximas, venlorum aspiratione, contingentes, eas fecundas redchinl : sic fragrantia quse ex paradiso, ventorum
afilalu, exit, arborcs locQruui illorum viciuiores
fragrantes effick.
9
Q I L E S T . XLVIll. Oichnasne paradisuni corruptioni obnoxium esse, an incorruplum ?

R E S P . Neque corruptioiii obnoxium dicimus, quo
modo nostra arbores et fruclus putredine et vermibua corruiiipuntur. Nec ilem rursiis incorruplus
plane esi, fauiri sascuii non amplius veterascenlis
incorruplicme. Verum si cum nostris fruclibus et
bortis comparatur, omni oorruptione superior est;
at si cura glorfa fuiuroruui bonorura oouferatur,
* c
, ,
. "
\ (75),
\
, ,
. \

,
(76) *
-

.
. '. ,
D ;
.
'
, \
. '
\

* Cen. 111, i . Geii. 11, 8.

(72) Ita quidara mss. Editi vcro, .
(75) Haec quaestio inlerius babetur inter quaestiones postcriores. Jbid. nss. quidaui, ,
recie. )n edilis, ^ 3, semei.
,74) Hjec affnr miur ab Anonyniu Ravcnnate pcr
D. Placidum Porcberon ediio, p. 14.

(75) Ila quidam mss. Edili veio,
.
(76) Rcg. 2, .
29
QUiESTIONES Al> ANTiOCHUM DUCEM.
650
, , xgX , quaeoculusnon vidit, nec auris audivit, necin corho .
minis ascenderunt, valde inferior et est et creditur.
. \ (77)
Q D J S S T . XLIX. Quantum temporis in paradiso
'(;
mansit Adam?
'.
R E S F . Rem d&qua non consentiunt Patr$s pro. , ponis. Alii enica sex meeses, alii diutiu3 mansisae
ci * , existimant, alii tol boras (nec amplius) quot Domi , nus in ligno crucis mansit, quod arbilror verius
* esse. At alii vero novem tantum boras.
.
Q I L E S T . L . Quale lignum fuit, cujus fructus
. V. (78) ,
Adamus comedit?
';
R E S P . Nec bac in re consentiumt Patres, et me'.
* \ . " rito. Quod enim divina Scriptura sponte occullavit,
, \ nemo exquisite potuit dicere. Undealii ticura fuisse
. " , illum fructum putant: alii fructumspirilalem (78*),
. - atii Evae contemplationera. Nonnullis eiiam videlur
' . " nibil in paradiso comedisse Adaraus. Forle tameo
, , (79) verior est prima sententia quae ficum fuisse defen dit, quia scilicet hujus foliis usi sunt primi paren, tes ad se tegendum, et quod postea ficus a Cbrislo
. ( maledicta fuerit. (Sanetus autem Isidorus Pelusiola
in quinquagesima prima ipsius epistola, ait ficum
, , futsse, cujue fructum primi parentea coroederuni,
\ quodque id ab anliquis seoibus audiveril.)
.)
. '. ',
Q G * S T . LI. Povro si Adam non pnevaricatus eeset,
quales debebat esse bominum vita et multiiudo ?
;
.
R E S P . Poteral Deua, qui verbo raultitudinem
, \ - ^ angelopum creaverat, venerando qnodam et puro
. , modo-mullUudiiiem humani generis creare. Quidam
, , , vero aiunt, cum Deus bominem masculuai et femi nam fecerit, iude clarum esee Deum voluisse bomi . " num genus generationc procreare. Atlamen id noiuit
, .
per inobedientiam ficri, sed cum honore.
. '. ,
Q W E S T . LH. Quare die seplima Deus creationem
;
perfecit ?
'.
R E S P . Inter numeros denarium numerora reperi . mus esse omnis numeri complementiim. Si eoim
, ad denariuro numerum deveneris, statim rursus in
. \
unitatem redis. Itaque seplenarins ei Urnus nume. *
rus, perfectiasimus [est. ldcirco septenanug esl
.
creationis. At sancla Triailas est increata.
. /.
229QOMST. LUl. Yalde inter multos quaestio agiia
, , tur, quemnam priore loco collocare oporleat, nempe
, ; diera ante noctem, aut noctem ante diem ? Nam si
, dicimus diem primas occupare, reperietur Cbristus
.
aabbato resorrexisse. Nox enim illa sabbali est,
,
juxta verba Moysis crealionis mundi soriptoris.
.
R E S P . E X scopo et verbis quibus narratur Deuni
.
, , , ante oinnia dixisse, < Fiat lux, perspicuum est,
, (80) . diem ani,e noclem esse. Nam tenebrae illae, quae suD
(77) H.TC quaestio deesl in prius editis; sed legi^79) Haec ad ttnem usque responsioms ex Reg. n,
tur in quibusdam rass.
desumpla sunl. Qua3 porro de Isidoro dicuotur,
(78) Huic similis est qu&stio 20 Theodoreli in noluimus a caiteris sejungere et ad imuin repoGenes.
uere, sed ancinU inclusimus, nam adjcctitia suni.
(78.*) Inlerpres videtur legisse :
(80) ^ P ^ . 2, , hic et infra.*
, quse desuut in texlu Graeco. Loir
631
632
pra abyssuit erani, nox nondum appellata erant,
nec a luna et sideribus duodecimve horis dimensx. , \ ,
Ilaud dubie ergo lux tenebras antecedit. Yerurota- .
men ne possint Judaei nobis dieere Cbristum Sab- . "
baio resurrexisse ; idcirco eorum ora prius obtu- ,
ravit, lege illis dala ut a vespera diem Sabbali in- ,
, \ '
cboareut
(81)
. \ \
QciEST. LIV. Cur ergo eam ob rem nobis Deue
'
jusstt Dominicam a vespera sabbati ordiril

RESP. Non eam ob rem : sed quia Deus gentes ex
'. (82) '
ignorantiae tenebris ei ex umbra legis in lucem co- , \
gnitionis Dei et Evangelii vocavit. Admodum igitur \
congruenter suae resurreclionis dieni a veapera .
praecepit incipere et ad lucem desinere, Yalde enim '
dedecebat minimeque conveniens erat, dies Chrisii . \ veri ltiminis a iuce incipere el in nociem ac tene- , ,
bras desinere.

.
Q I L E S T . LV. Quare vicesima quinta mensis Mar. '.
tii, iit vocant Romani, Gbrisius in utero Virginis in '
terris habitavit?
\ ;
' RESP. Quia scilicet bac ipsa die Deus ab initio
. '
Adamum formavii. Unde et mense illo arbores et ' . " \
plantse omnes nec non animaiia, ad fruciuura et , \ , prolis procreationem permovemur, tanquam quae a \ ,
Deo tunc lemporis fuere creata.
,
QUiEST. LVI. Cujusmodi erant pelliceae tanicae,
. (83) "
, \ ;
quas Deus Adamo et Evae fecit?
. (84) * !
RESP. Alii volunt ex foliis arborum contextas C
fuisse : alii carnem nostram has esse tunicas dixe-
re : aliis autem visum est, qui et verius sentiunt, * , \ ,

revcra pelliccasfuisseillorum tunicas.

. *. (85) ,
Q U ^ S T . LVII. Cum nullus bominum mortuus es ";
eei, undenam Cainue didicit Abelem occidere ?
. ' ,
R E S P . Diabolus ipsi in somiiis ostendit, quomodo
(86).
fratrem raorte afficeret,
. '.'(87) \ (88) ,
QVMST. LVIII. Quinam erant filii Dei, qui vidmint
\ ;
ac sumpseront Glias hominura?
. .
RESP. Filii 8eth. Nam incorporeanatura nec cor $, .
pora amat, nee cum mulieribus commiscetur.
. '. ,
QuiiST. LIX. Cur Deus Moysi in rubo apparuit,
;
non alio in arbuslo?
. ,
R E S P . Quidam respondent causain esse, ut ex ejos^
iigno simulacruna nun possent Hebrxi eflkere. Aliis (89) *
aulem videtur Deum boc facto praesigniflcasse se in , ,
epinoaa carne noalra ease incarnandum, eatnque ob ,
.
rcm in bujuimodi arburto Movsi aooaruisse.
(81) Reg. 3, ' -
.
(82) Huic quaeslioni similia quaedam habentur infra in interpretationibus Parabol. Scripture sacrae,
quaestione 57. Paulo post quidam mss.
. Edili vero, , minus recle.
(83) Quaestio 55, jam 56, abesi a Pal. 2, et a veteribus Latitiis editis.
(84) Hfcc iere habei Theodorelus, quaest. 39,. in
Cene*. iisque mulla adjicit.

(85) Hunc locum citat Micbael Glycas, p. 119.
(86) Palat. 2, .
(87) Vide Tbeodorel. quaest. 47 tit Genes.
(88) Qttidam mae., .
(89) Palat. 2, .

,
. Ibidem Reg. 3, .
655
Q U J S T I O N K S A D ANTIOCHUM DUCEM.
\ - Q U ^ S T . L X . Cur legem Deus in caligine tledii ?

6&xcv;
J I B S P . (iuia obscure et occnlte in ipea laiebat
. \ (90) , Cbrisli Dei noetri ceconoroiae nivslerium.

Q U A S T . LXI. Quare primae duae labulae confracta*
. '. (91) sunt?
(92) ;
R E S P . Ea re indicabat Deus priorie legis invete'.
rationero et transgreaeionem."
.
Q I L E S T . LXIl. Cum Dcus corporis etfigurasit
. ^. \
expers, qoalia, quaeso, tuitc Moyses vidit poele (95), ;
riora?
.
230 R E S P . Ante ssecula el ante res omnes crea tas exsistere credimus universorum Deura incrca.' " , - tum. Quapropter clarum est posleriora Dei res
, , creatas esse, et rationee eorum , quas videns a i t :
\ . c In principio fecit Deus coelura et terram .>
. \
Q I L E S T , LXIH. Quis primus in Yeteri Tesiamen , \ to duos populos prafiguravit, Judaeos nempe ei
(94);
gentes?
. , ' ,
R E S P . Evidens est esse Rebeccam uxorem Isaaci,
. qwe geminos peperit, Jacob scilicet et Esau. AUa - men duae quoque labulae legis, duorum populoxum
(95).
symbolum fuere.
. *.
QuiEST. LXIV. Quie primus in Veteri Testatnen ;
to viviflcae crucis imaginem prawignificavii?
. ,
R E S P . Jacob, cum duobus filiis Joseph benedice, (96).
ret, auis transpositia manibus.
. '.
Q D J I S T . LXV. Quem dicunt in Veteri Testamer.to
ter inter mortuos
repulaium
fuisse?
;
'
r
. , . R E S P . Jonam esse constai. Nam, ut veleres nar
, , raat, filius ille erat viduae, quem ex mortuU exci tavit Elias propbeta. Iterum vero in ceto quoad ho \ miaes esl mortuus. Teriio denique ooslremam obiit
.
mortcm.
. *. \ (97) ,
Q U * S T . LXVI. Ubi est Tharsis, quo Jona* fu;
git?
. \ \ ,
R E S P . Tbarsis >irbs esl lndicse regionis, ut cx
.
Regum tertio discimus.
. *. Q U J - S T . LXYH. Numquid etiammim parentuin
\ \ peccata in filios iiiducuntur ad tertiam et quarum
;
generalionem?
. *
R E S P . Id euidem per Movsem dedaravit Deus. At
s
* Genes.j, 1.
_
O) , Palat. 2.
1) Vide Tbeodoreium qusrat. 6d, tn Exod.
(92) Palat. 2, .
(93) Sic Palat. 2, quem sequiniur. Editi vero,
. idem,
\ ... . * ,
, , , etc.
Idem codex ad flnem bujus Resp. adjicil : Kal
(eic)
. ' , ,
\ (sic) .
*
, * '

, .

\ . -
.
,
, ' .
\ , ,
\ . '
, . " *
, '
.
(94) Palat. 2,
, \ .
^95) Sic manuscripti pene omnee. ln editifi vero,
deest.
(96) \ . Sic Palat. 2, a quo
absunt qiwest. 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72,
75, 74, 75. 76, 77, 78, 79. 80, 81, 82, 85, 84, 5,
86, 87, 88. 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97.
(97) , Reg. 2.
S. ATHANASIUS. SPURIA
633
636
per Jeremiam rursus dixit non ita aroplius futurum & ,

esse; sed qui comederit uvas acerbas, dentes ejus " stupore afficiendos *. Haec rursus Cbristam ad Ju- , . '
daeos dicentcm audimus : c Amen dico vobis, ve- , ,
> (98)
nient iniquiiates patrum vcstrorum super vos, a
sanguine Abel justi, usque ad sanguinem ZacbariaB * , jtov
Alii Baracbise, quem occidislis inter teraplum et al- *6
tare . > Unde licet conjicere, apud inOdeles pec- ,
cala parentum impiorum in filios perversos induci, . " ,
non in bonos : at apud fideles, sanctum bapli- \ (99)
sma puros nos reddii ab omni jniquitate paren- \
\
tum.
.
Q C L E S T . LXVIII. Quidam ainnisiepe infantes pro. '. (1)
ptcr parentum pcccata mori: num id verum est ?
;
R E S P . Absii id ila esse !
'. !
Qu^ST. LXIX. Cur igitur infantes moriuntur :
. ';
ajii vero conseneecunt? Cur item quidam juste agen- ; ' les, breve lempus vivunl; alii vero male agentes, (2)
longsevi morinniur ? Gur item alii boni absque H- \ beris et inopes suat : alii autem impii mullos ha- \
bent Uberos, et feliciter degunt ?
;'
R E S P . Multa de bis Dei judiciis possent dispulari,
'. . ,
quorum ulique ratio nequil comprebendi. Tamen, ut \ . "
ex sanclis Scripluris percipimus, respondemus fl- , , *;
delium infantes non ob parentum peccata , sed ad ,
eorum eniendationem saepe mori: qua in re duo *
Deus procurat bona, unum quidem, ut puri dece- , , ,
dentes, salutem illic consequantur : forte enim ,
quia improbaoi omnino vitam acturi erant, eos ,
Deus dispensatione quadam anlea eripuil; aliud au- C * , tem bonum et, ut ipsi parentes eapieniiores fiant: *
forte vero ut pecuniam , quam testamento liberis (3)
daturi erant, in pauperes deinceps insumant. De- .
nique alia plane de causa nobis occulta. Et baec qui- \ .
dem quod ad Odelium infantes spectat. luiprobi autem .
bomines forte idcirco fortunati sunt, feliciler agunl, \ ,
et liberos babent; quod quaedam pam bona ege- (4) ,
rint, quorum mercedem bic 231 recipiant, ut di- ,
ves ille ad quem haec dicta sunt: c Recordare quod
receperis bona tua iu vila t u a . Hoc est, plenam * ,
mercedem bonorum qu egisli, percepisli. iErum- , . ^
nosi autem bic sunt pii et sancli viri, ut, per aifli- \ , ,
etionem peccaiis, ut Lazarus, purgati, illic deniura , ,
cum ipso consolatione perfruantur. Si enim c quem ^ .
diligil Dominus, corripil* -. quid igilur perturba- , ,
ris, qui sanctos vides misere degentes, roalos au- ,
tem feliciter agenles, ac velut porcos ad mactatio- , \
nem igni aetcrno saginatos et preparalos? Nihil \ ;
ergo te amplius conturbet. Nec enira hic tantum (5)
consistuntquae ad nos spectant, sed omnino necesse ,
est eos qui salvantur, per mullas tribulationes in-
gredi in regnum ccelorum. Hic enim Doo est scopus, . , *
s
Jerem. x x x i , 30.
35.
' Luc. , 25.

Prov. , 12.
(3) .Sic mss. In ediiis pro , , I inferius,
(98) Duo mse., .
pro , legilur.
99) Reg. 2, , alii, .
(4) lla quidam $8., deestin editis.
1\ Sic Keg. 2. Editi, , minus recte.
(5) Joan. Cbrys. homil. 1, ad populum Antiocbe2) Sic mss. Edili vew>,
, omissis quibusdaui.
num.
Maltb.
537
QUJESTIONES A D A N T I O C H U M DUCEM.
63S
, \ . emnes bomines salvos fleri ot in agnitionem veri - tatis venire. Hlnc saepe peccaioribus longum con< (6), cedK tempus, oceasionem illis ad po&nitentiam tri, buees, ut saltero, velut qui ad horam undecimam
5 venerant, in extrema senectute convenanlur. Ju& , , stos porro aaepe post breve vitae tempus abripit, ne,
(7) , ut ait Salomon, malitia mutet intellectum ipsoruin,
}** , - aut dolus decipiat eorum animam. < Consummali in
/ . . brevi, expleverunl tempora longa*. > Placita enim
erai Doraino anima ipsorum.
. '. ;
Q C A S T . LXX. Quid ergo?Ncmo eorum qui in
, bac vita calamitosaro dueunt vitam Uluc in geben nam ingrediturTNemone item illorum qtii bic for (8);
tunate vivunt, ingreditur in regnum coelorum ?
'. .
R E S P . Est sane ita. Alii enim graviier admodum
, , - peccaverunt, et parum hic sunt castigati, debentcai , - que omoino illic puniri ut in Sodomitis videre esi.
Alii rursus mullos labores Deo obtulerunt, pari< , que felicilatis hic fuere pariicipes, quibos utique
(9), reguum coBlorum reservatum est, ut Abraham,
, , Noe et Melcbisedec. Alii multum peccaverunt, ni * , bilque hic incommodum perpessi sunt ut dives iile
* , , qui in bistoria Lazari memoratur , illicque subi * turi sunt asperrimum omnium supplicium. Alii au - lem per totam vitam propter Deum circuierunt in
, melotis et pellibus c a p r i n i s o m n i terrena volu , \ piate rejecla, quos amplioribus donis illic Deus prae
cseleris omnibus dignabilur. Alii vero iu Deura ex
(10), \ parte peccaverunt, et, ut merebantur, pro peccalis
, \ emendaii sunt, atque aelernis lonnentis sunt libe, . " - rati, uti pauper Lazarus. Unde cx praedictis disci , mus alios et illic et bic puniri : alios vero bic
<ea\ * * duntaxat: alios autem hic miniroe puniri, sed illic
, . " graviter. Ut et e contrario, alii bic et illic bonis
( I I ) \ - perfruuntur, alii bic minirae, sed illic. Forte etiam
, ' . nonnulli 6t hic et illic omni voluptate privaulur,
| \ - qui nempe bic ut placerent bominibus, mala sunt
' - perpessi, et ob hanc causam illic quoque bonis
, - exciderunt. Uaque omnes pios condolenies scire
. necesse est, non solum debere pro bis quae ege , runt se coodolentes erga indigentes exbibere, sed
et pro onmibus bonis quae illis donavit Deus. Nec
, \ enim metiri oponel quae in pauperes eroganiur,
. - sed attendere ea a Oeo nobis donari, ne forle pro
, D ipsis Dei donis borrendum subeamus judicium.
\ - Saepe enim et indignis et peccatorihus Deus divi , . \ tias impertit, ut illarom ope peccala sua eleemo \ , aynis abluant. Eleemosynis enim, inquit Scriptura
' divina), peccata purganttir
, \ . ,
, .
Q O ^ S T . LXXI. Quid dicendum est de iis qui an. \
, , bito moriuntur, aot praecipitantur, vel simili morte
inlereunt!
;
9
Sap. , 11. Luc. xvi, 20. Hebr. , 37. " Ecd. m , 33,
6) Reg, 2, 3, .
7) Sic mss. Editi vero, .
! 8) ha mss.; deest io edilis.
9) Reg. 2, . Edili vero .

10) JU mss. Edili vero, .
11) Sic Rcg. 3. Edili vero,
S. ATHANASIUS. SPUMA.
639
640
Quod baec incerta sint et soli Deo nota, '. "

non est ambigendua). Altamen cum dicat Domi- , . "
uus : t Quid enim ? An decem illi et ocio supra , '
quos cecidit turris Siloam, magis peccatores erant ,
preter omnes babitanles in Jerusalem ? Non, dico ; ,
vobis : > inde discimus nou omoes qui impii sunt - ,
et iniqui, acerbam mortem 232 obire. Etenim , Jobi Gliorum, qui justi erant, acerba mors fuil. Igi- . \ ,
tur baec duo debemus concludere, pios homines, , .
qui acerba morte inlerierunt, leve aliquod viiium (12)
babuisse, eoque liberalos esse, roalo bujasmodi in- , ,
teritu, ut roajoribus vcre bonoribus digni essent. , \
Id eliam evenit, ut nos, haec videnles, meliores cf- ,
ikiamur, juxta haec verba: < Si justus vix salva- .
lur, impius et peccator ubi parebunt "? Similiter
vero et peccalores cum ejusmodi morlem paliun- , , \ tur, omnino inde aliquam lmsericordiam conse- ;
quuntur. Qui item haec videnl, aliquam inde perci- , ,
piuni utilitatem, raptum repeuie cernenles nec (13) .
opinantem bominem. Quod si iufanies eo quoque \ ,
modo moriuntur, ne obgiupescas : namque nihil , ,
illi damiium inde perpetiuntur, nec id illis accidit . \ , proprium ob peccatum, sed ut ipsorum parentes . ,
meliores et religiosiores evadant, ncnipe intelii- ' '
gentes sua propter peccata mori ipsorum infantes, \ ,
Caelerum in his omnibus meminisse oportet hujus * ,
Domini vocis : < Duo passeres asse veneunt, et (14) .
iinus ex illis non cadet super terrara sine Patre " *
meo qui in coelis e s t ; el quod nostri, qui flde- *
les sumus, omnes capilli capilis numerali sunt.
, \
* > \ \
.
Q U S T . L X X I I . Multis in terra degentibus tre- C i '. (15)
menda visa sunt haec Domini verba: c Omne pec- , * c
catum et blaspbeoiia remillelur hominibus. Et quicunque dixerit verbum contra Filium, remitteiur , ' *
ei : qui autem dixerit verbuni conlra Spiritum san- *
ctum, non remittelur ei neque in boc saeculo neque ,
, .
in futuro . >
.
R E S P . Eapropler, omnes divinus Apostolus bis
admonet verbis: c Littera occidit, Spiritus autem , ,
vivilicat . Multa siquidem divinarum Scriptura- .
rum loca si.secundura carnem intelligamns, in ne- ,
fandas blaspbemias incidimus, cujusmodi sunl qu (16) * \
nobtg nunc proponuntur Doinini verba, quae si se- , ,
cundum nudas dicliones excipiamus, non solum in (17) , nefandas dilabemur cogitationes, sed etiam ipsum , \

Dominum reperiemus sibi ipsi adversari. Namque .
si c quicunque dixerit verbum contra Filium homi- " '
nis, reniiUetur ei, > quomodo idem Filius dixit, ,
4 Qui me negaverit coram bominibus, negabo eum , coram angelis Dei ? > El rursus, si omne pecca- ; \ *
Luc. , 4. I Petr. , 18. " Malth. x, 29.
Mattb. , 31, 32.
" 11 Cor , 6.
Luc. , 9.
(12) Sic mss. Edili vero, . Infra duo Script. sacra, num. 49, de qua re vide Admonitionem. Infra editi, mes., .
(13) Ita duo Reg. At editi, . . etc, omissis multis, qu*e ex Regiis duobu*
supplevimus.
Inlra iidem, . Editi, .
(16) Reg. 1 et 2, .
(14) Rcg. *, .
(17) Ita duoReg. Edili vero, .
(15) Hacc quaeslio habetur supcrius in Testimoniis
RESP.
1 1
16
17
1 1
17
642
QUJESTIONES A D ANTIOCHUM DUCEM.

l
\ -
e* Wasphemia remitletar hominibus, qaomodo
, - et de oiioeo verbo raiionem sumus reddituri ?
; , , quomodoquidicitfralrisuo, < Fatue, > reus erit ge ; beniue ignis ' ? quomodo ilem Aposiolus ail, c Mo * c , , Ute errare: neqne fornicarii, neque adulleri, neque
, , , , molles, neque ebriosi, neqae matedici regnum Dei
; \ possidebunl"? > Quae ei ita se babeni, quonodo,
, , , quseao, omne peccatura et blaspbemia remittetur
; \ bominibus? Quod si verum est, cur jam repreben
, ditur infelix Origenes predicasse futarum ali, quando supplicii finem, veniamque omnis peccati
, - tum hominibus tum daemonibus Deum conceseu ; mm? Si item blaspbemia in Spiritum sanctum
veniam nullam poenilentia oblinet, quid queritur
, Ecclesia Novatum poenitenliam rejecisse ? Illud au (18) ; tem obscurius et difficilius intellectu est, quod, qui
\ * dixerit verbura contra Filium, remitiitur ei, ita ut
* * Filius inferior videatur esse Spirilui sancto et Pa tri. Quid ergo nefarios Arianos detestamur, qui
(19). \ Filium volunt esse minorem et inferiorem Spiritu ?
', , - Cur Filius ipse ait, t Ego et Pater unum sumus":
; et, c Qiii non honorificat Filium, non bonorificat
* , * > \, Palrem ? Quomodo ergo idem lamen nunc ait,
c $ ; > \ Qui dixerit verbum conlra Filiuro, remittetur
, '
ei? Num, amabo, blasphexnia In Filiura con , ; , ,
donata est Arianis, Siroonianis, Photinianis, $a , bellianis, caeterisque omnibus qui blaspbemiag in
, \ , \ - 238 ChrUli ittcarnatioDem protulerunt? Apage,
, \ id absurdum. Nara gi is qui fratri suo dicit,
; ! c Fatue, reue esl gehennse ignis : qualero, dic
, , C mihi, gehennam gehenn projicictur is, qui
, , Deo euo dicit, Create, et non Fili Dei, sed serve,
, minisler et parve? Et si qui dixerit verbum contra
* (20), \, , Filium, remitlelar ei, quoinodo ipse Filius dixit,
, \ , \ ; , c Qui non manducal meam carnem, nec bibit meurn
, , sanguinei, non babebit vitam aHernam '? Quis ve , , \ ro FiUum spernens, Spirilum sanctum poterit bono , ; rare? qui autem Filium spernit, certebapttsmanegat
, $ ille : at qui baptismum negat, profecto Spirltuin
; (21) sanctum exuit. Ac quemadmodum in sole sensi - bili, 8i ejus calorem vel radios conviciis vclles la . cessere, bujusmodi injuria in totutn soTem recide , rel, ita in triplici illo sole sanclse Trinitatis, luroi , nis el luminaris, si quis unam hypostasin ignomi * \ - nia afficiat, ea impietae totam plenitudioem divini \ D latis offendtt. Quid igiiar est qaod Dominus ad
(22) Judaeos ait, ^quod omne peccatum et blaspbemia
. remittAtur bominibus, et, qui dixerit verbum con , ira Filium, remittetur e i : qui autem dixeril adver
\ - sus Spiritum sanctum non remitielur ei, neque in
, \ " , prsesenti sseculo neque in futuro ? Attenta menle
* * - audiamus, nec errenaus. Christum, post inexplica18
11
Matlh. x n , 36.
54.
" MaUh. v, 22.
1 Cor. v i , 10. " Joan. x , bO. Joan. v, 23.
(18) Reg. 2, .
(19) Posl, \ , Reg. 2 et 3 babent,
',
; \ . Quse nec in
" Joaa. vw
editis comparent, nec supra in Testiraoniie Scriplure, ubi naec legunlur B U I I I . 49.
(20) Duo mss., ... ... , elc.
(21) Sicinss. duo. Editi, .
(22) Reg. 2, \ , .
61;
644
hUcm unionem, duplicem esse, nempe ex divinilale ,

et bumanitate consiare, sacra nobis clamani Scri- ; ,
piur : naro < Verbum caro factum est *\ Ita- \ .
que Verbi divinitatero Christus ipse Spiritura sau- , \
ctum appellat, quemadmodum ad Samaritanam ait: , \ '
c Deus Spiritus est: > suam autem bumaniiatem, .
Filium horainis rursus appellat, quemadmodum ,
alibi de propria carne ait : c Nunc glorittcatus est \ ,
Filius boroinis
> Igiiur Judaei, qui Deum semper
offendebant et blasphemiis insectabantur, duplicem \
adversus Cbristum commiserunt blasphemiam : alii .
enim carnem ejus sive Filium horainis oflendebant, \ \
rati prophetam ipsum esse non autem Deum : qui-
bus veniam dedit. Siquidem iniliuni pradicalionis ,
erat, nondumque poterat mundus Deum illum cre- , (23) .
dere qui homo apparebat. Hinc Cbrislus ait, Qui- ' , \
cunque dixerit verbum contra Filium hominis, sive . , \
conlra corpus, remiltelur ei. Audeo enim dicero
neque ipsos beatos ejus discipulos perfeclam ipsius . " '
divinitatis babuisse cognitionem, donec Spirilus , ,
sanctus die Pentecostes in eos illapsus esset. Nam- (24). ,
que eliam post resurrectionem alii illum viderunt \ \ \
etadorarunt; quidam aulem dubita?erunt, at non ,
idcirco fuere condemnati. Qui autem adversus .
Spiritum sanctum proferebant blasphemiam sive adversus Christi divinilatem, cum nempe baec di- , , ' cerent : In Beelzebul principe daemonum ejicit " ,
daemonia : his ait: c Non rermiielur neque in , ,
praesenti saeculo neque in futuro-. > Verumtamen c
observandum est Cbristum non dixisse, qui blas- , > , \, c
pbemias protulerit, et egerit poenilentiam,
non C . >
remittetur, sed qui blaspbemias profert, sive qui . , (25)
in blaspbemiis perseverat. Nullum enim est pec- , ,
catum quod non condonet Deus iis qui sinceraro et ,
.
dignam aguot pcenitentiara.
\ " .
QUJSST. LXXIH. Quid ergo? Yeniamne poenilen ;
tia is consequitur qui Chrislum negat, et blasphe- ,
miam ia Spiritum sanctum profert ?
;
R E S P . Tria baptismata, quae quodvis peccatum
'.
expiare possint, Deus natune hominum concessit:
nempe aqiiae, proprii sanguinis per martyrium, el * , \
tertium per lacrymas, per quod purgala esl me- (26) , relrix". Ipse item sanctoruin aposlolorum cory- , \ .
pbaus Petrus fusis post negationera lacrycnis ac- \
ceptus est et servatus. Quod si Chrisli negalio re- , .
jiittitur, non autem Spiritus sancti negaiio, sequi ,
tur ut Filius inferior sit Spiritu sanclo. Audi porro *
Scriptura testimonium, nec credere dubites nul- . "
lum quodvis peccalum esse, quod Dei clemenliam \ , \
vincat. 234
8
^
loquitur per Ezecbie lem prophelam : c Yivo ego, dicit Dominus, si .
quis homo omnia fecertt peccata, ipeumque in j u - * , , ,
1 1
IT
S i c
e u s
* Joan. i , 14. Joan. iv, 21. Joan. x i u , 31.

(23) lia duo Regii. Edili vero, ,
iidem, . Editi, .
(24) Ita iidem Regii 2 el 5. lu ediiis haec,
1 T
Matth. x n , 2 i . Luc. vn, 57.
desnnt.
(25) Ra dno Regii. Edili vero, .
(26) Rcg. 3, . Editi, .
645
QUiESTIOISES AO ANTIOCHUM DUCEM.
646
, \ slilia invcnerim, nen rteardaW onmhim iniqui*

, tatum ejus". Porr* quod ait, cfovenerim,
, , clanitn est de hora mortis ejus id intelllgi. Scien . , dum enim est fonte lacrymarum, perinde ac ba pUatao, perpurgari bominem. Hinc multi qui pec * , caftts guis sanciura baplisraa inquinavcrant, per
(27) , lacrymas purgati sunt et jusli effecli.
.
QUJSST. LXXtV. Quale peccatum facit ut oralio
. '.
hominis Deo non sit accepla ?
;
K E S P . Oflbnsarum recordatio juxta haec Domini
. " ,
" verba : Si offers munus luum ad altare, et ibi re \ , cordatus fueris quia fraler tuus babet aliquid ad , vcrsum te, relinque ibi munus luum anle altare, es
, \ vade; prius reconciliare fratri luo, et tnnc veniens
, \ & offer munus tuum . Quia scilicet offensarum
recordalio facit ut orationis muous acceptum Deo
.
non sit.
. '.
Q U J B S T . LXXV. Cujusnam peccali nullam admit ;
tit Deus poenitentiam ?
'. , , '
R E S P . Manifeslum est esse desperaiionem, qua
.
occupatus Judas se ipse strangulavit.
. '. \
Q & S T . LXXYI. Quodnam peccaium omnibus
;
aliis est gravius ?
. , ,
R E S P . Si, ut ait Apostolus, omnium bonorum
, , prastantissima esl cbariiasclarura est omnium
, , malorum gravissimum esse fratres odio prosequi,
.
immisericordem esse, nec eleemosynam amare.
, \
Qn!8T. LXXYU. Quod mandalum condonat bo ;
Q mini onania peccata ?
R E S P . Quandoquidem dicit Dominus : Noliie
. , \
* \ * * , judicare, et non judicabimini " , et rursus * Di > , mitte nobis, sicutet nos dimitlimus debitoribus no \ slris"; > perspieuam est, eo quod quis proximum
* \ non judicet, veniam peccatorum obtinere; simili. < , \, c \ ter eo quod quis injuriarum sibi illalarum obliviacatur. Nam c Dimiltito, > inquit, c et dimittetur
. >
vobis**.
. '. ,
Qu^st. LXXYni. Si quis post commissum gra , vissimura peccatum poenitentiam egerit, undenam
, ;
possit rescire, an illud sibi Deus condonarit, necne?
. \
R E S P . Id quidera paucis bominibus in lerris fit
. " \ manifesium. Yerumtanien conscientia hominis et
, \ Deus perinde se habent ac herus et servus. Quem. " admodum igitur servus qui herum oflendit, et
\ gestu et verbis heri intelligit ipsum non essc sibi
, , benevolum, ut erat ante offensam : ita bomo qui
* - peccat, fiduciam amiltit, qua antea ejus conscien ^^, tia fruebaiur, cum Deura oraret. Cum antem di . gnam idera egerit pcenitentiam, HH rnrsum Deus
' , fiJuciam reddit, qua ante peccatum gaudebat;in ^, deque novit bomo Deum sibi peccalum condonasse.
* ,
.
80
* Ezecb. xxxm, 14, 16. * Matth. v , 25, 24. ' " I Cor. x m , 13. " Matlb. , I . Matlh. VT
42. Luc. , 7.
.
(27) Duo roas., .
647
LXXlX..Si quis post grave peccalum, j

seipsum condemnet, incipiatque agere pOBnitcntiam,
ac post ires dies moriatur, quid de illo cogitandum e&t ?
R E S P . Si, incepta poenitentia, animam suam a
malis eompescuit cogitationibus, pactasque cum
Deo est se non amplius eadem qoae antea commisiurum peccaia, ac postero die morialur; Deus
graUra habuit ejus poenitentiam, ul oliin lalronis, siquidem incipere poenitenliam agere, penes
hominera est: at vivere vel mori, penee Deum est.
Namque multos, cum poenilentiara agere incepissent, statira e.ripit Deus; quippe qui, ut bonus, eorum commodo prospiciens, pranoscat illos, si diulius viverent, lapsuros iterum esse ac periiuros.
QIMSST.
. '. , ,
, \ ,
, '
;
. , ,
,
\ ,
,
, \ \
, \ .

.
6
, ,
. , \
.
QViCST. LXXX. Quare quioam ex ievi tantum '
. *. \ causa, fluvios prope lacrymarum profundunt: a)ii *
vero, eiiamsi in mille incidant calamilates el mise- , \ riae, aut alios incidisse videant, nunquam possunt , \ ,
lacrymari
;
. \
235 R E S P . Talia sunt ammarum et corporum
lemperamenia, quae ex nalura facile vel aegre la- , \
crymaniur. Qui enira calida? et lenerae sunt habi- . ,
tudinis, statim commiseratione lacrymantur quod , ,
in omnibus ferme mulieribus animadvertiuius. *
Alii autem propter agresiem menlem, et siccissi- \ ,
mam naturam, et cordis arrogantiam flerenon , .
possunt. Haec porro loquimur de iis qui in medio \ .
inimdo versantuf. Nam qui monasticam* vitam
agunt, donum lacrymarum ex divina gralia saepe ^ .
consequunlur. Mulu autem in lacrymis reperitur .
diflerenlia. Qnidam enim saepe ex ebrieiate la-
crymanlur: quidam vero, ut gloriam hominum \ .
aucupentur. Quocirca bonus ille est fletus, qui ,
occulte Deo oflerlur quemadmodum nobis de elee- , \ \
.
mosyna quoque praecipitur.
. '.
Q I I J C S T . LXXXI. Si quie a mendicis secus viam,
,
\ ,
mullis praesentibus, rogetur, quid agendum est ?
;
" ;
Annon polesl eleemosynam prxbere?
.
.
R E S P . Cogitationem et mentem hominis judirat
, \ :*
Deus: si quis igitur coram sexcenlis hominibus
propter Deum, non autem ut hominibus placeat, , .
bonum egerit, ille nequaquam coiidemnabilur.
'.
Q U J E S T . LXXXII. Undenara flt ut anima aliquan- ^
do prona sit ad commiserandum, aliquando vero ,
;
dura at immitis?
. \ \
R E S P . Solam divinam oaturam noviraus ese immutabilem ac semper eodem modo se habere. . \
Nam et ex angelis quidam immutati sunl. Quo- . (28)
circa ila de mutabili bominum natura censendum *
est; aliquando nempe "facilem et mitem esse. ut- , ' *
pote quae secundum iraaginem Dei sit facla, ali- ,
quando autem duram et immitem esse ulpote ab , .
hoste oppugnatam, et vitae affeclionibus adbsercn-
tero. Verumlamen si bomo sU>i ipse vim faciat ut , , &y
(28) Ua quidam mss., Edili, .
643
Q U J E S T ONES A D A N T I O C H U M
650
DUCEM.
, misericordia permoveatur, beneque omnlno agat,

tum bona coiisuetudine adeo proficiet, ul semper
^.
sit pronus ad dandum.
. \ QITJSST. LXXXUI. Cwn dicat Apostolus, iNon ex
, $ trislitia aul ex necessitate: bilarem enim datirc.
diligit Deus", nequaquam vim sibi facere debet
, \ ;
bomo, ut eleemosynam iribuai ?
.
R E S P . Perfeclorum esl bonum bilare semper age \ re: allamen qui vim sibi faciunt, ul praeceplo ob temperanies, pauperem adjuvent Deo ulique acce pti sunt dicenti: c Yiolenli rapiunt regnum coe,
loruin . >
. \
Q U A S T . LXXXIY. Si quis pro peccaiis agai poe, niteniiam, liquet ipsura sua delere pcccala: an
* \ - igitur simililer, si quem poenileat benefaclorum,
, ^ bujusmodi poenitenlia mercadem delet quam pro
;
meruerat ?
. ! \
R B S P . Absit! nam quemadmodum in poeniteotia
, peccatorum, Dcus ejus auctor cst: ita in poenilen tia qua quem dalae eleemoeynae poenitel, diabolus
, eflfecior ejus est, non aaiem boroinis anima. Quo. . circa non perit raerces promerita. Tamcn bonum
" ' - non esi pcenitere quod bene egeris. Nam quem
. frequenter poanilet, negligentior eflicitur ad bene
,
agendum.
. '. ,
Q I L E S T . LXXXY. Quidain aiunt non oporten
, ' , eleemosynara absque examine impertiii, sed inqui . rendum diligeuter num vere indigens sit, qui ad
, , , nos accedii. Namque, inquiunt, aii Salomoo, c Si
, ,
Q bene feceris, vide cui feceris : >
R E S P . Ita scilicet ei caUera Scriplura testimonia
.
\ perverlunt qui prave sentiunt. Nec enim de pau , pere bomine bsec dixit Salomon, sed, Yide cui
, , . feceris, > id est, Deo facis. Si enim mendicos indi , cat esse diacernendos, cur igitur ait Dominus,
c ; > c Cuivis peleuti da ?>
Q U ^ S T . L XXXVI. Nunquid Deo graiius esl offerre
. -'.
, in ecclesiis, quain indigeutibus dislribuere?
;
R E S P . lis quae Dominus ad illos diclurus est qui
.
t , \ , a dextris erunt, Esuhvi el dedisiis inihi mandu , > care: sitivi, et dedislis mibi bibere", >ostendilur
* \ gratiorem Deo esse comimseraiionem, quae erga
. , templa ad ejus iiuaginem et similiiudinem facia,
, \ exbibelur. Yerurolamen multolies 236
P^* . \ , secutionis tempore leinpluin Dei periiurum esi,
, necessaria tuuc est erga illud commis^ralio. Denique ciim quidam propier Christi fldem toriuenlis
^.
*
subjiciuntur, eorum liberalio omnibus esl preliosior.
QrjiEST. LXXXYH. Si quis inftdelis pecuniam cre. *.
, dideril fideli, isque iUiim defraudel, niim id sine
;
culpa est apud Deum ?
R E S P . Cum Dominus dical, c Reddite qu sunt
. , c
, , Caesaris, Caesari : quandoquidem tunc genlilis
, , - Csesar erat, inde discimus laudabilem non esse
. , - fraudem bujuscemodi. Tamen si illae pecunise pause
,T
II Cor. ix, 7. Matlh. x i , 12. Eccli. , I . Luc. vi,50.

x n i , 21.
PATOL. G a . X X V I I I .
* Maith. xxv, 42.

21
Mattb.
651
652
peribus erogantur, polerunt oraliones pauperum , \

Deura placare qui ait, c Facile vobis amicos ex c
maminona iniquilatis". Quod si pecunise illae in . > sumplus saeculares impendantur, clarum cst duo- (29) ,
busjudiciis ila agenles obnoxios esse, voluplatis \ ,
\ .
scilicct et furti.
. '.
QuiEST. LXXXVIH. Potestne eleemosyna omne
, ;
bominum peccalum delcre, necne?
'. \ \
R E S P . Est psecaium el peccatum : esl ilem eleemosyna et eleemosyna. Verbi gratia, si proximi \ . injuriarum raemoriara retinemus, raanifestum est ,
sexceotas eleemosynas veniam nobis non posse ob- ,
linere, nisi nos quoque fralri noslro remiserimus \
debila, qucniadmodum ail Dominus. Pralerea , .
aliud est si quis a fornicalione desislens, eleemo- \, , .
synam faciat; aliud, si quis in peccato perseverans \
in pauperes sit liberalis. Alia similiter merces esl .
a^ricolx, qui ex proprio sudore misericordiam , ,
exerceai; alia principis, qui ex donis et provenli- \
bus elceniosynnm praebeat. Insupcr alia est ralio . ;
cjus qui ex propria indigentia largilur; alia ejus ,
qui ex abundantia; alia ejus cui res aliense com- \ , missse sunt, ut cas pauperibus distribuat. Nec vero \ ; .
id solum, sed etiam is qui in medio saeculo ver- , ' )
saiur, nibilquc aliud Deo pro suis peccalis potest
oiferrc, elecmosyna purgatur. At qui monasticam , ' .
vkarn profiletur, tenctur perfectiorem vivendi modum inirc. Verumtameii 3i eleeinosyna Nabucho- . "
donosorem, qui adeo impius erat, potuit justiG-
care : profecto magna et gravissiina peccala delet , \
eleemosyna. Audiamus enim sanctum Danielem ' . 'ad ipsum dicentem : c Rex, consilium meum |pla- ^
ceai tibi: peccata tua eleemosynis redime, el mi- , *
quitates luas misericordiis pauperum
Et rursus ,
divina Scriptnra: t Eleemosyna abscondit peccala , \ *
c . >
magna \ Et ilerum : Qui imelligil super egenum
et pauperem, in die mala liberabit eum Domi- " *0 \ ,
nus \ id est die judicii, qua? nempe peccatoribns >
mala esl, inlelligo scilicel, diem sclerni sup- ( ; ),
.
plicii.
QLÊST. LXXXfX. Quidam ausi sunt perfectos
. '.
misericordes bealos niagis prxdicare, quam eos .
qui cdunt miracula.
'. ' R E S P . Non a seipsis talem protulere scntentiam,
sed profecto audierunl Dominum dicenlem: In j) , hoc cognoscent omnes quod discipuli mei esiis, , c , \
non si signa ediderilis, sed csi diligatis invicem*'. , > , '
Constat aulem signum vera cbaritatis esse elee- ,
mosynam. Siquidcm Cbristus juslis a dexlris col- .
locatis non ait, c Venite, benedicli Palris mei, pos- ,
sidete paratum vobis regnum,i quia signa et prodi- , ,
gia fecisiis, vel quod aliquid aliud bonum feceritis; ,
sed cjquia esurivi, el dedislis mihi manducare
\ ,
etc. Similiter cum illos, qui stant a sinislris, in ' , \
leiiebras aeternas millit, immisericordiam et ani- , > \ . \ {
h i
Luc. xvi, 9.
xxv, 54 , 55.
" Dan. , 24.] > Eccli. , 55. " Psal. xi., 2. " Joan. , 55. " Mattb.
(29) , Reg.;2. Editi, ,
653
QUJESTIONES AD ANTiOCHUM DTJCEM/
654
, - \ m\ duritiem exprobrat. Nam signa edere, solius

\ . divime esl poleslatis; at chariialem et comnii&e - \ rationem erga proximum exhibere, profecto huma \ ux est volantaiis. Audi porro luculentius lestimo , \ niura de iis qui miracula et eleemosynas faciunt:
\ . " c Si, inquit Paulus, < linguis hominum loquar ei
\ \ angelorum: et si iiabuero omitem fidem, ila ut
\ , > , montes transferam: el si (radidero corpns meum
\ , \ ita ui ardeam, charilatem amera nonhabuero, nihil
, * inihi prodest .i Dominus 2 3 7
ail: Estote,
, , non signa facientes, sed < misericordes, > et boni,
6 , . sicut Pater vesler, qui in coclis est .
* t > , ' , \ \, .
. V QtiCST. XC. Quotam partem bonorura jubet

Deus bominem in beneflcenliain insumere?
;
. ,
R K S P . Non spectat Deus qu dantur, sed qaae
(50). homincs babent recondita. Cum itaque ait Aposlo, lus; Vestra abundantia detur ad sapplendum ino piam paupemm , perspicuura est nos, quidquid
\ , reservaveriraus ultra victum, pottim et veslitum,
, judiciura his de rebus in die judtcii subituros, lale,
, , - quale homicidae sunt subituri; quippe qui cum bic
4 muttos ex morte nostris bonis potuerimus servare,
;, , non lamen servaverimus, sed despexerimus.
.
Q O ^ S T . XCI. Qaid dicendum est de eleemosynis
. ^'. ,
quas defuncti pauperibus relinquunt?
;
. . " \ G R E S P . Mortua suntsacriftcia. Atlamen si ille duni
, (51) viveret, eleemosynae deditus eral, baec ejus liberalius in morte accepia Deo est.
.
Q U J E S T . XCII. Si quis in peccatis consenuil, nec
. 1$'. , ,
, , - potesl jejunare, nec bunii cubare, aut vigilare, vel
, , aliquem hujusmodi laborem exercere, nec pecuniis
, quas dbtribual abundet, nec saeculo queat nuntium
, 6 remitiere, quonam, quaeso, modo, ille polest salvari ?
;
R E S P . E O modo quo publicanus salvatus esl et
. ,
(52) , \ juxta prophelam aicntem : c Humiliatus sum et
. " , salvavit me Dorainus . Quemadraoduui enim
incruentum sacrificium eleemosyna Deo offeriur in
\ rcmissionem peccatorum nostrorum : ita et bumili, , , - tas cordis : c Sacriliciuni enim, inquit, Deo spiri \ - D ius contribulatus : cor conlrilam et humiliattira
Deus non despiciet . Et rursus : c Juita est
. >
c , Poroinos iig qui tribulalo sont corde, el humilea
\ . , spiritu salvabit". iterum quemadmodum beaii
, praedicantur misericordee el mundi corde, ita pr
aeleris beali praedicantur pauperes spirilu, c quia
, ipsorum est regnum coelorum *. Uanc igitur ga. > , hitis viam inire el persequi possunt pauper, infir\ , \ , \ I D U S , senex et idioia.
.
iT
ilem
4 9
I Cor. i i i i 1-5.
9
ixxni, 19.
Luc. vi, 56.
* II Cor. , 14. Psal. cxiv, 6.
8 1
Psal. L , 19. " Peal
Malth. v, 3.
(50) Reg. 2, .
(51) Reg. 2, .
(52) Ua Rcg 2. Editi, \ .
A I I I A M A S I U S . SPUIUA.
655
656
QU.EST. XCIII. Quid cst humililas?
. ^'. ;
R L S P . Humililas anima cst quse nec observat
. \
nec judicat aliorum bominum peccata , scd sua
duntaxal perspicit, seqne acterni supplicii ream aesli- \
mal, et haec ad Deura dicit: Salva me proptcr nii- , \
sericordiam tuaro, non propter merila niea. Qui (53),
porro se ita reum esse credit, is minime oflensa- .
rum, quas ab homine acceperit, recordabilur, nec
damnabit peccantem bominem, tribusque modis , ! reiDissionem peccatorum consequilur. Nam quia , \ ,
aiios non judicat, nec ipse judicalar ; quia bumilis . * ,
est, juslificalur ; el quia condonat aliis , Deus quo- \ , \
que ipsi peccata condonat.
, .
Q U J E S T . X C I V : Si quis saepe peccaverit, ac deinde
. Ifl. , sa?pe poenilentiara agere aggressus fuerit, rursus- , \
que inciderit in peccalura : ad quot usque peccata,
poenitentera Dcus rursus admillet?
;
R E S P . Licet decies millies homo ceciderit, licet
.
decies millies poenitentiam egerit: nequaquam ta- , ^
men ipaum projiciet Dominus, quippe cui maxime ,
nota sit bumanae naturo mutabilitas. Nam qui Pe- . (34) ,)
Iro pracepit ut sepluagies septies fratri ignosceret, ,
multo magis ipse decies millies seplies bomini ),
ignoscet, si modo paenitenliaui egcrit. Id auiem ac- . \ curate sciendum est, animam quae saepius peccandi *
ssepiusque poenitcndi conlraxerit consuetudincm, , \ ,
cum Deum contemnat redealque ad peccatum, ,
certe difliculler bujusmodi anima a peccato disce- ,
dit, veluti caois macellarius fetori assueius. De- .
oique cum incertus sit vit nostrae Qnis, nos mu- C , niri oporlet, ne forie in peccato praeoccupemur, ct , ,
absque poeniientia inveniamur, tradamurque in \ , \ supplicium sempiiernum. t
.
238 QDÊST. X C V . Ouotuplex est adulterium?
.. ^'. ;
R E S P . Duplex. Nam si mulier viro nupta scorte. .
tur, adulteriura est. Rursusque si vir, qui uxorem , . ,
habeai, scortetur, adulterium est crga propriam , \
uxorem.
.
Q I U E S T . X C V I . Aiunt aliqui peccatum corporcum
. 1\ ,
pne omnibus aliis peccatis facilius condonari, ,
quippe ctim naluralis motus sit in homine.
.
R E S P . Conlrarium docet Aposlolus, qui boc pcc.
catum gravius omnibus aliis peccalis vocat, bisce ,
verbis: c Omne peccalum quodcunque fecerit ho- ^ , , mo, extra corpus est: qui autem fornicatur, in qaandoquidem ex ipsa ,
corpus suum peccat
sua carne, veluti quoddam sacriftcium, semen sutim
, .
Satanae offert. Praelerea nalurale item est cora- ,
edere, attamen prsevaricantem Adamum condemna- .
Til Deus.
. 1^\ \ Q I L C S T . XGVII. Quoi sunt judicia et peccata ior
;
nicationis ?
. .
R E S P . Multa et varia. Graviori enim judicio obfcoxius est qui uxorem habens scortaiur, quam qui \
uxorem non habet, Graviori item obnoxius est ju- \ 5
I Cor. , 18.
(35; Reg. 2, . Editi, ex mss. quibusdam reetituimus/
(54) Sic msi. Editi vero, .
. Mox mulilum contextum in cd.
657
QUiESTJONES AD ANTIOCHUM DUCEM.
658
\ dicio qiii bonam babet conjugem, quam qui ma \ lam : graviori qui in seneclule scortalur, quam qui
\ iii juventule : graviori qui assidue, quam qui in , , terdum : graviori, qui cum calidi non sit fempe, \ . \ ramenti, sed irigidi, se ipsum cibis calefacit, et ad
\ \ voluplalem accendit. Multa quoque alia et \aria af . ferri possunt Dei judicia de scorlalione. Aliud enim
est judicium ejus qui in unam peccat mulierem ,
, \ quaro qui in plures et diversas irruil, multasque
\ animas cum sua perdit. Aliud rursus judicium ejus
est, qui cum aliqua observatione peccat, quam qui
(55), \ impudenter se ipse peccato mancipat. Aliud iterum
(56) \ judicium ejns est qui uxorem babet et in nuptam
$- \ peccat, quod ut duplex adulteriuro impulatur tau. jusmodi peccalum commiltenti. Horrendum autem
* 0 judicium ejus qui ad canonicam accedil mulicrem;
\ \ ut el qui mulieri aflliciae opem feri, ejusque causi
. , \ prasidii peccat cum ea. Imo vero ratione loci, va-.
\ (57). \ rius quoque est peccati modus. Multi enim pec , \ - cant in ecclesia, duplexque judicium subeunt. Sae . \ pe enim alii Judaicam simulaoles charitatem ami , - Oorum conjuges contaminant. Quae quidem omnia
. \ dgudicat et videt juslus Dei oculus, juxta ioeffabile
, ^ ejus judicium qui personam non accipit, et juxta
, accuralam ejus ei mioime ridendam trulinam.
>. .
. ,,'.
Q I L E S T . XCVIH. Cum roulti jusli duas vel etiam
\ , - tres uxores in Veleri Teslamenlo babuerinl, quare
, * nobis non licet-duas habere iixores, nec eliam con;
^ cubinaspossidere?
. R E S P . Non modo pios duas habere uxores vetuit
, Chrisius, sed etiam boriatusest ut ab ipsa una absti , c , neani. c Amen, inquit, dico vobis, qui non odit
\ \ , \ patrem et matrem et uxorem neceequitur me, non
, , - est me dignu "Quod si majus aliquid optas, haec
, c ^ , , audi: c Dictum est, inquil, antiquis : Non moecha , , beris: ego autem dico vobie quia omuis qui vide , rit mulierem ad concupiecendum eam, jam moccba . > tus est eam in corde suo . > Si igilur oculi con ; cupiscenliam Chriglue in fldelibus censet esse
, \ - adulterium, quaenam, qiweso, philosopbia, quinam - ve vivendi modus a nobis Odeiibus prse antiquis
|:; exigitur ! Si enim licet homini duas babere uxores,
, \ . certe el uxori duos marilos. Audi ergo quid dicat
: D Deus de viro et de uxore, < Erunt duo in carne
, c ima
Non dixit, < Erunt ires in carne una. >
. \ , " Verumlamen una mulier viro tradita, ipsi et mundo
jiiav (58). > " , , insidiata esl: quid igitur passurus erat mundus, si
\ * Deue ab inilioduas mulieres homini dedisset? Quod
, * 8i quaris cujue reigraiiaantiquiduas vel tres uxores
; habuerint, disce accurate causam esse, quod muUa
\ \ , tunc diaboli vigeret tyrannie, quam Cbristu ad , ventu 8UO destruxit, qui et muitos daemones e medio
, , - gustulit, aliosque in abyssum exlerminavit, alios in
Luc. xiv, 26. Matib. v, 27, 28.
17
Csiifis. n, 24.
(55) 8ic mss. Editi vero, .

(56) Ua adili. Mss. vero, .
(57) Msg., .
(58) lla niss. In editis, dc&unt.
6C0
S. ATHANASILS. SPURIA.
deserta loca, alios in terras inbabitabiles et inac-
, , \
ocssas.
.
. Ifi'.
2 3 9 QUJEST. XCIX. Qui fit ut saepe somnia vera
;
gint?
R E S P . Il saepo ex Dco venit: ssepe eliam casu :
.
nonnunquam anima, utpole intelligentia pradita, \ . " '
fulitra prenoscil : quaedam eliam daemones in som-
nis praedicunt.
' .
. \ ; (39) \
Q U ^ S T . C. Quid igilur ? uum demones et diabolus praescii rerum sunl, et cordium cognitores, \ ,
;
eaque qtiae futura sint possunl praedicere ?
. \
KESP. Solus Deus res prscit, et cordium cognitor eit. Neque cniui ipsi angeli norunt ea quae sunl
in corde, nec quae fulura snnt. At dsemones quae , . ,
prsedicere arbilrantur, ea ex astulia conjiciunt. , Verbi giatia, cum, iit spirilus, mulios apud Iudos .
inabres vident, illi in iEgypto praeveniunt, ac per
incanlationes el insomnia magnam fore Nili inunda- , \ , \
troiiem vaiicinantur : aliaque his similia per- (40) ,
agunl. Saepc autem etiam menliuutur. Hinc si quis (41) \
illos velit convincere, secum determinet, ac suppo- .
nat quot nummos crastina die distribuere cupiat: . \
Quo facio accitum magum vel valem interroget ea , *
de re de qua delerryiinavit, nihiique omnioo illos \
, , \* \
posse rescire comperiet.

QuiEST. Cl. Cum quidam et Judneiet gentiles be. '. \ , \
neficia saepe tribuant, nunquid idcirco in regnum , ,
coelorum ingrediunlur? aut quid nobis de illis judi- ;
candum est ?
\ ;
R E S P . Cum Dominus ad Nicodemuro dicat: < Ameu
.
dico tibi, nisi quis natus fuerit per aquam et Spi- , '
ritum, non intrabit in regnum coelorum : > roani- ,
festum est neminem non baptizatum in illud in- >
gressuram. Id autem de bonis hiGdelium operibus . \
est sentiendum, vel prospera qua bic utunlur for-
tuna, propriam percipere mercedem, vel in futuro
sculo levins esse puniendos quam caeteros infi-
deles. qui nihil boni egerunl. Quod si scriplum sit, , .
cGloria et bonor et pax omoi operanti bonum, JIL. , \ \
do primum el Grseco , ne mireris. Haec enim ,
dixit Aposiolusde iis qui ante Cbristi advenluiu cx- , .
sliicrunt.
,
Q U ^ E S T . Cll. Habelne linem pcccalorum poena
. \
necne ?
, ;
RCSP. Ciim Oominus dicat de iis, qui sunt in ge. \*
benna : Vermis eorum non morietur, et ignis eo- ori , \
rum exsiiiiguetur"; >et rursus: iPeccatores au- \
tem ibunt in poenas ielernas; cum item Apostolus \
dicat: iNoliie errare, ncque adulleri, neque scor- t ,
tafores, neque molles, neque masculoram concubi- , , , ,
lores, neque ebriosi, i.eque maledici, neque rapa- , , ,
ces regnum Dei possidebuni": ex his liquet justo-
ruin aelernani csse bealiludinem, et peccalurum \ ,
M
* Joan. , 5.
Rom. , 10.
6 0
Marc. i x , 47.
(39) \ quidam mss.

(40) Ueg. 2, .
6 1
ICor. , 10.
^(41) Hc viJein Vita Antonti, lom. I [II], *
6<H
QlJjfcSTIONES AD ANTIOCHUM MJCEM.
662
. pcenam. Rursus de Juda ail Dominus : iBonum

, t , , erai ei, si natus non fuisset homo ille". Quod si
. > , finem babet ptena, certe prodest Judae quod natus
, \ , sil, si sero landem posl supplicium regnum coelo rum est iugressurus, quemadmodum erraiites fabu , lantur hairelici.
.
Q u S T . CU1. Unde oriuntur mortifera, et quare
. \ ;
in quibusdam deserlis gentium regionibus saepenon
, ' \ eveniunt, sed ut plurimum m populosis et magnis
urbibus,fimoquerepletis?
(42);
R E S P . Difficilis certe est bujus quaestionis solu'. , \ , lio, paucique eam possunt capere; tamen, ut ait
, c . Dominus, c qui polest capere capiat . > Si enim di, \ (42') , camus saepe ex aere corrupto, et pulveribus, et fe\ , ,
cadaverum, imbribusque iftstivis ac exhalalio, , \ \ nibus et vaporibus terrae ei maris, morbos corporum, corruplionemque et moriem exoriri, stalim
,
, inauspicati quidam homines nos adoriuntur quasi
' . negejmis providenlia regi quae nos spectant. At ego
* , , bos velim ita interrogare : Dicile, quaeso, nobis,
\ ; quonam modo in aliqua civitatc corruptio mortifera
oritur ? Ex iila autem civitale duo vel tria millia
, \ \ negotialorum 240 bominum in aliis regionibus
; degunt, nemoque illorum moriaiur ? Nam si divina
, \ ira civitateui illam impugnavit, profecto illos eliam
0 * \ qui procul morantur, iram hujusmodi experiri
, . sequum erat, vel si non omnes, saltem ex ipsis
, nonnulios. Yerum ne iis qui ista quaerunt, occasio \ nera praebeamus, rcspondemus sanpe morliferam
\ C corruptionem ex Dei comminatione oriri, nonnun , (43), \ quam vero aerein aliasque causas babere, qux, ut
\ , plurimum, iufantes ulpole imbecillioresexstinguunl.
. Verumtamen et aeris ei exbalationura auctor est
* Deus qui ait, Nonne duo passeres asse veneunt,
, et unus ex illis non cadet super terram sine Pairc
vestro qui in coelis est? veslri autem capilli capitis
; omnes numerali sunt". >
.
Q D / E S T . CIV. Num qui ex civilate in aliam fugit
. *. ,
regionem, eximitur ex mortifera corruptione ?
;
R E S P . Cura Propbeta ad Deum dicat, cQuo ibo a
'.
; \ spiritu luo, et quo a facie lua fugiam ? iiquet
; > neinineui Deuoi posse eflugere. At si aer vel alia
. , res creata causa esl corruptionis, forie ipsam effu \ , D giel, si iii aliam transeat regionem
, .
I Q u S T . CV. Undenam videinus justos aliquos diu. '. tius
in extreroo vilse balilu anima pugnare et judi \
\ cari; contra aulem, peccalores inlerduin quiete ct
cito mori ?
Re&p. Omnia quidem Dei judicia cogiiosci non

.
, \ possuut, ideoque nec nosjiaec curiose inquirere
t o r e
65
Mallb. xxvi, 21.
Malth. xix, 12. " Maltb. x, 29 , 30.
(42) tla mss. Edili vero, .

) lla manuficripli. Edili vero, , lnfra
2
lidciu, . Edili, .
Psal. cxxxvui, 6.
(43) Ua rass. Editi verq, ' ^' \

, . Infra item edili,
, iuss., .
(14) Rpg. 2, .
603
decet : si quid tamen conjectare valemus, respon(iemus pios viros vel ante rnortem vel in morte cruoiari, ut nos, qui ea videmus, timeainus et emendemur. Fortassis autem sancti, ut homines, levi
aliquo defeclu inquinali, hujusmodi cruciatu, qno
in morte afficiuntur, perfecte purgali, puri demum
decedunl.
\ \
*
\ .
\ ,
,

.
Q L X S T . CYI. Ouare liomines, ut plurimum nocte
. '.
nascunlur, el nocle moriuntur ?
, \ ;
'. \ , *
R E S P . Mihi videtur id ideo fteri ut hoc exemplo
discamus tenebrosam esse prasenlis vitse nativita- ,
lem et dormilionem, sive in hanc vitam ingressum \ \ ,
\ .
et exitum ex eadem.
(45) . '.
Q U C S T . GYIl. Gur aliqui difficulter contra fornicationis vitium deoertant : aliqui autem fere nalu-
raliter ab bujusniodi abstinent voluptate, tainetsi ,
;
obeso saepe sunt corpore?
'.
R E S P . Humanorum corporum libido oritur vel ex
calido corporis lemperainenio, vel ex abundantiori ,
cibo, somno et quiele, forle etiara ex Satanica insti- \
galiooe. Quarta vero saepe causa est, quod alios \ '
condemneinus. Qninla ex superbia orilur, cuni quis \
scilicet insolt ntius se effert ob castitalem. Is enim ,
cadere permitlitur, ut per fornicationem superbiam * ,
deponat, etad bumilitatem perductus salulem con- ,
sequatur. Si enim duo illa compares vitia, natu- \
ralis libido corporis levior est lapsus qaam super- *
bia. Nonnulli autem casli sunt vel quod a Deo pro-
tegantur, vel quod frigidi sint teroperameiUi, vel .
quod mulla exercitatione sibi ipsis vim fecerint, ,
nec quemquam condemnaverint. Quod si superbi , , ,
aliqui sintcasti, sciendum est illos a diabolo ne- .
gligi, quod sola superbia prae aliis omnibus vitiis ,
sufticiat ad illos aeterni supplicii reos constiluendos. , ,

.
. '.
Q I L E S T . GVlll. Quale signum habenduin eat bomini, ne deceptus suscipiat Antichristum, ratus , \
, ;
Christum ipsum esse?
'. " ,
R E S P . H O C ipsum quod nobis Dominus his verbis
dedit, scilicet quod sicut fulgur exit ab orienteet ,
paret usque in occidentem, ila erit et secundus ad- ,
. > " ,
venlits Filii Dei .> 241
* discimus omnem
venturura Gbristum, qui non statim, eadem hora, ,
in universo mundo rcperiatur, talem absque dubio $ (46),
Anticbristum esse. Nam in secundo Christi ad- .
vfintu omne genus hominum simul conveniet, in
, \
cujus iiiedio Gbristus ab omnibus couspicietur.
.
QuiCST. GIX. Yerumne est ex jEgypto proditu. *. ,
rum Anlicbristum, stgnumque aliquod in una niaou, , \ (47) $,
unove oculo habiturum?
\ ;
R E S P . ilaec omnia aniles sunt fabulae. Anli. .
ee
In(
Matth. xxiv, 27
(45) Quiestio 106 (jam 107) aoest a velenous
pditis Latinis, ilemque qua?st. K'8.
(46) Duo uiss., . Editi, $
.
(47) God. unus, ,
' .
965
QILESTIONES AD ANTIOCHUM DUCEM.
666
*
xcti , 6 ,
, * c ; ,
. > .
. '. , -
*\
.
.
, \ ,
(48) ,
, * .
christus enim uulltim hujusmodi signum est habiUirus : sed ex Galilaea, unde exivit Cbristug,
prodilurus ipse est, ut ait Scriplura : < Caiulus
leonis Dan, et exsiliel ex Basan % > quae ipsa est
Scyihopolis.
Q U ^ S T . CX. Aiunt nonuulli Aolichristum noa
posse aliqiiem defunclum hominem a mortuis excilare. etiamsi caetera omnia edal sigoa.
R E S P . Verba Apostoli quibus ait Antichristum
in omnibus signis et virlulibus deceplorem fore,
manifesle ostendunt illum mortuos quoque ad
vitam revocalurum, licet non revera, sed specie
duniaxat.
. '.
Q u S T . CXL Quomodo quidam haeretici signa
;
saepe edunl?
. . - ]
R E S P . Id skinim nobis esse non debet. Audivi * \ mus enim dicentem Dominum, multos illa die di < , cluros : c Domine, nonne in nomine tuo daemonia
, ejcciraus et virtutes multas fecimue? ipsumque ad
; > \ (49) t eo8 reaponsuruin : t Amen dico vobis, nunquam
, * , novi vos : discediie a me, qui operamini iniquila . > teui
Saepe enim non vita edenlig miracula,
eanitatem operatur, sed iides hominis qui ad ipeum
, * accedit : scriplum stquidem est, c Fides tua te
. sataum feeit . Id eliam intelligendum est, sarpe
. \ , nonnullos pravae fidei multos exercitaiionis labores
' Deo obtulisee, quorum mercedem in presenti aa , cuio graliam sauilatam et pradictiomim percepe , runt; ut nimirum in futuro. saeculo audiaot :
^ - Recepistis bona vestra et labores vestroa, nunc vero
\ ^ nihil vobis amplius debitum est
.
QihEST. GXU. Si accidat ut bomo die fesio sit iu
. '.
, regione, iu qua non reperiatur coromunio Ecdesis
, calholicae , quid propter feslura ipsi agendura est?
, , Num citm haereticis communicabit, an manebit
absquc coraraunione ?
;
R E S P . Si magiium et grave est periculum, pro. ,
, \ (50) , priam uxorem scortari, el cum alio rcm babere, si
vir sit in peregrina regione: quanlo majus est pe riculum reclani fldem prodere propter commuoio^; " - nem cum haereticis babilam ? Quemadmodum ergo
, qni suas merces cupiunt vendere, quandiu in ex, \ terna moranlur regione, accipere recusant pro re \ \ ' gio naummate, exlernum numisma : ila et de
. Ghristi comnmnione cen&endum esl. Nam Paulus
, , \ , bisce verbis, Unus Oominus, et una iides, et
, > , \ unum baplisma " , clare signiiical unam et solam
, in mundo sinceram esse fidem, quam sancta et
(51) \ sola tenet calboliea et aposlolica Ecclesia : unum
ilem e6se baplisma, quo peccata purganlur et
* \ , expianiur : unum denique Dominum, Patrem et
6S
** Deut. xxxni, 22. " Mallb. vn, 22. Marc. x,52.

(48) Palat. 2, , ,
\ . Quaestio 110,111,112, 113, 114, 115 et
116. absum a Palat. 2.
(42) Reg. 1, \ . Editi, \ .
Ephes. iv, 5.
(50) 'AXty. Edili, . Reg. 2. .

lla Reg*
2. lu ediiis vero, bic liiulla omiW
(51) lla
~
tuutur.
S. ATHANASIUS. SPCRIA.
667
66S
Fitium et Spirituro sanctum esse. Qui ita non sen- . \
.
tit, errat omnino.
. \ \ , Q U ^ S T . GXIIl. Magna el celebris atque omnibus

fere vulgata quaeslio est, utrum dicendum sil lerminum babere vitam hominis, necne (52). Nam si , (52);
lerminus est, quomodo David ait, c Ne reducas \, \ me in dimidio dierum meorura ? Si vero nullus ; ,
est lerminus, quomodo rursus David ait, Ecce
. ,
mensurabiles posuisli dies meos ? > Rursus si
lerminus aliquis est, quid bis verbis vult Salornon, * < ,
c Ne sis crudelis, neque impie agas mullum, ne , . >
, ,
rooriaris in lempore non luo ? Si igitur polest
quis mori in lempore non suo, quomodo quibusdaw , placet dicere mortem hominibus induci, cum im- ; \ ;
pleti fuerint vitae termini ? Quomodo similiter et R ;
Kzechiae 242
Ninivitia vilam Deus pelentibus
prorogavit?
. , :
R E S P . F O D S ille sapientiae magnumque vas cogni,
,
lionis Paulus aposlohis baec ad Corinihios scribit :
Qui enim indigne manducat panem et bibit saa-
guinem Domini, judicium sibi manducal et bibit : ,
ideoque inier vos multi infirmi et imbecilles el dor- \ \ miunt roulti AUendite diligenter. Quia vos, \ . >
inquit, indigne ad coinmunionem accedilis, idcirco . ,
morimini multi; alque adeo si digne communicas- , . " sent, tunc non fuissent moriiuri. Quid jam ergo , .
ainplius terminum vila? quaerimus, quem nobis
muili objiciunt?' Rursus ad Elipbaz Themanilem ; dixit Deus : Peccasti lu, el duo amici tui, et siue \ c " \
> Ilaque Q , \ , Job servo meo vos inlereinissem
propler Job virtutem Deo acceplam non sunt mor- . > "
lui, non aulem quod I I O D absolulus esset teriui- ,\
mrs vitae ipsorum. Sin aulem, ut quibusdaui vide- (55) . , ,
tur, praefixi sunt ei deilniii dies boiitiuis, nemo jam \\
)D peccalis moriiurus ad sancios viros accederet, u t , \
vitam et conversiouem sibi a Deo ptleret : nemo
Deuni pro Uberorum vita rogaret. Quippe Lermi- * \
J I U S , lerminus est,
nibilque. secundum illos illi . ,
potesi addi. Cur ergo Scriptura praecipit, c Honora , \ * .
palrem tuuin el malrem tuam, ut sis longaevus ? > \ , <
Uaque lerniinus vilae bominis, est volunlas Dei, \ , ;
qui dies addit cui vuluerit, aufert vero a quo au- iaxi (54) ,
lerri libueril, oninia ad uniuscujusque utitilatem , , \ ,
agens. Ac quemadinodum gregis dominus, cum vo- , .
lueril, mittit el accersit quas volueril oves ; ila et D \ , .
Deus se erga homines gerit, tuncque mors boinini \ , , >
advenit, cuin lcnninus ejits vitae completus fuerit. ,
Nam, ut anlea dictum est, terminua uniuscujudque , ,
, >. "
vitae esi jussus et voluntas l)ei.
, ,
\ .
QILEST.
CXIV.
Quidam exislimant corru. '. '
plorum coiporum resurreclionem iropossibilem \
oranino esse. Quomodo enim, inquiuut, aut U D - . , \, denam resurget caro, quam saepe oauiragio siib- , 1 Cor. , 20, 50.|
Job x u i , 7
Psal. c i , 25.
Psal. xxxvin, 6. " Eccle. , 17.
Exod. xx, 12.
(52) Haec expressa sunt ex Apologia de Fga. deesl
(54) Reg. . Infra, idcro, \ ^
lom. I .
(53) Ua manuscripla recte. In editia vcro .
70
T1
11
e t
7 4
75
7 5
f l
7 1
069
QUJESTIONES A D AWTIOCHUM
DTJCEM.
6Tfr
(55) * mcrsam devorarint mille pisces, quos rursus

, ;
^ mille pisces comederint mille bomines, qui mille
homines postea a miile leonibus fuerint devorati?
'. , ,
R E S P ; Num fatemini, insani, omnipoteatem
; , esse Dei opificis essenliam ? Omnino concedetie.
. " , , Itaque discite, insipienles, Deum qui hominem e
nibilo fecit ut esset, ipsum ineffabili quadam ra, ^ \ tione reficere posse. Quid enim, amabo, facilius
. , , est figulo, vag ex nihilo facere ut sil, an contri , - tum rursum reficere? Gerte facilius est vas jam
, - iactum, licel in multas parles dispersum, reiicere.
; , Ut autem naturali aliqao ordine et exemplo utar,
(56). " \ quemadmodum ignis et caloris, qui in terra est,
, \ , fons et radix est sol, constatque exstincti camini
\ \ calorem ad solem invisibiliter reverti, eoque
\ , rarsus accenso, igoem qui recesserat, ex sole rur , eus redire : ita et in corruplis dissolutisque
* bomiiraro cerporibus inlellige : in quonimvts ani , , malium, piscium vel avium ventres dispersus
* - sii bomo; tamen in quatuor omnino elementa, ex
\ - quibus et constal dissolvi et abire, juxla allatum
, , , soiia exemplum; ila ut quod humidum est, in
, aquag abeat: quod frigidum, tn aerem ; quod eali , , dwii, in ignem; denique quod siccum est, in ter . \ ram. Itaque resurrectionis tempore, Deo imperante,
singula elemenla invisibiliter reddent quidquid
(57) ex humanis corporibus acceperint, accurrelque*
. auima, atque ita resurget homo, prout soltis ipse
- novit qui formavit bominera, seroinatum quidem
, C in terra in corruptione, resurgeiUem vero in incor (58), rirptione. Quapropler binc quoque possumus con , , vincere Samaritas, quod boc 243 ôrpus resurgat,
\ $. ex eo quod ipsi corpora, veluli quoddam granum,
. \ Sn terra abscondant. Hujus enim rei gratia Deus
, , iniiio per nostros patres lege sancivit, ut mortua
\ corpora lerra effbssa abderemus, ut vel inviius
. \ ' homo resurrectionem faleatur. Quidquid enim
terra obruimus, in spem resurrectionis coniegi , mus. Sed si nulla est morluorum resurreclio, ut
. volunt baeretici, cerle injustus Deus reperietur,
' , quippe qui mullos justos hic aerumnas pali et 6
. - roedio tolli sinal, multis autem impiis et peccato, \ , ribus fclicem vitam, liberorum copiam, et prospc , ram forlunam concedat. Verum ne decipiantur
, D Samarita? : erit enim aiiquando resurrectionis t
\ judicii lempus, ut et pii qui bic mala perpessi
\ . sunt, coronis donenlur; qui autem forlunali fue (59) rint hnpii, aelerno igne in saecula saeculorum dam~
\ , \ nenlur, juxla justum Dei judicium.
, \
, .
1
. '. -
(55) Iia Reg. 2, recle. Editi vero, ,

omissis intermediis.
(56) Ua Reg. 2. Editi vero, \ ;
.
QU.EST.
CXV. Quo vadunt morientes fideles in-
(57) Sic mss. editis baec desunt, .

(58> Sic Reg. 2. Editi, .
(*)} Reg. 2, ol - .
671
S. ATHAJSASIUS. SPURIA.
C72
fanles? Ad pnenamne, an in rcgnum ? Quo vero <* (60) ; , ; *

eunt iniidelium infantes? Quo ilem in loco collocan- ; \
lur morienlcs lidelium infanles, num cum inOde- ,
, ;
libus, an vero cum fidelibus ?
.
R E S P . Cuni Dominus dicat : c Sinite parvulos
venire ad me : talium eniiu est regnum ccelo- f \
r u m ; > cum item dicat Aposlolus : Nunc auiem > \
liberi vestri sancli suul , constat ulimmaculatos *
et fideies in regnum coelorum ingredi bapiizatos \
fideliura infanles. Qui auiem baplizati non sunt,
ul et inGdeles, neque in regnum ingrediunlur, nec \
rursus in supplicium : oaraque peccaluiu non ege- '
runt.
() .
Q U X S T . CXVl. An ouanes baerelici in peiditio. -'. ncm abeunt, necne?
, ;
R E S P . st baeresis, et bseresis : est item judi-
. \ \
cium, et judicium. Alia est eniin perdilio Mani- \ .
chxorum, Montanistarum, Simonianorum, Ariano- , \ , \ ,
rum, et Piieumatomacborum, aliorumque id genus (62), \ detestandorum baereticorum. Aliud rursue judi- \
îum est eorum qui aiunt Domimim noslrum et ;
Deum Jesuoi GbrisUim corpus incorruplum ex san- \ .
cla Deipara accepisse. Yerumtamen qui in paui is \ .
infidelis est, et in mullis est infldelis. Nec id lan

tuin, sed eiiain iii una eadenique baeresi multa et .
varia sunt judicia. Siquidem aliud est peccalum , \
episcopi populum in errorem inducentts ; aliud ju- Acium clerici qui possil orlhodoxaui fldem discere; \ ,
aliud aulem judicium clcrici quidisce.re possit. \ Aliud ilem ejus qui veritalem anathemalizat, D O \ bisque adversalur; aliud iterum ejus qui sciens , \ *
erral; aliud ejus qui ob ignorantiain. Denique mu- .
Jieris judicium, aliis ornnibus est lcvius. Quae
oiunia solus accurate novit Deus, qui orbem ier- .
rarum in juslilia judicalurus esl .
Q I L E . S T . CXYU. Licctne magislraiibus muuera
. *. accipere, eaque in pauperes insumcre
, \ ;
R E S P . Si qui post accepta benelicia, copiam re.
rum babent, sponleque dona magislralibus offerunt, . iis, inquam, a quibus beneficium acceperunl; forte ,
qui munera suscipienl, non grave subibunt judi- * ,
ciura, si uempe ea dislribuerinl pauperibus. Quaj . "
auiem ab agricolis et labris oppressis opciuque ,
imploraniibus dona acceperint, igiiein et supplicium , ,
fiibi ipsi comparabunt, liccl ipsa in sexcentis bene- &
(63) , Hciis conferendis insuraant, quemadmodum ait , Scriptura : c Iguis devorabit domos eorum qui .
niunera accipium *. >
. '.
Q I L E S T . CXVUl. Si quis vir sanctus miserit casligalionem aliquam, aut pcenara, vel daemonem, , , , ,
aut mortem vcl aliam aliquam casligalionein in , ,
domum vcl subslanliam boniinis, aut in ejus libe- ios, polestne bomo ille ad aliuio sanctum confu- , (64)
gere, alque Ua senleniiam evilare, quam Dei ser- ;
\us ad euin Diiscral ?
Matth. xix, 14.
l Cor. vn, 14.
Psal. xcvu, 9. ' Job xv, 54.
7
77
78
<;
f e
77
7 8
,
(60) Ua Reg. 2. In edilis, , deest.
(63) Sic mss. Edili vero, .
(61) lia uiss. In edilis, , deest.
(64) Sic msi. Editi vero, .
(0) l u m&s. ln editib vero \ , \
673
QUiESTlONES AD ANTIOCHUM DUCEM.
674
. - R sr. Si vir sanclus est qui supplicium hoimmisit, manifestum est Dei voluntate
, (65) mini 244
. \ id fecisse. Quis ergo possit Dei voluntatem irritara
; \ facere? Verum nec ipsi sancti sibi invicem adver eanlur cum non ignorent vinculum charitalis spi , - rilus, neque a Domino exaudilura iri quemquam
, ^ - sanctum, qui sua oratione velit alius sancli irrilam
. reddere oralionero. Nec enim Deo convenit, suo, , rum servorum unum affligere, aliuin vero recreare.
. " Hinc Corinthium illura fornicalorem idera solvit
\ \ Paulus ipse qui et vinxerat : kemque Elias in Ve ' , \ leri Tesiamento coelum ne plueret ligavit; idera, que posiea solvit, quamvis lunc Deus septem sao, . ctorum millia haberet, qui genua non flexerant
, , idolo Baal. ltem cum Job ab amicis injuria fuissel
- affectus, voluit Deus ipsum illis condonare id pec
, , t cati, unde eis ait : c Ite ad servum meum Job, et
, \ . orabit pro vobis . > Denique ut inier augelos,
\ - nullus alteri repugnat : idem similiter de sanctis
, \ \ - est senliendum.
.
. *. - " Q u i C S T . CXIX. Unde quidain nalura sunt invko
* et repugnanter misericordes : quidam item natu ;
raliter crudeles immitesque, nec facile aliis quid
iropertiunt?
.
R E S P . Nemo bomo a Deo factus est natura hu \ mitis et immisericors; quin potius mutuam amo rem Deus boroinum nature indidit, nec lanium
, \ borainum natura, sed etiam irrationalium et
> \ . " \ - ^ crum. Inde sape ab invicem separata? animanles
\ ,
- congemunt, clamant et jejunanl, quaadam eliam
i x ^ . , ,
*~ ~ " "~
* . , lacrymanlur. Gornicum aulem genus, cibo invenio,
\ , - statim invicem voce clamant u( oranes ejus eint
{ . , , participes. Annon ergo multa etiam irrationalia
, nos, qui ad Dei imaginem conditi sunius, con * , demnaiura sunt non solum quod immisericordes
, \ (66) simus, verum eiiam noslram ob ignorantiam et
, ; incontinentiam ? Illa enim non sotum mas cum
, \ mare non commiscentur, sed ad paucos duntaxat
\ - dies fenUDam appetunt. Quaedam etiaro viduitalem
* . , servant. Avariiiam autem non norunt. At quod
. , gravius est, nog qui ad imaginem et similitudinem
* \ , \ Dei facti sumus, et ad imperandum irralionalibus
, constiluti, comparati sumus jamentis insipienli \ .
^ bus, et similes facti sumus i l l i s .
. '.
Q L ^ S T . CXX. Qoae ex omnibus virtutibus potis \ ;
eimum principibus conveniuut et cousentaneae
unt?
. (67) \
RESP.
Praecipue coraroiseratio et hamanitas,
, \ - quae et Deo insunt. Deinde injuriarum oblivisei,
, \ , noo moveri iracundia, personas B O Q accipere, nec
, , niuneribus corrumpi, sed in priniis non facile ne80
8f
* Job
XLII ,
8.
Psal.
XLVIII ,
45.
(65) Reg. % . Palalino % et a velcribus Latinis edilis absunt quaest. 118, 119, 120,
121, 122. 124,125, 128, 129, 150, 151, 132, 135,
154 et 135.
(66) " deeet in Reg. 2. Infra, idem post
addit, \ , qu
aesnnt in editis.
(67) Hanc Resp. in prius ed. valde mulilam ex
mss. Reg. reslituimus.
1
675
S. ATHANASIUS. SPLRIA.
676
que absque examine calumniis et convictiis fidein ; '': .

habere. Quod enim aliorum sermonibtis credant *
niuUi, caedes injustas perpetrarunt, nconon quod \ \
imrmseficordes fuerint, meruinerintque injuriarum, \ . -;
et donis cornimperentur. Ille igitur princeps ac- \ , -
ceplus Deo esl, qui nihil bujusmodi viliorum habct. .
QrjiCST. CXXt. Undc videiuus malos nonnullos
. '.
et indignos ad summum sacerdoiium promoveri, , \
potestalem in populum consequi mullaque alsurda , \
commiitere ?
;
R E S P . Non quod ipsi digni slnt bujusmodt po.
teslale, iilis populi gubernationem commillii Deus:
sed quia perversus est populus, tales ipsis Deus
dat summos sacerdotes el principes. c Dabo enim , ,
vobis, inquit Deus, < principes secundum cor \ , . >
vestrum".
Q U A S T . GXXU. Undenam cogniturus est, qui a *
. '.
Deo aliquid postulat, acceptam fuisse ejus ora- \ ,
tioneni?
;
Rt S P . Paucis id quidem et piis viris fit manife. \ \
stum, quorum cor intelligibiliier bac de re| persua- ,
-detur.
.
Q ( L E S T . CXXUI. Mundum diciraus ex qualuor

terminis consiare, rursusque hominem ex quaiuor
elementis esse composilum : planum igiiur esi
quod quatuor termini, id esl, oriens et occidens,
septentrio et meridies, quaiuor generent elementa,
nempc calidum et frigidura, humiduni et siccum.
Quaerendum ilaque 245 restat, quale elemenium
ex quali parte mundi oriatur ?
. \

.
, \ ,
\ , , \ ,
. ,
;
R B S P . Ut rerum nalura testatur et docel, viderous calidum elementum ex oriente oriri, idque
teslantur lndorum, qui caeteris omnibus magis ad
orientem accedunt, corpora quse sumnius calor
nigra efllcit. Deus enim ab initio bominem Digrum
non fecit. Hinc morluorum cadavera, soli exposita, nigra Ount, el uruntur. Unde multum et summum ob ealorem multum vinum non valenl bibcre
jElbiopes : sed eos veberoene fervor iracundos
Talde et acerbos reddit, necnon ad fornicanduin
procliviores. Quemadroodum autem haec de oriente
diximus, sic contraria de occidenlc dicenius. Haec
enim pars frigida est, frigidique elementi et noctis
genitrix et eflectrix. Hinc et *jus incobe corpora
habent aliis omnibus candidiora, multumque - ^
num facile bibunt. Restat igitur ul dicamu* deserlam meridiem, sicci elementi parenlem esse, ul
ejus incolae Arabes argumento sunt, quorum scilicet corpora magis sicca et calida sunt, utpote quae
in terra minime bumida exsistunt. Aquilo denique
baud dubie frigidioris est temperamenli. Maria
enim et.flumina aquanimqtie mullitudines humidum illud efficiunt elemenlum. His autem qtiasdixiroue, non ab invicem separamus e|eroenta *. nain
colligata sunt in qualibet creatura. Yerum in quauor bis, qu memoravimus, locis aliud alio magis
* Jerem. , 15.
(68) Sic mss. Editi vero, .
. \
, ,
\

. '
. \
, , \
. " \

\ , \ , \
. "
, \
. , \
\ \
\
, \ .

, \
,
\ , . )
, \ .
\ \
\ .
, '
(68) . * !
QUiESTIONES AD ANTIOCHUM DUCEM.

67g
, , abuniat, secundum anlea propositam naturae ra tionem.
.
U I M E S T . CXXIV. Quomodo quidam incantalores
. \ \
daemones ex hominibus ejiciunt ?
;
R E S P . Gum Christus in sanctis Evangeliis dical,
'.
, < , c Si Satanas Satanam ejicil, regnum ejus non sla > , bil*: inde liquet non ab incantatore expelli dae , * - monem, scd daemonem in obsesso homine exsi stentem sponte recedere quo bomines decipiat, qui
, \ - ne ad Deum confugiant, suadet ipsis ul ad incan , tatores abeant.
.
Q U J E S T . GXXy. Quomodo tania vis et poientia
. \ \ ,
incantatoris esl, ul bominem in belluamm naturain
comuiuiel?
;
R E S P . Si posset ex homine belluam reddere, pos. , \ - set et ex bcilua hominem eflicere rationalem. At
. ' ! non ila est: absil! Sed quemadmodum qui dicuntur
' , \ Psepbades, ut ilem ipse Aiilichristus, falsa ami clus specie venlurus est, qua oculos hominum de ludat, quibus aurum saepe ei argenium oslensurus
est: sic qui aiunt se ex bomine beliuam facere,
\ - videnles tantummodo decipiunl : quandoquidem
* hominem ad ioiaginem et similitudinem Dei faclum non possunt in brutum animal commutare.
.
QuiEST. GXXVl. Num judicium sibi accersunt,
.
, \ - qui furtum passi, ad diclos incantatores se conferunt?
;
R E S P . Grave profecto sibi accersunt judicium.
. \
Siquidem nos docuit Scriptura in qualibet calami4 , tale qua nobis accidit, baec dicere, c Dominus de , \ * dil, Dominus abslulil: sicut Domino placuit, ila
factum est; sil nomen Domini benedictum . >
. >
Q I L E S T . CXXVII. Quonam modo temporibus mor. *. tiferis
moriuntur quidam, cernunlque visiones ,
, , \
aique post duas vet tres boras resurguot, eas enar ;
. \ rantes?
R E S P . islie anima non penitus lunc e corpore
' ,
* exivii : sed in exslasin rapiunlur, eliamsi nobi^
, videantur exspirasse, qu aulem vident el narrant
(69) - meiuenda, ad noslram utilitatem Deus haec illie
, ostendit; ut timore correpti nosmeiipsos emeudemus, abslineaniusque ab operibus malis.
.
. '. D QuiEST. GXXYIU. Quomodo anima in resurre , \ ctione cerlo suum corpus agnoscit, nec io alienum
ingrediiur?
;
246 R - Naturali ralionc. Ut enim agni ve. . " *
, , spere a malribus separali, et mane dimissi, vi na, turae singuli ad suam malrem certo accurrunl: i u
\ - idem in resurreetione animabus accidere est intelligendum.
.
Q I L E S T . CXXIX. Si quis latro post centum bo. '. ,
, , micidia commissa captus obtruncelur, quid de illo
\ ; , sentiendum est?Num ab omnibus coedibus quas
perpeiravit, absoluius est?
;
77
8i
SP
Marc. , 26. Job , 2J.
(69) Ua manuscripti quidam. Haec ad Qnem usque Responsionis deeraol io editis-
C79
S. ATHANASIUS
CSO
SPURIA.
. \
R E S P . Unius et solius homicidii ponnas luit : de
aliis nonaginta novem homicidiis raiionem reddet
in futuro SOPCUIO (70). Sciendtrm est autem, si . ,
bomo unius csedis reus, comprebensus, capite ple- , ctatur, saepe tameu non onini judicio esse libera- ,
tum. Quale est quod de sancto Joanue Baplista ct . \
Herode dicimus. (jui si decollaius essel, proplerca
quod Baptistam occiderat, non tamen quid sequale , est ad salulem mundi Joannes et Herodes. llle enim , '
salutiris erat bomo ; bic vero, insidiaior. Idem de \ .
aliis homicidis, el justis viris occisis inielligendain , . \ \
, , \ et dijudicandum est, quemadmodum dixiwtis.
, \ , .
. '. * Q U S T . CXXX. Si quis princeps ira comir.otus
rem aliquam cum jurejurando decreverit, deinde > (71) ,
post jusjurandum adseipsum redierit, factique poe- , niteat, cuni nempe advertat se malo jurasse, quid , ;
ipsi ageiidum esi?
'. \
R E S P . Deo confiteri debet, suamque condemnare
, \ .
inconsiderantiam, et juramentum solvere. Namque
Petrus apostolus qui dixerat, < Non lavabis pedes \ ,
meoe in seternuni **, > rescisso lioc quod dixerat, \ *
ea de causa laudatur. Herodes contra juramenlo , .
conOrmato, propter amputatum praecursoris caput, , ,
; .
poenas aeierpas luit.
. '.
QUiBST. CXXXI. Si quts sibi rem aliquam utilem
, esse arbitreiur, quomodo eam a Deo in oralione

, \ ;
petere debet?
. R E S P . Quemadmodum Christus nos orare docuit,
hapcque ad Deum dicere, c Fiat voluntas tua *. > , \
Katn el ipse Dominus, qui ita nos erudierat, sic et C âl

ipse Patrem precabalur, Non mea volunlas iial, \ <
, . *;
sed tua \ Nos autem bomines non raro quaedam
a Deo pelimus, quae nobis prodesse credimus, ob- , tcntaque petitione, id nobis magno esse detrimenlo , \ (72)
coroperimus. Hinc Dominus, ut rerura praescius, ,
nostras saepe non exaudit orationes, idque, uli bo- . " ,
nus, in nostrum vertit commodum. Unde rectum ,
non est v'\m Deo inferre, cum ab eo aliquid peii-
mus, sed ut edocti sumus, orandum nobis esl, nec (73) . " quaerendum ut nostra, sed ut Dei fiat volunlas. , *
Vult enim orones oinnino salvos Aeri, eaque nobis . \ ,
praebet, qua? saluii nostrae conducuiit.
,
, \
.
QUiBST. CXXXH. Si quis rem quampiam velit
. '.
agere, uodenam oosse possit, gratum iore l)eo quod , , ,
statuit agere?
;
R E S P . Paucorum vairte hominum est, in omnibus
. > \ (74)
qua? agere deliberant, certo nossc num Deo pla- ,
ceat quod agitur. Attamen ex iis quae habenlur in .
divinis Scripiuris, et quas egerunt saucti, pleraque , \ *quae nos spectant, possumus conjicere num Deo , *
8
* Joan.
X U I , 8.
Maltb. ,
10.
8 8
Luc.
, 42.
70) Vide Chrysoslom. % Maith.

(73) Sic manuscripti quidam. In editis haer,
1) lla quidam I D S S . Kdili vero, , destinl.
.
(74) lia Regiiis 2 . fcdili vero,
(72) Ila Reg. 2 . Editi, .
.
81
QUJESTIONES A D ANTIOCHUM D13CEM.
682
!\ (75). , sinl acccpla. ld vero nonnulli obsemrunt, ad ea

\ , , agenda, qwe Deo sunt accepta, non eolura Deuin
, \ adjuvare, sed universam etiam concurrere ct con/ * spirare naluram, queraadmodum iniis,quae Dco
, . displicent, non serviunt sed repugnant. Id autem
, , oronino ab boroine exigitur, ut qusccunque agil, ad
Deo placendum agenda prospicial.
, .
QUJEST. C X X X I I I . iSupra diximus qnalis honio
. *. ,
in morte deprehensus fuerit, lalera decedcre, sive
, \ , . boDum sive malum. Si quis ergo post acla et bona
\ - et mala moriatur, quid de illo senlienduin est ?
, \ ;
247 RESP. Id soli Deo notura est: nam et bomo
'. \
. \ et angelus ignorat. Quaedam enim sunt mala quibus
sunt
\ parva bona abscondunlur. Similiter quxdain
,
. ^ bona quibus magna mala obtegunlur et delculur,
c ,
H&c autem judicia, t abyssus multa. >
. \
Q u S T . CXXXIY. Yanis quibusdam bominibus
, ' dicere visum est nihil bominem iuler et belluam
, \ \ iitteresse, scd qualis est inleritus belluae, talem esse
. bominis inleritum, quippe qui non babeat substan , , \ tiam animae immortalem; scilicel, inquiunt, honio
, \ eC bellua eodem modo intereunt, cum nimirum ef.
fluxerit et evacuatus fuerit ipsorum sanguis.
'. - t R E S P . Sanguis natura in belluis substanlia qua>
, dam vilalis et animalis est, quae caetera tria ele * menta contineat, quo si anlmal privatur, mlerit,
, - Aihilque jam auxilii percipil ab aliis tribus elemen, * tis. In nobis autem, quorum natura raiionalis est,
\ Q sanguinis natura vinculum est animae et corporis.
, , quo dissoluto vinculo, necesso est ea quae juncia
.
stint separari.
Q u S T . CXXXV. Recte : haec enim .physica de. '. .
\ , monstraiio esi. Attamen cum animalia et bominei
, ' saepe intereant absque sanguinis effusione, quid esi
quod ab illis exit et mortis causa est?
\ ;
R E S P . ln bnitis, facuUas vitalis, nutritiva, calo. , \
, \ , , \ ris, motus, augiuenti, quae in sanguine est, quse , , \ que ex igne vim agendi habet, quae et causa illis
. " esl respirandi. Ul enim lebes igfne accensus aquam,
*5 \ * quam conlinet, roovet iia ut bulliat, exslinclo au , \ , tem igne, mortua jam, immota et frigida fit aqua.
\ Idem cogita de brutarum animantium natura et
sanguinis fervore, hancque esse causara eorum v i , \ tae et motus. Deficienle igitur sanguine roorlua ma
\ . , nent pecora, volucres et pisces. At quod bumanam
\ , spectat naturam, noo solum fervor et calor san . guinis, roortis tempore, separantur; sed preterea
ralionalis quaedara aniraa et constitutiva, immor , \ talis et inlelligens.
\ , .
Q U J E S T . C X X X V I . Quomodo gentilibus, qui Evan. \
, \ , gelio non creJunt dWinasque omnes Scripturas floe , , cifaciunt, possit persuaderi Deiim esse increaium,
, , \ coeli et terra opiflcem, unum et solum, non uuilio*
dcos, ut errantes ipsi arbilrantur?
, ;
RESP. EOS qui divinas non adraiUunl Scriplurae
.
(75) Sic quidam mss. Edili vero, .

PATROL. U R . X X V I I I .
22
6*3
fS. ATIIA-NASIUS. SPURIA.

6*4
ex ipsa rcrum natura, quid de Deo sentiendiim sil docere debemus. Nam inler res crealas, quasdam .
videmus essenlias, quaj non secundum uaturain, , ' '
scd supra naturam pariter exsislunl. Excmpli causa. . .
Aquarum essenlia natura esl fluxa el declivis : quo- \
modo ergo siphonas (sicvocanl) videmus cx mare
aquam ad nubes ailrabcrc/ Quod autem admirabi- ; lius est, qme salsa asccndunt, dulcia postea in ler- , , ,
ram pcr iinbres descendunl? Quomodo rursus cum \ .
corporum possit, bolide jacla, nalura explorari, \ [] ,
in undis Marmarioa; Peulapolcos nec penelrari ad , , \
imum, ncc bolide poiest invcsligari? Quin etiam ;
cum aqua el ignis conlraria sint naltira, simul la- , \ \
mcn invicem erant in Lycia* niontc, quem Olytnpuin , ,
vocaiit, quemadmodum innuincrabiles viderunl bo- , >
mincs? Infinilaalia sunl bis sitnrtia in reruni nalura ;
qua? videuuis el adiniramur : qua3 satie omnia su- \
pra naluram non ita possenl fieri, nisi esset aiiqua Dei nalura, quae bisce dominarelur, imperaietijue , ,
invicem non adveisari. Quomodo rursus, dicanl .
nobis gcnliles, valido faclo lonilru, univcrsa homi- ,
num nalura tremit, borrescil, obstupescit? Qui- ,
bus ulique uidiciis oslendit se illi subjici Domino, , \ ,
qui lonilrui est auctor. El baec quidcm sunl exem- , \
pla,quibusDeicognitioncio cloccii possintgenlilium ; \
simpliciores. Nain anle ipsos eorum sapienles, qui- .
dam sapienles genliles ex aniiquis praestantibus *
philosopbis, mulla de Dei cultu icslimonia protu- \
lere : quin eliam ipsam Cbristi occonomiam obscure \
pnesigniikarunt. Sic igitur quidam illoruin sapicns . \
raullis ante Chrtsli advenlum 248
^ " ^ *
cit : Puella venicl quas coelcstem nobis editura est \,
parmin. Alius ilem sic loquitur : Tandein aliquaiido . \
Ucus in mulUfidam banc lerram dcscendel, el sine \
labe fiet caro : ut damnatus, pendebil in liguo, mor- , \ bosque curabil insanabiles.
,
.
QILEST. CXXXVII. (76) Cura Christiani et Judaei
. '.
Christum confiteanlur, ejusque de advenlu dubi- ,
tent Judaei, velintque nondum ipsum venisse, sed , ,
venlurum esse, qua ralione ipsis poterimus persua- , \
dere Deum essc Gbrislum, vcraceraque, nou impo- , \ ,
slorem esse, ut ipsi arbilranlur?
, ;
R E S P . 1. Chrislum quidem Deum el Dominumesse
. 4." \ ,
teslanlur prophetae, et quidem sic ait David : Do- { \
miuus Dcus, et apparoil nobis . > Et rursus : , "
c lnclinavil coelos et descendil . Et iierum : \ \
c Qui scdes super cberubim, appare . > Haec item \ \, * '
sunt verba Habacuc : c Deus a Tbaeman veniet . > * Kt Barucb : Hic. esl Deus noster, ct non seslima- < ,
biltir alius adversus eum : invenit oninem viam , \ scientix, ct tradidit illam Jacob puero suo, el Is- ,
rael dilccto suo. Posl baec in lerris visus esi, et * .
cuin bominibus conversaius e s l . Yidcs quam , . >
luculentcr prophetae Christum Deum appclleiil.
.
a n , l i s
v e ,
i a
87
88
89
90
9i
87
Psal. cxvn, 27.
88
Psal. , !0.
88
Psal.
LXXIX,
2. Halac. , 5.
9 i
Baruch. , 38
(70) Haec noo sunt Alhanasio indigna, el in iioimullis codicibus scparaiiro ponanlur.
685
QUJESTIQNES A D ANTIOCHUM DUCEM
686
2. , - 2 Christam autem jam venisse habemus ex Da * niele propbeta, qui lempns ejus adventus eic ip&e,
\, vel potius archangelus Gabriel ipsi, indicavit: < Se
piuagiula hebdomades abbteviaUe sunl super popu , \ , - lum luum et super urbem sanctam, ut perficiantur
, \ peccata, et obsignenlur peccaia . > Ei paulo posi:
t Et obsignetur visio et propbetia, et ungatur San, \ " , cius sanctorura . > Quis ergo alius est unctus
\ " Sanclus sanctorum, praler solum Christum, ut
, ;; Dci viventis ? Sepluaginla enim bebdomades qua . dringenlos nonaginla anuos significant. Namquc a
Daniele ad hoc tempus sunt anni plusquam dclin . gerili. Oslendanl igitiir nobis Judaei quinam apud
, " ipsos unctus sit Sanctus sanctorum post quadrin , \ gentos nonaginla annos Danielis, qui et sacriGcium
; ' Hbalionemque legalem abrogaverit ? Sane neminem
, , poterint indicare qui baec praestiterit, nisi Jesum
Christum Filium Dei.
.
3. Quod autem verus sit, non impostor Christus,
3. " , \ , ,
, , ut vos, Judaei, arbitramini, id vobis non verbis sed
, , faclis sumus probaturi; quae, inquam, facta id hac tenus per totum orbem clamant et testantur, ul et
\ * omnia, quae ipse dixit, facta esse, dixit enim : < Coe. , - lum et terra Iransibunt, verba auiemroeanon trans, . > ibunl \ > Quaenara autem verbadixerii, atlendamus.
, . \ Dixit de vestro templo : t Amen, dico vobis, non
, , remanebitlapis super lapidem in ipso qui non destrua ' , tur. . i'ld ejus verbum factumne est, necne? Dixit
, ; , venturos Romanos, veslramque sublaluros gentem
, \ , urbemque et regnum. Annon sub Yespasiano el
* <* l <* faotum est, nccne? Dixit legem et propbeias
\ \ , ; , usque ad Joannem Baptistam futuros, tuncque finem
\ - babituros : annon id factum est ? Quis enim pro, ; pbeta apud vos exstitit post Joannem Baptistam?
' ; Nullus profeclo. Dixit nirsus idem Domious Jesus
, . Ghrislus verus Deus noster, Evangelium in toto
, - mundo predicaluro i r i " : factum ergo id est, necne*
Dixit item portas inferi non prevalituras adversus
, ; , $ Ecclesiam : nunquid mentitus esl? Absit! Dixit no ; bis qui in ipsum credimus : c Eritis odio omnibus
! , propter nomen meum . > Dicite itaque nobis, an
* non omnes gentes'propter Christi nomen odio nos
, babent et exsecranlur? Etiamsi vos taceatis, ipsi
); claraabunt lapides, ipsaque rerum veritas vos pu , ' ! , \
P
cogclque vel invitos cre \
Chrisluni Deum manifeste venisse, in terris
, ,
^ * ^cendisse, \ sumque super cherubim ascendisse et volasse, ad
, , ccclosque in jubilalione ut Deum rediisse
\ \, , \
.
4. "
4. Ul autem Judaicara caecitalem plane coodem, \ nemus, nosque, qui fideles aumus, in Cbristi fldo
* firmiores efiiciamur; age, breviter de249 univer\ \ sa Cbristi oeconomia el pro Evangelii defeneione,
testimoniis ex Yetere Tesiamento excerplis, dis9t
9I
9S
9 6
9 8
d o r e
s a l i s
v i s u m
9 9
Oan. ix, 24.

ibid. *6.
txvi, 42.
Malth. xxiv, 9.
9 9
9V
Luc. xxi, 33.
l e r i l
a f f i c e r e
d e r e
C O D , O S
Mallh, xxiv, 2,
4 9
Luc. xvi 46.

f
Mattb.
637
688
seraraus. IJ enim emolumento futurum est omnibus, . qui rem perpendere volent. Anie saecala esse Filiura . "
ct Verbum Dei,qui extremis lemporibus incarnalus \ '
csl, patet ox psalmo ccntcsimo nono : c Ex utero '
aiue lucifcrum genui
> Certura enim est ne- . ,
minetn hominum ante luciferura esse genilum : . '
nam lucifer quarta die factus est, Adam vero sex- ' ' .
ta die formatus est. Similiter vero et Salomon de \ \
Unigenili Filii el Verbi Domini noslri Jesu Chrisli \
generationc ante scccula ex Deo et Palre sic velut \,
ex ipsius Filii persona loquilur : c Antequam mon- * ,
tes iicrenl, priusquaro erumperent fontes, ante om- ,
nes vero colles gignit me *. > lnterrogandum est . ,
igitur Judaeos, quem Deus ante omnem rera crea- ; "
tam genucril? Item vero cum Deus de Adamo ait: \ ', '
c Ecce Adam factus est velul unus ex nobis ", > , > \ \
Palrem et Filium et Spiritum sanctum indicat, . \ , "
Cum paritcr dicilur : c Pluit Dominus a Domino \ , >
ignem supcr Sodomam, * > Pater et Filius aperle .
signilicalur,
5. " \ '
5. Quod autem Deus Yerbum boino et caro ulli
, mis temporibus fieri debuerit, audiamus id a pro
,
pbelis dictum. Ilaquesicait propbela David, <Benediclus qui venit in nomine Domini; Deus Domi- <
Tius, et apparuitnobis*. Eirursus, <Deus manifesle , >
veniet'. Isaias ilem ita loquitur : cNon angelus \ >
neque legaius, sed ipse Dominus veniet et salvos , *
nos facict. Tunc aperientur oculi cacorum, et ex- \ .
pccKla erit lingua balborum : tunc claudus ut cer- ,
vussaliet*. Cbrislum ilem ex femina virgine ge- . "
nerandumesseaudiamusexhislsaia3prophela3ver- ,
bis : cEcce virgo concipiet, el pariet filium, el vo-
cabunt nomenejusEmmanuel . Idem rursus, Puer c \ , ,
natus est nobis, et filius datus est nobis ; et vo- \ * >
cabilur nomen ejus Magni consilii angelus, admi- ,
rabilis, consiliarius, Deus forlis, polens, princeps ,
pacrs, palcr futuri saeculi*. > Deinde idem propheta , , , locura ipsum indicat, ubi in lerris Gbristus incar- , , ,
nandiwerat, nempe Nazarelb. iTerra Zabulon, et .
terra Nepbthalim, via maris, trans Jordaneni, Ga- , \ ,
lilaea gentium : populus qui in lenebris sedebat, . \ vidit lucem magnarn . Patet autem populum gen- , ,
tknn, in lenebris ignoraotiac, erroris et idololatriae *
sedisse. Unde David docens Deura incarnandum esse . > ,
proptergenles, ait, cRegnavit Deus supergenles . ^ , , \
Idem praeterea propbeta tanquam ex persona Patris \ , ,
ad Filium ait: cPoslula a me, et dabo tibi gentes ,
boeredilatera tuam .i Hincetiam, cOmnes gentes, .
plaudile manibus . Et rursus, <Omnes gentes, f
quascunque fecisti, venient et adorabunt coram te, ' , \
, .
Domine, etglorificabunt nomea luura in sseculum
\ , , , \ , , \ .
6. Quod autem in Bethlehem (quod est, si inler6. " (
preleris, Domus panis) nascilurus erat panis vila, ), ,
C
10
!1
11
17
Psal. cix, .
Prov. , 25.
Gcn. , 22. Gcn. X H L , 24. * Psal. cxvn, 26.
Psal.
x u x , 3 . * Isa. xxxv, 4, 5.
Isa. , 14. Isa. I X , 6. ibid. 1.
Psai. X L V I , 8.
Psai. n 8 .
Paal. X L V I , i .
Psal. L X X X V , 9.
7
10
11
11
13
689
QUJESTIONES A D
ANTIOCHUM DUCEM.
. - quodque anie sxcula sit ejus ex Patre generatio,

., , audiamus Micha*am prophetam dicentem, Et tu,
, , , - Betblebem, domus Epbraiha, non minima es
( millibus Juda : ex te enim mihi egredietur, qui sit;
, dominator in Israel, et egressus ejus ab rnitio, ex
' . > diebus saeculi". Quod ilein in Sion Christus appari" , turus esset, et quod ipse sil Altissimus, David pro , ' pbeta psalmo octogesimo sexto bis verbis prophe , tat : cMater Sion dicet, Homo et horaonatusest i&
\ , \ ea, et ipse fundavit eam Altissimus". Itaque Al , " tissimus est Chrislus Filius Dei. Quod vero natug
. " Cbristus cum propria matre, spiriluali nube, in
\ iEgyptum erat venturus, audiamus Isaiam pro , pbetam dicentem, cEcce Dominus sedet in nube
levi, venielque in iEgyplum, et commovebuntur
, simulacra jEgypti . > Quodautem, cum baptizarelur
, Cbrislus, Pater de eo lestaturus esset, ita scriptum
. " , habemus in psalmo vicesimo octavo, iVox Domini
, ' super aquas : Deus majesialis iiitonuit, Dominus
< , super aquas multas . Deinde quod ad miracula et
, sanationes spectat, quas Christus et Deus nostcr
. > , effecit, sic de bis nos docet Isaias, < Ipse inGrmi tates noslras 2 5 0 ? morbos portavit, et pro
< nobis crucialur *. Quod similiter Cbristus pacem
, \ , \ \ - muiido venerit allaturus, discimus ex sepluagcsimo
. " primo psalmo, cDescendet sicul pluvia in vellus,
, ' et sicut stilla slillans in terram. Orietur in diebus
\ , justitia et abundantia pacis, donec auferalur luna,
. ' et dominabilur a mari usque ad mare, et a flumi, \ , nibus usque ad lerminos orbis terrarum . Quod
, \ - C si dicat Judaeus psalmum de Salomone loqui, falli, \ - tur. Nam baec ejus eunt.verba : cAnte solem per. , mauet nomen ejus : el orones gentes beatum dicent
, . < eum, et adorabunt eum omnes rcges terra3*.iAlqui
* haec in Salomonem quadrare non queunt, quippe
' , qui anle solem nbn exslilerii.
. >
.
7. Quod aulem Christus Deus noster per bapti7. " \
, * smum contriturus esset diabolum, testatur psalmus
sepluagesimus tertius his verbis: Tu contrivisti
\ - capita draconum in aqua : tu confregisli capita
, " draconis : Ghristum praHerea coeli elTeclorem
, - esse qui ct in mari ambulaverit, audiamus ex his
, Jobi verbis, <Qui expandit coelum solus,et ambulat
, \ \ - D inmari velut in solo".> De pullo aulcm et asina,
' , \ in quibus Cbristus insedit, audiamus Zachariara
, ' , prophctam aientem : Exsulta mullum, Glia Sion :
< , - praedica, filia Jerusalem; ecce rex tuus venit tibt
, justus et salvalor, ipse mitis sedens super subju*
\ , galem el pullum juniorem *. Quid bis propheticis
, \ \ vocibus luculenlius ? Sed tamen licet tam clara de
. > Chrislo essent vaticinia, oculos Judieorum excae ; '' , cavit Saianas, eorumque roentis pupillas obtudil
\ , ut tot testimonia prave explicarent. Verum audia , mus insuper de pueris qui Cbristo Hosaona accla16
17
tulit
19
1 1
uxi,
, e
, e
1 8
Mich. v, 3.
Psal. L X X X V I , 5.
Isa. xix. i . " Psal. xxviu, 3.
lsa
6-8. ibid. 17, " Fsal. L X X I I I , 13.
Job ix, 8 " Zachar. i x . 9.
9 9
LIII,
4,
5.
I f
Psal.
691
692
marunt, et aperte Cliristum vocaverunt Dominura, ,

hacc psalmi octavi verba : DomineDominus noster, . \
quam admirabile est nomen tuum in universa lerra : , , \
quoniam elevata est magniiiceotia Uia super coelos. '
Ex ore infanlium et lactentium perfecisli laudem*\i < , .
Judae quoque [prodilionem praesigmficat psalmus I
quadragesirous primus hoc modo : <Qui edebat pa- .
nes meos, magnificavit super me supplantalionem". > . >
Gentium vero et Judseorum insidias Christo stru- ' *
clas enarrat psalmus secundus bis verbis : cQuare ' .
fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? \
Astitemnt reges terrae, et principes convenerunt in ' * < " ,
unurn, scilicet Anna et Caiphas et principes ac \ ;
Scribae, cadversus Dominum el adversus Gbrislum , \ ,
ejus . Qui enim pugnat adversus Filium, injuria " \ , \ \
Patrem ailicit,
, \
. " ,
1}.
8. De vinculis porro, quibus vinxere Gbristum,
8. , ,
sic loquilur Isaias propbela, Judaeorum deplorans
miserias : Vse animae eorum, quia pravum adver- * c , sus seipsoe inierunt consiliura dicentes, Vinciauius *
juslum* . Jam vcro /udamm interroga, et dic . ,
ipsi : Quis homo in terra peccati expers? Certe con- , \ ;
stat neminem purum a iabe esse, nec si una lantum , (, *
fucrit dios vitae ejus in terra. Praterea sic propbeta \ . \
Deufli precatur : cNon intres in judiciumcum servo
tuo, qma non jusliQcabitur in conspectu tuo omnia ,
vivens .> Ex quibus aperle docemur neminem abs- . " , que peccato esse praeter solum Deum. Jam igitur ^ .' "
videamus quid narret nobis Isaias propbeta de pas-
eione impeccabilis Christi Dei nostri, Filii Dei. cSic-
ut ovis, inquit, ad mactalionem ducius est, et , \
quasi agnus coram tondente sine voce, sic non ape- ,
ruitos sutim". Notuni autem estsiluisseChristum , .
tempore suae passionis, cura Pilato sisteretur. cln ,
humHitate ejus judicium ejua sublatum est; gene- ,
ralionem ejus quis enarrabil"? Nempe nemo diviniiatis generationem potest narrare. Nam secundum ; > "
carnem generatio Ghristi Dei nostri describilur, Si-
quidera tab iniquilatibus populi ductus est ad mor- , > '
lem .i Manifestum eniin est Gbrislum mortuum , ,
csse pro peccatis mundi. tEt dabo malos pro sepul- , \
tura ejtis". Judaeos videlicet tradidil Romanis. <Et . ,
divites pro morte ejus".> Gur quaeso, propheta? . < \ \
Dic nobis aperte, cujus gratia? Eo quod iniquita- , , ;
tem non fecerit, neque dolus in ore ipsius inven- , ; "
tus esl**. 251 Quid ad haec respondebunt Judaei ? , .
Quisbomo, sicut ovis, ad occisionem ductus esl, ;
qui peccatum non feceril? Sane nominem peccati \ , ;
xpertem poterunt indicare, praBler solum Deum '
hominem factum.
.
9. ,
9 Audlamus etiam quae babet psatmus tricesi
,
mu quartus de iis quae falsi tesies adversum Christum testificati sunt : c Qui insurrexerunt in me ' * , &
lesles iniqui, quae ignorabam interrogabant me: *
,e
,l
* Psal. , 2, . Psal. X L , 10. Psal. , 1 , 2.

isa. L I I I , 7. lbid. 8.
ibid. ibid. 9.
ibid. 10.
11
" Tsa. nr, 9, iO.

ibid.
Psal.
CXLII,
2.
593
QILESTIONES AD ANTIOCHUM DUCEM.
Notum \ . > , retribuebanl mihi mala pro bonis

que est Christi beneficentia , primo ipsorum popu , , luro ex iEgypto discessisse, caeleraque quam pluri , - ma in illos bona eum conlulisse : eprum qnoque
. \ ^ sanavit infirmos. De iis autem qui flagellarunt et
percusserunt Christum, sic ex Chrisli persona lo quilur Isaias : < Dorsum meum dedi ad flagella,
, , et genas meas ad alapas : faciem aulem meara non
- averti at ignominia sputorum \ Similiter item
. \ David propbeta ex Christi persona in psalrao t r i . ? " cesimo septimo ait : < Quoniam ego inflagellapa
^ , \ ratus sum, ct dolor meus in conspectu nieo sem , (77) per . > Haec quoque de Christi vendilione dicit
- Jcremias : Et acceperunt Iriginia argenteos, pre6 , tium appretiati, quem appretiaverunt a filiis lsrael,
, , \ et dederunt eos in agrum figuli, sicut consliluit
, mihi Dominus *. An islud depravare poteslis.
, , Judoei, quod anle oculos lotius mundi ex ilload boc
, usque tempus expositum est ? Loquor nimirum de
\ ; agro figuli ad sepulluram peregrinorum comparati.
. Eodera modo Zacharias propbela de Iriginta argen le!s menlionem facit, velut ex persona Cbristi: t El
appenderunt mercedem mcam trigintaargenteis".
." Quod item salutis nostrae principium, pretio3am vide , , licel crucem, suis ipsehumeris tuleritChrisuis, in ea
exaltatus, Isaias propbela ex Spiritu sanclo bis verbis
, propbetavit : Puer natus est nobis, filius natus est
, < nobis, cuius principatus super humerum ejus ,
, \ , \ scilicel crux vivifica. De spinea vero corona scri . *
Canticis canlicorum : < Filiae Jerusa
" , egredimini et videie coronam, qua coronavit
, , eummater sua, > nempe Judseorum Synagoga (ipsa
enim mater Chrisli sccundum carnem inlciligitur),
( c indiedesponsationisejus, et in die cxsultationis
), cordiS illius. Manifestum autem est diem, qua
, \ passus est Cbristus, diem ejus exsultationis fuisse
. > , proptcr salutcm nostram. Inslar enim spinarum
fuere mundi peccata, quae suo advenlu Christus,
. " , - Agnus Dei, peccatum mundi tollen* , delevit. Ac
, , quemadmodum per fructiim ligni, peccalum ; sic
per lignuui crucis, salus. Unde in borto passus esl
, . Christus, quia in paradiso Adara peccaverat. Hinc
, cl latroni paradisus a cruce aperitur : liinc sexta
. \ - hora crucifixus Cbristus est, quia pomeridiano tem , . D pore Adam expulsus est. Fel gustat, ut dulcedinem
amarae voluptatis Adami sanet : alapis percutitur,
\ - ul libertatem nobis donet: conspuitur, ut sancti
, . Spirittis afflatum nobis impcrtiat : iTagellalur, ut
, jioslram pecralorum sarcinam dorso suo ventilet :
^, \ in ligno nudalur, ut meam operiat ignominiam :
* , moritur, ut me vivificet: condcmnatur, ut roe a
, maledictione liberet: caput ejus arundine percuti\ tur, nt serpentis caput conlerat: lancea pungitur
, tatus ejus, ut ex Adami latere creaiam mulierem
. , sanel, flauinieamque rhompbaeam, qu advereum
e
, T
4e
Psal. xxxiv, 11 12. lsa.

* Isa. i x , C. * Cant. n i , 41.
9
L ,
6.
1 7
(77) Reg. 3, . Edili, .
Psal.
p t u m
e s l i n
XXXYH,
14.
Jerero. xxxu, 9; llatih. xxvn, 9.
695
S. ATHANASIUS. -
SPURIA.
696
nos vibratur, inhibeat, ac nobis viam paradisi ^ aperia

, ;
, (78) ' , \ {5 * , \ .
10. Jam quod in medio terrae Cbristus crucifi10. "
gendus esset, in psalmo septuagesimo terlio scri- , ' t
ptum est, t Deus rex noster anle sascula operatus
. \
est salulem in medio terrae . Quod Uem cuin
latronibus esset Christus cruciflgendus, lsaias ait: , < \
t Et cuiu iniquis repuiatus e s l . De clavis quo~ . > \
que et partitione vestimeutorum ejus sic habet , '
' \ ,
psalinus vicesimus primus: < Foderunt 252
*
nus meas et pedes meos, dinumeraverunt omnia
ossa mea : diviserunt sibi vesiimenta mea, et su- , \ \ . >
per vestem meam miserant sortera *. > Similiter \ \
vcro et Zacbarias prophela de clavis sic ait: c Et t
dicent e i : Quid plagae islae in medio manuum tua- ;
rum ? Et dicet: Has accepi in domo dilectorum .
meorum . > lla quoque de tenebris loquilur idem
Zacbarias prophela: t Et erit in die illa, non erit < ^
lux, et frigus et gelu erit una dies, ct dies Hla nota \ , \
Domino: et non dies et non nox , et ad vesperam ,
erit lux
Amos pariter propbela ait : Et erit \ .
in die illa, dicil Douiinus, et occidet sol in meri- < *
die, et lux per diem in terra tenebrescet > , ,
Haec item sunl Joelis prophctae verba : c Sol et . >
luna obscurabuntur, et slellas relrabent splendorem suum : Dominus autem cx Sion vocifcrabitur, (79), .
et ex Jcrusalem dabil vocem suam, ct commovebi- ,
tur codum et terra
> Quod autem acelo et felle , \
poiandus forel Chrislus, audiamus ex psalrao sexa- . " gesfcno octavo : c Dederunt in escam meara fel, et , ' <
in siti mea polaverunt me acelo
> Hinc ipsis ,
iinprecatur hoc niodo : Fiat mensa eorutn, coram .
ipsis in laqueum, et in retributiones , et in scan-
daluui. Obscurentur oculi eorum ne videant; et , .
dorsum eorum semper incurva. Eflunde super eos , , \
icaoi luam, et furor irx lux comprehendat eos. Fiat . " *
habilatio eorum deserfa, et in tabernaculis eorura , \
non sii qut inbabitet : nempe in templo ipso- . , \
rum Jerosolymilano, quod et accidil. CaHera porro
quae in psalmo sequuntur, instar maledictionis di- , .
cta, in Judaeos quadrant, quos et Moyses bis verbis , \ ,
41
4t
m a
4 9
objurgavit : Et erit vita tua pendens anle oculos ^

tuos, et timebis die ac nocte, nec credes vilac
liue .
I t . Delancea vero ita loquitur Zacharias propbcla qaasi ex persona Chrisii: c Et aspicieut ad
me quem conlixerunt
> De aqua autem, qua? ex
sanclo ejus latere exivit, ail propheta idem :
die illa exibit aqua viva ex Jerusalem . Audiamus autera et Isaiam prophetam de sepultura Domini baec dicentem , et Judaeos irridenlem : c Vi
>9
41
6,7.
d6.
4 9
,
<
, \ ,
\ . >
11.
-
, ( . >

c
. >
4 4
Psal. Lxxm, 12.

Tsa. t m , 12.
Psal. x x i , 18, 19.
Amos v u i , 9.
Joel , 10, 11.
Psal. LXVIU , 22.
Zacbar. x n , 10. " Zacbar. xiv, 8.
4 9
4T
4 8
Zacbar. x i u , 6.
Zacbar. x i v ,
ibid. 23-26. Deui. XXVIII,
4 9
e l
(78) Ila Reg. 3, Edili vero, "

.
(79) Quidam mss., .
QUiCSTlONES AD ANTIOCDUM DUCEM.

698
\ , - dete ut Justus periit, el nemo corde cogitat *.
I * * , Ejus rursus resurrectionem bis predicit verbis :
\ . > c facie iniquilatis sublalus est justus, et erit
\ pacesepultura ejus \-> t ln pace, autem a i l , quia
, . Pilatus cum pace Josepho reddidit corpus Jesu. Sie
c , ' et David de ejus sepuliura psalmo octogesimo se . ptimo quasi ex persona Gbristi loquiiur : < Posue ' runt me in lacu inferiori, in tenebrosis et in um < " , bra*mortis *: el antca, c Et factus sum sicut
, \ > hoino sine adjutorio inter mortuos liber " , id
* \ \ esl, impeccabilis. Sic quoque in libro Job scriptuni
, (80). est: c Aperiunlur libi prae timore portse mortis :
\ videntes autem inferorum janitorcs tremuerunt ,
* $ - nempe, adversariae, ut patet, daenionum virtates.
, Siraililer baec in psalmo eexagesimo seplimo legi. * * mus: c Qui educil vinctos in foriiludine, sirailiter
, - eos qui exasperaut qui habitanl in sepulcris
>
. > " Quod vero Christus in inferis remansurus non ee $ , set, sed tertia die resuxrecturus, discamus ex
, ' " psalmo quinto t decimo: c Quoniam non dere , linques animam meam in inferno, nec dabis san > \ * * ctum tuum videre corruplionem . Et rursus
c * . \ ex psalmo quinquagesimo sexlo : c Exsurgam di , \ lueulo . Haec pariter verba sunt Oseae prophetae:
, , c Proficiscamur et converiamurad Dominum Deum
, nostrum, quia ipse fecit nos, et sanabit nos : sanos
. \ nos reddet posl duos dics, in die terlia resurgemug
et viveoius
> De roulieribus auleio unguenlum
* , * ferentibus sic loquitur Isaias propheta: c Muliere*
.
^ venientes a contemplatione accedile: non est enim
populus intelligens *. *
12. *
12. De Cbristi vero assumptione haec habentur
< \ \ , psalmo septiioo et decimo: c El asceiidit super
. > \ chembim et volavit super pennas veotorum
Et
' < , iterum psalmo quadragesimo sexto : < Ascendit
> Deus in jubilatione, et Dominus in voce tubae *. >
* Et in Zacbaria propheta: In die 253
stabunt
, pedes Domini superrooiUemOlivafum, qui est con . \ tra Jerusalem ad Orientem *. > De glorioso au tem secundo Filii Det adventu ailDaniel propbeta :
c , < Aspiciebam in visione noctis, et ecce cum nubi bus coeli quasi filius hominis veniebat, et usque ad
, . Aniiquumdicrum pervenil,et adductus esladeura.Et
. \ ipsi datum esl imperium et bonor et regnum: el om, \ * \ , , Dnes populi, tribus et linguae ipsi servient. Potestas
. ejus potestas 33lerna, quae non prseteribil: et regnum
, ejirs non corrumpetur " Ecce aperte ex dictis
. - discimus ipsum esse Filium Dei, qui incarnatus et
, , passus est pro nobisex mortuisqueresurrexit,atque
,
assumplus esl in gloria ad suum Patrem, ac rursua
, venturue esl cum nubibus coeli, cum gloria astema,
ut vivos et morluoe judicet. flaec enira idem pro , phela Daniel his verbis prsedixit*: < Aspiciebara do8
>f
iiia
lsa. L V I I , 1. Msa. n , 10.

Psal. L X X X V I I , 7. ibid. 5. Job X X X V I I F , 17. Psal.ixvif, 7.
Pa,il. xv, 10. Psal. L V I , 9. " Ose. v i , 1-3. Isa. ?, I I . Psal. xvn, 11. PsaL
XLV . 6. Zachar. , 4. " Dan. vn, 13, 14.
(80) Sic Rfgiue lerlius In editis liacc, , , dcsunt.
700
699
nec throni positi sunt , et Antiquus dierum sedit: ;. \

xestimenlum ejus candidum qnasi nix, et capilli ca- ,
pilis cjus quasi lana munda. Thronus ejus, flarama \
iguis: rolae ejus, ignis accensus. Fiuvius igneus \ , \ \
fluebal ante eum. Millia millium ministrabant ei, . , "
et decies millies dena millia assistebant ei. Judi- .
Cium sedit, et libri aperti sunt. Aspiciebam tunc , , \
propter vocem sermonum grandium, quos cornu . ,
illud loquebatur, donec interfecta essel bestia , et \ .
periisset: ct corpusejus traditum est ut igne com- , ,
bureretur
Clarum autem est bestiam esse An- \ , \
tichrisium. Filius quippe Dei cura venerit, eam in- , ,
terficiet spiritu oris sui, quia ipsi gloria et impc- . *0
,
rium in saecula saeculorura. Amen.
, \
^ . '.
13. Hsec autem ex multis pauca ex sacris Scri13.
pturis proposuimos, cum ad noslram, qui Cbri-
stiani sumus ampliorem fidew, tum ad pertina- ,
ciam et amenliam Judseorum confutandam. Scili- \ . "
cet unus sanctae vivificae Trinitatis, Deus Verbum, , \ ,
el Dei Filius, et Dominus noster Jesus Cbristus, ,
ipse propter nostram salutem extremis diebus * bomo factus est ex sanclissima, immaculata, Do-
mina nostra Deipara et semper virgine Maria. , \ . \ Idemque omnibusdivineperactis, passusque, quem- , \ ,
admodura prophelse pradixerant, genus nostrum ,
ex fallaciis et servittite inimici eripuit. Pro tot \ .
igitur tantisque beneficiis quibus sua bonitas di- ,
gnata nos est, sludeamus grali ei esse, sanctorum ,
videlicet mandatorum observalione, ut aelerna et
infinila bona consequi possimus, in ipso Christo , \
Deo noslro, cw gloria et imperium cum omnipo- ,
tenli ejus Palre, et sanctissimo ac vhrifico Spi- \
ritu, nunc et semper et in saecula saeculorum. , ,
Amen.
\ , \ . '.
Quaestiones sequentes in Evangelia, codice Reg. 2431, nunc priraum in lucem prodeunt.
Adjiciuntur porro in eodem codice ad calcem Quaestionis 136, ad Antiochuiu.
QUiESTlO I . c Ghristi autem generatio sic erat.
'.
Cum enim essel desponsata mater ejus Maria Jo- .
sepb . > Quare non dixit : Cum esset desponsala
. >
virgo, sed c Mater ejus ? >
D , ,
1.
R E S P O N S I O . Ut credibilis scrmo foret, et ut audilorem, paralum ad quidpiam audiendum non in- ,
sueluni, insolitaerei addilione percelleret, dicendo: ,
< Antequam convenirent, iaventa est in ulero ba- , < \ ,
\ ,
bens de Spirilu sancto**.
. ", " '
Q. 2. Apparuit aulem ei angelus Doroini in somnis dicens'. > Quare non palam apparel angelus >
Joaepbo, queroadraodum pastoribus et Zachariae? , ;
'. " , \
R. Quea admodum fideHs erat vir ille. Nec opus
.
illi erat ejusmodi visione.
. ,
Q. 3. Nc limeas accipere Mariara conjugem
. > ,
luara . Quare dixit: < Ne timeas? >
M
71
Psal. V I I , 9-11. * Maltb. , 16-18. ibid.
ibid. 20.
T l
ibid.
701
QlhESTIONES AD ANTIOCHUM DUCEM.
TOI
. R. Declarat eum timinsse; ne Deum offenderet,

utpote adulteram habens uxorem.
, *
Q. 4. Quare dixit, c conjugem luam ?
. *. , ; >
254R. Utpote non corruptam. Yocat autem con. .
- jugem, quia desponsata erat. Uli solemus genero*
\ . et pronubos, vocare procos.
Q. 5. Pariet autem flliura". Quare non dixU:
. '. .
Pariet auiem tibi ?
;
R. Quia non ipsi solum pareret, eed toto orbi.
. " ,
.
Q. 6. i l n diebus Herodis regis". Quare di. '. .
: , , gniiatem addidit, cum dixit, < regis?
; >
R. Quia alius fuit Herodes qui Precursorem oc. \
. ' , oidit. Sed ille telrarcha, hic rex erat.
.
Q. 7. c Surgens accipe puerum, et malrem
. p. < \ \
. , , ejus". Quare non dixit: Uxorem tuam, sed,
c matrem ejus ? >
;
R. Quia partu adveniente, levata suspicio fuit,
. , ,
, \ . et Joseph certior factus est. Ideo cum libertate pa ^ , \ lam loquitur angelus ; nec ultra uxorem ejus vocat
illam.
.
. 8. < Et fuge in AEgyptum'. Quare cam au. '. \ .
disset: c Fuge in jEgyplum, > perturbatus non
, ;
fuit?
. ,
R- Quia fidelis vir erat, ideo obsequitur, et ob .
temperat.
. '. ,
Q. 9. Quare in jEgyptum, et non in aliam mitti* ;
^ lur regionem ?
R. Ut impleretur prophetia quae dicit: c Ex Mffl. " ,
pto vocavi Filium meum".
.
Q. 10. cCum audisset Jcsus quod Joannes tra. ' . ,
, . > - ditus esset, secessit in Galilaeam". Quare secessit?
;
R. Admonens nos fugiendas esse lcnlaliones.
. .
, Neque id crimini datur, quod non nos ifl -periculura ^conjieiamus; sed cum inciderimus, si nea
.
resisiamus generose.
Q. l i . < Yidens autem ejus lurbas ascendit| in
. '. ]
. * ;
montem .i Quare ascendil in montem ?
R. Quod ambitionem fugerel et vanam gloriam.
. \
' . ' - Non enim illas secum circumquaque abducebat.
, , \ Sed quando incedendum erat, ipse solus ubique
D circuibal, et urbes et vicos perlustrans. Gum au , \ .
tem mulla aderat lurba, in uno sedebat loco.
. '.
Q. 12. c Aperiens autem os euum docebat illos .>
. > ; Quare dixit: t Aperiens os suum ? >
" , \ ,
R. Ut ediscamus illum non solum loquendo, sed
\ .
etiaro silendo docuisse.
. *\ < , \,
Q. 13. < Attendite, inquit, ne eleemosynara
vestram facialis coram hominibus, ut videamini
;. > \ ab eis*. > Quare de eleemosyna id addidit, de ora, \ \ tioneautem el jejunio, nullaienus?
;
R. Quia eleemosynam impossibile est penitas
.
, .
latere: orationem vero et jejunium possibile esi.
78
" Matth. i , 21. " Matth. n, 1.

ibid. Matib. , 1.
"ibid. 13. ibid. "Ose, , 1.
"Joan. if,12.
" Maft. v,
705
704
Q. 14. c In principio erai Verbum . Quare, . *, c . Ata ^
omisso Patre, de Filio loquitur?
, ;
R. Quia ille omnibus nolus erat, etsi non qua. " , \
tenus Paier, sed quaienus Deus. Unigenitus vero , ignorabaiur: ideo jure ejus notiliam a principio . \ \
dare voluit, iis qui ignorarent ipsum.
.
. '. < \ . >
-Q. 15. t Et verburo erat apud Deum". Ouare
;
non dixit: In Deo ?
R. Primuin quidem ut ejus secundum byposla. *
ein aiternitaiem declararet nobis. Deinde clarius
et apertius revelat nobis, hoo Yerbum esse Deum, , ' ,
In mundo erai": > non ut mundo coaevus. Ideo \ .
namque adjecit: c Et raundus per ipsum faclus . \
e>t*.
* .
Q. 16. < Et aspiciens in coelum benedixit pa. \ t . ,
nes . > Quare cum sursum aspexisset tum bene- ^ , , \ dixit?
;
R. Primo ut ostcnderet se a Paire esse; secun. ,
do ut nos doceret, ne prius ad mensam accedere- , mus, donec ei gralias egissemus qui escam nobis
daret.
.
Q. 17. Quarc in deserto miraculum panum effi. \
cit, et quinque millia alit?
, ;
255
nulli prorsus subesset sugpi. " '
cioni miraculum, nemoque existimaret ex proxi- , \
0 quodam vico, quidoiani ad mensam delatum
.
fuisse.
. '. \
Q. 18. Et abstulerunt ex residuis fragmenlis .
Quare non integri panes, sed fragmenta super- . ,
.
fuere ?
. ," \
R. Ul oslenderet esse illa ex quinquo panibus ^
fragmenia, et ut qui non aderant rem gestam , ediscerent, ne quis id pbantasiam esse exisii- , \
.
maret.
. '. . Q. 19. c Duodecim copbinos
Quare duode ;
cim copbinos impleverunt ?
. " \ .
R. Ut et ipse Judas deferret. Poterat enim turbarum sedare fameni. Al non novissent discipuli \ '
.
virtulem ejus.
. \ _ $, '
Q. 20. Quare non Pilato, sed uxori illius visio
;
fuit"?
. ,
R. Primo quidem quia digna erat ipsa ; seu potius, quia si vidisset ille, nequaquam illl aeque , ,
fldes babila fuissel: vel non narrasset; ideoque ex ' *
divina dispensatione uxor visionem babet, ut res , ,
palam omnibus fieret.
. '. c \ ,
Q. 21. c El crucifigunt cum eo duos latrones,
unum a dexlris et unum a sinistris
> Quare me- , \ ,
diiim inter latrones crucifixeruiil illum, ct quare , \
;
clamans emisit spiritum ?
. " ,
R. Ut eorura famae parliceps esset, et ut impleretur quod dictum esl : Gum iniquis repula- \ tus est . > Ut oslenderetur ex potestale rem \ , *
effici. Quemadmodum dixit : c Potestatem babeo \ ,
ponendi animam mearo, et potestaiexn habeo su- ,
,
uaendi eam *.
1
e>
Joan. . . ibid.
ibid. 10.
ibid. Mattb. xiv, 19.
xxm, 19. ibid. 38. Isa. u n , 12. Joan. x, 18.
ibid. 20. ? ibid.
Matllu
703
QILESTI0NES
. xC. c \ , \ ..* , 6
* \ \
& , ,
, *
, ;
;
'. * \
,
, , \
* . " .
, .
,
, ' ,
;, '
\ .
,
. \ .
;
.
, ,
; .
. \ < ,
. ,
, ;
', "
. \ \

^
. '. .
' <
, \ ;
. \

. .
. \ <
. >
;
. " ,
\ . "
, .
. *. , \, * j
, ; >
, , \ *
; >
'. , .
. '.
. | , c ;

.
^>\ ,
, 9 9
9 9
9 9
ANTIOCHUM DUCEM.
766
Q. 22. Aniequam gallus canlet, ter me negabis . > Quare Matlh&us ait dixisse Pelro Cbristum : c Antequam gallus cantellerme negabis"?
Marcus autem, quod cum semel negassel, tunc prinium canlaverit gallus : cum autem ter negasset,
tunc secundo cantaverit? Quomodo ulrumquc verum eril ?
9 i
R. Quia unaquaque vice ler et qualer gallus cantare solet, ul ostenderet Marcus nequaquam galli
vocem cobibuisse Pelrum, et ad memoriam Dominica vocis revocasse, ita lbctttus est* Ila ut
utrumque eit verum. Antequam enim pro prima
vice absolveret cantura gallus, ter negavit. Ila porro
formidabat, ita lerrore caplus et quasi mortuus
eral, ut non modo negaret, sed nequidem ex 89
illius dicti recordaretur, eliamsi cantarel gallus,
donec illi vocis loco adfuit magistri intuitus.
Quod declarans Lucas ait, quod respexerit eum
Cbrislus \
9 S
Q. 23. < Et egressus foras flevil amare". Quare

foras egressusflevit?
R. Quia id uon audebat palam et coram omnibus, ne suis lacrjmis accusarelur, et discipulus
illius esse deprebenderetur.
Q. 24. f Edentibus islis, dixit eis Cbristus : Unu*
vesirum me iradilurus e s t Quare edenlibus
illis dc prodilione loquilur ?
R. Ut a tempore mensae oatenderet proditoris
nequiliam. Nam aderat ille.
Q. 25. Unus veslrumme tradilurusest. Quare
iton dixit : llle me tradet; sed t Unus vesirum me
tradet, ut et in hoc illi parceret?
R. Ul in hoc parcercl prodilori, daretque illi locum poenilendi et latendi. Yoluitque omnes perlerrefacere, ui bunc satvum faccret.
Q. 26. c Erant autem et mulieres quae secuUe
fuerant eum a Galilaea . Quare memorat mulieres quae secuUe fuerant eum ?
R. Ut magnam osleitderet earum asaiduitatem,
quodque ad pericula usque adfuissent. Gum fugerent namque discipuli, illae pcrseverabant.
Q. 27. t Quare tu, Judsus cura sis, bibere a me
poscis aquam, quae sum Samarilana ? > Unde
gnara Judaeum illuni esse, ait i l l i : t Quare tu, Judaeus cum sis ?
9e
9 7
256
9 9
babitu, et fortasse ex dialecto.
Q. 28. c Et peperit filiom surnn priihogenitum . > Quare dixit, c primogenitum? Neqoe
enim alium habuit filium sanciissiroa (Virgo).
R. Quia Deus cum esset verus qui ex illa incarnatus est Dominus nosler Jesus Christus, factus
est per incarnationem fraier nosler, quamobrem
9 4
Mailb. xxvi. 34.

Marc. xiv, 31. Luc. xxn, 61.
Matib. X X V I I , 53,
Luc. n , 7.
Joan. iv, 5.
9 7
* Mallb. xxvi, 75.
ibi<3k 21.
707
S. ATHANASIUS. SPORIA.
70*
vocalus cst primogenitus, utpote qui primas haberet , .

in omnibus.
. '. ,
Q. 29. Et reclinavit eum in prasepio . > Quare
;
in praesepio reclinalus fuit ?
. " , R. Ut nos ab irrationabilitate liberaret, brutorum
, \
relicta viia; Iribueretque bominibus congruenlem
.
prudenliam
. '. |
* Q. 30. c Homo descendebat ab Jerusalem in Je
, \ .
ricbo, ct incidit in latrones . > Quis homo? Quae Je,
\ , \ ,
rusalem? Quae Jericbo? Qui latrones?
;
.
R. Homo est Adam ; Jerusalem, paradisus ; Jericho, bic mundus ; lalrones, daemones.
\
.
Q.3l.Casu autem sacerdos quidam videns eum,
. '.
pertransivil. Levita siniiliter. Samarilanus aulem \ .
videns eum, misericordia motus est, et ligavit vul- ,', \
nera ejus. Quid illad, c Casu? Quis sacerdos? . , < ; \
Quis Levila? Quis Samaritanus ?
; \ ; \ 4 ;
R. Rlud, Casn, > id tst, ex divina providen.
tia. Sacerdos est lx ; Levila, magistri ex Levitico
sacerdolio; Samarilanue, Cbristus.

Q. 32. Quare dicitur Samaritanus, Christus ?
. '. \
:
R. Quia Judsei illam ila nuncuparant dicendo :
. c Samarilanus es, et daemonium habes . >
, \ .
Q. 33. c Factum est auleni, inquii, ut morerelur
. '. < , ,
Lazarus, et portaretur ab angelis in sinus Abra- \
fcae \ i' Quare moritur Lazarus priusquam dives? Q . >
;
R. Ut nullus diviti excusalioni locus relinquere. " tur : quod scilicet aJtquid erogaiurus esset illi (si ,
vixisset.)
.
Q. 34. Llevans autcm divesoculossuos cum esset
. ". c
in tormenlis, vidit Lazarum in sinibus Abrahae . ,
Qaare non alibi, sed in sinibus Abrahae videt
, , '
Lazarum?
;
R. Quia sicut Adamum Deus ejiciens ex para. ,
diso, posuit itlum e regione, ut assiduus aspe- , ,
clus cjus moerorem renovans, majorem illi prae- , , beret sui a bonis illis lapsus sensum ; ita et illum
e regione Lazari consiituit, ut vebementius morde- \
retur.
, .
Q. 35. Quare nan in alio justo vidit Lazarum D . '. \
dives ille ; sed iiTsinibus Abrabaet
$ , ' ;
R. Quia bospiialis Abrabam fuerat; ut itaque
. . "*
arguerelur ob suam erga hospites ssRviliam, La- ,
zarum cum illo videt. Rle naroque vialores eliam ' .
cxcipiebat *; bic vero eum qui intus erat con- \
teinnebat .
.
Q. 56. c Pater Abraharo, miserere mei .
. -'. < ) , . >
Qnare non Lazaro sermonera dirigit dives, sed ,
' Abrabamo ?
;
.
R. Quod eruoesceret, ~et pudore teneretur :
puiabat enim eum injuriae illalae memoriam retinere. ' .
l
7. Luc x, 30. ibid. 31-5*. 48. , 48. *Luc, xvi. 22.

buc. , 20, 21. Mbid. 24.
"LUC.II,
2.8.
ibid.23. Gen.
109
QUJSSTIONES I N SCKIPTURAM SAGRAM.
710
257 Hoc fragmentum adjicimus Qufflstionibusad Antiochum, quiapars ejusprior excerpla

est ex quaestione 42, non quidem ad verbum, sed ad sententiam. Pars vero posterior, ex,
Orat. 3 contra Arianos, paulo post initium.
- Sancti Athanasii lexandrini excerptus serino de
. -
'
'
sacris imaginibus.
.
,
Nequaquam ut deos olim (t thnici) ita nos ima , ,
! gines adoramus : absit! sed duntaxst, ut affcctum
. " , - et charitatein nosiram exbibeanius. Quare plerum , . que conlingit ut, deleto cbaractere seu figura, H \ \ gnum vacuum remaneat. Hoc aulcm in crucis typo
, \ deprebendere*est. Dum enim dao ligna conjuncla
, sunt, servaturque crucis figura, recte et accurate
' , crucem adoro : divisis autem lignis atque ablalo
\ , perdivisionem typo, ligna separaianon ultra adoro.
. Atque iUfitut propter Chrislum imaginem adorem,
, et per Gbristi imaginem ipsum adorem Ghristuin.
Etiamsi enim labiis meis Gbrislus minime adsit cor. - poraliler, cordetamen acmenle adsuin egoGhrislo
, * \ spirilualiter. Haec autem ila se babere, ex crucis
. exeniplo palam esl. paucis interjectis : Qui
, enim ila riovil, unum esse Filium et Patrem, novit
. ' etiaro, ipsum in Patre et Patrem in ipso esse. Nam
, \ , , Filii deitas, Patris est, ipsaque in Filio esl, ct qui
\, \ . boc intellfgit persuasum babet, eum qui Filium
, \ videt, \idere Pairem. In Filio namque Patris deitae
. , conspicitur. Id porro exemplo regise imaginis, ac . curatius quivis intelligere poterit : in imagine
. quippe, regis species et forma cxslal, in rege Uem
species, quae est in imagine, babelur. Similitudo
autem regia in iraagine sine ulla discrepaniia esl;
Ua ul qui videt imaginem, in ipsa regem vidcat et
\ . agnoscat, quia is ipse est qui in imagine comparet.
Q Quod aulem similitudo illa nullara babeal discre* ^ pantiam; si quis post visam imaginem, regem vo , \ , luerit comteinplari, dixcrit imago : Ego et rex
. unum sumus. Ego ilaque in illo sum, et ille in me:
, et quod iki me, id in illo quoque vides, et quod in
* \ illo, id in me vides. Qui igitur imaginem adorat,
\, in illa regem adorat: ejus enim forma atque species
\ \, , est imagp.
, $ .
\ .
1
SEQUENTES QUiESTlONES SCRIPTURAM SAGRAM M0N1TUM.

Libet hie afferre quce Felckmannus in hasce Qucestiones annotavit. Ail ille in variis lectionibut, p. 90 :
Subjiciuntur baec immediate Quaestionibus ad Anliochum in Palalino codice, quero nunc I I dicimus,
absque auctoris nomine. Uude factum est ut ab inierprele veteri Quaeslionibus jungerentur. Gaiterum
codex nonnullibi et lacunosus et non saiis emendatus est: quare cui melior obligerit, quae videbuntur
supplereaut emendare poterit. Hinc liquel hasce Qucesliones, nedum Alhanasii *in/, nec Athanasii quidem
nomen praferre in eodicibus. Et vero trice&ima texta nomen prafert Chrysoslomi, tricesima vera sepljma
Cgrilii; vicesima octava est Theodoreti, tacito tamen ejus nomine. Qucetlione* vero in Pentaleucbum qum
inctpiunta 47 magnajcx partesunt Theodoreti, ut suis locis annotamu*. Hinc vero perspicuum est ex muliis
auctoribut excerptas et in unum coactat esse has Qtiueitiones. Atque ex iis quce de Franch legunlur qua>*L
76, videntur in unum corpus redacta, post expeditiones Francorum in Orieniem.
forle Francoruui
nomen ibi adjeclitmm siU
711
' S. ATHANASIUS. ^
SPURIA.
858 S. . . ATHANASI1
DICTA INTERPRETATIONES
PARABOLARUM
EVANGEL1I.
Quaestio 1. c lle in oppositum vicum, et invenietis^

hominem lagenara aquae bajulantem .
Quxnam civilas esi ? Ecclesia. QiKcaqua lagena?
Sanctum baplisma. Quis ille homo? Prxcursor.
Quod coenaculum? Regnum coelorum.
Q. II. Simile est regnura ccelorum bomini regi,
qui \o\u\t ralionem ponere cum servissuis .
'. c ,
\ .
; .
; . ;
. ; ..
. '. c
,
. >
Quis est ille rex? Deus. Quis debitor decem
; ,
mille talentorum? Homo, qui multis peccaiis ;
obnoxius, divinae tamen est longanimiiatis particeps. .
Quis ccnlum denariorum debiior ? Subditus servus (80');
ejus, qui lalentorum decem debebal miUia, qui et * \ ,
ipsequidem Dei longanimitatem experlus, crudelis \
lamen ac durus erga conscrvum suum visus esl.
.
A L I A P A R A B O L A 111. c llomo quidam duos babe \ c
bat lilios , et uni dixil: Vade in vineam. Qui re- , * " *
apomlit: Non ibo, et abiit. Et accedeos ad alterum \ * , \ . \
dixit similiter ; qui respondii : Yado el non * * ,
ftbiii .
.
; *0 . , ,
Quis ille homo? Deus. Quis ille, qui dixit, Ibo,
et non abiit? Judaei. Quis ille qui dixit, Noa ibo, et ; . ,
, \ ; >.
tamea abiit? Populus, qui est ex gentibus.
. *, c A L I A P A R A B O L A IV. c Hominis cujusdam dWitis
ager uberes fruclus tulil *. Quis illebomo? Judas, . > ; , \
* .
el qui sicut ipse avari sunl et amanies pecunia?.
10
14
'. c ,
A L I I V. Ite in vicum qui contra Y O S est, el inyenielis asinam alligatam et pullum " . > Qui vicus? \ \ .
Mundus; asina vero, Judaei;pullus,Christiani. Quis Q ; . " -
ligavit? Mosaica lex. Quis solvit? Christus. Pullus . ; . ;
enim est brula ethnicorum irrationabililas et igno- . \
rantia.
.
A L I A VI. lie in vicuro qui contra vos est ad
" '.
quemdam, et dicite e i : Magister dicit, Apud te , \
facio Pascha cum disctpulis ineis . Quai isla *
civiias? Infemus. Quis ille quidanr? Adaro. mor- . ; $. ; ' *
tuis enim ipsum excilaturus eral.
.
A L I A Q U / E S T . VII. f Jam vero et securis ad ar . , "
borum radiccin est posila . >
. >
R E S P . Radix est fides : arbor, bomo : securis,
. ,
finis bominis.
, .
A L I A VIII. C Homo quidam domum suam sedift '.
cavit supra petram
> Quis ille bomo? Sanclus \ . ;
Pelrus; petra, Christus; domus, fides; venlus, dia- , ,
Marc. , 2. * Matth. , 23.
Matth. , 28, 29. * Luc. , 16.
Matth. xxi, 20
* Matih. xxvi, 18, 19.
Matih. , 10. " Mallb. ,.24.
(80*) . Stipplc . E D I T . P A T R S L .
H
IB
i e
713
QtJjESTWNES . .
7U
. \ - bolus est. Qui vero super arenam dificant, Judai

est; arena siquidem eet sterilitas.
* .
A L U IX. c Simile facturo est regniim coeiorum
" '. c '
, bomini regi, qui nuptias apparavil fllio suo " . >
. ; . ; ftuis ille rex! Deus. Quis iilius? Christus. Quinam
. ; \ . erant vocati ? propbeta? et apostoli. Quinam abnue ; . - bant? Judaei. Qui vero venerunt? hi qui erant ex
; . genlibus. Quis nou habebal nuptialem vesiem?
; , \ ' - Judas, et qui, quemadmodum ipse, ad sancta indigne prosiliunt.
.
A L I A X. Dixit Domiaus ad Petrum : Vade ad
" '.
" , , mare, et hamum projice, primumque qui egressus
, fuerit piscem cape, ejus aperto ore, staterem inve , . nies, hunc pro me dato el pro te " . > Quod mare
. > ; . illud est? mundus; bamus, verbura Dei; piscis,
; . . ^Christus; staler, crux Domini, in qua et ipse cnici
, figeodus eral, et Petrus.
, \ .
'. " , \
259 A L U X I . Homo quidam duos habebat
, . > filios. Dixit minor natu ad patrem suum : Pater,
; . 01 ; da m i h i " . > Quis ille bomo? Deus. Duo filii?
. jusli et peccatores* Filius minor nalu, qui mente
. , est instabili. Pars illum coocernens, sunt eloquia
.
et mandata Dei.
" '. "
XII. c Uomo quidam abiit in regionem lon , . > , ginquam ad accipieadum regnura". > Horoo ille
Deus est. Longinqua regio est adventus ejus in
* , (erram. Regnum, secundus ejus adventus. Servi
>, \ . , sunt propbetae, apostoli et martyres. Mna autem
, ^ .
C est gratia, quain accepcral Judas : similiter etiam
talenlum.
" *. ,
A L I A XIII. Homo quidam plantavit vineara, et
. sepem ei circumdedit . > Homo ille est Deus;
vinea, mundus. Torcular, est bapiismus; turris,
fides ; agricolae, sunt Judsei; servi prophetae, apo, , \ . \ stoli et martyres. Et hos misit ut pradicarent, et
, \ occiderunt eos : simililer eliam unigenitum FiUum,
\ , \ qui est Verbura Dei: et ablatum ab ipsis est re , , gnuro et dalum est Romanis, qui faciunt fmcius
. \ - ejus. Ipsi vero mali, male perierunt, propier ipso \ .
ruro incredulilalem et duriliem cordis.
A L I A XIV. Exivit, qui seminat ad seminandum
\
> Semen est verbum Dei. Quod in
. > \ semen suum
spinas cecidit, Judas, qui abiens semelipsum stran, \ D gulavit, et volucres coeli devorarunl eum. Semen
\ vero quod cecidit in lerram bonam, prophetae sunt
el apostoli.
.
" '.
A L I A XV. C Homo quidam ab Jerusalem descen , \ . > debat Jericbo, et incidit in latrones". > Homo ille
'* * eslAdam ; Jerusalem, paradisus; Jericbo, mundus;
* - latrones, sunt malae cogitaliones et transgressio;
* * sacerdos, propbet; levitea, Mosaica lex; Samari* * \ tanus, Gbrislus; oleum et vinom, preliosurocor \ , \ * pus et sanguis, et sanclum baptisma; diversorium
* aulem est Ecclesia;et hospes, eanctus Paulus:
* , \ . duo denarii sunt Vetue et Novum Testamentum.
, l
" MaUh. , 2. Maitb. xvii, 2G

" llailh. x n i , 5. " Luc. xn. 19.
PATEOL. G B . X X V I I I .
Luc. xv, 12-
Luc. xix, 22.
1 1
Malth. x x i . 85
23
716
715
XVI. c Ilomo quidam diluculo egressus esl 1

ad conducendum opcrarios . > Hoino ille est Deus;
viuea, raundus est; oper&rii, apostoli. Qui vero
circa undecimam horam veniunt, Matthias est, qui
cum reliquis undecim apostolis coonumeralus est.
A L U XVII. < Mulier quaedam drachmam habebat,
quam perdidit". Quae mulier est ? Ecclesia. Quae
drachma? Adam.
A L I A XVIII. < Simile factum est regnum coclorum thesauro, abscondilo in agro". > Quis ille
ibesaurus? Gbristus. Qui emerunl? Joseph et Nicodemus : imo polius sancta Deipara.
Q U $ T . XIX. c Simile factum est regnum ceelorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in
farinae sata tria". Quod illud fermentum ? Fides.
Farina Iria sata? Salvatoris post triduum resur-
rectio.
QuiST. XX. Quare Baptisla vocat Jud&os prugeniem viperarum"?
R E S P . Quia illa bestia suae malris ventrem exedit, el sic demum egredilur : quod etiam isii parricidse patraverunt, pra invidia suos interGcientcs
doctores et prophelag. Lapidarunl eDim Mosem*,
Isaiaui vero propbelam cum lignea eerra in duas
partes diviseriint.
ALIA
" c . 6 - 6
.
\, \ .
'. , \
. ; . ;
'.
'. c '
. ;
. ; \
, .
. '. c
,
. > ; .
; .
. '.
;
'.
, *
\ , , \
. , 6
.
. '. ,
Q I L E S T . XXI. Quam ob causam cum tradilus
, ;
essel Joannee, secessit Jesus in Galilaeam ?
R E S P . Ut nos doceret fugiendas esse lenlationes.
. ,
Quod si in eas iociderimus, ut strenue nos et for- ^ ;.
liter geramus.
. '. ,
Q I L E S T . XXII. Quid peccavit ficus quod eara
Gbristas arefecerit"? quonam id proposito fecit? , ; ;
;
el quoroodo?
R E S P . Quoniam Dominus passurus jam erai, ne
. \ existimarent ejus discipuli infirmum ipsum, imbe- , \,
cillumque esse aique ideo pati, in hac inanimala \ , \ ,
re suam declaravil potcnliam : ut oslenderet se ,
omnes adversarios suos aridilale percutere po- . '
luisse. Sed quia, quemadmodum dixit ipse, non , ,
venit ut jodicel 260 munduui, quin polius ut sal- , \
vura faciat :suam quidem potenliam in inaniinala ,
flcu declarat, suum autem erga bomines amorem . \
immensa palientia erga bomines exercet. Dicilur , \
quoque ficus peccatum, quod exsecratus est et ] . \ ,
aridilate percussit Jesus Gbristus Deus noster. , \
Eetque baec hujus rei raiio, quia post trausgres-
sionem Adam accepit folia ficus , quibus obtexit ,
fttisR turpitudinis peccatum; cum destruxerit trans- ,
gressionis peccatum, et conOxerit deleveritque in , & 6
cruce, arefecit operculum peccati, quasi folia ticus,
.
quibus Adam tegebatur post transgressionem.
. \ , ,
Q U A S T . XXIH. Quid est quod (Gbristus) dicit:
Quinque viros habuisti, el nunc qucm habes, ; >
non est tuus v i r ?
.
R E S P . mulier viros juxta Samaritanorura
M
Matth. X X , 1.
Maitb. , 34.
11
Luc. x v , 8. " Matth. , U.

ibid. 53. " Matth. , 7. "Num.
Marc. , 15, . J* Joan. , 17. Gen. m , 7.
Joan. , 18.
10.
747
QUiESTlONES LN , .
718
23** , ' * \ legem babuit, morlui qni jam erant; postea vero
- scortabalur: nenio siquidem cum ea ot cum
. uxore legitima coire volebal. llla vero concupi , ' 8cenliam suam cum refrenare non posset, clam
, . apud se virum babuit, cum quo fornicaretur, nequeerat hic manifestus aut legitknus maritus :
.
sed eum virum secura habebat occulte.
'. \ \ ,
Q I L E S T . XXIV. Quinaro sunt illi vert adoratores,
, qui nec in hoc monle, nec Jerosolymis, sed in
, ' spiritu adorant Deum et in veritale * ?
;
'. ,
R E S P . Isti sunt qui in deeertis et in montibus,
, qui in epeluncis cl cavernis terrae habitant, qtii
, ' cilra conventum ecclesiae, per opera bona, Det
, spiritu iiiuminati, in spirita et veritate adorant
Deum et Falrem noslrum qui eet ia ccelis. Qui in , culpate vivunf, et Deum religiose et pie colentes
, omni pietate et bonestaie virtulum relucent, nec
, opus habent ecclesia, aul loco buic rei deslinato,
, * sed ipsi semetipsos tenipla bonis operibus facien , tes, quovis loco et ubique Deo placeot: denique
, assidue et sincere oomibus diebus viue suae ser viunt.
.
Q U A S T . XXV. Quid est quod inquit : < Si duo
. '. < , , veslrum consenserinl euper terram, quamcunque
rem petierint, dabitur eis" ?
, ;
R E S P . U O C est de quacunqoe re convenerit ani. ,
, ma curo corpore, depio nimirum ei probo nego*
, , lio, Deus erit in medio eoruin, sicut cum Elia in
, C monte, etin fovea cum Daniele versalus est, ipao , - nim adimplens petiliones.
.
. *.
, ' ?>
Qc/EST. XXVI. Quid illud quod dicii : Eslo

benevolus cum adversario tuo, duua adbuc es in
via cuni ULo ? >
R E S P . Adversarius animae corpus est : hiec enim
. .
, . ~ sibi adversantur invicem, quemadmoduui inquit
, - Paulus ; casiigamus eniin et in gervilutem redi - gimus corpus per jejunia, vigilias et per alias af*
, flictiones : idque bono ct benevolo aoimo, ne am . ^ , plius comra animam per concupiscentias ignomi*
* niosas insurgat. Viam dicit, vanam banc fallacem
, , vitam : nam a corpore poslquam aniraa separata.
. ^ ei ex hac vita viaque fuerit egresaa, non amplius
. potest operari bonum. Quadrans autem dicuniur,
c ips reliquiae cogitalioois *. > Dicilur vero con , , scientia adversarius: nam occulte in corde no , stro redarguit, coeroet a malo, et si simus in obedientes, eadem D O S demum ad Dei tribunal
, sislit, ubi et poanas dabimus tum enorimum peccatorum, tum eliam levium et minimorum.
.
Q I L E S T . X X V I I . Quid illud esl: Simile factum
. *. t
eet regnum coelorum grano sinapis**? >
;
R E S P . Propter humanaro euaia natoram hoc dicil:
. , c
Dives euim cum essel, bumiliavU seinetipsum
,
9 1
Joau. iv, 25, 24.

" MaUd. x i i i , 51.
" itatlb. xvin, 19.
" Malth. v, 25.
Gal. v , 17.
* Psal.
LXXV.
II.
719
2
usque ad mortem, mortera vero crucis". > Ma- . >
gnura aulem et foliis luxurians olus dicit, propler .
divinilatem Yolucres autem coeli, ramis ejus insi- ,
denies, prophelas, apostolos et evangelislas ipsos .
intelligit.
. '. '
QIMSST. X X V I I I . Quid illud signiGcat: c Non fa ;
cieiis sisoen ex coma capitis vestri ? >
. \
261
quidam aliter interprelati sunl. Ego sic sentio : probiberi bac lege capil- . lorum tonsuram. Gonsuevere namque Graeci infan- "
tum verlices non tondere, et capillos servare, cam- , ,
.
que postmodum daemonibus dedicaro.
. '.
Q U . C S T . X X I X . Quare flavit in discipulos suos
;
Gbrislus, dicens : c Acctptle Spiritum sanctum ?
'. " \ ,
R E S P . Quemadmodura super caeco fecit lutum, ct
ejtis oculos illinivit, ul oslenderet quod ipse sil, , . qui ab initio iormavit hominem ex lulo : ad eum-
dem inodum insufllavit e.tiara in discipulos, decla- raiis se esse, qui spiritum det ei vitara horoinibus, , ,
per primilivam illam inspiralionem, quam in Adarn
inspiravit. Quod autem inquit : Accipile Spiri- '.
tum sanctum, > dedit ipsis pcr islam inspiralio- >
nem, poleslatem et gratiam remitiendi peccata. .
Adventu autem (sancti Spirilus) iu sancta Penleco-
sie, baptismi el siguorum virlulem tribuit. ldeo
inquit: Vos baptizabimini in Spirilu sancto et . * c
accipietis virtutem supervenientis in Y O S Spirilus ,
sancli . Naro anie passionem ejus, apostoli non ' . >
sanabant aegrolos per Spiritum sanctura : sed per poteslatem et mandalum sibi a Ghristo Iraditum.
,
n i m oerat
r a t Spirilus
ftniriina
esanctas,
n n r t H C siuin
JPCIIC
*##*~*.
.-*.. .
- ,
- , _
Nnnrfiim
Nondum Aenim
quia Jesus
.
*.*.":.*.
,
nondura fueral gloriiicalus **. > morluis vero .
postquam resurrexil gloriiicatus est. Spiritum au- .
tem sanctum cum vocat, non sancti Spiritus indi-
cat hypostasin : baec enim erat ante, el est, et erit, ,
sed Spiritus sancti donum, quod post ascensio- ,
nem, decimo, post resurrectionem vero, quinqua- , ,
gesimo die venit super discipulos Gbrieli.
.
QiiiEST. XXX. Quis est Hle judex iniquitatis, qui
. '. ,
jieque Deum tiraet, nec hominem vereiur ?
, ;
. , R E S P . Deus : nec enim vel Deum habet, quem
iimeat; vel bomioem, quem revereattir. c Eral au- , .
tem in ea cWitate vidua quaedam . > Quae illa vi- . ;
dua esl? anima cujusque bominis, quse diabolum D , ,
aliquando maritum habuit: quo repudiato, Gbri- ( , sluni ex auimo complectitur: vidua est, ac orans , , *
nocie dieque judicem deprecatur, ei iugens dicit: ,
c Vindica me de adversario meo . >
.
QDiEST. XXXI. Quts autem est adversarius ?
. '. ;
R E S P . Diaboius, qui c tanquam leo rugiens clr. , c
cuit, quserens quem devoret . >
, .
QuiEST. XXXII. Quid
autem dixit judex :
. '.
c Etiamsi non itmeam Deum, nec hominem reve- , ,
M
R e s i >
s , s o < i n
4i
47
48
41
4 1
Levit. xix, 17.

Plnlipp. i i 8.
* ibid.
5^
* I Peir. v, 8.
X V I I I , 5.
4 1
Joan. , 22.
" Aet. , 8.
(81) Haec e$t quaeslio 28 Tbeodoreli m Levit. iisdem fere verbis.
4 5
Joan. , 59.
** Luc.
722
721
QUiESTlONES .
* , - rear, vindicabo tamen eam ne veniens me sugil . > * c let " > Et subdit Dominus, dicens : Audite, quid
> Deus scilicet; iniqtios
, , dicat judex iniquitatis
, c enim jndicat tt condemnat. t Justo namque lex
non est posita".>
. >
Q U A S T . XXXIU. Quomodo illud inlelligendum
. \ , ,
est: t Qui pallium habet, vendat et emat gla , ; >
dium ? >
.
R E S P . H O C ideo dixil Dominus, ut apostolis pro , dilionem sibi inlenUtaro, notam faceret, et adven. , turo Judaeorum. Ergo illud nec omnino subticuit,
, - ne repentino turbae adventu terrerentur, nec eliam
, .
penilus illis indicavU omnia, ne corriperenlur aliquo metu.
. " & QVMST. XXXIV. Quomodo qui amat aaimam
;
suam, perdet eam ? >
. .
R E S P . ls quidem, qui suam amat animaro, est
* qui absurdas concupiecentiae suas perpetrat. Qui
* vero odit eam, est qui ipsi noxia jubenli minime
cedit. Qui autem animam suam vult perdere, eat
qui imminenlia perictila, aiflictionee ei tenlalione*
. " alio quam par ait modo effugere cupit. Ut igit**j
morlem in periculis sut causa susceplam, salutem
vocavit; ila certum est eum illam in vita aeterna
.
inventurum.
. '. *
Q U J E S T . XXXV. Quiduam esl illud : c Si ocuiuf
, , , tuus dexter, aut ruanus tua scandalizat te, ab ; >
ecinde, et projice abs te ?
.
R E S P . Non de merobris cerporis boc dixit Do ! minus, abeitl sed de arateis et cogiiatis : raembra
* . , - ^ namque sumus invictm. Si igilur, inquit, habet
* > *1* 9ôv , amicum aut cogoatum, cujti Unta tibi sit necea*
* * sitas, quaota vel dexteri tui 262oc" vel manug,
, , juxta dictum Jobi: Oculus eram aecortim, et pei
' claudorum ; > et viderie ab ipeo damnum inferri
, * aoimae tuae, abscinde eum : nulla namque luci so
, cietas cum tenebris; maxime ai quid simulent \e\
fraudulenler agant.
.
Caax808Tom XXXVI. Ficum babebat quidaro in
\ , , vinea sua, ei venit quaerens iii ea fruclum, ei noo
invenit
.
R E S P . Ficum
Scriptura vocare eolet peccati*
. .
* obnoxiam animam; vineam vero lideliura Eccle * . siam; vinitores autem, angelos. Quando igUur in
(8) , D Ewtoia
ducunt fide sua indignaiu ; non vi, . nea vocantur, sed ficus. ftuia a lenera quidem
, , tttale, ut par est, in ea per bapUeraum plantali, et
, ad seneclutem usque ad huncmodum immutaii cum
* - sint, merito Deus quantiimvis xquaniinis, dkit ad
, vinitorem vel angelum Eccleeia3: t Ecce tribus jain
, annis venio, fructum qMaerens in ista flcu, nec u*
. * men invenio. Exscinde eam; quare terram inotili ; , ter occupat? Ille vero respondet: Domine, sine iU
;, . lam adhuc boo tantum anno, donec fovea circum
, eara iacta misero siercus > Tree igitur aunt anni
/ , bominum, ia quibus venit Deue quaarens fruclura,
et
e<>
li
58
v i t a m
91
Luc , , 5. ibid. 6.
I Tim. , 9.
, 29. Job xxv, 15 Luc. , 6. " ibid. 7, 8.
(8) .
Luc.
56.
Joan. x i i , 25. " Maltb.
735
724
quae sunt horoinis tres variae aelates, utpole qui , , , ,

pueri primum, deinde juvenes, postremo sumus , ,
cnes. Multi eniro in ipsa senectute demum resi- , \ puere, qui per afllicliones fossi, etper tentaliones , ,,
recepto stercore, fructum suum, virtulem scilicet, protulere.
C T R I L L I 1. Quare Ecclesia vocatur Ec '.
clesia, et quare dicitur calholica ?
, \ ;
R E S P . Ecclesia quidem dicitur, proplerea quod
evocaniur omnes; calholica vero, propterea quod
per totum mundum dilTusa sit.
QuiEST. XXXYUl. Unde dicitur bajresis?
'. , , .
' '. ;
'. R E S P . Ab ea qtiod quis eligat el exsequatur sen.

tenliam suam propriam.
P R O P O S I T I O XXXIX. < Orale ne fuga vestra fiat
'. ,
In hieme, vel in s a b b a t o >
' , .
. ,
E X P L I C A T I O . Nolandutn quod hiemcm Deus non
fecerit. Scriplum est enim : c iEslatetn et ver t.i . \ fplasmasti ea*. Fugere vero dicit cum anima se- . > ,
paralur a eorpore. Htemem autem peccata vocat, .
et Sabbatum incuriam; \x aulem animae in pec- *
.
cato, socordia et negligentia constituiae.
'.
A L I A P B O P O S I T I O XL. < Lapldem, quem reproba. >
runt dificantes . >
E X P L I C A T I O . Lapis ille Gbrislus est, quem Scri. ,
bae, Pbarissei et seniores Jndaici populi reproba-
ruDt, et factus esi caput Eeclesi genlium. Quod ,
propter uuionem et consensuna fidei, qui e*t inter . " geutes, dicittir. Quia namque posteri cuin genti- .
liuia, ium eliara Judaeorum crediderunt in Cbri- Q
flum, anguli similitudinem refert Chrislus, qni il- , .
loruai posteros copulavit in fide. Dicitur vero etiam ,
alk)roodoGbrietus lapis angularis. Siquidem quando .
consiruitar dorous aliqua, ponunt aedlflcantes in , ,
angulo rouri lapidem aUquem summum angularem, ,
qui augulum in summitate coniineat. Talis vero ,
lapit in summo loco muri constitutus, una copulat .
ct continet duos parietes. Iioc igilur modo Chri- ,
etus quoque summua lapis angularis dicitur, quia . in iiBiira copulat duos islos populos: Judaeorum ,
videlicet et gentilium populum, atque eam ob can- ,
sam angularis lapis dictus esi.
.
. ...;
Q C A S T . Quid est quod dixit Cbrisius Petro...?
M
Bic desunt quadam.

iurbaa, et tenentes Cbristum in meoio sui, incipie- ^
bant latenter a lergo ejue aliqui, et pulsabant eum,
aut inferrogabant eum, alii tentantes: Dic nobis,
nonnealiquisde populo clam te percussit ?et si nosti,
propheliza, et loquere: monslra uobis eum ex turba
qui te verboravil, et cognoscemus quoniam propheta es tu.
263 Q B J E S T . XLL Quidnam est illud : El inclinato capite iradidit splritum ? Nam omnes
moribundi, moriuntur primum, et ium derauro incHnant capila.
4 1
Mallh. xxiv, 20.
Psal.
LXXIII,
, ,
, ,
, ;
,
, ,
.
. '. c /
; >
, *
.
17. Psal. cxvu , 22.
Joan. xix, 50.
725
QUiESTlONES . .
726
. - R M P . Quoniam omnee Scripturas Cbrislus adim, , , - pleverat, iucarnationem, nativitatem, bapiismum,

, , signorum manifeslationem, efflcacem doctrinai
, , pradicaiionem, familiaritalem cum disoipulis, hu, , , , mana denique omnia, passionem, cracem, illuaiones,
, , vulnera clavorum; iglis, inquam, omnibue inipletis,
* . quse pati debuerat, sola mors restabat adbuc. Aique
* haec quidem sibi metuens, appropinquare non au , . debat, ideo Christus inclinato capile vocavii ipsam.
, Nam anlequam caput inclinasset, verebalur propius
. * c accedere. ldeo, inquit evangelista : c Et raclinalo
capite tradidtt spirifum. >
. >
QBJEST. XLII. Quare magna voce clamavit Chri. '.
81QS in cruce ?
;
'. , R E S P . Otsuam declararet potentiam, Judaeos per , . tcrrefaceret, et ad fidem adduceret. Hac enim vox
6
, - petras discidit, velum templi disrupit, terram suc ^^, , cuesit, et mortuorum sepulcra aperuit. Ac ne eic
. quidem intellexerunt iugrati Judsei.
,
QCLEST. X L I I I . Quomodo vidit Maria Dominum ?
^ '. ,
; - Flens eniro in monumenlo stabat coram angelto,
, tristi vultu et aspeelu demisso. Quomodo igitur
. vidit e u i D , qui atergo veniebat obambulans?
;
R E S P . Sic res babet. Cum angeli sederent Mariae
'. ,
, ex adverso, viderenlque Christum a tergo cjus ac cedentem : illa quidem retrorsum non respiciebat :
angeli vcro sedentes e regione, viderunt Cbrislum
, C ^ venientem, statimque surrexerunt. Videns
. ' - vero mulier ange.los resiliisse, animo percuisa, sta
, tim retro convertit se ad videndum, quid angeli
, ecrnerent, et vidit venientem Jesum. Hiec esl
. causa quod Maria, retro conversa, vidit Domi .
Dum.
. \
Q U S T . XLIV. Quare cum discipulis post resur , reclionem suam Cbrislus edere voluit, nec alia
, ' , portio est inventa, assi piscis, et de favo mellis ?
;
R E S P . Quidaro illud de favo melMs, salem inter. . prelati sunt, quae verba nugacium sunt fabulae.
Nam favus mellis el assus piscis ejusmodi suni.
. qualia dicit Scriptura. Habet autero res admiran , dam interpretatioDero, et prpfiuidam atque valde
. D remolam pervesligalionem. Sensus autem islius
leclionis hic est: Piscis similitudinem habei aspe , rae conversalionis ascetarum, qui jejuwis, vigiliie,
- et aliis castigationibus carnem domuerunt : qui
, eeipsos mundo et voluptatibus crucifixerunt, ct qui
, humidis cibis voluptuosisque renunliarunt, aridis , que seipsos domantes, asceticam viam ingredlun, , tur, quemadmodum prsecepit Christus : Qui vult
animam suaro servare, perdet eam ; > jejuniis
, ulique, vigiliis et aliis afflictionibus. Quomodo vero
, . piscis assimiletur ascesi', vel macerationibtis, nunc
, - atteiidet Pisci similis cst homo : nam bicut piecis
, . * dum adhuc est in mari omncm habet humiditateiu,
a
* Malui. ,
728
et cum uo sanguine ie vasto vivit lute : quando , ,
verocaplus eilra aquam veneril, moritur: ad ignem ,
vero posilus assatur et arefit, perditque suam ,
omnem iramuudiiiem. Talis etiam est benio : dum \
adhiic est in medio vitae suae curriculo, voluptati- , bug indulget ct immoderalis concupiseentiis. Quan- \
do vero relicto mundo, ascesi et asperiori vitae in ,
deserlo operam dederit, saocti Spirilus igne eale- . " ,
f.tclus, a suis affeciibus arescit, et ab omni repur- ,
gatur immunditia, atque per virlutes accepta Deo ,
efficitur bostia. Nam sicul piscis ad carbones as- ,
satus, fit commodus et utilis cibus : sic bomo per ,
calorem Spiritus sanctt repurgalus, bostia Domino /
accepta efOcitur.
'
, , .
264 Nunc quod ad favnni mellis attinet, talem
babet interpretationem. Quierendura itaque quo- .
niodo Don fueril mel sine favo. Est quidem favus . "
6ine melle, et aliquando mel est sine favo : hic *
vero repertum est ulrumque; quo vero pacto audi. , .
Mel quidem propler sancii Spiritus dulcedinem, ,
quam auper apostolosetomnesfideleseffusuruserat.
Favum vero habuit, propler signaculum, quo per ,
baptisraum omnet fideles obsignavit. Etenini Ihe- .
eaurus quauto magis inclusus est in favo, tanto est , ,
lulior. Consimili modo et gratiae divinae tutae sunt .
in bomine, qui bapiisiui signaculum et signum cru-
ci, denique fidem quoquc quae est in Cbristum faa- , ,
,
bet.
.
C
De gloria ( Chrisli.)
QCAST. XLV. Sciendum vero quod Dominus no. '. ,

ttter Jesus Christus poslquam ex Spiritu sancto et ,
ex Maria perpetua Virgine sumpsisset, et incarna- ,
tus fuisset; postquam humana omnia suscepisset ,
praeter pecoatum el inflnmtatem, poslquam tanta ,
edidisset miracula, esseique cruciflxus, el tertia die ,
resurrexissei secuodum Scripiuras, postraodum as- , ,
eumptus est, et coasedit ad dexteram Dei. Dexte- $ .
ram vero Dei com audis, ue locos vel figuras glo- , .
ria? circumscribe* Dexlrum etenim et sinistrum
sunt circumscriplurarum rerum: Deus autem in- ,
creatue esl et inGnitu3, cui nulla ascribi forma, et .
qui nec ipee circumscribi queat. Bexterani vero Dei D ,
quando audieris, Dei gloriam et honorem intellige. . ,
Ei Dei quidem Filius et Deus, sicuti dicium esi, , ,
posl adiropleUra totam dispensaiionem, tandem ,
assumptus est. Spiritus vero sanclus in sancto festo ,
Pealecoatee euper sanctos aposlolos veniens, et si> , ,
per omnem carnem eflUsus, non est rursus assum- ,
pius, sed in geuerationem et generationem transit , '
in omnes, et eicuti quemlibet bominum i D v e n i t , ,
habitat in eo pro ratione puritatis cujusque bomi- .
nia, multum ia anima guperans dulcedinem mellis.
QUJUT. XLVl. Quid est quod dicit Cbriaius: c Si
quis locotus fuerlt aliquid conira Filium bominis,
reniitletur ei : ai si qnis loculus fuerit contra Spi-
. \ , *
,
* ,
72*
INTERPKETATIONES V. .
730

- rilum sanctum, non remilletur ei, nec in hoc sa>
culo, nec in futuro " (82)?
;
I N T E R P R . H O C ideo dixit Christus, quod curo du*
. , * , , plicis sit essenliae, Dens nimirum et homo, omni
, blasphemiam conlra carnem ipsius loquenti, pec , catum rerailtatur, si ejus ipsum poeoiteat: illi vero, qui blaspbemiam dixerit....
....
Ctetera desiderantur.
... ...tertia persona similis homiui, humanam illius
- prasentiam, c sive adventum, > clarissime descri * , bit : quarla denique assimilata aquibe volanii, Spi , ritus sancti gratuilam illam donalionem in Ecclesiara
, , involantera declarat. Et consentiunt cum bis ipsa
. etiam Evangelia, in quibus Christus una considet.
Illud enim quod est secundum Joannem, exponit
c nobis imperaloriam illam et illustrem ipsiusex Pa , tre nalivttalem, cum ait: c In principio erat Ver
. , bum \ > Quamobrem etiam Joannes > aquilsa
, nomen accepit eo quod aUissima quaeque pervolans,
, ^ inde inexplicabilium scientiam edoctus, et occulta
- divinae doctrinae deserens, illam quae nulUs verbis
. exponi, nulloque ralionis inleUectu comprebendi
potesl, Filii generalionem consctipserit. Quod vero
eecundum Lucam a sacerdote Zacharia ordilur :
. ' et quod est secundum Malihaeum, ejus, qua bomo
. est, generationem exponit: c Liber, inquit, ge - nerationis . > At quod est secundum Marcum :
f Principium, a i l , Evangelii " . > Et binc est
quod Deus cum bominibus qualuor universalia
. - ,
. . . fccdera sanxerii : primum quidcm post diluviura
, C cum Noe, per arcum : secundum vero cum Abra .
haoao, sub signaculo circumcisionis ; terlium per
Mosero, cum leges ferret: quartum denique, quod esl gratia et donum, per sacrum Evaogelium Domini
noslri Jesu Gbrtsli.
e
1.
. '. ; >
. " .
,

,
, , , .

265
VETERI
TESTAMENTO
PRETATIONES.
INTER-
Q U S T . XLY11. Quidnam est illud : Terra autem erat invisibilis et incomposita ? >
R E S P . Quia nondum erat exornala.
Ineidente
namque super terram aqua, videri non poteral, iovisibilis videlicet ei occulla: incondita vero necdum exoruala, nec perfecta. Nullus enim illi adbuc vigor erat, nulli flores vel prala, neque plantae
vel germen aliquod.
. '.
Q I L E S T . XLVIU. Qualis erat ille spirilus, qui fe; *
D rebaiur super aquas?
.
R E S P . Videlur quidem quibusdam quod ille san , clus sit Spiritus, vivificans aquarum naiuram (85).
, > Ego vero baud incongruenler per illud verbuni,
, c ferebatur , > dico signiflcari motivamaeris eseen c , ^ tiaro: etiara juxta David de Deo universorum di,
centem: Flabit spiritue ejas el flueot aquae .
. '. , , Q U J S S T . XLIX. Quare(84)cum tuiam congregalion
Luc. , 10.
CXLVII ,
" Joan. , 1.
"Mattb. i , l .
Marc. , 1.
"Gen.1,2.
ibid.
Psal.
18.
(82) His similia babentur supra Quaisl. ad

tloehnm 72.
(83) Vide Quacst. 8 Theodoreti in Geue*.
(84) Haecipsaesl apud Thcodoretum Qusesl. 12

in Genes.
731
732
tiem aquarum dixiaset, postmodum multas voca- , ; t

vil ? Inquit
inquit emm
enim : c Gongregata esl aqua, quae , ,
,
sub coelo erat, in congregationes suas .
'. *
R E S P . Una est aquarum natura et congregalio.
Pluraliler vero rollectiones vocavit, eo quod aliud ,
quidem esl Indicum pelagus, ^liud vero Ponticum, , ,
el aliud Allanlicum, aliud Proponlis, Mgxum ' , ,
aliud, el aliud lonis sinus. Extra vero, lerram al- ,
luit maximum pelagus, quuod Oceanumquidam vo- . " *
cant. Eam ob causam, aquam quidem ut esl con- , ' . ,
gregata, colleclionem; ut autem ab alia separala ,
, .
est, collectiones vocavit.
. \
Q I L C S T . L . Quare lumen separabat diem et noctem aulequam sol creatus essel?Nam sol el reliqua , ;
.
liKninaria poslea demum snnt facta. Quomodo ergo
illud intelligendum : El fuit vespera et fuil mane , , ; .
dies , cum sol nondum esset ?
'. , \ .
R E S P . Fiat lux, dixit Deus, et facla est. Illa igitur
erat, quae distinguebat diem ac noctem. Et dixit .
Deus, c Fial lux, et facta est.i Lux ilia non esl sol: , i , .
qualis vero lux sit, audi. Est haec lux illa matutina, ,
quae exoritur diluculo et mundum illustrat, ante- . ,
quam sol oriatur. Nec aliquis pulel, quod solis hic splendor sit qui solem praeveniens stalim lucet et . ,
roundum illustrat; sed boc illud ipsum est quod ,
dicil Scripltira : < Et dixit Deus: Fiat lux, et fa- '
cta esl lux .> Haec lux magna et splendidissima < ,
curo essel, divisit eam Deus in luminaria illa, so- . > , lem et lunam, el reliqua.
Q , .
(85) QiLCST. L l . Quid est quod inquit : t Sint in
. '. ,
signa et tempora, et dies et annos *? >
, ; >
R E S P . Signa vocat, ad cognoscendum semenlis
'.
faciendae, messis et vindemias opporlunitalem, quo , , ,
lcmpore plantandum, el ligna quando c&denda. .
Nam quaevis lempestas peculiare habet opus. Qua- .
luor namque lempestales habet annus, quarum
qureque suum opus habct.
(86) Q U A S T . LII. Quare plantas quidem ante lumi, '.
naria creavit Deus, animalia vero post?
, ;
R E S P . Proplerea quod planiae sunt inanimatae, et
'. ,
non babent oculos , suntque crealae ame huninaria. ,
Splendorem enim lucis portabant, post luminaria
vero landem animalia creala sunt. Nam lucem illam
magnam quam Deus fecerat, in luminaria divisit : D
quae lux hinc inde dispersa, aliquatenus esl immi- , ,
nuta : qnod nisi factum fuisset non potuissent ani- ,
walia sustinere magnum jubar, et splendorem
lolius igais ejusmodi. Alque bujus quidem rei .
gralia poslremo sunt animalia creaia, ut illiusignis , &splendorein perferre posseut.
.
. '. $
QIUSST. Llll. Quare Deus cum ex lerra flnxisset
boroinem, non eliam finxit Evam, sed eam formavit , . '
;
ex ejus cosla?
'. " ,
R E S P . Ne baberent occasionem dicendi, aliud csse
70
7t
Gen.
9.
71
ibid. 5. " ibid. 6,- * ibid. 14.
(85) Vide Quiesl. 15 Thcoi. in Genes.
(8>) Tbeodoreti Qust 16 ti Genet.
753
73
1NTERPRETATHJNES V. .
, * - lutum Ada?, et aliud Evae et lutura 2 6 6 Adai

', prastantius esse, quodque ex hoc bom et probi
\ * bomines, ex Eva vero sint mali, perversi et
, pravi. ldeo fecit eos Deus ex wio eodemque lulo
. terra.
.
QrjiEST. LIV. Cum prastantius el mirabilius opi. \ , ( ficium Dei sit homo (regem enim ipsum terrae con , ' etiluit et secundum imaginem similitudinemque
' ), suam creavit ipsum), cur omnium postremum creavit eom Deus?
;
R E S P . Quemadmodiim rex quando in aliquam
. , , urbem adventurus dicitur, primum omnem ejus
, - apparatum insiruunt, parantes dona quae confe, rant, el tolum salellilium et hospiliuin, ac tum
, , demum advenit rex : ad eumdem niodum cum
. bomine quoque iactum est. Primo babitaculum ei
, - procuravit Deus, fecilque sedem babitationis, ac
de omnibus necessariis ef raroeoexU, postea ipsum
creavit.
, .
(87) QUJEST. LY. Quid illud est: c Faciamus homi. '. c '
nem
ad imaginem et similitudinem nnstram ? >
, ' ; > ' ,
Quid eat ad imaginem ? > Et quid illud, ad simi; < ' ; >
liludinem ? >
. ,
R E S P . Non est Deus, siculi sunt homines, bu ! ' manam babens figuram; absit! Sed quod dicit, ad
> * . imaginera t > hoc est, sicut in toio mundo Deus
, , regnat, imperat, et polestatem exercet in omnia,
- quae in ccelo sunt et quae in terra ; sic etiam bomo,
- Q princeps et rex conslilutus est super omnes res
, , - tcrrcstres, et libera sua voluntate facit quod vult
c ' . sicut ipse Deus. Et hoc esl quod dicilur, ad itna ' > . ginem. > Quod vero ad siroilitudinem dicilur,
" , - est illa bonilas et justitia. Sicul anim Deus bonue
), , , est, miseralor, misericors , juetus, aquanimis,
, ieansuetus, el qui nos amat, et nobis condolel, pa, , cificus, et placidus, qui nostri miseretur, et alit
oranes bominee, atque banc bonitatem omnibus
, , exbibet : ad eumdem modum iecit et formavit, el
, lalem vult esse homineni, ut omnibus virlulibus
.. . exornatus sit, et imiletur Deum, quanttim quidem
.
humanarum est virium, ia orani bono opere et bonesiate.
. *. *
(88) QuiEST. LVI. Ad quem dixit Deus : < Facia ' , ' ; > mus bominem ad imaginem et similtludinem nostram ?
.
R E S P . lnfames quidam baeretici ad angelos et ad
malos daemones diclura esse conlenderunt. Nec
, ' inlelligunl illi stupidi, eum non dixisse, ad ima , ' . gines noslras, sed ad imaginem nostram. Dei enim
et angelorum ac daemomim, oeque essentia neque
. , , imago est eadem. Ego autem dico, quod pravidens
, unigeniti Filii incarnalionem, et bumari naturae
, assumptionem,quam ex Yirgine naturam aseumptu , nrs esset, cum sic unam et eamdem Dei ei hominis
- porsonam, ac unam et eamdem ipsi adoraCionem
Gen. , 26.
(87) VideQuaesf. 20 Thcod, m Centi.
(88) Est Qusegt. 10 Theod. m Genc$.
735
ab orani creatura oblatum iri intelligeret, ad ipsum ,

unigenitum Filium bunc dixit sermonem.
.
(89) QUAST. L Y I I . Ulra est principium et primas
. \ ,
habet, nox vel dies ?
;
RESP. primiliva quidem mundi creatione, ab.
. ,
eo tempore videlicet qoo factus est Adam usque ad ,
advcntura Cbristi, prior fuii dies sicut etiara divina ,
Scriptura loquitur dixisse Deum : Fiat lux, * < ,
et facta est lux, > el quod < lueem Deus vocaverit , > e
diera, tenebras vero vocaverit noclem . > Ubi , >
primum ponitur lux, per banc eniro exstitit priraus
dies. Nam a luce primum inchoante, in lenebras , \
postea devenimus. recla namque via aberrantes, .
ad idola et ad fallaces lenebras delati sumus.
Ghristi vero adventu incipit rursus ct diera praece- . dil nox.ldeo a vespera incipientes, solemniler cele- . \
bramus dies sequentes. Id quomodo faclum sit, ' 4*
audias. Quandoquidem primo a luce delapsi sumus . , .
ad lenebras ; ab initio quidem fuit lux, tenebrie vero ,.
sunt insecuta?. Ex eo aulem tempore quo sol justi- \ ,
tiae Cbristus Deus nosler mundo exortus est, et ex .
lenebris erroris ad lucem cognitionis Dei nos reduxit, ,
a lenebris incboainus, el in luce lerminura habemus. Ibi non reiert, eiiainsi pracedat nox, curo ,
baec nobis initium det lucis, et ad lucem 2 6 7 , .
deducat. Etenim pracsens nostra vita, in Scriptura , ,
tenebrae vocatur, quemadmodum divus Paulus .
inquii : Abjicianius opera tenebrarum, et indua- ,
, ~
mur arma lucis : hoc est, fuluri saeculi. Lux
eiiim dicitur, saeculum fulurum. Arroa vero illius * > hicis sunt virtutes. Ideo Christus quoque dixit : . .
< Oum lucem habetis, ambulate, ne tenebrae vos .
apprebendant . Ubi iucem virtutes vocavit, c " , ,
quag virtutes bomo, dum vivit, habere potest. . >
Posl mortem cnim non polerit eas inveoire. ,
Tenebre vero sunt presena boc saeculura, proplor .
lenebricosas et nefarias illius actiooes. Sicul rur-
8U8 inquit Cbristus : c Qui sequitur me, non am- *
bulabit in tenebris, sed habebit lumen vitae . , '
Sequi namque Christum est quae placita suot ei . >
facere, ei ejns mandata servare. Talis non arobu- , \
labit in tenebria, boc est in vanis bujus vil viis, .
sed inhabitabit et accipiet aeternam lucem vitae fu- , turi saeculi, et iiiierminataiu quae ibi futura est, ,
... teliliam et exsultationem.
7
7 1
7 7
76
, xa\ .
(90) QUST. LVUI. Quod Adam el Eva, poslquaui
, \ " ,
comedissent, cognoverint se nudos esse : nunquid ,
anlequam comedisaent, boc sensu praediti erant? ;
. " RESP. Quemadmodum infantuli non erubescunt,
etiamsi nallis vestibus tegantur, donec paulalim ,
increscente corpore ei pudor adveuiat : sic sane ,
de Adam et Eva sentienduro. Nam cum primum * ' .
creali essent, sicul modo natus infans, peccati non- , ,
{ )
19
Gcn. 1,3, 5.
Rom.
XJII,
12.
7 7
Joan. x n , 56. Joan. , 12.
(89) Huic similis cst Quast. 52 Ad Anticckum

snp nus.
(90) Esl Quaest. 28 Theodoreli in Genc*.
157
1NTERPRETATI0NES V. .
, -

.
. '. , " '
; >
. ' *
; , ,
;
, .
758
dom participes, noii pudebat sine vestitu degere.

Posl admissam vero peccati experienliam foliis
membra sua contegebant.
(91) Q I L E S T . LIX. Quid esl: Ecce Adam factus

est gicut unus ex nobis ? >
RESP. Per increpalionem Deus vanam opinionera
Adami reprehendens, dicit: Num faclum est quod
tu fore putabas? Nunquid enim Deus es factus,
sicut malignus ille dixit libi, et te decepil? Nam
excelsior fieri cum cuperet, in minorem decidit condiiionem.
QuiEST. LX. Quid est illud : Gonversio ejus ad
. \ ,
te erit, et tu dominaberis ei ? >
, ; >
RESP. Oblato dono, dixit Deus ad Cain : Munus
.
illud tuum, quod obtulisli, ad te respiciat, et tu
, ,
, - dominaberis ei, agito cum eo quod voles : nam
. . ego non admisi.
.
(92) QUJSST. LXI. Quare cum peccasset Adam, Abel,
. '. , , 6
qui justus erat, morluus esl?
;
RESP. Quia noluil Deus mortis fandamentum eese
. '
firmum
: nam si Adam primus fuisset mortuus, fir '
, , mam illa certe basin habuissct, tanquam quae pri . imiw morluum, eum qui peccasset, abripuisset. Quia
, vcro eum qui injuste fuil inleremptus, primum recepit; lubricum habet el debile fundameutum.
.
QUiCST. LXIl. Quid est quod dicit : c Omnis qui
. '. , <
occiderit Gain septem ulliones exsolvet ? >
; >
RESP. In iis quae perpelraverat Gain, primum
.
' peccatum fuit invidia, propler praerogalivam Abelis;
, ' C secundum, dolus quo fratrem alloculus est, di * , cendo: cEamus in agrum ; lerlium, cacdes, prio , - ris mali additamentum; quartum, pcccaii augmen* , * , tura quia occidit fratrem; quintum, quod parentibos
, luctum pppererit; sextum, qtiod terram sanguine
. , polluerit; seplimum, quod mentilus sit Deo. Inlerro ; > * c . > gatus enim, < Ubinam esl Abel fratcr tuus? respondtl: Nescio". Seplem igiiur ultioncs exsoluturus
.
erat qui interflceret Gain.
* ,
Ultiones illae seplem, sunt islae : Prima, quod ad
* , * iram provocaverit Deura ; secunda, quod dolore pa, * , Irem affecerit; tertia, quod orbam fecerit raalrem;
* , , quarta, quod interemerit fratreni; quiuta, quod
efluderit sanguinlm; sexta, quod cxdem patraveril;
, $ .
septima, quod Infernum dedicaverit.
. *. * c "
QILEST. LXlll. Quid est quod dixil: c Major est
, ; >
culpa mea quam ut concedalur iuihi tita, et non
moriar *. >
.
RESP. cMajor, inquit, est condemnalio mea : >
, etenira talis per malediciionem Dei faclus fuerat
, Gain, ul terror 268
mcmbrorum treinor non
, - admitteret, ul vel cibum sibi in os ingerere posset.
.
79
81
81
e l
. \ , f t
Genet. u i , 22. Genee. iv, 7. ibid. 15.
.(93) QIMSST. LXIY. Quid est quod dicil Lamecb:

8 1
ibid. 8.
8 8
ibid. 9.
8 4
ibid. 13.
(91) Vide Qtiseet. 40 Theodor. tn Gene*.

paululnm verbis.
(921 Esl Qusesi. 46 Tfeeod. in Gene$. immutatis
(93) Vide Quast. 44 Tbeodoreti in Genet.
739
710
4 Occidi virum in vulnus meum, el adolescenlu- \ , \

;
lumin 4ivorem meura ?
RESP. dicil hic duo, sicut exislimant quidam:
'. , ,
neque Gain intelligit, ut quidam iabulanlur, sed , , ' ,
dicil quemdam ei hunc adolescentein. Nam illud : \ < \,
c Virum in vulnus meum, et adolescentem in livo- \ > ,
rem ineum : hoc cst, viruin junioris aetaiis. De- .
clinavit vero poenam, propter confe.ssionem peccali, , \ '
el ipsa sua senlenlia seulealiaui Dei cobibuit.
,
.
(94) QuiEST. LXV. Quosnam filios Dei vocavit
. '. ,
Moses, dicens : c Yidentes vero filii Dei fllias bo-
ininum, acceperunt eas sibi uxorcs ?
, ;
RESP.EX Adani quidem nalus esl Selli, qui tertius
'. '
eral post Abel. Ex Seih aulem nalus est Enos, qui " .
in Dominum Deum spem babuii cl invocavit euin. ^ . "
Unde qui ex hoc nati sunt libeti, filii Dei vocati sunt, quemadmodum etiam nos ex Cbristi Domtni ,
noslri notnine, Chrisliani nominamur. Segregatum . \ esi enini genus Selb, nec est cum iis commistum , \
qui erant ex Cain, quod ille a Deo univcrsorum esset
roalediclus. Postea vero videntes filias ex cogna- . \
tione Cain pulcbras esse, alque blandiliis decepii, , duxerunt eas uxortjs, el suum ila genus corrupe- , , runt.
.
QUJSST. LXVI. Quid est quod dicit: < Cum re. ^. c ' ,
spexisset Abraham, vidit : et ecce aries unus cor- * \
nibus implicitus baerebat ad plantam Sabec ?
;
RESP. Planta Sabec est veneranda crux : juxta
'. *
Hebrseos vero videtur Sabec reniissio esse el con- : \ donalio. Aries vero qui in Sabec baerebat ad plan- . ,
tam, qui eliam pro lsaac bolocauslum oblaius est, \ ,
praQgurabat Christura, immolatum pro nobis sacri- , liciuin immaculatum, et qui pro nobis in cruce (, \
rooriein subiit. c Nam ejus vibice nos omnes sanati .
surous^ inquil Isaias, c et pro nobis cruciatur, et , , < \ propter peccata nostra vulneraius est . Sicut igitur , \ . t
aries ille pro Isaac oblatus est, ila Cbristus iuimo- " \ ,
latus est pro nobis omnibus.

.
(95) QIXEST. LXVll. Quid est quod inquit Isaac:
. '. ,
c Ecce odor filii mei sicut odor agri plenus, cui be- ,
nedicat Dominus : el det tibi Dominus de rore coeli , \
ct de pinguedine terrae et abundantiam frumenti et \ , *\
olei,et serviant tibi populi, etc. ?
D \ , , > \
RESP. Ager est niundus : ros vero coeli divinitas .
est : pioguedo aulem lerra est humanilas. Quem '. '
admodum igilur ros quidem invisibiliier descen- * . "
dit et in terra consistens apparei, eodem modo ,
Deus Yerbum, qui invisibilis est, per carnem in ,
terra conspectus est, et cum hominibus conversa- \ , \
tus. Frumentum vero et vinum, sacramentorum . \ \
divinorum sunt aenigmata. Et omnes populi ser- .
viunt Christo.
.
88
86
87
88
89
* Genes. , 23.
8 8
Gcn.vi, 2.
87
Genes. xxn, 13.
(94)Huic quaest. similis est 57 ad Anliochum, ct

Quatsl. 47 Tbeodoreti iu Genesin.
8 8
Isa.Lin, 5. * Geiies. x x \ n , 27.
(ii5) Yide quiest. 82 Tbeodorcii in Gciies.
741
742
INTERPRETATIONES . .
. '. ,
, , \ , \ , \ (44) ;
LXYIIl. Quid per illud significatur, quod

Jacob tres virgas acccpit : styracinara viridem,
miceam, et ex platanis, et decorticavit eas ?
R E S P . Tres virgae, symbolice, sunt tres facultates'
animae, rationalis, appetitiva et irascibilis : vel
tres contemplaiioncs; corporam, rerum incorporearura, et sacrae Triadis : vel generaliler per nuceam virgam, aciivam vitam; per styracinam, contemplalivam, el per eam quae ex plalanis eral, mun~
dum bunc et ejus contemplalionem innuit.
QILEST.
90
.
, , \
, ,
, , *
,

\ .
Q O ^ S T . LXIX. Quare acoo respiciens vidii ca. >. ;
, * c slra Dei posiia, et dixit : < Caslra Dei haec sunl! #
;
R E S P . aeo apparent *acob angelorum caslra, ut
.
considat
et non tiineat fratrem suum Esau. Erat
, ,
. - enira consilium Esau ipsum occidere. ldeo cnira
, * cum angelo luctatus est, qui dixit ei : < Me viclo,
, \ * , num hominem tiuies? cognoscebat vcro se Deum
; " babere adjutorem.
.
(96) QiJiEST. LXX. Quidnani est: cCatuIus leonis
. '. ,
, , , Juda, de gerraine, iili mi, ascendisli, accurobens ob, \ ;
dormivisli, ut leo, > etc. " ?
. . "
269 R E S P . H O C Ghristo congruit. Quemadmodum
, enira leo etiam cum dormit terribrlis est: sic etiam
mors Domiuica terroriest tum morti, tum diabolo
. quoque. Leonem vero ipsum el catulura leonis vo . , c cavil lanquam regeni et lanquam regis filium. Hoc
; . vero: c Quis excilabit eum ? > ineffabilem ejus po ^- tentiam declarat. Nam ipse semetipsum excitavil,
* * f , sicut ipse praedixit, cum inquit : t Solvite templum
,
boc, et in tribusdiebus excilabo illud . t
. '. c
QUJEST. LXXI. Quid est illad : c Lfgans ad vi , Beam pullum suum, et ad vitem pultum asinae
;
eiiae * ?
. *
R E S P . Vineam quidem Jerusalero, pullum vero
, . vocal populum qui est ex gentibus, tanquam indo , raitura. Hoc namque Dominus quoque adumbravit,
, ' raissis disciputis ad solvendam asinam ct pullum,
. , , euper quem adbuc nullus hominum scdissel, nullus
videlicet patriareba, nec legislator vel propheta de
salute gentium cogitavit, sed aposloli ad id ordinali
soWertinl humanam naluram, peccalis alligatam.
,
. '. *
, , \ ;
Q U J K S T . LXXU. Quid est quod dicit: c Lavabit

in vino stolani suam, et in sanguine uva* pallium
suum, etc. * ?
.
, *

. , ,
.
R E S P . H O C de passione Cbrisli dicit, el corpus

quidem stolam vocat: sanguinem vero vinuiu :
quandoquideni eliam mysticum illud vinum sanguinem vocavit Dominus. Rlud vero, Pulcbriores
vino sunt ejus oculi, laelitiara quae passionem ejus
secuta est, significat.
9 9
Gtnes. xxx, 37.

ibid.
' Genes. xxxn, 2.
, f
Genes.
XLIX,
9.
* Joan. n, 19.
(96) Horum quaedam habenlur in qu#st. 110 Theodoreti in Genesin,
Genes.
XLII,
743
744
(97) QiMEST.LXXUl. Quis primus nominavil Denm . *.

in lerra ?
*;
.
R E S P . Diabolus, cum al Evam dicerel : Quid
esl,quod dixit Deus ne comederilisde boe ligno ? ;
. '. ,
(98) U O S T . LXXIY. Quid fulurum est de elementis, &ole, luna et stellis in secundo adventu ? , \ ,
;
R E S P . Sinml dabitur ipsis locus aliquis el domi'.
cilium, sed non in perpetuum abolebuntur.
, .
Q I L C S T . L X X V . Quare Cain quidem maledixit
. '. ,
Deus, dicens : Maledictus tu super terrara :
c * >
Adamo autem loquens, nialediclionem hnposuit ' c
terre, dicens: c Maledicta terra iu operibus tuls ? ;
R E S P . E O quod Cain negaverit Deum et peccatura
'. " ,
suum absconderit, quapropter majorem quoque in * se poenam derivavit. Adam vero quia confessus est, - ' ,
niagnum illud a se supplicium depulit: nam qui sua peccata confitetur, reraissionem consequilur. .
Q U S T . LXXYl. Quidnam est: < Quare fremue. ^. " ,
runl gentes, et populi mcditati sunt inania ?
;
R E S P . Gentes dicil Romanorum, Francorum v i '. ",
delicet genus, qui Gbristum cruciflxerunt. Popu- , .
lum vero dicii, caput Judacoriim. Astiterunt reges .
tcrrae, Pilaius et llerodes; principes vero, Aonas , "
et Gaipbas.
, .
Psalmui pro lorcularibut.
.
QrjiEST. LXXYH. Quaenam dicit lorcularia ?
. \ ;
R E S P . Ecclesias in quibus vinum funditur, nempe
. , ,
sacrosanctus Domini iiostri Jesu Cbrisli sanguis, ,
et sanctum corpus ejus immolatur. Quod vero dicit C . " 6
Isaiaa propbcia : < Torcular ego calcavi prorsus , , f
solus , bunc habet sensum : Sicuii torcular est . " ,
receplaculum el in eo calcantur bolri, sic etiam Christus conculcavit inimicos suos, lum intelligi- ,
biles, tum sensibiles. DicauMis autem el illud, quod . ,
bolrus el uva Cbrislus est, qui seipso compresao, , voluotaria plaga el morte distillavit divinum mu- , ,
sluro, suoque seipsuni sanguine rubere fecit. Esl .
vero omuino solus : nam solus ipse Gbrisius pro , .
nobis morluus est : c.Non enim angelus vel legalus , , '
aliquis, sed ipse Gbristus salvavit nos. Peirue .
iiataque Ghrislum negavil ipso passionis tempore, ,
.
caeteri quoque apostoli dedere se in fugam.
. '. , *
Q U S T . LXXVIIl. Quid est : c Silientes, venile
;
ad aquas ?
. " ,
270 R S P . Aqua sacruro baptisma significat,
aut lacryraarum fontem, videlicet poenitentiam. , . ,
Hoc vero: c Euntes emite, edite et bibiie absque c , ,
,
argento , sanclum baptismum Domini nostri
.
Jesu Christi significat.
Similiter rllud, Dominus diluvium inbabiiare
, faciet * , i significal sacrum baplisroa, quia inundat , *
orania peccata.
.
. '. , c
I N T B R P R E T A T I O LXXIX. Quid, c Yox Doroini in ;
tercidentis Qaromam ignis ?
9 7
98
8 8
87
* Genes. , 1.
Genes. iv, 11.
ibid. *> Psal. xxvui, 10. lbid. 7.
8 8
Gcnes.
17.
8,
Psal. , 1.
Isa.
LXIII,
(97) Hc quaestio est 46 ad Aniiochu.n.
(98) Hatc.quaeslio superius edila
3.
Isa. *, 1.
7i5
QUJESTIONK IN
P3ALMOS.
746
. R***- SigniliCai ifutn utn eupplicium ignls, qni

- tandera jussu Gbristi dividetur. Ignis namque du. plicem viro habet, ad lucendum videlicet, quod da , bitur justis, et ad cremandum, quod peccatoribu
depiilabitur.
.
kiTERpRET. LXXX. ftuid, t Flumen Dei reple *,
tum est aquis *? >
.
BESF. (99) Per aquara aposloli nolantur, qui ora. .
nigenis
donis et divina gralia impleti sunt. Ac qui .
vis
bomo
qui purus ei justus est, non aliunde quam

, hinc lalis efficitur : nam aqua et ros, aliquando
! , quidem in Scriplura donum Dei, aliquando vero
animse tentationes el animae perturbalionem signi .
ficat.
Quando vero iuquil: Qui credil in me, flumina
, t , (5 > , de ventre ejus fluent ; > et, c Ul ros Hermon
, > descendens super montes Sion , > indicat dona
. " Spiritus sancli. Montes vero Sion dicit, spiritualei,
qui secundum Deum vivunt, bomiiies.
.
Rursus quandodicit, Salvumme fac, Deus, quo , , , t niam ingressae sunt aqu& usque ad animam meam ; >
, et, c Forsilan perlransisset anima noslra aquam
fundo carentem
> animsc tentaliones fcidicat.
.
Q I L E S T . LXXXl. Quid est quod dfcit: Ascen. '. , dens in altum, captivam duxisti captivilaiem ? >
; >
R E S P . HOC dicit, quia Cbristus, conscensa cruce,
. ,
, ( , . depraedatus est infernum et captivum duxit(l). Ef
c * hoc est et illud quod ait : < Dixit Dominus, ex Ba, > san revertar, bocest, de cruce ad inrernum redibo.
$. . Basan enim explicalur, iurpitudo. Nam Judaei eru , ' em ui Uirpiludinem reputant, et ideo malediciio . ' - nia organum vocabaat eam. Sed Cbrislus eam
, eancliQcavit, eo qivod in ea salutein honiiniiiu pirfecerit.
.
Q C % S T . LXXXII. Quid esl quod dicii ; < Divitcs
. '. * <
egueruntet esurieruiU"?
;
. *
R E S P . (2) Divites hoc loco vocai Judaeos, qui ioo
, pes facti sunt, eo qaod occiderint paoem vilae, et,
venit super eos fames.
, ' .
. \ ,
Q I T A S T . LXXXUI. Quid est quod inquit: In mn , lulino inteificiebara omnes peccalores terrae, ut dis pcrdereai de civilate Domini omues operantes iniquitatem " ? i
;
. " ,
R E S P . Huju9 dicti bacc est sententia : sicut roa ^**;
v , ^ ttitinum lempus, diei esi initium, sic omnis peccaii
. < initiura est inimici fraudulenta suggeslio. Ideo.
, inquit : c ln malulino iulerficiebaro, hoc esl, re , spiciebam ad priocipia cogitalionum, tt persequebar
, , earum iutpetus, aique adeo peocalores omnee,
, , < neiupe dxmones, qui faciunt in uoe peccatum, ut
, disperderem de civitate Domini omnes, hoc est ex
. . anima. Anima naraque, Domini civitas e&i. Persc , , , quebar enim, inquit, el abscindebara ipsorum ca1
19
10
t!
19
c<rrt
Psal. L X I V , 10. * Joan. vu, 38

* Psal. cxxxu, 3.
" Psal. L X V I I , 19. * Psal. xxxm, 11. " Psal. c, 8.
(99) Ex Tbeodoreto in ptaimum L X I V ,
(!) Tbeodorel. in p$. L X V I I , V . 23.
PATROL, Ga.
XXVIII.
V.
10.
Peal.
LXVIU,
2.
Psal. cxxm, 5,
(2) Tbeodorel. in bunc versum.

24
747
74S
pUa, scilicel principia, att disperdendum eos ex ,

ani na, nc opcrarentur oronem iniquitatem et ,
ctum.
.
Q U A S T . LXXXIY. Quid est quod inquit: c Catuli
. \
leonum rugienlcs ut rapiant, et quxrant a Deo , .
escam sibi. Ortus est sol, el congregati sunt, et in
, \ ,
speHincis suis cubabunt" ?
; >
R E S P . Catulos leonum, dicit propbetas. Rugiebant
'. .
vero clamanles et loquenles, ac prophetantes in- \ , \
carnalionem Filii Dei. Exortus vero cst sol, hoc . ' ,
est.venit Cbristuset tacuerunt. Prophelae usque ad , , \ .
Joannem propbetarunt. Hoc est, quod eliam alibi .
dicit Scriptura : c Tenebrosa aqua, in nubibus t
aeris. Prx fulgore 271 J nubestransierunt . i
'
Tenebrosam aquam dicit divinam Scripturam, quo- ^ . ,
niam in catigine Moses legem acccpit a Deo in
monte Sina. Quin ipsi proplielie quoquc non mani- . \
feste, sed obscure et tenuiier quodammodo vide- \ \
runt adventum Christi, et manifeslarunt. Nubes ,. .
euim vocat propbetas, qui prscdicarunt, el quasi , , \ ; aquam efluderunt, spiraruntque yeluti venli divi- , \
num sermonein et legem super lerram, quae esl \ , \ .
illa tenebrosa aqua. fulgore vero ejus in con- ,
speclu ejus, ul ab ejus in carne advenlu coram eo
nubes, propbeiae videlicet, cessaverunt et absces- , , \ serunt.
.
. '. * " , Q I L E S T . LXXXV. Quid est, c Mons Sion iste, in
;
quo babitasti in eo ?
.
R E S P . Divina Scriptura mullis modis vocera monlis inlerpretatur. Et hic quidcm mons Sion, est , . \
locus Jerusalem, in quo babitavit Dominus ac Deus ,
noster Jesus Cbristua incarnaius super lerrara. \ \ . "
Montem rursus proprie vocat sanctissimam Dei- ,
parara, ut cum inquit: t Mons in quo beneplacitum < ,
est Deo habitare in eo, etenim Domina-t babftabit * *
in flnem > Et alibi habetur: c Deus a Tbeman \ c , \
veniet et Sanctus ex monte opaco et denso " . \ . "
Mons autem dicitur sancla Deipara. Quia quem- . \ admodum ii qui in campo ambulant, et calore , \ ,
sesiuant, si montera *ubeunt, velut rore conspersi ,
urobra arborum montis, vel aqua sedant ralum , \
flammae : eodem modo se babuit erga bomines im- ;
roaculata Virgo, qu rore quodam sui partus ani- \ ,
mas hominum aeslu peccali confectas in vitam re-
vocavit, et in umbra alarum sui Filii fovit. Montes I voro dicuntur etiam daemones, propter luraorem , \ $
superbiae. c Qui tangitraontes,et f u m i g a n t hoc . " \
e$t qai dsemonibus appropinquat, qui tanquara .
fumus dissipantur et evanescunt. Mons item virtus ,
dicitur, quemadraodum sanctus Gregorius inquil. , \ \
Siquidem etiam in hoc monte Deus apparet homi- . " , ,
nibus, ipse quidem a sui domicilii specula descen- * \ \
dene, nos vero ex ima bumilitate nostra in ,
*
eublime tollens.
.
QOiEsT. LXXXYl. Quare virlus dicitur mons?
. -'. ;
R E S P . Quia sicut mons etsi excelsus est^suora
. ,
C
U S
, 7
ts
Prsal. ciu, 21, 22. " Psal. xvu, 12 13.

, 3. *' Psai. cin, 32,
v
Psal.
L x x m , 3.
1 9
Psal.
L X V U . 17.
Habac
QUJESTIONLS LN PSALM03.
ft9
750
terram, coeto tamen est bumilior, Ua qui tn vita

sua virtutem exercet: terra quidero est excclsior,
eo quod hujas vit curas ct mundi ncgotia superei;
nibilominus tamen est inferior coelo, propterea
quod adhiic in kac vita exsislit, et nondum est
mortuus, ut pcnitus hoc mundo liberelur. Alque
ob id inter coelum terramque tenet medium, sicut
mons, quemadmodum dictum est. Deinde cum dictt: c Montes excelsi cervis , altos montes, excelsas virtules ; cervas vero, sanctoruin aniraas
vocat: quaadoquidem in cxcelsis actionibus viriutum, sicut in montibus cervae, versantur anima
sanctorum. Petra vero refugium leporibus, eat
Ghristus. Esique refugium eorum, qui sedent in
deserlo.
Q U S T . LXXXVH. Quid significat, babitatio berodii?
R E S P . Herodius, ut aliqui dicunt, est avis, que
. " ,
niduro in deserlo loco, in arboris alicujus cacumine
. " , \ collocat. Veniunt vero passerculi, et subler ipsam
. circumquaque in arbore nidilicant. Dux autem
\ ipsomm est, eisque superponilur domus berodii,
, qnae eos a nocivis rcplilibus quae ipsos laedero
, .
volunt, custodit.
Q I L E S T . LXXXYIII. Quid vult Propbela cum
. '. ,
c ;
inquit: c In flnem ne perdas David"? >
. .
R E S P . Finem suae vitae, dicit Propbeta. Orat
, ilaque Propbeta ne viiae suae finis venial, neve
\ . incidat io aliquod damnum. Mam lota bominis
, , \ ^ vita 8i niale iransacta, finis autem ejua boiius
, fuerit, gralia est et gloria. Si vero flnis iunesuis
. . . fiierit, hoc demum est miserura. Orat ergo Pro*
pbeta, ut suaeviue finis bonus sit : nam ideo con * \ scripsit bunc psalnrnm.
:
.
272 Q O ^ S T . LXXXIX. Quid est quod inquit:
. '. c *
c Gloriabuntor sancti in gloria, et exsultabunt in
, \ \ ; >
cubilibus suis ? >
.
R E S P . Sanctos dicit spirituales et proboe homi , nes, qui gloriabuntur post mortem in cubilibua
\ . \ suis. Gubilia vero suntraansionessanctoruro, quas
, , \ post mortem inveniunt, et cxsultant in regno coe .
lorum.
,
Exitum viia3 in gratia Dei obvenientem docene
, , \ , \ I > et oetendens divina Scriptura, vocavil ipsum ,
, \ . " , Aomnuro, cubile, leclum, et mortem. Somnuro qui* c \ \ dem vocat, ul cum ait David: < In pace in idipsani
* \ * dormiam el requiescam ; > in idipeum videlictt
, occurram, ct huic rei operam dabo, ut vivam in
c , \ * Deo, juxla sanctum Aposlolum, qui inquit: Vivo
, * autero jam non ego, vivit vero in me Cbristus .
. \ \ , Cubile vero vocat, cum inquit: c Gloiiabonlur
" \ sancti in gloria, etexsultabunt in cubilibue suis* .i
* \ , \ Sicul enim qui in cubili cubat, requieecit et i*a , viter dormit: sic qui consuniraattu in Deo eet, et
, , qui crevk in virum perfectum ad mensuram aetatia
. - plenitudinis Cbristi, requievit in Deo, tanquam cu , \ \ -
,
, \
*
, , \
, (
\ \ ,
, \, "
, > ,
,
, \
.
. .
. '. ;
"
le
8 1
* Peal. cirr.
CXLIS
,5.
18.
P*al.
LVI ,
1.
Psal. cxiix, 5.
Psal. iv, 9.
Galat. u , 20.
PKLI.
751
759
bile repelans consummationem in Dei gralia obve- & xat * ,

uientem. Cubilis autem pedes, ail virtules. Lectum * c
autem appellat, cum inquil Salomon : Sexaginta . > " , robusti circumdant ipsum .Quando enim ad per- ,
fectionem venerit justus, circumdant et circa ipsum , *
incedunt fortcs, angeli videlicei, juxta dictum ,
illud: Providebam Duminum in conspeclu meo , . ^
seroper, quoniam a dextris est mibi, ne commo- , ,
vear > Est vero familiare divinae Scriplura?, eliam , ,
angelum yocare Dominum; ut Manoe contiagii:
i Deum vidimus, inquit* , cum esset in plian-
lasia Dei. Denique raorleni quoque vocavit David . , , ,
illum exitum, cuin inquil: < Preliosa in conspeetu ,
Domini uiors sanclorum ejus . > ViJcs quomodo ,
et soronum, et cubile, el lectuni, el mortem illuni . "
esse oslenderit divina Scriplura ? Morlem autein fc *
illain nominavii, quod ille qui morluus est jusiifi-
catus sit a peccato. Quemadmedum enim qui mor- , * <
tuus esl, non potest rursus reverli in vilam et , ;
amplius peccare; ita qui apud Deum hoc bonore * ,
diguus esl babilus, non poiest retrocedere, sed ait , * >
cum David: c Dorainus illuminatio mea et salvator , \ .
meus, quem timebo" ? > cum Paulo: Sive nam- , .
que viviraus, eive morimur, Doroini sumus . >
, , *
El rurstis: c Vivo autem jam non ego, sed vivit in . 01
me Christus : quod vero nunc in carne vivo, vivo .
in fide . Quapropier eancli ea in re 'perfecti, mundum contempserunl, et hujus mundi voluptates.
Et sancli marlyres eliam contempsere lormenta
P R O P O S I T I O XG. I Exaltationes Dei in guUure eo- C
V *
rittn, et gladii ancipiles in manibus eorum
t
, 0 ,
. I M T B E P . Exallationcs Dei, sunt dociriiix legis et
ftiaiula spirilualia. Ut enim spirituales doctores ! *
babeot a Spiritu sancto dona gratiae, in golture
suo, id ctMftin ore suo el in lingua sua, et doceiit ,
poputum; ancipiles aulem gladii sunt duo Testa- , meftta, vetus et nova lex; nam siculrailesgladium * ^
ancipitem vibrans, inimicos interimit, et populum , -
hielur; sic eliam doctores spirituales, ancipites , ,
habent gladios,;doclrinas Veteris et Novi Tesia- *
nenli, per quas vindiciam gumunt in genlibiis, ( ,
illasque in euppltcium coojiciunt, immilientes irain , ?
a Deo, per suaa ad Deum supplicationes. Similiter ,
quoque communem populum fidelium redarguunt ,
ti instUuunl ad bonum. Quando vero non audiunt D , .
eos, eed bono adversanlur atque conlemount illos,

Junc etiam ipsis immittunt supplicium per guam \ ! " deprecalionem ad restpiscentiam, ui videlicel ca- , ' , tigau dieoant non inobscquentesesseDeo ei Dei mi- , \
nislris. Nam qui spirituales bomines audit, Retim , audit
quemadmodum dixit ipee Cbrisius. Neque , ,
enim ad iiUerilum, sed ad ulilitatem ipsorum, spi- -
rituales illi castigationcm iaducunt, ad correclio- , . 06
nem boni et ad gloriam Dei, tanquam amanles et ,
,
ulioree Dei, osoresque niali.
, \ , .
M
Cant. , 7. Psal. , 7. * Judic , 22.

Psal. cxv, H .
, 8. *> Galat. i i , 20. " Psal. C X L I X , 6. Luc. vm, 12.
4
Psal.
XXTI,
1.
Rcm.
755
QUJESTIONES I N
EPISTOLAS PAtLI.
754
ES 1 .
273 EX EPISTOLIS
PAULl.
. âP. c \ \
QuiEST. XCI. c Gloria, honor et pax omni qui
, \ operaiur bonum: Judaeo primum et Greco. Non
". . enim est personamm acceptio apud Deum. Naiu
" , \ - quicunque sine lege peccaverunt, sine lege per\ , - ibunt; et quicunque in lege peccaverunt, per legcfta
. >
judicabuntur .
%T
I N T E R P R E T . Laudat omnes qui operanlur bonum.

.
. , Gracum vero dicit, non idololatram, sed qui colit
, , qiiidem Deom, neque tamen credit in Christum,
* neque veterem legem tenet, sed sine lege est, ac
. \ , \ Deum invocat et colit, servatqoe nibilorainue vir \ . , tulcro. Nam talis etiamsi labalur, lcvius tamen pu , nietur quam Jadaeus : quoniam Judaeu legem trans \ ^ greditur, estque graviori obnoxius accusalioni.
. " * ' Quando enim audis Hlud : Quotquot sine lege pec , \ * > caverunt, sine lege peribunt: minus supplicium
* , c " reputa. Hoc vero : c Quotquot in lege peccave , \ runt: isti nempe graviorera poenam et supplicium
.
eubibunt.
'.
P R O P O S I T I O XGII. I Si enim complantali facli
, \ gumus similitudini moriis ejus, simul et resurre .
ctionis erimus .
'. ,
R E S P . Complantati facli eumus, participeg vide , , - ltcet: quemadmodam corpus Domjpi sepultum in
* , tenra, mundo salutem peperit; sic nosirum quoque
, corpus in baptismo sepultum, nobis ipsis juslitiam
. * protulit. Similiiudo aulem sic habet : Sicut Gbri, \ \ atus mortuus est, et terlia die resurrexit *, sic et
. Dos i n baplismo worientes, resurgimua. Nam quod
G infantem
m ter
ler in piscinam iramergimus, et ter edu\ , \ - cimus, id morlera Cbrisli, et post triduum resur .
rectionem significat.
. itf. *
QuiEST. XCIII. Quid est: c Nam quod impossi, , , , bile erat legi, in quo infirmabatur per carnein :
;
Deus *, elc.
. , \,
R E S P . Infirroabatur, inquit lex, videlicet ad ju . elificandum boininem. Non enim poierat homo ty- .
. rannidem et incendium carnis suslinere. Ideo mi 6 , gil Deus unigenitum Filium suum, ul per carnem
. suam condemnaret peccaturo. Hoc vero quod dicit,
, , , i n simililudine carnis peccali, n o n dixit, i n carne
\ , ' . peceali, ged in similitudine. Nam bumana caro
Cbristi in omnibus est similis facta humanae carni,
\, ' . - j ^ qua ralione perfeclug esl bomo. Peccatis vero caro
, ejus n o n fuii obnoxia, glculi noslra est: Pecca . , tum enim n o n fecit, nec invenlus est dolug In ore
.
ejus . *
Q U J E S T . XGIV. Quid est, quod dicil: < Dale lo. Ifi* * c cum
ir ?
?; >
R
E
S
P . Ei qui te contrigtavit ac Iribulavit vel af. \ , , , fecit injuria, condona, omnemque vindiclara re , . milte Deo, qui quod aequum est dispensabit. Illud
, c , > vcro: t Beatus qui non judicat in eo quod* pro* b a l boc signiflcat: quando per dispcngalionem
w
50
1 1
9.
* Rom. , 40-12. Rom. v i , 5.

"rtom. , 23.
11
Rom. , 5.
Isa. L I . I , 9 ; 1 Peir. n, 22.
e i
Rom.
733
S. ATHANAStrS. SPERIA.
736
feceris aliquid, quod ad salutem fratris tui speciel, , \ ,

eltamsi id omnes incusent si tua te con9cienlia , .
non condemnal, bealus es,
. ^'. c
QuiEST. XCY. Quidest, quod iuquit: c Quoniam
, \ " ^
et Judafii signum petunt, et Graeci sapienliam quaeFunt : nos aulem praedicamus Cliristum cruci- ;
lixum"?
'. , \, * R E S P . Si dixerimus, inquit, Judaeo : Crede, re
. ,
epondet, excilate mortuos, medemini insanis. Si
Graeco idem dicamus, petit a nobis rhetoricum or- . , pnalum in verbis. Nos autem prxdicair.us Cbristum .
micifixum, qui est signorum potenlia, et sapien- , ,
liae pelagus. \erum ipsi quidem oflendunlur et slul- . * ,
tam repulant pnedicalionem, quando Deum cruci- ,
fixiim essc audiunt : quod tamen oon mirum; nam , ^
qui infirmis sunt oculis, non possunt pure videre , soiem. Ad euindem modum etiam isti. Illud autem, * . , c
c Quod stultum est Dei, sapienlius est homini- ,
nibus " , de cruce loquilur. Nam sapientes et phi- . > losopbi etiam praestanliores, inaniler laborarunt et , ,
occupati fuerunt, nec qmdquam boni perpetrarunt. . , ?
Crux vero quam illi stiilliliam reputabant, mundum ,
calvuni feck : et propterea omnibus sapientior est, ,
.
eo quod tanta bona operata sit.
U
ST
274Q ^ - M V I . Quomodo vero dicit: Quod . ^*. , , .
tnftrmum est frei, foitius est hominibus "? >
.
R E S P . Infirmitalem Dei vocat seiisum apnslolo
,
rum, qui honiines cum essent idiotae ct illiUerati,
lamen brevi tcmporc lotum orbem quasi sagena (4),
capientes, reges et principes, sapicnleset magna- Q , , ,
.
tes devicere.
c P R O P . XCYH. Quid est illud : c Sed loquimur

Del aapientiam in mysterio, quae abscoudilaest"? . >
. , ,
R E S P . Yides, quomodo nominel ipse sapicittiam,
quara prius stullitiam vocaverat. Etenim myste- . lium primum dispeasationem dicit, ideo qnod nul- , ,
'us neque angelus, nec alia aliqua creata potestas
cognovit hoc mysterium el dispcnsalionem islam, , .
quod in lerraDeus carnem assumpiurus essct.Posi- " , ,
eaquaro vero faclum est, oinnibus innotuit: quem- * c
admodum inquil Aposlolus : Ut innotescat nunc .
principatibus et poteslatibus, io coplestibus . ,
Yocat autem alibi quoque mysterium, exiroia illa , , ,
opera Dei, nempe naiivitatem, stabulum,baptisma, , , , .
crucem, mortcm, resurrectioncm et ascensionem. D
Sicut etiam sanclus Gregorius Theologus (3) my- * c
steria vocat fesla, in sermone De luminibut : < Rur* , .
eus Jesus ille meus, et iterum mysterium. > Hoc * autem dicit, propter festuro baptisrai : simililer .
ctiam in reliquis.
QuiEST. XGVIU. Quid est, quod inquit: St cu. ^'. * jus opus arserit, damnum palielur: ipse autem eal- , * ,
vus erit, 8ic lamen qnasi pcr ignem ? >
;
R E S P . Si cujus opus arserit, damnuro patielur
. , regni coelorum : ealvus vero flel ipse lanquaiu per * Ignero. Quomodo vero servabilur ? hoo est, salvus . ; ,
87
18
" 1 Corî, 22, 23. " ibid. 2 .
ibid.
I Cor. , 7. " Ephes. , 10.
(5) Greg., Orat. 30'in aancta lumina Eptphauicc.
1 Cor. , 15.
U) , vide 0*?omaiiifo*.
757
QDÊSTION-S EPISTOLAS PAULI.
758
, \ el inleger manebitSn igne, nec videbiiroorlem,sed

, opus ipsius solummodo comburetur et confunde . tur. Ipse vero aeternura permanebit integer pcenag
luens : nec tamen dissolvetur.
, .
Q u i E S T . XGIX. Quid esl, quod dicit: c Modicum
. Ifi. c
fermenli lolam massam fermenlal 1 %
; >
R E S P . H O C propter malos et perversos homines
.
. ", dicit. Nam quemadmodum vetus fermentum exi , guum quidem est, multum autem farinse iermentai:
, ad eumdem moduin malus bomo, qui in se nulrii
, , malitiam, imperlit eam aliis, et ipsis est scanda, . lum, multosque laedit; proplerea rursum dicii:
, Expurgate ilaque vetus fermentum, ut novi si > lis , hoc esl: Expelliie raalum et pravum ex
, ' vobis, aut vos ab ipso recedite : quandoquidem oni . j \ nis malilia inquinat borainem. Ideo David roalos
, , - fugiens, inquil: c Non sedi cum consilio vanitalis,
, et cum iransgressoribus non inlroibo. Odivi eccle . - siam malignautium . > Et quare sic agebat? Quia
. > ; ut dicil alibi rursus : c Gum sancto sancius erie,
* , et cum electo electus eris, et cum penrerso perver , - teris " . Elenira qualis est ille quicum conversa. > , ris, talem tc quoque reddet.
.
QtJiSST. G. Quid est quod dicit: c Eeca vcnlri ct
. \ * ,
. venter escis. Oeus aulem et bunc et bas dslruet ?
; >
R E S P . Yenlrem dicit crapulara, non ipsum ven. ,
. trem. Siquidem escae cum crapula babent amici , , , ,, tiam, et crapula cum escis, nec potcst qui crapula
, <I venirique dedilus est, servire Deo, sed sui ipsius
, ventris servus est, dum crapula3 et illuviei dat
. c operam. Ideo destruxit illum, dicens: c Dcus et
> bunc et illas destruet, boc est, et cibos et guloai * talem. Non enim veulrem destruxit, absil! Audi
I enim, quid dicat ipse : c Gorpus autem non forni c , cationi, sed Domino". > Itaque non destruxit ven. > " , trem, sed crapulam, nec eliam moderalum cibum,
, , sed iramoderatum : siquidem ex eo fornicalio gi . gnilur. Ait ergo : Gorpus non est datum sub pote , - statem ingluviei, ut in fornicationcs incidat, sed
, - ut Doraino serviat. Siculi rursus anlea dicit ali
, * cubi : c Orania mihi licent, sed non omnia expe , c , ' diuiu : omnia mihi licent, sed ego sub uullius redi , * gar poteslate *.' > Hoe ipsum nibil esl aliud, quam
, , * quod bic dicit : quod oumes quidera cibi, 275
, quos creavil Deus in bominis alimentum, boni sunt,
, , et licet mihi omnibus frui, eisque nutriri; sed esca * * rum servus non ero : neque sub auam poteslalem
* - me rediget crapula. ld mibi non conducil, ncquo
enim sedifical in me bonum. Quapropier, necessa . , riis comenliv superflua respuamus velut ioulilia,.
, , imo eliam tanquam quae raihi noceant, et quae gi-'
, , gnanl absurdas concupiscentias iis qui ea pos .
sidenU
Q M / E S T . C I . Quid est quod dicil : c Et omncs in

. \ *
Mosem baplizati suni. >
;
8 0
fl
9 9
1 Cor. , 6.
ibid. 7.
ibid. 42. " I Cor. x, 2.
Psal. xxv, 5,
4
Psal. xvii, 2G.
I Cor. , 15. " ibid.
~3D
760
Baplismi signum erat, quod per Rubrum . mare pertransierit Israeliticus populus. Nam sicut .
illi iransmissi, eflugerunt inimicorum insidias, et "
iji deserto nuiriebanlur manna : sic etiam qui ba- , pt zatisunt, liberanlur a spirituali Pbaraone, ei ab
gyptiis daemonibus, sustentanlurque coelesti pane \ ,
^pirilus sancti. Quia vero de baptismo sermo esl, .
dicamus de eo manifeslius.
,
.
De sancio baptismo.
.
Primum baplisma fuit inundatio diluvii ad exci
dendum peccatum. Secundum fuit Mosis, quando * ,
iransivit Rubrum mare. Typicum enim seu figura
erat; naro sicut illic erat mare, sic in baptismo est ,
a<jua; et sicul illic eral nubes, Ua hic est Spiritus ,
eanclus. Quae autem isla itubes fuerit, audi : Gum , "
t??rederentur ex iEgypto Hebrai cum Mose, misit ,
nubfm velui? columnam ignis, qua iilis luceret no- , ,
rtu, ut vtdelicet noclu quoque posseut arobulare, , ,
e ipsos atlingerent iEgyplii. Sequebatur aulem i l - . "
los nubes a tergo, et tegebat eos, ne ipsos <gy- , ,
ptii videre possent. Alque hoc esl secundtim ba- .
piisma. Terlium crat legale apud Hebraoe. Nam . ,
quicunque eral immundus, aqua lavabatur, et suas . , quoque vesies abluebai, et sic introibat in castra. ,
Quartum baptisoia, fuil Joaiuiia. Introducebat qui- . ,
dem illud; nondum tamen erat oninino spiriluale, , , *
sed ad poenilentiam solummodo. Quintum per Do- .
miniirn. nostrum Jesîm Chrisiuro, quo eliam ipse , .
baplizalus est. Estque boc lotum spiriluale : quo Q .
iios quoque baplizamur. Sexlum lacrymis constat, , ,
cslque vere laboriosum durumque. \eluti qui per ' ,
singulas D o c l e s lavat leclum suura " , qui poeniten- .
tia ducitur, et luget super peccalis quae coramisit. ,
Sepiimum baptisma per martyrium et sanguinem , ,
cst, quo Cbrislus quoque baplizalus esl. Estque ( . " tanlo aliis venerabilius, quanto mimis denuo pol- , ,
luilur sordibus. Octavum et poslremum nou salu- .
tare, sed ardens esl, quod seleruuin sine fine punit
pcccatores.
. \
Q V X S T . Cll. Ouid est quod tnquit: Caro ei san ; >
guis regnum Dei possidere non poseunt ? >
. "
R E S P . Quod quicunque carnem suam nutrit ad
,
.
gatielatem, regnum Dei consequi non possit.
. '. -
Q I L E S T . CIIl. Quid est qitod inquit : < Qui non D
diligil Dominum nostrum Jesum Christum, sit ana- . , ;
ihonia, Maran alba " ?

R E S P . HOC est: Ab Ecclesia et afidelibussegregale eum, silque separalus a populo ille, qui non ,
crcdil. Dominus enim venit, illud namque signifi- .
.
catur per Maran atha.
. \ ,
Q U . C S T . CIV. Quid illud est : Si qua nova in
Christo crealura renovatur ?
;
iSP. Hoc' esl : Si quis in Chrisium credidit, in
. ,
aliank vitam transivit : nam e supernis est nalus .
pcr spiritum et vivit non eam qu;e in peccalis vi- , ,
tam, sed quae est in spirilu.
.
IIESP.
68
te
" Psal. , 7.
88
I Cor. xv, 50. I Cor , 22. * 11 Cor. , 17.
762
QUiESTlONES IN EPISTOLAS PAULI.
. '. f . t
Q C A S T . CV. t Ter naufraghim f e c i . >
R E S P . Mystice innuens hoc dicit, qood ter eau'. .
fragium passa sit huroana nalura. Priroum, per
, iransgressionem. Secundo, in diluvio temporibus
. Noe. Tenio, posl acceptam legem, cum in idolola , triam incidisset populus, usque dum venii Ghristus
, \ , - gubernaior arimarum, qui 276 erexit vexiUum
crucis, et tranquillam nobis navigationem ad CCBIOS
.
paravit.
Q U . E S T . C Y I . Quid est: Noctem atque diem in
. c ;
profundo egi ? >
. (5)
R E S P . Noctem dicii conversationem in tenebro gis erroribus; diem vero, vitam post adventum Gbri sti iransactam in claritate baptismi.
.
. , A L U . Dicunt aulem quidam, quod in medio
, \ , petagi uavigaverit : alii, quod nataverit et urinaverit, ubi neque terram, neque montes videre
.
erat.
". < \,
P R O P O S I T I O CVU. c Datus eet mibi stimulus car , . >
ois, angelus Satanse, qui me colaphizet
. .
I M T E R P R E T A T I O . Saian adversariua dicitur. Ange , \ lum igitur Salanse dicit Alexandrum aerarium fa \ , , \ brum, Hymenaeum et Pbiletum qui vexabant ipsum,
, \ et resistebant, dicentes resurrectionem jam fuisse:
, , \ qui etiam apprebensum eum, in carcerem projc .
cere, et mullis affecere matis.
'. . >
P R O P . CVIH. Sufficit tibi gratia mea .
. ' ,
R E S P . Hocest: Sufficit tibi gratia mea, qua-mor , \ , \ luos cxcitas, cacis visum dae, et alia signa facis,
. \ Porro pulsi et exagitati persequentes vincite.
.
. *. c \ ,
Q I L E S T . CIX. Quid est quod inquit: c Mibi mun ; >
dus cruciflxus est, et ego mundo ? >
. \
R E S P . Mnndum et curas ejus relinquere, concu, \ , \ piscenliis et aflectibus mori, jejunare, vigilare, as , \ , \ - cesi macerari, sicut alibi dicit: Qui vero Cbristi
, \ 01 sunt, carnem crucifixerunt cum affeciibus et con - cupiscentiis . >,
\ .
. '. c
QUiEST. GX. Quid est quod diclt : MediutD pa;
rieteni maceriie solvens ? t
. , ,
R E S P . H O C est inimicilia quam nos bomines ha . \ ^ bebamus adversus Deum propter peccata nostra.
, \ Carne igilur assumpla, Dominus Deus, et mortuus,
, , - solvit peccatum quod nos a Deo sejungebat; atque
, \ , sic in pacem redegit omnia, et nos fecit filios Dei :
^ ' \ nam discidil, quod advcrsus nos erat, cbirographum
. , " in cruce. Quid autem fuerit cbirograpbum, audi :
, Gum peccasset Adam et accepisset manu sua de li , \ , gno, comedisselque, scriptum est ejos manu pec, \ . catum, quod penes se scriplum diabolus babuit.
* \ , Gum aulem in lignum, hoc est in crucem venissei
, , Cbristus, et ejus manus clavis vulnerarentor; tunc
*^ * . in cruce scripturo illud affixit et delevit. Ipse nam
que diabolus qui cbirograpbum illud tran9gre63iofl
7e
7 1
7<
7 7
7 1
I I Cor. i i , 25.
(o Lrge -.
7 1
7 1
ibid. I I Cor. x n , 7. i b i d . 9.
7 1
Te
Galat. v i , 14. Galat. v, 24, "Ephcs. n,43.
763
S. ATHANAS US. S P L R I A .
. 7S4
nis Adam leuebal, ipee discidii, cum in cruce a Cbristo ligatus t s t .

Q I L E S T . CXI. Quid esi quod inquit : < Surge qui
dormis, et exsurge a roortuis, el illuwinabil le Chriblus ? l
R E S P . Dormientcm vocat eum, qui in peccatis
jacet : nam qui in peccalis vivit, mortuus dicilur.
Et ut morluus immobilis est, ila qui peccatis est
mortuus, ad bonum non movetur.
', ,
.
. '. " ,
,
; >
.
. .
,

.
P R O P O S I T I O CXII. c Induite armaturam Dei .
'.
. >
R E S P . (Tolam armaturam Dei) dicit Spiritum
. .
eanclum. Nam qui Spirilus sancti non esl particeps, nihil potest conira adversarias potestates. , c ,
< Etenim non est nobis, inquit, lucta adversus , * > ,
earnem et eanguinem . Non adversus homines , c . >
videltcct bellum geritur, t sed adversus principa- ,
tus . > Principalus autem dxmones vocat qui in , .
boc'niundo principatum tenent, solummodo tamen ,
in opera tenebrarum. lloc vero quod inquit, in ,
coeleslibus ; id est, non propter rem nibili nos .
oppugnanl damones, sed propter coelcslia bona. , .
Quia enim ad regtiutn coeleste conlcndimus, vehe- ,
mentei* nos inipugnant. Ideo nos semper vigilare ,
convenit et virtute graiiaque Christi vincere. Scu- .
tum aulem lidei, fldem vocat siuceram et fervidam.
. \ 2 7 7 Q O ^ S T . CXIU. Quid est quod dicil: c Poslquam exuislis yeterem bominem, et induislis no- , , ;
Y U U I , qui renovalur ?
. ,
R E S P . Yelerem bomincm dicit eum qui primus
post lapsum Adae natus est vel improbilatera quae ,
ex illo procedit el malitiam. Novum bominem intel- *
ligit conversalionem Chrislianam, piam videlicet et , .
bonam vitara.
. '. * ,
QUiEST. CXIV. Quid est quod inquit : Ut
non contrisiemini, sicut et caeteri qui spem non , ; >
babent * ?
. , R E S P . Qui non habent spem resurreclionis, illis
couvenit dolere. Nota aulem quomodo dc Chrislo . ,
dixerit, quod morluus sit et resurrexerit. De , .
communi vero populo dixit, qui dormieruni, > ut , , , > ,
oslenderet etiam eos qui dormiunt csse resurre- .
cturos.
. '. *
QUiEST. CXV. Quid est illud : c Non rapinam ar ;
bilralus est aequalem se esse Deo "?
. *0 "
R E S P . Quod Apostolus dicil, esl ejusmodi: Filius
Dei, qui ctiara ipse Deus, volens in terram descen- , ,
dcre, el incarnari.non verilus eat a sua dignilate de- ,
tcendere. Neque cnim ex rapina diviniiatem suam ht- . ,
bebat: veluti si quis per rapinam aliquid babet, timet ,
ne ilind perdal. Talisnon erat Chrisius, absil ! sed . , !
cutn perfeclus Deus esset, homo quoque Aeri voluit. , .
. ~'.
Q U J E S T . CXVI. i Hocenim vobis dicimus in verbo
,
Domini .
7 4
8 i
7 t
12.
Epbes. , U . "Ephes. , 11. ibid. 12. ibid.

Pbilipp. t i , 6.
1 Thess. iv, U .
e i
ibid. " Coloss. , 9. " 1 Tbess. iv,
"765
QUJESTIONES I N EPISTOLAS PAULl.
766
'. , , P K S P . Verbum Domiiii quod dixii, boc est, audi turi sunl vocem Filii Dei; et qui audrerint, vivent.
. < Hoc, inquit, et nos dicimus, quod nos qui
, vivemus el residui erimus in advenlu Domini non
, . prseveniemus eos qui dormierunl . Viventes 9unt,
. qui lum invenieniur in resurrectione. Invenieniur
, enim bomines in illa die, nec videbunl morlem :
, verumtamen non pravenient eos qui obdormierunt
. - ante. Nam primum resurgent mortui, dcinde qui
, , vivunt immulabuntur, el simul cum illis rapienlur
in occursum Domini in aera. Qualis autem iste
. , . raptus futurus sit, audi. Quando Dominus celeu , smale, boc esl jussu, et angeli clamabunl : Sur, , gite, venit eiiim Sponbus ; tunc de ccclo desceniel.
' . - El primum resurgent mortui, deinde auteui ii qu*
" c vivent, immutabiiiiiuret fient incorruptibiles
, . Et post hiec omnes sancti et digni rapientur in jiu bibus, cl Dominum noslruni de coelis venieniem
, excipient, quemadniodum inquit : < Et nos rapie~
, < - mur in nubibus in occursum Domini in aera . >
Nam haec est gloria et corona justorum. Peccatore*
. vero exspectabunt ipsum donec desccndat. Atque
. boc non fii aliter, quam sl rex in aliquam urbera
. , concedat. Ibi nanique oplimales el qui caetcris prae*
stant, egrediuntur ei in occursum : pauperes au tem et abjecti exspectant, dunec in civitaletn
, vcuiat. Sic etiam de Christo cogila. Descendente
. * , , illo de coolo, omnes jusli et boni rapientur in coe , ltiui ut obviam procedant descendenti Domino nora\ , - stro Jesu ; pcccatores aulem io terra stabunt ex ^ spectantes.
.
P R O P O S I T I O CXVII. C Ncmo mililans implicatur
".
, vitce negoliis, ul ei qui se in militiam delegit placeat . >
.
I N T E R P R E T . Si enim ille, qui ierreno regi milita. . , turus est, non potest placere, nisi omnes vil* cu ras reliquerit : quanlo magis qui coelesli rcgi
miliiaturus esl?
;
P R O P O S I T I O C X V I I I . Quid est illud : t Quod si
'. cerlat etiam aliquis, non coronatur, nisi legftime
, .
certaverit \
. , I N T E R P . Nam etiamsi quis bellum ingressus fuerit,
, , neque sic quoque coronatur, nisi cum adversario
, manum consereus , glailio percusserit et interfe, . ceril eum. Nam boc est illud legiiime cerlare.
.
P R O P . CXIX. C Laboranlera agricolam oportet
'.
primum de fructibus percipere .* >
.
.
278 I N T E R P R E T . HOC de spiritualibus doctoribus
- dixit : quia par est, ul doctor, qui pro se et pro
suis auditoribus laborat ct decertal, primum a Deo
, mercedem recipiat, deinde discipuli. Nam agricola,
. , - cum fruclus suos collegit, ille primus in donio sua
, et de fruclibus suis sibi recondit. Atque sic deruum
aut eleeinosynam elargiiur, vel salisfacit debitori . bus.
8T
19
I Thessal. iv, 14.
ibid. 16. II Tira. n, 4. * ibid. 5. ibid. 6.
8. ATHANASIUS. SPURIA.
7Gg
" . \
, >. \ , ,
, \
, \ ^
, \
* \ \ . \
\ , ,
;
\ ,
.
Q I L C S T . CXX. c Intellige quse dico .
. \ & .
R E S P . Quia per parabolas ei scripserat omnia,
'. ,
propterea dicil : Altende. Et non obsecuti sunt . \
mandalo Mosis. Praecepit Moses, et occiderunt . , \ eos, tria millia numero. El hoc est, quod dicit . \
Sciiplura : < Quorura membra concidcrunt in de- $
serto *.
.
P R O P . CXXI. t Oranis pravaricatio et inobe '. \ \
dienlia accepit justamraercedisretributioncm . > . >
I K T E R P . Quicunque Iransgressi sunt et inobe. " \
dienies fuerunt in lege veleri, condigna poena sunt , . \
aiTecti. Nam Adam qui transgressus fuerat, con- \ ' , \
demnalus est
Cain cum peccasset, malcdictus , \ \
fuit \ El illi qui lemjwribus Noe mala perpetrave- \
ranl, aqua submersi sunt. Sodomilse, qui turpem * \ >
degebant vilara, horribililer submersi sunt. Et Ju- , ^ ,
daei, qui saepe adversus propbclas insurrexerunt, \ \ .
plagas, flagclla, supplicia a Deo acccperunt. Nunc Q ,
ilaque hoc dicit: Cum in veteri tege quotquot raan- , \
dalum Domini spreverunl, nec obtempcranmt iie ' \ , quae angeli et prophetse annuMiabanl, jurc sup- ' , plicium luerint iraroque Dei in se concilarinl; , ,
quomodo nos effugierous, si lantam neslexcrimus , '
saluteiu, quae neque per angelos, neque per pro- , *
pbetas nobis est Iradita, sed per ipsum Chrislum \ ; \
el Deum ? Nam veleris quidem legis minister fuit .
Moses, novae aulem Gbristus. Multum igitur baec
legislationi praestat veteri, quod ibi lex per ser-
vum sit adminislrata, haec vero per ipsum Domi- . \
num Cbrislum. Debemus ergo indubitanler, ea quae , nobis precepia sunt praeslare, ne nobis quam vele- .
ribus gravius judicium sit subeundum.
P R O P . CXXU. C Non enim augelis subjecil orbem D
'. c
terrae fulurum, de quo loquimur
, \ . >
I N T E R P R E T . Orbem terrae secundi adveutus sui
.
judicium vocat, quando reddet unicuique secundum ,
opera sua. Hoc vcro quod inquit : c De quo loqtii- . \ , > \
mur, illaro significat, pro quo decertamus salutem , \
consequi cupientes. In. eo die, inquit Apoatolus, ;. , ,
non dedil Deus potestatem aogelis mundum judi-
candi, sed omne judicium dedit Filio suo. Et quia ,
Filius Dei, qui etiam ipse Deus est, babet omnem . \ \ \
potestatera judicandi mundum, quid passurl sunt , i i , qui niandalis ejus non obtemperamnt? Nam si ;
qui inobedientes fuerunl legi veleri, quae per ange- ' -
Et aliler : Quicunque vult

ad opus Dei laborare, qui alios docere, vel aliis
viill prodesse, decel illum ipsum, qui alios docet,
in primis exercere virluies, ut accipiat a Deo dona
gratix, et acquirat fructus sancti Spiritus, alque
thesauros cognilionis bonorum Dei. Ita fiet, utaliis
quoque possil imperliri dona. Nam si quis aliquem
oleo suis manibus ungere volene, oleum non babeat, quomodo imporliverit aliis id quod ipse non
babei? Eodem niodo de doctore est senliendum, sicut dictura cst.
ALIUD
DE
EODEM.
, !
9 I
9 1
I I Tim. n, 7.
llcbr. i i , 5.
f
9 9
Hebr. m , 47.
Hebr. 11, 4.
9|
* Gencs, in, 17-10.
9 1
Geues. , -11.
760
QlLttSTIONES IN EPISTOLAS PAULI.
770
, , los eet lata, tauta passi sunt, idque non angelis ju * dicantibus mundura, quidnam illi patientur qui nou
;
obediunt ipsi Domino?
*. c ,
P R O P . CXXIU. c Quid est homo, quod memor es
;
ejus ?
.
J N T E R P R E T . Hominem et filium bominis Cbrislum
, dicit, sicut est per orania consubstantialis Pairi,
, .
tanquam perfeclus Deus el perfectus booio.
\ c ' '
P R O P . GXXLY. C Minuisti eum paulo minus ab
angelia .
.
INTERPRET.
Paulisper inferiorem dicft, quia
. ,
$ . Cbristus apud inferos tribus diebus el iribus noclibus fuit.
'.
279 . CXXY. c Eum au(#m qul modico
quam angeli ininoratus est, videmus Jesttm propter
. passionem morlis gloria et honore coronalum .
. *
I M T E R P . Gloria et honor Ghrisli, crux est : quia
* innumera bona per crucem conligere, concukala
, ,. namque esl mors, et in exsilium rclegata maledi $ , , - Glio : infernus direptua esl, peccalum est abolilum,
, transgressio |sublata, naiura bominum ab affeciuum
, , servilute liberata, diabolus est ligatus, plantaia
, , , est salus, resurrectio est paicfacta, malitia est
, - - abacta, vila quasi fons scalurivit, idololatria die, soluta : ci quod mirabilius esl, anliqui veteresque
, ^ prophelae ex Ghristi aanguine et aqua ex ejus
. , . latere profluente bapiizali sunt. Id quomodo fa ctum s i l , audi. Quooiam ex qualuor elementig
, constat humanum corpus, in ea posl raortera rur. * sus resolvilur. Ita curo Christo quoque faclura est:
, ^ , G nam saoguis et aqua, quae ex sancto latere Gbristi
, , fluxere, resolula sunl in id, in quod etiam prophe , . laruin sanguis resoluius est, videlicet in eleroenta,
, * quae ibi inveniens bapiizavii. Quod si quis nuDC
, * ' , objiciat, quod eliam infidelium corpora baptiza , , verit : respondemus, Non. Nam sicul aqua diflluens,
* '- quascuoque quidem reperit herbas virentes, eae
irrigal el potat : quas autem aridas inveoerit, iis
nibil prodest : sic eliaro hic cogilalo.

*. c
Q U A S T . G X X V I . (Quid est quod dicit: ) Nunc
* r*x auiein nondum videmus omnia subjecla e i " ,
;
cum nondum praedicatio in orbem pervasisset ?
. ,
I M T E R P . Decebal eum, videlicel Deum ct Pa, ' , - trem, per quem omnia facla sunt et subsisUmt,
, , ducem vilae Gbristum scilicet, mullos filios ad glo * riam et regnum coelorum adducenlem : iilios
.; . ", autem vocat spirituales el sanctos bomines. Dece, bat, inquil, Deura el Patrem, principem salutis
, , nostre, scilicel Christum, per passiones perfectum
el gloriosum exbibere.
.
QdiEST. GXXYU. Quid est quod inquit : t Et
. '. * .
, ; veri labernaculi quod flxit Dominus et non
homo *? >
R E S P . Tabernaculum dicit coelum, quod non
' '. ,
, . creavit homo, velut in lerra facere solent ecclc' , - siarum templa. Nec inanu facluui est, ulpole quod
fabricalum esl verbo Dei.
.
91
, e
Paal. , 5. ibid. 6. Hebr. n , 9. ibid. 8.
Hebr. u u , i .
771
772
'. 01 P R O P . C X X V I I I . t Sancti omnes per fidero ex-

.
pugnavcruot regnura *. >
. , , *
I N T E R P . Abrabam, Moscs, Jesus Illius Nave:
c operali sunt juslitiam, > Abrabam, Pbinees el , , ,
David; adepli sunt proniissioncs , > ilem Jesus ,
filius Nave el Gbaleb; c obttiraverunl ora leonum, > < , >
Danicl in leonum fovca ; c Exstinxerunl vi;n ignis, > ,
tres illi pueri in ignea iornace ; c EiTugerunt acies , ,
gladii, Helias et David ; < Roborati stint ex in- . ,
flrmitale, vclut Ezccbias ; c Fortes facli sunl in . < ,
bello, vcluli Samson, qui tina asini raaxilla mille
prostravit alienigenas ; t Mulieres acceperunt ex .
rcsurrcclione mortuos suos, > Sunamitis et Sa- ,
rephlbia; alii êrodislenli sunl, > Jacobum (5*) fra- , >
trem Domini dicit, el alios quibus amputaia sunt , , tapila : nam dislenlio nibil aliud est quam dccol*
lalio; t alii vero ludibria et flagra experli sunl, > "
Isaias, Jereiuias; et Micbueas; Lapidali suiit, , , , . Stephanus et Nabulbc ; < Dissecti sunt, > Isaias , . quem serra lignea secarunl Judaei ; c Tenlali sunt, > ,
. , .
veluli Job; c In occisione gladii occubuerunl *,
Jacobus, Zacharias el alii. c Alque omnes isli , ", ,
lesiimonio probati per fldem, non acceperum pro- . ,
missionem. Omnes videlicet isti sancliteslimonium , . "
accepere, quod placuerint Deo, et si nondum ,
fruanlur gaudio regni coelorum el eorura bonorum ,
qua? proroissa sunt juslis, sed exspcclenl secuodum ,
adveulura, ut lum coronentur ooines io uno horse , momenlo. Nam boc est quod inquil Aposlolus : $ 0.
c Deo pro nobis niclius aliquid providente, ne sine ^ , c
nobis consuroinarenlur \ Nara citra consumma- ,
lionem oiunium sanclorum, diinidia pars eorum . >
bona promissa uon accipil. Spem quidem et arrha- .
bona babeni, separaiique sunl a peccaloribus. Ipsam ^ , vero perfectionem nondum 280
asseculi, .
quae esl praeslabilior; nimirum ut oranes eodem , tompore siinul iutrenl in regnum, et aequaliler om- ,
r*cs sancii bonorum Dei parlicipes fiant.

.
P R O P . CXXIX. Nos laniam babeotes imposiiam
'.
niibepi tesiium >
.
1( Nubem ieslium ipsos vocavit, quia
. ,
irroranl nos qui in peccaiis deiinemur ei aeslua- ,
mus, et umbra sua? iutercessionis nos contegunt. , $
.
P R O P . CXXX. Deponeules omne pondus, et cir '.
eumslans nos peccaluin . >
.
I N T E R P . Pondus , mulliludinem vocat. Sic autem
. .
iciquit : Quandoquidem babemus tanlam mulliludi- ,
nem sanclorum lestium, instar nubium irrorantem , ,
R O S , intercessioni precum ipsomm confisi, imile- ,
mur et nos illorum virlutes : el oroni peccaiorum ,
abjecto pondere, atque peccato circumstanle reli- ^,
cio, per tolerantiam et aequanimitatera, curramus , '
ki virtuiis certamioe. Circumstans autera peccatum . s u n l
Hebr , 33. ibid. 53-57. > ibid. . Ilebr. , 1. ibid.

(') Jacobus qui decollatu fuit non fraler Domini, sed fratcr Joannis ftral. Vide Chrvsost., homil, 27
irt Epist. ad Hebraos, p. 507.
773
QILESTIONES
774
ALIJE.
9X9X9 , dixit, eo quod non habeat aliquem certum locum

, . ubi consislat, sed cilo vertaiur atque drasolvatur.
0 , ' . Peccalum enim radicem non habel, nec eliara ha*. - bet fructum. Evanescil vero slatim, el solvitur, si
(5 *) . gladio poenitentiae exscindalur. Nam sccuris est
, . pocnilentia, exScindens omne maluin. Est aulem
, ' pocniientia non genuflexio, sod abstinenlia a nialo.
, , \ Iiem labores, lacrymae et preces ad Deum pro pra>
. lerilorum peccatorum remissione. Nam itleo poeui , tenlia dicitur, quod mentem a malo ad bonuui
.
transferat.
4
ALIAS QUifiSTIONES MONITUM.

fuuce Qu&stiones hcec habet Felckmannus in variis Uctionibus Commelmianis, p. 90 : Hae, quia in
codice n. quo in tom. I usi sumus, plane (Symbolo excepto) ad flnem operum D. Albanasii
invents aunt, ideo hic sunl posiue; licet et nomine aucloris et liiulo carereot. Quod si divinare licet,
pularim ego earum auclorem viiisse post exorta ceriamina inter Latinam et Graecam Ecclesiam, ut
patet ex pagina 353, a. Ubi errat Felckmannus, homo alias accuralhtimut, cum aii ad paginam 353
Commeliniarue editionis, aliquid controversiarum apparere Grcecos inter et Latinos. Nihil enim ibi exstat
ejuimodi ; nec pagina 353 ad hasce Qucestiones perlinet, ted ad prcccedente*. Puto adnotare voluisse FelckmauHttm quas de Francis dicuntur, non in hisce Qucestionibus, sed in prcecedenti qucest. 76. Habsnlur porro
bm QuBstiones in duobus codicibus regiit, nimirum in 2558, ubi consequenler ponuntur posi ^Quaawnes
*d Antiockum, et multum variant ab edilis, et in 2450. Catermn nemo ent qui Athanatium tantarum nugarum palrem ttte sutpicetur.
XJOr
ETEPAI
- SANCTI
PATRIS
1
ARCHIEPISCOPJ
STIONES
\ ;
. ' , ;
. ,
, , (6).

.
.
' Psal.
LXXXI ,
I . Quid est Deus?
QUJBST.
II.
Deus, quare dicitur Deus ?
RESP. Deus dicilur, quod omnia videat. Vox

enini ea Grsecis*esl a videndo, quasi dicas conlemplalorem onanium.
Rursuin Deus dicitur, quod intelligibililer sine
tempore currat et pervadat omnia. Oeus enim
semper ubique praesens est.
QUJEST. I I I .
Quot sunt dii ?
RESP. Unus est Dcus deoruro, et Dominus dominantium, el praeler illum non est deus alius. Dicunlur et boinines dii, sed ex gratia : ut, Egodixi,
Dii eslis,el filii Allissirai omnes.
T
6.
(5**) De diximus in Typico. Analect. Grt
QUM-
RESPONSIO. Deus est essentia intelligens, qu

nec sub aspectum cadit, nec verbis cxplicari potest. Dcus est Spiritus carcns materia, oculus non
dormiens, mens immobilis. Deus est essenlia
creairix omiiium invisibilium et visibilium creaturarum.
. /. ;
. , , . rai *
, , .
ATHANASII
ALIJE.
QUJESTIO
. ,
, ,
, ,
OTîobpf
.
NOSTRI
ALEXANDRIJE,
pag. 209 et in Onomaslico.
(6) Ita Reg ln edilii vero, poat , legilar .
770
S. ATHANASIl u SPURIA.
'
E
poVc.
*.
.
,
281Q * At si esl unus, quoroodo i l
,
,
lum unum Deum proQlemur, tribus hypostasibus

consUntem, esse Palrem, Filium el Spirilum san- ; ,
ctum ? Ecce eiiim tres profllemur et non unum. At . ' *
tu doce nos, quomodo unus sit Deus, et quomodo .
vicissim tres personas de Deo enuntiemus. Permi- , ,
rum boc nobis videtur, esse imum Deum et tres .
ejus personas.
'. " ,
R E S P . Diligenter animum adverte, et intclliges
,
aacre Trinilatis mysierium, quatenus mens humana oosse polest. Nisi quod, ul mihi videlur, hoc . ^ ,
dicilur, quoad per vim verborum fleri licet. Deus .
enim explicari nequit, ac propterea non possumus ,
comprebendere naturam ejus : neque nostri simi- *
lis est una sola constans persona. Quod si esset . ,
una persona, cognosceremus cum, uti nos mutuo , . ''
noviraus. Sed est unus quidem Deus, tres aulem , .
ejus sunt personae. Et vide nunc qnae dicantur. . " ,
Quemadmodum sol est unus : sol aulem habet ra- ,
dium et lucem, el sunt in sole Ires persona? : or- , , , ; bis, radius et lux. Orbis quidem est receplacuium , solis: radius vero, qui descendil lucidus, repercu- ,
titur ad lerram : lumen vero lucet etiam in umbro- .
sis locis sine radio. Et ecce tres sunt personae : , , , .
orbis, radius et lux. Non dicimus auiem tres soles, ' , ' ,
sed unum solem : nec dicimus unam personam, sed , . tres. Si enim interrogeris, quot sint soles in coelo, , , ,
diclurus es, quod unus sil sol: si vero inlerroge- * ;,
ris, quolsint personse solis, diclurus es, quod tres: , , , ,
orbis, radius et lux : sic eiiam cogUa de Deo. Deus , .
est umis, persona* aulem unius Dei ircs, Patris, , , ,
Filii, et Spirilus sancti. El ex hoc cognosce, quod , . ,
quemadmodum sol constat tribus personis, ita et , ,
unus Deus tribus personis. Typus enim Patris est .
orbis solaris : lypus Filii est radius : lypus Spirilus , ,
sancli esi lumen solis. Proinde, dic ita : sole .
orbis, radius et lumen: nou dicimus auten* Ires * , , *
soles, sed unum ei solum : similiter et in Deo, Pa- , ' *
ter, Filius et Spirilus sanctus, unus Deus, et non , , ,
tres. Et vicissim, dic ita : In sole inseparabilis or- , .
bis, el radius el lumen, oon enim segregantur a se , ,
invicem, el eamdem ob causam dicilur, unus Deus ; ' ,
et uoii tres, quoniam non segregantur tres perso- ,
nae, Palris, Filii ei Spirilus sancti" unius Dei a se , , ,
invicem. Et quemadmodum orbis solaris generat , ' .
radium, et emitiit lumen : ita Deus et Pater gene- # ,
ral Filium, et emiuil Spiritura sanctum. Perpeude
diligcnter, queroadmodum radius solis descendit ex .
coelo ad terram, neque ab orbe solari separatur, * "
nec a coelo abest, neque a terra, sed est in orbe ,
solari, et in coelo, et in terra, et ubique; sed ne- , ,
que in superioribus deficit, oeque in inferioribus; , ' , sic eliam Filius el Verbum Dei dascendit ad ter- , , ,
ram, el nequePatrera dereliquit, neque ccelum, ne- , *
que terrain : sed erat in gremio Palris inseparabi- ,
lis, et supra, et infra et ubique : neque usquain , , '\
desiieratus est. El quemadmodum lumen solare est ,
el in orbe solari, et in radio, cl in coelo, el in , * ' . '
lerra, et ingreditur domos, el ubiquc et illuminat; ,
775
uiEST
717
QUASSTIONES ALLE.
77$
, , , ita et Spiritus sanctus, et cum Patre eet, el cum Fi , lio, et supra, el infra, ei omnes homines illuminat,
\ \ nec deficil unquam. < Spirilus enim sanctus, > iu , , , quit apostolus Paulus, c omnia scrutatur\ etiam
, . profunda Dei . Ecce jam quoraodo quem anle
c , non novimus unquaro, neqtie cognoscere poluinius,
, , . qualis esset, quando autem effigiem ejus videmus,
, , - tunc ex parte cognoscimus cbaracterem per*on
, ejus, ita tu xnihi cogiiato de l)eo. Deum enim
, nemo vidit unquam; quomodo igitur ilium com * prebendere quis possit? sed quandoquidem lumen
. c \ . est etdicitur Deus, ex hac sensibili luce siniililudi3 ; * nem capimus Dei, ul deinceps, quemadmodum su \ , pra diximus, ad typum solis conferamus sanclam
, , Trinilatem, dicentes esse quidem Patrem orbem,
, Filium radium, Spiritum sanctum lumen ex lu , - mine. Et sicut orbis, et radius, et lumen unum
, , sunl el tria, indivise divisa, ita 282
^ri . \ , \, \ nitas, Paler, Filius, et Spiritus sanctus unum esl
, , et tria, divisa quidcm personis, veluti sol, indivisa
\ , , , vero quoad substanliaui permanentia. Et quemad , , modum orbissolis solus est causa et ingenilus, ra , dius vero effectus et genitus ex orbe, luiueo auieqi
. procedens ex solo orbe, per radium missum, el i l \ \ , luminans terrena : ita Deus et Pater ipse solus esi
, cansa duabus personis et ingenilus: Filius aulem
, , ex eolo Palre causatus et geniius : et Spiritus san * ctus ex aolo Paire causatus et procedens, sed per
Filium inroundummissus. Atque ila animo tcne,
et perpende, el crede de Deo.
;
, . , , .
R
e t

,
* .
" ,
* '
* . ,
, .
, *
* ; . "
> * $ ,
.
, .
, , , .
,
, , ,
, ,
.
*
, ,
, *
,
, .
, , .
, ; ;
, .
D e u s
Quod si non sit tibi solis exempluru satig ad cognitiouem deitatis tribus hypostasibus constanlis,
vide et aliam imaginem Dei, quae est aniraa hominis. Quando eoim foraialurus erat Deus bominero,
dixit : Faciamus bominem ad imaginem et ad
sirailitudinem noslram*. 1 Ecce igilur hon*e imago
esl Dei, seiUcet aaima bomiris. Esl auiem aniroa
bominis una quidem, $ed iribus aubgislentiis coosiane : tres personas babel anima, el quomodo?
audi. Est aniraa una peraona: aoima wero generat ralionem, et ecce ratio altera pargona : aaima
autem emiltit spirUum, et ecce spiriiue alia persona. Ecce peraon tres, aoima, ratio, et epirilus.
Eienim ratio ei spiritus animte suut, non corpom,
quoniam aniroa egressa ex corpore, neque ratio
manet in corpore, neque spirilus, sed jacet eorpue
sine spiritu et sine ratiooe. Ealio vcro et spiriiue
sunl cum anima : el inde palam est, quod quia et
raiio et spiritus ab anima simt, etiam pereonse
animae sunt: itaque ecce anima persona una, et
ralio persona altera, ri spirilus persona tertia.
Ecce ires person animae, sed anima una, et non
tres. Si enim interrogeris quot animas babeat
bomo, respondere debcs, quod unam. Si vero intcnogeris, quot sint personae aniniae, convenit re-
Cor. u , 10. Gen. 11, 20.

PATROL. GR. XXVIII.
25
780
S. ATHANAS.US. DLBLV.
779
epondcre, quod tres : quoniam anima, ratio et spi- ; ' ,
riius, una auitna, et personae tres. Et esl quidem , , ,
anima imago Palris : ralio animae, imago Filii et .
Verbi Dei: spiritus vero aniruse, imago Spiritus
sancli. Quemadmodum enim anima ingenita, ila
et Deus et Pater ingenitus : et quemadraoduni ralio . * ,
genita ab anima, ita et Verbum Dei nalum ex Pa-
ire : el sicut spirilus procedit ab aniraa, ita et Spi- ,
ritus sanctus procedit a Patre. Quare dic ila :
Anima, ratio et spirilus, anlraa una, et non tres. , \
Inseparabilis eniin ralio et spiritus ab anima. Si- .
miliier Pater, et Filius sive Verbum, et Spiritus, , , ,
unus Deus et non tres; inseparabile quippe Ver-
bum el Spiritus divinus a Patre. Et sicut invisibi- . , ;, ,
lis esi anima, ita invisibilis eliam est Deus. Et sic , ,
cum dubilas in mente tua, et dicis, quomodo sil .
Deus unus, el simul constet tribus bypostasibus; , .
considera animam tuaro, et dic : Sicut anima mea , ,
una est, sed conslat tribus hypostasibus, anima, , ; ralione, el spiritu : ita Deus unus est, sed constat , * "
tribus hypostasibus, Palre, el Filio, et Spiritu san- , , , ,
clo. Et dic apud animum tuum, quod si aniina opi- , '
ficium Dei, similiter el sol, constat tribus bypostasi- , , , .
bus, nalura autem eorum una, quanto magis Deus , , ,
factor illorum! Nonne in Deum cadit ul sit unus , , ,
natura, et tribus personis constct ? imo id in illum
cadit. Quemadniodum enim anima, raiio* el spiri- ! ,
tus tres sunt pcrsonse, et una nalura animae, cl , non tres ,.imae: ita Pater, et Filius, et Spiritus ; . ' ,
sanctus, tres personae, et unus natura Deus, et non g , ,
ires Dii. Ita si semper ratiocineris, non blaspbeina- ,
bis in sanctam Triniiatem.
, , ,
. ) ,
.
Sed jam et aliam similitudinem Dei audi, dilecte.
,
Ecce ignis unus est, sed ex tribus conslat hyposta- . ,
sibus, Ipse enim unus est subjeclus ignis, urendi . ,
autem vis est alia persona : et vis luccndi iletn , alia porsona. Ecce ergo tres personae unius ignis, .
scilicet subjectas ignib, vis urendi, et lucendi vis. , ,
Una autem est natura lgnis, et non tres: similiter , .
ctiam in Deo. Pater enira est283 ^ Eilius , .
est urendi vrs, et Spiritus sanctus est vis illumi- , ,
nans. Et quemadmodum in igne, ignem urentem .
et luceutem, el ipsum gubjectura, ignem ui.um di^
, ,
cimus, et non tres : ita etiam m Deo ires personas , ,
Patrem, et Filium, et SpirUum sanclum, Deurn *
unum dicimus, et non tres. El quod quidem speciat , , , ,
eognilionem sancte Trinitatis bt sutliciant cre-' , .
denii.

.
. *0
Yerum audi et aliud praeterea mysterium. Verbum bominis duplicem habet generationem, et in ,
juabus lalionibus generalur : unam quidem latio-
nem habet ab anima, alleram a labiis : et nascitur , .
quidem scrmo bominis ab anima, cum quis cogital , aliqiud dieere : cogitalio enira prima generalio . dicitur verbi, quia cogitat pronuntiare illnd verbum: ,
non proferl autem illud labiis ; sed scrvat cum suer- ,
n i s
QUJISTIONES A L I i E .
7St
monem anima in sinu suo : et est xogftalio illa,

\ - prima geoeralio verbi ab anima. Ulud enim, etiamsi
", nascatur ab aoima, per prlmam generationem
, - quando cogilat illud aniroa : sed noo profeit ilhid,
, ' , sed adhuc conservat. Quando aulera vult proferre
. " verbum, lunc profert illud labiis : baec est se , $ . cunda generatio ex larbiis. Ipsa autem ex labils se , cunda generalio verbi aperit verbum omnibus, nec
, \ amplius verbum obscurum est, sed apertum.
, ' . " Quando autem proferlur verbum per labia, tunc
, omnes audiunt illud, et manifestum flt omnibus;
, \ el hsec geoeratio per labia, dicitur secunda genera ' tio verbi; adeo ut duae sint generationes verbi
aoslri : una quidem aniraae, quando cogitat de
, enuntiando verbo, quse et prima generaiio dicitur ;
, \ et altera ex labiis, qua3 aperit verbum omnibus, 'qeae
\ , et secunda generatio dicitur. Disce igitur accurate,
, \ quemadmodum verbum hominis duas habt gene. , , rationes, unam ex anima, et alteram ex labiis, ila
, , eiiam Dei Verbum duas generationes habere; unam
, \ quidfem ex Deo el Patre, quae et priraa generaiio di , \ cilur : et alteram ex carne , quae et secunda gene, \ \ ralio dicitur. El quemadmodum verbum noslrum,
, \ . etsi natum sit secundum primam gcneraiionem
\ , ab anima, occultum tamen est, et non aperitur ,
, , \ sed post generationem manet in sinu animse ; ita et
, Dei Verbura, quanlumvis ante saecula a Deo et
4 \ Patre natum sii, non (amen manifestabatur bomi , nibus. Manebat eniro in sinu paterno. Et quemad\ , ' * modum verbuni noslrum, quando volumus, nascitur
. ^ ex labiis nostris, et aperilur iis omnibus quibus , , cum versamur; ita et Dei Yerbum, quando ei v i , \ sum fuit, natum est ex labiis prophetarum et cx
castissima Maria, et tunc manifestum fuit in toto
, , mundo. Sicut enim declaraiur verbum nostrum
, \ , \ natum ex labiis nostris, Ha sane et Dei Verbum na . " tum ex carne Mariae semper Yirginis, manifeslatuni
, est omhi creattira, et qui credunt in illud, salutem
\ , \ consequuntur. Ei sicut verburo nostrum natum e\
, labiis no&tris, quando a labiis generatur, non rc , \ . \ linquit animam, neque labia propria , neque aurcs
, \ audientium , sed ist etiam in anima, eîn labiis
, ' , noslris, et io auribus audienlium, et non deticit
, , unquam etiamsi multa millia audianl verbum, nec
, ' \ ^ imnuilur, sed seaiperin nobis plenissimum est : Ua
, \ , \ et Dei Verbum, etiamsi naturo sit ex Haria Virgine,
, \ , \ et cx labiis prophetarum, non lamen a Palre dis , cedit, neque a carne, neque ab omnibus homini, * \ * \ bus, neque a tota creatura, eed ubique adest, nec
, \ minutum est, sed plenissimum. Atque ila cogita de
, \ , ' Deo et Yerbo, quod duplicem habeat generaiionem,
, , unam ex Deo et Palre, et unam ex caroe. Et haec
, quidera, quse ex Palre est, ante ssecula est; qu
, , \ , vero ex carne, ab ullimis diebus : quemadinodum
. \ \ el verbum nostrum primum nascitur ab anima . et
\ , , deinde ex labiis. Ei haec de duabus generalionibus
, \ Verbi Dci,
, '
, , \ \
.
783
QUJEST.
Quia commune esl sanctse Trini- . \ ;
781
Uti?
E S P
284 ^ - Comroune est, essenlia : commune,

principio carere : commune, polentia, bonilas, sapienlia, jusiitia. Omnia enim aequaliter babet Pater,
el Filius, et Spirilus sancius, praierquam proprietaies suas. Proprium enim Palris quidem ingenitum ease : Filii vcro, geoUum esse : Spiritus sancii procedere.
QihEST. VI. lo Deo, quot confiieris essentias ?
R E S P . Unam esseniiam dico, unam naturam,
unam formam, unum genus, unara gloriam, unam
dignilalem el dominaiionem.
Q I L E S T . Yli. IlyposUses aulem, quoi conCleris in
Deo?
R E S P . Tres hypostases confiteor, tres personas,
tria propria, iria individua, tres characteres.
Q I L E S T . VIII. Quare dicitur Paler, Pater?
R E S P . Pater dicitur Deus, quasi ,
id est, orunia conservans ; quasi omnium conservalor.
Q U S T . IX. Et Filius, quare. dicilur Filius?
K E S P . seu Filius dicitur, quasi , id est,
talis el aequalis : qualis enim Paler, talis ei Filius.
Vertilur enim in , el fll iEqualis eoim Filius est Palri(7).
Q I L E S T . X. El Spiritus, quare dicilur Spiritus?
R E S P . , seu Spiritus oicilur, quod
, id est, omnem nulum acute intelligal, scilicet omnis nulus cognoscitur 1100 intuitu per i l lum. Spiritus enim sanclus ouinia scrutatur,
cliara profunda Dei . >
QuiEST. XI. In Deo, quot sunt causae ?
R E S P . Unicam dico in Deo causam, et haec est
Pater. lpse enim Paier gignit Filium et emillit
Spiriium. Quare disce, qtiod Pater solus sit causa.
Filius non est causa, sed causatus. Et sic quidem
causa est solus Paler. Causata vero sunt duo,
Filius el Spirilus. Cauga autem dicitur Paler, quod
gignat et non gignaiur: quod emiltat, et non procedat. Gignil enim Filium, et emitlk Spiriiura sanclum. El propterea dicilur Paler cauaa.
'.
, , , .
, \ , \
, .
, ,
.
. '. \
;
'. , , , , , \ .
. . \
;
. , ,
, , \ .
. '. ;
. ,
\ .
. '. \
. ,
\ , \ ,
\ , . "
.
. '. \ ;
.
,
' . <
\ .
10
. '. \ ;
. \ ,
. , \
\ . ,
,
' . " *
, \ .
, $ , ,
\ . * *
\ .
D .
Q U J E S T . XII. Et quot sunt causata ?
. '. \ ;
R E S P . O U O , Filius et Spiritus. Non gignit Fi. , .
Tms, sed gignitur, et propterea dicilur causatus. $ , ,
fiuare, si quis te rogaverit, quot in Deo cau- . , \
sas conflteris? dic : unam causam dico. El ; , Sv .
ûalis haec est? Pater. Et quare dicitur causa ; . \
Paler ? Quia gignil Filiuin et emittit Spiritum. Si ; \
vero quis te interroget, quot causata dicis in Deo ? . ,
dic, duo. Qnalia autem ista? Filius et Spiritus. Et \ ; . ; *0
quare appellantur causala? Quia gignitur Filius, et \ . ;
I Cor. , 40
(7) Itac in traclalu De definUionibus, sub initium
785
QILCSTIONES ALI.
7JK>
, $ *
,
. \
;
. \ ,
, ' , ,
*
, .
. " , ,
. ,
' , ' ! , ,
.
.
gtgnit; procedit aulem Sphrilus, et non

emittil.
QUiCST. XIII. In sancla autem Triuiute, quis
primua?
B B S P . In sancla Trinitate nerao primus, et nemo
postremus : scd simul Paler, simul Filius, simul
Spirilus sanclue : et ideo eliam simul principio
carentes dicuntur, ct initii experles. Principii expers autem dicilur, quod ante principium eet.
Principio ergo caret Pater, principk) caret Filiue,
principio caret Spiritus sanctus. Atque Ua nec primus, nec ullimus, sed simul tres, Pater, Filiua ei
Spiritus sanctus. Quamobrem etiam siroul principif
expertes el sunt el dicuotur.
QUJEST. XIV. Declara nobis et hoc, quoinodc
. \ ,
Filius et Verbum Dei gigoatur a Patre : id eniro ooa
.
obslupefacit.
R E S P . Quia Deus intellectu non capitur, nec ex.
, . plicalur, neque hoc possumus interpretari. Quo , , modo enim quis expouat, quod nunquaro ipse vidit,
* ; aut ab alio aliquo audivii? Atlamen ex operibus
, , - ejus, oempe Verbi et Dei, iigurate loquamur, quoad
:, . , , ejus fieri polest. Gogitandum enim, quod, quemad modum sermo bominis generatur ab anima sine
, gemine, et supra omnem intellectum ; iia gignitur
. el Verbum a Patre.Et sicut generatur ignis ex igne
, , et luroen ex luraine, ita generatur Filiua et Ver
bum Dei a Patre.
.
285 QuST. XV. Et Spiritus sanctus, quomodo
. '.
procedil a Palre?
;
R E S P . Neque tc de bac re quaerere decel. Est
. .
. enim el boc inexplkabile. Disce tamen bac eliam
. " de re. Quemadmodum igitur respiraiio bominis ex
, aniina procedit, ita et Spiritus sanctus a Patre
. procedil. Et sicut Eva neque genita, neque inge , , uila, sed media erat, Ua etiam Spiritus sanctuea
. Palre procedit. Elenim Adam ingenitus, Sclh vero
, , geoitus, et Eva procedens. Eva enim neque gc . , nitaest, ut genitus est Seth, neque ingenita erat,
, , quemadmodura Adam; sed egressa est ex costa
' . Adami. Et sic Adam ingenilus, typus erat ingenili
* Palris:Solh genitu$, est typus geniti Filii; el Eva,
egressa e costa Adami, cst typus sanclissimi Spiri tus. Per paircs enim nostros adumbrala foit san . - D cta Trinitas. Sed Adam quidem et Selb et Eva
. ' corpora erant, el separabiles inter se : Deus vero
', , , el Pater, et Filius, et Spiritus sanclus, neque cor ' , pora sunt, neque separabiles a se invicero. So!a
", , , euim flgura ingeniti Palris spectatur in ingenito
' . Adam, el figura generationis Filii in genito Setb,
et flgura processionis Spirilus sancti specialur ia
, Eva procedente. Uaque sic bac de re sentias.
, .
.
Q U A S T . X V I . An continetur Deug uno loco,necnc?
*. , ;
R E S P . Adverlj auiimim, et perpende quod Deui
. , ,
* * lux sit invisibilis et incomprehensibilis, neque T H
, . dealur, ncque capiatur loco. Et quoniam non capi , tur io lulo, quomodo posset fieri, ul videretur a*
787
S. ATHANASIUS. DUB1A.
788
inteHigerelur quibusdam ? Cujus neque Moses, qui ; ,

Deum vidit, neque discipuli Verbi ipsius, in ol *
monte iransOgurationis illius, ncque alius quis- , ,
q u a m u n q u a m deilatem nudam videre potuit; ut
,
G l a r u m sit, quod nullo loco capiatur, sed ubique sit
.Deus. Et hsee quidera de tbeologia (hoc est de Deo). .
Nanc dicere incipiemus de ejus ceconomia, scili- ,
.
cet de incarnatfone Filii et Yerbi Dei.
. \ ,
Q D ^ S T . XVII. Ecce quaestionem tibi propono, tu
vero mibi responde. Docuisti nos de sancia Trini* . ,
late, quod Deus constet tribus hypostasibus, scili- , , ,
cet Palre, Filio, et Spirilu sancto. Nunc autem . -*
qu%ro ex te : Cbristus ille quisnam est? Hoc volo ; .
edoceri.
'. ,
R E S P . Sane audivisii de sancta Triniiate, quod
una persona dicatur Pater, et altera Filius, et alia , ,
persona Spiritus sanctus. Ecce jam cognosce, quod .
bic Filius et Verbum Dei et Patris induerit car- ,
nem hominis, et inambularit ut homo in terra. Ap- , pellalus igttur Cbristus cst, quod unctus sit, vel . certe assumpserit carnem bominie. t proplerea , ,
dicitur incarnatus Deus et Christus, Filius et Ver- .
bum Dei. et Deus, quod geslaverit formaro ho- ,
, .
ntfeiis.
. '. ,
QUJSST. XYUI. Quam rationem aut quam uiilitatem proposuitsibi Deus, seu Filius ctYerbum Dei, , , ,
ut ihcarnatus sit, et ut horoo inambulaverit in ;
lerra ?
. ,
R E S P . Deus nibil opus babuit incarnatione, sed
humana natitra indigebat sanattone. Poslquam ' .
enim fecit Deus coeliim et lerram, et omnia quae ,
in eis sunt, tixitque hominem et posuil eum in me- , ,
dio paradisi, et constituit eum regem omnium ,
creaturarum, ut omnia inservirent ipsi, el babila- ,
ret ipse in paradiso, lanquara Dei ioiago. Cum ,
eciret boc diabolus, invidens bomini tantam di- , . ,
gnitatem, dedit homini consilium ut Deo non ,
obtemperaret, ut per inobedienliam Deus eum eli- ,
rainaret ex paradiso, et privaret illum divina di-
gnilale, et immorlalem redderet mortalem. Homo , vero, ut qui nullam baberet peritiam roaliiiae im- . , ))
probi illius, obtemperavit consilio diaboli, et non , ,
obsecutus est Deo, et ex illo morti obnoxius fuit ,
peccati: perinde etiam omnes ex ipso nati bomines ,
\elul ex majoribus peccatura in se derivantes ,
obnoxii ei fuere : et praevaluit peccalum contra ^ ,
komines. Misit autem Deus prophetas el 286 do- . ;
ctores in mundum : ul docerent mundum (id est homines) et convertereutur a peccato : nec tamen , , poluerunt prophetae convertere. Propterea dixit
Deus in seipso : Descendam, et, assumpta carne, .
fiam hominiformis, et docebofigmentummeuiu, et , , convertetur a consilio diaboli, et erit oronis homo , ,
ut Deus, non secundum naturara, sed secundum ,
adoptionem. Cum baee plncerent Deo Patri, Spi ,
ritu sancto adjuvaulc, descendit Filius et Ycrburo .
Dei, et ingressus est immaculatuni Yirginis mulieris , ,
c
QUJESTIONES A L I J B .
700
, uteruiu, et assuropta carne ex illa, homo factae

, \ - est: et rurgus egressus ex mulicre, relicta illa pura
, et obsignala Virgine incontaminata, qucmadmoduni
, \ prius, inambulavit in mundo cura hominibus, ut
, bomo, e.i tunc appellatus esl Christus, quod uncius
, esset, el tulisset carnem hominis. El bic est Cbri
, , \ - stus Filius et Verbum Dei, qui carnem gestat.
, .
6 \ , .
. '. \
QtJiEST. XIX. Et quomodo fieri polest, Virginem
, \ ; parere carnem, et tamen manere virginem ? et hoc
* nobis mirura videtirr et omnino absurdum : dooa
, .
nos etiam hac de re, quaesumus.
. \ , *
R E S P . Etsi nobis hoc permiruro videlur, verum
, * ^ non est hominis opus, sed Dei : Deus enim ubi
, vult, vincit naturae ordinem. Et rursus : < Mira , > . bilis est Deus", et < Mirabilia opera ejus .
Verumtamen audi de Yirgine genilrice varia ct
, evidentissima symbola *. recordare quod Evam ge nuerit Adam, cum esset virgo : et rursus virgo
, . manserit, quemadmodum prius. El sicut Adaoi
, virgo generavit, el virgo mansit, ita ei Deipara Ma , , ria, virgo cum esset, pcperii Chrisluin, et tamen
, . virgo permausit. Sed et aliud audi mysierium: sic . " - ut domus circumsepta undiquc, quae babet orien tem versus vitream puram et lenuissimam feac , slellani, oriente sole, radii ejus penelrantes vitrum
et ingredieiiles domum totam collustrant: ei rur sus transeunte sole et egredientibus radiis vilrum
Q non confringitur, sed ab ingrcdieutibus et egre , , * dientibus repercussionibus radiorum solarium
manet illaesuro; ita intelligas de semper Virgine
* Maria. llla enim castissima, ut domus quaedam
. circumsepta cum sit, Filius et Verbum Dei ul ra , , dius divinus ex sole jusliliae Patre descendens, qui
per viireaui feueslellam aurium illius ingrossus
, sanctissimam domum ejus illuslravit, et rursus ut
, idem novit, exivit, ne rainime quidem foedala vir . ginitate illiue : sed sicut ante parturo, etiam in
, , parlu, el post partura Yirginem caslam conserva * ' , vit. Praterea et aliam iilustrem admirandam et
- illis similem audi simililudinem. Margarita in maii
. Rubro generatur : generatur autem hoc modo. Ex , iremitales maris Rubri siccae sunt, paucarura
. , D aquarum fluxum babentes. Inveniuntur autem ibi
. concbilia marina, in toto mari illo Rubro, pinna
, . nominata. Stant igitur pinnae illae semper hiantcs
el exspectantes escas ad nutrimentura sui: interim
, dum ita consistunt hiantes, ei exspectant nutrimen. '- tum, et magna copia accedit fulgurum, accedit
, .
aliquod fulgur ad pinnam, et cura reperiat lestas
- pinnae aperlas, ingreditur in illam: pinna vero
, contracta statim et constricta in seipsam intus in , cludit fulgur. Fulgur vero obvolutum in globis 0U, lorum pinn, illuslrat illos, et conimulat eos iw
i e
11
Psal. LXVII ,56. . Eccli. x, i .
S. ATflANASIUS. DUDIA.
701
791
wargaritas. Egressa? autem niargaritae ex pinna, , ,

procidunl ad liltus niaris atqtie Ua piscatores ca- * , ^
piunt illas. Peiinde intelligas de iiicamaiione . ,
Verbi. Marc quidem esl mundus, et Yirgo con- (7*)
cha. Slabat autera Yirgo, quemadmodum pinna, , ,
in templo, et excipiebat coolestem panem Cbristum .
Deuro, qui ct descendens el ingressus in eara, ut ,
fulgur, et conyoluius in visceribus virginitaiis i l - , \
Hus, splendidam reddidit sanclissimam carnem, . \
quam assumpsil 287 incarnalus; et sic natus est . ,
ex ea, Verbuin Dei, ut pura et pretiosissiina mar- . *
garita stne congressu masculi. ut margarila coe- ,
leslie est et terrena: coelestis quidem secundum , ,
fulgur : terrestris vero secundum complexum ocu- , \ \
iorum pinnae; sic etiam Cbristus coeleslis est et , terrenus : coelcslis quidem secundum deitaUm : , * \
terrestris autem secundum humanitalem. Et quem-
admodum roargariia generatur sine congressu ma- \ eculi et feminae, ex fulgore et piuna, ita etiam na- . \
tus est Cbristus sine congressu masculi et femi- \ , ,
nae, ex deitate, et ex carne Virginis. Ei quemad-
modum cum margarita conterilur, materia quidem \ \
oculorum pinnae conierilur et resolvitur, nec ta- ,
men splendor fulguris palitur, scd splendor fulgu- .
ris impalibilis maoel: malcria autem oculorum *
pinnaB sola conterilur et patitur; ila et in Christo , \
haec inlelligenda sunt. Cum enim ille Salvator no-
sierflagellareturet paterelur a Judaeis infidelibus , \ .
excrucialus in cruce, materia quidem carnis, boc ,
est humanilas, sola passa est, deitas autem impati
\ bilis permansit. Et cum boc dicis, refutas Theo- , \
paschitas, et doces incarnaiam oeconomiam. Hinc , ' libi, dilecte, scrupnlus gratia Christi cximitur.
,
- \ .
, , ,
, , . \ , ,
. , , .
QUJEST.
X X . Quoniam oinnia, divine Pater,
. *. , ,
eonvenienler nos docuisli. Pelimus a te, ul et boc . , \
nobis interpreteris, de quo adhuo dubitamus : ,
quamobrem deitas non docuerit sola hominero, et , \
servaveril euni sine carne ? cur enim voluerit ferre ;
carnem ?
;
R E S P . Eliam de hoc probe interrogas : unde audi
. \ \
etiam probe responsionem. Principio, quando Deus \ . ' ,
eondtdil bominem, el seductus est a diabolo bonio, ,
non vicit diabolus deilatem, sed humanilalem. ,
Quapropter etiam decebat superatam bumanilatem , . \
vicissim vincere bostem auura diabolum, ut vicis- \
sira acciperet per illuro prius aoiissum divinum pa- ,
radisura. Si enim nuda deitas advenisset, et dia- * \
bolum vicisset, gloriaturus erat diabolus, nihil . mirum esse dicens, si a deilate superaretur ; a dei- , , t
tate enim essc se devictum : et propierea nou vi- , ,
Uin fuit Deo, ul sola deitaa diabolum oppugnaret, . \
aed Toluit humanUatem, quae vicla est a diabolo, ,
eamdem el solam vincere eum qui ipsam vicerat, , * ,
diabolum.Cum praevideret igitur sapiensDeus, quod ,
(7) Reg. 1, .
v
793
QILESTIOftES ALME.
7Ui
\ . non possel eolft humana natura vincere sine deilaie,

, - abscondila eti in ipsa carne deitas, ut diabolus vi , dens carneua, et non cognoscens deilatem in ea , , dem carne absconditam esse, accederet et cum
, , Cbristo congredereiur, aiqne i u vinceretur ab abs , condita deilate. Quod el factum est.
, . " .
" , ,
QuemaUmodum enim ptecalor volens capere pi , scem non nudum hamum jacil in mare, sed affigit
' , \ extrinsecus verraera pcr dolum, et sic projicit
haraum in mare indutuin verme : piscis autem vi * , , dens verinem solum, et non cognoscens in verme
\ , Jalere bamum, sed existimans, sine bamo vermem
, esse solum, deceptus capittir hamo : ita eiiam
, - Cbristus fecil. Cum vellet enim venenatum piscem
\ . - in aquis infinitis abyssi latentem capere, seu po tius magnum illum draconem diabolum ; non nuda
, deitate cum diabolo congressus est, sed dolo
, vermem, sanclissimara suam carnem, quam ex
, semper Virgtne Maria, sanctissima terra, sinepol
, - lulione, induit : quemadmodum inquit divos Da , , vid : Ego sum vermis et non homo " , tcxil
, * gacerrimum bamum mundo salutarem crucem suam,
, > illi alfixus, et per illam latere voluit deitalem suam,
a qua deceptus est el captue venenaius ilte et ser, , * - penliii&morsibus infestus piscis, magrws draco
, ' diabolus, qui paradiso expulerat et occiderat ho , minem, et victas periil. Ita quidem deitalis typus
, - est hamus : bumanitatis vero typus est verroii.
, . " Videns igilur extrinsecus homineni el non aniraad
, vertens inlrinsecus absconditam deitatem , de . ceptus esc, el accedens ad humanilatem captus ett
\ ab inopinalo et immobili bamo deilalis : et eic vi , , ctus est magnue draco diabolus. 288 Quapropter
\ , non venit Filius et Verbum Dei, ul nuda deitate
caperet diabolunt,fcedcarnem gestavil, et sic in . gressus e&t. El bsec est causa quod incarnatus sil.
Et quemadmodum ipse diabolus cuui vellet olim
, seducere hominem, et paradiso ejicere, non acces* , . sit ad Evam nuda sua forma diabolica, scd gessil
. carnem , scilicet serpentem, et sic accessit el
, decepil illam; norat enim astutus iste, quod si
, , accessisset ad illam nuda sua forma diabolica,
, nunquam eam decipere potuisset; ct propterea
' , , D indutus est, carne, serpente, et per formam carxa\ , , niferi serpenlis Evam decepit; atque serpens qui , dem apparebat, diabolus autem non apparebal; et
per apparenlcm serpenteni efficax eratinvisibilis ser , pens diabolus, diue enim nalura in una personauuit
. eflfecerunt tunc lapsum in majoribus nostris; et
, . quemadroodum tunc diabolica forma el serpentina
. duae natunE erant in ona persona unilae, et una
quidem natura aciftcet serpentina, apparebat; al . - tera vero, nempe diabolica, non apparebat et cjicie - bat hominem ex paradiso : ka eitam in Cbristo du&
, , natur in unam personam divina et humana unil
, , , , sunt: et humanitas quidem apparebat, deitas au tera non apparebat, et per apparentcm humanita-
" Ptal. . I
795
796
tem dcitas invisibilis eflkai erat, et ejecluro ex pa- *\ \

radiso olim bominem duae istae praslantes nalurse, * \ videlicet deitas et bumanilas, in illum vicissira , , \
et nunc introduxerunt. Et haec est causa, pro-.
pler quara Chrislus incarnalus et homo factus , \ est. Ipsi debetur gloria in infinita saecula. , \ ,
Amen.
\ \ ,
. \ \ , '
. '.
ADMONITIO HISTORIAM IMAGINIS BERTTENSJS.
I . Athanasii e$$e hoc Opusculum, sed imperiU alicujus et infaeundi hominn, erudilut nemo notr
judicat; quare non ett qnod in ea re probanda immoremur. Antiquum tamen eite ex eo tiquet, quod
tft concilio Nicasno , Athanasii nomine lectum fuerit; atque teste Constantino Constantw Cypri episcopo
Patribut eo coaclis lacrymas excusserit. Exstat porro tomo VII Zoneil., act. 4. Nec parum discrepat, st
verba tpeclet, ab editis et mi. Tantumque variant inter se codices, ut in multis licet reperiatur, nulius
alii simili* compareat. In Colbertino autem tertio Ua prolixa et aucia tegitur hcec Historia, ut duplo
tnajor cusit videatur; sic tamen ui multa verba, *ed nihil rei gestce adjiciatur. Exstat Uem Gr<ece
tn bibliotheca Ctvsarea exemplar ejus mss. ab edith haud parum diversum et muilo auctius. Principiumque
ejus affert Lambecius, Comment. lib. i , p. 136, ut et versionem antiquam anonymam ab edita diversam,
quam integram refert idem p. 428. Omnium autem codicum varias afferre tectiones, nec facile est ntc
opera pretium foret: quare eas sotum adnotavimus, quce alicujus momenti visce sunt. Magnce vero apud $e
quions cevi Grcecot fuit exntimationis hoec Historia : Ua ut ea publice legi solerei Dominica ,.
teu Dom. prima Quadrage$imw, in qua ceUbrabatur apud Grafcos feitutn restituti culttis sanctarum
imaginum.
I I . Cum itaque minime sibi invicem coruentiant codices mw. et ab edxlh mirum in modum ditcrepmt*
visum e$t bina ex Patatinis codicibus desumpia exemplaria cum Lalinit venionibus edere ; quod libera cuivis
mutuo conferendi sit facullas. Quanquam nullo forte dispendio potumet alterutrum otnitli, cum nulla ferme
nisi verborumsit discrepantia. At scrupuloso iectori morem gerere Hbet, indigne scilicet ferenti, si qua vel
minima prius editorum pralermillantur. Bina itidem Latina exemplaria afferimu$> quce $ub initium ad me<Hum usque toto coelo discrepant; inde vero non Uem. Pnmum in anliquis Atkanasii ediiis Latinis jam olim
cusum fuit, cum hoc sub inilium errore, ut dicalur lectam fuiste hanc Hittoriam Petro JSicomediensi in
lynodo Casiarex Cappadocim celebrata, ob errorem circa Christi Domini sanguinem exortum cum revera in N
c<Btta secunda synodo, pro cuttu imaginum asserendo ab eodem lecta fuerit. In multis porro discrepat Grac
hcec Latina Historia. Secundum exemplar Latinum ex antiquis coneitiorum m$$. et edilit desunipium, jam
primum inter Athanasiana edere visum est, quia ad Grmcorum liUeram magis accedit, txcet in nonnullU haud
leviter discrepet.
III. De Historia imaginis Berytensis hac habet Sigebertus in Ghronico ad annum i<65 : Tempore
Constantini imperatoris et Irense uxoris ejus in Syriae civitate Berylho, quae subjacet Antiochia?: Judaei
iroaginem Salvatoris Domini nostri Jesu Ghrisli invenientes in domo cujusdam Judaei, ibi reliclam a quodaro Cbristiano, eam injuriose deposuerant, et omnia opprobria quae Judaei Cbristo Jesu inlulerunl, ejus
igiagiui inferebant : illudentes ei, iji faciem conspuentes, criminose conviciantes, eamqtie perculientes,
manus el pedes ejus clavis configentes, acetum ct fet ei porrigentes; tandem latere ejus aperto,
exivit de eo sanguis et aqua, quod illi supposita ampulia suscipientes ad experimentum 289 utrum
fuerint vera miracula quae Jesum fecisse audierant, omnes inflrmos in Synagoga sua colleclos hoc sanguine aspergebant, et a quocunque languore detinebantur omnes sanabantur. Unde tandem Judaei
compuncti ad Adeodatum civitalis episcopum omnes concurrerunt, eique re enarrata, imaginem cum
sanguine ei dederunt. Quibus baptizalis episcopus sanguinem per anipullas divisum longe lateque
dirigens, predicabat magnalia Dei, obtestatus omnes ut singulis annis quinto Idus Noverobris
celebrctur Passio Dorainicae imaginig. Basc Sigebertus, qui in hoc errat, quod HUtoriam Cotutantini et Irenes gestam enarret; nam tempore Irenes, nomine Alhanasii leeta fuit in synodo
secunda Niccena. Nec potuit adeo recentis memorics lurn fui$se ut Petro eam Athanasio adscribenti fidcs
haberetur. Verane caterum an falsa tit hac historia, prudentii lectom judicio permiUalur; nobU $ane videtir admodum $utptela.
t
197
l>E MRACULO BERTTI EDITO.
71
HMQN
(8) , ^ Xvplov
,
S.
ATHANASH
Sermo <U miracnlo Beryli edito, circa prcliosam et venerandam maginem Domini et Dei nostri.
1. " , . Erigite oculos roentis vestrse, ac videte novum
?3 , slupendumque miraculum, quod nuper diebus con . (9) tigit nostris. Respicite immensam Dei bonitatem, date
, , ipsi gloriam, perpendite ineffabilem ejus erga homi nes araorem magnitudinemque provideniiae illius :
, ' cum laetitia Iamentum assumite. Nibil in Deo mira. . bile; sed in slupendo hujusmodi miraculo, quod
, edilum est in illis diebus, omnia hominum corda
, stupore perculsa sunt. Obstupuil vere ccelum ob
. " , patratum facinus, turbata sunt omnia bominum
. " corda; obslupuere abyssi omnes, sol obtenebratus
, , est, luna et stellae conturbatae sunt, ob rem Domini
, - providenlia gestam : audiie, omnes coelorum virtu . tes, ac stupete,.generationes generalioDiuu, ob in*
, , , , gens miraculum, bis diebus edilum.
-
.
2. Urbs est, Berytus noraine, Antiochiae vecligalif,
2. ,
. in qua ingens eral Judxorum multiludo. Christia. nus porro quidam accepta prope synagogam eorum
. cellula, illic commorabalur. Fecit autem imagineoi
, Donini integram, pulcberrime depictam. Elapso
. - quodam lenipore, voluit Chrislranus secedere e i
, ista cellula, majoremque requisivit cellulam, qua
. scilicel opus habebat, ita ut eliam Judaeis esset \ i , , cinus. InveDto domicilio altero, Lnde commigravit,
. , - suis oinnibus acceplis bonis. Quod ex Dei dispen , . salione factum est, qui vult omnem homiiem sal* , vum fleri, et ad agnitionem verilatis venire, oslen , dilque mirabilia sua omnibus in ipsum credentibus
, ^ in veritate. Acceplis Cbristianus omnibus ad se
. pertinentibus, uli supra dictum est, relicla est imago
, , Domini noslri Jesu Cbristi sola, eamque bomo illo
, oblilus in ctllula est.
.
3. Judaeus autem quidam accepta ista eellula in
5.
domicilium,
ubi erat imago universorum regis
,
Christi,
cum
eo
res omnes suas asportassel, ibi
,
, commorabatur : nec advertit imaginem Domini,
, , quae illic stabat, neque lustravit eum locum. Qua . , dam porro die cum Hebraeum invitasset, ut secum
(8) Colbert. 853,
^ . Colb. 457,

. : . Colb. 5110, ^
, ,
(9) Colbert. I ,
, ,
* ,
, ' .
795
796
tem deitas invisibilis efficax erat, ti ejectum ex pa- \ \
adiso olim hominem dua3 istae prastantes naturae, \ \ videlicet deitas et humanilas, in illum vicissim , , \
et nunc introduxerunt. Et haec est causa, pro-
pter quaro Ghristus incarnalus et homo factus , \ est. Ipsi debetur gloria in infinita saecula. , \ ,
\ , \
Amen.
. , '
. '.
ADMONITIO HISTORIAM IMAGINIS BERTTENSIS.
I . Athana$ii e*$e hoc Opusculum, $ed imperiti alicujus et infaeundi hominit, eruditui nemo notr
judicat; quare non e$t quod in ea re probanda immoremur. Antiquum tamen esse ex eo liquet, quod
in concilio Nicamo , Athanasii nomine lectum fueril; atque teste Constantino Constantice Cypri episco
Palribus eo coactis lacryma* excusserit. Exstat porro tomo VII ZonciL, act. 4. Nec parum discrepat, ti
verba *pecle$, ab editis et m<s. Tantumque variant inter se codice*, ut in mullis licet reperiatur, nullm
alii similis compareat. In Colbertino autem terlio Ua prolixa et aucta Ugitur hctc Historia, ut duplo
tnajor cusit videatur; $ic tamen tet multa verba, ted nihil rei gestce adjiciatur. Exstat item Grmee
in bibliotheca C&sarea exemplar ejus m&$. ab editis haud parum diversum el tnulto auciius. Pnnctyium
ejus affert Lambecius, Gomment. lib. i , p. 126, ut el vertionem antiquam anonymam ab edila dimtam,
quam integram refert idem p. 128. Omnium autem codicum varias afferre leclxones, nec facile est nec
operte pretium foret: quare eas solum adnotavimus, quce alicujus momenti visce sunt. Magnce vero apud
quioris ctvi Grascot fuit existimationis hoec Historia : Ua ut ea publice legi solerei Dominica ,
seu Dom. prima QuadragetimiB, in qua celebrabatur apud Grceco* festum restituti cultut tanciarum
imaginum.
I I . Cum Uaqne minime sibi invicem consentiant codices mss. et ab editis mirum in modum ditcrepent
vi$um est bina ex Palaiinis codicibu* detumpta exemplaria cum Latinis versionibus edere ; quod libera cuii
mutuo conferendi sit facultas. Quanquam nullo forte dispendio poluhtet alterutrum omilti, cum nulla fcrm
niti verborum sit ducrepantia. At scrupuloto leclori morem gerere libet, indigne scilicet ferenti, st qua tei
minima prius editorum pr<Blermittantur. Bina Uidem Latina exemplaria afferimus, quce sub initium ad me(Hum usque toto cctlo discrepant; inde vero non item. Primum in anliquis Alhanatii ediiis Latinis jam olim
cusum fuit, cum hoc sub initium errore, ut dicatur lectam fuisse hanc Historiam Petro Piieomediensi in
itjnodo Ccttareoe Cappadocice celebrata, ob errorem circa Chrisli Domini ianguinem exortum cum revera in
ccena teeunda synodo, pro cultu imaginum asserendo ab eodem lecla fuerit. In multis porro discrepat Gra
hcec Latina Hisloria. Secundum exemplar Latinum ex antiquit conciliorum mss. et editu desumptum, jam
primum inter Athanasiana edere visum e$t, quia ad GracoTum Ulteram magis accedit, licet in nonnullis li
leviter dhcrepet.
III. De Historia imaglnis Berylenm hcec habet Sigebertu* in Cbronico ad annum $.65 : Tempore
Constaniini imperatoris et Irenae uxoris ejus in Syriae civitate Berytho, quae subjacet Antiochia? : Judaei
imaginem Salvatoris Domini nostri Jesu Gbristi invenientes ia domo cujusdam Judaei, ibi reliclam a quodam Ghrisliano, eam injuriose deposuerunt, et omnia opprobria quae Judaei Chrislo Jesu inlulerunt, ejus
imagini inferebant : illudenles ei, in faciem conspuentes, criminose conviciantes, eamqtie perculienies,
manus ei pcdes ejus clavis configentes, acelura et fel ei porrigentes ; tandem lalere ejus aperto,
HlruD1
cxivit de eo sanguis et aqua, quod illi supposita ampulla suscipientes ad experimentum 289
fuerint vera miracula quae Jesum fecisse audierant, omnes infirmos in Synagoga sua collectos hocsanguine aspergebant, et a quocunque languore delinebantur omnes sanabantur. Unde tandem Jucbei
compuncti ad Adeodatum civitatis episcopum omaes concurrerunt, eique re enarrata, imaginem cum
sanguine ei dederunt. Quibus bapliiatis episcopus sanguinem per anipullas divisura longe lateqoe
dirigens, praadicabat magnalia Dei, obtestatus omnes ut siogulis annis quinto ldus Noverobris
celebretur Passio Dorainicae imaginis. Bmc Sigeberltu, qui in hoe errat, quod BUtoriam Conslantini el Irene$ xvo gestam enarret; nam tempore Irenes, nomine Alhanasii lecta fuit in $ynodo
secunda Nicana. Nec potuit adeo recentis memonm tum fuisse, ut Petro eam Athanasio adscribenti fides
haberelur. Verane caterum an falsa $it hac historia, prudentu lectoris judicio permittalur; nobis tant vid*
(*r admodum $u$peeta*
t
I>E MRACULO BERYTI EDITO.
W7
798
HMQN
(8) , ^ (
.
S.
ATHANASU
Sermo de miraculo Betyti edito, cirea preliosam et venerandam tmaginem Domini el Dei nostri.
1. , 1. ErigUe oculos mentis vestrae, acvidete novum
!&Vtc , slupenduroque miraculum, quod nuper diebus con 4 . (9) tigii nostris. Respicile immensam Dei bonitatem, date
, , ipsi gloriam, perpendile ineffabilem ejus erga bomi nes amorem magnitudinemque providenliae illius :
, \ ' cum lsetitia lamenlum assumite. Nihil in Deo mira. . bile; sed in stupendo bujusmodi miraculo, quod
, editum est in illis diebus, omnia hominum corda
, stupore perculsa sunt. Obstupuit vere ccelura ob
. " , pairatum facinus, turbata sunt oronia bominum
. " corda; obstupuere abyssi omnes, sol obtenebralug
, , est, luna et stellae coniurbatae sunt, ob rem Domini
, - providenlia gestam : audite, omnes coelorum virtu . les, ac stupete,.generationes generalionura, ob in*
, , , , gens miraculum, bis diebus edilum.
-
.
2. Urbs est, Berytus noroine, Antiochiae vecligalis,
2. ,
. in qua ingens erat Judaeorum multitudo. Christia. nus porro quidam accepta prope synagogam eorum
. cellula, illic commorabatur. Fecit autem imaginem
, Domini integram, pulcberrime depictam. Elapso
. - quodam tenipore, voluit Christianus secedere ex
, ista cellula, majoremque requisivit cellulam, qua
. scilicel opus habebat, ita ut etiam Judaeis esset vi, > , cinus. Invenlo domicilio altero, inde commigravit,
. , - S I M S oinnibus acceptis bonis. Quod ex Dei dispen , . salione factum est, qui vult omnem homiiem sal* , vum Oeri, et ad agnitionem verilatis venire, osten , ditque mirabilia sua omnibus in ipsum credenlibus
, ^ in veritate. Acceplis Christianus omnibus ad so
. perlinentibus, uti supra dictum est, relicia est.imago
, , Domini nostri Jesu Cbristi sola, earaque bomo illa
, oblilus in ctllula est.
.
3. Judaeus autem quidara accepta ista eellula in
5.
, domicilium, ubi erat imago universorum * regis
, Christi, cum eo res orones suas asportasset, ibi
, commorabatur : nec adverlit imaginem Domini,
, , quae itlic stabat, neque lustravit eum locum. Qua . , dam porro die cum Hebraum invitasset, ut secum
0
(8) Colbert. 833,

. Colb. 4457,
(9) Colbert. I ,
, ,

, ' .
8. ATHANASIUS. DUBIA.
800
' ,
,
,
,
, ; ,
*
!
,
,
.
.
, , ,
,
.
;
,
. , ,
.
4. Ineunte luce sequentis diei, $ongregati sunt
4. ,
principes sacerdotum et seniores, et Judaeo secum ,
assumpto, domum petiere Hebnei, ubi erat imago , ,
Domini. Gum eo advenissent, in domum irrumpen* . !| tes sacerdotura principes et seniores, universaque ,
turba, videnl iinaginem Doniini. Tum furore repleti, ,
Judaeura illic habitantem domo pulsum synagoga . ,
ejecerunt. Imaginem autera Domini nostri Jesu

Cbristi cwn demisissenl, secum ila loculi sunt:
Queaiadmodum patres nostri illuserunt ipsi, i u et , ,
nos illudanius. Tum coepere conspuere in faciem ,
imaginis Domini, alque ordine singuli alapis vul- .
tum ejus caeciderunt, ac pcrcusserunt omnes dicen- , /^
do : Qua3cnnque patres nostri fecerunt, ca nos in ,
ejus imagiiiem perpelremus. Audiviraus, aiunt, "
xnulta in eum ludibria contulisse, et nos onmia , .
conferamus. Iniinha igilur ludibria in Domini ima- , ,
giacra conlulere, quae ne proferre quidem DOS au- * .
deamus. Hic aiunt: Audivimus patres nostros clavis
roanus ejus conftxisse, id ct nos efficiamus. Confe- , .
clis ergo clavis, manus pedesque Domini confixere. , ,
Rursum inquiunt : Audivimus aceto et felle eum .
cum spongia potavisse : id nos quoque faciamus. I .
lllud itaque fecerunt similiter, posita ad os imaginis ,
Domini spongia acelo plena. Aiunt iterum : Com-
perimub eos arundine percussisse caput ejus; id- . (10),
ipsum nos agamus, arreptaque aruudine caput ejus
percusserunt. Dicunt iteruni : Accurate novimus, . ,
eos lancea latue ejus aperuisse: ne miniraum quidem ) *
praelermittamus ; ged potius iis adjiciarous. His per- . ,
actis, lanceam poslularunt, qua allata, vibrantes . illam, confodere lalus imaginis Salvatoris, confe- ,
stimque sanguis et aqua magna copia eraanavit. .
Quo inexspectalo edito miraculo, stuporc perculsi , ,
tumeret cibum; duro pranderent, elevatis Judseus

qui invitatns fuerat oculis, vidit imaginem Domini
notttri Jesu Christi, dixitque Judaeo qui se advocarat : Tu Judaeus cum sis, quare hujus imaginem
apud te servas? plurimasque ac nefandas contumelias profano turpique ore suo protulil conira venerandata imaginem Domini, quas ne in menlero quidem hominuni venire licet; absit I ostenditque imaginem Hebraeo qui se invitarat. Tum coepit Hebraus
ille jurare per Judaicam fldem, se nondum ad eam
usqueboram hanc vidiseeimaginem. Hebraus porro
qui vocaius fuerat, 290 siluh. Surgensque Judaeos
adiit qui primarii sacerdotcs et legis doctores erant;
quibus dixit: Hebraus ille imaginera Naiaraei babet domi, quam ego oculis conspexi nieis. Qui his
auditis responderunt: Quomodo id potes comprobare * Turo ille : Me sequiroini, et ostendam vobis
illam. Consilium porro iniere, ut omnes proxima
die mane cellulam adirent, in qua erat imago Domini
(10) Colberlin. I ,
,
.
.
801
DE MIRACULO BERYTl EDITO.
802
, sunt quotqaot virtuies Dei conspiciebanl el incre' . - dibilia miracula.

. ,
.
5.
5. Quam investigabilia sunt judicia jastitiae tuse,
, quam imraensa bonitas, quam magna misericordi&
, ! , tua, Domine! Quis loquelur potentias tuas, Do*
; , raine? quis audiias faeiet omnes laudes luas, bomi, Dum amanlissime, qui non vis mortem peccatoris,
, \ ; , sed ut converlatur et vivat? Chrisle, libi gloria.
. , ; Quis similis tibi, Domine ? Quis praeler le faciens.
; " ! " terribilia et prodigia? miraculum ! Salvaioris
! magniOcentiam ! Hormere jam hac in re supernae
/. ! poleslales. quanta longanimitas! quanta miseri! * - cordia! olim noslrum graiia ct propter nostrani sa , lutem incarnatus, qui carnis expers erat,ex Virgine
, Maria, in eadem carne cruciflxus fuil, cum secun , dum deitatem impassibilis esset: nunc vero rursum
, in imagine crucifixus es, Domine, ad conviciio , nem impiorum oinniumque infidelium, el ad confir. , , roationem eorum qui in veritate in te credunt. Sed
, gloria libi, Domine, qui solus omnia potes, et bene , dicto Deo nosiro, una cum immaculato Patre, et
, , Filio ejue Jesu Cbristo, ac booo vivificoque Spi . '. ritu, imnc et seroper ct in s*cula saeculomm.
Amen.
6. , , \
6. Audite, vos fralres, cum timore Dei et gaudio,
. eaetera quae a Domioo dispensata sunt. Cum enim la tus 291 sanctae ac venerandae imaginis lancea perfo , ratus esset, emanarelque aqua et sanguis, coacta est
, , totaJudttorum lurba, dicebantque mutuo : Quando quidem aiunlejus cullores, eum lnultascurare infir , , mitates, suraamus eanguinem ejus el aquam, defe , ranwsque in synagogam, ac congregemus omnes
, qtii laborant aegritudine; ungamus eos illo, et vi , ' , dearaus num vera sint quae vulgo dicuntur. Admo . - laque lateri Domini amphora, illudendo amphoram
, - iroplevere illa qua3roanebataqua : congregatisque
, * omnibus qui male baberent, primuro omnium pa , ralylicum, quem a nativitale paralyticuni esse scie * . bant, adductum unxerunt: qui slatim consolidalua
* - fuU,8anusquefactusest homo. Confestim autem in . gens luraullus per lotam urbem exorlus est, omni biis eum iii locum ingredientibus, ob roultas illaa
, , D morboTum curationes el miracula. Juda-orum porro
. frequens populus commoius, adducebant infirraos
, , suos, paralylicos, mancos, aridos, claudos, caecos,
, ,, , , , dsemoniacos, aliosque variis a?griludinibus labo, ranles; qui omnes inuncti sacro sanguine et aqua
, lateris vcneraudie imaginis Doniini sani corpore
, evaserunl. Omnes porro principes sacerdolum et
. seniores populusque Judaeorum crediderunt in Do minum noslrum Jesum Christum, verum Deum no , striiin, clanianles et dicenlcs : Magnus Deus Cbri , slianorum : magna fides Cbrislianorum. Glora
libi, Cbrisle, quem patres noslri crucifixerunt, qui
. , , - a nobis quoque cruciiixus es in immaculaia et ve, ' ' neranda imagine tua. Gloria libi, Jesu Chrisle Fili
. , , Dci, qui magna facis mirabilia. te credimus,
804
805
in Patrcm , Filium, et Spiritum sanctum , Trinila- , . \ ,
lem consubstanlialem et indivisibilem. Propitius , ,
eslo nobis, nosque recipe; sicut in sancta cruce . " ,
tua positus recepisli latronem ad poenitenliam. Nos ,
annumera licet indignos et tibi haclenus inimicos, .
iis qui post undecimam boram veneruDt; iis , in- . quam, nos annumera el illumina oculos cordis no- , \
stri, obscuratos, quos scilicet tenebris offudit ma- , lignus diabolus; ul illuoiinaii per sancium baplisma, , , ccelesli luo exerciiui adjungi mereamur. Haec illi , cum clamore proferebanl, allaque voce praedica- .
bant mirabilia Dei. Pervasit autem orbem tolum ,
hujusce rei iaina de veneranda ncmpe iinagine re- .
gis nostri Jesu Ghrisli. Omnes ob Oriente et Occi-
dente offerebanl inflrmos suos, qui omnes Dei cle-

mentia curabantur.
* .
7. Post baec autem adiit tota turba Judseorum
.
sacralissimae Ecclesise sanciissimum episcopum,
accurrenlesque dicebant: Nos annuinerato sanclae , catbolicsc et apostolica Ecclesia?, nos baptizato et
Christianos facilo. Sic omnes unanimiter clamabant , .
a minore ad maximum, una cum mulieribus et "
pueris, dicebantque : Unus DeusPater, untis Filius \
unjgenitus, unus Dominus : ipsum Deum confite- , , *
rour, agnoscimusque : illum scirous esse Deum : , eiim nos credimus cruciiixum sub Poniio Pilato, , ,
resurrexisse die lertia, assumplumque fuisse cum , \
gloria, in conspectu sanclorum discipulorum suo-
rum, el sedere ad dexteram Dei et Patris. Multis
,
itaquc laudibus Deum celebrarunt, exbibila sancta . imagine ejusce urbis arcbiepiscopo, cui ea narra- , runt qiiae contra sanclam imaginem perpetrarant, , et oslenderant saDguinem et aquaro, dixeruntque, ,
qua ralione e latere Salvatoris exiisset. Ad horum \ ,
tamen oninium conlirmationem, accepit episcopus *
cx sanguine et aqua, multosque oblalos infirroos
unxit sanosque dimisit. His innumeris perpelralis , ,
miraculis, episcopum rogarunt omnes, ut sibi bap- , .
tismus confcrretur, ac ltceret communicare imma- , culatis et immorlalibus mysteriis corporis et san-
guinis. Tum episcopus illis admissis, advocato toto ,
clero sanciissimae Oei Ecclesiae, poslquam mullif eos .
diebus instituisset, baptizavit illos in nomine Palris, ,
et Filii, ctSpiritus sancli, synagogamque 292
D
daeoruminecclesiam Salvalorisnoslri converiit. Ro- , ,
gantibus porro iliis sanctissimum episcopum, reli- , ,
quas ipsorum synagogas in Dei lemplaet in martyria ,
sanclorum suoruni marlyrum consecravit, ad Dei glo- .
riam et exallationem orlbodoxae fidei. Consliluit au - ,
tem ex illis presbyteros etjdiaconos, subiiaconoset , ,
lectores. Aique iia ingens fuit laetilia in COBIO el in [],
terra,ob slupendum miraculura venerand et sacra*
imaginis Domini et Salvatoris nostri JesuCbrisli, in (11).
isla urbe : cum non modo corporea curarentur in- , , .
{
(1 Colberlin. unus sic habet, - . ,

, ; ,
, -
805
DE PASS. IMAGINIS D. N. JESU CHRISTI.
806
firmitates, sed etiam animae converlerentur ad vi lam acternam.

, .
8. 8. Haec vestrae religioni significanda duxi, dile, , clissimi charissimique fratres, ad uliiilaiem et in , - Btitulionem lectorum, ut animae vesira3 fumentur
, adversus malignum illum, qui de nostra gaudet
, mina, el fulciamur solida pelra confessionis Chri . sti. Demus ergo gloriam cum laelilia, in compun ' , clione cordis, cum graiiarum actione ex pura fide :
, quo mandata et justiflcationes ejus observemus, ac
, in ejus cognitione perseveremus : quia ipsum decet
gloria et imperium in Christo Jesu Domino nostro,
cui cum Palre, una cum sancto Spiritu, gloria et
, ' , ^ adoratio, nunc et seiaper et in eaecula saeculorum.
, , , Amen.
. '.

, *
S.
ATHANASII
De imagine Domini uoitri Je$u Christi, et de miraculo edito in mbe Beryto.

1. (12) " C I . Erigite oculos mentis veslra, ac videCe novum
, , hoc speciaculum, quod factom est. Rcspicite ini. , mensum Dei miraculum, et date gloriam Deo, ejus
, - ineffabilem spectantes clementiam erga bomioes,
, - et magnam ejus providentiam : lamentum r.um la>
, ' . titia assumite. Nihil in Deo mirabile : Deus enim
. , ' nosier est. Ac quotquot rem istam apud nos ge*
, . stam audtturi sunt corde atloniti erunt. Revera ob" siopuit coelum ad hoc tanti facinoria speclaculum :
* , turbaia rursum est abyssus, sol obscuralus est,
, , necnon aslra et luna simililer ob ejusroodi facious.
. At rursum laelat sant ob illam Domini providen tiam virtiues ccelomm. Audite ergo, fratree, et ob . , , - slupescite, intelligentia comprehendile quod gestura
, est in diebus nostris, aurem cordis veslri inclinate,
, , et audile.
.
2. Urbs est Berytus nomine in coofinio Tyri et
2.
, . Sidonia, Aniiochiae veciigalis; ia qua urbe Beryto
magna multiludo exstat Judaeorum. Prope aulem
. , synagogaiu eorum, qua? adinodum ampla est, Chri , slianus a quodam cellulam accepit in domo ejus :
- cum autem ibi moraretur e regione accubitus eo (15) , rum, iinaginem fecit Domini nostri Jesu Ghrisli
, (U), pulcbre elaboratam, quac staturam Doraini nostri
Jesu Cbristi toum reprsesentabat. Modico elapso
(12) Ex ms. Palalino velustissimo.
(15) . Id esl, . Tricliniuro ubi stercebantur lecti pro cccna et prandio.
(U) Concil. Nic. , . 218, legilur,

.
807
S. ATHANASIIS. - DUBIA.
808
tempore, (Ihristbnus ille majus sibi domicilium , , perquisivit, quo opus babebal : quod Domini no- (15) .
stri graiia dispensatum est, ut opinor, qui scilicel vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem , ,
veritaiis venire, oslenditque mirabilia sua iis qui , \
credunt in eum, ad confutalionem impiorum et fide- ,
lium conGrmalionem. Inquirebat igitur Cbristianus ,
ille, uli supra dixi, ampliorem domum; et cum in- . , ,
venissel in urbe, istinc omnia sua cum gaudio , \ , ,
aspoi tavit, relicta ex Dei providentia Domini ima- \ , \
, ,
gine, ut jam dixi.
.
5. ,
293 3. Judaeus porro quidam accepit in doraiciliura domum illaru, in qua slabat imago Domini: .
cumque omnia sua isihuc intulisset, in ea domo , morabatur, non advertens imaginem Doniini ibi , .
stare. Neque enira de loco illo cogiiarat, sed in* , ' . $
gressus domum in ea mancbat. Quadam vero die in-
vilavit Judaeus ille contribulera quemdam suum ad \ . \ ,
prandium. Duin pranderent aulem, elalis Judxus \
ad prandium invilalusoculis ad iroaginem crucifixi, , \
mullas ex quo advertit illarn et nefandas inlulit , * ,
illi conlumelias, quas non ausim scribere, absil a ' , , ! ,
me! quas tamen ille sceleratus Judxus contra Sal-
vatorem nostrum protulit, videns illara Doinini
, . imaginem. Judaeus autem qui invitarai, affirmabat, ,
aliique Judaeo dicebat, se nondum illam vidisse
imaginem. Siluitque is qui fuerat invilatus : absce- .
dens aulem adiit sacerdotes, Judaeumque illum , ,
accusavit his verbis : Homo ille babet domi ima- Q
ginem Nazaraei; qui, his auditis,roagnofurore reple
. ,
li sunt, eo lainen vespcre quieverunt.
\ .
A. lneunie luce aequente, assumplo secom prin4. ,
cipes sacerdotum Judaeo qui alium accusarat, cum
magna populi sui frequenlia, domum concedunt , \
ludaei, tn qua slabat imago Domini: curo pervenis- , .
seal ad locum, insiliere principes sacerdotum etse- ,
iiiores cum eo qui rem indicarat, iiloque common- \ ,\
etrante imaginem Domini giantem viderunt. Tuin ,
furore magno repleli, Judaeum in domo illa com . ,
morantein synagoga ejecerunt. lmaginem aulem
Dotnini noslri Jesu Gbrisii cum demisissent, secum
Ua locuti sunt: Quemadmodum palres nostri illu- , \
eerunt ipsi (ita ct nos ei iUudamus). Tum ccepere * .
cotispuere in faciem imaginis Doioini, colapbis D
eara in faciem binc et inde caciderunt. Dum- , \ ^
que caederent aiebant: Quaccunque patres nostri \ (16). \ ^,
fecere, omnia uos contra ejus imaginem iaciamiis. " , *
Audivioius, aiunl, ludibria in eum conttilisse, idip- . \
, , \
aum nos agamtis. InGnila igilur ludibria in Dci
imaginem contulere. Vereor vobis ea Ioqoi, qua . }
tum illi sunt ausi. Aiunt deinde: Audivimus (pa- . " tre* nostros) clavis manus et pedes ejus confixisse, . ,
id et nos faciamus. Tum pedee manueque Domini- \ * \
ca3 imaginis confixere clavis. Ilerum aiunt furore .
correpii: Audivimus eos aceio el felle cum spon- . B
(15) In Concil. Nlc, .

De Toce, . Vide in Onomaslico.
6) Ita Colbert. i . Editi, , ,

male.
810
DE PASS. IMAGINIS >. . JESU CHRISTI.
, , gia potasse illum : id nos quoque faciamus; quod *
etfecerunt, apposiiaori Domini spongia aceto ple
i>a. Rursum inquiunt: Didicimus patres nostros
. - arundine percussisse capat ejus; idipsum nos aga, mu8. Arreptaque arundine percutiebaiit caput ima . ginis. Demum aiuul: Accurale didicimus eos lan . cea latus ejus aperuisse, nibil omiltamus, sed illud
, ; > quoque adjkiamus. Lanceamque afferri curarunl,
, ac jussere cuidam e suis ut lanceam vibraret: qua
\ . vibrata in traagiRem Domiui, stalim ex illa mana, * vit sanguinis et aqua3 copia.
,
.
5. Gloria tibi, Gbriste : qiii incomprebensibilis
5. , , .
ee,
glurta libi. Quis libi similis, Domine? Qais pra>
, ; , ,
; " ter le faciens terribilia et prodigia? 0 miraculuiu
I magniitcenliffi Salvatoris nostril Horrucre plane
. , , - bac ixi ce sanci superuae virtutes. Quanlus es,
! * ! ' \ DiHflinje, cleoientia erga bomines! Quantus niiserit i i coidia! 01 im propler nos cl propter nostram salu , , tem, incarnatus ex Virgine Maria, carnis expers
0 . $ qui eras, in illa came crucitixus es, iinpatibilie
, , cura sis in deitale. Nuoc auteai in tua iinagine
, orutilixus es, Domine, ad coiifulationem impio . " , rum, omniuuique iuitdeliuai, el ad coafirmalioneni
, , - eonim qui m veritate in te credunl. Sed gloria
\, . tibi, Domine, qui solus omnia potes, eum beuedicto Deo noslro Patre el sancto Spiriiu. Amen.
'.
G. Vos ampm, (ilii, audite cajtera, quae ejus bo. , , , nius
dispensavit. Po^tquatn enina laius imagini*
.
, > Domiai tancea perforatus essel, cum eiflueret san , , guis et aqua, ut alibi diclum esl, aiunt priacipes
seniores populi : Quandoqui * sacerdotvnv 204
deiu
cultoces
ejus
jactitani
eum mulla curavisee

, \ , infiriuilatea, accipiainus ejus sauguiuem et aquani,.
, deferaipue ie syiiagogam, ac eogaipus omncs e po , pulo qui a?griiudine laborant, eoque ilios unga' , . oius, videawusque an vera sint quae vulgo ferun tur. Tum admoia laleri Doniini ampbora ad lu*
, cum ubi vulnuserat lancea kiflictuoi, unde proflue*
, . - bat sanguis et aqua, impleverunt ampboram.
, , , , Abducftftteaque ac Uhidentes, quo nullam non, ut
, , sibi videbalur, contunieliam adhiberent, coegerunt
, , omnes qui male habebant, primuinque omnium
. - paralylicum, quem ex nalivilale ila se habere no, . rant, adductumque unxerunt : qui slaiim exsiliit
, - et exsultavit, omnino sanus. Deinde caeeos adduxe, - ruol, qui similiter inuncli vidernnt, daenioniaci
. inmimcri confcslim purgati sunt. Tumultus ma, . gnus pr lotam urbem exorlus est, omnibus ob io , - finita mivabilia accurreiilibus. Coraniola est oranis
, , Judaeorum lurba quae habitabal in ista urbo, ila ut
, , , ne synagoga quidera eorum, maxima licet esset,
:apere posset, neque locus caeet immensae muili . , judioi populi ob infiaita miracula concurreniis.
, , , Omnes porro principes sacerdolura, seniores, po , pulus, ei lurba Judaeorum, virorqm , mulierum
, ct puerorum crediderunt in Doraioum nostrum
, , - Jesum Cbristum, clamantcs ac dicenles: Gloria
26
P A T R O L . GR. X X V U l .
8ti>
e l
811
,
.
tibi, Chrisie, quem patres noslri cniciflxerunt, qui
jam a nobis in iniagine tua crucifixus es. Gloria , ,
libi, Fili Dci viventis, qui lanta edidisli oiiracula. . ,
Tibi credimus : propitius nobis esto, et nos reci- .
pilo. Haec ouines clamabant, lugentes; eoruroque , ,
clamor ascendebat, dum ungerent principes sacer- \ .
dotum, omuesquc curarenlur et reviviscerenl.
7. ,
7. Poslquam aulem sanali omncs fuisscnt, turbjd Judaeorum ad episcopum illius Ecclesiae, qui , ,
rem geslam jam didicerat, concurrere, clamantes : , > , Unus Deus Paler , unus Filius ejus unigenilus, , ,
unus Chrislws, quem patres noslri crucifixerunt:
ipsum esse Deum scimus, buic nos credimus. Cum , .
inullis ergo laudibus Deum celebrassenl, imagi- , netnque arcbiepiscopo oslendissent, renumiassent- : ,
que ca qua3 ipsi perpetraveranl in Gbrisli imagi- g ,
nem, pariler indicabant sanguincm et aquam ema- ,
nasse: qua ralione item ex lalere imaginis elfluxis- , .
sel, quam immensa edita essenl miracula. Tum
oinnis muliiludo rogabat ul sibi saucti baptismi .
gratia tribueretur. Quos episcopus admissos, una .
cum illius Ecclesise clero, omnes riullorum dierura
spalio baplizavit. Synagogam vero consecravil in ,
erclcsiam Salvaloris nostri Jesa Cbristi, ipsis sci- .
licel rogantibus. Cacteras aulem eorum synagogas
in niariyria convenit. Hinc magna exorta est 1*- , ,
titia in illa civiiate, non modo curatis corporibus, ,
sed lot animabus a roorte ad vilam revocalis.
8. Hc vobis ego, rei geslae gnarus, *iguiiicanda
8. , ,
duxi, dileclissimi fralres, ad ulililatem animarum ,
veslraruin : ul ea quoque in re, agnita Dei el Sal- , \
vatoris nostri Jesu Ghrisli viriute, magis magis- ,
que in ejus fide conflrmemini, aique exsulletis ob ,
niagaa ejus miracula, nunc edita. Dale igitur illi gloriam cum lattitia et compunctione cordis, in ' . ,
luctu gaudentes, graiiasque agentes ei de magni- , \ , ftcentia sua; quod nos vera in ipsum fide et co- ,
gnilione sua donaverit. Eiiani, lilii mei dilecti, jam , .
in presenti agnoscamus virlulem immensi Dei , , \
tt Domini nostri Jesu Ghrisli. Et celebremus ejus
bonitatem, veri scilicet Filii Dei vivenlis. Ipsum .
enim decent honor, imperium, magnitudo et ma- , .
gniiicenlia, nunc et semper et in saecula saeculo- , ,
rum. Amen.
,
. '.
811
295 Relatio miraculorum Domini nostri Jesu Christi, quee per imaginem ipsius factasunt
,
in Beryto, Syri civitate, quinto Idus Noyembris.
Apud Caesaream Cappadocise nrbem praemaxi- D tutissent, Petrus beatissimus Nicoraedise urbis anmam, convenienles de singulis urbibus Asi san- listes, inroedioeorum consurgens, ita ad univerciissimi praesules, pro stabilinienlo sancta? Eccle- sos exorsus esl ioqui : Si placet, inquil, veslrx
siae inierunt consilium. Siquidem apud eos de cruore sanctitatij sanctissirai Palres, libellum unum
lateris Domini nostri Jesu Christi nen exiguus er- Alhanasii Alexandrinae urbis magni episcopi, me
ror exortus esse videbalur. Qua ex re, ut prefati vobis referre deleclal. Sancta synodus respondit:
suraus, in jam dicta urbc maximus congregatus est Placet plane, et ul legatur opiamus. Ad bsec Ule
sanctonim episcoporum convenlns, ut ex boc er- libellum in medio promlil, et roateriam tpsius lirore in unum traclare deberent. Std dum cuncti ex tuli taliter aggressus est legendo.
wore in sauctam ecclesiam ad residendura se con-
8*1
DK PASS. IMAGINIS D. N. JESU CHRISTI.
* IV
SANCTl PATRIS NOSTRI ATHANASII

ARCHIEPISCOPI A L E X A * D R I I U
De passione imaginis Domini nostri Jesu Christi, qualiter crucifixa est Beryto, Syrio
civitate, libeltus (17).
Dilectissirai ilaqae ornnes filii sanctae Ecclesiae, minee salvos fleri, et ad agnitionem verilatie vcmentis vestra oculos simul et aures erigite, et con^ nire, ut oslcnderet cunctis se colentibus, suoruui
siderantes admiremini rem gesiam, quam ad ve- miraculorum virtutem ad increpationein impiortim,
slram scientiam iransmiitere cupimus. Cerniir (iimamenlum quoque suorum Adelium. Facturo et
cuncti infinita Dei omnipolenlis mirabilia, et ei auleui post haec, ut Hebraeus quidam eaiudem ccllaudes incessabiles reddile per saecula. Gontemple- lulam susciperel ad habilandum. Quam ingresstis,
inini ejus ineffabilem per cunctas generaiiones be- cum suis omnibus coepit habitare in ea, minime
nignttatts magnitudinem, mullis modis luce clario- contemplatus locura iilum, qui Dominicam iconain
rem, stiper bumanum genus resplenduisse semper. apud se relinebat absconditam. Die vero quodai?i
Considerate sublime dispensationis ejus myslerium, idem llebreus de suis conlubernalibus iiivliavii
et ideo ex nimia ejus pietale permoti, assumite unum ad prandium. Epulanlibus illis, elevavit Heplanctum, lacrymasque amaras proferre niemen- braeus, qui invitatus fuerat, oculos, et vidit in intole, ac singullibus euper tale miraculum in noslra teriori loco cellulae ejus iconam Dominicam paricii
generatioiie pairalum, quod pene omnibus saeculis connexam. Tunc vehementi furore exardescens.
st mandalum. Deo quippe nibil impossibile, sed coepit fremere denlibus adversus eura, qui ipsum
etiam nec aliquid est dilficile. Nam super ea, quae ^ convocaverat, dicens : Tu Hebraus cura sis, quoipse raodernis dignatus est palrare lcmporibus, modo apud te Jesu illius Nazareni iconam habes
omne cor obstupesctt, audienlium fugit visus, repositam ? Convicia quoque el opprobria taota adbebelatur audilus. Sicut enim in passione Unige- versus Dominum Salvatorem emisil, quanta nec auniti ipsius expavit coelura, Dei caeca imago est red- res fidelium suflerrc possunt, nec nos scriplis trad i u , radii quoque solis luce obtenebrali sunt, dere praesumimus, ob injuriam noslri Redemptoris.
qmnetiam terramotus suo borrendo sonilu abyssi Judaeus vero, qui illura malevolum convocaverat ad
fundamenta valide exterruit, et morluos plurimos, prandium, satisfacere illi cupiens, sacramentis terquos tenebal, eructavit vivificatos : ita et nunc se- ribilibus proGtebatur, se aliquando minime, quam
cundo eadem signa pariter sunt innovata. Igilur pnemonsirabat, vidisse iconam. Ad bsec, qui inviaudientes inleUigite, inlelligcnles obstupescite, et iatus fuerat, siluit. Finito autem convivio abscesea quae vobis iiriimare curamus, plena fide et aure eit el abiit ad summos sacerdotes et principee ei
inlenta cordis percipite. Est autem bajusinodi se- dixit eis : Notum vobis sit quoniam Hebreus ille
talis Jesu Nazareni iconam apud se retinet clanrics narralioiiis.
culo. At illi haec audienles, dixemnt ad eum : NurCAPUT PRIMUM.
quid
possunl vera esse quae asseris ? non credimus,
Esl quaedam civitas in Syria, inter terminos Tyri
nisi
demoostraveris.
Ipse vero aflirmabat, quia eg<
ct Sidonis posila, Berytus vocata, Antiochise vera
siibdita. In hac urbe innumerabilis multiludo erat in d*mo ejus eam demonstrare curabo Hsec Hli anHebreorura. quamvis eodem lempore civilas me- dientes, maximam in iram deciderunt. Sed die illo,
iropolilana obtineret dignilatem. Accidil auteni, ui quia jam hora incumbebal vespertina, siluerunl.
juxta synagogara Hebraorum, quae raagna valde Mane vero faclo, summi sacerdoles, principes et
liabebatur, quidam Cbrislicola a quodam suscepis- majores natu plebis Judseorum, assumentes secum
tel cellulam, censumque ei ex ea redderel. In qua Hlum, qui eum accusaverat, ad domum ipsius velodum ingressus esset ad habilandum, iconam Do- cius festinaverunt. Videntes autem vera esse qaa3
miui noslri Jesu Chrisli, quam apud se habebat, dicta fuerant, facto impetu cum eo, qui baec testifixit in pariele coutra lecluli sui faciein, quse eliam ficaveral, irruerunt in eum, multisque contumeliis
conlincbat iu se inlegraro Domini staturam. Evo- ac variis cruciatibus aflectum extra synagogaiu
luto deniquc non parvo temporis spaiio, jaro prav eeiDivivum projecerunt.
c
libatus deicola perquirere studuit in alio loco ejusCAPUT I I .

dem urbte spaliosam domum ad habitandum. Quam D Deponentes autein Doniini noalri Jesu Cbrisli
cura reperisset, tollcns cuncla, quae ad se perlinere iconam in lerra, dixerunt ad invicem : Quoniam
Videbantur, egressus est de cellula. Domini autem aures nosiras teiigil non exigua opinio quod Jeprovidenlia id agente, Jesu Chrisli Domini nosiri sum Nazarenum paires nosiri diversis modis 298
iconam ibi negleciam reliquit. Hoc atitem Dotuini illuserunt, ita et nos buic faciamus.Tunc coepermit
occullo peractutu est consilio, qui vult omnes bo- spuere in faciem imaginis Doinioi Salvaloris no(17) h\ editione Lugdunensi adAur: Temporibus ctiAthanasii esse $cribit, aclfcne quarta tynodi n
C*n$lanlmi Senioris, et Irence uxoris ejus; sed ine- Ficwna, ubi iitdem fere verbi* biteger habetur, toiu.
p. 743.
p4. Petrus NUomcdicc epitcopu* libellum hunc I U YII,
-
816
813
S. ATHANASICS. SPURIA.
stri, ct percutiebant eum alapis, et inde dicentes: mansuela duccbaris! quanlus es in miscricordia,
Quaoia Jesu Galilaco noslri gcniiores fecerunt, ea- Gbrislc! spes unica mundi, qui cum in cruci ledein el nos huic ejus imagini faciamus. lnnumera- ipsum hosliam Deo Palri exbibuisses sanclam et
bilibus itaque illusionibus Dominicam illuserunt iinmaculatam, pro tuis crucifixoribus veniam poiconam. lierum dicunl: In ejus passioue scriplum stulasli, dicendoad Patreni: c Paler, ignosce illis;
esse agnoscimus, quod ejus pedes el manus in quia nesciunl quid faciunl. > Tunc quidem pro nocruce conlixae sunt: nos vero, quamvis modernio- slra salule incurvalus, in eadem carue, quam ex
res teinpore, nil praetermiltenies, addamus el baec. Yirgine sancla et immaculata assumpseras, morTunc cruciGgenles iconam Dominicam, clavos acu- tem perlulisii crudelem. Et qui eras in subslamia
tissimos adbibuerunt in manibus, et pcdibus illius cuin Palre sancloque Spiriiu unus et impas/ibilis
imaginis. Post baec penuoti magis ac niagis fcllis exsislcns et invisibilis, coiuloluisli bumnnam peamaritudine, dicunt inlur se : Audivimus quod rire naturam. Et ideo in banc lacrymarum vallem
patres noslri Jcsu Galikeo aceium et fcl in polum deseendens, pro nostris erralibus et piaculis forcum spongia prebueruut, boc el buic facianius. mani servilem susccpisli, in qua le pennisisii ab
Quod el sie fecerunt, apponentes ad os sanctac ico- iniquis teneri, flagellari, ad ulttinum vero crucinrc noslri Redemptoris acelum cum felle mislum. figi. Nunc autem in sancta imagine tua crucifigeISec sic ilaque cordis sui malitiam refrenantes, ris, Domine, ileruui ad confusionetn impicruin ouailerum dicunl: Didicimus quod noslri majores co- nium iidelium [infidelium], et ad corroboraiionem
roiiani conlexlam de spinis capiti illiue crucifixi omniuoi iu le credenlium. El ideo tibi omnipolenli
circumposuerunt, posLmodum aruiidine percusse- Deo, una cuiu Palre Spiriluque sancto, gloria sit,
runt insullantes ei, et nos igilur nequaquani post- per cuncla saeculorum saecula, decus et iorliludo,
ponentes tdlpsum faciamus. Cumque coronam spi- virlus atque victoria. Amen.
iieam capili illius circumposuissent, accipieiiles
CAPUT III.
arundineni, perculiebant caput imaginis illius, qui
capul esl omnium sanclorum. Ad extremum vero,
Audile, omnes Ecclcsiae filii, cxtera, quse poslcum insamam suae nientis tolerare non posscnt, modum facia sunl; ipsius enim mysterii fuit disdixerunl: Sicul veraciter didicimus, palres nosiri pensatio. Poslquam cnim, ut superius diclum eft,
lalusJesu lancea aperueruut; nos vero, ne aliquid latus sanctae imaginis iliius lancea apcrtum est,
minus fecisse videaaiur, et boc ipsum adjiciamus. conlinuo exivit sanguis et aqua. Dixerunt autem
Nullam ad ba3C moram luediam fecerunt, et aflerri principes saeerdolum : Affcratur \as ad locum vullanceam jusserunl, et praceperunt cuidam llebrao neris, et videamus exilum rei. Qut illico deluletollere eam, el valido iclu latus dexlruui iconae il- runt hydriaui, el ad locuni vulneris, uude sanguis
lius transfodere. Gumque tam maxiraum facinus et aqua decurrebant, slaluerunt. Quse absque ulla
fuissei perpelralum, res mira veheroenter stu- mora subito repleta esl. Dixerunt autem ad invipenda, nulloque unquam saeculo audita ibi repeule cem : Quoniam susurranl Chrislum coleules, quod
esl efiecla. Nara ipsius vulneris locus aqua el san- signa et mirabilia mulla inaudiia feceril in muiido,
guine illico coepit decunere. Et sicut in passione quae nemo alius potuit agcre : accipiamus bunc
Dei Filii Salvatoris mundi, oliin coniigit coeluoi ex- sanguinem, el iquam hanc, et deferamus ad nopavisse, iia nunc quoque parker, Deo praslante, stram synagogam, et congregemus universos qui
eadem innovanlur sive reparantnr. Vere enim in se male habent, ei ex boc perungamus eos : et si
buc facto non solura elemenla mundi concuti po- vera sunt ea, quae de Ghrislo dicuntur, conlinuo
luere, sed eiiam virlutes supernae tale faciuus ex- sanabuntur: siii alias, oslenlui habeantur a nobis
horruere. Tibi ergo, Cbrisle cum Patre, Spiritu- cuncla, quae suis sequacibus astruuntur de co. Uxc
que sancto sit gloria indeficiens. Quis enim est dicenles bydriam deferunt ad synagogam, aesiisicul lu, Domine, el quis est Deus faciens mirabi- D manles se Chrisio Jesu Dominonoslro aeterni Regis
lia, signa, et terribilia el obstupescenda in coelo et Filio maximam inferre posse injuriam. Congregaiu terra? admirabilis Mediator Dei et bomiauin, verunt igitur quoscunque repererunt languidos, et
boinousion, muudi Rederaplor ac Salvator, totius in conspectu cunctorum Hcbrajoruin iniroducti suut
bonitati* et pielatis fons et oriô! quantus es, in synagogam, itiler quos quidam provecl aiiaiis
Doatine Jesu, in bmnililale, qui cum esses Deus, eral boino, quem a nativitate sua gravibsime | os^
morltcinum nosire camis suscipiendo, homo iieri sederai corporis moleslia, quae Gra3ca locuiioite
dignalus es, pro salule generis bumani, quem iin- , Lalina vero, dissolulio menibrorum,
pii et crudeles paulo minus ab angelis rainoralum riiciiur. Uic dum priinum ab eis fuisset perunctus,
cernenles, borribili morte plectere non erubucruut! repcnte de suo grabalo, quasi cervus exsiliens, ad
quam magnus es, noster Salvalor, in palieutia, laudem Filii Dei incolumis redditus, ad propria requi in tempore tuae tradiiionis, tuo prodilori ad te nieavit. Deinde adduceutes caecos nonnullos, loca
venienli osculura prxbere uon renuisti, et scrvo eormn luminum perungcre sluduerunt. Qui ipsi
Malcho apostoli gladio abscissam auriculam redin- statim in Jesu tlbristi nomine discussa caecitaie,
xcgrasti, quando ad passiouis victimam yelut ovie post mullos annos, lurnen amissum reciper; Jiev
818
DE PASS. 1*AINIS D. N. JESU CHRISTI.
quo
eam
excepissent.
At
Uli
retuleront
ei,
quod
ruerunt. JEgrotantes autem plurimi ad hoc spectaculuro sunt adductt, manibus posl terga revinctis* quidem Gbristicola per oblivionem in cellula synCumque et illi fuissent peruncti, mirabili Dei vir- agogae proxinta dimisisset eamdem iconara, dum se
tule undique perfusi, scnsu redintegrato pristino, ad alium locum transferret bospilandi gratia. Qni
ad propria dum revertunlur sanissimi, laudes Dei staiim jubelur inquiri, et repertus in praseiitia
omnipolentis Filio Jesu Christo Doiniiio Salvalori domini metropolilam statuitur. Gumque ab eo siunostro persolvuntur ab omiil populo. Tumultas au- diosi&sime fuissct interrogatus, quomodo. teona
tem exortus esL magnus, per tolam eamdem urbem apud se devenisset, vel a quo tam inirabiliier posita
concurrenlibus omnibus, propler innumerabilia easet, respondit dicens : quod Nicodemue, qui ad
quaefiebantmiracula. El quicunque variis languo- iesum nocte venerat, propriis manibus eam comribiis inirmos possessoe babebaot apud se, illuc posuisset, et moriens Gamalieli Iradidisset. Gamaeos deducejites peruiigebant, et atatim saniiatem, liel aulem doctoris gentium Pauli , cum
quam desiderabant, consequebantur. Omnes au- diem sibt cerneret adesse extremum, Jacobo eam
tem, ad quoscuuque pervenire potuit opinio, afle- reliquit, et Jacobus Simeoni, et.Simeon Zaccbaeo;
rentes infirmos, quos babere poierant in domibus, et gic per successores lemporum in Jerosolyma perparatylicoe, eaecoa, claudos, surdos, mulos, et le- duravit, usquequo subversio illius urbU patrata
proafe, sive aridos, deducebant eos ad synagogatn est quadragesimo el teriio anno post ascensioncm
JudaBoruw,
ubi baec fiebant signa divinitus. Sed Domini Salvatoris ad coelos. Sed bieuuium anlequam Titus et Yespasiaous earodem subverterent
q u a m v i e maxima easel baec eadem synogoga, nequaqiiana lamen recipere poterat supervenieulium urbem, admoniti smil a Spirilu sanctofidelesatque
muIiiUidineiD. Infiniue enim erant populorum ca- discipuli Gbristi, ut relicia urbc, ad regnum 8 6
tervae, quae undique Uluc confluebaiit propter innu- trahsferrent Agrippsc regie, quia ipse tunc Agrippa
merabilia niiracula e4 prodigia, quae pro sua ninna Roinanis foederatus erat. Qui egressi ab urbe,
prolixilate, m fastidium 207generarenl, trausgre- orania quae ad cullum nostr* reiigionis \e\ fidei
6endo praeiermiltuntur. Oumes.aulem princtpes sa- pertinere videbantur secum auferentes, in bas recerdotuio, el seniores, et omnis turba Judseorum, giones transtulerunt se. Quo temporc etiam icona,
cum caeteris rebus ecclesiasticis deportata, usque
p a r v u l o r u m , ac niajorum, et rauliermn, videnles
hodie
in Syria permausit, quam ego ipse a parenquaefacta fuerant, crediderunt in Domiuum nostrum
tibus
ex
hac luce migranlibus roibi tradilam, jure
Jesum Ghrislum, et dicebam : Gloria tibi sit, aeterne
Deue, et omnipotens Paler, qui nobis indignis, baereditario usque nunc possedi. Hsec certa et maquamvis eero, revelasti unicum Filiura tuum, Do- nifesla ratio est de icoua sancta Domini Salvatoris,
minura nostrum Jesuni Cbristum : quem, ut IsaiaB qualiter de Syria in Judsenc parUs deveiiit. Auditie
\aikiuiura cecinil, Virgo concepii, et Virgo pepe- bis sermonibus reverendissimus metropolitanus,
i i l , ac post partum Virgo permansit. Gloria sit valde hilaris redditus, conversus ad populum Israetibi, Cbriste, quem patres nostri verum Deum et Hlicum dicebat : Gonverlere, lsrael, ad Domiverum bominem, in cruce morle borribili afficere num, Palrem U D i v e r s o r u m viventium, et adora
non metuerunt. Qui nunc eliam a nobis iterum pas- ndbiscum ejus Filium, per quem sunt omnia creata,
sus es le imagine tua cruci afligere. Gloria sit libi, et Spiritum sanclum, qui esl vivificator cunCbriste Fili Dei, qui tanta mirabilia nobis miseris ctorum vivenlium, et illuniinator nostrarum anideraonstrasti. Tibi crcdimus, tu nobis eslo propi- marum. Festina debitura absolvere votum. Omnis
tius et nos suscipere dignare, quia ex toto corde, autem turba siirpis Judaicae clara voce coepit
et toia anima atque Yirlute ad te confugimus. Haec canlare el dicere : U D U S Deus Paier, el ipae
ei bis similia clamanles dicebant, lacrvmas autem ingenitus. Unus Filius, et ipse unigeoitue Cbrislus,
quera patres nostri cruciflxeruDt, et nos ipsum
amaras ewittebant et singultus.
agnoviuuis verum Dorainum. Unus Spirilus eanctus el ab utroque procedens, per queni veraciier
CAPUT IV.
nos eredimus esse salvamlos. Ha3c dicentes, proPoslquam autem curati sunt cuncti qui aegritu- strati genibus ipsius, veniam postulabaot de suis
dine delinebantur, occurrit omnis multitudo Ju- consequi sceleribus per baptismi remedium. Quos
dawrum ad doiuum sanctae ecclesiae, quae in eadem suscipiens beatus anlistes cum suis clericis, per
urbe erat, ubi melropolilanus. Gqjus provoluti dies plurimos de disciplina erudivit Cbrisliana.
Yesligiis, se peccasse, se graviter deliquisse, ma- Ad uilimum vero calechamenos factos, et trigois vocibus falebanlur. Qui cum ab eis perquireret duano peraclo jejuoio, ex aqua et Spiritu sancto
omnem rei geslae vcrilaiem, sauctam iconam Do- regeneravit eos.
mini Salvatoris eidera demonstrantes, annunliaverunt cuncta quae in ea exercuerant. Et qualiter ab
GAPUT V.
ictu lanceae sanguis et aqua cmanavit ex latere
Postquam vero baptismum consecuti sunt, roipsius, necnon et de mirabilibus ab ea ostensis illi
relulerunt per ordinem. Ille vero interrogabat, qna- gabant enixius sanctum virura, ut synagogam
Irter icona ipsa ab eis fuisset reperta, ct si ab ali- suam ecclesiam consecraret I U noaorcm saocti
817
819
820
Salvatorts mundi. Quoruiri pelitionem minime suie scpiptis vel eloquiis manifestissime unWersig
aspernalus, synagogam illorum, qine major esse sanctae Ecclesiae filiis viriliter declaravit. Hoc iavidebatur, iri nomine unigeniii DeiFilii Redemptoris super ab eis effiagitans, ut per annos singulos
f intindi consecravit. Ex tunc itaque per diversas or- in mense Novembri, qut apud Ilebraeos est nonus,
[ Lis terrae nationes et provinoias mos inolevit, ut apud nos vero mensis tindecimus, nono die ipbasilieas plurimas vel oraloria, pontifices Cbri- sius mensis, id est quinlo Idus Noveinbris,
stian legis, in honore sancti Salvaloris mundi non minori reverentia, quam natalis Domin
< ondere et dedicare non desinant. Nam anlea anti- vel Pascbalis, ista dies pracipua observationc
quiores noslri, vel majores, boc peragere minime colalur.
prxsumpserant. Sed ad narrationis noslre ordinem
tAPUT VII.
refleclamus arliculum. Rogaveruut autcm melroHsec est vera et vehementer credula ratio de
politani prafatum virum, ul caHeras synagogas eo- cruore lateris Domini noslri Salvaioris, qui pro* rum in honore quorumdam beatorunj marlyrum fhixit de sancta imagine ipsius, quae crucifixa esl in
consecrando reconciliaret. Ilaque ct hu'\c peti- Syria, in Beryto civitale. Hic est etiam sanguis ille
tioni libenler animum accommodavit, et qua3 illi 298 Dominicus, qui aptid plerosque repertus esse
buggesserurH Dei ju?amine frelus, cuncta explcvil dicilur. Nec esse aliter aeslimandum esl a vere
dcvotus. Factum est gatidium magnuni in ctvitaie Calholicis, praeler id, quod scribitur a nobis, quast
ttla, non solara de sanitate corporum, quae emana- ex carne et sanguine Cbristi aliquid possit in
verat maxima, sed et de tanlis aniraabus, quae mundo inveniri, nisi illud quod in ara allaris per
ab iiilerilu Satanae ad vilam aHernaiu fuerant manus sacerdotum quotidie spirilualiter efliciiur.
revocalae.
llxc ergo scicns, amanlissimi patres et fratres,
CAPUT VI.
acceleravi dedarare vobis, ad aedificalioneni aniVenerabilis vero et sumnvus amisles, die noctu- marum vesirarum, ad incremenltim vestrre fidei, ut
que \ariis fluctuabat cogilalionibus de bydria, et in hoc scire valeaiis, quanta sil virlus et pietas
qua Dominicum intra se reiinebat crqorem, val- Domini Salvatoris noslri Jesu Cbristi. Idcirco in
de haesitans, quid de ea opportunum fuisset per; flde fortes estole, et congaudete super magna et
agere. Tandem autem salubri repcrio consilio, obslupescenda ejus miracula, quae irt noslra geneomnium Ecclesiarum, quae per orbem leroe longe ralione a Deo sunt palrala. El date illi gloriam cum
lateque consisLebanl, inaestimabile atque profutu- Jaetiiia gaudenles, ei cum nimia cordis compunrum providil consolationis remediunu Denique ctione ejus majeslali immensas gratias agite,
ampullas pracepil fieri vilreas, jn quibus porlioncs eo quod (idei suse et scientiaB dignos vos fecic
raisil singulas de sanguine et aqua, qtise de esse. Ipsi Cbristo Jesu Salvatori nostro, cum
imagine Domini Salvaloris nostri decurrerant, Palre, sanctoque Spiritu gloria sit bonorqae,
quas etiam per Asiam, Africam, Europam, per laus etiam perennis : qui scmpiternuni alque
suos nuntios dirigens, cuncla, quse apud urbem indivisuro absquc iniiio et fine obtinet imoerium.
jam dittam suo tenipore contigerant, devenisse Amen.
SERMO SANCTI ATHANASU EPISCOPI, I>E NOVIS ET MODERNIS MIRABIUBUS IMAGCSIS
DOMINI (18).
Elevate oculos sensus vestri, universi sanctae et obslupescite ; intelligenles intelligile, ei inclinale
Christianae religionis fratres et patrea, et consi- corda veslra ad magnalia Dei. Esi civitas qua? voderate hanc novam admirationem quae facta esl, calur Byrilbo, ac jacens inler terminos Tyri et Siquam hts lemporibus ostendit Deus nobis, et dale donis, prabens tribulum Anliocbiae. ln bac aulem
gloriam nommi ejus. Gonsiderate ineffabilem huma- ^ crvitale muliitudo eral Judxorum, el synagoga
nitatem ac magnitudinem divinae ordinationis, et eorum magna \alde. Accepit autem quidam Cbrilamentalionem cuin laetitia sumile. In Deo quidero siianusdalopretiocellulam aquodam in penaionero,
nibil exlraneum est, quia Deus noster potens est. in qua babilans fixil itnaginem Salvaioris nostri
Quoniam autem in diebus nostfis circa nos nolam Jesu Cbristi in conspeclu lecti sui : ei stalura quifecit Deus virtutem suam, obstupescit omne cor dero picturac non magna, sed mediocris, quae tamen
audientium pro enormitate sceleris, el magnitudine totam imaginem Salvatoris continerel. Aliquantura
niirabiliapn Oei. Conturbata est iterum abyssus, sol temporis fluxit, ei subslanlia viri illius valde crevit,
et luna obtenebrati sunt a facie iniquiuiis; sed et ulpote ubi miseratio et dispositio Dei mirabiliter
omnes virtuies coelorum et ornatus eorum laudem operari coepit; et ampliorem sibi Ghristianus illead
et gloriam dederunt Deo, qui magnificentiam et diverlendum qua^rere coepit domum. Tollens anvirtutem operalus esl in Filio suo. Audite igitur, tem omnem supelleclilern suam, iranstulit a su*
iratres, verbiim quod factum est in diebus noslris, pradicta cella,qu3e et ipsavalde contigua erat syn(18)
Ex codice ms. S. Gcrroani a Pratis, n. 108.
S3i
DE PASS. IMAGINIS D. N. JESU CHRISTI.
tt*
agogae Judxonim, nd alium quem sibi inhabitandum i noslrt Dei, ut fidelibus tais rememorareris antiqua
elegerat locum, solius imaginis Doinini iimneraor lnae pietatis opera ! llsec mirabilia tua coelo et terfactus, quod et per providentiain Dei ita contigit ris slupenda. Oculos mentis vestrae, et exbilai ate
accidisse. Rursus vero Judaeus quidam accepit in corda, quia bodie facta est nobia redeinplio, et
pensionem eamdem cellam, ubi imago Domini reli- juguDi capliviiaiis veslrae contritura. Audite ergo
cta mansil, et inlroducens omnia sua, ibidem con- el glorificaie Deum pro beneGciis quae adbuc vobis
versari coepil non cognoscens ant aliquando perspi- ministravii. Principes sacerdotum postquam lanca
ciens imaginem Domini, eo quod ex adverso velut latns Domini confoderunt, dixcrunl: Quia per uniin occullo reposita staret. In una autem dieruro i u - versam terram divulgaia sunt signa et vii lules pluvilavit ipse quemdam alium Judaeum ad prandium rlmXf qua? fecit Jesus Nazarenus, recipiamus sansecum : el inter prandendum elevans oculos suos guinem de latere. ejus, et onines infirmos el male
ille qui vocalus venil Jtidaeus , vidit imaginem Do- babentes per universam synagogam inde sparganiini noslri Jesu Cbrisli. Et ait: Dum tucs Judaeus, nius, ut experiainur virlulem Christi, et si vera
quumodo banc imagineni habes? Et injurias qui- sunt quaa de illo dicla sunt. Et supponenles amdem mullas et nefandas dixit conlra Salvatorem ab pullam vilream ad locum \ulneris, receperunt in
bora qua sanctam iiuaginein aspexit, quod ct jam ^ eam aquam ct sanguinem de latere Domini decurnefae duxi scribere, et salis ei fecil ille qui euro rcnteni. Adbuc ipsis non credentibus, sed injurias
invitavit, quod ex co tempore quo in eadcin domo et blaspbemias inferentibus, porlabant auipnllam
conversari coDpit, imaginem Domini ibidem on plenam salule et virtute ad locum in quo nuillicognoverit. Surgcns aulcm cum indignaiione, tudo languenlium coadunala fuil. Prinium quidcm
abiit ad principes sacerdolum. Comperientes aulem omnium paralylicum quemdam a nativitate adeunt,
quae facia suni, dixerunt ei : Potes boc nobis de- liquorc sancto perungunl et incoluniilati reddunt;
monstrare? At ille ccrlioraltis est dicens, quouiam cxci quamplurimi a taciu sanclui pemnclionis gauego vobis boc exbibebo in domo ejus. ltaque trans- diuin receperunt himinis. Dxnioniaci ad odureiu
acta bora vespertina, illo die siluerunt. Mane an- divina3 virtutis quolquot offerebanlur, curabantem facio surami principes sacerdotum et seniores lur.
Ubi aulem celebre boc faclum esl verbum per
populi, turba quoque mulla gentis eorum abierunl
in domum ubi slabat iniago Doniini nostri Jesu universam civitatem, alii atque alii ge 299
Cbristi. Et penrenienles domun) impelu facto irrue- cum segrolis suis iufercntes, de agris, vicis
runl principes cl seniorcs populi, pravio ducc Ju- ^ cl domibus cum mulliludine inOnita profluebant et
daeo illo qui illis annuuliaverat, et invencrunt ima- salvi fiebant. Repleta est aulem synagoga eorum
ginem Domini noslri stanlero sicut diclum esl ad paralyticis, claudis, duiinoniacis, leprosis, aridis,
illos. lrali valde circa Hebiaeum illum qui ibideoi caecis, nuiiis, surdis el omni genere morborum
inhospilabatur, exlra synagogam eum expulerunt. aegrolaniibus, et a quocunque genere dctinebantur,
Deponentes vero sanclam iniaginem, dixerunt : sanabanlur. Yidentes autero priucipes sacerdotum
Quoniam sicut audivimus quod patres nostri buic et omnis congregatio eoruu), signa et prodigia ma~
oiim illuserunt, et nos illudanius. Tunc coeperunt gna quaefiebant,cum nuilieribus et infantibus cre*
exspuere in faciein ejus, ct percutiebant eam. Dixe- dentes, clamabant Deo Pairi el Jesu Gbristo Filio
rUDtque : Quania fecerunt ei palres noslri, et nos suo, alque Spiritui sancto : Unus Deus Paler, unus
omnia faciaraus : et couviciabantur ei raultis cri- Gbristus Dei Filius, unus ex ulroque procedens
minosis serinonibus, qua? eiiara pro enormilate Spiritus sanclus, qui in Trinitale perfecta vivit et
sceleris scribere nefas fuil. Ilem dixerunt, quia regnat Deus in ssecula. Anien. Gloria tibi, Christe,
coiiGxerimt manus ejus et pedes, boc el nos iacia- qiiem patrcs noslri ignoranles quidem crucifixerunt,
iuug. CoDfigenies auiem manus et pedes, adjece- qui nuuc et a nobis in sancta imagine tua crucirunt diceutes : Audivimus quia acelum et fel ) (ixus es. Gloria tibi, Fili Dei vivi, qui pcr signa podcderunt ei porrecla spongia ; hoc idem ct nos im- tenliae tuae illuminasti caecitaleiu cordiuni noslroplcamus. Et admota ariwidine cum spongia plena runi et ad tuam misericordiam traxisti. Tibi crediaceto cum felle, apposuerunt ori ejus, addidertinl- nius, propitius esto nobis, ei suscipe lacrymas el
que iniquiiatcm super iniquilatem dicenies : Didici- poenitentiam nostrara : ne forte pro niagnitudine
mus quod arundine percusserunl caput ejus paires scelcrum, infernus aperiens os suum deglutiat nos,
noslri, similiier et nos faciamus : et percusserunl qui cum patribus nostris mirabilia magna fecisti,
arundine capul ejus. Finitis vero omnibus his, dixe- et beneGcia innumerabilia praestitisli. Parce iniquirunt : Sicul lancea lalus aperuerunt, iia et nos latibus nos(ris, etroedereanimabus nostris; et claronfodiamus. El pcrforalo lancea lalere ejus, exi- mor magnus fiebal clamamium et Deum invocantium. Sanalis vcro omnibus qui advecti venerant
vit sanguis et aqua. Gloria tibi, Gbrisle, gloria tiLi,
inQrmis, principes sacerdotam et omnis rouUituca
Fili Dei vivi, qui de supcrnis sedibus descendisti
forum ad episa.pum civiiatis cucurrit, ima voce
pro salute nostra tuam exhibere praesentiam, el pro
clanianlcs : Unus Dcus Pater, unus Jeeus Gbristus
liberaltone noslra cum immortalis esscs, morti te
Filius cjus Deus, quem patres uostri cruciGxerunt,
tradidisti. inssiiniabilis benignitas Salvaloris
t
8U
S. ATHANASIL!5. SPLRIA.
unns et Spiritus sanctus Deus. Et confitentes pec- mse mulloruin de morle ad vilam translatae snnl.
cata sua, ipsam sanctam imaginem ostenderunt epi- llaec sciens ergo, lilcclissimi fratrcs, acceleravi
scopo, narrantes eiiam qualiter sanguis et aqua de manifeslare \obis; tit in hoc eiiam cognosccnlcs
lalcre ipsius cucurril, et quanta mirabilia facla virliileii) el misericordiam Domini noslri Jesu Clirisimt. Episcopus autcm unircrsaliler indicto jejunio, sli, amplius conlirmati eilis in Odc, et graliarum
(Ainnes regeneravil sacro baplisraale, quos ipse om- aclioncs illi reddalis pro mirabilibus et bcneliciis
ncs suscepit. Synagogam quidem eorum principa- quae Dontinus oslendit. Docrevil sancia Romana
lcm ccclesiam consecravit in honorem Salvatoris et Anliocbrnsis Ecclesia diem Iduum Novembriuni
itoslri Jesu C.hristi : caeleras vero synagogas eorum solemnem agi in quo baec facia sunt ad laudcm
dedicavil ecclesias in honorem apostolorum el mar- Domini noslri Jesu brisli, qui vivit et regnat cum
Deo Palre in unitaic Spirilus saneli Deus, pcr omtymm : factumque gaudium roagnum, non eoiiim
nia
saecula saecnloruin. Amcn.
quod lanta corpora curaia sunt, sed quod el ani813
1N SEQUENS OPISCILIM BIOMTUM.

Perperam tiinlus Alhanaui nomen prwfert, cum $U hoc optzsculum alius cujusdam scriploris qui, ut
cugurari i\cet Pholii avo Iwc scripserit, quando oborta quasiio est de additione Filioque in SymboltJ
facla. Pro virili ergo pugnat hic homo, Spiritum ânclum, nec ex Filio nee per Filium procedere. Multum
tamen negotii faciunl aperla Athanasii hic allala lestimonia, unde (ortasse fuerii quod Athana$ii nomem
inscriptio ferat; Gregorii item iSysseni et Cyrilli toca quibus liqnido affirmatur ex Patre Filioque
Spirilum sanctum procedere. Jis ut occurrat scriplor itte, vanmima utitur distinctione : ait *im, ut
duplex est generatio Filii, (Clerna alia, atiaque temporanea, Ua duplicem ene Spiritu$ $ancti proces*
tionem ; cclernam aliam ex solo Patre, temporaneam seamdam, qua ex P&tre, Filio, atque seipso miHilu
et datur. Quod gralis sane excogitatum commenium ex&ufflatur ex Athanasii locis cotnpluribus i*
Prcefatione, ubi de Spmtus sancli processione agitur, allatis, ' ex eo loco : Filiue in
Patre fons est Spiritus sancti. Quis enim mgaverit loulem, primam *ignificare originem ? Ibi
tidesis.
%
ATHANASII
PATRIARCtUZ ALEXAJSDRISI,
,
SERMOSE CONTRA LATINOS (19).
.
1. At ila (senliunl) qui Gbristi sunt; sed
1. '* , *
sicut ille, qui ait : Cum veneril Paraclelus, * " , ,
quem ego miitam ?obis a Palre Spiritum verilalis, ;
qui aPaire procedit
bis declarat Palrem solum , >
esse Spiritus sancti productorem : eadem quoquc isli ralione, magistro obleniperantes, ex solo eum \
Patre aiunt procedere. Quod si quis dixeril, nus- .
quam dici Spiritum ex solo esse Patre; is audial, ,
eum qui de illo scribit, haud aliler quam ex divi- ,
nissimorum Patrum nostrorum doctrina, illud ferre
teslimonium. Ui enim illi Spiritum sanctum dicunt . "
ex Patre procedere, sv.mplo ex Domini ipsius ore
argumcnto; ila subsequenles scriptores consequen
, '
ter declararunt, Nec quisquam est illorum qui ex C \ Filio vel per Filium dicat ipsum procedere; nisi .
fortasse quispiam id dical de alia profusione, seu
manifestalione ac missione donorum Spiritus sancii. ?
Ea quippe raiione q anquain ex Patre manifeslatur , Spiritus sanctus ad dispensationcm, iia quoque ex .
Filio, ut docet regula veritalis. Et quandoquidem ,
idipsuro omnes unoconsensu dicunt, nemoque unus , ,
esi qui bac in re dissonet, propalam est ex solo .
Patre Spiritum suam habere subsislentiam : siqui-
dem bujusmodi emanatio subsistentia et>t. Quemad- ,
roodum enim boc oiunium dictum, Filius esl Palris ,
felus, ita inlelligitur, ul ex solo Palre sit Filius, w
Joan. , 26.
(19) codiceRegio 2471 nunc 451, . 155, ad marginem operi^sancti Justini ad leHara.
825
SEftMO COATRA LATINOS.
820
133
. . " secunduni 300

Q
&te eiccula eat ge, , neratiouem; ita cum dicant omnes, Spiriluni
esse a Patre produclum, intelligilur ex solo
\ Patre Spiritum esse, eecundum eaui quaa ante
, * \ gaecula est produclionem : gi solus ex golo Palre
, . - est Fitiui, solus ex solo Palre est Spiritug san , \ clns. Quod spect.it aglcrn gicundara profusionem,
. sive dispensationem, qwa daiur iis qui digni sunt;
, aicut ex Palre est Spirilus, ila el per Filium ct ex
, Filio. Quemadwodun} et postrejam Filii gcnera , .tionem, qjtts sciiicet ad nos adveniiim, non ex solo
. csse Patre, sed etiam ex Spiriiu ganclo existima, ^, mus. Ejusque libi rei Gdem faciat angelica vox ad
, \ . Josephum viruin MariaB facta : Noli tjmere acci *1 pere Mariam coojugem luam : quod enion in ea na , - titm est. ex Splrilu ganclo gt . Quod gi ediecere
cupias aliquog ex magaig apud nosganctig, aflirmasse
. ex solo Patre Spirilum sanctum procedere, jam tibi
, magnum Ecclesiae noslrae, iroo totius orbis solem,
CyriJIum hujuace rei accipe lestera : in suo namquo
, De Trinilate libro aperte ita loquilur. Sancliesima,
, , inquit, et vcneranda Trinitas, qua* ante omnia $ , * cuia est et semper Culura, incorrupta est, aHeroa,
incorporea, incoinprehensibilis, incircurosci ipta,
. , , \ , aed quae complcctilur omnia, universumque conti , net : bona, provida, crealrix omr.ium, visibilium et
t o n , , , - invisibilium, impalibills, inimutabilie, invariabilis,
, , \ menti bominum ct angelorum, creatteque naturo
, , , incoiiiprebeDsibilis, in seipsa coiisubalanlialis, in , , , <
communicabilig sccundum subslanliam ontni crea, , ^
quaea gcipsa golum cogaogcitur, et a nulla
, natura qiwe in boc m u n d o vel supra huoc oiundum
^ * - fuerit: unitag in tribus byponagibug, seu pergonis,
* , * et triniiag in unilate deitalis, give uniiig gubstan lia3 cogiiita. Hujug ganctse et v e n e r a n d a B unitalis,
\ , , a d o r a n d a B tres bypostases cogoogcunlur atque cre\ , dunlur : in Patre qui esl sine principio, gine causa,
. , ingeoitus, seropiiernus : in Filio unigenilo ; i n e n a r \ rabiliter, impagsibililer, ineflabiliter nato anle OID , , , nia racula, ex ipsa Patrig gubglaotia, aique ideo
^, consubstanliali cl aequali Patri, excepta palernitate,
, , qui pro causa Palrem habet, generandi gcilicei
, roodo : et in Spiritu gancto et v i v i f i c a n t e adoralo,
\ , , proce1ente ex Patie, id est ex gubglantia Palris,
\ * non generatione, quemadmodura Filius, ne duo sint
, Filii in Triaitate; aed procedenie, uli dictum est,
, ex gole Patre, atque ex ore. Apparuii autera per
. , Filium, locutugque est in ganctis prophetig et apo * , fitolis. Cxtcrum, ut dixi, qui est ex substantia
, , ipsius Palrig et Filii, consubslantialisque est Palri
* , iv ei Filio. lncommunicabilia aut^m est, sicut Paler et
. , . Filius, omni creatura?, juxta subslanliae rationem.
,
. ' ,
.
2.
2. Yiden' quod ex golo Patre sit Spirilua gan , - ctas juxta sanctum Cyiillum; ino juxta totam
. Scriplurara gacram. Et ne quis mihi ullra frigida
u
" Mallh. i , 20.
8*7
S. ATHANASIUS, SPURIA.
828
illa proferat verba, aut voculas, quod scilicet , ,

\ , >.
prseclari illi viri Alhanasius ei Cyrillus, unaqje
Gregorius Nyssenus, addilionis in causa fuere. ,
Aihanasius quippe Ha ait : Spiritus ex Patre, . *
(aiunt adversarii) el a Verbo, quod est ex Palre , \
procedit. Nyssenus autcm postquam dixit, Filium , , ' ,
esse peculiariter ex primo, id est ex Palre, ,
deinceps ait : Spiritus per eum qui esl pcculia- ,
riler ex primo. Sapienlissimus vero Cvrillus aperle *
dixit, ex atnbobus, Patre nempe el Filio, Spiritum , \,
esse sanrlum. Haec sunl argumeiita auclorum por- \ Ttcv .
tenlosae illius alque pravse addilionis. Ego vcro, .
ignarus licet, c omnem sensum capiivans in obe- " ' t , ,
dienliam Gbrisli, hac ralione loca illa explico. Ea ,
senientia Aibanasius ail, Spiritura e\ Palre esse. . et a Verbo quod ex Patre procedit. Quemadmodum , ,
ex ipso coaeterno Patre : sicut et Verbum mit- , , \
tilur daturque iidelibus a Spirilu, eadem ralione , \
qua ab ipso Palre. Teslimonium accipe ab ipso (20), \
Verbo atque Filio, aiente : Spiritus Domini super , \
301 m e e o q & unxerit me. Evangelizarc pauperi- \ '
bus misil me . > Sanclus ergo Spiritus Filium un- \ , < , ,
xit atqne misit; sed etiam Paler ex ambobus Fi- , .
lio ecilicet et Spirilu miltilur. Qua ralione porro .> " \ ,
id fiat, Palrem audi per Isaiam propbetam ita lo- \ \
quenlem : c Auili me, Jacob el Israel, quem ego \ . " ,
voco : Ego Uos primus, el e<o posl ha3C : et prae-
ter me non esi Deus. Ego manu mea fumlavi ter- " , \ ,
ram, cl Spirilus meus Urmavil coelum. Ego omni- , \ *
bus astris praecepi. Et nunc Dominus misit
.
me". Paler igilur esl qui boc loco dicil: c Mi- , \
sil me. VideiT a?qualilateni Irium personarum ex- . .
celsissimae deilatis? Cum Spiriius sanclus rohti- . "
tur a duobus, ut consubslantialis mitlilur Palri
c .
atquc Filio. Gum aulem Filiut ex Palre, ul con-
subslanlialis eliam Spiritui. Ciuii aulein Pater ; "
ex Filio et Spirilti, quasi consubstantialis. Gum , \ .
dixit ilaque magnus Albanaiius, Spirilus ex Patre " , \
procedens, declaravit undenani Spiriius habeat . " \
Bubsistentiam, scilicet ex solo Patre. Gum auiem , .
ait rursum : Ila esl Spirilas ex Palre, ut est ex , ,
Filio qui est ex Palre ; aequalitatem Patris et Fi- ,
hi coimnonstravit, ut hac in re confunderel iropiis- .
einium Arium, qui Fillum crealuram esse dicil, ,
et iion Deum : quasi hisce illum verbis compella- D , \ ,
ret: iutpiissiine A r i , sic Spirilus qui a Patre ",
procedit, a Filio quem lu blaspbemas, splendet , \
daturque fidelibus, secundum ejus operationem ",
atque donum, quemadmodum ab ipso sempiterno ,
Patre. Quod aulem hoc ad bunc modum se habcat,
vide, quseso, quid ad Serapionem scribat episco- \ ,
puin itle Pater, qui ab immorlalilale nomen acce- \ . "'
pit. Eadem enim loquilur, deque iisdem philoso- ,
pbalur bisce verbis : Quemadmodum Filius proles , ;
cst unigenita Patris, ita et Spirilus a Filio dalus, . , \
uo
ie
Isa.
LXI
, i ; Luc. , 18.
(20) Hic desunt noimulla.
I f
Isa.
XLVIII,
12-16.
S19
SERMO CONTRA LATINOS.
880
, atque missus, ipse quoque oniig e$t et non mulli,
"fimp 6 , Deque ex mullis unus, sed ipse solus Spirilus.
\ Unus enim cum sil Filius Yerbum vivens, unam
, , ' esse oportet perfeclam plenamque, sauctificantem
, . atque illuminanlem vitam, quae sit ejus operatio
, alque donum, quae dicilur ex Palre procedere;
quandoquidem ex Verbo, quod ex Patre esse in
, , confesso est, splendet, mitlitui alque datur. Sicut
, proles unigenita est, ait, Patris Filius, ila et pro duclio ejusdem Patris est unus Spirilus non muU
. " ti, nec ex mullis, ut planum est, babet subaislen, , , tiain. Sed sicul unus est ipse Spiritus, unuro pro , ductum, ita et ex solo et uno esl Palre. Cum uous
' . ' namque sit Filius vivens Yerburo, utpole ex uno
, Patre; unam quoque oportet esse perfeciam et ple . ^ nara', sanctificanlem el illuminanlem Vilam, quae
, est Spirilus sanctus, qui donum ipse suum opera, tur, et dividil proprie singtilis prout vult. Quod
, donum ideo ex Patre diciiur procedere, boc est,
, , eflundi alque miui, quia a Yerbo, quod ex Palre
, . " esse in confesso est, splendet, millilur et dalur.
Cura prius sanclus ille raiiocinalus subobscure es. , set de processione Spirilus quse est anle saecula,
solumque ipsum ostendens esse productum, quasi
. - ex uno produclore, atque Palre; in subsequenti bus nobis liquiilo declarat eam qu in tempore est
, profusioneua, quasi ex duobits, Palre scilicel at, qiie Filio , exsislentora; quod i-bidem signilicalur
, hoc dicio : Sic Spirilus ex Palre, quemadmodura
, - ^ a Vcrbo quod esl ex Palre. lla quoqtie boc looo
. " , illud : Quae ex Patre dicilur procedere, quandoqui , deni a Verbo, quod ex Patre esse in confesso est,
, * " splendet, millilur et daltir.
,
.
3. Eodem quoque modo Gregorius Nyssenus aii
3. *
Spiritum per eum esse qui est peculiariler ex pri mo ; cum Filio scilicel conjuiiclim atque siinul,
, neque post Filium eecunduin subsislentiam. Cum
. ait auleiri Filium peculiariler ex primo, ne arbi , trcre ipsum Spirilum non esse peculiariler ex pri . " mo. Quemadmodum enim Filius peculiariler et
, proxime ex primo est, id esl, ex Palre ; ila et Spi , - rilus peculiariter est ex primo, secundmn eam
, - D qu% anle saecula est subsistenliam. Primus porro
. , Paier est, non lempore, nec 302 "rdine, absiil
, ! sed in quantum causa est Filii cl Spirilus, quem , admodum el major et absque principio, ut sine
/, , causa ulla, radix et fons eorum qu& ex ipso ema. " nant. Quemadmodum enim ipse solus absque prin , cipio sl respeciu Spirilus ac Filii, iia et eorum
; , ipse solus est causa. Spiritus vero respectu Pa , ' , tris, non absque principio, nec absque causa est,
t * . quemadmodum nec ipse Filius juxla suuro in lenv
, pore principium. Non modo Spiriuis, sed eiiain
. Filius absque principio esl sicuti Patcr. Printa cau . sa eaque sola Paler est Filii atque Spirilus. A l
&: , , secundam ne. quaeras, quisquis oribodoxus es, ne
, que lertiam; ul nc eamdem unamque substanliflm
832
H i i p r o b o d i v i d c n s s l u d i o , ut pravae d o c t r i n a e h o - * * , . damneiis. Primus ilaque Paier esl iu quantum , Bh
major esl; niajor vero in quanlum est absque principio; absque principio autem est in quanlum est . , \
principium hyposlasium qiwe sunt ejusdem nalura?. , .
Spirilus ei Filius peculiariler ex majore , id est ex ,
Palre. Una cniui Filius proprie ac vere, necnon . ,
Spirilus sanctus ex Palre suiil. Non quod ille ' ,
prius, iste posterius; sed simul Filii generaiio, et \ Spiriius processio splenclel : mittilur Spirilus at- ,
que dalur per Filium, ut bealus ait Alhanasius, , ,
quemadmqdtnn et Filius per Spirilum, uli diclum \ , ftiil. Eadem quoque ratione iulelligcnduin illud Cy- .
rilli dlctum, nerape ex ambobus, scilicet, Spiritus , *, , * ex Patie procedens ex ambobus splendet, miititur
et datur, ex Palre scilicet et Filio. El paulo post : , Duas generaliones, uti superius dixi, circa Filium \ , \ . \ '
didici; unam quae esl ex Patre ante lempora, aliam *
quae ex Virgine in lempore. Eodem modo duas pro- \
fusiones didici esse Spirilus sancti; unam qua \ ,
procedit anle tempora, et aliam qua bonilalero im- \ . \ partilur. Sed prioris Filii gcnerationis et prioris \
proceseionis Spirilus, Paler solus causa est. Alte- , \
rius vero generalionis qiue in tempore facta esl, .
et alterius proftisionis, qua dona imparlitur, non , \
solus Paler, sed Filius et Spiritus sanclus est causa. , .
Ex atnb&bus ilaque, Palre scilicet et Filio, ad dis- , \
pensalionem effundilur : non secundum subsislen- ,
tiam, absit! alioquin duae causae perperam induce- , \ .
renttir, quae uni illi ejusdem nalura? ac paris ho- Q , \ ,
noris exsislenli, multuni anlecellerent.
, *
! , \ .
851
SYNTAGMA
DOCTRINJE
ADMONITIO.
Hoc opusculum paucis ab hinc annis in lucem protulit vir clanss. Andreas Arnoldut Norimbergensis
anno scilicet 1685. Atque in prcefatione sua muiih ilie argumentu Athanasio asserere contendit. Sancii
Alhanasii archiepiscopi Atexandrini, att wse, Syntagma doclrince ad monachos, clericos et laicos, recensetor
ex pulcherrimo codice membranaceo ossiano quingenlorum vel sexcentorum annonim, qui continet
praexerea Pailadii Historiam Lausiacam cum aliquot libellis vetustioribus. Ad cupidilatem describendl
exciverunt me viri illuslris manu ascripta verba Non est xnediih Athanam. Nolebam enim parvi facere
quidquid lanli Ecclesiae doctoris esset, quodquead aliquem meura fructum redundarel. Poslea per lilteras faulorem de voluntate cmitlendi Athanasii cerliorem reddidi, quibus tale responsum dedit: S. tfianasii De vita
nionaslica dignum e$t prorsus quod edatur, tongeque prmtantius ea regula, quatn ex ll\ero~
nymi opcribus collegit Lupus. Cum veteres scriplumhoc Athanasio tribuant, non talis videoquare de auctore
dubitas. Wimorim xi Jul. chhcLxxxm. Ex quo magnum mihi nascebatur argumcntum tum veritatis,
lum dignitalis. Pergam in inceplo, ubi tanto viro pro suis in me meriiis, gratias egero. Per quinque
amplius menses bibliotbeca ipsius, quae multas alias raritale, utilitaleque longe superat, non lanlum
patuil; sed oraculum erudilionis in singulos dies consulere fas erat. Veleres oracnli vcl nna vice oon*
sullandi causa longissima emetiebanlur Uinera , beati brevibus responsis : quis dubilet, meliore fuisse
loco qui i n tcroplo Musarum cum Apolline habitavit? Alio quandoque speclabal Pyihia vox : aliquando
eorlem oraculi eluserunt. Dormicbant nonnulli in delubris, ut per somnium ?iderent species rerum, vel
audireDt vocem; mibi lunc laetiores in vita illuxerunt dies, vera omnis et perspicua oralio. Gralias le
dignas, iilustris Vossi, agere deberem, et quas possum ago. Siquidem nihil satis magnificum de virlute
lua dixerim.
Tanlopere de ine merito, Leclor benevole, gratum praebere impcravit pielas; nunc ad Syntagma re%
835
SYNTAGMA DOCTRINJS. MOMTUM.
834
detindura, quod novtim exsistens, praefaiionem sibi postulat. Codex iHe antiquus S. Athanasio tribuit
opusctilura, quae res alicujus est nioraenli, ulut tibrorum inscriptiones vera noroina non ubique referant.
Nam posteriorura teraporum scriptores, vetera interdum sibi vindicant; nonnunqua-m sub priscorum
aoetorum nominibus soa supponunt, praesertira ex doctrina nobilium et clarorum. lnterea ex codicis
aiiiiquiiale constat, olim fuisse eredilura seriem hanc docirinae ab Alhanasio posieritati 303 reUciam.
Si plura mss. eodem modo inscripta reperirentur, aliquani salietn verilatis rationem suggererenl; verum
praeler Vossiimira nullura adbuc inveni, neque in Ghrislianissimi regis bibliotbeca, vel alibi quoque.
Argumenlum foret ad probandum, aul cosevi aucloris teslimonium, aut ipsius Atbanasii in suis operibuSf
quod cum desit, aliud esi m promptu. Qnaerenti aliquando in bibliolbeca Regia Sophronianam fidei confessionem induliu cl. Thevenoti, conalus meos ornantis et promoveutis; venerunt in manus
, absque loci temporisve circuiustantia. Quaerilur autem, ;
\ ,
*; . (Jtrumne oportcal quarta el Parasceve solvere jejunium, propier memoriam
saneti aul apostoli alicujm ? vet an jejunium Dominic:$ solummodo diebus (21) $olvendum $it? Reepondit
eynodus : \ ; c " ?
, ,
. > De hi$ magnus Athanasius in eliquo scriplorum suorum ila
teexprimU: iMonachm aut sacerdos jejnnium qnarlct vel teaice diei non solvat, nisi decumbat morbo,
exceptis Pentecotte tt Eptphanm. Placuit locus hic, ipsaque Syntagmatis nosiri verba proferenda, unde
illa desumpla sunt: , , , . Alia ponilur qua?slio, quae seque buc allinel:
, '
, \
. ' ,
, . Nimirum, de genu die Sabbali flectendo, synodos Nicxnam et Trullanam statuisse, et magnum Alhanashim pariter enunliasse: Cavene quisquam le inducat Dominica die esse
jejunandum omnino, sive in Pentecoste. Nibil vero dixisse de Sabbalo. Respondelur: Sic se re& plane habet;
plerique tamen, quia Sabbato non jejunatur, genuflexionem prostermitlunt. Ut singula appareanl, en Aibanasiuoi noslruin : , ,
. . Duo fragmenia isthsec non levis sunl ponderis; lanlique,
ul nulhmi ferrae dubium relinqualur. Siquidem ipsa synodus eo teslimonio utiiur, neque refellit monacbos ex Athanasio nosiro disserenlcs. Apud Ralsamonem occurril quaeslio de genu in Sabbalo flectendo,
mota a nionachis exlra urbera se exerccntibus, t-empore Nicolai palriarciiaa et Alexii Goraneni. Ad
quam respondit sacra Gonslanlinopoliiana synodus. Yerum diflcrunt inlerrogationes illorum monachorum
a noslris in ms. Regio, propter diversa capita. Porro, elsi ejusdem essent cum caeteris a?vi, nemo
facile sibi persuascrit, Aihanasii tunc supposiUonem faclam; sed eonlra putet, longa aetale fidem oblinuisse in Patium consessu. Conjicio auleni qusesliones canonicas el responsiones codicis Regii ad saeculuin ix referendas, in quibus fit inenlio typicorum, synaxariorum sancii Patris noslri Saba, et praeceploris eremi magni Eulbymii, nec non S. Atbanasii illius in monte sanclo. Producuntur concilium Nicaenuin , , , , synodus Neocaesariensis,
S. Basilius ad Amphilocbiura.
%
Quid sit quare Syntagroa nostrum S. Alhanasii esse nequeat, nondum pcrspicio : qtiamvis enim ipse
in Vita S. Anlonii narraverit, tam crebra moiiasieria in iEgypto tum non fuisse, sed quemque se exercuisse a suo pago non prociU : nihilo secus Gregorius Naziauzenue, Orai. in laudem Athanatiu affirmat,
Vitam Antonti promutgare leges nionaslicas sub specie narralionis. Ad hsec cum nostris congmunt, quae
legas in S. Athanasio De virginitale, . Propter superbiam diabolus ex coelis p r a 2 c i pitabalur.
, . Jejuna universum annum
sine necessitate (melius, nisi necessiias aliud postulet); hora vero nona, in hymnis etjejuniis perdurans,
ume panem tuum curn oleribus oleo tefeclis. c Nudilas ne appareat coram alio. Non ibis ad balneum,
siquidero sana sis, nisi urgente neccssitale. Si corpus infirmum, .
Quod 6 i adsit calecbumena in niensa, ne oret cum fidelibus, neque sedebis et una cum illa panem
comedes. Si virjuslus ad te venerit, lavaei pedes. Si virgines advenientes vinum bibanl, eliamsi lunon
bibis, propler eas bibe pauxillum. In ecclcsia tace, nec quidquam loquaris, sed leclionibus inlende.
Similiter ia Exhorlationc ad monachos, quara Latine babemus in tomo 11 Opp., si donamus esse AUia(21) ln festis Domini.
S. ATHANASlUS. SPUMA.
830
nasii, comraendantur jejunia praeter Doininicam, si voliva sint: habilus vilis, alque alia nonnulla faeiUinw
cum noslris comparanda.
Stylus Syutagniatis ab Athanasiano non est adeo remolus, quandoquidem in traclatu De virginitate
mulla iisdem verbis modisque dicendi exprimttniur. Subdifficile tainen visum fuit demonslr&re, Albanalium usurpasse verbum cum iniinitivo, loco imperalivi, v. c. , pro
, pro , qit;e barbara s;l loculio: nuiabam diu i u ea re, donec inviMurein in S. Basilii sermone
De abdicatione rerum : , pro . llem, ,
, pro . Unde illius argumenli vim evadunus. Post omnia isia quid reslal? nemini
rapienduni judicium suuin, ncque eiiam resislendum ei repiignaiidum contra verilalem, ad quam si quis
curiosiore obscrvatione penelraverit, de pnblico bene merebiiur.
H<ec Arnoldus, vir $ane non minus erudilione quam contitate el moderatione conspicuut. Sed pace viri d
ctissimt, hac, noslro quidem judicio, non sunt magni momenli ad hoc opusculum Athanasio adjudicandum.
Nam quod de qucestiombus canonicis, ubi nomine Alhanasii quadam ex hoc Syntagmate afferuntur, liut
revera illce in quodam concilio edxtos fuissent, quod lamen dubio minime vacat; in synodU quandoque Alh
nasii nomine opera laudantur, quce lamen comtal Athanam non esse; ut videreest in secunda Ntcccna ub
Hisloria imaginis Berylensis ad verbum legilur, quam nemo non faletur Athanasio abjudicandam: quod
potiori raiione de aubsequentium sccculorum synodis cestimandum. Multa certe exttant tpuria opera qux
sexlo vel seplimo sivculo exarala tunt, quaeque posterioribus inde tynodii auctoribusque laudari poiuerum
Quod tpeclat vero affintialem quorumdam hujus opusculi locorum cum altis libri De virginilate el De exborlalione ad monacbos loeis, id minoris adhuc est preiii: tum quia prior Itber magna suspictone, potterior
aperie laborat; tum quia privcepliones tllce monasticM de jejunio , alii&que observalionibtii, ecedem
fetme in varii* aucioribus legunlur; ita ut nullum hinc possit erui argumenlum. Nobis itaque omnvio $pu~
rium videlur hoc opusculum, tum ob styli genus, quod ab thanasii mirumquam remotum $it, tum
ob multa$ voculas quce sequioris <cvi nolam pra'fernnt,ut est illud ^ ,
itlud etiam , 304 simulias, item , , nisi sit mertdum, , ,
pro aegrc feranl: el similia bene mulla pro brevilale opusculi; quod neque poiiori$esse conditionis arbilramur
quam cwlera opuscula ascetica, quce Aihanasii nomine subsequuniur. Caierum Arnoldi nolas non integra
hie tubjicimus, tum quia prolixiores tunt quam instituii noslri ratio ferat, lum quia multa complecluntur
quct in Onoinaslico nostro explicanda venient.

, , KARP1KDXZ
.
S.
ATHANASII
SyJVrAGJfA DOCTRINJE AD MONACHOS, OMNESQUE CBMST1ANOS

QUAM LA1COS.
CLER1C0S
. Ecclesiae catholicae filiorum, et potissimum i . "

anacboretarum sive monacborum, lale est vitas , \
ageiida? genus. Gralia quidem salvi suuius ; scd
, . *
gralia filios suos, sapientiae item omnisque probi operis fllios esse peroplat, qui bonum experimento \ \ , cognoscant, et ila agere nitanlur. Te ilaque reita ; (22) , (23), \
hujusiuodi iide dignuin conslitue : facto, di- . ; lecte mi, hcec servandi proposilo. Nam sunl qui , , , cum his prasceplis pugnent: c Diliges Dominum (24), '.
Deuin luum ex lolo corde tuo, et ex lola anima tua, , \
el proxiiuum tuum sicut teipsum
Non occides, , \ .
non moechabens, c non scoriaberis, pueros ne cor- , , c , 1 7
" Ephes. i i , 8. Matlb. xxn, 7, 39,

(22) F. .
(23) . .
(24) Hic qusdam deaidtrantur.
837
SYNTAGMA DOCTRINJE.
858
, { ', \ rumpas, veneflcio ne utare, ne simultatem habeas,

, \ , \ . \ abstine a suflocalo, ab immolalo et a sanguine*
Haec sunt conspicua peccata ; quae autcm minora
\, \ videnlur praecepia, quorum lamen cliam ralionein
, \ * reddiluri sunuts, hc sunt: monacbos quidein et
\ conlinenles, oporlel a mulieribus esse sepaialos,
, \ , nec cum iis colloquiaraiscere,si fieri polesl, ncque
, , - earuni conspectuiu oplare, ne quidpiam binc d.imni
, emergal, si cor scilicel, per oculorum inliiilum,
. , moechalum fueril. Cavere ilem par est (iiionacbuiu)
, , , - ne sil bilinguis, animo duplex, mendax, oblrecla, , , lor, ne lcvi occasionc disli ahalur, ne sil inipudens,
, , errabundus, slolidus, arrogans, ne turpe dictum
, , labiis proferal, vel juramenlum quodlibei; sed
\, \, , . \ solummodo, ila, ita; uon, non. Et si quando id
* , , - poslulet necessilas, in colloquiis sic dical: Agnosce,
. \ , an veritatem dicam, an iiienliar. Venerandum au , * lem nonteu ad juranientuiii ne sumilo, neque aliud
* qiiodpiam juramenli genus usurpcs, ut ail Evan \ - gelium. Ha3C enim omnia minime decenl, nec ea
faccre convcnil; sed eum quoque qui haec non
(25).
observarii oporlet ejici ab Ecclesia.
2. , ' (26)
2. Decet insuper corpus non nudare in oujus , , piam coiispcctu, nisi ob balnei necessitatem in
. , , , * morbo vel iufirmilate maxima; feslis genlium non
* communicare, nec dicere fralri suo, raca, vel
(27) * , fatue, Sahbata non cuslodire, nec inagicam arlem,
\ - nec veneflcium exercere, vel aliud ejusmodi agere
. (28) , - in morbo aut aegritudine. Noli abire ad iiic.nlalo , , ^ rem, npque tibi pbylacieriuin circumponas, aut
, emundes in circuilu : ne ipse hujusinodi quidpiam
. agas, vel ab alio Aeri penmllas. Ab oimii turpilu * (29), dine lasciviaque corpus serva purum : ne ascili tiam mulierem habeas, ut sunt qusedara quae sibi
. dilectarum nomen imposuere, quae tamen iniinicae
, pofttea deprehendenlur. Ne simullalem babeas cura
.^ * . - aliquo; quisquis eniui habel, ejus anima 305
, . Doniino non probalur. Ne ores una cum hserelico,
, \ , vel cum etbnicis. Jejunium ne violato quarla eci \ , licet feria ei Parasceve, nisi niorbo labores, exce (50). pla solum Penlecosteet Epipbaniis. Quadragesiroam
\ sanctae Ecclesiae et bebdomadem sancti Pascbalis
. * accurate observa. Solve jcjunium cum ad te fraler
* - acccsserit; non jejuniura scilicet slatutum, ut feri
D
(29) . Prohibet canon 5 Nicienus,

(25) Mendose,
, id est ascililias scu extraneas,
(26) L. .
(27) . Concilium Laodjcense de quibus multi egerunt, ut videas in Lexico Suictnone 29 : Non ovorlet Christianos judaizare, et ceri. Mox, , bartim nieminil Epiphanius
haeresi 78, pag. A40, ubi de B. Virgine locuius, a
Sahbalit otiari, sed eo ipso die operari.
(28) , - Cbrislo in cruce commendala Joanni. ait:
. Concil. Laodic. ca. 56: ,
* , , \
, ,
, . Sed ne hoc quibufdam noceal, neve hinc
. ( occasionem arripiant, $ibi excogitandi ascitiiias ei
. iVon oporlet sacerdotes aut clericos agapetas, prava quadam ducti ophikne.' Hieronytti.
magot e$se, aut tnathematicos. aul astrologos, velvero ad Kustocbiuiu de cusiodia viiginitatis : Lnde
facere phylacleria, ut vocnnl, qum $unt vincula ani- in Ecclesias agapelarum peslis introtil? Unde $iue
mamm tpsarum. Eomuiemqui talia gestant ab c- nuptiis aliud nomen uxorum ? Imo unde novum con*
ciesia ejici ju88trnu9. De pbylacteriis alii niulti. Ibid. cubinarum genus f Plus in(eram, uride mereince*?
(50) 1. .
. Hesyehius,
, .
859
S. ATHANASIGS. * - SPUIUA.
Quarlae, Parasceves, Quardragcsimxel Passionis; scd

jejuiiiura ex proposito tuo servalum, nempe Secund#, Tertiae, Quinlae. Sabbato et Dominica ne jejunaveris, excepto niagno Sabbalo sancli Pascba*.
Q u a n a B auiem feriaeet Parasceves jejunium ex jussu
ad boram usque n o n a m servalur. Quod si quid ulLra feceris, id tuo sit arbilrio. Si vero diulius poles
susiinere jcjuiiitim, gcnerose agis. Outn jejunas et
hoc insliiutuin vilae tenes, cave ne superbia intumescas. Iuflalio namquo laqueus est diaboli, pcr
quam ex c c e l o delapsus est: similiterque per ilfam
d?inceps homines illaqueaus dejicit. Ne quis te seducal, ut vel Dominica omnino jejuues, vel geuna
flectas, vel in Peulecosie. Neque euini ea lex ebl Ecclesix. Cave ne te quidam Marcioiiisbe iu crrorem
deducanl, aut alii baeretici, et Sabbato vcl Domi*
nica jejunare suadeant. Conventus ne negligc; leque ipseila prsepara ut dignus sis mysteriis, nc forle
in judicium incidas. Ne omillas le. adeunlitini
fratrum pedes lavare, ejusinodl namque pracepti
iatio posiulabilur ab iis qui prae superbia illud
orniserint, quamvis sint episcopi. Nani Dominus
noster prior ipse abluil, cum piaicepit iilis ut ila
iacerenl.
5. Ne esio avarus, ne turpis lucri, possessionum,
divitiarum cupidus : nain qui ejusmodi sunt, Deo
placere non valenl. Ne omnino negotia geras; miiltira
sunt inculla? regioncs, quarum incohe si artes non
babeant coguntur negoliari; qni, eliamsi roonacbi
non sinl, si negotientur, malo quidcm agunt, nisi
casu necessilaifs. Usuratn ne accipe : ne prius
compares quidpiam alio quam yutgari pretio. Ama
omnes boroines, et pacem babe cum einnibus, cum
i l l i s etiam quibuscum non o r a s , quantum facultas
erit, excepta baeresis causa. Si suppelat, largirc indigenli, sio mi us, noli conqucri. Si quis muluo a
te petierit, dato, et $b eo accipe sortem, com babuerit, absque foenore. Ne dolose agas in conspectu
Oomini. Nam sl Iruges habeas aot argenluin.atque
aliquis a te muluo acciperc poslutct, tuqur, ne
usuram accipias majore pretio vendis, ut eina
postea viliore et minore pretio : c Comprebcndit
Deus sapientes iti astutia *. Perpemie eniui ac vide,
fe onias focnoris f o c o , tria aut quatoor fceuora accepiuram.
4. Esto humilig ac qoietus, iremens ooini lempore Domini eloquia. Ne sis coiiteiitiosns, ne ccedas
bomiuem, uisi puerum tuum inodice, institulionis
causa, idque. tanicn cum moderalione, cavens no
hinc caedes consequaiur, complures eniiti snnt morlis occastones. Neinineiu subsaimes: ne quemquatn
êstimenti caosa delesteris. Modesto utere babitu,
neque mollibirs vestimenlis, neque cum inrfumenlo
qui sanclorum esse vireruni videatur, sordido sci-
840
, \ , \ , , >
, , \ , \ .
\ ,
.
; ;
* ,
. \
, .
,
, ' '
, ; '
)^.
,
,
. \ ,
, ,
\ .
,
.
*
,
^.
, ; .
5. , , ,
. , \ ,
,
, ,
, . *
(51)
. . , ,
, ' ,
, \ . , (32)
* , .
, , '
, ' , .
.
, \
*, ,
c .
, '
.
4. \ ,
. ,
, ,
\ ,
; *
.
; *
, ; ,
(33),
I Cor. m , 19.
(51) I . .
(52 1. .
(55) Hauc voceua ita legit Suidas bis ,
nec dubito ila haberi in codice quo usus esi C).

Arnoldus,qui legil . Proclivc est in mss.
pro accipi, cum hbrarii ubi currenle alauio
S41
SYNTAGMA DOCTHW*.
^ . . - licel veslilu, progreditre. Saccum ei b&beas* i t tua

0 , - lugeas peccata, cave ne saccus. ille videatur, eed
, * . \ abscondiUis sit inlerius. Ne pellibus sis amidut, ut
, . " ne ab bominibus gloriam referai. Capillos ne alat:
6 ejusmodi quippe ornaluni precidil Apoelolaa :
, \ - Ne londeas meniuro, neque circumlonsione e:are.
.
5. Si possis vel bebdomade inlcgra jcjunare, ne5. , \
. , , * mini id declares. carnibus absline, non ut qui cae
, \ detesteris, scd ut qui corpori cibes dclrahas, teqtui
loco coc, \ \ , - indignum eo acslimes, atque terrenorum
e n u n
wborum lati. , leslia appetas. Qnisquis 806
. tnlia modiitn lenet, bis corpori fert opem ul se'
, \ . conlinere possit. vino plane abstine, nisi solum
\ , , at dcgastes, et Crcalori ejus benedicas. Quod si tu
; , & queiMadmodum Timothcus, ob ninriam exercilatio*
- nem in luorbos mcideris, vino modico utere, nam
, * parce sumjtum medicina ost; sin mello oiare,
6 , . ulrasque libi inflrmilates induces i ad unotn vern
(34) , - vel duo pocula bibiio neque ampltus. Si valeas nn
\ , dis incedere pedibus, generose le geris; sin tibi ne*
* \ - cessitas plane fuerit ut calceon saraas, simplicia
- tibi suuto calceamenla : noli ornatis calceamenlU
. . \ amasiorum more le eflerre. Sinl tibi res quvis ob
\ tyifc , \ \ viac fatts. Eiiamsi carnibtie et vino lanquam super*
, , ' vacanets abstinere soleas ex institoto luo, cum U * , , men in peregrrnam regionein concesserie, noli te
, \ , , \ jactare, sed esto fralribus aequalis, oleribus vide , * , licet uiens, coctisque cibis, imosi neceseum sit ga . , - rum coniede et pisce vescere, si voluerie ; ed pro
*5, \ , * ea vice soium, acrursum prislinatn resumeexerci > |\ lalionem. Si sgrotus ovum ooroederii, peccatum
(35),] , non esi; sed t i in morbo usque eo dejiciare ut avem
, , et carnes comedas, minus quidem perfectura illud
est; ne arbiirare tamen peccatum esse : sed dota
.
quod prislinum \itae insiitutum non plane servaveris, et a firmo proposito dejectus sis.
6. \ , , 2
6. Si in morbo id necessitas poslulet, una aut ab
* , tera Tice balnco utere, sanus aulem balneo non inf . \ , diges. Tu monacbe et sacerdos, bumi cubato, dum
. sanus corpore sis: in primis vcro artetn aliquam
, * exerceas. Iu agro labora, ne panem otiose comi' \ das; imo ex mauuiun tuarum labore babeas unde
, \ , , \ , \ - fratres bospitesque reficias, et si facultas ferat, v i . \ , \ D duas, orpbanos et egenos. Qaod si inter hominea
, quosdam babitas, tibique locus, seu ager suppeiit
, \ , ad taborandum, fruclus juste et absque ulla injutia
* colliges; primiliasque anle omnia sacerdolibus ol
, \ feras : dehiuc viduie, orphanis, aliisque largire ex
, , justis laboribus non ex fenore, vel ex nimia a b u n , . - dantia, vel-ex negotiatione, vel cx turaultibus. Si in
, . monasterio degis, ne monasierii exercitia contem, , ne. Quod si curo in monasierium secedts agruin
, ' . possides, D e q u a q u a m secedis, sed illudis alqae i l N
l n
I Cor. x i , 14.
gcribunt, ut liileram subsequenti copulent, qaod
propcranti mo esi, caudam parti superiori liuer
ponant, ct sic pene --.
(34) '-
(55) Hacc verba uncit inclusa realitni.

27
5. ATHANASIUS. SPliRIA.
8U
813
hideris. In monasterio cum degis noli otiosus esse, , \
iia ui alii te alanl; scd par est te aul artem ali
, quam callere, aul operari, ut quotidianum tibi ci- , ;
bum compares. Si juniores tecum fuerinl, primum . \ ,
bumilis esto, neque magisier esse optaveris : sed si , \ *
viderig an;mas lua conversalione salulem consequi, ,
atque volueris quinque lalenta accepta duplicarc,
animas cura lecum versantes, el juniores compelle, , , \ , \
ul quisque seorsum degat, ncque una confabulen- 2
lur, aut uoa versentur, excepla solumraensa,sy- \ , \
naxi, et psalmodia, tit inter dormiendum propriis , \ , \ *
quis indumentis amictus sit, el sticharium singuli , , \
auum, saccumque absconditurn retineant, ut si fuerit , ,
noctuorandum, parati invenianlur. Vigila moderate , , .
io psalmis et precibus : interdiu vero frequenter \ *
ora, ne tamen prolixa sil oralio, ne clamosa, ne ^ ^ ,
multorum inaniuraque verborum. Gum moderatione , ,
psallenduro, he molestia animaa aflBciantar. Pueros , .
ad silenlium insiitue. In cauponam ne unquam in- .
grediare; sed si necessilas id postulet, si inextra- (36) * * , \
nea regione versaris, atque cibo vel potu opus esl , , libi, emptum mitte, et in ecclesia coroede, loco se- , \ \ ,
moto: si nulla eo loco fuerit ecclesia, aut oriho- *
doxorum domus, necessumque tibi sit in diver- , , \
sorium ingredi, in diversorio inaneas ubi nullae , \ ,
int mulieres, neque caupooa: idque cura moerore. , \ ,
\ .
7. , ,
7. Si ejusmodi pwccepia ciim servaveris, et a praedidis peccatis caveris, in Ode, castitate et eo viie ,
inslituto, uti dixiinus, cursura impleas, gradum \
tibi magnum et bonum acquires. Haec supradicta , *
fidei praecepia, et 307 observationes, quas si per- . ieceris, iidemque servaverig, eris discipulus Domini \ \ ,
nostri Jesu Cbrisli. Quod si quis supradiclis contra- , \ ,
dical, Deo contradicit. Evolvat ille divinas Scriplii- .
rai, et inlelligat tradilionem Eoclesia, ac demum , . cognoscet baec omnia praecepisse Dominum. Nos ne , \
longiores essemus, teslimonia non produximui. , \ ,
llacienus pracepta mooachos reliquosque Christia- . ,
, .
S 0 8 spectaniia.
\ \ .
8. Jam vero si sacerdog quispiam accurate velit
8. ,
sacerdotio fungi, cum auperioribus prxcepiis, so- , , brius sit, sedulus, patiens, mansuelus, orpbanorum, ^ , , , , ,
pauperum, bospilum, bonorum amans, quietus, iir- , , ,
mus flde, senieulia, verbo, abstixiens a muliere, \ , ,
gregem non oegligat, ne quempiam exsecretur, , * pfcrsonam ne accipiat, omnes coarguat; ne sinat , \ , $
ullam scabiosam in ovili ovem, sed per poeniten- ,
tiam purget illam, atque ita in ovile recipiat: sciai , \ *
quo pacio singulos pascere : quae praecepta viduis, , quao monachis, qua3 laicig, quae catecbuiuenis ira- , , , .
dere debeat. Mulieres velet ln ecclesia prorsus lo' \ ,
qui , sed aemper silere jubeat et orare, nec sv * \ ,
auro veelibusque exornarc, vtiltum conlegere, aut ,
B
, l
" ! Cor. xiv, 34.

(W) Add.
81$
VlfiE MONASTlCiE INStlTuTIO.
S46
, ; . - manus virorum oscularh Cateebumeui aulem seor*

/ >, . sim orent et exlra limem Oranieque populus cum
; \ - reverenlia et silentio audiai verbutn Domini. Porro
. non ii solum qui peccanl, aed eliam qui de pecca*
, \ \ ; - toribus gaudent, poenas luent. Oblaliones quod
. spectat, vigilandum esl sacerdoli: nara si a mililo
- acceperit qui efluderil sanguineni, a lurbuleolo, 4
, , , , fure, ab improbo negoliatore, a perjuro, aut a di , , vile defraudalore, a publicano exactore, a fenera , , tore, vel ab eo qui pretium frumenli auxerit, vel a
\ , quolibet peccatore; bujusmodi sacerdos, inquam,
, , qui lalia acceperil, clauda el caeca binc Deo offert.
Tibi laico non licet sacerdolem judicare ; quod si
, , , pravaricalorem adverteris illum, fuge ab illo. Si
' . , , - taaec tu sacerdos servaveris, gradura bonum libi
6 , \ ^ acquires " ; niultamque flduciam in Cbristo Je*u
, ' - Domino ooslro, cum quo Patri el Spirilui sanclo
\ gloria in saecula sacculorum. Amen.
. '.
IN SEQUENS OPUSCULUM MONITUM.
Brevem hanc vil monaslic iQsuUiiionem'tyntagmati appesite subjicimut,quod ambo ejusdem pronut
mt argumenti. Sequens aulem oputculum inelegam est omnino, et quodam Grmculo Athanatii nomine
coufictum, ut quivis erudilus, tel primo atpectu exutimabit.

^ .
MAGNI
ATHANASII
INSTITUTIO EORUM QUI QUIETE AGERE CUP1UNT.

i. , \ - c i . Talem et hujus&odi oportet esse monacbum,
, a terrenis rebus abstinenlem, ac praeCerea Cbrisli
\ , , , mililem, materia experlem, sollicitudinibus va \ , cuum, exlra omnera ncgoliorum cogitationem et
, exercitium. In his sil et degat monacbus, is ma * xime qui totam mundi hujus materiam dereliquil.
, , Omnes speciosas pulchrftudines superat ascesis illa,
. , , quieta et tranquilla est vita. Age ergo, dilecte, roo, \ \ - nasticam amplectere vitam, et accurre ad illa quie * \ lis tropaea. Relinque ibi roundum, mundique cu, \ \ , ras, mundanos Uem principatus et poteslaies; id
, , est, solus et materia esto, passionibusque vacuus,
, , omnis expers desiderii, ut, earum rerum circuiu;, . stanlia alicnus, quieiam probe vilam agcre possis.
, - Nisi enitn quis sese ejusmodi rebua exintat, nun . & quam potuerit eam agere vitae ralioaem. Paucis f t
, \ , viiibus utere cibis, non vero copiosis, et probe pa . \ - ralis, irao potius improbe paralis. Quod si bospitz-*
, litatis causa te lauti cibi cogiUlio subeat, 3 0 &
, * miesam fac iltam, nec prorsus illi obtempercs. 11
, sidiatur enim tibi per cam advcrsarius, ut te a
*TWfei
" 1 Tim. , 15.
relrabat v i u
S ATHVNASIUS. SPURIA.
S47
SiS
2. Cave ne diviiir.s pauperibus erogandaa expe- 2. " ; las; melior enim serino bonus est, quam donum.
Est quippe illa item maligni fraus, qua ad inanem
gloriam plerumque et ad muliain uegotiatiouem \
menlein conjicil. Veslimenla quod spectat, ne cu- . \ , pias mullas babere vcstes; sed eas sulum tibi pro-
vide quae necessitati corporis salis sinl. Si libi ali- .
mentis aui vestibus sil opus, ne pudeal ca acci- ,
pcre, quae tibi ab aliis offeruntur : est enim illud .
quoddam superbise gcnus. Quod si tibi aliquid in
\ ,
hisce superfluuui fueril, da egeno. Hanc Deus fllios suos vult ceconomiam servare. Gum praesenti lem- .
pore necessaria suppelunt, ne fuUiri temporis sol- , ,
liciludinem geras, ne unius quidem diei aut hebdo- , ,
madis: de praesenii solura cura : ipsura lempus .
sibi necessaria suppedilabit. Sed in primis quaere * regnum coelorum. Tuam semper utilitatem curato, . ,
el quielae vilae modum tibi constilue. Ne cum bo- . ;
niinibus materiae deditis, et ullro citroque distra- '. \
clis habiles: vel solus babita, aut cum hominibus , \ materia expertibus et tecum consenlienlibus. Nam \
qui cum bominibus materiae dcditis, ct ullro citro- , \
que distractis habitat, is prorsus eorum distraclio- , ;,
nis particeps erit, humanisque serviel mandatis, , \ ,
obnoxius vanis sermocinaiionibus, aliisque fnalis , , , ,
omnibus, irae, mcerori, materialium rerum insano , . '
araori, metui scandalorum, patrimonialium booo- ,
rum solliciiudinibus, cognatorum amiciliis. Eorum , \ \
Uaque consortium devita, ne forte tuam in cellula .
quietem adiroant, ei ad sua ullro citroque negoiia
perlrahant
*
3. \
3. Si porro cellula in qua degis circumquaque
amoena sil, fuge ab illa, neparcas, ne fortasse ejus , , |,
amore perlrahare. Nihil non age, nihil non ope- . , ,
rare, ut possis quietae et tranquillae vitae vacare, , \ ,
atque curare, ut juxla Dei voluntatem degas, et ctim , \
invisibilibus iuiinicis pugnes. Si non potcs in tuis . :
partibus Iranquille et quiete degere, transfer pro- , , ,
posilum luum ad bospilalitatem, in eamquecogiia- \
tiones tuas quampriujum repone. Eslo velut quidam ,
opiiums oegolialor, qui omnia ad quietara vitam , \ \
probal et ordinat; ei quae tranquilla et ulilia sunt . , perquirit. Cxterum dico tibi, hospilalitatem dilige,
nam liberat (e a casibus in regione tua obvenire ,
olitis, libique preslal ul quietae el tranquillae vi- ^ . , \
~
iaeutililale perfruare. Fuge
moras in civilate, el in , .
eremo persevera, si fieri omnino possit. In urbeie ,
ne accedas: nibil enim utile. nibil tuo vilae insti- .
tulo frucluosuni illic conspicies. Ne timeas neque ,
formides earum xerum sonilum, ncque aufugias a . , \
stadio utililatis luae. Absque timore suslinc, el vi- , \
debis Dei magniludinem, omnia scilicel alia salulis .
fiigna et manifeslaliones.
4. ,
4. Amicos si habee, fuge eorum frequenlcs confabulationes; si enim perraro colloquare cum ipsis,
gralus Deo eris. Quod si deprebcnderis per eos libi .
damnuin obvenire, ne prorsus accedas ad illos. Par ,
quippe rst amicos le babcrc qui tito vilae instilulo \ ;
. . utiles ac dediii siiH, Fuge malignorum et conten
1
SIO
EPISTOLA I

\
" \ , \
, .
, *
\ , \
.
,
, ,
, ,
. ,

, \
)) .
,
.
, ,
\ .
. \
, .
, ,
, .
D CASTOREM.
850'
liosorum virorum colloquium, cuin neiuine iilorum babites, imo prava illorum proposiia recusa.
Fiatres qui sint paciftci, et spirituales sancti PaIres, amici tibi sint. Ne cum distraciis viris babites, neque cum iis una convivere; ne le forte ad
suas fraudes perlrabant, el a scieutia quae quietaro
epectat vitain abducant. Quod si quis eorum qut
secundum cbaritatem Dei incedunl, te adiens ad
comedendum invitet, si lubeat abire, abi; sed cito
ad cellam remigra tuam. Si iieri poiest, ne dormias
extra cellam luam, ul semper apud tc permaneat
quiet33 vilse gralia, ac sine obice erga propositum
hujuscemodi, cultura tuum impeDdes. Ne eslo cupidus lauti cibi; nam qua3 delicialur anima, vWens
m
morlua est. Ne variis cibis ventrerc luum 309 ~
pleas; ne te eorum cupido subeat, et tuum erga meneam appelilum inflammes. Picium naraque est, non
oporlere falli satnntate ventris. Quod si te frequenler exlra cellam tuam videas invilari, abnue. Nam
frequens extra cellam tuam mora detrimenlo tibi
esl, quippe quae gratiam auferat, eensum obscuret, amorem marcidum reddat.
IN BINAS AD CASTOREM EPISTOLAS ADMONITIO.

Novum hic comparet commenti genut, Lector benevole: en tibi Instlluia Gassiani Gmce versa, m compendium redacla, Aihanasiique notnine contcripta. Quod opus esse videtur GrcBcuti cujusdam Latine peri/i,
qui eum in Instiluta Gassiani incidisset, operce pretium duxit Grcece xlla interpretari, quanquatn (ortane
potueritex anliquo Cassiani Grceco lextu, seu Grceca versione, hoc ipsum opusculum contexere. Nam exttwt
in anliquis Grcecis codicibus mulia ex Cassiani Instilutionibus, quarum haud semel loea a/feruniur Grcece
quibutdatn $criplorit>u*,v. g. Climaco. lnstituta igitur ilta exhibet hic scripior, non quidem inlegra, sed
exeerptit hinc inde lenteniiis, $cepe etiam inlegris capilibus : tantaque omisit, ul ex duodecim illis inslilutorum libris, binas hasce tantum confecerit epistolas, quas majoris commendationis causa magno Alhana$h
ascriptil. Porro tam tupine, lam incaute id facinoris aggressux est, ut quoe $e suis vidisse oculis tettalur
Cattianus, longe scilicet post Athanasii astatem acta, ea ipse Athanatium narrantem ac %e vidisse testantem
reprwsemei, quoa in alitt quoque nonnullu tpurii* operibus animadversum est. Castor autem ille cui nuneupantur Ihstituta Cassiani, cujusque nomen hue translatum e$t ephcopui erat Apten$i$. Has porro nobit
Roma trammisere fralres nostri.
t
EJUSDEM MAGNl ATHANASII 8

SIMUM CASTCREM. DE CANONICIS COENO /BIORUM
CONST1TITIONIBUS.
(57).
, - C I . (38) Cum jusseris mihi, beatissime Pater Ca, slor, ut Orientalium maximeque iEgypliorum coe , \ - nobiorum, canonicas tibi constitutiones declara, rem, quas meis ipse oculis conspexi; tuae jussioni
, - obtemperans, haec pauca tibi verba Iransmisi; ut
* - binc viaticum ad virtulem iis suppetat qui in novo
, tuo monaslerio, Deo juvante, coacti sunl. Itemque
\ . - misi bealorum vlrorum canones, et alios nonnulloa.
\ - Necesse est ilaque ut anle omnia de oratione, bo , , \ norum omnium causa, verba faciam; quomodo sci - licet, et quam oplimo cum ordiiie in iEgypti et
\ - Thebaidis cocnobiis eam persolvant. (39) Congre57) Ex codicibus mss. Altaemps., num. R. v. 49.
! 38) Casiianus in praefal. ad Instiluia cwnobio-
rum ad Caslorem.
(39) Caseian. Inslitut.Ub. n, c. 7.
S. ATHANASIUS . SPUKIA.
m
gatt quippe eodem in loco, tempore syaaxia, posl- . \
mwm absolutus est psalmus, non slatim ad genu- , ,
llexioneui vetiiunt; sed priusquam genua flectant, , \
modico tempore stantcs expansis manibus oranl; , ,
postea humi proslrali, et facla brevi inter genu- , \
fleclendura oralione, una surguntomnes: ac rursum \ , \
expansis manibus diulius alque ferventius supplica- ,
liones persolvunt.neminegcnuflectenle, aut exgenu- \ , ftexione sese erigenle, donec is qui orationem recitat, \ prior gemiflexeril aut prior eurrexerit(40). Prout ita- , ,
que dictum eal, cum ejusmodi synaxium causa conve- , ,
niimt, tanium ab omnibus servalur sUentium, ul m , . ,
lanlo et pene innumerabili coetu, neminem adesse vi- ,
i'eatur; polissimuum vero tempore oralionum, quo , neque aputum emittitur, neque tussis audilur: non i l -
lic pigritia&signum, non dormitatio, non oscitatio, non & ,
gemilug cum sono audiuntur. Eum namquc qui prae , ,
ausca et animi mollitie cum clamore precalur, , , , ,
aiucit dupliciter peccare; priroo, quod segniter *\ * .
oret; secimdo, quod indisciplinata illa voce, proximi aures oblundat, ac mentera distrahat: inva- ,
denlibus una malignis apiritibus, qui cum nos vi- , $
derint in oratione stanles, indecenlibus nos cogi- ,
lalionibus, et nausea atque faslidio animam aggra- , \
vant. (41) Quae causa est ut psalmos, non cum tu- , ,
multu et perturbalione festinando reciteni; neque , \
versuum multUudine, sed mentis conaideratione .
oblectenlur; ea gcilicet cogitatione ei obsequentes qui ait: c Psallaxn spiritu, psallara et mente **: , ,'
raii utilius esse decem versus cum attentione psal- ^ ,
Jcre, quam koium pgaUerium cum coitfusione
, \ vot
?. . ,
.
2. \ ,
310
Completis psalinis etcanone, uti auperius memoravimus, nemo fratrum vel lanlillum ,
teraporie cum alio stare autverba facere audet: sed , ^ '
neque cella egtedi, aut opus deserere suum, quod $ * ,
pr manibus tractat, juxta Apostolicum praece- , , plum; nisi necessarii cujusdam operis occasione ,
omnes una. convenire oporleat : egressi aulem opus
auum ex&cquuntur; Ua ut oc miniraa quidem inler , ? \
eos sit (onfabulalio, sed singuli medilaiioni menlis , vaccnt et psalmo, et quod sibi jussum est impleanl. , '
Blagna porro soUiciludine cavent, ne quis fralrum D \ , cum alio maxiroe novilio solus unquara relinqua- . ,
tur, aut exlensis manibus aliquem contreclare aut , \ ,
coroplecli audeat. Quod si quis banc transgredi ,
rcgulam deprebendatur, gravissiraae coneptioni .
subjicilur,
,
3. (43) De oanonico itaque more, sive precum
3.
sive psalmorum, quo paclo scilicct cas oporlcat in \ ,
diurnis convcnlibus observari, aat a uobisjam di- , . cmm est. Deinceps vero agendum nobis e$t de iis \
2
I Cor. , 4S
>
(40) Ca^siao. JnstUut. lib. u, c. 10.

(41) ibid. c. I I ,
(42) Ibid. c. 45.

(43) Ibid. lib. iv, C 1.
*55
EPISTOLA I AD CASTOREM.
834
, 1 quiroundumabdicarunt, qua rationo in klsce co&, \ nobiis ingrediantur, in illisque permaneant ia ho . imlitale et obsequentia usque ad exlremam senc' ; , cluiem. (44) Taniaquippe apud illos cst obedientia,
tanla bumililas ad senectutem usque, quanla ne
*; ' . primo quidera anno in iis quisaeculum abdicarunf,
- in monasteriis nostris reperialur. (45) Non prius
, \ \ itaque in monaslerio admittitur qui vult esae mo \ \ nachos, quam apecimen et experimenlum quoddam
. eui erga Deum amoris, bumilitaiis stue atque aequa , * nimitatis per summam obedienliam dederit. His
, ilaque probaius, ut admiltendus ab itlis habetur
- atque docetur, ne quidquam de bonis suis apud se
reconditum conservet : gnari scilicet eum qui do
, \ bonis suis quidquam relinet, non posse diu in mo . nasterii obedientia permanere, neque adflnemus , & que perseverare, prae animi ianguore ae isedio. Cum
\, , quaevis enim minima occasio aut affljctio ejus mow
. vebit animum, stalim reconditi tbesauri spes, quasi
, funda lapidem, monasierio illum ejicit. (46) Quare
quivis illorum amiquis possessionibus exuilur, ita
. ', - ut ne vestimento quidem quo indutus erat uli sibi
, , liceat. Sed congregatiscunctis fratribus, ininedium
, , adductus, exuitur vestimentis propriis, et eorum
loco abbatis manibus monasterii vestimentis indui , , tur; ut eaforma cognoscatipse, se mundanis rebu
\ , \ oranibus arroganlia ilem et superbia nudaiuni, in, , duisse paupertalem Chrisli, $t sine pudore sese
, \ connunierare et exaeqnare corpori fraternitatis (47)
. Veslimenta autein quibus exuitur accepla ecrvat
, ceconomus monasterii, atque seorsum reponit
* \ , \ donce ip.se profeclus, conversationis palienliaeque
; in variis tcniatiunibns specimcn dederit. Et si qui. dem deprehendatur in bisce posse perseverare*
, , atque eo studio, et fervenli proposito quo ccepil
, , , ; - permanerc, reliquis eum fratribus annumeranL
* , Quod &\ in eo murmurailonis delictum, aut inobe - dienlise cujuslibel peccatum eompeiianl, exutum
[f. ], & eura monasterii yestiraentis^ ac mundanis denuo
, \ - indumentis amictum ex ccenobioexpellunt, ita ut posl
, . tam accuratam probationem, non facile sit volenti,
. arbitrio suo \el ingrcdi vel e monaslerio secedere;
sed qui se proftlelur remanere nolle, omnino cxua , tur mouaslerii vestimentis.
]
.
4. (48) Gum igitur is qui Susceptus est, ea qua
4. " , , &, diximus accuratione probalus, inculpaiusque de, - prebensus esl, non slatim fratrum coetui commi , sceri pormiltitur, sed tradilur ei cui bospUmn comI , \ missa cura est, atque jubeiur bospilum minislerio
\ et obsequlo omnino vacare; ac posiquam inlegrum
annum incutpate hospites exceperit, hac re in h , militalom eQormatus et in sequanimilatem, demum'
, coeltii fratrum annuraeralur, atque alicui c eeniori , , bus traditur, cui 3 1 1 bujusce muneris sollicituda
(
{44) Cassian. Intliiut. lib. , c. 2.

(45) Ibid. c. 5 ci 4.
(46) tbid. c 5.
(47) Ibid. c. 6.
(48) Ibid. c. 7.
86
S. ATIIANASJUS. SPURLA.
SS5
Jncumbil, ul disciputuin doceal, quas vias ingres&us ,
ad perfectionem virtutum pervenire possit, (49) lu , \
primis docel eum studium superandi proprias con- .
cupiscentias et voluptates, jubendo ea quae ejus ;
volunlali contraria suni. Aiuut enin Patres non \ ,
aliler posse queraqtiam voluptales reprimere, aul .
iracundiam, aul irisiitiam; aut veram oblinere hu- , {iuililalem, aut demum una cum fralribus in coenobio , , ,
recteconeumroari, nisi ante per obedientiam volunlates suas marliiicaveril. (50) His conslilulionibus ,
atque doctrinis, quasi quibusdam elementis et syl- .
labis, ubi discipalum ad praesiantioieiu slaiuin pro- >
duxeiiuii, postea boc docent illum, ut cogilaliones \ \, \ ,
tuas ne celet; sed ubi accedunt, quampriinum Patri
suo revelei; neque de earum judicio et examine , >quidpiam cordi suo conGdal; sed scial Jd bonum, \ , \ \ id malam esse, quod judicio suo Paler, facto rei * * examine, tale esse declaraverit. Hac ralione poterit ; ;.>
oranea iniinici fallaciag viiare quisquis ad virlulem .
Instilujtur : qui utpote imperitus, inimici dolos \
ignorat. Aiunt eniro sancli Paires diaboli arlis el , , \ ;
ineidiarum cunspicuum esse signum, cum discipulis
uiadot ut Patribus eogilationes occullcnt suas, ,
idqne ex superbiae moiu, quasi scilicel ipsi idonei >
tint per se congruum ea de re consilium capere; ,
aul ex uiani gloria, quod pudeat nimirum suas pu- , ^ *
fcHcare cogilationes.
,
5. (51) Tanla porro apud illos estobsequenlia, ut
5. * .
cttra abbalis jussionem ausit nemo, ne ex sua quidem cellula \\\ qua sedet egredi : atque tanto slu- *
dio illius ju&sa complent, quanto si Deus ipse j u - ,
beret, (52) Dum sedenl aulem in suis cellulis, et .
operi roanuuni, meditaliooi ct orationi incumbunl, , \ , \
atquo sludiose hig adbibenl animum, si quempiam , , osttum cellulae pulsantem audiant, qui se aut ad
communem orationcm, aut ad opus manuum ad- ,
vocel, omnibuR quamprimuro dimissis, ad juesam , ,
aihi rem properant, obedienti viriutem studiosis- ,
sime colenles; quam non modo operi manuum,
lectioni el quielae in cellula commoralioni, sed el , \ ,
omnibus virtulibus amleponunt, omniaque postba- , \
.
benl.
6.
6 (52*) Illud autem superfluum est memorare, nerainem acilicet illortim aliud qoidpiam possidere, D , \ quam colobium, hemiphorium, sandaltum, melolen , \ , \ , \ ,
ct aioream : turpe esse rati si dicatur, Hber meus, \ *
penicillus meus, aut aliud quidpiara meum. Tan- , , , .
tum autem singuli eorum ex opere et sudore suo
affeiunt monasterio proventum, ut non modo eo- \ rum necessitalibus, sed eliam hospitum pauperum- , ,
que ministerio sint satis. Dum sic autera laborant \ \ non inflantur, non superbia tuinent, nec quisquam . ,
proprii laboris el sudoris plus postulal, quaro ab ,
abbate pro neceesitale iribuatur; nec ullius rei pos-
aessionem sibi comparat, cum eeec toliuamundi ad- *
1
(49) Caesian. Inttitut. fib. , c. 8.

(50> Ibid. c. 9.
(5)lbid. c. 10.
(52) Ibid. c. 18.

(52*) fbid. c. 15,14.
137
EPISTOLA 1 AD CASTOREM
858
, \ venam et peregrinum exislimel; servumque se pocoG , \ \ t i u s et minislnim fratrura esse arbilretur, q u a n

, ollius l e r r e n a B rei dominum. (55) Quod si q u i s vas
. - quodlibet fregerit aut perdiderit, negligenli suae
, , casum a b b a t i coniUelur, et ita cum humilitale poe , \ nitenliae, veniam accipit. Si q u i s autem ad opus
. " quodlibcl vocatus, a u t ad synaxim, prae contemptu
, , - tardius occurrat, aut durius petulantiosque respon , , deril: *el si negligentius a u t c u m munmire, jus , , - sam rem compleverit; aut si lectionem operi raa , n u u m c t obedienlia? anteponens, jttssa s i b i opera
, tardius compleveritj aut a conventu dkntssus, non
, cito ad opus siiiim accurrerit; aut cum quopiam
, absque neeessilate confabulatus fuerit; a u l cum
, - confidenlia n i a n u m alterius contreelaverit: aut co 0 , - ^ gnatos citra abbalis permissum el benediciionem
\ convenerit, aul epistolam ab aliquo acciperc, vel ad
, , tm aliquero rescribere absquc abbatis conccssione au , sus fuerit; si in aliquo nempe hujusmodi deliqtie , - rit, hujusmodi ille poense subji< ittir : 312 Fralri , bus in synaxi congregatis, sese in lerram projicit,
0( , \ , atque confessus, peccati veniam postulat. Graviora
. porro delicta si quis perpetrans deprebendalur,
, qua? sunt, contemplus, repugnantia cum superbia,
, , aut egressus ex monaslerio absque abbalis conces sione, aut congressus cum mulicre, aut ira, aut
, , , , pugna, aut inimicitia in aliquem, aut recordalio
, , , \ injuriarura, aut amor pecuniae, quae lepra est animae,
, aul possessio cujuscunque rei, exceplis iis quae ab
, Q abbale dantur, aut furtivum alimentum absque be , \
u^dictione abbalis sumptum, el his similia, non su, , pradiclam subit poenam, sed graviorem, et multe
, \ . \ , majorcm. Quod si non resipuerit, ex moaaslerio

ejiciltir.
7.
7. (54) Quod autem in quibusdam coenobiis, t m , pore comeslionis lcctio babealur, id non ex ÊgJ , , , pliorum, sed ex Cappadocum regula obscrvalur,
, qui non lam spiritualis exercilalionis, quam quie , lis, el colloquii vilandi gratia illud conslituerunt.
. , \ Apud jEgyptios aulem, maxitne vero apud Taben , nesiola?, tantum servatur ab oronibus silenlium,
, cum ingens iila niuliitudo fratrum tempore come slionis congregalur ad mensam; ut vix quidpiam si , - mile in aliis reperialur; adeo ut ne excreare quidem
, ^ ausil quisquam, excepto mensae praefecto, qui si ro
, , quapiam sil opus, pulsalione potius quam voce id
, . signiGcal. Cucullas aulero, eliam infra palpebras
demissas gestant, nc vagis oculis curiosius alios in, . ^ , spiciant, ac mensas solum, gratiisque alenli Dca
agendlsadbibentanimum. (55) Magnaque apud illoa
, \ cura esl, ne quis eoni> oxira mensam cibum su-
. * , niat.
.
8. (56) Ne quid videamur autem coenobiticarum
8. "
regularum
omillerc, memorare quoque oporlet con, \
j
(53) Cassian, Itutitut. lib. , c. 16.

(54) lbid. c. 17.
(55) Ibid. . 18.

(56; Ibid. c. 19.
859
869
gtifutiones in aliis regionibus traditas, In tola ila- .
que Mesopoiamia, Palsestina et Cappadocia, el in \ (, toto Oriente, lempore couvenlus lerliaB, sextae et , \
nona horx, si quis ante complcium primum psal- , , \ , \ ,
inum non occurrerit, is in oralorium ingredi non , , ,
audel, neque sese psallentibus admiscere : sed di- ,
missionem fratrum pro foribus slans exspeclat. *
Egredientibus autem omnibus, humi prostratus,
poenitenliam agens, negligenliae suae veniain postu- . , \
lat. In nocturois porro conventibus, usque ad se- , (
cunduni psalmum venia tarde vententibus concedi- .
tur. Porro fratres per bebdomadas sibi succedunt ,
in coquiua el in aliis officiis, cum rouUi laboris le- * \ !
vandi causa, tum ut chariialis legem mutuis officiis \ *
impleant. Tanta auiem bumilitate et sollicitudine \ , \ ,
ministeria implent, quantaro ne servi quideru cum , .
heris suis adbibeant. Compleia bebdomade, Domi-
nica die posl roatulinos bymnos, ingredientibus ' ,
aliis ad serviendum, vasa officii sui signala Iradunt: .
quae accepta alii tanta cura et sollicitudine cuslo- ,
diunt, ul ne eorura quidpiam vel frangatur vel
pereat, quantam is adbibeat cui vasa sacra ac Deo dicala coinmiltunlur. Nam sese pneparant ad ratio-
nem reddendam, non solum ODConomo in presenii ,
tempore, sed eliam Deo in fuluro, st aul negligeo- , tia aul segnilie eorum quidpiam perierit. (57) Ad ma- \ .
jorem porro dictorum fidem, quae meis ipse oculis
perspexl narrabo. ln bebdomade cujusdam fratris, , \
perlransiens occonomus, pauca lenticula? grana , (
hurai projecta vidit, neque despexit quasi rem uul- . ,
lius prelii; sed mullis increpatum fralrem, cui G ^
bebdomas illa concredita erat, poena muUavit, . -
quasi negligentem ea quae Deo dicala essent, et ^
conculcaolem propriam conscientiam. Tanta enim , -.
cura et sollicitudine omnia servant, omnia admi- *
nistrant, ut ea quaB tiobis vilia el despicabilia vi- , *^
deiUur, magna altentione custodiant; ila ul male , ,
positum vaa transferant, projeclum colligant, 3 1 3 .
credeniea 86 a Domino Deo harum quoque rerum ,
mercedem accepluros. (58) Hasbebdomadum regulas , \ , per totum Orientcm observari deprebendimus. ,
Apud igyptios aulera non ita hebdomadum vicis- , ^
eitudo servalur; sed alicui fralrura probatissimo ^ , \
culinae cura commluitur, quanto scilicet teinpore * .
virtus ejus augmentum accipii, vires corporis in
ofllcli functione suppetunt, nec senectus inftrnii- D .
lasve prohibet. Cum afclem nobis sermo sit dc ob-
sequentia ei de humililale, per quas ad supremum , \
virtutis fasiigium possumus pervenire, operae pre- ' \ , *
tium duco pauca ex multis praeclare gesiis a sanctis , \
Patribus qui in coenobiis effulsere, exempli causa, , \
. ;
narraiioni adjicere noslrse.
\ , , []
.
9. (59; Eral quidara Paler Mulbius (60) itomine, qui
9. . %
57) Cassian. IntiUul. lib. , c. 20.

58) lbid. c. 22.
59) Ibid. c. 27.
(60) Alii putant recliua legi PatermtM** *

voce, qua de re alibi.
86*
EPISTOLAI,IDCASTOREM.
, jI cum vellet mundo renuntiare, accedens ad coeno, bium, diu ante fores monasterii perseveravit, donec
, !) ob sumraam ejus patientiam cum pravo Glio praeler
assuetam roonasterii legein, admissus est. Ac cum
. \ , poftt mullos labores ingressus fuit, non modo variis
, operibus ambo tradili sunt, sed separati eliani
, fuere quoad cellula? habiiationem, ut disjuuctione
' illa paulatim mutua illa naturali affectione libera rentor ; qua item, Chrisli graiia, per multam exer - citalionem pater Hberatus est. Ad probalionem
. \ autem et experimentum virtutis ejus simulabat
' - aliquando abbas se ira adversus puerum concitari,
, \ jussitque supradicto ejus patri ut sublatum proji 0 . ceret in fluviara. Tum ille, quasi Deo jubente ut
tolleret filiura suum, concitalo cursu ad ripam flo ,
, \ B minis advenit, ac dnm jussum implere ex ardenli
flde, ei ex fervore obedieniise properaret, pro~
, \
bibiius
est a frairibus qui pravenere illuni et
\ ,
, \ filium abripoere. (Gl)Usque adeo autem ejus Gdes et
. obftdientia Deo accepia fuit, ut a Deo revela , 6$ tum fuerit abbati, ipsum Abrabami opus perfecisse. Parvo autem elapso tempore, praedictus coe , .
' nobii abbas cum obiisset, eum successorem sibi
reliquit
, .
10. " , \
10. Alium novimus fratrem, qui saecnlo sese
(\ abdicavit, qui etiam in mundo insignis erat
\ ),
(paler quippe ejue comes bellum gercba-l, dives - qoe erat), nec. mediocriter emditus ac lectionis
. - etudiosus. (62) Hic igiiur sa&ulari reiicto. faslu, ad
, , ^ monasticam se conlulit vitam, atque ad probatio - nem iidei et humilitatis suae jubetur ab abbate
; , \
decem sportas deferre, el in propria urbe, nec una
iv , \
omnes sed singulalim eas vendere : quod ille cum
*
omni patienlia et humililate complevit, spoxlasqite
\ , imponens buroeris sigdlalim vendidil; non itte
. \
rei vililatem, non generis nubilitaiem secom
, reputavit : studebat enim Christi humililalis imi, ,
taior efliei.
. .
11.
, ,
\ ,

, \ ,
, ,
\ ,
, ,
,
, at$o; \ ,
,
^, \
, .
(61) Cassian. Itutilut. lib. iy, c. ?8.
l6S) Ibid. c, 29
11. (65) Alium item quemdam ex Patribns vidimiis

abbatem Pinophan, virum omn virluie oniaiuii?
qui erat antiquus el abbas magm cocnobii, quod in
igypto situm est prope iirbem Panepbo : is cum
sese videret tom ob vilse instilutum, luni ob senectutein et praefecluram laudari et celebrari ab omnibus, nec posse, quemadmodum initio s u conversionis studio huniililatis seipsum exercere ; iis
permotus, ob desideratam sibi subjeclionem in qua
vocatus fueral, clam aufugiens ex suo coenobio,
secessil solus ad extremas Tbebaiois parles, sublatoque monachi veslimenlo, indulisque saecularibus
vestibus TabennesiQlarum coenobium petiii, raiua
in eo se latere posse, cum ob mullitudiuem fiairum, tum quia^muUum abessel a regione, in qua
situra erat coenobiura suum. Ibi cum muliis diebus
f
(63) Ibid, c, 30, ubi abbas vocalur Pinufim.
63
861
postulasset, reccptus est ab archimandriia , qui \ \

ipsi utpote seni et ad nibil aliud uiili curam tra- , ,
didil borli, unaque alii fralri, cui subditus cum \ ,
essel desi-Jeralam sibi bumililatem et obedienliam , \ ,
coleb&t. Neque illo solo contentus minislorio , qusecunque opera aliis dura et diflicilia 3 1 4
" .
bantur, ea ille alacriter absolvebat. Cum ita la- , \
lenler Iriennium peregisset, a discipulis suis per , .
lotam iEgyptum perquisitus, a quodam fralre vix ,
demum agnitus est, qui eo advenerat, quique viso ,
illo et agnita vuUus ejus forma, cuni dubiiaret ,
adhuc, vocem ejus audire conalus est : neque , \
enim ex solo visu certus erat, virum conspicatug , , \
senem, ligone terram fodientem, fimum bumeris
geslantera, ut ad olerum radicem deponerct. Cum , igitur Yocis sonum observans, deprehendit quis- , \ , \ nam esset, prostratus an(e pedes ejus, magno spe- , \ ,
ctatores slupore perculsit, quod ila erga bominem \ . "
se gessisset qui apud se noviiius, relicto baud ila , , pridem mundo, ultimus babebalur. Magisque ob- \,
slupuere, cum didicere noinen ; erat enim anlea , ,
magn apud eos famae : ac \cniam poslularunl, , ' ;
quod euiu ignari, cum poslreniis noviliis consli- , \ .
luissent. Illumque multis bortali verbis, ad . ,
ccenobium suum iuvitum remisere, atqiie dc- , '
pioranlem quod concessum sibi non esset dileclam \ ,
exercere humililatem et obedientiam. (64) Brevi .
igilur exacto teropore in monasterio suo, humili- ,
talts rursum et obedienliae desiderio ardens, \ , !)
observata noctis hora aufugit, non uUerius ad peregrinam rcgionem : conscensa quippe uavicula C
\ .
ad partes venit Palaeslinae, speraus se illic ad ,
finem usque laiere posse. In Palaesiinam cum ad- \ ,
euiseet monaslerium peliil, silum prope speluncam ,
io qua Christus Dominus nalus est, in quo moaa- ,
elerio tura comraoratus est. Non potuit tame* .
ibi latere, juxia Domini vocem illam : < Non potest
civitas abscondi supra montem posita
Guni
enira ex iEgypio fralres venissenl pro adoraiione . ^
sacrorum locorum, agnilum illum mullisque sup- ,
plicatiooibus ac Iktibos persuasum, rursus ad ,
proprium abduxerunl coenobium. (65) Cum boc igitur ,
sancto in jEgypto modico lempore babiiavi ;
finemque faciam sermonis narrando quae audivi , ,
rfo illo commonente fratrem, quem me prasente , \ admisit.
. \
* ,
, .
12. , \, ,
12. (66) Nosli, inquil, fraler, quot diebus ante januam monaslerii peraclis admissus bodie fueris: quod *
ei causam didiceris hujusmodi dlfDcullatis, polerit ,
, , illa tibi in bac, qnam inire cupis, via, ulililatem
ferre, atque le fidelem Dei servura cfficere. Ut , \ .
* ,
eniin fideliter Domino servienlibus gloria et honor
in futuruin promitiitur, ita gravissiraa imminenl , *
v i d e
<
Malih.v, 15.
(64) Gassian. Jmtilut.
(65) lbid. c. 32.
lib. , c. 51.
(65) Ibid. c. 32, 33.
863
866
- sapplicia iis qui molliter eegnilerque eam adeum
. promissionein. Mclius quippeest, jtixta Scripturam,
, , \ . volom non fecere, quam faciuro non reddere. Rur 6 sumque dicilur : Maledictus qui facit opus Do * > - mioi negligenier" : > eapropler lerepulimus atquo
, admiitere cunctaii sumus, nort quod tuam oro \ niumque illoruro qui in Christum credunl salutem
, ' , - non exopiemus; sed ne tcraere te ac nullo negoiio
, admitlentes, nos quidem a Deo, vel orantes, leni , \ , , talis nimiae poenam luamus, te vero reum gravioris
, euppUcii conslituarous, si te jam facile priuaqnam
, \ didiceris graviialem el accurationem promissi,
, \ adrailiamus, ellu poelea mollie segnisque evaseris.
, ^. , Idcirco, ut supra dictum est, causam luae abdica , tionis ediscere le oporiet, quid scilicet agendum
, . tibi sit. Abdicalio itaque nibil est aliud quaro crucis
\ et mortis promissio. Sciio ergo ab hac le die mor. tuum crucifixumque esse mundo, inundumque Ubi,
, , \ juxta Apostolum : et edisce quaenam sit crucis vir , ' * lus : quandoquidem non ulterius tu vivis, sed ille
* in te vivit qui pro te crucifixus est. IIoc itaque
? {, * typo quo Domiaus pro nobis suspensus est, et nos
. \ , necesse est in coenobio agere, ut orat beatua
, - David, cura timore Domini poslulat conflgi carnes
, suas . Queraadmodum enim qui corpus ligno af\ - fixum babet, ad quamlibet actionem iiumolus est;
. 315 * Qui divino limore confixam habel cogiia tionem, immolus est ad omnem earnalem concu , piscentiam. Et sicut qui cruci est afllxus, qua*
, pracsenlia sunt non ullra cogilat; neque propria
mm3%t fl\*> f l / V
AVIv/u
l f fl V illft I f C fWflM\ #7
..!...% f
I
L _

M
.
\
*volumale
dirigitur, non cuncupiscentia
turbatur,
, non cura possidendi detinelur, non superbia infla , lur, non conteniione, non invidia exardescit, non
, , dolel de praesenli couiumelia, non praeleritarura
, , meminil injuriarum : nam post paulum lemporie
, \ , iinem exspeclat viiae suae per crucem scilicel;
sic qui sincere mundo abrenunliavil, el Dei
timore quaei in cruce confixus eet, bujusce viue
exitum quolidie exspectans, immoias et imbecillas
, h&bel oiunes concupiscenliae omnesque carnalee
, ' aflectue.
, \
\ .
13. (68) Cave igiiur ne quando ea resumere con13.
, . D cupiscas quae in abrenuntialione tui dimisisli. Nain
, c juxta Domini sentenliam : c Qui injlcit manum ad
' , , aratniro et retro converlilur, non eel aptus ad re \ gnura ciulorura , et qui ex sublimi vilae institnlo
ad viles ac lerrenas hnjus mundi res descendit, is
conlra Douiini|praeceplum agil , cum ex domo de ' , scendit, et conalur aliquid ex domo auferre. Cave
, - itaque ne antiqui tui erga carnales parenles affe. , ctus recordatus, et ad saeculi bujuscc curas con \, \ versus, non aplus juxla Doniini vocem invcniaris
, in regno coclorum. Cave ne superbiam, quam
initio per bumililatis fervorem conculcasli, rursum
t e
IC
, 7
tB
Jerero.
XLVIU,
10. " Psal. cxvm, 120. " Luc.
(67) Cassiau. (nstitut. lib. I Y . C. 54, 55.
ûc. xvn, 51.
(03) Ibid. c. 33.
867
S. ATIIANAEIOS. SPuRtA.
8G8
in le excites. Ubi PsaUerium didiceris, aut aliquid ^ . ,

cx Scripiura: vcl juxta Apostoli vocem, cum ca quae deslruxisli rursum aediticas, ne te transgres- , * , sorein exhibeas; sed potius ut incoepisti et pro- , ,
fessus es bumililatem, coram Deo el angelis ejus , , ad finem usque servalo. Similiter quam humilUa- * ,
lem in monasterio exbibuisli, cum multis diebus \
pro foribus monasterii cum lacrymis supplicans , . ,
perseverasti, cura ut augeas. Misera prorsus res ), -\
esset, si cnm te deceal quolidie ad fervorem ad- , dere tuum, el profectu assiduo ad perfeclionem , . "
ascendere; euro iinminuas el ad inferiora rcver- '
tare. Non enim ille beatus qui bonum agere inci- ,
pil; sed quicuuque ad (inem usque in eo perseve- ' , \ .
raverit. (69) Nam serpens qui ad terram Irahilur, , *
calcaneum noslrum semper observat, id est, obi- . \ tui noslro insidias parat, et usque ad flnem vitae ,
nostrae nos supplanlare conatur. Quare nihil pro- ,
deril probe incepisse, nihil initium fervens obe- . \
dientiae, nisi finis similiter conscquatur. Et ea quae ,
secundum Gbrislum est humilitas, quam nunc pro- ,
mieisli, non firmabilur, nisi eam ad finem usque . exbibueris. Quamobrem ut illam possis perfecle , , possidere, atque caput dracouis conterere, cum te , . ,
invaserint cogilaliones, malure ab ipso principip , revelato illas. (70) Nam si ila publicaveris ab ini- , ,
lio perniciosas draconis cogilalioaes, si non te pu- , deat eas Patri tuo declarare, conteres caput . ejus . Enimvero juxia divinam Scripturara, si ,
accesseris ad serviendum Deo, prepara teipsum", " ,
non ad incuriara, non ad otiositatem; sed ad ten- . ,
taliones, ad tribulaliones. Nara, Per mullas I r i - , ,
bulaliones oporlel nos intrare in regnum ccelo- , , ;.
ruro *; et: < Angusta porta, et arcla via esl quoe >
ducil ad vtlam, et pauci euntqui inveniunt eam . * > , c
Animum Uaque paucis illis bonis adhibe, et ex eo- , *
rum exeniplo vitam inslilue tuam; nec atlendas , ,
pigris et conlemptoribus quantumvis mulli numero ,
sint : c Multi enira, inquit, vocati, pauci vero
etecli" : > et parvua grex est cui placuit Palri dare ^ , * <
regnum . Ne parvum eteniin existimes esse pec- , > , c , , >
catum, perfeclionem polliceri, et negligenliores
alque segnes imilari. Ul valeas itaque ad perfectio- .
nem pervenire, boc utere inslilulo, bis ascende ,
D (& . "
gradibus.
, , ;
.
14.
14. (71) Primus virtutis gradus et initium noBtrae salutis est limor Dei: per eum namque pec- *
catorum fil purgatio, el virlutum cuslodia viaque , ,
ad perfeclioneni oblinetur. Nam cum in animam . "
3 1 6 ingreesus fucrit limor Dei, suadet ille ul om- ,
nia roundana despiciamns; hinc oritur cognalo- ,
rum universique nundi oblivio. Ex bis porro hu- $,
>v
t v
* Genes. , 15. * Eccli. , 1. " Act. , 22. " Matlb. , 14. Mallh. , 16.
, 51.
(69) Cassian. Institut. lib. , c. 37

(70) lbid. c. 58.
(71) Ibid. c. 59.
* Luc.
8fit
870
. U militad omnium caput virtatum, oainiumque bono, \ - rum coroplementura exercetur; nam ex cootemptu
et privaiione rerum omnium accedit humilitas. Hu . - militas vero bis comprobatur indiciis : Priinum, si
. quis mortiflcaias in se habeat proprias voluniales;
secundum si DOD modo opemm, sed eiiam cogita , Itonum suarum nibil Palri occuilet; tertium, si non
, * ppopri credat prudenliae, eed in omnibus Patris
, , sui discretioni, semperque sitiat, exoplet, suaviter
, . \ \ , auscultet ejus admonitiones;. quarlum, si Patrig
* , jussa omnia absque pudore exsequalur; quinlum,
cl si non modo ipse non ausil alii conlumelias io , $ fenre, sed si ab aliis illatas cum gaudio suscipiat;
, \ - sextum, si nibil novi facere aggressus fuerit, quod
, nec coramunis regula, nec Palrum exempla pennit
'
r - *
>
w .
l , - tant; septimum, si omni viliiale conlenlus, de datis

; , sibi rebus gratias agat, seque iis indignum existi , - mei; oclavum, si se omnibus plane inferiorem exi, \ ' , \ stimet, (72) nec eit verbis temerarius; decimum,
, ei non sit in sermone facilis et lingua praecepe*
, \ - Hie et similibus eignis dignoscitur humilitas. IlaBC
, , cum revera exhibita fuerint, cilo ad dileclionie fa . \ siigium adducunt, in qua non est timor gebenna,
. , et per quam omnia non jam ex necessiiale et cum
labore perficiuntur; sed ex amore ferventi, cl ex
, , boni concupiscenda. (73) Quam virlulem ut possia
* , \ facilius adipisci, pro exemplari tibi sint verba fra, trum una tecum concurrentium, pietaiemque pos. sidentitim : hon autem eoruro qui plures numero,
, ^ negligenlius aegniusque vilam exigunt. Ex sancto , rumenira imitatione aemulalioneque ingens volen* , \ tibus ad perfeclionem coniendcre accedit ulilUas.
, \ \
.
15. 15. (74) Si vis itaque faculialeim tibi esse bc
, \ omaia exsequendi, et sub his in spiriluali ccenobii
, certamine ad ilnem usquc perseverare, necessaria
tibi ad custodiam in ccelu fratrum fuerint, ea quae
4 tj5 David ait: Ego autem tanquam surdus non au , , diebam, et sicui bomo noii audiens et non habens
> Quoliescunque igitur
\ . " in ore suo redargutiones
\ , aliqua videris aliena ab sediflcatione et uiililate,
, , \ - esto quasi caecus; et si qua audieris bis similia,
, \ . fias quasi surdus et mutus, et non babeos in ore
, , \ , \ - tuo redargutioiies. Nequc iiniteris eos qui infide, , \ , les, iuobsequenles, pelulanles, scurnles, contume* \ , . liosi sunl-.sed quasi mutus et non audiens baec
, , , pretermiUas. Si quis tibi increpationes, opprobria,
, \ conlumelias inferal, immotus eslo quasi frenaiug,
* . et quasi mutus: bunc tibi Psalroi versum assiduo
, repele *. Dixi: Guslodiam vias meas, ut non de. , - linquara in lingua mea. Posui ori meo cuslodiam,
, , \ cum consisterei peccalor adversum me; obmutul
. > " et humiliatus sum . Ad haec et illud quartum
, \ , ante omnia meditare; et observa quod tria iita
D
sc
Psal. , 14, 15.
Psal. , 1-5.
(72) Nono, si linguam cobibeal, vei non ftil clamooiiuvocc.
(75) Cassian. Intiitnt. lib, iv, c. 40.

(74Hbid. c . 4 l .
87!
8:a
superius dicla ornare poteril; ut scilicet te stul- ..

tum et insipientem, juxta Apostoli praceplum , in
\ ,
boc sxculo eilicias, ut sis sapiens; videliccl nibil , ,
dijudicans aut dubitans in quibuscunque libi man- ,
dalis, simplicitate nempe el fide obedienliae inslru- , \
ctus. lnler sancla oninia id solummodo sanctum, . ,
illud sapiens, illud utile credas, quod a Patre tuo \ , ,
jussum libi fuerit. IIoc proposilo si cor tuum firma- aot. veris, poleris ad finem usque Cbristi jugum obe- , dienliae sustinere, el nulla ex diaboli tenialionibus , \
et artibus excutere le polerit ex seieiuia vila?. \
(75) Palienliam vero tuam, humiUlatem,a3quaiiimi- .
tatem ne exspectaveris ex aliorum virtute slaluere; , \ , \
si videlicet nemo te stimulet, nemo despiciat, nemo ,
dedecore afliciat: quod sane neque virlulis tuce ' ,
argunieutum est, nec in lua esl facullate : sed si b , ,* opprobria, conlumeUas, conlemptus libenler feras; , *
id enim tui esl arbitrii. (76) Dt igilur quae fusius , ,
supra diximus, jam 3 1 7 compendio dicamus, ul * .
eorum facilius memineris, auJi rursus qui poteris "| , ,
per ordinem ad perfeciionem pervenire. Princi- ,
pium salulis nostrae liroor esl bei: ex eo gignilur ,
bona obedientia : hinc orilur subjeolio et conleni- , *
plus rerum mundi : ex hac bumilitate nascilur pro- . "
priartim volunlatum mortificatio : ex propriarum * ,
Toluntalum morlificatione, exsiccanlur voluptatum , \
radices : his aulem omnes animae imperfecliones
eliminanlur, quarum expulsione crescunt fniclum- * 1
que ferunt virtutes. Ex virlulum increniento gigni-
tur puritas cordis : puritatem cordts consequitur *
aposiolica perfeclio , gratia cl auxilio Doraini no- ^ - , stri Jeeu Gbristi, cui gloria in ssecula saeculorum. \ , \ *
Amen.
*
\
, . '.
17
EJUSDEM MAGNl ATttANASII AD EUMDEM

CASTOREM DE OCTO MALIT1A5 COG1TATWN1BUS.

TON OKIQ
.
1. (77) Cum prius de constiiutione coenobiorum

1. \
w b a feceriuius, yeslris freli oralionibits, jam , \ , ectfbere aggredimur de oclo malitia& cogitalioni- ^,
bus, edacilate scilicet, fornicalione , avaritia , ira, ;
trislitia, pigrilia, vana gloria et superbia. Primum
\ \ , \ , ;
iiaque de abstinentia dicetur a nobis, quse edaci- \ , \ . tali opposita est: agemus ilem de jejuniorum mo- D \
do, de qualilale et quantitate alimentorum. (78) Et , *
ha?c non ex nobis ipsis diciuri sumus; sed ea quae , \
accepiraus a sanctis Palribus nostris. Uli ilaque . '
non unam jejunii regulam, nequc unum comestio- ,
ni9 modum, neque eamdero ipsam oinnibus men- .
suram iradidere, quia non omnes ejusdem sunt , roboris, vel aetatis, et quia alii infirmilale corporis , ,
laboranl, alii delicaLiore suni corpore. Unum autem , ,
otnnibus Iradidere scopum, tit fugianl crapulam, ' , .
et venliis saturilatem aversentur : ac experimento , 1
" I Cor. ,18.

(75) Cassian. Institut.
,76) lbid. c. 45.
lib. iv, c. It.
(fl) Cassian. Itutitut. lib. , c 1, et scq.

(78) lbid. c. 5.
673
EPISTOLA II
, \
6 , \
, \ ,
.

,
,

, , *
\ . \
,
,
\
^,
, .
, , , ,
.
, \

, . \
, \
,
. 5
, ^* ^ , * ,
.
.
,
& .
,
,
\
, .
"' \
,
, .
\ * <
,
, . "

, .
\ ,
.
, .
, , , .
.

M
Ezecb. xvi, 49.
CASTOREM.
874
comprobalum dixeriuil utilius esae quolidianuiu
jejuniura, a t q u e ad puritaiem magie couferre, quam
si ad ires vei qualuor dies, aut ad liebdaiuadam
usque jejunium protrahatur. Aiunt enim eum qiri
immoderate jejunium proirabil, ullra mensuram
eaepe cibo uii; ila ui binc saepe accidal ut aliquando
quidem ex nitnia abstinentia fn languorem corpu*
incidat, et ad gpiritualia minisleria eegaius evadal; aliquando contra raulliludine aliraentoruui
t m e r a l u m , pigriiiam molliliemque animi ingeneret. Rursum n o n omnibus compeiere olerum usum,
non oinnibus ilera leguminum, n o n posse oranibus
sicci panis aliiuenlum suflicere: ilem esae qui
nianducalis panis duabus librie adhuc esuriant,
alios qui una libra, imo eex unciis saiienlur.
Omnibus itaque, ui diclum est, unum abetineirti
scopum tradiderunt, n t n o n decipiantur &aturilale
venlris, neque trabantur guUe voluplaie. Non
lum eiiim qualitaiis dUTerentia, sed eliam niagna
ciborum quantilas, ignita peccati lela solel ac*
ceudere. (79) Quocunque eniin cibo venler implea tur, libidinis seniina gignit. Ac rursum non vinl
sohim crapula, sed eliam aquse pleniiudo, ac quorumlibef uborum redundaolia, bominem aggrav a n l , ac lorpeiHem dorniilantemque redduiit. Sodomilis n o n vini, n o n T a r i o r u m ciborum crapula
subversionis causa fuit, sed panis saluriias, juxta
propbetam . (80) InfirmiUscorporis purilati cordis
n o n aversalur. Ea ilaque corpori tribuas quse inflrmitas ejus posltriat, non qu voluptas expetit.
Ciborum usus adbibelur quantum ad vUam fovcndam necessarium est, non ut impeiui concupiscenti serviatur. Moderaia et rationabilis cibi sumptio
eanitateni corporis conciliat, nec sanciilaleni aufcrt. (81) Haec norma el regula est abstinentiae accurata, a sanclis Palribus tradita, ut insianie adbue
appciilu, cibi sumendi Onem faciat qui comedit. El
Apostolus dum ait: t Carnis uram ne fecerilis in
desiderio " ; > non 3 1 8 sollicitudinem vita nocessariam prohibuit, sed curaro vetuil fovendne
luplalis. (82) Caierum ad perfeclam anima3 p u r i l a tem, sola ciborum abslinentia nou sufficil, nisi
concurrant cocterai virtutes. llumililas ilaque p c r
obedieutiam in opere, ct per aflliclioiiera corporis
roagna nobis conferl bona. Ulud est avariliae experlein csse, non modo pecunias n o n babere, sed
ne concupiscire quidein illarum possessionem.
Animam ad puritalein adducit c o h i b i l i o irse, irislitiae, vanae gloria?, superbiae. Haec omnia universam
animae puritaiem efliciunt. Puritaiera auiem illam
a n i m a 3 peculiareni, quae per lemperanliam obtinetur, abstinenlia in primis et jejunium effieitiiii.
Impossibile quippe est euro qui satur ventre csl,
animo decertare adversua spiritum fornicationis
M
Rom. xni, 14.
(79) Casaian. Institut. Ub. v, c. 6.

(80) I jid. c. 7.
PATBOL. G B . X X V H I .
(8!) Ibbf. c. 8.
(88) Ibid. c. 9.
28.
?5
S. ATHANASIUS. DUDIA.
876
(85)Primumiiaquenobis sit ceriamen,ul ventriim . pcremus, corpusque in servrtutem deducanus : non

modo pcr jejunium, sed eiiam per vigiltas, laborem, .
lectionem, ilem ar.imo concipiendo gehennae limo- , *
rem, el desiderium regiii coeloruin.
, \ ' ,
, , ,
.
2.
2. (84) Secundnm nobis est certamen adversus
spirilum fornicalionis el concupiscenliam carnis, \ ,
qnae concupiscentia a primaeva aelate molestiam
bomini creare incipit. Magnum illud graveque cer- . \ ,
tamen, duplici conslans lucla; duplex enim est, * eum in corpore et in anima committalur. Quapro- , .
pter duplici oport<H cum illo pugna confligcre. Ne- *
qae enim corporale jejunium salis esl ad perfect . " temperantia? posscssionem et ad veram caslilatem, .
nisi adstt oralio ad Deum assidua, frequens divi- ,
narum Scriplurarum meditatio, labor et opus ma- , ^ ,
nuum, qtia; tnstabites animae impetus compriniere \ ,
possunt, atque illam ei obscenis cogilationibus re- , \
vocarc. Ad id praesertim confert animae bumililas,
citra quani nec fornicationem, nec caeleras passio- , ,
nes valebil quispiam superare. (85) Cumprimis ita- .
que oportet omni custodia cor servare a sordidis
cogilalionibus * . Ex eo namque prodeunt, juxta f . boiniiu Tocem, cogittliones malae , caedcs, adulle- , ,
, , , , .
ria. -scortationes et caetcra . lejunium quippe noa

jnedo ad afflictionem corporis injunctum nobis cst,
ted eliani ad temperanliam racatfs, ne, ciborum , ,
mnititudinc obtenebrala, non possU cavere a cogi- , , )
tationibus.Oportet igitur non soium jejunio cor-^ .
porali omnem curam impendere, sed eliam atlen* lioni ad cogiiationes, et spirituali meditalioni, ci- , .
tra quas hnpossibile est ad cacumen -verje castita- , ,
tis el ptirilatis ascendere. Convenit igitur, juxta Domini vocem , nos interiora calicis ct paropsidis . *
mundare, u l sint exleriora munda^.XJaapropier si , ,
cura tit o*bi, juxla Apostolum , legitime ccrtandi, ;,
et eoronam ac< ipiendi, dcvkto impuro fernicalionis . , ,
epirUu ; ne nostrisviribus, ne nostne ascesi confida- , , \ ,
mu6,scd opitulationi Domini Dei. Niilluscnimbomini ,
fiftia certaminis cum ejusmodi daemene, donec re- ^,
vera credat se, uon sludio aut labore , ted Dei . 6
iippulsa ci auxilio ab hujusmodi roofbo liberari, et .
adstimiinim<âlKali8fasiigHimascendere.(86)Eitim- ,
vero gtipra naiuram res est, el aiiqtso modo exira , ^ corpus exsistK, qui stimalos carnis ejtisque volu- ,
ptalcs calcavit. -Quare impossibile est hoimnem . >. \ , \
ftuis. ui ita dicam, pennis ad hoc cacumen ei ad ,
bravium sanctilatis adrolare, angelorumque imila- .
torem cfllci, nisi illum gratta Dci ex terra el coeno \ , * . . \ dacat. Nulla enim virtate bomines carne illigali
coelcstibus angelis similiores efficiunlur, quamlem- , \
peratitia : per eam enim, dum adbuc in lerra de- *
guni, babenl, juxla Aposlolum, conversationcm in
. ^
e
. , 25.
" Matlh. xv, i9.
(*S4) Casfsinn. In&titul. 1. , c. 1.
(85) Ibid. c. 2.
Maltli. , 26.
" . , 5.
(86) Ibid. c. 6,
S7t
EPISTOLA 11 AD CASTOREM
ol - coîs " (b ?) Mud autcj e*l rittutis htijusre a no
, * l>is acquisilx indicium : si nulla obs<eiwe pban , , , Usiae iuiago dormientis aubeal animuni. Eliamsi
, . eoim peccatum non repulaiur bujusmodi tnolus,
, signum laniea est aegrotantis ac nondum passiouo
319lali liberatseammae. Quamobrem obsccnas illaa
. - pbfcntasias inler donniendum occtirrentes putaro
, , deberaus esse praecedenlis scgniiiei argumenium,
\ . atque nostrae iHfirmitatis, morbumque in secrelt
cordis noslri ialentem aperil cessatio sonniii expergiscentis. (88) Quare animarutn medicus in animai
^ \
peneiralibus mcdicinam reposuil, gnarus inorbl
,
catisas inibi esse, dum ait : c Qui respicit mulie rem ad concupiscenduin eam, jatn inoecbatus etl

eam in corde suo*: > non tantum ut lascivos el
. , curiosoe oculoe corrigeret, sed iiiullo magis aniroam
ifitus siUm, quae oculis ad benuni sibi a Deo datis
,
improbe est usa : qtiae causa ost ctir sapicns pro verbium dteat, non, Omni cuslodia serva uctilos;
eed. < Oinni cusiodia serva cor lutim *. 111 sci, , Hcet maxirae custodia? remedium applicat, qtias
' oculia arbilrio suo ulilur. (89) Itaque ba;c sil pur * , gaiionis nosirae prioia cusiodia; ul cuni meiileai
, , c oalram mulieria meiuoria, diabolica opcratione,
* - eubierit, etiamsi raatris, aui soruris, aui piaruni
, aliarum mulierui, maUire illam ex corde nostro
, ejiciamus : ne si in tali cogitalione diutius inuno , , remur, seductor ac malorum auclur ille, ex ejus Ncodi vultuum pbantasia, i n obscenas el dainnosas
, , - Q cogilaliones meniem devoival ac pracipiiei; quem, &, admodum pracipitur roandalo ilio Dei ad primum
* , bominem .dalo, ut niinirum observaret captit ser pentis, id e&t, principium daronosae cogilalionis,
qua in animam nostram irrepere nitilur; ul ne ad . roisso capite, id csi, prima cogilationis irniptione,
, reliquiim serpenlis corpus, scilicet consensum
, voluplaiis, admitiauius; aique binc demum in nefa , rium facinua menleni ille dejicial: sed paresl, uti
, ' f acriptuni est \ in maiuliiio iuterOcere omnes peo , catores terrai; id est, lumine cognilionis inlerno , , scere atque disperdere cogiialiones ad peccaluin
, , deducentes; ex terra, scilicrt ex* corde, jitxU Do - mini voccm. El duiu adhuc parvuli sunl filii Daby , lonis, seu mala3 cogiutiones, lum eos solo aeqtiare
, - D alque allMere oportet ad pclrara *, quai eet Cbri , slus. Si enim coosensu noslro ad virilem pcrve , niant aetatein, non citra magnos gcmkus et laborea
, , auperabuntur. Ad ea autera qu superins ex Scri * piura sacra dicla suni, adjicienda aaoctorum Pa, , , trum dicta.(90) Diclum est itaque a sancto Basilk)
\ , CaRsarese Cappadocise episcopo: Mulierem ignoro,
. nec laroen virgo suro; usqiie adeo exploratum
, - babuil, non sola corporali temperaniia a mulif re
| . virginilalig doniim rectt possideri *, sed multo ma gis aninix ftatictilate puritaleque ac tiuiore Doi ba-
877
Pbilipp. , 20.
(8 Ibid. c. 10.
(88) Ibid. c. 12.
Matth. v, 28.
" Prov. , ?3.
Psal c, 8
ibid.<.iil
l90) 1bil Ui.
4 4
l*$al. cvxxvi, 9.
*. ATIIANASIU*. - DUBIA.
870
bcri solcre. Aiunt ilem Palres, non posse nos casti- .
lalis perfectx virtulcm possidere, nisi prius veram
in corde liumUUalem possideamus : ncque vera , \ cognitione dignos haberi quandiu in antm% penelra-
libus fornicalionis aflectus siltis crit. Ut autem ,
magnam bujusmodi virlutem ex Aposiolo ipso pa- \
lam faciamus, unam ejus menioremus sententiam, . \
qua loquendi finem faciemus. Pacem, inquit, ,
tequimtni cum omnibus, et sanciimoniam sine , qua nemo videbit Dominum *. > Quod enim ea de *
re loquatur, propalam eet ex iis quse subjunxit, cnm ' ftil: c Nc quis fornicator, aut prolanus, ul Esau . > Quanlo ilaque magis eeelesiig el aiigelica esi virtus . "
oastilalis, lanto gravioribus ab iniraico insidiis op- " ,
pugnattir. Quamobrcm curare debemus noo modo , , , .
ul urporis teuiperaniiam servemus, sed etiam , \ , \
conlrilionem cordis, ac Prcquentes cum gemilibus . > " \
oraliones fundamus; ila ut nosirae carnis fornax, , ,
quam rex Babylonicus siirnulis concupiscciitiae . " ,
quottdie acccndit, rore prasenlia? sancli Spiritus ,
exslingualur. Ad haec maximum nobis lelum adver-
sus ejusmodi hoslem suppetit, -vigilLse scilicet in . \
Dco servaiae. Quemadmodum nim castitas et diur- - , na cuslodia noclurnam 320 praeparant sancliia- , ;
tem; Ha nocturnae ia l)eo vigiliae diurnam
,
; ' ,
&.
. " , \ , ; ...
. (91) Terlium nobis esl certamen contra spiri- Q 3.
avaritise : exlraneum cst hujusmodi telliim, * , \ ;
ac extra naturam esse dcprebendilur, atque incre- ,
dulitalis occaaione monacho contingit. Eairavero . \ \ ,
aliorum alTecUium stimuli, irae scilicet et concu- , piscenlia, ex eorpore occasionem habere videnlur, , ! , \
nc quodammodo insiti eunt, et ex nativitate prin- , \
cipitim habenl: quae causa eel ut nonnisi diutino \ .
tempore superentur. Avarilise autein morbus ex- irinsecue adveniens facilius exscindi polest, dum , \ *
adsit rura el animi attentio. At si negUgatur, per-
niciosior aliis afibclibue est, atque exsecrandiie -
rvadit : nam radix oninium malorum est juxla - . .
Aposloluin . Ycrum hac ratione isla considere \ ;
nuis. (92) Naturales corporis molus non sohtm in \ ,
pueris conspiciunlur, in qvibns nondum est dis- D ,
crctio boni et mali, sed etiam, inquam, minimis et \, .
laclenlibus infantibus, qui, cum carnalis volupiatis ,
nc vesligiw qoidem habeant, in carae tamen rtio- . \ ; ti n oxbilT.nl. lrae similiter stimulus in infantibus , ;
toojparel, uui illoe adrcrf u? eot qui sibi molesliam . \ >,
creant commotos cerninns. Hsec porro dico, non , . I *
quo naturac ut peccati :ausui cotivicier, absk! eed , ,
ut osiendam, tamelsi ira et concupiscentia homini
a creatore Deo ad bonuiu coHaUe sunt, T i d e r i U - , *
men euin quodaoimodo ex corporisnalura In ea qiue .
, 0
81
* He.br. , .
ibid/ift.
I Tim. , 10.
(91) Caasian. Imlilui. 1. vn, c. 1, 2,
(92) Ibid. c 3.
881
EPISTOLA I I AD CASTOREM.
883.
pneter naluram sunt seguitie lua delabi. Nam cor

, poris moiue ad liberorum procreationem, et ad g \ neris buiuani sticcessionera continuam, iion ad
, scorlalionem a Creaiore dalus est, et irae c o m m o i i o
, - ad salutcm nobis insiia est, uladversus peccatuiu
. , , irascamur, nou ut adversus congenerem nobis fu , , rore concitemur. (93) Si ergoiie perperam uiimur,
nequaquatu ideo pcccat nalura, neque ideo opificcm
\ , - mcusemus; sicut nec eum qui in rem necessariaui
. , et utilem ferrnm dedit, si is qui accepil ad csedes
, perpetrandas eo ulatur. Hsec T e r o diximus ul oi>len , ' deremus, avariliae affectum non ex nalurali moiu
* \ . inilium babcre, aed ex sola malilia, et ex corrupio
, \ - proposilo. (94) Hujnsmodi namque morbus cum
* Ptl tepidam et incredulam inilio seceseus aiymam
repererit, justas quaedam, ac specie quideiu ralio - ,nabiles eausas subjicii, ut quidpiam ex possessio , , \ , nibus retinere suadeal: monachi enim animo re \ praesentat longam seiieclutem, et corporis infirmi\ , ' laiera : quod qua3 ad liecessiiatem in ttfenobto dan ' * tur, satis ad consoialionem non sint, non inflrnio
, \ - solum, eed neque incoJumi : quod ibi n o n idonea
, , - inftrmortim soiliciiudo geralur, sed quod multum
, . negligantur, adeo ul, si nihil auri clam suppeiat,
misere intereundura sit. Demurii subjicit, non posao
- lu monaaterio diu perseverari obgraviiatemoperum
\ el ob Pairis eeveriiaiem. Ac cum eju&modi cogila, * - tionibua animum subornarit, ul vel denarium unum
\ retineat, twii suadet illi ut clam abbale artem edi, g scat, qua polerit sludiose asservalam augere pecu \ niaro : demum occulta spe ouserum decipit, sub , jiciendo lucrum ex arle sua obventurum, bincque
. fore quietem, animumque curis vacuwn. Ac demum
\ , lucri cogilatione c o l l i g a t u s , nibil adversi coneide , , r a t : non quanla ifutura eil ira, quantua furor, si
, c o D t i n g a t in delrimenlum aliquod incidere, quanla
, , moeslilin, quantiis dolor, si lucro operis sui prive , . l u r : sed sicut aliis venter deus, perlnde illi aurum
' , , est. Quocirca cum id probe nosset beatus Paulus, uon
, - wodo radicem oinnium nialorum, sed etiam idolo . latriam eam nuncupavii. Perpendainus ilaque ia
, quantam malitiam bic morbu hominem pertrabai,
. ut quieum in idololalriain conjlciat. Postquam eiiim
avarus mentem suam ab amofe Dei avulsit, imagi , - D nes bominum auro insculptas 'diligit : ejtismodique
^ cogitationibus obienebraius monacbus, dum ad pe, \ \ , , jora augmentum accipit, nullam dcincepa bu , ' inUitalem, nullam babere potest obedieniiain ; sed
, \ , \ - 3 2 1 irascitur, indignatur, ad quodlibei opus niiir|, , \ murat, repuguat, nolla dcmum servata verecuiidia,
quasi effrenatissimus equus in pracipitia fertur,
, , nec diumo- victu contentus, deiiique lesliflcatur so
- non pesse ultra sustinere : ailqne non illic tantum
, , esae Dotrm. nec salulem st.am co ia loco inclusam
, essc; sed ubique Oeiim a qua3renlibus tse Invcniri ?
\ penturum s nisi eo monasterio exedal . PC
euni ad comipiaj nienlis suae ai.. iiiuni suppeial
w
(93) Ibid. c. 4.
;91.) Udd c. 7.
883
S*. ATHANASllS. - DUBIA.
88A
rerondila pccmtia, quani quibitsJaiii levalus alis *
meJitattSfftie atiun ex inonaslerio exitwm, snperbe , \ deiuceps alque aapere ad onmia jtwsa respondet, ,
eque velut percgrimtm alque extraneum repulans, , \
quid in monasttrio etnendatione digmini vtderil, , \
niliil cural, imo despicit. (95) Dehinc qiueritoceasio- , IICS iracundiaB aut querelae, ut ne videatur leviter
, \
el absque causa egredi ex cocnobio. Nec eo ille roodo . \ , * *.e gerere dubilat, ut delicli sui opitulatorem inve- , ,
niat. Ita porro scductus avarus suarum igne pecu- [] ^
niarum, nunquam in inonasterio potcst qutescere, ,
aul sub regida vivere. Cttm aulera iliuin daemaa ex .
ovili quasi lupus abripuerit, atque ex ovili segsega- ,
luni, a se devorandum acceperil; lum curat ul , . "
opera qtise statia boris in coenobio negligebalomnino, ,
eadem, nocie et die magna cum alacrilaie in celte
sua perttciat : neque siuil eum precuiu conaueitidt- ,
nera, jejitniorum. morem, vigiliarura oormam obser- ,
vare; sed illi avaritiae furore colligato suadei ad \
opus guum omne sludium, omuem laborera iinpen- ,
dere. (96; Hujusce vero niorbi ires suut modi a divi- ,
uie Scripiuris el aPalram doctrina aeque prohibili. *
Primus de quo superiue ecripsimus, qui cural ui ,
miseri, ea quae ne inroundoquidein habuere, ac- .
quiraui et accumulent. Aller id agil ut eos qui pe- , - \
cuniis renunliarunt facti poenileal: stiadelque illi - ,
ul requirant ea qua? Deo obtulere. Terlius is est ,
qui cum initioroonacbumincredulilatis lepiditale , \
illigaril, aoii sinit eum perfecte mundanis abrenun- *
liare vebua, anirao subjiciens metum paupertatis, , , alque diffidetUia Dei providentiae : illumque pro- ' , ,
fiiisaorum violatorem exbibet esse, eorum scilicet - ,
qua profeeeus est d u mundo abrcnuntiaret. Ho-
nim potro irium modorun eiempla in divina Scri- , , ^
ptura abscondila reperimus. Nara Giezi quod peou- ,
nias quas anle non habuerat coucueiviseet, priva- , lua esl propheti gralia, quam volebal illi uiagialer .
fjue baereditalis loco relinquere : et pro benedi-
ctione, per propheise malediclum, siernain possedit . \
lcpram . Judas vero cum vellet pectinias resuniere, \ ,
quas anie ui Dominum seqtierelur, abjecerai; non ,
soluin cum ad Doinini.proditionem animum appu- * \ \ lisset, ex choro apostoloriim exlrusus est, sed ip- . , ,
sam carnalem vitam vioienta morle lerminavil
f
Ananias et Sappbira, cum quadam ex iia quae Do > ,

consecrarant reeervasaeat, apostolico ore mor- ,
is | K B n a m luunt **\ (97) Magnus auiem ille Moysea ,
iu iMuleronomio myslicuro d a i praecepium iis qui . \
mundo renunliaturi eunt, et quodam dittideiuiae , mrtu iprrenis adhue inharent : Si quis bomo t>- . 6
t i i i U i i B sit et corde pavidus, is non prodibit a d bei
lum : abeat domum, ibique molliler degal, ne forte ,
pavorem incaliat cordibus fralruin buoruin *. *
Kstne. quidpiam bocteslimonio ecurius alqtie Uqui- t , |
dius? Nonne iis vrbU ediscimus qui mundo renun- , *
f
IY Reg. v, 27. " Mallli. xxvu, 5.

m) H*id. c. 9, 10, 11 cl&en.
(96; Ibid. c. 14
Acl. v, 5 10. '* DtuU xx, 8.

i97) Ibid. c. 15.
EPISTOLA I I J CASTOREM.
] ,
.
" ; , \
\ , \
.
U
, , ,
\
, , \
,
, , \ , \ ,
, \
* ,
, * , \
\ ; .
,

\ \ , ..

,

* '. \ ,
, ,
,
,
\ \
. \
, '*
\ ^
. Ttyata

, , \ ,
, , ,
,
,
*
\
* > * t "

, ,
\ . *
tiamus, nobis perfecle renuntiandtim, atque ita ad

bellum procedendum esse; ne forte ex molli et corrupto initio alios ab Evangelica perfectione avertamus. (98) Quandoquidem vero illud probe in Scriptura dictum : Beatius est dare quam accipere ,
male quidam interprelantur, viinqite litterse faciunt,
atque ad propriam fraudem el ad pecunia? conûpiscentiam dicii sentenliam 3 2 2 delorquenl, necnon Domini doctrinam, qa sic babel : Si vi*
perfecius esse, vende oiunia quae babes et da pauperibus, et habebis thesauniin in coelo, et veni, *equere me : > et judicanl divitiarum facoUatem
paupertale feilciorem esse, seque ex bujusmodi
abundanlia posst indigf ntibus largiri; sciant hujusmodi bomines se noiidom mande renuntiasse,
neque afnbulare in monaslica pericctione, qoaadiu erubescunt pro Christo gloriosam cum aposiolo
aaaumere paupertatem, alque ex opere inanuum
sibi egenisque subvenire. Quod si dcsiderent monasticam opere complere promissionem, et cnm
Apostolo gloriam accipere, dislribulis veleribus dtvitiis, in iame, sili el nudilate, curo Paulo decertent
bonum certamen . (99) Nam si ad perfectionero,
neeessariam reputasset ipse Apostolus veicrum dtvitiaruro possessionem, priorem soam dignilalem
minime despexisset : se quippe illustrem et civem
fuisse Romanum testatur \ Qui autem Hierosolytna? domos vendebant et praedia stta, el ad pedes
apostolorum depouebanlnequaquam illud egissent, ei nosseiil, aeslimare aposlolos felicius esse
pecunils suis ali, quam labore proprio et manuum
opere Liquidius autem eam rein docei Apostolu
in wia ad Roinanos Epistola : Munc autem proflciscar in Jerusalem, ininistrare sanctis. Probaveroiit eniiu Maccdonia et Acbaia, collalionein aliqnam facere in pauperea sanctorum, qui aunl in
Jerusalem . Ipse auleni vinctus plerumque et
in carceribus, itinerisqoe incommodts subdiuia, alqne eo impeditus, ne, uli solebat, propriis inanibut
necessaria sibi pararet, ea se accepisse docet ab
iis qui e Macedonia erant fratribus, quique ee convenerant, aiens : Nam quod mibi deerat suppleverunt fratres qui venemut a Macedonia *. Et
ad Philippenses : < Quod in principio Evangelii cum
nulla Ecclesia communicavi in ralione dali aut accepti, nist vobiscum solia : quia et Tbessalonica
semel et bis in usuro ntibi fuislis . Sint ilaquo
avari, juxta auaiu sentenliain, Apostolo beatiores :
quandoqiiidcro ipsis ex propria substaniia, quse sibl
necessaria sunt, suppeditantur. Sed nemo iiisi in
extremam decideril aroentiam id proferre auaua
fueril. (i) Sl volomus itaque evangelicuin el apostolicum sequi prseceplum, alqiie universain supra
apostolos ab initio fundalam Ecclesiam; ne opinioM
e t
, T
17
41
A d . xf, 55. Matib. xix, . II Tim. , 7. Acl.

xv. iS. I I Cor, x i , 9. " Philipp. iv, 15 '
(98) Ibid. c. 46.
99) Ibid. c. 17.
XXJI
(I) Ibid. c. 18.
, 5 . Acl. iv, 55.
Rom.
887
S. ATIIANASIUS. - DUBIA
888
nibui noitris oblemperemus, nec ea qu* probe
dicta tunt perperam iDlelligamus, ac repudialo , $
tepido illo alque incredulo anioii affectti, accuralum . '
Evangelii sliidium assequainur. Ea quippe raiione .
valebimus sancioruin Patrum subsequt vestigia, \
atque a coenobii scientia et instiluto nunquam abs- , \
codere, itemque revera buic mondo renuniiare.
($) Opene autem preliuni fuerit boc loco sanclorum ,
Pairum dicta memorare. Ferlur ilaque sancti Basi- ' ^
lii episcopi Caesarese Cappadocise serrao ad qucro- \ , !am aenaloriuni viruin, qui lepide mundo abrenun- . \
liavil, et qui ex pecuniis suis quidpiam reaerravit, , \
dicLum ejusmodi : Et senaloriiun perdidisli, el ,
iuoiiacbum non fecisli. (3) Oportel igilur ciiui cora \ .
e\ nostra exscindere anima radicem ac principium \ .
jnalorittn omnium, avaritiam scilicel : comp*rlissi- ^ -
inum babentes manente radice ramos pullulare, dif- ttciloque esse virlutem exercere, nisi in coenobio , \
dcgamus : in Ipso enim etiam de necesaariis rebus , \
nibil curamus. Ananiae et Sapphirae damnalionem , \ .
prap oculis babentea , horreamus de antiquia
facullalibus quidpiam nobia reservare. Similiter 0, \ ,
Giezi exemplum perlimescamus. qui avaritia* causa \ , , a.tern% lepra? iraditus esl . Caveamus ne nobis 0, ,
hujusce vi:ae pecunias accumulenius, quas ne m hoo , .
quidem mundo possedinuis. Timcamus Hidera, Ju- \ \
dain laqueo pereunlom nobiscum reputanles, nequid- . \ piam servemus cx iis omnibus quibus cum conlemplu , renuntiavimus. A.l baec omnia 3 2 3 P oculis .
seroper babenles morlis incerlam borain, caveamug ^
iic, qua hora non putamus, veniat Dominus, con- , scienliamque noslram invenial avariUa maculalam, { ,
dicaique nobis illud qnod diviii illi in Evangelio .
dictum est : Slulie, bac nocte a te rcpelunt ani- ' ,
maoi luara, quae autem parasti cojns erunt *?
.
,
, \ , \
^ " ;
4. Quartum nobis est certamen adversus aprrii.
lum iracundiae, ul cum Deo raortiferum hujuave- ,
nonumex intimo animae noatrae exscindamus. (4) E& .
enim inlra cor nostrum repoeito, ac tenebrosis lu- ,
mullibug oculura roenlis excaecante, nullam eorum ^ \ zb; ;
q w consentanea nobis aunt discretionem habere
" ,
. ..
.
-
valemos, neque apiritualis cognilionis comprehen- ,

sionem invenire, nec verae vitae parlicipes effici, ,
nec iuens noetra divinae ac verae lucis capax erit.
Nam , Turbalus est, > ait, a furore oculus *
ineue .i Neque sapientiae participes erimus,eliamsi , \,
nobis ipsis sapienles videamur, cum scriptum sit: , ,
f Furor in sinu ineipienlium habilabit : > sed ne- *
que saluiarea diacrelionis radios conaequi possu- , rons, d$i ab bominibua perquam aapienles existi- . '*
nenfur; ecriptum quippe est: Ira etiam pruden- , \
v
rae
Act. . 510.
(2) Ibid. c. 19.

(3) Ibid. c. 20.
! Reg. #. i 7 . * Lwc. x : i , 20. Psa!. , 8.

(4) Cassian. In&tilut, 1. . c. 1.
890
EPJSTOLA II AD CASTOREM.
89
* le& di&perdil: > neque jusliliae guberaacula vigilauli

, * corde reiinere valemu, cum *criptum s i l : Ira
- viri juslitiam Dei non opcralur" : neque omnium
, * ere celebralam raodesliam decenliamque obtinere
* possumu* quandoquidcm scriplum est: Vir ira - cundua modoslus non est".> (5) Qui volueritergo ad
* * perfectiouem aUingere, qui exoptal epiriluale ccria . - ineu legitiiue obire, ab oroni delicto irje furorisvo
, abenua ail, audiatque quid pracipiat vas illud ele , ctionis : Omnts araaritudo el ira et indignalio, ot
clamor et blasphemia iollatur a vobis cum omni
, maliiia . > Cum ait autein comneni, nullara no * < , , bis indignalionis occasionem, vel quati necessa, , * riam, vel quasi conseutaneam reliquit. Qui igitur
, " . . ,. *- enanlem irativm corripere atit castigalionem ipsi
mfwe voluerit, sludeat sese coramolionis pertur . *0 baUoniaque experlem cuslodire, ne, dum alium
- vult curarc morbuui sibi irahat, neve dicatur ei
, , Evaugelicutu illud : * Medice, cura teipsum : > ac
, , - rursuin : < Quid tu videa festucam in oculo fralris
, * tui, Irabem autem in oculo tuo non inlelligis ? aui
, * > * quoiuodo dices fralri luo : Sine, ejiciam ieslucam
, ex oculo tuo, qut trabem in proprio oculo babcs
operienlcm illum ? Qualibel enini de cauga ir

1J * motus effcrvescat, mentis oculos excaecat, neque
, ainil bominem respicere Solem justilia. (6) Quemad , * moduia enim qui oculis imponit aurea et plumbea
, melalla, atque impedil videndi facullalem, nec au, , rei metalli preiium aliqtiam facit caeciutis differen $ ; tiam; ita ex quatibet causa irae comtnotio accen" ; dalur, aniroae videndi facullatem oblenebf at.(7) Tuoc
, solum juxla naturain indignatione vlunur, cum
a-Jversus vilioaas et voluplarias cogilalionea eam
* - movemus. Id qaippc nos propheta David do cel cuin ait: * Irascimini et noiite peccare ; > id
. esl, adverso* proprias passiones iram roovete, nec , no adversua pravas cogilaliones, neque agando
. quaj vobie auggeruntur ab illia, peccetig: quam
plane iAterpretoiioHem declarat quod gequilur :
c , * t Qiia3 dicilis, inquit, in cordibus vestrU, in cu, , bilibus veoiris oompuogimini > id est, cum ascen > derint prava? cogilaiiones in cor vesirura, ejicile U ' * kia, conoiianles advereus eas iram vettram poeu
qaam vero ejecue iuerinr, quasi in leclo seu quiete.

, , , ^ Itim cwnpungimini ad poeiiilenliam. His porro con * aonal bealqs Paulita, qui bujusce dicii leelinionio
oo tat usira, alqoe illud adjecil: t Sol non oecidat au~
, per iracundiain veslrani, nolite dare locura diabo l o ; > id est, ne pravU cogiutionibus consenliendo,
, Solem jnstili Cbristuin irrilanlea, efllciali ul occi . dat in 3 2 4 cordibua veslri, ui ne ejus discessn
lor.oiu in vobis inveniat diabolus (8) De islo so!e
, * c ail Deua pcr propheUm: < Timenlibus nomen mepm
- orietur Sol juiMiitae, ei medicina erit in alis ejus' .*
et
T0
T 1
7i
7t
91
Jac. i , 20.
Prov. . 2K. *
Epbes.
Eplies. , 3 L
" ibid. * Epbcs. iv, 2'5. Malacbe
iv, 2.
acbr iv,
(5) Ibid. r. S.
(b) Ibid. c. 6
Luc. iv, 23. * Marc. vn, 23.

(7) Ibid. c. 7, 8.
(8) Ibid. c. 9.
Tl
Psal. 5.
891
S. ATHANASIUS. DUBIV.
891
Quod si diclum illud (Apostoli) ad lilleram accipia- *

,
I H U S , ne qutdem ad occasum usque solis conceditur
itobis ut iram servemus. (9) Quid igitur de illis di- ,
cemue, qui feritate aique insania viliati aflectus,
non ad usque solis bujusce occasum tanlitmmodo . \ \
servant iram ; sed eliam ad multos dies producunt eam, a mutuo colloquio abstincntes: neque verbis " ,
ulterius iracundiam exprirount suam, sed sllenlio . \
ad invieem servato, virus memoriae injariarum ad ^,
stiam perniciem accendunt; ignorantes uon inodo a peccalo quod opcre perpelraiur abstinendum es- . , se; sed eli&m ab eo quod in menle. concipitur; ne \ ,
lcnebris recordationis injuriarum obscurata raens, ,
excidat a hnmne cognilionis, ac discrelionis, atque \ \
privelur sancti Spiriius habitaiione. (10) Quam- ' ,
obrcm jubet Domiuus in EvangelHs", relinqui mu- ^ ,
nus super allare, et reconciliari fratri: quod fieri >
neqceat acceplum munus esse, nobis ira ac injuria- , , '
riKii memoria occupatis. Apostolus vere ciim ait, , \
sine intermissione orandum esse " , m omnrque , ,
, ,
ioco elevandas esse sanclas niaitus, absque ira
etiamsi in sola cogitalione sit, id agendum esse do- \ , \
C P I . Resiat igititr ut vel nunquam oremus, alque ita . \
obnoxii simus Apostolico praeceplo; aut- st praece- \
pia servare curcmus, ut absque ira et rccordalione , \ \ )|
injuriaruin ilhid agamua. (11) At quandoquidem ple- , \
ntmqiie coniingit, ut coiitristalis aut perturbatis .
Irairibus, nos rem conlemnamus, atque dtcaniU9> non , \
nos in causa esse quod Hli conlristenlur; anima- , \ \
ruin medicus, ul ira? occasiones fadicitus evellat .
ex corde nostro " , non modo si nos contristati ei , \
irati simus in fratrem nostrum, jubet ut munusre* ,
linquamus, el reconciliemur ipsi; sed eliamei ipse , \
iu nos jure an injiiria irascaiur, ut excusatione - . \
nostra iram ejus aedemus, et tunc irninus offera- ,
inus. (12) Sed quid diutius evangelicia et- aposto- ,
licis praeceptis immoremur, curo ex veteri iletn lege 0
liceal boc ediseere: qu* lamelsi ex illa scverkate , *
deflectere ac sese aHemperare videlur, ita babet: ,
Ne oderis iratrem luuni in corde l u o . Ac mr , *
tuim : c Via eoram qui injuriarum memoriam te- \ '
nent, ad mortem *-. Hoc enim loco non modo , , >
eam quae in opus prorumpit, sed eain item quae .
mente retinelur iram, vctal atque ulciscitur. Quam- \
obrem oportet divinis legibus iiiliaerentes, lolis 0 ,
vifibus contra epirilum irae decertare, et conlra * ,
morbum illum inlra nos sitmn -. neqee conlra- ho- , *
mines iram concilare, ac ideo solituuinein el se- * \ * \
gregationem consectari; quo scilrcel nemine ibi , \ '
praesente qui noe concitet ad iram, virtus aequani- , \
mitatis facile in solitndine exercealur : nam tum . ,
ex superbia , turo quod nolimtts noe ipeoa iacusa- ,
re, noatra?que segniliei irae causas ascribere. cffici*- , \
tur ut exoptemus a fratrtbus aegregari. Quandin * \ ,
ilaque imbecilliialis DOSlraB causas aliis imputa- , \ 79
" Mallh. , 24. * 1 Tbesa. . 17.

x n . 25.
(9) Hrd.c. 10. 11.
(10) lbid, c. 12.
T f
I Tim. i t , 8.
Maltb. , H .
7 f
(11) Ibid. c, 13.

(12) Ibid. c. 14. 15.
Levl. xix, 17. Prof.
ENSTOLA II AD CASTOIIEH.
694
, - I K U S , impossibile esl nos ad perfectionem aequani , rnilalis aitingere.(13) Summa quippe emendatienis
* nostrse non ex proximi erga nos aquanimilate obti nelur, sed ex nostra erga proximum longanimitale
- ac injtiriariim oblivione. Cum autem a B q u a n i m i t a t i s
. certamen fugietites eremuni petimus et solitudinero,
* quascnnque illuc nondum curatas sedalasque pas , siooes afferimus, occulias eas, non deletas essepole . - mus. Enimvero eremus atque secessus iis qui non , dum paseionibus liberi sunt, non reservare modo
; - tmperfcctiones, sed cas occiillare qnoque n o v i l .
, ' Neque iis senlire concedit quibus sinl passio . " nfbus obnoxii; qmnimo iis quas suggerit phanla - sHs suadet ipsis q u o d ajquanhnitalem, q u o d hu , milHatem sint assecuti, doncc a d e s t n e m o qui
, , ^ concitct et probet ipsos; cum accidit autem oc , . \ easifr qua coucilentor et exerceanlur, recondilas
statim ac pridem occultae passiones, ceu effrenes
, 3 2 5 l *
stabulis erumpeutcs, ac longa quiel*
. et oltosftate perpasti, vebemcnlius efleraliusque
* equitem in perniciem conjiciunt. Passiones quippein
, - oiio neque excilaiaeabbominibus magiseflerunlur in
\ nobis: ipsamque palientiae elsequammilalis umbram,
, quam plianlasia tanlum et opinione lencmus, si
* fratribus nos immisceamu?, pcr solitudinis otium,
, , - ob negugentiam exercilandi amitlimus. (14) Quem , adroodum enim venenata animalia, in dcserto et in
, - eitbtlibus suis recumbentia, tunc fiiroreni suum
, \ ,. - detnonstraiit, cum accedenlem qucmdain capiutit;
Q ita homines passtonibus obnoxii, non virtulis afle . ctii, sed ex deserti loci necessaria conditione quie &, scentes, tum animae virus evoniunt, cum accedcn , lem qtienipiam et irrilanlem se opprehenderinl.
, - Qitamobrem qui mansueludinis perlectionem ex * , quirunt, par omnino est, ut non raodo adversutu
. " botnines non iraseantur, sed neque adversus bruta,
, , hno ne adversua inanimata quidem. Memihi me
, cum in eremo degerem, conlra calaimim iram con*
* eepiase, quud ejus modo densitas niodo tenuilas
, - displiceret: contra lignum item , quod exscindere
, , cum vcllein, celeriier non posaem : rursum contra
. igmartura gilicero, quod me festinante ignem edu cere, non sialim cxsilirel scintilla; ita nimirum
grassatur ira, ut ad nsque insensibilia et inatiimata
, , f> efleralur. (1&) Si cupiamus Uaque consequi beali . iv tudinem Christi; non niodo iram quae ad opus
, prorumpit, uii gupra diclum est, coercere debemus,
sed eam quoqae quae menle Concipitur. Non eniiu
* , - lanlumdein aflert ulilitalis os coniinere suum, ei
, > * fuiiosmn quodquam dictum noii proferre, quaiitum
, , cor purgare ab injuriarum menioria , el pravas uon
, , fovere cogiialiones. Docel eniin evangelica o i ^ t r .
, , na, excisas oportere peccatorum radices, polit?
. quam raroos. Excisa quippe a corde irae radice,
, imllum odium , nulla invidia ad opus usque ctaki
' , cotur : nam, qui odil fralrem suum, botnirida eet
, . nimirum quoad affeclum oilii occidil eitm. Octisum
1
e <
e x
03) Ibid.c. 16. 17.

(14) Ibid. c. 18.
(13) Ibid. c. 19.
805
S. ATHANASIUS. DID1A
aulcm videt illum Dcus: rujus sanguinein, oon , xaV

g!adio effusum vidcnt homines, aed ex affeciu odii ,
il!e oc( isus fuit. Deus itaque uon modo pro operi- , \
l)iis sed eliam pro Ogitaliuitibiis et proposito, .
iinicuique coronas aut supplicia relribuet, quemad- ,
ifiodum ipse per prophelarn ait: Ego veuio colle- * \ clum opera, .cogilaiiones , et meditaliones eorura. , ,
Ac rursum Apostolus ait: Iniei* se inviiem co- \
gitationibus aevusanlibus, atii etiaro defendentibus, \,
in die cum judicabit Detts occulla bominum *.
" . ' *
Ipse autero Doininus doccns, oporlere nos omnem , , ,
iracundiam dcponere, ail in Evangeliis : Quod, .
quicunque iraschur fralri suo, reus eriljudicio".. , \
(16) ita enim habent accurala cxcmplaria : nara \
illa vox, f leiuere, > adjcctiiia est: quod palam esl , *
ex praecedenti Scriplure clausula. Scopus namqiie & < , Domini vult nos radiccm ac scinlillam irse prorsua , \ , \ 4
abscindere, ac ne luiuimam irae occasioqem intra *
nos servare; ut ne scilicet si ex couseolanea ra- [],
tione iram concilemus, demum in bruti anioii fu> ,
rorem incidamus. (17) Uujuscc porro raorbi haec ,
est perfecta uiedela ; ul scilicet persuasum. bab*a- , , \
mus, nobis uoque justa neque injusla de causa l i - * "
cete indignaiionem concilare noslram. Nam si spi- ,
ritus ine mcnlem obscurei nobis, neque lux discre- * ,
tionis, neque recti consilii jusltliseque gubernacu- * \
lum in nobis reperielur: neque spiritu irx domi- .
nanle fieri polcst, ut aninta nosira lemplum sancVi ^, \ Spinlus eflkialur. Demum oportet tU uicerlam ,
tnorlis boram pra oculis babenles, cusiodiamu
iios ab ira, ac sciamus neque ascesin, ueque tem- ,
perauliam, neque abdicalionem rei omnis roalerife .
lis, neque jejunia et vigilias, uliliiati nobis forc
, ,
si ira alque odio correpli, rei simus judicio. Quo \ , \ ,
ulinam libereinur, gralia Douiini nostri JesuCbri- . stri, ciH gloria in sxcuta sa?culonifu.
, ,
, ,
^, .
' , , \ ,
, , , \
, , \ , . p
, .
t
326
(48) Quinltim nobis estccrtantenadversu*
5. ;
sptrilum trisliliae, qui animain obscural nostram ,
m niilli possit spirituali coiUemplalioni vacare, l> , \ obibdque illam ab omni bono opere. Ctmi emtn . "
pravus ille spiritus aniniam apprelienderit tolam- , \
que obscuraverit, non preces cuin alacrilale fun- ,
dere concedit, non in sacrarum lectioiiuin capienda , Mtilitate vacare, non fratribus mansiietuni el com~ , \
niodum esse sinit : odium omnis circa opera stu- , \
d i i , ipsiusque vita proiessionis suggeril. Duni , \ omnia denique salularia aniinae consilia confuodit . \ trislitia, ejusque firniitalem ac perseverantiam
aolvit, quasi slultam illam et allODiUra efficit, ae xhv , \ , ;
M
Rom. , 15.
(16) lbi.1, c. 2>.

(17) Ibid. c . l l .
Mailh , 22.
(t8)lbiil 1. , c. I .
EPISTOLA 11 D CASTOllEM.
807
, , demum eara desperafionis cogilatione illigat*

. (19) Qnapropter unus nobis sil scopus, spirittiate
certamen certare, spirilusnequitiaecum Deo vincere,
, et omni cuslodia cor nostrum servare a spiritu
, trisliti . Quemadmodum enim tinea vestimen } . " - tuni, et verniis ligntim, iia tristiiia corrodit ho, \ , minis aniniaro, dum suadet illi ut ab omni probo
, consorlio decliuet, neque concedit illi ut a veria
, amicis consilium accipial, nec ul milem et paci-;
, ficaro responsionem det ipsis; sed animam con lurbat totam, tristilia et inctirra rcplet: atqtio
, demum suadel ut fugiat ab bominibus, quasi sibi
in causa fuerint perturbationis: neque sinit eam
, agnoscere, non exterius sed inleriu* a?griludinem
* esse sitam, qu tune apparet, cum ingruenles
, , * - B tentatiooes experimento illam palam faciunt.
, , - (20) Nunquam cnim botao laedelurab alio, nisl mtus
silum babeat morbum, sctlicet passionum causas :
. qua? causa est quod omuiura opifex ei animarum
, medicus Deus. qui sohis probe et accurale aninue
, , vulhera novit, non bominum consorlia reltnquere
precipiat, sed malilia? causas in nobie exscindere,
, gnariis causam sanitatis animae non in scparatione
, ab hoininibus obiineri, sed in conversatione cum
, bominibus et in exercilatione. Cutn iUque ob
, consentaneas qoasdam occasioHes fratres reliaqui - mug, nequaquaro trislkise occasiones pracidinttia,
, * sed solura commulavimns eas, morbo scilicet intus
. " posilo eag pro rerum conditione movenle. (21) Qua , Q propter contra inlerioree passiones totutn no , - bis sit bellum. fts enim Dei auxilio ejeclis, non
, dico cum hominibos, sed cuni feris etiam facile
... . degemus, juxta illud beati Jobi dictum : c l.iima nes feraa pacem tecom babebunt . In primis
. igitur ptignandum contra spiriium irisiitise, qui
, , animam conjicit in desperationem; ut (malum) 11
. lud ex corde nostro pellamus. Illud eniro non smt
- Caiiium posl iVatris cadem poentlere, neque Judam
. post Domini proditionem. Eam solam habeamus
;, trislitlam, quae poenilenliam poccalortim respicit,
, cum bona spe conjunctam, ei qtnfe cudesltum bono . - rum possessionem concilial; de qua dikit Apoato , lus: Qu secundum Deum trtstitia csl * > . . .
. - Ea iiaque trittitia quae poeniieiuise spe aiit ani , * - D mam , gaudio commista est: quare alacrera et
voix - ad omne bonum opus obseqnentem reddit bo, minem , accessu quoque faciiem et huroilem
. , ....
,
. ,
[Hic deest unum (x>lium , $cilicet quod tuptrest
[ %
, adversus trittitia gpiriiutn, et Mtium qnas
dkuntur de torporu spiritv.]
.)
... .6. Panem manducenl. Audiamus quarasapienler
.... 6. " .
'- nobia ostendat Apostolus (orporis hujusce caueas.
^ , - Inquietos quippe vocal eos qui non operantur:
M
, v
* Prov. , 25. * Job , 25.

(19)lbid. c.2et teq.
20) Ibid. c. 7.
II Cor. , 10. II Thess. , 7

/2l)lbid.c. 8.
899
S. ATHANASIES. DUBIA.
900
hac una voce muliam -declarans maliliam. (22) Qui & . \ enim oliosus est, veibts quoque leiuerariusexsislil, , \
promplusque ad conviciandura, ac demum ad quie- , \ , \ tam viiam agendam ineplus, et lorporis servus. . * ,
3 2 7 Praecipil itaque ui sublrabamus, id ef4 segre- .
geuius nos ab ttlo, quasi a pestifeio morbo. Deuide \ *
quid ait : El non aecundum iradUioneni qtiain , >
acceperunt a nebis , > ac per boc dictum oslen- , ,
dit eos esse superbos, conteniptorcs, ei apostolica- * \ c ,
rum tradilionum violatores. Ac rursum : Neque , , '
gralis panem, ait, manducavimus ab aliquo, \ ,
sed in laboro et in faiigatiene, noote et die ope-
rantes, ne quera veslruni gravaremus *. > Doclor , ,
ille genlium, Evangelii praeco, qui sublatus esi us- ,
que ad teriiuiu ccelum", qui aii jussisse Domiuuin, I eos qui Evangellura annunliant, ex Evaagelio , \ \
\ivani " , in labore nocie el die operabaiur, ne ^ . quem gravaret. Quid igUur nos agemus qui prae ,
torpore opus aversamur, corpoialemque perquiri- *
mus quielem : quibus nec Evangelii pradicalio, , , ;
aieqtie Ecclcsiaruui cura commisea est; sed solhis ; ,
.an.ma? propriae sollicitudo inrumbil? Deinde cla- ,
rius osleudens quanlum ex oiio damni accedal, * < , *
snbjungit : Nihil operanles, sed curiose agcn- , .
4es * : ex olio, inordinaiio; x inordinatione,
oinnis malilia exoritur. Deinde buic reniedium prae- , \ parans ail : lis autcm qui ejusmodi sunt denun-
iiamus, et bortamur, ul cum silenlio operamcs * > \ <
5ttum panem manduceot \ alqiie cum magna , .
increpalione subjicil : Si quis non vult operari, nec manducet *. (25) HUce aposlolicis praeceptis ' ' , ,
jancti Patres JDgypiii eruditi, ne minimo qiiidem , \
lempore concedunt oiiosos esse monacboa, maxime , ,
juniores, .gnari se per paiienliam operis, terporem ,
liminare, suumque sibi alimentum coniparare, , \ .
atque egenlibus auxilio esse. (24) Non modo enim pro ,
suis necessiialibus operanlur, *ed peregrinis etiatn, , , \
pauperiims, canceri tradilis oiunibusque egenis , , necessaria ei suo opere suppediiaut : creduntque ,
officium bujusiuodi sacrificium esae Deo acce- . \ ,
ptum. (25) Hoc iiem aiimiPalres eum qui operatur, , '
cnm uno daemone pugnare, ac plerumque ab illo *
tribulari ; oliosiun aulem infinitis dxmonibus esse . \
capiivum. (26) Opere auieni prelium fuerit diciiun
memorare abbatis Moysis, inier Paties spectaiis- 0 , . simi, quod ad me locutus est. Me quippc brevi , lempore sedentem in eremo lorpor afflixit, atque , \ ,
accedens cd illum, sic alloquor : Torpore gravittjr , c , \
afiliclus, alque admodum infirmalus, non prius eo , ,
liberatus sum quam abirero et abbatem Paulum , \ . 'convenirem. Respondit mibi abbas Moyses : *
Perspectura babe, teipsum minimc ab eo haclenus , ,
liberasse, imo poiius dedililium te aique servum ei \ .
8 7
Thess. , 6. ibid. 8. II Cor. , 2. I Cor. , 14. U Thess. , I I .

12. * ibid. 10.
(22) Cassian. Instit. 1. x, c. 43.
(25) Ibid. c. 14.
(24) lbid. c. 52.
(25) Ibid. c. 25.

(26) Ibid. c. 25.
iW-
*>!
EPISTOLA II AD CASTQREM.
902
*, - tradidisse. Scito igitar graviiig le, ulpote deserto* ' rem, ab eo debellandum esse nisi deinceps per
, patientiam, orationem ei opug manuuro, euiu oppu.
.
gnare studueris.
7.(27) Septiiuum nobisesteerlamen adversus spiri
7.
, \ iura hianis gloriae, mulliforiiiem illam ac lenuiisi, * - mam passionem, quac ne ab eo quidem qui tenla. - tur, comprehenditur. Caelerarum quippe passionum
, \ irrupliones, aperliores sunt, aique facilius ctiiu
, iis pugnalur : anima quippe cum bellum agnoscit,
repugnando et orando superal. Al inanis gloriae
. , malitia mulliformis cum sit, uti supra dictum est,
, , expugnatu diflkilis est. In omni quippe hontinis
. - siudio pra?sens se sisCit, in babilu sc.licel, forma,
, , \ , gressu, sermone, vigiliis, jejuniis, in oraiione, le. , ,
' ^ f
qamHate. Iis enim omnibus
, \ , , eonalur militem Cbrisii confodere. Quein enini
. veslimenlorum sumpiuosiiale decipere nequit, et ad
. vanam gloriam deAectere, eum vesiinienli vililate
lentat. Et quem non poluit bonore, eum dedecoris
, * palienlia ad insipienliam usque iuflai: quem scien
. , lia ad vanam gloriam deducere nequhrii, eum ex
silentio, quasi quietum boiuinem. decipere coua iiur: queni ciborum lauiitia ad niollitiem irabere
, iMiii valuit, eum jejunio ad laudum cupiditateni
, deducit. Deaiuin opus ornne, onine studium 3 2 8
. belli occasionem buic dxinoni pra*bet. '28) Ad boic
, , qui ab illo oppugnatur, nonnunquara sibi sacri
. " ordinis gradus conlingit. Memini cujusdam senis,
' . - qui, cum in Sccle degerem, cellulam adiit cujus
, - dam fralris visilandi causa, et ut januae cella appro6, pinquavil, ipsum audivil inlus loquentem : et cuni
, , pularet senex qnidpiam illum ex Scriplura repe tere, sieiit ausculiaiurua, atque sensit illum ex
, , inani gloria insanire, ac sese diaconum ordinare,
, calochuoicuisqiie dimissionera tribuerc. ld cum au , - dissei senex, demum aperta janua introivil, cui
. ' , fraier occtsrrens de more saluiavit eum, rogavit , >> que an diu ad januara sletisset. Tuin senex pla cide reepondit illi : Mox, inquil, adveni, cum tu
' , . catechumeim dimissionem triboebas. His frater
", auditig procidit ad senia pedes, ut precibus poslu, , - laret sibi erroris hujuscemodi liberationeui. Hu . , , jusce rei nwmini ut oslenderem in quantam insi ; , D **
**
conjicial horoinem Qui
, . viill itaque perfecte certare, et justiliae corona
- redimiri, oronibus eatagat modis mulliformem
> . *0 banc superare feram, pre oculia semper babena
, dictum Ulud sancli Davidis : Dominus dissipa , vit ossa eorom qui bominibus placent : nthil , qiie agat iniuilu lauduin buir.anarum, sed merce * dem quaerat a Dco, ac cogitaliones propriae laudU,
cor suiiro invadenles sempcr abjiciat : sese iu
conspectu Dei despiciai. Hoc aiquidem paclo poterii
, , Deo juvaiile Uberart ab inanis glori da3monc,
c l i o n e
ui
le
h i c
i n
m o n
9k
* Psal. u i , 6 .
frl} Casaian. Jmtiiut. lib. \t, c. 1 et seq.
(8) Ibid. c. U , 15.
903
S. ATHANAStUS. - DUBIA.
904
gralia Domini nostri Jesu, cui gloria in saecula. \ Amen.

\ ,
.
, ;. '.
8. (29) Ociavura nobis esl ceriamen adversus spi8. "
ritum stiperbiae, quod est gravius acriusque caeleris
omnibus, quo perfecli maxiine oppugnanlur, qui- ,
que eos qui fere ad virtutum fasligium perveoerc, , subvertere conaiur : ac morbi pcsliferi insiar uon \
parlem corporis, scd lolura perdil. Et alisD qitidein \ , '
singutoe paesiones, lamelsi animam turbant, quia . \ ,
tamen cum una tantum viriule sibi opposiUpugnanl, \ ,
atque eam superare nilunlar, ex parie solum ani- , \
mam obscurant aiqne coniurbant; superbise au:em , ,
passio lotam tenebris oflundit, et ad extremam *
deducil ruinam. lllquc liquidius quod dictum esi , . \ excogilcmus, hac raiione rem speculemur. Gulx ,
vilium abstineutiam corrumpere salagit, forni- .
calio coiuinenliaiii,avarilia paupertaiem, iudignaxio , ,
mansueludinem, ac reliquae species loalili con- , \
liarias sibi virtules; al superbi malilia cum *
miserae anima? domiuatur, baud secus agii quam ,
iruculenlissimus quidam tyraunus, qui ampla et ,
excelsa capta urbe, tolam diruii et a fundamentis ) \ ,
everliL Cujus rei ieatis est augelue qui ex coeJo , \ .
propter superbiara cecidit; qui a Deo creatus el
omni virtute ac sapienlia ornatus, non Dei gra i , , \
liaec ascribere voluii, sed propriae naiure : unde \ ,
se Deo aequalem esse putavil : quam ejus cogila- ,
tionera arguens propbela dicit: c DixUii in corde C . \
tuo : Sedebo in mouie excelso, ponam tbronum
roeum supra nubes et similis ero AUiseiuio . * ,
Tu vero botno, et nou Dcus. Aliusque propheta , \
ait : Quid gloraris in malilia, qni polens es"? > . , \ .
Et paucis interjeclis : c Dilexisti omnia vcrba * $ ,
deroersionis, linguam doiosara. Propterea Dcua ; \ * *
destruei te in finem, evellet te el iransferel te de , .
Ubernaculo tuo, ei radicem tuam de lerra viven- , , \ tium. Yidebunt jusli ct timebunl, el super eum ,
ridebunt et dicent : Ecce bomo qui non posuit * . " , \ ,
Deura adjulorem suura, et prxvaluit in vaniiale \ ' , \ *
sua
Haec cuin tciamus, timeamus ei omni cu- , stodia servemus cor noslrutn a lel.ifero spiritu \ . >
superbiae , nobis ipsis hasc Apostolt recitantes, , , \ quando virlulis cujuspiam opus perfecerimus : D
Non ego aulem, sed gratia Dei quae mecum ,
est . > quod a Domino diclura est : c Sine in , *
3 2 9 nihil poiesiis facere > Ei quod a ta , ' * >
diclum esi : Nisi Dominus aediBcaverU domiiin, , \
in vanum laboravenint qui adiilcanl eain *. Ite- * > *
rumqiic : f Non volenlis, neque curremif?, sed mi- ,
serentis esl Dei *. Nam eliamsi quis alacrilale * * ,
fervens, ac proposllo studiosus fuerit, sed cariie , . >
Uigalus et sanguine, non poteril ad perfeclionem ,
Ocrvenire, nisi ad hacc omnia in misericordia el in \ , \ Isa. , 13. Psal. L I .
ibid. 6-9.
xvi. * Rom. i x , 16.
(20) Cassian. Institui. Ub. , c. 1 ct seq.
Prov. , 23. I Cor. ,.
Itmn. xv, 3.
905
IN NATIVITATEM PRiEilURSORlS.
900
, , gratia Chrislt speravcrit. Nam juxta divinum Jaco bum, omne dalum bomim, et omne donum pcrfe . , ctum desursum est, descendensaPalreluininum .
c , Et Paulus ait : Quid enim habcs quod non acce, , \ pisli? Si autem accepisli, quid gloriaris quasi non
; acceperis * ? sed de alienis donis quasi de
, ; ' ' tuis extolleris. Quod autem nobis gratia el miscri . " cordia Dei salus accedat, teslis esl latro Hle ,
- qui non in virtutis precmium regnum coelorum
, , adeplus est ; sed graiia et misericordia Dei. IIa;c
, cum probe nossenl Patnis nostri, una omnes sen . \ - tenlia tradiderunt non posse nos firnoum ad
, $ virlutis perfectionem jacere fundamentum, nisi
- per humilitatem, quae a fide, mansuetudine el per , , fecla pauperlate procedil; quibus perfecta cbaritas
, oblinelur, gralia Doraini nostri Jesu Cbrisli,
, ' - cum quo Patri gloria, cum sancto Spirilu in sae , * cula. Amen.
oS . '. '
4
* Jtc. , 17. I Cor. , 7. Luc. xxm, 45.
HOMILIiE
QVM
ATHANASH
NOMINE
CIRCUMFERUNTUR.
IN SEQUENTEM HOMILIAM ADMONITIO.

Bane komiliam esse Athanatii nemo exislimabil, tantum tcilicet abhorret ab Alhanam stylo, gfQeitate,
elegantia: Unout ex oralionii genere vocabulorumque raUone conjeclare licet, muliis post Athanatium
ttrcttlis tcripta e$t; quamplurimw namque hic occurrunt voces compositce quce ad infimam accedunt Groecitaiem. Demum magis $equiori$ cevi Grmcorum loquacitatem redolet hcec homilia, quam antiquorum Palrum
eloquentiam.
TOT
, ', (50;.
S.
ATHANASII
nativitatem Prweur$oris in Etisabet, et in Deiparam.

9
. , - C
, , *
*,
6
, ,
, , , , -
. Exeiccata terra, ei onagrorum conculcatioui

dcrelicta, aratorie bovis labore sulcatur. Quanlo
diutius enim incultus ager fuit, tanlo graviori in
arando bos 4>reroilur labore, allerunturque jugi
onere cerviccs. Mulier item sterilis ac aetale grandaeva, mque duo mala prolapsa, sleriliutero sciiicetet imbedllitatem; sterililatem, inquam, nalurse, et imbecilliutem aenectutis, verbo, non labore, a nalura conditore Deo Yerbo, corporis 86
nectule liberalur alque renovatur, sterilitate vero
(30) Ex codice Colb. 4711, quadringentorum circiter ann,

PATOI~
Gm. X X V I I I .
907
908
nr.iuras lcvalur. Teslis milii liaec loquenti est.uxor \ Zacbarisc sacerdolis, Elisabel, qua non risit ut , \
Sara , scd ut Anua credidit , quai in suis jam de- .
bilitaiis membris ut aquila renovala est : pueruiu , ,
namque enulrivil praclarum, venerandum, in Jor- , ",
danicis fluentis versantem. Yere magna inter mu-
lieres 330 Elisabet, utpole glorioscc Virginis co- ,, gnala, quemadmodum jarojam audisti ex Gabriele ^ . "
dicentc : Et ecce Elisabet cognaia iua . > 0 ge- , ,
neris nobilllatem! pietatis exercitaiionein ! vi- (30*)
fce purilatem! corporis caslitalem! Deum aman- \ . > "Q
tis aniraas affeclum! vas unguentarium! Evam ! !
supplantavii serpens, Elisabeiam angelus in prav ! ! ! claras res initiavii. Vere magna interrouliercsEli- !
sabet, qu# Joannem Baptistam geslavit, incredulo . " Zacbari exprobravil! Quod autcm incredulus Za- & \ , cbarias imbecillilatem corporis, Dei proimssioiie , \ / . \
(ad persuadendura) firmiorem esse arbitralus sit, audisti prius ex hac Lucse evangelislae lectione: ,
Visus cbl ei angelus Domini, slans a dexlris al-
laris incensi . > Modus ipse visionis ejus verila- " , (50")
lem suadere valel. dextris angelus stelit, quia . >
dexler faustosque fetus futurus erat, qui dexie- . ' ,
ram regni coelorum viam praedicaret, juxta illud ,
d:ctum: Yias qua?. a dexlris sunt novil Deus : ,
perverae sunt autem quae sunt a sinistris . > Quod c '
ait non ut viarum discrimina notel, sed ut mores ,
adumbret. < Vieus est autem ei angelus Domini ." >
elans a dextris altaris incensi. > Audiant qui adsunl, inlelligantque allari astare angelos : ubi au- . , \ ,
lem angelorum praesenlia, ibi Dei babilaculuin. Za- cb.mas sacerdos vice sua aderat, ordineque suo , .
pcr quoddatn dicrum spatium intercrat mtnisterio: ,
nequc semper eo accedebai, sed vice sua mini- \ ' ,
sirabat. Angeli vero Dei qui ad aitare depulali sunt, ' . ncquaquam per vices ministrant, sed nocte dieque
indesinenler altari aslant. Nurunt qui conlemnat , \ ' et qui non conlemnat: probe sciiuil quinam pie ac- . "
cedant, quinam baud pari modo accurranl: iirtel- , \ ligunl quinam recle jurent, quinam perjurent: ob- ,
signaul eos qui fructum ferunl, eosque qui torpent. Ne specles altare quod lapidibus sit ornatum, ab , \ * \
angelis namque geslatur, ab arcbangelis circum- , \ .
cingilur. Si enim quivis gentium terminus juxta * numerum angelorura assignatus est, secundum hoc ^ , .
,
dictum : t Consliluit terminos gentium juxta nu
nicrum angelorum D e i " ; quanto magis attare 0
plerium angelis eril; tibi jacel carbo myslicus, >
quem forcipe spiritus per sacerdotis niinisterium ,
accipientes ser^pbini, qui eo perlranseunt, pecca- ; \ lorum purgationero petenti largiuntur? Quod au- ,
tem hsec in allari adsint, audi clamaniem lsaiam ; \
prophelam : c Vidi, et ecce missus est ad me unus ,
e\ serapbim, et babebat carbonem in inanu eua, , \ ,
quem tulerat forcipe de altari. Et tetigit labia roea, , \ \ , )
ei ait: Ecce letigit labia tua, et auferei iniquitates
T
10
ll
l t
7
1 1
Gen. xvni, iO. I Reg. , 18.

Deoi. xxxii, 8.
(30') Vulg., . EDIT.
* Psal. cn, 5
1 1
Lac. , 56.
(30**)
1 1
ibid. 14. " ?. , 27.
Vulg., , perperam.
IDEM.
910
H0MIL1A1N NATIVITATEM PRJECURSORIS.

u
, , tuas, et peccata tua purgabit . Video' quinam

, sinl qui altari aslaiit, e( quibusnara oculis introspi. > cere par sit, sinceris, dolo careniibus, muuificis,
, , pauperum amanlibus ?
, , , ;
2. Quid igitur Lucas evangelista? oportet enim
2. ;
* " totum resumere : < ,Visus ei, inquir, angelus
, , Domini, staus a dextris altaris incensi. El videns
. , Zacbarias turbatus esl, et timor cecidit super eum.
, ' . Ait autem ilii angelus : Ne timeas, Zacbaria, quo * , , - niam exaudita est oratio tua, el ecce Elisabet uxor
, , tua pariei tibi filium et vocabis nomen ejus Joan , - nem. Ei eril tibi gaudium et exsultatio el omni
. , \ populo tuo . Haec loquente angelo, pavore ac t i Zacharias respondit
i l l i : Absqu*
. > , moreDei correplus
.
,
, , timore jubes me ministrare, aisque mihi: Ne t i * meas, Zacbaria; ecqua raiione fieri illud potcsl ?
, * , Quod nunquam videram nunc primum conspicio,
* ; " , loquentem ignem, incorporeum bominem, depictum
, ,'- vullum, incompositum aspeelum, babitura nubis
, , speciem fereniem, aereum corsorem alatum, sermo, , - nem inler sacrificia erumpcntem emiuis, metum in , , cutis, verba lua ignea, cl proniissa lua crediiu diffi* , cilia. Elisabel uteruni gestabit; efego paler essede. , clarabor ? Gum vicioa inors, tumne puer gignitur?
; " , - Gum aetate avus essepossim, lumne me pairem fore
;" , - sperandum?Nulla gignendi ralio: genitalia exstincia
; * 3 3 1 sunt, dormit jam natura, nec excitari .potesi
, , ad concupiscenliam, ad oblivionem sui devenil. Ego
, . - Q * senectule versus terram curvatus sum, jam sibi
apparavit.
, - Elisabet
" baculum
'
*- Scrpel arida Aaronis
. " yirga floruii *, sed non pluries. Quo signo illud
, . - norim? Tum angelus illi : Quid nugaris, Zacbaria!
; - sacerdotio fungeris et dubilas? Nonne Abraham
,/ ; , ; centenarius, et Sare vuWa exstincta erai? An ideo
, - corum fruclus cohibitus est? Si non suppeleret
; exemplum, jure dubitares; quod si ab illis originem
; , ducis, qoare qua illos spectant non recogitas? Geh , , lilis Abraham credidit , el (u sacerdos ambigis?
, ille absque incenso suffitu, perflatus est, et lu in
; , altari fumigalus? Haerede ille acceplo exsultavit;
; - tu praecursorem Joannem nibil repulas? Ipse te
, damnatione liberabit: ipse te eruet a maledicto :
; ipse clavem linguae gestai tuae : mullos convertet
, D ad Dominum : ipse in virtuie Eii prophetae pro * phelabit *, non igneo curru vectus, sed Jordanicuro
* pneparans lavacrum, propier niullas peccaioruni
, - eordes. Quamobrem jussus sum tibi dicere: Exau, diU est oratio tua ; quia advenit tempug olim
^ . praenuntiatum a prophetis, nancjmpletum : c Yox
clamantis in deeerlo : Parate viam Domini, reciaa
facite semiias ejus". Non angelus, non legatus, sed
* " ipse Dominus Teniel et salvabit nos. Quapropter,
, Zacbaria, tu eato mutus, accepto, in repugoamia
. , , ' tempore, merilo supplicio : ego vero ab [alio in
. , , alium locum pergo, el- Yirginem conventurua aum,
18
E M i
17
18
10
*la. T I , 6 , 7 .
17. " ibid. 13.
f e
11
Luc. , U - H .
lea. X L , 3.
Nura. xvn, 8.
17
Gen. xvii, 17.
14
Gen. xv, 6.
19
Luc. t
911
912
* i a conversatione cum exercitu coelesti, ad mini- , sterium quo missu* sum me confero. Haec, dilecte, de Zachariae incredulitate paucis praemissa aunlo. , , .
, , .
5. Nunc vero quaednm ex jamjam lectis disqui. , renda nobis sunt. Quaenam illa ? Quae a Gabriele -1. ;
annuntiata, et a Virgine credita, a Spiritu sancto , 7::^ promota, a Domino quasi tbesaurus recondila, et a , , \
Palre obsignata, et a piis hominibus servata sunt. ,
Audisli modo evangelistam Lucam diceolem : In , .
mense sexlo, missus esl angelus Gabriel in civita- "
tem Galilaea?, cui nomen Nazarel, ad virginem de-
sponsatam viro, cui nomen Josepb". sponsalia , ,
cum alio contracta, alii promissa! sponsalia, quae , ^. >
gaudiura exhibent, perlurbalionem sedant! Audisli " , iiiodo Lucam evangeltstam ila loquentem : lngres- ! , \
8us domum angelus, Virginem salutavit ac dixil: !
Ave, gralia plena, Dominus tecum : benedtcla tu
in muTieribus. Quae cum vidisset, turbata est m , c ,
sermone ejus; et cogitabat apud seipsara qualig ,
-eseel ista salutatio". Vidistin' salutationem an- . , ,
geli perturbationem excitare? nec modo periurba- , ,
tionem, sed etiam cogitationes; imo dubitaiionem, . > atque bis similia. Tacitus namque angeli ingressus, ; ,
Tultus insuelus, colloquii insolentia, magnitudo , , promissionis, inexspcctat vocis auditus, Virginen . !conjecii in metura, quae cogiialione teroperantis , \ ,
animi omnem pravam abjecit cogitationem. Quam- , , \
obrem turbata est, atque turbata imperlurbala C ,
permansit. Quid est illud, Alque turbaia, imper- ,
larbata permansii? Studiose audi. Cum Gabriel (30***).
angelus ut missionis suae ministerium impleret, nullo , . ,
excitalo pedum strepitu virginale cubiculum adiit; ' ; " . *
sola quippe Yirgo erat in sponsi sui domo. Nostis ,
porro cuncti quo pacto erubescat virgo sub initium ,
inili noptiarum pacti, inclinato vultu, demissa lo- ,
quens voce, nullum exhibens iiulum, nullara non
gerens temperantias solliciiudinem. Gum sic affe- $
ctam videret angelus, ail illi : c Nc irmeas, Maria, , ,
tametsi anxia, et utpote virgo, temperanliae sollicila , .
fuisli, ne irruens sponsus tuus, tuae vim afferret
"
verecund'133. Illud scias velim, Virgo, nullum , , ,
fore tibi cum sponso luo Joseph congrcseum. Aliud , te negolium exspeclat, divinum, dominicum, ineffa
.
bile, inexplicabile 332quod sermone enarrari ne- , ,
queal. Domioicum futura es babitaculuro; mater, . "
nuplialis expers tori praedtcaberis; cceli terraeque , , , ,
Dominum susceptura es, incorruplum gestatora , .
fetum. Ne limea^s, Maria, tuam flrnia cogitatio- ,
nem, aiHinam corrobora, cor confhrma. Ne imitere , Zachariam : ne, quemadmodum ille, dubitaveris, , . ,
tu qit mulierum gloria es ; tu Israelitici populi , ,
exseliatio : lu gentium ornamentum, tu gaudii ra- ) . dii, tu benedictionis planlatio. Tu pr omnibus , , ,
virginibua invenisli graliam apud Deum. Et t ecce " *
concipies filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hic ^Luc. i , 26, 27. ibid., 28, 29.
30*') Yulg., , oullo seosu. EOIT.

>
SERMO 1N ANN13NTIATIONEM
914
DEIPARJE.
e,>
* . erit magnus elFilius AUissimi vocabiliir . Uorum

. \, tibi bonorum nunlius accedo, etiamsi exlra natuf , \ ram sint quae dico; attamen a conditore tolius
. , - rerura naturse nihil obliquum, nibil torluosum; sed
. recta omnia, ct suavem alque planum ordinem
, \ ' speclantia. His capta promissis Virgo, omnique
prava suspicione liberaia, non ultra quasi difllsa
, , \ - tacuit, sed ait angelo : Quomodo fiet mihi istud,
qooniam virura non cognosco"? fiuid cor terres
, \ meum, auremqiie insolita voce attonitam reddis?
, (5 , Quid rem annunlias a saeculo non auditam? An
, praegnans iavenlar, quin viri experimentum ca ; \ , piam? Quomodo fiet mihi istud? > Mater vocabor,
; . et niaternis partus doloribus expers ero? c Quo ; , \ - modo fiet roibi istud ? Mammam prebebo, pannis
; ; involvam, puerum lactabo, cur quod me spectat
, non intelligam? Quomodo fiet mibi istud? con; ; semaneam profer mibi causam, ul obscuram illata
, , \ - uleri gestationem intelligani. lnsolens fuil Evae ge, \ \ ; . neralio, altamen ex viro illa sumpta f u i t : causaque
; , fuit qua ejusmodi massae raiio cognosctirelur, quo . ,, niam scilicet ex illo, qua pro illo, sumpla est: pro' \ priusque locus proprio loco repletus esl.Insolen , tior Ev# geoeratione Adami generatio; atlamen
, \ ' - illa scriplo tradita ac enarrata fuit, notumque est
' qua ratione repente facla sit. Dc accepto scilicet
' \ , liino terr Creator, animal deiforme, praeparavit,.
, nempe primum parentem. Ut illa nota sunt, hoc
, ,. Uem declara mibi, quandoquidera id quod ante . Q dixisti mibi^ illa alia longe superal: Quomodo
* , erit raihi islud, quoniam virum non cognosco?
.- Tum Gabriel ad Virginem : Quomodo erit libi islud ?
f , ; > a me, Virgo, modum quaeris ediscere ? An potcst
servus scopum nos&e domini ûi? Quomodo er::
; ' , , tibi illud?Nuntius, non inierpres, missus sum.c Quis .
; ; novit mentem Domini, aut' quis consiliarius ejus ; , fuil"? Quae audio loquor, nibil a me conflngo.
. ; Quomodo erit tibi istud ? Apud Deum ne quaeras
; > " > , . quomodo. Quomodo erit tibi istud? Quemadmodum.
; \ . Isaias paenuntiavit dicens : Ecce Yirgo in utero
; babebii": te in ulero babituram praedixit, ego au \ > tem dico libi, quod t paries filium, ei vocabis no , , roen ejus Jesum: ipsi gloria in saecuia saeculorunu.
\ Amen.
I w
.
'.
y*
u , fcuw, U I U J V U U , n u v
,
.
u
M
* Luc. i , 30, 51. " ibid. 34.
" Gen. , 23.
t T
Isa. X L , 13.
* Isa. , 14.
IN SERMONEM D E A N N U N T I A T I O N E SANCTISSIMJE DEIPARiE MONITUM.
Spurium e$$e hunc sertnonem nemojam eruditu* nonjudicat, cum tolt clarior ttte prodat siyti hujusce
*4 Athtmasiano discrepantia. Athanatii enim oratio nitida puraque e$t: contra vero hujusce scriptorit
it* perplexa et obscura, ut vix intelligatur: quod est, ait Tulliu$ (30V-*), in oratione vitium vel maximum. Ad
kac nugat hic comparent permulta, tagaci quovu homme, ne dieam Athanasio indigna, ut est inepta illa
etymologia voci$ , ab , el alia ejusmodi: vocetane comptuns Athanasio ignotoe, ut sunt illtt,
, , et , et aliaquatbene multoi, pro brevilate opusculi,
kmc eontuiit scriptor Ute; Ua ut inferiorem omnino Grxcitatem redokat. Et tane qua <U ChrUti hypo$ta$L
{30"") De oraiore.
915
916
et de duabut in Christo naturit tubliliter disputat, tuadent eum posl tynodos Ephesinam et Chalcedonenxem
&cnpsis$e. Quarum etiam synodorum ipsittimU verbis utitur in locis infra notandis. Quie vero de duabus in
Chntto voluntalibus edisserit, arguere videntur eum post vulgatam Monolhelilarum hceresim vixisse. Sed
libet Daronii hac de re disserlalionem, (ratribus nostris Roma nobis iransminam, hic apponere. Qui clarissimus Annalium scriptor cum Laiinam ISannii versionem textu Grceco clariorem tolum legeril, stupendam styli perpUxitatem non animadvertit.
9
EPISTOLA APOLOGETICA C E S A R I S B A R O N I I A D V E R S L S OBJECTA TIIOMJE
8TAPLETOX.
ADMODUM REYEREKDE P A T E B S. P .
3 3 3 I Et&i non litteris ad me datis, missis tamen ad amplissimum cardinalem Alanum, scriplis lui$ me provocatti
uMiunc, vir opiitne ac disertissime, epi&tolam apologelicam redderem. Mgro sane animo Itdit sanctus Hierorvymus, quod
alii priusquam ipte leghscnl quce sanctus Augustinus in commenlariis se ediiis esse emendanda mjnifictmel: sed
niliil esl qiwd hoc nomine libi succenseam, quin potius excusem, quod ex his, qttw nalnra hominum (ert, sicut Abraham
non puiaml in Geraris aliquem reperiri, in quo Uei timor inesset; ila forlasse exislimasse me, non sine slomacho lecluruni
esse ea, qu<e meos palam (acerent el emendarent errores. At quemadmodum magnum illum Pairem lalli contigit, eodem
(iuoquc modo scias, $i id exiitimasti, te tua hac opinalione deceplum. Elenim illud mihi semper in ore : Corripial me
fnsius, $i modo juste; imonec refughun, si injusle, quod sciam ex iis, quas utcunque in conlroversiam vocantur, verilatem
mugis illustruri reddique perspicuam. Qtue guidem, elsi cequo libentique animo quolibel erudilo viro ferenda sunt,
quuiiiprnagis meo Tlioma, Angticancu Ecclesice ornumenlo, sacrarum lilterarum anlinUe, fidei confessore, tnarlyrii
candidalo, el Ecclesim caUiolkcc nnlesignuno propugnutore, non dico toleranda, $ed expelenda *unt. Eienim, cum ex sentetilia Clementis Atexandrini, nullius scripta ila feltciter mrrant, quibus aliquid non objict jure valeat, in lucromihi erii,
si talem larttumque nactus ero monitorem, correctorem atque ememtatorem.
II. Nullum ergo hac ex causa tiljuryiwn iiiter me el te. Non autem addam, quod magnus Pater ille subdidil: Si aa
dexleram ieris, eyo ad sinisiram pergim imo audenlimfid&Uiiwiueinqeram Ulud Peln : Sequar le quocuiique ieris :
quod sic exislimem bene comultum caUiolicce pietali, st junctis simul dexlerh, unanimes pro veritate certemut, Sed nec
veiim puies alia me incedere via, si inlerdum conlinqul haud imhtere luis vesiujm; esl enim secundum \mm valicinium
m Ecclesia, semila alque vta, hcecque non duo iramites, sed una via sancla vocata. Quamobrem nunquam dicemur ab tfiwctm dissenlire, cum diversh seniitis in via una ad wiam veritatem libero pede lendimus, etsi aliqua in re aliqmmdo
inler nos discrepare contingat, ut tnodo accidit.
III. Legi pervalidam confutalionem luammeee assertionis de homilia qiuv exstat apud Alhanasium desanctiwma
Deipara, quam non Alhanasii e$$e, $ed auctoris qui posl Nestorium vixeril, ujlirmavi. Equidem quod alio veloci cursu
tendebat oraiio, nonnisi leviter, sicul et obiler, atque in Irantilu ea traetare licuil; existimans tamen polume illa sufltcere, ad declarandum illud Athanasii opus non esse, mihique libenter arrisuros fore onmes viros erudiios, cnpidos verilatis. Idque complures fecere milii adgratulanles, quod spuriot (Uios legilimU segregarem: quippe qtii eamdem accuralius perlegentes, facile perstmi $unt disputantem adeodiserte. vocwnque proprielute exqumte uavtrsus Nesiorium
agentem, longe diversum ab AUtanasio e$$e illius tractntus auciorem. Quas lu voces, elsi ex tenlenlia vel Cyrilli, vel
atiorum eliam ante Neslorii tempora libi vindicas ex diversis auctortbus, cerle quidem tempore Athanasii, quod nulla
hnjusmodi vigerei hceresit, haua adeo exacta requiri videbalur earumdem vocum expressa proprietas :nam idem ipse
AUiatuuhcSy de quo verlitur qv&slio, pro voce persona, interdum naturse nomen usurpat in libro Pe Incarualione Verbi,
quem locum (ne quis pulet texttim e$se depravatttm, vei inlerprelem non asseculwn) hic ex Cyrillo reddemus, gui eum
cjtat, tum in tibro De fide ad retfinas, tum etiam in Apologelico, ubi hcec ait verbis ipsius': t Confiteinur etiam esse
ipsum Filium Dei el Deum secundum Spiriium , filium hominis seamdum carnem, non dua* naiuras, unum Filium :
unam qme adorelur, unam qwe non adoretur, ted unam naiuram Verbi Dei incarnalam, el adorabilem cum came sua
una adoralione, non autem duos filios. H(cc ipse; quo quidem exemplo apparel, Unn dittincte, atque proprie, tamque
explorate, ei abuude de duabus naluris toqui, prce $e ferre auclorem ejm homilice este Neslorii poiius lemporis scriptorem quarti AUtanasium.
I . Id quidem et illud magnopere persuadel, quod cum exactissima facla $il scriptorum Allumatn indagatio, tum
Cyrillo ejus sedis episcopo, pene quem ejusdem Athanam lucubralkmes auervabanlur, tum ab adrersants, qui quod
(Uiquidnon invenerint, hbrum ad Epiclelum, ut idem Cyrillus teslalur, corrumpentes, in suamque ip&orutH mutante*
teiilenliam, fecerunl pravi dogmtttis asserlorem. Ubiiiam gentium, quarum /icmtlia ista delituit, utnon modo Cyrillus
non repererU, ud nec tot doctissimi episcopi qui convenerunt ad qwtluor wwnenica concilia, Bphevnum el Chmcedonense, quintam et sexlam synodos, in quibu* de eisdem actum e*l, cujus una Umtuni impectio ob exaclam rerwn et nomi
tmmdefinilionem, eilatUi auctoris prcestanliam, silissuperque erat ad Neslorium alque Eutychem, et nlios harelicos
cqnfulandos? At in conjecluris his, quamvis haud levioris ipsa sint argumenti, diulius tmmordndum non esi; cnm [orlissimv adsint ab auctore ipso petilw probationes, aique in prtmis illa.
V. Quid enim esl quod adeo exsecretur ibi auctor ha$ voces, Christom hominem Deiferum : quibu* tamen, ni ipsemet
tradit, germano sensu acceplis, mi sunt Patres Nicami concilii, atque $&pc, ul auclor est Theodorelus contra Cwritium
in Aiiatheraatismis, sanctus Basilius tma atm aliis ante Nestorium haere$iarcbam, qui primus his abusus eti vocihu* ad
suam h&resim statuendam? Sane quidern quod illas detestelur voces, quce Athanutii lemporibus pie umcteque dici
Patribus consueverunt; Nestorii vero kmpore sunt vetitce, pertpicue absque dubitalione aliqua demonstratur, auctorem
illum pott exortam Nestorii hceresim ea scrtptis&e. Ut autem ewdem voces, Christus homo Theophorus piit onmibui
retpuerentur, uAu* Netloriu* in causa (uil, qui eas swe hceresis veneno infcctas reddU exsecrahiles, ul pluribus docet
Cyrillus in libro De Incarnatione Unigenili, cap. 22 et 25, nec non sanctus Joannes Damascenus agens conlra Ne$lorhtm,
cujiu verba recital Euthumius in Panuplia : quibus piane iestalur Nettonum, ad tuam mlruendam hceresim, Christum
Domimm nostrwn appelUme Deiferum. Ob ui itaqie in qubito Cyrilli anatliemalttmo concilio Ephesmo receplo, ila
defimtum habetur: Si qui$ Chrishm Deiferum hominem audeidicere, ct non polhis Deum secundum veritalem, anathema sil. >
3 3 4 VI- Rursum vero qmmodo potuit has ul impws voces Atiuamxm exliorruisse, qui aliis minoris efficacice wms
fuit? Forlioris vh e$t dicere, ChriUum hominem Deiferwn, quam atserere JChrhtum hutninem Domimatm, prout ipse
dixisse reperitur in Kxposilionefidei,ad finem, elin Serroone majori adversus Apollinarem, qui cilatiir inconcilio Lateranensi tub Martino(Zi) papa et martyre,aclione Y. Qui ergo dhere non verilus est Christum hominem Dominicum, certe
quidem haud vitasse potuit asterere Chrutum Itominem Deifcrum? Quid igiiur liis ewdentitu, rogo, quidve ftrmius
aici pote$t ad insimumaum auctorem illum esse non potuisse Athanasium, $ed atium, qui poM NesloriivixerU lempora?
VII. Sed qiiamvis haic tatis superque ad hanc tententiam confirmandam ttabitiendamque videri possint: ex quo lamen
sentel cmpi loqui, adiiciam alia. Cuni enim auctor qumn exactmime quw mnt in Clmnlo dwe voluMates dweque operaiiones pertractet, redargnens hcereticos qui aliler senlirent: qui* non videat ipsum urgere, coniuian, vno confmdere
Monothelilas? Sed reddamus hic verba tpsius : Dtms volunlates prwdicamu, sed nequaquam auvs votenles, aul di#s
operanles, sed unum volenlem secundwn unilatem personce: conlra diuts voluntates, duas operaiiones tecundum peculUirejn utrinsque naluroe rntionem. Hoc igitur modo divirmm Incarmtionis myslerium prcedicantes, hcereiicorum blasphemias repudiamus, m quibut iptot relinquenles transinm. Uocc auclor. Sed quosnam hcerelicos urget, qweto, niti Jfo*
t
/51) Mndosc.
918
SERMO IN ANNUNTIATIONEM DEIPARAB.
917
noihelitas? Qmnam rero vel Alhtmam tempore, vereliam ante fuenmt hteretici, qui de tma in Chritio operatwne, et
unica volunlale aieo explicite dispularha, ui incumberet Athmtash tamexacta definiliont Ulo$ arguere? Sicque plan
jum liqtudumtsl convinci ex sui ipsius verbh auctorem, ea scripsisse po&l exortam Monothelitarum hceresim.
Vfll. Quamobremex eomihirecanumdi palinotiiam omu incumbit, quod in nolis ad Romarmm Marlyrologium dixe*
rhn, homilium Ulain ascribendam esse Cyrillo Alexandrino polius quam Atlmnasio : aun nonniti aucinri, qui vixtrit
posl proditam Monothelitarum hwresim uscribijure valeat;tantumabesl til concedam eam esse Alhanasio trtbuendam
Sed i in hi$ rebus dubm conjeclura sit locus, dicerem, ob simUitudinem nominis, e$se Anastasn polius guam Atlumas
scriptionem, illiu$,inquam Anastasii episcopiAnliochenisanctUale el erudilione clarissimi; cujus nobilis tngenii nonnu
monumenla iupersuni. Hcec quidem, quw de Athanasio dictamnl,haud affirmare meputo cwn Ecclesice detrimento: no
emm ex Itis jacturam senlil, qtiw, cvm sit columna el firmamenlum verilatis, procul abliorret, ut imlar Msopi Cornicula
OMcilUia qweraty cum pulchrior sua fuigeat timptex veritas nudilate. Vale, frater, hasque accipe litleras dc(en*ioni
Uslet, aUpte meas erga te bevevolentiw et observantiw ob&ides. Romoe Kalend. ovembris, anno Domini 1592.
9
CMSL*
BAROKICS.
tbr
S.
ATHANASII
Sermo in Annuntialionem $anclis$imm Dominm noslrce Deiparce (32).

1. 1 Divos sacramm rerum praecones, non ihfirmi tatem auditorum spectare oportet; sed requisltara
, , \ , - viro, argunienlum et causam : quaro prae oculis
, habentes, de praedicatione conjecturam facere con-
. \ \ venit. Quare eliam nunc ad praedicationem divini
\ Evangelii de Deipara, ac matre Dei nos conferen, \ - tes, concionaturi ad conventum festivitalis bujus,
(33) , , ' necessarium est ut in arguinenla incorporea? et
\ , - dmiiiesimae Trinitalis, incarnationem unius ex Per . sonis ejusdem Trinitaiis in medium proponamus.
(53') , Nisi eniiu distincte de Trinilaie aclum fuerit, quae
; , ad unam personam incamatam perlinent, quomudo
, expendi polerunl? Quamobrem par esl ut inde
, - orsi, Iranseamue ad ea qna3 iocarnationem spectant,
(34). \ - atque ita de Annuntialione consequenter verba fa, , B ciamus. Ac primum quidem illud m e m o r i a 3 eubji \ ,, ciendum duximus, unam ex Dominicis fcsiivitati \ bus, maxime venerandam, et primam ordine re , , rum pertractandarum in prsedicaiionibusquaeChri , \ stum respiciunt, quae divinae Aanuntiationis sancla
. dies nuncupatur, descensum. Filii Dei ex codo
. \ denuntiare. Nos enim eum de coalo deaccndisse
, \ . credimus, ut et eumdem a&cendisse confitemur.
, ,, Oporlei igitur nos diviua p r a 3 d i c a t i o n e instilulos,
, inde ordiri sermonem, unde qaae periraclanda
nobis suut, probe distingui polerunt.
.
2. , \ , i 3 3 5 Gredimug itaque.in Palrera, et Filium,
, , et Spiritum sanclum, Trinitalem hypostasiam, quae
, \ . distinctionem tnler se habent indissolubilem, et in Of confusam uuionem. No% enim secundum inlervalla
, - locorum, disiioclioDem trium sanctarum divina ' , rumque bypostasium praedicamug, neque confuaam
\ , , , unionem ; sed dislinclionem sine ulla distantia, ei
(35) . \ \ inconfusam unionem, cui nomen unum est, Deus,
2
(32) TitulHS in Basil. et Felc. 6 :

'. . . , elc. In
Anglic. vero : . . .
.
(33) Edit. Coinutel. sola, .
(33*) F. , vel .
.
(34) . De vocis bujus variis significationibus consule Onoma$ticon.(35) F. .
913
S. ATEANASIUS. SPLKIA.
93)
secundum unam singularitatem constitutionis. Si- , qaidera unum Deum in Trinitale personarum confi- \ ' lemur, nullum principium, nullumque tcmpus, in ,
unaquaque sanctarum divinarumque bypostasium \ ,
constiluentes, juxta peculiarem earum proprieta- ,
tero: Palrem, ingenitum, dicentcs, Filium, genilum; \ ,
Spirilum sanctum, procedcntem. Palrcm sine prin- \ , \
cipio et sine tempore esse exislimanles, Filium
sine principio et sine tempore praedicantcs, Spiri- , \ ,
tum sanctura sine principio et sine lemporc confl- , ' , ,
tenles : oon ut prior sit Paler, posierior Filius vel , \
Spiritus sancius, sed simul Patrem et Filium el , \ Spirilum sancium, secundmn unam principio et \ ,
tempore carentem, aceupersubslantialem unilatem , \
exsistentia? colentes: unum Deum in tribus proprie- , \
latibus credentes, vereque gloriGcantes : non quasi ,
alium Deum Patrem prius exsistentem, nec alium ' \
Deuin Filium posterius induclum, nec alium Deum , ,
Spiritum sanclum postea excogiiatum, secuudum
, , > \
blasphemias haerelicorum; sed unum Deum in tri- (3) \ .
bus hypostasibus esse docentes, unara babere subsianiiam, virlutem et eilicaciam, el quaecunque alia
Je substaniia consideranlur, tbeologice docentur, celebrantur.
3. Et ut formulain sermoni demus, tiecnon ple3. \ , \
nituditiem et cohsummatioiiem , quae theologice , .
doceniur teneamus. Quae sinl illa, et circa q u a 3 n a m ,
versenlur deinceps audiamus : nimirtnn dici illum , , , ,
increalum, incorporeum, tempore et principio ca- , , , ,
renleni, sempiternum, indeshienlero , infinitum, , , , aaternum, incogniium, ineffabilem, nullius ligurse, ,, ,
investigabilem : Deum deorum, Dominum domino- C , , ,
rum, Regem regum, omnipotentem, factorem, crea- , , , , ,
lorem, lumen, viiam, sauctum, bonum, immorta- , , , lem, forlem, cunclipotentein, el quaecunque siinilia , \
per excelleniiam el aeliologiam dicia. Non quod , , \
singula subslantia dicantur, sed circa subslantiam, (37) \ \
quasi ex duo aut pluribus ad unum habeant rela- ,
tionem (qualiaeese didicimus quae dWisa sunl), quae \
coalitio et plenitudo deitatie dicuntur, secundum * ,
Scripluram; non quod ad unam unius subslanliam '
referanlur, sed ad unamquamque sanciarum triura . \
peraonarum aequaliter gpectenlur et doceantur. , *
Quare ipse unigenilus Deus ait: c Omnta quaecun- ,
que habet Paler mea sunt . > Ei ad Patrera ait: \ , \ . Oronia mea tua sunt, ct tua mea sunt, et gloriQ- ,
calus sum in eis " . In omnibus namque in quibns D \ , .
theologlce gloriflcaiur Pater, in iisdem gloriftcalur \ , \
Filius et Spiritus sanctus. Atque inde perfeclus , \
Deus diciiur Pater, perfectus Deus Filius, el per- . \
fectus Deus Spiritue sanclus. Siquidem nihil ulli '
deficit ex pleniludine dmnioatis : sed aqualilalem
, \
liabet unusquisque omnium proprietalum, quibus . ,
aequaliter plenitudo deilatis conspicitur. Nam ex
lerivatione [id est aequalis] [id est aequa- / (38) ,
liias] dicitur, femioea terminaiione qu est aequa- , , \ .
liiatis multorum complexio. Quibits eniro aequalis ' ,
6
,9
" Joan. x v i , 15. Joan. xvn, 10.

.
Anglic, .
(37) Anglic, .
(38) decst in Anglic.
921
SERMO I X A N N U N T I A T I O N E M DEIPARJE.
922
, , - est subslantia, diversis tamen proprielalibus, ,

, , dicilur, ut et el ." Et cum etyroologice
. \ dicatur, conversione in o, ac deinde addilione
; ' litterae , eiDcitur, quasi sit, veiut coiistana
(59), , queedam exsistentia, rerum, quae ex multis in uni\ , , talem coalescunt. Atque ita bominem in Dei imagine
, \ factura specianles, deflnimus: quod scilicet consli , $ . tutio ejus proprielatum, secundura ejus exsieten , , tiara, essentia appelletur, utpote quw sit complexio
, , , , et comprehensio imilloruiu, qu in tiDum 3 3 6
^, , , , coalescunl. Nam quod creatus sit bomo, quod in, , , (), lelligens, quod rationalis, quod animalus, quod
, \ corporalis, quod patibilis, quod fluxus, quod tem \ poralis, quod mortalis, quod genitus, quod cor , , \ ) ruptibilis, quod vegctabilis, quod mulationi, varie*
, , ^ tati et tristitiae sil obnoxius, atque bis similia :
, - quae babila ratione alque proporlione, in bomine
, secundum scqualitalem, [hoc esl aequalilas] di.
cunlur; mutalioneque ac pleonasmo lillerarum,
vocatur : atque binc pleniludo humanae naiurae explicalur, quod ejus coacervationem complet, ee *
cunduin unicam ejus constitulionem.
4. In quibus annotamus nullara earum proprie4. , *
tatum quae in homine coalescunt eecundum se
. vocari, nec quidquara horum, : sed con , \ junctim et omnibue coattis, coacervaijo propricta, tum hominis, , seu eseenlia dicilur; proprie
* ' . vero atque in uno , seu subsislenlia. Cura
" \ , itaque et coraniune de mullis baec cogitantur, ,
\ \ - seu essentia nuncupalur ; cum aulem de uno pro*.
, . \ prie colliguntur, , seu subsistenlia noroi * \ - C nalur. El eicut iterura, quando bominem ad ima , (41) \ ginera et eimilUudincra Dei factum conspicimug,
\ , una roentem, verbum et spiriium apprehendimuft,
, , nec borum quidquam vel prius vel poslerius, sed
, , \ pariter consislunl, atque unum quidem dicunlur,
, , sed trinitalem esse quodamiuodo cogitamue : atque
, - mentem quidem higeniiaro, verbuiu autem genitum,
, \ ipeumque pro lempore atramento exaraturo, scri, , ptumacmissuui; ila quoqueet in universorum tteo,
, \ , Patrem quasi menteoi ingenitam , Filium quasi
, Yerbum gcnilum, ipsumque missum, quo tempere
\ - placuit palernae volunlati; non quasi prolatum, ali
, * , \ quo tempore et momenio, ad quemdam usum ge , \ (42). " nitum ait, sed quasi subsisiens, acper se exsisleus,
, , quemadmodum et nalum est. Semel namque geni , * . tus ex Paire bypostasis est, indissolutam babens
' -. exsisteniiam, sub iis qua esse ipsius consliluunl.
\ , * , Nam bypostasis, secundum etymologiam, explica*
' . \ tur subexsistentia. Siquidem Pater, utpote mens,
\ quatenus est geniti causat quasi genilum Filiuro in
, \ se habet. Quamobrem evangelista, bujus vocis loco,
& , , - [id est c subi] [id est c apud] conscripsit
, \ ' dicens : < In principio erat Yerbum, et Verbum eral
, , , apud Deum, el Deus erat Verbum " . > Idero itaque
sibi TUU, et ad unacn eamdemque signiflcationem
.
redit, , et , cum nomini adduntur.
" Joan. , ! .
(41) Ila Anglic, rcctc. Edili vero,
(59) Anglicanns solus, qiiero sequitur edit. Parisieqs., . Edil. tomm. el alii, /- .'
(42) AngliCy .
.
(40) Anglic,
D
923
S. ATUANASIUS. SPURIA.
924
5. IgUur est Filiue, quasi sub Patrc 3. , :

exsislentiam babens, nec sine Patre, sed apud Pa- , ,
trem semper exsisiens, neque aliam quam Patris * \
oluntaiem habens,, neque aliain poleslatem, vel , ,
operationem, ut neque aHain subslantiam; sed cum , ,
omnia quxcunque Pater babet, habeal el ipse Fi- , , ,
liu, consubslaniialis est Palri et Spiritui. Hic juxta \ .
paternum consiKum, antiquum alqueverum, utpole ,
niagm consilii Patris angelus, mirabilis consitiarius, ,
qui olim ul Verbum Palris mukifariam muUisque , , ,
modisleculus esl patribus in propbelis; novissiinis ) diebus his, loculus est nobis, incarnalus et homo ,
laclus : qui, ul ail, el ssecula fecit: non quod diis , , ,
quibusdam portcntosis suam providentiam commi- serit, ui aiunl elbnici; sed ipse Filius ex Palris be- , ", '
neplacito, et Spirilus sancli cooperalione, omnem
rerum providenliam acccperit. Siquidera commih iiionem ostendens ejusdem et unius provtdenliae at- .
queoperalionis ail: < Pater meus usque modo opera- , c
tar, elego operor " >Non eniin secundum aliam ei , .
aliam providenliam Paler el Filius operanlur, sed se- *
cunducn unam atque eamdem substantialem divini- ,
tatis operalionem. < Quicum sil > (ul ail iterum prx- . c " (
co ille) splendor glorise etfigura substantiae ejus, ) ,
palamqife etiam esiel Palris : feralque c omnia337 > (
verbo virtutis ipsius, purgaiionem peccalorum no- ),
slrorum faciens, sedei in dcxlera magnittidinis in , excelsis
Conversus autem sermo in earadem re- , cidit cogilalionem, cousiderando scilicet splendo- . , -
rem, quasi radium ex toto sole orlum , quasi , , scilicet ex disco toluin solem conlinente orirelur, , ,
indiscretum habere fulgorem ; et figuram, esse , osleusionem substantiae illius, per quam figura- ' , *
tur.
.
8. Quemadmodum enim annuli signatorii chara,6. cler iinpressus eamdem habetcxpressam imaginem, , ,.
quae eliam sigillum nuncnpaiur, quaeque secundum , '
subslanliam in nullo deficil; ita quoqueFilius eum- ; .
dem quem Pater fert characterem. Neque enhncba- ,
racter expressus variat, sed invariabilis manet, ' , ' jvxta eam quae in annulo est figuram, sive in cera ,
sive in auro exprimatur, pro raiione regii denarii: -
el sic divina Filii figura substantiae Patris invaria-
bile sigilluni esl; et ferens omnia verbo viriulis ,
auae, secundum ipsumpropriura suumcharacterem, ^ ^ , '
carnem quasi ccreara se suscepil, eamque in se- , meiipso obsignavii (quse res sane neque i m p o s s i b i - (
8, neque incredibilis est); ul tempore paternaB vo- , )
luntaiis, ut cbaracier (siquidena et cbaracter est) , (
Iucarnatiouem in se exprimeret, illa usus quasi cera ) , el auro : quandoquidem totum mysteriura ineffabi- ,
lis illius el inexplicabilis Incarnationis subosten- (43)
dit. Nam illud eliam nunc ineffabile et inenarrabile .
manel, ob ralionem crescendi, siquidem gradibus quibusdam dogmata tradiinus, neque uno momenlo * ' ' ,
1
Joan. , 17.
" Hebr. , 3.
(43) Anglic.âOa
925
SERMO IN ANNUNTIATIONEM DElPARiE.
. totum imprimimus sigttlum. Slgillo enim, cum mul, tis ante temporibus, tum imiltis ceris exprimi
* potest imago : m drvhia vero fncarnalione, non si , ' roul, sed qtiodam incremenlo res perfecte edocetnr,
. * \ - Qnae res probe inldligi queat; si qute menlis subli, , litale pra?dilus, profunde possit penetrare ad cor pus animale nuper galum, atque illic rem meffabi, , lem inexplteabilemqae contemplari, qoomodo scili , cet desidente illic genilali semine, statim quideni in
4 , * particulam qaamdam coalescit; patilatim vero et
. per acceseionem incrementum accipil. Neque enim
* , illud ipsuni apud nos dioi potest; verum imagi nando lantum aliquid percipilur, sed ineflabiliter
' atque inenarrabiliter. Itaque com aliquo incremento
, , divina Verbi Incarnalio efficitur, non quod divinua
* cbaracter augeatur vel eoncrescat; sed crescenle
* , ' animall carne secundum omnem plenitudinem, qua
. bomo propria nalura crescit dum in ulero gesiaiur.
, - Quamobrem lege hominum, novera mensium spalio
, - gestalur, atque exinde Christi Ineamalio Dei bypo - slasin habere dicitur, et nullatenos honiinis : quan , ' doquidem juxta divinum cbaracterem bnmana-fornia
. ) exsistenliara suam accepil, secundum unionem
, quasi spiritus ad animam. Ea enim ratione duo est
* Christus et non unura, ac simul unum et nen duo.
, . Duo quidem est et iion unum secundum duas aaiu , ras; unum vero et non duo secundum unam hypo, - siasin. Quamobrem duas dicimus voluntates, noa
. ' duos volentes; duas operationes, non duos operai, , tes. Sed unum quidem volentem secundum unam

^ bypostasin, duas autem voluntates et duas operationes juxta naturarum proprietatera.
7.
7. His igilur divinum praedicantes mysterium
, camalionis, abjicimus haereticoriira blasphemiag
, ' quibus illos demersos relinquentes, ad historiam
, evangelistte pertransimus, qua narral ille Annun tialionem Deipara et Dei Matris, et ut res ordine
se habet explieatius 'audiamus. Hoc signiGcamus
, . igitur : quo tempore paternae voluntati placuit in
, consummatione septuaginta hebdomadura Danielis
prophetae post instaurationem Jerosolymae, in red , - itu Judas ex captivitate Babylonica, per Salalhie , - lem et Jesum illium Josedec tunc sacerdotes, in
, consummatione 3 3 8 quadringentonim nonagima
, ^ annorum; Zacharias secundum vicem saeerdotii sui
, ingressus est in lemplum Dei ad incensum offe' , rendum, apparuitque illi angelus Doroini ad dexte ram allaris, annunliavilque illi de Joanne filio suo,
, qiio conceptura csset uxorsua Elisabet, et paritura
, Baptislam et praecursorem Chrisli. Ac conceplione
, p< racla, mense sexlo praegnantis Elisabet, iniuitur
. archangelus Gabriel a Deo in urbem Nazaret Gali , - laeae ad virginem Hariam. Et ingressus angelus ad
, iilam salulavii eam, dicens : Ave, gratia plena, Do
. , minus tecum \ Eliam bic animadverlhmi? vocem
. il)am angeli secundum prolationem spiritus sout.
, sui, significalioncm babere, nec tamen ipsam esee
a
* Luc. 1, 28
S. ATIIANASIUS. SPERIA.
928
927
Ftlii hypostasin, neque ipsam esse quae facta esi , , . caro : aed ad eam vocero, Verbi et Dei proprietas, , ott
quae alra eel secundum hyposiasin, sialim descendit ,
in uteruro Yirginis : blaspbemantque ii qui aiunt, , ipsani arcbangeli vocem, fuisse byposlasin Dei , * '
Yerbi. Ideoque blasphemise damnatiooem rcpudiaii- ,
tes, locum annotavimus.
\
. ,
. , .
8.
8. Cum diversa igitur esset a voce arcbangeli hyposlasis Verbi et Filii Dei, apertis prius per ar- ,
cbangeli vocem Virginis auribus, slatim in illai ,
introivit divina Filii hypostasis. Qua ralione autem, ,
ne ipsa quidem Virgo cugnovit: novit vero qui in- . '
gressus est qua ralione sii ingressus. Quare ul igno- * , . ,
rans inysterii eveolum, statim perturbaia esl ad ^ ,
eermocem aogeli dicentis : Ave, graiia plena,Do- ^ ,
m\nu% idcum ; ei cogitabatqualisessel hc salula- , , ,
lio"; quare respondens archangelus dixil adillam: *
c Ne timeas, Maria, invenisli eniro graiiam apud , , *
B.:4.n. El ecce concipies in ulero, et paries filium, .
ct vocabis nomen ejus Jesum. Hic eril magnus, et , ,
Filhw Allissimi vocabilur. Et dabit illi Dominus . , Deus Ihronum David patris ejus, et regnabiC in ,
domo Jacob in saecula, et regni ejus non cril fi- ,
nis *. Ad baec jleoi verba stetit baesitans Virgo, ,
utpote ad naiurara respkiens. et de Josepbo cui . > ' desponsata erat cogitans, angeloque sic reponit: ,
c Quomodo fiet mibi isiud, quoniam virum non , , '
cognosco ? Quandoquidem, ait, angele, virura Q ,
, < . ,
iion cognosco, lu vero pcr illud, ecce, quod est ad
verbium demonstrandi, ais, c Ecce concipies, ; , , ,
quasi tempus instet; ignoro quomodo istud fiet. , , ,
Sed, angele, tu, dicito, lu interprelare, < quo- , , c , >
modo fiet istud. Responitens autem angelus, dixit * , . "' ,
ei : c Spiritus sanctus superyemel in te, et virlus , , ;'AUUsiini obumbrabit tibi . Haec est, ait, conci- , *
piendi ralio : itaconcipies in ulero, Spiritu eancto ,
io le superveniente, et virtute Aliissimi te obuin- . , , ,
1 rante. c Ideoque, ait, et quod nasceiur sancluiu, ,
Filius Allissiini vocabilur ".> llla vero adhuc baesi- , . ,
tans, verum sibi baec opians. ait: c Fjat niibi se- , cuiiduro verbum l u u m . > Et di3cessii ab ea an- . , gelus. Nam evangelisla significat angelum ab ea , < * .
discessisse, ne occasionem iis relinqueret, qui di- J) ' .
cere vellent, ipsum angelum in Virgine habitantem , * '
incarnalum fuisse, aut verbum angeli secundum ,
prolaiionem soui, Incarnationem operatum fuisse. ,
Sed indicat, abscedente angelo Spiritum sanclum ,
in Virginem supervenisse, et virtutem Allissimi '
obumbrasse illi : atque ita demum comploium est
sacrum puerperium. Quibus est ilerum necessario ,
insistendum, ac considerandum qua ralione ad Vir- * .
ginem dictum sit: c Spiritus sanctus superveniet (43*)in te,el virtus Allissimi obumbrabit libi. > Nunquid ,,
eodem modo quo ad apostolos aiebat Chrislus, , c Vos autem sedete in civitate Jerusalem, donec . ?
,7
i0
Luc. i , 28 , 29. ibid. 30-33.
(4V) Vulg., EOIT.
ibid. M.
ibid, 35. ibid.
* ibid. 58.
930
SERMO IN ANNUNTiATIONEM DEIPARJE.
9i9
, ' induamini virtute ex alto , Spiritu eancto iu
, 08 supervenienie? iEqualis quippe est promissio,
, el pari ralione accipi polesi, quandoquidem bic
' ; , quoque dicilur, virlulem ex Altissimo in aposlolos
, adventuraro, nec non Spiriuis sancli prsesentiam.
apostolis spirilus ct
Qnid igitur? 3 3 9
. ; virtus Allissimi promitlilur, ita quoque Virgiui ?
, ;
9. 9.Quod si, ulin aposlolis, virlusAltissimi etadven, tus Spiriltis sancti fuii, el in apostolis oon est incarna , tiosube6cuta,nccin Virgine igiturYirlusestincarna , (43**) * > neque Spirilus homo factusest, eliamsiFilius ipse
, - juxta communem tkeologiaeusum dicatur Tirlus Allis, simi.Sed sicut in aposlolos ideo virtus advenil,ut vhn
. *' illi baberent conira omnem adversariam poteatalem,
fuitque adventas Spiritus secundtim omnia qu sub , - 8laniialiierineo8unl,oprau8iDomnibussignisetpro* ' digiis et yirtuiibue ad coufirmandam et asaerendam
, , , Chrisli promiastonem; ita et in Virgine fuit adveqtus
-, Spiritus sancii, rum omnibus qu subslanlialiler in eo
' sunt ratione diviniprincrpalus, gratiam illi tribuens,.
, - ut in omnibus illa gauderet. Siquidem eo gralia
, , plena vocala est quod omnibus per Spiritum graliis
. repleta esset. et quod \irtus Altissirai obumbrarei
, - ipsi; quodqoe id haberet toto conceptionis tempore,
* imo, ut credo, eliaro post conceptionem. Neqoe eniin
, arbitror ad tempus in Virgine faclom illud eese,
? , sed omni teropore, tt twn, et jam, et in perpeluum
. , h^bet Virgo obumbranlem sibi tirtutem AUissimi,
, , * et Spiritura in &e superveBientem; ninirum ut
gratia plena maneat. Hoc enim pacto ea de re
, , ,
cogiUmus : Erant ei omnia graiia plena per Spi
ritum sancturo, et per irlulem Altissimi. Ne*
,
que, ut aiunt httreuci, aliqua a Spirilu
.
sanclo facta eU in Virgine, ut coropleretur uicar *
natio. Etsi enim absque eemiae, non dicimug tamen,
per divisionem gratiarum Spiritus dividentis singulis
, ,
proui vult, efformalani fuisse caraem circa propriam

Filii Dei bypostasin, absit! Ejusmodi enim sentenlia,
, ^. Pauli Samosateni et reliquorum h*relicorum eal;
, , sed ita dicimus secundum oribodoxorum dognta , tum puriialem: Quod vbrluleet Spiritu sancto repleta
, ,
sit Virgo, cum ad sancUGcationem carnis sua?, tum ut
, ! posset gestare salutarem fetum. Hoc pacto igilur ipsa
, divina Yerbi byposlasis, inVirgine inhabitans, incar* * nata est et humanUalem assumpsit: non virluleet ope , ratione, sed byposlasi, secundum tolam plcnitudinera
. Di?initalis,ipsa quae ab ioitio el ultra initium Deus est
, Filii Dei bypostasis, incarnata esl elburaanilatem as , sumpsit. Superius enioi probalum fuit, quod sicut
, 8ubslautia,potenlia,et regnum et alia omnia,quac juxta
, tbeologiam his addunlur, singula baec, inquam, oon
, * , * hyposlasU dicuntur, sed drca hyposiasin secundura
, subslantiam specialim interpretanlur; sic operatio et
. virtus circa bypostasui substantialiter referuntur, ct
, , * in commune quidem ad unamquamque sanctarum
, , , trium diviuarum bypostasiuro, proprie ilem aduaam
& , - Filii Dei, incarnalam el bomiflem faetaro.
* Luc. xxiv , 49.
(43") Vulg., . .
41
s i c u t
93!
951
, \ * \
\ ' , ' .
10. Supervenit igilur Spirilus sanclus in Virgi- 10. \
nem et sanclificavii illarn, ut in Psalmis ait Spi- , ,
ritos: t Sanclificavit (abernaculum suum Altissi-
", ,
mus , et obumbravit virtus Allissimi corroborans
eam, et divinae umbrae osteusionera inducens, ul , \ binc iitslilula videre posset, quanlum scilicet pote- , ^
rai videre, Deum formae experiem in ipsa geslatum. , Neque enim suspicandum est Virginem secuodum . , *
simplicem natura proprietatem Deum in se habitantem videre potuisse ( cum ne ipsa quidera aoi- (
malis, ralioiialis et spirilualis incarnalio id videre ,
potuerit); sed pro viribus, utpoie obumbrante ipsa ) * ,
Allissimi virlute, et quasi umbram faciente, ut vi- , \
derel, quatenus poterai, inhabiiantem Deum. Et . \
quemadmodum nos babentes animam in carne no- .
B t r a inhabitaniem, e a m ut in se est noo possumus
hi, . I8etv videre, sed quasi urabras quasdam et iorraas a viri- , ' \
bus el operalionibus ejus ; lale quiddam tum Virgo,
tum ipsa ralionalis et intelligens anima videre po- , \ \
, |}
l u i t , jamque potest per traditas sibi facullates 340
ftique vires. Aique secandum banc rationem potius \ .
, ,
ree periractanda est, quod fecerit Dominus homi.
\ ' . '
nem, el ad imaginem Dei fecerit ipsum. Nam ad
\ \
knagiuem et similitudinem bujusniodi incarnatio iva,
nis et assumptae humanitatis fecit Deus bominem ;
' , ut in se gestans illam imaginem ei siroilitudinem,
\ \
ne dubitarel de ejusmodi incarnatione et assumpla
\ *
humauitale ; Incarnationcin, inquam, el assumptam
,
humanilatem, nani eam una dupiici voce appella\ ,
m u 3 , nec solum incamationem predicanius, sed
.
...
. . . ' . . .
etiam assumptam bumaniialem; ne lmpus hserelicis
\
\
,
\
m
\
videatur nos mente et ratione carenlem predicare
, \
incarnalionem; sed dicendo incarnationem el as, ,
eumpiam bumanilatem, nos el carnem credere, et
. \
animam raiionalem et inlelligenlem eigniiicare.
,
Ideoque eos qui dicunl unam Dei Verbi naturam
\ , \
incarnatam, neque addunt animalaro, ralionalem et
, ,
inltdJigenlem, non admodum recipimus, nisi expo\ "
nant, et dogmatibus adjiciant di;ti interpretalionem.
\ ^
Illud enim, prius simpliciter diclum a quibusdam,
, ' ,
postmodum in pravam sententiam deduclnm est,
.
baerelicis vocem illam depravantibus.
M
44. SancliOcata igitur Spirilua sancti advenlu

4 4. *
Virgo, et corroborala virlute Allissimi, gravida , eum gestat qui secundum propriam suam byposta- D ,
sln Filius Dei est, secundum unam deilatis suaB ,
naluram : paritque eum incarnalum et bominem \
factum juxta duarum naturarum proprietalem : *
qui ex duobus el in doobus praedicatur, absque \ , ,
confusione, mulatione et divisione : D O D deifcrum * , /;
baminera, sed bominem carnem gestantem. Neque . , , enim, ut iterum dieamus, boc pacto intelUguni ha> , * , '
relici, sed prout dictum est, secundum eiBcaciam \ ^
Spiritus et virtulis AUissirai, uterum gesla$8e Vir- ,
* Psal. xxv, 5.
SERMO I N A N N U N T I A T I O N E M DEIPARvE.
933
934
ginem, Dciferumque bominem ex Virgtne docueriint

\ , esse geslatam Dci virtutem et eflicaciam Spirilut,
" (44). " \ qui operalus sit coram Pbaraone et omnibus Oliis
, - Israe). Quapropter verba usurpant Principis aposto \ , \ lorum predicautis in Aclibus de Cbristo, qui recle
, \ quidem loculus esl : at illi lorluose et maligne in, ' (45) < terprelati, cum ille dixerit : < Jesum Nazareuum,
, * quem unxit Deus Spiritu sancto
> de ipso illi
, aiunt, quod in utero Virginis efformaverit Deue
, hominem sine semine, operatione Spirilus sancli,
, \ , et unxerit eum virtule Altissimi, uti scriptum est ,
\ oleo exsullationis prae consortibus ejus. Huncqne
, . \ - Allissimi Filium vocavit Scriptura, qua ratione in
, \ , Psalmis dictum est, Deo mullos alloqueute : c Ego
, dixi: Dii eslis, et filit Excelsi oinnes
Quae et
, \ , " ^ similia, nos, ut haereticorum dogmatum senlemiam
, - confuiemus, el bac praedicatione corrigamus, dici mus Christum, non Deifcrum hominein, sed Deum
, , carnem geslanlem esse, quoniam Deus cum esset,
, , ' . hominem gestavil secundum pleniludinem hunian
, nalune : Deus perfectus et bomo perfectus, unus
* \ , secunduin unam hypostasin, et ex duabus alque
, \ \ in duabus naturis. Hunc enim homtnem, quem di . , \ cimusquod (Verbum) geslaverit, buncipsum Dtus
, , \ et Pater volunlate sua, et opcralione Spiritus san, cti, una item operante Filio, unxit Spirilu sanclo,
, , tribuens ei omnem efficaciam, virtute Altissiiai
, circumcinxit illura, ut posset omnis adversariae
, poteslalis impelum suslinere, omneraque curatio*
, \ ^ nem in populo operari. Siquidem et (enlari a Sa * \ - tana voluil, oninemquehumili,lalem paupertatemque
, - in carne sua loleravit, queniadmodura rnagnus sa \ cerque ille praco claoial : < Nam quod impossibile
\ \ eral legi, in quo infirmabalur per carnem : Dene
jJoa , Filium suum rniitens in simililudine carnis peccali
, et de peccato, damnavit peccatum in carne *.
, , Ilaque Filius Dei qui in carnem descendit, ipse di, . citur liomo faclus, ut alibi ait : c Al ubi venit
, \ , pleniludo lemporis, misit Deus Filium suum, fa , \ ctum ex muliere, factum sub lege, ut eos qui sub
" , lege eranl redimeret .
, , , (46)
. >
\ i . , D 3 4 1
Atque binc notanduni quod primuro
, \ , Filius a Patre miltatur, ac tum nascilur ex muliere,
, \ (47) * non primum nascitur el tunc millitur; sed primum
, \ . miltitur, ac deinde nascitur ex muliere. Alque bis
, apostolicis dictis consonanl prophetae, qui ipsum
. \ Filium esse missum dicunt. Et primum in Isaia
* * ipsius qui missus est verba ausculta : Ego sum
, \ , primus, et ego sum in saecula, et maous mea fun , \ davil lerrara, et dexleraroeafirmavitcoeluni";et
\ postquaui percurrit variis temporibus editas ope, . raiiones, subdit: c Et nunc Doniinus raisit me, et
44
4T
* Act. x , 38.
Peal. XLIV, 8.
Psal. LXXXI , 6.
Rom. ! , 3.
' Galal. , 4.
X L V I I I , 43, 43.
" (44) His fere yerbis uluntur Ephesina $yno<lus

. *4'i5, et Qhalcedonensis.
(4o) Anglic, .
(46) Anglic, .,
(47) Anglic, \ .
95
5. ATHANAS!OS. SPURIA.
Spiritus ejus"; his manifeste declarans se Deum , \ *

esse, qui fecit coeluoi ei lerram, ait : Et nunc ,
Dominus misit me et Spiritus ejus. > Et per Zacha- < ;
riam nit: < Gaude et laeiare, filia Sion, quia venio, , . \
et habilabo in medio lui, et confugieiit genles u i u l - * < , ,
tas ad Dominum in illa die : el cognosces quia Do- (48) , \ minus misit me ad l e " . I n d e ipse, incarnatus et
bomo factus, sese confiletur aiens : Missus sum a * \ ,
Palre, et, misit me Pater, idipsuinque mullis lesti- . \ licaiur verbis. Itaque non ut bomo inissus est, sed *
ut Deus el Dominus, Filius, a Domino Palre: quale , ,
illud est : c Pluil Dominus a Domino . > Do- .
mino dictum est. Et illud : c Dixii Uominus Domino , * , \ ,
meo". > Accipit aulem in bisce verbis thronum , \ , <
David, qui enarralur esse corporaliler paler ejus : , \ , < c Et regnabil in dorao Jacob in sxcula, et regni .
ejus non eril fints **.
\, * < \ , \
,
11
13. \
15. Intelligas velim sermonem doctrinaraqiie bac
in narratione constilutam : omnia enim concutiunt . (9)
et perscrutanlur haeretici,ac cum simulalione inter- , \ *
rogant : Num illud incarnationera Ghrisli subsecu-
tam fuerit; an scilicet acceperit tbronum David , \
patris sui, et regnaverit in domo Jacob in saecula. \ .
Quibus ita respondemus, cum quadara obsprvatione , '
consideranduro esse, angelum ubi ait, Et dabit , , , c \
illi Dominus thronum Davtd", nequaquam addi- , ,
disse, ut confirmaret et corroboraret; sed absolute, ' * ,
eldabit. Hinc oportet ex iis quae re et opere com-C \ , '
plela sunt,difficultatem solvere.Nam illud, dabit, *
dictum est, ita ut iranstulerit regnum illud, nt ipse , * ,
Christus ad Judaios loquens interpretalus esl : 1*
ideo auferelur a vobis regnum, et dabitur genii * < * ,
facienti frtictus cjus *. Itaque acceplo Christus .
regno Davidis, transtulit illud dedilque sanctis ,
Cbrislianorum regibus, uC converleret eos ad do- ,
mura Jacob, et iraderet illam in opprobrium et in \ *.\ direplionera. Regnat in Cbrislianos in saecula, et ,
regrii ejus non erit finis. Neque enim alii populo , \
relinquetur juxia visiones Danielis propbelae; sed *
pradicant (prophctae) ipsum CbrUlum regem esse, ,
perseverajitem usque ad secundum suum adventuro: * * ,
quo leaipore cum venerU, rex raanebit in saecula, et ,
regni ejus non erit finis. Oum enim natus ex Yirgine * , ,
omnia compleveril quae spectant oeconomiara mor- .
lis et crucis, et post reeurrectionem dixent : e Data ,
est roibi omnis poteslas in COJIO et terra* ; > \ ,
jam inde regnavit, et Chmtianorum rex prsdicatur c
quemadmodum initio precum mutuo compellantes, \ \ ,
clamare solent: Venile, adoremus et procidamus * \ *
coram Cbristo Rege iiostro. Et v e D t u r u s in magno , et illustri secundo adveniu guo, ipse manebil rex , , \ in saecula, et regni ejus non eril finis. Siquidem is . 1
* Isa XLVIII, 16. Zach. , 10, I I .

Gen. x i x , U. " Psal. , 1. " Luc. /32.
ibid. " Mauh. , 43. Mailb. xxvm 18.
(48) Anglkan., . In aliis,
(49> Anglican., . Qec MCto
deest.
.Nannius csu
4
938
SERHO LN ANNUNTIATIONEM DElPARifl.
S37
\ , ipse qui ex Virgine natus est, rex est, et ipse

, , Doniinus Deus. Ejusque gralia, quae ipsuro gonuit,
. \ Regina, Doraina et Deipara proprie ac yere pra \, dicatur.
. * , \ , .
44. Hincqtie decet nos eam respicietites, nec non
44. \
, \ ex ea genitum carniferum fllium, dicefe : Nunc
c aslitit a dexiris tuis in vestltu deauraco, circam
, , amicta, circumdala varietate". Ut enim femina,
. \ Regina est atque Domina et Mater Dei : jamque ut
, \ , \ , regina 3 4 2 astans a dexlris omnium regis Filii
, sui, in vesiiiti deauralo incorruptionis et immorta , lilatis, circumamicla, varielate circumdala, sacrts
, , R verbis ccAebratur; non quidenri secundum sinipli, * ' ciialem spiritualem et quasi sine carne et corpore
, \ . astat, sed circumamicta, secundum suam sanclis, - siraam carnem, incorruptione et iminortalitate, el
- circumdata varielate, secundum oesa ejus sanctis, * skna qu camem ipsius fulciunt. Elenim ex carni . \ \ bus et ossibus ejus, quasi ex veteri Adamo, novus
\ , Adam Incarnalionem sibi quaei costam cffbrmavit,
, , * gestatque illam in perpetuum. Atque hinc est quod
, nova Eva, Mater vitae nuncnpata, manet circum (50) ; . \ , amicta et circumdaia varietate, ad primitias viiae
, , immortalis omnium vivenlium. Dicamus igitur ile, mtn atque iierum semper et in perpetuum, cum ad
. \ \ ipsura Regem Dominum et Deum, tum ad ipsam
\ \ , Reginam, Dominam et Deiparam respicientes, cx
, moiu quodam contemplalionis spiritualis ac perspi\ , cacis oculi noslri: Asliiil Regina a dextris tuis in
* c vestitu deaurato, circumamicta, varielate circum , daia.>Et jam audi, filia David et Abrabam, et inclina
, . \ , aureui luam ad supplicaiionem nostrani, ne obli \ *, \ viscaris populi tui, neque nostrum qui domus Palris
, , suious l u i P a l r e s namque tui sumus quadam ra . tione, et filia nostra tu es per generalionem luam
(51), , ex nobis: docetque (e, utpote Dei Mairem, Reginaro,
, \ Dominam et beram, propter Regem, Dominum,
, \ , Deum et berum ex te naluro, nostrum recordari
\ , * astantem illi qui terribilis nobis, tibi jucundus est,
, , \ , , omnesque tibi largitur gralias; unde graiia plenu
\ , \ nuncupata es, quasi omni lxtitia plena, propler
, \ * \ advenlum Spirilus sancti in te. Quamobrem vultura
, tuum deprecamur omnes divites plebis, talibus
, \ ditati bonis ac spiritualibus contemplalionil)us : ad
. te clamamus : Recordare nosiri, sanclissima Virgo,
quae post partum virgo permansisii, et tribue nobis
, \ pro exiguia his sermonibus, inagna dona ex divitiis
, , \ - gratiarura tuarum, gralia plena : pro quibus,
, \ \ qtiasi veris el cetebrandis laudibus, tibi ad enco inium, si qua virtus, si qua laus, a nobis, nec non
, ab omni creatura hyninus offeriur, gralia plerc?,.
, , Dominae, Dei Malri et arcae sanclificationis.
PeaL XLIY, 40.
ibid. 41.
(80) l u Anglic. Edili w o et alii, .,

PATROL. G R . X X V I I I .
(31) In mafgtae AngUc. legttur, /brte *

3
939
S. ATHANASiUS. DUBIA.
940
, , , * \
, , (52), , \ .
15. Ecce jam a praesenti tempore et initio diei, 15. \
quasi primitias encomii libi archangelus conlexuit / , * dam.mdo: Ave, gralia plena, Dominus tecum". > , Bealam te dicunt omnes generationes. Ac primum , . >
omnes coelesles angelorum bierarcbia?, et quae super , \ '
terram sunt,hierarchicas manus aUollentes,te bene- (55), \ \ , *
dicunt quae in coelis es benedicta, el in terra beala , praedicaris. < Benedicla tu in mulieribus et bene- , \ \ . dictus fructus venlris lui . Ejusmodi te benedi- >, \
clionibtis, prima bierarchia thronorum, cherubim, . > elseraphim, qui inflammati appellantur, dicuntur- \ que esse plenitudo cognitionis Dei et Regis, cele- , \
bral dicens : Benedicta tu in lmilieribus, el bene- , ,
dictus veuter tuus, qui Deum gestavit, et ubera, \ , \ quae infans ipse suxil. Secunda bierarcbia domina- \, .
tionum, virluluoi,et potestalum, ad le respiciens \ , \ clamat, prout scilicet didicit a sublimiore et prius ,
iniliaia hierarchia : Benedicta lu mulieribus, et *
benedictus venter tuus.qui Deum conlinuit, et ubera , \
quae nulrierunt Deum infantem faclum. Similia , , \ \
qitoque, lerlia principatuum, angelorum et arcban- . \
gelorum bierarchia, jussa a raillente Deo m per , \ , unura archaugelum Gabrielera, magniGcetitissi* *
muro, et mulla complectentein bymnum concele- , *
bret, semper claniat : c Ave, gratia plena, Dominus (54) tecum. Ab iis edocti, nos qui lerrenae sumus bie- ,\ c , ,
rarcbiae, exaltaliones Dei iu gullure ferentes, vel . >
casdem mutuali voces, le exaltamus 3 4 3 magna \ et aUa voce caneutes : A*?e, gralia plena, Do- , ,
imiius tecuiu. > Inlercede pro nobis Domina et bera, Q \ *
Hegina el Mater Dei, quia ex nobis orla es tu, el , , . >
qui ex te genilus carnem gestat Deus nostcr : , , \ , \
quem decei gloria et magniCcentia, omnisque ho- , * \
nor, adoralio el graliarum actio, cum Patre ejus *
initio carente, et sancto, bono vivificoque Spirilu \ , \ nunc et sempcr el in saecula 8a?culorum. Amen.
,
, , \ , \ , \ \, \ . '.
8
Luc. , 28.
(52) Anglic. , , ,
. Basiliens. el Felc. 6, , ,
* -
(53) F. ..
(54) Anglic. simpliciter.
SERMONEM DE CENSU, SEU DESCHIPTIONE DEIPAR/E ADMON1TIO.
dunc Alhanatii etse putavit Lueas Holsteniu$ , qui ineptissimum illum Dialogum , Josephum inter ei
beaiam Virginem, qui num. 6 legitur, inlerpolaloris alicujus audacia addilum fuiste tuspicatur, cujus
opinioni suffragari forte videantur lApomanut et Surius, qui hunc tractatum in Vitis sanctorum, omisso
Dialogo edidere. Sed cum Dialogus ille in manuscriplit omnibut quoe inspicere iicuit compareat, quorum
quidam $unt DCG circiUr annorum, arbitramur ab ip&o Surio et Lipomano , utpote ridiculum , resectuw
fuiste. Etiamsi porro hic Dialogus a$cititiu$ etset, niulla alia superessent signa. Primum enim
mutium abkorret hoc Opuscutum ab Athanasii illa gravilate et styli . 2 Multa, pro Opusculi brevilaU, ituueta vocabuia hic exstanl, til e$t illud , iltud item , ^, et . Item nurn. 7, posiquam dictum fuit $labulum Bethlehemilicum typum gtrere Ecdesia,
paucit interjectU hmc leguntur : , , ,
, , . Qum nugatoria $$$e nemo non
fateaiur; quis enim ferat Spiritum dieco, Patrem ditci opereulo conferri, ubi angeli sacerdotum, paslorcs
diaconorum oficio (unguntwr, ut ibidem diciiur. Uis de causis homUiam inam cettsemut Atkan*sio abjudicaiam oportere. Prcefationem porro Holstenii sutjicimut.
941
SERMO IN ANNUNTIATIONEM DEIPARAS,
Prefatio HoLSTBnii in septera homilias q u non ccmsequenter, sed iuxta rerum et argumenti ordinem inferius posit sunt. Sunl autem homili hujusmodi :
I . / dtscripihntm sive ansum beat Virginis.
I I . In illud Matlh. xxi, 2, Ite in caslelltm, quod contra vos esl.
III. In illud Lucaxix, 36, Eunte autemillo, substernebant vc$limenta.
IV. In S. quinlam feriam, et prodilionem Judm.
V. In S. POSCIIM* et in rtctnt illimi*ato$, Sabbato in Aibis.
VI. In eacum nativitate, Joan. ix.
VII. i n SS. Patres tt proplietas, ei venerandam Eccletiam, psalmumque iricesimum quarlum.
LVCAS UOLSTENIVS
LECTORL
Cum divi Alhanasii opera recudi a lypographis audirem, rem me facturum exbtimavi et publico micm, nec bonis doctisque ingralam, si caetera sanclissimi Patris conquirerem, et in lucem bac
oecasione producerem. Gollegi ergo opera tumulluaria ex Christianissimi Regis bibliotbeca, atque ex
GI. et R. P. Sirroondi, meisque ecbedis homilias seplem Albanasii nomine pr&noialas: neqae enim
Albanasii omne.s esse credat, cui vel minimum in hisce studiis judicii, quique vel obiler tantum raetera
ejus scripta inspexerit. Quocirca ne carbones tbesauri loco venditare videar, indicandum paucis existi
raavi, unde eingulas deprompserim; tum meam de iis sententiam, nullo tamen veritatis aut
praejudicio, proferre volui. Primo ergo loco comparet Homilia tit de&criplionem B. Virginis, ante iriennfcm a me Oxonii in celebri illa Bodlciana bibliotbeca ex i l l . equilis Henrici Savilii merabranis trancripla. Reperi eamdem in quinque aut sex regiis codicibus, assumenlis quibusdam aucliorem : cum
quibus et R. P. Sirmondi exemplar Romae descriptum consentil. Latine jampridem eam ediderunt Lipo*
manus et Surius in Vitis sanctorum, sed paraphraai, ut solent, liberiori: in qua Dialogus ille, ne quid
gravius dicam, plane intempestivus inter Josephum ei beaiam Virginem, nescio utrum Graaci exemplaris
fide, ao illorum judicio, omissus est. Ego ut in mamiscriptis codicibus reperi, iia bona fide reprasenio,
bona malis, el permisla. Neque solius Atbanasii ca fortuna, ul inepussimorum inlerpolalorum manus subiret, cum Gbrysoslonji, Procli, aliorumque homilias, similibus sequiorum sseculorum ineptiis foedatas in iisdem regiis codicibus invfnerim. Et fucuro manifeste arguunt Lipomani el Oxoniensis acadenias exemplaria : cum ab illis pcniius, ab hoc aulem magnara partem assumenta illa absint.
Comparatio speluncae Bethlehemiticae et Ecclesiae prolixe a sancto Gerraano perUraclalur: in ea tamen id proprium Albauasii est, quod Josephum appellal, voce roibi baclrnus nullibi lecla. Vicarium verli, cum coimnodius nihil occurrerel. AUudit autem ad , sive
f ices sacerdoium Leviticorum, quarum el B. Lucas cap. nieminit. Quid vox sibi velit sub
fine ejus 3 4 4 boiniliae, ingenue faleor me nescire : nec eruditissimi viri, quos ea super re consului,.nodumf illum expedire potuerunl. Versione ita, uli sentenlia exposcere videiur, iilcunque expresî, nec
longe me ab Aihanasii menle aberrasse puto. Sequentes dua$ homilias ex unico Regio exemplari transcripsi: Alhanasii eas esse sane crediderim, neque quidquam video, cur aliter judicem. Quariam iUam in
5\ magnam quinlam feriam, ex eodem Regio codice et R. P. Sirmondi exemplari repraesenlo. Habei ea
cbaracleres sive nolas expressas styli Alhanasiaiii a Pbotio observatas, \ , ut el
quinta illa in S. Pagcha, meo judicio omnium optima el elegantissiraa, quam uni P. Sirmondo debemufl,
qui Romae abs se descriptam perbenlgne mecum comumnicavit. Sabbatum ', quo ad recene baptixatoe eam habitam inscripiio tesialur, appellanl Greci, quod Doiuinicara in Albis, ai?e, ut
iidem Yocant, * pnecedit, quodPaschalis festivitas, toto octiduo olim celebrata ( eamfteptimanamGraecorum rituales libri vocant, ob fldelium, ni fallor, per baptismaiis gacrameniuin revocationem), eo die finiretur, coetusque sacri solverentur, id enim iidem
vocant, uude postrerous solemnium festorum dies quondam yocabatur, quod ex Basilio Seleuciensi aliisque jampridem V. Cl. et amicissimus Joannes Meursiua in Glossario suo dociiit: Eo autem
Sabbato Ghri&tianae militiae tirones, magno Sabbalo baptizatos, albas vestes deposuiase noliiw esl, quam
ut indicari debeal.
t
Rejeci tandem io finem dma$ homilia$ quae praeter tilulam nibil magiii tllius Atbaoasu habent: aut si
anquaro eum pairem agnoverunt, ita nunc inlerpolata eunt, ut Athanasius ipse, si eas legeret, earam
aoctoriUlem defugeret, in quibus nec vola, qaod aiunl, nec vesligium ingenii slylique illius agnoscitur.
Prior tamen ista m cetcum natum, minus contaminata est a rbetorculis istis, qui ex opiimis SS. Patrum
hominis dialogos pessimos nobis concinnarunt. Prodit ea ex Regio manuscripto, emendata tamen aliquot locis ex P. Sirroondt exemplari, cujus ope egregie aliquol loca restiiui.
Postrema illa in SS. Paiie$ tt putriarthat, ineptissima est, et rure inficelior. Reperi eam io
t
943
S. ATilANASlUS. DUBIA.
944
uulco Regio codice, quo nibil me magis barbartim vidisse memini, adeo nulla orlbograpbise aut conslru
ctionis ralio isthic servata, ct tota vitiis scalebat, quorum maximam pariem susluli, ila ul legi inielligique jam queat. Potuissel sine scelere omilti, nisi doctissimi viri ejus auctoritale jarapridem in crucis
usu probando asserendoque fuissent usi. Quorum ogo judicium vehemenier hac in parte desidero^ Nam
quse de imaginibus sub flnem legunlur, lconoclasiarum lempora sapiunt, iisque impostor, quicunque
demum is fuerit, veluti sorex suo judicio manifesle se prodit. Loca Scripture, quae imaginum usui probando aOertintur, admodum sunl : ludil enim in verbo iv, quo Graeci et scriplumn
et picturam promiscue signilicanl. Quod de Zachariac sanguine scribit notas ejus ct vestigia in saxis
apparuisse, id et Terluiliani auclorilate conftrmalur cap. 8 Scorpiaci : quamvis B. Hieronymus tn xxiu
Malth. ut pium commenium id elevet.
Hanc editionis nostrae rationem paucis exponcndam putavi : et cena nie spcs tenot bonos et eruditos
viros, si non operara, certe conatum el voluntatem noslram probaluros. Caetera quae adhuc lalent in
Italitt et Hispaniae bibliolbecis alii dabunt, pneserlim Commentarium perpetuum in Psalmos, quod ego palmarium Atbanasii opus exislirao. Quse in 5. Anlonii Vita ex mannscriplo codice reverendissimi el clarissimi domini Caroli de Monlcbal, abbatis Sancti Amanlii supplevi et emendavi, seorsim typographu*
dabit, aut HoBschelianis noiis inserct; milii enim nunc eorum copia non est, nec ita uti vellem recenserelicet. Vale, et hoc qualicunque nosiro labore fruere feliciter. Anlissiodoro, cblacxxvi. Poslrijie
Idus Octobris.
t
(55) , , (56).
S.
CENSUM SIVE DESCRIPTIOSEM
ATHANASII
SANCTJ2 MARIJE, JOSEPHUM,
SERM(k
4. Qaemadmodum operarii auriferse terrae me- 4. * ol

cflodienda nacti, cum in venam hicidunl, ,
quaesiti auri ramenta exhibenlem, illic operam po- , ,
nuiit suam, illic effodiunt, utpote via ibi ad lucrum , - \
commonslraLa, non reiro cedunt, nec ante sedem , ,
commutant, quara proposiiae rei latibulum depre- - hendant; eadem prorsus ratione nos ecclesiastici (57) \
operis distribulorea, Lucam evangelistam pra3 ma- ,
ntbus habentes, ul Dominicum virginei partus tlie- <* , ;
saurum conlemplemur, non ante fineni perquirendi ,
faciamus, quain propositas diligenler colligamus ,
divilias. Quamobrem ordine evangelisla vesligia . \
indJgabiruus, ne qnidpiam lucro faciendo idoneum (58),
otniUamus. Eliam&ienim verba principio exigua v i - . \
deantur, at magna graliae mysteria. Nemo sermonem , '
faetidiat, quasi parvi momentiteelionemaudierit. . \ ,
Nam si specletur nati Domini potestas,exigua et per (9).
qtiam 3 4 5 exigua sunt quae niodo lecta sunt,
panni scilicet, praescpe, incommodus locus. Et haec \ , qeidem exigua sunt, quae aulem in hisce propo- , \ , \ . \
nuotur myslica sunt, neinpe ulerus inenarrabilis, , eijuie incompreheneibilis, ubera sancte radicata , , (60), B
(55) Colbert. 4,
\ \ * .
(56) Ex DQ8S. Reg. Oxon. R. . Sirmondi, et Colbert.
(57) Colb. 4, post , babet . Ibidem qui-
dam mss. .
(58) Colb. 4, 2, .
(59) Colb. 4, 2, . Ibidem edit. ;
, sed deesl in Colb. 4,2.
(60) Col. 4, . Colbert. 4, *?^
. Colb. 2, ^.
SERMO DE DESCRlPTiONE DEIPARJE.

94$
94S
, 0, ) - lae insolilo fluens modo, marailla a naturaH or, (61) dine alicna, Mater Doiuini' censu descripla, Josepli
, 6 , \ sponsus nomine, nec re consorlio fruilur.
.
2.*
2. Audisti modo Lucam evangelistam dicenlem :
c In diebus illis : exiit edictum a Caesare Auguslo,
, ut describeretur universus orbis. Hasc descriptio
. , prima facla est sub preside Syriae Cyrenio. Et
. \ ibanl omnes ut proilterentur, singuli in suam civi , . laiem. Profectus est autem el Josepb a Galilaea de
\ ci vitate Nazareth inJudaeam, in cWitalem David quae
, (62), , vocatur Betbleem, eo quod esset de donio el fa, , inilia David, ul profileretur cum Maria desponsala
\, sibi uxore praegnante . Viden', quam exigua
, . verba, quam raagna mysteria? Dominus in utero
, \ - gestatur, et prima descnptio edicitur. Qui univer; *0 , \ sam creaiuram descriplam babet, quique discipulis
suis, ait : c Gandeteet exsultate, quia nominave, stra scripta sunt in coelis , > in parvis Xatinis
, codicibus Matrem suam describi concessit. Quis
(63). > ' non loquatur? Quisnon miretur bumilem Domini
allcmperationem? Sursum liber, deorsum censu
. ; descriptus : sursum Filius, deorsum servus : sur ; " , sum rex, deorsum mercenarius : sursum dives,
, \ deorsum egenue : sursum adoralur, deorsum tribu, , \ tum solvit : sursum divinus tbronus, deorsum
, spelunca rustica : sursum paiernus et incomprc , \ bensibibs sinus, deorsum stabulum parvura et prae , \ . - sepe. Quis non mirabilurroagnassursum res, et vi , \ (64). , les dcorsum pannos? QuisolvU, ligalur :qui nulrit,
, ; enutritur : incomprehensibilis, puer apparet : qui
* fontee scaturire facit, ubera muluatur ; qui omnia
(65) gestat, inexplicabili roodo gestalur : qui nusquam
, non esl, in certo loco incircumscriptecircumscr&i tur. res stupendas! Elisabet in concinna aedicula
. "Q ! paril, el Virgo in parva gignil epelunca : Joannes
, \ in lecto, Dorainus in prasepio. Non sine causa Do , minus ex Virgine natus : noo sine causa pannis in\ . voluius est: nec sine causa mamillam suxit : non
sine causa in prasepio reclinatus est: nec sine
causa Augusti descriptione accitus est; omnia ex
(66) certa causa et ralione, eisi occulla, peracta sunt. Ex
Virgine nascitur, ut primuni hominem Adam ex
\, \ \, \ . limo virginis terrae formatum reformet. Pannis inc o
, _
..
.
V
. L . '
.
- "
, ,
, ( *
,
, ,
(67)
Luc. , 4-5.
e l
Luc. x , 20.
volvilur, ut peccatorum nostrorum nexus solvat
i_
_ :
i;_
...
J : ^ .
..
vincula
vinculis
solvens,
juxta
dictum
illud ,
c Unusquisque enim vinculis peccatorum guorum
constringilur
Mamillam suxU, ut gratiae lac,
qnod ex latere ejus effluxit, scaturiret: nihil enim
aliud lac est, nisi sanguis albescens : in praesepio
reclinatus est, ut humanum genus brulorum more
Prov. , 22
(61) Colb. I , *
(62) Hc, , desunt in Colbertino 1 el 2. lofra iidem, .
(63) Sic mse. Editi vero, , .
(64) Colb. I , 2, . ,
.
(65) Cotb. 4, 2, . Infra Colb. 2,
.
(66) Golb. 4,2, . Infra Colb. 1, a l w
.
(67) Ita maiiuscripti. Editi vero, -
941
947
corrigeret,
duorumque
animalium
esca
|
deeipiens
ficrel: quoruin duoruro animalium? Ethnici, Jn* , daicrque populi, de quibus scriptum est: c In me- , \
dio duorum animalium cognosceris *. Descri- ; \ \
ptionem sub Augusio Caesare admisit, ut incondi- .
tum orbis statum componeret. Ipsa quippe de- ,
.
scriptio, probi in orbe ftiluri ordinis pignus iuit.
^ .
3. \ ,
3. quod vera hacc sint, pancis percipe. Aulequam Dominus homo fleret, hominum genus magna .
tyrannis occupabat, nulla raiione terra gubernaba- \(68)
lur, regia dignitas ludibrio erat, apud homines
roulios ingens regura turba cxoriebalur : si cui *
erant centum circiter homines subditi, regium is
si6i babitum coniinuo usurpabat. Talis erat homi- ' ,
num 3 4 e p S
cerlorum locorum princi- . *
patus ainbirent, nec ex loco transirenl in alium; , \ nisi quandoque sibi rautuo bellum inferrent. Gum , * diutiusejusniodi confusio perseveraret, ubi primum . ,
Dominus in lerra virgineum occupavit palaiium, \
permultos illos abslulil principatus, ac monarcbiam , ,
insliluil, uibx Romanorum imperium oroncs oblinere , "
dccrevit, ad coelestis scilicel imperii normam. ,
Quemadmodum cnim utiura in coelo Dei regnum . "
oblinet, omnesque angeli voluntati ejus subjiciun- , \
tur; dxmonibus barbarorum more imperium detre- ,
ctantibus eadem ratione et in terra, licet permultae (69)
sint indomilae genles, unum tamen Romanorum \ \ , ,
imperium obliuel. Probi igilur biijusce ordinis con- ' .
atituendi causa, primam sub Augusto descriptionem
iex in utero gestalus edici mandavit : unde el se ^ \
ipse ln Romani imperii ccnsu describi permisit ad \
conOrroationem giatutarum legum. Tum enira regis ' ftlex obtinet, cum prior ipsequam lulitlegemimplet. .
Nam qui legein ponit, nec implet, is legis abroga- ,
tor est potius quam legislator. Boni igitur hujus- . (70) \
modi ordinis ponendi causa, prima sub Augusto , (71) .
descripiio facta est,ut etlegis cultus auferreiur, et , \ *Judaeorum natio cohiberetur, ut ne perversis Ju- , \
daeis, si suo jure viverent, liceret innoxios occidere, , sed necessilalis jugo legibus parerent.
(72) .
,

(73).
u
n a
4. Necessaria itaque fuit supradicta sub Auguslo D 4. \

dftscriptio Ipsa quippe descriptio, Judaeorum popu-
foro depressil, Cbristianorum contra genue exalta- ,
vit, Judaeis, Romani melu iniperii, non audentibus * ^ (74)
priore suo uti furore, Quapropler post earn descri- .
ptioitem, C U I R Dominum cotnprehendissent el morti \ ,
iradere festinarent, non ausi sunt arbitratu suo , \ ,
agere, sicut olira cum prophelis, quoe casco impelu ,
* Habac. , 2.
(68) Ila Colb. 1,2. Edki vero, .
(69) Ila Colb. !, 2. Edili vero, .
, , elc. Moxross., pro . Infra editi,
, , . EdiU
vero ut in texlo.
(70) Colb. {,2, ,
.
(74) Adde , aut lege pro .
(72)Colb. 4, 2, .
73) Colb. 4, 2, .
(74) Colb. 4, 2, . Edili, 4
in texlu.
949
SERMO DE DESCRIPTIONE DElPARiE.
'
930
' , (75) dilaniarunt; sed Pilato corara steterunt lum Roraa* , - norum presidi, exacluro ut coram ee accusarelur;
', , idque ut pro diclis ejus poeoas exposcerent, et at>
, - tificio consensum ejus obliiiereiit. Quamobrem Pi. , ' , latus, utpole Romanorum pneses, ui Judaeos vidit
canina lingua Domini necem postulantes, gnarus
(76), \ , eos prae invidia tradidisse illum, interrogabat Ju , , *. dos bisce verbis: Ut probe nostis omnes, nihil
, morte dignura invenio in hoc homine, JudaeL
, . Quid Romanorum imperium polluerc conamini, pe ' , lulanler juslum capientes, el insonlem sonteiu
, \ esse volenles ? Nihil morle dignum invenio in boc
; bomine. Barabbas ergo occidalur, Cbristus auleui
. (77) - dimiltalur : quia ille quidem boinicida cl sediiio, - sus, bic vero beneflcus e( vitae Iargitor, quandoqui \ , \ *- b
hanc adversus i l l u m accusationem adornastis.
* \ Verum cum ne bac quidem ralione assenlirentur

. Judaei, sed Caesaris inimicum Pilalum proclama, * - renl; Pilatoque Cbristi palrocinium suscipienti iii
, , faciem dicerent : Non es amicus Gaesaris \ > ai * quidem velis eum vivere qui se regem dicit. At ne
, > - iia quidem Judaeis coucessit Pilalus, ut quidvis
. ^78) - proprio agerent atbiirio. Si namque concessisset
- illis, Judaei Dominum lapidibus interemissenl, aut
. , serra lignca dissecuissent. Quod si iacium fuis*ct,
, nos crucis jacluram fecissemus. Nam apud Roma . , nos supplicium, crucis erat lignum. Quamobrem
* ' - interrogabat Judaeos Pilatus : c Quid vultis faciam
. \ de Jesu, qui dicitur Gbrislus ? > At illi Romano , rum instiluto confisi, ctainarunl : c Tolle, tolle,
^ (79); > , ' ^ crucifige eum , > et confeslim Pilalus annuit : de , * , , - super enim nutum hunc acceperat.
* > \ *
.
5. \
3 4 7 5*
igitur probum ordinem priraa
* siib Auguslo Caesare descriplio edicta fuit: nisi
, enim edicia fuisset, nequaquam Domini corpu*
* perfectae sepultune tradilum fuisset; futuruin enim
\ - erai ul Judaei, prae niinio furore, corpus Domini aut
, - in ignem conjicereni, aut in mare deraergerent. Si
. - enim amicum sibi Jeremiam in lacum coeni demise (80) * runt, quid facluri erant in Domini corpus, nisi se
, ' cobibeiitem reperissent Romanorum lcgem ? Quare
; - cum Judaei3 minime coucederetur a Pilalo ut cor*
^ pus Doinini acciperent, Joseph ab Arimalhaea, ami, *, - cus Pilali, adiens illum, petiit ab eo corpue Do, * mini, allato pro ea re ingenti pretio. Necessaria
, (81) . ' Uaque fuit descriptio sub Augusto Gsesare facta :
* tametsi enim, uli inodo audisti, sponsus Virginit
1
88
ee
Joan. xix, 12. afattb. xxvn, 22.
Joan. xix, 15.
(75) Colb. f, 2, . Mox iidem,

,
/Cfo . \ . Mox iidem,
^ , alii .
(76) Sic ross. Edili vero, , omissis
multis. , deerat in editis, habeturque
inColb.1,2.
(7 Sic msft. Editl, .
(78) Colb. 1,2, . *' .
(79) Sic Colb. 1,2. Editi vero, .

Infra Golb. 2, . Ibid. Colb. i , 2,
.
.
(fcO) Quidam mss. . Infra ross. ut in
lextu. Editi vero, >. . .
.
(81) Golb. I , 2, ,. Ediii,
.
951
inoerore aflToctus est
altamen mundus univcrsus \ 6 ,

pro-slanlioris ordiuis inilium accepil. Quid illud , , '
r>l, Sponsus Virginis moerore afleilus est? paucis . ,
ausculta. Cum Joseph Virginis sponsus , ul modo , .
audisti, propter Augusti censum in Bctlileem con- , ; ,
ccssil cum Maria desponsata sibi uxore prae-
gnanle, ignorabat Josepb mysterium in Virgine abditum, nccdtim angeli oraculuni acceperat: ai , , (82)
Virgo, lum ex verbls , tum ex uleri lumore, certo
scicbat quid gestum essel; quanto enim magis .
uterus inluniescebat, tanto secnriorem Yirgo vitam , \
, degebat, una virginilatera servans inlemcralam
fetumque geslans cilra vel minimam molesliam; \
,
ec tantuni illo gravata, quantum levata.
, , .
6. Ilorum causa anxius Josepb, cura videret eam ^ 6. (85) ,
ulerum geslare, ignorarelque intus reconditum ,
lliesaurura, moerore aflfectus, Virginem in via ob- , , {
jurgavit hisce vcrbis: Quid tibi videlur, Maria? , , ;
>'onne tu cs qu ut verecunda Virgo in tcmpti se-
pto es educaia ? Nonne lu es, Maria, quae viri ; ,
aspectum non sustinebas ? Nonne (u es, Maria , ;
quae contra proposilum tuum me in sponsum ad- , misisli ? Nonne tu es, Maria, quaB virginitatis ro- (84); ,
aaui immarcessibilem servare peroptabas? Nonne ;
tu es, Maria, quae Susamiaiu diligebas, iEgy. , , \ piiam oderas? Nonne (u es, Maria, quae vi stu- ; , pralam Thamar saepe legebas , et impudicum , \
Amnoi.em exsecrabarc? Quorsum abiit ille conli; ;
Iientiae tuae tbalamus? Quorsum illc castitalis ira- Q ; -
macuIaUis tborus? Quorsum verCcundus i l l e vul- ; , \ /.tus? Ego pudore afficior, tu confldenter agis? Quia ( ; " ,
peccalum sileo tuum, lu propius accederc feslinas ? (85);
Non vides alvi tuae tumorem ? Intiig infans palpitat, ; , \
et tu quasi nlhil experu hilaris es? Abi, Maria , ; ,
rcmigra in domum tuam : quaere pudicitia? tuae fu- * *
rern, cum illo describare. Ego contumeliam illara .
non adiuitio, nullam ad poenam deprecandam inve-
nies excusationem. Tum Virgo ad Josephum: Quid .
ladignaris, m i sponse? Quid m c u i impudicam da- , ;
mnas? Quid conlumeliosis oculisuleri niei lumorem ;
conspicis? Quid ine ad erubescendum cogis? Gloria ;
sum mulieruro, a priore illas turpiludine emergere ;
feci: Evam revocavi: igneum transtuli gladium, et *
lu mejubes occqltari? Nemo poenas a me reposcere D ^ * poterit, qu communem omniuni gcsto Dominum. (86);
Si de me ipsa testimoniura ferain, inariis gloriae .
,
cupida deprebendar. Paululum cxspecta, Josepb,
tibique pastores vera persuadebunt, lc magi cer- . , ,
tiorem facient: slella pudore afllciet : angeli ad
earopunctionem excitabunt. Jam dubitas, paulopost .
gloriam dabis, ubi coelestem exercitum audies cum , ' ,
*
concentu clamantem : c Gloria in excelsis Deo, pt
t
eT
Genes. xxxvni.
(82) Colb. 1,2,

. Infra iidem. .
() Sic Colb. 1, 2. Ediii vero, .
(S4) Sic mss. Co.b. Edili vero, &
.
(85) lta Colb. 2. Edili vero, . Idem ffi?x.
. Editi, male, .
(86) Colb. 1,2, .
955
SEltMO D E DE^CRIPTIONE DEIPARJE.
954
, \ \ , in terra pax, in bominibue beneplacitum * . Tum

. , . genua flectes, nec perquircs. An non Iransiluro
$ , , nostrum considerae, Josepb, quod scilicei348
' ; $ nullus nobis sit comes itineris? Non vides eolem
(87); $ splendidiore amicium veste? Non vides universam
; $ - creaturam exsultantem? Non vides monies saltare !
; ; Non vides colles laetari? Non vides aquarum aWeos
. ; exundare? Non vides Jordanem extra ripara ei $ ; fluentem? Ex signis rem conjice signiflraiara, ncc
, , ambigas, Josepb, quod me praegnanlem cernas.
, , . , - Me ipsam mutuo dedi, nec polluta sum : uterum
, - commodavi, nec virginilalem temeravi. Ne propo. , . silis rebus fidem abneges, Josepb : cum obstetrice
" (88), - usa fuero, tnm quae sim exploratum erit; jam pro , bris aiBcior, lum beala pradicabor; nunc ut ream
, - abigis, lunc ut sanclam prope adesse rogabis. Ne
. , (89), glorieris quod me cuslodire videaris : ego nam quele custodio. Nam qui uterum meum in laber ;, naculum sibi apparare dignatus est, is est totiue
. , \ - natune custos. Pergamus ergo et describamur, ut
, , el militaris lex, et iniperalorium ediclum implealur.
.
7. His pudefactus Joseph, duplici deincepg via
7. 6\,
(90), iiicedebat, pedibus quidcui terrani vestigio calcans,
. eogitalionibus aulem nubes supergressus. Quidenim
, aliud agendum Josepho resiabat, quara ut sursum
, menle degeret. Uuandoquidem oinne donura per. feclum desupcr datura qsl. Quamobrem deinceps
\ - Josepb una Virgini coines, ei adjutor erai, atque
* - ^ fulurarum speclator rerum. Non quod Virgini ad
, jutore essel opus, nedum ei qui in Virgine gesta \ (94), batur, quique oroniura auxiliator eral el est, et ad
* c quem exclamat ille qui Ua vociferatur: c AuxUium
. > ' roeum a Doraino qui fecit coeluni et lerram ;
, eed quod necesse csset, ad ceconoiniae illius nego , lium, adjutorem Joseph esse, ul Virgo conjux re, putaretur, ut diabolo laterel quod agebatur, neque
, (92) rem geslam ille edisceret: qua ratione scilicet Deue
- cum bominibus conversari dignatus sit. Quid igitur
. ; Lucas evangelista? nam operae pretium est videre
\ - et Josepb certiorem facluro, et domieilium in quo
(93), , - peperil Virgo, quod Ecclesise typum geril: ubi al, tare esi praesepe; qui vice sua ministrat, Joseph;
, - diaconi, paslores; sacerdotes , angeli; summua
, ol , , - D sacerdos, Dominus; thronus, Virgo; crateres,
, , m a m i u a B ; vestis sacerdotalis, incarnatio; flabella,
, , p cberubim; discus, Spiritus saiteius; Pater autem
, , - disci operculuro. Quod aulem EcclesiaB typum pi*a>
(94). " - flguraret locus in quo Dominum peperit, audigti
vir
Luc. , 4 4 .
P s a l . cxx, 2
(87) Colb. 4, 2, .
(88) Colb. 4, 2, .
(89) Colb. 4, 2, , ,
, iu.. Paulo posl, iidem,
. Edili,
.
(90) Colb. 4, 2, (.
(91) Sic Colb. 4 , 2 . ln editis vero,
d e ^ a l . Mox IIISS. ut in textu. Editi vero,
( *' . Mox iidero,
,
,
.
(92) Colb. 4, 2,
( Colb. 4,)
. .
(93) Colb. 4, 2,
.
(94) Colb. 4, 2,
, lidem, . Editi,
Ibideoi, deeral in editie, sed exsut in niaa.
93$
956
jantjam evangelistam Lucam dicentem : < Factum ,

est autem cum essent ibi, impleli sunt dies ut pa- , rerct filium suum primogenitum, el pannis eum c \ , involvil, ei reclinavit eum in presepio, quia non
erat eis locus in diversorio . >
(95) ,
, .
8. rcs admirabiles! papae, quam exigua verba,
8. " ! , quaro magna mysleria! Factum est, cum essent , \ !
ibi, impleti sunt dies ul pareret. > rem slupcn- ,
dam, Gondilor lemporum defiiiitum tempus exspe- , "U
,
ctal! Qui lerminum tempori constiluil, slalulum
mensium spaliura exspeclavil; ut nemo pbanla- !
siam aut speciein tautum Hlud esse exislimaret. , \
f Factum est, cum esscnt ibi, impleli sunt dies, ut (96). , pareret iilium suum primegenilum : et pannis
eiiro involvit ei reclinavit eum in pra3$epio. Per- * , \
pende mysticum Virginis parturo : ipsa peperit, .
ipsa pannis involvil. Inter feminas hujus saeculi, , .
alia parit, alia pannis involvit: apud Virginem non
\ ,
item; ipsa peperii, ipsa pannis involvK: ipsa infa- \
ligabilis maler, ipsa obsteirix sine magistra, non , \ \
3 4 9 pcrmisil quemquam impuris manibus partum , intemeralum conlingere; ipsa per sese curavit (97) eum, qui ex se, et ante se, et propter se natus eral: ,
c El pannis eiim inrolvit: et reclinavit eura in prae- *
sepio, quia non erat eis locus in diversorio. Vides, , \ ,
dilecte, quomodo Ecclesiae typum nobis jajo anle . ,
depinxerit vile illud diversorinm, ubi Virgo illa pe- , perit quae semel uierum gestavil, nec secunda vice (98) , '
' '
\
*
geirait, nec contumeliae nolam sustinuit: licet in- , , /
*
eani quidam, quod audierint Lucam evangelistam
sic loquentem : c El peperit filium suum primoge- ,
nitum, secundam fuisse Virginis conceptionem c
docuerint, incorruptionem in corruptionem trans- ,
niulantes : in sois dogmatibus ita loquentes : Ne- (99), quaquam primogenilus diclus fuerit, nisi subsequatur alter. Adversarii autem nosiri, non modo Lu- ,
cam sua* pravitatis producunt leslem; sed eliam .
evangelistam Matihaeum qut ea ipsa enarrel, et
aperlius adhuc affirroet, atque ejus voces irapii illi ,
proferunt, in scripiis suis ea loquentes quac Joseph , \ *
in visione accepisse scribiiur, Maltbaeo evangelista \ ,
dicente : < Apparuit autem angelus Domini in som- "
iiTS Josepfa, dicens : Joseph Gli David, noli limere j) (1) , accipere Mariam conjugem tuam, qaod enim in ea c "
natum est, ex Spirilu sancto est. Surgens autera * , Josepb, ait, accepil Hariam conjugein suam; et \,
non cognovit eam donec peperil filium aoum pri- (2) ,
mogenitum . > Simili niodo adversarii bas voces . ' , \| ,
mutuantur, ut gloriosam Virginem secundo pepe- , \
risse doceani. Sed apage absurdiiatein : immacula- ,
tun prorsug permansit boc virginale, et gloriosura . >
7 0
T1
T 1
Luc. i i , 6 , 7 .
Matth. 1,20-25.
(95) C<ilD. I , 2, \ . Paulo
posl. lidem, .
(96) Colberiimis prunus et secundus,
. ", \, .
(07) Colb. 1, . lnfra, posl ^,
legiiur . in codicibus mss., secus
(98) Colb. ! , 2 , .
(99) . Sic Colb. 4,2.
(1) lla Golb. 2. recte.Editi vero,
' .
(2) Sic Colb. 4, 2. Edili vero, '
, >
957
SERMO DE DESCftlPTlONE DElPARiE.
95S
() , cimelium : nequaquara poMutum fuit ecundura

- coelum : nequaquam prolaaatum fuit vas illud,
. ** quod Deuin altissimuoi conlinuit. Dominus primo \ genitus ex Yirgine audivit, ac probe audivit; non
quod secundum ex eodem genere acciverit; sed
. quia primogenitus, id est incomparabilis eral. Ne \ que enim quia B. Paulus de anerna Domini *ex Pa tre generatione ait: c Qui est primogenitus omnis
' , creatura
ualuralem statini Domini fratrem
. (4), conscripsil: neque rursum ipse Paulus, cum ipsum
\ Dominum pritnogenilura ex mortuis vocavit, statim
, , alium Domino siniilem induxit, qoi pari modo i i i \ ' fernum conculcaverit.
, , \
, $1 .
9. , . 9. Qtiaraobrem prudenter audi, ac pie credito.
, \ Primogenitus est Filius ex mortuis, ex Palre et ex
\ , Virgine, ut per omnia anica filiatior.is dignitat
. agnosceretur. lncomparabilie auleui esl Dominica
, prolcs : nam ubi mater Virgo, quanam ratiofie pro ; \ les explicatur ? Similiter quod evangelisla Matlhaeus
\ , de Josepho dicat : Non cognoscebat eam, donec
i , peperit filium sunm primogenitum. Non planeco > gnoscebal eam, donec peperit filium suuni primo, genitum. Donec ulerum Virgo geetabat, non co. " (5). - gnoscebat eam Joaepb : nec sciebat quid in illa
, esset, ignorabat quid negotii gereretur, ignorabat
Jjo^t, , - quid appararetur: atque lunc solum cognovit cum
* , \ - iita peperil: lunc agnovit Josepb qu$nam Virginis
(6) esset virlus, êt quid Deus facere. dignatus esset:
, \ , C lunc novit eam ubera de Jisse, nec in vena sua ra , \ * pinam sustinuisse; tunc novit eam peperisse, et
, , \ qu ad partum auinent non novisse: tunc sctait
, mamillam a praerupla pelra, spirimali petra3 dalam
* , fuisse: tunc novit Josepb, de Ula lsaiam scripsisse;
* c c Ecce v i r g o concipiet. Incomparabili itaque
. > m o d o primogenitus est Jesus. Quod- si in rei verin
. , tate l o q u i oporleat, ipse Dominus et Unigenitus ex
\ * Patre; 350
namque ex solo, sine principio
nalus est: ideni Dominus et Uoigenitus el primo^
\ genilus: Unigenitus ex Patre, Unigenilus ex ma, , ire, propier OBConomise decretum. Habet enim mul
. " , tos fraires, non natura, sed gratia, et in Virgine
, , \ \ et in Palre. Simili quoque modo in resurrectione
. \ fralres habei Dominus : ecquinam illi? Anie omnes,
* ; sancti apostoli, quibus Dominus d i c i i : c Vado ad
, * Patrem meum et Pairem vestrum ; > quibus Do , \ mintis ail *. c Vos autera cum oraiis, dicite : Pater
6 * , , * noster, qui es incoelis, sancliflcetur noraen luum",
(7), i n Gbristo Jesu Domiuo noslro, cui gloria et impe , , rium Diiac et semper, ei in sa?cula saculorum,
\ \, \ Amen,
. ,
s o I u s
71
Coloas. i , 15.
7 1
Joan, xx, 17.
Maltb. v i . 9. 10.
(3) Colb. 4,2,

(4) Colb. 4,2,
. .
(5) Colb, 4, 2.
(6) Sir Cob, l . 2. Ed., . , etc.

(7) lia Colb. 4, 2. Edili vero sic, *
, , \ \
\ , , , elc,
959
960
1N SERMONEM DE NATIVITATE CHRISTI MONITUM
Haud ita pridem sermonem de Nalivitate Christi ex Barociano codice, tua manu ex$criplum Irantmisil
nobis tir doclissimus Jacobus Mill, principalii collegii Oxoniensii, cujut prolixam erga nos voluntatcm,
hqus studtis nosiri$ promovendis desiderium non semel experti sumut. lndicarat ip$e nobi$ tit quodam c
dice Barocciano tres exstare homilias Athanasio attributas. Rogantibusque ut earum nobi$ copiam faceret,
ille rescripsii : Hoinilias de Nativilate Chrisli quod spectat, exslant isla? omnes in exeroplari illo ms. cui
acceptas pridem dedit cl. Holstenius honiilias quas in tomum II Operuoi Athanasii ad finem conjeclas
vides Primx, cujus apographum petilis, pars prior usque ad verba isla, \ , , etc, ex
bomilia quadam excerpta est (rcjectis hinc inde plurimis pro arbilrfo defloratoris) quam sub Chrysostomi
Koroine inter a Savilio evulgatam babes tomo V, quseque jamdiu Cbrvsostomo adjudicata esl a Cyrillo Alexandrino, libro Ad Regina$. Reliqua omnia, luce quantum video non indigna,
aliunde desitmpta sunt. Homiliam inlegrara dedi. Secunda bomilia de Nativitate Chrisli, integra sub dlnlo Cbrysosloroi exslat in lomo V, ex editione Frontonis Ducaei bom. 31, ul et (ertia lom. V Savil.,
prsefixis duntaxat islis verbis : ; Hcec vir clari$$imu$. Pnma itaque homiiia, quce, ut probe monuit tpse, multa refert inilio ex $ermone in Nalivitatem C/irtsft, cuto in V lom. Operum
Chrysostomi ex editione Saviiii p. 846, inter , h(rc inquam, homilia, quia exceptis clausulit
nonnulHi sub iniiium hinc inde dispertis, alia omnino e$l ab illa Saviliana, idcirco hic inter suppotilitie
icum habet: nam ne suspicari quidem licet eam esse Athanasii: cum liquido conslel fumeillam ex landat*
Chry$oitonii homilia de Nalivilate excerplam: qnam, ut erudite adoeriit tir clan$simu$, Chry$oslomo adjudicandam tuadei Cyrillus, qui eam tit Chrysostomi (etum memorat in libro in$cripto
. 50, ubi eju$ fragmentum non modicum afferl. Secunda quce inter Clirysostomi Opera habeiur t edilio
Frontonii Ducm numero 31, p. 417, et terlia quas inter ejusdem Chrysoslomi Opera comperet in ediliou
Savilii, tom. V, p. 51 cum in solo Barociano codice leganlur nomine Aihanam, ex mendo puta quodam
aliasque in editu et codicibu$ bene multis ex$tent Clirysostomi nomine, in editione ejutdem Chrysostomi
nebis adornanda rcponentur : ibique, Deo juvante, quid de illls sentiendum indagabitur.
Ptopaiam autem e$t hanc quam edimm, post Ne$torii ctvum conscriptam, uu potius consarcinatam fuis
ex ii* iciticet quce pro asserenda voce dicuntur. Commonttrntur enim B. Virginem non modo
, verum etiam este. Al nulla erat a>vo Athanasii de voce controversia, quct dimm
tteilorii tempore mota fuit. Quamobrem twc Aihanasii me, nec anle Nettorium prodiiste videtur.
t
HMQN
S.
ATHANASII
NATIVITATEM
CBRIST1.
i. Mysterium video novum, eolis loco solem jugli- 1 , \

ti ia Virginera venire, incircumscripto modo. Ne quaere quomodo, ubi Deo iia placet, superatur ordo . \ - ,
natnrae. Namque voluit, poluit, descendit, redemit. . , , Vnz concurriteomnia:Deusqui exsistitet praexsi- , . *
stit, bodie id efBciturquod non erat: cum enim Oeus ,
esset, hoino eflicitur, nec ce&sat ease Deus. Nec exce- , .
dens deilale homo factus esl; neque rursus ex homiue * ,
profeclus et auctus Deus est effectus; scd Ver- *
bum cum essel, ideoque impatibilis, faclus esl , ,
homo, nalura pernianente imrauUta. Atque novo . \
$1 iiivio progressus itinere, ex aho prodiit in- , )
962
SERMO 1 CIIRISTI.
9G!
, tacta , illaborala. Neque angelos Deus reliqnil
, - sua gubernaiione orbatos, ne<jue horoo apud noa
, . 3 5 1 factus, propria excessit dehate. Sed reges
, quidem coclestem regem adoratum venerunt, ineflfa ^ , hili modo ex Palre genilum; et hodie propter me
' * ex Virgine natura; sed lum quidem genitum, secun , duro naturam : hac die vero propier suam ipaius
. naturam. Anie saecula nanique genilus ex Patre, ut
, novit qui ip&tim genuit, hodie ex Virgine supra na , luram genitus esl,ut novit spirilus gratia. Anliquus
. * \ drerum faclus est infans : qui in thrcno sedebat
" - excelso, in pnesepio reponitur : qui intactilis et in \ * corporeus est, manilms involvitiir bumanis : qui
peccati vincula discerpit, in pannis complicatur.
\ . Imo vero, quia id illi placet. Quemnam igitur Virgo
; . peperit? Doniinum naturae. Etiamsi eniin lu eilcas,
, . ipsa ciamat naiura. Peperit quippe virgo Maria,
, \ . quare qui natus est nasci voluit. Non eoim naiura
, ' legem sequebalur; sed lanquam naturae Dominun.
[ ", novum nativitatis induxit modum. Altamen bomo
, . licet factus sit, non tanquam bomo nascitar. Nam
, , si ex vulgari conjugio sieut et ego prodiissel, id rcm
. esse eonfictam multi exisiimassent. Nunc autem
, \ ideo ex Virgine nascitur, matremque conservat i l , , libatam, ac ejus virginitatem interaeratam cuslodit;
6 ut insolens partus roodus, magnae mibi fidei foret.
. " , Unde si vel gentilis, vel Judams me interroget, nuoi
, , Gbristus secundum naturam homo factus sit, aut
, contra suam naluram, pro responsione tesiem hu * jusce rei advocabo immaculaium virginilatis signa^ culum : iianempe Deus nalura vincit ordinem.
.
2. Quodsi libeat, inlerroga beatum Lucam
2. \ ,
, \ - evangelistani, tibique ille respondebit de ejus in
. carne oeconomia. His enim ipse verbis orditur: c In
\ mense autem sexto concepiionis Elisabet, missus
est angelus Gabriel a Deo in civitatem Galilaea, cui
, , nomen Nazaret, ad virginem desponsaiam viro, cui
\ , \ nomen erat Josepb, et nomen virginis, Ifaria. El
. \ ingressus angelus ad eam dixit : Ave, gralia plena,
* , , Dominus tecura. Benedicta tu in mulieribus. Quem
. . , , cum vidisset illa, turbala csl in sermone ejus, et
\ , \ iogitabat, qualis esset isia salutaiio. Et ait angebe
. ei : Ne tiiueas, Maria; invenisli enira gratiain apud
* , * Deum. Et ecce concipies in ulero et paries filiui.
. , , ei vocabis nomen ejus Jesum. Hic eiit magmisec
%a\ . Filius Alliseimi vocabitur, et dabit illi Dominua
\ , \ Deus tbronuin David Palris ejus, et regnabil in
domo Jacob in aciernum, el regni ejus non erit flnis.
. \ Dixit aulem Maria ad angelum : Quomodofletmihi
, . istud, quoniam virum nou cognosco ? Et respon * , dcns angelus dixit ei : Spiritus sanclus supervcniet
; inle, et virtus Altissimi obumbrabit tibi"....iEgre
\ , scilicei illud ferebat. Ingressus aulem (Jesus) qui
. ...\ carnis eral expers, gestatus est novera mensibus in
. , utero Virginis. Ingressus est prout voluit, geslatus
. fuit ul sibi placuit. Prodiit ut ipse ctipiebat. In, . - gressus est carnis expejrs; factus est homo, uniias
ft
Luc. , 26-.
2GS
964
deitatis oeconomia. Ncque duos dicimus filios, sed . ;, ,

uauin, ipsumque ac eiimdem inlelligimus Dei Ver- . \ ,
bum ct Dominum nostrum Jesum Christum. Faclus * * \
est homo : fuiique naiura homo. Faclus est quod \ .
non erat, et rcmansil quod erat. Namque c Inprin- \ , . ,
cipio erat Verbum et Verbum eral apud Deum, et . , \
Deus eratVerbum . > Factus est caro, nec aroisit , \ .
quod erat. Et habilavit in nobis . > lllud, c ha- , . c \ . t
bitavit in nobis; id est, nobiscum conversalus est , , > '
juxia sanctum Jeremiam, inio potius ejus inioi- , &,
slrum Barucb : c Hic Deus nosier,nec aealiinabilur alius adversus eum. Qui adiuvenit omnem viam di- ,
sciplinae, et Iradidit illam Jacob puero suo et , \ ,
Israel dileclo suo. Posl haec in lerris visus est, el \ ' .
, \ cum hominibus conversatus csl "
B .
3. Audi igilur Erangelu vocem : raagnum enim
3. " \
nobis quidpiam signiticat haac angeli vox ad san-
ciam Yirginem : c Ecce. inquil, concipies itt 3 5 2 , , ,
ulero, et paries filium, et vocabis nomeo ejus Eu- \, \ , \
manuel, quoti esl inlerprelatum, Nobiscum Deus. , Priusquam in utero puer conciperetur, vocalus esl , * .
Dews, scilicet, Nobiscura Deus. PropbeUe igitur scr- * .
tooni concinit illud, c curo hominibus conversatus , e&t, et illud: c habtUmt in nobis. Ante con- , \ , .
ceptionem ergo puer, vocatus est Deus. Quo pacte .
igUur Deipara non fuerit sancta virgo Maria ? Cum ;
Uaque nomen ilhid aullam hominis babeal signtfica-
lionem, Deus esi pucr Ule natus, qui Virginis natu- ,
ralgm illam virginilatera non solvil; sed ila genilus '
cx Deipara, Deus est el bomo; Deus eecutidum ua- \, \
turani, bomo quia ka placuit ipsi. Faclus aulem , * .
bomo, eat etiaiu Deus, cor.jutictis scilicet duabus , \ ,
uaiurts. At fortasse dicet adversarius : Si Deipara . "* *
Virgo, Deo \erbo ex Yirgine iniliuon tribuis. Ne- ,
quaquam dico ipsum ex sancta Yirgine iuiliun ac- .
cepitse, abeit! Ante saecula enim eral, ipse quippe !
ssecula focit, ipse eet univers rei crealae opiCex, ,
ul ail EvangeliSla : c Omnia per ipsnm facla aunt, \ ,
el sine ipso faclum eet nibil qued factuin e e l . > ' ,
Hie ipse per quem oronia facta sunl, myvem menses . , '
iu utero degit, noc sinura paleruuin descruit. f n
ulfero Virginis cum* esset, a supemannn virlutum , populo laudibus celebrabatur et adorabatur. In utcro . , Virginis cum esset, co&lum et terram inplebai, qui & c o D l u m et terram g*stat, imn robore, sed nutu suo.
. \ , \
Hic utero geslabatur ut bomo, opcrabatur ut Deos, ,
non circumquaque delatus in Yirginis utero, sed , .
o m n i a complcciens, omnia gubcrnansut Deus, juxla
, *
vim nominis illius : c Nobiscum Deas, qui sciltcet 'Mj ,
cx Yirgine natus est. Quod si dixeris euin qui na- \ >
lus esi simplicitcr puerum esse, non Deum, audi , < ' , .
D i a g n u m praeconem Isaiam clamantem et dicentem
, \ ,
ingralae Synagoga3, seu potius exagogae, id est, fo-
ras ejecto coetui Judaaorura : c Puer natua est[ no- ,
bis, filius datua est nobis; cujus principatus supf r ,
hamennii ejus. Et voeatar nomen ejus,raagnicon- ,
7 6
7 T
7t
* Joan. , I .
7 7
ibid. 44.
Bamch , 56-38.
Joan. , 3.
003
SERMO IN NATIVITATEM CHRISTI.
906
, - & augelus, admirabilig, conailiarius, Deus Jbrtis,
, , , , potens, princepa pacis, paler fuiuri saeculi.
, , . Amen " . Puer secunduia naturam quandonaui
. faclus est Deus potens, quemadmodum puer iste,
, , c ' qui coffnotniuaiur Nobiscum Deue?
' ;
4. Quod sifilius Ule ex Virgine natus, est Deus
. , ,
, lortis, potens, princeps pacis, et paler faturi sae , , culi, quare Virgo non crit Deipara: sed Dei exce , , \ , \ ptrix, siquidem concepit ot peperit, Deusque illud
; \ , est quod natum esl? Rursum ipsi diram: Ul voluit
, , ingressus est, ut sibi placuit geslatus in ulero fuit,
. ; tit libuil genitus prodiit. Curejus voluniaiem exa ; minas? Cur ejus beneplacitum perqairis? Cur de ; " , creium investigas? Paulum audi, irao polius ab eo
' ^ convincare. Volunlati enitn ejus quis reslitit ?
; > , , Et sane quis lu es, homo, qui inquiras el invesii \ , ges ejus naiivilatem ? Cum dical propiiela : Go
; uerationem ejus quis enarrabit" ? Renuil pro , pheta generationem ejus enarrare, el lu nalurara
; ejus curiose perquiris et investigas? EvangelisU
- porro Lucas ejus in infirais generaiionem enarrana
- ait: c Pastorea erant in regione eadem vigilanlee
, \ \ el cuslodienies vigilias super gregera auum. El
ecce angelue Domini stctii juxta illos, et gloria Do, . , mini eircumfulsit illos, et timuerunl limore jmagno.
. \ Dixitque illis angelus: Nolite timere : ecce enin
; - cvangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni
, \ populo : quia nalus est vobis hodie Sahrator, qui
, ^ - ^ esl Cbrislus Domiims in civtlatc David
Ange . > \ , lus evangelizans paalorjbus eum qui natue eral ex
, Yirgine, Cbristum el Dominum ipsum vocat. Si
. \, - er*go Domiuus esl qui natus esl, qui non Domini ; , para Virgo fiierit ? Ego vero et Christiparam ei
, , Douiiniparam, et Salvatoriparam, et Dciparam dico
- sanctam Virginem esse, 'juxta vocem angeli, qui ei
. pasloribus et Virglni nuntium atiulit. Si angeli
, \ , \ , \ Salvalorera et Christura et Domlnum et Deum 3 5 3
, pradicant, nos quare testimonium illorum re&pue; , rousY Ingressus eat in Virginem carnis expers, cor \ . poraliter nt stbi placuit gestaius est : ex dispenea , tione per maternaio egressus est naturain, neque
. laroen post partum unitus esi Deus Verbum carni
, per dispensalionem assumptac. Prodiit quiimmulaf v. \ , , - D bilis natura erat, faclus quod non erat, manene
* \, quod erat. Non subslantia muiatus, semeiipsum
, exinanivil; sed ut sibi placuit: nec ab alio exina t , nitionem,el fonnam illam aervi accepil; nccamissa
, deitate juxta beatum Paulum, qui ail: Qui cuin
, in forraa Dei es&et, non rapinam arbilratus cst esse
, , * \ se aequalem Deo; sed semelipsum exinanmt for , , mam servi accipiens . > Semelip&um exinanivit, id
, . elTectus quod non erat, et ul iterum dicam, manens
, , quod erat. Deus euim erat hoc Verbura, qui
.
quasi par?ulus factiis est, quasi iilius glorificatee. Ingressus eet incorporeus, corpus induit prout voluit, alque absorplum est quod mortalc erat
viU.
81
8i
Isa. ix, 6.
" Rom. i x , 19,
Isa. L I I I , 8.
Luc. u , 8-11
* Pbilipp. , 6
S. ATHANASIES. .
9ii8
967
5. Dicilo itaque Deiparam Virginem, non Dei
*
, \
exceptricem; imo potius dicilo Dei exieptricein et \ .

Deip ram. Si Dei exceplrix esl et Deipaia, annon \ \ &
camem ex illa accepil Deus verbum ? Sed bic vim ;
inihi affert EvangeKsta, magna voce clanians: c Ver- < ;
bum caro factum e s t . l n alio auiem evangelista .
sic dicitur : c liiterrogabat Jesus discipulos euos c ,
dicens : Quem roe dicunt horoines esse, filium ho-
minis? Respondentes autem aposlou dixerunt : Alii ;
Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex prophelis. , , .
Dixit vero Jesus : Vos aulera quem me dicitis? Re- ; \
spondens autera Pelrus dixit: Tu es Cbristus Filius
Dei v i v i . > Non dixit: Tu es qui per graliam Fi- , \ -.
lius Dei effectus es, sed clara voce : Tu es Chri- , , , ,
SIMS Filius Dei vivi. Marcus sane evangelisia ea
. >
ipsa usus est voce, beati Petri senlentiae consona ,
loculus : Initium Evangelii Jesu Cbristi, Filii ) c
Dei". In Evangelio autem secundum Mattbajum, . >
ubi narratur resurreciio Salvatoris nostri Jesu ,
Christt, ait cenlurio et qui curo illo Jesuni custo- , \ diebant, viso terrae motu, editisque signis, admo- \ ' ,
dum perterrili, baec verba protulere : c Vere Fi- \ ,
lius Dei erat iste . > Angelus vero pastoribus : , c
Ecce evangelizo vobis gaudiuin magnum, quod
erit orani populo, quia naius esl vobis bodie Salva- , \ ,
, ,
tor, qui est Cbrislus Dominus in civilale David
Si ergo quod nalum est Doroinus est, Dominipara . , est Virgo. Ubi autem Dominus, ibi et Deus. Nec * , \
dislinguunlur Dominus a Deo, nec Deus a Domino; ,
ul in Veteri Testamenlo dicitur : < Et pluit Domi- - c \ nus ignem a Domino . Et iterura : c Diliges Do* ^ > t
minumDeum luura . > Ac rursum: c Audi, Israel, > c ", ,
? \ c
Dominus Deus tuus, Dominus unus est . > Et ilerum Psalmista : c Domine Deus virtutum, exaudi , ;
orattonein meam . Ipseque rursum : < Deus > c , \
Doroinus et illuxit nobis
ltera ipse : c Dominus > \
, ; \ ^
Deus virtulum, quis sirailis tibi . Et Paulus in
eua ad Tiluin Epistola ita scribit: c Apparuit saluta-
ris gratia Dei omnibus hominibus, erudiens nos; , ,
nt abnegantes impietaiem el saecularia desideria, \
eobrie el juste et pte vivamus in boc saeculo, ex- , \ \
spectantes beatam spem el advenlum gloriae magni , \ Dei, et Salvatoris noslri Jesu Christi . Hic est * \,
qui natus est ex sancta Virgine, qui est Cbristus . > \
Dominus. Hunc Ghrislum et Dominum beatusPau- j) , . lue magnum Deum vocat dicens : Magni Dei et \ 6
Salvaioris nostri Jesu Christi. > Rursum in sua
ad Romanos Epistola ita scribit: c Optabam enim , '
ego ipse analhema esse a Cbristo pro fralribus
meis, qui sunt cognati mei secunduin carnem, qui , ,
sunl Israelila?, quorum adoptio esi filiorum, et glo- ,
ria et testamentura el legislaiio et obsequium et Jiv , \ , ,
proinissa : quorum Patres et ex quibus est Christus , , \ *
secundum carnem, qui est super omnta Deus . > , \ ,
Ac rursum ipse Paulus: Oinnis fornicalor, aul \ .
avarus, aut ebriosus, aat immundus, aut idolola- , , \ , ,
.
Luc , 40,4.
Joan. i , U . Matih. xvi, 45-46.
Marc. i , 4.
Matih. , 54.
Psal, CXYII , 27. Pwi.
Genes. xix, U.
Oeut. , 5. ibid. A. Psal. LXXXIII, 9,

8e
t f
,T
f l
LXXXTIII, 9.
. i i , 11-13.
9 7
Rom.
5-5.
SERMO CHHISTI.
970
959
, tra, non babet haereditalem in regno Domini et
Dei .
.
3 5 4 6. Demonstratum itaqae est Dominum,
6. " \ ,
. \ , Deum ; et Deum, Donnnuin esse. Quod si baec non
adimllis, id tibi vel dxmones persuadeant in regione
* ", \ , ; Gergesenorum clamanles : Sine, quid libi et nobis,
. - FiliDei? huc venisti anle lempus torquere nos .
. ld tibi, inquam, daemones persuadeant. Si Pelri lesli, montum recusas, et Evangelii vocera respuis; illam
. Marci vocem revereare. Angeluui verere, qui ait,
, \ \ Salvatorem, Chrisium et Dominum esse tllum qui
. \ ; natus ex Yirgine esl. An bisce non credis ? Reirena
, \ - impelum blasphemia? luae, et coniilere angeli vocem,
quac in Evangelio diciiur, Emmanuel, id est, no , , ' bitcum Deus. Ante conceptionem Deus vocalur : et
. \ 3 dum concipilur per oeconomiam, nec secundum
naturaro, in ulero Virginis,negas Deum illuni eese?
\ ; Quod si conOteare ipsum esse Deum in utero Vir
\ flinia, quod etiam sic ee babet; el ipsum Deum
, , \ Yerbum unitum fuisse carni per dispensationem,
, cur renuis Virginem vocare Deiparam ? Si Deipara
; , non est, neque Virgo post partum. At ego dico,
. , eum, duin gestaretur malerno in utero, in Pairis
, - sinu incircumscripluin sedisse. Simplex namque ct
. \ incomposita est natura divina, nec circumscripia.
. - luimutabilis nalura et invariabilis subslantia. Huuc
, \ . \ autcm ipsom qui in stnu Patris est, nunc per occo , nomiam Virgo genuit. Ut voluil, introivit; ul sibt
. ' placuit, conceptus esl in ulero Virginis. Ut voluit,
, \ natus processit. Quid tu curiose inquirisejus gone, . Q rationem?Aut ul Deum tiroe : aut utherum verere:
; , aut ut Creaiorcra el opiftcem cole : ant ut Dominum
, \ , forniida : aut ut judicem borre. Pudore te aiBcient
, ; . - daemones qui porcos peputarunt, et lotum gregem
, praecipitem actum suffocarunt. llli cum Doiuinum
\ . nossent aiunt : c Quid nobis et libi, Fili Dei? ve c nisli anle lempus torquere nos. > periculum com\ , ; minalionemque snpplicti refugiunt; el lu tibt judi. \ cium supplicti altrabis. llli norunt boininum el ju , dicem mtindi totius, ex Maria genitum, quem CIIOJ
. vel ante judicium viderent, contremuere : el lu qui
\ , hoc prae oculis judicium habes, nihil curas nec me * \ tuis?Rursum haecdieam nec finem dicendi faciam,
, ul plane vobis dicli illius argumentum apcriani et
; \ , \ declarem ; ul ex certa cognitione firmam atque sta , D bilem fidem babeamus, et fidei fundamentum cer tam scilicet confessionem retineamus.
\
.
7. Ad rem itemm redeamus, rectam et minime
7. \ , \
. deflexam viam fidei ostensuri. Haec me dicere non
, . piget, vobisque tulum est. Hic Deus ingressus
cst per auditura Yirginis, proul voluit; geslalus
, , uiero est, ut sibi libuit : nalus prodiit, irt sibi pla * cuit: iiicorporeus ingressus est, ul voluit : gesta , tus est qui nullo contineri potest, in vase qui con , . tinere poleet, in.Yjrgtuis vulva per dispensationem,
M
f f
Ephes. v, 5.
Luc. iv, 34.
PATROL. G R . X X V H I .
31
971
971
ul sibi placuil. Prodiit natus Deus et homo, ut vo- , . 5
luil. Faclus est quod non eral, babens invariabilis , . TJV
substanti quod erat. Deus enim erat Verbura, et ,
Verbum erat apud Deum. Proinde Apostolus dicit:
Misil Deus Filium suum faclum ex niuliere *. > , . >
Hunc Filium misit Deus, faclum cx muliere, ex ,
immaculata natura genitum, ex ineffabili substantia ,
procedentem, qui ex paterno sinu non abscessit, , ,
qui ex regio throno non amolus est; sed proprie ,
unum cum Patre thronum occupat, una sedel cum , illo ; non gratia, sed divina nalura, el palerna sub- , , *
stanlia. Quoroodo namque islbinc semotus esset, . dic mihi; cum ipse dicat: < Ego in Palre, et Pater , , , <
in me ? > Et rursum : Paler aulem in me manens ,
ipse facit opera . Ipsum (dicimus) naluin ex Ma- \ , ;
ria Virgine. Hunc anle conceptionem angelus Em- , %
manuel vocavit, id est, c Nobiscum Deus, > de quo , ,
locutus cst Isaias propbela *. Hunc, inquam, pue- t ' , ,
rum qul ex Virgine processil, Deum forlem, poien- ,
lem, principem pacis, patrem futuri saeculi. Qui- , , ,
nam puerulus, secundum naturam genilus, Detis .
fortis poiensque fuit ? Quis puer natus 3 5 5 stellam , ;
altraxit quae perquisitum infantem significarel; imo
polius anguslum Domini diversorium? Quis puer , , ;
magos ex Orienle vocavit, ut se adorareni? Quis
puer naturae conditione genitus dona a magis acce- , ;
pit? Donaque illa consideremus, num illi, ut infirmo ;
bomini oblata sint; annon potius ut Deo, regi et , ,
homini. Aurum ut regi; tbus ut Deo; myrrha ut , * ,
, \ boraini ad scpullurara. Aurum quidem ut regi
Deus, judicium luum regi da, et justitiam luam C . * c ,lilio regis *. Hoc dictum prolulit David. Postbaec ,
angelus cum salularet Mariam : c Et dabit illi Do- . .
rainus Deus sedem David patris ejus, et regnabil
in domum Jacob in lascula, et regni ejus non erit * t
fluis . lpsi gloria ct imperium in sacula eaeculo , \
,
rum. Aroen.
, " . '.
e
HOMILIAM DE GHRISTI OCCURSU MON1TUM.
Hanc primum edidit Combefisius, vir de re lilteraria, poti$simum ecclesiastica bene meritus, qui illam
Allianatio asserere pro virili conatus e$t (8). Utque argumento occurral desumpto ex memoratts num. 15
Neslorio ac Eutyche, ait eorum nomina librario quodam post Netlorii el Eutychis wlatem inserla fuisse
adjectaque Simonis, Marcionh, Sabellii et Arii nominibus : quod ita gestum fuisse ideo pvgnat, quod me*
moratis ibidem prcedictis fuerelicU, eorum mox errores recenseat, de Neslorii vero et Eutychis hwresibus ne
verbum quidem faciat. Verum [atemur, nobis plane non liquere, e$$e Nestorii et Euiychis nomina hoc loco
adjectitia : nam, prxterquam quod exslant in duobm codicibus regiis, ad quorum fxdem hasc homilia tdita
fuit; cum scriplor isie pott allata tex hwresiarcharum nomina tnultas hwreses memoret, tacito harelicorum.
nomine v. g. Docitarum, Apollinarislarum aliorumque; sane innuere videtur, nequaquam $ibi id contilii
fuisse, ut prwmmis nominibut Simonis, Marcionis, Sabellii, Arit, Nestorii, Eulychis, eorumdem omnium
hcereses ordine pottea memeraret, $ed allaiis quatuor priorum erroribus, reliquas deincep* hwreses ut sese
memoriap offerebant recensuisse. Quod ulique prudeniis lecloris judicio permitlatur* Ad htec, alia exttan
9
Galat. iv, 5.
Joau. xiv, 10.
ibid.
(8) In Bibliolheca PP. tom. I , p. 496.
Isa. i x , 6. Psal. LXXI, 2. Luc. i , 52.
75
HOMILIA IN OCCURSUM DOMINl.
974
bi kae komitia, quot post Nestorii aetaiem conscriplam iilam arguant; ut esl illud numero 4: , ,
. Et quod sit una Deus atque horao, una ex utroque byposlasis, ac per unam
illam (hypostasiin) utrumque est ac dignoscitur. Quce licet revera silAthanasii sententia, al vix concetserim Athanashm his eam explicuine verbis. IndicarU item in po$teriora Natorio iempora, quce numero 16
dicuntur, beatam $eilicet Virginem ubique terrarum vocari. Quce vox Athanasio Ucet ignota non
fuerit , at non erat ejns avo ubique lerrarum evulgala. Siylum $i $pecte$, ab Alhanasiano alienissimum
fateare necesse est; cum apud Athanasium, tetie Phoiio* semper emineat, , ac vi magis quam
copia verborum ille gaudeat. Scriptor autem iste aliquam licel elegantice praferat speciem , ad
usque verba %wpe muUiplicat: quod neminem puto non adversurum. Tanla imuper vocum Aihanasio minime
famUiarium sylva hicpa$$im occurrit, ut vel hinc solum possit ferri judicium : ut sunt,
, , , , , , , . et alia
tene multM, quorum omnium wm et significationem in Onomaslico videsis.
TOT
yOPOI , ,
.
S.
ATHANASII
SERHO OCCURSUM DOMINI DEI AC SALVATORIS
NOSTRI JESU
CHRISTI.
1. 1. Praesentero sacram solemniiatem personet

(9) * <* evangelica tuba. Mysticusque nupliarum adornalor
Lucas, nos qui virginali huicce nupliarum thala noo pura mente intersumus, verbis sais deducat ad
. intelligentiam bonorum in eo exsistentium. Non
, decel enim, ad ea initiante Luca, alium extrinse (10), , cus admittere serroouem, unde ipsi decoris qui , dero nihil, necroodicumprobri afferatur. Quemad . ' , - modum enim sole clarius lucente, vanits inutilis, que lucern fulgor; ita ubi Lucas, aut quis alius
* , evangelistarum personat, aermo quivis otiosus
, , 3 5 6 * molestus, inutilisque. Loquatur ergo ille
, . - ut nos ad feslivitatie notitiam deducat. Eamque
, (11) nobis fesli ainantibus, aperlius quam tubae belli
cupidis instroctas acies, ostendat. Plane loquetur,
. perepicue admodum osteodet, aurem modo benevole
, . prebeamug. Curandum enim atque ornni sollicitu , , dine cavendum, ut ne patronum accusalorera, con, - cionatoremque judicem stolide efficientes, poenilen , - tia tandem licet inutili et infrucluosa ducamur.
(14) ' , .
2. c Tulerunt > parentes puerum Jestim, t in
2. < > c
, Jerusalcm, ut sisterent eum Doraino, sicut scri . > ptum est in 'ege Domini . Quis sermo ea quae
; dicta sunt assequalur? Qua3 mens rem ita mira; bilem complectatur ? Quis audiius tantam excipiet
; "Q I - narrationem? 0 tremendam lectionem! Antiquior
1
e s t
' Luc. , 22.

(9) Reg. 2, .
(10) l u Reg. 1. Gombefis. omiiit . Reg. 2,
* .
(11) lta Gombefis. Duo mss. habent, . Infra

Rc^. ?, pro , habet .
(12) Reg. 2, .
9"5
976
s;eculis, novus qui anle tempus fuit, in lempore: in circumscriplione, qui incircumscriptus
esl :: .
lncircumsoriplus esl
seternus ille, infanu : quodque maximum est, Dei
Filius, hominis Filius efficilur atque creditur. Quid . , ;
Hovi, quid insoiens illud ? Qu;e islhsec tanta Verbi (13);
crga nos attemperatio? Tulerunt parentes puerum. . ,
Quid ais, sacrorum evangelisiarum excelleiitissiine ;
et sapientissime! Quid profers, coelestis exposi- ,
tionis enarrator et magister? Quid profers, my- ; ,
siice cogiialionum Spirilus descriptor? De Deo verba ; ,
facis ei iocalem meinoras transituin? Vin' tu, natuin ;
ex Virgine, Filium Dei ad Gnes usque terrae ,
declarare, ac carnales in medium afferre parentes 1 ;
Num Dei parens in lerra usquam babelur? An ; ;
parentes Deus babett An infans est? Num geslatur ; " ;
Oeus a parentibus? Quis sermo ille ? quod mysie- , ; \
rium? Tulerunt parenles puerum : quibus mani- . '
bus? quibus gestanles ulnis? Tremunt cbcrubim, ; , vullum averlunt serapbim, borrent angeli, slupent \ , ,
archangeli, omnesque ccelorum virtules, metu fa- ,
ciom oblegunt; et lu mortales inducis maleriales 46 (14) * qui geslent, qui moveant, qui circumferanl illum? , Quod miraculura? Qua- res? quod arcanum ? Tu- . ;
ierunt parentes puerum : haec enim dixisti cum ; ^;
nalivilatem nobis enarrares : ea quippe de causa ,
angelos induxisli, natum simul et locum ejtis pa-
storibus declarantes alque renuntiantcs : coelestera
quoque illam multiludinem, alta voce clamanlem
bisce verbis : c Gloria in altissinris Deo, et in , ,
lerra pax . Puerperamque diligenier omnia ob- ,
servanlem, ac cum virginitalis signaculis confercn- '
tem? Plane, inquii, ne tu niiraculum modo, sed , ceconomiam quoque respice : neque enim Deus, ex ; , , ,
natiira sua, nudus ut iiifans curalur, et nialernis .
circumscribilur ulnis; sed mortalcni assumpsit , , , naluram, iino potius revera homo factus est, pec- (15), cati licet expers. Quomodo, quave ratione ? Nequeo ,
dicere, ait, inenarrabile quippe et prorsus ineffabile .
illud esi; non ruibi modo, verum ipsi quoque puer- ; > , perae; imo neque ipsi niodo, humanam enim et 0 , ,
ipsa naturam sorlila est, tametsi gratia hominis ,
condilionem stip^ranle, donata; eed etiam materiae , ,
experli naturae, quae est post primam prima. Quod (16) ,
si ipsa maleriae expers naiura, quae mysterio mi- ,
nislravit, mysierium ignoravit omnino, quid illud a D , me disceuduoi exposcis, bomine, qui ne illud qui-
dem quod pedibus occurrit, quandoque sciam? Quo , ' ,
iftoflo factus est bomo? dic ipse primum de leipso, " quoiuodo factus sis homo, et tum de divina quoque ; ;
incarnatione scrutaberis; imo ne tum quidem : , ,
neque enim si generatio tua nota sit, et divina
fctalim erit : alioquin esset ipsa hominis, non ,)
* ,
.
5. Nequaquani igilur, illud, quoraodo, exqui5. , c
8
Luc. , 14.
(15) Reg. % .
(14) lia Reg. 2. Reg. 1, .
(15) Sic Reg. 2; Reg. aulem 1,

(10) lla Reg. 2; Keg. 1, .
977
IIOMILJA 1N OCCURSUM DOMINI.
78
, \ rendnra est : quanto enim tu Deo inferior, lanto

^, , . - occuliior Dei generatio est quam tua. c Tulerunt
(17) parentes puerum Jesiim c in Jerusalem. Quid fa. ; cturi? 357 Num ut Israelis regnum occupareni?
; - an ut arma fabricarent? aul exercilum cogerent?
, , - an ut quidpiaro aliud ex iofimis et temporaneis lu cri pucro compararent ? Minime, inquit; sed, c ut
; , * , eisierent eum Domino, sicut scriptum est in lege
. > , ; Domini. Quid ais, homo ? estne ejus qui vei-e
\ * (18) Deus est, Deus; nut ejus qui proprie Doir.inus
; ", \, est, Dominus ailer? Est plane, nec ideo mctuas :
, \ - non est quippe per naltiram illud, sed per graliam
. " et supernam oecononiiam. Quemadmodum enim
, , , eoruin qui non sunt proprie filii Paler dicilur
, \ * Dous : Nam Ego, ait, dixi : Dii estis, el filii
( Excelsi omnes ; ita quoque illius qiii secundum
), naturam Filius est (consubstantialis enim est Palri
c " . , Filius), per graliam aulem et oeconomiam, Deus di , citur : < Ascendo enim, inquit, ad Patrem meumet
" Patrem veslrum, Deuro meum et Deum vestrum >
, , Quaproplerc oon confundilur Filius nos vocare fra , . > tres, ait enim: Nuntiabo nomen tuum fratribus meis,
, " - in medio Ecclesiae landabo te. < Sicut scriplum
0 ceconomiam! imper! est in lege Domini
! scrutabiiem Verbi erga nos clementiam ac boni tatem! Legislalor sub lcge : Mosaicorum lator prse . ceptoruim non recusat ipsis subjacere prseceptis.
, Qui a legis malediclo bominera liberavit, non cun .
ctatur ipsi legi ut bomo servire.
4. c , Q 4. c Sicut scriplum est in lege Doroini. Quis , ; . nam esiqui scripsil? quis, inquam, esl? Dominus.
, ; Nonne unue afque is ipee est, qui cuni Patre ei
, , Spiritu gloriflcatur? Etiam, inquit; sed illud ceco . - nomiaeest, et ne Chrislus inimicis suis esse videa , , tur , id eet, Deo adversarius. c Nolile
, enim putare, inquit, quia venerim solvere le. gem aut propbetas : non veni solvere, sed adim , - plere . Quid porro roirum, si is qui naifvila, tero, praeaepe, pannos, circumcisionem post dies
octo admisit, is ipse sisti Domino secundum legem
, - voluerit in Jerusalem : qui tantum abest tit ipsis
latere velit, ut Stepbano a Judaeis lapidato, stans a
, dextris Palris sni apparuerit; quanquam stabileir.
. , , perpctuamque a dexlris ejus habel sedem : Dixit
, ^, D enim, inquit, Doininus Domino meo, sede a dex tris mcis : donec ponam iniinicoe tuos scabellutn
. '' , pcdum tuorum . > Sed illud quidera, supernc,
, et utpoie Deus ; boc atitetn inferne et per oecono , miatn assumptai naturae, et quod sit una Deus
, atque bomo : et una ex ulroque hyposlagis : ac
per unam illam (bypostasin) ulruroque esse digno 8 c i t u r ; ut nalurarum communione, atque proprie - tatitm iis competenlium, facilliniam nobis ac bre.
vissiino compendio salutem conciliaret.
5. * "
5. c Quia omne masculinum adapcricne vulvam,
lf
l s
Paal.
L X X ^ J , C.
Joau. xx, 17. " Hebr. t i 11, 12.
(VI) Ita Reg. 2. deest in Reg. 1. Mox

Rcg. 2, . Reg. 1 el Coiubcf., .
1 1
Matih.
17.
1 1
Psal. cix, 1.
(18) decst in Reg. 2.
979
S. ATHANASIUS. -
SPURIA.
sanctum Domino vocabilur *\ Quid ergo, an san- . , ;

ctus oranis primogenilus ? Restat igitur, ut Ismael, (19) " , , ,
Esau, el ante illos Cain, multique alii Deo invisi ac , maledicti homines, quod primi vulvam apertierint, , (20
sancti Domino Yocentur. Ecqua de causa de Ismaele , .
dicitur : c Ejice ancillam et filium ejus ? Cur ,
de Esau : c Jacob dilexi, Esau autem odio babui ? > * ',
Quae causa fuii, si sanctus Cain Doroino erat, quod , ;
j>ro caede fratris, seplies ultio ab eo reposceretur? , ,
Si omne masculinum adaperiens vulvam, sanctuui ;
Domino vocabitur ; quid plus habet Chrislus, quam ,
Ruben ? Quid amplius illi quam Arononi ? Nam et '; ipsi quoque primo parlu editi, vulvam videntur \ (21);
aperuisse. Sed cave ne ferventius circa Scripturas , ,
iusilias, ac longius a meta excurras. Non enim, . ' , $ inquit, ita dixi: Omne primogenilum aanctum l)o- , .
mino vocabilur : alioquin ad brulam usque natu- , , ,
ram sancliias permcaret: sed : Omne masculi-
mirn aperiens vulvam : Quando scilicet absque *
concubilu partus evenerit : cum non ex sanguim- , " 6
bus, neque ex 3 5 8 volunlale viri ; sed ex ,
Spiritu sancto feius susceplio fuerit: cum nemiue , , *
foris pulsante, infans ipse intus aperuerit : cum :,
virginitatis signaculis atque seplis, infraclis intus ,
conservatis, foras felusexsilierit: siculique: < Omne ,
masculinum adaperiens vulvam sancium Oomino , >vocabitur. Nam illic quideiu non infantes vulvas
adaperuere, aed viri cum muliere congressus. Nam, .
c cognovit, inquil, Adain Evam uxorem suara, , '
quae concepit et peperil Cain . Hic autera non Q , ,
ilern, sed ipse felus, vulvae fores aperuit, nullo ' ,
egens exlerius carnali concubiiu. Elemra, < Au- . , '
tequam , inquit, convenirent, invenia esi in ,
ulero habeos de Spiritu sanclo . Licet quoque .
brevius vocem excipere atque inlerpretari, subin- , , ,
telligendo extrinsecus Virginis > vocem, ut sic ,
consequenier intelligalur : Omne masculinum (22)
adaperiens vulvam virgineni, sanctuni Doraino vo- , , V *
rabitur. Quod ia Cbristo solum accidit, cuui , }
nemini alii id commune fuerit. Ipse namque solus . " (23)
Yirgineai vulvani in carne nascendo aperuit : eam- , que iiem Virginem, ut ante partum erat, conser- .
* ,
vavit.
, .
6. Et ut darenl hostiam, secundum quod D 6.
dictum est in lege Domini : par turturom, aut ,
duos pullos columbarum *. Quid vero? Etiamne . > ;
bostias secundum legem obtulit? Ecqua ergo ; ,
ralionc Paulus ait : Talis decebat ut nobis esset , '
ponlifex qui non baberel necessitalem quotidie, , ,
quemadmodum ponliGces, prius pro suis delictis ,
bosiias offcrre, deinde pro populi. Hoc etiim fecit . ,
;
semel semeiipsum offerendo , > boc eet, per
1S
16
17
, e
19
1 1
1.
Exod. x i n , 2 ; Luc. , 25.

Genes. , 10, * Malacb. i , 2.
" Matlh. i , 18. Luc. u , 24.
Hebr. v i i , 26, 27.
17
Joan. l , 13.
Geoes. if,
11
(19) Explieatio istbaec habetur apud Ampbilocbium, Homilia de occursu, pag. 25; ilamte similis buic efei. iit videalur scriplor iste ab Ampbuochio eam mutualus.
(20)
(21)
(22)
(25)
lta Reg. 2. At Reg. 1, .

Reg. 2, '.
Reg. 2, ,
Rcg. 2, .
981
IIOMILIA IN OCCURSLM DOWUSl
982
, crucem sese iminolando? Quod si imtnolatums ipse

, ascendat, primum quidem comperitur ea finnare,
iia auctoritatem praebere, quae ipse in melius com , . mtitaturus accessit. Deinde, ipse quoque unus erit
, ex multis qui legis maledicto serviebant. Ecqua
; > " ergo ratiope Paulus ait : Christus nos redemit
; OU, , - ex malediclo legis "? Annon pro puero haec
, ' dicia sunl? Non, dicel ingenue evangelisla, sed pro
. (24) niatre pueri genitrice. Quod ex supra dictis palam
c " , , est. Nam, < postquam impleti sunt, inquit, dies
, purgalionis ejus, lulerunt puerum in Jerusalem,
, ut sislerenl eum Domino, sicut scriplum esl in
* * lege Domini : hoc de pufero : c el ul darent bo , stiam, secuudum quod dictum est in lege Domini,
, par lurturum , aut duos pullos columbarum : >
(25). hoc de Virgine ac ejus sponso. Quod si de infantc
, , ' quoque dicantur, nihil absurdum. Qui enini iion
, dedignatus est secundum legem circumcidi, quo ; modo legis boslias rccusasset ? Qui tanlum abesl ut
, ea differret aut intermitleret, ut ne Joannis qui - dera baptismo baptizari abnuerit; eliamsi ipse
* ' Rapiista opus baberet ab eo baplizari. Ua nibilo. '' , niinus se nobis altemperavil, atque tanla erga
, nos clementia permotus est; ul non solura Iega , lia, sed crucem atque mortem suslineret, quo
, , nos inferne in transgressionis ruina jacentes, ad
.
ge pertraberet.
7. c , ,
7. Et ecce, inquit, bomo eral in Jerusalem,
, cui ncmen Symeon ; el bomo iste justus, et liiuo , ratus exspectans consolationem lsrael . Quis
, - viro dlgniorem laudem] quam pauca isliusmodi
; verba complectuntur aflerre possit? < Ecce bomo
* > , erat; bomo videbatur et supra^ bominem esse
, intelligebatur. Homo substanlia; sed dignltate
magno bomines intervallo superabat : natura ho (26) , mo, sed virtute angelus. Homo cui quidem
. " sensibile habiiaculum erat inierior ilta Jerusalem ;
* spiriiuale vero, superna Jenisalem, Metropolis
, illa, < cujus artifex condiiorque Deus
Ho * , qui carne cum bominibus una versabatur,
, - spiritu autem cum angelis degebat, imo ipsis
* angelis superior Syraeon : siquidem eum qui
* , 3 5 9 inaspectabilis ipsis est, videre meruit; nec
* , ' modo videre, sed quod prestanlius ac mirabilius
,' . D est, et ulnis suscipere. < Et homo illc justus,
* cuique enim pro jure ei conditione tribuebal. Ra* tioni quidem, ut divina cogilaret ac mediiaretur :
* ul sensum omnem captivaret in obsequiura Chri (27) * sli ** : ut ne, insipieniium more, creatura insur , * geret in Greatorem : ul ne quid exlra divinam esse
(28) providenliam existimaret : ut ex proporlione
quadam per creata, Creatorem intelligeret
Irie
, aulera , austeritalem in serpenlera, severiiatem iu
s t
t e
Galat. , 15. " L u c . i i , 25. Hebr. , 10. " II Cor. x , 5. " Rom. i , 20.
(24) Reg.2, .
(25} Sic Reg. 2, probe. Al Reg. 1, .
(26) Reg. 2, . Infra,
aiiie in solo Reg. 2 exslal.
(27) lla Reg. 2et G. Scriplurae (cxlus. R. 1,

.
(28) Rcg. 2, .
984
985
S. ATHANAoiliS. SPFJRIA.
ipeccatum : inclementem alque durum erga impios \ .
mimum. Ea Helias adversus Acbabi centenarios
Pbinees conlra Madianilicum scelus : Petrus et
Paulus ; priur quidem conlra Ananiam et Sapphi- * \ ,
, ,
ram
; posierior vero contra Elymam
et
Alexandrum et alios multos, juslissirae usus cst. .
Gupidilall aulem, ul in lege Domini perpeiuo me-
dilarelur, desiderabiles existimarel juslificationes
Domini supcr aurum et lapidem preliosum mul- ,
tum, et dulciores super mel et favum : ul diceret *
cum Davide : c Quam dilccla labernacula lua, Do- ,
mine virluiura ; concupiscit et deficit anima inea ,
in alria Domini . Ila juslus erat Symeon nullo ,
virlulis gcnere desiitutus : siquidem justUiam reli- *
quas omnes exislimamus complecti virluies, quae ,
genericas islas subsequuntur. Timoralus porro, . ;
qua ralione? quod vereretur faciem Domini et
luaudata ejus : legerai quippe illud nec sine magna * aiteutione : Super qucm respiciam, nisi super , '
mitem, et quietum, et tremeniem scrniones ;
meos ?
8. - .
8. Exspectans consolationem Israel. * Quam
cousolalionera ? Eam scilicet quam Abrabani in ; "
angeli specie videns, religiose, ut Deo convenicbat, , .
adoravit". Quam consolationem? De qua praefa- ;
I U S est Jacob : Non deiiciet, aiens, princeps ex , (29), ,
Jnda, neque dux ex femoribus ejus, donec veniat , ,
cui repositum est, et ipse exspectatio gentium . > . > ;
Quam consolationem, inquam ? Eam ipsam de qua , fialaam, Hcet extra ecclesiasticam aulam staret, g , *
, * prophetavit his verbis : Orielur stella ex Jacob, , , *.
et surget homo ex Israel : Eam ipsaro de qua .
Moyses ail : < Pfophelam suscitabil vobis Domiuus ,
Deus noster ex frauibiia vestris eicut me
. .
Hanc consolationem exspeciabat SymeoR, accepto , Spiritus sancii oraeulo. Quid igitur ? Nunquid eam , . ;
eemper exspectans, spe sua excidil, aul exspecia-
tione fruslratus est ? Nequaquam, minime gentium; , , ,
sed et vidil et ulnis excepit. virtulera viri! . "
praeclaram pietalem piiritalemque ! In qua3, > juxta !
n.Paulum [l. Petrum], c desiderant angeli prospi- ! < ,
cere ; in ea ipsa Symeon, non prospicere modo, [/, ], , >
sed pure ingredi, ea contrectare iisque pure ini- ,
, ,
tiari valuil!
D .
9. El venit in Spiritu in templum . > ml*
9. .
raculum ! Ne suis quidem pedibus ad sacramenli !
ministerium usus est. Currus ipsi est Spiriius (30)
sanctus qui eum quasi alalum, vel quasi alium * ,
aeris cursorcm Ambacura, iu lemplura inducic, ac ,
gistit sacrario flis plane verbis compellans vi~ , *
rum : Accede, dilecle senex, quo reddilorum tibi (51) * ,
9 8
9 9
9 9
91
19
s t
,e
fl
<T
9 9
40
9T
11.
98
9 8
9 9
9 9
9 9
IV Reg. , 14.
Num, xxv, 9.
Act. v, 4.
A!t. xiu, 8. " I Tim. i , 20.
Psal. xvw,
Psal. Lxxxtn, 2.
Isa. LXVI, 2.
Genes. xvin, 2.
Gencs. X L I X , 10. N U D I . XXI?, 17.
Deul. xviii, 15.
I Petr. i, 12. * Luc. n , 26. " Dan. xiv, 35.
9 9
9V
8 9
9 8
9 9
9 T
(29) Ita Reg. 2. At in Reg. 1, dee

(50) Reg. 2, .
(51) Ita Reg. 2, oplime. At Reg, 1,

.
985
HOMILIA IN OCCURSUM DOMINI.
9&6
, , - olim oracutorum eventuui Iiquido conspicjas, no , verisque qunntis rebug iniliandus rfservatus sis,
, quantam prae aliis- gloriam sis consecutus. Veni,
. , praeclare virtutls tuae evenlum percipe. Ac qiue
(52) olim ille Dei inspeclor, sensibililer quidem pelra
, montis Sinai, spiritualiter aulem infracla sua erga
^ Deum fide obleclus, vix quasi per foramen ob , , , scurae, opinor, speculationis alque cognilionis po, slerioruui specie \idit **; ea tu modo perspicue
, * ediscas, alque demum transeas a corporali morte
ad vitam spiritualem : ac legeni quae in liitera
* , sila esl, cui probe admodum ac. religioso erga
, Deum affectu ministrasli, coinmuta in eam quae
gralia. Multum namque in figuris at. 360 * l
, que umbris laborasti. Jara le oporlet in veritate ju (55) nior elBci, ut legalium observalionura iines, ini
tium libi sint ad gratiae documenla.

10. His intelligibili aure a Spiritu auditis, divi10. , nus senex gaudio plane atque helilia replelus est,
ac stnpore quaei atlonilus, afllatusque Numine,
, haec fere compellanti reposuit : Ergone, Paraclete,
, , vcnerunt illa, quae visurum me oraculo accepi ? An
; plane veiierunl illa qua3 me conspeolurum pollice*
, ; bare? Manura senecluti porrige, Paraclcle, porrige,
, , . inquam. Gratiaro euppone luam; suppone, quatso.
, . Caducum eorpus nieum incedere vix poiest. Tu
, (54) . gesiato, qua?so, naiura omnium opifex et inde , , fessa, geslato me ititbecillum, senem, el quam ce , , lerrime eo adducito. Naoi si pedibus meis iter ag . Q grediar , in via cunctabor, illa interiin abscedenl,
, nec conspicere licebit mibi. Ac vae inibi, quam
, , . triste illud, si iis privabor, quorum jamdiu visio , - nes accepi. Haec vixdum senex animo conccperat,
, (55) ^ ! atque ad templi foree citius dicto sislitur: c Venit
, enim, inquit, in Spirituin lemplum. Hujusmodi
. est enim virtus Spirilus, ut eit illi volunlas opue,
, , . et res ipaae cogitalum subsequantur.
, ,
.
e
i n
11.
11. Et cum indiicerent puemm Jesura paren, tes ejus, ul facerent secundum consuetudinem le* , gis pro eo : et ipse accepil eum in ulnas suas
. ; Yidislin' occursum mirabileni, ac supra hominem ?

, , Vidistin' occursum, non causa aut conslituto fa, * ; ^ ctum, sed ex spiriluali operaiione et gralia? Et,
, ! res mira, ne luinimum quidem alter allerum prse, * , occupavit, sed una Christus et Symeon, maiernis
, , ille ulnis, hic Spiritu gestatus, ad templi limina
$ . , simul sieierunt. Symeon aiitem a curvitale sua
* corpus erigens : nam prae senectule corpore cur , vus pronusque erat, abjecto baculo, pedibus brevi
^, , tcinpore nitilur, exlensisque manibus, infantem
, Deuin hominem maiernis ex ulnis accipere cona batur. Paululum MaUsr cohibuit, necdum ejciro
* Exod. xxxui, 21. " Luc. , 27.
(32) deetl in Reg. 2.
(55) Reg. 2, .
(54) Reg. 2, '.

(55) Reg. 2, ..
988
987
clare noverat senem in Spiritu in templum ad-
venisse. Post, ut divinum vidit infantera, in ulnis *,
subsultantem suis , atque in illius insilire manus (36)
eonlendenlem, statim cognoscit viin mysterii ma- nusque porrigenti seni tradit iltum. Accipe, cla- ,
mans, horoo venerabilissime, eum qui in te, magis \ quam in me puerperam, insilire feetinat : accipe * , , ,
illum qui te magis quam Josepb expetit : accipe ilIiim qui amiciiiae tuae suum erga me Matreni af-
fcctuin posthabere videlur : accipe, ac a te desi-
derato arbitratu tuo fruere. Haec Deipara, ac in , , , , eeuis manibus filium reponii. Tum ille, quam ce- , .
lerrime iuclinato in puerum viiltu, oculisque in , \ ?
ejus labia intentis : his eum ferme vocibus coio- . , , ,
, pellavit
,
12. \
12. Quae taota tua baec crga nos homines clemenlia et allemperatio, Domine? Quae tanlae roi- , ;
serationis tua? divitiae ? Quid tuam movit clemen- ;
tiam, ut nos vilissimos visttaree? Ecqua ratione ;
ad noe venis, benigne ac bonomro amans, Do- , \ ;
mine? An cherubim atque serapbim commovigti? \ \ \ ,
An alium omnem coelestium ornatum adducis? (37) ;
Mum c coramotio quaedam facia est, vel spiri- ,
lus grandis et fortls subverlens montes et cooie- 6 ,
rens petras; vel ignis facile exterrens, ac acce- ^ dentes consumens; vel vox aurae tenuis", qui- * , > \ (38)
bus te olim Theebit exbibuisti? Nequaquam, in- ; , , quit, aenex sapienliae studiosissime : cum nulla * \ .
rerum earum vobis appareo. Ea eniro capere ne
qtiit natura mortalis materialisque; sed carnem , ,
ferens, vobisque similis : infans ut vides, ac , \ corporali siaJura adhuc puerulus el imperfectus: \ * 3 6 1 uifans adbuc pannis involutus, malerna adbuc , ubera ambabus apprebendens manibus : infans, , \ obscurum aliquid haclenus proferens iniercUum- *
que, ob eam quani ex Maria sumpsi carnem : in- , fans quem ulnis complecieris, qui ad malrem et \ . \ /
nbera reapicio. Et haec quidem jam adsunt. At , fjrevi postea ubi aetalis tricesiraum atligero annum, (39) ,
*uu) Joannis baplismale baplizandus sum, traden- , \ ,\
dus, vioclus ad Caipham adducendus, exspuendus, , , \ oiapbis caedendus,flagellandus,demum cruciiigen- (40), ,
dus ac lancea perforandus, velut mortuua in sepul- j) xal , \ cro deponeodns, seducior vocandus, denique, quid
, , \
quid h u m a n a 3 proprium naturae fuerit, perinde at- , (41)
que voe, praelcr peccatum asiumam. Nec mireris, , , . \ neve obslupescas animo, aul percellare : boc nam- , \
que roysierium est a saeculis atque generationibus
occullum. floc magnum est Palris consiliura ; ba3C \
magna ejus prajscientia, cujus ego angclus a pro- (42) \ ,
pbttis Dei afflatu predictua s u m . Ha?c magna esl
ie
111 Reg. xix, 13.
" Ua. ix, 6; Malacb. , 1.
(*6) l u Reg. 2. Al Reg 1, .

(37) Reg. 2, .
(381 Reg. 2, .
(39) Reg. 2. .
:
(40J Reg. 2, (.
(41) Reg. 2, .
(42) Reg. 2, . Mox idwo,
.
989
HOMILIA IN OCCURSUM DOMNI.
990
, xa\ erga vos mwericordi, quod nolira meam ima * ginera conepicere miserabiliter a daenaoitibus vin - ctam : quod non feram Regem creaturae conspicere
\ ipsi creature misere servientem : quod non susti neara aposlalam illum atque superbum cernere ad. ersus opificium meum subdole insurgentem. Hac
, \ me ex paterno sinu excitarunt, lket inde minime
* diecesserim, atque raeum ad vos in carne profe\ , , \ ctitm effecerunt. Haec in canea fuerunt, qnod natus,
. infans flerem, in lemplo sislerer, uiisque in ulnis
, - reclinarer. Non emm alias fieri poturt ut tyrannus
, colligaretur, utque vasa illius diriperentur; nisi
\ pari atque vos ratione, excepto peccato, human
$ ' - natura parlicepe flerem. Non poterai aliler Adam
implicalis inferni laqueis solvi, atque priorem re, \ , \
, gumere conditionem, ac demum effici Deus, nisi
, \ homo cgo fterem, atque eadem qua ille substantia
\ .
aique natura particeps forem.
43.
15. Mea itaque incarnaiionis causag edoclus ab , * $ scede : ac Adarao cum iristitia in inferno degen ' * * ti com hilaritate ac laHiiia te siste. Eva ilem pro
\ partus doloribus fausta laetaque defer nuniia. \e ", , nit, aiens, redemptio, venit Redemptor, venit re . misaio, venit liberator : ne ultra lugeas, huma , - num genus; veniel eniro qui opem ferat, veniel et
, \ . non tardabiu Divinis hisce vocibus spirttuali aure
- auditis Abrabamicus itte senex, senectutis quasi
, oblitus, illico exsiliit. Repletusque alacrilate prae , , alia voce haec locutus est: Confortamini, mamis
, , \, ^ dissolutae , confortamini : genua dissoluta, erigi , , niini : > tibiae contritse, roboramini; ut reclo
> , , eursu Uer in infernum emensae, tanlorum ounliae
, , - bonorum progeniloribus sitis. Tum , quam ciliue,
- potuit ad divinum conversus Infantem : Nuac di^
. ' millis, inquit, servum tuum, Domine, gecundum
* c , , , , verbum iuum in pace : quia viderunt oculi mei sa (* luiare tuum : qood parasti ante faciem omnium
popnlorum: lumen ad revelationem geniium et
* , \ gloriam plebis ttrce Israel " 0 fervorem! ar~
. " ! dentem aniroum! Quandoquidem, LYomine, ita de-.
, \, , orevisti, aique benignilale permottii opus tuum
, \ miseraris : neque ego gpe lapsus sum mea, ac dn
, vini Spiritus oracuium inviolabile maBsit: dimitte
(43), \
me quamprimum, dimitce, quaeao; ne roe diutius.
detineas : ne lardem primia parentibes teta afTeiro
, . \ , minlia : ne me, Domine, infantes pra?veniant, qui
* - propter te ab Herode occisi s u n t : pueri sunl, ac
* vegeii agilesque; at ego senex; tardus, ac segre mo, , - bilis: vereorque ne cito cureu praecurrenlee, raa. \ * xinomni preclarorumque bonoram nuntii primia
* - generig parentibue eint. Ita 3 6 9 P
divinug ille
, vir, ac praeclarue advenlug Gbrinli pra?co, graiiia
- actie, ut hine liquct, quod Deum benedixerit, ap (44). precatueque dimissus est. Afflavit enlro invisibiii, ter, opiaoT, roentem ^ u * Selvator, ac otoecratio , - nem ejus plane exaudivit, et ut propriuui afti cJ4 4
i a n e
Cf. Isa. , 5.
k 1
Luc. , 29.
(45; Rfg. 2, .
(44) Reg. 2, .
991
S. ATHANASIUS. SPERIA.
992
lorem assumpsit, qui sub lege et sub umbra diu , . " ,
niultumque laborasset, tuncque divina gratia? do- , ,
clrina junior efleclus esscl.
, ,
#, ,
14. , < 14. Joseph autem et Mater ejus, miranles, in, ,
quit, erant super bis quae dicebanlur de illo .
Mirabanlur aulem, arbilror, quod iiondum de ejus , , , ,
divinilate cfrtiores facli cssenl : tanielsi salis eraut miracula in ejus naiivitale gesla; illa, inquam, quae ,
uiagos speclant atque pastores : necnon variae an- ,
gdorum visiones : quodque miracula superal ora- ,
nia, virginilalis conservatio ac perseverantia , ad ,
rei certam fidem, ac omnium consensuio. Altamen
cum miraculi magnitudinem conspicerent, alque . * ,
pieiale sua cogitaliones fienareal (rali magnum , esse, ut revera est, quod Deus incariiaretur), flu-
ctuante adbuc atque dubilanle erant animo. Quare ( '
cum paucis senex quasi elemenlis quae pueri dei- ),
ialem spectabant iradidisset, illos deinceps alloqui- . "
lur, benedicens, ac bealos illos pnedicans , quod ,
essenl ceconomiae illius adminislri; ea quae cruceoi ,
\ \ olspeclabant opiioie et absolulissime praedixit.
* \
.
15. c Benedixil enim, inquit, illis Symeon, et di15. < , , ,
xit ad Mariam Malrem ejus: Ecce bic posilus est
in ruinaro, el in resurrectionem mnUorura in Is- .
rael: et in signum cui contradicetur*. Contra- , . > dicet enim atque disceptabit de illo, ac doctrina '
C U I D speclanle, Simon adversus Marcionem, Arius
,
adversus Sabellium, Eutycbes adversus Nestorium, " ,
ulrique adversus Ecclesiam; ita l i l alii quidem (45),
solam ipsi deitalera, alii carnem solam tribuant : ,
alii creatum, ac paternae aubslantise aliemim indu- ,
cant, alii Yerbum quoddam hypostasi ac subslantia , vacuum, nihilque discrepans ab eo quod per prola- ,
tionem effundilur : alii ejue per carnem advenium * pbantasiam esee suggerant: alii carnera nullatenus ,
sumpsisse contendant, aut assumpisse quidem, sed *
inanimatam, alque inefficacem; aut animam baben- , tem, eed mente ac ratione deslilulam. Demum alii alio , , modo haesilabunt ac conlradicent, singulis arbilratu
suo quae ipsum speclanl determinautibus. Nam de ,
secta hac, aiunt Judaei ad Paulum, notum est D .
notis quia ubique ei conlradicitur . Conlradicitur
, ol , c
quidem, al non dejicilur: oppugnatur, at non vin- , . *cilur : telis pelitur, at non vulneratur : obsidetur, , ' , )' vtat non capliva dueitur: quodque maximum est, * , ' *
cadit, nec conterilur, qnin poiius in fugam vertit. , ' , ,
Ea quippe est purae fidei nostrae preslanlia , quae ' * .
omne euperat miraculum; ut non modo ipsa, licet ,
undiqne faciiosis baeresum turbis alqtie procellis ,
circuoisessa, immota et inconcussa maneat; sed
ul etiam ex contrariis conlraria sapieiiter efficial, ,
M
* Luc. n, 55. * ibid. 54. Act. xxv, 22.

(45) Vide quae de bis dixirouu in Monito.
m
HO&HLfA 1N OCCURSUM DOMINI
994
* ' \ - ac praeclara adverfimi inaidianteft sibi erigat Iropasa.
(46) , .
16. , , ,
16. Talis est, inquit, beata Virgo, is quem ex
* uiero luo protulisti : qui facile frangat et conlur - bet eos qui sese a veritate divulserunt; erigatque
* , el offerat Patri eos omnes qui ipsi adhaeserint, ac
, ejus jussa custodierint. Licet porro lalem suscepe. , , ris IQlium, ac tantam consecula sis gloriam, ui
, terrena quoque omni nalura superior agnoscaris ;
, nequaquam tenlaliomiro passionumque expers fu*
, - tura es, neque aerumnis vacua eris : quin, c et
tuam ipsius animam gladius pertransibit
: >
- , \, ne l e , inquit, miraculi magnitudo, in tumo . rem supcrbi eiicrat. Elsi enim, inquil, supra
. g naturam uterum gestasti, al aflUctionem perpes * sura es, iis qua? secundum naluram pepererunt
, \ qualem; imo multo majorem et graviorem ;
3 6 3 quatenuft scilicet illae absque miraculo dolo , res liberorum causa susceptos suslinuerunt; at
, quod te spectat, post lantani prodigiorum turbain,
(47) - post innumerabiles illos propbclarum voce prenun, I tialos eveiilus; post celebratissimam virginilatis
. ; , , - integritatcm ac custodiam, miraculum! c et tuam
*$. , ipsius animam pertransibit gladius. Cujusnam?
* , tiiam, inquit, ipsius, > quae faustum nunlium
, Gabrielem nacla es ac parlus indicem. Tuam ip~
, , 8103 > (auimam), quae virtulem AUissimi obumbran* , tem, ipsuinque Spirilum sanctuui ad te superve (48) ' , nienlem ac circum te volanlem manifestissime ha - C buisli.cTuam ipsiusaniiuam.iquam magicumslella.
, * , - stella duce adorarunl : quam pastores et angeli,
* una cum divino infante bealain predicarunt alque
, , , celcbrarunl . Tuam ipsius animam, > qiiam Ja , * ^ cob scalam vidit ad coclos ailingentem ; Moyses* c , - qtie ille qui Dcum vidit, rubum incombustuni *,
, , lueernani, arcam, tabulainque ac inensam : Aaron,
, , sine bumore gcrminaulem virgam conspexit .
* , , , c Tuam ipsius animain, > piaue intenierala alque
. inculpata Virgo! quam David arcam vocal eancli (* ficaiionis ; Salomon aulem, leciura aureum ; ac
, Ihromun eon vallemque liliorum , virlulum scilicet,
* , > - ul pulo, divinaruni, et paradisum a Deo planlalura.
, , El c tuain ipsius animam peilransibit glaitius :
tuam ipsius anle nativiiaiem electae, pradeatinala;
*
- D g^cuijg t generationibus. t Tuam ipsius, > quaip
. Pater elegit, Filius inbabilavil, Spirilus sanclus,
. >
ut Deo convenil, obruinbravit: onuiisque crealura
Dei inatrem ac Deioaram propriissime ac verissime predicat. c Et luam ipsius animaoa perlransibit gladius.
B1
4,1
0 4
, e
, T
19
17. , , , ;
;
;
; ;
' Luc. , 55.
Num. x u i , 8.
M
e 7
17. Cur, inquit, meam animam, adrairabilisiime

senex? Num ego meipsam Dei Filium praedicavi?
Num ego dc lemplo proplielavi? An Laiarum sscilavi ? Au paralyiicum coravi ? An ceeco a nalivitale
Maltb. n , 2-11. " Luc. n , 8-14. " Cenes. xxvni, 12.

Psal. cxxxi, 8. Caut. , 9. Canl. , 1.
(46) Reg. 2, .
(47) l u Reg. 2. Al Reg. 1, .
" Exod. xxvi, l i
(48) Reg. 2, .
S. ATIIANASIIJS. SPURIA.
995
96
isum restitui ? Qnid causse erit quod animam ^ (49);

meam gladius pertransibil ? An quod Sabbatum ( ; "
wolarim? Am quod legem transgressa sim ? En tibi, ; " ; V
ejus servandiE causa, Filium circumcidi, Hieroso- , ,
lymam properavi, in templo adsum, ac pullos tur- \ , \ ,
turum, argumentura parvi pauperisque sacrificii, \ ,
ad divinara repono mensam. Quid igitur parvi .
magnive est in lege, quod transgresga sim, ul gla- , ,
dius animam meam sit pertransitttrus ? Dic ctlo ne ; , delirum ie, ac niraia setate desipientem osse suspi- , cer. Nequaquam, ait divinus senex, ac propheliea . , \ ,
plenus gratia. Nihil eorum in causa esl; tu extra * '
ac supra illa omnia posila es; eed, c ut lyvelcntur (50) *
cx multis cordibus cogitaliones \ Quod ais '
aenigmali simile est, nondum perspicue aflliclionis . , ,
causani aperuisti. Dicas oportet clarius : adhuc .
enim obscurum ac tenebrosum cst quod loqueris.
Tum ille : Tibi, inquit, Cbristi possessio, prae- . , , ,
dium, et babitaculura, omnem quaestionum tuarum , ,
solvam difficuUatem. At cave ne, si le dolor superet, .
pusillanimera te, nec satis virluti assuelara argnat:
quod libi non plus licet ascribere, quam soli lucis .
atque caloris vacuitatem. Eum quem dWino modo , ,
genuisli visura es tradi, ligari, conspui, verberari, , ($. flagellis colaphisque caedi, oalamo perculi, spinis , ,
coronari, chlamyde indui, Pharisaeorum calumniis , ,
impeti, a Sadducaeis probro aflici, a Pilato judicari, ,
a mililibus irrideri, a cohorte genu flexo adorari : , ,
Barabbani visura es illi anteponi, ae plnris eo fieri, ,
demuro cruci illum afligi, aceio cum felle potari, lancea perforari, sepulcro concludi, eeducloreni vov ,
vocari, signaculis obstringi, a mililibus custodiri. , (5!), Ac, ut compendio dicam, omne in eo doloris ac , , dedecoris genus, atrocissime illatum, visuraes. Pro- , . , pterea animam tuam pertransibit gladius : ea de ' causa lugebis ac congemisces; et ulpote Maler, pro ' ,
Filio lacryroaberis, quem ecelesti roorli iradent : ^* ,
lumque maxime 3 6 4
secrelas illas tecum ,
volves cogitationes, scilicet, fauslura Gabrielis ^;
nuntium, concepiionem absque semine, parluro * ,
eine corruplione, inviolatam virginitalem, inleme- , (52),
ratam castilatem, in partu vacuilalera doloris, qui , ,
naturalem malris legem consequitur, quia nimi- ,
ruin lam ante quam post partum virgo verissime
,
fuisti, ac ila permansisli.
Q
.
18. Ut revelentur ex multis cordibus cogila18. "
liones. Revelabitiir quippe fervens atque ardentis- ,
simusPetri zelus, tepidus ac frigidus per negalio- (55) , ;
nem faclus : Joannis autem, Jacobi et cselerortim, *
per fugain qua eo derelicto omnes abscesserunt, , ,
quasi omniuin maxiraorura immemores miraculo- , ,
rum. Ileui revelabitur, quod Pilatus ad pooniten- .
tiam deducalur, per loanuum aoiulionem : quod
1
Luc. , 55.
(49) fteg. 2, .
(5 : Reg. 2. Reg. 1, ' ;.
(51) Hsec, , desunt in Reg. 1.
(52) Reg. 2, ^ .
(55) Ita Reg. 2. Reg. vero 1,
.
997
HOMLLA IN OCCURSUM DOMINI.
\ uxor ejus crediderit per nocturnam visionem ,

. k , centurio per signa : Joseph et Nicodemus, quid
cogitent revelabitur per funeris curam : Judas, per
laqueum : Judsei, per pecuniam custodibus tradi . tam. Ut uno verbo dicam, pugna quaedam eril ei
, quasi sedilio oppositarum cogitationum atque ralio\ ciniorum; aliis quae deitatem spectant, aliis quae
, . - ttumanitatem, cogitanlibus. Mirabuntur enim, in , , , quit, cum videbunt eum pati, in agone esse, sudo , * ris gtrtias emillere, itemque pavere ac deprecari
, passionem. Ubi vero secum reputabunt, morluoe
resurrexisse, caecos visum recepisse, mundatos le*
prosos, fugalos spiritus malignos, universamqtie
, aliam ejus sigiiorum multitudinem, mirabuntnr,
' mentemque ultro citroque flucluantein habebunt,
, videntes haec minime cum prioribus consenlhre ac
, congruere. Mirabuntur item, qui terrae motuin vide*
, * bunt, noctcmque in die obtiugentem, scissum ve , lum, diruptas petras; insuperque monumcnta
, , aperta, ac morluorum resurrectionem. Mirabun tur, corde obstupescent, alque ad iroum dubitatio , ^ nis demergentur, cum homincm suspensum cer , nent; Deumque, tanta signa operantem ae perA 9 , eienlem. Ita revelabuntur ex muliie cordibus cogi , tationes, aliisbsec, aliis illa cogilantibus. Attamen
. isthaec cogitatioDum pugna , seditio , confusio,
, , eontradictio, rerum oppositio; supremae concordiae,
. * consensionis ae pacis causa, Ecclesia? futura esl ;
(54), , , - ex utrisque enim pradicabitur quid erat Gbrislus:
, , idemque Deus et bomo fuisse cognoscetur, qni
* ipse unue libero suo arbitrio vellet et operaretur,
, hac secundum deilalem , illa secundura huma6 , nitalem. fla3C pnto dicttirus erac Abrabamicue
, , ille senex, si quis eum his de rebus percontatus
. , , eseet.
' ,
.
19. Post illum in Scriptura Anna sislitur, scnili
19. '
, gressu incedens: naro et ipeam myslerium vocabat,
, - prophetiae graliam atque mtjnua impleluram; ut
, ipsa quoque propheiice testificarelur quod notuin
, fecisset Dominus salutare suum, et in conspeciu
. " genlium revelasset juslitiam suam . At ex Evau , gelio primum eciscitemur quaeiiam haec et cujas
S68V , esset, qua de causa et quando vcnerit in templum :
, . ac rursuin qu dixerit perconlemur. Ait enira
t " evangelista : Et erat Anna propbeiissa fllia Pba '* Buel, de tribu Aser: hac processerat in diebus
* ' multis, ei vixerat cum viro suo aonis septem a
virginitaie sua : et haec vidua velut annorum octo , ginu quatuor; quae non discedebat de lemplo, je . juniis et obsecralionibus serviens nocte ac die. El
, , haec, ipsa hora superveniens, vicissim cenfllebaiur
, - Doraino, et loquebatur de illo omnibus qui evspe . > ctabanl redemptionem in Jerusalem . Quid
ij
e i
" Pul. xcvn, 2. Luc. , 3-38.

(54) Reg. 2, .
1000
999
causae esl quod adeo accuratam evangelisia focerit
hujus 4>rophelissa3 narrationem; ut el palrem et
familiam ejus memoraverit, quod vix de alio quo- ,
qnain reperiatur ? Saneccrlam bujusce rei causam, * ;
solus noverit sanclorum Deus, iique qui ex ( ,
ejus Spirilus instinctu loquuntur, mysteria edocti, (55) ,
juxia divinum Apostolum. Haec porro prophetica , *
365talgensgralia,"s qu> in Jerusalem redemplio- ,
neui exspeclabant, a Deo datam aflerebat consolatio- (56),
uem, curo dicerel, unWersi advenisse Redempto- , , rem, omuiumque Salvaiorem venisse et apparuisse, , ,
suam redemplurum iinaginem, Hberalurum quod ,
condiderat opificium. Idcirco enim Gbrislus Je- , .
sus vocatur, siquidem Jesus Salvator iulerpreta- ,
.
tur.
20. His omntbus ita geslis, ita enuntiaiis, obstu20. ,
pescebai Dei mater Maria, el mirabaiur qui una ade- ^,
rat Josepb. Implelis tamen iis quae lege pracepta , .
eranl; siquidein advenit Ghristus omnia quae legis " ,
sunl impMurus, ac flnem legis preceplts daturus; (57),
in Nazaret remigrant, ubi a Gabriele fauslum nun- ,
tium acceperal ea quse Salvatorem mundo genuit,
quaeque sine semine concipiendo pragnans fuit, el
virgo post parlum mausit, videntibusque omnibus , ,
osiendil notum fartum esse salulare Dei, lumen- ,
que geniibus illuxisse; Dei iiem jusliliani ac re- , demplionem in omnibus terraefinibusapparuisse ; ,
ac quoiquot receperunt eum, gloria divina pariier
ac sempiierna induiase, fluxionis simul ac corruptio-
, 0 nis nescia.
.
21. Nos autem, 0 desideratissimi, perindeatque
21. , , ,
\ [ \ \ Ghrislo Deo occurrauius, temperaniiam afle- ,
reiUes, casiitatem gesianles, innoeentiam oflerentes,
, , iiijuriarum oblivionem exbibentes, a dislrabentibus , ,
curis nos segregantes, ac Deo puros offerentes, , morum lenitatem gerentes, mansuetudinem alque , ,
charilatera muluam omnibus exhibentes. Ad ha?c .
omnia commiseralionein in universos babenles; ,
atqae ex commiseranti animo miscricordiam sem- prr quasi scaturientes. ita accedeittem Ghristum , *
excipiamus; iia Gbrisluin inulnas, ut Deum decel,
suse.ipiamtis, atque viciseira prophelicis confitea- ,
rour verbis, celebranles ejug ad nos profeclura : ^, ejusque erga nos commiseralionem magnificis prae- ,
dicemus vocibos; ut et regnum coelorum consequa- ;
mur, et bonis perfruamur aelcrnis : in ipso Ghristo , Deo noslro, cui cum opliroo Palre, ac sanctissimo , , *
Spiritu gloria, imperium, bonor. adoraiio et ma- , ,
gnificentia, nunc et semper et in s&cula sa?culorum. , ,
Amen
.
(55) Reg. 2, .}
(56) Reg. 2, .
(57) Reg 2, .
tcat
CCUM .
4002
IN HOMILIAM DE CCO NATO ADMONITIO.

Non est quod iit hvju$ce homili<B commonttranda diu immoremur, cum orationis genus, vocrt
ctvteraque omnia tcriptorem prodant Athanasio^ longe imparem. Et vero non ex vocibus et slylo tantum
spuria illa depreJienditur : cum multa complectatur inepta, et sagaci quovis homine, ne dicam Athanasio
indigna; ut esl illud dt Samuele propheta commentuni, et similia, quce leetori primo aspectu occnrrent
oburtanda.
(58) 11
S.
ATHANASII
CASCUM NATIVITATE
HOMILIA.
1. ; 1. Summa cura bominibus eolendus esi dulcf*

, , (59), ille, germanoe, desiderabilie, quovis auro prelio . aior, parenfam amor. Nullas sunt in bac viia facul . lales pareniibus comparandae. Aurum saepe perit,
* , " parentum aulera araor non exslinguilur. Argenlum
- plerumqtte rubiginem conlrabit, parenium autem
. erga prolem affecius non minuilur. Margaritse non
* . \ raro corrumpuntur, parenlum vero lacrymae coram
, Deo eisluntur. Quamobrem divina Scripiura, indi cans quantus sii honor erga parentes babendus, sic
, . " mouet filios, exdamans : Qui maledicii patri vel
raatri, inorte moriatur **. > Sed forlasse dixeril
, quispiam|: Si tanla cura 3 6 6 colendus est dulcie
c \ iUe erga parenies afifecius, quid causse est quod
* ; David parenies accusans dixerit : c Paler meus et
, , ; inaler mea dereliquerunt me; Dominus autcm as> * sumpsit rae ? * Quid ad ha?c ais, dilecle ? Omnt
creatura pretlo&ior esse debet duleis Uta erga paren . les affectus, nec tametr cum Deo oranium opifice
* < comparandos : ntrila quippe est crealura qute cum
, , - Crealore conferri posstt. Si David postquam d i x i l :
, , , - c Pater meus et mater mea dereliquerunt me, ad (60) * \ - jedsect, llle quidam vicinua, aut cognatus, aut ami , \ - cus suscepit me; id quasi ex adverso affirmasset.
Qnod si magis quam parenles misericordem Deura
, \ .
pronuntiavit, parentibus injuriam non fecit, et Deo
gloriam dedit.
2.
2. Quid causa est aulem, quod David syllabue
, \ apponit dicens : Paler meus ei maler mea dere * (6!) ; > liquerunt roe, Dominus autem assumpstt me?>
, , ^ Gnart omnes eetis, ulpote leclionis studiosi, quo
, , pacto omnium Deus cum vellet Saulem, utpoie im , \ , , probum hominem regno abdicare, et Davidem, ul
e v
Exod. , 47. *> Psal. , 10.
) Reg. 1, . Rcg. 2, cum editis, .

(59) l u mss. bditi vero, .
(60) lla Jfceg. 2. Editi auteni, ' PATROL. GR.
XXVIII.
.
(61) Re. 2, solus, . Uem ibid., ,
et ila aemper. Edili,
32
6. ATJIANASIUS. SPURIA.
1C04
1003
dileclum sibi, regnum adire, niiuistrum suum - (62), ',
seril Samuelem ad domuin parenlum David, cornn
fcreniem ordinationis, dixerilque Samueli Domi- (63), ,
nus : Pcrge ad doroum Jessat, et unge mibi unum ex *
Jiliis ejus in regem. Samuel autem ad ministerium ,
missus,respondit bomino: Ecquem ordinabo?Indica . *
nomen, Domine, ut dillgenlius ad jussa tua prope* (64) , * \
rem. Turo Dominirs ad Samuelem rlSolo scias quem ; , ,
conslituerim, ne quasi personam acceperis, accu- . "
sere. Habes cornu ordinationis, in quem inclinabi- * \
lur cornu, et oleum cmanabil, illum iuibi conslilue * , regem. Cum cornu leneas quod nullam personarum . " , * \
acceptionem faclurum est, ne moleste feras. His , \ ,
audilis Samuel, quasi a Deo accepta cognilione, (65) . ,
stalim, haud dubio pede, accurril ad domum Jessae, , .
quem sic alloquilur : Misit me Dominus ordinalum , *
cx filiis luis unum in regem. Confestim Jesse et , uxor ejus iiliuin suum producere nalu primum, ut \ ,
qvi primogenilorum benedictiooem ge&tarei, et ut " -
inter libero3 suos reclum ordinem servarei. Samuel .
autem elevans statim manum, ac sese ad ordina- ,
tionem componene, inclinaioque comu, prro- , \
rem absque ordinalione dimisit, oleo, o.x Dei . ,
nulu, eflluere nolente. Cum autem illi cunclos filios , \
suos prater Davidera adduxisset, abscesserunt om- , ,
nes vacui nec ordinati.
,
. , (66) \ .
3. lis porro vacuis regressis, Sarauclem Jesse ag3. , 4
gressusest, bis verbis : Quid fecisti, homo?bal-C , * ,
lucinatus ee, nec te hallucinalum inlelligis. Aut ; , \ . " , 4}
deceptus es, aut me illiisuriis hitc preperasti. .
januae ingressu aberrasli: atio missus, bie corrni , \ *
protulisli : nos vano gaudio replevisli : pollicitus , , cs, nec promissa complevisti. Tura Sarauel ad Jeaee: . Quid ine incusas, senex? damnas eum qui me mi- (67), ;
slt. An potest unquam errare propbeta ? Si proprio .
consilio huc accessissem, jure dubitares. At si cor- ; ,
dkim scrutaior me misit, quid renuis^ Jesse vero * ,
ad Samuelem : ln quo demirm annuara ? Adduxi ad ; \ Kcu
te omnem liberorura meorum floreni, et uusquam ;
promissi tui indicium comparet. An non potius ig- ,
noras eam qui te misit? An non alio missus ee? . Nunquid ut me eenem constilitores regem buc pro- ; ; (68)
peraeli? Tura Samuel ad Jesse : Quid me increpae, ;
senex, an non alium habes filiuni? Si non babes, *
ballucinalua sum; sin babes, nequaquani erravi. Re- ; ; ,
ponit Jesse ad Samuelero : Alius quidem mibi su- * , .
pereat filius; sed parvus, despicabilis, neque apius " \ , *
regno, quem producere pudeal. Tum Samuel ad , , . illum : ViiT tu imniutare praeceplum Creatoris ? pu- \ .
del le 3 6 7 illum producere ? Quid onira ? An mul- * ;
lam carnis molero ungit Deus ? Adduc ilaque illum; ; ; ;
eB
1 R*?g. xvi, 1-13.

(62) Ita Reg. 2. Edili vero, /).^
(63) Reg. 2, .
>. Rog. 1 el 2.
(64) Iteg. 2, . idcm, ^
(6>) Reg. 1. . Reg.2, .

(66) deesl Reg. 2.
(67) Reg. 1,2, ;
'68) Ita Rcg. 1, 2. Edili vero, .
1006
C . C l ) NATIVITATE.
* , Ji effluet sane olcum, inclinabit se, ut p r o b e novi,
, , . . corou. Laclelur domus Uia. Quid enim? An
; " , ; - parvus est, non est aptus regno? Tanlillum exspe , \ * cta, ct videbis quo pacio ille parvulue gigantinam
, , turrem, (iolialb scilicet, prosleroel. Hanc ergo pa. rentum conturoeliam secura repulans David, et ad , \ mirandam Domini benignitaiem saeris litleris con , - c signans exclamabat: c Pater mens et raater roea
dereliquerunt me, Dominus autem assumpsit
\ *
me .
. >
4. llanc itaque prophetse David vocem gratia4.
, - rum actione plenam, opportune item caecus ille
, \ * c naiivitate, visu recepto, magna et ipse voce dicet:
\ c Paler meus ct maler mea dereliquerunt roe,
. > " , \ Doimnus auiem assuropsit me. > Probe nostis ora , l] nes, qood bic quoque et a parentibus rejectus fue. " , \ rit, et a Deo non fuerit derelictus. Sed ut debilum
, persolvamus, paululumque recreemur, ut rureura
' nobis debita concredantur : age, ad caecum a nati . . , vitate opportune accedamus. Audisti, dileeie, (Domi < nica [71]) precedenie Joannem evangelistam cla, \, , mantero : c Et prateriens, > inquil, c Jesus, vidit
* \ horoinem caecum a naiivitate sedenlem. Et inier\ , * *\, , rogaverunt eum discipuli ejus : Rabbi, quis
, ; > peccavit, hic aut parenles ejue, ut caecus nasce , relur? > Quibue Dominus : Neque hic peccavit,
* ' neque parentes ejus, sed ut manifeelentur opera
. , , \ Dei in illo. Haec cum dixisset Dominus, exspuit in
, \ terram, et fecil lutum ex spulo, et linivit super
. > \ ^ oculos caeci . > Et raieit eum ad Siloam : eumque
* * \ - abiissel, lavil: lolus vidit, visuque recepto credidii
* \ - in eum qui misissei. H*ec prudenter audi. Interro. " . g a b a n t Dorainum diecipuli dicentes : c Magister,
, c , , quis peccavit, bic aut parenles ejus, ut caecus na , ; scerelur? jfiqua erat apostolorum interrogatio,
, , ut inde liquet, quod ad Dominum Jeswn, velut
(69). Deam, acceseerint. Quie novit enim secrela bomi , B U I U , nisi ecrutator cordium? Quocirca nec Domi; \ nus interrogaiionem abjecit; sed siatim respondit,
, , eadem opera et aposlolorum inlerrogalioni faciens
- satis, et deiutis stue fldem conOrmans. Respondeni
, \ . enim Jesus dixit : * Neque hic peccavlt, neque
() * , parenles ejus : sed ut manifesientur opera Dei in
* ' illo ; i d esi : isthaec ejue caBcitas, non erU pec * > D calortim poena, sed naiura defeclus. Sicul eiiim
, . plania, anlequain e terra pullulet, in radice ple* , runiqu ex ambienlie aeris affec(ione damnum accipil; iia el hic a nativitale caecus, vilium ejus0
, \ , modi in utero conlraxit; sive quod maternue sinus
* baud recte coropositue esset, eive quod palernum
, - semen emissum, viliosura esset. Qui porro erran . - tem naturam potest corrigere, nihil sane a l i u d
quam nalurarum ereator deprehendetur. Quare baeo
. Doroinus pronunliavtt: c Neque hic peccavit, ne
1005
eT
" Psal. , 10., Joan. ix, 1-3, 6.

Ila Reg. 2. Editi vero, . Infra Reg.
{>9)
pro . Ibid. Reg. 1, 2, quos
equimur, . Edili, * .
(79) Ita Reg. 2. Editi autem, *

(71) Sic Holsteiuius.
400S
que parentes ejas, sed ut manifeslenlur opera Dei , ,

in illo. Hisque prolalis, confeslim ipso opere, ' .
seae ostcndil esse nalurarum crealorem, ac de se ,
ipso dixisse : ut roanifeslenlur opera Dei in , \ \
illo ; id est, ut per illum exploratuni sit me, non c
nierura hominero, sed Deum foilem esse. Polerat , * ,
enim Dominus solo verbo cattum curare, qni verbo \ , .
coclos firmaverat, juxia diviuum illud diclum : ( ,
c Verbo Doniini coeli firmali sunt ; ipoterat ita- ,
que verbo bunc a nalivilale caecum curan. Id la- c <
inen minime facil, sed tuto oculos ungtt illins; ut \
palam faceret onmibus, esse se ilhira Adami . '* ,
figulum, qui sioiile siniili resarciret. Non inno- ; (72) ,
vat curationis seriem, ne rairaculum dissiparet : , ' luluni lulo inungil . ac simile simili resarcU. , (73U
Posset autein quis dicere, ideo Dominum caeci , oculos inunxisse luto, ut palam omnibus faceret,
,
se ipsutn esse qui Adaroum ex luto efformassel.
. " ,
,
t \ ' .
3 6 8 5* Qu-d Prro caueae esl quud eum miserit
5. in SUoam? An etiam Adaiuum in Siloam demisil? ; \ ' ;
AlU-nle audi. Quando Adamum Dominus ex luto . " ' *formabat, repugnantium Judasortiro aderai nemo : (74), *
cum nemo ilaque adessel qui conlradiccrei, minore \ >,
apparatu rationabilem hanc slaiuam perfecit. Nunc
vero cum muUi contradicant, longa circuilione \ iilitur, ut potesiatem aifirmet suaro; ut vcl invitos , ,
contradicenles ad miraculi assensum perlraheret. , \ Hujus rei gralia lulo hiunctum illum misit in Si- C .
loam, ut sese abluerei : non quod Siloa egeret, ,
Siloas Dominus; sed ul currente ceeco, qui viderent
sequerentur, esselque qui non videbat, videntium * ., ,
dux : ipsi aulem qui accurrissent, testes forent \
rairaculi. Nam, cura illod Douiinus faceret, milte- , \
relque bominem in Siloam, accurrebant ingentes . " \
lurhs, miraculo tcstirooniura perhibenies. Sed ad- ,
buc susurrabanl Pharisxi, curiose rem invesii- ,
ganles, ac phantasiam esse miraculum illnd excla- . \ mabani. Quid facturi eranl, nisi longiore circuilu , \
miraculumdesignassel? Quod sialiarationcvolueris . ,
Siloam in figuram acciperc pisciwe baptismatis, ; ,
ncquaquam a vero aberraveris , quandoquidem in
iliaumversi ignorantiai lenebris lavaolur, iuratnque ,
piae religionis accipiunl.
D , \ .
6. Quod autem post tantam miraculi moram
6. \ Judieoruin plerique miraculo contradlxennt, id
rudi&ti ex evangelistae verbis : c liaque vicini, et , 01
cui viderant eum prius quia mendicus erat, dice- , ,
bani : Nonne hic esl qui mendieabat, caecus a , ,
nativitate? AUi dicebanl, Quia bic esl : alii au- ; . "
teia : Nequaquam, sed similis esi ei. Ille vero qui , * .
vieum re<eperat, dicebat : Quia ego eum, quem
, , . >
6 8
Pnal. xxxii, 6.
/72} Reg. 2, .
<73) lla Reg. 2, Editi vero, -
.
(74) Ita Reg. 2. Edili vero, .
10!9
HOMILIA 1N CiCCl NATIVITATE.
dicilis
.
>
Viden*
caecitatem
restituVi
visus
con
;
\ * . cilialricem ? Caecus visum recepil, et qui videbanl,
\ (75). \ maliiia sua excaecati sunt. Semper enira caeca est
, malilia. Qtiare Juda-i malitia ducli caeci nali au , , ribus pcrsonabant his verbis : Dic nobis, bomo,
, quare jaclitas nobis fabri fllium illutn, euinque ul
; Deum vis proclamare? Nequaquam tu es ille ccecus
- a nativilate; novimu illum, ac ssepenumero ipsi
. necessaria suppedilavimus. Quarelu jaclitas ac di , \ , cis : Ipse aperttit meus oculos? Si pecunla egcs,
; , ejusque causa mentiris, quantum volueris accipo :
, (76) eolum ne a veritale recedas. Nibil itaque noa
. , agebant miraculum ut dissiparent. Qui autem
. visum reccperal, contradicenlibus Judaeis reponil :
Cur me calumniamini ? Cur visum aniiuae meae
; - excaecare sludelis? Visum reccpi, non caecutio.
; ', - Fruslra me blaspbemia? pulvere conspergilis. AUus
(77). " - me beneficia aflecit, et vos repugnaiis. Non ado, \ . , ralis, sed probris inseclamini. Probe autem fabri
. fllium vocatis illura ; nam oculorum meorura fene stras commutavit. Veniam mihi prabelote si non . , ' nisi paulo post vobiscum colloquar. Sinite me
. - primura considerare coeli pulcbriludiriem , solis
, * orbero, lun fulgorem, diei terminum, noctis
, , , mensuram, stcllarum choream, nubimu decursum,
, , terrae planiliem, maris lalitudinem, uavium trans , , ituni nullo vesligio reliclo, convaUium ambilum,
, (78) - inontium rotundiiaiem , fluviorum alveos, fon, , tium scaturigines, puteorum hausius, pecudum
, , ^ saltus, ferarum varietates, avium niuUifidas alas,
, , piscium proprielales, arborum proceritalem, fru , , ctuum suavitaiem. Sinite me ba3C primum et bis
, , similia coniemplari, atque exinde narrabo qua
, . ratione visum recepi. Jain olim natus sum, sed
\ quod visum spectat modo primum ingressus sum
, >. * ,, in mundum. Audivi propbelam clamantera : c
. , \ niagniiudine cl specie crealurarum, quadam raliono
. " creator coruin conspicitur . Ex crealuris cgo,
c \ vos ex 3 6 9 meis oculis quadam proporiionc ac
ratione creatorem conlemplamini. Quid mibi pe. > , cuniarum vim pollicemini? Nequaquam donum
. vcndo, vistim oculis datvm meis non caupouor. At
; - praslai cum grato animo mendicare, quam gcele , ribus dilescere. Non ullerius mendicabo; naclus
. " , - j sum enuii qui mibi ad iaborem lucernam corporis
. accenderet. Non ullerius mendicabo, sed agros
- colam. Non amplius gratis pelam, sed merce . . dem repetam. Non amplius baculo terram tenlabo,
, 0 sed vineam falcula putabo. Noh uUerius oum , * mulos cogaro, sed majiipulos colligam. Non ullra
, - peram conslringam, sed curruro trabam. Non
, ' * ultra frusta panis accipiam, sed frumentum dc , feram. Non amplius cum gemitu exclamabo L
, Date ei qui lumine non fruitur; sed magna vcco
IOOD
Joan. , 8, 9. * Sap. xin, 5.

f&) Reg. 2, .
(76) Reg. 1, 2, .
(77) Reg. 2, .
(78) Ita Reg. t , 2. Editi vero, . Mox iidem

. Edili. .
BISS.
4011
1012
S. ATriANASIUS. SPURIA.
clainabo Dominus illuininaiio raea el saltis mea, * *

quem timebo ? >
, ; >
7. His audilis conlradicenles Judaei, ut videnl
7. ,
illum non modo sanatum esse, sed miraculum quo- , *que defendere, accedunt ilerum sciscitantes: Quo- , modo visum accepisti ? Quid fecil tibi bomo ille, ' ;
quod lam lirmiter eam rem asseris ? Tum is qui , ;
visum receperat ad excaecatos illos : Quomodo vi- ;
accepi? Deone dicilis, quomodo illud con- \ , sequenlei a;I natura ordinem factum est? Si quae- ; ,
ritis, quoinodo; vicissim vos ego inlcrrogabo , Duomodo in vinum aquam commutavil? An nalu- ;
r ordinem, aul miraculuin utexhiberel? Qnomo- , ;
do Lazarum ex sepulcro evocavil? naturali an di- , , ;
vino modo ? Quomodo leprosuro morbo liberavit? (5 ,
circuilione quadam, an voluntate ? Quomodo san- , ;
guinis fluxu laborantem mulierem, quae sanguinis , ;
profluvio quasi naufragium fecerat, ex ea tempc- , , state eripuit? Perquircndone morbi rationem, an , \
conspecta ejus fide? Tum conlradicenles illi Ju- , )
daet, ut videnmt eum in proposito perseveranlem, , acriler comprebensum vi pertrabunl ad Pharisai- , \ . ,
cum tribnnal, dicebaalque illi : Jam carnes lanci- , \ (79),
nari taas curabimus, ut senri, non docioris, mimus >; ' exsequare. Non taces, sed concionem babes, atque , ,
ul Deum illum vis proclamare filium Josephi? ,
Casu quodam visuni recepisti, effulisque nobis tc ; , $;
a nativilate caecnm esse, alque adducis nobis is-
tnm fabri filium? N<n taces : sed magna voce cla- , ;
mag? Qui porro visum receperat reponit ad con- , .
tradicenlea : Si me clamarc non vnllis, quid lam C ^
; | ,
frequenter stiscitamini ? Vosmetipsos diflaniatis el ;
inibi cidpam aacribitis. Si, ut dicitis,casu quodara * ,
visura accepi, cur parentes meos accivislis ? Fru- . "
stra lurbas datis ; non polestis oblegt re miracu- , ,
!uiD : eisi siluerini ego, clamant oculi mei. Homo , \
quidam Jesus nomiite, cujus nomen eel curatio, . \ luto unxit oculos meos, et dixil mibi: < Yade, lava (80)* , ,
ID piacina Siloam *. Abieusque lavi, lotuslutum
.
deposui, scd visum recepi. '
8. , \
8. Hia audiiis Pharisaici judices, ingentique coacia turba : Sabbatum enim erat, cnm hoc mira- ,
culum feeit Jesus; iuterrogabant eum eadem quae
Judsei dicentes : Nosti, homo, quo astes in loco, , el indeprecabile hoc tribunal esse, neque fraudem ^ . , \
bic unquam latere posse. Dic nobis omm accura-
~
~ ~
"
~ " '
,
\
Cione : Quomodo visum accepisti ? Quid tibi fecit (81) .
homo ille quem dicis? Tum ille qui visum accepe- ;
rat ad Pharisaicum tribunal respondit: Quonio- , ; ,
do visum recepcrim, rursum curiose inquirilts ? , ,
Rursus ut reum mc exarainatis, dicenles: Quomodo ; ,
visum recepisti ? si dicam vobis, iterum tumultum ; ,
excitabitis. Dicam vobis qnomodo visum recepe- . , .
rim. Gauaam quidem curationis dicara, sed pole- ,
slatem edendi miracula dicere nequeo : < Quisenim ,
Tt
" Psal. , 1. " Joan. ix, 11.

(79) Sic Rfg. 2. Edili vcro, .
(80) lta Reg. 1.2. Editi voro, .
(81) Reg. 1, . Rcg. 2, .
1013
HOMILIA IN GECIJM NATIVITATE.

; ; -,, , cogpovit sensuro Domini? auti qui consiliariug
, ; ejus fuit ? aut qyis prior dedil illi ei non retribue*
), \, $ tur ei ? > Si discere vullis curalionis aeriem, ea
* c , esl quam modo dixL: < Lutum fecil, cl unxii ocw
* * " los meos; et dixil mihi: Vade ad 3 7 0 atatoria
. " , , Silose el lava : abit aulem el lavi, el continuo
\ * > , visum recepi , > nen aquae vi, ged sputi miraculo.
(82). HaiC cum audissent Pbarisaici judices, ui viderunt
\ ,. eum adbuc in dictis suis perseveranleui, abjecto
;, , illo, parentes ejus cui visus reddiius fuerat advo
, \ caruni, ct percoiilabantur ex iie: cDiciie nobie :
* * * hicciae iHius veaier est, quem vos dieilii, quia cav
:4 , , ; cus natua-est? Quomodo-ergo^nunc videi"? > Pa ; > , renles porro ejus qui visum receperat, sciscilanti , bue respondentes, verbis usi sunt bealae Susannac :
* . Aagtmia? no&is undiqne; si dixerimus : filius no , . sier esv, non effugiemus manus vestras: id jam enim
* * . - comminati estis; sin dixerimus, non cst filius no, , . - eiee, poenam luemusa?ternam,qtift vcritatem occul * lanlibug reposita est. Quare pconam cum praopte. , - mus aHernam, lanium respondebiimis, quatilura sa, , , (is erit ut intpresentiarum poenam effugiamus :
* c , c Scimus, principes, quia bic est (ilius no, , , ster, et quia ca?cus nalus est non ignoramu*; quo * , modo autem nunc videat, nescimus : aut quis cjHs
* , aperuil oculos, nos nescimug. Ipsum inierrogate,
. ' , , setalem babet, ipse de se loquctur . i
. >
9. His Pbarissei audttts, ae mulltim anxii: baud
9 , * . modicuin enwn illig pudorem ailulcrat, quod vcl
, , confessi eseent, ipsam filiuni esse stium, atque ca>
* ; cuni natum fuisse -. cum vidercirt ilaque Phamaici
, \ judicee persevertre ca?ci parcnies, ac diccre, Filius
, , \ noster esl, ac ca?ctis nalus : co discruciaii quod
, \ , veritas-in confessoessct, iinposlorcsqiiosdam clicn , tes suos miserunt ad* pareutes caeci, qui eorum
, - auribufr tnsusurrarent, alque dani diccrenl : Ab
, .* negale fllium vetlrum, nec faicamini cxcuni esee
, - , nalura, ut vabig principcs sint ainici; atque mul*
, lig donemini muneribusl Parentcs autcm cjns niri
, . viaum receperat, ulpoie parcntes, cum lacrymis
, , - responderuut vanis illis consiliaioribns : Qitid di * cilis, bomincs ? Quid nos subornatis? propriumr, ; ; ne filium abnegabinms ? Feris nos cnidcliorcs cssc
; \ vultig. Draco prolem suam complectkur, nosquc
. , proprium negabimug filium? Nunquam parcnlibus
; - immorigerus fuit; sed caecus cum cssct nos aluit;
* - postquam visara recepit, mulio magis scne , ctutem fovebit nostram. Salis ilaque sit vobis, quod
. * * , ' veatrum gralia nolimus euni pradicare qtii filium
nostrum curavit, neque cum fiducia diccrc, quis, ^, ; . nam ille sil. Erit fortasse quispiam qui dicat : Un" * - de nobig liquel, meiu Pbarisaeorum parenles ejus
, qui visum receperat, non ausos fuisse coram omni bus Dominum Cbrigtuin prsedicare? Unde boc ccuor
7 1
Tf
" Rrnn. , 3 1 , 55.
Joan. ix, 11. " ibid. 1
(82) Reg. 2, ;*).
T4
-Dan.
XJII,
22.
" loau. ix, 20, 21.
1015
S. ATHANASIUS. SPURiA.
1016
probetur, cvangelista ipse Joannes memoravil bis ; ,

verbis : Haec autem dixeruiit parentes ejus qui ,
vtium receperat, quoniam liraebant Judaeos. Jam ,
enira conspiraverant Judaei, ut si quis eum confite- .
retur esse Cbristum, extra Synagogam
fieret>
, , , Viden* Phai isaicam maliliam ? Gum oporluisset eos . > *
Dominum confiieri, procidere coram ipso, atque , ,
adorare Creaiorein, ac morbis remedium quserere; \ ,
non modo illi non coufitebantur, sed eos qui con- * ,
literentur caedebant. Quamobrem sic eos condem- \ .
nat Dominus : < V vobis, Scriba? et Pharisaei ,
hypocriue, quia tollitis clavem regni ccelorum, et \ ,
nec ipsi iniralis, nec volentes sinitis inirare . > ,
, .
10. Quid ergo judices Pharisaici? Ut videnmt
10. \ ; ' 5
parentes ejus qui viaum receperat, non ex sua
respondere sentenlia ; iis per aliam januam reje- , *
clis, atque iterum accilo eor^n filio qui visum re- , \
ceperai, non aderat enim filius, cum Pharisaei pa- * ,
renles ejus inlerrogarent; coloralis verbis ilerum interrogant bominein qui visum receperat, dicen- (85) ,
tes : Vel modo \era confiteris, alque palam facis * ,
omnibus, te non esse Ulum a nalivilate caecura : \ ,
niodo pra3sens dicebas le iis esse parentibus, et
ecce audivimus ab illis, le illorum non esse lilium, , \ ' ,
nec babuisse se filium a nativiiatc cacim. 3 7 1 , .
Qttid tu ergo perseveras dicendo : Hon o.quidam no- , "
mine Jesusluto unxitoculos meos, el lavi, el video? \ (84) His auditis ille qui visum receperai, compcrlaque ^
\, \ ;
eoruni malilia, respondit illis : Mirum si vere ba*c , \ , diciiia. Nunquid parentes proprium filium abnega- ,
rapoiucrunt : prasertim maler raasculum, aut pa- .
ter iu nullo oflensus? multura incredibile illud vi- , \ &,
deiur, nec illud mcoe possuut capere aures. Si la- ;
uieii illud faclum fuil, niUil mirum : id bumanae , \ .
gatura? proprium est, quare veniam nierebuntur, ,
quod ex nietu id egerint. Vos Scribse, Deum abne- , \
gatie : atque ila vos geriiis quasi nibil mali admjt- , .
lerelis. Quod vos adversus Detim admitlilis, td pa- , \
renies adversuin inefecisseinsimuLatis ? Nonne a. .
mullis jam lemporibus de vobis Dominus per Isaiam ,
propbetam exclamavit dicens : < Filios genui et . \
cxaltavi; ipsi auteni apreveruDi me ? Etsi vobis abnegalio sil familiam, illud lamen facere non D ,
sustinerenn Eum condeor qui mc curavit, agno- \ ; > \ ECO parentes meos : etiain si illi me abnegave- , ' .
rint, ne ita quidem ajigusiior : novi, novi Davi*
,
dcm discrle exciamare : c Pater ineiis et mater *
inea dereltquerunt me, Dominua autem assumpsil , \ . ,
i c . * Exasperati porro Pharisaei dicebant : ftiiid
ais, boiuo vauisaiine, lene Davidi confers ? El fa- , .
bri filium Dominum confileris, qui non babet ubi ,
caput reclinei? Goncedatur le visum recepisse : , ; \
Peuui laudato. Quid buic graiias agis ? Non esl , *
Y>
80
ei
78
Joan. , 22. " Manb. xxm, 15. lsa. , 2. Psal. xxvi, 10.
r
(83) Ue . 1, .
0
(84) \ dvest Reg. 1, %
1018
HOMILU 1N C&Cim NATIVITATE.
1017
; ^, hic a Deo. Si m e t & Deo, non eolverel Sabbalum:
. ; c Da gloriam Deo, nos scimits quia bic homo pec , cator est >
. c * ,
. >
11. Qui autem visum receperat, audiene iltos
I I . ,
, ', \ Dorainum dicere peccaiorem, auimo testuans at; , que aures oblurans, ad Pbarieaas responckt di ; , cens: Quid dicilis? Num peaalor est qui meis
; - oculis lucem iniperfmt? Cur acerbiiaii mel admi; \ \ sceiis f Eodcm niomenio me et gloriam dare et
. , , blasphemaro jubelis. Deo glorlam dare, probum ;
, \ peccatorem autem dicere illum, obtenebrata animafc
. , facinus illud esU Si peccalor, mibi peccalorum
, signa in eo comnionstrate, alque doctrinx vestra*
, credam. Aut peccatorum slgna date : aut divino . rum in eo miraculomm dabo argumenla. Ea pne * , \ terniitlo quae me spectant, atque ex aliis interroga * , liones paro. An peccator cst, ut vos dicitis ? Nonne
; bic est qui filium viduse delatum morluum verbo
; , suscitavii? Hominisne peccatoris, an Dei Verbi
; \ opus illud eral? Nonne una decem leprosorum
* - morbo maculusam et panlberinam peUem verbo
0 , - purgans, in humanam uniformcmque transmulavit
; specicm ? Peccatorisne bominis, an Dei opns iliud
, ; \ est? Nonne eum qui lcgione dacmenum agitabalur :
, - qui neque teneri polerat, nec in domo permanere,
, , ' sed in sepulcris morabalur, regio more a lyran , - uide liberavit ? Horoiiiisiie peccaloris, an Dei Verbi
(85); , opus illud 1 Vultiif me daemonibus ipsis ingralio ; C rem esse ? Daemones quippe eliam flagellali ab ipso,
; 01 , * Filium Dei illum nuncnpant : et ego ab ipso
, *- sanatus, peccatorem vocabo illtim? Ut Deus ope\ * > ; ratur, et ut peccalor proclamatur ? c Si pcccater
; , \ ; est, nescio : unum scio, quia caecus tum essem,
, ! , nunc video *. > Quod sane Dci, et non pcccatoris
, , , est opus.
.
12. HisTMiarisaei auditis, cum se viderent siimmo
12. , pudore aflecios, respondenint ad eum qui visum
, , receperat : Oponebat quidcm te ul reum flagellari,
, ac secundum leges poenas luere ; sed ne a vanis
,, - bominibus ut invidi inshiiulemiir, indulgemus hoc
* ' ingenio tuo : quare rcsponde ad interrogalionem:
, quid fecit libi ille bomo? Qna ralione visum rece pisli ? Dic, tibi quid couiigilt Tuni Ule confidenleiv
; ; , - nam in 3 7 2 Me piofecerat, respondit bisce ver; , ^^, bis : Bursum sciscilamtni, quoinodo visum rece, , perim. Conlra vosmeiip&os ignari agiiis. Quanlo; ; " , \ - tnagis miraculum opprimere siudetis, lanto magis
. " ., ipsum inclaresiil. Hursum percontaniini, qua ra . , , lione visum receperim : jam ler indicavi, ncc cre , . . didistis niihi. c Quid iterum vultis audire? iwm ; - quid ct vos vullis disciputi ejus fleri *? > An idoo
\ ; > \ (86) studiose curaiinnis seriem perquiritis? Si id
; - optatis, jara accedite ad Hlum sine dubilatione,
, - ct illuniinamiai ; agnoscite illnm sine aliqua dubi^
f
ioan. ix, 24. * ibid. 25.

(8*) Heg. !,
ibid. 27.
(86) Reg. 1, 2, \ .
S. ATHANASllJS. SPUR4A>
Utione : non avcrsalur quemvis- bomincin se cum j
iide adetmlem. Haec ctim audissenl Pharisa?i, maledixerunt euin cri visus fueral restitutus, dicenles ipsi : c Tu discipulus illius es : nos enim
Mosis discipuli sumus. Nos scimus quia MosiJoculus e*t Deus : hunc auteiu nescimus unde
sit. Tu discipulus illius es *. > Qui auterc visum
acceperal subridendo respondit : Ego discipulus
illius sum? bonuni mihi convicium fccislis. gloriosato contumeliam t Magna me imprudentes
gloria aflecisiis. Yos Mosis estis discipulL?cquod
poteslatis vestrae opus edidisiis ? Vos quidem Mosis
estis discipuli; scd aposloli sunt medici mei
discipuli. Oslendite, Mosis discipuli, aliquid conlra
discipulos medici mei. Si quid vobis insii polestalis. noii dicam morluos, sed dormientes excilaie, I
eicut aportoli defunclos. Si aposlolis exxquari
potestis ; dicam siiper undas, sed super tei>
taui ambulate, siculi Pelrus snper mare. Si quid
incsl viriulis, cum apostolis. concerlate, non di*
cain spiritus, sed aves abigile, sicut apostoli da>
roones. Dicile mibi : Vosne Mosis discipuli eslis?
Si Mosis discipuli eeselis, crederetis Mosi dicenti
de ipso : c Quoniam propbelam vobis excitabit
Dominus Deus de fralribus veslris, lanquam me.
Jpsum audielis juxta omnia quaecunque loculus
fueril vobis. Erit auiem, omnis anima quaecunque
non audierit propbetam illum, exterminabitur . >
Cavele ne extermineinini, et in omnes naliones
dispergamini, ulpole qui illius a propbela praenuuliali bominis virtutcm non aguoverilis.
ignoiaiis qui sil oculorum meorum medicus?
Ignoralig ulique, quia occidendum quaerhis. Noslis porro qui sit, et unde siu Nam cum Herodes
scisciiaretur a vobis, ubi Cbristus nascerelur,
coDfesiini ei locum et modum. indicaslis, aienles
eum in Beibleheiu nascilurum. Cum ad caedem
quaeritur, noslis ; cuin miracula perpeirasse ostendilur, ignoralis.
45. Eril quis forlasse qui reponat, Unde sciraus
caecum illum qui visuin receperat, tam probe cum
Pharisaicis judicibus contendisse? Quid ais,
amice ? ferrum igni admotuin prorsus ignescit, ubi
acuilur, gcindit, aculissime; et isie dominicis
manibus conlrectatus, ac divino inunctus spulo,
nonne potuil absque syllogismorum apparatu adT c r s n s improbos rhetores argumenlari? Annon
de illo ac illi similibus divina dicil Scriptura :
< Dominus sapienles reddil caecos ? Opporiune
bomineni qui rairo modo visum recepit, qui gincere Doroino credidit, qui Judseie forliter obstilit,
rationabilem, inorigeram, lacle exuberanlem ovem
vocare licet. Novil enim pastorum principem
Christum, Pbarisaicog ediigit lupos : ingressus est
per crucis porlam in ecclesiaslicum ovile. Audisti
modo dicentcm Dominum : c Atncn, amen dico
vobis, qui non inlrat per ostium in ovile oviura,
(
87
, \ *
.
,
, c
. . , *
, . >. .
, , *
;
. " ! . ,
. \
;
*
. \
.
, , , . ,
\ , \ , \
. , , , , ,
. *
; , . \ "

, . - ,
. ,
, .
, \
, ^
.
; , . \ , \
. " ,
,
,
. " ,
,
.
15. ,\
, - ; , ; \
,
, \ \, \
,
; \
\ c
; \
, \
, \ , , , . ,

. " ',
,
' Joan. , 28, 29. " Deut. , 15,19; Act. , 22 , 25.
Psal. cxi.v, 8.
1022
HOMILIA IN CMCX [ .
sed
ascendit
aUunrie,
ille
fur
est
et
latro
.
, , \ Oslium sese Dominue appellai; etenim ne fortasse
* \ , quidam, ostitim audientes, arbitrarentur eum de
, \ communi quodam ostio verba facere, inlerpre, , - tationem subjungit, ul doclrinam flrmet suam :
c *, conlinuo enim adjicit : c Amen, amen dico
vobis : Ego sura ostium ovium : pcr me si quis
V \ , . ingredietur, el egredieiur, pascua inveniel . Pul , cbre Dominus oslium sese vocavii, utpole qui cu , stodiat eos qui intus in. lide sunl : qui ei abigat
4 i^
circumspiciunt : qui inducal
, 373
. ad palrisfamilias consortium. Nemo quippc cogno , ' ecil Patrem, nisi per Filium, sicul ipse dicit :
\ , c Nemo novit Palrem nisi Filius, et cui voluerit
\ . , Filius revelare . Ego sum oslium ovium. Probe
. sese Dominus oslium appellat, et non ostia : unus
, \* * eniro Paler, unus Filiu, utius Spiritus sanctus : et
(87), , , non Ires dii ; eed unum cognitionis ostiuro.
* . Ecquisnam hujusce rei testis? Paulus qiii cla ; * < , mat : c Unue Dominus, una fides, unum bapti, . , , , sma . > Nesquam duo, non Ires, non qualuor,
, , , non quinque; sed ubique UHUS, quandoquidem
\ , , unum ostiura ; unus Dominus, indivisa sirbstan, (88), , iia : unafidea,gloria scilicet nullis distincta gra * dibue : unum baptieraa, ac pura illuminalio.
, \ Qui bac inslructus est cogniiione, per ostiitm
(89) , \ ingreditur, ac osiio, Christo scilicet, cireumuaiuf,
lieque ab ostio separaiur.
.
14. Nos modo Christus citra adulalioiiem pro14. , - prias vocavit oves: proprias oves, utpoie lani * geras beneiicentia erga pauperes: ut plenas lacte
(90) * exuberanle nulricantis sermonis : ut pastas Do* * iuini corpore: ut obsequenles baculo cructs : ut
' triplkata coaclas iidei caiena : ul ordinem miniroe
, * - deserenles, sed innixas angulari lapide Cbrigio.
. - Oetium sese Dominus appellavit : ac pulchre
\ - oetium, habet enim postes duos, Yetus ac Novum
(91), \ Testamentum , limen ac superliniinare, circunici\ , \ sionem ac pra?putiuin; domum, ecclesiam ; men sam, altare : panem, agnum ; cralerem, myaii cum vinum ; aurum, einceram fidero ; argentum,
praclarain vilae rationem ; margaritas, divina do gmata; cbla^nam, baplisraalis stolam. Audisti modo
. " ita loqaenlem illum : c Ego sura Pastor bonus, bo ] nus pasior animam suam ponit pro ovibus . >
* ' . > Doiuinus senielipsnra adumbrabal, quod enira erat
. (92) , facturus praenunliabat. Neroo qtiippe morlem pro
ovibus subiit, nisi solus Dominus. Ipse solus pro
. rationalibus ovibus morlera suslinuil, non invite
, - sed sua sponte, roorlero non damnosam sed per, * , * ulitera ; roortem non corruptionis capacera, sed
, * - incorruplionis conciliatricem : niorlem flde inlelICH
e o s
o r i s
9 t
Joan. , 1. ibid. 9. Matlb. , 27. Epbes. iv, 5.

(87) In Reg. 2 articulus deest.
(88) Apud Gnecos duplex esl prima
taque major esl, Ilymnus, Gloria in exceliis; allera
qoas minor vocatur, esl versus : Gloria Patri, quaui
bic indicari pularous.
(89) Reg. 2, \ rp-.. idcin,
9 1
Joan. x , 11.
. Editi, .
(90) Rei. 2, .
idem, .
(91) Keg. 1, 2, . Reg. 2,
.
(9i) l u Reg 2. ln cditis, lee-it
*023
5. ATHANASl S. SPURIA
ligendam, non curioshis examinandam : mortem ,

non ad mortis consueludinem conlingentem, sed
quae ipsius morlis mors esse depreliendalur. Nisi
enim Dominus volunlarie morlem siiscepisset, nequaquam diabolus mortem pertulisset. Quamobrem
exclamat Paulus bisce verbis : c Absorpta est mors
in vicioria. Ubi est, mors, siimulus trnis? Ubi est,
inferne, victoria tua '? Verum hic sermonem obsignanlcs noslrum, gralias Deo againus : cui gluria
ei imperium in saecuia sieculorum. Anien.
M
1024
, '
, *
.
,
. * t
. , , ;
, $, ; '
, ,
\ . '.
I Cor. xv, 54.
DUAS SEQUENTES HOMILIAS ADM0NIT1O.
Duat tequenlet homilias ejutdem ezse scriptoris arguil cum tlyli genut tum ordo atque teries oraltinit:
quare consequenter ponunlur in Regio codice 205. Athauatii porro eas csse credidit vir erudilus Hoi^
tleimut, licet in iis Athanasianum nihil compareat. Frigidutn quippe e*t oralionis genus, quod nikit
nervorum, nihil salit oblineat: nec magnum sese prodit in eju$ slructura hujusce scriptoris judicium.
Kiiamsi porro aliunde non liquerel esse has homilias Athanasio abjudicandas coarguunt sane itihwc $ui
finem secuudce homilia verba : , , fuitse illas
poit Nestorianam vulgatam haresin detcriplas. Licet enim qutttdoque meminerit Athana$iut
nunquam tamen ait tres hypotta$et in confesso apud omnes este: imo in tynodali epitteia Alexandriti*
nihil intere&se inquit, $i vel ma solum vel tre$ hypostases e$se dicaniur, dum ucta tervctur unttnua*
y
,
, ' .
S.
drev
ATHATNASII
illud Evangelii eecundum Matlhaeum : lte in cistellum quod contra vo$ ett, el invtnieti* asinam olli*
galam et puilum cum ea : solventes, adducite mihi
3 7 4 * Iteratis nos beneficiis donans ueus, 4. , \
eaamque in nos graliam effundens , simul doctrina , \
aua animas noslras excilat. lis enim qiii bujus sa> .
coli malis premnniur, ejnsque negoliis disirabun- , tar, hoc Dcns sseculum cordi iinprimit, ut cogno- ,
scant liomiues, se non sa3cula exspectare, sed hoe ,
duntaxal saBiulum in pbaniasia babere. Ut ilaque , ,
de fuluro sa^culo prospiciant, innatam nobis per . \
libertun arbitrium doclrinam largitus est. Omnes , ?
igilur homines, *apientes et insipientes, principes .
ei privati, divites et paupercs, comperlum habenl , ,
inortem omnes excepluram. lllud enim est, boc , \ ,
saRCulum in phanlasia babere; boc aulem est, .
unumquemque finem suum ob oculos ponere. Ple- ,
rique gnari obvenluram tiibi niorlem, pnlant se . \ , \ ,.
post boc saeculum forc quasi nunqtiam exsiilis- ,
eent: quales erani qui aiebani: c Exigua et Iri- *
stis est viia noslra, nec est regressns finis noslri. * \ ,
Venite ergo, inquiunt, el fruamur bonis quae sunl; \ ; .
Matlh , 9.
HOMILIA IN ILLUD : c EUNTES, ETG.

4026
1015
, , * *^ preuoso et unguenlis iropleaimia . >
^ \ . et beatus Paulus sic loquenles exbibet: t Maodu c - cemiis et btbajmie: cras eniin moriemur . Si
* . > ergo miseri illi lanium cognoscere valuerunt, exi , guain scilicet ac Irisiem esse vilam suam : cur bo\ \ noruin auciorem citius non invenere ? Solius ita ; que sapienlis est nosse rerum causas: manifesle
* , novil quippe, quo modo et quo fine res facl sint:
\ , \ , novit Uetim, onmium esso faclorem : audivit
quippe dicenlem Apostolum : c Sive manducatis,
" t , , sive bibiiis, sive quid lacitis; omnia in gloriam
, . Dei facile i Qui vero vila bujns sacnli vivunt,
, ; - tanquam in jiivenime celeriler, el malilia propria
, ' a principio ad finem usque consumpli, non noruni
, opificia Dci. Nam si roenle sua accurate illa con. 6> \ sideiassent, ciiius plaue eoruun crealoreia Oeum
, \ agnovissenl : c Ex magnitudine enim ac specie
\ creaturarum, auclor earum pcrspicilur *. > Viam
. ergo ad usum proposuit, quae boimnes ducat a
crealuris ad oincium crealorem et epilicem.
.
2. ,
2. Haec orationi noslrse praeflximus, qtiia omnet
* \ c quasi oves erraverunt, el quia c invidia diaboli
' , > \ - mora inlratit in mtindum **, > ac vtnculis pecca . torum suorum quisque constringilur. c Regnavi?
' eniin mors ab Adam usque ad Mosem, etiam in
, \ \ eos qui non peccaverimt in similitudinem prttrari '. "* eationis Adae . > Sed venit Oominus noster Jesus
; Q Christus, redcmpturus captivos, et mortuos virifi, \ . caturus. Hujus sane rei gnarus beatus Apostolus,
, haec scripsit: < Si enim unius delicto malti morlai
, * 8 u n l ; mullo magis tinius juslifieatione gratia in
, - omnes horoines ad justitiam vita? . Peregrinalum
itaqne ad nos cst yivum et efficax Dei Verbum,
. > atque iniago invariabilis, Filius unigemtua, c per
, , quem gaectila facla sunt, portansque omnia verbo
, c ' , virtulis suae, purgaitonem peccatorum faciena *.
^ , - Idcirco miUrt discipules duos in eastellum e re . t gione eitnm, dicens eie: c Ile in casteUuna qaoJ
, contra vos est, ct stalim invenieiis aeinam alliga
lam, et pullum cum ea ; solvite et adducite mihi. tr
, - 375
Mauliaus quidem describens Ecdeeiam,
, ' ejiisque prolem, asinam ei pillum ivorainavit. L H . ,
coroplexus, pullum nomi , \ * nal : ait enim ipao Lucas in Evangelio suo : Misit
duos discipelos soos dicene: lle in caetelhim quod
, \ - contra vos ost: in quod inlroeanles, invenietis
' * f pallum aiinas alligalnm , cui nenao onqaam homH
, * num eedit: solvite illmn el addncite ntibi \ Inve * mes Haqtie MaltbaBum duo ubique nominare; LIH
, ' cam vero duo in uiium cooiplecti. Cnjusmodi eat
. illud de cascis, quoa MaUhaens duos iieai memorat,
, dicene : c Et traneeunU inde Jesu, seculi sunt
. \ , eum duo caeci, clamantes et diceulee: Mtserero
, c \ - nostri, fili David *. > Lucae vero duos tn unum
- comptexus, aii : Factum est autem, cum appro
9e
,T
T e r o
i n
Sap. , 5, 6. I Cor. , 52. I Cor. , 51. * Sap. , 5.

,44. ibid. 45. Hebr. , 3. *Luc. , 29 , 50. Mallh. , 2 7 .
Sap. , 24.
Hom.
1028
\,
plnquarel Jericbo, csecus quidam sedebal secus

.
>
viam mendicans. Et cum audiret turbam pratereuutem, interrogabat, quid boc essel. Dixerunl au-
lein ei, quod Jesus Nazarenus Iransiret, et clama- , ,
vit dicens : Jesu , fili David , niiserere inci . . , Simililer dcprebendes daeinoniacos duos nominare % . ,
(93) , \
Maltbaeum; Lucam vero accuratiore mente, pie
, .
pro duobus unum dicere. Matlhaeus ergo de duo\

bus sic loquitur : c Et cum venisset trans frelura
,
in regionem Gcrasenorum, occurrerunt ei duo habenles daemonia, de monumenlis exeunles, saevi .
\
nimis . > Lucas vero unum pro duobus scripsil
bis verbis: c Et cum egressus esset ad terram, , occurrit illi vir quidam ex urbe, qui babebal dae- ,
monia jam a temporibus raultis . Ubique ergo , . ;
Matihaeum invenies semper de duobus loqucntem , c
Lucam autem de uno. Non quod divina labaniur ,
Evangclia, absit! nec quod opposita loquantur, .
qui uno eodemque Spirilu sanclo repleli sunl :
unara enim earademque vim in sacris lilleris saucti . "
, !
viri conservant.
;
1027
.
3. Horura porro menlio a nobis faeta est, non
quod proposilo nostro exciderimus. Leclum namque
fuit nobis, ut audivistis, Evangelium secundum
Matlhajum. Scriptura? porro seolentia bsc est :
c Tuuc misit Jesus duos discipulos, dicens eis : Ite
in casiellum, quod coalra vos est: et siaiim invenielis asinam alligalam, el pullum curo ea ; solvite
et adducile mibi. Jam supra diximus asinam C
islam, Ecclesiam esse ex genlibus coaciam : pullus
aulem, pater noslerAdam esl, quem Satanas versutiis suis alligavit. Ipsa quippe asina immundum
erat aniroal *, ut quae cibum non rurainarel sursuni
ducendo ac demittendo : quae est genitum Eeclesia. Nam antebac illa idolis suis contaminabaiur,
imimindoque polluebalur saoguine; Ua ut per Jereraiain prophetaro ei dicatur : c Fornicala es cum
paetoribus multis ' ; sed Dei Filius boroinum
amantissiraus, ad nos peregrinalus est: c ei babitu
inventus ut borao, bumiliavii semelipaum faclus
obediens usque ad mortem, roortem autero crucis . Neque enim angeloruro erat, Dei crealuram
salvam facere; sed Vcrbi, Dei et bominis. Ipsi ^
quippe debebatur illud, utpote qui creator diceretur. Miltit itaque discipulos duos in castellum e
regione silum, qui solverent asinam alque pullum,
t ut exhiberet eara gibi gloriosaiu Ecclesiam, non
habentcnf amplius maculam, aul aliquid eorum, >
quae superius dicta sunl de illa : sed ul sit sancta
etimmaculaiaChristo". Itaenim quiex ea nascentur fuluri suiU c populus accepiabilis, seclalor bonorurti operum
11
7.
Lnc. , 35-38.
MaUh.viu, 28.
Eplies. , 27. Tit. , l i .
3. \ ,
, .
<
,
, ,
, \ '
. " ,
6
,
.
, ,
; ,
; *
(94) $ *
,
, ,
, . >
, , \
. \ ,
.
\ ,
,
* ,
\ ' <
; . >
,
.
Luc. , 27. 'Levit. xi, 4.
l#
Jer. , 1. PhUipp. n,
1 1
(93) Reg-,.
(94) Rcg. 2, . Mox idem, .
1030
HOMILIA 1N 1LLUD : cEUNTES, ETC.
1029
4. 4. Abeunl ergo discipuli duo ad vieom ex adverso
, \ , silum, solvuntque asinam et pullum, proul sibi a
. magistro jussura fuerat. Revocavit enim nos ex vico
contra posiio, ad coelestem civitalera, eupernam
, . " Jerusalem. Nos auteni solvit ex vinculis diaboli;
ut et Isaias propbeta jam olim exclamaret: c Dedi
# te in foedus generis mei in lucem genlium: ut ape* , , rias oculos caecorum, et 376 educas ex vinculia
, remissos, et ex domo carceris sedenles in lene, \ bris . Abeunt discipuli in castcllum e regione
. postlum. Caslellum porro cnm audis, terrenum
. , bunc mundum inteilige. Civilas enim coeleslis est,
uti supra diximus. lllud aulem : . In castellum
, . , \ quod contra vos est, > Moses in Genesi olim signi , , ficarat dicens : Collocavit Deus Adam e regione
c ' paradisi voluplalis : jnssitque cherubim, el flam , , meum gladiuui alque versaiilem custodire viaui
\ ^ ligni vilae . Neque eniro alterius cujusdara erat
. reducere nos ad locum unde fuerainus expulsi, nisi
, , ipsius Dotnitii, qui cherubim posuerat ad custo , diendam viam ligni vilae. Nullius erat alterius revo . care nos ex caslello e regionc silo ad ccelestem ci vitalem, quam ejus qui in iros prolulit senteniiam.
, lia ergo intelligetur, asinam illam memoratam atque
' . \ pullum, esse lotum humanum genus. Exemplis
\ , . namque ulitur divina Scriptura : nam licet Eccle * siam accipiam, hominem signiQco, et si Adamum
. , * memorem, una totum genus humafiuin dertaro.
, Idcirco enim advemt Dominus ac Salvator nostdr
. - Jesus Christus, ut qued erraverat reduceret, et
\ , G quod perierat quaerens inveniret. Ipse namque
, \ qui solvit eompeditos, qui confractos erigit, qui la~
. - psos revocat, qui caplivos redimit. Quod indieans
, \ ^, deifer ille David in Psalmis ita canii: f Converle,
, \ Domine, captivitalem nosiram, sicut torrens io
. \ auslro
Hic est qui tenebras illustral, de quo
$, < , , scriptum est: c Galilaea g e n t i u i Q , populus qut am , ^ bulabat in lenebris vidil lucem magnam . > Sal \ , \ valoris quippe adventu cuncta illustrante, eolvilur
, demum asina atque pullus ex vinculis. Ipee enim
. pcccala nostra itilit, ut per propbeiam ait : Ego
, sum qui deleo peccata lua .
\ . \ ,
. >
5. Ostendamus ergo et nos bonum animae nostrae:
5. \
(95) . goWamus omne intquitalis vinculum. IHud naraque
, est proprie bonum; ut quoniam ipse Magisler recie
\ , atque probe conversatus est, ediscamus ipsum, non
, \ verbo tantum, sed re ipsa, nobis congruentia tra . didisse. Audi enim illum propbeCse voce dicentem:
* < ' , Spiritus Domini super me, propler quod unxtfc
, me, evangelizare pauperibus misil me, sanare con, , Iritos corde, pra?dicare captivis remissionem, et
, \ - csecis visus reslitutionem . Qui enim ante isium
. domini erant, ligalis pedibus manibtisque nos a , , ptivos lenebaut, nec permiltcbant noe proQcere in
u
19
1T
t e
49
" Isa.
L X I , 1.
X L I I , 6,
7.
(95) Reg. .
18
Gcn. n i , 24.
16
Psal. cxxv, 4.
ix,
2.
lsa.
X L I H , 25.
"
Isa,
1051
1052
via veriiatis. At Dei Filius erga bomines benigntis, . ad genus bumanum peregriuatus, nos liberavit. ,
Proprios enim diScipulos niisit, sulvitque nos a viri- , .
culis diaboli. Mirabilia ilaque illa signa a Jesu edita, , \
iicel seeimdum bisloriam scnsibili modo facta fue- .
rint, al spirilitaliuin graiia gcsla sunl. Quaehislo* ,
riam spectuni impleta quidem sunl, atque divinas , .
res eraul, quae iis significabanlur. N.si cnim divinse \
res fuisseiil sigiiiftcaiae, nequaquam propbelse ad- . ,
venlum ipsius praminlialuri luisseni. Jsaias ila- ;
que clamai dicens : Ecce Rex tuus venit libi . ,
raaiisuetus, sedens super asinam et pullum iilium , \ subjugalis
> ilisce a Jesu iuirabHibus perpelralis \ \ , . >
tignis iiihil adjiciendiim, nibil delrahendum. Om-
nia enim perfccle et absque ullo defectu eflec.t. , .
Eral natnque polens iu opere el sermone. Haec sane \ .
Psalmisla dcclaral bis verbis : t Accingere gladio \ .
tuo superfemur tuum, poientissime. Specie lua et \ c JJOJIpulcbriiudine lua, iulende, prospere procede, ct \ , .
vegua . > Magna ilaque poleulia sua lotuui libe- \ \ (96), \ ,
\ .
ravil bumantim genus.
.
6. Ilaec porro Jesus signa fecit praesens ipse no6.
bisctim, ul limearaus a facie ejus. Quod aulem ea ' ,
sinl sensibilia spiritualium symbola, audi. Yenit . " ,
quippc SaJvator in primis uL hoiiiinis animam bene- *. ,
ficio donarct. Al quandoquidem mullis ignolum . '
illud 377
per curaliones sub aspectum ca ,
denies, occuliam salutem animac indicabat. Enim- vero ipsi, dum concederel peccalorum paralytico .
reuiissionem,fidesnon babebalur : dicebanl quippe
Jmlxi : c Quis potest peccala dimiUere, nisisolus , ;
Deus "? Debinc postquam quod occultura ac prae- , \
cipuuin erot laienier fecerat; secundo loco corpue , \ .
curavtl. Ail enim ipsi : c Surge, tolle grabalum * , ,
luum, el aiubula . > Vides quam cito bic vinculis \ . > $,
solvatur : nec solum exleriori curalione solvitur : \ sed tantis eiiam peccalis liberatur : iino eum quo- , \
que curalionis praconem exbibuit: ac demuiu quae
eensibili modo gesla sunl, spiritualium graiia age- ,
bantur. Ea quoque de causa imltunlur et discipuli .
in casielluni ex adverao silum, ac eolvunt asinam et , \
pullum, eicuti araagislrojussum ipsis fuerat. Hoc ,
auiem plane faclum est, ul iiuplerentur Jacobi pro- , pbelia. Cuin benediceret enim duodecim patriar- jy .
cbae, ubi ad Judam pervenit, propbeiat, ac divina , ,
profert verba. Audi uamque illtim dicentera : c L i - , \ . "
gans ad vineam pullum auum, et ad vitem pullum
asinaa suas *\ Denmm quxcunque de Juda dicta , .
r.ant, comperiee de advcnUi Salvatoris dicta fuisse.
Poteel quippa quisquis est sludiosus, paulalim le- ^ *
gendo, ea quae de ipso dicta sunl inlelligere. At ne * lotam enarremus historiam, audiarous Apostolum . "
La3C loqnentem : c Manifestura est enim, quod ex ,
c ,
Juda onus sit Doininus noster .
.
" Marc. , 7. ibid. 9.
* Genea. I L I I ,
Isa. LXII, I I ; Zach. ix, 9.
Psal. L I V , 4. 5.
17. * Hebr. vu, 14.
1
,l
e r a t
>f
(06) Reg. .
1033
BOMILIA IN ILLUD : EDNTE, ETC.

1034
7. Ideo igitur ea gcsla sunt, ut creatorem ininisterio suo manifestum faccrcnt. Quis enim navim conspicicns probe directam, non in gubcrnaio*
ris cognilionem incidil? currum aulem recte incedcnlciu conspiciens, atque habenis arte faclis
reclum, non cogital aurigam? Si aulem obviis de
rebus ita judicnlur, quid dixcrimus de miraculis
Salvaloris? Videmus namqueopera ejus qux terribilia el admiranJa sunt; cujusmodi sunt inaris decumani fluclus, venloriim in co illidcnlium niotus,
soiis orbis, luiiae cursus, aslrorum compositio.
Quis non oxlerritus fuil, cum velum templi scissum ersl a summo usque ad imuni? cuni sol tantum non ferens ausum, melu luceni conlraxii? aut
cum petrse scissae sunl, el monumcnta aperla eunt,
ac qui in iis jacebant resufrcxereinimicique
reforraidarunt a facie ejus : quare vel inviii confilebanlur, quod vere Filius Dei essei isle. Et vere
mulia opera ejtis abscondila sunt
Millia enim
lnilHum laudanlium astanl ei; et decies millies
dena millia niinistranl e i . Cognoscamus ilaque
bencfaclorem : glorificemns Palrein cum Filio et
sanclo Spiriiu : unam confiteamur deilalem : peccandi finem faciamus, pauperum recordemur:
anior fratrum in nobis maneal: liospilalilalis ne
obliviscainiui. Nam si ita vilain agamus, rcgnum
coelorum baercditate accipiemus, in Cbrislo Jesu
Domino nostro, cui gloria in saecula saeculorum.
Amen.
7 . * , tva
. , , ;
, \ ,
, ; \ \ ,
\ ;

, \
,
, \ , \
. , :;
, , ; : , \
, \ , \
; \
, ,

. * \ .

, \

;
. ,
,
,
. '.
* . , 54. " Eccli. XLIII, 56.
eT
s7
Dan. vii, 10.
TOT HMflN
$ . %
, *
.
S.
ATHANASII
In illud : EunU aulem iilo subilernebant vestimenta tua in via. Plnrima autem turba gaudebat gaudio
magno, et clamabal : Hosanna in excelsis
t
1. D . Si singulaquae ab initlo gcsta sunt opera con , . templari velimus, infinita illa sunt. Quod si ea qua
\ sub aspecluin cadunt aique a Deo acta sunt, mo , - moria lenere ncmo possit, occulla ejus quoincdo
; c , > \, c quis inlelligere poleril? Mulla eniui, > inqtik,
^ . opera Dci abscondita sunl". > Sunl ergo invisi , biiia quncdam Dei opera, qua3 in occullo stint; dc
*\ \ : , quibtrs 378 divinus Apostohis lestalur dicens :
\ ^ c Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea
qaa3 facta sunt, intcllecla conspiciunlur . > Revera
, , \ enim, < quam incomprehensibilia sunt judicia ojtn,
\ ! . , et investigabiles vise ejus ! Et vcro propbeta
1 1
Lac. x4x, 5G. Mallh. xxi, 8.

PATBOL. G B . X X V H I .
Eccli. XLIII, 56. Rora. , 20.
11
Rom. x i , 55.
1036
S. ATHANASIUS, SPURIA.
ejusdem cum csset scntcniiaj nk : < Consideravi j

opcra lua, et e s p a v i Qiucramus ergo nos pri- , \ . > \
mum regnum cjus, alque ita hajc omnia adjicien- ,
tur nobis; ila enim Doroinus noster Jesus Christas \
;
in Evangeliis nos docet liis verbis : t Quserile et
i n v e n i c t i s Quaerinius porro, non margarilas, , \ . >
non hyacintbos, quae imprudenlibus admirationi , , (8)
siiiil; sed sapientiain Dei ia mystcrio abscondilam : * c Quam nento principum lrujus saeculi cognovit. \
Nam c si cognovissenl, inquil, nunquam Domi- . c >
nuin glorioe cruciGxissent . Ilaec esl autem sa- , ,
pientia, de qua et Salomon in propbelia dicebal: . , \
c Milte niibi sedium tuarum assistricem sapicn- *
liam
Quod autem et Cbristus sapienlia praedi- . "
celur, tcslis erit mibi Paulus dicens : c Cbrislus \ ,
Dei virtus el Dei sapicntia . Quaerite ergo pri- | , \
mum regnum Dei et justiliam ejus, et baec omnia .
adjicientur vobis* . Nam quae fulura sunt, priori- , \ bus (ac pracipuis illis) posteriora eunt. Elsi enim . >
ralionem quamdam babeat legis umbra, altamen
, ^
fulworum bouorum arrhabo est.
.
1035
,v
2. Judaei ergo in hodiernum usquc diem, liltere

magis quam spirilui adhibenles aiiiraum, erraat.
Audi namque quid dicant: Hic borno legem et Sabbata soluluin venit. Verum si mendicus contra divitias loqualur, nequaquam illi iides babebilur:
neque si intemperans bomo adversus temperanliam
verba faciat, verum esl leslimoniuin ejus. Non enim
ex afleclu bsec aflirmant. Ille caroque ideo divilias
damnat quod eas minime possideat: qui vero continentiam non servat, neque cum labore temperanliam cxercet, is boraines irridet earum virtuium
studioaos. Et vero Dominus et Salvalor nosler Jesus Christus, eorum coarguens ameniiam, ait:
Non veni solvere legem aut prophelas, sed adimplere . ldeoque beatus Pautus bec scribit. < Plenitudo igitur legis Cbrislus, ad justitiam omni credenli. > Accuratius itaque, dilecti, illud de discipulis consideremns : consideremus, inquam, in illa
quae proprie, et sine addilamento sapientia vocalur.
Haec quippe noUliam divinorum babet mysleriorum. Haec in mente nostra ceu in domo babital, si
pnesertim pura sil, ac cogitationes observet :
t QuoDtam in inalevolam animam non iniroibit sa- 1
pienlia, nec habitabit in corpore subdiio peccal i s . Purgemus itaque nos, dilecli, ab omni sorde
animx el coi poris, auscullemusque clamantem prophelara : c Mundale manue, peccalores : purgale
corda, duplices animo . Ila enim quis potorit,
el sensibilia probare, ct spirilualia lenere; aique
baec eligere, ab illis procul recedcre. Quemadmodum probi Irapezilx, bonum eligamus, et ab omni
mala specie absiineamus. Bona ergo velut necessa{
3 t
k#
2. ,
, . *
\ . *
,
' , ^
. \ |
* ,
, . \
, ,
,
, . \
,
\ .
\ ,
\

, # ^, \

, . ,
, \
*
, , , .
\ ,
\ ,
. , .
, -
Habac. m 2. " MaUh. vn , 7 .

I Cor. , 6. " Sap. , 4.
Jac. , 8.
v i , 53. MaUh. v, 17.
Rom. x, 4. * Sap. , 4.
w
41
(8) P.eg. .
I Cor, , 24.
Ma:ib.
!03S
H0M1LIA 1N ILLUD : EUNTE, ETC.
1037
, . *ia adeamus; indiflerenlia, quantum postulat ne , cessitas. Divitiae namque rationc sui, ncc bonae nec
. - malae sunt; sed ulenlis animo in ulramque pariem
sestimantur. Repenle roagnus ille Abrahara dives
' . fuil: nec ideo a virtute declinavit. Simililer roen\ , , \ dicus Lazarus in paupertate cum viverel, ad forli \ . tudinem el magnanimitaiem sapientia et raliocinio
, , , sese conGrmabat. Itaque, ut dixi, ncc paupertas
* nialum est, nec divitiae perniciosae; sed usus atque
. utentis affecius. Fidelis sane bominis sunt omnes
. mundi opes; infidelis ne obolus quidem. Fideli
, \ enim omnia subjecta sunl, omnia ipsi serviunt: quia
\ , \ ipse omnibus imperat et omnia spernit; infidelis
* , - aulem omnium estservus, sub dominatu mamonae;
, , nemini imperans; sed polius sub omnium imperio
. \ - R est. Et quidem omnia Dei opiJicia bona sunt; at
* inter utentiura affectus ingens esl discriraen.
.
379 3 Profecio sapiens Ecclesiastes, mentem
5. ,
, , \ omnibus sapienler applicans, consideravit ac novit,
, * qua ratione divitiis uterelur: quomodo pauperiem
* . ferret, quomodo morbum sustineret, quomodo sani \, - tatem aiiemperarel. flae suiu virtules quae curam
. - huraano generi aflerunt. Opposilo autem modo qui
* - sapiens non esl aflectus e r i l : boc est autem illud :
occupalionem pessimam datam esse iiliis bominum
, , \ a Deo, ut ex ingenti labore, et magna in aspeclabi , \ Jibus rebus diflicultate, ad Dei providentiam atque
\ . sapientiam confugianl. ldcirco occupationem c pes , simam > dedit Deus filiis borainum, id est labo, . " C riosaro. Quod autem illud, c pessiimim, idipsu
, \
sit quod laboriosum, audi illud in Jibro Job scri , , ptum : Ceciderunt in Job ulcera pessima, id est
*. , laboriosa : ei jEgypti plagae pessiroa* vocatae
, - suiit, id est laboriosae; ut et mentem suam bomiues
\ , \ ad divina oracula concitent; in iisque semper
, prudenlia proOciant, menlem suara vivilico spiritu
. , coniirmenl. Nostis enim litterain quidem occidere,
, . - spirilum autem vivificare. Labore iiaqoe ac exerci \ - latione nostra virlulis utililatem amplectamur. La* , bore quippe bonum perficiuir, quemadmodum bea , tus Paulus scribit: c In iribulationibus, in necessi (9), , , \ talibus, in plagis, in perlurbalionibus \ > elc.
. \ * , Rursumque idem ait: c Omni-a operio, omnia susli , neo, ne quod olTendiculum demus Evangelio Cbri .
sli .
. ,
4. Haec autem oralioni nostre praefiximus, quia
vctva * \* c - cum iis leclio conimunem quamdain babet ralio , nem ; ail enim : < Eunte autem illo, subslernebant
, vestimenla sua in via : ut Jesum pullo imponen . tes procedere inciperent. Hoc autem evangclica nos
(. Kat docet leclio. Quot ergo habebant aposloli vesli , ^ menta, ut alia quidem injicerentin asinam, iit im, , - ponerenl illi Jesum ; alia substernerent in via :
, \ - viri scilicet possessionibus vacui, qui omnirt mll4 t
4 1
4 5
4 4
4 1
Eccle. i , 13.
4 1
Job , 7. > II Cor. vi, 4.
(9) Ita Reg. 2. In editis, decst.
I Cor. v n , 12.
4 4
Luc. xix, 26.
109
queranl, el qui tum alia omnia pracepia, tum boc , \ \

servabani, ut ncque duas tunicas baberent? Quanla , ;
porro istba?c bilarilas, ut incedcnlem asinum, non \ ,
bumi, sed per vcstimenla vellenl incedere ? Hoc au- , \, ' \ ;
lem luxuriosorutn ac delicalorum. An Jesus iia de- . "
liciis operam dabat, ul nollcl se vebcnlem asinam \ ,
humi incedcre ? Dilecli, non delicalorum esl haecdo- \ ; ,
clriua : nec quis unquam exsliiit qui hoc egerit. INe- ' que enim inter genliles Nabucbodonosor id unquam '
fecil : nec qui ei successil Ballasar : neque magnus ^
Salomon, cum cssel in regno suo. Supra diximus
eniin novisse eum quo paclo diviliis ulerelur, quo , .
pauperiem ferrel, elc. Ipsum enim sic loquentem , , ,
audire licet : Doiuine, divilias et pauperlatera ne , \ .
dederis mibi ; sed cum mcnsura da mlhi quas ne- t , , 4
4 7
cessaria
sunl et
sufficiunl
. > Sapienliam
magis
curabat,
quare
eiclamat
ac dicit : caulera
Elegi
ipsam babere prae auro et argenlo, super salutem
ac speciero dilexi illam . Undediscipulis tol vestimenta, ul a Belbania donec Jerosolyiuam iotroirel, asinae incedenli subslernereniur ?
4 8
5. Sed me oratio ipsa concitat ad subHmiorem

accedere inlerprelalionem, ac disquirere quae sint
apobtolica veslimenla. Nos ilaque ipsos a lerra paululum sulducainus. Dico igilur subslrala asinie
veslimeiua, morales esse praeceplienes ejus pcdibus
siipposilas, bae scilicel : Non moecliaberis, non
occides, non furtum faeies, non loqueris falsum
lestimonium : bonora pairem tuum et malrem
luain , el his similia pnecepta. Ne itaque bumi
ulierius incedamus : quando nobis enim apostolica
subslrata sunt vesiimenla, bumi inccderenon dcbeIUUS ; ul ne animae noslrae pedes lerrae pulvere inquineinus. Quod si quis ad boc nos provocet, dicamus ipsi : < Lavi pedes nieos, quoiuodo inquinabo
illos ? Alque ideo fortasse laval Jesus discipulorum peiles, ut, eo 380 Q
bacrebal excusso
pulvere, non ullra huini ainbularent, ncc pedes suos
terrae pulvere inquinarent, sed purgati per veslimenia incederent. Quam speciosi, enim inquit,
c pedes evangelizantium pacein . Accingaimis
itaque et nos lumbos menlis nostrae, el calceis
inbligemus pedes in praeparalione Evangelii pa- ,
cis Conligil enim nos aliquando in terra tenlari,
cum tempore capiivilatis, caplivi ducli sumus in
terram Cbaldseorum. Quapropter ingemens propbeta diccbat : < Delicata niea anibulavit vias asperas . > Nani ante advenluin Domini, cxperimentum fecil pes dclicatse animse ambulandi in terram,
ubi vcro ad nos venil Oominus nosier Jesus Christus, pradicalurus caplivis remissionem : c Tunc
niiltit aquam in pelvim, et ponit vestimenla sua,
cl linleo circumcingit se, el lavat pedes discipulorum. Postquam vero lavit pedes eurum, induitur
1 0
ui a n l e
8 1
47
Prov. , 8,
Epbes. , 14.
Sap. , 9. (0.
Barucb. , 26.
4t
-w
J4>- *
. ^ \ . >
* \
t \ \ *
\ .
,
;
a v
5. \ , \ . .\

, - *
* * *
\ , .
\
, ,

* \ ,
, ; \
, ,
, \ ,
, \ \ . > , \, . >
, \ ^
. \ ,
8 .
0 < . >

\ *
,
, \ , ,
\
Exod. xx, 12-17. Cant. , . Rom. , 1; Isa. LIJ. 7.
10-42
mi
HOMILIA IN ILLUD : EUNTE, ETC.
,
vestiiflenlis
suis
**
:
>
atque
indutus
coanavit
cum
, (0> * }
illis.
Ideo
ergo
discipuli
substraverunt
vislimenta
\ . "
, sua in via, ne in lerra amplius incedainus, neve su \ , pra pectus aut venlrem gradiamur; sed polius quam
' supra terratn pectus noslrum reclinemus, supra pe , (11) clus Jesu, quemadmodum Joaiines, reclincmus illud.
, , . Nara qui talis est, eiiamsi in lerra versetur, non ha \ , bct lamen pedes in terra versanles; sed sicuti Pau * lus, duin in terra ambulat, conversationem suam in
, , . coelis habet.
6. c Impoeuerunt ergo, inquit, Jcsum super
6. , , \
. , , pullum. Euiite<autem illo subslernebant vestimenia
. sua in via. Turbrc autem quae precedebant, et quae
, ' sequebanlur, claaaabant dicentes : Hosanna filio Da>
vid, benedictus qui venii in nomine Domini
. , . 1 l Miraculnm novum et slupeudum, dilccli. Nunquid
, discipulorum mulliludo cum Jesu eral? nonne duo ; deciin soli erant? Ecquid ergo mulliiudinem bic
; - indical Evangelium? Sed forlasis angeli quoque
, . aderant illi, ac divinae virtules pro discipulis erani.
, , , Nam ante Petruro, Joannem ac reliquos, Gabriel
, ipsius est discipulus : ipse naraque imssus est ad
Mariam virginem ex semine David, deeponsatam
. , * viro. Ipse esl qui ait : Accipe puerum et fngc ia
, . > - iEgyplum . Ipse est qui dixit : c Spirilus san , ctus superveniet in te, et virtus AUissimi obumbra . bit tibi . Ipse est qui bpidem in monumento
revolvebat. Ipse est qui niulieribus annuntiabat
, dicens : < Non est bic quem quaerilis : surrexil a
, \ , mortuis, sicul dixit. Venile, inquit, videte locum,
. , , , * *' ubi posilus eral. Ecce prreeedel vos in Galilaeam, ibi
, - eum videbitis . > Quare diu antea propheta cla. maverat : t Galitoea gentium, populus qui sedebal
c , in tenebris, vidit lucem magnam *. Ergo et an, . > geli ut discipuli ei ministrant. c Et ecce, ait,
. t , , angeli accesserunt, et ministrabanl ei : Gau , . dentque omnes qui e discipulorum ejus numero
(12) * , sunt. Nam < coeperunt, ait, omnis turba discir
, - pulorum gaudere gaudiomagno . >
.
7. Quaero itaque, quid causse est quoa discipuli
7. ,
, et divinae virtutes gaudeant, imo gaudeant magna
; voce Deum laudantes? Num ideo gaudent discipuli
; ac divina? virlutes, quod Domhius vili asello veba , - j ^ lur? quae tanta imperiiia ? An gaudio dignum csi si
; ; quis asello vebalur? An ideo laelandiira, el quidcm
, ; ; ) Domtni discipulis? Non putarim ego ideo gaudere
, ; discipulos Jesu, maxime p r a 3 s e n l i b n s angelis, ut
memoravimus. Illi namque sciunt qua de causa
, gaudeant : semper enim nonnulla vident, quorum
. : , causa gaudere illos convenit. Atlende entm, quid
, , " dicat Evangelium : gavisos eos fuisse, t stiper om . , nibus qaas viderant virtulibus " . > Quas autem
, , . virlulcs videbant di&cipuli, cum Dominus asina? in
>T
B8
6 i
* Joan. , 4, 5,12.
Matth. x x i , 7-9. Maltb. , 13. " Luc. i , 36.
6,7. Isa. , 1,2. Malth. , 11. " Luc. nx,57. ibid.
v
(10 'Rpg .
(11; Rrg. .
9 9
Mallh. xxvni,
(12) Sic R*g. Editi vero, .
1U4+
S. ATHANASILS. SPURIA.
ciderel?Non erat parvi res momcnli, sed per rei ol ,
illius scriem conlemplabanlur mysteria quaedam divi- ; ,
nasque virtulcs. Audi 3 g l enim Salvatorem dicen-
tem : c Gaudium erit in coelo super uno peccatore . ^ ,
pcenitentiam agente, quam supcr nonaginla novcm c , ,
justis qui non indigent paenitenlia . Quare alibi
docet eos loqucns in parabolis : < Homo quidam .
babens centum oves, si erraxerit una ei eis, nonne , ; t "
relinquit nonaginla novem, qu: non erraverant, et , ,
vadit quaerere eam qu:e erravit ? El invenicns eam, - ,
gaudet super eam magis, quam super nonaginta no- ;
vem, quse non erraverunt \ > Quae enim 11011 erra- , (13) *
verunt, non egenl poenilcntia. Hic itaque pullus '
etiam ovis vocatur, et lilius adolescenlior : < Ovis .
; ,
euim, inquil, errans factus esl populus meus .
Et alibi: < Cognovit bos possessorenvsuum ct asi- , , ,
nus pnrsepe domini sui * . 1 Item : Filius bic ; * c "
mcus adoleseentior perierat, et inventus est : raor- ,
, 4 luus erat, el revixit . >
, , .
8.
8. Haec Uaque omnia in se suscipiens Doininus,
homiuem induit, et quasi ovis ad occisionem du- , ,
cius est, ac sedit super asellum, et raortuus cst , ,
atque sepullus secundum Scripturas. Ei corpus , , .
quidem ejtis jacebat in monumenlo, deitas vero ,
ejus infernum spoliabat; alque solvebat compedi- , los, captivos redimebat, mortuosque vivificabat. , Ideo namque in crucem ascendit de inimico irium- .
pbans, atque faclus pro nobis maledicUim, spinis- ,
que coronalus, ut nos ex lata advcrsum nos sen- , ,
tenlia redimcrel. Nam Adamo dictum fuit : c Spi-^ *
. ', nas germinabil tibi lerra : > Quare coronam
spineam accipit, calamumque dextere ejus manui gesiandum pararunt; ul eo serpentis facile caedem ,
pairarel. Ilem pro serpentis vencno, quod bausit ,
Adam in paradiso, ipse pro nobis felle et aceto .
potatur. Et pro cosla ex qua prodiit Eva, ipse la- , ,
tus suum prsebuii perforandum. Mulier Eva, mulier *
Maria, ex qua nalus cst Christus. Horao Adam, , , ;
bomo eliara quem Chrislus gestabat. Paradisus erat ; . ,
ex quo Adam ejeclus est; paradisus item quem , .
jalroni aperuil Cbrislus. Hic ilaque pullus peccator , , .
unus est, poenitcntiam agens, quem eolvit Dominus , ,
ex diaboh vincuJis, de quo gaudium est, non in .
terra modo, sed etiam in ccelis. Cum igilur solu- , ,
tus pullus fuisset a discipulis, adducuut eum ad ,
Jesum, gaudenlque gaudio magno : ilem angeli el ,
divinae viriules gaudent super eo qui perierat el in- ,
veiitus cst. Qui igitur iis quae diximus, accurate ,
aniraum applicuerit, et evangelica verba mystice
legcrii, is sane perspiciet, hunc pulUim esse pec- .
caloreni Adamum. Cum diccrAdamum, universum ,
genus humanum intellige. Hic ergo pullus ante Sal- , ,
vatoris adventum, feris eral subjeclus, quemadmo- .
dum antebac diximus. Feras voco omnem adversam , .
M
6T
6 4
Luc. xv, 7.
, 18.
(13) Reg. .
4 4
Maltb. , 12 13.
45
Isa.
LIII
, 6.
Isa. 1 , 3.
Luc. , 32.
4 4
Geuea.
1045
HOMILIA 1N ILLUD : < EUNTE, > ETC.
104&
poleslatem, ipsumque magmim dseroonem Saia, . naro.

: , \ .
9. Cum igilur ad nos Salvalor venit, deditqu*
0. " ,
nobis potestatem calcandi super serpenles et scor, , piones, et snper omnem inimici potestatem, tuoc
(5 et nosfidenterdicimus cum Propheta : c Ne tradas
c - bestiis animas conOtentes libi \ Conlrivit enim
. Dominus capila draconum. Quare Propbeta clamat
. \ * diccns : c Super aspidem et basiliscum ambulabis.
, el conculcabis leonem el draconem ; Illi erga
. , pullo buic dominabantur. Arbitror enim Isaiam
, . propbelam ideo dicere : Leo et calulus leonis,
. 'Haatav indc et aspides, et genimioa aspiduro volaniia, qui
, ferebant super asinos et caraelos diviiias suas \
(14), Propheta igilur volens nos edoccrequid sinl advers
. *
poieslales, ferarum exemplo illas nobis reprsesen
tavil. Quae adversae poiCbetcs perniciosas suas di , vitias imposuerant huoiano generi. Quarnam sunl

ilk diaboli diviiiae? ImprobiUs, idololatria, volu .
ptas, insipientia, et quodcunque peccatum. Has
; , enim divilias asina et 382 P"Uus ejus, magna vi
, , ,
. coacti, portabant, ac cOnslricli erant peccatorum
, - vinculis. Nibil enira peccalo gravius, quare a pro pheta plumbo comparatur. Ab his ilaque omnibus
ad nos peregrinatus Doroinus nos liberavil, atque
. abjecto illo diviliarum onere, solutoque pullo, super
, , Q eum sedit. Quamobrem discipuli injiciunt in eum
, qtiaedam ex vestimenlis,.alia io via slernunt.
. ^ ' ,
.
e e
10. , .

,
.
,
, * *
.
, / .
, . P
, .
$, ,
^. c
,
. "
,
.
* ' ,.
,
, , . Psal. Lxxm, 19.
40. Haec porro sunl moralia documenta, u(i

supra diximus. Gaudent discipuli gaudio magno :
nam revera beneflcia jlla omnia quibus Jesus adveniens affecil bumanum genus, magno sunt digua
gaudio. Sludiose itaque nos curemus mentis oculos,
sirousque sapienliae discipuli, ut virlules videatnus
quae singulis horis Domino Jesu ministranL Cuiu
lantis ilaque bonis donati simus, g a u d e a m u 9 el nos.
Gaudcamus, inquam, gaudio iuagno, quia Dominus
et Salvator noster pro nobis pali digoatus esl. Surrexit enim tertia die ex mortuis, exspolialis inferis, hoste conculcato, dirupiis peccali nos oppriroentis vinculis. Quapropter noe c conresuscilavit
et consedcre fecit in coelestibus > in dexlera majestatis Palris. Quo Cbristus pracursor pro nobis
ascendit, aelerna redemptione inventa. Dicamus itaque et nos alta voce : t Hosanna in excelsis, benedictus qui venil in nomine Domini
Adoremus
ergo Palrem cuoi Filio et sancto Spiritu, tres bypostases predicantes, unam deiiatem conQtenles.
Yiriulem, dilecti, eligamus; labores ejus causa l i beoier suscipiamus, continenliaui excrccamus, pau*
Psal. xc, 13. * Isa. xxx, 6. " Ephes. n , 0.
(14) babet edit. LXX.
7 0
* Matlb. a i , 9.
1047
4048
pcrum recordemur. Ita enim viventes, ha2reditatcm , , \

regni coelorum consequemur, in Chrislo Jesu Do- mino noslro, cui gloria ct imperium in saecula sae- . culorum. Amen.
, \
, . '.
SEQUENTEM
HOMILIAM
ADMOMTIO.
ttanc putat flolstenius Athanam esse, in eaque se Allianasiani styli notas, tcilicet,
, Pholio observalas reperire qrbilraiur. At nubis, ila variant opiniones, nomen nihil hie
videtur Alhanasianum. Licet enim non inelegans sit hcce homilia, at tninime refert illam Alhanam gravitatem, et nativam eloquentiam. Imo vero fucatum cst orationis genus, cui etiam nonmliil inierdum salis ae
judicii deesse deprekendet aculus lector.

TUN .
S.
SERMO
SANCTAM QVINTAM
ATHANASH
FER1AM PRODITIONEM
4. Salvatorts noslri passio, Judaeorum lucltis,

Ecclcsiae Iselilia est : illis quippe calamit ilem, nobis gaudiuni peperit; illos morte damnavit, nobis
dies festos paravil. Hodie Judaicae improbitatis lerminus comperlus est, ac Dominicse beneficenliae lucernae accensa* sunt. Hodie in angulo ccena paratur, et universo orbi mensa 'nstruilur. HOJC dies
coelestis cibi spicam pullulavit : bodie lignum voluptatis cilra periculum homo conlreclat : bodie
mysteriorum tbesauru* reseralur : bodie esca paratur apostolis, beatitudinis nempe pani.s : hodie spiritualis convivii perceptio initium accepit : bodie
dicilur illud: Accipite, manducale, boc est corpus
meum . Crucem prseoccupo, portiones divido,
383 venditionem tuam antcverto, Juda, eflusione
eanguinis, quem.tu vendere paras : te prxoccupans C
gratis distribuo;racumquippe, Juda, corpus est:
tuum antem csl osculo ipsum vendere : meum est
opus salutem per sanguinem aflerre; tuum esl opus,
ganguinis nundinalio. Lavi pedes tuos ad cursum
contra me suscipiendura feslinanles. Manus luas
miracula edere dociii, vendilionis meas pretio depressae. Accipile, comedite, anteveriite proditoris
celeritatero : esu vincite venditionem. Non differo
donum passionem exspectans, non moror donum;
prope namque est venditio. Impalibile corpus esl:
impalibililatis comedenlium do lesliraonium : praeveniodeotibusJudeeonim phalangam : dum crucem
71
T l
4. , ,
* ,
, .
, \
.
, \
*
*
(15) ,
*
, , .
, ,
, , ,

, , * "
. "
, ' .
, . , (16)
*
. ,
* Ooatv . *
.
Malth. , 26.
(15) Reg. .
JUDJE.
116) Reg.
4010
SERMO IN FERIAM V.
4050
- diflero, comedite et vos, comedite Non est bonum
, , , sumere panem Oliorum, et mittcre canibus " Ju
, \ - da?is. Dum ille quseril quibuscum paciscatur, vc?
. - vcnditom rapile inargarilaro.
,
.
2. ,
2. f Quid vultis mihi dare, et ego vobrs enra
; , , - tradam ? > Cur panem vendis, Juda, jam prc
; cibo distributum? Quorsum abiere verba illa :mo
, > , ris erga pauperes indicia : Poluit istud venttndari
;; " , mullo, ei dari pauperibus ? Ciim mulierem un , \ gucntis Dominum perfundentem, alque nnctione
, sepulluram piaevenieiUem, vivoque honoreni exbi;, ; bentem, quod mortuo non poteral; cam, inquam,
, , , conlumelia aflicis, legemque praHendis studii erga
. pauperes. c Potuit, ait, istud venundari : >
, ; hoc est, poluit et istud una cum ipso vcnund.iri.
, ; " Esio, occidis, an quoque sepeliri velas? Eslo, san U guinem vendis, cur et unguenlum venundas? 0
! avariiiam quae pauperum amoris larvam assuinil!
, . tnbunianam bumanitalem ! Poluit istud venundari
, \ - et dari pauperibus. Amorcm pauperum vendtt Ju1 . * das, el ipsam misericordiae erga pauperes spcciem
. negoiiatur. At Salvatoris xquanimilas nihil ideo
, . rcmissa est, ut etiam cum parricida manum exten , deret. Una cum proditore comedebat, ut illi pro , posili sui pudorem afferret. Panem porrigit, inler , fectoremque nutrit: ac Novum Teslamentum in
mensa perscribens, prodilorem nequaquam privat
. ' Q ha;reditate -.acdum Testamentum tradit, eum qui se
mox traditurus est a sua parle non abigit. Sed sors
, . * illa nequaquam mores ejus, ncc honor sciiteutiam
; mulavit. Nam simul alque buccellain accepit, in , * * Iravit Salanas in ipsum. Judai propositum erct dia - boli invilatio. Non enim inodo ingressus est, sed
, - invcnil animae diversorium : invenit meniem sibi
ad babitandum accominodam, invenit eam scopis
, ) .
mundalaii) : invenil desidcralum sibi affeclum, nec domum aversalus est hivenil lclum, quo usus,
aciem instj*ueret.
. c Quid vullis mibi dare ? Diabolus cum Do5. ;
. > minum lentaret, ait: Hsec omnia libi dabo .
Nunc aulem clamat Judas : Quid vultis mibi dare?
! " (5
; verborum morumque affioiialem! consensus
! , ; cum diabolo, jam olim niedilatus! Non ait quid
- poleslis mibi dare ? Domiittim quasi vili prelio ce . , dendum proponit: quasi nullius pretii esset pacisci , ; - tur de eo qui nullo prelio seslimatur. Quidni lan , : - tumdcm accipis quanlum iradis, Juda? In memo . ' ria revoca niiracula ejus quem vendilurus cs, alque
. tunc juslo pretio miraculorum auctorem nundinare.
, . Leprosum adi. atque ab il!o edisce quanti sil curalio.
, . Interroga ca?cos, quanti curalioiieiu a?stimenl suam.
Sciscilarc a Lazaro, quanli aestimandum sit, quod
. morlem ille evaserit.Exquire a paralylico, quem diu
. inorbus in lecto vinctum detinueral: pcrpende mi , bi subitas Hlas IB eremo appositas mcnsas. ifistiroa
* - ambulationem supra fluclus, increpaliones man ac
74
Ti
T t
Mattb. xv, 26. " Maltb
JXYI,
15.
ibil. 9. " Mattb. . 9.
S. ATllANASIUS. SPURIA.
4031
4039
vcnlis factas : c o n s i d e r a liberalos dauiioniacos. IJo- . rum immeuior omnium , n o n lecum r e p u l a s quem , .
vcndas.
4. 01 . "Q
4. i At illi conslilucrunt ei triginta argentcos '.>
vendiliouem, quae vendilo in cmptores imperium
384 conciliai! Vendilus quippe Dominus empto- !
uni p o s s e s s o r efleclus est. Merito igitur clamabal .
Gbrisius : c Implete mcnsuram patrum vestro- * c
,
rum ; > si quid m a j o r u m \eslrorum, Judxi,
deficit sceleribus. Illi proplielas occiderunl, vos a , . ,
propbclis p r a n u n l t a l u i n occidilis. Viros illi ad se .
iuissos confoderunl, vos aulem eum qui propbeias ,
millil; gervos illi, vos Doniinum inlerOcUis. Saccr* . ,
. ,
d o l c s illi I r u c i d a b a n l , vos templum s o l v i s l i s . Graviora prioribus baec postcriora sunt. Trajeclo mare . ingralus deprebensus es : manna nulriius, jEgypii , [. ],
viiulum adorasii : accepta lege, legislalorem , AU
transgressionibus contumelia aQicis. Cessil petra ,
virgae llosis, ai mores lui ad pietaiem flecti ne- .
queunt. In prxlio vicisti* nec coelcstem nosli du- ,
cem. Sistebalur solis cursus, viclori* prxvium . ,
signum t i b i factus, t u filiorum cajdes i n sacrificiura . ,
pro aclione graliarum offcrebas idolis. Semper Ju- ,
daeus sanguine enulritus, propbelarum caedes susci-
pit : atqueeorum sanguine paulalim irrigalus, ad . \
iniquilatis fastigium hodie proruiupil? Quis igilur [. ]
illis iniqmtalis fruclus ? Ecce relinquelur domus
veslra deserta' . > Dedita est ad supplicium illa ;
nalio : quanditi enim spem curationis morbus ; <
subindicat, lenibus t a n d i u reraediis medicus a mor- . '
bo recreare studet : ubi vero nulla residua spes
,
medelae, membrum absundilur.
(47),
5. ,
5. Post paulum temporis, aderal Judas post venditionem laelus,[quemaduioduni instilorquidam, raer- ,
cium suarumonere deposilo; aderal osculo armatus; * aderal vendilum a se virum indicaturus. Qutd ergo , , .
ad Judam Dominus? Avaritia ceu cbrietale sub- ;
niersura expergefacit bis verbis: Osculo Filium (18) ,
horojnis tradis ? * Itane osculari edoctus es?Dic ; ;
mihi, baeccine lex cbarilalis a me tibi I r a d i l a ? , ' .;
sanguine plenum osculum! bellum osculo colora* " ! "
lum! osculum quod morlis morsus eilicitur! ! " (19) osculum venenumaapidumeructans! Quod ad cbari- ) I " .
talem didicisti, eo ad fraudem usus es? Yideo cla- " ,
vos in orc tuo : quid celas opus lutim? Cruccm ex- . \
spccto. His Judas compcllalus est. Pelrus autem , ; .
amorem suum juramento alHrmabat: Eliamsi
* *
oporiueril me mori tecum, non te negabo .
, Ebrius araorc, contra morlem fii audacior: non . > ille natnre infirmilate verba mclitur sua : non co- "
gilai loquenlis veracitalem, sed tontradicendo sese ,
jaclat. Quid ergo Dorainus ? Nulla uiihi ad victoriam . ; 7
7 9
79
Malth. xxvi, 9. " Matlh. xxm, 32. ibid. 2*.
(47) Reg. .
(18) Reg. .
Luc. , 48. Matlb. xxvi 35<

v
(19) Reg. , lectio dubia.
SERMO IN PASSIONEM DOMINI.

1055
1054
. - - verborum nccessitas. Jfaclanliam tuam gallns coar guel : ipse Domini verborum assertor erit : ille
. canlando verborum tuorum venditalioni obsislet.
. - Yerba ejusmodi res ipsa conseruta est. Loquilur
, \ , \ pnella, et apostolorum coryphreus turbatur, Pe . , \ - trusque coarguitur. Puella loquilur, et pelra tem , \ . " pestate movetur. Puella su&urrat, et Pctrus negal.
' Sperabal Peirus sibi juranti fideni babituram puel * - lam; sed avis juraraenia non admiltit : voce sua
. * juranli os oblurat; aposlolicam non veretur digni ^ * c talem : veneratur quippe Domini praediclionem.
, \ . > , , Priusquam gallus canlet, ter me negabis . *
. , # Accepi, Pelre, accusandi teropus condictum. L i . " - cet lacere nolim, clamare laraen non valeo. ver ! " , ba qua3 quasi fluclus Pelro visa sunt! Quem flti. " \, clus vcriti sunt, eum Iraduxit gallus. Nam ubi
. " minus imperat, ibi ir.are conservis fan.ular.ur. Ubi
, \ . Doininus repugnal, ibi armantur ipsi galli. Oinnit
. t quippe opificis nutum sequunlur. c Etianisi opor , * \ tuerit me mori lecum, non te negabo : et post :
* .
Non novi bominem
> Vide timoris amorisqwe
. , , coinplicatas voces. Non noras, Peire, Dominum?
; \ - An igitur el Doroinus Pelrum non novil? melur*
; " ! qui vincit amorem! Considera mibi illam Pelri ibr , , midincm, ut ediscas, quisnam sit qui dat fiduciam.
. , * - Argualur nalura, ul appareal gralia: exbibtatir
, infirmitas, ut appareat virlutis auctor, cui g?oria
\ et imperium et nunc el in saecula eseculorum.
. .
Ameu.
Mallh. , 54. ibid. 72.
8 t
1N SERHONEM SEQUENTEM MONITUM.

3 8 5 Sermo in Parasceven anliquum est opus: nam in codicibus annorum plusquam octingentornm leyitur.
Minime tamen Alhanasio atcribcndus, ttylus enim Athnnasiano absimile plane est. Nam licet Itoc opuscuium aliquam pmfnal eleganlice speciem, at minime nativam : $ed tropis , figurit, exclamaiionibus ad
usque redundantem. In nullis eixam Alhanasii operum collectionibus manuscriptis locum fa$uit, quod tciamus. Quare inter spuria merilo abtegalur.
TOT
(20)
S.
SERMO PASSIONEM
1. , '

\
, . ,
, \
/ .
ATHANASII
DOMIN1
PARASCEVE.
1. Magnum quidem opificium est coelum, ac

priroum omniuro qu sub aspectura cadunt creaturarum, a Deo vocalum ut esscl. Magnum item
quidpiam et adinirandum est angelorum natura,
ornamentis invisibilibus coronala. Gom his qu
diximus sol contendit, qui diurnis lucis facibut
(20) Sic mss. Editi vero simpliciter, , omissis reliqui*.
4055
1056
cinctus, ctftleslem concitat cursum. Mentem obstu- . , pefacit lerra , jussu Dei suspensa , ac grave hoc . \
rlenienlum aquis invectum. Ouid de mari dixeris, . J i ' ,
ita expiicato, arena cinclo, ventis gubernaio? Sed , \ (21) ,
hattomnia quidem pulcbra, imo admodum pulchra ;
sunl creatricis sapienliae opiftcia ; sed eurum pul- , \
cbiiludinein delurpavil homo, ac honoris allali
exuber intia , Iionoralis pridem contumeliam irro- ,
gavil. Res enim creatas snpra modum admiralione .
proseculus, iis qua? anle in bonore erant, dedecus , infudii. Sic invita ctealura erroris malcr fuil. Sed .
errabundammiseralusDominus, cnicem in mcdium . * , \
alltilil, buminibus cognitionis Dei, ipsis crealuris ), ; validius, instrumentum. Ineflicax itaque coelum fuil , .
ad impielalem corrigendam. Adoralus sol pndorc (29) :. \
quidem aflcciusest, nec valuil tamen adoratorcs ,
proliibcre. Terra corpori quidcm medicamenla . ,
proferl. scd xgrolantt anima? opcm ferre ncquit. ,
Mare buic malo curando impar drprcbendebalur. . .
Caerusbomo circuibat crealuram, et in quod palpi- \ , \
tando incidebal, illud adorabat: Deuiuque noti po- ,
lerat invenire, utpotc quem lota crealuiarum turba 6
Deum pradicans, ad unius Dei doctrinam dedu- .
ccre non valeret. Scd quod coeliim nequibat hoc ' ,
crux eQiccre poinii: quem sol non docuil, crux \ ,
refnlgens illmninavii: vile lignunvplanlalum, im- pielali dedilum orbeui ad pielatam excoluil. Lignum .
dainnalionis instrumentuin, damnalis librtniem conciliavit. Invalida ad salulein bomimim erat . (25)
crcaliira : ingressa crux ul medicus apparuit. Quia Q , \ ,
enim mors ligno lanquam baculo olim usa, radi , com bitmanani oppugnarat, viamque atl scse insi- , &,
nuandam tnvenerat, Iransgressionem scilicel illam ^ per cibum velitum; aperla tunc morti via, cons- ,
quebalur eam gcnus humanum, et qui parlicipcs (2i). \
eranl naturae (hiimanae) bairedes iidem fuere sup- . plicii. At Deus plasles ille iigmenii misertus sui, ,
lignum natura?, opposilum sciliccl ligno mcdica- . \
menlum, largiius est : passionemque induxil, pas- \
sioni medelam : et morlem quae lunc obtinebat, * \
per aliam morfem a se armis inslruciam debellavit. , ,
Ac rursum liber bomo, qnibus rebus ad moitem (25) ' ,
fuil alligalus, iis immortalitatetn invenit : quibus .
enim damnalus iisdem lib^ratus est.
386
divinam vere sapienliam , creleslem- D 2. " , \ !
que machinam! Crux defixa fuil.et idolorum cul- , \
tus eversus : crux excilata, et diabolica potcsias , damnala fuit : crux defixa ftiil, cl Judaeorum su- * , \
perbia in minam versa esi; ut ediscas non siinpli- ,
ciler ligmim lot iniraciilornm esse causam, sed , *
eum qui ligno ad victoriam est usus. Non euiin per *> . *
ae passio est salutaris, sed iile sahitaris est qui per , '
passionem salutem vuluit dispensare. Tibi quidem .
mors lit a inorle redcmptio, sed rerutu naturam , '
v
(21) Ita mss. Edili ve.ro, ....

(52) lla Colb. 2, recte. Edili vero, .
(25) lla duo Colberlini: In ediiis, deeet.
(24) lla Colb. 2, Colb. 1, . Edili, . Paulo post, Colb. 2. \ .
Mox contexttim ante in mullis vUiatnm ex mss. reslituimns. lnfra Colbert. 2, pro , Labet'pov.
(25) lia mas. Edili vero, .
mi
SEBMO 1N PASi
. , \
, \ , , ,
(20)
.
, ' ' ,
.
\ ,
\ ;
\ ,
. \
, .
. " !
, \
.
.
(27) , '

' ,

(28)

\ , ,
, ,
(29), \
,
\
,
.
(30)
. ,
\ ,
(51)
. ,
. c , ,
. ; (52),
\ ;
; , ,
. , ,
& ; ;
; ' , *>
(33) , ; , \,
, \ . "
.
.
.
, . (3i);
. $,
DOM1NI.
4 058
commulavil qui naturse terminos defixit. Crux

passio, lancea, clavi, et mors ; haec, inquam, immorlalis viiae fiunl incunaliiila : his secundus bomo
ad vitam progenilue esl. Qnibus priraus Adam condemnatus est, iisdem sccundus Adani e*l l.beratus :
per quse init.um bouiinum decidit, pcr ea primilia*
bominum exaltalae sunt. Hodie berus ac Dominus
nosler reus agiiur, et ex Iribunali ad Iribunal ducitur: Caiplias proferl sentenliam, Pilalus judicii
calculum exeipil. Nec recusal judiciuni Cbristus
ul muudi condeuinalionem aboleat.
9
3. 0 stupenda miracula! mortis damnalionem

Cbrislus accipil, et niox liarabbas solvilur. In ipso
slatim exordio crtix damuatis largilur liberlatcm.
JNe mihi namque Judxorum malitiam respice : nec
quod benefactorem condemnent, homicidamque
UU amrponant; sed polius animadvcrte condemnalionis initiuin, damuatorum liberalioitis initiunj
fuisse. Quoniam qui reorum damnalionem in se
suscepit, jure vivorum siinul et moriuorum judex
declaralur : c Eo quod staluil dicm, in quo judicaturus est Deus orbem in juslilia, ia vir.o in quo
slaiuil Dcus,fidemprabens omnibus, susciians eum
a moriuis . Judaei porro ouiissis aliis morlis
generibus, crucein elegerunt, una supplicii, ac dedecoris inslrumento excogiialo: et maledicium legis, morli per lignuin illalae conjungunt, rali ee ita
gravilatem moriis augere. Ignurabant porro se
crucem in gloriosuni Yiclori&symlwlum adornare:
neque bis cutitenli, niortis ejus consortes eliam
laliones esse compellunt, ut morlis eonsortium
exitui ejus dcdecori esse. Ignorabanl purro se cum
Cbrislo lalronem cruciHgentes, praeconcm regni
illius qtii crucifigcbatur consliluere : c Memenlo
mei, Domine, dum vencris in rcgiium luum #
Tanquam latro cruci aflixus es, el evangelislse munus cxbibes? Ut regem bonoras eum, qucm ut inbonorarcs consiilutus fueras? c Mcmenlo mci, Domine, dum veneris in regnum tuum. Quid ais,
lalro? Ignoras qua3 lute paleris? Oblitus es clavorum et non senlis cruciatus? Uane supplicas, ac si
in teroplo orares, nec in iigno penderes? Vidi, inquit, verum Deum, et supplicare desideravi. Ex
iuscriptione dignilaiem agnovi. Vidi conderanationeai rcgnuin ipsius annuutiantem. Vidi in accusatione diadematis graliam rcfulgeolem. Nain si dum
crucifigilur regnal, quis eril cuni coronabilur?
Regnum ejus crealura maniicsl.ini. Sol videt crucifixum, nec iucere audel : lucem adimit crucifle a
Acl. , 31. Luc. xxui, 42.

(26) Sic ross. Edili vero, \ .
(27) lla niss. Edili vero, , male.
(2ft) lia mss. Edili vero sic,
, \ .... .
(29) Reg. . Colberl. 2, .
(30) Sic mss. oiunes. Edili vero, . Mox
ttmis habet .
(31) Duo manuscripli, .
Edili, .
(32) ... ... $... .
Sic |duo, quoi um tameu aller babet .
(33) Sic mss. Ediii vero, \ . Ibid mss. nt
in textu. Edili vero, , ,
, \ .
(34) Sic mss. Editi vero, .
1050
S. ATHAHASHJS. SPUR1A.
aiv2tv
1060
genlibus, ut pro Domino pugnet: inexspcctata no- < f

4 ' <* <* xa
cle Judjeorum dainnat iniquilatem. Concussa terra (55)
lurbalur; ac molu suo praecipitat eos qui Dominum .
suspendereat. Quo pacto non crederem? Contume- ,
liis affeeium illuin esse regem clamal ipse lilulus. . ;
Cieatura? tesiiGcanlur. Quse in litleris tego, ea ipsa . .
rebus compvobari video. < Memeulo mei, Dooiine , " ,
(5G). , ,
duui veneris in regiiuui tuuin. >
.
4. ! 0
387 4 tatro acerbe Judaeorum accusator
lalro jusiitiie advocaie! lairo regni mercalor ! !
lalro paradisi cusios! lairo Adamo circa crea- ! !
luras longe firimor! lalro proavo etrca paradi' \ !
sum couslantior! Manu ille iniportune ad lignum \ !
exieusa, morlem invexil in mundum: tu opporlune , \ (57),
explicalis in cruce manibus perdilum recuperasti - ,
paradisum. lalro, qui amissam avilam haeiedila- \ , lem, uno felici casu recuperasti! latro qui pri- .
mus regni confessionem adeptus es! lalro regni confessor el hres, martyrum imilator! lalro, !
q*ji pusillo verbo coelum aperuisli! lalro qui nii- ! * (58),
rum incantamenlutn ad mirum tbesaurum compa- , ! 0*
randum adhibuisii! lalro qui coolum velut cra- ! cis appendix eflecisli! lalro legilimi lalrocinii ) !
hominibus doctor! latro qui laudabile doces !
latrociuium l lalro qui homiues docuisti quo pa- i *
clo regnum furlo abriperent! latro furli doctor, ! maxime grali illi a quo res aufertur! latro qui , !
magnam furti mercedem conscripsisli! latro qui
inagnum confessionis fruclum oslendisli! lalro ! qui tarde credidisli, et cilo confessus esrposlremus C !
venisti et priinus escoronatus! latro qui celerri- ! , \ %*$
mani fidei efficaciam exbibuisti! latro qui fldei , , \ !
parlum edocuisti, qui lempore miniine eget ad fe- ! *
-um edenduin! latro acerbe Judae accusalor! ,
lairo qui proditori ipso laqueo gravior visus es! ! ! *
latro qui Judae proditionem conlra diabolum imi- \ 1
latuses! latro quimire ejus arte usus es contra

illum! lalro qui jusle Christum emisti, et testem ! l>ossessionis cruccm adduxisli! Petri commilito ' !
ei apostolorum symmysta
, \
! ,
!
5. Crucem porro excepit sepulcrum, expers hac5. , tenus sepultura*. sepulcrum immorlalitalis locus! ^ . ! 0 sepulcrum resurreclionis officina! sepulcrum !
bepulcrorum deslruclio! scpiilcrum in quo mors, !
mors esse dcsinil! sepulcrum in quo orilur vita !
quae termino caret! Probe, sepulcruin novum : ! !
nempe fuit hoc divinae gratiae consilium. Siquidem . ne cadaverura mullitudo dubium redderet resur- , \
genlem, neve Judaeus binc ealumniae occasionem ,
arriperet, vacuum cadaveribus sepulcrum conspt- , ,
cilur, quod Judaicam linguam coerceai, ac tantum

(55) lla mss. Edili vero,

. Mox Colberl. i et
Reg. . EdUi, . lb d. Colb. i , 2, ,
pro ,
, (56) Sic mss.Editi vero, , ...
.
! .
1 . omissis quibusdam.
Sic mss. Ediii vero, \ .
.
m\
HOMILIA IN SS. 1
. &, ;
$ !
, \
, >. '
(39)
. " \ ,
, ;
*0 , ;
, , , (40).
>,
, ,

.
6. (41), ,
. " ,
, ,
,
, \ ,
, . . "
. (42) \
\ .
. , \
, \ ,
. '.
(39) Sic ross. Editi vero, .
(40) lla niss. Edili, .
(41) ln edilis haec,
, infe-
CS PROPHETAS.
1062
non Judaeos ila compellat: Quid ais sycopbanta
Mortoum alium n o n vides : resurgentem igitur
adora : conlemplare illum resuscitatum ejusque
doraioium agnosce : quem mihi niortuum tradidcras, immorlalem tibi reddo. Sed i d m i n i m e Judseo
satis fuit: addidit enim aepulcro eignaculum. lfi
ser imo miserrime : qui niortis dolores solvit, a n non solvet signacula? Qui infernum diripuit, an
signacula reformidabit? Obsigna sepulcrum, signa
lapidero, milites slatue, sepulcrum obside. Praestanliorem a me gestam rem efficies: resurreclionis spectatores adornas, tesies resurreclionis affers : imraculorum meorum praecones, ininislro
scilicet tuos, praeparas.
6. Agite ergo, fralres, exspectemus sepulcri partus. Yideamus Josepb d o n a ferentem, Nicodemumque ipsi concurrentem, sindone munda, pannis et
sudario Dominum universi obvolventes, myrrham
et aloen immorlalitalis symbola afferentes. Aspidaraus resurrectionem quasi uterum gesiantom. V i deamus sepulcri uterum resurreclionis niatrem.
Exspeclemus visuri Dominum cum t r o p e o ex sepulcro resurgentem, el victoriam de sepulcro e de
tyranno reportantem. Ilaque laeli a d laelutt Christum resurgentem accedamus. Ulum enim d e c e t
omnis gloria, honor, adoralio cum Patre et Spiritu
sanclo in saBCula saeculorum. Amen.
1
rius posita sunt. In mss. vero bic babeniur.

(42) lla mss. Editi vero, .
, oiuissis quibusdam.
l N
388
SEQUENTEM HOMILIAM ADMOMTIO.
Hanc. publicam fecit Hoislenius, Alhanasioque abjudicandam pulavit, nec injuria : 3$t enim ineplissimi liominis fetus, ut primo aspeclu cestimabil erudiius iector : atque po$t lconomachorum hcsrctim
conscripta videtur ex iis qum de imaginibus $ubftnetnhabenlur. Quas eiiamsi ut arbitratus est Combcfisius
p. 564, possent anle Iconoclastarum astalem scripia fuisse, wgre tamen lempore Athanasn scrtpta conceduntur.

,
.
S.
, &
ATHANASII
7n sanciot Patret et prophelas, et in admodum venerandam Ecclesiam, alque in psalmum

4.
, \ \ ,
, \
' \
, ", \ ,
, \ ,
(43) Holsleoius vcrlit, irreprehensibUt
xxxiv
homilia.
4. Fides quae ducit ad viaia cognilionis Dei, et

ad probum incomprehensibileque (43) vitae instiluturo, non recenlis est inilii, ut aiunt impii illi sceleralique Judaei: sed jain olim a sanclis piisque
Patribus, Abel dico, Enocb, Noe, Abraham, aliisque omnibus justis viris orta est. Quod sane con-
*0>5
S. ATilANASlUS. SPURIA.
1054
spicuum est cx iis quae loquitur Paulas, vas ele- .

, , clionis, vas uiigiieniarium, el columna veritalis
quibtfcipsissimascubilverba* :Fide Abelis pluri- *, , w\
mam bosiiam qtiain a Caino accepil Deus, unde &\ "
eliam vivil in aelcrnum. Fide Enoch Deo acccptus \ ,
Iranslalus csl in paradisum, cum noa vidissel ,
communciu nalura morlcin. Fide Noe consiruxit , '
arcam in salulem domus suie : lypum gcrenlem .
inenarrabilis Ecclesiie, babenlem binas.lernasque ,
coniignaliones, invocaiionein scilicet Palris, et Fi- , \ lii, el Spiriltis sanc;i. Fule Abrabaiii cgressus e re- , \ \
gione Cbald&oriun, babilavit in lerra promissionis, . ,
acceplurus ccclestein civiLitem, supcrnam Jerusa- ,
lem, malrem primogenilorum, cujus arlifex etcon- ; , !
ditor solus Dcus. Fide Isaac cum oiTcrrelurad al- , ,
lare, non lacrymaius esi, sciens se prajfigurare ^ \ . Agntim qui ablalurus eral peccalum mundi. Fide , , ,
Jacob adoravil sumniilaieni virgae suae, nianifestis-
sime significans viclricem ac beaiissimam crucem. .
Fide Jusepb moriens, mandavit iiliis Israel de os- \ ( 4 4 ) ,
sibus suis, ut
ex jEgypto auferrenl, ne illa \ . ,
\
iEsy.plii, quasi Deum, colcrent. Fide Rahab non
periil una cum urbe Jericbo, susceptis cum pace , ,
cxploraloribus. Fide Moses cclebravii Pascba et (sic) .
effusionem sanguinis, ul el nos Gdc salulare Pascba ' ,
celebrcnms, sine ulla hypocrisi (c Omne enim ' .
quod non est ex fide peccaluin e s l ' i ) , ungenles
sanguine, nou duos postes januarum, sed obsignan- , \
tes animam et corpus; ul Pbarao cum diabolo in , \ (
maris Rubri pelago submergatur. Nos autem novus )
Lsrael cum Mose canicmus victoriae canticum. Fide \ ,
propbelx vicerunl regna, adepli sunl repromissio- \
ues, obturaverunt ora lconum, sapiens sctliccl ille
Danicl: exstinxenuit inipetum ignis, trcs vidclicet .
pueri, qui flammam ignis rore miliorem proculca- . runl. Alii autem dislenli sunl, rotarum axibus mem- , ,
bralhn exagitali, non adinissa tyranni Anliochi , * adhortalione illa, Sacrificate e( estote aniici mei, , , ul ineliorem invenirent resurrectionem. Lapidatus .
cst ille re atque nomine Slepbanus (id est, corona), \
cujuscapili coronajuslitia3imposiUfuit. Serra seclus ,
fuil Isaias, verum celebratur in aeiernum. Gladio , <
csesi mortui sunt Joannes et Jacobus : occisus fuit \ ,
Zacharias : circuierunt in melotis, Isaiasel Elisaeus, . , et in pellibus caprinis, 3S9 egeules, angustiali, D ,
afflicli ab insipienlibus, mancntes in speluncis et
, * .
cavernis terrse, quibus dignus non erat universus
\ nnindus. Ipsi enim digni erant, ulpoie religiosi ac ^
pii \ i r i .
, \ , ,
, ( 4 ) , \ ,
. \ , \ .
2. Aii porro David lyra spirilualis, uti uiodo
2. \ ,
audivimus ex psalino quem succinuere nobis : Judica, Domine, nocentes me : expugna impu- , , * gnanles ine . Verum Deus id rainime-praestans . >
5
Ilebr. xi. Roro. xiv, 23.
87
Psal. xxxiv, 1.
( 4 4 ) Ua Reg. Edili vero,

.
(45) Ua Reg. Edili vcro, .
HOMILIA SS. PATRES PROPIIETAS.

066
I0C5
* , \, - ail i l l i : Vin* tu, David, expugnari inimicos IBOS
; * \, Cui David : Eliam, Domine, el admodum cupio ex, \ . pugnari. Reponit Unigenitus : Si baec inimici tui
\ eubeanl, ubinam illa tua injuriarum oblivio? Qnl
, ; potescum verilate psallcre : c Doraine, si rcddidi
* , * retribuenfibus mibi niala, decidaun meriioab inimi , cis mcis inanis ? > Tum David : lmo, Doftiine, liaec
; > \, , vere psallo, sed modo tu illos expugnaveris;
, * quia gesla tua universa ignota el incomprebensibi , * | lia sunt; itaqnippe mibi praecepisti: Ne lemelipse
\ . \ vindicato: Mibi vindicla, ogo retribuam eis . > At
* * t \ , Unigeniius : Ecqua ralione expugnaios oportct
. > * iniinicos tuos? causam dicito ac declaralo. Tuin
; David : Non esl tibi opus, Dominc, interrogalione
. aut admonitione, cum praevidens et cognoseas ea
, , , quae prcevisioncin speciant, et quonam proposilo
, \ fulurus csl qui nascilurus csl bomo. Neque tu es
" aliquis ex principibus qui leges ignoret, ct
. , , egeat consiliario aut assessore, qui ad singula ca , - pita sentenliam dicant. Tu namque eumdem quem
, (45*) . Pater tbronum oblines, esque legura auclor, sapien , - tium corrcctor, justiliae largilor, aflliclorum defen, , , sor, et calumnia opprcssorum vindex. Susannam
, quippe a lascivis scnibus insimulalam, a capitis
. - sentenlia eruisli, misso ad defeustonem sapienle ac
^ - pecunia incorrupto oraiore Daniele. Quoniam ergo
, omnium habes notiliam, et scis quoque qna raiione
\ . \ illos expugnandos oporteat; ei lamen conccdas, di , \ , cam : servus quippc clementiae tuae swn, et quidem
, inutilis, nec possum mandato repugnare luo. Cui
, , Unigemlus : Concedo tibi, dic absque tremore ac.
. libere. Tum David: c Apprebende arma et scuiiim
, Q t exsurgo in adjulorium mibi . > Ad ha3C Uni. * c genitus : Ecqua arraa vel quod scutum apprehen\ , . dam? Quomodo exsurgam in adjulorium tibi? An
* \ , arroa illa, Uludve sculum apprehendam quod abs ; (46) lulisli ab alienigena Golialb qnem valle pcrcus ooq; sisli, me lapidem in ejus faciem oroni signo oni , nique illuminalione desiitulam dirigenle? Sed tti
, \ , probe nosti, nihil peniius mihi ejusmodi armorum
\ esse opus. Nam, si vel spiriluin cobibearo, moritur
; ' , omnis caro quae moveiur super terram. Cui I>a \ vid : Novi, Domine , tibi armornm ejusmodi nibil
. \ , esse opus, rex cuin sis fortis, omnipotens, quicuni
\ . \ pugnari nequeat, permanens in settrnum. Sed rogo
, , tuam incomparabiiem bonilalcm, ul apprcbendas
{, , , - arma et scntum, id est, bunanam naluram alque
, . passionem, et tertia die exsurgas in adjutorium
\ , mihi.RespondilUnigeniius :Tu verounde nosti bap.c
, * divinaetarcanamysteria, t in qus desideranl angelf
. prospicere ? > Cui David : Eorum accepi notitiam
\ \ asanctoel paraclelo Spiritu. Tum Unigenilus: (iiim
, & ; h&cnoris, dic nuoi quidpiam aliud habeas : an * diam enim te hac de re libcnler et aequo animo.
. * David autem : c Dic animae ineae, salur lua ego
89
89
91
8 8
Psal. vu, 5.
8 8
Hebr.x, 53.
Psal. xxxiv, 2.
(45*) Vulg.. oi... . .

(46) Reg., . Paulo post, baec, PATR. G R . X X V H I .
8 1
I Pelr. i , 12.
, desiderabanlur in prius editis, sed babcn*

tur in Regio.
31
1057
40G8
sum " . Tum Unigenitus : Id tibi habes, confidc, ' , , \ *

salvam enim faciam animam tuam per incarnalio- \ \
nem et passionem meam. Cui David : Magnam ac- . ,
cepi (iduciam, et statim subdit : c Doroine, q u i s . , \ similis tibi "? Respondil Unigenitus : Pater.
Quare dico, c Qui vidit me, vidit et Patrem \ . * < meum . Vade in pace exspecians promissionum (47) *
, ; * .
beatam spem.
" : * . > ,
.
3. ,
3. His itaque absolutis, egressi angeli Dei magna
voce clamarunl: Si q u i s alius eamdem q u a m pro-
\ , phetaB litem habeat, absque impedimenlo ingredia , .
tur, 390
veritati patrocinelur. Ad q u a m jussionein i n t r a t Nabulhe Israelila : q u e m conspicatus ^ ,
Unigenitus, ait: Quicum tibi lis est, aut cui dicam ' \ *
vis iropingere? Quod si lu ipse non potes causae , * ;
tuae arguroentum enarrare, habesque advocatum ' ingredialur ille absque impedimento, ac verilaii , , \
tecum patroctnelur. Tum Nabuthe : Eliara, Domi- ,
ne, advocatum habeo aequissimura , aurigam He- . \, ,
liam, dica autem mihi impingilur cum falsis lesti- , (48)
bus. Quapropter orsus causam modo enarrabo . "
meam: c Surgenics lestes iniqui, quae ignorabam "
interrogabant me
afllrmanlcs me benedixisse c , & Deum et Regem. Quos pcrcontatus Dominus ait: , (49)
Dicite mibi rei veritatem q u i s vos cocgit calum- * \
niam adversus servum meum legisque cullorem , couQare? Responderunt i l l i : Achab et uxor ejus \ ; Jczabel. Tum Unigenitus : Esto igitur Achab in Q * \ .
foaio veloci sagilia confossus in bcpate, aul potius "
iu pulmone; q u l injuste spiritum trahil ad posse9- ,
stonis concupiscentiam. Jezabel autem projiciatur ,
in aream doinus, sitque illi canum scpulcrum. Na- . butbe vero pro ablala vinea, baeredilate accipiat ,
. (49*)
paradisi voluplatem atque seternilatem.
\ (50).
4. ,
4. Hac porro sententia in commentarios redacta,
ingreditur magna voce pradilus ille Isaias excla- *
mans : Domine, audi ltbenler et aequo animo. Tum , \ .
Unigenitus: Loquere adversus eum qui laesit te; ,
cum prcsertim prophela sis lu, juslus, spiritualis, , ,
aptusque ad causae tuse argumenlum proponendum. * .
Cui propbeta: Dica esl mihi cum Manasse, quia me " , \
divinum a Deoquc inspiratum Verbum sludiose at- \
que iropigre praedicante, ille crudeliter et absque \ , ; \ ulla misericordia, me lignea sbrra occidit. Respon- .
dit Unigenitus : Si id Manasses designavit, Iradatur * ,
Chaldxis in captivitatein , ludibrium etcaedem : ut , (51)
cdiscant reges, prophetas meos conlumeliis non \ *
afficere aut trucidare; sed bonorare atque magni , ,
facere, considerantes, quod per me omnis rex re- \ * , '
gnet, ct potentes scripto decemant justitiam. Tu , \ k
ft>
a c
Psal. xixiv, 3. * ibid. 40.
Joan. , 9.
(47) lla Reg. Editi vero, .

(48) Sic baud diibie legenduiu. Editi, , Reg.,
, pre .
(4U) lta Reg. cum . Edili, .
Psal. xxxiv, 40.

((49'; . .
(50) Reg., , mendose.
(51) Ita Reg. Editi vero, .
BOM1L1A 1 SS. P A T R E S E T PROPHETAS.

1070
1069
. \ quidem pro terrena JerueaUm, coelestem primoge * - nilorum mairem habitaio; ille vero locum, cx
(5 *) , , quo fugit dolor et tristilia et gemilua . >
.
5. Hac compltta sentenlia , ingreditur admiran5. \ ,
, \ - dus ille Jeremias , quem intuilus Unigenitus a i l :
* , Quicum lis est libi, aut queronam vis in jus pro ; * vocare? Jeremias autein: Lis est mihi cum Juda?is,
" , - voloque judicio contendere coram le, Doroine, qui
\ . personam non accipis. Tum Unigeuilus : Ecqua da
* \ ; re accusas coulribules luos? Cui propbela : Ac * , - cuso illos, quod retribuerint niihi pro bonis mala,
\ , pro beneGciis injurias. Me pro eorum sanitate at. \ que salute deprecante, ipsi interea veneno me tol
, \ , , lere moliebanlur, occultantes illud magoa fraude in
pane roeo. Tum UnigeniXus: Quidnam illis flcri
. optas? Cui propbeta : Infer ipsis quod scriptum est
; * in Proverbiis: < Qui reddit malum pro bono, non
* recedent mala de domo ejus
> Respcndil Uni , genitus : Absurdi nihil poslulasti. Ecce non rece . * - dent mala de domo Judaeorum, qu est Jerusalem,
. donec a fundamentis desoletur. Tu porro in minime
, - angusto Abrahae sinu requiesce.
.
.
6. Hac autem abaoluta sententia, ingreditur Za6. \ ,
* , cbarias prophela exclamans : Domine, roe quoquc
&* \ . audias, quseso, libenter et aequo animo. Loquere,
" . ait Unigenitus. adversus eos qui le injuria aflecere.
* \ \ Cui Zacharias : Qui me laeserunt snnt principes sa. * ^ cerdotum , legisque doclores. Quid illud est, ait
\ ; Unigenitus, in quo te laeserunl principcs sacerdo * \ tum ac legis doctores? Gui Zacharias : Occiderunt
. \ me inler templum et allare (52-53). Sanguis porro
, meusin pelra concretus esl, in argumentum san. * \ \ - gniDarii eorum consilii. Maclentur ergo 3 9 1 et
'- ipsi, ail Unigenitus , sub allari a Roiuanis : nam
* ' , per quae quis peccat, per baac ti punielur. Et
qua quisque mensura proximum suum menstis
, fuerit, eadem ipsa jure ipsi coelitus remetietur. lis
. \ autem digna sceleribus suis palienlibus, tu ad
, , - spirituafbm sponsi Ihalamum inlra, audien* a m
* c , optatissiroam illam vocem : c Euge, serve bone et
\ , \ , \ fidelis, super pauca tuisti fidelis, super multa te
^ constituara : inlra in gauditim Doraini tui
. >
7. , \ ,
7. Absoluta ergo el bac senlentia, ingrediunlur
, infantcs in Bethlebem ca^si, clamantes ac dicentes :
\ * , Domine, nos etiam propter nomen tuum gladio
\ occiei sumus ab impiissimo et scelesto Herode .
. * ' Tum Unigenitus : Si propler me perulilem illam
\ et sexcenties viia potiorem morlem sustinuistis, nc
, , , , contristemini, probe scientes, eos qui mei caosa
* (54)* moriuntur non morte detineri, vivunt eiiim in
. " - culum. Quapropler Herodem quidem jubeo novein
M
* Isa. xxxv, 40.
91
Prov. , 43.
Maltb. xxv, 4, 23. Mattb. n, 46.
(54*) Quis sil / non video. nisi forle Nabatbt designetur : aequentia enim nullomodo Mauaui conveoire possunt. EDIT. PATROL.
(52-53) Tenullianus. Scorpiaee; cf. Ilieronyr\,

in Maith. c. xxin.
(54) Reg., .
1071
S. ATHANASIUS. SPlRiA.
10'*
insanabilibus subjici morbis, vos vero victorioso- , 5

runi marlyr-um choreis annumcrari, cum ipsis vi-
ctoria? cannen modulaluros.
, ' .
8. Oinnium poslrema ingreditur Ecclesia, quse
8. \ abnegari non polest; quam conspicalus Unigeni- , \
tus aii : Tu vero quid babes, sponsa mea, imma- , \ culala lilia, inlemeraia virgo? Tum Ecclesia : (55) , \ ;
, * * ,
iErtimnis premor, quare rogo, Judica, Domine,
noccmes me, expugna impugnantes me
Cui , , Unigenilus : Ecqua de causa impugnaris? Dicito . > *0 \ ;
mibi el dcclaralo. lmpugnor, inquit Ecclesia, Do- \ . *
ntinc, ob exaclam evaugelicorum dogmatum veri- , ,
talcm, alque celebralionem veri eC immobilis ,
Pascbalis : el ob vcnerandam ac immaculatani , \ \
tuani imaginem, quam deiferi milii aposioli tradi- ,
derunt, ul eam asservarem, veluli exemplum aique (5G) \ ^
pignus tuai in carne oeconomiae. Tum Unigenitus : . *
Licet ea de causa impugneris, ne anitmim despon- \ ,
deas, nec mcnte aui animo defaligere. lllud enim , . , manifestum est, scilicet, qui Pascha, aul immacu- \ ,
latam nicam imaginem abncgaverit, ct ego abne-
gabo enni coram ccelesti Patre meo, et eleclis ejus , \ .
angelis. Qui vero conlra mecum una patilur ob , Pascha, is congloriiicabitur. Aimon audisli quid . ,
praceperim legislalori Moysi: Fac oiihi duo cbe-
rubiin iu tabcrnaculo tcslimonii , ad praesigniG- , (57) ;
candam imaginem lueam ? Et rursum cum me \ , *
tcnlarenl Judaei dicenles : t Magisler, licelne ccn- , ,
sumdare Caesari, an non ? dicebam aulem ipsis : ;
< Ostendile mihi numisma, > et dicam vobis. 111 , > \
obmlentnt mihi denariuro, dixique illis ; t Cujus C \
esi imago hacc et superscriplio? Dicunt 111 : \ ; c *
* C#saris : el respondi illis : c Keddite ergo qua? * ' , \ . \
sunt Caesaris, C.Tcsari, el quae sunt Dei, Deo .
Et rursum ad Petrum : Vade ad inare, et miue , ;
bamum tuuin, el eum piscem qui prinius ascen- , \ ,
derit, aperi os ejus, et invcnies slaterem; Ja illum , \* \
pro me et pro te \ > Hoc est da mundo mcam et . , \
luam imaginem. Nonne audisli monilorem tuum .
Paulum dicentem : c Si tamcn compalirour, ul et < , \ congloriilcemur ? Et ad Aibenienses : < Per
; > * omnia quasi superstitiosiores vos video. Prxleriens . enim et videns simulacra veslra, inveni et aram , *
inscriptam, Ignoto Deo : quero ergo vos ignoranles * \ ,
coliiis, hunc ego annuntio vobis . > Et ad Gala- . *
las : c insensali Galata3, quie vos fascinavil non ^ , ;
obedire veritaii, ante quorum oculos Jesus Ghrislus , '
, \ ;
prascriplus esl, atque crucifixus ? ad Corinlhios : Si quis non adoral Dominum nostrum
Jesum Gbristnm, qui venit in carne, sit analbema, \,
. > , ,
maranai!a . Tu vero, sponsa mea, honare
fitios ttios ut in praecepiis meis maneanl, neque ,
regum iras reformides, aut minas tyrannorum, , ,
a
Psal. , 1. * Exod. , 18. Matlh. , 17-21.

Act. , 22, 25. Gaiat. , 1. l Cor. , 22.
f
(55) Ua Reg. Editi vero, .

(56) lia Reg. Editi vero, .
Matih.
(57) Reg., .
26.
Rom. v i u . 17.
i073
SERMO IN SANCTUM PASCHA.
, , , ,
, , , .
\ ,
,
\ .
'
1074
fremilusve bseresiarcharum, aut lgnem, gladiom,
feras, aut direptiones opum vel possessionum,
domorumve aut similium. Quamcunquc enim cladem decernent transgressores illi, eamdem sustinebunt : et quodcunque consilium inierint, ego
dissipabo : habes euim a fundainentisflnnamvivamque pelram. Amen.
1N TRES SEQUENTES HOMILIAS ADMONITIO.

8
J 9 2 T Mijuentea homitice tantam muluo prcrferunt styli affinitatem, ut ejusdem ptane scriptoris
esse videanlur. In codieibus porro quibusdam Alhanasio a$tribuntur in nonnullis Basilio Seleucien$i.
Et quidem tanta hie cum Athanasiano styto occurrit discrepantia, ut quisquit eum vel primoribm
labris attigerit. hasce illi homilias abjudicare nihil cunctetur. Nam in Alhanasio oralionis genus plus habe
nervcrum, plus judicii, gravitallsque : hie autem tiylus, elegans quidem, $ed flosculis tropisque rhetoricii
redundans : qui Basilio Seleuciensi atcribi vetius possit quam Athanasio. Buc accedunt voees multa
apud Athanasium inusitata, quates sunt illoe, , et pro, poenitere, et similes per
9
Primam aulem homiliam de PaschaU 'primum edidit P. Combeftiius in Auctario suo. Secunda item de
Paschate, tn editione Pamiensi anni 1627 ediia e$t, cura et siudio Holsteinii cum interprelatione ejusdem.
Po$tea vero emendatior prodiit in Auclario ejusdem Combefisii cum nova ejusdem interpretatione. Tertia, de
Atcemione Domini, primum publicijuris facta est in editione Comtneliniana, interprete Joanne Lampadio,
seeundo cusa fuit in cdit. Paris. ann. 1627. Tertium in Auctario Combefisii emendaiior prodiit cum nova
tjusdem Combefisii interprelatione.

S.
V.
ATHANASII
SERMO SANCTUM
PASCBA.
f. - * Etiauosi linguis angelorum inprasentiarum uli

, licerei . etiainsi immortalibas morlalis natura
(58) vocibus inslructa esset; vix auderet fesli hujusce
. \ diei dona pradicare. Jam vero mortalis lingua,
, \ , luteum inslruiiienlum, quid dicat, quidve loqualur
ea quae ne tola quidem concors rerum natura, pro
; rei dignitate decantare valeat? Naturae sane modum
. - superanl graliai dona. Pellitui* mors ab hominibus :
, \ $ * \ araillit infcmus diulurnum iilud imperium : ge nusque boniiuum peccaii lege damnatum, graliae
. - dono regnare docelur. Doniinici ilaque fcsli homo
praecipue ac primo ordine fruclum percipit, ejus, demque gratiae parliceps est reliqua natura. ln
. . - hcminis namquc forma bodie tota rcrum crealarum
(59) . mulliludo reformalur. Ua enim Paulus gratise di C scipulus prxdicavit: < Si qua in Cbrislo nova crea , tura : velera transierunt : ecce facta sunt omnia
, M:$ nova *. Surrexit enim n a l u r a 3 opifex ; alquc nna
(60), . H voce oinnia Iraxil ad novam crcationem. Nam
f
11 Cor. v, 17.
58) deest
dees in Colbertino.
(58)
(59)
"9) Colbol.,
" -

(60> Ita Reg. Edili vcro ct Colb., .
1071
1016
S. ATHANASIUS. SPUEIA.
Balvatori* returrectio, commuim universoruin esl nova crealio. Quod ipse nobis Paulus annuntial (61-62). \ *
bis verbis : < lpsa creatura liberabilur a serviiule , , \ corruptionis, in liberlaiem filiorum Dei", id est,
corruptioneru deponet, servilutem exuet, immorta- * litalem recipiel, ad meliorem transferetur sortem. , ,
Homine siquidem ad immortalitatem renovalo , , .
oinnis pariter creatura qiue ejus gratia producla \
* .
fait renovabiiur.
2.
2. Creavit enim Deus banc magnam rerum universitaiis urbem : solaque voce mulla produxit : iola voce omnium subslantiani exlraxit, aique opi- ,
licis sapienlia? suae vim ostendil. Ac in creaturig ,
velut in illustri templo suam iaiagineiq, hominem , ,
tcilicet quem creaverat erexit. Oporlebat itaque ejus propria renovata imagine, ipsam iinaginis . \ , *
domum una jam renovari. Horum nobis praesens , \ solemnilas eponsio est. Ejus causa clamabal bea- .
tus Paulus : t Oportel enim corruptibile boc .
induere incorruptionem, et mortale hoc induere *
immortajitatem . > Respuet enim mortis legem ,\ .
corpus, iramortalilaiis floribus coronalum. Nec ,
ullum reperiet locun\ corrupiio, 393 elucente *
incorruplione. magnam rerum inulaiionem! , (63). "
conversionem qu praeler spera accidii! roa- !
gnuro kictum in magnam versum lautitiatn! !
gaudium calamiialem excipiens! Augel eniro diet ! !
feati laudes, Velerie Novique Testamenti recor- , (64)
dalio. Eramus quippc ante in paradiso ex Dei erga Q \ .
bominea benignilate, nullo labore pariam possi- ,
dentes voluplalem. Accessit serpens effossor niu- . rorum, qui ejusraodi voluptatem abslulit, et quod , ,
grnus cxspolialum fuerat, reum egit, inventa ad ,
morlem via, pracepli scilicel trausgressione. Hinc , .
iaCernus, apertis furibus, hominuro excepit genus : $, ,
atque parient naiura, hojrendam vidil prolis su * roortcm : ac parlus labor, via effeclus esl ad se- * \
pulcruro. Eratque mors ex transgressione haeres . \
Tacta, singulas aeUles citra obicem abrlpiens ; non , *
embryoni parcens, non recentem parturo respi- , ,
viens, non miserans epbebum, non relinquens ju- , ,
vejies, non reverila senes, non dans veniaro pecca- , toribue; nihil revcrita justorum calalogum, non (65), ,
prophetis parcens, non pratermiltens sacerdotem. D , Sed adversum omnes expllcabatur mortis sagena, * ' ,
.
qtiae in quodcunque incidebat abriperet.
3. *
3. Nullus erat lanti mali medicus; nulhim aHa,
\ \ tu.m remediuni, atquc tot generatlones quae vitse
curriculum tjmensae sunt, insatiabilem mortis ven- ,
trem non implevere. Ac taro gravis mali nulla lu- . \ gentibus erat consolatio, s^d desperatio medelae, , ,
nisi Gbristus craci affixus, mortis tyrannidem, illa , irium dierum totidemquenoctium sepultura prostra- $6
visset, eubversa diuturniorc illa infemi regia : non * u
* Rom. , 21. " I Cor. xv, 53.

(61-62) Ita Reg. Edili, , Colb., ,
pr .
(65) Colb., .
(64) Sic mss. Edili vero. .

(65) Ila Reg. el Colb. Edili vero, .
1077
SERMO 1N SANCTUM PASGilA.
1078
, * , \
\
\
,
\ $
. \
. "
.
,
.
,
, .
$
, .
, .
",
, ,
&. (66) . , , * \
. >
"
. t . \
, \, ",
\ , >
.
" . \
, \ .
(67),
.
,
*
. ,
'
(68). "
.
jam primum ad benignitalem erga bomines seseinclinans, neque ipse seipso propensior ad misericordiam faclus, etiainsi nunc vevera resurreclionem
exhibuit; sed jam olim mortem iniperhim obltnentem, resurrectionis umbris exlerruit, regnuraque
inferni conturbavit, obscura quadam ralione generi
bumano spem Iribuens incorrupiionis; indicansque
sequale fore tempus soluti inferni, lempori lyrannidis ejus. Acimhi, quaeso, perpende arcanam rerum
oeconomiam. Abel primus a morte detinetur
Qui
morli dedil peccali occasionem, is naturae dat adversus mortem v i n d i c l a B expetendse argumentum.
Nam, si injuria detinetur, jure resurgit : niortuo
n a m q u e peccaiore, i n jus vocata mors fortior essel.
Perniciosus auiem inferno fuit Ule adversus juslos
conatus : inOrmum mortis vinculum, quod justura
injuria obstrictum detineret. Si nanique peccatum
est regni moriis robur, qui necdum offendil, non
illi obooxius est. Quamobrem cum penes Deum esset Abelem neci subripere; id minime fecit, sed
pemdsit caedem; ut justi sanguine plaiilala mors
nullam haberet radicem. Quare Chrislus mundi cauaam agens, dicebat : c Nunc judicium est mundi
hujus, nunc princeps hujus mundi ejicielur foras**. Itaque jam olira per Chrislum predicala
est Abelis causa atque victoria. Pauluru accipemibi
buic sententiae palôcinantem : morluus,
inquit, < Abel, adhuc loquitur : unde eura el in
parabolam accipit", parabolara appellans siruilitudinem. Abelis quippe caedes judicii Christi typuni
gerit. Quare eliam post morlem loquitur, ac parricidam aceusat. Nam vitae adventus morlis vim superavil. Nequaquam caedes ejue linguam clamantem cobibuit, neque sanguinis expostulationem prasc i d i t ; sed morte detenta lingua aHernum clamat. Nequaquara naturaa in promptu fuisset sua defensio,
si prior Adam raplus fuisset. Nam transgressionis
pudor os illi obturaret. Abel prior decedens spem
exciiavit nalura.
4. , \ $ , . ,
, "
,
(69), \
.
, ,
$ '
. \
, \ ,
$ , , \ .
4. Ad haec occurrit Euocb, qui loci Iranslatione

infernum effugii, ac probae vila3 suae gralia evasit
morlem . Post bunc magnus ille Helias, nequc
ipse mofli 394 cedens, hospilae mulieris mortuum fllium inorti abripuit, devicto oer \im oralionis mortis imperio, ac nova ex inferno ad vitam
remigratione constitula . Post haec Elisaeus exorttis est. qui duplicem pro siroplici naclus graiiam,
Sunamitidis illium ex iiifermo ad vitam vi oralionis
reduxil . Cum aulem et.ipse nioriis relibus coniplicatus esl, mortuus licet, infernum lamen diiipuit, fugato per solum corporis contactum mortuo,
ac tum per defunctum defunclus rapiebatur .
" Gen. , 8.
, 10, 11; , 34.
14
Joan. , 31. " Hebr. , .

IV Reg. , 21.
I e
l e
17
iR
Gen. v. 24.
, e
MI Reg. , 22.
1T
IV Reg.
1 8
(66) Colb., . in Regio el Colb. deest

.
(67) Reg. etColb., ^.
(68) Reg., . Colb., .
(69) Ha Reg. el Golb. Edili vero,

... .
fra Regius ct Colb-,. , iidem, ..
<C79
4C80
Eratque morluus propheta morti uoxius. Elisaeo \ .

qufppe mortuo, morluorum nitmerus accessionem ,
non habuit. Nec inlenio quidpiam lucri obvenil, . ' &
quod juslum quasi prjedam abripuissel. Uisce cor- (70) .
ruplionelabenlem naturam, resurrecticnis typi mu- niebant : uec valebant lamen iis qui jam capti le- * < ''
nerealur opem ferre : c Sed regnavit mors ab Adam 3[ ,
usquead Moysen , i legis lempus babens in termi- .
nos imperii. At postquam Chrislus ex coelis appa- ,
ruit, lum spes generis humam in opus processit: \
tum Dorainica voee inferni claustra aperta sunt, , \
ac morluos colligatos reddebant sepulcra . tum vo- * \ ,
calio facta, tum sepulcrum aperlum est, ac Deo \
conjuncta bumana nalura, infernuroperterruit. Ilinc $ .
infernus adversus mortuoruin raptorem inclamabat: *
Quid tu edilum in paradiso rescriptum evertis? ; quare cbirographum adversus naturam conscri- ;
ptura exscindis? Rescriptis jure editis adversus ho- . , ,
mines instruclussiim. Habeoillud :c Terra^s etin , . '
terram reverteris * ; > generis scilicet bumani snp- '
plicium. Lugebat porrosigillatim abreptos mortuos. , , ,
Ignorabat forte, Gbrislum cura descenderet, nior- . \
tuos universos libertate donaturura. Ne quis enim (71) ,
olira in inferno vinctus remaneret, descendit ipse \
Cbrislus in infernum: qui carne sua quam gestabat ,
veluti esca usus conlra infernuni, deitatis aulem ,
vifiute regiara ejus subvertens, brevi teniporis spa- ,
tio anliqua legis discidit chirograpba, ut bomines , ,
ad coelos adduceret; ad coelos, inquam, locum a , .
niorte liberum, iocorruplionis diversorium, jusliG
tiae oiHcinam.
5. ,
5. In bisce bonis tu, recens illuminale, baplizatus es * pignus libi resurrectionis evasit, reccns * ^ , ,
illuminate, graliae inittatio : pignus tibi est bapli-
sma futurae in coelo vitae. Imitalus es per demcrsio- .
ncm Domini sepulcrum. Sed inde rursum einersi- ,
eli, visis resurrectionis operibus, anle opera alia. .
Quoruin vidisli symbola, eorum rem ipsara accipe, , (72)
Dicli lestem sume tibi Puulum qui ait: Si enim .
complanlali facti sunius similitudini niortis ejus,
etiam et resurrectionis erimus
Pulcbre illud, , \
complantati : baplisma quippe plantatio esl ad im- . ,
mortalUalem, in piscina plantaia, in coelo ferens , ,
frucluia. lllic Spirilus gralia arcaua ralione ope- \ .
ralur : ac ne natura indole miraculum ignoraveris. D ^ \
. usum aqua minislrat, regenerationem autem .
operatur gratia, atque in piscina quasi in vulva, ei
quod immillilur novam dalformani. lnaquaquasi in (75), fornace, descendcntcm conflat. Immorlalitalis my- .
steriis donat ipsum : resurreelionis tribuit signacu- .
lum. Horum tibi imraculorum, recens illuminate, (74) .
veslis ipsa ferl symbola. Te ipse respice bonorum , , \ imagincs ferentem. Splendida qtiidem ac fulgeus . '
1 9
"Rom.v, 14. Gcn. . 19. "

f70) Colbert. .
(71) Colb. 2, .
(li) Colbertinus. .
ROIH. YI ,
5.
(73) Sic mss. Haec,
, deerant in edit.
(74) Sic niis. Edit., .
10*2
SERMO 1N SANCTUM PASCHA.
10S1
. \ Nla veslis, incorruptionis tibi signa depingit. Caitr

, didum tibi linteum, instar diadematis astringeoe
. caput, Hbertalem praedicat. Manus, victoriae de dia , . bolo reportatse signa gerit. Nam te Cbristus susci\ - tatum oslemUl: nunc quidera symbolis, paulo post
/. " autem, rebus ipsis oslendet; si modo fidei Umicam
, - peccatis non inquinemus : si graliae lampadem im, probis actionibus non exslirixerimus: si Spirilue
^ serveoius coronam. Tum clare Dominus de ccelo,
* terribili sed 395 8 bomines benigna voce cla . mabit : < Venile, benedicti Pairis mei : possidete
\ - paratum vobis regnum a constilulione mundi " >
, , Ipsi gloria et iniperiura, in saecula ssecuiorum.
Amen.
, (75), \ . '.
e r
" Mattb. xxv, 54.

(75) Golbert. sic : . \**
>-^
, -
._/_..
, *
1
^ *. \
: . '.

S.
ATHANASII
} SANCTUM PASCHA RECENS ILLUM1NATOS,

ALBIS,
SERMO.
SEU BAPTIZATOS
SABBATO
1. \ 1. Christus resurgens ex mortuis, totam homiiium

. vitam feslum eflecit untim. Translala quippe in coe , lura, boniinum in leiris degcntium conversatione,
. \ fcslorum dierurn occasiones dedit. Horum testis
, Paulus, cujus lingua Cbrisli verborum organum
, fuil. < Noslra enim, inquil, < conversalio in coe\, , lis esl, unde eliam Salvalorem exspeclaiuus Domi (76) . > num noslrum Jesum Cbrislum". iQuis enim dum
; exspeclat, non spe festuui celebral? Quis Salvalo, - ris adventum animo cogilans, non ipsum rerum
, experimenlum cum gaudio anievertit ? Quis futurum
; , audiens morlalis regis dcscensum, non sese menie
, , erigit, animoque laetatur, aspeclus iliius lempus
, amore anlcverlens ? Tum commovemur populi,
; , exsultanl pueri, choreas agunt virgines, senes se, , - nectutera de medio lollere contendunt, ad juventu , * \ lis florein spe reducli: regiique adveutus celebri . tas omnia pervadit. Quid ergo quis dixerit, Cbristo
^ , immortali rege advenienle, non ut urbes exornet,
, , , ct turres erigat, neque ut dona tribual, quae tenH
Philipp. 20.
t
(7*) Ua mss. Edili vero, c
084
1085
S. ATIIANASllJS. SPURIA.
poris vilio atterantur; sed ut horoinem immorlalilale ,
induat, et quem mors deprsedaia est, in securo ' (77) ^77*),
\
loco, in coelo scilicet constitual ?
;
2.
2. Hodie iteruni Christus post resurrectionem
visus est discipulis, ac secunda illa apparitione, , \ ,
firmiorem effecit resurreclionis Adera. Yisus autem (78). " ,
est januis clausis; nam qui absque muro esse hi- fernum osteuderal, januis ad ingressum non ege- . "
bat. Ubi namque jubet Deus, ibi consueludinis leges , .
cesbant. Supra mare prius arabulavcrat, ac liqui- \ \ (
dum elementum carnis pedibus subslernebalur, , \ pedumque gressibus fluclus nieliebatur, pelagus ad (79) ,
usum ejus soli inslar concretus est. Inlravit Jesus .
, . ,
januis clausis. Eliamsi curo resurreclio fuil, sepul
cri lapis revolutus est, ac monumciui janua aperta ^ ,
fuit. Sed illic quidem declaratuin est, quod visibili (80), \ . '*
sepnlcro accidil, idipsum inferuo invisibiliter con- ,
tigisse : alque aperlo monumenlo, mortem esse , \ muiCo magis januis expertem deprehensiim fuit. , (81)
Oportuilenim una cum iufernodenudari eapulcrum,
el cum visibilibus, inaspeclabilia, traduci. Hic au- , \ (82) lem clausis intrat januis; ut qui circa resurrc- *
ctionem increduli esscnl, ad ingressumobslitpesce- reni, ac miraculo ad miraculum velut manu duce- ,
renlur. Cum ergo Christus resurreiisset, mulicri- .
bus antequam disciptilis apparel. Ac mulieres apo- (83)*
slolis predicarunt Cbricti resurreclionem, atque ,
iltud jure merito. Ua enim iltatum a diabolo Evae \ .
damnum in ipsum cedebat diabolum. Undenamque * . "
n r . O A O e i t m r\ *1 \
k i n n mAil.iln
.._ A ^ k ^ f e
i
. .
.f . . . . / O I \
S \ A . . . HL~.*m~** ~ &
pr jcessit morbus, hinc
medela progredilur.
39Q

(84). "
Undc orsa mors esl, indeapparet resuneclio. Mu- , .
iier namque transgressionie est causa, ac praeco re- , \ *
surreciionis; quae primum Adamum ad lapsum ' ,
induxit, secundum Adamuin resurrexisse tesla- ' .
tur.
5. " (85)
3. Visus est ilaque Cbristus apostolis hi aedicula
,
occullis, aique ingressus est januis clausis. Thomas vero qui praesens non fuerat, incredulus et . \
conspectum desideraus, audilum D O I I admillebat, au- * \ , *
res claudebat, cupiens aperire oculos : desiderio ,
vulneratus, cum voce feriretur : Nisi mitlam di- * , gilum nieuin in Gxurara clavorum, et mittam ma- *
num meam in latus ejus, non credam
> Insatia- , \
bilis afleclu Thomas Adem non adhibens, incredult- , . " (86) talcmpratendit, ut fruatur conspectu.SoWel, inquit, , \ ,
incredulilalem meam cum apparuerit : miltam di- , . , ,
gitum meum in iixuras clavorum : quem desidero *
Dominura complexabor. Redarguat incredulitatem, , , "
el conspeclum largiatur. Ul incredulus videbo, sed . , \
V
, %
Joan. xx, 25.
(77) Reg. 1,2, el Colb., .

prius edil., \
. Mss. ul in
lexlu. lbid. 5 mss., "
.
(77*) Vulg., . E D I T .
(78) Sic 5 mss. Edili vero, ....
, , ctc.
(79) lia mss. Edili, .
(80) Ita mss. oranes. Editi, . Mox ress.,

. Editi, .
(81) Ita omnes mss. Editi vero, .
(82) Mss., . Infra duo rass.,
.
(85) Msa., .
(84) Mss., .
(85Ua ni88. Editi vero, .
(86) Sic iss. onines. Edili vero, .
i<*5
1086
. , \ - ut fldelis complexabor, alque perfnjar. Yideara

, xa\ . , ' confossas manus, quibus Adae manus praevaricalae
' * sanitali eunt restitutse. Videam lalus, per quod
, V , mors de latere progressa sublala fuit. Spectator,
, , . non audiior, Domini esse volo. Narralione ad desi ' derium plus accendor : iis quae annunliatis, iisdera
, (86 ). augetis dolorem. Medebor autem trislilia* ubi orae
, manibus fuerit medicina.
.
4. '' , \
4. Sed iterum adest Dominus, atque una moero . rem discipulo levat,ei incredulitatem. At potius non
, . levavil incredulitalem, sed desiderium explevit.
* - Aderat januis clausis : incredibili congpeclu non
* creditam resurreclionem conflrmat: atque ilerum .
, . miraculum geminal, ut Thomam certiorem faciat.
, \, c Infer, > inquit, < digitum tuum in flxuram clavo > , . rum " , quem abseniem quaerebas, eo nunc praj \ * sente fruere. Tui etiam tacentis novi desiderium
, . ante verba prolata, sententiam novi tuam. Audivi
, \ ., , verba tua, ac licet non apparerem, non credenti ad\ , (87) , eram ; ac licet non viderer, dabam incredulitati
, tempus, ut desiderium mirarer tutim. c Infer,
\ inquit, < digilum tuum in flxuras clavorum, ct mit , , te manum tuaro in latus meum, et noli esse incre. , , \ dulus sed fidelis '. > Thomas vero ubi conlreclando
, \ - incredulitatem depulisset, sincera fide divinoque
. > incensus desiderio exclamavil * < Domiitus meus et
* " , - Deus meus " . > Ait ad illum Dominus : Quia
* (88) , \
vidisli me, credidisti; beati qui non viderunt, et
. , , Q crediderunt . Resurreclionem, Thoroa, meam
. , , prsedica iis qui non viderunt resurrectionem meam.
* Trahe terrarum orbem, non oculis, sed verbis cre * * - denlem : circumeas barbarorum genles et civilales,
. , \ - doceas eos armorum loco, cruce ut lorica indui.
o t v ' . Solummodo praedica, adoranlesque illi crediluri
, \ sunt, non mei conspectura a te poslulabunt. In , \ . dica illis vocationem, ac vide lidem. c Beali
* (89) - enim revera < qui non viderunt, et credidemnt.
, , Talis ille esl recens delectus Domini exercitus; ita
, se habent epiritualis illius piscinae partus, opera
, . gratiaa, cullura Spirilus : non videntes obedierunt,
, ' . sed desideranies credidemnt. Chrislum cognoveruot,
, non corporis oculis, sed oculisfldei.Non miseruntdi * gitos in iixuras clavorum, sed crucem complexi, pas \ , D sionem amplexaii sunt: non fucrunt Dominici lateri{i
, ' spectatores; sed per gratiam Dominicis membris
(90) * sunt conjuncti, confirmanles in semctipsis Domini
, \ > , \ vocem : Bealiquinon viderunt, et crediderunt:
.
qui Don viderunt, et Christo conjuncti sunt.
5. ,
5. Hodie vestem quam gestatis exuitis; sed ne
* occuhum sigillum deponaiis: exuite externa sym , bola, sed ne militiae lesseram deponite. Deponis
. ' , 397 amiclum, Cbristi miles, sed ne exuare fldei
#
ee
Joan.xx,27.
ibid,
11
ibid. 28.
ibid. 29,
(86") Forte, . E D I T .
(87) lla mss. omnes. Editi,
, omissis quibusdam.
(88) lla m s 8 . onines. Ed , . . , luullis oniissis.
(89) Sic mss. omnes. Edili vero, .

(90) Ita omnes mss. Edili vcro, '
. Infra omnes mss., habont, abi edili, .
1087
108*
armis : jarn tibi maxime omnis generis arnialura (91),

oous est. Nunc eoim mullo niagisquam ante hosiis
adversum te vigilat, atque ingravalum est bellum. .
Dum caplivus eras, ac servus inimici, cum te sub , \ .
imperio lenerel, noncurabat te oppugnare; at cum " (92), *
Cbrislo nomeu dedisli, alque ab bosle fugiens, ad ,
Dominum accurrisli, el a lupo resiliens, ovili es , \,
aggregatus; te quasi antiquam prxdam invadil, , , \ muUis excogiiaiis dolis. Ad luec nos caslra bea- , ,
lus inungit ct inviiat Paulus, ducisque inslar pra> , .
cepla Iradit: c Non esl nobis, > inquit, c collu-
clalio adversus carnem et sanguinem: sed adver- , \ ,
s>is principaius et potcstales, adversus mundi reclo- , ,
res tenebrarum bujus sxculi : coutra spiritualia , , ,
,
nequiiiae . Viden bostium agmcn, fervenleinque
pugnam? Cujus ergo gralia bellum geritur? Quae ^ (93). $
lucra pugnse? Idem ipse dux subjungil : In co&- \ ;
lestibus, > id esl, pro coelcslibus possessionibus. Pro ; ;
incorruplione armat, pro hnmulabililale pugnat, ut .
cum Chrislo sit aciein instruil. Ilae siquidem sunt , .
coeleslcs possessiones : bas ille abripi exoplat. Non , sinit le Paulus nudiim dimicare, inslruil te autem * .
Pairis arniis. Et vide, quseso, armorum ejusmodi *
fulgurquara sit terribile iuimicis; aii enim : Slate (94).
ergo succincli lumbos veslros in veritate, el induti .
loricaro justitiae, el calceali pedes in praeparatione *
Evangelii pacU; super oinnia assumenles sculum \ *
fidei, in quo possiiis omnia lela nequissimi ignea , \
cxsiinguere: el galeam salulis accipilc; et gla- , \
dium Spiritus, quod est verbum Dei ' . Advcrsus \
'
<
invisibiles hosles, invisibilibus nos arrais inslruxit. ,
* \
, \ , . (95)
.
6. Talis quidem est armorum vis. Quod autem
6. *
cum eo sit dimicandura, etiamsi id minime appareat, , , ,
bac Cu ralione perspice. Nam ipsum lentare Chri- .
stum diabolus non dubitavit; sed exirema impuden- ,
tia ipsum adortus csl Dominum. Qui sua conlra tc *
moliinina inlermiUel? Vidit Cbrislum baptizatum (90); (
(lu vero, recens illuminate, observa hanc lem- , ), \
poris occasioneni), lumque tenlanduiu illum aggre- . ,
dilur. Vidit in deserlo esurieiUem, Caniemque ut in- \ ,
strumentum ad lentalionem accepit, neque ipsam cibi
necessilatem insidiis liberaui reliquit; sed accedens ,
his verbis lentat illum : < Si Filius Dei es, dic ut (97) ,
lapides isti panes flant . > Tantuin non ita loquens: .
Superbe agis quod Filius Dei voceris, nomine ballu- ', .
cinatus es. Nuda vacuaque appellalione gloriaris. .
Esurientem video, etFilium Dei appellabo? llla pas- , \ ;
sione honor iUegilimus cvadit. Miraculo necessitali , *
provide tuae *. jubcnti lapides obsequantar, et no- 4 ,
M
,l
Epbes. vi, 12.
, e
ibid. 14-17.
, l
Matlh. iv, 5.
(91) Sic omnes mss. Editi autem,

, .
"
(92) Ita omnes mss.
(93) Inedilis adjicilur hic, ,
secus in I D S S .
(94) lla orones ms& Edili vero, .
(95) Mss., .
(U6) Mss., .
(97)
(97) lla mss. edit, bac, \ ,
dcsunt.
4090
1089
* , \ roini fldem habebo : revereantur illi jussionem, et
, miraculo consentiam, voccm illam admitlam, et
. * ( c honorem approbabo : sed eiiam ex Scriplura de* , ' \ \- promptis impelebatur verbis. c Non in solo pane
(98). * vivet homo, sed in omni erbo quod proccdit de ore
> Verum priore illa pugna pudore affeclus,
\ , \ Dei
' \ secunda (entalione aggreditur: Mille te deorsitm,
(99), - inquit, < scriptum est enim : Angelis suis mandavit
\ , de te, ul custodiant te in omnibus viis tuis .
. * Sed audivit iterura : c Non tentabisDominum Deum
. > \ - tuum . Nec secundo hoc lapsu oblorpuit, sed
, ' spe vicioriae tertiam inducil macbinam, qua in la psum pelliciat. c Hsec omnia, > inquit, libi dabo,
, \, . ' si cadens adoravcris me . Viden' machinamen ; $ ; torum vim? Viden' fraudum apparatum?
7. Verum fortasse aulnmas tria solum esse len7. '
, lalionum genera, bujus nuraeri specicm seculus.
Imo omne tenlalionum genus tribus bisce conlinetur;
, neque enim 398 finem lenlandi fecisscl, nisi sa (1). giuis totam evacuassel pbaretram. Omnia siquidem
\ voluptalis macbinamenla per cibi concupiscenlhm
, - . oblulit, unoque impetu, appeliluum omne genus
. , ' , > concilavit. Cum dixit autem, c Mitic te deorsum,
(2) . , omnes arroganliae dolos admovii. Illud vero loquens:
c , p c Haec omnia libi dabo; > pessimam peccalorum pro , , . posuil radicem, avariliam. Ex bac quippe una ra" dicc peccalorum omne gcnus emanat. Nullunique
. \
apud bomines peccalum babe.1 locum, quae non inde
, . ' * - procedat : aut enim voluptale vulnerat, vcl gloiiae
, , Q cupiditate ferit, aut pecuniarum amore ad scelera
. pertrabit. Telis ergo nudalus, jaculandi flnem fccii:
* \ ac nudum macbinamenlis illum nobis Chrislns con , slituit, irrilas ejus cuspidcs elTecit : palamque fa * - clis ejus dolis, captu facilem nobis illum reddidit.
(3) ,
.
8. 8. Dominicis ergo certaminibus viclorinm repor . temus. Pngnantc Chrislo noslra nos Iropaea eriga 0 , raus. Ne inquinemus fidei lunicain, quam graiia
. contcxuit : ne dniuni conlemnas quod a Deo ae *, \ . cepisti : cogila quis dederil, daiiimque scrvato. Si
, margarit& cujusdam aul regise purpurse custos dc putalus esses, nonne ad nioriem usque ejus cu; , t o d i a 3 curain exhibcrcs? At nunc non margaril
, , D lantum . neque purpurae, vel pecuniarum solum
regiarum cura libi commissa; sed ipsuni Domini
(I) * <
, , corpus libi concrediium est. Plus dico, ipse Domi , nicum corpus, mcmbrumque Christi eflectus es :
" , - Chrislum induisli secundum Pauli vocem : t Quicun.> (4*) qlie cnim in Cbrislo bapliznti sunl Cbristum indue. () , r u n l . Ne sis membrorum Christi prodiior. Faclus
M
le
Deut. , 3.
Galat. , 27.
Matlb. , 6 ; Psal. xc, .
. (98) Sic mss. omnes. Edili vero,

.
(99) Ita depravatum hunc locum restituimus
ex mss.
(1) Sic mss. Editi, .
(2) Mss. omnes, , pro .
Mattb. iv 7 ; Deut. v i , 16.
Matth. iv, 9.
lnfra iidera. , pro .

(3) Sic mss. ouines. Ediii vero, ,
male.
( 4 ) Sic mss. At edili, .
( 4 ' ) Vulg., . E D I T .
(5) Sic nihS. Edili, .
1091
iC9l
es Spiritus sancii habitaculum, membrumque co> .
leetis Regis. Donum ergo virtutibus bonoremug : * *
t e m p e r a n t i a 3 sectatores efficiaraur, humanilatem
exerceamus, eleemosynam largiamur: incredulitalis * * ' venenum excuiiamus, dolum diabolo amicum aver-
seraur : mendacium, inimici nostri organura, odio .
babeamus. Beatum imitemurPaulum,quibaplizatus , ,
illum praedicavit, quem ante baplismuiu perseque- . batur. Iinilemur yElbiopiae eunuchum, qui accepto , ,
in via baplismale, via ipse credentibus iEibiopibus . fuit. Mulliplicemus gratiae lalenlum, ut vocem illam ,
desideralissimam audiamus Domini dicenlis : (6) * ,
c Euge, serve bone ei fidelis; super pauca fuisti \ . \ , \
fldelis, supra muUa te conslituam : intra in gau- *
dium Oomini tui " > Jpsi gloria et imperium in . > \
. '.
saecula sttculorum. Amen.
V Matib. xxv, H , 15.
(6) Ua mss. omnes. edit. brevius claudilar.
1 .
S.
SERMO ASSUMPTIONEM
ATHANASII
DOMINI NOSTRl JESU
CHRISTI
1. Resurrectionis memoria palroa bomines donat C I .

adversus mortem : at praesens soleranitas hominem
adducit ad coelum, commotalisque terne mansioni- ,
bus, coelum hominibus pervium eflicit. Non decuit ,
cnim, bumanum genus, quod inortein devicerat, . (7)
lerrena iteruui incolere loca. Jam ine revera subil , ,
magnus adversus diaboli tyrannidem animus cum .
bodie video generis mei primilias in coelis regnare : nunc cecidii hostis robur, defecerunl 399 diaboli , *
macbinationes Non esthicultra paradisus, odiabole, .
non arboris voluplas quae ad fraudem alliciat, ut > , (8)
rursum legis mctu eoluto, mortem stabilias. Non . ,
uUerius audio : < Terra es, et in terram reverteris; sed, etiam si terra es, ejus qui te sursum adducit , ,
clementia in coelum ascendes. Delictorum regionem . , c , \ ,
desero, lerram tibi concedo, in qua nalus, in qua D *, \ , (9)
educatus sum, in coelum tua fraude liber transmi- . gro. Salis olina tibi fuit arbor, qua Adamum expu- ,
gnares, quando lignl fructu percussum primum *
*, *'
()
pareutem paradisi voluptate eliminasti. Nunc autem , .
etiamst lotam exhaurias pharetraro, in temelipstim '
oronia jacis lela. Quorsam jam abiere tibi, dia- , (7) Colb., . . Mox idem,
, . EdilietReg., , .
(8) Reg., . Paulo post Reg. ctColb.,
. Edili, .
(9) Reg.et Colb., . Edili, ;.
(10) Ita Regitis et Colbertinus. Editi vero,

, ' , * . Paiilo post,
Colb., . Ibiil. Reg. et Colb.,
, sed ovvdeesl in edilis. Mox Reg.,
{
;.
SEKMO IN ASSUMPTIONEM DOMINI.

4094
bole, antiquae fraudis macbinamenla? Ubinam doli
, anifex ille serpens, qui Evam paradiso exigat, haac
, dicendo : Quacunque die comederitis, eritis sicut
(44). , , dii? " . Bonorum mibi propheta fuisli vel invitus.
; , Quibus enim ad fraudem promiesis tisus es, eadem
, , *IJ ' reipsa lucralus sum : promissionis phantasia cxpe , \, ; rimento mihi veritas fuit. miracula incredibilia
alienaque a natura I Quibus paradisus clausus fuit,
(42) .
, iis c o D l u m aperium est. Qui paulo ante coram
* Pilalo judice steterat, hodie in coelo judex ihronum
. " occupat. Qui a Judseis irridebatur, ad dexteram
\ ! Patris sedet super cherubim et ab angelorum turba
, . bymnis celebralur. Gujus Judaicis spinis caput co \ , ronatum est, is divtnae dignitatis diademale redi . - mitur. quoties Davidis cilbara sonans hec ex
, \ ^ afflatu divino predixtl! c Dixit Dominus Domino
, (13). roeo: Sede a dexlris meis : donec ponam iniroicos
> Jam plane pul , tuos scabellum pedum tuorura
. " eationes ac soni illi res gestae sunt : et quod olim
(14) ! in canticie videre concupivit, hodie completum vidil:
* fuitque coelum canticorura minister, cum eam qui
, apud cactorem memoratur dorso suscepit suo :
. > quanquam et ipso partus tempore nascentem tum
\ (15), infantem per stellam coelum respexit, quaei ante
* \ tempus festinaret eum excipere qui in spelunca la, ' lebat. Sed oporlebat oeconouii lempora lermi* \ ' nosque servari.
. , (16)
. '' \ .
2. \ G 2 Et quidem inirari subit, quo pacto noslri ge neris infamiam in bonorem converterit -. quantam
in nos Dei indignalionem in quanlam benevolenliam
. \ , commutaverit. Nos manibus suis eflinxit Deus, cibi
, sponte nascentis possessores con&tituit, voluptatis
, , , - copiara, terrae ministerium dedit, aeris servitium,
(17), , roaris divitias prabuit, solis radios, lunae fulgorem,
, , . astrorum influxus, animalium oinnium obsequium.
Per medium transiit hostis quidam, qui Deum invi, . diae accusans dolo persuasit. Ad illius parles de*
, , ceptus ille transit, impietaiis in Deum morbo labo , rat, paclum clain init contra Deum, contra Dei
. , jussa manum exlendit. Apparel Deus, iniquam spem
, confundit, fugit conspectura ejus generis nostri
, \ , - origo, depellit a se crimen, sub arbore abscondi , D tur, meluitque strepilum, qir<eflagitiosede deilate
. , cogitarat. Honmiem ilaque Deus sua dignilale spo , \ lialura pellit ex paradiso, lantumque non ila eum
* - compellavit : Non ego ad hujusmodi spem te con (48) * didi; non ad eam spem te manibus meis effinxi, lu , lum Iransformans in hominis naluram. Tu vero
. , quam a nie accepisti manum, contra jussum meum
(
* Gen. ,5.
Psal. cix, 1.
41) Colbertinus, .
12) Colberlinus, .
13) lla Regius. At Colb , . , etc. Edili vero,
. , omissis mullis.
Paulo posl. Colb., .
(14) 1U Regius et Colb. in edilis dce3t.
(15) Golb., , . Re. cum editis, , . Paulo post,

editi, ' , sed in Colb. deest.
(16) Ua Golb. Edili vero cum Reg., *
fl 7) decst in Regio el Colbertino.
(18) lla Colb. lu editis vero, deest.
1095
1096
extendisti, faclusque es diaboli socius, una cum illo * , .

rebcllis contra Crealorem luum. Proindccxi a digni
,
late lua : honorabili excede loco: terra es, el in
(19). -
lerram reverleris : revertere ad illam. qui ea soin- * , \ .
niasii quae le exsuperanl; regrediatur nalura, ma , (20)
trem disce lerrara, morte 400
^ - M remUlen* *
dus. Hac sunt diabolicse fraudis praemia, bsec prin- , .
cipit generis uoslri scientia, hoc miserabile drama,
*
iina cum natura noslra inlroivit. Sed non oninino *
gustinuil Crealor opificium suum ita attritum cer- (2!) . >'
nere; sed pudore et luclu afflictam naluraiu, uec
non suam in creaturis erraniem imaginem, niise- \
ralus est. Quid agit ergo? Fingil alterum Adam, , \ *
exque nalura, nalura patronum excilavil; alque . ; ',
terram ex Virgine mulualus, efformal in seipso ad
, \
veriorcm imaginem novum ietum. EQingil, aique
, manel, stolamque texens in mcro, quasi in ihalamo .
regio induit imaginem, ul imaginis nudiiatem vcla- \ , \ (22)
ret. Eduxil euim illum fraude polcnliorem ei pec- , ) ,
cato superiorem, immorlalem eliam post monein,
. "
libcratorem ex sepulcris, qui in sepuicro f u i t : al- \ ,
que immorlalilale coronans ipsum, hodie in coelos ,
translulil, conimunem pulchriludinein crealuris * \ ,
iribuens, scilicei nalurae primilias.
,
(23;, .
5. ' , , ;
3. An igitur, dixerit quispiam, qni tunc ira commotus erai Greator, cum recens adhuc transgres- :
sio esset, imagitiem exsecrabatur, el cum odisset , , \
sentenliam, condemnavil naluram; nunc aulem * \ elapso tempore, deposita indignatione, animoque Q ,
eedalo, eum qui transgressus fuerat perbumanitcr ; *
(24),
accipit? Neiinaquam, neque enim illa prius ges:a,
i r a ; neque baec, afleclus poenilentiae largitus est; * ' ,
sed desuper rcspiciens, dat ordinein rebus. Videns
enim daninati ;
mortle prostraLim naturam,
, \
et humanis doloribus paratum si pulcrum re- , \
ceptaculum, diviiiasque inferni fore liominum prae- ,
dam, ac quotiilio niortcm grassari; solvcns com- (2),
minalionis aciem Deus, spi-m Bladm immorlalitalis ,
generi cxliibet liumano, rapioque ex mcdiis bomi- , \ uibus Enocho, mortera hominuni superalam osien- , , \ dit : docuiique morlalem naluram immorlaliiatis ,
terminos accipere, atque tunc edidicit illa moriis (26) *
eursum impedire : jusliquc Iranslalio, niorlis cobi- \ , .
bilio fuit. Id in medio luclu aclum, naturam cdo- D , )
coit paunodiam canere, ac speni sumere meliorem.
, .
Neautem ilerum multi teroporis decursus merao-
riam miraculi illius oblilleraret, speique vesligia
, ,
deleret, animi consternationem augeret : neve mors , , \
bominibus horribilior appareret, niiraculum repe *
tit, donumque duplicat, adfuitque vicior Elias ad- ,
versus morlem vocaius; qui voce nubes percurrcns,
*
a
a m
(19) Reg. etColb., . Edili, .

(20) Sic Reg. et Colb. Edili vero. .
(2!) Colb., . Iiifra idem,opav .
(22) Reg., .
(23) Ita Reg. et Colb, Edili vero,
. Ibid. Rog., , pro .
(24) Colb., , , Reg.

vero, . . Paulo ^,
Colb.,
(25) Hic locus citatur a Micbacle Glyca p. 89 et
122.
(-2G) ,'. Reg., .
4097
SERMO liN A6SUMPTIONEM DOMINK
1098
, , \ coelo inlerrainaltis est ne plueiel, atque Hgata verbo

, \ rerum nalura, auriga elemenlorum faclus esl,coi*
, (27) iraciis parva sua tingua creaiurarum gubernacuUs.
. Tun grande exbibetur miraculura, coelum revere , tur honiinem: nam ne bominis lenuitas sensum
victoriae de umrte reporlaix suffurarelur, eum
, primo creaiuris omnibus nolum reddil, ac tum
(28) , i l l e ignitum conscendens currum, nirabili volalu
> ei cursu, morlem infra relinquil , muialque na * \ ture legem dignitas g r a i i a 3 . Assumptus nanique est
. Helias quaei in coeluni, Scripturaque miraculum
, proclamavU, oninibus ipsum sxculis voce signifi , - caoe.
.
4. Jam lu mibi, dilecte, vocis accuralioiicin at4. " , ,
* \ ^ teode, nec tibi lateaot descripla? syllabee diviliae
* atque virtus : neque diclioncm pratercurrendo
Domino servum bonore parem existimes. Non enim
* , io coelum flelias ascendit, nequefirmamentumpir, , vadens iis in locis habital; sed audi quid dicat, qui
* ', sursum agit illum : < Gum autcm elevarel Domi , nus Heliam, quasi i n c o e l u i B : ei rtirsum bsec
* \ " pauca : c Slaluit Heliam in allum eveclum .
' - SuflQcil enim Propbet ut figura bonoretur. Siqui , dem coelum non admiltil servum anie Dominum:
nain, neroo ascendit in c<lum, nm qui de coelo
, deecendit Filius 4 0 1 boininis, qui esl in coelo^.
, . Reservabatur enira coelutn hominum primiiiis pro - pter hominum condilorem. Itaque Deus exemplo
. Q Enocbi et Eliae bona epe bomines eibilaravit,
\ quia homines cum essent, illis aeris cursum per, ' - vium reddidil. JNeque lamen eo oonsliiil, ul fidem
. daret iis quae sunt supra naturam, sed quotidiano
\ aspectu boroines miraculo assuescere paral. Quid
eulm agil?Jubet scriptorem Mosen imaginem re! . ; ram creatarum depingere, ei per labernaculura imi * tari Creaiorem; ita ut lerre quidem ac lerrenorum
*\ * effigies sit tabcrnaculi facies : inleriora vero la \ bernaculi, vells obducta (bominibus coe!i ^quemdam
* ordinem occiiUura relinquens) parli coeli quae non
( [ apparel aUribuil. Alque sic coeli terraeque iinagi ), nem figuris adumbrari jubens, atque volens ut quae
. '' \ in adyio erant hominibus inaccessa essent, soli
, pontifici secretorum aperil ingressum : sicque effi , - ^ cit ut ingressus pontiiicis ascensus in coelum sit
^ , figura; ul lunc populi coelum videntes in figura
aperium, et solum ponlificem ad inaccessa pene * , Irare audenlem, spectaculo assueflerent, neque
, miraculis repugnarerit. Ha?c Judaeis commeiDoraus
, , Paulus doclor orbis, scriplo cxclamat: c In priori
. - qaidem labernaculo eemper inlroibant sacerdoles,
- sacriOcionim ofGcia consummantes : in secundo
, - auiem serael in anno solus ponlifex, non sioe ean - guine, qaem offeit pro sua ei pro populi ignoran * , tia. Chrisius autem adveniens ponlifex futurorum
f
4 0
%1
" IV Reg. . 1.
ibid. 11.
Joan. , 15.
(27) Ita Regius Colbeninus reciius quam editi, qui babeul, .
PATROL. G B . X X V l l l .
(8) Regiue el Colb. \

, elc.
3
4099
4100
bonorum, per amplius et perfcclius tabernaculum, , \ ,

manufaclum, id est, hujus creationis : ne- \ .
que pcr sanguinora taurorum et hircorum ; sed per ,
proprium sanguinem iirtroivit semel in sancta " . > \ ,
El rursum paucis interjeclis: < Non enim in sancta , , *
man: facta introivit Clirislus, exemplaria verorum; \ ,
sed in ipsum coelunr, ut appareat nunc vultui Dei . \
pro nobis .
, * .
. >
5. \
5. Ita novit Detis vel figuris cotifundere incre
dulos, et miraculis miracula confirmare. Sic Chri- , \ (29) *
slus ascendit in coelum : sic figuras ipsa veritale
complevil. Opoitebal igilur resurreclioni Salvalo- . ris asccnsum adjungi, cl viclorem inferni coelum ^ ,
staliin occupare. Sed ne celeritas sensuin tolleret
rerum geslarum, teinpore quoJam miracula vull * imprimi in apostolorum menlibus per conlenr/pla- ,
tionem, et assiduo oculorum aspectu animae fl- ,
dem insinuare. Convescilur cum discipulis, cibum .
sumit, licel eo minime indigeat: praebet corpus. , (50) ,
palpanduin, atque veriiaiis lesles nou solum ocu- , ,
los sed eliam digilos adiuiltit. Diuturnilate igitur ,
praesentix lcval pbanlasise suspicionem, ac quaj .
par erat de discessu suo cum apostolis locutus, , \
dtscipulos ascensus sui leslcs admitlil. Oportuil ,
ejiim miraculorum praecones indubilalam ferre .
prxdicatarum rerum noliiiam. Elevabalur itaque , Salvalor, videbaut inferius discipuli: nubes autem . '
pedibus succurrens, vehiculum eo in corsu fuit. Q "
inaudila miraculal Aer pervaditur, aelher susci- , .
pit, angeli accurrenles triumphalibiis canlicis con- " ! ,
celebranl: spectaculo atlonitos discipulos feslum , $
celebrarc suadenl: < Quid stalis aepicienles in coe-
l u m ? i Quid staiis? miraculum praedicale per (5)
orbero, discessu advenlum : sic veniel, quemad- ; ;
modum vidislis eum eunlem in coelum *. > His an- , dilis vocibus; Paulus vocis suae tubas emittit, scri- ,
plis exclamans suis : c Noslra conversalio in coelis . ,
esl, unde el Salvaiorem exspeclamus Dominuin ,
Jesum Chrislum *\ > His bomines adjicit dicens :
4 Hapicnlur in nubibus in aera, in occursum Do- ,
i B t n i . Etenim 402 J * fulgebunt sicut splen- . >
dor firmamenli. Ex dominica igitur Assumpiionc , '
Salvatoris noslri et Domini et veri Dei Jesu Cbri- D , , \
sti, simili spe laetificati dicamus illi : c Quam ina- / .
^niflcala sunl opera lua, Domine! omnia in sapien-
tia fecisti *. Tibi gloria el imperium cum Patre , * ,
Spirilu sancto, nunc et sempcr et in saecula sie- ,
culorum. Amen.
' , !
* > \ \
. '.
u
usl
Hebr. , 6, 7, 11, 42. " ibid. 24.

, 4<L
Psal. - , 24
A C L 4 , 44.
* ibid.
" Philipp. , 20.
" I Tbess.
4 9
(29> Regius, . Paulo posl, Reg.

.
(50) Regitie, , cum codice quodam Biblioibecae Palatinrc, quo interdum usi suut Comme-
liniani. Edili, . Ibid. Reg. babet, (31) Regius codex,
ENCOMIDM IN S. ANDRfcA*n.
1101
ADMONITIO IN ENGOMIUM IN SANCTUM ANDREAM.

Hoc Encomium nunc primo prodit in lucem ex schedis eruditistimi nobisque amicistimi viri Toitiardi,
qu*$ ille *ibi ab Hupania trantmis$a$ per excellentissimum domn. Gasparem de Mendoza et Segovia, marchionem de Mondejar, nobiscum perhumaniitr communicavit. Ad Athanasium porro minime periinere judicabit qnitquii Alhananxanm orationit vel tantillum peritus fuerit. Non est enim ea dignilate, judicio, gra wtats, quac in verit elucent Athanasii operibus. Exstat hic Sermo in codice Colberiino 847, tribuilurqne
Basilio Selencien$i cujus sane ttylum maqit refert quam Alkanauanum. Codex aulem 4$t septingentorum
tirciler annorum.
)
S.
ENCOMWM
ATHANASII
SANCTUX
ANDREAM
APOSTOLUM,
\ . - 1 PriBclarum videns Domini tffegem, sagenam \ \ - que apostolicam, tranquillo ac nullis lempeslatibus
, (32), agitato pelago injectam, Dominicae vocis recordor
* clamantis: c Venite post me, el faciam vos fierl
, \ - piscatores hominum . eiBcacem vocem!
. " ! " - verba rebus ipsis coraprobala! veracem promis* ! " sionem in dies auclam! Cujusnam haec tam co* ! - piosa bominum venatio? Quis illuslrem bujusmodi
; - coegil coetum ? Annon palam est inter aposlolos i l , , - lustrem id preslitisse Andream? qui CUIII liogiiae,
*; \ tum memoriae venabula explicavit; ut hac sacra
| , - impleta navicula, apostolatus sui gubernaculis sca (53), - pbam dirigat ad ccelum. Ecquaenam in venatione
. - primas babenl? Quaenam labortim ejus primitiaj
; ; sunl? Qui sacerdolii ambitum virtulibus exornant,
- Qui primi apostolicis bisce ulnis impositi sunt, et
(54). Oi ; - qui extra vagantes erranlesque ad salutem venali
, \ - sunt. Plane nobis praesentis celebrilalis magnus
. ** \ ille Andreae occasiones dedil: sed totus apostolo rum cborus in partem bonoris venit. Qiios enim
* * gratia conjimxit non separat locus. Ac quemadmo. , , dum si qois coronam lapillis pretiosis coagmenla\ - iam laudare. velit, quamcunque partem laudibus
, extollat, tolum una cum parte illa miratur : aut
, quemadmodum si quis auream videns catenam,
* , quacunque eam parte tangal, totam coiumovet: ita
, , sermo de quovis apostolorum faclus, omnes plane
' spectat apostolos, juxta divini Pauli vocem : c Si
gaudel unum membrum, congaudenl omnia mem c , Q bra . Quam enim membrorum corapagem Ua
(/. - nalura colligavil, ut apostolorum cborum Spiritus
, gratia copulavit ? Nam una plane gralia est, quai
80
81
Mallb. iv, 19. I Cor. xn, 26.

(52) Colb. -
(55) Colb. , .
(54) Coibei linu3.
4103
1104
apostolos ad rallitiam exercitiiraque Domini co- ; ,
.
egit.
2. \ ,
2. Age ergo, omnes una, ac per omnes illos
singulos admiremur. Andreas qtii ex apostolica * .
, id est virlute, nomcn sortitus est, qui pri- , njus Dominura sibi magistrum ascripsit , apostolici
chori iniliam : qui ad adventum Domini perspi- ,
ciendum acula fait oculorum acie : qui Joannis di-
sciplinam cura Cbristi doclriua commulavit: si- * .

gillura verborom Baplistae. Erat 403
<lscipulorum Joannis clarissimus; fulgore lucernae lucis ,
verilalem perquirens, ac velut in sub obscuris ra-
diis, Chrisli splendoribus assuefaclus. Sed baote- . '
nus Joannes Jordanis in fluentis slans, Judaeorum
greges baplizaverat, prgeceptis Mosis remediwm ,
l*;vamenque in aquis prseparans, scilicel poeniien- , \
tiam, Mosaicique gladii aciera fluclibus resecans. ^.
Quibus enim legis transgressio morlem pepererat, , hos praereptos Baplista, poenitenlia pnemisit (ac (35).
praeparavit.) Quia enim nondum aderat qui morlem ,
abrogaret, quadam ceu dilalione per bapiisnuira
obtenla, raors leniebatur, invitain erga homines , *
clementiara per poenitenliam edocla. Cum aulem . " advenil Dominus occononiiae sapienlia abscondilus, , \
occultavil ipse quoque amiclu morlali digniiaiis ,
,
splendorem. um id probe nosset Joannes se doctorem stalim in satellitem convertit, contractaque ,
manu, pransealis (Ooroini) praeco faclus est: c Ecce ", ,
Agnus Dei, qui toUit peccalum mundi". iHic, ail, , , \,
est qui liberat a morle. Hic est qui tollit pecca- . .
tum. Ego vero ut sponsi ductor, non ul sponsus ^ , . ,
missus sum. Salelles non Dominus veni.
.
3. Hisce verbis slimulatus apostolorum clarissi3. ^
mus Andreas, magistro reliclo, ad eum qui praedi- , cabatur accurrit: acceploque verbi vexillo, Joannis \
iingua velocior efficilur : Dominumque adiens, ipso ,
habilu desiderium exhibet, abducto secum cursus \ ,
comite Joanne evangelisla : a m b o lucerna relicta, , ad solem properant. Andreas prima apostolorum \ ,
plantatio : hic d i s c i p l i n a B Ghrisli porlas aperuit: , \ .
primus propbelicae agricullure fructus decerpsit, *
omniumque spei praecurrens, prior eum quem om- *
nes exspeclabant complexus esl. Primus oslendit , \
legis praecepta certo t e m p o r i s s p a t i o circumscripta ,
esse. Primus Mosis linguam cobibuit, nec passus Q .
est ut posl Christum ea loqueretur : non quod do- .
otorem Judaeorura conlumelia afficeret, sed quod , majore millentein quam inissum in honore habe- , ,
ret: imo prior visus est Mosen honorare, cum pri-
mus norit eum quem ille pradixeral: Prophc-
lam, inquit, suscitabit vobis Dominus Deus no- *
ster ex fratribus vestris sicul me: ipsum audite". >
Legem recusat legi obscquens. Audivit Moysen di- *
ccntem : c Ipsum audite : audivil ioannem cla- .
manlem : c Ecce Agnus Dei; atque illo ostenso ad . " .
*um sponte acceesil. Cum cognoscerel aulem pro- " ' # '
e n i m
* Joan. i , 20.
e l
Deul.
XVIII,
(55) Colberlinus, .
l^.
1105
ENCOaiUM S. ANDREAM.
1106
* t \ . - J phclam illum prophetia pramintiatum, iratTetn se , cum adducit ut inquirat. lgnoranti Petro tbesau . ' rum ostendit: c Inveuiimis Messiam > quem de~
* siderabamus. Cujus adventuiu speravimus hujus
. , tonspectum occupemus. Invenimus eum quempro . pbelicae clangentes tuba? exspeclare jubebant. Tu / lit tempus eum quem gratia predicavit, queni
, amor se oculis visurum speravit. Nam invenit, in.. , \, quit, fratrem simm Siinonem, atque cura eo dtvidil
, \ bujus spectaculi thesaurum. Adducil Petnun ad
. DomiiHim. slupendum miraculum! Nondum d i r *
. * ! ecipulus est Andreas, el honiinum duclor con \ . eliluitur. docendo discere incoepit: apoglolatus' dignitalero rapit. lnvenimus Messiam. quot i n . . somnibus duciis ad fluenta Jordaois noctibus, jani
U - | quem opiabamus invenimus! Nequaquam fuit Pe 0, ! trus post eam vocem tardus: Andreae quippe frater
* erat, ac fervens proposiio apertis auribus propt>
^ * - rabat.
.
4.
4. Assumplo Andn&s Petro* Doroino adducil na , turae et sanguinis consortem, 1 disciplinae parlici . " - pem efflceret. Hoc primum fuit praeclarara Andreae
* . * - facinue. Auxit numerum d i 9 c i p u l o r u m , obtulit Pe , ' - tnun, ut inventret Christus- discipulorum cory. " phseum. Quare ubi deiuccps Pelrus praclare se
, ges&it, ab Andrea preclare gestorum semina naclut
. ' ^ e r a t . Sed muuio et sequaliter allertttrius laudes in
. - alterum redundant. Propria enim ulrique sunt al , \ terius b o n a , ac alter 404aUerins bonis glorialur.
. * QuanUm porro omnibus laetitiam Pelrus attulU, cura
* sciecitanti Domino s t a t i m respondit, silenliuinque
, - disciputorutn lum erubescentium ille solvil? Quem
; ; \ me dicunl homines esse? Tum quasi liogua
, ipse fuiesel orum qui mlerrogabanlur, aul quasi
, - omnes in ipso loqnerenltir, %o\w pro omnibus lo
* , > cutus est: t Tu es Christus Fiiius l)ei , una
^ \ , \ voce el eum qui dispensabat, et dispeusaiionem
. " 1 declarana. verborum concentus! Quibus enira
. ^, Andreas verbis in adducendo Peiro esl usus,
. dem Pater Pelro inapigilis subecripsil. Dixii ille :
. c liivenimus Messiaoi. Pater ea exsuperang sug * c gerit dicens : t Tu ee Cbrislus Filius Dei vivi " ,
* - lantum n o n islbac Peiro jubens : loquere Ptre
, , - ] ) Andreae voc^s, cum inlerrogaberie: appare magi* s l r o ad responeioneDi paralior. Non mentilns esi
. * c libi, cum dixil lnveiiimus Messiam. > Tu tle. > , braicam linguatn in Greecam verieos, exclamalo.:
, i Tu es Cbrislus Filius Dei vivi. Viden' quanlis
, $ Andreaa sub ipsum disciplinse exordium o r B a m e n .
tis decorelur?
. Verum quando Salvator, relictis civitatibus,
. '
, desertum circuibat, boniinum tuibae una cum eo
, procedebant, ne ad breve quidem tempus ejus se. , \
parationem ferenles. Desertus erat locus, cibi pe . , nuria, venterque non implebalur. At Salvator a s , \ suropto amiqno illo deserti miraculo, idipsum rcn
Joan. , 41. Mallli. xvi, 13. ibid. 16.
1107
1108
novavit: ac rursum miracnlorum olim in deserlo

editorum deseriuni lestem edecil; convivatoresque * ,
protulit discipulos, et ad illas levts apparatus da- \
pes lurbas invilat. Aposlolorum porro coetum ejus- . niodi penuria lurbabat, soseqiie muluo respicien- , \ ,
lt*s, noc cogilantes id quod futurum erat, bumanis
raliociuiis fluctuabant. Alius discipuloruin aliud . "
proferebal, quo prascnlern penuriam ceriam indi- ,
arcnt. Andreas vero eorum quae suppeierent vili* , , ,
tatom paucilalemque commonstrans, miraculi oc-
casiones, ignarus licet, Salvalori praebuit. Quid ; \ ,
mim ail? Non sunt nisi quinque panes el pisciculi . ; .
pauci. Quid igilur Salvator? Aflerte inihi ipsa huc. \
lllaque paucitatis ciborum confessio magnse bonor .
vum copia* causa fuit.
6. Sed etiani ipse Dorainus cum suam in ierra 6. , commemoratiunein perfecisset, atque sat tcmporis , \ cum discipulis conversatus, in coelos ferebatur. , *
Apostoli autem, diviso inler se terrarum orbe, ac , , \ corpore sejuncti, alius alium in locum graiiae , fluenta derivabat. Tum vcro beatus iste Andreas .
, \
ciim Grseciara simul el barbarorum terras gratia
implevisset, ac miraculis suis gentes in sluporem
ac pudorem educlag ad fidem convertissct, ad pu- , \ (36), .
, . "
gnacissimam incredulilalis regiouem, Achaiam dico,
missiis esl. Ubi multis coelo ascriplis, unus ob , ,
Adem cruci atttgendus Iraditur: ac morlis ratione \
Doininum imitatur, ul passionis communione amo- ,
ris vehementiam exhiberel. Crux ilaque in niedia . \
compingitur Graecia, saspenditur Andreas, cruce , ,
criiciilxum praedicans, clavis ctavorum verilalem , ,
conlirroans, passione passionem testificans. Hoc xal .
autem iovento morlalis vilae suae termino, secun- ,
dum immorialitaiis initium, morteni scilicet inve- ,
H i t : atque per passionem suam eflkaciorem do-
etrinae suae virtutem exhibuit. Nam quibus concio- . ,
nando veritatem nen persuasit, bos occisus pudore \ ,
affectos converttt: quos sermone non traxil, pas- . :\ ,
sione quasi sagena cepit. Divisus enim io coelo et ,
In lerra inspicit hominuro greges; corpore quidem , ,
in terra positus, anima vero coelum naclus: cu- .
rationes autera ac miracula in terrenoram bominum
graiiam edit. Ex ea porro agriculcura prasenles .
spicae pullularunl : ex ejus doclrina fidei flo- \ .
Tuere botri. Vosque pietatis doctores occurrislis : ^ qui regni ccelorum negotiatores eeiis, ad eum qui .
in ccelisadmirationi est convenistis. Cbristi nanique * ,
estillabeati Pauli vox: Si sustineamus, et conregna- , .
bimus . ilpsi gloria in eaecula saeculorum. Amen. . .
" II Tim. , 12
ef
(36) Sic Colfeertinus. AUus vero, .

ADMON1TIO SERMONEM SEQUENTEM.
Hunc eermShem cx ms. Colberl. 5104, p. 502, transcripsimus : estque imperiii et inelegantis ecriptoris.
Atbanasii tameu praeferl noinen ia Golberlino, et in Anglic. quodam codice.
405
SERMO
SANCTI
PI
ATHANASII
ALEXANUMJE.
EPISCO-
i . Tna postulal Deus a Cbrisliatio, reclam fidem,
1. ,
SERMO EXHORTATORIUS.
4110
, , \
. \ .
,
. * , \ ,
, ,
, \
, \ ,
, .
, ,
, f , , \
. ; "
,
, , .
, ,
\ , \ , \ \
,
. \

,
.
. ,
, , , ; ,
, \
\, \, ;
\ .
, ,
> , . \
,
,
.
.

.
\
. .
> ,
,
, $,
, ,
, . .
;
, . , , > ,
,
\ , ,
, \ ,
\ ( , , ,
veraciutem lingiise, et castitatem corporis. Caeleraque simililer observa. Primo nemini unquaiu
obtrectes, nec obtrectantem audiag. Sed gi quando
in obtrectanlem inciderig, fuge atque inde recede,
sedeque domi ut ne Hluiu ausculles; ibi peccala
fleto tua, ut ne sis obtreclatori similis, atque ad
aeterna abeaa supplicia, ad ignilos draconeg, qul
tuam corrodent linguam. Ait quippe Dcus pcr
Prophelara : c Delrahentero secreto proxiino suo,
bunc perseqnebar ; > illud enim, c secrelo, id
esl, in abscondito, nec prosenle boiuiiie. Quid
porro eel obtreciatio ? Quod non potes coram illo
dicere, sed a tergo maledicens profers, hoc est obtreclalio. Gave linguam cohibeas tuam ab obtrectatioae, a nialo quovis, ab omni juramento et
mendacio : neque unquam ausis per Deum, sive j u sia sive injusta de cauga jurare. Nam qui jurat
per Deum, is verbum Domini tranggredilur dicentis : c Non jurabis omnino, neque per coelum neque per terraro " : quia qui jurant, in aeternum
cm patre suo Salana abeunl supplicium. Sed cavelote, fraires mei, linguam cohibeatig a juramento, a rigu, a vana futilitate, ab intempeslivo negolk> et ab omni mendacio : ac deraum sit vobU :
lia, ita; et, Non, non : si quid ulterius enim agaUir, si juratur, id maligni est . Quod si accidat
quempiam adversum te jurare, dic : Yerilatem
dko et non memior, > ac dimitie illum. Cum vi
rig et mulieribus ne sedeas ut fulilia loquare; ut
jn illa die inculpate Deo occurrag, quando venlur u 8 esl in Ihrono gloriae suae. Tunc obtrectatorum
denles ab immanibue angelis coiUerentur. Tunc
jurantium ora igne nunquam exstingueodo obturabuntur. Tunc annueuliura oculi ab imraisericordibus et inclemenlibus angelis exsculpenlur. Tunc
qui rigerunl, amare flebunt. Tunc qui nugMi
sunt, miserabiliter congemiscent, ad igneum damnati fluvium, ad vermem nunquam moriturum,
ad atrocem infemum, ad tenebras exteriores,
ad acerbum fletnm, ad stridorem denlium , ad
caniinum non exstinguendum. Provide tibi ne
ad illa gupplicia damneris. Cave ne ob modicam
voluplalem hujus niundi qui praterit, ad poenes
damneris acternas in saeculum saeculi duralurag, in
illis lormenlorura locis. Tu vero si vis galutem
congequi, atque ingredi in regnuro Dei, non aulem
ad aelernum supplicium; serva quae audig : vimque libi infer eorum causa usque ad mortem, ut
coroneris a Christo Deo, eum occulla omnia mm
nocie tum die gesta perecrulabilur, quando fulurum est ut nudi omiies et manifesti gigtamur anle
Iribunal, quod borrendum sane est. El alii quidera . . . .
2. \
, '
2. Audi demum sive vir, sive mttlier eg, et obgerva quae sancti tradiderunt aposioli, ut una cum
Psal. c, 5. Matlh. v, 34. Jac. v, 13.
s e
61
' I Tira. n , 7.
S. ATHANASIUS. SPURTA.
1!
ipsis vespere fruamur; ad Ecc3eiani concede, at- j

que Deo confitere peccala tua quae perpetrasti.
(57)Quod si res non bene processerh, neque propitius ille fuerit, ne ad opus accedas lunm, quandoquidem non est benedictum ; sin propitius fuerit,
lunc opus adeas tuum, illud Deus benedicit, ne
tibi maluro accedat. Cum mane surrexeris, Hgu
ram veneranda? et vivilleae crucis omnibus tuis iacilo membris; et dum ambutas, decumbis, surgis,
semper dicito : Domine Jesu Christe, adjuva me.
Quana fena, et parasceve, seu feria sexta, jejuna.
Aliis diebus, tui ist arbitrii jejunare, vel non jejunare. Atlamen par esl ut mulieres seniper jejunent. Illud vel sero landero observato, diabohim
scilicet iracuudiam tibi immittere. ui succenseas
et animam perdas tuam. Mansuetudinem Deus
tibi 406 dederit, ut per mansuetudinera et eleemosynam salutem consequaris. Ei obsenra quandunam a te diabolus fugiat, lum scilicet maxime
cum viderit cmcis typum in fronte, in orc et in
corde tuo. Fuge quoque pugnas, jqre an injuria
suscilatas, ut ne perdas animam tuam. Scriptum
est enim : t Vir iracaudus et praeceps suscilat
ptignas : bominus autem angelum immisericordem immiuit illi. Ne injuriarum cujusquam
bominis recordere : sed esto siue malilia ut infanles. Ail quippe Dorainus in Evangeliis : c Nisi
conversi fueritis el efficiamini sicut parvuli, nou
inlrabitis in regnum ccelorum
Hinc animadverie, parvulos non pugnare, sed mutuo colloqui.
Ab omni plane malilia excedamtis. Dcmum, frater,
imitalor esto puerorum quoad maliiiam, ut ab omni re mala libereris. Audi Aposiolum sic loquentem: Sol non oecidat super iracundiam veslram *.
Loquacitaleni iiiimam odio babe, tacilurnilatemque potius aiua. In corde tuo orato, ac dicito:
c Deus propitius eslo mibi peccalori". > Odio
item babe viiii potaliones, nimiumque cibum. Odio
habe puriikatioiies : saltationes el tragoedias fuge;
haec sunt quippe diaboli ludi. Veslimentorum cullum odio habcas, nec molliiiem dilexeris; sed potius humililateni vililatemque propler Deum; ut
tfdeo te Cbristus el Deus nosler indual stolam gloriae, veslimentum incorruptionis, coronam pulchritudinis, diadema regis; ul tuui babeat anima lua
fiduciam erga Deum, dicens : Domiae, ob sauclum
nornen tuum niullis in hoc vano mundo egui, ut
regnum acciperein :uum eoque iruerer, mi Domine. Tuira respondebit Dominus Cbristus : Si lu parum laborasti, mulla praeparavi tibi; sed inlra
in ibalamum gloriaerneae,aique iis fruere quae ocuIus non vidit, nec auris audivit, nec in cor bominis ascendit, quae praeparavi diligentibus me, alque amanlibus nouien sanclum meum *. Tum iis
perfrueris cum choris sanclorum angelorum; ar11
Prov. xv, 18.
Malth. , . " Epbes.
(37) Locus intricalus.
IH2
\
,
. " , \ ,
,
, ,
, .
,
, \ ,
, , *
, .
. ,
, , , . "
.
, , , \ .
, \
. \
, , \ , \
. , ,
. ,
c \
. *
.

,
, , ,
.
. , ,
,
. "
\ .
, \
. \ , \ *
, . \
, \ .
, \ , \
, \ . ,
* ,
(38) , ,
, , , *
^ npbc , * ,

, ,
\ , .
> , ()

, \ , \
, \
,
.
, , \ , 26.
Luc. xvm, 13. Co , 0.
(38) F. .
DE SANCTA DfALOGl. ADMONli
1113
, .
, ,
, , ,
, \
, ,
'
. Q \
. .
r
QUINQUE
DIALOGOS
1114
cbangetorum, marCymra et omnium sanctorum.

Haec dicet Dominus Cbrisius iis qui propter nomen eiuim decertaverint, qui non juraverint, nec
fnxati, fornicali, mentili fuerint, qui non ad iracundiaro vel trisliliam proximum provocarinl,
qui iuisericordiam erga pauperes exercuerint, qui
non a proximis suis vulluin averterinl suuro. llli
glorla et impertum in saecula saeculorum. Amen.
SEQUENTES
ADMONITIO.
I . Mullum discrepant in horumce Dialogorum inseriptione codices : aliis Athanasio, Maximo autem aliis
referenlibut; aliis demum nemini ascribenlibus. Sed priusquam quid nobh sit hac de re opinionis proferamtti, audiendi sunt qui hosce Dialogos edidere. Hoc opus Grirce et Latine publicutn fecit Theodorus Beza,
anno 1570, typi$ et opera Henrici Stephani. Hinc Commeliani ediderunt anno 1600, ac deincep* in omnibus
Grmco-LatinU edilit cusum fuit. Demum Combefisius inler opera Maximi edidit, Maximoque pro facultate
vindicavit. Qui prior vulgavit Theod. Beza hccc prafatur : Qninque istorun) Dialogorum exemplar in vetustissimis niembranis descriplum, tfivinitue polius quam casu a Greculo qtiodam bac Iranseunte redemplum, communicavit mibi amplissimus hujus civiiatis senalus : quod qiiibusdam locis mutilum, nonnullis
eliam, sed paucissirais, depravatum invcni : eo excepto, quod el ssepe scriptum est
pro et : in quibus permutandis voculis Eunomiani causae suse servientes ludebanl :
quas ego idcirco Graecas induobus primis dialogis reliqui, donec videlicel hunc errorem planc animadvertissem. Quatuor ex istis priores, Aihanasio illi (Magno videlicei) sunt inscripti : eliamsi aliena manu
adiiolalum erat ad primi dialogi marginem, ,
et babebal eliam tiber ille Maxinii nonnulla, ejits videlicet, qui muUis post Atbanasium anni&
Monopbysitarum hseresim refutavit. Gerte nihil babent, meo judicio, Atbanasii vel uomine indignum, vel
iemporibus non congruens : quamvis posiea magis grassaii videantur ApollinarisUe, et Macedonii hseresis
oecumenico demum eoncilio sub Thcodosio Magno fuerit proscripta. Quinlus vero non lam dialugus est
quam compendium quoddam, ut apparel, vel ab ipso Gregorio, puta Nazianzeno, acerrinio Apollinarislanim oppugnatore (ul ex ipsius ad Gledonium epistola liquel), 407
^liqua ipsius disputatione
excerptum. Sunt aulem certe in bis Diaiogis obscura quaedam, et quae aliunde illata luce indigeant. Quod
et si nunc a me, sicut abiniiio constilueram, praestari non potuit, brevi lamen, ul spero, et quidein non
sine fenore preslabilur. In tllis enira citantur nonmilla Scriplorae teslimonia non satis apposile : quod
omnibus illorum temporum scripioribus, tum Graecis tum Latinte, saepiuscule evenil, duro posteriorea
ipsis ocis non inspectis, priorum vestigia sequuntur : ac partiui etiam, quod Graca editio, quam
Septuaginla vocant, quamvis infinilis locis falsa,ac inlerdum-eliam ridicula et inepta, in Ecclesiis tameu
obtiacret; tanti cst momenti ex foniibus ipsis veritatem haurire. Huc eiiam accidit perpetua illorum
temporuio labes, sludiura videlicet allegoriarum nimium, quod passim apud veteres miiUis Scripiur
locia depravandis occasionem prabuisse conslat. Sed lnc omnta facile veluti operiet ipsa doclrjn
orlhodox33 verilas, firmissimis ac solidissimis argumentis defensa.
Hactenus Beza, minu$, uii solet, sobrie de LXX verswue loculus. Ad haec Felckmannus in notis edil*
Comm., p. 84 : Ad ea quae interpres in praef. sna monult, addere visuni est et haec. Praeter ediiioneui
Slepban.xam ei codiccm itkmi vetuslura quo ipse interpres olim usus esl, habuimus eliam codicom
Palatinum, qui hos Dialogos integros babnit, imo pleniores, ut p. 169 monilum est (39), et alium Palaiin. et Auguslan. qui fragmentum ianlum dialogi ScoiUinent, idque ut videtur solum Athanasii,
ul ad p. 166 ampliua dicemus. Sane Palalin. codex pramissis, , posteaque
Subjeclis, \ , , (>
, et similium aliquol terminorum Iheologicorum definilionibus, stalim bos Bialogos absque ullius
alterius auclorisraenlionesubraittit. Imo Gregorius (de quo supra ad p. 180) expresse bos
Qialogos Maximo Iribuit. Quod ipsum conflrmare videlur el illud, qtiod pag. 180, A, lacite innuilur addicio
ad Symbolum Nicxnum, facla in synodo n, oecumenica Constantinop. sub Theodosio I imperatore, quo
tempore jam obierat Albanasius. Porro in inscriptione ista, / *
, non sunl in vetl. codd, sed ab opens sequalilatis causa cum reliquis operibus addita. Nam sicut Palalin., ut dixi, otnni auctoris noniinc carcl. sic ct vctuslus ifle inlcrprctis, quem
v e l
139) llac cilatiancs in hac editionc babcntur infra.
e x
IH5
**
litlera G signabo (qui alius tamen est a Gobleriano, quod notandum) alitia nibil babet de awtore, quaiiv
qtise interpres in praefatione posuil.
Gombefisius secundo tomo operum sancli Maximi, p. 381, hccc habel : Maiimo ascribmnt Romani codd.
el Veneti, ipseque Dufrenii. Sicque passim citanl Graeci qui scripserunt a 400 et 500annis;
etsi iidem quandoque varianl, cilentque etiam Albanasii nominc; variante scillcet o!im eis jam exeroptaiium inscriplione : cuin notum sit non esse Athanasii opus, elsi Tbeodorus Beza ejus vulgavii
iiomine, etc. In nolis porro p. 713 ail ipse prastanliores
e$*e qui Maximo Iribuunl codices, quam qui
9
Aihanasio.
Hic no$ adjicimus
ferre.
codicem quo utimur
Dialogum n
Ephesinus,
neutrius,
usurpantur
a&cripta, nemo jam
modicum
hac
eruditus
non cestimal.
adbibet Athanasius
licet insignis
in re ingerat
major in dies
ixadeat:
illa codicum varietas,
scrupulum
lux vestigantibus
Aliud
ergo, nec Athanatio
ad quem hcec perlinere pugnat
Theodoretum
nititur.
Quia sese teslatur
scripsitse
Theodoretus
hisce Rialogis oppugnantur.

Mittimus
alia minoris
2 Quod
mulla
petiium
nonnisi
augurando
ieves $unt similitudines,
ascribuntur
aliqut eadem nonnunquam
ista videatur,
hi
Dialogi
primam
adversus Anomceos,
laca hic compareant,
Theodorelo
acumenicam
adjudicemus,
hoc opus
ascriberentur
: lertxum
indigni putanlur.
Macedonianos
et Apollinarista$,
locis multum
morentnr,
et $i quw sint,
hujusmodi
Theodoreti
nomine
me-
si eadem rt>
aliqua
Dialogos po$t
ui aguntur
nimis
haereitcot
: paucce $ane atque
quid mirum
Jmo vero nedum affinilas
FuU&e aulem editos hosce
qui
affinia.
reponimusque
adversus
et nullo scriptore
liquet ex iit qum dialogo
Garnerivs
opus a*$erere
aliis Theodoreti
Theodoreti
palebit:
argumenta.
fortasse
impugnanlur.
Quod illas spcctat styli affintiatci
inspicienti
usurpent
tynodum
illis
nomeu prwferant,
Theodoulo.
ut apud Garnerium
re tcribentes
politanam
sine dubilaiione
auctorem,
dubio ipsi
videlicet : qui hisce prcecipuc argumenti*
scilicet memorath
operibus. Cum enim in nulto codice Theodoreti

morentur,
liare&es quce hic
Maximo
prceferunt
abjudicandum
momenti viro doclo allata, ne ad alia properantet
vagum illud e$ae argumentum,
dignum eomparet : nee
ac nullo
est quod Maximo
scilicet nec Maximo,
protulk
dum
ne feslinanter
Marcus
Athana-
Arianos et Anom&o*.
quorum plerique neminem
: suadeatque,
effulgeat.
Grmci,
nomine. At fuitse
Nihil enim hic Athanasio

advenus
pivp-
nomen
decad. 3, c. 5, hoc oput

recenliores
tnodo Maximi
argumenla
quia scilicet multis ille sceculis (loruit post exortat
Cum neutri
scilicet nec Maximi,
item Cyparis$iotes
modo,
Vecchus et alii : Alhanasii
hic ea sctpe quce sapius
sane potius ascribenda,

donec
nec Athanasii
Joannes
Athanasii cum Ario in tynodo Nicccna. Citant item passim
vocat
Georgius Metochita,
sio perperam
non
Regium,
Jn Valicano porro codice Athanam inscribuntur.
nobis
ittter
Conttantino-
de adjeclione ibi ad
syno-
facta.
Caterum
multo
Keckermanni
magii
abhorret
illa
ab
appendix
Alhanatii
ad
itylo
dialogum
quam
2, g*am
rcliqui
Athanatii
dialogi;
este judicat
quare incunclanter
Fetckmannus
ei
atyudtcandai*
cen$emu$.
b.
DIALOGVS
DE
SANCTA
Q
.
ATHANASII
TR1NITATE.
ANOMOEUS
QUO
Sane quidem. Anom. Quid est Gbrisiianiemus? Orth. lllud quidem dicere necesse
fuit : istud vcro non ila luluui. Anom. Qua
brem ? Orth. Quouiam dicere quidem necesse crat
me esse Christi servum, dicere vero, quid sit
Cbristianismus, tutum non fuerit, nisi cognovero
quisnam ille sit qui hoc percontatur : ne forte
comperiar canibus res sanclas el porcis iuat * m -
COLLOQUUNTUR
ORTBODOXVS
AR1AJS1STA.
.
ANOMCEUS.
1. Christianus es?
Orthoduxui.
1. e l ;
1
. . *.
; 0. 1
& . . ; .
, , , , ,

\,
. \ , , %
1>E SANCTA TRINITATE DIALOGUS I .

4118
III?
(40) - taa 408 projicere. Etenim si ex me quxras : Esne
, , fidelis, aut catecbumenus, confestira dicam qui
. *. ' , sim : quid sit autem fidelem esse, non dicam, ne
. . , forte Judaeus sis, qui interrogas. Anom. At ego
' \ (41), qui hoc ex te quaero, libi dico me Christianum esse.
, Orth. Tibi non fuit satis, quod me Cbristianunt
. \ diierim : ita mihi qijoquc non salis est, quod te , Christianum esse dicas : nisi mihi dixeris quid
sit Cbristianismu?. Ac ne sic quidem plane ea
(42) Christianus : neque enim scire quid sil Cbristianis , mus, hoc est Cbrisiianum esse; nam neque scire
". . ; . . '. qtiid sit Judaismus, est esse Judaaum, neque
; ). . . scire quid sit gcntilismus, est genlilem esse.
; . , Anom. Nosti Deum? Orth. Eliam. Anom. Ut
, '. " ipse seipsum novit? Orth. Minime/Anom. Eum igi , \ ; . tur non nosti. Orlk. Novi eum, ut ferl humanar
Ka\ . 'Ard/, ; . ", facullas Daturae. Anotn. Atiter igitur ipsum norunt
, bomines, et aliter se ipse novit? Orth. Sane qui, . dem. Anom. Quomodo? Onh. Quoniam nisi quis
, eadem atque Deus ipse cognoscendi facultate sit
. . prseditus, fieri non polest ut eum norit, sicut se
. . ipse novit. Al Aeri nequil ut quis eadem atque
\, ; . Deus ipse cognoscendi facullate sil praeditus, nist
, , sit ejusdem ac Deus natura. ISon sunius autem
' - ejusdem atque ipse naturse. Non igitur eamdem
. \ aique ipse notitiam habemus. Anom. Quid, si
Filius velit cuipiam revelare, annon polesl ? Ortk.
- Revelat quidem, sed non ita ipsi revelat, ut se
ipse novit : verum proot is est ad cognoscendum
9(
idoneus, quem hac gratia donat. Quamobrem a lumbis ad vcrticem electri apecie Ezechieli visus
eat ; Danieli vero, Antiquus dierum : et Isai, a seraphim obteclus
2. . , - C 2. Anomqeus. Tu igilur qua ratione iltum nosti; ut
vov, ; ). ' electri specie, an u( antiquum dierum? Orth. Ab
, \ ipsis didici Deum esse supra omnia illa ipsia mani. , festata. Nisi enim istis precelleret, nunquam di c versis modis apparuisset, ideoque dicit Unigenitus :
. > . " Peum nemo vidil unquam
Anom. Aliud esl
, \ ; >. \ vidisse, aliud nosse. Orth. Quod ad Pcum attinet,
\' \ non est aliud et aliud , siquidem ipse aspectum
, ' pro cognilione usurpavit, dicens c Tanto tempore
, \ ; , vobiscuro sum, et non cognovisli me? Philippe,
. > . , qui me vidit, Patrem meum vidit *. > Anom. Si
, . . nosti eum esse supra omnia quse conspiciuntur,
, !, quid ipse sil uoslu Orlh. Ridiculum quiddam nar , \ ras, num enim quia animam novi supra omnia
; . , aspectabilia corpora esse, idcirco eiiam uovi quid
. . ; . sit aoima? Anom. Atego eum novi ul ipse se noviL
. . , - Orth. Quid eet igitur Deus? Aitom. Tpsum ingeni (43) , . . tum. Orth. An nosse quod sit ingenilus, est Deum
\ . ". " \ \ nosse? Anom. Sane qujdem, Ortk. Atqui hoc etiam
. ; \ norunt et Judaei el Graeci. Eadem ergo notitia Det
" , . praditus es qua Judaei et Graci, qui ipsum non
" norunt. Tcstantur enim Evangelia, eum qui mm
, . . cognoscu Filium, nec Patrem nosse. Anom. Non
1
loan. i , 18.
Joan. xiv, 9.
(46) Ita Reg. et Palalinus. Editi vero,

. Idcm infra, \ .
(II) Palatinus, .
(42) Palatinus, .
(43) Sic Palatinus, hic et bis infcrius. Editi vero.
.
1!>
ftSG
igitur novil Deus se csse ingenitum? Orth. Al boc ; .

minime ipsius est esseulia quod comprehendimus. , . .
Anom. An unam dicis deilatem, el ircs byposiases? , ; .
Orth> Tua quidem illa nolilia, quam prius affere- . *
bas, confutata est : libi vcro sic eliam respon- ,
dfebo Aliud est byposlasis, et aliud deitas : non , >' ut alia ei alia res ; sed quod bypostasis quidem , .
aliud, aliud vcro deilas significel. Nam hyposlasis >
., id est, ess<% deitas vero, , < . '. , ; '00.
id est, quiddam esse, > significat. Anom. Hoc vero , ,
cujusmodi est? Orih. Ut sunt Petri, et Pauli, el , . '. ;
Timolbei ires hypostases, ct una humanilas. '. ! ".
, , ,
Artom. Ergo Ires sunt dii. Orth. Absit ut boc dicam! Anom. Si ila sunt hypostases, ut Petri el , ,
Pauli, et Timotbci, tres sunl dii : quandoquidem , . 0. ,
Petrus, ei Paulus, el Tiraolheus, ires sunt homi- \ ,
\ , vt
nes. Orth. Ne hi quidein sunt 409
sacrie
LUleris. < Nam in Cbristo Jesu non est masculus, , '
neque femina, non esl Gracus et Judaeus, non est . '.
servus el liber, sed omnes in Chrislo unum su- , , , ; .
mus . Anom. Annon igitur trcs sunt Pelrus, , * . *
Paulus, et Timotheus? Orth. Tres quidem sunt, ; '0. " ,
at non Ires hominea. Anom. Quoraodo? Orih. Quia , , ,
tunc tres sunt bomines, cum dissimile cor babue- , \
rinl, ut Graecus et Jud$us, et Ghristianus : sin , ,
vero idem dicaut, nec sint inter eos dissidia, Ires , *
quidem hypostaees, scd unus in Domino, qui unum , '
animuni el unum cor babeant : et tres quidem . '.
sufit Biimero, at non quod diversam inter se nalu- *0. ,
ram vel diversum cor habeant. Anom. Ego eos, ^ qui tres sunl, tres esse dico. Orth. eô tres esse , \ ,
dico, si inter se dissenserint : qnod si secundum , .
.
sacram Scripturam perfecli fuerint eadcm menle
et scnlentia, unum esse novum hominem dico, . 0.
manenlibus tamen bypostasibus. Anom. Sed hxc , ,
de hominibus dicuntur : in Deo vero aliler se res ,
babet. Orlh. Si in iis quae corporaliter separata . * ,
sunt, modo animi senleDlia non dissideant, babet ;, ,
Scriptura unus, cl unum, niulto magis id dicen- , (44; , ,
dum esl in iis quae materia et corpore carent. , ,
Aut igitur in istis ponito esse dissidia, ut tres , .
deos dicamus, quoniam unus istud, alius illud velit : aut gi nulla est in iis dissensio, uuus sii
DeusPater, et Filius, et Spintus sanctus : quemadmodum qui in Ghrisio sunt pcrfeeti, unus homo
sunt, sicut scriptum est.
S.Anomceus. Nullaest igilur differentia Patris, et D . . ,
Filii, et Spirilus sancli ? Orth. Nulla sane neque , ;
in uaiura, neque in voluntale, sed in eo atiqua, * ,
qnod gignere el gigni, emiltere ei procedere, inlei (45) , . '.
se differanl. Anom. Quid csl gignere et gigni,emil- ,
tere et procedere? Orth. itec ita dicuntur, quia ; \>. " ,
Paler quidem gignit, id est, genuil : Filius vcro ,
gignilur, id est, genilus est : el quia ipse Pater
rmiitit Spiritum, id est emisit. Spirilus aulem . , , procedit", id est, processit. Anom. Procedit, in- , '. ,
quit, num vero etiain processit ? Orth. Ilidem de ; '. , $ ,
%
l r e s
e x
Galat. , 28. " Joan. xv, 26.

(44) abcst a Palatino.
(45) , abesl a Palalino,
H2I
DE SANCTA TRIMTATL DIALOGUS I .
1122
. c > c , Filio dixit c Gignil me : ait enim : c Anlc omnes

. " \ ,
colles gignit me . Quemadmodum igitur de Fi, , \ lio per illud, gignit me, intelligis, Genuit me ; ita
, , 20 eliara illud, procedit, accipe de Spiritu, ac si di , c , ccrctur, processit. Hic enim esl mos Scripttirae
, , ut illud, c Qui facil angelos suos spiritus , \ id est,
\ , , . Qui fecit: el illud, < Quifundas terrain supra stabili. \ ; 6\ . . laiemsuam *,id est.qui fundasti. Anom. Haeccine
; *. . igitur est diiTerentia? Orth. U&c est. Anom. Eamdem
*. \ , autero naturam ais? Orth. Eamdem. Anom. Et
$, ; . , quomodo potest eadem esse natnra, si unus qui(46) $, ; . ; .
dem gignil, alter gignilur? Orlh. Ponis nihilomi , (47) nus, unum gignere, aherum gigni ? Anom. Etiam.
, \ Orth. Si iirnis gignit, aller gignitur : qui gignit ex
. . , sua ipsius nalura gignit : el qui gignitur, ex gig ! . nenlis natura gignitur. Anom. Abs^t, ut dicain,
. . ; '. Deum ex natura genuisse. Orth. Non igitur genuit.
, \ ; - Anom. Genuit, cum creasset. Orlh. Erjione prius
. , ipsnni creavit, et deinde genuit, an aliquo quo. *Ard/i, piam modo? Loquere apertius : Nec enini inlelligo
, \ quid sit, genuil cum creasset. Anom. Quod gigni , \ , ' $, tur a Deo creatura esl, quoniam ille simplex est,
. '. , el composilionis expers : nec aliis gignit, aliis
, \ ; , , creat, sed quibus gignit, iisdem etiam creat. Orth.
. , .
Si simplex est et compositionis expers, quorsum
<Jicis, quibus et quibus? Ubi enim est iUud, quibus ct quibus, ibi quoque niulta sunt. Si porro coiupositionis expers est Deus, non igitur in eo sunt multa.
.. ; .
4. Anommus. Annon est igiturDeus simplex ?Or///
. Imo etiam amplius quam simplicem esse aio. Nam
. \ , \ - et angelus simplex est, et aninia, et lux, cum ex
. . \ partibus aul mcmbris non compouantur. Anom. Ila , $ ; . que si amplius 4 1 0 q
simplex est, quibus
, , gignil, iisdera etiam creal. Orth. Iterum moneo,
\ * ne dicilo, quibas gignit iisdem et creat : nam
\ . . $ quod simpiex est, non babet quibus et quibus :
, ; *. . . multo aulem eiiam magis id, quod supra ipsam
; . 1 . $ simpliciuiem est, non admittit illud, quibus ei
\ , ; . , quibus. Anom. Simililer ergo gignit Deus, et simi $, \ , $, liler creat. Orlh. Nequaquam. Anom. Ergo est
. . , \ composilus. Orth. Absit. Anom. Si aliis gignit et
; '. $, . aliis creal, compositus cst. Orth. Non dico aliis
, , - gignit, aliis creal: sed aliter gignil, aliter creal.
* Anom. Quoroodo gignil et quomodo creat? Orth.
, , Hyposlasi gignit, et mandato creat. Mandatum eoioi,
\ . . D concurrenle potestate, praesens sislil quod roandan ; . li libet: i vero qui gignit hypostasi, non exspec , \ - tat mandatum, ne quid medium iiUercedat inter
. gigncntcm Patrem, el Filium qui gignitur. Anom.
, , An igitur invilus genuil ? Orth. Qui genitus est,
. \ viva est ejus qui genuil iaiago; el volunlatem
%/ transcendit imago bypostaseos. Prius enini oporlel
. . ; ammo concipere imaginem bypostaseos, et postea
, ; . " , velle aul nolie. Filius autem est soboles hyposta , * seos, el imago prorsus invariata : ante voluntatem
. \ \ animo coucipe imaginem hyposlaseos. Anom. Quid
71
71
u a r a
71
Prov. vm, 25.
T t
Psal. cm, 4.
7 1
ibid. 5.
(46) Palatinue, " . Reg.

(47) Palalinus, ,
Ulo
S. ATIIANASIUS. SPURlA.
M24
cst illud : Transcendil imago voiunlalem? Ori/. ; , .

Hoc dico, quoniam essenliam concipere mente por- , ; .
tes, absque eo eliam quod hoc velil : absque ima- . . , (48)
gine vcro, non potes. Nam volunlas el incipil el . . ; .
desinit : imago vero essentiae nec incipit, nec de- \ . ; ,
sinit. Sed ei aliter boc accrpe. Eslne Deus volens , *
aut nolens immorlalis? Anom. Volens. Orllt. non \ *
igitur imhiortalis eral anlequam esse vcllel. Anom. ' \
\b aelerno vult esse immonalis 1 Orih. Et ab aeier- ;, ^
jio esse Paler. Sicul eiiim dicere non polcs, quod .
invilus sit imniortalis; ila, ne boc quidem, quod inviius sit Paler : el ul iiec immortalitali, iia neo
Vilio praeil voluntas, sed ab aeterno esl Filius ex voleme Patre genilus, hyposlaseos imago penilus
jnvariata.
5. Anomctus. Ubi scnptum est, Filium esscimagi5. . ,
ncm hyposiaseos ? Orth. Cbaraclerem hypostaseos, g ; . seu figuram substanliae nihil aliud esse inlcl- ligo, quam imaginem hypostaseos esse. Anom. . .
Enimvero, annon vir quoque scribitur esse ima- ; . * \
<go et gloria Dei ? Orth. Sane : al on character . " , \
bypostaseos. Aliud esl aulem , imaginein Dei ; . esse, quam esse obaracterem hypoeiaseos ipsius. ,
Nam opiiiciuni habel quidem imaginem artis sui . . ' artiflcis, a quo eflecturo est, byposlaseos vero mi- . '.
niine. Anom. Nescio quid dicas, planius loquere. , ,
Orth. Scamnum babel iinaginem ariis fabri : nam , ,
si scamnum videro, agnosco a fabto factum esse: ,
ei si naviculam -conspexero, agnosco esse opus a \ \
fabricatore navium confeclum, quod sii imago ar- .
tificis el gloria artis illius : at non byposlaseos
cbaraticr. Nec enim aul scamnum aul navicula C , .
habel cbaraclerem opiflcis sui : cum bic quidem \
sil Itomo bypostasi, scamnum autem vcl navicula . \ (4'J) 4
non ilem. Sic etiam homo esl imago et gloria Pci, \
qui ipsum condidiU Eleniro, ut ait sanctus Salo-
niou : Proporlione qoadam, illarum rcruin an- ; , * .
clor conspicitur el gloria aflicilur, ex eo quod ef- ' . t ' 0
fectura e s l : non tamen est cbaracter byposta- * ,
seos opiflcis, sed duntaxat virlutis ejus efleclricis. , . .
At Filius osl character bypoalalicus. lnquit enirn: , 6
f Qui vidit ine, vidfl Patrem meum : > nemo ;; . )
vero, quod videril houiiiiem, idcirco vidil Palrcm. . . ; *. '
Anom. Ubi scripiuin est, Filium esse characierem , liypostaseos ? Orih. Apud apostolum Paulura in \ '
Epistola ad Hebraeos. Anom. Non recipilur in Ec- \ * . .,
desia. Orlh. . quo annuntiatum est Evangeliura ,
Cbristi, credilum esl iianc Eprstolam Pauli csse : ; '. " el ea connumerala, omnes Epislolae Pauli sunl nu- , * \
mero quatuordecim. Anom. Legisiin' in caeteris , ,
omnibus proferri nomen ipsius, in hac vero non ,
ilem? Orih. Curo Hebrais scriberet, qui fama c \
acceperanl, ipsuin homines docere defeclionera , *
a Ipge, ne ipsins nomen abhorrenles, aures411 . > "
occluderent, propterea a Palribus ita orsus est: , \
Multifariam multisque modis olim Deng tocutua . \ ,
patribus iu propbelis, ullimis bisce diebus lo- n
71
7 8
Hebr. , . Sap. xui, 5.
7 f
Joan xiv, 9.
(48) Ua Palat. et Felck. Editi vero, o;v

.
(49) ?alal. .
4126
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS L
1125
^jufvov, * , , . > culus est nobis in Filio \ Hanc autem etse siu* Epistolam, apparel etiatn ex iine Epistolse. Memfcit enim etiam Timotbei his verbis : c Scitote
fratrem nostrum Timoibeum liberatum esse, cum quo, si cito veneril, vos videbo *. >
6. AnonuBUi. Etiamsi hanc Epietolara Pauli esse
6. . ,
, (50) coneedamus, aitaroen cbaracter hypostaseoe ha , ; 0. bet esse in bypostasi, non in propria vita. Orth.
* , At Cbristus DOD tantum dicilur charalcter hypo\ , . slaseos, verum eliaro Filius, ut iilud hyposia , ticum intelligamus. Dicitur euim splendor, qued
una sil ex ipso ab aeierno : cbaracter vero propter
. . byposUseos similitudinem : Filius denique, quod
. . sil in hyposiasi. Anom. Dicimus et nos omnia esse
ex Deo. Ortk. Sed alia quidem suot ex ipsius
. mandato per creationem; Filiua vero ex ipsius
. ; byposlasi, per generationem ; Spirilus vero per
'. ; . , processionem. Anom. Ergo Spiritum etiam dicis
, ; . esse ex byposlasi ? Orih. Alioqui unde essel ?
Anom. Ubi scriptum est alia esse ex mandalo,
, alia ex hyposlaei ? Orth. Dicil David de iis qoa?
, , , ex Dei mandato exsistunt: c Laudate Dominum de
, , coclis, laudate eiim in excelsis ; laudale eom, ora, \ , , nes angeli ejus, laudate eum, omnes virtutea
. " , ejus ; laudate eum, aol et luna, laudate eom,
(51), . > omnes sleUa? et lumen. Quia ipse dixit, et facta
f sunl: ipse roandavit et creata stint . De gene (52) * ralione vero Filii scriplum est: c Ex utero anie
, luciferum genui te : ei de Spiritu sancto: c
* > novisairais diebus effuodam de 8piriiu meo eupcr
* c * ^ omnem camem . > Et alibi: c Spiritug enim ex
c (53) ol - me procedit: item alibi: c Yerbo Domini cceli
, flrmali sunt, et spiritu oris ejus oronis virtue eo . . rwn . tAnom. Ex utero dixil, et ex ore, non
* , . . atteni ex hypostasi. Orth. Partes seu membra cuin
, Deo tribuunlur, dicuntur quidem bumano raore,
, , inlelliguiilur autem ut Deo convenit: siu roinus,
; , qum uterum in Deo corporeum possimus raente
, , concipere ? Itaqne uterum audiens, generandi na * turae vim : et os audiens, docendi faculiatem io , telligo : qno loquendi more Scriptura inlerdum
* c , , eiiam ulitur cum de hominibus agit, ut cum in, - . quit: c timore tui, Domine, concepimus in utero
> Nam hic
et peperimus in terra spiritum salutis
quoque non significal corporeum ulerum nostrum
, .
D scd illam naturae vim gignendi.
7. . ; .
7. Anomoeut. Ubi de Deo scriptum csl oatura n<v
, * men ? Orlh. Apud Apostolura : Sed lonc quidem
, * , ignorantes Deum , iis qui natura non sunt dii ser , , > viebalis : nunc autem cum cognoveritis Deum,
. imo, cogniti sitis a Deo \ eic. a Deo videlicd,
' * qui nalura Deus est. Et in Epislolis catholicis
, scriptum est: < Per quae maxima et pretiosa nobis
, (54) promissa donavit, ut efficiamini divina? consortes
. . naiura? . Eflicimur autem naiura divinae con7
7#
7 8
" Hebr. i , 1 , 2 .
Hebr. xm, 25.
Psal. C X L V I I I , M . * Psal. cix, 5.
* Psal. xxxii, 7. Isa. xxvi, 18. " Galai. iv, 8 , 9 . II Petr. \ , 4.
(50) Palat. ' .
(51) Sic RCK. Palal. el Felc. Edili vero, TaCV
.
Joel. , 28.
(52) Edili. H. Steph. > <.

(55) Ita mss. Edili vero, .
(54) Palal.
i1i8
S. ATHANASIUS. SPUUIA.
1127
sorles ex parlicipaiioae Spirilus sancli. Anom. *d ; OJL>0.
Ergo cl Spiritus saDclus est divinae natura? ? OAh.
Si ex pariicipalione sancli Spiritus diviiue cou- ,
bJrtes nalurae sumus, nonne multo niagis est di- ; .
vinae naiure Spiritus ille, qui nos participes effi- ; . ,
cl?Anom. Ergo el Spirilura sanctum dicie esse (55). t
divinae iftlure ? Orih. Non simpliciter divinae esse
ualure, sed essentiae. Dixil enim ipse Pater : In * t
novissimis diebus effundam de Spirilu meo super ,
oranem carnem *. > llein Filius : c Non enim vos . ,
eslte, qui loqtiimini, sed Spirilus Patris raei, qui , ,
loquilur in vobis . Job quoque divinum dixit
*
Spiriluin, cum sic loquerelur : c Yivit Dominus , (5G),
qui ila de nie judicavit, el Oranipolens, 412
, . >
amariiudine aflecit animam ineara. Siquidem do- ), * nec est adhuc halitus in mc, cl Spirilus divinus g , , < superesl mihi in naribus ; os meum non loquetur ; , * c
injusta . Viden' quomodo Trioitalis memineiit;
0, .
de Filio dicens: < Vivil Dominus ;de Patre: c Om- *
nipolens, qui aroaritudine affecil animam meani : f ,
de Spiritu sancto: c divinus Spirilus, qui superesl . *
mibi in naribus ? > Nam Spirilus esl suavis odor
Cbristi: ct quemadmodum ex odore euavi unguen- . ,
tum per nares percipilur : iia et Cbristus ex Spi- * .
rilu. c Nemo euiui potest dicere Cbrisluiu Jesum, * < ,
Lisi in Spirilu sancto . El Apostoli fuerunl ac
,
sunt bonus Cbrisii odor, quoniam Spirilus saucli , .
iempla sunL Oicil enim Paulus : c Aa nescilis, .
quia corpora veelra teiBplaai sunl Spirilus sancli, qui in vobis est, quem habelis a Deo ; ci BOH c&iii
vestri? Deura igitur in corpore vestrc glorificato . i
8. Anomceus. Sialiter creat Deus, et aliier gignit, C 8. . ,
composilus esl ? Orlk. Compositus nen est ( absit , ; 0. ; *
niin ut boc dicaro ), sed byposlasi quidem gignit, 1**1 Y*P ! & \
inandato vero creat. Quod si ila gigoil, ul crcat, . , ,
quod ab eo creaium est, ab ipso est geniium. . .
Aftam. Saue quidem. Orth. Canem autem creavil: . '.
aude igitur dicere, canem aut aliud qtiidpiam ,
crealum, esse genilum ex ulero. Nam dico quidem . ,
egu, quod Deus canem ei bruta omnia, cum cse-
leris omnibus rebus creaveril: dic et l u , quod ,
etiam ex ulero ea genueril, si quidem simililer , .
creal et gigott. Anom. Aliier igilur creat el alher . " , ; .
gigoit? Orih. Sane. Anom. Noune est compositio- . . ; #.
nis expers ? Orth. Minime dixi non esse compo- cTv>v, (57),
sitionis expertera, imo eliam est aliquid amplius , * .
quain composilionis expers , sed aliler gignit et D . ; . ,
abter creal. Anom. Quomodo id Geri potcsl ? Orth. ' , ;
Mens nobis insila, quae ad iiuaginein Dei iacla esl, , , & .
nomie est composilionis expers? el tamen aliter . ;
gignit sermonem, aliler autem condit, qua con- , . . *
dil. Anom. Qui aliler gignit ct aliter condii ? certe , , ,
quibuscondil mens, eliam gignil. Orth. Falsum . .
narras: gignit enim ex se sermoneiu, condit au- ; . , , ,
tem ex maleria doiuum, navim, ct quaecunque . . ; .
8 7
8 9
9 0
" Joel. , 28. Matlb. , 20.
Job xxvn, 2-4.
(55) Rcgiue et Palal. . Felc.

* .
(50) Reg. el Palal. (
I Cor. , . I Cor. , 19-20.
idem. .
'57) Palal. , 5 .
4130
DE SANCTA MALOGUS .
1!29
. sunl ejusmodi. Anom. Num igilur etiam Deus con
* , , dil ex inaleria? Orth. Quaedain ex inateria, quae dam rursus, cum non essent, Jecil ul exsisterenl.
. . . . Anom. Quomodo ? Orth. Maieriem el coelos et an ; . . gelos fecit ut ex nihilo exsistereni. Yohintas aulem
. concurrentem potesiaiem nacia, fecit ul exsisie ; . . ). ret quidquid libuit : morlalia vero aiiimanlia ox
, , maieria condidit. Anom. Hoc admitto. Orth. Fiiiuni
* , vero noune ais simpiicew esse et coivposiliouis
experlem ? Anom. Eiiani. Ortli. An igitur quod a
, . Filio condiium esl, ex eo quoque genitum ais?
. Anom. Minime. Orlk. St, quoniam Paler est siui, . . plex, idcirco quod a Paire condilum est etiam ge , nitum dicis, neinpe quod genitum est, etiam creaium est: at Filius quoque est simplex : ergo quod
, *
. . . creavit, eliam genuit: el Paler comperielur esse
, (58) Filii quidem paier, rerum vero creaiarum avus.
, Anom. Sed quod esl genitum a Palre, eliam est
, . creaium : quod autem creatum esl a Filio, est
* . . crealura. Orth. Nonne quoniam simplex est Deus,
, . . idcirco quod ab eo creatum est, eiiam genitum
; . esse: et quod ab eo genitum est, eliam creatum
. . (59) , esse vis ? Sin niinus, quomodo eentis? Anom. Sane.
; . . Orth. Ergo et quod creatum est a Filio, esl etiam
. . genilum, utpote qui sit compositioiiis expers : vel
, , , , etiam si Paler est composiiionis expers, non id . . , circo tamen quod ab eo genitum esl, creatum csi :
nec qaod ab eo creatum est, genilum est. eliamsi
, .
sit ipse compositionis expers. At Filius genilus est
Patre: non igitur crealus. Anom. Paier esi aucior Filii, Filius auctor rerum conditarum. Orih.
Annoo Paier quoque eet rerum condilarum aaclor ? Anom. Esl sane, sed per Filium. Orth. Sed omnino
ponis, eam quoque auclorem esse reruro creaiarum ? Anom. Certe. Ooinia enini sunl ex Deo. Orlk.
Sunt igitur ab eo eiiam genita omnia, canes, covvi, vultures, quidquid 413 denique creatum est,
give rationis paniceps, sive raiionis expors. Anom. Dixi bac condila esse per Filium : solus aulero Fiiius, nulio inlermedio geiiilus est, id est creaius.
9. . , ^ C 9. . Idcircone eum esse dicis et geniium et
; ; . crealum, quia solus esl a solo ? aut quomodo id ac. . (60) , cipis? Anom. Eliam. Orlh. Caelera aulem orania,
, , quoniam per Filium facia sunl, creata quidem sunt,
; . . . geuita vero non ilem? Anom. Ua est. Orth. Intcr ; . . ventio igilur Filii iiuminuii Patris in agendo eQi ; . ", , cacitaiem. Anom. Quamobrem? Orih. Quia solus
$ . , solum gignens, itidem et gignil et creat. Filio vero
, intervemenle, quod creat, non sane gignit; et, ut
, , videlur, principaiuum et potestalum, rerum deni , . . que omnium crealarum darano, genilus fuerit Fi; . " (61) lius. Anom. Quamobrem ? Orth. Quoniam nisigeui , . . tus fuisset Filius, quaecunque ab eo creata, essent
; . . * eliam genita. Anom. Annon igilur per Filium creati
, sumus ? Orih. Sane vero. Sed nos quidein per Fi , . . D liuin creali sumus, Filius vero ex Deo genilus est,
* c . . non autem creatus. Anom. lpse dicit: < Dominus
" creavil me, inilium viaruni suarum . Orth. Ipse
, , quoque dicit : c Foderunt inanus meas et pedes
. . rneos, et partiti sunl veslimenla mea sibi, el super
%
f l
Prov. , 22.
(58) 1 deest in Palatino et Regio.
(59) Hss., . infra, deest iin Palaiino.
PATROL. G R . X X M I I .
(60) deesl in Palalino.

(61) Palat. el'tteg., .
36
4151
4102
vestem meam miserunt sortem
Anom. Quid , c , , <
simile inter se h a b e n t , c crcavii me, el c foderunt ; . "
raanus m e a s et pedes? Orth. Quemadmodum kl, , <1>
quod in cruce fulurum eral, enuntiavil, ut si jara , .

f a c t u m f u i s s e t : ita quod f u t u r u m erat i n incarnalione, dixit, ac si j a m fuissel faclum. ltaque non ' ,
dixil, Dominus creavit me a n t e i n i t i u m via, sed ,
quoniam a l i o r u m via perdita erat, futurus a u l e m *
nobis erat qui via recens et vivens esset, propterea . . < , >
dicit: c Dominus creavit me inilium viarum sua- , c . .
r u m ad o p e r a sua. > Anom. < Anle s s e c u l u m funda- ,
vit me, > i n q u i t , c a n t e q u a m l e r r a m facoret . ; ' c ,
Orth. Dic tti q u o q u e : < Quadraginla a n n o s non- , ,
dura habes", et a n t e saBCulum fundatus es ? ut .
; . a u d i a s , c Amen, amen dico tibi, aotequam sa?cula
exsisterent, cgo sum . Anom. An erat ipsius
'
"
incarnaiio, antequam eisisterent sxcula? Orth. , ,
Imo, quod ad Dei praescientiam atlinet, passio ipsa : . . '
adeo ut dixerii: < Foderunl inanus meas el pedes , *
raeos, et dederunt in escam meam fel, et in sili . . , *
mea potaverunt me.acelo . > Anom. At isiud non , , c ,
esl dictum ante sseculum, verum Davidis tempori- . . , c -
bue. Orth. Dictum quoque est a temporibus fllti , . . c
Davidis, nempe Salomonis: < Dominus creavit ,
me. Anom. Sed dicium est : c Ante saeculuin , c , t
fundavil me. Orth. Nempe quoniam, c ante sxcu- ,
lum erai absconditum boc mysterium, ut inquit
Paulus, c quod nanc manifestaluin est Gliis homi- ,
iium. > Quod aulem ille sit illud ipsum , quod ante , *
saecula fundaturo esl, audi ex eodem Paulo, alibi
diceote: Fundamentum enim aliud nemo potest ^ ,
ponere, prater id quod posilum est, quod est
Chrislus Jesus " : > praelcr eum videlicel, qui di- . , c , ,
cit: c Ante saeculum fundavit me. Cbrisius au- c ,
tem Jesus, Deos Verbum tunc vocatus est, ex quo ,
Verbum factum eet caro, et diclum fuit ab angelo : .
Vocabis nomen ejus Jesum **. Ilaque illud, Dominus creavit me, > et, c Ante s&culum fundavit
me, de ipsius incarnalione drctum est, mysterk) scilicet illo vere ante saecula abscondito.
f e
10. .
40. Anom. Sed quomodo potesl ila genuisse ex
sua ipsius byposlasi, ut nihil sit perpessus? Orth. , ; . , *
Illud, quomodo poiett, ne investiga : illud vero, ex , , fiiteutntii.
kypo$ta$i a nobis oslensum eat. Anom. Quomode . ; . " ,
oslensum est? Orlh. Ostenaum estnon essequiddam . , , !
crealum. Quod aulem non est creaturo, aul esl iit- , .
gcnilum aut genilum, aul procedens ut ex auclore D , (61*) sive causa. Non es>i auiem ingenitus, cum sit Filius (62) . .
genilus : ergo est ex hyposlasi. Anom. Et quomodo ; .
polest esse ex byposlasi? Orth. Nisi sitex hypostasi, , ,
aui est crealum quidpiam, aut ingenilus : non est , ,
4 1 4 aulem ingenitus, cum sit Filius : non est *
creatum quidpiam : nec enim maudavit et facius , ,
est; sed ex utero ipsum genuit : est igilur ex hy- ' . .
postasi, nou auiem ex nihilo, sicul ea qua3 per , .
mandatum exstiterunt. Anom. Rursura igitur ute- ! ,
t
9 8
Psal. , 17-19; Mallh. xxvn, 55.

17;
LXVUI,
22.
(61*) Yulg., . EDIT.
I Cor.
II.
Prov, , 22.
Luc.
Joan. , 57. ibid. 58.
31.
(62) . Palat.
Peai
1133
DE SANCTA TRINITATE DlALUGliS 1.
(63) , , , rum dicens, exislimas Deum esse compositum*

, . \ Orth. Absit, ut Deura dicam esse compositum!
\ ' , , sed, ut superius dixi, uleri nomine, quod Scri , ptura Deo iribuii, generatricem vim hyposlaseos
, , \ , \ - ipsitts inlelligo. Nare de nobis etiam agens Scri,\ , ptura, sicut prius demonslralum est, ila ioqui con, * , * . suevit, ut cum inquit: timore lui, Domine, in
. * utero concepimus et parturivimus, et peperimus
. . (64) \ Spiritum salntis . ln utero dicens, non intelli git corporeum uterum, sed in ipsa bypostasi. Anom.
. \, .
Parum abest, quin mibi persuadeas ul fiam consubsUntialista. Orth. Utinaw det tibi Deus, ut Cbrislianus evadas. Tunc enim Gbristianus fuerig,
cura confessus fueris Filium esse Patri consubslantialem.
11. . ^;
11. Anom. Quid est istud consubstanliale? volo
. \ | ; . enim id quoque discere. Num idera est FHius, qui
! . ; '
Pater? Orth. Absil ut boc dicam! Anom. Quid
. . , est igitur? vere enim id discere cupio. Orih. Con substanliale est, quod eamdem snbstantiae rationein
, recipit, ut homo ab bomine nibit diflert, quaienus
, bomo est: et angelus ab angelo, quatenus angelus
, . , est : fta et Deus a Deo nibil diflerl, quaienus Deus.
(65); . Anom. Nihil igiiur differl Pater a Filio? Orih. Nc \ , * quaquam sane differt in eo quod Dcus et Paler sit,
, , \ sed in eo quod sit Pater et Filius : quoniam ille
. . \ quidera genuit, bic vero genilus est; boc est igitur
; c quod vocamus consubstanliale. Anom. Nulla igi ; tur alia re diflerl Paler a Filio? Aiqui scriptum
. ; . est: c Quid me dicis bonum esse ? Nemo bonus
* cTi ; nisi uuus Deus. Orlh. Filius igitur non est bo|* . . $, , Q nus ? Anom. Ipse dixit : Quid ine dicis bonum ?
, - Nemo bonus, nisi unus Deus. > Orth. Viden* ut
; . , . recte dixerim, tunc fore te Cbrislianum, cum fas*. (65*), , sus fueris Filium esse Patri consubslantialem ?
. . , Anom. Credo me Cbrislianum esse. Orth. Si Cbri, * t \ stianus esses, non negares Filium esse bonum.
. '. Anom. Bonum non esse non dixi, sed eum dixisse:
, ; . c Nemo bonus, nisi unus Deus. > Ortti. Bonitale
; \ . igitur dicis difierre Pairem a Filio? Anom. Ipse
. , , dixit: c Quid me dicis bonum ? nemo bonus, niei
; . , unus Deus. Orth. Non dixit, Ne me bonum di , \ , ; . cito; sed, c Quid me dtcis bonum? > Anom. Quae. . ; . , , nam vero differenlia est inter illud, Ne me bonum
, c dicito, et illud, Quid me dicis bonum ? Orth. Ma ; \ , " , gna. Anom. Quaenam? Orth. Iliud, Ne me dicito
; , . , D bonum, bonitatem tollil : isiud vero, < Quid me
, \ , & ; dicis bonum? > perindc est atque, Quorsum me
, , dicis bonum, nec me confiteris Deum esse ? ut et
, , illud : c Quid me vocatis, Domine, Domine, nec
; . facitis quae dtco'? > Quoniam igitur ille ut nudum
. \ , , * hominem adiit ipsum, Magistrum simpliciier vo , . . , caus, propterea inquit : < Quid me bonum dicis,
* , * non credens quod sim Deus ? < Nemo eniro bonus,
, . \ nisi unus Deus. > Anom. Dicimus et nos, ipsum
; bonum esse, sed non ita bonum, ut bonus t*t Pat 9
" Isa. xxvi, 18.
Marc. x, 18.
Luc. , *6.
(63) Sic Reg. cl Palal. Edili vcro raale,

.
(04) Rcg. et Palat. .
(6S) deesl in Palalino.Ibid., ,^

\ . Edili, !.
65') Vulg., . .
35
S. ATHANASIUS. SPERIA
1133
tcr. Orlh. Aiqui non dixil, Nemo bonus, nisi unus

Pater, sed, c Nemo bonus est," nisi ttnus Deus. > ,
Tu vero cur dicis differre bonilatem Patris a bo~ ; . !
iiilale Filii ? Num igiiur exislimas quidpiam mali ,
imoiistum csse bonilalt Filii, coque a booitale Pa- . .
Iris differre ? Anom. Absit! non dico malitisB quid- ,
piam immislum essc bonitati Filii, verum Palris .
bonilalem diflerre a Filii bonitate. Orth. Sed bonitas a bonitate nibil diflert, qualenus est bonitas.
12. Anom. Annon vero Dei bonitas diflerl ab
12. .
ea bonitate, qu.ne in nobis esl? O lh. Nempe alia ; . (65")
quxdam esl in nobis bonitas, quam Dcus ipse. ' . . 01
Anom. Judaei igitur et Gneci habenlne Deuro in " ; .
scse ? Orth. Imo ne is quidem Deum habet in eese, '
qui simpliciter dicilur Ghristianus : sed is demura \ , '
babet, qui corpus suum afflixit et in servitutem ,
415 redegit, ut possil dicere: < An experimen- . >
lum quaerilis ejos qui in me loquitur, Chrisli. >
Qui enim talis esl, audit a Cbristo : c Bonus homo
dc bono thesauro cordis profert bona\ Anom. . . Si bonus esl homo, qui ex suo corde bona profert, ,
quomodo nemo bonos est, nisi unus Deus? OriA. ; . " Quojiiam Deus non est bonus parlicipatione boni- , *
talis, sed est ipsa bonitas: homo vero bonilatis
participatione bonus est. Anom. Annon angeli sunt . . \
natura boni? Orlh. Natura, nequaquam : partici- ; . , , .
palione, plane. Nam quod natura bonum esl, non , ,
mulatur, quantum ad id, quod est natura. Amm. . . ; . "
Exempli causa? Orf/t Homo natura non routatur *
(neque enim fit aliud natura); sed studio et mori- ^ bus mulalur : siquidem eumdem modo bonum, , , ,
modo malum videbis:ut Paulum, modo quidem ^ ,
pcrseculorem, modo vero Evangelii preconem; el (66), ,
iumdera modo Cbrisli discipuluiri, modo prodito- , . . \
rem, ut Judam : et angelos, modo quidem malos, \, ; .
oaodo vero bonos. Anom. Num vero angeli, modo c *
aiali, iuodo boni ? Orlh. Scriplura inquit: Et- . , ,
iiiim si angelis, qui peccarunt, non pepercil *. > . \
kt si peccaninl, certe excidemirt bonilate. IR uni-
rersum denique condita res omnis Deo digna, et , ,
st et dicitur bona ob parlicipatioiiem bonilatis: \ , . .
l>eus vero, qui bonus est natura, est ipsa boni- , ; %
;as; quamobrem eliam nemo bonus, nisi unus . .
Deus. Anom. Ergo Filius bonus est, ut Paler ? , ,
Orlh. Sane quidem. Anom. Ecqui dici potcst: D (67); . ,
c Nemo bonus, nisi unus Deus, > si Filius et Pa- , *
ter, boni? Orlh. Pater etFilius sunt unus Deus, , , tqnon byposiasi, sed eadem substanliae ratione: ut . .
amnes boraines sunt unus in Cbristo, non hy- , ; . "<
postasi, eed ratione substanliae, ei ob concor- , . . .
iiam. Anom. Enimvero annon aliud est substantia, . , * SXkr
tliud bypostasis? Orlh. Aliud et aliud, non la- , '
men ut re3. Anom. Ergo composilio invenietur. ,
Orth. Aliad et aliud dixi, non umen ut rem ,
r
II Cor. , 3. Malth. , 13. II Petr. , 4.

(65'*) Sensus postulat, ni fallor, ut legatur
*. EDIT. PATROL.
/66> , . Palat.
(67) Ua Reg. Edili vero, ; . Eu

.. Mox Felckm. el Reg-, .
Palat., .
H37
DE SANCTA TOINITATE DIALOGUS I .
4458
& -. , \ aliam et aliara : sed quod hypostasis quidem aJiud
* quiddam significet, aliud vero easeutia : ut gra \ num frumenti dicitur, et est tum semen, tum
\ .
fruelus: non ut res alia atque alia ; aliud autem
signiflcat semen, aliud fructu*, quoniam semco quidem futura cullura semen, fructus vero est
praeterita? culturae fructus.
43. Anom. Quid sigoiticat substantia, quid hy43. . , ; . poslasis? Orth. Substanlia significat communila , tem. Et si quid cst subslantiae proprium, id quo que commune est hypostasibus, quae substanliae
, subsunt : hypostasis autein proprietatem babet
, . . roinime communem bypostasibua ejusdem sub ; . stantiae, ac praeterea numerum admillit. Anom.
, - Anoon vero eseenlia proprieutem babet? Orth.
, Neque proprietatero habet noo commuoem by. postasibus substautiae , neque numeri mullipli ' cationem admillit, cum sit una. Quidquid vero
. . numeri multiplicaiionein admitlit, omnino pro. , . . prietatem habet : et quod proprietalem babet,
, numerum admitlit. Ipsa eaim proprietas nu, , , (68); merum inducit. Anom. Non intelligo quod di. . . > cie : pianias loquere. Orth. Palris eubstantiam
, , , , dicis esse immortalem, et incorruplibilem, et in ; . . . " vieibilera, et creairicem, et Deum ? Anom. Etiam
, , , Orth. Et Fflium simililer dicis immortalem, incor, (69) ruptibilera, invieibilem, creaiorem et Deum?
; . . . Anom. Sane. Orth. Sieut ergo Palris subetan ; . . . tiam dicis immortalem, incorruplibilem, invieibi , >. . ; lem, crealricem, nonne ita et Filii eamdem aub. " , ^ stantiam dicis ? Amm. Sane. Orlh. Filium au
, , tem vocas Patrem? Anom. Nequaquam. Orih.
* Pater ergo non est proprium quiddam substantiae,
, . eed bypostaseos. Anom. Quomodo? Orth. Quo , , niam quse propria suot eubstanliae, similiter suut
. . commuaia Pairi, Filio et Spiritui sanclo. Pater
; . autem non est commime quiddam ; non est igitur
. . ; Paier quid propriuin gubsiantisc, sed bypostaseos.
proprium bypostaseos, et
. . . ; . Quod si aliud 416
, ; . alise sunt| proprielales .subslantiae, non idem si. . ; . gnificanl subsiantia et bypoetasis. Anom. At noime
. . non genitum ease, est Pairis proprium? Orih.
(70). . ' Non esl. Anom. Estne io rerum nalura aliquid
. . . aliud ingenilum? Orth. Eliaio. Anom. Quidnam:
, - ^ Orth. Nonne id genitum est, quod patrera babet
, , . . ; ingenitum id, quod patrem non habet? Anom.
. ; Eliam. Orth. Spirilus babetne Patrem ? Anom.
. . . * Non. Ortk. Ergo et ipse est ingenilus: itaque iu. , genitum esse, non est proprium Patris. Anom
( , Sed Pater eet et non genilus ei non factus. Onh
). . Ne islud quidera, non faclum eese, Patris proprium est, sed commune est Patri, Filio, et Spiritui saneto. Anom. Quomodo? Orth. An non-faciuin est illud, quod non habet opificem : aut quomodo intelligis ? Anom. Etiam. Orth. Illud aulew
e*l facium, quod habet opllicem. At neque Filiua neque Spiritus sanctua habent opiOcem (osteneum enim eet, Filium eese ex iiiero, et Spiritum sanctam ex ore). Itaque factum non esse, non es
propriura Palris.
1
44. .
<68) Palat., .
(69) Heg. et Palai., .
44. Anom. Quidnam igitur aliud est Patris pro

(7<V) Palal. fere semper habet , et
, iiisi aliter noieiur, et Regius sinnliur.,
S. ATHANASIUS. SPlJRlA.
iUO
priura, si neque noti genilum esse, neqne non , factum, est ipsius proprium ? Orlh. Esse Palrem, ; . , )
pst propriuni Patris : esse Filium, est proprium , , /
Filii : et esse Spirilum sanctum Dei, proprium . . !> 1< .
esl Spicilus sancti. Anoxn. Annon vero Pater est ; . &<
spiritus sanctus ? Orth. Paler quoque est spiri- , * . <
lus sancius, aed non est Spiritus Dei. tlaque , j
liyposlaseos Patris propriura est , Paier : nec ,
eniin Paler Filius esl: el hypostaseos Filii propriwn
est, Filius: nec enim Filius Pater esl; ei hy-
postaseos Spiritus sancti proprium est, Spiriium ,
Dei aaiiclum esse, neque Spiritus Dei sanctus . , ,
Paler est aut Filius. Substatilia vero esl comnju- , ,
uis Palri, Filio, et Spirilui sancto : est enim si- , (71), .
militer immorlalis, similitcr incorruptibilis, simi
, 7 .
liter sancta, similiter bona. Et proplerea dicimus . , , ;
unam subslanUam, tres hypostases. Anom. Ubi .
scriptuin est Spiritum sanctum dici Spirilnm Dei? ,
Orih. Paulue aposlolus dicil : < Nemo enim bominum scit qua: sunt boroinis, nisi spiritus bominis, . %.
qui in ipso est; ita et quae Dei sunt, nemo co- . .
gnovit, nisi Spiritus Dei*. > Anom. Spiritum Dei di- , c ,
cit ipeum Deum. Orth. Lege Apostolum, ut ipsum , ,
haec diceniem audias: c Qu oculus noo vidil, ,
nec auris audivit, nec in cor bominis ascenderunt,
qu.e pneparavii Deus diligcutibus se, nobis autem $,
Deus revelavit per Spirilum suum. Spiritus enim .
omnia scrutalur, etiam profunda Dei . Quis enim , ;
scit hominum, quse gunt horainis, nisi spiritus bo- ,
miiiis? ita et quae Dei suulnemo cognovit, nisi . >
Spiritus Dei.
^
15. Anom. Gur non tres qooque subetanlias di\5.. ;
cimus? Orlh. Qnia daio numero, necesse est pro- . *
priclalem dari : proprietas vero est alterum quid-
dam: altera aiilera substanlia conslituit . (7$)
(>uod auleni esl , non eal similiter im- , , ,
mortale, nec simililer incorruptibile, nec similiier .
sanclum, nec similiterimmuiabile. At Pater, Filius, , , , .
cl Spiritus sanctus, sunt quiddam similiter im- , , .
morlale, sanctum, immutabile. Una est ergo Pa- " ,
tris, Filii, et Spirilus sancii substantia. Quando , ,
vero tres bypostases dicirous Patris, FiHi, et Spi- ,
ritus sancti, vere esse dicirous proprietatum diffe- . .
rentiam in bypostasi , non autem in subslaniia. , , ; .
Anom. Dicis autem omnino differeniiam esse inler D , ,
Patrem, Filiuin, et Spiritum sanctum ? Orth. Hanc
differentiam dico, quod qui Paler est, sit Fi-
Iius: nec qui Filius est, sit Pater : nec qui Spi- , , , '
ritus sanctus est, ait Pater vel Filius : ne, cum
audis Patrem, et Filium.et Spiritum saneiuro, no- ,
mina quaedam nuda intelligas, sed hyposiases, quae , ,
vere sunt et subsieiunt, et rureus, cum unam sub- *
stantiam dtcimus, intelligas, id quod noe Patris ot ,
sabeuntiaro esse genlimus ipsum esse Filium, et . >
-
Cor. , 11.
ibid. 9, 10.
(71) abesl a Palal.

(72) Sic Regius el Palatiuus. Editi vero, .
1141
DE SANCTA TRIMTATE DIALOGUS t
1142
* c * - boc ipsum esse quoque ipsius Patris Spiiitum, <Je
, , quo Filius ipse d i i i t : c Non epim vos estis, qui
, , ' .. loquimini, sed Spirilus 4 1 7 Patrig vestri, qui loqui. ;. tur in vobig*. Propterea quoque diclum est: c Ne * c mo bonus, nisi unus Deus; nimirum quod bonus
. . sit Pater, Filius el Spiritus sanctus, non partici , . , . palione bonilalis, scd subslantise , quasi
. ,/. dicas, idenlitate. Anom. Erga bonum dicis etiani
, , Spirilura ganctum ? Orth. David propbela dicii:
; . , . . cSpiriius tuus bonus deducet me in lerram re , ! clani*. > Anom. Dicuntur etiam homines boni. Orih.
Sane, sed participatione bonitalis. Anom. Spirilum quoque similiter bonum dico. Orth. Potest igitur
bonitalem abjicere, ut Judas, ut diabolus ? Anom. Sane, si quidem velil. Orlh. Absit! ui coram Deo
sic blaspbemeui, ul boc mibi vel in mentem venial.
16. . $ 16. Anom. Sic ergo dicig Spirilum sanctum bo, ; VpO. num, ul Patrem el Filium ? Orlh. Sane quidem :
nam et ipse bonug est non parlicipalione boniialig,
, ' , (75) , . sed quod sit ipsum bonum, sive ipsa bonitas. Dicit
- enim Matlhaeus evangelisla Dominum dixisse : Si
* , , ergo vos cum sitis mali, nostis bona dala dare fi , liis veslris, quanlo magis Paler vester, qui in coelis
est, dabil bona pelentibus se ? > Lucas : c Si
; > * , ergo vos cum silis mali, nostis bona data dare filiis
, veslris, quanlo magis Pater vester coelesus dabit
, Spirituni sancUim petentlbus se ?Audis, si aures
. ; , babes, evangelislas probe scire, idem esse SpiriUim
, saoctum atque bonilatem, el boniiateu) alque Spi , ritum sanctum : et illum quidem c bona Spirilum
(74) - c . > sancium dicere, alium vero Spiriluin sanctum,
, , c . Q c bona. Anom. Nonne est igilur eliam Spirilus
. ; . sancius Deus^ Orlh. Non sane oppositus. Anom.
(73), . + ; Quid sibi vult istud, opposilus ? Orth. Qui volunlati
. . Patris sit adversarius. Al Spirilus non esl adver , * sarius, sed est ex deitate, et propterea dicinius
unam esse deiiatem Patris, et Filii, et Spiritu;
, , . . sancli. Anom. Ergo una est hypostasis. Orth. Ne . . . . , quaquaoi. Anom* Si una est deitas, una eiiam hy . . poslasis. Orlh. Si nosses donum Dei, nosses deila , , lein signiiicare quoddam c esse t communehypostasi , bu, bypostasin aulera c esse, * subsiantiam verc
, , siguificare , id est c idenlilalem. Ut
, huiiianilas est quoddam esse comraune, bypo , siasis aulem esse, subslanlia vero idenlilag. Nec
. enini omnis bypostasis est deiias, neque omnis bypo , - D staeis csl bumanitas. Quod si non omnis hyposlaais
, est deilas, nec omnis byposlasis est bumanitas, non
. . - idem gigiiiftcat byposlasis quod deilag vel humani; . , . . las. Anom. Utunanltag nonne gubgiglit Wrth. Maxi * . , me, si quidem in individuis spectetur. Anom. Ergo
. . , est quoquo hypostasis. Orth. b\\\ subsislere, si in
; . , ' individuis gpecletur. Anom. Quid est individtium,
- el quid est bumknitaa ? Orth. Individuum est no. . glrum gingulorum byposlagis: bumaniias vero est
; . " ipsa substaniiae communitas. Anom. Communitatis
- aulem et Tiypoetaseos qua?nam est differentia?
10
11
Mattb. x ,
20.
Psal.
CXLII,
11.
l c
Malth. , I I .
(75) Regius el Palat., .

(74) Palal., ^
Luc. x i , 15.
(75} Mss., , hic ct raox.
1U5
1144
Orth. Eo diflerunt qued hypostasis tua non est . . "

oninium hominum : sed humanitas est omnium ho- ; . . . ;
mimint communis. Anom. An mea hypostasis non . "
est aliud quam humanitas ? [Orth. Nequaquam. , ,
Anom. Quomodo ? OrfA. Quoniam bumanitas quidem est ooinium hominum communis, hvposlasis vera
esl itniusciijusqiie proprielas
17. Anom. Hyposlasis Palris nonne est deiias?
17. .
Orth. Maxime. Sed deilas signitical quiddam esse, ; . . *
hypr>slasis vero esse. Anom. Iteoi byposlasi* Filii, , . . ^
annon esl dettas ? Orth. Eliam. Anom. Du sunt ; . . .
igitur deilates. Orth. Nequaquam. Anom. Quo . . . . ; .
modo? Orth. Quoniam non est alia et alia deitas. . . '
Anom. Atqui alia et alia est bypostasis. Orth. Sed . . *
dixi deitatis et bypostaseos nominibus idem non significari. Nam byposlasis declarat esse, deitas ,
vero quiddam esse. Sicut enim non sunt duae hu- \ ,
manilates Petri et Pauli, ita nec Palris et Filii duae . .
sunt deitates. Anom. Atqui nonne 418 bypostasis ; .
Patris est eliam deilas ? Ori/. Hypostasis quidem ,
Patris est etiam deitas, et Filii byposlasis etiam , \,
deitas : at non consequitur, quia duae sunt hypo- . . ; . " \
stases, duas esse deitates. Anom. Quomodo non ,
consequilur? Orlh. Quoniam iramortalUas quoque , . . \
est hypostasis Patris, ei immortalilas bypostasis ; . . . ; . "\
Filii, nec tamen sunt duse immortalilales. Anom. *
Non 8(int duae imraorlalitales ? Orth. Non. Anom. , (76).
Quomodo ? Orih. Quoniam non est diversa immor- ,
talitas : immorlalitas enim ab immortalitaie noa ) ; .
differt, qua immorialitas est. Anom. Si quidem vere , ' ;
est alia et alia bypostasis Patris ei Filii, quomodo C . \
non est alia et alia immorialitas? Orth. Alia et alia , * \
est hypostasis Patris et Filii. sed non est alia et . \
alia imroorlalilas. Nam et nos atiam et aliam hy- , \ *
postasin habemus, at non aliam et aliam hnmani- \ , \ .
talem. EtPetri byposlasis est homo; et Paoli hy- \ \ , Ht
postasia est homo : el sunl dua* byposiases, at ,
non duee buiuanilates. Itidem aliara aique aliam .
bypostasin habemus, non lamen aliam et aliam , \ ,
immortalitatem, quam per uoum baptisma recepi- , c , ,&
mus. Nam si alia et alia est immortaHlas, alias et . >
alius baptismus, alia et alia fldes, non est ctiam
c unus Domimis, unafldes,unum baplisma.
18. .
18. Anom. Sed nostra bypostaeis aliud quiddam

esl, quam immortalitas el baptisma : ergo etiatn
fayposlasts Dei alia esl quam itnmortalUas. Orih. ^ .
Nequaquam. Sed ipea hypostasis est etiam immor- . .
lalitas : neque immortalitas dantaxat, verum eliam * , ,
incorruptibilitas, et justilia, et sanctiflcatio, et re- , , ,
dempt o, et dominatto, el polestas. Neque Deus , .
haec esse dicilur per composiiionem : sed ex diver- ,
sis consideralionibus dictus imnwrlalilas, quod de- * * ,
sinere : incorruptibilitas, quod dissoivi non possit: (77) *
iustilia propler sequilatem : sanclifkatio, qtiod a *
peccato cuslodial : redemplio, quod vitam nostram ,
liberet a cormptione : doroinatio, qutfd omniuro sit ,
Dominus : polestas, quod nibil ei resislat. Haec .
;
76) H .
. *
. Sic Patac
(77) Palat,, .
*U5
DE SANCTA TRINITATE DiALOGUS F.
, , tem omnia, ul in Palri, itt ettam in Fttii hyposlast

consideraotur, idque miniroe parlicipatione. l d \ , , , circo duae quidem hyposta&es dicinrae Patris ett
, , , Filii, unaui aulem deitatem, potestalem, domina. . (78) tioneai, immortalitattm , incorruptibiliialem, et
. . , ejuamodi atta. Anom. tJnam igitttretiam dicis,
. . , , id e&t generatioais carenliam. Orth. ; . . . ; , id est c non factom, quidem dico eliam Fi. " l i u m : atitem, id est, c ROYI genilum,
, nequaquam. Anom. Eelne igitur aiied, non faclum,
- altud noD genitum? Orlh. Sane quidem. Anom.
. , . > Quomodo? Orth. Quoniam , illud est,
; c , , quod ex byposlasi gignilur, ideoque ex ventre vel
. > . , uuro dicitur : vero illud est, quod est a
, ' , potestate opiflcis. Nam omnia qusecunque v o l u t t
. . * fecit
Quomodo autem fecit? f Dixit, et facta
, - gunt: mandavil et creata s u n t > Anom. Non qu&, (79) , sivi quid sit genitum et quid factum, sed an noa
' , factwn sit aliud, quam non genitum. Orth. Si ge * , ' nitura illud est, quod est ex hyposlaai et utero,
, .
sane illud esl DOH genilum, quod noii ex utero vel
byposiasi : ei si facluro illud est, quod est ex poieslate secundym mandatum, utique non faclura
illud est, quod non exsislit ex mandato, sed vel causam non babet, vel est e i hypostagi non geraili.
19. Anom. Duo igitur dicia non faeta ? Orth. Ege
19. . ; .
, , et Patrem et Filiuin el Spiritum aanctum dico esae
, ' , non facla, nequaquam vero iria sunt, Patre vel
(80) , , , causa carenlia : sed Patrem qitidem, abeque Palre.
. , el absque causa, el non faclum. Neque enim Pater
r
r

ir*
r
, - babet Pairem, neque opiikem, ad quem ortum re. , feral, neqoe quemquam auclorem^ a quo sit ut ex.
, ' . hypostaei. Filius Patrem quidem babet, sed aU
, opiOce ortum non habet : neque eraim factus est,.
^ sed geniiue : Spiritns sancltig autera Palrem 4 1 &
, , ' non babet, quia non esi genitus, nec ab opiiice or. . ' ittm habet, quia non eet facius : eed auclorem ei
; . - caueam babet Deum, cujus spiritus egt, et a quo
c " , , procedit. Anom. Alii vero spirilus annen ab eo pro , cedunl? Onh. Etnog quoque ab eo geniti sumus :
, , ' Quolquot enim receperunt eum, > ut scriptum egt
. ' , * dedit eis potestatem filios Dei fteri, qiti non ex.
, >- saaguiflibus, neque ex volunute carnis, sed ex Deo
Sed gicut nos, qui ex Deo nali gu, * gali sant
, - |> ntjg, non sumus ex utero bypostaseos geniti: ita*
. et spirilus qoi ex Deo procedunt ex ore byposUr
* seos ejtiR oon sunt. At Spirilus saactus est Spiritua
, ex ore byposlaaeos ipsius : < Nam verbo Domini
. > cceli firmati simt, el Spiritu oris ejus omnis vir < , , tus eorum Et Pater dicil: < Ecce Filius meus,
. ' dileclue meus, in quo complacuit anima mea, po, . , nam Spirilum raeum super ipsufn *. Anom. Si el
, ; . Filius esl ex hyposlasi, et Sptritus ex bypostasu
! . fratres suni igitur ? Orlh. Absit! n u l l u e boc diciL
, ; . Quomodo enim Filius est unigenitus, si dwo suut
-$ * fratres ? Anom. Quomodo igilur eX Filius eat ex hy1
Psal. cxxxiv, 6.
Pgal. c A t \ n u 5 .
(78) Palaiinus, .
(79) Felckiw, . Palat.,
Joan.
i,
12, 15.
" Psal. xxxn, .
laa.
XLII,
(80) Palalinus et Fefckm., .
I .
S. ATHANASIES. SPURIA.
poslasi et Sprriius, neqtie tamen sunt duo fratres?,
Orth. Propterea Filius dictus est esse oon tanlum
cx byposlasi, verum eliam ex utero; el Spirilus
sanclus non laiUum ex bypostasi, sad eliam Spirilus oris, bt dUTerentia sil non habila ejus ratione,
quod sint ex bypostasi, sed querum itnus quidem
ex uiero sit, alter ex ore.
20. Anom. Aliud ergo esl os, afiud est ulerus,
aliud bypoataeis? Orth. Non aliud cl aliud, ul res
aul tritouyfmim quidpianu Anom. Ut quSd ergo?
Orili. (Jl aliud quidem signiticaiite bypostasi, aliud
ulero, et atiud ore, Anom. Quid signiftcat bypostas i s , quid og, quid uterus? Ortii. Nyposlasis declarat, 6 , kl est c esse : uierus generandi
vini : os, ipsam doceitdi facultalem. Quomodo vero
gignat Filiuiu Deus, el quomodo Spiritum emiliat,
curiose non pervestigo: sed credo Filium geniluro
tnexplicabili roodoet abaque passione ulla, et similitcr Spirilum banctufn procedere inexplicabili
icodo ct absque pasîone ulla. Anom. Ubi est os, et
ulerus, et byposlasis, quid aliud, quam composrlioneiu dicas ? Orih. Composilioneni aon efliciunt
basc nomina. Ooinino enim isla non dicuntar, ul de
roembris solent. Anom. Os, nonne est os? et uterus,
annon eet ulerus t Ortk. Non omne oe est idero os,
neque omnis uterus est idem uterue : n a m nequt
omne os esl membrum, neque omnts uterus proreus membrum est. Anom. Qul vero (iat ul os non
*itoa, et ulerus non sit uterus? Orih. Scriptura
rouliia locis oa giadii nominavit, nec quispiam iia
ineanit, ut dicat gladium eo meoibro pradilum
e e s e , quod os vocalur; sed Scriplura os vocavit
illud, quo gladias absumit : et curo dicit ex quo
utero proveniat glacies, ttierum corporeum non
requirit: et cum faciem ignfe dicil, non dicft
ignera ease bumana forma pradkum, cujus mtfmbrym anum sit tacies, alieruui vero ignis; neque
faciem lerrae dicens, lerram dicit bunanam formam
; '.
, *
,
.
, .
(S1) .
20. . , ,
, . , ,
. , * ; .
(82) - ,
, . .
, , ; .
.
,
, * ^
^ ,
^ . .
, , , .
; .
*
. ;
; . ,
.
,
. .
, ; .
*
, ,

* ,
, ,
* ,
,
, ,
referre.
21. Affom. Al uoinara dictum est l e r r a m esse

pradilain? Orlh. Scripturo e s t apud propbel a m : c Qui fugit, erit ut q u i fugit a f a c i e ignis. >
Et in Genesi Cain inquit: c Si ejicis me bodie a
facie terre, etiam a facie t u a abscondar . Anom.
Sed cum d e animantibua ista nomina dieunlur,
niembra declarant : in iis vero, quae sensus eunt
expertia, abnsione quadam usurpantur. Orlh. Annon libi videtur anima esse animal? Anom. Sane.
Nam et angelus animal esl, et omnes spiritus:
propierea e n i n i eiiam omnes seraphim a n i m a l i a
d i c u n h i r : et scripium e e l : c Deus, i n medio duorum animalium cognosceris . Orih. Dicens igitur
D e i i K : Aperi os 420
et iroplebo iltud ',
q u o d D a m os dicit? El David psal. cxvni: c Os roeum
facie
IT
t u u m
" Genee. , .
, 8
Habac. , 2. " Psal.
(81) Palatinus. .
(82) Mss , .
1
LXXX,
21. . *
; . ,
, .
*
, . .
, *
(83) . .
; . .
, *
* , ,
, > . .
,
, > ; '
* c , ,
1
11.
(83) Regius, Palat. et Felckm., .
DE SANCTA TRINITATE WALOGUS .

; , ; aperui, et aitraxi Spiritum, quoniam mandaia tua
c elegi , tquodnam os dteit ? El Job inqu^na : c Os
, ; verax implebit risus , >quodnam oa inquit? Quo c $ .; nara anttm clamabat Moses, cum audiret :
, , Cur claraas ad me ? > Quis vero ignorat la-'
; . cenles quoque a Deo exandiri geroitibus inenarra , , bilibue clamantes? Quem autem uterura intelligit
, , propbeia, scribeas : c tiinore hu, Domine, in
; > " ** uiero concepimjig et parturivimus, et peperimug
, , , , epiritum galutig in lerra " ? > Quemadmodum igi , lur anima dicitur ulerum babere, et os, el ocalos,
, , et aures, et c&tera omnia corporis membra, nec
, , tamen ex membris composita est : ita cum de Deo
, , - vere incorporeo audies os, vel ulerum, nibil com, , . poaUum inteluge; sed uleri nomine, gignendi vim :
, - ris, docendi vim : ocalorum, inlelligendi vim
* , aarium, exaudiendi vim. Idcirco igitur dictus est
. Filius ex ulero, quod eit genilus : et propterea Spi, rilus eal oris Spiritus, quoniam is est qui docet.
, [ , - Et sicut non dicig Spirituin esse geniium, ne duos
Hlios dicag : ita ne dicilo ipsum eese factura, ut ne
. >
iUuin unum eorum quae facia sunt dicas, ac promde eum dicere eliam servum cogaris, propter
Prophetam, qui dixit : c Omnia tibi serviunt \ >
22. . , *
22. An#m. Quod iniiio dixi, parum abest quin
. . mihi peAuadeag, ut, 6am bomousiasles, id eat
, ! c consnbsiantialista. Orlk. Utinaui dixerig , ut
((U) , ,
Cbristianua fiam! Factus enim Ghristianus, didice . " ris oportere consubstanlialera Filium dicere, a di , , , vitiis Scrtpturig edoctus. Qtuecunque enim suntDei
. . propria, ea sunt communia Patri, Filio, et Spiritui
, ; sancto. Anom. Quomodo dixil sanctus Apoelolue :
. , , c Deo soli impossibile est mentiri ** ? Orth. Hoc et
. " , de Patre, et Filio, el Spirilu sancto dicetur: quod
. . enim oatune proprium, commune est hyposlasibus.
; . , Atiom. An possunt mentiri serapbim? Orlh. Nisi
. . , poggiol Miealiri, non jam est golug Deus is, qui
, * nienliri non poggit. Aworo. Non dixit Aposlolus solum
. . Deum non posse mentiri, sed impossibile Deo esse
(85), nienliri. Orth. Quidquid factum est, menliri potest:
, , ideoque eliam diabolus, cum easet in medio cberu. , bim, potuit mentiri. Et hoo ipsum menliri, est mu . , , latio illa, cui virtutes rationales aunt obnoxiae.
* , Deug aulem, oum git immutabilig, mentiri nulla, , , lenus polest : ac sieut solus est immutabilis, et
7
solue
immorUKs,
et
solus
invisibilis,
et
eolus
in, , . . corruptibilig, ita etiam golus raentiri non potest,
M
11
,tv
, *
, * , ,
; . ,
, . .
; . " , ,
(86), ' ,
, ,
M
1 1
Pgal. cxvni, 131.

Job v m , 21.
Hebr. v i , 18. Joan. xvi, 13.
et boc commune est Palri, Filio, et Spiritui gancto. Anom. Quomodo ergede Spiriiu dicitur, quod
c HOD loquetur ex semetipso, ged qusecunque audiet, loquetur " : > siquidem ejuadem egt natorae J
Orih. Imo boc ipgum ogtendit eora quoque menliri
non pogse, el ejuadem esse nalurae. Anom. Quoiraodo? Orih. Quoniam quidquid factum est, giqui-
Exod. xiv, 15.
(81) Ila mgg. Edili vero, . Wox

edil. Slepn., .
(85) Palal. el Reg-, . Mox
Isa. x x n , 18.
idero, .
(86) ^ , Rcg.
* Pgal. cxvm, 9L
1151
52
dero sil rationis particepg, ubi vult, eliam ex ?e ) , ' ,.

loquitur, quandoquidem etiam sua propria praedi- , 06
lu3i est volunlale, cui gilentium impoitil, ut l>ei ' ,
volunlatem dicat. At Spiritus non iia est, ged ut , ' ,
Dei Spiritus eaiudem quam Deus babel ipse volim- , . >
tatem : et hoc esl, c Non loqueiur a semetipso. , . , ;
Nam el Filius de se dixil: c Ex meipso nibil facio, !
sed ut docuit mc Patcr, ista loquor
An igilur ' , *
Verbum iilud Dei et ilia Dei Sapientia neseiebal, ,
quid loculma csscl? Abgit, ut quisquam Christia- , nus boc cxisiiniel! scd igta nos docemur, ut et na- , luram ulriusque eaindem esse sciamus, el volunla- > , ,
lem, quae divisionem nullara palilur : sin minus, , * .
Paulus quidein dicit : De virginibus praeceptum Domini non babeo, consiliura autera do lanquara
misericordiam c o n s e c u t u s At Filiug praeceptum accipil de eo quod dicturus et loculurus est, el
Spirilus ex eenielipso non loquilur
421 25. Anom. Non babel ergo Spiritus propriam 25. . ,
vulunlaiem ? Orlh. Absit, qu quideiu Deo ex ad. , !
verso respondeat! nec eniiu toodo vult quse Dei , ' xt
sunt, modo vero quae sui ipsius : sed si qiitd vult , *
Spiritus sanclus, ba?c est Dei volunlas : el si quid ,*
viill Deus, baec est Spiriius voluntas. Anom. Enira- . . ,
vero, annon quod Dius vult, voluul eliaio pro- , ; . "
phela?? Orlh. Non semper; interdum enim eliam * .
ex seipsis loquebantur. Cum diceret eiitm primum c ,
Moses : c luipedilioris et tardioris Imjfuae eum, , ,
neque audiet ine Pbarao * : > et illud : c Obsecro , > -
te, elige aliuni
quid aliud signiiicat, quam sibi , , ;
aliain voluntatem inesse, quam poslea coercuil, ul ' ' Dei volunlali obsequerelur? Aaron quoque et Ma~ , ,
ria a seipsis coromoli murmurarunt adversusMosem, . ,
quo lempore eliam lepra laboravit Maria, iodigna- C , c ,
lusque est Dominue. Jeremias propheticuin munug .
deprecane, dicebat: c Junior sum, neque possum ,
prophetare . Et Jonas eo usque iu boc recusan- . , ,
do progressus e*t, ut eiiam decreveril fugere a , .
facie Doroini. David CUIII su voluntali obsecu- .
ius, populum recensuisecl, casligatur. Millo illa ,
de Uria Cbetlaeo. Nam omnes quoque ratione prae-
dita? crealure, inlerdum qua? gua, inlerdum quae , (87)
Dei gunl, loquuntur. Ai non ita Spiriiug : nec enim , , *
inodo quae Dei suiit, modo sua loquUur, com ei , ,
non ingil alia quaqriam voluiHas, ut ne in Filio . * c
quidero, sed una sit Patrig, Filii, et Spiritus gancti * , c ''
voluiitas. idcirco dictura eat de Spiriiu : Non , ,
loquetur a semetipso . Ei de Filio : c Nihil a * (88) ,
tne ipgo facio, aed sicut docuit me Pater, baec lo- D ' ,
quor " : non quod neaciat quidquam loqui, ged
, .
quia non aliud vult Paler, aliud vull Filiua et aliud
Spiriiug ganctug.
2A. .
24. Anom. Etiamsi non geroper quae Det gunt,
lecuti aint propbelae , ut tu dicendo comprobagli; , , *
at cerle apogtoli nibil ex seipgis, ged quae gunt Dei, * , .
. ,
semper locuti gunt. Orth. Docet nog Scriptura
11
Joan. , 28. " I Cor. , 25.

** Joan. vnr, 28
Exod. , 10. ibid. 15. Jerem. i , 6.
(87) Palat., - , omissis quibugdani.
Joan. xvi, 15.
(88) * ,
115*
DE SANCTA TRINITATE DlALOGUS I
1155
' . . ; . apostoios inlerdum a seipsis esse locutos. Anotn.

, Quomodo? Orth. Cum audis Pairium dicentem de
* , - apoetolis : Sed cum viderem eos non reclo ppde
, $ incedere secundum verilatem Evangelii, diii Ge 9 ( , ), pbae coram oronibus " > (quae sequuntur autem
, ' - nosti, 8i quidem es sacrorum sermonum sludio, ; 8 u s ) , quid aliud existimas, quam eos aiiud locu * c ' tos esse aat fecisse, quod ex divina inspiraiione
. * Don proficiscebatur ? Idem de seipso dicit : Nibil
, * . > mihi conscius sum, sed non in boc justiflcalus
. sum . > At non ila Spiritus: ideo diclum esl :
, * * c Non loquetur a semetipso. > Anom. Orane.s igitur
. . homines modo quidero sua, modo vero quae Dei
. , sunt, loquuntur: at angeli, quae Dei snnt semper
, * loquuntur. Orth. Ne boc quidem verum est. Nani si
. > . semper, qnae Dei sunt, loquerenlur, non peccassent,
, * - adeo ul scriptum sit: < Nam si angelis, qui pec. . , - caverant, non pepercil , etc. Anom. Sed etiamsi
, * . uonnulli angelorum olim p^ccarunt, sunt taroen
(89) , angeli peccali experles. Qrth. Non quaerjmus,
, * an sint angeli absque peccato, sed an possint
, . peccare. Eienim nos quoque usqne nunc niorlui
, * non sumus, et suraus mortales, eo quod possiinus
. " mori, non quod jam raortui sumus , siquidem fieri
, ' * potest ut aliqui nostrum non morianlur, Elia?
, * exemplo. Eiiamsi vero quispiam nostrum non mo, (90) ' riatur, at ipsa certe natura est mortalis. Itaqu*
. ' . qaamvis myriades angelorum non menlitae sint, sed
, Dei sermonem custodierint, reipsa lamen apparuit.
mulabilem esse ipsorum naluram, ac Ioqui eam ei
.
emetipsa , qaandoquidem eorum aliqui motati sunt, ac locuti a semelipsis. At Spiritus sanclu*
uon toquitur a semeiipso. Non enim est ea natnra praedilus, quae facta sit, ac proinde mutari possii
25. ". , C 25. Anom. Enimvero, unde Ulud babet SpiriUis,
; . , ut mutari non possit? Orlh. Quod aliis praebet ini
. . mutabililatem, necesse est naiura esse immuia . bile. Anom. Sunt igitur 422
quoque immu
, , tabilia. Nam si aliis praestat Spiritus illam imniu , (91). . tabililatem, nempe illa, quibus immuiabililatere
" , , iliam praebel Spiritus, eliam sunl imiuutabilia
, Orth. Sed quaedam sunl immulabilia participalione
. quiedam natura, ut ignis natura quidem est urens
, - aqua vero apposilo igne flt urens. lta Spiritus es
. . natura immutabilis : qui vero facli sunt ejos par
; . ! . ticipee, hac participatione flunt immutabiks
, Anom. An vis dicere illum ipsum Spiritum Pa
, trem esse ? Orth. Absil! Anom. Atqui si qnaecun
(92) . . que 8 U D l Palri propria, sunt quoqtie Filio et Spiri, * D tui communia, oportet ut Paier sit ipse Spiritus e'
, , Filius. Ortk. Non dixl, quae propria sunl Patris
* esse quoque Filio et Spiritui communia : sed dix
, , , - ea, qu& propria sunt subsiantte Dei, esse et Fili<
, . . et Spiritui sancto communia, ut incorrupiibilem.
; , ; . ! immortalera, iuimutabilem esse, mentiri noii posse
, , , , et quaecunque sunt bujusmodi. Anom. Ergone aliui
M
a i i a
* Galat. i i , 14.
'B
I Cor. iv, 4. * I I Petr. n, 4.
Palat., .
ForUi, .
, drpeard . Sic Palat., '
.
(9$) . Edii. Steph.
1453
115
Deus est, alius Pater ? Orth, Absil! sed Dei nomen . " (8 .,
naturam indicat, nomen autem Patris eam ralionem, .
quaiu ad Filium habet. Qiisecunque igitur propria ,
sual.nalurae, coromunia sunt ejusdem substantiae *
hypostasibus. Siquidem quod dixil prophela Ma- ,
gniludinis Dei non est flnis, dixerit etiam aliquis (93) ,
et de Filio et de Spiritu; quia neque niagnitudinis . >
Filii, peque magniludinis Spirilus : ullus csl lermi- ;
nas.Nam < Quoibo a Spiriiu tuo? et quoafacielua ; >
fugiam ? > Reruin autem omnium conditarum ei .
terminus est aliquis et quantilas. Possuin enim , '*
animo concipere Gabrielem, ubi non sU Rapbael: ,
Patrem autem et Filium et Spiritum ganclura ubi-
que, in omnibus et per orania menie considero.
26. . ,
$6. Anom. Dico etiam ego, ubique, et in omni*
bus, et per omniaesse Palrem, Filiura, et Spiritum
sancluin. Orth. Nonne id est consubstantiale, quod . . (94) ,
eamdem substanlia* rationem recipil? Anom. Non dt- . .
cis igitur raajorem esse Patrem Filio? Orth. Ui Deum ; .
Deo majorero, nequaquam : sed ut Palrem Filii hu- , * .
roana carne induti: siquidem non dixit: Deus ma- \
jor meest, sed c Paler major rae est *. Anom. . > .
Filium ergo dicis deiiate aequalem essc Patri? ; .
Ortlt. Maxime : dicit eniro Apostolus : c Hoc sen- *
tite in vobis, quod et in Christo Jesu : qui cum iu , * ,
forma Dei esset, non rapinam arbilratus est esse se , .
sequalero Deo . > Anom. Quod igilur ipse non rapuit, . " (95), *
cur illi attribuis? Orlh. Quoiiiain ipse non rapuit, ; . " , ' *>
sed habct nalura ; et hoc babeng, c exinanivit se- * , < , ,
raetipsum, forma servi accepla . > Quae enim laus . >
debealur ei, qui quam non habet aequalitalem, eam , ; , non rapuit? Nam si hoc laudabile est, simililer \ , ,
etiam coelum laudabitur, et Gabriel, et Rapbael, et ', ,
angelorura singuli, et arebangelus quilibet, quod , .
aequalitalem cum Deo non rapuerinl.
27. Anom. Nog diciniug Patrera, el Filium, et
27. . , ,
Spiritum ganctum esse iaglar episcopi, ei presby- , , ,
teri, el diaconi. Orlh. Sed gicul quispiam qui epi- (96). . ' ;
scopus oon git, et lamen homo git, eamdeiu habet , ,
naiuram alque epiacopus : gimililer et diaconus, qui ,
neque pregbytersit, nequeepiscopus.ejusdem tamen , ,
eat natura: ita igitur quoque faterig Filium quidcm non esse Palrem, ged ejugdeui esse naiure at- ,
que Patrem: ilidemque Spiritum Dei non eg*e ,
quidem Filiura, nequePatrem, sed ejusdemesse ai- , (97)
que Patrem naturae: cur igilur auditoreg fallig, . ,
cum nesciag quid dicag? ac non dicis irea naturas ,
diggimitag, ut angelum, el hominem, et equura? , , ; .
Anom. 423
dico alioqui fuerim conaubgtan ,
M
%0
i l a
9 1
Pgal.
CXLIV,
5.
Paal. cxxxvm, 7. * Joan. , 28.
(95) Palat., .
(94) EdU.Sleph. ToikooOx . Mgg.
.
(95) Palat., .
(96) Palat. et Felck., , ,
, > ,
*
, , ,
\ (Felck. solus bic addit .).
. Reg., . , ,
f
Philipp. . 5, 6.
" ibid. 7.
, ,
. .
. . ; . "
.
, etc.
(97) abesta Palatino. Tbidem, Felck. el P J H
Uliu., . ' , et
erasis quibusdam, . !> . Palat. loco
erasorum habel : . . Mox iidera,
, ,
,137
D E SANCTA T R I N I T A T E D I A L O G U S I I .
4158
. . , - tialista. Orth. Didicisti igitur etlin, qui dicat Pa; , , trem esse ut episcopum, et Filiuro at presbyterum,
< , . et Spiritum ut diaconum, consubstanliaUtatem di3 (98) cere. Atque ita dicendo le Gbrislianum esse hacie . nus existiraasti. Qnod si judicas eum, qui boc di , , cat, non esse Christianum , teipsum nimirum con . demnasti: el ex tuo ipsius ore convinceris Cbri ; . stianus non esse. Anom. Non est igitur Cbristia * nus, qui consubstanlialitatem dicit? Orth. Qui
, - consubstanlialitatem dicit, Cbristianus es( : qui
, , vero existimat eum non esse Christianum, qui
, - consubslanlialitalem dicit,et lamen ipse hanc dicit,
< . ; comperielur seipsum condemnare , ut servus ille
. , , , malusex suo ipsius ore damnatus. Anom. Quoraodo
< , (99) , , vero sum compertus hanc dicere ?Ori/i. Nos, dixisti,
. . , 6- diciinus Palrem, Filium, et Spirilum sanctum esse
, , . . "* instar episcopi, presbyteri, et diaconi. Anom. Fa,[, * teor me dixisse : instar episcopi, presbyleri, et dia5 , , coni. Orth. Atqui episcoptis, presbyler, el diaco. . , , nus sunt consubslanliales; ergo confessus es con*? , , , substantiales esse Pairem, Filium et Spirilum
; . , sanclum. Anom. Yisne igilur dicere condili vini
; . ; . " insiar esse Patrem, Filium, et Spiritum sanclum ?
, , Orth. El non vides te hoc ipsum dicere? Anom.
, . Quomodo ? Otth. Quoniara aliam esse dicis natu * ram Palris, atiam Filii, aliam Spiriius sancti, ut
, , vini, mellis et piperis. Nos vero dicimus : Si Pater
^ , est vinum exbilarans cor, Filius ilidem est vinum
(1) . cor exhilarans, Spiritus sanctus itidem est vinum
, Q cor exhilarans, qua ratione Pater est super mel et
, - favam. Non nos igitur, sed vos i i estis, qui Pa.
trem, et Filium et Spirttum sanctum cum vino
coodito comparatis. cum dissimiles naturas imroducitis..
,
Q
I
(2).
S.
DIALOGUS
I I DE SANCTA
TRINITATE,
ATHANASII
QUO 1TIDEM
ANOMJEUS
DISPUTANT
ORTUODOXUS
AR1ANISTA.
.
>
ANOMOEUS.
1. ,
1. Omnibus sanaroentepraeditis in confesso est,
, id quod esC ex alio, orlu posterius eo esse, ex quo
. . . . est ut ex causa. Orthodoxus. Non omnino. Anom
, Annootu esex paire tuo, et palre tuo posterior?
;
(98) .
Sic Palal. Edili vero, .
lbid. Palat., . . ,
,
. . .
(99) " deest in mes. Hox Felck., ,

. . "
. Palat. vero, . . .
(1) Regius etPalal. , .
(2) Patat. nullus esl titultxs. In Reg. et Felck. autem, ".
S. ATHANASIUS. SPlKlA.
1159
1160
Orth. Ego quidem suro ex palre meo, et palre meo ; . ,
posterior, et exlra palrein meom: lux vero ex aole , \.
2st, neque ianen posterior est sole, neque extra so- ,
lem, sed simul atque sol, et in eole, el cum sole : , ,
fragrantia quoque ex ufiguenlo est, nec tamen post , ,
tinguenlura, ueque exlra unguenlum,sed simul atque (5), unguentum, et inunguento, etcum unguenio: etin- , , ,
telligere, exroenieest, ai nequepostnicntem, neque , *
exlra mentem, sed simul atque mens, et in mente, et , ,
cum menie: el velle ex volenle est, emeque extra vo- , , , \
lentem, neque post volenlem, sed simul atque vo- * ,
lens, et in volenle el cum volente : et sapienlia ex , ,
sapiente est, et neque post sapientem, neque exlra , ,
sapienlem, sed simul aique sapiens, et in sapiente, ,
, ,
et cum sapiente: et polenlta ex poteote est,424
neque post poientem, neque extra potenieui, sed g ^ (4-5), , \
in poienle, et simul alque poiena, et cum poteote. * \ ,
Sic igitur Filium quoque Dei ex Deo esse intelligi- , , '
mns, at non posi Deuro, neque cxlra Deum, sed , ,
stmul alque Deus, et inDeo, et cum Deo.
\
, , , , ,
.
2. . ' , ,
2. Anom. splendor, et intelligere, el velle, ei
sapienlia, et potemia, non sunl subslanlia in , , ,
sese subsislens. Filius Dei vero est substantia, in
sua propria bypostasi. Orlh. In hoc quoque conferri . .
cum ipeo nequeunt corporei Alii, quodfiliusqui- , ,
dem sum ego patris mei, led non sum ejus sapien- , ,
lia, neque sum ejus potentia, neque eum ejus vo- ,? ,
luntas, neque sum ejus verbum, neque sum ejus , ,
.
.
rv .
..
., ,.,*,
_ /
.*_V
' - .....
splendor, neque sum in ipso Palre meo. Paler .
ipse non est in me, nec sicut operalur Pater, ego , ,
operor: Filius Dei vero non tanlum est Filius, sed ,
etiam poientia, et sapienlia. et Verbum, et vo- , , , ,
luntas, etsplendor, ut ex eo, quod sit Filius, inlel- , ,
ligatur quod eil qniddara in sese subsistens : et ex ,
eo, quod est sapientia, el polentia, et Verbum, et , , ,
voluntas, et splendor, intelligatur illud quod siroul , ,
atque Pater, el in Palre, el cum Patre sit, neque se- , ;, ,
cundus, idest neque post Patrem. neque extra . $
Pairem. Propierea enim clamat propbeta, dicens: , , , 8>
c Domine, Deus noster, da nobis pacem: omnia ^ . , ,
enim dedisli nobis. Dominc , Deus noeler, alium .
, ' ,
extra te non noviinus . Nec enim exlra Palrem
Filius cognoscitur, sed in Patre, et cum Patre, et D , , ,
simul atque Paler, ut splendor gtoriae, ut characier , ,
bypostaseos, ut sapientia aapientis, et polentia po- , . .
lenlis, ut Verbum mentis. Anom. Sed splendor ,
lucis non est filius; characler, hypostaseos non *
est filius : gapientia, sapientis nou esl IHius; .
polentia, polentis non est filius. Ort/i. Polenlis .
quidem potentia, non est ejus fllius; nec sapien- * *
lift sapientia, est ejus filius; neque verbum men-
tia, est ejue fllius; neque splendor glorue, eat
A T
4 1
4 1
lsa. xxvi, 12, 13.
(5) Sic mss. ln editis vero deest.
(4-5) Mss., ' .
4IC1
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS I I .
1462
\ , qe filine : sed Dei Filius el Filiue est Dei et

, ejus Yerbum, et Eilius est aptentis et ejus sapien , . tia, ei Filius est potenlis et ejus potentia. Ideoque
, , * cum Filium aiidimus, enm in sese subsistere inlel , , , ligimus : cum aulem potentiam , Verbura, sapientiam audimus; sic doceraur inseparabileoi ess* t
.
coaelernum.
5. Anom. Simul igitur dicis esse Patrem el Filium:
5. . "
Orlh. Simui esse dico. Anom. Duo igilur non facta
; . " . .
; . dicis? Ortli. Ego Patrem el Filium dico: quid sit
, . autem non factus, sacre Liuerae me noo docent.
. , Anom. A D vero non est in confesso Palrem Cbrisii
; . non esse factum ? Orth. Hoc et ego fateor. Anom.
* . . Itaque qui non esl factus, et cst, ila est, ul sii non
. . " factus. Esl igitur non factus. Orth. Eum quidem
, , novi non fuisse faclum : ipsum auleni vocare
, . . facium non docent me sacra Litiere, sed Palrem.
, Anom. Si non est facius qui ante saecula est, est
* . non faelus : qui vero sic est, ut non sit factus, est
. '* , non factus. Orih. Verum Scriptura non vocat eum
. , non faclum, sed eum esse Palrein dicit. Quod au, \ . tem dicit Scriptura, hoc et ego dico, non autem id,
(6) , quod in hominum cogiiationem cadit. Nain et alia
, multa in noslram cogitationem cadunt, quae tamen
, . . repudiamus, ui quae convenienler de Deo dici uon
; . . " - possint, quandoquidem in Scripturis ei non tri , buuniur. Anom. Cedo exemplum : ut quid, obsecro?
* . . Orth. Constat nos optare, ut in melius proflcia . . - mus : al Deus non proflcit, quoniam nihil ei deest.
. . . . , Anom. Nihil prorsus ipsi deest. Orth. Uli ergo ni , , hil opus est, ul proliciat. Aitom. Nihil. Orth. Nemo
* . lamen nostrum esl, qui quod non proflciat, dicat
eum, , seu, non proflcientem; quin poci , ,
tiue hanc vocem, ul quae Deuro non deceai, repudiamus. Ita etiam illtid , seu, non faclum negamus Deo dignum esse, nam si dignum esset,
id dicerent eacrae Litterae.
4. . ; ,
425
Anom. Dic Sgitur, faclusne est Deus ? ct
; . a quo factus esl ? Orih. Si proplerea oportet ipsum
, ' , dici non factum, quoniaro a nullo est factus, dic
, , etiam eum non credenlein, quoniam in nullum cre . dit: et impium, quoniam nullum colit. Quod si co, gitatio quidem nosira nobis talia suggeril, religio
, vero dicere uos non palitur: ita etiam illud non
, * . factum, etiamsi nobis cogitatio nostra id suggerat,
, . . 0 non sinii tamen religio nos dicere. Id enim alioqui
; . Scriptura utique O s u r p a s s e l . Anom. An non vero
, , Deom, qui supra omnia est, dicis non factum?
. Orth. Dixerim, si scriptum esset, qaod si scriplum
, . . non est, non cogor dicere. Sed et alioqui intelli , gere ttcet, noti eese dicendum, quidquid in eogi, ', , lationem noslram cadit. Faterour oranes Deura esse
. invisibilem, cum dicat Paulus : Incorruptlbili,
, , invisibili, soli sapienti Deo . > Caeterum qui in . . . . corruplibilis est, non est sibi quidem corruptibitis,
, , aliis vero incormptibilis : sed et omnibua ei sibi
f
1 Tiin. i , .17.
(5) Palat. .
P A T R O L . G R . .
3T
1165
S. ATHANASIUS. - SPUiUA.
1191
est incorruptibilis. Anom. Itaest prorsus, Orth. Igi- (7)
tur, quoniam incorruplibilitati copulalur invisibi- * ,
f ,
litas, dicamus Deuin sibi ipsi qnoque invisibilera,
et ita mentiiuin crii ( vcslro quidem judicio) Evan- , $ ,
gelium, cum inquit, c Qui est a Palre, is vidil Pa- \ $, , ,
, ,
treui . Quod si is, qni a Palre est, videt Patrem, sane ipse Pater seipsum vidct: quod est et , * ,
dicilur et creditur esse invisibilis, refercndum est, .
ad illuin ipsum, neque ad Filiura , qui ex ipso est, ncque ad Spirilura sanclum , qui ab ipso esl;
scd ad ouines creaiuras.
5. . ,
5. Anom. Nunc disco, vos id non credere, quod
omnibus io confesso esl. Orih. Quidnam ? Anom. \ , . .
Deum esse non factum omnee sana mentc praeuiti ; . " ,
couiitcutur, vos aulem non admillitis. Orth. Non , , ,
,

dico non posse a nobis admilli, ut Deum fateamur . .

*
'
non factura : sed quamvis id cadal in noslrara co- '

gitalionem tamen neccssarium non esse, ut voce , *
ulamur, quse in saciis Litteris nusquam invenilur.
Nam si boc foret neccssarium, non reticuissex sa- . ,
cra Scriptura. Anom. Jgilur factum ipsum dica- . . ; .
mus ? Orlh. Qui faclum eura dicit, iinpie facil. Tra- (8) .
didit eniro nobis Scriptura, qiuenam sunl facta, et , ,
quis sit eorum opifex. Qui vero dicit eum non fa- . ,
ctum ( quod Scriplura non Iradil) supervacaneum , . .
quiddam loquitur. Anom. Si non est faclus, est , . .
non factus. Orth. Eliam si bumana cogiUlio nobis , *
hoc suggerit, nou ita nos tamen sancta Scriptura * * ; c
docuit; sed audis ipsam dicentem :Quanlum abest ,
oriens ab occidente, tantum absunt cogiiaiiones
vestre a cogitaiionibus meis * . Quod si exislimat Q . > ,
Euuomius sc comperisse, quid sil Deus, ex oo quod , ,
non sit factus, nec babcat suum esse ex aliquo fa- , ,
ctore, dical cum etiam , id est, 4 absque Deo, . ** (9) , ut qui Deum non habeat. Quod si non licet ila lo- ,
qui, quamvis cogilationem noslram subeat, ne di- ; . .
catur eliam non Xactue, quamvie boc in cogitaiionem ; . . . '
noslram e.idai. Anom. Faclus est igiltir Deus ? Orth. ; . " ; .
Non faclus esL Anm. Ergo est non facius? Orth. . . " . 3 (10),
Habetne Dcus Deum ? Anom. Miniroe quidcra is,
qui est non factus. Orlh. Est igitur , id ; ,
est, absque Deo. > Yiden* ergo, quani puerilia et , , , *
illiberalia sint vcstra cogitala ? Quamobrem vesti- .
giis sanctae Scriplure insisientes, dicamus poiius ,
Pairem, et Filiuni, et Spiriium sanctum, Deum: (11), * *
neque timebimus, ne circa Gdein naufragium facia- j) , .
mus. Nani iliud non faclum, est invenluoi aquilx . , ,
volaniis, quaerenlis escam, cujus Ormura vestigiuw . . . .
iiiveniri nequil: nec enim babei io Scriptura, ubi * . .
pedes ponat. Anom. Acceplam epistolam Aclii lege, .
ct loquere adversus illam. Orth. Tu ipse lege. Anom. Suiit uua cum ea Euoomil quoque scbolia. .
Ergo et illa reciia.
u
** Joan. , 4G.
i s a . LV , 8.
{7) Edit. Steph. xcii .

{&) Edit. Stepb. male, .
(*>) El abesl a mis. Mox Paiat. bis , pro
.
(10) Edit. Steph. .

(11) Sic ed. recte. Palat. vero, ,
0o/*fJav.
1105
DE SANCTA TRLNlf DIALOGUS I I .

1106
4 A 6 6. Schoiia Eunomii, et respontio OrUtodoxi
ad ilia.
6. , .
Voluntas non idem est atque subftianlia Dei: nara

voluutas incipil et desinit; substantia vero nec iucipit, nec desinit. Id aulem, quod incipit et desinit, non potest idem essc atque i d , quod nec incipit nec desinit. Praelerea, si voluntas idem esset
aique substantia Dei, oporleret, curo una sit substantia, unam esse voluniatem : ac juxla sacraruiu
Litterarum doctrinaui, jion unica, sed mullae volunlales inveniunlur: cum dicaut, c Omnia quascunque voluit, f e c i i : mulla igilur voluil, non
aulem unum quiddam. Quod eliam magis perspicuo
videre licel in mundi creaiione. Voluit enim esse
mundum, et is exstitil prout voluit, atque factua
psrmanel. Aliud est autem ilia perseveranlia , quam
volunus coodendi illius : denuntiavit vero fore
. etiam, ul mundum transformel. Ergo quia voluit
. , transformal. Neque vero multae duritaxat, veruoi
. , , etiaoj diverssc sunt voluntates. Voluil enira coelum,
. , voluit et soleni, voluit et lerram. Cuin autem igla,
qiwe vull, diversa sinl, necesse e*i diflerre quoque
. . voluntales illorum creajidorum: quod etiam opor- , (14) let de rebus , quae menle coacipiuaiur accipere.
, OrUi. Ergo, s i , ut tu quoque sentts, volunias non
*! . idem est quod substamia, et quaecunque facia
sunt, opera sunt volantalis ejus, falere Fillum
(15) . esse ex ejus subslanlia ; sic enm eum etiam uni , , geniium esse faleare, quod solus ex substanlia ge . nitus sit.Nam si et ipse voluntatis Filius cst, non
, C est unigenitus, cum mulli sint geniti voiunlate.
, * , Scriptum est enim : Voleiis genuit nos verbo ve , rilalis . > Non sunt aulem mullae Dei volunlaics,
* ut tu existimas. Nou enira quia diversa sunt opi ficia, diversae quoque eunt voluntates: scd sicnt
, , , 0, , , Deus hominem unica voluntate ex diversis membrii
, , , et partibus condens, fecit oculos, aures, nares,
, coraam, iniestina, et varie inteslina disposuil,
.
splenera, bepar, renee, et quaecunque in nobis
aunt: sic etiam uaiversum munduin unica volu^tate creai.
7. . Ei ;
7. Aitom. Nura major e$t Paler Filio ? et si major,
, , (10) in quo major est; utrum mole corporis major, aut
, ; natura , sive quod sit uaiivilalis expers?
(17) , ^ ; et ulrtim non genilum esse est substaniia, au vero
. , D uibil est? Orih. Scribitur Pater major esse Filio :
, , , * al neque raoie, neque temporc, neque nalura, sed
. quateuua Paler est Filii, qui bqmaniiatem assum , psit. Propler hanc aulein bominis assumptionem di * cit Aposlolus eum inferiorem factum fuisse eliam
. > angelis, sic scribene; < Eum autcra qui paulo mi nor faclus angelis at, cernimus Jesum per mortis
. ;, > passionem
Propler banc quoque hooiinis as
" \

* , *
^
. ,
,

,
, , , >
. (12)
*. . ,
,
. " *) (15)
'
%
46
4 4
Psal.
CXIII
, 5.
4 7
Jac. , 18. * Hebr. , 0.
(12) . Ms$. et Felck. emend.

.
(I5i Felck. . Palat. .
(14j " ws.
(15) Pal. . Reg. .

(10) dee&t in mss.
(17) Dubium an sit legcnduni ct
f IC7
S. ATHANASHJS. SPURIA.
sumplionem subjectus fuit Mariae et Josepho: Erat . . (18)

tnira subdilus illis *, ut in Evangelio scriptum , , ,
est. Anom. Sed nalura roajor, idcirco quod sit ; . *
, sive non genitus, estne aliquid, an . ,
vero nihil est, sicut prius dicebamus ? Orth. Nihil , ' .
est naiura : nec enim substantia est. Ilaque si .
major esl Patcr, eo qiiod stt non geniius, et non . ".
genitura esse nihil est, consequilur, nihilo esse (19) *
majorem. Qui vero nihilo majorest, in omnibus c "
est sequalis. Nec enim sane Pater esl Filio inferior. ; * . \
Anotn. .ASquale igitur esse dicis non genitum, ei ,
qjuod gonilum cst: et quomodo verax fueril, qui . ,
dicit, c Pater, qui roisit me, major me esl " ? * . '
Orth. Non genitum esse, non est subslantia in Deo , * .
et Patre, sed nullum esse Dei Patrein ostendit. , .
Nullus aulem ideo major est quopiam , quod Pa- trem non habeat. Nam neque Adaro palrem habuit, ; >
iicque Eva, et lamen sunt nabis consubstanliales.
Sed quomodo inter philosopbandum de non genilo . '
et genito, veluli tui ipsius oblhus subjecisli: 4 2 7 , ,
Paier, qui misit me, major me esi ? > Oporle- . ,
bat enim te potius, ul tecum ipsc consenlires, , ,
dicere, Non genitus, qai misit me, major me esl. .
Sed boc scriptum non csi, ideoqtie recte non dicis : < Noli mullum argutare, nequando consterneris
Neque enini es sapientior Daniele, nedum ipso Spiritu, qui Patrem quidem nos docuk, non genUuai
Vero nequaquam.
8. Anom. At si mole Patcr est major, com8. ". ' *
posilus fueril ipse non genilus, quamvis simplex ,
sitac figure expers : siquidem moles est compo-
situm et dividuum quiddaro : quoniam omnis mo- ,
Ifcs ex parlibus conslat, pnrtiura composilionem C . .
babet: quod de Deo dicere absurdum est. Qrih. (20) ,
Deo compositionem et molem tribuere absurdum , , , ,
est, vere, inquam, absurdum. Est autem Filius
qtioque, vel te invito, Deus non coropositus, sed * . ,
simplex et expers ftgura : ul absurdum sit com- .
positionem aul molem ipsi aliribuere. Quod si ila
est, roajus sane in his non comperielur. Ipse vero, , ,
quem in confesso est simplicilale et eo quod ne- , .
que compositus est, neque figuram habet, deitate ' (21)
denique Pairi aequaleni esse; majorem dicit Pa- , .
irem, eo quod servi formam assumpserit,et Palrem , ,
honorat. ltaque audis euir. diceniem : c Honoriftco ..
Patrem, et vos inhonorastis me * : ct Pater ho- ,
norat Filium, quem ad dexteram suam coilocavil, .
et ad quem omnes trabit. Dicit enim Filius : c Nemo> venit ad me, nisi Pater meue Iraxerit eum ad
1
1 1
me".
9. Anom. Praterea, ei non genllum est aliquid, D 9. . " ,

boc vel est toium vel pars : si pars est, Deus erit ' ,
sibi ipsi dissimilis; siquidem una ejos pars est *
non genila, altera vero genila. At si tota cjus na- , .
tura est non genila, et Pater omnino major, sla- , ,
tim eo recidit res, ut alterius ac diversae sit sub- . *
slantia?. Nam, si tota Palris subslantia est non ge- , * u
Luc. , 51. Joan. , 28.
f l
Eccle. , 17. Joan. , 9. * Joan. vi, U.
(18) Pal. ' . Reg. et Felck.

.
09) ftfas.
(20) Pal. . Mox Felck. et etit. Stcplu

.
(21) Palal.
1109
DE SANCTA TRIMTATE PIALOGUS I I .
1170
tov, , ' & nita, nec ulla ejus pars genila est, Filiue vero est
. , - ipsi in eo dissimilis, quod ille non sit geniius, con\ , sequitur eum totius esseutiae raiione esse Patri
; dissimilem. Quid ais igilur, praelerquam quod non
, (22) . eit genitus, et in eo quod sit non genilus, Filio
, precellere? At non genitum nihilo Filio majus
. erit, quod extra Patris essentiam dicatur. Quod si
, , ipsa excellenlia extra Patris substanliam est, aequa (25), . . litasin ipsa substanlia est. Sed majus eslFilio, quod
' , genitum non est. Et aequaltlas in Filio erit illud
. quidem non genilum, cum baec siiit genila. Orth*
, ; \ Arripere non decet, quae scripta non sunt, sed re . guum coelorum. Quorsiim igitur arripis, quod neque
, * Scriptura, neque nos damus ? Nullus eniro nostrum
, . - tibi concedit Palrem sse majorem, ideo quod sit
* , , , ingenilus. Nec enim Filius dicit: Qui est ingenitus,
* major me est; sed, Paler, ad quem eral profectu . > , rus. Nam sic loquitur : Si diligerelis me, gaudc
, , retis, quia dixi, vado ad Patrem . Pater enim meus
c , \ , > major me e s t > Yadit aulenl, quatenus forinam
, * servi accepit; quatenus vero est Deus, babet Pa . irem in semetipso, dicens : c Ego in Paire, et Pater
. > In me '**, > e l : t Ego et Paler unura sumus : qui
, - vidit me, vidit Patrem : Paler in me manens ipso
* * , facit opera". > Ne igilur insperge agro divinae
* Scripiure ista zizabia, non genitum et dissiniile:
, sed, si vis in ipsis vocabulis philosophari, philoso , . '' phare demum in nominibus inoorruptibilis et im , , mortalie. Haec enim sunl agri Scripturae semina : ut
, . 8i immortale est, aut totum est, aut pars; si pars
, C esl, Paler fueril sibi ipsi dissimilis, siquideni pars
, ejus una fuerit immorlalis, altera non item. At si
. toia ejus natnra est incorruptibilis, et immortalis,
, et Pater est omnino imniortalis et incorruptibilis,
, * . protinus quoque Filius ipsa substantia idem esse
# ; , comperietur. Nam, si toia substantia est incorru, . , plibilis et immorlalis, nec ulla est ejus 4 2 8 P
,
repugnans. nempe in tola essentia esi identitas.
Quomodo igilur audet aliquis dicerc dissimilem ? Dicitis esse energiae sive efflcacilalis imaginem Quod
si efficacitas eadem est atque substaniia, erit nimirum Filius substamise imago,
* ; , .
Quaero igitur: Genuit Pater, annon ? Genuit, in , ; quit. Num ex subslanlia, an vero exvoluntate?
, , * * Non ex substanlia, inquii, sed ex volunlaie. Nam

boniiaiero et voluntatem vel aliud esse dicis quam
, . - subsUnliara, vel eamdem atque aubslaniiam. Si
, - j> eauidem dicis, el Paler ex voluotate et bonitate
, * genuit, sic quoque coosubsiantialem Patri Filiuiu
. , (24) dicis : quod lu wiiiiine vis. Dicis aulem et iltud,
. oiania facla eunt per Filium ex Dei voluntate. Jam
, vero si voluutas eadem est quae substanlia : om-'
, , , nia igiiur et reptilia, et nalatilia, ca?ieraque item'
, omnia, fuerint Deo consubslanlialia, siquidem
, c Omnia quaecuoque voluit fecit in ceelo et in
, (25), tenra. lia si, ex iis qus dicis, Filius eat efficaci9 1
a r s
** Joan. xiv, 28. * Joan. xiv, 10, Joan. , 50. 4oan. , 9,10.
(22) Edit. Sleph. .
Stephan .
(25) Cur modo ingeniluin. modo non
(25) Hunc locum referens Joannes Cyparissioioa
graitum vertanius, vide in Praefai.
Decaa. 5, c. 5, bunc dialogum vocai Aibanasii cuiu
(24) PaJal. . . Mox edit
Ario in synodo Nicaena.
M
1171
S. ATUANASIUS. SPURIA.
lalis imago, nonne cliatn est substamia nallo mo- ; (2&7 *

dodiversus? Iiaque, ei tuae sententiae faulores ever- ,
tere conaris, ipsos confulasli : sin autem veram ,
ipsam doetrinam, illum ne audivisse quidem un- . "
quam videris. Filiura enim essc ipsius substaiUhe , c "
imaginera dixit Apostolus : < Qui cum sit splendor , \ .
glorise ct figura substantia? \ seu cbaracler b y -
postasccos. Nam cliaracter byposlasecjs nibil aliud * .
est, qtiam substantiaB imago. C;i lorum non idcm \ , .
esse voluntatem atque essenliam, nos quoque dici-
mtis. Ideo enim Filium quidem ex sulistanlia geni-* , . "
tnm, nos vero ex voluntate prodiisse dicimus. Ex *
tua porro senlentia idem non est voluntas quod , . ,.
subRlaniia, et subslanlia neque c<rpit, nequc de- .
ginit. Haec igitur iinago neque coopit, neque desiit. . *>
Voluntas autem et initium et fmem babet. Illos , . .
igilur libi babcto, qui idem esse dicunt volunla- ,
tem aique cssentiam. Nos enim ct vo-luinus, ct Ca- . \ lemur, ct credimus Filium csse Palri consubslan-
lialem. Nam propterea eliara unigenilmn esse crc- ,
dimti, quia ipse solus, ut anlea diclum csl.exsub- .
slantia gcnitus est, reliqui vero omnes ex volun- &,
tate sunt. Cum autem dicimus Filium essc con- .
substanlialem Patri, minime dicimus eum essc si-
bi ipsi consubslanlialcm, curo sibi ipsi aemo sit , ,
coasubsianlialis. Al tu, si revera fatcris oinnia ex *
Patris voluniate pcr Filium esse facta, et una cum , .
aliis Filium quoque factum esse dicis, concedas " ,
euam oporlcl a seipso factura esse : quod si absur- , > ,
dum id est, sanc non csl vohinlatis Filius. Nam . ,
Quaecunque facit Paler, haec et Filius simili- C , .
ler facit " \ > facict ctiam Filius alium Filium, ut ,
omuia simililer faciat qux Paler. Quod si aSium . >
Filium non fecit ncque facit, ipse quoque non est . ' , *
opificium. Veraciler caim loculus est cum dicercl: ' , Quxcunque facit Pater, baec ei Filius simililer
facit. Non facil aulcm scipsum Filius : non esl
igilur facluin quidpiam. At diccs, non dixisse
Christum, Omnia quae fccit, sed quac facit : sciio , , ,
morem esseScriplur derebus praeteritis loquemis , . &
prasens tempus usurpare : cujusniodi illud esl: c Qui facit angclos suos spirilus . Et alibi:
c Qui ftin<I>sti lerram super siabililatem suam
et: cQui facit pleiada, ct veeperum, el arcturum, ei
pcnetralia n o : i \ >
10. Anom. Anle omnia vcro el in primis quae10. . rere ex ipsis oportet, quid signiftcel non genitum. , .
Kaui, si substanliani dcclarat, quod verum est, taii- , \ ,
la erit discrcpantia. Orth. At nos qiioque anie om- . . \ nia qiiaBrinius, quid significet genilum. Nam, si , .
subsianliam declarat, quod falsiim est, omnia ge- , , niia erunl coiisubsianlialia. At si non sunl con- ,
, .
Mibstantialia oronia genila, quod verum est, genilum igilur non est substantia. Ac si genitum , .
non esl gubsianlia, non genitum quoque non fuc-c , ,
ric substantia. Quod si non genilum est subslan- . (27) ;
8
"*Hebr. i , 3. Joan. T, 49.
Psal. cm, L
(2C) * . . Mss.
ma!c Ibid. Palal. .
" ibid. 5. Job u , 9.

(27) ' deesl ih Palat.
4175
DE SANCTA TRIMTATE DIALOGUS I I .
4174
v e r o
, . Ytov ^ lia, geniluro 429

SMbRUnlit nou eal, quid^ , . - quid genilum est, eril subslanlia expers. Quorsuni
, - igiuir Filium dicis di&siroilem ? Quod enim non eat,
.
ei quod est, neque fiimile est, neque dissimUe.
Nos vero Filium dicimus quidem genitum, non autem factum. Genilnm enim est, quod pairem
babet, factum vero, quod opiiicera babet.
epittola Aelii, magisiri Eunomii.
I (28) ',
Eirroulov.
Quandoquidem in tempore perseeutionis nobie a

5 , , - Cbronitis iUatae, quidam eorum aliena interverlen*
, tes, inter alias nosiras lucubrationes, quoddam no strum opusculum peculiariler a nobis elaboratum
(29) , de Deo genito et de non genUo Deo, insertis et
5 , cxemplis nonnullis intervertenles depravatum edi * , derunt, adeo ul ordinem et seriem eorum, de qui - bus agilur, perverterini, quod ad nos postea opera
, , , - boni cujusdam viri perlatum est; coactus sum ego,
, (30) utpote illius operis parens, scriptum illud rursus
expurgatum ad voe omnes mittere, qui et quae pro
* , pielate cerlatis : ul inlelligere possilis ex senlenlia
* Scriplurarum habitum a me fuisse serraonem istum,
- cx quo possitis querovis super et
, - vobis conlradicere aggredienlem, ac illos quidera
- Gbronitas in primis brevibus confutationibus com (31) , pescere; quaestionibus a quaeslionibus, tX solotio (32) nibus a solutionibus versuum specie quadam dis, tinclis ul caplu facilia, utque eliam magis per .
spicua essenl argumenla, inilio facto ab
Deo et .
I ! . . , . C 41. Orth. Negloriare ob persecutionem; eiqni dem persecutionem passus cs. Nam et ipse Filius
, eos perseculus cst, qui domum Patris sui conver (33) . terant in domum negoiiationis : quod cum ita eit,
, non est prorsus laudabile si quis persecutioitcra
, * patialur. Nec ideo r.os Aetius Cbronilas, seu tera porarioe appellat, quod a tempore quodam inilium
. - 0doi habeamus. Minime gentium. Sed quia dicimus
; Filium ex Patre gigni. Gigni autem Arianis esl tem , poraneum. Yferum, quosnam vocasGhroniias? eosne
- qui jam inde a sanctis aposlolis nsqui ad hodier, (34) ;, nuni dieni collandanl Patrem, ct Filinm, et Spiri , * tum sancium; an tuos qui ab uno el allero die ap - paruerunt, et haeresi laborant, qui sanctum Patris
(28) Fclokmann. ba?c babet : . Sequentiu D , deesl apud Epiphanium.
nsque adfinemdiahgisunt etiam in atio codice Pa- (29) Sic mss. Edili vero, .
iatino (quem Palat. secundum nominabimut, ut Infra Palat. 4, .
priorem, primum) ei qnodanv Angmtano: quorumPalalinus 2 ot Auguslanus, ntrumque scripsit Andreat Dermarius Georgii filius, .
Epidauritts : illum quidem Toleti in llhpama an.
(50) Epiph. . Mox Palal. 2 et Aug.
1578, hunc vero Venetiit an. 1584. Qui etiam nter- . Paulo posl, edil. Slcpli. .
qme kwc $equeniia, ilth dialogh qui pott sequentur,
et eos inteqnentibnt 20 opuiculi* tubjicien$ hunc (31) Duo mss. Felck.
. deesl in oninibus
prtBfigil litnlum : ' (sic) . " * Fclck. manusciipl., ctijus loco Epiphan..
. Ai in Palal. 4, in margine hve habet ad hunc (32) Palal. I . Reg ct Felrk.
facum : * - . lnfia Palnt. 2 el Aug.
. Innuem onati^ praeedenha Athanasii non . * Infra,
cue ud hctc solummodo. Cujuscunque sint, tem* deesl in Epiph.
pore Eunomii scripta videntur, quando etiatn exttant (55) Omnes nise. Felc. .
apud Epiphanium in hareti Anomceorum (pag. 951), (54) Palat. 2 et August. - lbid.
quem lumen cum kwc commentaremur ob defectum* , . Sic
codicis, cum nastrit codd. oonferre non UcvU. De i"idck. et Pal. !, omissis iruerposiiis. At Pal. 2 ct
quibus qucdam m Monilo. Paulo post inilium, - Aug. . .
t
1176
S. ATHANASILS SPUIUA.
,
,
\
Filii nomcn abjecerant? qui sese exlollunt supra
,
euiu ipsum qui docuit baplizare in nomine Patris,
ci Filii et Spiritus sancti, et sese exisiimant eo , ; ,
sapientiores, qui Patrem esse Patrem, et sese esse
Filium docuit? Demus autem nonnullos aliquid aut ; ;
inseruisse aut adjecisse tuo isli perscripto sceleri, (35), '
quid nunc dicis ? quam majorera blasphemiam ex- ; ; (36)
rogitas, qui Filium dicas subslanlia dissimilera? an , .
aliquid amplius poles dicere? Nonne et Judaei et ;
Graeci ipsum esse dicunt, qui umen non credunt , ,
ipsum esse Deum, et idcirco ea ipsa dicunt, quae tu , ,
dicis objecto nobis non geniti et geniti vocabulo, , (37)
deserioque Patre et Filio, quod estJudaeis offendi- ; culum, et gentibus sluliiua? et 430 * eorum ;
Paler esse qui pro Deo genito el non genito pu- (38)
gnanl? Quod si etiam tibi concedalur in noniine ,
non genili geniti baplizare, quid facies cum no- ;
!!) nandns eril Spiritus? num ipsum neque geni- , ;
tum, neque non genitura, an yero geniluin eliain ,
toiaiis? Quomodo vero *x lua senlenlia id quod ;
est genilum a genito diflerel subslanlia, siquidem
genitum esl substantia?
12. Anom. Si Deus eflicere non potesl, ut quod
12. .
geiiilum est, non sit genitura, ne illud quidem effe- ,
ceiil ut quod non genitum esl, sil geniitim. Orlh. . .
Etiaun 8 i eflicere 11011 possit ut quod genilum est, , ,
non genilum, ut et nientiri non polesl, non ta- * (39)
men ei adimilur gignendi, ut neque verum dicendi . ,
facultas. Gignens aulem non gignit non geniluro, . ,
ged Deum; Deus enim Deum genuil: et neque ex , .
genilo non genilum, neque ex noti genito genitum . (40)
fecit. Anom. Deus non genitus omni causa pra> . ,
siantior est: quod si omni causa praslanlior, ergo . * ; et generatione, ut qui neque ab alia nalura accepe- (41) , ,
rit suum esse, neque ipse sibi esse prasliterit, non , ob naturae imbecillitatem, sed quod omnem causam . . ,
transcendat. Orth. Vere sane illud: c Dicentes se , ,
esse sapientes, siulti facti sunt , in vos dictura
. ,
est, qui Filium Dei oppuguaiis. Nam, si non genilus
Deus, qui omni causa praestanlior est, eliara gene- , , ,
ralione praestamior est, generatio non est subslan- , * ,
lia, sed causa : at si generaiio non esl substantia, .
eed cauea: age tu ipse substantiam dicito. Quia ; , ; *
eliam quam tandem Filii causam esse vis ? genera- , , .
tonem, an ipsum Patrera?Est autem Pater, ut tu *
U7S
* Rom. , 22
(35) Palal. 1, 2 et Aug. ; D Pal. 1) ,
.
(sic) .
(56) Pal. 1, 2 ct Aug. . Paulopost, iidem (sic) , .
.
*. August. vero et Palai. 2
(57) Paiat. 1, 2 et Aug. ) . Infra post * .
, quae paulo supenus omissa fuisse (*ic Augusl.) *.
diximus, hic reponunl omnes mss. Felck. sed Pa(41) August. et Patal. 2 . Aug.
lat. 1, 2 et Augusl. italegunt, . Paulo post, omnes Felck. mss. , ulraque leclio quadrat. lbid. Pal. 1, 2 et
, * , etc, - Aug. . Ibid. . Pal. 2
, etc.
el Aup. Infra omnes Fekk. UJSS. . Edili
(58) Pal. 2 et Aug. ; . . lidem paulo poet, .
(39) Pal. 2 et Aug. . Pal. 1, .
. . abeai a
(40) lia Stepb. rectius quam editi et quidam Palatino 2 et Augustano.
i>s. qui habent, . Felck. el Pal. 1
II7S
DE SANCTA TRLNITATE DIALOGUS 11.
1171
, ' (42), , ceaew , eeu InnascibiliUs. Haec igitur erit

\ . , Filii causa : sin vero non ipse Pater est Filii ait*
\ (45) ctor, ged generalio; nerope fuerit generationis Fi , , . lius, elgeneratio Paier ipsius. Uaque baplizatua in
. - Palrein, fucris baptizatus in generationem, et in
ejus Filiuro. Nam fortassis ne audivisli quidem an
, s.l Spirilus sanclus. Anoml Quomodo quis adroiUat
; . eam nalurain, quae subsistentiam accepit, nibil
, subsianlia differre ab ea, quae subsislenliam dede \ ril, si ejusmodi hypostasis non admillit generalio , . nern? Orth. Siquideni ea natura quae subsislentiam
, > accepit, exlrinsecus accessissei, non esset inva ^44) , ! riala : sin vero ex eo geniia esl, ut gloriae splendor,
.
et hyposiaseojs cbaracler, invariata est. Dixit enim,
Qiti vidit me, vidit et Patrem", noit quod se
Patrero e*se dicerel, sed lalem qtialis Pater est.
15. .
13. Anom. Si in perpetuum permanet Deus in
, \ nafcira noo genita, et quod genilum est, pcrpetuo
(45), - est genilum, perversa consubstanlialis et similia
* essenli* doctrioa slalim abolebilur. Statuitur au, - tem substantia esse comparationie omnis expers,
. . - si utraque natura iu sua nalurali proprietate inde (46) einenler permanel. Orth. Faterts, quod genitum
, .' est, vere esse genilum : erit ergo consubslantiale,
, * tamen non genilum. Ostertdimus enim non ge (47), \ . nitum non esso substantiam. Nara, si non genilum
, . esset quaedam nalura, genilum quoque naiura es , aet. Quod si genitum esset natura, omnia genita
(48) esseni ejusdeui naiune. Ergo CIUD oumia genila
, , nou sint ejusdem ualure, geniluni non esl nalura;
* \ , * quod si genitum non est natura, non genituw itent
* non est iiatuFa. 4 3 1 Vnigenitum autem esse Patri
, \ , euo consubslanlialem, audimus ipsura bis verbU
, . . diceniem : c Omnia qua?.cunque facit Pater, ha$c et
, - Filius similiter facit . > Quorum enim eadera ope , * (49) . ratio, eadem quoque esl substanlia. Anom. Si
\ \ Deus est substanlia non genitus, id quod genilum
. . -. esl, non fuerit genitum substantise remolioue, sed
* polestale ei subsislentiara tribuente. Eamdera enim
* * subslaniiam diccre et genitam esse et non geniiam
, nulla pia ralio patilur. Orih. Genitum illud, non
. \ ' , - est genitum aubsiantia? remoiione: boc eniin esset
, corpoream siibstantiam dicere, sed ex incorporea
* subslantia, ila ut Dei nature convenit, genitum
\ , ' - est, ut gloriae splendor. Quod si ipse quoque est ex
; poteslale, u l c l qui eum receperuut; scriptum est
* , enim : Dedit eis poieslalem filios Dei fieri,
, . ". quomodo ipsum dicis unigenitum et nalura Detini,
, \ - r.um ex Dei poteslaie multi siiil dii et filii? Eamdeni
(50); \ vero nalurain esse genilam et non genilam nemo
4oan. , 9. Joan. , 19.
Joan. , 1 1
(42) Palatinus 1 .
(45) Palatinus 2 et Aug. \ .
(44) Palalinus 2 et Aug. .
(45) Palatinus 2 el Auguslanus
. iidem . Ibid. omnes Felc.roanuecripii,
.
(46) Palat 2 et Ang. . .
. Paulo post abest ab omnibus Felck. mss.

(47) abest a Palal. 2 el Aug.
(48) , ,
.
(49) lia omnes Felck. mss. EdUi vero, ,
lidom . male.
t50) P4lat. 2el Aug. .
1179
S. ATHANASIUS. - SPERIA.
11*0
dicit : siqurdcm oslensum esl, iieqne non genitum, ^ . .

neque genitum , esse gubslantiam. Anom. Si id ,
quod csl non genilum, genitum esl, quid probibel b ,
quominii9, quod genilum est, fuerit non gcnUtim? (51) * ,
Oinnis enim nalura polius ad id, quod ipsi pro- . ,
pmim esl impeUitur, quam ad id quod cst a!> ipsa , ,
alienum. Orih. Non geiritum neque geuuil, neque (52).
genilum est, cum non sit snbstanlia : eed Deua, .
etiainsi Jitdjei lecuni id nolinl, genuit : sin minus, \ , ,
aupervacanea foret Palris appellalio. Cum autera
dixisli naluram poiius ad id urgcrt, quod est ipsi proprium, simul docnisti non genilum non esse na- , .
turam. Cuni cnini quidpiam urgeiur, alieruirt ad alterum urgelur. Quod ai neque rei propriae neque
natura? Filius esi, hoe dicito Judaeis; afferes criitn eis felicem nuntium : quod videlicet eum, qui reque rci propriu) neque naturae Filius erat, crucifixerunt, quoniaut Deum Palrem esse suum diccbat.
14. Anom. Siquidcm non tolus Deus esl non ge- 14. . , nitus, nihil inipedit quoinirius genueril substanliali- (55) ^
ler. At si lolus esl non geuiltis, non divisus est , (54),
subslanlialiler ad gencrandum, sed poleslate Iri- . .
buit substsicnliam genito. Orilt. Si lolus Deus est (55) ,
genilus, niliil probibet, quominus genuerit sub-
fitanlialilcr. At Filius, ut lu ipse senlis, lotus est .
genilus. Dic igilur, quem genueril substanlialiler. (56), ,
Quod si nuilum gcnuil subslantialilcr, cl genitus , . ,
esl; nou igiiur conscquiuir, qtiia genilus est, eum , , ,
generare subslanlialiier- Al si Filius, eo quod sit , , ,
geniUis, non gignil; ne Paler quidcm, quia nof> (57) .
genihis est, gignit; sed, quoniam Deus est, i p 3 a q u e ; , '
gloria, splendorcin babet, eum videlicet quero ge- . ,
nuit Deum in sese subsislentem. Nisi enim ex sub- ' ; slanlia gemieril, noii est Pater secundum substan- C , *
liam. quorsuro baptizas in nomine Palris, qui . . t (58)
non sit aecnnduin sobstaiiiiara Palcr? Crclenim , ,
gignens ex aira subslamia Paler. non divisus est ut 7\ , *
aenlis, quoniam ea aubstantia non est corpus. . . , Anom. Si Deus noo genitns est lotus geueraridi vi , ; $,
preditus, id quod genilum est non esi stibstanlia- ' (59) ,
liler genilum, cum lola illius subslanlia eam vim , '
habeat, qua gignal, non aulem qua gignatur. Orth. ,
Ex lua sapientia, si gignendi vi praedila cst lux ' " tiniversa, non gignil aplendorem ex sua essenlia, , (60),
t>ed cxtrinsecus ipsum racipit, qtioniam lola vim .
babct qua gignat, non auletn qua gign&tur : sin vero \uz non recipit exlrinsecus splendorem, aed
ex sua substantia illunt gignit; Dcus quoque non aliundc acquisivil Filhim, sed eo ex aua subslantia
genito, individuus manct, quoniam est incorporeas.
4 3 2 15. Anom. Si vero snbstanliam Dei Irans- D 15. .
formalam dicamus *sse id quod genitum est, sub- ,
Mantia Dei non esl immnlabilis, cum miitatio pro- ,
prie Filitim formaverit. Orlh. Si lux transforma- (61). .
%
(51) lidem, .
(52) lidein, . Wra iidem,
,
(55) Palat. 1, 2 e\ Ang. ( Pal. I)
. Felck. aulein,
, . 7 omnes Felck.
niss. .
(54) Pal. 2 et Ang. . Mox Pal. 1,
. Felc.
.
(55) Pal. 2 el Ang. . Pal. 1 > .
Cclck. .
(56) Pal. 1, 2 el Aug. . Ibid.

Felck. . Pal. 1
. . Pal. 2 et Aug.
, .
....' .
(57) abesi a Palal. 2 et Aug, lnfra iiuem,
^ .
(58) Felc. et Palai. 2 .
(59) Sic Pal. 2 el Aug. rccie. Ediii, '
(60) abesl a Palat. 1.
(1 j Pal. 1 ei Au*. Sic et infra, .
1182
DE SANCTA TBLMTATE DiALOCUS I I
IISI
-, , tione Ht splendnr, lux non erit mtitationfe expers,
t&o- qtiia ipsius mutalio splendorem efficiet: sin vero
nulla lucis matatione fit splendor, sed lux manct
, \ , Iux, et CRt splendoris carusa ; Deus quoque manei
\ , Deus, et esl siti splendoris Pater, non quod eum
, - cxlrinsecus acceperif, aed quoniam ex sua sub6, ' (62) slamia rum gemiit: quamobrent etiam vere est
. . \ Pater. Anom. Si subsfanlia Dfei es*et immulabil>s
, el generatione stiperior, fateri oporteret noniine
(63). tenus essc Filium. Ortlt. Si nosses generationeni
. , , - non eftse subslantiam, nosses et itlud, Filium et
, \ quanivis aliam substanliam, esse quiddam genera (64). , lione preslantitts. Nam, sigeneratlo estsubslanlia,
. . genita omnia sunl consubstamialia. Getieralio igi , \ . tur non est siibstanlin, ac proinde non esl pnc , lcrcat stantior subsianlia, alioqui ipso etiam Filio, si
\ . tuam sapientiam scquamur, prsestaniior essel: at
, . boc si absurdum esl; subslamia igiiur esl praestan ; (65) , tior generalione. nec magni quidquam de Patre
. , - sentis, cum dicis cju* stibslauliam esse genera , tionc prastanliorem. CaHertim, si in nudum noraen
; (66) baptizalus es, cur tuum bapiismum ut salis Ormum
; \ babes? Nonne illud nudo nomine lenus obtinne, ris ? Nam si Frlius et Paier nuda suut nomina, baplizatus in Palris et Filii uonien, in nudam app*l~
, .
lalionein es baptizalus.
Bac qu seqoitur appendix in rass. codd. illustris biblioih. Palat. continua scriplura cum
jTfficedenlibus cohaereL F E L C K .
16. (67) . C 16. Anom. Si genitum, seminls more in non g<y
, nilo exsistens, post geiieralionem cxlrinsecns ali , quid assumit; vir facius, ut ila dicam, ct perfectus
J-JX , ' cst Filius, aon iinde genilus esl, *cd ex iis quae as - sumpil: qu eniro pro naiune raiione aseumtinl,
(68) - uipole quae ex assumplis constent, perfecti nomen
. . divcrso modo admillere solent. Orth. Si scminit
, * modo aplendor est in lucc, dicilo Filium in Paire
, essc; sin vero stullum fuerit id nffiruiare, stullura
. , quoque fuerit dicere Filium, seminis more esse in
, ' - Patre. Perfcctus aulcm esl Filius, non profectu et
^ increntento, sed ex perfccto perfeclus genilus :
, , unde el dicilur non tantum splendor, sed el cba . racler bypostasetos, non operalionis. Cliaracler vero
* ' bypostasetus non perficiiur quodam profeciu < aut
, - D incremento, > scd in ipsa essemia obtincl perfe, , * clionero, haud secus quam homo, bominis bypo. . 8 t a s e s cbaracter est, non ex profeclu, sed ex ipsa
, , identitate. Anom. Si perfectum genitum in non ge nilo, ncccsse est cx iis genitum esse, ex quibus
* exaislebal in non genilo, et non ex iia, ex quibu^
* , ingenilus genuit: neque enim possibile est naturam
, - genitam esse in non genito, hoc enim foret eeee et
(62) abest a Palal. I,2et Ang. lidem mox
.
(65) Pal. 2 et Ang. .
(64) Pal. 2 et Aiig. .
, , .
(65) Pal. 2 cl Aug. \
.
(oiS) lidem, , .
Ibidem Palalinus i, .
(67) Hacc appendix desideralur in cod. Felck., in
Reg. el in edit. Stcph., at osl in duobus Pal. el in
Aug.
(68) Palal, , .
4185
S. A7HANASIUS. SPURIA.
4184
non tssse: quia quod genilum *st, id genitum non . .

esset: cum partium dissimilitudo de Deo cogilaU ,
blasphemiae injuriam conlineat. Orlh. Si scires do- \ ,
num Dei, et quis sit, qui pracepit baplizari orones * geotes in nomine Palris, et Filii, el Spiritus sancti, \ , non utique Palris, et Filii noroeu repudiares, arbi-
tratu tuo falsa religiont lemere inflatus adversus , ,
cum, qui reciara nos docuit c fidei confessio- ,
nem : quando vero existinians te sapienlein esse, * ' ,
Palrem non einis esse Patrero , age ne libi pru- , \ , .
densesse videare, a nobis audi: perfectus fuil, est, et , \
erit Filius in Palre. Nam < In principio eral Verbum, , \
et Verbum eral apud Deum, etDeus eral Verburo: hoc , , '. \ (69) 433
principio apud Deum
> etiamsi , \ *
nous, Aeti. Et non prius erat, el lunc genilus estj ,
neque eliam cum non essct, genitus est, sed coae- g . \
icrnum esl boc genimen, lanquain scilicel splendor , *
aeternac lucis : diflVrt auiera natura genila et noa . \ '
genila, non qualenus natura est, sed eo ipso tan-
tucn quod genita et non genita est. Nam nec Ada- , *
mug natus est ex muliere, Q U S vero nati sumns: .
nec taiuen natura abAdamo differimus, sed eoianlura quod nos nati gimus, ille. nalus non sii ex muliere.
47. Anom. Cura nalurae oon genitae oranipolens
47. .
illeexsistens Dcue, seipsum non norit esse natur.e ,
genilae, Filius vero genilae naturae exsislens, norit * , ,
se hoc < esse quod est, quoraodo erunt coneubslan- , ,
liales, cum ille se non genitum, iste auteui se ge- ,
niium esse noril? Ortli. Si non genilum et genilum ; ". \
exisiimas ipsas esse naturas : noril vero Gabriel , \
se genitae esse naiurse, qui fit quod non eiiara Ga- * \
Iwiel sil consutolantialis Filio? Si vero nalurae C ;
g niiae cum sii Gabriel non novit seipsum, liquel , , .
quod geikiium esse non sit ipsa natura? Si aniera ,
iion idein est natura quod genilura esse, nec idein . ,
ciuirt non geniium esseet natura. Sedcave factum ,
dicas Filiuin, rerum omnium opiOcera : at genUum . ,
appelles prout scripttim est. Genitum enim esse est . babere Pairem at faciuno esse, est habere opitt- ,
cem. Nosirt quidem opifex esl Deus Paler per Fi- *
lium; at Filii sui neuliquam opiiex, sed Paier : ne- ,
que enim quisquam sui filii opifex est : quoniam . *
noii atuplius esset pater, sed opifex ; opifex nara- .
que est, qui opus exlra se in orlum adducit; at , \
pater is est, qui ex $cipso gignil. Dum auiem epi- , 0,
, , .
iicem Deum audis appdlart, nequaquam libi imagi
neris deialigalionem aul laboris rooleniam : sicut ^ .
cuiu Palrem audis dici, ne quem c seminis , ' (70;
eifluxum requiras : sed ila de his cngita, ut Deo ,
lignuin el convcniens est, ul Deus efflciaris,el non , ,
sicul homo moriaris
Anom. Si vox non genili . .
non declarat Dei substantiam, sed conimentura hu- , \
inannm est incomparabile iHud nonien, gratiam uit- *
que debebit Deus iis, qui non genitum illud com- ; '
meiili sont, ipse nominis excellenliam in substanlia , \ , \ .
IIOII ieren*. Onli. Si non geniluin esse Dci bypoe r a t
Joan. 1 , 4 , 2 .
Paal.
LXXXI
,6,7.
(00) Sic omnes mss. In ed. deest.
(70) Palatinus 4, .
1IS5
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS I I .
1186
* ,
repragenlai, ei in eo consigtU incoropfrrabile
- illnd Dei nomen, qiroojodo id nog noa docuerunt
* , divifiae Litlene? Qttin et Paulug illitd elcclioois vas
* c , , lapsue egl, cum docuil competere ipgo soli egge
. iv , incorruptibileni et iiivigibilem, non vero non geni * tum. Sed quando tu vis sapieniior esse divinig Lil*
, , terig, dic, qti&go, mihi, annon incorruptibilero, iiivi .
gibllem ei mendacii expertem eg*e denoiel iptam
Dei hypostasin : si enim non denotant, lapsus esi ctim diceret: c Soli incorruptibili, invisibili et sapienli
Deo *. Nisi enini hisce comprebendatur incomparabilis illa praestanlia, non erit solus ille incorruplibilis atque invisibilis : gin vero soli ei competil incorruptibiliias et invisibilitas, comprebeiidelur etiaru
in his illa incomparabilis prsestantia, et non in tuo commento.
18. .
18. Anom. Si extrinsecus in Deo consideratur
, ol nomen non geniti, qui cogiiarunt polioacs erunl*eo
, - ^ cui altribulum est, ulpote qui nomen natura prae. . slantius ei atlribueriiit. Orlh. Noli insolenler exsul, * c , , tare quasi excogitaveris Dei nomen, ne forte au , ' $ - dias: Et tu Capernaum, quae usque ad coelura
. " , cxallata es, usque ad inferosdeprimerig . Quod
, autem altius ea sapias c urbe, inde apparet, quod
c ", , c , divinilug inspirala Scriptura pronunliet dixisse
, , , - Deum : c Apparui Abrabam, Isaac et Jacob, cum
* Deug sim corum, et noroen roeum non manifestavi
. " , illis . Tu vero illud le invenisse dicis. Quod au * c tem non genilum esse non sil Dei nomen, inde l i , qet, quod Domiiws dical: Euntes, docete omnes
, , gentea, bapliziptes eog in nomine 434 Palris, et
." , Filii, el Spiriius sancti . > Quod enim noroen Pa , - Irig esse dixeris, hoc ipsum Filii, et Spirilus sancti
* , eaaeconcedag necesse est : si enim aliud esl f no~
,* * men > Palrig, et aliud Filii, et ilem aliud Spirilug
, * * gancli : tu vero nomen Palris, ut quidem pulag,
, , invenisli, dic eliam, quodnam git nomen Filii: ubi
, . '
r o nomen Filii dixeris, dic eliam nomen Spiritog
. - gancli, lunc audias quod cum le gapienlem dicli , , tes, stullus faclua sis. Quae enini Scriplera non
(71) ; .
dicit, tu nunquam inveneria. Porro, si exislimaa
, Patri competere non genitum, el Filio genilum
* , - esae, dic quaso, quodnam ex bis altribueg Spirimi
(7*2) , * . gancto? Anom. Si eliam genilum egt immulabile
. . - sectmdum naturam, ged propter eum, qui genuit:
, n genitym vero gubstantia egt, immutabile igilur
, propter volunlatem erit, non ex gubstantiae digni ; - tale. Orth. Quod gi Filiug Dei non est immulabili
*, , D substanliae dignitate, in quo ergo differi ab alii
;
rationalibus iacullatibus. Utpote quae et ipsx iiumuiabililatem obtineanl voluniale ejus, qui creavit I el quomodo tu lidem habes dicenti : c Omnia qu*e
Paier habet mea sunt " : giquidem non habel immutabilitatem ex substantiae dignitate?
19. . ,
19. Anom. Si non genitum subsUntiam signiikat,
(73) - rationi congequeng fueril, quod a geniio subgtantia
* , digtingualur: si vero non genilum nihil gigniOcat,
* multo magig etiaro nihil gigniOcabit genitum : jam
; - ergo nibil a nihilo quoraodo diglingues? Sl vero
, prolalio nofi geniii oppooitur prolatioai geniti, certe
ve
n 0
M Tiro. i , 17. Hatlb. xi, 23.
Exod. vi, 2, 3.
(71) omneg mss., sed male.

(T2) Pal. 2 et Aug. ,
.
Matth. xxvm, 19.
Joan. xvi, 15.
(73) Sic Pal. 2 el Aug. Editi vero ,

.
t
1188
5. ATHANASIUS. SPURIA.
J187
silentio pronunliauonem excipiente fiei, ut modo ,
sit, modo evanescai spes Ctiristianorum, utpote ia ,
quadam prolationis varielale sila, non vero in na- , ' luris ila se habenlibus, ul nominum aignificaiio , . .
poslulat. Orth. Eliam si tibi concederelur dicere de " ,
Deo, quod eil non gcnilus; uos lamcn dkiraus non
geniium luni significarc, non esse genilum quoad ,
subslanliam, quemadmodum mendacii cxperiein .
esse non inenliri, quoad subslaiiliaui. At vero, . ,
mendacii expeiiem esse, non esl ipsa substaulia : . ''
nec non genUuni esse. Si enim non gcnituin est .
ipsa subslaiuiaeliam raendacii expers est ipsasub- . ,
slanlia : est vero el Filius mendacii expers; igilur * ,
ei non genilus. Jam vero non genilus esl, igitur * ,
secundum le meiidax. Qtiare non cst ideui sub- .
slanlia, quod mendacii expcrlem esse. Quemadmo-
dum igilur inenlirt non posse non esl subsianlia, , ila quoque nou genilum esse uon esl ipsa subslan- . : :
lia: si enim noii-genilum esse est sul.slanlia, eliam ,
geniium esse subsiaiuia eril: quod si genilutn esso * ,
subslaiUia csl, omnia genita erunl consubsianlialia. * , ,
Porro quod non genilum et geiiilum ipsam signilicct
essenliam, tuse pronuniialionis commcnluin est, ,
non minus increpanJac, quam mare flucluans et (74),
sluosum. Spirilus siquideni ille veritaiis Palrem , ,
nobis et Filium pradicavii, quae nomina relaliones .
nobis indicaul. Nec vero objicias , quod Deus quidem nalura el verilate Deus sit :Paier vero secunduro
quid, utpole qui uon geiiuerit nalura et veriiate : quamobrero spes illa tua, qui comniinisceris nou
genilum et genilum fignificare subslanliam, in die illa judicii, sileniio prolalionem inlercipienle
uusquani comparebil: illa quippc solura lum rata comperienlur, quaBsanclus Spirilus ennnliavii.
20. Anom. Si non geniluin esse respeclu rci ge- C 20. .
nitae ad eniiiienJam essenliae connolandum ni- ,
bil amplius inferl, prolalione solum superior Filius
potiores agnoscel eos, qui boc ei nonien Iribuunl, ,
non aulem eum qui Deus el Paler ejus dicitur. . ".
Orih. Tu niniirum is es, qui Palrcm non genili ,
nomine nuncupasli, et hoc ipsain Dei subsiantiani , !
essc, Judaeis lan<|uam lege sanxisli: nusquam eniin . "
hoc divinus ille Spiritus docuit: unde in confesso ,
esl le non quidem Filio prastantiorero, scd ipso, . .
qui 4 3 5 l ' docuil, diabolo pejorera comper- , ,
tum iri. Anom. Si non genila subsianlia praslan- ,
tior est ipso orlu a seipsa obiinens eam eminen- , '
liam, eliani ea quae a se est subsianlia, non genila ,
erit: neque enim volens quia vull prceslantior est * ,
orlu, sedquia ipsa subsianlia ipse ingenilus Deus; D (75)
id nulla ralione periiiiltii, ut aliqua adversum se . . *
geaerationeni quis coniminiscatur, ac in eum qui :. " genilus est rejicit omne ejusmodi menlis examen , ,
et raliocinium. Orth. Omnis subslanlia praslanlior (76) .
est ortu : non enim esl idem subslanlia et ortus
,
Quod autem orlus non sit substantia, ex eo liquet, ,
quod quas orturo babenl non omnia sint consub- * ,
stanlialia. Quod si quae genita suiit non sunt ejus- , ;
4em substanliae, non igiiur idem est ortus et sub- .
flantia : si vero ortus non cstipsa substantia, uecorlu* privatio substanlia erit. Si vero privalio ortue
l e
i a
(7) , Augusl.
{75J Palat. 1, .
(76) Aug. bis. Editi et alii
1189
DE SANGTA TIUNITATE DIALOGUS I I .
1190
eH aubttantla, orlua autem substanlia non est, ur xu dissimile dicis?cm ens nonenli nec dissirailc sit
nec simile.
21. . 21. Anom. Si non genitum in Deo dcnotat priva-j
, , tionem, ei non genitum esse nibil eet, quaenam co-J
gitaiio discernel illud quod speciem millam signifi-4
; , \, cat, ab eo quod non esl? quisve separabit ab entc
; '. ens, botest, idem a seipeo? Orih. Si tncorrupiibile
, . et immortale connolant privalioriem, connotet sane
eam et non geni;um. Iisdem igilur et nos ralioni.
, bus et vocibus tilamur : si privalionein in Deo
; - quamdam signiiical incorruptibite, el boc jpsuin in* ; cornipiibile nibil est, quse ralio distinguet id quod
, , nullaiii spcciem significal,abeoquod niliilest ?quisve
, , secernel a nihilo nibil, aul ab exsislente exsistens,
, ; quac privationem denolant, nempe incormplibile,
, itnmortale et non genilum ?Quod si idem signiflcant
* incorruptibilejniinortaleet ntm genilura, et ipseFi . * ,
incorrupiibilis el immoitaVis est, erit et ipso
, geiiitits : sin vero non esl non genitus, cum sil
. * , incorruptibilis el iuunotialis, non profecio idem
; signitical ikon genilum el incorruplibile siva im * morlale. Sin vero id non denotal, ei tamen adbuc
, , confirmas non genrtum eese ipsam 8ub&tamiam,ont
. . (77) omnino subgtanlia secunduin te, el sapientiae tura
, , -.ot : ratiocinaiiones, non geirila quidem subsiantia, non
;, . ' vcro iiumorialis et ineomiplibilis. Anom. Si priva;, - lio eai habituuiu rcinotio, illtid quud Deo tribuilur,
; , - non genittim esse, aut privalio erit ipsius babilus,
, aut erit babitus privalionis : quod $i est privalio
* ipsius habrius, quomodo id quod Deo J I O H inosi,
(78), , Deo conniimerabilur: sin vero non genilitm eetba , , bilus, neccsse fueril prasupponi subslantuim geni . * C lam, ul sic assumplo babilu denonimelur non ge
, - niia : si vere gciiita non genilui eitbstantiai paili ^79), , ceps fuit, ei babilus jacluram passa orlum exuit,
. . - fuerit ulique subslanlia quidem genila, non geni tum vero babilus. Sin vero genimen nojinibii signi ficat, manifeslum est,quod eciam signiiicel habilum,
' sivejam iransformalum sit cx siibslaniia, sive i l , lum ipsum, quod dtrilur geuilus av> aliquo. Orth.
. Paribus iterum utamurrationibus, illudipsuni enim
, assenteril quispiam eliam de islis, nimirum inen . ' , dacii expers, iinmorialis, et incorrupiibilis : siqui ; dem baiceodein modo usiirpanlur quo non genitum :
, quod quidem cliam libi concedemujB, quamvis Spi, , ' ; ritus veritalis loculus ila non sii. Piceinus ergo et
| . Q nos : Si privatio est habilus remotio, etiam quod
, de Deo -aedicatur, mendacii expertem esse, aul
- est privaiio habiius, aut babilus privalionis. Al si
esi privatio babilus, quomodo id Deo connuinera.
bilur, quodci non inest? sin vero illud, mendacii
expertem esse, e*t babilus, iiece&sario praesupponitur et mendacium, et mendax subsUnlia, ut ita habitu assumplo, mendacii expers dici possit. S
vero mendacio obnoxia subsiantia partlceps facla esl ejus, quae niendacii expers sit, et habitus jactnram pasaa mendacio sit privala : fuerU uiique substantia meodax : el expers mendacii, babitus, el tua
HU arrogans sapientia umae impielaiis materiam repereric.
(77) Aug. .
(JS) 9$ a PalaU 1.
(79) Aug. .
1192
S. ATIIANASIUS. - SPERIA.
43622* Anom. Si geiiitum aeqne ae non geni- 22 . xa\
tiitu habilus esi, subslanlix qiiidem babitibus priores , *
erunt: babitus vero licelsubstanliisposleriores sinl, , \ (80,, *
tanien iisdcm digniores. Non genituiu vero geniti .
causa est, qualenu? ipsum essc denolalur. Sin vero , .
geuilum infcrl subslantia? suae causam, signiiicabit ,
sane vox gcuituin subslauliam, non babilum : cum \ , * , *
vero nalura non geuila nibil ipsa in se iulroducal, \81),
quomodo ergo non subslanlia, sed babilus fueril , ' ;
iila non geniia nalura? Orih. Substantia quidem
). , *
niliil esl dignius, vir sapienlissime, nec tanien vel \
babitum vcl substantiam vocamus in Deo^b non ge- . ' nitum. Non esse aulcm eum genilum per eum didi- , \ , >*
cimus, idque non tanlutn ex Scriptura divina, sed \ .
eliam ex communi bominum nalura et nolione; ,
igitur non gcnilum causa non est genili : nec quia , '
Deus non genitus esl, ideo causa Filii est, sed sub- , . '
blanlia substanliae, non secus ac lux splendoris.
Nec tamen geninten suam ipsius esscnliam infert: (82), si enim boc forel, jam omnia qtiae genila sunt earo- , \ , , ,
dem inferrciU esscnliam, niniiruui el angelus, cl . \ , *
equus, et canis, et homo. Sed haec omnia quidem . Lt ,
licet gcjiila sint, non lamen ejusdem sunt essen* . ,
liae. Quod si ila sit, sane non idem esl genilum csse. \
quod essenlia : et quanquain nibil infert non geni- , \ *
tum, esi lamen aliud ipsa subslanlia : nam el men- \ (83),
dacii expertem esse, nihil addt Deo, nec tamen . ,
idem esl quod substaniia : si eniin mondacii ex- ,
pertem essc, et non gcuitum esse idem sunlqood essenlia, eliaiu idcm erunt mendacii expers el non . , -
genitum. Filius vero, qui ipsa esl veritas, mendacii , \ .
expers esl; ergo eiiam non genitus erit: uon esl aulem secuudum le non geniius, el csl taroen mendacii expcrs; igitur inendacii expers non ideni signiiicai quod non gemluiu. Si vero noti idem
significat, sane csseiilia non esl ingcnitum, quoniam mc ipsuni niendacii expers esse ipsa essentia est.
23. . \ ,
23. Anom. Si omnis subsiantia esl non genita,
qualis elDei omnipolenlis, quomodo banc dices esse , ,
pattbilem, illara vero impalibilem ? Si nalura non .; ,
genilae atlribulione, quanlitas quidem el qualitas (84) \ , \
perseverat, omninoque si erit, omni muialione su- , .
periorero oportel esse. Si vero passioni obnoxia , est, Ua ut immulabilitateni essenlia? oblineal, casui , (85)
permittere cogernur ea quae circa res praediclas : ( aul (quod sane inde consequilur) eam quae eflicit, ) ,
dicere non genilara : cam vero quae mutatur geni- ry . .
lam. Orth. Equidem ad tuas inale cohscrenles pro- \
posiliones atque inducliones, nibil nos oporlebat
rcspondere: allamen, ue tibi videaris sapiens, disce , .
a blasphemiis abslinere. Tu qui passioni obnoxiam , '
Filii substanliam dicis, ab eo passione ut careas
ne exspectes: si enim parlicipes ejus facti suraus, , . .
absque passionibus manebimus : passioni ergo ob- .
noxia est, qu aliis hoc praeslal, at passione vacent. ,
Quisquis igilur lecura dixerit, omnem substanliara *
non geniiani esse, Ghristianus non est : non enim . \
opificia eamdem quam opifex exsistendi rationem ,
4191
80) Aiigust. .
81) August. .
82) Palal. 2 t August. .
(83) Augiisl. \ .
(84) August. et Palal. 2 .
(85) Palal. 2 U Auguu. .
1194
DE SANCTA TRINITATE DULOGUS I i .
iW3
, habemus. Nam ideo Filium splendorem esse di*
, ' . cimus, ne eamdem exsislendi ralionem ipsuui
. \ habere existimemus, quam et tios, qui ex non
, * exsistentibus Dei mandato exsistiraus. Anom. Si
; . \ conditae naturse non geniia natura causa esl, non
, \ , \ , genitum autein nihil est, quomodo ejus quod fa\ * , ctura esl, causa esse potcst quod non eal? Orih.
* - Dei natura, Filii, et Spirilus sancti, el universae
* . creaimae causa est : al Filii: ut Yerbi; Spiritus
\ vero sancli, ut flalus : Ualus enim Omnipolentis
* est qui me docuit ; creaturarum autem, ul operis.
, Ex magnitudine enim el ornatu crealurarum, qua \ dam proporiione opifex illarum conspicitur, neque
, \ \ vero verbum prolatilium est 4 3 7 pe vocalia or ' - gana emissura, neque eliam flaius illediffususqui \ - c dem et per organa spiritus vehicula emissus : quiu
\ , potius Yerbum illud vivens est et efficax : < Omnia
. - enim perillud facta s u n l " - " , el Spiritus quoque
* ille vivus est ei operans: t Omnia enim hsec ope* ' , . ratur urnis atque idem Spirilus, dividens singulis
, \ proul vult . > Id vero quod non geniium esi, non
* * ' esl causa geniti : neque enira quia Deus faetus nou
, * .
est, ideo causa esl substanliarum; sed substanlia
subsiantiaruin causa est, ut diclum esi. Elenim si quod non geniium eslcausa est; causa verocreaturaruin eliam Filius est; ergo et non genitus: noa est autem non genitus secundum ie,et tamencausa;
igitur non genitum non est causa.
24. . ,
24. Anom. Si non genitum esse privatio esl:
, privatio aulem, habitus amissio : amissum auteni
, * - penitus amillitur, aut transfertur ad aliud; qui
fil, quod ex babitu aul translato auU amisso Dei
; . , ^ naturam non genili appellatione cognominamus ?
, , Orth. Si mendacii expers cum sit Deus , proptor
, , privationem mendacii esi mendacii experg, et in \ . corruplLbilis propler privalionera corruptionis est
; !, , incorruplibilis; dicas licet eliam non geniium pro\ . , pter privalionem ortus, esse iioa genitum. Qui
* " , \ , vero Dei essentiam ita cognominare ausus est, m
, , , \ scilicel es, qui Deo ipsi bellum nioves. Nam cum
* - ipse dicat, ut ante dicium est: < Apparui Abra . bam, lsaac et Jacob pairibus veslris, Deus ipsoruiu
, exsistens, ac nomen meum non manifeslavi eis :
\ lu tibi sumis majora. Aut eniin iis superior ex
. . revelatione habes noroinis hiijus notiiiam ; aut Deo
, , etiam nolenle tOinprehendisii nomea sub&UnUa?
; . ipsius. Anoiih. Si non genitum denotat privationem.
, ^ quse Deo non inest, cur non genitum dicimus
, ; c Deura, genilum vero noo dicimus? Orth. Si in , , corruplibile deiiolai privationem quae Deo non
. \ inesi, cur incormpiibilem quidem dicimus, corru, \ - ptibilem vero non dicimus? Si vero incorruplibile
, non significat privalioneiu, neque non genitum esi
significaiivum privalionis ; sicut nec essenliae. Si
, \ enim DOII genitum significal subslantiani, eiiam
. ' * incorroptibile substanliara significai : quod si non
\ genilum et incorrupiibile significanl essentiam, et
, . mendacii expers esse et incorruptibile idem sunt
, - quod non genitum, Filius aaiera meudaoii expere
et incorrupiibilis est: igitur et oon geniius. Jam
* , .
Joan. 1 , 5 .
1 Cor. x n , 11.
Exod. v i , 2 3.
38
PATROL. GR. X X V I I I .
%
U05
11%
vero secundum te non esl non genilns : nun igilur idem significabit inendacio vacare et incorruptibilem
cs:*e : sed non genilum dicimus signiGcare idem ac Deum non eese genilum, incorrupiibile vero
id m ac oon corrumpi, et mendacii expertem esse idem quod non mentiri.
25. Anom. Si nudura nomen est illud nun geni- .. luin de Deo diclum : nuda aulem vox bypostasin
cxlollil supra omnia genila : bonoralior ergo est
hominum proialio, quam Omnipolentis nalura, ut- , (86) poie quae Deimi omnipolentem incomparabili emi-
nentia condecoravit. Orth. Nec nudam vocem esse . .
dicimus non genilum, nec cliam subsiaiUiam. Si , . (87) ,
cnim noo genilum substantia esset, etiam genitum . ,
substantia foret. Si vero genilum subslantia cst, otn- * .
nia geuita erunl consubstanlialia : si vero genilum , .
substantia non est, eliam non genilum essenlia
non est. Non csl auiem nuda vox non genitum; si- , )
gniGcat enim Deuin genilum non esse, sicui ex- , \ . .
pers mendacii signiflcat non mentiri, ei incorrupli- \ ,
biie significat non corrumpi. Anom. Si omne geni- , *
tum causam sorlilum est, et natura non genita sine & . .
causa esl, non ulique causam denoial non geniium, , \ ,
sed significal subsianliam. Orth. Si substantiam , *
signiGcat non genilura, el subsiantiam quoque ge- . , \
nitum, substantia vero a subslanlia nibil differt, *
qualenus subslanlia esl, sane nihil diflert non ge- ,
nilura a genilo. Anom. In genito quidem subslanlia , ,
438
- babel inslar causai: sed hypostasis non ,
genili conlra oxmiem causam obiinens immuiabili- , . .
taleui, ipsa essemia est incomparabilis, non exlrin-
secus reprsesenlans incomparabiliiatem, sed pro- \ , , >
pler hoc ipsumexsislens incoroparabilis alque inac- , , *
cessa, quia non geniia est. Orth. Si propler non .
genili denominalionem incomparabilem et iuacces- * "
sam dicis subsUnliam Dei, lura Filius, qui secun- ^ \ , \ , ,
dum le non est non genitus, eliain non erii incom
; >
parabilis ncc inaccessus : nou esl ergo incompara- , ;
bilis qood sit non genilus. Quomodo aulem incom- * ,
[irabilisesl Paterei qui dicit: SicutPatersuscitat , ; - , \
mortuos ei viviflcal, iia eliam Filius, quos vult, vi- ; > * c
vificat**? quomodo porro inconiparabilis ei qui , ; ;
dicii -. c Oinnia enim quajcunque facit Paier, baec etiam Filius siimliler facil ?i quomodo eliaro incomparabilis esl ei quidicil: Omnia, quae babet Paler, mea euiit : > et alibi: Mea tua sunt, et luamca
sunt ? denique quomodo incomparabilis ei qui dicil: t Ul bonore.nl Filium, sicutbonoranl Palrem ?
26. .
26. Anom. Si omnem excedil naturam omnipotens ille Deus, excedit sane eo quod est non genilus: , *
quod est causa ejus, quam genila habent, perdura- ; .
lionis. Si vero non genilum uon denotat causam, ,
undenam ergo nalura rerum genitarum sui conser- ; . vaiionetn habebil? OriA. SiOinnipoiens ille superat , :
omnem naturam propler non genilum, Filius, , ,
qui secundum te non cst nou genitiu, non excedct .
omnem naturam. Unde non eo quod non genilus cst, * '
excedil Paler omnem naluram, eed qua ralione , \
Paier excedil omnem naturam, eadem ratione . *
etiam Filius exeedtt omnero naluram. Excedit au- ; . .
tero Paier natura s a 3 d e i t a t i s : eademet Filius ex- 8 e
k %
* Joan. , 21.
ibid. 19.
Joan. x v i , 15. * Joan. , 10.
(36) . Palal. 1.
Joan. v, 23.
(87) Palat. 2, et August. fil .
DE SANCTA TRlNiTATE BIALOGUS I I .

1198
1107
, , cedil omnem naturara. Anom. Si nulla ree invisi , bilis ipsa anle seipsam in semine exsislit, sed in
, - ea nalura permanet, quam sorliia est, quomodo
$, non genttus ille Deus, qui a sorlitione liber esl,
\ ; . n u H C quidem suam essentiam posteriorem inluetur
* ' in genite, nunc priorem in non genito, ordine quo~
, , dam prioris etposterioris? Orth. Ex invisibilibus qui , dera nihil ante seipsum iu semine preexsisiit, sed
, , \ , 10 potentia Greatoris, secundum divinas Scripluras,
nen eolia velut eniia suut : Filiu$ vero in essentia
, , , Palris xsistens, et est, et erit, ceu splendor glo, , , riae et character hyposlaseos, simul consideratus
, . cum eo, qui genuii sine passione et tempore ab
, aeterno, substantia^ volunlatis, et glorix invaria \ ^\ , , bilis iraago, omni aelerniiate prior exsistcns. Deus
, \ $ vero non genilus novH suam ipsius substantiam
, , ' $ , $ non geniiam ut el mendacu experlem, incorpoream
. , el immorlalem : nec videt suam ipsius subslantiam
, . , modo non genilam, modo genitam , sed ipsum,
" \ quod sese esse videt, videt etiam esse imaginein
\ , sui. Quis aulem sit quoad substanliam, nec nobis
revelavit, nec ns, qui ante uos fuerunt. Dicii enini
, \ .
1 diclum est: c Apparui Abraham, Isaac et Jacob palribus vestris, lannuam Deus eorum, et nonieu
loeum non revelavi eis *\ 1
27. Anom. Si Deus permanel in natura non genita,
37. . 1 ,
\ - auferalur ab eo quod ee noscal secundum genera. ^ tionem vel generalionis exclusionem. Ubi autem
, concessum fuerit, eum sui ipsius subslaniiam in
. non genito et in genito extendere, ipse suam igno
\ , ^ rat aubslantiam, circumaclus a gencratione et a
, generationis exclueione. Quod si eliaiu i d , quod
, , genitumest,non geniur. gubstanliae particeps faclum
. est, in nalura auteni genili indesinenter permajiet,
. in qua conslitulum est, naluraliter, scipsum esse
6 cognoscit, ignorans videlicei non genilam substan, tiam. Neque enim fleri poiest ui idem sibi noa
, genitae siiuul et genilae subslantiae cooscium sit. Si
. . - despicabilis est res non geniia propter propcnsio , * . nem ad mutationem : nalurae dignitas erii illa
' , substantia immutabilis, cum in confesso sii, non
, \ \ genitam substantiam omni subslanlia prasianlio, \ ' rem esse. Orth. Et si Deus permanel non genituS ,
\ , \ 4 3 9
J atura. Novinius quidem
' , - ^ non esse genilum : at quae sit ejua nalura, noodum
, . novimus : nam eiiam incorporeus permanet, nec
\ , lamen haec ejus nalura est: sed id novimus, quod
' , , 6, corpus non habeat; sic et mendacii expers perma , , \ net, nee hoc ipsnm est ejus natura : novimua la " > men quod non menlialur : quis enim sit secun. ' , dura naiuram, non revelavit. Si enim ea, de quibua
. modo dictum eet, sunt ipsa naiura, sane mentiius
; est cum dixit : < Apparui Abrabam, Isaac et Ja, .
cob patribus veslris, tanquam Deus eorom, et nomeo meuru non revelavi eis: > videntur enim ii scivisse ea quae antc dicta sunl. Sed mendacii expers esi, nec mentiri potest: non igilur suae ipsius naturae nomen revelavit. Quomodo ergo tu dicis
Don genilura? Si autem nomen suum non revelavit, mullo magis naturam non revelavit.
s e i e n o c
Exod. v i , 2, J.
n o n
e s l e
u s
1109
5. ATIIANASIUS. SPURIA.
^00
38. Annm. Si non genilura ab omni causa exeui- 28/Ard/*. .

tpirmesl, fueruitautem mulla non g<M)Ua, naturani .
sane habcbunt in nullo dissimilem : non enim na-
lura? cujusdam communis et proprix participalio \ , , . .
facta est, tia ut altera quidem faciat, aliera vero ^ (88)
Hal. Orth. Universalis illa propositio secundum , ', .
quid falsa esl; non enim omne 11011 genilwu,
,
Aeli, ab omni causa excmplum esl. Nun genitum |
cnim est, quod auctorem non babel : non omne ,
atttem quod auclore carel ab omni eximitur , . ",
causa : potest namquealiquid auctorem quidcm non ,
babere, causam aulcm habcre, patrera videlicct vel , \
subtoinistratorem. Idcirco eliamsi conccdalur libi , , *
non genilum essc Deum, quod orlus sui auclorern , '
non habeat.: eadem tamen raiionc, ct nos dicemus . \ Filium esse non facltim, quia nimirum ortus au-
, '
cloreio non habet. Non tamen proplerea dicimus , ,
carere causa: Patrem enim babel non ut auciorem, . sed iit Palrem. Nam ct Spiritum dicimus non ge- , '
nitum, cum non babeat efleclorem : sed non dici- \ ,
mus carere causa : habet eniui pro causa Deum, , \ ,
iion ut effcctorem, sed ut sui fomeni. Quemadmo- , * .
dum enim fons eam, quam emiitii, aquam extia se < ;
non efficit, sed ex sese scaturii: sic eliam Deus, , , \ ;
ut ante dicium fuil, fons cst Spirilus sancii et ,
auctor ejusdero, non exlrinsecus euin recipiens, . \
sed ex seipso scaiuriens. Scriptum est eniui : , \ .
c Duo mala fecit populus iueus, n>e reliquerunt, " , ;
foniem aquae vivae, ei eflbderuat sibi cislernas con- , ,
trilas, quae aquas conlinere non poicrunt \ > Et^ , ,
Apostolus dicit: Qui tribuit nobis Spiritum, el ^ .
operatur in nobis virtules *. Quod aulem aqua
illa viva sil Spiritus, Cbrislus docuit, inquiens : , .
Qui bibit ex aqua, quam cgo dabo ipsi, ut dixit ;
Scriplura , flutmna e ventre ejus fluent aquae ,
,
vivae . Et addil evangelisia, dicens : Hoc au |
5 0
tem dixil dc Spirilu, quem accepluri erant credunles in eum . Umle ergo haec aqua sil maiiifestum
eet, ex fontc nimirum illo, qui dixit : c Me reliquerunt foniera aquae vivae.
29. . \ , '
29. Anom. Si omnis substanlia non gcnila est,
nulla distinguetar ab alia, quia nulla alius domi- . ;
nium tiabel: et Ha quodammodo quis recle dixerit, (89),
hanc quidem transmulari, alleram vero iransmu- ,
tare ? cum eae noa permiltanl Deum subsisiere x ; . ,
non subjecla substantia. OrUi. Quando tibi haec , \ , *
libel tam obscure, indocle, el perplexe scribere, .
noe quoque iterum dicemus noslra. Qui omnem ,
substantiam dicit esse non gentiam, insanit simul \ .
cum iis, qui Filium dissimilem aiunt Patri. Qao- D ; , , \
roodo enim Deus auctor fuerit substantiarum, si eae , , , \
non suntT Paler enim ei Filius, el Spirilus sanclus (90) . "
non genita sunt sub>lantia, ut diclum esl : et dici- , \
. , , *
tur eliam qx vestra raiiocinaiionc. Quod vero non
fenitum non sil subslanlia, eiiatn ex iis comperiuin , \ tat, quae scribia. Si euini cum omnis cssentia sit .
" Jerein. , 45.
4 9
Galal. , 5.
88) Palat. 1, .
89) Agust.,6.
1 0
Joan. , 38.
ibid. 39.
(90) Omnes Felck. mss., .
1201
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS I I L
4202
(9!) , - non genita, nulla differat abalia, neeesse eal omni . , no eliam geniias subsUnlias inler sese non dif \ . . \ ferre. Si vero inter sese differunt genilae substan, . - tiae, non 4 4 0 igitur ortus ipse substanlia est. Si
, \ vero orlus non cst substantia : ncc etiam ortus
. - privaiio, subslanlia erit. Anom. Si omnis subslan xa\ , , tia est non genita, etiam omnis alteri in nullo dissi , milis. Cum autem substantia in nullo sit dissimilis,
, - ipsum agere et pali casui allribuendum crit. Gum
. . autcm mulla sint non genila et in nullo dissimilia,
, . , numero lanlum a se irntluo distinguenlur. Non enira
* - fuerint aliud et aliud, nec eliam disjuncla erunl,
, vel omnino, vel secundum quid, cum omnis difle, , , rentia ostendat parlicipationem causse. Orth. Vel te
\ , > \ - invito Filius non est dissimilis Palri. Nec vero
. , , \ - ^ propterea in nullo dissimilis quia non genitus est,
, . Qv , - sed propter operalionis idenlitalem, ut ex eo de . monslratur, quod Filius oninia operetur, qu# Pa, \ - ter : Omnia enim quaecunque facil Pater, Filius
. * similiter facit", et Spirilus item sine ulla dissi militudine. Omnia enim quae operalur Pater, etiam
' , \ ipse operatur, ut vull. Jam quorum eadem est ope , , ralio, eorumdem in nullo dissimilis nalura esl. Si
tva \ yero exisiimas proplerea in nullo dissimile aliquid
* . esse, quia non genitum esl : necesse est, omne ge \ nitum esse in nullo dissimile. NonigUur propterea,
* , quod genitum aliquid non est, ideo eliam in nuHo
, \ . dissimile est: sed ut modo in prsefalione sermoci (92),\' nati sumus, boc dicere est: t Aquil volantis ct
\ .
^ quaerentis escam, nec habentis vestigium. > Neque
euiin habet, ubi pedes ponat, ul eliam ipse audiat cum Moyse : Tu autcm ibi sta mecum " Neque
cnim cum Filio Dei stelerit, qiii dicit genilura et non genilum Deum : scd qui baplizat in nomine
Palris, et Filii, et Spiritus sancii. Haec enim nostra credUur slatio ; at Actius (aquilinus nempc>
volitai qu&rens adbuc pncdaro et slaiionem.
Joan. ?, i9. " Deul. v, 31*
(91) Augiist. el Palat. 2, .
(92) Palat. 2, el Auguslan., . Mox iidem, , el hic deficiunL
r
1 1
TOT
, *
(93).
S.
DIALOGUS
ATHANAS1I
I I I de tancta Trinitate, in quo exslal hwreliei sentientis cum Macedonio Pneumatomacha

disputalio advenus Orlhodoxum.
.
ACEDONIU S.
i. , ; . , -
1. llbi sctipltim est, Spirilum eese Denm

0RTHODOXUS. Si recle in FHium Dei credere^

(93) H.pr, notat Felckman. in bunc diaiogum : D

Vidi aiiquando \ - . , \ - (sic)
(sic) ; . , etc. \idcpauloin\ , (Marci Stetrvpo- ferius. ln Palalino codire sic nolaiur ad margineni
) - bio, . Tilulusetiam in utroque ms.
. Hic tiluus erat. In ea non procul fine, et in Reg. est lanlum : , elc.
hU dialequs tub nomine auctorit Maximi citatur, $ic> qua sequuntur.
1203
nosses etiam quomaJo sit in Spiritum credendum. >. . Max.

Maced. Nos ita credimu3, ul beatus Lucianus. Orth. , .
Velim scire, an sallem ut beatus Lucianus credas. . ,
Maced. An quod vos quoque sic credatis? Orth. Nos . . \
qujem ita credimus, ut omnes sancli martyres. ; . ,
Nam et ii ita crediderunt, ut sancti aposioli. aced. . \ \
Credis igilur, ul beatus Lucianus ? Orth. Jam dixi , . .
me credere, non tantum ot credidil beatus Lu- ; &. ,
cianus, verum eiiam ut omnes sancii martyree ,
cl apostoli. Maced. Subscribis igflur confessioni , \ . . lidei a Luciano editae ? Onh. Quid damnas in ea, ; . quae a trecentis octodecim Patribus Nicaeae Bithy- (94) '
niae edila esl, ut et aliam requiras ? 441 Maced. , \ At luquid in illa Luciani damnas? Orth. Condemno ; .
veslrum illud additamenliim, idque possum demori- ; . sirare a vobis adjectum esse contra ejus senlen- , \ , .
liam. Maced. Annon et vos aliquid Nicienae adje- . ;
cislis ? Orth. Sane, at non repugnantia ipsi. Maced. . '' . . "
AHqua omnino adjecislis. Orth. Ea videlicet, de . . , (95) \
quibus tunc non quaercbatur, et quae nunc sunl Pa- trea pie interprelali : at vos adjecislis appendicem, , \ ' *
qaee ad impietatem vergit, et ne sic quidem eam . . ,
sequimini. Maced. Nos sic credimus, ut Lucianus. . . ' , '
Orih. Quid si te ostendam nec sic quidem credere? ; . ; .
Maced. Quomodo id ostenderis ? Orth. Eslne in ea * \ , \
scriptim : Filius est Dei substanliae, consilii, po- , \ , ; .
tenlfae et gloriae imago, sine dissimilitudine; annon . . ,
scriplum? Maced. Est. Orth. Substanlia vero a ; . . . "
substantia nibil prorsus varians, annon eadem est ? , \ ; .
Mnced. Similis est. Orih. At vero similis aliud \ , . .
quiddam est quam eadem ? Maced. Nos ejusdem ,
modi et similem dicimus, earadem vero non ilem. ; . . .
Orth. fta dicie Patri similem Filium, ut angelum ; . \ ,
angelo? Maced. Eiiam. Orth. Angelorum vero ea- \ ,
deibne est subslanlia ? Maced. Nos ejusdem modi .
similem dicimus, aulem eamdem : ideoque similis essenlix, non autem consubstaniialem voca2. . ; . . .
2. Orth. Dicis Deum ex Deo? Maced. Etiam.
Orth. Et lumen de luniine? Maced. Eliam. Orth. \ ; . . .
Hlccine Deus et Filius ex boc Deo est el Patre ? \ \ ; . .
. , , ,
Maced. Eliam. Orth. Hoc lumen, quod est Filius,
estne ex boc Jtrmme, quod est Patcr? Maced. Etiam. ; . . .
Qrlh. Haeccine substantia esl ex bac subslantia? ; . . .
Maced. Non. Orth. Quomodo igitur ab ista non est ; . " . . "
diversa? Maced. Quoniam a l i a quidera est, sed si- , ,
ratlis. Orth. Quae non est ex eadem subslanlia, Fi- , . .
Jius esse non polest, el quae ntilloroododiversa est , ; . " *
ab i s t a , non potesl alia esse et u n a similis. Maced. (96) ' , *)
Ubi scripium esi Spiriium esse Deum ? Orih. Ubi , , .
le coarguero ne sic quidem scnlire, ul babel ca i i - , , \ , ,
dei expositio quain objecisli, lunc ubi ascriplum sit, . .
dicam. Dic igiiur Undem, an falearis Filium Dei \, , . .
esse s u b s l a m i a B , et consilii, et polentiae, el gloriae , \ ,
Patris imaginem noo diversam. Maced. Eliam,eliam, ; . *
fliain : leriium jam dixi. Orth. Annoa igitur e a m - , ,
dem esse dicis Filii el Patris potenliam, et glorlam, . . .
(04) Edit, Slepb., . lnfra Protosynoellus, vocem desinit.
.
(96) Reg. et Palat, . idem,
(93) " deesl in Pal. ct Prolosync. qui moi in .
806
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS 111.
, et consilium ? Maced. Non dico : nec enim exposiiio

* \ , fidei Luciani idem esse dicit consilium, eamdemve
* potentiam ei gloriam. Ortlt. Non vere profeclo
, . . , quod justum est loqueris. Consilium enim a con . . \ eilio non diversum, est idem consilium : et polestas
, , a polestate non diversa, est eaderu potesias : ei
\ , . gloria a gloria non diversa, est eadem gloria.
, - ced. Invariatam esse fateor, eamdem non esse dico.
, , ; . Orth. Imo voce faleris istud non diversum, quem, , \ , \ , \ admodum qui Christum eum vocabant, ncc crede , . bantChristum esse. Nam si credidissent, non dixis. " , \ sent, cum eum caederent: Propbetiza nobis, Christe,
, \ , \ quis esl qui te percussil \ t Maced. Dixi me faleri
; . . . ; . Filiumesseimaginem, substanlia, consilio, polentia,
\ . . et gloria non diversam a Patrc. Orth. Aliam similem
; . . . ; . substantiam dicis,etaliud simile consilium,elaIiam
. . *' ; sirailem potentiam, et aliaro eimilem gloriam ? Jfe. . . ced. Eliam. Orth. Duo sunl igitur dii. Maced. Unus
, \ , ; . et unus. Orth. lele unus simili9, estne ex isto uno?
. c . *. Maced. Ila est. Orth. An ergo ex substantia ? Ma ; . . ! . ced. Non. Orlh. Ergo ex non exsislentibus fecit ut
\ ; . exsisteret ? Maced. Est sane quiddam ex iis quae
, . . non erant. Otth. Angelos el res omnes creatas fa , * tcrie esse ex Deo ? Maced. Eiiam. Scriptum enim
. . \ ' esl : c Orania ex Deo. > Orih. Ex substantia ejust
; . . . Maced. Nequaquam. Absil 1 Orih. Sic igitur Filium
* (96*) ; . ' ut res caeteras esse seniis ? Maced. Unigenitum ip . som dico, non tamen ex ipsius substantia. 442
, , \ , \ - Orth. Qui non esl ex substanlia, non potest esse
, \ , Q Filius secundura subslanliam in nullo diversus.
, - Maced. Angeli nonne sunl inter se non diversl
. . subslanlia ? Orth. Ita. Maced. Nuro angelus, qiiod
, , ad substantiam altinet, ex alio est angelo ? Orth.
, .
Sed nullua angelorum est angeli paler vel filius,
Beatus auiein Lucianus, curo diceret, Filiuro esse imaginem Patris substanliae, et consilii, et poteslaiis, et gloriae in nullo diversam, per Filium, quod ex ipsa subslantia esset : per illud, non diversum,
idelilitatem ostendil. Maeed. Ego in nullo diversura dico : sed neque ex subslantia, nequc eamdem
subslantiam, neque eamdero potentiam, ueque earodem gloriaro.
5. . " ,
3. Orth. Aliam igitur potentiaro habet Filius, ct
; . " . .
aliain gloriam, quam Pater ? Maced. Aliam similem.
* , Orth. Quomodo igitur scriptum esl : < Ghristus
; \ " Dei virtus, el Dei sapientia ? > et quomodo dicit
; . Filius : c Cum auleni venerit Filius hominis in
, , \ - gloria Patris sui '* ? Maced. Habclne etiam Pa, ; . . . \ , ; D ter propriam gloriam, et proprium consilium, el
. , \ , \ propriam potenliam, annon? Orih. Habet. Maced.
, . , Et Filins itidem propriam, annon? Orth. IpsaPa , . . Iris gloria et ejusdem consilium, ct polentia, esl Fi , , , 1H. Proplerea dicit Filius : Quaecunque babct Pa , . . ter, mea sunl . Maced. Filius ergo non habcl
(97) , \ , \ , gloriam, non habet consilium, non babet poieniiam,
, ; . non babet deilatero, nisi a Paire accipiat. Onh.
! ). Isia gloria, islud consilium, isla potenlia,ista deiias
, ; > . \ esi*Patris et Filii ? Maced. Absil ut hoc dicam!
. . , - Orth. Quomodo igitur dicit Filius : < Oninia rr?a
B
8 1
17
Matth. xxvi, 68.

(9*) Edili, .
I Cor. i , U.
EDIT.
Malih. rxv, 31.
1 7
Joan. xvi, 15.
(97) .,,
0 7
*S. ATHANASIUS. SPURIA.

1208
lua sunl, el tua mea sunt "? Maced. De aposlolis
loquilur. Orth. Novi et ego Chrislum haec dixisse , , \ , ,
de discipulis disserentera : sed discipulis adjunxit , \ . ,
omnia, ut qui non dixerit, Mei sunt tui, sed Om- nia mea tua, sunt et tua mea sunt. > Alioqui, an ; . \, , , ,
Pater nibil eorum, quae diximus, babebat antequam , ' . .
mundum crearel? Maced. Habebat cerle deilalem,
gloriam, potenliani, consilium, incorruplibililatem. c , \ , \
Scd de iis Chrislus non loquilur. Orth. Audi ipsius . . .
Domini voces, quae quidem ila se habeut: Omnia . ;
inea tua sunl, el tua mca sunt, et glorificalus snm . \, * ,
, , .
in eis . Maced. Nempe in discipulis suis glorificatus est. Orth. Annon igilur gloriam habebaf, . ,
antequam mundus exsislerel ? Maced. Habebal pro- ; . . .
feclo ; scriptum esl enim : Pater, gloriiica me
gloria quam babui, antequam mundus exsisleret, (98).
apud te . > Orth. Venlurusne est in ea gloria, ju . ,
dicalurus vivos et roorluos, an in alia? Maccd. In > " 6
ea ipsa. Orllt. Dicil aulem in Evangeliis : t Filius , \
enkm bominis venturus esi in gloria Palris sui " . ' , \
Haec igitur gloria est Pairis et Filii. Unicam prse- . , ,
terea essc gloriaro dicil alio Evangelii loco : c Curo \ .
venerit aulem Filius hominis in gloria sua, et omnes angeli cum eo, tunc sedebit in ihrono gloriae
guae . > Audis eum dicentem, si modo aures babes, eamdem esse suam el Palrie glorlam.
4. . , ,
4. Maced. Potes tpibi ostendere, ubi scripium
ait, Spiriium esse Deum ? quorsum me tandiu cir- ; ; .
cumagis? Orih. Si quidem apostoli primura cogno- ,
verunl Spiritum, ac ita demuro Filium, recte et \ ,
tu invesligas el Spiritus sancti noliiiam ante Palris (99)
cognilionem. Quod si prius illis Filius innotuit, ac ,
deinceps Spiritus sanctus : tu quoque primum Fi- , \
lii noscc deitaiem, ac tum Spirilus noihiam asse- , \
i{uere. Maced. Novi, et crcdu, Filium esse Deum . . , ,
f\ Deo Patre genitum, totum ex tolo. Orth. Igitur ex ,
Patris subsianlia? Maced. Non. Orlh. Ita igitur eum , . . ; .
dicis esse toiiiui ex toto, ut quenilibet angelomm, . . ,
et caeteras res creatas ? Maced. Sed Filius unigeni \ ;
lus esl Deus. Orth. An eum propterea unigenilum . * . .
vocas, qooniam alius similts non est, an vero quo- ,
niam solus ex subsiantia genitus 4 4 3
* Maced. , ;
Quoniam aliussimilis nonest. Orih. Dic igituretiani . . .
Spiriluin sanctum esse Fllium unigenilum. Nec enim \ . "
alius est Spirilus similis. Maced. Absit 1 Onh. Non . . I .
ergo dicilur unigenilus, eo quod solus sit talis, sed , quoniam solus ex substanlia genitus esl. Maced. D , '
Annon vero Spirilus est ex Dei subslantia ? Orth. . .
Sane quidem. Maced. Ergo et Spiritus est Filius. ; . . . \ .
Orth. Imo Filius quidem ex subslanlia genitus est, . ' ,
ideoquc esi unigenitus Filius : Spiritus autein ex *
subslantia procedit. Scriplum iiamqueesl,fSpiritus .! *
ex me procedit,>sed non,Ex megenilus est: el Fi- , > ,
lius dicil : Spiritus veritalis, qni a Patre proce- c ,
dii " . > Non aulem, Genitus est. Maced. Sed quod- > , . .
e o
e s t
" Joan. , 10.
ibid.
ibid. 5. - Maltb. , 27.
(98) Mss. ut plurimum babent r*m tenui,

triain ubi pro possessivo poniiur. Seru .1. Sleph.
3. mia Palatiu. (**,) .
" Matlh. , 51.
Joan. , 6.
Fekk.
(09) Ila mss. Edili vero, :
. .
4210
I2C9
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS 111.
\ ; . am tliscrimcn esl generalionis el processiems ?
, \ \ . Qui boc discrimen noverit, niodura quoquc
. " generalionis el processionis novit. Neminem vew>
, nosse generaiionis modum vociferalur propheta,
(1) ; . \ cum iuquit : c Generalionera cjus quis enarra, , bil *? Maced. Qnare igilur dicis: Filius quidem
; . . ex aubstantia genilus cst, Spiritus autero procedil?
\ , \ . . Orth. Dico quae ecripta sunt. Ua igilur et tu lo, ; . " quere, el exira periculum es. Maced. Ubinam scri, , \ ; . \, plum est, Filium esse ex subslantia Orth. Nonne
. ; . \, et lu scriplum esse falcris omnia esse ex Deo ? Ma 1 ' , , ced. Saue fateor, sed mim omnia sunt ex Dei sub , , stantia? Orth. Nequaquam, absii! Sed ex eo qjuod,
, .
cum omnia sint ex Deo, iste est unigenitus Filiue,
quamvis roulli sint fllii, liqucl certe eum esse ex
substanlia.
5. Maced. An vero Spiritus quoque esl unigcni5. . \ ;

. \ , ! * tus Filius? Orth. Absit, inquam, ut hoc dicam ! Sed
, , sicut, cum mulii sint fllii, novimus hunc esse ex
* substanlia, quoniam dixit Paler: < itic esl Filius
meus dileclus ; > ita eliam esse ex subslanlia Spi, , , rilum inde novimus, qtiod cum sint muUi spiritus,
* \ dixeril Pater: Effundam de Spirilu meo siiper omnem
. carnein . Kam aliler separari a sanctis reliquis
, \ \, spirilibus non potest,elPatri conjungi, nisi subslan . . tiaeralione. Maced. Num vero Pater is est, qui dt ;. * . cit : c Effttndam de Spiritu meo? Orth. Sanequi. ;. dem. Maced. 1'nde hoc culiigts? Orlh. Paulus apo " (2) stolus inquit: c Cum enim apparoit gratia Dei Sal . , \ vatoris nostri, non ex operibus, quae fecimus nos
, super terram, sed secundum misericordiam suam
, * regeneravil nos lavacro regeneralionis et renova , * tionis Spiritus sancli, qoem efludit in nos abunde
Quis cffudil per Jesiim
. > ; par Jesum Cbristura
c Chrislum? isnimirum, qui dixeral : In novisshnis
(5). > . diebus eiTundam ex Spiritu meo. > Maced. Annon
; . ", ergo Filius dal Spirilum? Orth. Audisti quod Paler
. per Filium del Spiritum. Cerie cum Paler dixeril,
, < In novissimis diebus eflundam de Spirilu meo,
, > Filius poslquain a morluis rcsurrexissel,dixil: Ac , * c . . cipite Spirilum sanctom * . >Maced. Ne me (quod jam
, *, - pridem dixi) istisambagibusdislineto : scd oslende,
, , . . si poles, ubi scriplum sii Spiritum csse Deum.
\ , Orth. Fatere unam csse Palris ei Filii deitalem sive
, \ , , subslanliam, unumque consilium, unam polentiam,
69
e e
xa\ * \ .
. ; . "
,
, ; . .*0. "
, \
; . . .
cou ; . . .
; . \ , \
* \ , \ * l*a u n . 8. ** Malib. m , 17.
et gloriain, el lunc intelliges illud de Spirilu

sanclo. Maced. Ubi scriptum est, unicam esse deitaicm ? Orlh. Fateris necne inhabilare in Filio oronem plenitudinem dcitatis? Maced. Ita scriptum est.
Orlh. Aliamne esse dicis Palrisdcilalem, aliam i l i dein Filii deilalem? Maced. Etiam. Orlh. Deilas
ergo Pairis csl in deilale Filii? Maced. Eliam.
Orih. Duae sunt igilur deilales? Maced. Deus et Paler, et deitas ipsius est unus Deus. llera Deus e.l
Joel , 28.
(\) Mss., . Editi, .

(2) Stc mss. Edili vero, .
Tit. , i , 5.
Joan. xx, 22.
(3) Ita mss. Edili vero, .

, omissis muitis.
1211
12:2
Filius, el deilas ejus esl unus Deus : estquc (ul pri- , \ , ,
\ .
dein dixi) unus et unus Deus.
6. .
444 6. Orlh. Cum ergo Deus dicil per prophetain Isaiam : Ego sum Deus, nec alius esl prae- t ,\
ler ine qui salvum faciat; annunliavi, et servavi, , , \ , \ , \
et exptobravi, neceralinler vos alienus *: ulrum \
islorum esse vis, quos unnm et unum dicis? J/acirf. ; . . .
Pater serval per Filium. Orlh. Unus ergo Deus ser- \ . .
vans Pater atque Filius. Maced. Idem igilur est et \ \ . .
Paler el Filius. Orth. Absit ut hoc dicam! Sed ! '
quemadmodum in Chrislo perfecli unus sumus, non , ,
confusis byposlasibus, sed ralione babita consen- , , *
siouis et naturae sive subslanliae : iia Palrem et Fi- \
ium dico unum Denm, habita ratione subsianliae \ . .
et consensionis. Maced. Nos quoque unam consen- . . \ , \ sionem falemur. Orth. Dic etiam deilalem, el sal- . . . .
vus eslo. Maced. Unicam deilatem non dico. Orth.
Cum ipsum Deum rursum audis dicentem apud , t , \ lcrctv . '
euindem prophelam, Ego sum Deus, nec est ,
alius Deus. Per memetipsum juro, ex oremeoegre- ,
dielur justitia, sermones mei non delebunlur, quia \ , >
; .
mibi curvabiiur omne genu , ulrius isloruni
qui unus et unus sunt baec verba essedices? Maced. ,
Filii. Dicit enim Aposlolus : c ln nomine Jesu \ * \
orone genu fleclalur ccclestium, lerreslrium, et in- , fernorum: etomnis lingua conlilebilur, quia Domi- . '. '00.
nus Jcsus Christus adgloriam Dei Patris. Amen . i \ . . ; . *
Onh. Una est igiiur deilas Patris el Filii. Maced. , \ .
Quomodo ? Orlh. Dtcit cnim : Ego sum Deus, et , ,
non estalius. Aul enim demens factus negabis , \ ,
Pairem esse Deum, aut conGlens Patrein es&e Deum, \ , ,
itidemque Filiuin esse Deum, ei eum audiens di- , ,
ceniem, Ego sum Deus, el praeter me non est (4). .
alius, unicam deitalem faleberis, ct non pericli- . .
labcrb. Maced. Ego unicam deitatem non dico. ,
OrtL Si igilur audias propbelam dicentera omnium , '
eanctorura nomine, c saeculo non audivimus, , , ; .
neque oculi nostri' viderunt Deum, praler te, > . quid eis responderis? Maced. Filium dicit. Nec . .
enim alium Deum vidimus, quam Filium, qui homo . \ .
faitus esl. Orih. Alenira Qui vidil Filium, vidit . .
Palrem *. Una igitur deilas est Patris et Filii.
Maced. Unara deitatem non dico.
.. .
7. Orth. Cum dicil Deus apud eumdem propbetani, EgoDeusprimus,elego poslremus " , ulrum D . \ ,
illonim, quos ununi el unum esse arbitraris, boc \ ; . . .
dixisse censebis ? Maced. Patrcm. Orlh. Filium ergo ; .
non dicis Deum ? Maced. Dixi Deum ex Deo. Orth. . . , ,
llaque siPaler eat Dcus, et Filius Dens, dicil autein , t , \
Deus, c Ego Deus primus, et ego poslremus, . . (5)
ergo unica esl dcitas. Maced. Eiiainsi plura dixeris, , . .
non persuaseris mibi, nt nnicam deitalcm dicam. \ ,
Orih. Nisi una sit deitas Patiis et Filii, alia est , \ . .
Palris, alia esl Filii dcilas. Maced. Sane quidem. . . \ \
Orih. Alia autem ei alia deiias, non sunl unus Deus. . .
7 0
T 1
laa.
XLIII,
11, 12.
(4) Palat., .
Isa.
XLV,
22 24.
Pbilipp. , 10.
Joan. xiv, 9.
(5) Palat., .
7 1
lea xuv, G.
1213
DE SANCTA TRINITATE WALOGtJS HL
iM
. . - Maced. Nec enim dico, Patrem et Filium esse unum

, t - Deum. Orth. Si suidiaa igitur propbetaro dicentent.
, \ (6)
c Sic dicit Deminus exerciluum : Laboravtt &$f
, - plus, et negolralio JSthiopum, et Sabaiui viri prootv , \ - ceri, ad te transibunt, ct le sequentur roanicis vin . , \ , cti, et te adorabunt. Tu enini es Deus, et ignoravi (7), > ; . mus : Deus Israelis \ quemtaaecdixisse exi . . stimas ? Maced. Filiuui. Orth. Quod si qui eum se , quentur, ipsum adorabunt hi ejns nomine precan ;*. . . les, nonne verus est Deus? Maced. Eliam. Orth.
, Cum autem eum adoramus, alienum Deum non
t , adoramus, neque duos Deos: scripium esl enim :
Dominum Deum luum adorabis, el illi soliser . >
Quod si eum adorantes, eliam Pairem Do
, \ , vies
\ * minum Deum adoramus, et ei soli servioius, sane
. , c , una est Patris, et Filii deilas. Sic enim etiam dici\ \ , \ . . raus : < Tu es Deus, et in te Deus est, et B O D est
, ; . " Deus preeterte. > Maced. Si iu ipso esi Deus, quo ' \ . \ roodo una est deitas ? Orth. Quoniam subjunxit:
, c t non est Deus praeter te. > 445
Jeremias
. , inquit: c flic est Deus noster, non sestimabitur
\ , \ alius cum eo. Invenit omnem viam ecientias, et de * . dit eam Jacob puero suo, et Israel dilecto suo. Post
, \ . haec in terra visus est, et cum bominibus conversa \ , \ lus est . Quod si iste, qui visus est ta terra, est
Deus noster, nec alius cum eo seslimabilur, unica
.
ergo est Patris et Filii deiias.
8. . \,
8. Maeed. Si onica est deitas, et Patris quidem
, - deitas est non genita, Filii vero genita, efficilur
(8) . . - deitalem esse , id est, non-geoito . , \ genitam. Orlh. Ridiculam cogitationem commemo , , ras. An enim quia vir el uxor non sunt duo, sed
, ; . una caro, ul dicit Dominus, caro haec est mascu , lino-feminina ? Maced. Sed caro viri el uxorie,
\, . . sunt ex una substrala maleria, ex humo videlicet.
, c
Orth. Quoniam ergo dicit Scriptura de iis qui
\ , > crediderunl, c Eral eis cor unum et aninu
, ; una , constabat aulem credentium mullitudo
, c \ , ex viris et mulieribus, an idcirco baec aniuia erat
\ , > masculiiio-femioina? cum dicitPaulus , c Unum
, corpus ei unus spiritus esiis, sicut eliam vocali
; . , eslis ad eamdem spem vocalionis veslra , > an
. . spem isiam vocas masculino-femininam, quod
6\, , , \ eamdem epem tum viri luin feminae babemus?
, . , j ) Maced. Rursum, inquaro, unam deilalem non dici \ , rous. Orth. Cum ergo dicil Deus per Davidem,
. , c Audi, pupule meus, el loquar, Israel, el tesliflca , bor tibi. Si me audieris, non erit in le Deus re; ; . ' , cens, neque adorabis Deum alienum. Ego enim sum
. . Dominus Deus luiis, qui eduxi te de terra
, iEgyptt , quemnam dicis loculum fuisse? Pa \ . > . irem, an Filium? Maced. Disputas mecum, ui i u ; da3us ex Veieri Testamento. Orlh. Ghrisius dixil :
. \ . Scrutamini Scripiuras, quoniam ese lestiiicantur
7
E t
7 7
7 8
79
Isa. XLV, 14, 15.

' Psal. LXXX, 9 1 ! .
f f
Mailb. iv, i 0 .
Baruch , 57, 38.
W Palat, .
(7) Icarus*. Editi vro, .... '.
7 7
Act. iv, 32.
(8) Palatinus, .
7 8
Epbes. iv, 4.
i i I 5
1216
de roe . Mactd. Annon licet ex Novo Tesla- , .

inenlo Chrislum invcnire? Orth. Saue quidem. . .
Vereor autem, ne Manicbxi instar, Velus Tesla- , \
menlum expungas, ul qui non credas, tam illud, .
quani boc fuisse a Uco diclalum. Maced. Demn ,
novi lum Vctus lum Novuni Tcslamenlum pepi- .
gisse ; sed ex Novo erudiri velim, quoniam nianifestius tres illas hypostases dqcuit.
9. Orilu Cum igilur audis Paulum dicentem,
9. . , 1 "
Quoniam ex ipso el per ipsum, el in ipsum , \ ' , \ ,
sunt omnia , > ulrum ex illis, quos uuum et \ ; . .
unum esse dixisli, significari existiroas Maced. . ; .
Palrcm. Orlli. An non sunt per Filium omnia? . . (9)
Maced. Per Filium qnoque sunt omnia. Onh. Qui , \ ', \ ; .
01 igitur ut non ex ipso, et per ipsum, et in
\ , > \ ' ,
ipsum sint omniat Maced. Pater babel illud, ex \
^ . c * ,
quo, > et illud per quero, et illud, in ipsum. . . * p,
Filius aut^ra babet quidero illud, per quem, > al , c , > \ * ,
non illud, ex quo. > Orth. Lege verba ipsa, ul c , \ \
diacas, sancium Aposloium illud, cx ipso el c per . *
ipsum, > el iti ipsum suntomnia, > lum de Palre, ,
lum de Filio dixisse. Nam si diclum illud in una , ,
tantum pe.sona valere velis, compericlur Filius ,
ignorare qua? Palrem spectant, nequc consiliorum . . , ,
ipsius esse parliceps : vel Paler ignorare quae ad ; . , \ *
Filium aliinent, nec coiisilioruro ejus esse parli- . .
crps. 3faced. Dic, ubi scriplum sit: Spirilus est , ; . "
Dcus. Orili. Prius disce illas hypostases manifcsle docuisse Velus eliara Teslamentum. Maced. Ubi- \ . >
nani id scriplum esl? Orth. In Gencsi: Apparuit . , \ ,
Deus Abrabam sedenti apud quercum Mambre, et C \ &
; . ,
ecce Ires viri stelcruni super eum " . > Maced. . ,
Tres igiiur illos viros dicis esse Palreni, Filium, et c *, \
Spirilum eancium? Orili. Ne perturbare, scd isla . > 01 .
cum Dei tiniore legamus. Dicil Scriptura : c Ap- . , \
paruil Dens Abraham, et ecce Ires viri steterunt . . . *
supra euni. > Tres illi viri erant Deus. Maced. " ,
Deus erat unus illorum, is nimirum quem alloqui- \
tur; alii vero duo eranl angeli. Ortli. Sic dicit * \ ,
Scriplura : Apparuil ei Deus ad quercum Mambre, \ *
cum scderet in oslio tabemaculi sui, meridic, el
sublatis 446 oculis reapexit, el ecce tres viri , \
eupra ipsum stelerunt : quibus visis, occurril ipsis . \ , obviam ab oslio tabernaculi sui, ct adoravii bumi atv; . ,
proslralug . Quem adoravil bumi prosiratus? ^ , , nura viros? Maced. Dixi, duos angelos fuisse curo . \ * c , Deo. Adoravit igitur procul dubio Deum, non an- ptv , . > .
gelos. Cntn enim surrexisset, dixil : c Domioe, si , ,
inveni graliam in conspectu luo, ne praetereas . . !
gervum tuum **. > Orth. Enimvero illud ipsum esl, quod dicimus, tres byposiases ab eo vocari
Domiiium. Maced. Absil!
10. . c (10)
10. Orlh. Audi igiiur, qaae sequunlur : c Sumatqr anlem aqua, et lavent pedes veslros : et refrige- ,
raraini sub arborc : deiude accipiam panem, et . \ , \ comedelis, et posiea prosequeiuini iler vestmm, ,
e i
c c
Joan. , 39. Rom. , 36.

(9) ln mss. d.cst.
Gen. , 1,2. ibid. " ibid. 3.

(10) Mss-,. Editi vero,
1218
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS I I I .
1217
, . quandoquidem declinaslis ad servum vestrum. F.t
\ , . > dixerunl ei: Ita facilo, ul dixisli > Hocciita
, ; . . scriplum est, an non? Maeed. Omnia haac scripla
. , (11) - sunt. Ortli. Servus aulem Domini, cam se diceret
, . eorum servum, eumdem irium dominatum profes 8U8 cst. Neque enim dixit : QuandoQuidera decli * , c * nasU ad servum luum, sed declinasiis ad ser . . vum veslrum, > quoruin eliam pedes lavare sluduit.
; , Maced. Quid vero absurdi est in co, quod ange , (12) lorum pedes lavil? Nec enim adhuc noveral Deum
. . , , sibi apparuisse, sed pulabal se extraneos aliquos
, viros bospilio excipere. Orlh. Demus Abraham ila
; \ exisiimasse, ul (u dicis : annon ei dixissent angeli,
, , \ ne nos pari ac istum bonore affieias? Et quomodo
, \ ; Abrabam exisiimavil extraneos bomincs a se bo , (13) spiiio excipi, qui proslratus in terram adoravit, el
; , \ eos 6pra sevidil? Sic eniin scripium est : c Sub , > \ . . - laiis oculis respexit, ct ecce tres viri super ipsum
, , stclerunl, > non aulem, coram ipso. Maced. NonI . . (14) - dtttn erat ei palefaclum, isios quidera angeloa,
" \ illutn vero Deum esse. Orth. Tunc igitur eos pari
^, \ bonore excepit : c Festinavit enim Abrafram in ta , . \ bernacutum ad Saram, et dixit ei : Feslina et
, \ pinsito ires siinilae mcnsnras, el fac subcinericios
\ , \ , \ panes. Deinde ad armenium cucurrit Abrabam*
, \ acceplumque vitulum lenerum et opimum dedit
, , , \ scrvo suo, qui properavit ut faceret : acceptumque
. - butyrum et lac, et quem praeparaverat viiulum
. , ; . . . \ ipsis apposuit, qui comederunt: ipse vero asiabat
. . , eis sub arbore . Haeccine scripta sunt, an non?
Maced. Etiam. Orth. Et angeli
unacum Deo
, , \.
"
comederunt? Maced. Visio erat : angelos autem
fuisse, lege quae sequuntur, et invenies.
I I . . \ ,
11. Orih. nos quoque novimus illos duo$
* poslea angelos dici, sed rursuro eos poslea Scri . , ptura Doroinum appcllat. Filio vero et Spiritui
\ conslat angeli nomen tribui, non hoc loco dun, . taxat, verum etiam alibi. Sed angelus improprio
, , vocatur : veluli curo in Evangelio dicit : Homo
, \ quidain plaolavit vineam, et iocavit eam agri colis ; ei poslea inquil: c Misit servos suos,
, , et post servos filium, quem unicura habcbal , >
', . liquet Patrem ab eo dici hominem. Et cum inquit:
\ (15), < Horoo quidam fecil nuplias filio suo , ibi quo > \ * Q que bominera eum vocal; sed usus Scriplura
. " bunc esse Deum demonslrat. Scripiura vero raanU
, feslissime docet, unum ex bis duobus angelis
. . ; . fuisse Filium. Maced. Quoinodo ? Orlh. Nam posl \ , quam comedissent, ei benediclus fuisset Abraharo,
, accepla Isaac promissione, ila scripium esl, el
, , . . . . dicam, si modo sustineas. Maced. Dic. Orth. c Et
\ * Dominus dixil : Non celabo Abrabam servum
1
n r , h
F #
t T
8 t
Gen., 4, 5. ibid. 6-8. " Lue. xx, 9.

(11) " abesta Pal. Ibidem 89., v.
(12) Palat., .
(13) Palal., ) .... \
.
ibid. 10-13.
Mallh. x x i , 2.
(14) Edit. Slepban., . post ,

in edilis legilur, , quae desuut in
ross.
(15) deest in Palalino
1219
**0
ineum, quae ego snm facturus. Abrabam aulem fiet , .

in gentem magnam et copiosam, ct in eo benedi- \ , \ tentur omnes terrae nationes : > et paulo post :
c Dixit autero Dominus : Clamor Sodoniorum et ' * * \
Gomorrbcc increbuit ad nie, et ipsorum peccata 0 ,
sunl magna valde. 447 Descendens igilur videbo, . ,
num secundum clamorem ipsorum qui ad me venit
coiupleant : sin secus est, ul sciam. Et digressi * , . \
inde viri venerunt Sodoma : Abrabam vero slabai , .
corain Doraino, et .appropinquans dixil : Num * \
perdes juslum una cum impio, et erit justus ut (16) , \
impius ? Si fuerinl in urbe quinquagiiila justi, an , ;
eos pcrdes, ncque loli loco remillcs propter quin- , , \
quaginla juslos, si in urbe fuertnl? Absit ul boc ,
ul jusium cuin iinpio iulerficias, et jus:us ; (17) ,
eril nt impius! absil! An qui judex est tolius , \ 4
lerne, non judicabil? Dixii autein Doutimis *. Si in * .
Sodomis invenero in urbe quiuquaginta juslos, toti ;
loco remiuam in eorum graliatn . El ita Abra- ,
bam subductis quinque, et rursum quinque, per- * , \
vcnil usque ad decera : Dixilque Deus : Non per- , , * < \
dam in graliam deccm isiorum : et abiit Dominus, * .
puslquam desiissel loqui ad Abraham : Abrabam , *
. >
quoque rediil domum suam *. >
12. . . . t
42. Maced. Dic quae niox sequuntur. Orlh.
c Venerunl autem duoilli angeli Sodoma. > Maced. , . ,
Audis duos illos fuisse angelos? Orih. Anlea dixi, ; . , ^
sio:U Scriplura duos illos vocavit viros, qui taroen , \ * viri nalura non erant, sic etiam iilos ipsos vocare \ , \ }
angelos, qiti angeli natura non cranl, idque impro- , ,
prie, o quod Dei consilium nuniiarent. Audiarous ' .
aulem quae sequuniur. Magis enim a mina civilalis . . .
erudimur. Maced. Dic. Orlh. t Venerunl aulem . . t
duo illi angeli Sodoma vespere, Loth autem ad . \ .
portam Sodomorum sedebal, qui eos conspicatus, , ;,
occurril ipsis obviam, et facie in terrara prostrata \
adoravit, dixilque : Ecce, domini, diversaniiiii ia * , , i!omum servi vestri, et pernoclale, et abluite pedes , \ (18), \ ;
veslros, el diluculo experrecli pergclis veslro iti- , \ ,
nere *. > Audis, quod eos adoraveril, et douiinos . > , , xal
nppellet, eleorum servuin sese proiiteatur? Maced. , \ ^ ; *.
Pulabai eos esse bomines, et, cum bospiialis esset, , ;
adoravil eos, el dominos vocavit. Orth. Sed * i (19) , . .
* , ,
fuissenl angeli, dixissent ei : c Doroinum Deum
luum adora. Nos enim ut tu conscrvi sumus . > D .
Maced. Enimvero qua in re peccabat adorans an- . ; .
gelos? Orlh. Saepe audivi vos, cum diceretis, non " , esse adorandum Sptriiura sanclum. Maced. Neque . . .
cnim fas est. Orih. Cur igitur nunc dicis : Qua in re . \ * ;
sanclus Lolb peccabat, adorans angelos? Maced. ; . ;
Num enim cc^ ul Dominum Deum adoravil? ; .
Orth. Lege qua? ordine sequunlur. Maced. Lege . . . .
tu ipse. Orth. lis qua? recilavimus subjecil quod , * %\
cxceperil eos bospilio, et vetierunt iri loci illins , *
Gen. , 17-28.
91
ibid. 52, 55.
Gen. , 1, 2. Apoc. , 10.
(16) Mss., . Edili, .

(17) Palal.,
(18) SicPalal. Editi,

\19) Ms.," &.
*221
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS ilf.
1222
. aniroo ilagilii adversus illos committcndi. Loth
. - vero filias, potius quam viros illos, oflerebal ipso , rum contumeliae. Cunique permanerent in impia
, illa sententia SodomiUe, retraxerunt Lolbum an. " ; . . . geli domuin, illos vero caecilaie percusserunt .
* t annon ila scriptum esl ? Maced. Ila. Orth. Deinde
" , , ; scriplum est : < Dixerunt autem ad Lotb viri i l l i :
, Estne libi gener, vel fiiii, velfilia??aul si quis
. , alius libi est in urbe, educ euin ex boc loco. Su , rous enim bunc locuni deslructuri, quoniam clamor
eomm sublalus esi coram Domino, et raisil nos
. >
Dominus, ut banc urbem deteamus .
13. . ,
13. Maced. Audis ipsos faleri sc missos esse a
; ; . Domino? num igilur ipsi sunt Doroini ? Orth.
, Cum igilur dicat in Evangcliis Salvator : c Non
, ^ sum niissus, nisi ad oves quse pericrunl domus
* > * Israel : > el alibi : c Sicut misil me vivens
( , [ * > Paler; qui misil me, mandalurn dedit m i h i ; >
, ; , quid dicaro, aut quid loquar? An amplius non
; . \ agnoscitur esse Dominus, quia missus esl? Maccd.
* ; . Filius quoque sine conlroversia Dominus est :
num vero eliam Spiritus? Orih. Prorsus liic si. . " , mul adoratur, et simul Dominus compellatur cum
; . , . Filio. Maced. Jam vero 4 4 8 demonsirasli Filium
. , , , fuisse eum, qui Lolb alloquebalur? Orih. Ani . . - muin cobibe, ei faleberis. Maced. Hoc quideiu scio,
, , quod me circumagas, cum non possis dicere ubi
scriplum sii: Spiritus est Deus. Orih. Primum
. . , , sciamus quinara homincs fuerinl, qui apparuerunt,
. . * ' Q et lunc ipse Spiriius sancius dabit ul quidquid
, quserimus inveniamas. Maced. Ego, ul habet Scri , ptura, angelos dico. Orth. Ego vero ct angelos et
. . (20). . viros dico : sed, ut anlea inter nos consensiuius,
; . . . t iinum islorum trium fuisse Dominum Deum, ita
, , elium exacla pervesiigatione invenietur quinam
etfam isti duo fuerint. Maced. Dic quod volueris.
, , , Orth. Legam quae consequunlur? Maced. Lege.
. , Orth. t Orto vero diluculo urgebaiit Lolh angeli,
, dicentes : Surge et accipe uxorem tuam, el duas
, fiiias; quas babes, et egredere, ne una cuin urbi*
, . sceleribus pereas. Ipsi vero lurbati sunt, appreben , * deruntque augeli inanum ejus, et manutti uxoris
, , ejus, et manus duarum Gltarum ejus, quoJ Domi . , nus ei parceret. El factum esl cum eduxissenl eos
. * D foris, dixerunt: Scrva luam ipsius animam, neque
, , respice a lergo, neque consisie in circumjaccnle
, , regione : salvus eslo iu monte, ne simul invoWaris.
' , . - Loibus vero dixit ei : Obsecro, Doinine, quamio , quidem invenil servus luus misericordiam apud te,
, . , el niagjiiQcasli iusliliam (uam, .quam facis in me,
, . . ut vivat aitima mea. Ego autem non possum iu
; . >
mome servari, ne comprehendant mc mala et per, , , eam. Ecce baec urbs prope, ul illuc confugiam
, * , parva est. Illic servabor. Nuoquid non parva est!
, , , " , et vivel anima mea . > Audis, ai auree habes,
n
9 6
Gen. x i x , 12, 13.
MaUb. x v 24
(20) Edil. Stepb., .
Joan. x t i , 40. " Gen. m , 15-20.
1223
, U:em, accidisse ad eorum pedes, et dixisse : Ob- , .

secro, Domine, non, Doniini. Sciebaleniin nemi- , ,
ucni posse duobus dominis servire. Duo sunl , , ,
aulem, cum unus quidem boc, aller islud vnli. .
Dic igitur ct tu Filio ac Spiritui : Obsecro, Do- , mine, quandoquidem misericordiam nactus esl ; . ,
>ervus luus apud te, non, Apud vos, ne doininium I . .
Jividas. Nam si qui adbaeret Deo, unus esi epiritus, , ,
juomodo separari possit Spiritus ab eo, qui ipsuin , \
suppedital? Maced. Scilicet jam probatum csl, , ' ,
angelos illos fuisse Filium et Spirilum. Orth. . > . . .
Dixit ergo sanctus Lolb iis qui angeli nalura * \ > ,
erant : c Obsecro, Doiniue, quandoquidem servus , *
tuus invenil misericordiam apud te, et magnifi- , , 0casli justiliain luam , q,uain facis erga me, ul vival ;
anima mea. > Maced. Sane quidem. Orth. Audi . .
igilur praelerea, quae sequuntur : 4 Et dixit ei, 1 ,
(non aroplius dicit, Angeli, sed is videlicet, quem . ,
Doiuiiiuiu professus eral), 1 Ecce admiratus sum ){ , ,
faciein tuam ul non subvertam urbem , de qua lo- .
cuius es. Propcra igilur, ul illuc serveris. Nec , ,
euim poiero quidquam agere, donec eo sis ingres- , , c , ,
eus . > Neque dixit : Non poterimus, quamvis . ,
uiilio dixissent: Quia delebimus banc urbem, cum , , .
eos adbuc pulabat esse viros, et angelos. Ubi vero eorum dominiuoi agnovit, neque amplius eos vocat
Dominos, sed Donrinum dicens, c Obsecro, Domine , > lunc et ipsi jam cum eo tatiquam UL^JI
loquunlur. Neque enim dicunt, Admirati sumus, sed, c Admiralus sum. 1
14. Maced. Num igilur Paler una cum iis appa14. . ' ;
ruerat? Orth. Omnino. Maced. Quomodo igitur Q . Ka\ . .
dicit : c Deum nemo vidit unquam ? Orlh. ; > .
Propierea enim apparueruni lanquam viri, quo- , , ,
niam id quod natura Deus est, nemo vidii unquam, . . , 6
neque videre possil. Maced. Al ego Filium eum . .
esse dico, qui ab Abrahamo visus fuii. Orih. Redeo ; . . . c ;
igilur ad id, quod legere coeperam. Maced. Lege. ,
Orth. c Sol exorlus esl super terraro, et Lotb in-
troiit in urbem Segor. Dominus pluit supra Sodoma , ignem et sulphur a Domino e coelo, el omnes . ; , ,
illas urbes subverlit *. 1 Quis Dominus? is nimi- ,
(21) ,
rum qui dixeral ad Loth : < Eiiam in 449
adrairatus sura faciem tuam, ne urbem itlam, de . .
qua locutus es, subvertam. Propera igitur, ul illic .
serveris. Nec enim potero qnidquam agere, donec . ; *0.
eo 84 ingressus. > Maced. Unus iilorum erat Dorai- D , .
nus : num,enim ipsi duo ? Orth. Dixi Lothum cum * , , f,
duobus illis, lanqoaio cum uno fuisse coilocutum. , .
Dicunt enim duo illi : Si quis bic est libi gener, . t
aut filii, autflliae,educ eos tecum. Nos enim per- , t
denus liancciviutem. t Modo igilur dicit, c Nos, . , ,
propter bypostases, modo vero dicit, c Ego, > , . "
propter naluraro. < InlelHgite ergo, > ul scriptum , , <
esl, c insipientes in populo, cl slulli aliquando , ,
sapile *. > Nam et Abrabam, agnilis tribus hypo- ,
s>lasibus, Dominum dicit : et Loib duabus animad- (22) . . ,
Lolb,
c u m nosset
eoruni c o m n i u n i o n e m et u n i t a -
h a c
t 5
Gen. , 21, 22. Joan. , 18.
(ti) Sic mss. recle. In ediiis deest.
r e
Gen. , 23, 24. Psal. xciu, 8.

(22) Ila Palal. Edili vero, .
1225
1226
DE SANCTA TRLNITATE DIALOGUS I.
, ; . , sis Dominum itidem dicil nequc dividite ea

quae dividi non possunl, neque partimini qu
parlitionem non admillunt. Maced. Potes roiht
c , , > ' dicere, ubi scripium sil, Spirilus est Deus ? Onh.
. . c - Haclenus didicisli, Veleri quoque Testameiito
cognila fuisse ires byposiases, quod eliam Tegla . , - mentum prttdictorum lamen non immemor dicil :
. *0 c Doininus Deus luus, Dominus nnus e s t > ut
deilalera ad unum redigerel. Audi igilur Jobum
.
dicentem : Qui solus coelum extendit, el super mare quasi in solo inambulat *. Palam est
eum de Filio prophelice loqui. Is enim esl, qui superraareambulavil.
45. . , 15. Maced. Rursum igihir vide, solus Filius su . . ' , per niare ambulavil. Orth. At ego dixi istud, so - lus, cuni deitati tribuitur , plerumque Patrem, et
, \ , . Filiuin, et Spiritum sanctum declarare. Sunt autem
, . quaedam solius Filii propria. Solus enira faclus est
, , homo, solus baplizalus est, solus ex Patre genitus
, , esl, solus fuil crucifixus, et q u a B C i m q u e sunl bujus , ' modi : idque non separatus a Patris hypostasi, scd
, , ut qui in ipso esset, et eum in scse baberet, incar, . naiionem sibi p r o p r i a m babet, u t ritedisliuguaniur
* , hyposiases. Ac ne existimes solum Vetus Tesia , n i e n l u m unum el solum Deum annunttare, audi
c , Salvatorem i p s u m diccntem : Scriptum est, Do;, . > minum Deum tuum adorabis, et illi soli servies . >
, , , Et alibi, rogatus quodnam esset maximum in lege
praeceptum, inquit: c Diliges Dominum Deum tuum
, , ex to:a anima tua, et ex lolo corde tuo, et ex toiis
* . viribus tuis : et proximum luum sicut l e i p s u m . >
, , Num vero q u o n i a m non dixit, Dominum Deutn
, , - ^ luuni et Filiuin cjus , non oporlet nos diligere, ac
$ , non potius una cum Patre diligi tum Filiuin , lum
; . . ' , Spirilum sanctum ? Maced. Sane. Sed dicito, ubi
. . ; Spiritus sanctus dictus sit Deus. Orth. Priiuum
, ^ disce Spirilum non separare a Palris et Filii com , , , ; munione, seu una cum Patre et Filio Spirilum
, , quoque sanelum diligere lotis vlribus tuis, lotaque
. . anisna tua, et lunc noliliam Dei assequeris. Maced.
, Diligimus eum loto corde, tolaque anima et mente,
* . . neque tamcn eum dieimus Deum esse. Onh. Enim , vero, qui possis Spiritum dicere Deum, qui nolis
, , , camdem subslantiani et gloriam , idem consilium ,
; * eamdemque poiestatem Palris, et Filii faleri, et
. . , ; compertus sis ipsi beati Luciani confessioni, quam
, ) , , opponebas, conlraria senlire ? Maced. Ego ita credo,
, ut bealus Lucianus, et faleor itnaginem subslanlise
, , el consilii, et poleslatis, et gloriae invariatam :
, , . eaindem lameii subslanliam non dico, neque dei Utent, neque idem consilium, neque eamdem po , (23) terUalero, neque gloriam. Orth. Uaque et libi ip&i
, , el bealo Luciano conlradicis : et quemadmodum
, * Manicbsei et Phryges, omnesque adeo haereses di . , ctilanl, credimus, ut sancli aposloli crcdiderunt:
, , ubi autem examinantur, contraria dicere compe5
Deui. vi, 6.
* Job ix, 8.
Mailh. , 10.
* Ucul. vi, 5
(13) Manuscripti, .
P A T I O L . GR.
XXVIII.
39
22
S. ATHANASIU. SPURIA.
riuntur, ita et lu facis. Imo etiam ex Judseis au- *

dire licet: lla credimus, ut bealus Moses et pro- .
phelae, quos tamen si interroges, reperienliir eum ipsum, de quo vaticinati sunt prophela?, cruciiixisse.
16. . , , \ ,
45016. Maced. Nus dicimus Filiuai esse invariatam iinaginem substaotiae. elconsilii, el poleslalis, et ,
gloria? Palris, 11011 diciraus tamen esse exPalris sub- ,
stantia, neque eaindem subslantiam, el idera con- , , , . ,
silium, eamdem poleslaiem et gloriam. Superesl ut . , , , .
dicas, si polcs, ubi scripluni sil, Spiriiura esse Deum. ; . " ,
Dic. Quid me paulalim enecas ? Orih. Cum te tibi , , ipsi repugnare osieuderein, ul auditores norunt, et , ,
ii cognoscent, qtii haec sunt postea lecturi, lunc
etiam oslendi Paraclelum, Spiritum illum veritalis, . . (24)
esse Deum, el opilicem, et vivificuin. Maced. Si , . .
_.
~ ~ - '
~* "
* *
vel
unuin islorum osienderis,
Oam
consubstanlialista. Orlh. Cuinam dixit Deus : < Faciamus ho- * ; > .
. . '
mincm ad imaginem et similitudinem nostram ?
Maced. Dcus Paler boc dicit Filio Deo. Orth. Ex , .
eo ipso, quod eflectum esl, possumus intelligere . , ; .
cuinain u\ dixeril quod poslea effeclum fuit. Eslne . . ,
homo a;l imagtuem Dei faclus, annon? Maced. Est ,
sane. Ortli. Uic igitur: Num polest bomo esse Dci , . imago, cuin non sil perfectus : et num polest per- .
fecius esse, qucm Spiritus sanclus non sanctifica- ; . ' ,
ril? Maced. Onines igitur bomines babent Spirilum . .

sancluni? Onli. Si oinnes sunt secundum imaginem ' . .
perfecli, omnes quoque Spiritum sancluni habent. " '
Maced. Omnes babenl illiim secundum iniaginem. ; c
Orth. Quomodo igilur Paulus inquil : Ul sitis Q , secundum iraaginein ejus , qui condidit vos ? > ; > . '
et allbi: c Sicul porlavimus imaginem lerreni, por- ; . ,
lemus imaginera cceleslis ? > Maced. Annon igitur ,
emncs sumus secundum imagineni? Orlh. Pecca- , , '
torcs nequaquam : qui vero carnis aclioues morii- . ' .
ficant, et induuiti novuro illum bominem ad ima- *
gtnem Dei condiium, iis demura illud, secundum , ,
imagiuem, coropelil. Talis enim erat Adam ante . < , ,
transgressioitem. Ilomo igiiur ille secundum ima- , , , ginem Dei creatus, a Palre, et Filio, et Spiritu .
sanclo crealus e*i. Dixil enim, c Faciamus, > ut cooperationem declararet, non autera, Facite, ne
tu rursus subordinalum operarium et mimstrum dicas.
, :
M.Maced. Spirilum sanclum dicis Patris el Filil

17. .
adjulorem el operie socium ? Atqui Scriplura san- ; clos eliam aposlolos vocat adjulores. Orth. c Nera- . . c ,
pe ad salutem eoruro, qui servaiUur, > non auiem , >
ad crealionem rerum. Apostoli igitur cooperarii . (25)
quidem dicuntur ad bominum saliHem , quoniam ,
fueruut ei sunt leinplum Spiritus eandi, at ipse *
Spiritus cooperatus est ad creandum. Maced. An . . ,
vero mibi demonstrarc possis, Spiritum coopera-
tum esse ad hominum creaiionern? Orth. Jam de- ; . . . ; . "
inoHSlratura est. Maced. Quoinodo? Orlh. Qaoniam ' ,
videmus bominein crcatum ad imaginem , Spirilus . .
Gcn. !, 26. Coloss. , 10. I Cor. xv, 49.
(24) Manuscripli, .
. . . .
(25) 8$. '. . . . .
. . , etc.
. . . . . .

1229
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS III.
1250
' . . cooperatione esse. Maced. Ego omnem hoininem

, ; . ; dico esse secundum imagincm Dei. Orlh. Potestale
; . , dicis, an operatione? Maced. Et quidnam est po~
" testate, quidnam operatione ? Orth. Potesiale illud
. " est, quod fieri polest: operatione vero est, quod
, imaginis pulcbritudinein operatur. Quemadmodum
* ' igiiur piier esl animal potestate raiionabile ct mor . , tale : ubi aulera excrevit, operatione fil illud, quod
', erat antea poteslate, iia eiiam unusquisque esl po , testale secundum iraaginein Dei. Quod si cxuerit
', mortalitatem, qua amictus fuit Adam propter man (26) ' , dali Iransgressionem, et novum illum hominem in , . McpcsS.flpb corrupiionis indueril, quo exutus Adam nudus com ' ; . pertus est : tunc (it reipsa secundum imaginem
, condiloris, quales aposloli fuerunt, quorum umbra
, * , - '' virtutes edebal. Maced. Antea igitur non erant
; . , aposioli secundum imaginem? Orth. Num exterio . . rem illum bominem, quem inquit Aposlolus cor, , ; rumpi, dicis secundum iroaginem esse, ac non po. . . tius inleriorem illum, qui renovatur ? Maced. In , leriorem illura dico, qui renovatur : nec enira Deo
' . . - humanam formam tribuo. Orih. Deus , cujus ima, ' go est homo, nonne est invisibilis? Maced. Maxime.
, * - Orth. Oporlet igitur.invisibilis Deiinvisibilem quoque
vat . . , ' esso imaginem : el cum invisibilie sit iraago, invisi ; . . . , bileoi esse hominem, qui secundum imaginem sil.
; . . Maced. Si admieero bominem, qui secundum iicaginem sit factus, e&se occultum illum 451
atentem, at non tamcn dico factum esse a Spiritu
sanclo. Orth. Annon vero prorsus concedis, Adamuro in paradiso fuisse sancium? Maced. Etiam.
Orth. An quoniam talis creatus, an quod sua virlute lalis evaserii ? Maced. Quod lalis esset creatus,
18. . C 18. Orth. ltaque Spiritus sanctus, una cum Pa . . - tre et Filio hominem creavit. Maced. Enimvero
; . . annon polerai Filius ipse sanctum hominem cieare ?
. , - Orlli. Sane vero. Maced. Quorsum igitur dicis,
; . " , creatum fuisse a Spi.ritu sancto? Orih. Quemad , , modum Pater, cum posscl bominem creare, cum
, Filio creavit, ut nalure idenlilas ostendereiur : iia
, - et Fiiius, cum posset honrinem sanctum creare.
(ce, ! , , cm Spiritu creavit, ut quod faclum est, consla . ret es*e Patris, et Filii, et sancli Spirilus opus.
, Sic igit-ar hominem eliara lapsum, el jumeniis ra, * tionis experlibus similem facium, non renovat
absque Spirilu : sed, ul inquit Propbeta : c Emitte
, , Spirilum tuum, el creabuntur, et renovabis facieni
$. > , - terrae . > Maced. Dicinius cl nos rcnovalionem
D nostri per Spiritum cflici : est enim Spirilus san . ". c clificalionis. Orth. c Omnia quidem munda mun. > , dis . > Quoniara autem ilhid, per Spirilum san , . clum, non sincere protulisli, necessario cogor
, intereanon silere. Dic igitur roihi: Renovatio nostri
; . . . nonne fit per lavacrum regeneralionis ? Maced.
; , Eliam. Orth. Quomodo ergo baplizamur? in Palris
, (27); . et Filii, an vero eiiam in Spiritus sancli nomine ?
, , Maced. ln nomine Patris, el Filii, et Spiritus sancli.
. '. Orlh. Quorsum ergo dicis nostri renovationem pcr
e t
1 0
l l
Psal. ciu, 0.
1 1
Ttt. i , 15.
(36) abest a Patat.

(27) Sic Palai. Ai Felc. et editi,
. Mox, Macedonii responsum abest a

Palat.
1251
Spirilum sanclum fieri, non aulem ex Patre, el ;
Filio,
et' Spirilu
sanclo? Maced. Nonne scriplum , ; .
~"
"
est : c Qui ex uiulla sua miscricordia regcneravit ,
nos, per lavacruro rcgencrationis, el renovatioiieni , *
Spiritus sancli ? Orth. Priusdixi, c omnia munda ; > . , .
muiidis. Enimvcro apud nos juxta Scriplurae t , ' (28)
scopum, c per qucm, ide.ti esl atque, c exquo. , , * > Sane dicit sanclus Pauhts : c Fidelis Deus, pcr . ;
quem vocaliestis, iu communionem Filii ipsius " , > t , * nempe bic quoque, c per quem, ponitur pro < ex . > \ <
quo. > Falcre igilur crcalionem nostram fuisse a . ,
Patre, Filio, et Spirilu sancio. Nec enim alius crea- , ,
vil, et alius renovavil : scd Dcus is esl, qui creavil . , ;
cum Filio, el Spirilu sanclo. Ideo inilio dixit : * \
c Faciamus liominem ad imaginem et simililudi- . nem noslram , ut ex cooperalione indicarelur * xal
' ,
nalurae idenlilas.
.
19. Maced. Dcmouslra mibi aperlius, Spirilum
19. . ,
sanctmn creare. Ortlt. SulTiciijnl quidem eanse inen- . . ' lis boniini qiue u.odo diximus, ad aperlam demon- ;
slralionem : quoniam lanien lcsliinonioruni quoque
raultiiudine iiJein libi fieri vis, uudi Job direnlem : , * c (29) ,
c Spirilus divinus is cst, qui ine fccil, ct flalus
omnipotetilis docuit me . Maad. E.iud baec
. . ,
dicit, neque simpliciter ait, Qui fecit n:e, scd , , > 5'
ila dicil : Purum esl verbis cor meum, cl labio- , >
rum mcorum intelligenlia pura esl cogilatione : *
Spirilus divinus isest, qui me fecit pura co 'i- . c .
lare (inquil). Ilaque Spirilus sanctus fec l mc *
, . . '
nerope fccil me pura togitare. /. Al tu cerle C . .
omnino fateris, divinum cssc Spirilum. Maced. Imo * ' , .
Job hoc uon dixil, sed Eliud, queiu Deus repre. ,
hcndit. Orth. Al non ipsum in eo reprchendil, quod ; . 4
Spiriluin divinum dixisset? Maced. Deus laiuen . .
cum reprehendil. Orth. Quid si igitur ipsuin eliam , (29*),
Job audias dicentem : c Yivit Dominus, qui sic nie . ;
judicavil, et Omnipotens, qni amaritudine affecit jw
animam meam. Gerlc donec hahius mibi inest, el (5, ;
Spiritus divinus superest mibi in naribus
> Quid , . .
babes quod adversus ipsum etiam Job dicas? Ma- ; . Wl
ced. Voco eliam ego Spirilum 452 divinum, nou ! . ,
Deam. Orlh. Al Spiritus divinus quid aliud esl, . * fls*
quam Deus? Maced. Absit! Orth. Dic igilur, ecquaiu , %
divinarum potcslalum Scriptura divinam dixerit : . Maxd.
perlege Velus ei Novum Teslainenlum universum,
ai quis sanctorum angelonim repcrlus est, qui di- * . .
vinus Spirilus sit diclus. Maced. Nullus enim alius , ?
spirilus est istiusiaodi. Est enim unicus. Onh. Ergo . . . . w
el lu fateris, nullum esse lalem Spiriium, inter res ,
crealae. Maced. Fateor. Orth. Reslat igilur ul . . , $
videaraus, annon nalura communionem habealcum . . .
' . . w
Patre el Filio. MaceJ. Hoc si fuerit demonstratum,
Deus eiiaiu esse demonstratus fueril. Orth. Antea , &
demonstraiuui esl, eese divinum. Maced. Sed non . . &
11
i e
i e
Gen. , 26.
" Tii. , 5. " I Cor. , 9 .
2, 5.
(28) 5c Palal. wci^. Editi vero, * .
(2U) Palalmus, UvxOaa . Paiilo post manuscr.
1 8
Job xxxin, i .
ibid.
, (t infra siniililer.
(29*) Edili, . EDIT.
IT
Job xxvu,

1233
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS III.
-24
. , \ est Deus. Orth. Si ex Paulo apostolo audieriinus,

(30) . , Deuro nibil aliud esse, quam divinum, necesse fuc; . rit concedere, id, quod divinum esi, Deura esse.
c , , Maced. Non prorsus. Neque emm etianisi Ocus est
, - Spirilus, idcirco divinus quoque Spirilus est Deus.
\ , Ubinam vero scriptum est Deum csse divinum?
.
Orlh. 1n Aclis apostolorum sic loquilur Pauhis :
4 Genus ergo cum simus Dei, non debemus assiimare auro aut argento, sculpturae artis et cogilalionis bominum, divinum esse simile >
20. . , ,
20. Maced. Jam prius dixeram, eliamsi pdsuero
, . Deum esse Spiriium, non prolinus sequi, divinum
. , eliam Spiritum esse Deum. Ortli. Si rerum creala , , rum nulta est Spiritus divinus, nulla.cst Spiritus
, \ sanctilicalionis, bcec aulem communia sunt Patri,
, , \ . . Filio, el Spiritui sanclo, nenipe ejusdem nalurse
, , fuerint Pater, Filius, et Spirilus sanclus. Maced.
, \ , \ Oslende igilur, sicut Pater excilat mortuos, ei v i . . ' * vificat, el Filius quoque, iia eliam Spiritum san \, . ctum vivificare. Orih. Dicil Paulus : Vos aulem
, jam non eslis in carne, si tamen Spiritus Dei ba(31) . ; , bitat in vobis. Si quis aulem Spiritum Chrisli non
' , habel, is non esl ejus. Si aulem Gbrislus in vobis
. est, corpus quidem morluum est propler peccatum,
, - Spiritus vero vila est propter jusliliam. Quod ei
\ Spiritus ejus, qui suscitavit Jesum Chrislum a mor . . luis, babilat in vobis, qui suscitavit Cbristum a
, > . mortuis vivificabit quoque mortalia corpora veslra
. , > - per inbabitantem Spiritum ejus in vobis . > Jfa , ^ ced. Non ila scriplum est, c per inbabitantem, > sed
\ \ ; . propter inbabilantem. > Orth. Si oslendero scriptum
' , esse, t pcr inbabitanlem, > num libi persuasum fue ; . , ril, ejusdem esse nalurse, Spirilum alque Patrem
- et Filium? Maced. An vero, si unqm et alterum
. \ , mendosum exemplar apud vos inveniatur, inde
\ . illud mibi persuaseris? Orth. Possumus osiendere
. . . ila in cunclis vctuslis exemplaribus scriptum esse.
; * Quoniam (amen de hoc controverli exislimas, aliis
, , * pelilis ex Scriptura demonstralionibiis certior fias.
\ Maced. Has igilur profer, nara illud in controversia
, , . est. Orlh. Idem Paulus dicit: c Non quod ex nobis
, . ipsis idonei simus cogilare aliquid ex nobis, quasi ex
. nobis, sed quod idonei sumus, id ex Deoest : quf
etiam fecit ut idonei ministri essemus Novi Testa . , . . ^ raenti, non litterae, sed Spirilus. Ltttera enim occidit,
aulem vivificat* . Maced.
Yivificare dici , ; . * Spiritus
"
, * tur a peccalo ad jusliliam traducere. At non excitat

. . , c mortuos, sicut Christus excitavit. Orth. Paulus
\ Aposlolus Eutychum mortuum excilavit, annon?
. > , Maced. At non is est Paulus, qui illum excilavit,
* \ sed qui loculus est in Paulo Cbristus. Orlh. Alqui,
, , inquil Paulus : c Christus in virtule Spiritus sancti
, . . fecit in me signa. Sic cnim ait: c Non enim au deo quidquam loqui quod non eflecerit Ghrislus per
; . me, verbo et facio ad obedientiara gentium, in vir%
A c t . xvn, 29.
* Roro. , 9-H.
Cor. m , 5,
(30> abest a manuscriptis.

E l ibtiiem deest in manuseriplis.
(31) Palat., .
S. ATUANASIUS. SPIRIA
tute signorum et prodigiorum, ir> viilule Spirilus
sancii *". Maced. An vero non poleral Cbrislus ; . * \
absque Spiritu sanclo edere signa el prodigia? . . , \
Orth. NOIIDC ilidem poleral Pater absqtie Filio 4 5 3 (52),
condere oinnia? Maced. Eliam : sed ( ideo per Fi- , \
lium condidit ) ut Filium quoque appareret essc \ \ .
condilorem. Orth. Eadem ralione, Filius cum posset edere stgna et prodigia, edidit ea in Spiritu, ut
osienderel Spiritum sanclum eadem faccre quae Pater et Filius.
21. Maced. Nos Spirilum sanctum non possumus
21. .
Deum diccre. Orih. Ais divinas Scripturas a Spi- . . (53)
rilu sancto enuntiaias per propbclas et aposto-
los, annon? Maced. Aio. Orth. Ergo Spirilus qui \ , ; . . .
eos afllavil Deus est. Maccd. Absit ut hoc di- . .
caro ! Orlh. Si Scripiune ab ipso inspiralx, sunt a ! .
Deo inspiralse, quid alitid Spirilus ille fueril quam * ,
Deus? Maced. Spiritus illc nobis subniinislravit ; .
Dei doclrinam, quae idcirco dicitur a Dco inspirala. , \
Orlh. An vero, quoniam sanctilicalio qua nos Spi- . . ,
rilus eliam sanctiflcat, est Dei sanctiiicalio, idcirco , non est ab ipso Spirilus sanclificatio ? Maced. Sanc , ;
esl eliam ab ipso Spirilu sancliiieatio. Orlh. Sicut . \, \
ergo sanclificatio cst a Patre, Filio, el Spiritu san- . . " , *\
clo; ilaet sacra Scriptura. Doctrina igitur est Pa- , \ , \
tris, Filii, el Spirilus sancli. Al Scripluram proG- . , \ Ytw, xal
leiur sanctus Paulus esse a Deo inspiratam : )>eus .
esl igitur Pater, Filius cl Spirilus sanclus. Quamob- ,
rem etiam dictum est apud prophetas : Et erunt \ , \ . \ rcpi
omnes docti a Deo . Maced. Quisrjuis dicitur a
c .
Palre, vocatur doctus a Deo. Orth. Sicul qui san- .
cliflcaiura Palre et Filio, sancliftcalur quoquc si- C . . "
militer a Spiriiu sancto : ita qui didicil a Patre, a \ ,
Filio quoque discil, el a Spiritu sancto : siquidem \
cuai dixerit Cbrisius : Non vos estis qui loqui- , \
mini, sed Spiritus Palris vestri, qui loquilur in vo- , bis
Sanclus Paulus dicil: c An expcrimentum , b
quapritis ejus qui loquilur in me Cbristi ? Au- , fS"H (34)
dis Christi doctrinam esse ea qtiae loquitur Spirilus : \ ; '^,
et Palris doclrinam esse, ea qu Christus et Spt- ,
riius loquuntur. Quod si ita est, quae loquttur Pater, \ , &&et Filius, et Spirilua sancius, sunt Scriptura a Deo . , ,
inspirata.
, \ ,
.
22. Maced. Cum ergo dicit Pater , t Hic est Fi22. . " Ovtfe
lius nieiis dileclus, in quo mibi bene complacui> , * .
Loc dicit Paler, Filius, et Spirilus sanclus. Orlh. D \ &, \ . . Etf
Qua?dam sunt voces propria Patris, et qusedam pro
, \ \ r*
price voces Filii, etqua?dnm voces Spiritus propriae: , \ \ * f.
gunt et quaedain Patri, et Filio, el Spiritui sancto \ , , \ . "Ow
commtines. Cum igitur, ut lu prius dixisli, Paier (3">) , , 0>
inquil, < Hic esl Filius meus dilcctus, in quo mibi , ,
bene complacui, hac et ipsius Patris vox. Ilem . ,
cum inquil , Ecce puer meus diteclus, ifl quo , <
coraplacuit anima mea : ponam Spirilum meum * '
" Rom. xv, 18, 19. Isa. LIV, 15. Malth. x, 20.
(32) Post in e litin legilur
, sed luec desunl iu niss. omnibus.
| (3 >) Pal./Op0. .
; MamH. . .
T
II Cor. xui, 3.
Malth. m , 17.
; *
. . , etc.
(3i) Palat., . Edili vero,
(3>) Palal., ^.
DE SANCTA THINITATE DIALOGUS III.
1238
, efcatv . " super ipsum *, et simites alise voccs, ipsius Pa (36) , " \ Iris sunt propriae. At cum dicit Filius, Foderunt
, > \ , . roanus meas et pedes meos , et si quae sunt aliae
* similes, Christi eunt voces. Ila eliam quaedam sunt
" t Spiritus proprhe voces, ut cum dicit Agabus :
, , c Haecdicit Spirilus sanclus: Hunc virum, cujus est
. , , ba?c zona, sic alligabtmt * . > Omnes autem istac
, voces dicunlur a Deo inspiralie, quoniam et quae
, , \ Patris sunt, Dei sunt voces : et quae Filii sunt, Dei
. . ! . sunt voces : el quae Spiritus sunt, Dei sunt voces.
(37) ( Maced. Absit! Orlh. Dic igilur quasdam Scripturas
) \ esse a Deo inspiratas, quasdam vero non ilem : et
Paulum incusa, qui Scripturas universas a Deo in . . ,
\ \ spiratas esse scripserit. Maced. Num igiiur quoniam
, in Scripluris sunt qusedam ganctorum verba, quas \ ; . \ ^ dam etiam impiorum et sceleralorum bominum, im \ pios quoqae et sceleralos idcirco dixeris esse deos ?
, \ \ , Orth. Sed et Patris, etFilii, et sanctorum, itidemque
. impiorura et sceleralorum voces descripsit Spiritus
\ , per propbetas et apostolos. Non eiiim lucuti sunt
. . , ipsi, sed Spiritus Patris. Maced. Osiende mibi, ubr
Spiritus sanclus manifeste dicalur Deus.
.
454 23. Orlh. Fateris te esse Dei templum, an23. . ,
(38); . . \ non? Maced. Sane. Diclum esl enim a sanclo Paulo :
An neschis corpora vestra esse templum Spirilue
c ,
, sancti: qui in vobis csl, el quem a Dco babetis ?
; . , * Orlh. Alqui omne (emplum est Dei templum, ergo
. . . . Spiriius sanctiis est Deus. Maced. Nego Spiritum
. . . osse Deum. Orih. Ergo, ne lu quitlein es icraplum?
. ; . \ Maced. Sum Dei lemplum. Orth. Annon vero Spiri. . " \ (39) . 1 templum ? Mated. Sum certe Spirilus etiam
. \ , lemplum. Orth. Ergo et Spiritus esl Deus. Maetd.
Ntiin vero quoniam angeli etiam babilarunt in san \ ctis, sicut inquit prophela : < Haec dicit angelus
; . , qui in roe loquitur " , idcirco angelos quoque
. - diierim esse deos? Orth. Non possis ostcndere an , \ , \ gelum loquenlem in propbeta fuisse unum ex illis
. condiiis. Jaro enim anlea demonstratum est Filiura
(40), ' \ \ quoque el Spiritum esse angelum. Et ul tibi con . , . , cedatur, unum fuisse ex condiiis angelis eum qui
loquebatur in propheta, non erat laroen propbela
, , , templum angeli. Omne lemplum enim est Dei tem. . ; . plum : alioqui dicilo tibi tandem in Scriplura dica (41), . . . tur propheta, vcl aposlolus, vel boroo quispiara,
. ; . . . \ jy templum angeli vel rei ullius creat. Haced. Spiri
; . . . ; . . lus igitur Deus est? Orth. Est, nolis, velis. Maced.
. ; . ' . Tres vero dii sunt. Orth. Pater estae Deus? Maced.
. \ \ , \ Etiam. Orth. Et Filius quoque Deus ? aced. Etiani.
\ , . . , Orlh. Num igitur duo sunl dii? Maced. Non. Orth.
, , ' ; . lia igilur ne tres quidem sunt. Maced. Sed unus
\ , . . est et unus. Orth. Si unus et unus non sunt duo,
; . t ergo nec unus et unus et unus tres sunl. Maced. An
, \ non igitur unus est Deus, ex quo omnia, el unus
1 T
Isa.
XLII,
1.
f T
Psal. xxi, 17.
" Act. x x i , 11. " I Cor. , 19.
(36) Palat. simililer, \ .

(37; Manuscrip., . deesl in
edilis, et DOtatur solum ad uiargiiieii) Felck. sic :
Leest, .
(38)
(39)
(40)
(41)
s e
Zach. i , 9.
Mss., , .
8 8 . , .
Palal., .
Palal-, .
4239
S. ATJlANASluS. SPURIA.
Doniinus per qciem omnia? Orth. Dic, et unus Spi- . > .

rilus in quo omnia. Maced. Ubi hoc scripiura cst?

Orlh. Apud Davidem : Verbo Domini cceli firmaii . . . .
SUHI, el Spirilu oris ejus omnis virlns corum . >
,
Maced. Scd Spirilus oris ipsius non esl Spirilus . . "
sancliis. Orih. Ergo ne Verbum quidem eslFilius. , ,
Maced. Non significat eo loco Verbum subsistens, ,
nec Spiritum stibsisleniem. Orth. Ut libi illud qno- ; . ,
que concedatur, quod Deus babeal Verbuin prola- ,
litium, dic nobis, Yerbumne subsislcns, esl quod , . t (42) \
coelos flrmavit, an prolatilium? Maccd. Verbum , *
prolatiliutu appello niandalum ipsius. < Dixitenim -.
et facta sunt, ipse maiidavil et creuta s u n l . > Dixii aulem el tnandavil Filio, Yerbo videlicet subeUtenti : Filius vero acceploraandatocreavit.
21. Orth. Non fiierinl igitur coeli lirmali verbo 24. . ipsius, sed Filii operatione. Adeoque falsum illtid . .
eril : c Yerbo Domini coeli flruiali sunl. * C?.m hoc TtTj .
Ycrbum non babueril eam virtutem quas concurre- (43) .,
rel, sed Filii aclioncm exspeclarit : neque imciligis ' .
in qtrara absurdilatem tua baec oralio delabalur? , ;
Dic enim nobis, mulliscie, utrum Filius postquain , (44),
audivit a Palre, sua ipsius substanlia, arle quadam ,
ei melbodo coiumota, coelum Grraavit, an vero ,
sermone fecit ut exsieteret? Maced. Yerbi quidcm ; .
vcrbum concirreiuem habuit virtulem : Patris aulem verbum, Ghristi verbum exspectavit. Annon (45) .
enim Paler ei pracepit ul oninia faceret? Orth Hoc ; .
scriplum non est, sed Yerbi Patrem omnia condi- , '
disse. Maced. Si Paler fecit, quomodo per Filium .
. ,
fecit? Orih. Sicut lux per splendorem illuslrai, ita ^ ; .

Pater per Filium crcat: et veluti mens per sermo- ,
nera docet, ila eliam Pater per Filium crcat. Jfa- ,
ctd. Annon pcr Spiritum ? Orth. Per Yerbum creal, . . ;
et per Spiritura sanclifical. Maced. Hoc admitio.
. , ?
Orth. Hoc illud esl igilur : < Yerbo Domini coeli lir- . . . .
inali sunt, el Spiritu oris ejus omnis virlus eorum. > c ,
Maced. Sed Filius quidcm creat, Spiritus vero san-
cliiicat, sed non creal. Orth. Quivis prudens 4 5 5 , . ' ,
audilor novit sanctilicaiionis noicine crealionera , . .
quoque iutelligi. Gum audimus, c Cormimdum crea , .
in uic, Deus \ > quid aliud menle concipimus,
" , ,
quam, Cor purum in mesanclifica, Deus? Quando- , ,
quidein autem vis sanctificaiioneiu simu! cuin coe- , ; lis exsislcre caepisse, dic quid majus sil creare an , , &anctiGcare. Maced. Crcare est l)ei opus. Onh. Dei , ; . ,
quidem opus est creare, at non majus quain san- . . "
ciiiicarc. Nam el ipsa saoctiftcalio, est Dei opus. .
Scriptum est enim : c Pater sancle, saneliiica eos , . t
in verilate ma *\ Sanciiilcare vero majits quid- , . "
dam esse quam creare, cognosce ex ipso eventu, ,
cum quis sanctificalionem amiseriL Audil enim in- , .
fidix ille Judas : < Bonum esset homini iili, si na- ,
l.is noa fuissel " . > Maced. Bonu.n igilur illi . > . ,
faisset, si naius non fuisset : sed Deus sohis is esl . **
a i
zt
Psal. , 6.
* Psal. CXLVUI , 5.
" Psal. L , 12.
(42) deest in Palaiino.

'45) Sie mss. In editis vero arerant quxdam.
" Joan. , 17.
(44) Patatinus, .
(45' Palaiinus, .
Matlh. , 2 4
*2M
DE SANCTA TRlNITATE DIALOGUSIH.
1242
xx\ , . qui creat et efllcil qu non svnt Unqaam si essent.
25. . , , <
25. Orth. Osiensum quidem eat illtid : cFacia, \ mus bominem > de Patre, et Fiiio, et Spiritu
\ , ' sancto diclum esse ; ei illud : Faciamus ei adju, > \ lorium ipsi 'onveniens * , itidem de Palre, et
. " , Filit), ei Spirilu sancto dictum csse. Jam vero ne
, longius protrabalur oralio, audi Evangelium dicens,
, . tenipluin corporis Christi fuisse a Spirilu sancto
. ; . t (40) condilum. Maced. Ubinam? Orth. t Jesu ortus sic
fuit: cuni essetdesponsata maier ejus Maria Joseph,
. \ , anlcquam convenirent, invenla esl babens in utero
\ , . e i Spiritu sanclo . > Maced. Jesus ergo est Spiri , . , tus sancii Filius. Orlh. [ id est c ortus >]
, \ (4 7), \ . . dixil, non [seu generalio]; uiium dicil, non
* c duo. Maced. Sed angelus dixit: < Quod enim in ea
. > . - ^ natum est, ex Spiritu sanclo est *. Ortlt. Primum
cov , . \ \ audi ortum templi, et poslea demum generalionem.
, ' Nam et nos bomines primura eflicimur ut ab opi < - fice el conditore, deinde sic gigiiimur improprie.
, \ , , Illud enim, c Filios genui, elexallavi *, cerlescri , . . plum est, non naturaliter, sed inipropric. Maced.
;. Quomodo dixit Saloinon : < Sapitnlia aedificavit
, sibi domura ? Orth. Enimvero boc illud eslquod
, \ , \ dico, omnia videlicel opera esse Patris, Filii et
, Spiritus sancti, ideoque modo Patris dtci, modo
, . Filii, modo Spirilus sancti. Siquidem Paulus ille
" t " sanctus aposlolus, inquii : < Cum autem placuit
, , - Deo, qui me segregavil ex ulero malris meae, ut
* \ revelaret Filium suum in me ; et ipse rursum di* , '- Q cil : Paulus servus Jesu Cbristi, vocatus Aposto
, . > . lus, segregalus in Evangelium Dei". Maced. Qtiid
; . , ex hoc eiBcitur? Orih. Volo tibi deroonsirare,
, . Pauium dicere se quiddam esse eegregaUim modo a
. ; . , Patre, modo a Filio. Maced. Num eliam a Spirilu
, - sancto? Orth. Disce igitur quod eliani Spirilus
. ganctus ipsuro segregarit, ut jam anlea dictum est.
* ' Sic enim scriptuin est in Actis aposloloruro:Dixit
(48) , aulem eis Spiritus : Segregale mihi Bamabam et
, . , Saulum ad opus ad quod ipsos advocavi".
, \ ced. Dico etiaiu ego, quos vocat Pater, eos vocat
\ , , Filius, et Spiritus sanclus : et quos sanclificat Pa\ , ' . . ter, eos sanclifical etiam Spiriius, sed non creal
, . Spirilus. Orlh. Demonsiratum est Spirilum quo \ . . que creare. Invenia e*l enim Maria habens in
, - D utero de Spiritu sancto. Maced.Non dixit. inalero
* babens, creante Spiritu sanclo : sed simpliciter
\ . > . , dictinn est: c lnvenia esl habens in ulero de Sptriiu
, > - sancio . Orih. Istud ergo : De Spirilu sancio,
; . quid aliud esse putae, quam ipsuin condidisse?
. . Muced. Dico Spiriius sancii oeconomiam his eigni ; . iicari. Orili. Non vis igilur lateri Domini corpus
, ' esse crealum? Maced. Faleor quidem corpus esse
, . . * crealum, non lamen a Spiritu sancto creaium esae
7
41
%a
Geo. i ,
Gen. , 18. * Mattb. i , 18. *Mbid. 20.
15. " Roni. , . A c t . x m , 2 . " Matth. i , 1 8
,T
(46) Palttinus, .
(47) Palat. , \ . Editi male,
* lsa.i,2.
4 1
Prov. I X , 1. "Galat.
(48) 38., . Ibid. Palat., .
1244
i
dico, sed a Chrislo. Orth. Alqtii Scriplura inquit: j

,
c Invenla esl in ulero habens de Spiriiu sanclo.i
26. . ,
26. Maced. Dic mihi ubi scriplum sit, quidpiam
aSpiriiu sancto fuisse condilum. Orth. Sufficiunt , . .
qaidem e a 4 5 6 l dixiraus audiloribus omnibus,
qui sincere rei; cognoscendae studium altulerint: : (49)
quoniam autem nobis propositum est secus eiiam \ c
affeeiis prodcsse : audi eliam Spirilum sic loquen- ,
lem: Paratus eslo, Israel, ad invocandum Deura , \ , \
tuum. Ecce enim ego, qui lirmo lonitru, et creo .
spirilum, ei bominibus annuntioChristum ejns . . . .
Maced. Paler is est, qui loquitur. Orth. Si Pater , ,
loqueretur, dicendum ei fuisset, Qui annunlio ho- , .
,
minibus Cbristum meum ; neque dixisset, Chrislum ejus. Dic enim mibi an ab alio Deo quam Pa- . . "
tre sil Christus. Maced. Alius quidem neque fuit, , ,
nec est, nec erit Deus praeter Cbristi Patrem : sed " propheta is est, qui dicit: Paratus esto, Israel, ad , ,
invocandum Deura tuum: > neque scriplum est, c , * c ,
Ecce ego, sed : Ecce qui llrmat tonilru, et ,
creat spiritum , ct annuntiat horoinibus Christum > . . , *
ejus: ipse videlicet Deiis. Orth. Omnia quidera .
vobis licent, sed non omnia expediunt. Vos enim ii p^vo,
estis qui S3ncli Pauli ad Hebraeos Epistolam reji- ,
cilis, el Epistolae ad Romanos contextum deprava- , , c
stis, cum dicilis scriplum non esse : c Per Spiritum (50), , c
ejtis inhabitantem in vobis; sed, c propter Spiri- . tumejus inbabilanlem". Quineiiam ecce prophe- . ' .
tae quoque verba conaris depravare. Sedboc nemo , ,
tibi concedet. Itaque, si propheticum illud protulc- , ,
rimus, et ostenderimus scriptum esse : Ecce ego, > ; . ,
n tibi persuaderi sines crealorem esse Spiritum ? , . *
Maced. Scio in nonnullis exemplaribus scriptum . ,
esse : c Ecce ego. > Sed in exemplaribus illis erra- , c
ium esse dico. Nec enim consentaneum et con- , . .
gruens est dicere, Spirilum eum esse qui dicat: 0 , c Ecce ego qui flrmo tonitru, et creo spiritura. .
Orth. Imo hsec maxiroa esl horum verborum con- ,
gruentia, utpote quae aliter quam hoc modo con- ." , ,
gruenter construi non possint. Spiritue enim is (51) ,
est, qui dicil: c Paralus esto, tsrael, ad invocan- , . .
duro Dcum luum. Ecce enim ego > (Spirilus vide- ; . ^, licel) cqui firmo lonitru, et creo spirilum, et an- ,
nuitlio hominibus Cbristura ejus, > videlicet Dei. ,
Maced. Quem spiritum creat? Orth. Si liuerain ,
quidem etverba ipsa spectes, spirilum eeu ventum, .
qui lonilru consequitur: sin verosenlenliam ipsam ,
consideres, eum spirilum, quem ait sancms Pau- >lus : c Custodiri inculpatum cum anima et corpore, ,
ad Domini nostri Jesu Cbristi adventum . > Nam
per c obQrmalum lonitru inlelligendus est bapli- .
smus ille prior apud Judaeos usurpalus, vacuus et aqueus : adeo ut dixeril sanctus Joannes : c Ego , ,
quidcm baplizo vos aqua ad poenitenliara : venit c , , >
1243
u s
" Amosiv, 12, 13.
Rom. , 9.
1 Tbe
(49) Palai., , .
(50) Palat., . 'AAA* .
. , 23.
(51) Palat., , bic el inflra.Mox abetl a
mss.
24
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS I I I .
1246
, , - autem, qui fortior me est, qni vos baptiiabit in

\, .
Spiritu sanclo et igne . Quoniam igilur ip*e
baptismus lirmatur Spiritus presentta, recte dictum est : c Ecce ego (Spiritus yidelicet), c qui flrmo lonitru, el creo spiritum, illum videlicet qui singulis nobis inest, quero etiam cor appellat David, inquiens : c Cor mundum crea in me, Dcus . >
27. . \ .
27. Maced. Ergo baplismum vocas tonilru. Orih.
. \ . , Sane quidem symbolice. Quemadmodum enim cum
c " , > illud audio, c Vineam de iEgypto transtulisli>
, * non considero viiem ullam corpoream sed templum
\ . \ intelligo : ita etiam per lonilru inlolligo baplismum.
, Nam suos etiara discipulos Christus vocavit filioa
. toniirui, id est baptismi. Quoniam enim tonitru
, constatex aqua et spirilu, seo vento, id autem est
, mystica qusedara sancti baplismi 'adumbratio, baf<#tf>v (52) ptismum symbolice vocat tonitru firmatum a Spi. , - rilu sancto. Siquidem Apostolus (ut in Actis dici , \ , tur) cum veniens invenisset nonnullos baptizatos
interrogavil eos diccns: cAn accepislis Spirilum
; , c * sanctum credenles? Gum autem illi riixissent ,
, > c c Sed, ncque si Spirilus sancttis est audiviinus,
; > ait: c ln quo ergo baptizati estis"? Quasi absente
, . Spiritu, nulla sit in baplismo firmitas. Fimiat igi , tur tonilru, id est baptisroum, et creat 4 5 7
, , rilum, boc est corda nostra, ipse Spirilus sanclue
qui dicit per propbetam : c Paratus esto, Israel,
, ad invocandum Deum tuum. Ecce enim ego qui
, \ , firmo lonitru, et creo spiritum, et annuntio boroi (53) . > . nibus Ghristum ejus. Maced. Interprelare etiara
\ , . quod consequitur, et ista inter se ut congruenlia
. , C connecle. Orth. Qui efficio diluculum et nebulam.
. . , et incedo super excelsa l e r r a Maced. Quid
, \ ; . igitttr vocas diiuculum, et nebularo ei excelsa ler . rae? Orlh. Ex inlerprelatione et senlentia ipsius
, . - dicti, diluculum dico resurreclionem. Nam solig
$. juslitiae ortus intelligitur esse resurrectio. Nebula
. autem ea fuit, quae non sivit ut omnes eura per \ , \ spicue cernerent. Iuvenia est enira in utero habens
. \ de Spiritu sancto. Excelsa lerra3 vero sunt qui
.
ambulant quidem in terris, conversationem autem
habent in coelis.lstiusmodi enim boniines insceudit
Spirilus gralia.
28. .
28. Maeed. Num igitur Spirilus sanctus excitavit
; . \ , Cbrislum a mortuis? Orth. Ego quidem hoc dicere
. " non dubitem, vos autem tulo dixeritis. Quemadmo ( & dum enim dicitur Pater fecisse corpus Domini (scri , ptum est enim : c Antequam le formarem in ulero
\ , > \ novi te: el antequam ex utero egredereris, sancti ficavi t e : > ei boc ipsum corpus sapienliam sedi*
> ficasse, ail Salomon, nam : c jEdiGcavit, isquit,
, domum sibi sapienlia ; et Evangelitim dicit
), \ ipsum esse a Spiritu sancto); ila eliam de corporis
resurrectione ipse quidem Filius dicit: c Solvite
, \ \ templum hoc, et egotribus diebusexcitabo illud":
, , Apostolus vero : c Deus excitavit eum, soluiis do > , . loribus morlis
: bic aulem dicitur Spitiius
4
90
14
1 8
S T
Marc. i , 7 . Psal. L , ii. Psal. LXXIX, 9. Act. xix, 2 , 3. Amos iv, 13.
I , 5. Prov. i x , 1. Joan. n,19. Act. n , 24.
\6t) Msa., . Mox abest a Palat.
(53) Mss., .
JeTero.
S. ATHANASIl S. SPURIA.
1
1247
124S
ipsom cicitasse. Cum audio enim, c Quieflicit dilu- jL > , ,

cflhjtn, > resurrectionem menle concipio. Nam quae . ,
facil Paier, ea ipsa facil eliam Filius, et quae facit ,
Paler etFilius, ea ipsa facit Spiritus, ut supraquo- , .
que demonslravimus. Maced. An vero tu mihi . ,
oslonderis, Christum cxcitatum fuisse a Spiritu ; . , ,
sancto? Orlh. Non dico ipsim Chrislum a Spiritu , ,
tanquam polenliore fuisse excitatum, sed quod lero- '
plura corporis excitaverit Pater, ;Filius et Spiritus , , . .
sanctus. Maced. "Id autem quotnodo niihi persuase- ;
ris? an auxilio egebat Filius, a quo templum ipsius , ; .
excitaretur? Ori/. Enimvero num quod auxilio ege- (54) ; .
ret implelus est ipso Spiritu? Maeed. Ubi scriptum , ; .
,
est impletum fuisse Spirilu ? Orlh. Lege Evangeiium
secundum Lucara, ut aud.as, Jesus igilttr plenus * Spiritu saucto, reversus esl in desertum " . > Imo 1 . > ,
quod mirum est, scriptum est non modo imptelum, , ,
sed eiiam ductum fuisse a Spiritu. Caeteruni, sicut . " ,
impletus est, et ductus, Ua etiam rcsurrexil. El ul \ . , ,
noris nibil obslare quominus Patre ipsum excitanle, , ,
Spirilus etiam euin excitarit, audi, Patre etiam in , ,
ipsu manente, sicut in Evangeliis dicit ipse Filius : *0
Pater in me mancns ipse facil opera , > manere *
tiam in eo Spiritum : c Descendit enim Spirilus > t
corporali specie sicut columba ; et mansit siiper > \ , \
eum". Sicui ergo nihil vetat quin, nianente Palre, * . ,
waneat eliam Spiritus: ita nihil probibet quonrinus, , \ * ,
Patre ipsum excilanle, Spirilus quoque excilaril, , \ *
etboc ilbidest quod dicitur :c Eflkiens diluculum, \ ,
id esiresurredionem, et nebulam, id est corpus. \ , . .
Maced. Enicuvero annon ipse potuit sese excitare? , ; . '
Orth. Imo ex istis demonslratur naturae idcntitas; (55) 0
siquidem qua3 facit Pater, facit eliam Filius, et qu , \ \ ,
facitFilius,simUilerfacilSpirilus. Maced. Quomodo . .
id fieri potest? Orth. Ita ut oslensum esi. Maced. Ubi ; . . . \
verj ostensum est ? Orth. Quia ut Pater sancdGcai, ; . " (56)
ila el Filius, sicut etiam scriplum est apud Aposto- ,
luoi: < Sed abluli estis, sed justiflcati eslis, sed , ^, *
sanctiflcaii eslis in nomine Domini ncatri Jcsa ,
.
Cbristi, et in Spiritu Dei noslri *.
29. . 4 5 8 29. Maced. Irnbecillus ego sum : inveniam
autem qai ad baec babeat quod dicat. Haec pcrsuade . ,
docloribus meis, et persuasus fuero. Orih. Si tuae . .
sentenlix fuisset beaius ille et sanctus Aposlolus, ; ,
cwn visus cst ei Chrislus, dixisset : Adduc prius ,
in tuarn senlenliam pontifices ct Scribas, et tunc , . .
demum libi obsequar. Maced. Novis et insolentibus .
istis vocibus delerreor. Patres nostri nunquam apud .
nos islis interpretationibus usi sunt. Necesse est ut ,
nos bsec considerenius, ac prseserlim novura illud . . ,
dkctum quod audivi, baptisraura videlicel esse toni- , ; .
tru. Ortli. Fateris aposiolos vocatos fuisse filios to- . . (57)
nitru a Salvalore, annon ? Maced. Sic vocaii sunt ,
soli illi duo fratres. Orth. Nos quod vel uui dictum . *
* Luc i? 1. ' Joan. xiv 10. Joan. i 32. ' I Cor. , I I
t
(54) Mss., .
(55) Palal., .
(50) PalaL, " , Felckm., ; 6
.
(57) Palat., .
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS I V .
1250
est, oronibus competere diciimiseodem Spiritu prae \ , \ ditis. Dixit enim sanclus Paulus : c ln retiquo
. > reposiia est niihi corona justitiae, non solum auteib
, ; \ mihi, sed eliam omnibus qui diliguni advenlum
An igitur libi per , ; Domini D o s t r i Jesu Gbrisli
. , suasum esi Christum vocasse apostolos filios l o n i . . lru?num v e r o tonitru ipsos genuil, an polius ho ; , mines? Maced. Ipsos, credo, vocavit filios tonitmi,
ob sublimem illam fidei predicationem. Onh. Ec . * c quid autem baplismo sublimius? Perpende cum Dei
(58) - limore, annon ubique in Scriptura divinitus inspi . . > rata tonitru baptisraum innuat t Dicit enim David :
; < Vox lonilrui tuiin rota : Illuxeruntcoruscationes
; loai orbi lerrae. Vidit el coinmota est terra *. >
, Quid aliud vocat tonitru q u a m baptisniura ? rotam,
; R bujus viiae circulum ? fulgura v e r o , sanctos apot/ , stolos, qui lucem tonitrui orbi terraruin patefece , runt? Hi sunt enim qui audierunt: < Vos eslis lux
- mundi \ > Coramota est autem ab boc tonitru
. . , , \ lerra.ad culturam, et gentes collustratione eiderum
. . ab ignorantia ad Dei cognilionem iraductae, Mactd*
, , \ lHxi n o v a haec et peregrina niihi incidere. Ampliore
, * c consideratione mlhi opus est. Otth. Quoniam te
\ . > * cupioraodisomnibus ad boc credendnm perducere,
, \ , disce in alio etiam psalrao baptismum a Davide vo~
^. , cari lonitru, cum inquit : Vox Domini supr
\ . , aquag. > El raox: c Deus majeslatis tonuil, Doini*
. . , nus super aquas multas . > Maced. Novi qtiid deinfva \ .
G ceps efiicere et colligere institueris. 3ed quod autea
dixi, exiguo sum ingenio, concede ut de islis amplius dispiciam. Orth. Utinam det tibi Doininus inlelligeiiliam, ut quae audivisti agnoscas.
w
TQT [
',
S.
(59).
ATHANASII
De sancta TrinUate Dialogus , in quo Orthodoxi cum Apollinarii sectatore dialogus.
ORTHODOXUS.
002.
1. , ; D \ . Habuit bumanum corpus Ghristus, annon?
. . . * ; APOLLINARISTA. Non habuit. Orth. Gujusraodi
. . . , ergoaliud? ApolL Divinitm. Orih. Natura, an <BCO; . . nomia? unione? Apotl. OEconomise unione. Orlh
. , Ergo natura bumanum, ceconomia vero divinum
. . . . ; Apoll. Etiam. Orth.Et nobis.consubslantiale.Apoll.
. . Garo quam ex Maria sumpsit, consubslantialis est
. ; . nobis. Orth. In istis igitur senlitis nobiscum lApoll.
, . . \ . Eliam, si quidem ita sentitis. Orth. Dispiciamns
. ". . " , igilur eliam de anima. Apoll. Dispiciamus. Orth.
II Tim. iv, 8.
* Psal.
LXXVI,
19.
" Matth. v, U .
Psal. xxviu, 5.

(59) Reg. e: Felc, .
#
. ATHANASIUS. SPUIUA.
Corpus illud eralne animalum, anexanime? Apoll. ; . . .
Animalum. Orth. Nempe 459 quod anima praedi- ; . . .
tum essel ? Apoll. NequaquaTn. Orth. Quomodo vero ; . .
fuerit animatum, quod nonfuerit animapradilum? . ; .
Apoll. Divina animalione fuit animatum. Orth. . . " ;
Enimvero an lu es, Deo non interveniente, anima- . .
tus? Apoll. Naluraliler sum animatus. Orth. Num , ,
absque Dei polentia ? Apoll. At non iia Dominus. Hic .
enim anima raiionis parliceps, corpori ex Dei man-
daio unila, horaineai constituit. In Domino vero . . ; .
non ita est, sed Deus Verbum carni unilum bomi- . . ; .
nem consliluit Deum. Orih. Hoccine est quod divi- . . (60)
nam auimalionera vocas? Apoll. Sanequidem. Orth. \ ' , ,
Yeiburq igitur fuerit aniiuse vice. Apoll. Eliam. Orlh. , > , ;
. . . ;
Quisnam igitur dixil: < Ncmo toliil animam meam
a me, cwn volo pono eam, el cura volo sumo : , ; .
caro an Veibura? Apoil. Verbum. Orth. Quam dixil ^. .
animam? quam haberet, vel quam non baberet? , ; . .
Apoll. Vitam hunianam significavit. Orth. Al fierine , \ potesl ut quaedam sit humana vila, si non adfuerit . >
anima? Apoll. Maxime. c Deus enim in terra visus
esl, el cum boiuinibus conversatus e s l .
2. . " ;
2. Orth. Qnoraodo vero visus est in nalura, inaspectabilis cum sit ? Apoll. Carne. Orlh. Sicut ergo . . . "
carnisesl conspicuum esse; ita et animae eat conver- , .
sari. Fieri vero non polest ul qui nalura est inaspe- ,
ctaCili, cernatur, nisi corpori uniatur quod videri *
possit: el tieri non polest, ut qui nalura passionis expers est, patialur et una cum hominibus conver- , ,
setur, nisi sit eorpori animato unitus, quod sponle ^ paii et una cum bominibus versari possit. Anima- . , ,
lum autera corpus eo ipsoquod auima sit prediitim, , , . . "
animalum est, velis, nolis. Apoll. Homo igilur nudus (61) . .
passus et pro nobis. Orth. Absit ! Sed Deus cum I , ,
vellet conspici, unitit sibi corpus quod conspici ,
posset : el pali volens, univit sibi corpus aninia-
tum quod sponle pati posset, neque quod quidem , , '
rius exsliterit, poslea vero virlule uniium fuerit : * ,
neque simpliciler ex boraine Maria, sed ipsa prius ,
eanciificata, ut Deus Verbum desumptam ex ea bu- ,
manttatem, tum demum participans, et sibi ipsi per ' ,
oecoBomiam uniens corpus animatura, unus cl idem . .
easet Deus et bomo. Apoil. Nonnc animatum corpus ; .
homo est ? Orth. Non quodvis animatum corpus est , borao, sed huraanura corpus animalum est homo. D . . "Apoll. Homo iste annon eslJesus? Or/. Unitus Vcr- ; . .
bo. Apoll. Jesua igilur annon est bomo ? Orth. Ne . ; .
bominem quidem ipsum absque Verbo subslitisse " .
agnosco. Ipsius eniiu exsistentiam in ipsa unitione
Verbi designo. Apoll. Non fuii igittir Verbum vice . . ;
partis ralionalis ? Orth. Non, sed in parte ralionali . * ' ,
fuit Verbum, sibi ipsi per illam unicns spontaneam .
paliendi facultalem. Apoll. Habuit igilur mentera
. ; .
bominis Chrislus ? Orlh. Cave sic dicas ChrisUim , , , . 1
6T
Joan. , 18. " Barucb , 38.

(60) Palat., . Paulo posl idem,
.
(61) deest in mss.
1253
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS IV.
i254
, , . babuisse mentem, ut eum dividas. Utrumque eium
^ , siinul et conjuuciim consideratum, Mens videlicet
, et Verbura, dicitur Christus. Sic autem mentem cui
. - inesset Verbura, bumanam dico, ut iuilio sermonis
(62), \ diximus corpus nalura humanum, Dei vero corpus
, . \ fuisse, si oeconomiam species. Sic etiam aniiuam
, dico nalura bumanam, Dei vero animam quod ad
. ODConomiam altinet : ct mentem naiura humanam,
, , Dei vero menlem per oeconomiam. Ilem sicul caro
* ejus non vidit corruplioneni, ila quoque mens ipsius
. non coramisit peccatum. Et sicot necesse est cor * " pus, quod humanum sit, et ex Adamo profectum,
, * excarne et sanguine constilui, ita necesse est ani , mara bumanam esse ralionabilem. Rursum igitur
.
dico : Sicut corpus natura quidem est bumanum,
unione vero ceconomiae divinum lta et mens natura quidem est homana, unione vero ceconomiae,
mens Dei.
3. . . . 3. Apoll. Duo suntigiturperfecla. Orth. Imo doa . . rnro perfeclarum subslantlarum unilio. Apoll. Ex
. . * duobus perfectis unum perfectum non efficitur.
, . . ; . Orth. Apud bomines 460 ssis id fieri non
* , potest, sed apud Deum iieri potest. Apoll. Quorao , do ? Orth. Ut quod Virgo genuerit, ut quod januis
, . clausis corpns solidum, et ex carnibus et ossibus
* , . . coropactum, inlroierit, ut quod supra mare ambu ; . (63), larii. Nam ut haec possibilia apud Deum, ita et H . lud. Apoll. Hominem igUur genuit Maria ? Orlh.
' , Nudum etduntaxat hominem, nequaquam, sed Deum,
* . . bominem factum. Primum eriira Dominus fuit cum
; . , ea divine, et tum demum infantulus ex ea cecono * , - mice : quamobrem etiam Deipara est Maria. Apoli.
, - Homo igitur cruciGxus est pro nobis ? Orth. Nudus
, - Q dunlaxal homo, nequaquam : sed Dei Filius cum
^.. , Deus esset, vellelque c r u c i f l g i pro nobis, univit
; " (64), ; sibi ipsi corpus animatum rationis particeps, quod
. .'. ; . " posset cruciiigi cum volunlaria passione. Apolt. Gur
, dicis crucifixum fuisse cum passione ? Num aliud
, . est crucifixio, quam passio ? Orth. Sane vero si
, . voluntaria sit. Apoli. Quomodo ? Orth. Quoniara
corpus animatum polesl c r u c i f i g i , voluntarie autem
, pali non potest corpus quod non fuerit aniraatum
, * simul et rationis particeps. Et haec illa esl impietas
.
eorum qui Ghristum D e g a n l anima pradilum fuisse.
Cum enim corpus absque anima non potuerit voluntariam passionem sentire, necesse est Verbuui,
quod aniinae loco fuerit, passum esse aut nullum prorsus fuisse voluniariae passionis sensum.
forta
. . ; . - D 4. Apoll. Ergo non passum fucrit Verbum ? Ortli.

! . " . . Absil, ut naluraliter passum fucrit ! Apoll. Omnino
lamen passum esl. Orth. Nempe unito sibi corpore
, quod pati posset : ut passio sit oeconomiae, non
. * , - aulem ipsius naturae Verbi. Sicut enim lassus fuit
, ' * , de via, non in ipsa deilatis natura, sed unilionis
, * . iBconomia : ita passus est, non in ipsa deitatisna, , tura, sed unitionis oeconomia. Alioqui, quomodo qui
, absque labore fecit coelum et lerram, et ambulat
, super pennas ventorum, defessus fuissel, nisi sibi
; , . ipsi univisset quod fatigari posset ? Gselerum cor(62) Palal., , .
<63) Palal., .
(64) Mss., .
1256
pus non animalum neque laborat, neque nel. Sicut , .

auiem corpus illud animttum , quod Verbum sibi , *
univil, est ipsius corpus non natura, sed cecononiia; ; ,
ila labor est ipsius labor, non nalura, scd unitionjs (65) (
ceconomia : et passio esl ipsius passio, non natura, ;), .
natura enim Verbi passionis expers, sed unilionis
cononiia. Nam ct ul palerelur unitus est, et ut nos . , ,
servaret, passus est. Volens cnim servare, passus , . est; et volens pali, univit sibi quod semel unilum , ;
nunquam dimisit. < Sic enim veniet, quemadmodum > , " (66) .
ridislis eum eunlem in coelum : et, c Videbunt
. \.*
eum in quem transfixerunl . Apoll. Enimvero ;
annon aliler polerat nos salvos faccre ? Orlh. Sed . . (67) ,
ila servare voluitper stultitiani praedicalionis. Apoli
. .
Si roeutcm bominis habuil, poluit etiam peccare. , . . ;; .
Orth. Sane, nisi haec mens fui&et deilali unita. ^ ! . ,
Apoll. Mulabilis ergo fuit Chrislus ? Orth. Absil 1 . . .
Apoll. Si potuit peccare, mulabilis erat. Orth. Me- , .
mineris eorum quae diximus. Dixi enim : Nisi , ,
fuissel deilati unitus. Jesas Gbrislus aulem noii ;.
inlelligitur sine unitione Jesus Gbrislus, sed Deus , ' ,
Yerbum, Filius Dei subsislens. Sicorpus aniinatum , ,
potes absque unitione invenire, mutalionem cogiu: (68) , sin autem simul fuil corpus, el Dei Verbi corpus, ; . ,
el simul fuit animalum rationis particeps, simul , .
Dei Vcrbi corpus animalum, ac ralionis parliceps,
. , . ,
quaerisue mulationem ? Apoll. Si menleni bominis *
babuil Ghrislus, fuil quoque oblivioni et ignoraiuia? (69) ', , , obnoxius, et peccare poluit. Orth. Sane, nisi dei- , ; .
taii fuisset uniius. Ne vero dicito, si menlem bominis; nullius cnim alterius mentexn babere potuil;
sed dicito, Si mentis bumanae particeps iactura fuit Verbuiu, sieut humaiue carnis.
461 5 Apoll. Quomodo potesl inens humana Q 5. . non niutari? Orth. Quomodo mortale isiud im- ; . ; , ,
mortaliiale indulum non morilur , et corrupli- , ,
bile boc, incorruplibililale indutum, DOII amplius , ; ,
rorrurapihir : ila et mens pcr unitionem cum Deo , /^.
Verbo deificata non mutalur. Apoll. Ergo el sancti ; . . .
roentem habuemnt iromutabilem? Orth. Non. Apoll. ; ; . *
Quaroobrem, nonue in illis quoque fuil Verbuio ? ,
Orth. Sed fuit in sanctis non unilione, sed pro ,
gralia Spiritus, diverse in ipsis operantis : bic vero, .
id est in Deo Verbo, fuil omnis plenitudo dei-
talis. Deinde sancti quidein fuerunt participes . . ,
Verbi, hic vero Verbum participavit bumanam na- , . . "
turam. Apoll. Dic, carnera et sanguinem, ut scri- ,
pttim est. Orth. Scripturae mos est lolura bominem - .
vocare carnem el sanguincin, ul cum dicit: Non ^ ullra acquievi carni et sanguini . Et: ln no- ; vissirais diebus efTundaai de Spirilu mco super ,
* > . .
omnem carnem . > El rursura : c Non permanebit Spirilus meus in homimbus islis, quia caro , , ;
sunt . Et qusecunque sunt hujusmodi. . ; . ,
Quid illud est, Sancli parliciparuni, el DeasVerbum * ,
parUcioavit? qqodoam est boc discrimei* ? Orth Quod , M
6f
70
7 l
11
'Gen. v i , 3.
* Act. , I I . Joan. , 37. Galal. , 16. " Joel n , 28
(68) deest in Palat.
(65) deest in Palat.
(66) " abest a Palat.
(69)
(67) Palat., .
123*
DE SANCTA TRiNlTATE WALOGUS IV.
i!>7
, , \ - eancli priue ezsliternnt, ct lnm deimim particJpa*
, , runt Dci Verbum : liic vcro non Ra esi, scd Deus
, ' ;. . Yerbum, quod erai ante ssecqla , cum vellet licri
, \ homo, sancliffca\it Virginem, et corpus ex <?a gibi
. . . ** ; ; univit, non qnod prius exstilerit, el tum demum
. . ; itniverit, sed in ipsa cxsistenlia uniens. Apoll.
. ; Duo igitur in illo corpore fueruni priactpalum
, ' tv , habentia, nerape Deus Verbun, et humana mena.
; \ , , Orth. Nequaquam. 6ed ipswm Ycrbum irnperat
(70). menli. Apott. Qai fleri potesi, ul bawt noa
, \ * \ sint duo? Orih. Sicut lan* albedo colore purpurm
, lincta, non est bicolor, sed nicolor: ita niens co; . *\ ruscans et deificata esl tinum quiddam, neque sunt
.'." duoprincipatum habeniia. Ncquc eniin aliud qui . . \ dem vull mens, aliod vero Yerbum : sed sicut mu . , - sictis el inslruraenlum non aunt duo musici, ita
, ' \ Dces Verbuin el mea* btjmana non stint duo prin cipatum babenlia. Utitur enim Verbuiu buniana
* ; nienie tanquam inslrumcnto. Apoll. Sed musici in
; ^7!) Iruiiientum est raenlis expers. Orth. Scd ct musicus est morlalis. Uic vero Verbum , quod immor.
Uleest, mentc utilur, til instrumento: et tictit ncns in nobia utitar corpore ul inslrumento ad ea
quae corporis opera efficiunlur: ila illic Verbuiu ulilur mcaie, ui inslrumeuto , ad ea quaa nienlo
efliciunltir.
5*. //. Corporis vero qiiis est ueus? Orth.
*. ". ; . \
* , \ ntiUis. Voluit Verbuin conspici, et quoniam quod
, \ perierai, ulrumqiie complexuro erai, placuit similo
\ . per firaile eervare, ncmpe per crucem et passio , , nera voluntariam. Itaque in passione voluntaria
; - \ - g usuHi csi nienle. sicut ante dixi, ut insiruraenlo ;
, (72; . ". in rebus autem corporeis, corpore : el ita qusesi*
; ". , , tum et invenlum id quod perierat, servavil. ApolL
, , , , \ Qua?nam corporea dicis Ortk. Crucem,sepuUuram
. . ambulationcm, taclu.ni, cibutn, potunj, et quaecutv*
; . \ , que suut biijusmodi. Apoli. At noune Deus era|
, , Verbmn qui genilut esl ex Maria 1 Orth. Qi gcnu
:<. . , tus eslex Maria, quanlitm ad id atlincl, quod ex
, > ; . (73) eadem cst subsfantia alque Maria, non eral Deus
; , ; tubstaniialiter, sed aconomia unitionis. Apoll.
, , Quomodo igltur dicitur : < Benedirlus fruclus ven, . ". Iris tui ? Onh. Quoniam Deus Vcrbnin quod e*t
, ex Palris substanlia, formam servi accepit, el
; . ' , ' babitu inveutum ut bomo, fructus etiam esse Y C I J . . \ tris ipsitis comperlum eet. Apotl. Conjunctumnc cal
\, ( ; . . 0 igitur Verbum unito corpori ex Maria deenmpto,
, sicut animal ? Orih. Non scriptum esl, eicut ani - . mal, sed, ut in lemplo vWo. Apoll. Alqui in quovis
\ sanctoram esl, ul in tempio viro. Orth. Non ifa.
- Nam sanctorum unuequisque eatenus fuit lemplum,
, . qualenus poluil ex vtrtute et vivendi usu recte se
. \ , gfirere: bic vero < omnis pleniiydo deilatis inha*
. . , bitat . > 462 Elstncii quideip formam Dei acco^
. , perunt quatenus vitam ex vtrlute recle Iransege*
, . runt, bic vero Vcrbum formam aervi accepit. Apoll.
. \ , * Itaquo quod ex animo et corpore constal, boiuo
9
TS
Luc. , 11. " Coloss. , 0.
"0) Palat. .
(71) Sic mss. rccte. E.lili voro, ^ vouy
PATRCL. Gn.
XXVIII,
(72) Sic Palal. j-ecte. Edili vero, ,

(7^) Sic uiss. Ediii vcro, .
S. ATIIANASIUS. - S*>UKIA.
40
esi. Orlh. Sane, si cousiderarelur seorsim a Ver- . '06\ ; ;

Lo. Qttod si nunquam ula Verbo sejiinciiiin consi- \ ; (7), *
deralur, ncmpc non PSI homo nudus, sed Dcus ob \ ; ;, / .
Vevbi unitionem. Apoll. Templum ex Maria geni- ,
lum, est Jesus, pcr qiiem omnia. Orih. Qui genilns *
est ox Maria, non esl genitus vacuus seu scopis ; , \
mttndalus, sed una cum lemplo, ideoque esl Jcsus, . ,
pcr qnem omnia. Ncque vero lemplnm vnco Jesura . ; (75) ,
absqiie Veibo, ncqiie Verbum voco Jcsum absque , , *
lcinplo: scd cx eo lcmpore Verbum accepit nomen * \
Jesu, ex quo sanavit conlriiiones populi sui. Tunc , ; .
autcro sanavil, quando dignalus est scrvi forroam
. , * , ;
acciperc. IIoc igilur Verbum, quod nunc propter
. .
oeconomiam diclum est Jesus , is esi, per qnem ,
omnia : et quemadmoduro caulerium aniinadverto , \
ignem simul el ferrum esse; ila ctiam Jesum intel- , \ ligo esse Deum Verbum , bomincm faclum. Apoll. :.
Ipstimne lemplum, an qui in lemplo esl, is est, per quem oiunia ? Orttt. Ne separa lemplum ab eo.
qui in lemplo habiiat. Nam ei t quicunquc aggltilinalus cst Domino. uirns > cum eo spirilus
est \ > multo magis cum dieilur ct crcditur Dominus itfiilus essc formx servt, unus esl ipse Deus el
homo.
6. . 6. Apoll. Ilomo igilur non esl, qui ex Maria genitus esl? Onh. Solummodo quidem bomo, ne- ; . ), . ".
qirqnara. Apoll. Sed quidnam prailerea? Orih. \ ; . \ *
Sed ctiam Deus. Sictiieniin Isaac geniins ex Abra- ,
hamn, nec alius quisquam hominum, est caro duii- ,
laxnt, sed unusquisque nostrum genitus est bomo ,
vx bumine, non quod aniina rationalis altcram *
animain ralionalem genueril; quamvis bonio sil \
f anirna ralionali et corpore composilus ; ila i l - C ,
lum, qui ex Maria genilus esl, appello Deum, aniniae \ .
vidclieet et corpori unilum. Quemadiuoduni enira , ,
i anima corpori unita fueril, gignitur bomo per ; ; \ ,
roulierem, ila Oeus Verbum, nbi unitum esl animre \ ;. . e
f i corpori, genitusest beus et homo perroulierem. ; . .
Apoll. Atqui ex muliere > seriplum esl . Orth. , . .
Ex niuliere, secundum carnem : per mulierem se- , ,
cundiim Spiritum. Apoli. Prop/ius ille Dei Filius, ; , ; .
qtiem pro nobis Iradidil, quisnam esl, Verbum, , .
itii homo? Orih. Proprius Doi Filius illeesl, qui , \
c btimiljaYtl semclipsum, formara scrvi acci- . .
picus , > cl iu illa servili forma Iradilus est, , ' * ,
Apoll. Non igilur Jeausex Maria genilus, sed per . .
e:un gcnilum Verbum, is esl, qui semetipsum b u - . ,
miliavil usque ad morlem. Onk. Ne separa unio- D , ^ ^
^
^ \
_
nom semel unitam. Dixi ciiim, cttm esse proprium . .
Fiiium, qiii cx ea sil socMndum carnem, et per . . *
eam secundum Spirilum. Apoll. Ergo Verbura per ; ; , ; ^
eam gcnitum huniiliavii semelipsum usque ad mor- ,
Itm. Orlh. Deus Verbum igitur pcr ipgara gcni- ,
tiim, cum non posset in ipsa deilalis natura bumi- , .
:
Te
T7
liare sc asque ad n i o r t e i n . corpus cx ea sibi assunipgii aniinatum, quod ad moriem usque

posset, id cst formam stTvi.
7. Apoll. Deus ergo passus esl pro nobis. Orlh.

.Drus, imilosilii rorporc auiraa prsndilo, quod mori
I Cor. , 17.
Galat. , 4.
(74) Palat. , inalc
a u
bumiliari
7. . . .
, -
" Pbilipp. , 8.
(7^ Sic mss. omncs. Edili vcro, .
DIA^JCUS IV.
. , \ pr>ssel. Neque cniiu in ipsa loilal s ..itiira pr m<
* . 'AJTO.IJ. liis morlnus ost, sed uuitionis ueconomh. Apoll.
, , ' . Si anhnam raiionis parlicipeift liabuk corptis, imri
. Deus, sed bomo morluus est. Orih. Dicilurne
; , ; . . . " separatio aniniae a corpore, annon? Ap'll. Ei.au.
\ , Orlh. Sicutergo non potuit Deus in luomiimiilt
, el scpullura vcrsari. nisi depositum eo corptis ba , , buisset: ila eiiam non dicerelur spparalus ftiisse
, , a corpore, qui sil ubique el omnia complecL.tur,
' \ . nisi babuissel scparalaiti animam , cuin qua eiiaiti
\ , $ iis, qui apud iufiTOs eraiti, EvaugelHitn pnedicavii.
. \ Propler hauc eniin ct discessisse ex coipore, et
, \ npud inferos fuisse 463 perbibclur. Hoc illud csl
. .. , igilur, pro nobis fuisse apud iuferos propier ani , inam el in monuiiieuio fuissc, propter corpue.
. . * \ - /. Credo ego D<um Verbum sa pnesentia cor, , pus illud aniiuasse, noc opvs illi fuisse anima.
, * * y.a\ ; , Orth. Sicut ad boc ul vapereltir, el eriicifigeielur,
, ;. \ el sopelirelur, no.c opiniotie taiHnm, scd nt revera
, \ c.rux esset; ila quoqnc ad boc ul morerelur, et ad
; \ , inferos venirot, . iili fuil anima. De quo eiiiui
; . \ , - dicinm est: O p i l conirislart, el in angore e*so
, . . usque ad morlem ? Dc oorpore sensus cxpcrii,
. an de Deo Verbo? ApM. Hos qtioque dicimi.s,
\ . " corpus illud (uisse srnsti pra?dilmii, quo eti;jn
\ , ; , passionem scnseril. Orth. Atqi corpus sfjiiieus
, * * cst animaluui. Quod enim csi inatiiinatum, id qno ; . que nibil sciilil. Ilaque Deus est, qni sese buiuilia\ , vil usqiie ad morlein et mortiuts est, non taiurn
,\ - morluus, quod ad naturam deiialis alliiiet, sed se; ; cumlum Hiiitionis oeconomiaiiv. Humanilatis eiiim
, - passiones, suas csse duxiL El sicut fieri non po * ; ; \ , luit, ut cfuci affigoreiur , et sindone involulus eexa\ .
pelirctur, ac in monumeirlo collocaretur absque
corpore; ita fteri non poluil, ul absqne anima ralionali in angore versarelur. Nam anima raliouis
expers, non angilur inorte praevisa ; sed ut bos, aul aliud quodvis bruluin ad niacialioncm duciiur.
(
8. . (76) &
8. . Ergo Filiws Dei non faclus est homo,
, * . * sed in boinine. Fieri vero non potest, ut sil bomo.
qui fit m boimrte. Qrih. Ais Verbum factum ftiisse
, . *6\
, ; . carnefB, noon? Apoll. Scriplum est : Verbuni
t ; , . . *<caro facium esl . Orth. Quod sit mulalum iu
; , \ ; . carnem, an quod in carne fuenl? Apoll. Quod in
\ . . carne fueril. Orth. Si ileri non poiuil, ut cum
, \ * ilcret in boiuiue, fierel bomo; ita fieri non poluii,
, & D ul cum fieret in carne, fierel caro. At si eo qiiod
, , facliim est in carne, dicilur factum bomo, di, .. (77) cilur in carnem converaum. Apoll. Quis ergo dixit:
c Deus meus, Deus meua, nt qnid me dereli , , ; >
; . ; quisti ? Deus Verbam an bomo? Orih. Sir.ui
(78) corporis sepulturam ac indumenta dtco luiese , , * sius Verbi, non ipsa dcilaiis natara, sed unilionis
\ ; ; \ oeconomia ; ita eliara voces animae conveniemea,
, (79) \ e.t aniraae passioncs angore afllci, et quacun<iue
7 f
f a
Matlb. xxvi, 57.
" Joan. , .
Matlh. XXVJI , A6.
176) aliesl a Palat. Panlo post manuscr.

omncs, . Editi, .
(77) lla inss. Ediii vero, .
(73>^* xhosl a V:\Ul.

i7U) dcesl in tnss.
S. A T U A N A S I I S . S P I T U A .
42(4
bujusmoji in Evangcliis de eo dicuulur, Iribuo , , Deo Yerbo, uaiura deitalis, sed oeconomia , * . "
unilioiiis. Sicut ergo propriuiu sibi corpus illud , , ,
vindical, cum inquil, t Nisi comcderilis corpus \ ,
nieum , > iia quoqtie propriam animam sibi vin- \ ' . \
dicat, cum inquil : t Antinam mcam nfino lollil a . ' me
llidem etiam ulriusque siiuul conjtiuiti ;, . \
passiones sibi proprias eflicit. Sicul enim ipsius ' ; , (80)
Verbi est corpus ceconomice, ila corporis sepul- ; \
lura, est ipsius Verbi sepullura. El ui ipsius esl ,
anima oeconomice, ita el voi ipsius vox anima: .
est : ut et ipsius corporis sepullura, sit ipsius .
Veibi scpuUura oeconomice, el vox animac ejue, Wrbi vox sit oeconouiice. Verbuin enim ipsum
eral, qtiud loquebatur, quae aniinac proprie convenlunL
9. Apoll. Nos diciiuus Dei Verbum ainans bo- 9. Wxo.ll. , /
minis digualum esse boininem fieri, accepla carne ; ; ,
ex sancla virgiue Maiia, et fuisse Deuin incarna- \ &
tuni, <o quod invcnluni sit ul bomo. Ortlt. Ne , ; . . ,
diiilo Dei Yerbum amans boinluis, sed dic poiius ;, ,

atfiaus carnis. Nam si non dignatuin est hoiuini
uniri, quoiuodo bominis csl a nans? Apoli. Amore , ; ; . buminis unitum es-l humause carni, ut idcm ssei \ ,
Deus ei hoaio. Onh. Non esi Dcus et bomo : ne jue ; ;. . ; caro est bumana, quae uon sil anima ralionts pa*> (81) ^
licipe praulila. Qtiomodo enini curo possii esse ; . ; )
bumana, quam aiiima ralionis parliceps non ani- '.;
maverii ? Nam caro esl caro, el anima csl auima. , -\ . T u n c vero diciiur 4 6 4 boino, c u m anima ralio- , , \ >
nalis incorporalur, et curpus animaiur. Ea Sgitur .
caro esl bumana, quae parliceps non esl aui- C ^ . . , fcav
m lalionalis. Apoll. Cum terreinim aliqiiod cor
,
pus accipit aiiimam rationalom, homo ditilur : sin ,
vero assuruat aniiuam rationis expeFlem , (il aliud . ; ; >
animal, quam bomo. Cxlerum Doininus corpore ; |, \ ;;
sibi ex bac maleria efficto , illudque sua subelantia .' ( , , :
vivilicius (quod quideiu eua nalura cum babet ), \ ; &animam, commuiie complel animal), alquc 4mic , ,
suas pruprias agendi facullates impertilus, fecil iii . .
Deus esiil animal, Deus quidem forma, horoo vero , ; .
niai ria. Orlk. l&iud, forina, nou inlelligo : num ,, vis diccMe, dcliaie? Apoll. Corpus inforniatum in- . - ;;
ieliigo, diviais agendi faculiaiibus coruscans. Orth. . . . , Koriiiaiu igitur dicis diviuas agendi facuUales ? , , :
Apoli. Eiiam. Orih. Si lerremim corpus quodpiam \ .[
lutic tii booio, cuin animain raiiojialeiii accipit, ct ^ , ,
< pus kuiiiaiium vocalur et esl: ne bumaiiuiu qui- ,
deiii corp.isesi, quoJ aiiimaai ralionalem non ac- , ,
cipit. Quoinodo igitur corpua, quod humaniim non ; \
eai, bomineui secundiim maleriam vocas, cum lunc , >\
demuin baec maleria s i i humana, cuin aiiiuiaoi .
raiionis parlicipeni accipit? Legi autem ego vestri .
qiioque luagislri Apollinaris confessionem, in qua , \ .
eurpus Domini noelri dicit consubslanliale MariaB. At Maria r.obis oiieubsianiialis. Nobis eul igitor
consubslaniiale corpus Domiai, quoniam el ipsum buiuanutn est.
40. Apoli. Quomodo corpuDoroini dicis, cem ho40. .. , ir/uiis corpus esw probes ? Orth. Ego et corpus ; . \ K*J1 1
Jo.ui. , 5 1 .
I f
Joan. , 17.
(dO) - decsl 'hi Palal.
(81) M s. . 5
Iftf
DE SANCTA TMNiTATE DIALOGUS ..
16
, , xa\ - Domini cum voco, el animam Dominicam, et san, , guinem Dominicum, et sepnkuram Dominicam, el
, xal in universam dico hominera Dominicutn, o1> Dei
\ Verbi unilionem : ita ut unus et idem sil Deas et
xa\ , - liomo, et modo quidem ipse totus Deus ct Domi. \ - nus, interdum vero ipse lolus appellelur boino.
, Dicil enim ipse de se c Quid me quaeritis intor; > * " - Itcere, hominem qui vera locutus sum vobis ?
xa\ , . El Puulus : < Homo Jesus Cbrislus beri el bodie, ^
\ , ipse el in saecula \ > Et hunc ipsum bominem cum
\ . > - Tbomas conlreciasset, inquit : Dominus mrus,
(81) oi , \ ct Deus meus . Simililer Paulns : t Quoruaa
, \ palres, et ex quibus Cbristus secundum c-arnem,
. qui est super omnia Deus bencdiclus in saecula . >
. - Totus ergo propter vohinlariani Ulam unilionem
tv , , dictlur et Deus, ct bomo. Nani si qoi adbapret
, Domino, unus spiiuius est , mulio n:agis si
, \ Doininus dicilur e* credilur factus fuissc botno,
* , non amtUens quod Dcus sit, ideni est Deus et ,
TTJV .
bemo : Deus quidem natura, homo vero, quod
nalurara buinanam, quooiain ei eic placuil, parlicipaverii.
8 1
TOT
', $ ' (85).
S.
ATHANASII
DIALOCUS , in quo compendium disceplationis ejusdem ApoUinarisla et Cregorii episcopi.

.
C
1. ; ,
, (84), *
* , , ; ,
, ,
, , (85)
, , ,
, \ ,
, , \ ;
, , , \
.
. . , \
,
' .
. . ; ,
,
M
ioan. , 40. " Hebr. x n i , 8.
APOLLINAR1STES.
1. Agente Deo hi bomine, fit quispiam propheU
vel apostoius, at noji Salvalor mundi. Cbriattis
aulem esl Salvalor inundi : non igilur Deo agenle
in homine, factus est Chrislus. ORTHODOXUS.
Non simpliciter, ut tu cxtstinias, agente Deo, sed
propbetiam efficiente, fit quispiam propbela vel
apoatolua, al non Salvalor mundi. Deus atilent,
accepta 4 6 5
fornia, factus est idem cl propbeia, el apostolus, et ponlifex, et mediator Dei et
bominuro, Salvalor mundi, Deus permanens, neque
in quidquam islorum, quae dixiinus, inutatus.
2. Apoll. Omnis homo est pars mundi, el nulla
mundi pars lollil peccatum mundi, eui peccalo ct
ipsa subest. Al Christus tullit : non est igitur
homo Cbrislus. Orlh. Enimvcro qtiod nulla mnndi
pars lollat mundi peccalum, ulcirco mundi opifex
forinam accepil parlis mtindi, \\\ quatenus para
s e r v i
Joan. xx, 28.
(84) Palat. \ .
(85) Tiliil. se. :
.
Uonx. i x ,
1 or. v i , 17.
(84) Pabfc., . Eclik., ;^ .

(8). Manuacr., .
S. ATHANASILS. -
SPUIUA.
f268
t ' } i immdi, oceisus lanquam pars niuikli, lolleret , ?va 7> pipn ,
, ,
<! i pcccalum, ul opifex muudt.
; .
3. ApolL Omnis hwno subost morti : el nulliis,
. . \
qui morli &ubsit, abolet mortein. At Chrislus ab- , , . ti
olet : non est igilur homo Chrislns. Orth. Quoniam . ".
nillus beminuin, ut qui tnorii stibsil, moitem ,
abolel; kftirco immorlalis Filius Dei, Verbuni , , , siinnl et Deus, sibi ipsi ttnivit id quod morti snb- \ , ,
est, ut in morteabolerel enm, qui morlis imperiuin *
babet . SiciK einm invistbuis cum sit, videri non . ' pciiKt, nist eo assuniplo, qnod vidcri poset : ila ,
IMI?H sit immortalis, non potuit mori, nisi eo as , ,
stiHipto, quod essel mnrlale.
4. ". .
4. Apolt. Omnis homo est terrenus. At Gbristus
noii est lerrenns, sed coclestis. Non est igitur bomo " , '
Cbristus : nisi homo sil boc ipsum nominis com- .
mmiione tanlitm. Orlh. Erralis : nec enim omnis . * . hotuo csl terrenus, cum doceat nos Scriptura, ho- \ .-,
twtacs etiam altquos, eisi noti natHira, at cerlc mo- \ , , *
ribus coelesles esse , itiquiens : c Qualis ille coe- , \ , lestis, lales et coelcstes . Nos vero Cbristum ;
univoce boniitiem dicimus liumanae natura? respe- . \
etu. Iiem quemadniodiini ciim boinini tribuimus , \ \
ammalis nonien, eadem uiiinur voce, atquc si dc ,
equo vel qnopiam alio aiiimali scrmo esset, nec \
tainen prolhius quodvis aniinal est eliain ralio- , . \
nale: ila etiam Cbristura Hniroce appellamus bo- (86)
niioein, non tamen protinus qtiivis liomo est Cbri- , * $tus. Ilein sicut ralionate cum animali conjunttum ^ , \ ,
hemo c\s stil, nec tolliltir, quod sil animal: ila * \
Deus conjunctus et una creditus ftnrt auimali ra- , *
lionali aguosciltir el credilur esse Cbrislus, neque ,
ttllilur quod f?it liomo, sed idem cst Deus el
5. Apoil. Qui riat ôleslatem ut quis fial Filius
5. .
Dei, nequaquam el ipse faclus est Filius. At Gbrislus , \ \ . *
d.t. Non est igilur factus Filius, sed natura Filiiis , ' . .
est. Orih. Non est saiie Tactus, sed naltira. erat , ' .
Filius Oei. Factus est aulein Filius bominis. Nec . , \ ,
tnira id eral, cl facliis est quod non erat, ul pcr ,
eura id eflkeremur inoribus, quod ipse esl natura : Irzt * \
estque ideui Deus el homo.
G. Apolt. Nullus bomo exsislit ante eos, quS

6. .
aotate ipsum prajcedunl : Cbristus aulem exslilit
ante eoa* qui secundum carnem ipsum aetate pra> D ,
cesserunt. Non esl igilur bomo, nisi seeujiduoi . .
carnem. Qrih. Cbrislus, si buinanam naluram spe-
ct.es, uon exsislil ajae eos, qui secundtim bumanam
nalurain fucruiU ipso scniures: sed qiiod ad dei- (87) ,
tatein allinct, exstilil non modo ante eos qui se- , . Xptnniduiu cauicm fucrunl ipso seniores, verunw .
eliam anle omnia sa*cula, ut qui sit eorum Dcus. , ;
E(gaooQi fuil Cbrisius aute Mariaui, quod ad car- , \ ,
raem aitinet. Qnomodo enim aate ipâin exstilcrit, , \ ^.
S8
Helu-. i .14.
I Ccr xv, 48
(86) Palal, ^-
(8~) abest a m&s.
1239
DE SANCTA TillMTATE DIALOGUS V.
iftTO
quod ex ipsa est? Sea quatenus Deus esi, exstiiit ante ipsam, cura s"t ipsius Deus : cstqne Metu anie
ipaam ut Deus, et ex ipsa, ui bomo,
7. . 7. Apoll. Nullus homo liabet gloriam ante $ . * cula : habel autem Christus. Non est igitur homo
. . \ Christus. Orth. Nallus enim homo fuil ante saeoula.
. Chrislus vero, quotl ad deitatem aitinct, cum sit
. \ \ , ante omnia saecula Filius, el Deus, et Dominus,
; merito gloriam habuil anto saccula : Dominus glo, , riae nimirum natura, Chrislus aulem vocatus, eo
. \ , \ , \ quod servi formam acceperit. Itaque qui nunc vo, , \ , \ , catur Christu el lapis, el pastor, et grauum, et 466
, , , flos virgae, et Emroanuel, et Jesus, et bomo, et duo (88) decim annorum puer, ei triginta annorum illa qu
, \ , boroines respicit oeconomia factus, est et Deus
, , ante saecula : et nunc postquam illa oirinia factus
, .
est, permanens id quod erat, babet gloriam anto
saecula, ulpote Deus ex Deo.
8. . (89) , ' 8. Apoll. Si Deus est in Jesu, non suiit per
, . * ipsum omnia, sed per eum, qui in ipso est. Al
, * oinnia suul per ipsum : non est igilur Deus iu
. . , , Jesu, sed esl ipse Deus. Orth. Deus Yerbum reipsa
, . subsisleus Deus, parliceps bumanae n a t u i a 3 faclai,
, , * vocatus esl Jesus. Ne igilur dicilo, Deus eral in
. \ , * . Jesu, sed ipse Deus vocatus esl Jesus, ideoque ipse
esl Jesus per quem omnia. Naro qui nunc Jcsus
\ ,
(90) \ propler buinanam naluram vocalur, esl auteni Dcus
, \ , Verburo et ante el post istud cognomenliim, est
, * , , ipse iesus per quem omnia; ut qui sil cl secuu \ dum Spiriluin Deu6, el propter servi formaiu
bomo; quamobrcm etiam ipse csl Jesus, pcr qucin
, * .
omnia
9. . 9. Apoll. Qui scrvat a peecato, superior est pec . \ . 0>\ Q cato. Servat autem Christus, ei nullus bomo aupe. . >. rior est peccalo. Non est igilur Cbrislus b>n o.
Orih. Non eet sane Cbrisltis uudus el duulaxal
, homo. Neque enim si dunlaxat bomo fuisset, suv
. lulissct peccaium mundi. Per hoc aulem Chrislus
, , suslulit muodi peccatuni, quod Deus Yerbum ac , . \ cepta servi foruia factus sit Cbristus bonio. Ideu
\ , \ dieit propbeta : t Eliam homo esl, ei quis co ; * < gposcet ipsuni? Gbristus ipse : c Quid me qiue , rilis interficere bominem qui verilalem vobis lo; > culus sutn ? ul Cbrigtum noverimue bominein
, * propler bumanaiu nalurain, el Deuiu propter dei , \ lalem : sicul bominem novinius ralionalem propicr
.
ammam ratiocinaiilem, et animal propter animalilalem.
.0. .
- ^ 10. Apoll. In onini bomiiie dissidct niens a
* * carne : in Cbrislo vero uon dissidel. Nuu esl igiiur
. >. Jiomo Christus. Orth. Si in oiuni bomine disaidci
, ! > uiens a carue, unus aulem liomiimifi cst Elias illo
" , \ * sursum abreplus, qui a nobis credilur in carna
, baclenus essc, dissidcbil cliam in eo mcns a carnc
Joan. V I I , 20 ; , 40.
88) . mss.
(89) deebt iu mss.
(90) abest a Palal.
*7
S. AT.lANASll . - SPLrtiA.
1271
Qnod si illo mens a carne non dissiJct: corte : , Ei oi
no'1 in omni boinine incns a carue dissidet. Mullo .
iiugts igiiur qui est ipsius Elije Drmtimis, non ; . (
habct menlis et carnis dissidimn, e**d nobis ia
omnibus, quod ad iialuram humaimm a&linet, ex-
cepto peccato, siniilis, el inisericnrs ac lidclis pon- , \ ,
l i i r J i faclu, est klein vere Deus el bomo.
.
11. Apoll. Omnis homo ut virtute perficiutur
11. .
carnein morlificat. At Christus non utorliticat. Non '
?it igitur boiuq Ghrislus. Orlh. Qua mortilkatione . . Joannes cariiem suain mortificavil subsiliens in ,
tilero, ei exsullare vtsus? Quod si eiiain concede- , \ \ ; \ ,
relur omnem bominem, ut virlule perliciatur, car- ;
iiein suam moriifieare, al cerie jam perfectus, el , , \
iu ctf.lis versins, ipsi tivtflcahonem parat per in- ,
babilanlein in ipso Spiritum, ut postquam virCurte ,
l>#rf.ctus fuertt, dieat: c Cursum conaummavi .t
. CiHvrum Cbrislus perfecttia non evaeit ulla exr- , '
citalVone, aed in ipso conceptu ex ipsa unitione, \,
natits Etnmanuel, Dcns et liome esl: quamobrem .
etiam Deipara esl Maria.
12. ApolL Nullius homini9 caro dicta est e coeto :
12, .
Chrisli vetO c.iro dicla esl e coelo esse. Itaque non
est Cbrislus homo secuiidum deitatem quae car-
uein assmnpserit. Sic ergo eliam e coelo esse di~ . ;
citur, quod unila sit ei qui est e coelo. Orth. Nibil , . .
poluU niagis ridteuluui dici. Nain si caro proplerea :.
dictlur e coelo esse, quod unila sit ei qui cst e ,
coelo, non est ipsa e coelo. Sicut ergo carnera, qu& . ": ,
e coelo non est dicia ease e ccelo, iia eiiam Scri*
plura homiues coelestes dicil e coeto esse, qnod
coelcslia sapiant. Audi el soltila fuerk tua 4 6 7
. ", \ ,
proposilio, sive compendiaria tuorum argumcrnio- (91) , ; rtim subductio, quo nomine Iractationcm fotam . , ,
inscripsisti. Caeterum Chrislus diclus bonao e codo, , ,
non dicttts est, ut omues bomines. coelesiis, quod , \ ccdestia saperel, scd ob divinam vi adorandam
imilionem Dei cum servi forroa, ut idem sil et , \ \ .
Deua et bomo.
13. Apoll. Nnllus bomo vWiflcal: nec enim ullus
15. , \
bomo est Clmstus : at ChrisUis vivificat. Non est -
igilur bomo Gbristtis. Orth. At Chrisius idcirco . . ,
vivificat, quia Deus Verburo accepta servi forma, , ,
>ocatus est Cbrislus.
.
( 4 . Apoll. Nulli hominum convenit nomen quod
14. . \
cai supra omne iiomen, et gloria qua solius est , \
Dei. Al Ghristo convcnil rion esl igitur bomo . ".
Gbrisias. Orth. IIoc qaoque dixeria de virgine Ma* \ \ .
ria. Nulli bominum convenil, ut Virgo sit et pariat. \
Maria vero, Virgo cum essci, peperit: Maria igilur *
non est bomo. Sed et tuum sophisma sic prorsus . " \
redarguctur. NulH quippe bomini vcre cotivenit . \
njoinen, quod est super omne nomen, et gloria, qtue ,
soliue cst Dei: quoniam nullus bominiim est Cbri- \
lus.ex uniliotie.Dei Vcrbi et scrvili forma.

9t
II Tim. , 7.
(91) Mss., .
4213
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS
4274
45.. : , *3. Apoll. Si Deus babilavit in lioiuiue, non fuit

* 6 , esinomtus. At exiuanitus est, qui in forma Dei
* . . accepii servi formaai. Non igitur b a b i U v i t iu ho , mine. Onh. Nempe Deus Verbuin non simpliciler ha , bitavit in bomine, sed etiam factua esl b o i n o , par, * tfceps a a n g u i n i 9 el cantia, id eal humanae nalurae:
* ; ideoque Gbriatug, non eafc dtnlaxal homo, sed
idcni Deus el boino.
40. ApoU. Deus habitana in h o r a i n e , non eat

4*. . , ,
* , (92) , b o m o : sed Spiritus unitus carni, cat b o m o . At
. , , * Cbrisiua eai b o m o quivoce, wcui dicium est.
. ., - Divinus ergo Spiritus esl canii unilus. Qrth. Nu. garis. Nec enim si Spirilus carni i i B i a t i i r , est pro * ' , linua bonio, sed poiesi etiam eeae b o t et asinug,
. " \ . el quodvis alind carneuin aniinal. Ut vero tibi
(93) ,. concedaiur dhimim quoque Spirituin unilum fuisee
, o a i n i , omnino laineB necesse fuil Deuro Verbum,
, , * com sife faclua bomo ex- raaliere, Spiritui c a r n i
. : nnilo uniri, ul homo flerei. Quomodo euim fieri
; fcomo polniaset n o n uoims homini ? Christum autem
, nequaquam dixerimus bominem esse aequivoce, ne
^, .
specie et commiini nomine lenut bomo censcaUir.
47. Apoil. Hominis est resurgere a mortuU, Dei
47. . ,
* * v e r o exctlare a morrais. Uiramqae convenit Cbri . . ), sto. ldem ergo est Deug et homo. Qrth. c Olorla
, \ ia excelsis Deo, el iu terra pax , quod eiiam
: " invilus veriutem profeasns fueris. Oporlult enlm
. Christum esse utrumque, id eet, et euin qui resur , \ , gtret ei eum qtii excilarei. Et qneioa Imodum non
.
C esacl Deu* ei earo, nisi unitug eseet carni; i u nou
easel Deos et b o m o , ni&i unilus easet homini.
18. . ,
\S. Apoll. Si Cfcristu* estd tanmm horno, vel
\ . lanltmi Deus, non esset meditts iater Dctim et ho. ; , mines. Orih. Benedictus sit Doniinue in his orani , b u f t , qnod eliara sis confessusChristum, nec tanfum
. , esse Deuro, nec tanlum esae bominera. Deus enim
;* esl D e u 9 , neqne homo c o i D B m n i s esi: et b o m o
, . comti iniia, est b o m o , at n o n Deus. Unitus Deut
, , bon.ini est Cbristus, medialor Dei et bominum*
.
ipse el Deus ct homo
49. . ,
49. Apoll. Si tanlmii bomo fuisset Cbrieiw^non
!& * , setvasscl mundum. At si tantwn fuisaet Deua> noa
^* * aervaasel per pawioncm. Olnimque convenitChri . . . alo. Esl igilur ei Deus et homo. Qrih. El hoc quo , D que probe. Fuit enim necesse humanam naiuram
. , eobstemi p a s s i o n i , e t deitateni docem esse ad
* vitaro. Itaque nisi Deus easet, iion viviOcaret, el
, * nisi fnissci honvo. non passtis fuisse! volens. Ulnn .
que rtro Cbrislo convenil, nam passus est et viviflcavii: est igilur et Deus ei b o i n o .
20. . ,
4 6 8 20 ApoU.SH Ghnstua homo trantiim fuis * , set, ivm viviftcasaet moriuoa: si tantum Deoa
fuiseet, D u l l o e moptaoa aeorsim a Patre .
* - ficassetv dirrinqiie vero fecit Gbristus. Ideni igilur
Luc. , 44.
r
(9t) ralal.. .
(93) Mas. , aed, , sccumla niauu.
126
S. ATHANASIU >. SPIRIA.
.
.
est Ocus el . Orth. Cbrisius quidem non /

ta lliun fuit homo. Nain ne Chrisuis quidein fuisset, - ,
si tantum fuisscl homo. Viviftcatis tamen morluos, ,
niinime ipsos vivificavii seorsim a Patre. Quomodo . ,
enim dixisset , < Pater in me manens, ipse facit . ,
opera *, si seorsim a Paire vivificasset. liaque ; ,
cliamsi dical, Sicut Paier excitat mortuos et < " ,
vivifieat, ita et Filius, quos vult vivificai* , non , , dicil se hoc facere quapiani eiticaria separalitn a (93') *
Palre, sed Ua loquiuir, ui nos doceat sux bypo- ,
siaseos perfectionein in sese absoluiain. Nec enini .
alios quidem morluos excital et viviticat Pater, , \
alios vero Filius.
21. Apoli. Ilomo aclus a Deo non esl Deus, sed
21. . , ^ ,
corpus Deo conjunctum est Deus. At Christus est ; , * Deus. Non est igitur borao actus a Deo, sed corpus I & ; ,
cum Deo compositum. Orih. Non est quidem Chri- ; . .
slus bonio aiius a Deo, sed Deus bomini, ut tu ipse ; ,
nominasli, coojunctus. Nam si potesl eorpti Deo , , , (9<4)
conjungi, potest etiam totus bomo Deo conjungt, el . ,
idem esse Deus et bomo, sicut caro et Deus ipse ,
est. Quid porro dicere voluisti cum diceres, corpus , \ ,
Deo conjunctum Deus, ignoro. Corpus enim voeas . \ ,
Deum, ideoque corpug. non esl: vel Deuni corpus , , (95).
vocas Deum propler illud, quod est ei conjuiictum ,
sive compo&iluin. Quomodo vero Deus sit natura, , , (90) . \
qui alicujus causa Deus sil? Nos vero Christuin , ;
non dicimus esse Deum ob illain cum corpore sive ,
bomine conjunciionem : sed Deuro propter natti- , Ota
ram, quam ex Paire babet: Cbristum vero propter ,
ecrvi forroani, unionem, sive compo&itionem, ui lu * , , .
ipse appellasli
22. ApolL Si Dei lempium nalum est cx Maria,
22. .
gupervacanea est nova illa nativilas ex Virgine, , cum absque ejusmodi Baiivttale homioes quoqtie \ .
sinl Dei templa. Orth. Oppugna sacra Evangelia, ut . ,
audias : < Durum esl libi conlra stimulum calci- c . >
trare". Audi enim Domiuum dicentem : Solviie ,
lempluin hoc, et m tribus diebus excitabo Ulud . ,
Eliamsi vero noiniulli bomines sint templa, non ta- \, * , *
men ita suul lempla , (anquam eiiam Christi : aec
quisquaui eorum est Christu* coiijunctus cum Deo ,
Verbo; nolo enim discedere a luo vocabulo, ui le
ex tuo ipsius ore in seuleiitiam meam adducara. (97), Ilic auiem teinpluiu conjunclum cum Deo Verbo, .
Cbristus Videlicet, nalum esl ex Virgiue eo modo,
qui Deum decebat.
23. . ,
23. Apoil. Si lalis est nalura Ghristt, qualis ei
ii0(4ra est: vetus bomo eat anima vivens, et noii , ,
ppiritus viviflcans, nec qui talis esl, vmficabit. Al \ *
Cbristus vivificat, estque Spiritus vivificus. Non ,
est igilur noelrae naiurse. Orik, Adbuc, quid sil \ . .
Cbrislus ignoras. Nescis enim duarum naturanim . , \
esse unionem, et neque solum Deum, neque solum
, 1575
Joan. , 10.
* Joan. v, 21.
(93') Palal..
(94) Msg., , liic
\.
(05) Mss., .
Acl. , 5.
"Joan. , 1 9
(i'f>) Mss., , et infra siinililcr
97) Mss.,B2ty .
1278
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS V.
1*77
, . , boininem dici Ghrislum. Nani hoc scires, nossee
, eunu qnaleitus quidem hoino est, eadein alque nos
, natura, qualenus autem Deus est, eadem alque
, Dew Pairem nainra predilum esse: et po&i facuoi
, \ , uniiioiieiQ Deus declaratur el glorificaiur, ideoque
, vifificare, el Spirilum esse viviflcanlem., habiia
deilalis raljone : neque nobis siinilem esse utrius .
que nalurae simul consideratse rrspeclu.
24. Apoll. Atit cx sua ipsius nalura viyit Chri24. ,
. , slus, aut ex Dei gralia. Si quidem ex sua. ipsius
, , nalura, Deus. est: sin vero ex Dei gratia, neque
. . supra iioseminet, neqtie nos vivificabit. Or/A.Cbri , stus est unica persoiia, composila ex Deo el bu . mana nalura, sicui quivis bomo conimunis conslat
;, ex. animali el Fa|ionali. llaque propler eam, quam
a Patre babet, naluram, vivjlicabit nos, quoniam
.
esi viia in sese subsistens, quae iorma servi seipsam
iuformavit.
2. . ,
4 6 9 2 5 . Apvll. Si quidem is excellil, qui awiui
; ^ proposiloel deleclu juslus est, quinam id potuit
. , boino? Hominis elenim proposiium veram jusli * tiam perfecte praslat. Sin vero nalura juslus
, ; , . esl, Deus est : sin autero jusiiOcalus est aliqua Dei
. in ipsoagcntis cfGcacilale, ipseinterini niiiil agefcs,
(98) . , qui ipsimet agunt, snnl eo praesianliores. Orili.
, Jmoqui jtibtiliam verain \\ non impieverunl, qui
; , t ; audicrunl : Sodebilis et vos supcr sedes duode (99), cim judicanles duodeciin iribus Israel > ei, < Yos
' . , eslis lux mundi* ? Etiamsi tamen isti veram j u , , ^ siitiain impleverunt, non sunl tanien ipsa justilia,
, ^, . Deus auttm Verbum, qui ipsa est ju&tilia, accepu
, servi forma : Faclus est nabis juslilia, sanciiii , calio etredemplio . > ls, inquam, qui juslilia esi,
, . iactus esl, si hunianam naturam respieias, justitia,
; (I) ;, ut nos qui juslilia noo erautus, sua gratia justilica , , cel. Estque idem Deus et bomo, iia ui quatenus
" quidem eat Deus, sit juslilia, qualenus vero est
. *
bomo, sit factus justilia, iit impleretur quod dicium est :. Oude per oumia siinilia iralribus fleri
debuil .
26. . , .
26. ApolL Si in Chrislo copulatus erat bomo cum
' , ; ' Doo, leges ipse vel ex sese terebat velnon ferebal.
' , ' Quod si ex sese ferebat, Dcus erat. Sin vero nou ex
, , > ', scse, quoinodo non aiebat, < Hsec dicil Dominue,
"; , D aed Ego dico vobis,etquoinodo qui bc non di ; . - cebat, non erat ab eo, qui dicebal scjuncius? Orth.
<?, , Siquidem Cbrislus alia ^sl persona, nun copulalur
; ;, cum Deo, boc ineple quaesivisli. Sin auleni ipse
; Cbrislus est Deus ei bomo, quorsum supervaca , , , neus isle inlerrogalionis labor? Unde vero islud,
(2); , , copulalus est, usurpasli interrogando, cum Scri , , , , , ptura minitue sic lo|ualur? Sive autem islud, co, , , pulatus esl, usurpare placet, sive, ut Scriptura in , , quit, i.icere malis, Assumpsit, aut, Faclum esl
D
97
fc
MaUh. , 28
Mattb. v, 14. I Cor. , 5.
(98) , mss.
(99) , mss.
Hebr. n , 17
fI) Palat., *.
(2) Pa!at., .
1280
1279
Deue Yerbum is est qui servi formam assumpsit,
qui Ctiristus nuncopatur, est, et crediiur : unclus , .
quidem Spirilu sancto, quaienus homo csl ; qua- , \ ,
l<nus aulem Deus esl, eumdem iis qui digni suiU . ,
prebet. Ita etiam Deus leges ponit, et qoatenus ,
homo esl fit legi obnoxius. Meoqiie non dicit, Haec \ , .
dicit Dominus, quoniam ipaenon esl honio parli- \ ,
ceps deilatis, sed Deus parlicepe carnis et sangoi- \ nis, id esl bumanae nature. Nam Scriptura bomi- \ ,
nem vocat carnem el sangmnem, ulcum dicil Pau- \
lue : c Non conluK cum carne el sanguine . Et \ ,
sicut homo ex animali et rationali coinpositus, una , , \
cst persona : ifa etiam una persona exDeoel forma * \, \
eervi exsistit: ideoque non dicil , c Hacc dicil Do- . > (3)
minus, sed * Ego dico vobis * : ct * Ego sum ' ,
vila etveriias*. llaque veluli si pars rationalis-ia \
nobts dicat, Ego sum ad imaginem Dei faclus, ita \ * ,
comparalus, ut inlerire non possim, rursumque ' ,
pars ilia rationalis dicat, Ego sum terra el cinis ; , \
non loquitur modo animal, modo- id quod ralioch- \ , ,
nalur; sed idipsum rationale, modo qute sibi pnv ) , ,
pria sunt, modo qaa3 atiimaU conveniunt, loqot- .
tur : ita homo et Deus Yerbunv, unica per unio- , * , ,
nem exsislens persona, cum ait,. Qui vidit iiie, \ , ^, \ -vidit Pairem > , eignificai su deitatis conlempla- , .
tionera. Ncc enim quisquis carnera vidit, Patrera , ,
vidit: sin minus, et Pontius, el Herodes^ ct qui co- *
laplios ei imprgerunt, el qui clavig ipsum confixe- ;
, ,
F o n t carniGces, comperirenttir Palrem vidisse. Et
ettm inquit, Dorsum meumftagrisprebui , 11011 Q \ (4) , ,
a i g Q i f i c a t deilalia dorsum : neque cum a i t , Ali
quis me leligit , deilaiis contaclum dicil. Qtii , ,
enim deifatem coniigerit q u i s p i a m ? Sed qui fide . > " ,
praeditti corpus illnd t e t i g e r a t , utrumque telige- * , ,
ral, manii quidem eorpus, ttde vero deitalem, quan- ,
doquidem utrtimque anica est perso-ia, Chrisius , (
4 Omnia factus omnibue, ul omnium miserere- , *
liir . > Itaque non loquilur inierdum Deu, inier- , . |
dum homo : nam, ut anlea dixi, ne id quidera dici polest, modo quiden auraial a parte rationali sejunctum, modo vero 4 7 0 partem ralionalem ab animali scparalam loqu: sed para rattonalis in animaii el per animal loquilur. Idem etiam dteo de eo, quod cvm hee comparavi, ut utidequaque onilioncm noris.
97. , (5) ,
27. Apoll. Pr^terea vero vel ipse prodigi a ede
bat, aut non edebat. Si edebat, non erat homo r si . ' ,
ROII edebat, quomodo dicit se edere? el quomodo , ; ;
idem esse potestatque is qw edebal? Orih. Sicnt . " ,
pare rationalis sua ipsius opera sic edit in animali, * ,
, ,
ut non sil separata ab animali : ita Dei Yerbum
nnitum boraini.edit prodigia minime segregatum a , * , , \ '
natura htimana, quod ei pro sua pielatc placoerit , .
vim soam divinam per eam, et in ea, el cum ea ,
operari. Et veluti si quis eogitatione conceseerit , ,
solem, magnum istud gidus, per luceroam et in !u- ^
.._ idem ex . cerna guam lucem emittere;, rursum enim
1
* Galal. 1, 16.
I Cor. ix,y22.
Maltb. , 20, 22.
* Joan. , 6. * ibid. 9.
(3) ajjest a . Paulooostfmasb. ^ .
laa. L , 6.
(4) Mss., .
(5) Mss , \ .
Luc. , 44.
m i
DE SANCTA TRLMTATE DIALOGUS V.
4*82
* * alia comparatione audias rclim; nen sont duse lu \ * ces. Nec enini lucerna soli oppoaita spleudet, m?c
tamen cessat esse lucerna; &ed in sua permanet
(6) \
, \ , \ - eflicacia atque moiu : al non splende* sole in ipsa
, \ et per ipaam splendente, el ipsi lucerme dominanle,
, \ eamque ut sibi propriam vtndicante, adeo ul s o l
, \ etiam accipiat ipsius l u c e m a D n o m e n : ila Deus Ver , \ buio vim guam in rationali, et per ralionale aniinal
* \ exercens, facit pro sua bona voluuuie auimal su , \ pra quam feral propria animalium i.alura perfe , (7) ctum, noque lamen prohibel quominus sil aniiual
, * ralione prseditum : idemque non dedignalus est
bomovocari, neqtie dum ederet prodigia, sejunctus
\ , ,
, \, fuil ab eo, quicum esi unitus, sive quem assum , \ peil, sed honio factus omnia efficit : ideoque diciB lur : c Yerbum caro factuin est , > non auiem in
\ ,
carne, ut cogiioscamus unionem quae ex beneplacito faeta esi, et sic edocti, unum ewndeuiqtie Ciirislu ut Deum et hominem agnoscamus.
28. . Ab angelis vel adoraiur, vel non ado28. . , . ' , - raiur bomo. At si non adoralur, quomodo unitus
, ; ; fuerit,el miilh aogelossuoe Filiui? Sin vero ado raiur propler divinam virluiem in ipsu babitanteio,
, \ - quomodo aJoratur ab iis qui virtulem divinam
; \ {8) - aeinper habent in sesc babiiantem? Sed el nos ado,. ' , raUmus bominem, vel non adorabimus. Quod si non
, \ ; - adorabimus, quoinodo ipsum unilum esse censebi ; , , mus,et quomodoin ipsius niorlem baptizainur? Sin
\ , vero sic lioniinem adoremus ui Deum, impie facie . \ mue, rem crealam exquantes Crealori. Praterea ei
bominem exspeclcjnus ul judicem, qui adjutore Deo
, illuminet abscondita teiiebrarum, judicium, quod Dei
8 , < est, bomini tribuemus. Sin minus:quomodo dedit
, ; \ C ei Palerpoleelaiem judicii faciendi: quia Filius ho ; . niinis est ? > et quomodo est ipsi judici unitus?
, Orth. Qui Dominus est gloriae oinnlsque poteetalia,
\ ;, , ; , idcirco accepit judicii exercendi poiestatem, quod
, . cum Deus essei Yerbum, iacltts sit bomo, tolam
, naiuram assuinens bumanam. Fornia eniro eervi
. \ \ esl tola bumana nalura, ut forina Dei esl lola deU
, * \ tas. Et nos, el angeli ipsuin Deum Verbum adora ^ , \ nius, qui formam scrvi assumpsit: neque partim
* - Deum, parlim bominem adoramus, neque rcm crea * , iam Crealori aequiparamus : sed ut lu ipse, si qui , dcm eum confitei ie camem sallcm nobis consub , stanlialem ex Yirgine accepiese, adoras ipsum ih , - carnatuni cum carne, ueque lamen carnem deilati
, \ , exa?qiias, neque carneni segregas, et parlem adoras,
^ scd deitatem cum carue adoras : ita et nos deiia\ tem, qtiae sripsam bomini univil, adoranuis, nec
, . eamab humana nalura sejuugimus. Christus porro
\ , illuminat al.scondita tenebrarum, quod sit ipse Deue
;, et bomo, quemadmodum ignis in maleria lucem
* l^cem acccdunt, ita ut
\, pricbens iis 4 7 1 \
, , net|ue a maleria segregettir, cui uuilus eat, nec
maleria ipsa consuraatur, sicut nec rubus ille, cu .
jns est apud Moysen menlio.
Joan. , 14.
Joan. , 27
(
ul
at
(K) Sic mee. Editi vero,

W J ., mullis omissis.
(7) Mss.,
(8) Palal., hic ti infra, .
S. ATHANAS.US. SPURIA
29. Apoii. Si liomo adjunclus esl Deo, alius est 29. . " ,
quain Deus, si lum motus auimales respicias, tuin ; , ralionabiles, tum palibiles; et patiens, patilur ut \ ,
alius, et adoralus, adoratur ul alius, Al Dci caro, , \ ,
vilae est inslrumenlum ila passionibus suis cora- .
posilum , ul divinis consiliis quadret, neqtie cogi- * , \ (9)
lationes fuerint carnis propriae, neque aciiones ; , , \
cl caro ipsa passionibus prout carni oonvenit \ ,
subjecia, ilUs superier evadil, quoniam esl Dei , , earo, adeo ui in corporibus non similUer quidem, ,
at aniraalibus lamen, sit impalibiliialis auctor ac ()* \ ,
principimn : el adoralur ul Dei caro,* quoniam \
bac raiione is qui adoralur est Deus, ct nobis con- , \ ,
junctionem cum eo prsebet, <:ujus est corpus : et , .
adoralur, non lamen res creala, quoniam niliil , \ quod creaiuro sit csl Dei portio. Ilaque qui Deum & , \ -credunl assumpsisse carnem, ejits bcneficiorum
fiiuit compoies, nec eo delabuuiur, ul alium ipsum ( I I ) . . dicant : conlrariutn vero iis evemt, qui volunt ,
bominem fuisse Dco conjunclum. Orth. Disces- , , ", \,
sisli a Scriplura divinitiis inspiraia, ideoque a .<gralta excidisti, ut qui cum Srriplura d.cat : , .
c Assumpsit,t el 4 Factum est, isiud, adjunclum \ ;
est, ipse tibi quasi cisternam confraclam fccisti, ;
qua? non possil aqnas contlncre. Qnoraodo vero ; * \ ,
non vis Ycrbuiii ab bumana nalura snis animali- ; ; \
bus, raiianabilibus el patibilibus molibus non , ; ;
secerni? Num enim divino quodam molu crescens, \ , \ ,
a staltira ad staluram divine excrevU? el sapienlia , \ , \ ;
proticicus, profecit ut Deus? et cum iristiiia et ^ ! ' ,
augore amiui aflicerelur, cum turbareltir, num , ;
Uislitia et angore afficiebalur, et luibabalur lau- \ \
quam Deus ct laborabal et paliebalur? Absii. Imo \ ,
sicut corpus ex Maria desumptum, Deus Verbuin
suum esse corpus dixit, quod tanwn non cst ejus- \ (12) dem atque deilas ipsa nalurae : ka etiara suas dicit ; . " ,
passiones, cl tum animalis, lum ipsius ralionaiis , ;
tacullalis iiicrcmeulum, qiwecunque nalurg bu- , \ >
nianae sunl ut sibi propria vindicans, pro bona grafiae , , .
suae volunfale. Sic enim suam.dicil carnem, viiai \ ,
instrumenium, idoncum, ul divinis consiliie coap- (15),
lelur. Nam ul spuerel, usus est corporis instru- ,
znenio, ilidcmque corpore, ul sepelireiur, et ul .
voluntarie moriem subirel; ac ui inferos praeda- , ',
retur, animam adbibuk, quam scse dixil pro suis D . <
ovibus deponere. Nequc serraones sunl hominis ,
proprii, neque acliones. Caro vero, prout homini , convenil, perpessionibus subjecla superior i lis \ ,
evadit propler illam cum Deo unitionem. Nain \ , \
peccaUun nou fecit, ncqu in ore ipsius invenlus , ,
. \
cst dolus , ul sil sui similibus auclor ac principium indolenlia*. Est enim Deus Verburo < per \, ;
oinnia fratribus suis similis faclus " , > cum naturaa , , ' ,
41
fca. u n , 9; I Pclr. , 22.
I f
Hebr. u , 17.
(9) Sic mss. In rditis vero, dcest.

(10) Mss., ; ); , .
Palal., ; .
(11) âlat.,
.
(12) abesl a mss.
(1)88., ; . Pau!o pOit
mss., .
42S5
DE SANCTA TRINITATE DIALOGUS V.
2*6
; hmiiaiueunirelur, el adoralurftetisbomofactns,8ui , que nobiscum conjuncllonem nobis praebet, patticeps
, , factus sanguinis et carnis : idemque adoratur, ut
* < * , , qui homo quidem sil, quoniam nobis eel unitus,
, . natuta vero et substantia sit Deus. Quorsum vcro
, aitsus eliam es dicere portionem Dei esse carucm
, .
illam quae ex seroine Davidis est, et ex Maria
Virgine, quaeque sese non pbanlasia, sed reipsa carnem esse, posl ipsam quoque resurrectionem
demonstravil? Cum enim existimarenl discipuli pbanlasma esse , quando januis clansis ingressus
est, memento eorum qua? lum ipse dixit, ut audias , < Palpate nie et videle, quia spiritus car-*
ncm et ossa non babet, sicul me videlis babere . Cxierum cum Deus sii omnis partitioni
expers, quomodo iutelligaiur, ut aliqiu ipsius ponio, ac prsesertim quae sit caro, lua possii sapientia
explicari.
50. . , 4 7 2 50. Apoll. Si caro est sejuncta a mente,
, , , utpole adversus menlem bellum gerens, ul aif
- Aposiolus, Deus aseumpia carne, motos eliam ab
\ , ea recipit adversus mentem belligerantes, ipai
. , vero menli, ut opposito adversario, niinime sub, . . jeclas. Quod si ita esl, non is esl ipse, qui sit
; passus, qualeuus est Deus. Orlh. Cuinam vero
, ; sanctorum motus illi adversus menlera pugiiantes
non fuerunl subdili ? aut quomodo sancti, nisi sibi
, \ (14) , illos subjecerint? Quod si sanctorum menti sub $ , jeeli fuere animi molus, quomodo igitur subjecti
'\ , non fuerini ipsi Deo Verbo, aniiiKC iiilelligeuli una
; , cum carne unilo, ut excepto peccalo simile pei*
, , , - omnia fratribus sit, idemque Deus cl bomo sil?
, .
Quid porro sibi velit isiod, Quod si ila est, non is
est qni passus est, quatenus Deus, alii inlelligent, aui le magistrum inscribuut
u
* Luc. xxjv, 35.
(4) bic ?5s. , \ . mullis oraissis, ' .
SUBSEQUENTIA
X X
OPUSCUIA
MONITUM.
. sequenlia opu$cula hcec Fackmannus habet : De bis alitid monere non habemus quam exstare
ea cod. illis manuscr. Palat. uno, et August. altero (quorum paulo ante roenlio) ab eodem Andrea
Dennario Epidaurio, Toleti et Venetiis scriptis, et ul verisiraile est, ex eodem codice. Unde eliam est,
quod duo isti codiccs raro variant, ul in progressu videbitur. Auctor vero borum idem omnino videlur,
qui el praecedenlium, el nisi me conjectura fallit, vixit post exorlas haereses Enlychianam et
Monotbelelicaui : adeo direcle eas oppugnant. At nlerqui codex eum qui esl p. 225 (exceplo
quod omitlunt . .) his opusctilis tiltilum prnofigit. Haec Felckmannus, quibus liquet, in
manuscripli* unde hccc opuscuta txscripta *nnl, faisse illa consequenter postta, prccmisso capitulorum
tyllabo, quem jam not exhibemus. Quod opinatur autem Felckmannus hccc opuscula ejusdem scriptoris
ette eujut tunt ptmedenlia, id satie non repugnare videtur, dum de duobus tanlum primo posiiis dialogis
id intelligaiur; nam multa hic sunt qum in dialogo prascedenti cum Maeedoniano iUdem ferme vocibus
teguntur. Sed qute pott tubsequuntur ad Eustathium nuncupata, longe acrioris ingenii oput eue, cuivU
emunctce narit homini videbuntur. Verum hctc omnia ad Atlianasium quidem non po$se pertinere cerliitimit
notis judicatur, es ttylo nempe, et quia hic haretet impujnanlur diu pntt Athanasium exorttc, cujus aulem
scriptoris $int, non perinde lutum etl definire. Quid hac de re quiduin scripioret wttimarint hic expend, re
opercc pretium fuent.
II. Garneriut supra laudatus, Tom. V opernm Theodoreii (15), dtw* prioret dialogo* pugnat es$e
Theodoreti : 1* quia Theodoretus ail tres conscrip$i$$e tibros de Spiritu tancio, adversus gratia ejus
dcsiitutos hareticos. Porro Garneriu$ juncto pracedenti dialogo contra Macedoniamm cum hhce duobus, $e
tre* illos Theodoreli Ubrot e$te, comperisse contendil. 2 F.x mHliU Theodoreii locis, qua cum aliit horumce
(15) L. ILorct. F.ibi:l. c. 3.
4287
5. ATHANASIUS. -
SPUMA.
42ft8
dialogorum locis mulium kabetit afniiatit validnm u pro Thecdorctt argatne7<l&m ZiZMi arbUratur
Verum, ui exploratum e%l, Yheedorctum ire* &n$cripsi$$e Ubros adversus MacedoniaNOs, ita mimme c
hcec tria oputcula eos ipsos ette iibrot. Primo enim veteri nemtnt Theodoreto atcribuntur, ac m nullo
quod sciumui codice Theodoreti nomine compartnu 5 ln rmllo Uidem codice duo dialogi subsequentet c
pracedenti junguntur, nec comtat ejusdem sse tcriploris, licel id minime repugnet. JVam quod aitinet ad
illam locorum affinilaiem Garnerio oburvatam (qum iamen loca brevilatit cauta afferre bupertedemus)
inter hosce dialcgos muluo collalo*, item eosdem inter, et alia Tlieodoreti opera, non e*t illa lattti momen
ui tutum ex Uta judicium hac in pttrte ferri posiit. Nam et quit divenorum Palrum opera, de re eadem
et advertus tosdem hcerelicos contcripta, mutuo conferat, is multa haud dubie affinia, multa timillima
argumenia deprehendeL Sunt enim qtuedam ceu communia loca, cuique obtia, qu& multis usurpaniur, aique passim notlro cevo videmus, qui easdem perlracianl qu<cslions eadem usurpare argume
licet ab aliit minime mutuala. Unde haud tatis firma hac talio est, cum pratcrtim ne mihitna
quidem teierum innilatur auctoritale. His addimus secundum dialogum, fragmenti alicunde divulsi poiius
tpeciem prwferre, quam abtoiuti cujusdam openi. Quare donec certius quidpiam emerterit, sub judice l
pendeat.
111. Quod tpectat autem epUtolam tubtequeutem ad Eu$tathium nee non adjunetas alias sepUmdecim
quatslioues affert Mercator haud modicnm (ragmenium EuUterii Tyanentu nominc, $ic habens : 0 incons
derata sapientia! lusoria disciplina aedifleans aimul ct deslruens, sicut infanles luderc iii arem
conspicinius, etc. Unde incunctanier eas qua>$iwne$ Eutherio ascribil Garnerius Tyanorum episcopo^
Nettonique asiedoe. Et sane non invaiido motus argumento; licei (ortasse non hujusmodi, ut omnem tn
adversum levet suspicionem. Pholius namque codice XLVI, hoc opus Theodoreto diurte asdribit. '
il, ', .
, etc. Ibi septimo ioco ponit epistolam, qum liic primo ponilur; ac deinde ordine enumerat omn
projmiliones quce hie sepiemdecim numero habentur, quaque detinunt ad vicesimum quartum titulum T
doreti. Poslea iubsequiiur apud Photium, , ^
\ , \
. ,
, \ . Pholiut quibus reponit
Carnerius p.6Sl : Fefellit Photiuin suus codcx Iribus ionslan partibus : quaruoi prima complecleliaiur
sex priores libros ; secunda, ununi ol viglnli sermones ; posirema, firanisten, eu Polyinorphum. CKIII
en\m prima et lerlia ad Theodoretum procul dubio pertineant, Pboliue mediain quoque ipai tribuit :
reipsa tamen' esi Eulherii Tyanensis episcopi, quod janife&la probat auclorilaa Marii MvTcatoris, u n
Eutberio de.monstrabimus.
473
Garnerius, quicum nos exi$timamu$+ tex priores Ulas Pkotio memoratat Thtodereli
quwstioats, non unum oput eum epistola ad Emtathium et tubteqmenUbus propeiitionibus conficere. Pal*
enim tst ex modo ip$iu$ epistola ordiend^ ibi iniiium duci lotius operit. Al quod aii vir doctut codkem
fuiste Phoiio errorxs cautam, id tane non contpulo codice afirmari nequil. Non peecat enim codex, quod
rerum disparalarum tilulos numerorum ordint ctnjungal, cum i$ mo$ til Gracorum iibrariorum, ut amnes
auctori$ cujAque iraclaiut quanlumvu diterwi etnuquenti numrrorutH terie nolent, ul supra de Aihanasiami codicibu$ Loquentet auimaduerlimu*. Vix ilaque credamus Photium. in codieibui perlraclandis, t t q
unquam aliut vertalissimum, hic errore lapsum: $ed ejut revefa codicem, Theodonto hcec inuripmu,
addita, uii solii fieri, voce pott jfiorem tractatum : quod eliam videre est m codieibus qui ea oputcula Athonasio ascribunt. Bcecporro non eo dicimus quod certum putemus e$u ha$ quantiones Theodoreti; necdum enim vei Eutherio, vel Tlieodtreto probe adjudicandas arbitramur, donec quid emdentnu
compareat.
Ciclerum quod aiunt nonnulli hunc uriptortm tiu Nesterianum, id non mihi plane perspecium e$u
fateor. Nihil enim mihi Nesloriani dogmalh hic e$u videlur, verum litet *it quauiam hic oppugnari
propoiilione* quce si probe accipiantur catholiccc iuni, ui esl illnd : Passum esl Verbuin impassibililer,
et passum est Yerbum carne, qnx recte explicanti ortliodoxa piane videbuntur. Verum hic icripior
ita li(uc loquendi gznera confulat, ut non viiealur Ne*toriana:n senlenliam liis dictU adcertam vidicarc.
t
CONTRA MACEUON. DIALOCUS I .
.
SERMONES CONTRA
3
DJVERSAS
HJERESES.
Sermomtm magni Alhanasii cotilra dtver$a$

hatreses.
.
.
'. ,
,
.
. ,
,
.
*. d i t } .
'.
, "
.
*'. ,
.
C. .
'. ,
, .
'. ,
,
.
t.
.
\
.
'. ,
. '
, .
1. Sermo forma dialogi conscriptus (16), quo colloquuntur Orthodoxus el Macedonianus.

2. Ejusdem Alhanasii dialogus aliu$ adversus Ma<
cedonianum, An Dei Verbum corpus animatum gestarit.
3. Ejusdem epislola, prafaiionis loco icripta, in qua
motuum ecctesiasticorum tragcedia.
A. Disceptatio adveru$ eos qui in veritate dijudieanda sotius judicio nultitudinis fcruntur.
5. Adversus eo$ qui tiec quwrendum nec hquendutfl
ex Scriptura pra:cipiunl, ted suamfidemsibi saii*
esse aiunt.
6. Adversut eos qni maligne nobis objiciunt illud ;
Yerbum caro lactum est.
7. Adversus eos qui unam in Christo naluram esze
contendunt.
8. Adversus eo$qui naturam esse carnem confileri,
idem este dicunt, quod ioco Trinitalis qualernitatem doccre.
9. Adver$u* eot qui Dominum Christum ut hominem
cogno$cere, idem esse dicunt, quod spem suam in
hominem habere.
10. Adversus eoi qui Deum Verbum inipalibilitcr
passum dicunt.
11. Adversus eos qui dicunt. Pastus est Deus, ut
voluil.
12. Advertus eos qui dicunt simpliciter este loculiones accipiendas, nec quid illae significenl convderandum, cum omnium hominum capium excedant.
\ 13. Adversus eo$ qui dicunl, Pastus esl Deus Yerbnm
.
carne.
\ 14. Adversui eos qui qwerunt qualem pamam Jud&i
, .
daturi sint, $i non occiderunt Deum.
'. * - Q 15. Advrr$u$ eo$ qui dicunt, Judwus eti, qui non
.
confitelur Deum fuhte crucifixum
' , 16. Advenus eo$ qui dicunt angeios cum Abrahawo
,
edenlet, carnis naluram omnbio non induitu.
.
t . 17. Adrenu* eos qninullum non miraeulum hnminuunl, eo quod camem negcnt.
' .
'. ,
Adversut eos qui damno a/ficiunt genus

noslnnn. eo quod negenl Servatorem ex natura
.
nostra sumpsute primitias.
'. , - 19. Advcrsu* cos qui volnnt timpliciler m quce dicla
, , suni credendum esse, nec comiderandum quid con .
veniat ei quod non conveniat.
\ _
*.
20. Adver$useo$ qui naturarum dhcnmenpott Pas \^ '.
.
siontm et AscenJonem lollunl.
R
15
(16) Grcce ex duobus tnanuscr. exemplaribus, Palalino uno. Augustano altero.

P A T R O I . Gm. X X V i l l
01
SANCTI PATRIS NOSTRI
*
ATHANASII
Liber f$rma Dialogi conscriptus, in quo colloquuntnr

kr *1
Orlhodoxus et Macedonianus Pneumaiomachus.
.
Hunc librum ad prudcntiam luam misimus, ul

eo perleclo, judicium ferre possis de iis quae ab
baereiicis Macedonii sectariis dicta sunt, deque iis , ,
quae nos illis opposuimus. Haec igilur in achedula \ * . *
illi proposueruut :
,
4. Si Spiritus sanctus est Deus, aul Pater est, aut
4. ,
Filius : si neuter, ulique nec Deus. Nos contra : , .
Id tibi assumis, &i Spirilus sanclus Deus est, aul ,
Paler est, aut Filius; perinde ac si ideo Pater Deus, , ,
quia Paler : vel Filius Deug, quia, Filius. Quodsi , ,
propterea Paler est Deus, quia Pater; Filius igt- pj .
tur, quia Paler non esl, nec Deus erit. Et si pro- , , ,
plerea Filius est Deus, quia Filius : Pater igilur . , ,
quia Filius non cst, nec Deus erit. Quapropter l i - , ,
cel Deus sit Spirilus, non prolinus erit vel Pater, , , .
vel Filius. Etenim vocabulum, Deus, naturam si- , ,
gniftcat omnia conlemplanleinaulpervadenlem.lllud aulem, Pater, relativura esl, ut etillud Filius. , .
At nec relativum nomen naturam pervadenlem aut ,
conlemplanlem aliquid designat : nec conlemplan-
tis ct pervadentis aliquid naturae nomen, Patris ad , .
Filiuni relationem induciL Tum Ortbodoxi perso- , ,
nafn assumens Macedonianus, sese inlerrogabat : ;
Nonadorandus ergo (Spirilus sanclus)? Et respoti-
dens sibi ipse : Spirilus sanclus, inquit, longe abest . :
ab hac dignitate. Quomodo euim ille adorandus, C , ;
qui nec Paler eat, nec Filius
2. ^ *
2. Nos contra : Si ideo adoras Palrem, quia
Paler est, et Filium, quia Filius est: omiie* igilur , ,
palres, omnes fllios adoras. Sin vero non ideo ado- ,
randus Paler, quia Paler ; nec Filius, quia Filius; , sed propter ipsam naturam, invesliganda nobis , , illa natura esl. Ac si coropertum fuerit, ejusdcin , , '
naturx Spirilum quoque esse sanctum, adora illum: . \
sin minus, ne adorato. Neque enim quseriiur, an (!*) , ,
Spiriius sanctus sil vel Paler vel Filius: sed an . \, ,
ejusdem ac Pater et FUius sit haturse. Hic ille sibi * ' \
rursum objicil Orthodoxi oomine : Annon scripium \. ,
est : Spirilus est Deus ? IIle rursum : Deus ,
tist Spiritus : at non Spiritus ilte esl Deus : quid- c ;
quid eniin Dcus est, illud est Spiritus : at non , \ .
qtiidquid est Spiritus, illud est Deus. Cui nos : Si , ,
scires donum Dei, et Srripturarum merooriam ha- . {
beres, id ulique non diceres. Non enim quidquid ,
et Deus, Spiritus est. Nam et Moyses deus voca- , .
tus cst : Ecce le constitui deum Pbaraonis * ; , .
sed etiam Aaronis frairis sui: Eris illi in deura, *
et frater luus erit prophcU tuus
> Et Filiue in *
Evamgeliis ail de sanctis : c Si igiiur illos dixil , , .
deos ad quos serino Dci faclus cst, et non polest . *4

soivi Jcriptura ; > el, c Deus deorum Doininus
, ,
tocutus est, et vocavit terram . > Et alibt ecril%
1 1
Joan. , *. " Exod. ,

(6') Forte, . .
1 1
ibid.
17
Joan. , 35.
Psal. xux, 4.
1295
CONTRA MACEDON. DIALOGUS I .
1594
1 9
* \, - plum esl : c Vidcbilur Deus dcoruai in Sion ; >

xaV > \ c l , 4 Deus slelil in synagoga deorum, in mcdio
c (6 *) \, aulem deos dijudicat ; et, c Diis non nialedi4 , \ ccs**. > 4 7 5 Si 8 juxla sapienliam illam luam,
! , , > quidquid esi Deus, illuJ est Spiritus, sane pradicli
. , iili homines ac dii, Spirilus sunt. Quod si dcus est
, \ , Moyses, necnon singuli ex supra diclis hominibus
\ \, . , (dii sum) et non Spiritus, ulique non quidquid c&i
\ , \ , Deus, illud est Spirilus, neque quidquid est Spiri , \ * lus, illud est Deus. Nam damonia vestrum harcii , . \ corum spiriius sunl, nec lamen sunt dii.
, \
.
3. Inducta ileriim ille Orthodoxi pcrsona, Con*
3. , ,
\, , - cedamus, ah, Spirituro sanclum non vocari Deum,
at Dominus saltem vocatur; scriptum est enim :
. < Dominus autem Spiritus est. Tum subseqtri'
t , , \ tur : Dic quod adjeclum est : c (Jbi aoiein Spirilus
, \, Domini, ibi libcrlas " . > De Domino loquitur, in:. , - quit, quia Doniinus cst Spiritus. Nos contra :
, . Verede vobis dictura est: Dicentes se esse sapien*
, les, slulii facti sunt . > Cum enim subsequenita
, (16"*) , - aperte indicenl esse Spirilum eum de quo dictnui
, , - est, Dominus autem Spiritus est, tu te ipse
.. , \ , decepisti, ut ex ore tuo te ipse coargueres, et au , , dires : De ore tuo te judico, ser.ve nequam \
, Nam illud subsequitur : * Ubi autein Spiritus Do. , mini, ibi Hberlas. Qui vero Spiritus Domini est,
, . ' ille est Doioini Spiritus, qui diclus esl Dominus.
, , , Quemadmodum enim Filius cum sit Dominus, Do*
C tmnus esl: iia et Spiritus cum sil Dominus, DoniN
.
nus est.
4. \ ;,
4. At ille ilerum assumpla sibi persona, se ipse
; interrogabat: Annon adorandus ? ipse sibi respoiv . dit: Nequaquam ; id enim scriptum non est. Rur' , sum usurpala Orfliodoxi persona : Si homincs
, , ipsos adorarunl bomines, puta Nalban propbeta
* Davidem ; scriplum euim est: c Introivil in con , spectuia regis Naiban prophela, rt adoravit etirh
\ \ pronus in terram ; > quare non prae omnibus hcf ; miiiibus Spiritum sanclum adorabimus? Ipse iterurti
sibi reponit: c Dominum Deum tuum adorabis ,
\ ; et non Spirilum. Spiritus non est Dominus, sed
' * ; neque Deus: quomodo igilur adorandus erit, qui
, - ^ non intra adorandorum limited coniprebendatur?
; \ Nam, < Nemo potesl dicere OominOm Jesum, nisi
, . * in Spirittr sancto.* > Oportet enira eum qui ad
, * Dcum acccdii, per alium accedere ad Spiritum
. - sanctum. Si igitur Spiritum sanclum adoravero.
, \ per quem et a quo adduclus accedam adoratunis
; ; Quid vos ad bsec? In jus te vocabit Nalban pro , pbeta in die judicii, ut qui contra Iegem non fece \ . - rit, cum Davidem adorarel. Dictum enira illud atln , lisli, ut ipsum videarc transgressionis reum agere.
1 0
e r
rt
, e
I f
1 1
Pial. Lxxxnr, 8. * Feal. L X X X I , i .

Exod. XXHI, 8.
II Cor. , f/.
* Luc. x u , 21. III Reg. i , 24.
Matlb. , 10.
I Cor. , 5.
M
(16*) Sio. Palat. In priirs fditis quardam dcsant.
" Rom. i , 23r
17
(*") Exctdisse vidcttir .
EOIT^
S. ATHAtfVSIUS. - SPURIA.
1293
Nam si ille Davidem adoraverit, cum scriptum sit:

c Dominum Dcum tiium adorabis, et illi soii servies : te accusanle reus est violatae legis. Nos
porro prophetam minime incusamus, absit! quinimo ea polissimum de causa Sptrilum sanctum
dicimus adorandum. Neque enim Davidcm adorassct propbeia, si nudum hominem agnovisset. At
cdoctus illum esse Christum Domini, oleo sancto
inunctum adorabat illum, ob Spiritus sancti in
oleo efficaciam.
. ( -
, ),
.
!

.
, *
, ,

5. ,
5. Quid porro causae est quod, c sicut aspidis
surdac cl obluranlis aures suas, quae non exaudict , ,
vocem incantanlium \ cum audieris iilud : , , ,
< Dominum Deum tuum adorabis; quod sequilur , , non audisli : < Et illi soli seivies? Id nimirum ; , ,
agis ut ne audias: < Soli servies. > Cui? Patrine , ; , ;
an Filio? Ecqua ralione so/i diccs? Si Cbristianug ' ; ,
es, aies ob nalurse idontitatem. Quod gi demon- .
gtrctur Spiriium sanclum ejusdem esse naturae, , ,
illud : c Dominum Deum tuum adorabis, el illi , ,
soli servies, de Patre, Filio ct Spiritu sancto di- , ,
cilur, ob natura identitatem. Sin niinus, cogeris, . ,
cum de unica persona illud accipias : c Duminuro , ( 17) ,
Deum tuuni adorabis, et illi soli servies ; aul Fi- , lium repudiare aut Patrem expungere. Si ergo , .
commcnstraium fuerit, Spiritum, qui ex Patre per
Filium effunditur, ejusdem esse nalure ac deilatia ,
alque Filius et Pater, sane adorandus esse ac co- ,
lendus ostendetur. 476 Ejusdem porro Spirilus . gratia, eam ipsam naturam ex divinis conabimur C
oraculis declarare. Et vero illud : c Nemo enim . ,
polest dicere Dominum Jesum, nisi in Spirilu san- ,
cto, nihil probat conira adoralionem Spiritus . '
gancli. Sicut enim cum ipsum Deum Patrem in
Spiritu et veritate adoramus, non excludirous veri- ,
tatis adorationem, sed scimus veriialem ipsum , * ,
esse Filium, alque in Spiritu el verilate adoiantes ,
Deum, adoramus ipsam verilatem ; ita et Spiritum ,
adoramus, quemadmodum et verilalem. Quod si, ,
quoniam in Spiritu adoramus, ideo non adoras Spi- . , ,
rilum: et si, quoniam in verilate adoramus, non ado- ,
, * ,
ras veritalera arbitrarisque minui Spiritus sancli
dignitatem, quodin ipsoFilium Dominum essecon- ,
ilteamur, miuues certe el Patris digniiaiem, siqui-
dem nerao venit ad Filhtm, nisi quem Pater , <
ccelestis tiaxeril ad ipsum . Hoc enim in Evan- , }
gelio gcriptum est: Apostolusque clamat : Fide- . > )
lig Deus, per quem vocati estig ad coramunionein $ ,
Filii ejus
Ei Paler ipse in propbelis ad ipsum * .
dicit Filium : Ecce proselyli ad te venient per ,
me
Quod gi per Palrem ad Filium vocaniur,
non idcirco dignitate minor esl Spirilus sanclus. ' .
Introducimur, ais, Spiritu : lege Scripturas et , (17*)
diace quod, quemadmodum pcr Palrcni ad Filium, . .
ita per Fitium ad Patrem. Sunt enim baec, uti su- , ,
pra diclum egt, reciproca. Quemadmodum itaque ,
4 8
1 1
ICor. , 9. " Isa. u r , 13.

Deut. v i , 13.
Psal. L V U , 5 , 6 . Joan. , 41.
(17) Forte lcg. ,<, etc. ED. PATR.
(7') Lege . IDP.M.
127
12D3
. " , . P^r Palrem ad Filium, ila per Patrem et Filium ad

' , Spirilum. Neque enim prius in aposlolis babilavii
. Paler quam sit agnitus Filius; sed cum Filium
prius cognovissent, cum edocti ac bini tnissi fuis, - sent, uli scriptum est; cuui eorum nomina in coelis
, , - scripta fuissenf; cum in visione resurrectionis di , , vino conspectu digni bablli fuissent, tum datus illis
, fuit Spirilus sanctus a Deo, introducente illos ad
Spiritus graliam. Et quemadmodum Dominum Je, sum dicentes, Spiritus sancti ductu, id gnari dici , mus, ita a Filiu ad Spiritus notiliara deducti bapii . , zali sunius in Patrem et Filium el Spirilum sancium:
revelante scilicet Filio initialioitem ad Spiritum.
> , ,
\ \ * .
6. 6 Cur aulem nolis adorart Spiritum sanclum,
, ; , quem baptizatus es? Utrum enim majus est
; adoratio an baptismus? Annon in confesso est, ad , orationem esse baptismo majorem? Siquidem ca, lecbumeni adorant Palrem et Filiutn, nec tamea
, , - perfecti eunt, nisi baptizaii fuerint in nomine Pa , , tris, et Filii, et Spiritus sancti. Quod si caiecbu ; meni non sunt perfecli Cbristiani priusquam ba , - ptizentur, bapiizali aulem perficiunlur : baptisma
ulique prastantius est adoratione, quod perfeclio , . nem iribuat. boc est c rationabile et vivens obse c , quium nostrum, de quo Apostolue: Exhibeatis
* corpora vesira bosliani vivenlem, sanctam, Deo pla> Exhi , , , centem, ralionabue obsequiom vestrum
. buimus porro rationabile obsequium consepulti Cbri , C slo in baptismo. Illud ergo, c Dominum De.um tuum
. , c adorabis, et illi soli servies, * bapiisini doclriDam
, , inducit. Ad haec nostro nomine sibi ipsi objecit:
. Si neque Dominus est, ncque Deus, neque adoran, dus, qua ralione Trinitali connumeralur? Tum
, , , - sibi reponit: Conoiimeratur nomine Spirilus, non
, Patris, non Dei, non Filii. Ita et tu appella, nec
, , , plus quam babet Iribuas. Sua ille sibi digni , , tate contentus est. Et quamvis plug adjicere velia
. , quam ipse habeal, nou id ille adiaittit. Non ei:im
. ex iis, quibus lu gloriiicas, aliquid sibi assumit
, ; prasler illius prajscriptum, qui se prae omnibus
creaturis honoravit. Cui nos : Connumera omnes
. ilem angelos Patri atque Filio, cum audieris ab
ipso Deo: Ego dixi : Dii eslis, et filii Excelsi
, ' ^ omnes **. An Spiritum sancttim el bonum in no , , niinis communionem vocare nou dignaris, qui ex
concessis homines cogeris Deo connumerare ? Nos
- aulem non noraini connumeramus: uihil id magni
, , ; esset, sed ipsi natura, ul deinceps osiendemus,
( postquam futiles scheduke tuae nugas confutaveri ), ' , - mus. Vere ut vel invitus confessus es, si velis aliquid
, ipsi, scilicet Spiritui sancto, adjicere, id ille non
. ' , admittil; si demere, te 4 7 7 ' P tedis'. Sua qoippe
, , digniiale conlentus est; si tamen dignilatis nomen,
, - cum de Spirilu loquimur, usurpare licel. Quod
, ipsum de Patre et Filio dici potesf*. Neque cnim
t
S E
Rom.
, 1.
1 1
Psal. LXXXI, 6.
!2Pr9
Patri aut Filio aliquid addere potcs, aut aliquid , .

ipsis demere, elsi demere velis: le enim ipse Ue- \ .
dis. Omnia siquidem perfectu in Paire et Filio et ,
Spiritu sanclo, nihilque imperfcctum, ut quid ex- , *
iriiisecus assumalur; ex prascriplo enim ejus qui , ,
anle omnes crealuras est lionoralur, ut ipse scri- , ,
psisli, eo animo ut significares, non esse ipsum . " ,
ejns Spiritum in rei verilate, sed gratia; quemad- ,
modum et alii omnes adminislralorii quidem, scd ,
, ,
non natura, ejus spiritus sunt.
.
7. Posl hsec rursum nos ex se quaerentes indu7. ; , *
c i l : Non est ergo aequaliier honorandus cum Palre
el Filio Splritus sanctus ? Rursumque sibi reponit: , >
Nequaquatn est. Neque enim scriptum hoc est
* Nam de Patre quidem et Filio scriptum est: t Ut . * honoriiicenl Filium, sicut bonoriiicant Patrem > * t " ,
Neque dicitur, ct Spiritum. Tum nos ad illum : . > , .
BeaUe aures qurc vos non audiere. et animse quae ,
a vestris sermonibue vulnerata? non fuere. Ecqua
vcro ralione, si non eurodem putas habendum ho- . ,
iioreiu Spiritui sancto, quem Pairi atque Filio, pari ,
rum (Spiritus sancti) honore, in illum baplizatus ; * \
es? Annon libi Pater alque Filitis baptismatis con- ;
fessione videntur bonorari? Si bonor ea in re ntil- , ; \
lus, quorsum baplizamur? Quare singulis horis pe-
riclilamur, ul baplismum servemus unmaculatum, , 3
adversum diaboli iusidias dimicanies? Cur non tibi ;
videlur quacunque boslia pnpslaniior illa corpo- , '. um nostrorum exbibilio, dicenie Apostolo : Ul
|
. ,
exhibeatis corpora vestra bosliam viventem, san- , , :
rtan), Deo placentem"? Omnis porro hustia in .
Dei boitorcm offertur. Hanc vero Palri et Filio et , ,
Spirilui sancto in baplismo eliam oblulimus bo- , ,
bliam, non diverso ioco, non alio niodo honoravi- , ,
nius Patrcm el Ftlium et Spiriiuni sanclum.
.
8. Perinde vero ac si fuisset a nobis inlerroga~
8. , * lus, se ipse denuo inlerrogat: Quid ergo? creatu- ; ;
ramne dicis Spiriiuin sanclum ? Eril igitur ille una .
<*x creatwris? Tum sibi ipse respondet: Si scri- , , .
ptnm est, dico; si non est scripluni, non dico. , '
Iierum auleni id sibi objictl, quasi a nobis alla- , * ,
Cuin : Scriptum est, inqiiit, In ipso creata sunt , "
orania. Tuin sibi ipse respoudet: At non com- .
inunionem habfl cum oainibus Spiritus sanclus, D -
ciim sit unicus. Neque euim nominum coromunio .
coinmunionem aflert nalurarum : alioquin omnes ' ,
creature ejusdem esscnt dignitatis. Ad baec nos , ' , .
ifcrum : Si timorem Dei cor tuum haberet, nequa- , ,
quam scripsisset maliliam, sed einccre qoid sen- fr/, tias diceres. Non audes porro dicere, non quod , . ,
Deum, scd quod hirbam ineluas, queinadmodum , ,
Pbaris&i, qui baplisma Joannis undenam esset di- .
cere no-i audebant. Tu vero metuens non siles, sed , , "
clamae : ad eos porro clamas qui probe norunt, ; ,
quid sil < venenum aepidum eub labiis eo- , . nun . > Pbarisaei autem sic apud se ratioctnaban- , ,
,T
> Joai . 23.
>*Ro:n. xn, I .
Psal. ,.
CONTRA MACEDON. DIALOGUS 1.
1301
1302
; , , lur : Si dixerimus, coelo, dicet nobis : Quare

. ergo non credidisiSs illi? Si autem dixerimus, Ex
, , - bominibus: timemus turbam . lia vero lute apud
, , . le raliocinaris : Si dixerimus, Non esl creatura, di ; , cent: Quare ergo non adoras illuin ? Sin dixero,
* ' Creatura est,timeo et ego lurbam. Omnis namque
, , . - populus lapidabit nos, qul creaturae renunliavit,
. adbserelque Patri,Filio et Spiritui sanclo. Quid ergo
facis? Crealuram cum dicis, dolum occullas, i l , . ludque apparas cum dicis : At non communionem
, babet cum omnibus Spiritus sanctus, cum sit uni . cus. Neque enim nominum communio communio, . neni afferl naturarum. Alias quippe omnes crea*
turse dignilatis ejusdem esseol: hoc est, creaiura
, , quidem est, non aulem aequalis creatura sunt bo , noris.
ai diceret aliquis : Sol singulare est
. astrum, uec parera cum eo dignitatem babent aliae
, ; stellae. Omne sidus in die lucet, etiamsi comniune
nihii habeat cuin caeteris aslris. Ecqua major im pietas quam creaturam dicere 4 7 8 Spirilum san * > * , ctum, cum dical Filius : c Non enini vos estis qui
* Ioquimini, scd Spirilus Patris vesiri, qui loquitur
* ; in vobis . Gum dicat ipse, Spiritum Pairia ipsuui
c 0 ' esse, cur lu creaturaiu dicas ? Cur Palrem non au* dis dicentcra : In novissimis diebus effundam de
, , Spiritu meo super oinnem carnem " , iiemque:
Ecce Puer meus eleclus, in quem comolacuit sibi
,
anima mea : ponam Spiritum meum snper eum ?
, ;
; Ad haec Pelrus a i l : c Vos scitis quod factum cst
* * , - verbum per universam Judaeam : incipiens enim a
. . > Q Galilaea post baptismura quod praedicavit Joannes,
Jesura a Mazaret, quomodo unxit eum Deus Spi* c ? , ritu sancto ei virlute
> Suane igilur creatura
ungitur Filius? Annon insani est illud effutireY
, , . Ipse autem Filius ait: c Spiritus Domini super me,
, ; eo quod unxerit me. Evangelizare pauperibus misit
; * me
Petrus vero haec ait in Aciibus apostolo ; rum : Dextera igiiur Dei exaltalus: et prorais ! sione Spirilus sancti accepta a Palre, efludil buoc
. * , , quem vos videtis et audilis . Ergone quem ipse
, condidit, ipse a Palre accepil? neque potestaiem
.) , * babuit in creaturam suam? At dices : Major ergo
, c Ata , , , Spirilus Filio? Respondemus l i b i : Absit! Nostruiu
, , , nemo id dicit. Sed oportuit eum, cum formam
.> , servi accepisset, ungi non illo quidem oleo, jussu
; , , . D Dei olini prseparalo , sed oleo laitiliai pr consortiLus. Proplerea enim, dicit David, unxil te Deus, Deus tuus, oleo laetiiiae prae consorlibus t u i s ^ l
Proplerea, qtiid esl? quia nimiruin cum Deue esset et Filius, formam servi accepil.
9.
9. QuandoquiiJeiii aulera Spiritura sanclum ejue , dem aique Paier el Filius esse iiaturae supra nos
, demonstraturos proniisimus, restal ut duarum per , sonarum instilulo dialogo, illud ipsum, favente
. $ nobis ejusdem Spiritus gratia, ostendere aggredia , mur. Si quis igilur nobis ex eorum numero forte
- occurrerii, qui cum scriplore bujus schedulae sen* , , ,
tiunt, ita illum alloquemur : Solus Deus iraroortaM
41
Matlh. xxi, 26. Matth. x, 20. Jocl H, 23.

Uit i .
Act. , 33.
Psa!. xuv, 9.
u
4 1
Isa. XLII, 1.
Act. x , 37, 38.
Ua
S. ATHANASWS. SPURIA,
4505
1304
lilatem babere ab Aposlolo dicitur: Solus enim, . . . . "

inquit, c babet iramorlalitatein, lucem babitans , , ,
inaccessibilem . Maced* Eiiam. Orth. Habent ; . . .
camdem et angeli, et principatus, et polestales, et ; . "
Ihroni, et dominaliones? Maced. Habent. Orih.
Quomodo igilur solus Dcus imniorlalilatem habel? , ,
3Iaced. Quia Dcus ipse est immortalitas; angeli . . , ;
vero, arcbangeli cl coeleslia amnia, immorialilalis . . . ,
participatione, immortalia sunt. Orlh. Filius Dei ; . 2 . .
babetne immorialitatem? Maced. Plane babet. Orih. ; . "
Nunquid ut Paler, an ut cobleslia? Maced. Ut Pa- * . .
ler. Orth. Quomodo igitur solus Pater babet im- , ,
morlalitatein? Maced. Quia substanlia Filii nihil ; .
prorsus variat a suhslanlia Patris. Orth. Filius . ".
trgo, perinde ul Paler, solus Deus dicitur propter " ;
invariatara subslanliam. Maced. Eodem modo Fi- . ". .
lium et Palrem immorlalilatera babere dico. Orlh. , , , :,
Habetne voro et Spiritus sanctus immortaliialem ? ; . , . .
Maced. Ilabct. Orth. Siccine babet, ut Paicr vl Fi -
lius, an utangcli ct principatus et poleslales, par- ; . ! .
ticipatione el gralia ? Maced. IT Pater et Filius. .
Orth. Ejusdcm crgo ac Pater et Filius naturac est ,
Spirilus sanctus? Maced. Absit! Orth. Non igitur solus Deus babet immortaUtatem. Est namque et
alia invenla natnra, pari illam, quo Deus ipse, modo habens.
10. Maced. Rursum igitur liia unura dico. Onli.
10. . >. .
Hypostasibus, non unum, scd tria sunt. Maced. , . .
Quomodo igilur unam dico naturam? Orth. Quia ; . ,
Paler,el Filius el Spiritus sanctus eodem plane modo , , .
immortalitatem Patris babent. Atque ul Patibis, , , ,
Petrus ac Timolbeus unius natune sunt el Ires C , ,
bypostases : ita Pairem el Filium et Spiritum saa-r , , ,
ctum ires byposlases dico, el unaio naturam. . . Sed ante homines exsistunt alii 479 bomi- , ,
ncs : alia igilur uatura aute Palrem eliam et Fi- . . !
lium el Spirilum sancliun exsistit. Orth Absil! . , ; ;
Maced. Cur igitur dicis , Eodera quo bumiues . , , ,
modo? Orlh. Aule bomines quidem, Paulum ct Pe- , , ^
trum et Timolheum, exsisluitt homincs, et ante ,
bos rursum alii; anle Adamum aulem nemo alius ' . ,
exsistil, sed Deus ipse. Ante Patrem vero, Filium '
et Spirituin sanclum nihil exsislit: sed ex Palre , . .
Filius natus est, et Spirilus procedit. Maced. Spi- ; .
rilus igilur non cst Filii? Orlh. Omnia quae sunt , .
Patris, suul eiiam Filii : uam leslalur Aposlolus ,
quoque, Spirilum esse et Palris et Filii. Sic eniin ^ ,
loquilur: c Vos aulem in came non estis, sed in , * ,
spiritu : si tarnen Spirilus Dei babitat in vobis. . ,
Quod si quis Spirilum Christi non babcl, is non . ,
cst ejus. Si aulem Christus in vobis est, corpus * ,
quidem mortuum est propter peccalum, spiritus .
vero vivit propter justificalionem. Quod si Spiri- ,
lus ejus qui suscitavil Jesum Ghrislum a morluis
babitat in vobis, viviflcabit et mortalia corpora . ,
veelra, per inhabilanlcm Spiritum ejus in vo- . . ; .
bis
> Filius ipse nominat eum Spiritum Pa- t ,
iris sui. Maced. Quomodo? Orth. c Non enim vos .
csiis, qui loquimini, sed Spirims Patris qui loqui-
46
I Tim. , 16.
47
Rom. , 9-1L
{305
CONTRA MAGEDON. DIALOGU9 I .
1506
- lur in vobis . Quin Pater ipse suum esse Spiri3 . . tum testatur per prophetam dicenlem: c ln novis" .
simis diebus effundam de spirilu meo super omnem
carnem *. Maced. Filius est qui loquilur
I I . . ,
l i . Orth. Apostolum lege, ut ipsum audias. Sic
. , enim ille ad discipulum suum scribens ait: c Post " , quam apparuit graiia Salvatoris nostri Dei, non ex
, operibus justitia?, quae fecimus nos, sed secundum
, , suam misericordiairi salvog nos fecit, per lavacrum
regenerationis et renovationis Spiritus sancti, quera
, * , effudit in nos abunde per Jesura Gbristum Domi \ . . num Salvalorem nostrum * . Maced. Nos non
, \ possumus unam Patris et Filii et Spiriius sancli
, . . naturam profiteri. Orth. Alqui Patrem ipse quoque
, * sanctum confiteris, de quo diclum est: c Sanctus
. . . j
f . requiescens . > Maced. Eliam. Orth.
. , Siccine sanctos dicis angelos, quemadmodum Pa; . trem? Maced. Angeli sanctilalis participatione sancti
. . , sunt: Pater autemnatura sanclus est. ([i 7***1 Orlh.
, , Filium vero non dicis sanclum ? Maced. Etiam.)
; . * Orth. Siccine, ut angeli sancti sunt parlicipaiione,
. . Filius sanctus est, an ut Paler? Maced. LT Pater,
, , cui ewn in oranibus similem profiteor. Orth. Spi; . ' \ . . ritum sanctum eadcmne raiione, qua angelos, an
; . qua Patrera et Filium, sanclum confiteris? Maeed.
\ , , - Eadem qua Patrem et Filium. Orth. Ejusdem igi tur cujus Pater et Filius est naiuro ? Maced. Si re ; . . , vera, ut affirraalis, una natura esi: et vero Filius
, , (17**) ad dexlram Palris sedet: ubi sedel Spiriuis? Orth.
* . . - Apud Cbristum ipsum. Si enim, ut ail Paulus, nos
, ; . ^ quoque sumus consessuri: non dubium est et Spiri
- tum sanclum, quippe per quem et nos. Maced. Ubi
, scriptum esc, nos quoque uaa sessuros ? Orth. In
, , Epistola ad Epbesios scriplum est: < Cum essemus
. morlut peccalis, couvmflcavit nos in Christo, et
. - conresuscitavil, et in coeleslibus consedere f e c i t >
, ; Non potest enim una cura Christo sedere, nisi qui
. templum Spirilus faclus esl. Quod si lemplum ona
. . ; . sedet, quid de inbabitanle Spirilu dixeris? Maeed.
. . ; . Spirilus esl missus : miuilur enim. Orth. Annon
* mittilur et Filius ? Maced. Eliani. Orlh. Num de
. . loco in locum missus esl? Maced. Minime: Filhini
; . . . enim et Patrem ubique esse dico. Orth. Spiritum
, \ , non dicis esse ubique? Maced. Elia m.Orth. Si ubU
^ que est Pater, et nbique est Filius, el ubique Sp' . . jrilus sanctus: ejusdem igitur ac Pater et Filiaa
, ; naltirae est Spirilus sanclus. Maced. Cum vero et
'. diabolus ubique sit, erit et ille ejusdem ac Pater et
, * Filius naturse? Orth. Diabolus non ubique est. Ne , que enim in coelo est, neqae in universa terra;
, sed ot lyrannus aliquis in quodam loco consielene,
, * ministros mandatis instruclos mittens, ubicunquo
* potentise suse ministros babet, ibidem dominari di * , citur: el bypostasi quidem ono in loco cst, sed
* - operatione 480 olunlatie ubicunque dominatur,
1
e l
s a n c
* Mattb. x , 20.
m
* Joel u, 28.
e #
Til. m, 4-6.
" Isa.
LVII,
15.
Epbea. , 5 , C,
(IT ) Vulg., . .
(\'*) HHDC desunt in Gneco. sed haoeniur in veteri imcrpreiatione Lalina.
1307
1308
tbidem esse dicilur: pari modo diabolus quoque ,
fuypostasi quidem sua de loco in locum transil; ,
operalione autem voluntalis ubique terrarum est, ,
volunlate ejus operante in flliis diffidentise per ,
principes et polestates, et mundi rectores tenebra- . , , ,
rum . > Pater auiem, et Filius et Spiritus san- , , , ,
ctus stibslanlia, potenlia et gloria ubique in oiuni- . ,
bus et peromnia sunt. Quod si ita est: una igiiur , , . .
est Patris, Filii el Spirilus sancti subslantia. Ifa-
ced. Paler quidem et Filius subslanlia et volun- \ ? ,
lale et potenlia et gloria ubique et in omnibus : . . "
Spirilue aulem ibi esl, quo mitiitur. Orth. Quando , '
igitur in coeuaculuni venil, in quo erant discipuli, , ; .
aedilque supra singulos eorum, non erat tum in
, ,
coelo quoque? Maced. Gabriel quando ad Mariaiu ; . , *
misstts est, non erat tum in coelo quoque? Onh. . . . .
Non gubslamia, sed cogilatione. Maced. ldem de , c Spirilu dico. Orth. El quoroodo audis cum qui di-
c i t : Spirilus Domini replevit orbem terrarum; ;
et hoc quod continet omnia scienliam habet vo- , ' , \
cia ? Quid eal aulem aliud, quod Dei cognilio ; .
neiu habeat, qnam Spinlus, de quo dicitur, Spi- . . ;
ritue scienti et pieiaiis " ? > Maced. Sanctifica- ,
lionis Spiritus ille est. Orth. sanctificat et ; >
Paler? Aut non scriplum esl in Evangeliis: iPater, t , .
sanclifica illos in veritaie tua ? Et per propbe, . .
lam ait : Ego Dominus sanctificans illos . >
,
Maced. Sanctiftcat plane et Pater ct Filius. Onh. *
Si sancliftcat Pater, gancliflcal et Filius, et sancti- , .
flcat quoque Spiritus : ejusdem igiiur hic est ac Pater et Filius naturae: nam quorum eadem operalio,
eadem etnaiura.
12. MacetL Nos vise diicein Spirhum sanclum di- C 12. .
cimus. Qui autem viae dux esl, is ad aliuin ducii. . . .
Orih. Nonne viae dux est et Deiis? Maced. Ubi . . ; .
acripiuin est? Orth. Quis esl qui sedet super cheru- ; .
bini? Maced. Deus. Orih. Audi igiiur Davidem di- . . "
iei>lem: Qui pascis Israel, iiileude : qui deducis ,
velul ovem Josepli. Qui sedes super cbcrubim, roa- , ,
mfestare . Audis quod et pascat el deducat . ,
DeusT Maced. Pascil, faleor, et deducit Deus, sed ; . , *
ad seipsum deducit. Spirilus aulem non ad se- .
ipswn, sed ad omneiu verilalem deducil. Orth. Nonne , . .
6l Deus ad omnem verilaiem deducit? Maced. At ; .
' . .
ipse revera esl omnis veriias. Orlh. Ejusdem ergo
viae dux est, cujus dux est et Spiritus. Quoruin , . *
voro eadeiu est operaiio, eadem quoque naiura esl. , .
Non poles enim dicore, Spiritutn aliter deducere; , ,
Deum aulem ad oranem verilatcm deducere, CUIB
Dominus Jesus dixeril, Spiriluru ad omnem verita- ,
tem nos deducere. Maced. At dixi, Deum esse om- . . * ,
nem veritatem, ipsuiuque ad scipsum deducere: , ,
Spiritum vero non ad seipsum, sed ad omnem veri- , taleni, hoc est ad Deura. Orth. Si Deus ad eeipsum , . .
<leducit, qiiorsum Spirilus sancli deduclioue opus ,
esll Maced. Primum deducit Spirilue, deindeDeus. ; . ,
Orth. Si qui vise dux est, ad aliura queoidam dedu- . . ,
tv
16
17
Epbes. , 6; , 12.
Psal. ,. 1,2
* Sap.
1,7.
Isa. x i . 2.
Joan. \vu ,17.
" Ezeib xx, i%
1310
1309
CONTRi MACELX LN. LMALOGUS !.
, - j i cit, deducit autem SpirtOU aff Oeum; Deu qitoqtje
, . . , deducens, ad alium quemdam deducit. Maced.
* . . , Dixi, quod ad seipsum. Orth. Non igilur qui dedu- , . , >. cit, ad alium quemdam deducit, sed ad aeipsum.
, , Quod i ita est, Spirilus quoque deducens el ad
, . , seipsum deducit, et ad Palrem et ad Filium. Omnis
, enim illa verilas ad quam deducimur, nihil aliud
, est, quam in Palrem, Filiuni el Spiriium sancium
, deductio: el quando deducit Pater, ad scipstim de . . , ducit; et quando deducit Spirilus, ad seipsum do , . . ' ducit. Maced. At dixi, primum deducere Spiritum,
, el tum demuin Deum. Orth. Si vero ejusdetn vi
, . . dux est Spiritus, cujns el Deus, quorum eadem est
, , \ operalio, eorum eadera est et natura. Maced. Sed
. . , , boc quseritur: utrum prius Spiriius, an vero Deua
H , , ^ deducat. Orth. Dixi, quod nihil ad rem, sive SpirUus
primum feceril, sive Deus primum, quod coinmune
6 non esl. Quin polius, juxla tuum sermonem in pluri. bus 481 Deus Spirku prior deducere comperietur.
, , Nos enini dicimus, unam et eamdcro esse Patris, Filii
. cl Spirilus sancli deductionem. Tu vero siquidem
, , el tempas et deduclionem dividis, dic quseso ,
-' quo primo Adam deductus fueril, dum in para , diso anle transgressionein mansit ad colenduia
, ; . eum et cuslodienduro ? a Pairene, an a Filio, ao a
. . < Spirilu sanclo? Mactd. Spirilu. Onh. Atqui di cilur: Et collocavii ipsuro Detis in paradiso ad
. colenduro eura el custodiendui , > annon vel m - . . vilus profileris, Spirilum esse Deum : qnandoqoi . . dem primtim ipsam deducere afBrmas? Maeed.
4 ** Deus in Spiritu deducit. Orth. Quomodo igilur
; scriplum est: c DeduxUli aicui oves populum luuia
; . in manu Mosis et in brachio Aaronis ? > Num
, , , Mosis manus est Sptrilus sanclus ? Maced. Si utlA
. . Palris el Filii et Spirilua sancti natura est, SpiriUu
el gignere poierit cl creare. Orth. Aut unam couft , ; . terig Patris et Filii el Spiritus sancti naturam esse,
. . , aut non? Maced. Unam non conflteor : similem au ; . ! . ; tem dico. Orth. Siroitemne ut aurum aeri ? Maced.
. . . Absit! Orth. (Jl quid ergo? Maced. Ut aurum au . " ro. Orth. Una esl igitur horum natura. Tu vero
, ; . . . siccine in universtun similem Patri Filiiira dicis,
, , ut aurum auro ? Maced. Eliam. Orih. Potcrit igi ; . , * ' tur Filius, cura ejasdem ac Paler iialura sit, gi , . . gnere Filium, si volet ? Maced. Etiam potest: aed
' ' non facil boc, ne deorum generalionem doceamur.
, , Orth. Nihil igitur probibet, quominus ejusdein ao
, , , - Pater et Filius naiune sit Spiritus sanclus, licet
Oitav . , nec gignat, nec creet: ne vel generaiionem, ut aig,
, . , vel niultiludinera deorum doceamur. Nimirom qu
, vuli Paier, creat Filius, sanciiOcal Spirilus. Atque
. > hoc esl: Verbo Domtnt coeli firmati sunl, el
, , , Spirilu oris ejus omiiis virlas eorura " . Ncque
, , Paler, quod auxilii indigeat, per Filium creat: ne* * que Filius, qnod auxilii egeat, per Spirilum creal:
. " sed ui ex rebus condilis Pairis, et Filii, el SpiiMus
, sancli identilaa demonslrelur. Caelerum quoif Spi1
Genct. , 15. Psal.
LXXVI,
21. * Psal. xxxn, 6.
311
1311
S. ATHANASIUS. SPUIUA
ritue sanctus creare possit, Dominicum corpus
.
t
.
oslendit, angelo dicente: c Quod enim in ea na ,
lum est, ex Spiritu sanclo esi . > Maced. Eliam
Pater Spiritug sanctus est: ilem Filius : et quando , ,
ait, Ex Spiritu sancto est, Filium intelligit, non , , .
cum, de quo nos loquimur, Spiritum.
. . ,
13. Orth. Lege locum Evangelii, ut audias angelum Mariae dicenlem : SpSrilus sanctus superve- W f
niet in te *: > qualis ille ? isne , de quo loquimur, \ ; \ ,
an Filius? an aliusquis Spirilus sanctus? Nam ct , \ \ ;
angeti spirilus saneli sunl. Maced. Spiriluin san- . clum dicit illum ipsum, in quem baplizamur. Orth. . , Ex boc igilur Spiritu corpns Dominicum nalum esse . .
ait Gabriel. Neque enim alius in eam supervenit, .
ulius graliam operaius esl: sed quod in ea natum ,
cst, ex Spiritu sanclo est, ex eo videlicet, qui su- ,
per illam venit. Maced. Quomodo igilur ait: Sa- . .
' ; > .
pienlia aedificavit sibi domuoi ? Orlh. Hoc enim
est, quod nos dicimus : omnia Patris opera Filii , >
esse; et Filii quae sunt, Spirilue dici. Itaque, quo- , \ ,
niam una esl Patris ac Filii polentia iu Spirilu \
sancto operans. Paulus dicil: Et quosdam qui- \ .

4em poeuii Deus in Ecclesia, priraum apoeiolos,
secundo prophetag, tertio doctores ** El rursus , ,
idein : Mileio mitteng Epbesum vocavit ntajo- , > \ res nalu Ecclesi, eosque sic allocutus est: At- ", tendite vobig, et universo gregi, in quo voa Spirilus , >
-sanctug poauit episcopos, pascere Ecclesiam Chri- t , \ *M\\ . > Vides, quos Deus prsepoguit, eosdem Spiri ,
jLuin gancium quoque preposuisse, el quos Spirilus , .
praeposuit, eo&dem Deum praeposuisse: necaliosSpi- G , , ,
ritum, aliog Deum, ged illos ipgog, quos pnepo- , ,
iuil Deue, pnrpoguil el Spiritug. Quodsi Spirituseos , , *
preposuit, quos praepoauit Deug, hinc sequilur eam- , ;
dem Dei ei Spiritus esse operaliouem. Quoruin vero , ,
eademest operalio, eortim eadem quoqueeslnatura. \ . Qv ,
482 Maced. Atqtii Deus est qui omnia in omni- \ . .
bug operatur. Seriptuin cst enim : c Divisioues . t
graliaruoi gunt, idem aulero Spirilus: et divisiones \, *
juinislraiionum sunt, idera aulem Dominus : et ,
divisiones operaiionum sunt, idem vero Deua, qui , ,
opcr.itur omuia in onuiibug
Orlh. Recila quae . . ,
sequunlur, ul audiag: < Unicuique autem datur
manifestalio Spiritus ad ulilitalem. Alii quidem .
datur per Spirituin eenno sapieniiae; alii vero
eertiio gcienite sccundura eumdem Spirilum; al- D
teri Udes in eodem Spirilu ; alii gratia ganitalum
)ii eodem Spiritu ; alii operalio virluluin , alii pro- *
pbelia, alii di&cretio spiriluuni, alai genera lingua- * -
. Haec autein omnia operaiur unus aique idem .
Spirilus, dividens singulis prout vull . Vull au- , .
lem eadem, quae volunt Paler el Filitjg, atque -
ideo voluntatem eorum unam dicimus. Quorum au- .
lem volunlas eadem est, eademque operaiio, nalura , .
iiein est eadem.
. . ; .
14. Maced. Nunquid igilur Spiritus esl Deus?
M
Mailb. , 20. Luc. , >5. " . , 1. " I Cor. , 28. Act. , 17, 28. I Cot>
, -6. ibid. 7-11.
1S15
CONTRA MACEDON. D1ALOG13S I .
13
\ . Orth. Hoc tute ex ipia dictorum consequeatia pro , fessus es. Verum illud te nosse velira, Deum esse,
;. \ , \ posierius esse nalura. Nam et nos, si imitatores Dei
, * simus, secondum Paulum dii efficinaur: nec tamen
. . jialure ejuedem fieri possamus. Maced. Ergone Spi \ ritum ipsum imitatione et gratia Deum esse dicis.?
; . Orth. Absit, ut aliquid adventitium Spiriiui i r t \ ! , buam! Nam neque sanctitatem, nec incorruptibili, , \ talein, immortalilaêm, nec bonilatem, nec
;; aliud eoruro quae in Deo coneiderari solent, quid* , , quam Spiritui sancto advenlitium esse dico : sed
, , \ natura sanctum, natura bonum, nalura incorrupti , . . \ bilem, natura immortalem, ulpote Spiritum Dei
' ; . " , et cx eo promanantem sive procedeniera. Maced.
\ , Semper igitur ex illo procedil ? Onh. Ut ne exieli * " raaresprocesaionera \et coepisse vel desiisse , id, . circo dicit: Qui a Patre procedit; ut nec ioUium ,
\ nec finem processionis requiras: boc idem de Filii
. , generalione significatum reperies. Neque enira ail,
, $ * , Geauit me anie omnia, sed Gignit me ; ut nec
. . ; inilium, nec tfnem generalionis requiras. Maced.
. ! . \ Duo igitur FilU sunl? Orik. Absit! Maced. Si tam
\ , \ . . Filius quam Spirilus sancius vere ex Patre esl,
'' , sunt duo fratres. Orih. Sed Filius genilus esi,
. . \ \ Spiritus vero procedit. Maced. El quid discriminis
;; . - est Inter generalionem ac proeessionera ? OrUt.
, ' , Discrimen ne curiose inquirilo : neque enim com. , \ . prebendi potest; sed quae tibi precepta sunt, illa
, , cogila, cl uilra baec nil exquirito. Esi auiem tiU
* , , pracepturo, ut credas Filium gigni, Spirilum pro, , \ \ , G cedere. Reliqua vero omnia, ccelum, lerra, luare ,
, ' et quae in illis sive rationalia sive vero irrationa* t , \ * lia, crealora sunt, secundum Dei ipsius mandaimu
, \ . . , create : < Nam ipse dixit, et facta sunt: ipse map * * davit, et creala sunt . Maced. Nec ego \*
. . " , Spirilum crealuram esse: sed tameu Deum illum
, , non dico. Orth. Unum noscas veliiL, teipsum idcirco Deum non esse natura, quod sig creatura,
, .
adeoque, niei fueris creatura, Deum ie futurum
natura.
. . ' , :
15. Maced. Sed nusquam scriplum est, Spiriium
. . , esse Deum. Orth. Demus vocabulum c Dei > inScri . > , \ plura Spiritui non iribui. At tu naturam itcmqiie
, operaiiones divinas de eo confitere: quod mibi
. . , ; quidem salis est ad deitatis confessionem. Maced.
. , \ D Q <*e causa id dicis, quod scriplura non est ?
, Onh. Scriplum sane est. Tu vero naluram conQ2 , tere. Eiiamsi vero scriplum non esset, naiura ipsa
, , , . boc sibi nomen vindicat. Si enim in confesso fue. , ; rit, Spiritum in se subsistere, sancliflcare, increa. * . tum esse: Deus erh, velis nolis. Maeed. Ubi scri. '' ' plum est, Spirituib esse Deum ? Orlh. Ubi scriptum
. . est, similem csse secunduro substanliam. Maced.
, - Atqui Palresnoslri consubstanlialUalem de Filiodi ; . xerunt. Orth. senlenliane Scripturae, an proprio
. motuiliuddixerc, quod non esset scriplum ? Maced.
, Movit illos Scripture sententia. Orth At Scriptuna
u a
9 9
Psal. CVLVIII , 5.
1315
1316
5. ATHANASIIS. SPURIA
483 tententia docct Spiritum increalum ex Deo , \ . .

exsistentem, vivificantem, sanclificantem, divinum \ , ' . .
esse Sp.ritmn. Maced. nos divinum illum dici- , ,
mus, Deum vero nequaquain. Orth. Quid aliud esl, ; . \ . \ . .
Spiriius divinus increatus, quam Deus? Maced. , ,
AJind eet divinus, aliud Deus. Orth. Si Scriptura ; .
dicat : Spirilus diviuns , qui fecit nic " , non- . .
nc Spirituni sanctum dicil? Maced. Nequaquam : ; . ;
Deus eniin esl, qni boininem fecit. OrlA. Annon . .
Spiritus? Maced. Deus ergo divinus Spiritus esl? , , ,
Orth. Eiiam. Quodsi Deus Spiritns divinus in
Scriptura ntincupalur, el neque angelus, neque ar- \
cbangelus, ncque pute.<4as tilla, divintim in Scri- , . \
ptui a appellalur, solus auteiu Dei.s et Spirilus ejus
divinum dicuniur, consequens est divinum nibil , ,
aliud esse quain Deum. Paulus quoque in Actis baec
ait: Genus ergo cum siinus Dei, non debemus . , ,
ssiimare auro aul argento, aut lapidi sculplurae \ ; 6 ,
arlis el cogitaiionis bominis divinuin esse si- , ,
mile . Viden' ul Deus divinum, et divinuin di- , .
calur Deiis? Job quoque Spirilum dixit divinum, , \,
Gtim ail : Vivil Dominus, qui ila me judicavit, *
ct omnipoiens, qui amariiudiiie aflecil antmam , \ t , 4
meaoi. Qtiandiu superest in me halilue, et Spirilus t , .
divinus hi naribus meis, ne loquatur os meum iniqiiilalera
Cum a l l : Vi\it Douiinus, > Filiujn :
cum, c Omnipotens, > Pairera : cum Spirilus divinus, > Spirilum sancltini noial.
16. Maced. Tria igilur xqualia dicis? Orth.
16. . ; . $ >
Non paternitate, filialione, sed natura. Maced. , * , * , . .
Qtioiuodo hoc Oeri polesi? Orlh. Ul oslensura esl. ; . . . Maced. Quomodo oslensum esi? Orth. Quod Spiri- C ; . " \
tus perinde ac Paler et Filius subslaniia et pole- \
stale ei voluntale ei gloria ubique sil, perinde ut , , *;
ille deducil ad omnera veriialem, perinde ut ille , .
tanctiflcal, perinde ul ille omnia in omnibus effi- , . .
cit. Qutirum antera operatio esi eadem, eorum * * , * ,
naiura quoque esl eadem. Maeed. Quoinodo igitur ; > . " \
diclam est r Non loquetur a seipso, sed quaecun- , \
que audieril, loquetur ? Orth. Quia Filius
,
quoqtie ait : Paier, qui misit me, praecepit mibi, , , . .
quid dicam, el quid loquar . > Hoc vero vel
; . " ,
maxime osiendit, ejusdem Palrem, Filium, et , ' * *
Spirilum eanctum esse naiurae. Uaced. Quomodo? c , , *
Orth. Qtiia qaadibet natura quae facla est, si * \ * ,
ralionati fuerit, a seipsa loquilur : ut quando , , * > \
Abraham ail : c Ne irascaris, Doroine, si adbuc * c , * > * t ,
eerocl loquar . > El Moses : c Impeditioris et
tardiorie lingua* sum. > lieui : c Obsecro, Doroine, . > , *
elige alium
> ut Jeremiag : c Juvenis sum, , ,
ct non possum prophetare : > cui Dominus : c Ne .
dicas, > ail, c Juvenis sum . Et Jonas, re secum * ,
deliberata, conscendit navem, ut fugeret in Tbarsie * , ,
a conapectu Domini. Non sic autem Spiriiua : ne- . *
que enim ea natura est, ut diversam a Deo volnn-. * . > \ \ \ YloG
Utem babeat, verura omnia, quxcunque locutat ai".b *
fuerit, Dei tunt oracula. Aique bac de caasa di- , . .
cioni est : Non loqoctnr aftemetipso.> Etenin ; *0jp6\
,
TV
f Y
T l
Job xxxin, A.
Aci. xvn, i 9 .
Genea. xvm, 51. Eiod. W, 10-15.
" Job xxv , 2-

Jcrem. i , 6, 7.
1 7
f e
Joan. x v i , 15.
Joan. x n , 4d.
1317
4313
! . 4e Filio quoque idem diclum est : quandoquidew
; . non a l i a illi inest voluntas, qase Patris non sit.
. Maced. Non habet igilur Spiritus sanctus volun* * , * lalem propriam? Orth. Absil, ut q u o d a Deo alie*
*, num est, dicam. Maced. Sed quomodo nou babet
. . volunlatem propriam? Orth. Yolunlas l)ei voluntas
* c , Spiritus est. Neque enim ignorat volunlalem Dei :
. . sed quod vult Pater, idem valt el Spirilus ; omnia
, ; . enim novit quse 6 u n t Dci, ut spiriius hominis ea
. . \ quaB giini horaims. Maced. Atqui et Filius ait :
, Non veni ut faciam voluntalem m e a m , sed vo . . , lunlatem ejus qui misit me . > Orth. Quscnaoi
, vcro fuit voluntas ejus qui misit ipsuin, cujus
. . faciendaegraiia venil? Maced. Salus mundi. Orlh. IIoc
, , cum facil, n o n facit suam ipsius volunlatem, sed vo . . ! luulalemejusqui ipsum misit. Jfaced. Ait ipse, senon
venisse ul faceret voluntaleiu suam , sed volun. . \ latem ejus qui se misit. Onh. Esl igilur necessario
. contraria in eo voluntas slatuenda, quam coercuit,
, \ . ui faceret voluntatem ejus, a quo missue esset.
, Maced. Absil ut volunlalem Filii voluniati Palris
, , > (ttcam esse contrariam. Orlh. Ergo eadem P.lris
* , t et Filii esl voluuias. 484 Elenim Filius per cru , , \ cem et mortem servare vult genue nostrum, vult ; > . , que boc Paler. Cum aulem ait, c Non veni ut
, faciam volunlatem meam, sed volunlatem ejus qui
, ; . , misii roe, in Patrem videlur conferre omnia :
. ount ail, c Pater qut roisit me, praecepit mibi quid
, , * dicam et quid loquar, > hoc ip&o dicio Palreni ut
. . " Palrem bonorat. Quod si ee res ila non habet,
, , '\,> C quomodo Filius, in quo omnes sapieniiae tbesauri
* recondili sunt, non novii quid loquerolur? Mac$d.
\ * Admitlo illud, Filium, qualemis Filius est, unam
Patris voluntatera babere. Al Spiritus nisi audieril
, t ei acceperit, a seipso nou loquiiur. Orih. Quem* , ' , , admodum igiiur Filius omnia babens natura,
, ut Filius ait, Nihil facio a me ipso , > ut
, > . bonorum principium Palri ascribat, i i a et de
t , Spirilu ipsum audi loquentem. Cum euim omnia
, \ . ille in sua natura habeat, ut Spiritus Dei, ea ad
, , * \ fontem ipsura referl inquiens : c Non loquelur
seiiielipso : sed quaecunque audiet, loquetur, et
. . , \ * futura annunliabil vobis . > Item : c Ille de meo
.
accipiet, > nempe, de Patre. Haec enim subjungii:
t Omnia quae Patris sunt. mea sunl: propterea dixi, quod de meo accipiet et annunliabit vobis . t
Accipere autem illum dixit, non ex ignorantia, sed quod Spirilus operationem et gratiam ad auctorem
referat. Maced. Si res ita se babel, et h*oc accipio. Ministrat enim nobis Sptritus grairam Dei.
17. . , - D 17. Onh. Rursura nominas minislerium, quasi
; . rcnuas, Spiritum Dei cooperarium dicere. Maced.
Nunquam mihi persuaseris ut Spiritum Dei coope
. . rarUira dicam. Orth. Apostolus Paulus apostolos
, \ Dei cooperarios vocat : et tu Spiritum ipsius co ; * c operaritim dicere vereris? Jure in te illud compclit:
c lllic trepidaveniiit timore, ubi non erat timor *.
, . .
, Maced. Etsi dixero Spirilum Deo cooperarium, non
. . \ tamen eodem illura quo Deum roodo .glorificabo.
7S
7 9
8 I
Joan. vi, 3S.
Joan. , 28.
Jjan. w i , 13.
ibid. 15. " Psal. , !
1510
* 4550
Ortn. Cum igitur Paulus de fldelibus ait : Non , , ' el

nmplius es servus, sed Filius, quod si Filius et , \ ,
>
hseres quidem Dei, Christi aulem cohaeres :
lcipsumne dignum existimas, qui in baeredilatis , ; \ *
socieiatem adsciscaris, Spirilum non ilem?Etau- ,
dis tu quidem : c Si lamen compalimar, ut et con- ; , \ *> ; .
glorificcmur
: Spirilus non iiem? c Si simul
inortui sumus, simul eliara regnabimus * : > Spi- ; . *
ritus non ilem ? Maced. Etiamne Spiritum quoque ' \ , \ \
regem nuncupas? Orth. Si mors regnavit ab , \
Adamo usque ad Moysen, eliam in eos qui non pec- ; . ,
caverant , t qui non Spirilus vilaa in nobis regna- , \ ;.
. .
ret? Maced. Nos Pairem qiiidcm et Filium regem,
Spiritum sanclum vero minislrum diciraus. Ortli. , ,
Taam ipsius haeresin nondum salis inteliigis. Ete- . ,
pim minister licctrex non sit, ejusdem lamen cujus . . . .
rex est substantise : fateris igiiur ipsemet ejusdem , \
cum Deo substantiae esse Spiritum. Maced. Mi- nime. Orth. Sed quod ejusdem subsianlise non est, \ ;
creatura est, mutabilis el variabilis. Profcssus au- \ . . 3
tem es paulo antc, immutabilem Spirilum el inva- \ , \ , \
riabilem, el increatum esse. Spiritus ergo ejusdem ; . !
ac Deua et Filius ejus est &ubstantia?. Maced. Unus ; , \ , \ ,
igilur cst ipseque Paler, et Filius, et Spirilus san- ' .
ctus? Orth. Absit ut boc dicam. Elcnim, si unus cs- .
setet idemPaler, Filius et Spirilus sancius, nxm dicereDlur ejusdem esse substanuae. Neqiie enta ejusdem ac ipsemel substantia? egse dicitur.
48. Maced. Ubi scriplum est Spiiitum esse
48. . ; ).
Deum? Orth. Quando prophcta ail : erunt " , t \ omnes a Dco docli , > do quo loquilur ? \ , \ ; . .
Maced. Dc Filio. Orth. Alqui Filius dicit
J.-.
.
c Nulile cogitare quomodo aut quid loqua- ,
mini : ipse fliiiin Spiritns docebit vos quid fa- .
cio opus sit . Quod si qui a Spiritu docenlur, , ,
a Deo docli dicuntur, quid aliud fuerit Spiritus, . .
485
' P quaere. Muced. Qui a Spiritu do ,
ceutur, docii a Deo dicunlur ideo, quia Deus per . .
Spii-iliim ipsos docet. Orlh. Non dixit: Erunt omnes , '
a Dco ipso docli, sed sine articulo. Maced. Ergo . . ; . !
ires Diisunt? Orth. Absitl Unus esl Deus Paler, , \ , \ *
unus Deus Filius, unus Deus Spiriius sanclus. . . ; . ";
Maeed. Tres igitur Dii? Orth. Confiteris ipse Patrem , \ ,
Deum esse, et Filium Deum, aut ne hocquidcm? ; . ,
Maced. Confileor Deum Patrem, Deum iiem Fi- . . ; . lium. Orth. Duos igitur Deos dicis? Maeed. Absil! D ! . "
Orlh. Quemadinodum igilur cum Palrem Deum, et , *
Filium Deum confiteris, non duos Deos asseris: \ , *
ita, Spiritus deilatem conGlens, nc tres Deos di- c , , - , ;
ciio. Audi, enim, Israel: Dominus Deus tuus, Do- . > . , ,
minus unus est . > Maced. Unus igitur Deus Pa- , \ . ,
ter, Filius el Spiritus sanctos. Orlh. Unus Deus, , * ,
non quidem ut irinominis, sed ut l i , qui in Christo \ . .
perfecli sunt, unus consensti et nalura. Maeed. . . ,
Unum consensum et ego dico. Orih. Oic et naturani . .
quoque, ut sis beatue. Maud. Non possum dicere . . . .
oium naturain. Orth. Dic igitur eoa dissimilis esse . . , M
4 4
e x l e
so
Rom. *, 47; Galat. , 7.

Rom. , 47.
13; Joan. , 45. Mallh. x, 49. Deuu v i , 4.
II Tim. , 42.
Rom. , .
tsa* u v ,
15?1
CONTIU MAGEDON. DIALOGUS I .
152*
vov, * , naturse. Maeed. Nequehocdico. Or//t. Nec fiigidus

$ * , . igitur, nec calidns es, ut Scripiura loquitur: gi
. . . enim frigidue esses, nalnras dissimiles utiqae dr ^ \ . ceres; sin vero calidue, eas per omnia similes.
, , Maced. Filii dico nullalenus differentem esse natu, . ram. Orth. Natura vero a natura nibil prorsus dif \ . fercns eadem est natura? Consimiliier enim esl im
\ . . morlalis, consimiliter est sanclus, consimilitcr est
, \ - incorruptibilis, consimiliter est immutabiiis. Paler
; . , autem, Filius et Spiriius sanctus sunt consimiliter
, ; ea quae dicta sunt. Una igitur, ralione identitalis,
. . . est natura. Maced. At Filiuin Patii subjectuni esse
; . ! . " dico: quomodo igilur unam naturam possum di * cere? Orih. Subjectionem natura dicis, an oeconoMaced. Naturae. Orih. Ergo
, , \ mwe et dispositionis?
^
, dissimilem dicis naturani? Maced. Absitl Orth
; . . . Quando Propbeta ait : Onmia subjecisti sub pe dibus ejus, oves et boves universas, insuper et pe ; . . . . cora campi : > noune naiuram brutomro naiuras
\ , b o m i n u m esse subjeciam ait? Maeed. Imo. Orih.
, Sed natura pecorum naturse bumanas est dissimilis?
; . . . Maced. Etiam. Orth. Quando ait, Subjecit popu; , \ los nobis, et gentes s u b pedibus noslris , noa
; . . . , naturam naturac, sed servituiem peccaii, libeitaii
, fidei subjectam docel ? aced. Eliam. Orth. Aliier
\ , igitor pecora, aliter gentes nobis subjectte sunt?
, , \ , M*ced. Eliam. Orth. Quando Scriptura ait: c Servi
* , subjecti sint dominis secundum carnem, non soluro
, . b o n i s etmodestis, sed eliam discolis : aliter pe . . Q cora, aliter gentes, aliter servos subjectos innuit:
" , *. . pecora quidem natura, gentes fide, servi lege. P 0 5 \ suut enira servi dominis ipsis virlute antecellere.
, , * Maced. Est in confesso alios atque alios esee s u b , * ; . . j e v l i o M S modos. Orth. Quin ei nos alius alii sub, , , jecti surntis per charitatem, non ut pecora naiura . . - Hter, neqne ut genies fide, neque ut servi lege.
, - Maced. Neque ut pecora, neque ui gentes, oeque ut
, , servi, sed per Domini dilectionem. Orth. Cum igi , . tur Filius Patri subjeclus eit, subjiciliir illi vel per
\ , naturara, ut pecora hominibas vel per legem, ul
\ , eervi : vel per fidero, ut peccator : vel per d i l e c l i o . , nem, ut Filius. Filius autem eamdero quam Palei*
, * babet naturani, subjectus non natura deitatis, eed
oeconomia humanitatis. Qui enim subjicilui% voSk .
lanlatem aliquam habet, quam oomprimit ut voluntaiem prsecipientis exsequatur. Ai Patrie st F i l i i voluntas est una, ralione deitaiis.
19. . * - D 19. Maced. Quomodo igilur scriptum est: < Fa * \, " c(us obediens usque ad monem , e t : c Ciim
, \ autem ei subjecta fuerint omnia, tunc ipse quoque
, Filius subjectus erit ei qui subjecit sibi omnia in
; . oimiibus *? Orth. Nimirum, forma servi acce , pia, cuxn in forma Det esset, necessario subjectio ,
nem quoque servilis forniaB assumens, subjicitur
, , ' ' pro nobis suo ipsius Palri, non naiura deiialis, sed
. \ formae servilis, quam 4 8 6 auiupsit, unlone. Et
quid est, cur Filii naluram imraimii ceneeas ex eo
; , \ quod subjieiaiur Palri? Nunquid si Deum Verbuin
9l
9i
Pgal. , 8.
PATROL.
9 1
Psal.
GR.
XLVI,
XXVIII.
. I Petr. 1 1 , 18.
Philipp. 1 1 , 8 .
"
M Cor. xv, 28.

k2
1321
audias bominibus quoque subjectum fuisse, hoini- , num natura inferiorem illum slatues? Maced. Ubi } ; * ,
scriplum esi, quod bominibus quoque subjeclus \ ; .
fuerit? Ortli. Homo erat Maria, eral el Josepb, at- , \ ,
que iis, ut in Kvangeliis scriplum cst, eubjeclus . , ,
fuit. Citm enim invcnissent illum in lcmplo, ait , ,
evangelisla, dixerunt: c Fili, quid fecisti nobissic? ; .
Ecce paier luus et ego dolentes qmercbainus ic. Et ; ,
ailad illos : Quid estquod me q u a 3 r c b a l i s ? Ncscie- ;
batis quiain domo Palris mei oporlel mc esse? el , . >

venit Nazarclb,eteral subdilus illis *^ ? llle igitur
Unigenilus Dei, ille Salvalor mundi inferior scilicet , ; . ,
eral Josepbo el Mariaj? Maccd. Nequaquam, absil! ! . ,
, *
Orth. Consimiti modo ctsi Patri subjeclus esse legalur, nontanien dcprimiltir sccundum naluram : , \
sed wt Filius, cui servi formani sumere placuii, . , $
subjectwnem quoque servilis formx sumpsit; nam . .
in bac cum esect, Mariai fuil subjeclus. Maced. At . ; ; .
ipse Palrem vocavit Deum suiun. Quomodo igilur , \
polest una esse ulriueque naiut-a? Orlh. Filius Dci ;, ; . .
itum Dcus natura el bonu) per assumpiionem car- .
iiis est, necne? Maced. Est. Orth. Igilur ralione , ,./##. ,deilalis Deus ipsius Paler est, ralione veio bumani- .'0. ,
taiis, Deus. Maced. Ego ulriusque nalurae Oeum t
ipsum dico. Orih. Metncnto illius dicli: < Vado ad \ , \ \
Patrem meuin el Palrem veslrum, Deum meuin et . ; . . .
Deum vcstruiii . > Nonnc bacc ila se babcnl? Ma- \ ; .
eed. Ua sane. Orth. Sic igitur Palerejusest qtiein. . ' ^ , ;
admodum et nosler ? aced. Non. Orlh. Sed ipsius ,
quidein nalura : nosler vero gralia. Cbristi enini ,
parlicipes facli, invenli siunus prope, qui procul * . . . . " ,
aberamus naiura, adeo ul Deus Pater noster dica- ,
iur. Mattd. S.c est. Orlh. .Queniadioodum igitur , ; \ .
no&Cbrisli participes facli, Palrem habemus Deum: \ ,
ita Filius quoque Yerbum ei Deus, cum sanguinis t ;
el carnis noslrae iaclus sil parliceps, Palrein babot . .
Deum, Ua ul dixerit: De venlre mairis me Deus \ \ ,
meaa es lu
> De ventre aulem mairis Verbum . *
faetum osi, quando Virgo concepit et peperit Ero- . .>
manuelem : aique boc modo subjicilur forma scrvi
. \
accepta. Maced. Ipie ait: c Pater meus major me . . \
esl . > Orth. Vocabulum t major > multiinodis in ; .
Scriptura divina accipitur. Maced. Eliamne ad car- , ..
hem hanc vocem major refers? Ortli. Videainus
. .
eum timore Dei, quae divina? Scripturae mens sit, . , , \,
J'
#
1~-.
.\ _
-
jr_ .
quot. modis
vocem . major >. usurpel.
Maced.:~~
Vidca- f\
fr.' .. .
^
.
IIMIS.
Orlh. In Evangelio Filius a i i : 4 Paler, qui
\ . \ \ '
dedii tr.ibi, major omnibus esl, et nemo polesl ra- " ) > \,
pere de manu Pairis mei. Ego el Paler umun su- ^ > ,
tuus . Et de Esau dictum cst :c Quia major ser- < \, )
viet miuori . El : < Major crat Saul omnibus bo* , ,
.
Hiinibus*. > Et : c Major oronibus est chariias *. > . , ;
: < Gramim sinapi 4um crevcril majus esl omni- . .
, ,
btis oleribus . Scripla sunt ba3C, necne? Maced.
Scripta sunl. Ortlt. Siccioe crgoEsau Jacobo ma- ; :; . .
joreia dicia, quemadinoduxQ Saulcin aliis hojQi- . .
99
Luc. , 48-51. Joan. x x . 17. Psal. x x i , I I . loan. , 28.

Gcn. , 25. * I Reg. , 25. Cor. , 15. Luc. xni,, 19.
4
Joan. , 29, 50.
CONTP.A MACEDON. DIALOGUS I .
1323
nibus, quemadmodum dileclionem spe etfide?Ma*

xal , ced. Non. Onh. Recte dicis. Saul enim stalura cor * - poris aliis hominibus niajor dictus fuil: tlilcclio
, . vero fide et spe major dicta est, ut quae incre. . . menti aliarum virluluin causa sit: cum enim dili , - girous, credimus; cum crediimis, speramus. 31 a , ced. Et boc adniitto. Orth. Siccine igilur Palrcm
, majorem omnibus dicis, quemadmoduDi dileciionem
; . . spe, qualiiatc : aul queniadmodum Esau Jacobo,
/ . . , lempore : aul quemadmodtiin Saulcm aliis bomiiti , bus, stalura? Maced. Non. Etenim Paler incompa ; , rabili excellenlia omnibus major esl. Orih. Si igilur
, incomparabili excellcntia major omnibus est Patcr:
\ . . neqne lempore, ul Esau Jacobo, neque stalura, ut
; . " Saul aliis bomiiubus, neque qualilate, ul dilectio
, , fidc t spe major omnibus est. 487
ôced
, . . " Quomodo ergo? . Nam qui incomparabili excel. . lentia omnibus major est, simili codemqtie plane
, , niodo omnibus esl major, nec magis illo, mtnus
, ; aiio. Maced. Vere dicis. Orlh. Eodemne igiiur m&. , ! . do dicis Patrem majorem esse Filio, quo equls,
. quo canibus, quo omnibus brutis animalibua,
. . : . . quo denique insensibili maleria? Maced. Ne . quaquam, absit hoc! Orth. Nou igilur oronibut
, incomparabili cxcelleitiia major est. Filio enira
, ' . niajor csl ut Paier Filii. Maced. Comparalive igi , * tur. Onh. Oixi, ut Pater Fiiii. Cum enim alios in. , * comparabili cxcelleulia superet, non tamen FHio
* > * major est cxcelleutia incomparabili, sed ul Pater
* '. ^ Filii. Quod si excelleniia incomparabili major eo
, ' non est, non esl major nalura : non enim percom
. . paraiionem. Si vero no major nalura, ergo nec
. . magjiiiudine, expcrs enim est magniludinis; nee
lenipore, lempore enim nullo comprehendiiur; de . nique nec qualiiate, expers enim est quabtalis.
. , Quare nulla alia in re roajorem seipso Palrem dtctt,
, * .
qnara qnod Filius ipse sit, qui furmam servi sumpsit, et sutim ipsius Patrem honorat. Maeed. Hoc admillo. Orth. Eadem igilur cst Patrie et Filii nalura : quandoquidem non incomparabili exeellenlia Patrem majorem seipso dieit. Neque enim Filiut
essct, nisi iiaturam baberet eamdein. Quod si ita esl, non igiiur nalura subjicilur, sed ul Filiua lorma servi assumpta.
20. . )*
20. Maced. Prsclare lu quidem de Filio disser
& .
ris: sed de Spirilu non it*m. Etsi enim Spiriluf
, . ^ creatus non fuerii, Taclus lamen iuil. Omnia enim
" . , , per Filium facla sunt. Si auiem omnia, utiqueet
*. , . Spirilus. Orth. Si faclus est, creatus quoque esl. , ' Si euim quod factum, crcalum non est, et oronia
. , - per jpsum facia sunt, sane creata omoia non suni.
* Qnod 6 i ila est, quomodo inlelligemus dicium illud
; . ' Pauli: c Omnia iu lpso creata suul ? Maced. Sed
. ., , * non omnia pari in bonore habenlur. Orlk. Elsi non
. pari babeanlur bonore, omnia tamen creata sunt.
, . . Creamra autem a creatura uibil difleri, qualeuut
, ; crentura est. Maced. Nibii igitur difleri Gabricl ab
. , * ,
equo, aui ab alio quodam bruto aniiuanle? Orth.
, , Qualonus creatura eal, nihil diflerl; quaicnus veia
, , angeius, spiritus adminislralorius ad minisleriuni
a
Coloss. , 16.
1527
niissus, non soluni a brulis, sed a nobis quoque
, . homimbus, el ab angelis, cum sit arcbangclus. ,
Elenim oculus, quaienus oculus, aliis corporis ' \ . .
membris honoralior est; corpus lamen non esl. ,
(Corpus enim nihil differt a corpore, qua esl cor- . . ,
pn$.) Maced.Nos dicimus, Spiritum a Deoper Filium , ; . .
essc suum babere. Orth. Annon caetera, quae esse . \ . .
suum a Deo pcr Filium non habenl, creaturae sunl? , . .
Maced.Smxt. Ori/i.Crcalura igitureslSpiritus.lf aced. , .
Non voco cn?aluram, quandoquidem scriptum non . , ' , esl. Orlh. Nec faclum dicito, quandoquidero ldem \, , > .
prorsus significat. Maced. Sed scriptum est :
. ; .
Omnia per ipsum facta sunt : > scriptumque: ! . Omnes servi lui . Orth. Servum igitur vocas . . ; . ''
Spiritum? Maced. Absit! Orth. Non ergo omnibus , (17*) . \
islis annumeratur. Maced. Tria igilur non facta di- , '
cis? Orth. Sed quae nec causa nec patre careanl. , . , '
Eisi euim Spiritus factus non esl, causa tamen * , \
originis non caret. Gausam enim babet Deurn, cu- . \ ;
jns Spiritus esl. Et licet Filius factus non sit, non \ . .
lamen est sine Palre : babet enim Pairem Deum, ; . ! )iex quo et genilus esl. Paler vero et non factus est, \ , '
et nec causam, nec Palrem habel. Maced. Non igi- ; . , \
tur faclus est Spiritus per Filiura? Orth. Abeit! ; .
Quomodo euim Pater illum super Filium ponere ,
dicit, 8i per ipsum Filium Spirilus factus est? ' . > .
Maced. Ubi scriptum est, Patrem super Filium po- . . ;;
nere Spirilum ? Orlh. % Ecce puer meus dileclus, . \
in quem coniplacuil sibi anima mea : ponam super , ' , >
eura Spirilum meom > Maced. Non bunc dicit Q . . , ' $
Spiritum. Orth. Esine vero alius Patris Spiritqs? \ * ,
Maeed. Paler ipse Spiritus est, et quando ait, c Po- ; . , '
nam Spirilum meuin super eum, > virtutem suam . . "
inielligit. Orih. Gum ergo dicit, c Super quem de- * , ;.
scendeniem et u.anentem 488 videris Spiritum . * ,
super eum , > virtuiem ipeius dicit? Maccd. Non, ,
sed Spiritum ipsum paracletum dicit. Orih. De alio . . 6
Igitur propbetae locuius est, qucm super eum po- ; .
aiiurus essei, de alio Joanni. Maced. Quem ad Joan- \ . . &
nem dixil se positurum super eum, is est Para- . . ,
ctetus: is vero de quo ad propbeiam locutus est, . .
suam ipsius viriutem dicit. Orth. Duosne Spirilus , , .
babet Deus ? Maced. Deus ipse Spiritus cst. Sed et . . . . ;
virtus ejus Spiritue dicitur. Orth. Virlus baec est *
Spirilus subsistens. Maced. intelligo quid sit D \ , \ * \
ftubsislens : virtulem suam se posiluruni dixit. ,
Orth. Virtus ejus, quam se posiiurum dixil, in se
eubsislit. Maced. Deus ipse est. Orth. Alqui, cum , .
Joanni dixisset : c Super queni viderie Spirilum
, \ \
discendentem, velut columbam, et manenlem su- , \ >
per euni , > eamque Joannes cum vidisse^, sub- ; \ $,
jtmxit a propbela significalam vocem : Hic est . , &
Filius meus dilectus, in quem sibi complacuit ' , , *
anima mea. Vides, ut esedem utrobique voces , ,
ponanlur: ne cogilemus, aliuin Spirituin per pro- , \
phelain, aliuui Joanni fuisse dictum. Deinde ex . .
Lwa disce quod scriptura est. Posleaquam enim ;;
Joan. i , 5 .
Isa. xi.u, 1. Joan. , 53. ibid.
(17*) Lcge , ul col. 1332. EDIT,
CONTRA MACEDUX. DIALOGUS I I .

1330
. , \ Spintus desccndil el mansil super eum, et vox su . . pra dicta audita est, subjungit: Jesus vero ple . . ! . mi6 Spiritu sancto, regressus esl a Jordane, et du
, ttus est in deserlutn a Spiriiu, ut a diabolo lenia, . . , retur
Maced. Spiritus sanclus igitur Cbrislnm
! ' , implet ac perficil ? Orlh. Evangelista ait, iesum
, Spirilu sancto plenum fuisse. Maced. Majorero igi \ , , * tur Filio Spiritum dicit. Orlh. Absit! Maced. Si
ille Filium implevit, si a Spiriiu Filius agitur,
* , , major ipso esi Spiritus. Orth. lirum aio, absil 1 ut
, , hoc. dicam l Sed quemadmodum, curo audis Filium
* sedere ad dexteram Patris, neque locum apud Deum
\ animo concipis, nec majorem Filium ducis, sed ex
, " * eminente honore natura identitatem intelligis : sic
, audiens Jesum plenum Spiritu sancto, non defe c * , clus complemenlum putes, nec majorem Spiriluni
" c " existimes, sed ex eminenle honore et unione, iden . . titatem nature animo collige, in tribus perfectis
, , \ - hypostasibus. Quod vero supcr ipsum Filium Spi . . ritus sit, audi et ipsum Judaeis loqueniem : 4 Spi I , ritus Domini super me, eo quod unxerit me ; >
, ei Petrum : Quia unxit ipsum Deus Spirilu sa
, et virtute \ > Maeed. Ego lilterarum sum im, \ , , peritus, magistrum menm adducam, qui lecum
'.
disputet. Orth. Ulinam magistrum Ubi accersas
piam medilationem .: ne bomines sequaris, sed Deura, qui dixil: Euntes docete omnes geutes,
bapUiantes eos, in nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti *. 1 Amen.
1 1
l l
EJUSDEM ATHANASU
,
,
Disputatio alia adversus Macedonianum, de quos
Ad-Q stione, an Dei Verbum corpus animatum gestafit?
(18).
MACEDONLANUS.
Non erratis tanlum, quod consubstantialem Pa ,

tri
Filiumfessedicatis: sed eliam quod Dominum
, * \ \
. . incaroatum animam quoque habuisse affirmetis.
, \, * ORTHODOXUS. Non modo religiose sentimus, cum
. Patri consubstanlialem esse Filiura: sed et cum
, . eum incarnatum animam babuisse confltemur. Nc \ que vero magni quid feceris consubstantialiiatem
. negans, si animam eum babere nigaveris. Hoc enim
, , eonjm est proprium, qui subslanliae diversitatem
. . ** et flissimililudinem asserunt. Ut enim substantiam
, . *0'- Unigeniti dicant esse patibilem, inanimalam eam di, \ cunt, atque inde dissimilitudinem substantiae com, - D miniscuntur. Maced. Nos vero dissimililudinein siibstanliae non dicimus, sed anima carere dicimus. Ortn.
, \ , "
\ ; . . . Faterisne Gbristura in mortis agone coepisse conlri \ , stari489et moestus esse, ut in Evangelio Mailhaeus
; . - habei, Coepit contristari et moestus esse, et ut
. . Marcus, Ccepit pavere et laedere? Maced. Eliam.
; . ! . Orth. Utrum lnoosta est et morlem pavet divinitas,
\ , an corpus animatum ?Maced. Divinitas cerie incar nala. Orth. Filii igitur divinitas dissimilis est dei, , ; lati Palris? Maced. Absit! Orlli. Si moesla est el
. , . pavet mortem, quomodo similis per omnia erit ei
* Luc. , 1 , 1 .
1 1
Luc. iv, 18.
* Acl. x, 58. Matth. xxvm, 19.
(18) In litulo Dialogi Palal. habet, .
S . ATHANASPJ S. DUB.A.
531
43!;!
qui nec nngiltir, noc contrislatur, nec tiirbatur ? jI . ,

Maced. Corpus h:vbuil,et Idcirco conlristatur. Orth. , . . '' \
At corpns sine animn non angitur, non liirbaiiir, non . .
iristalin? 1/rtrcd. Scd loeo anima? divinitatem babnit. , ; .
Orllt. An norpus divinilatTpavorem incussrt, aut divi- . .
nitae corpori? Maced. Proptcrcorpus divinitasexpa- , .
veaceb 1. Orlh. Niniirumul priiicipalusanimi nostri, . ! .
iia el dtvimtas a corpore lui babalur. Maccd. Absit . . !
ut bocdicam! Or//i Concedas igilur oporlel aniimim
7.
fuissequa* lurbata est. Maced. Absil! Orlh. Qitomodo ' \ ,
ergo angelum audies Josepbo diceniem: c Accipe \ ;
puerum et inaircm ejus, et fuge in jEgyplum : fu- > \ *
turiim est enim ut Herodes quaerat animam pueri" ; /. , \
et Uertim : c Surge et accipe Mariam conjugem
tuam, el vade in lerratn israel : defuiicti sirnl enim,
qni quawebant animara pueri *; et Dominns ipse * c *
ait: c Ego sum pastor boims : bonus paslor ani-
mam suam ponit pro ovibus"; et iteruiu : Cutn " , , \ ,
volo, ponocam.et cumvolo, rcsumoeam". Maced. ; .
Quando vero cl Patrem audhmis loquenlem, < Sab- t \
balaet neomeuias vestras odit anima mea", idcone , \
<?t ipsum Patrem animam t.abere dicemus ? Orth. ; 3. %
Nonconsiderasti euin,quein adduxisti locum.Neque ,. ,
enim demonslrare poteris Patrem esse, qni istbax . . \ ; .
loquatur. Maced. Cujus ergo esl vox isla? Orth. ; " *
Filii Dei, qui dixit : c Cognovil bos possessorem , \ *
suum, et asinus prsesepe domini sui : lsrael aulem , \
me non cognovil,et popiilustneusnoninlellexil". . . t
Maced. Uiccine esl q.ui dicit: c Neomenias veslras \
et Sabbata odit anitna inea? > Onh. Sane quidem. ^^ ; . \ . -,
Tum cnim odit ca, quando incarnalus est, et foc- , :.
dus novum inslilutt. Maced. Atqui aitimam habuit, . \ , "; 9.
cum Isaiai visus esl? Orth. Qnemadraoduin nec ma- " \ ;,
nus, nec pedes corporeos, neque etiam vestimenia ,
corporca babiiit,antc incarnaiionem, quando dixil, , " \ , xal
c Foderunl manus meas et pcdes meos : et supcr \ , )
veslem meam miserunl sortem , sed quas futura \ \
erant pronuntiavit : sic r.tde anima loquensdixit: . . ,
Odiianimamea. Haced. Sit sane Filii vox ha?c : ,
nunquid ei lum Filius loquilur, cum dicil : Ecce , puer meus dilectus, in quero complacuit anima iiC
mea, ponam Spiritum meum super eum ? Or/, , > ; . 4
Patrem bic, non Filium, loqui in confesso est: ai- , ' ,
lamen non quod animam habeat sic loquitar Pa- 3
ter, sed cujusque sancii aniraam, suam animaro j[) , . "
dicit. Quttcunque igtlur anima sibi complacucrit , , \, \
inFilio, ista, inquit, est anima mea. Etenim nl . ,
homo justus, Dei bomo dicitur: iia anima jusla, ; \
Dei anima nuncupatur et est. Maced. Quid igiiur \ . . ; Vf$.
,
*
est boncplacitum ? Orlh. Verbum complacuit, pro, ,
pbela Isaias inlerprelatur suscepil, ubi scribil:
iacob servus meus, suscipiam eum : Isracl cle- ,
cltis meus, quem benigne suscepit anima mea. Po- ' . Tfa
sui Spiritum roeuni stiper cum. Qusccunque igitur , , *
anitna bunc, qtiem ostcndo, servutu meiun susce- , \ . .
pit, ea est mea anima. Maced. Kog improprie Pa- &
%
19
10
" Maitb. , 15. " ibid. S0. * Joan. x, 11,

u i 17-19. Isa, x u i , 1.
ibid. 8.
" Isa. , 13. " ibid. 5.
4 t
Pi*
1554
CONTRA BIACE >. DLALOGUS I I .
Irem
ista
locutum
fuisse
dlcimus.
Neque
enira
qjiod
c
, , animam habeat, dicit: t In quo sibi complacuit
\ . . , anima mea: > neque de anima bominum loquilur,
\ tillti qtiidem exislimas. Orth. Impropric animajn
\ *; . Palri Iribui conccdamtis, uunquid cl de Filto im. . * proprie? Maced. Etiam. Orth. Quidsi aulem Palcr
, \ homo dicalur, ct si improprie Paler dicitur, num et
, Filius impropiie boino dicetnr? Maced. Ubi scri; . ptum esi Palrem improprie esse boniincm? OrlA.
; . 490 Eilius *>pse iu Evangeliis honiinem ipsum vo . . cal. Maced. Locum Icge, quo ipsutn bomiiiem vo^
. . " cat. Orth. Quando dictl, < Homo quidani fecit nir.
, " ptias filio suo", iqualem hominem dicil? Dl quan, > ; " do dicil, Hoino quidara planlavit vineam, et lo~
, \ cavit eam agricolis", qualem intelligis hominem ?
, , ; . Maced. Iu parabola Palrem. Orih. Ergone igUur,
. . , cuin in parabolis Palrem dicat bominem,et in ca^
!; , dein illa parabola seipswn dicat bomimun post ser vos niissum, Fitium ipsum iniproprie bominem fa~
, ctuni luisse dixcrhmis?-J/flced. Absit. Orth. Si
); ergo audicriimis faeiem Palris, quam paeroniroan. I . geli vident: si iicm aiidierimus faciem Filii, qua
, , in monle resplendnit, et quam minister Pontificis
percussit r itane propria utrobique signiflcaiionc fa , , ippa* ciem accipiemua, aut banc quidem corporie faciem,
T.tv illam improprie appellabtmus faciem,queslbypo ; , stasis? Maced. Oiniihim consensu alitorPatri, ali , ; ter Filio tribuitnr. Orlh. Non ergo si improprio
: \ , anima Palri, continuo cl Filio improprie tribuilur.
. . , \ \ Est bsec Manichaeorum insania , docere Filium Dei
, non fuisse liominem faclum. Maced. Hominemcum
, faclum confitemur ; sed animam assumpsisse non
. item. Ortli. Non hominem solum dic, sed et eai>
. ' \ nem factum. Nequo cnim homo factus est, si coi>
. , pus animatum non assumpsit. Maced. Quid ita?
\ . Orth. Quia corpus exanime, quod ab a n i m a B ratio, . . ; . nalis commnnione sejunclum est, non esl corpus
, , bumanum. Cur aulem instar c asptdissurdae et obtu . rantis aures stias, qux non exaudiei vocem incan , - tantis", ita voa et Petrum auditis, in Actis apo*
^,. slolorum dicentem: c Non derelielam esse apud in , feros animam ejus, neque carnem ejus sensisse cort , ruptionem ? et Isaiam clamantem : Si dabitis
; pro peccalo animam vcsiram, vtdcbilis semen lon$ , gsevum. vult Daminus in manu ejus auferre do . \ lorem aiiimae ejirs, estendere ei lucem, et formare
yxtp\ , inlelKgentiam, innoceniem efliccre juslum, bene
, \ , * servientem muliis; et peccata eorum ipsc porlabit.
\ Qtiapropter ipse possidcbit niuitos, et foitium d i . videt spolia. Proeo autem quod tradita estin mor, . ' tem a n i m a ejus, ei inler iniquos repulaltts eet, ei
, \ ipse peccata multorum lulit, el propler iniquiuiet
, ) - eorum iraditus esi". > Maeed. Scimus saepe in
, . > Scriptura dici, ipsum habere animam, sed tmpro. \ , prie, non vere, dictum est. Orlh. Qua?cunqne
* 5, igitur huraana de ipso sunt dicta, qualia sunt au1553
1135
1336
ditus, visus, olfactus, vox, guslus, concupiscenlia, , . . .

uolor, stupor, anxietas, obambulatio,figurate,non , , ,
proprie, dicla fuerinl ? Maced. lmo ea quae niodo , , , , , ,
recensita sunt, omnia proprie ipsi comptHant : sed , , ,
nima improprie. Orth. Nimirura qui illi laboranli, ; .
exque ossibus, nervis, venis, arleriis aliisque , . . 6
membris ei partibus compaeto corpori se unire , ,
dignatns est, is animain non babuil ? Maced. Quor- , , ,
eum Vita opus babuil aiiima ? Ovlh. Et quid cameilli ,
npus fuit, qui palribus noslris eliam absque carne ; . ; .
visus esl? Maced. Carne opus babuif, ut crucifigi ,
posset. Orth. Sic anima opus babuit, ut dolere, ; .
rontristari, ut expavescere, ut apud Inferos esse . . \ , , , \
posset. Hoe est enim, formam servi atcipiens, non
in corpore dtintaxal apparere, sed serviiulis eliam $ , .
passiones assumere. Maced. Formam servi assum- ^ ,
psil, quando carnem assumpsit. Orth. Forma Dei , \ .
eslne perfecta Dei f o r m a ? Maced. Eliam. Ortk. Ergo . , . .
el f o m i a servi, perfecla servi forma est. Hinc enim et \ ; .
stupor et dolor et angor, quod forroa servi perfecta sit. . . \
Atque haec esi ovi illa quam qui quaerit el invenit, su- . \ ,
per humeros fert, non ut rera i n a o e m , sed animal ani- , ,
inalum, periniltens illi ut passiones habeat, non Ulas . ,
quidempeccati, sed tiature: ne pbantasia esse exisli- , ,
raetur, et insaniat Manicbaeus. Maced. CoDcedamus , ,
491 de anima pulchre te disserere; sed quid cau- , ,
sas est cur consubslanlialem Filium Palri dicatis ? * , Orth. Quia quam dixeris esse rationem substanii . . ,
Palris, eam ipsam et substaatiae Filii esse statui- ,
mi. Maced. Sed illud non est consubstantiale, sed ^ ; . "
tubsiantia aimrle. Onh. Simile subslantia est, ut . ,
ila dicara, agrestis sapientia : ut si quis dixerit, . .
quod idem sit unius morie et similis morig, idem- , . .
que uaius generis et sknilis generis, unius gloriae , * ,
et similis g l o r i a 3 , unius sententiae el similis sen- ,
testiae. Maced. Nequaquam, sed $ub*tantia timile de , ,
iittorporeis, consubslantiale de corporibus dicitur. . . * ibdpciccv*
Otth. Dixi agrestem esse sapientiam : potiusquippe
dicere vos oportuit tubstanlia $imile de corporibus . . ,
IB quae cadit simililudo, con$ub$tantiale vero de : ' \
iocorporeis dici, in quae cadit identitas : n a m con- , ' \ , \
$ub$tanlialee$i ejusdem lubttantxae. Maced. Al con- , '
subslanlialia p r a B j a c e n i e m b a b e n t subslantiaro. . .
Orth. Nequaquam vere dicis : nam consubstantia- . .
* est Eva Adamo, neque tamen habent prejacen- D ] , \
lem hominum substantiam.lfaitfd. Sed terram habent . .
prsejaceniem. Orth. Nec lamen ideo sunt consub . . *
atantiales, quia ex terra sunt, scd quia eamdem ad- , ,
mitlunt substantiae rationem. Maced. Veruni ego id- * .
circo consubstanliales esse dico, quia ex eadem . ,
plaiie sunt subslanlia, ex terra nempe. Dic igitur et , . .
oaoes, et serpentes et cuncta caetera ammanlia ho- , , \
rainibus esse consubsfaniialia, neque solum bruta , * \
antniantia, sed eiiam planlas et si quid aliud ex terra , ,
ortani habet. Uno quippe noraine omnia lerrena .
vocantur, sed non eamdem admitlunt substantiae * .
rationem. Maced. Ego non sum sectaior Aristotelis. . . .
OriA. Nequeego. Maced. Sed Aristoteles inquit, ho- . .
oionyiuorum, seu quorum commune nomen, diver- ..
1
13
CO.NFUTATIONES QUARUMDAM PROPOSITIONUM.
1353
tk sam esse subslanliae raiionem Orth. At tu dicis
, \ , , \ eamdem esse rationem subslantia? bominum, asi; . . norum, boum, equoruni et aliorum animanlium ?
; . . Maced. Etiam. Orth. Eamdem ergo subslantix ralic . . nem habes quam brula animantia. Maced. Eliani.
, ' , Orih. Ego quidem non Arislolelem, scd veriiatem
, conseclatus, non dico eorum quorum commune no . - inen, eamdem esse subsianlia? ralionen, neque ea , \ dem esse irraiionabilia quae raiionabilia. Omnis
. . . . <iulem baereliciis c comparatus est jumetUis insi ' .
pienlibus, et aimilis faclusest illis . > Maced. Ab&tioe a conturaeliis inier dispulandum. Orth. Ego contumeliose non ago, sed illud ex diciis luis consequilur.
,
,

.
%
Ejusdem epistola, prafaiionis

toco tcripla,
motuum ecciesiaUicorum tragcedia.
in qua
Litierarum studium tutim, veritatisque indagan \ , ( dae ecopum, admiratus sum, fidelissime Christi
;) \ serve (quo le enirn digiiiori compellem nomine?)
, . Euslalbi : et tantopere miratus, lantopere victus
, - sum, ut confeslioi jussum mibi a te ministerium
, \ . aggressus sim, promplaro mecum aflerons volunta tein, etsi vires me deficiant. Qut enim possem fer, vido studio luo aequare sermonem, aul debitara
, (19) veritati implere mensurara, aut mendacii jam tur ; - bas agentis exsuperanliam declarare? Verba profe * \ runtur amentia3 atque insipienliae plena : dicuntur
\ , (5$ aulem summa cum impudcnlia et arrogantia: r.t
, \ - rxhinc ausint quae non sunl bacienus ausi, ha?.re \ - licaque improbitas non clam ulterius et paulatim
, ' - C simplicioribus insidietur, sed quasi nacla in omnee
, \ , , potestatem, ferociter agat, omnibus imperet, leges
, - prescribal, ad placita sua perlrabal, obsequentiant
, , \ postulet, absque mora damnet, poenas sumat dc
* \ , studenlibus piae religioni : et hunc quidem contu
* ) meliis oneret, ilium patria pellat, alii accusatio , num laqueos counectat, illum dignilale spolicl sua,
, aliura audacia sua dejicial, alium fastu suo ad
. , , suas parles abripial. Taceo vincula, carceres, mul, , , ctas, opprobria, Aagella, 4 9 2 niiseraoda caedium
, \ ' - speclacula, quae vel posl ipsam cxperienliam oU
6 . \ (20) alrocitatem nimiam vix creduntur. llaec porro ira . " ! " goedia mullos sacerdoles auctores babet. exse 1 \ - crandam audaciam! iutoleranda jura! quibua
^ exordium sacerdolii ac raagisierii fuit dulcissiimim
, illud diclum : Pax oiunibus : quorum opus est pra\ , , c dicalionem circumquaque ferre, multis verbis maii , - suetudinem commendare, ut oblemperent illi ,
- c Cum mansueludine erudire adversarios , > probe
annuntiant illud : c Nos qui fortes sumus, debemua
c , intirmitatea iniirmonur. portare . Admoduia
\ ; , enim sancto observant 1IEC sapienler a Paulo dicla :
; t ,
c Quis infirmalur, et ego non inGrmor ? Quis scan. < , dalizalur, el ego non uror ? > et : c Omnibus
omnia factus sum, ut omnes lucrifaciam
Ubi
; c "
1T
i e
1 9
Peal.
XLVIII,
15.
Tit. , 1 5 .
(19) Sic Vaticao. Editi vero, .
Gal. , 1 ; Ephes. iv, 2.
" II Cor. x i , 29.
(20) Vatican. .
I Ck>r.
S: ATIIANASHS. DUBIA.
1510
nunc Hlud : Ne odio habealis ut inimicuni, sed (21), ; .
adnonete ut fralrem ? > Ubi illud : Ut non clau- , ,
dicans quis erret, magis aulem sanctur"? I b i ;
ilbid : Aigoe, obserra, ir.crepa, cum oinni pa- \ . tientia ei doiirina" ? > Imlicla causi condemnalio, * *
absqne convii lionc seulciria. Audacia pro fortitu- . ;
dine rcpttlaiiir, cnidelilas zelus vocalur, dolus pro
sapienlia liabelur. Qimiam trngrcdia quibusvis cla- . ' *
nioribiis usa bisce geslis par fueril? Exigua Jerc- ,
niiae lamenialio esl ad lot lanlnrumquc nialonim , ,
gravitatem et niagniitidinem. At ne videamur ob ,
demonsiraliomim pennriam planclibus imnwrari, , age ad singnla quac objiciiml, cum veritate simpli- *
citer occurranius. Tamelsi fnctis i 11 suis, prius- . ,
quam verbis convicti sunl, juxla illud divina? legis , , * ,
dirlum : < fructibns eoruiii cognoscelis eos . > ^ , &
Frucltis porro opcrarioruin liujiismodi bacieuus ,
fuii, dissipare, non colligere ; persequi, non redtt- , .
cerc; dejkcre, non excilare; vulnerarc, non eana- .
ro ; odisse non errantes, non quaerere erranies.
Quod igilur rbsqiie mendacio scriplum fuit, id ina- (nifesie impletuiii esl : t Omnos qui pie volcnt vi- , .
verr in Cbrislo Jesu perserulionetn palientur; mali ' ,
auieni boiuines et seductores proncicnt in pejus, .
erranles el iu errorem mitlentes . CaUcrum confutationis nostre parles subjiciuntar, atque ordioe
disljiiguunlur.
11
I.
Adversus eos qui ex $ola mnliitudine verilatem )\0
.
dijudicunt.
Cerlamina igitnr, Deo auspice, adversus menda- (j oium iuiluri, ducm ei ma isinim invocabimus , /
Deum veiilalis. Ipse euiiu esl, qui a vauilalis uos .
inendaciis liberavil, nunc quiriem claiuans : Ego * t
Siuu vciilas" ; nuiic veio cohorlaiis: Conlidilc, * ,
ego vici nimidiim
(Juo \ odo igiltir non mise- .
randi illi , qui vlin siuclorilntrinqiie dorlrhue, sola ,
mulliludine nieliuutur : ncc cniisidcranl Domiiium ,
lioslrum Cbrislimi duodecim discipulus, simplices, . , , ,
illilt ralos, panpcres, ignaros, (idut-ia adversus ,
inunilum ifitiim grals rcunivisse? Sic illos in- ,
slrucus non ul duodecin , myriades scqueren- ; -%
tur, sel myriattes, duodcciiu illos sequi vellriil? , * lla semper vh,cit veriias, quanluinvis apud paucos .
invpiiiaiur; qui auteni qu^siioiiis proposila* alionem , * ,
dare non audcl, ncc deinoiislralionibus inslniotus 1> * ,
cst, alqtie idciico ad mtiitiiiidinis confugit pra> , ^ .
sidiiiui: is boc ipso sc >i(lum profil^lur, ul qni , nult'1' alium confidcniiai babfat locum.Quid mul- ,
tiludifieni nobis ingeiis, qunsi allcram Ittrris ex- . ,
stntciionein Deo miniiaus, ad insana? illins mnl- .
titiidiuis exemplum ? Ostendal mibi illa veritaiis , , .
decns, proxinia b;ec via erit ad persuadcndum. Mul- liludo autem sua auclorilaie sine detnon&lrationibus ; ,
comprobans, esl Ulaquidcin idouea ad inculiendum ;
0
11
I ! Thess. m , 15.
Hcbr. x u , 15.
** Joan. xiv, 6
Joan. xvi, 55.
I I T i . , 2.
Matth. , 20.
, T
(21) Sic mss. Edili vcro, , .
11 Tim. i n f t &
r
'
CONFUTATIONES QUAHUMDAM PROPOSITIONUM.
iUt
; - melum; sed ad persuadendwn, nullo modo. Quot

enim myriades tnibi persuaserint tu diem noctem
* esse slatuam? ul sereum numisina pro aurco agno, \ scam ot accipiam? ut a*perltim virus pro congruo>
, nulrimenlosuniam? Deinde rcrtim terreslriiiiu gratU
; non curamus nnilliludiuem falso nominaiomm, et
e , ; > 493
oocleslibiis dogmalibus nulla deinonsira tione fullum seqitar luilum, nb iis scilicel disees; , \ \ ; ; surus, quse magno consensii, miillisquc Scriplura*
nim lestimoniis jam itide ab antiquissimis lempo ; , ribus stint ir.idila? Annon audivimus Dominuni
, ; diconlem: Mulli sunt vocaii, panci vero electi ? , ct ilerum : c Angtisia esl, et stikla via, quac ducit
> , ad vitam, et paucisunt qui invcniunl eam ? Quis , tgitur sana mcnie prxdiius non nialit in paucotum
, , sse numero, per anguslatti ad saluletn ingrcdien
tium, quam muUorum per lalam ad interitum rueii; tiiiiu? Qnis vero, si aelas sua in lcmpus certaimnis
, (; \ >. sancti Stepbani incidissei, non ab illius polius stare
pariibus exoplassel, qui solus lapidibus ubrulus,
, , solus oninibus deiidendus fuil proposilus, qnaiu a
, ;. parte vulgi ex prava lurbse auctoriiate veram fidem
; [] ; scslimanlis ? Major honos babeudus est, vol uni
; probala3 fidei viro, quam dccem aliorum miltibus,
; ' , qui se insolenlius jactilant. Cujus rei cxemplum in
' ' Yeleri qtioque Testamento invenire cst, ubi ali, ' . quol bomimim millibus clade divinilus immissa oc, ^, cuinbentibus, solus Pbinces siclii el Deitm phca . vit, cobibitaque cst clades. Quod si dixissel ille :
, , - ^ Quid quis adversus laulani sibiqne ipsi conscnticn ; - lem ausit miillihidinem ? qnf calculo nieo inipro . , babo quain illi delcgere vilain ? non sane aul fortilcr
, se gessisscl uut repressisset malum : non reliqui
, ) salvi fuisscnt, non sua eos bcuevolcnlia Dcus fuis
; . - set dignaius. Opera?. tgilur protium esl, ul sive unus
:, , vir probus libere agat ct loqualur, sive pravtts
, nitilloruin conscnsus solvatur. At tu, si lubct, Noe
, servaio deraersam niultitudineni anlepone: mibiqtte
. concede t ad arcam paucorum receplaculum ac ; , currnm.Tu, si placet, cuin lurba Sodomis sociarc,
, cgo Lotbo comes ero viuj, eiiamsi solus ipse pro
, salme sua sese a turba scgrpgaiit. Caetennn uiibi
>, nibilominus veneranda niulliludo, non illa qu
; ; disquisilionem fugit, sed quse prubationem afleit ;
* j> no qua; acerbc pugnal, sed quae palcrne :
, .
non qua; gaudel novilaie, scd quae paternam servat
haeiedilatein. Tu vcro qualem mihi maHiliidinem nominas? Eam nimirtim, qua adulatione et muneribus conducta es\ : earo, quai imperitia el inscilia abrcpia esl, eain, qua. lapsa tintidilate el melu ,
eain, qu;<* momentaiiranr p^ccali voluplatcm
pncferl a?lerua3 : id quod miilti palam atint confcssi. Multitudinc nteiidaciuui roboras? mali vchemeiiliam innuis. iloc eniui niajor est calamilas, qno
plures malo sunt implicali.
i n
II.
. \
,
%\
.
II.
Adversus cos qui nec qutvrendum nec toqtievdnm es
Scriptura pracipiunt, sua ipsi fide conlenli.

,
Matth. xxii, 14. * Mattb. vn, U .
>n!lius ergo prctii esse inconsiderahim multorum

consensum, ne adversarios quideio inficialuros ar-
S. ATHANASllS. DIBIA.
45
15U
bitror. Nunc ad reliiiia nobis progrediendum est, , \coiifataiidaquti corimi audacia qui oinne sacrarum \
liHerarum sludium stipervacancuin esse conlen- , dimt, tiim quod propria cuique iides sufliciat, , \ ttim quod inquisilio obscuriores nobis res ipsas . 6 reddai. Agnoscunt scilicel isti ipsi sui dogmatis .
infirniilatem. Nos vero et niysterii verilali ct ejus '' ^
qui verissiina dixit, Oainisqni quseiil iiivenit", \ , , <
auxilio conlidenies, et quxrimus ut oportel, el in- , > \ , \
venimus quae oportet, el demonstramus quac dici- , \ ,
mus, et ad verum sccpum sermonis atlendimus: ut , \ >'
el domesticis persuadeamus, et adversnrios rcfel- ', \ , \ ;
lamus, et nosmeiipsos per inquisilionera lucrifacia- , \
mus, ul denique non inconslans dogma propona- . " ; tnus. Scripiuras negligam? uode ergo cognitio? ; ; ;
Cognitionem relinquani? unde fides? claraat Pau- ^ * c , ;
* "
lus : Qnomodo credent 494
audierint ?
el iteruin : Fides ex audilu : auditus vero per . () , *
verbum Dci **. Igilur qui verbum cobibet, audi- , . \ ;
tum obstruit, et (idem exp; llil. Romanas leges sine pcriculo nemo ignoravoi il. Qnas ergo paranl insidias qui magna coelestis regis oracula meditari \
atque ediscete prohibenl? Scripiura est anr.nae cU ; . bus. Dcsine ergo, bomo, fame internum bominem , , \ &
necare, diratnque, non panis el aqiue, scd au- , \ ,
'liendi veibum Domini, famem attrabere. Est qui . "
inftigal vulnera, et lu medicinam non vis adhiberi? , \ ;
Desine variain inediciiialium libellorum sapienttam
vanilalis iiomiiie evulgare. Reverere eunuchum i l - &luui leciionls studiosum, universis reginae opibus Q , \ ,
praeposilum, qui nc in ilinere quidem leclionem ' *
interniiliebat, cujus proposilum approbaus Domi- ,
nus, slalim illi doclorem misil, qui leclioni inler* , ^
pretalionero adderct, et Scripturae illuni auctoritate , *
ad Salvatorem perducerel *. Quaiuobrein ipse prae- . \ , <
cepil, c Scrulamini Scripturas * , > scrutattoneiu , >
>ocans diligenlem allenlainque occultorum inquisi- . ,
lioiiem. Ex Scripturis sauciis est occultorum de- , ,
claratio, spei firiiiamentuni, promissiontim evcntus, , *
Saivatoris invenlio : lnvenimus illum, de quo " \ .
ecripsit Moses et propbelae
Ilis vocibus el ";
Paulus ad slabilicndam verilalem usus cst. Quod .
ei Paulus qui audivit arcana verba, arcanorum ille , ^ ;, *
mysla, qui Ghrislum in sc habuit loquenlem, pri- ,
vaia auctoritale, citra saararura lillerarum tesli- D moniuoi, usus non esl: qut non periculosum nunc ,
fucrit curam divina? legis abjicere, elcordis nostri ; ''
opiniones proferre? Sed sunl nonoulla quaecaptum * .
noslruio supcrant. Idem et ego faleor, et boc ex \ ,
Scriptura addiscamus, ut sciamus quaerenda quoe- .
dain esse, ul quae appreliendi possinl. Ut enim au- ,
dacter omnia perscrulari pium non esl, ita omneiu . , prorsus inquisitionero ncgligcre non est sanclum. , * c
Quid porro adoremus nosse omnes oportel, secun- . , , , ,
. '
dum id quod scriplum esl : c Nos adoramus quod
, ,
sciitius . Quaerere autem quantum, qualiter,
S l n 0 D
41
i e
* Matlh. , 8. " Rom. x, 14.

Joan. , 22.
ibid. 17.
Act. , 27 59.
Joan. v, 59.
loan. i , 45.
CONFUTATIONES QUARUMDAM PROPOSITIONUM.
1516
|, , quomodo, ubi, insanientiura esl. Verum qni ipsi

de suis dogmalibus pronunliare volunl, a Scriplu.. \ - ris alios deterrent, boc quidem oblcntu, ne temere
ad inaccessa videamur velle penelrare, rc autem
, vera, ne haerelica sua dogmata falsitatis ex iisdem
\ * convincanlur. Quod si videant, pelitis c Scriptura
0 - demonstrationibus stulliltam suam impediri, lum
6 , \ Scriplurarum scopum pariter et loquendi usutn
, - invertunl: sln verbura aliquod nudum suo prodesse
, inelituto inlelligam, id ipsum a genuina oralioms
, \ , aerie rescissum ad proprias causae su# demonslrationes perlrahunt : non aplo sensui allendentes,
.
Yeibum caro
sed syilabas ad perversissimas suas arles detorquenies, quod etiain faciuui in illo
T
factum est* . >

III.
,
.
III.
eos, qui maligne nobh objiciunt

t Verbum caro facium esL >
illud:
, *
Multa ab iis qui a veritale, sive per contenlionenr,
, ' , sive per ignoranliam exciderunl, ad fallendum
, c , - excogitaia sunl : iilud autem dictum qnod supra
\ , \ nalura fidem, nec salis laudandum esl, c Verbum
, \ caro faclum est, > et veteres haeresum propugna, , tores selegerunt, ei noslri bodie anlagonisla?, lan, \ quam inexpugnabile, ul ipsi quideni pulant, pro , pugnaculum nobis objecerunt: boc scilicet molien , c tcs, ul inde iq orlbodoxos incurrere, omnes ecrum
, , impelus propulsare, et qiuestionis bujus laquei*
. multos irretire possint. Nam, Verbum caro fa; , , ctum est, t interpretantur, Yerbum in carnera con
.
1.
1
X
1
'f \ . . X _A
.
rx .
.
. ,
versum suscepil passionem. Quis non islam ver , , borum horreal vesaniam ? Quae scripla sunl., ea rcse canl, quae vero scripia non sunt, innovarunt. Idem
, , , , 495
<\ dixit: c Yerbnm caro factumesi,
\ , , subjunxit el illud, Habilavit in nobis, > tfl dupli \ . cia slatim agnoscamtts significata, Verbum cl car , , c nem : illud quod babilat, et Hlud in quo habilalur,
, et immulabili substanliae nec mutalionem, nec al . ' \ leralionem, nec simile quid assiguemus. Alioqui
, , , \ - enim dixisset, Habitaculum factuinest, non Habi. , \ - Uvit in nobis : siquidcm natura Yerbi in naluram
; \, carnis fuisset mutala. At mutationem aliquam fa. \ , \, > ctam essein eo qui dicit, c Yidele, videle, quia ego
\, , > sum, el non mutor
> nullis colligere ralionibug
\, D possunius. Quomodo igilur caro factus, mutatus
\, , autem non est ? C.irni uniri nonost in carnem conimu \, tari. Qua?etcausaest cur dicatur, c Manifeslatus est
, . in carne
> non Manifesiataest caro. El, Semen
- Abrahae assuropsit, inquit Apostolus : non, Se, men Abraha3 hnmutatus facius est. Et, c Tempium
, - habnit corpus, > non, In templuro conversus est.
Et, c Curo in forma Dei esset, formaro servi assuui , \ - psit > non, Forma servi factus esl. Quodsiquis
, , - contentiosus, nolilqua? Deum de< enlcogitare, seJ,
, p , pia rejecta mente, syllabis inservire, omniaque pe \ lere quse pelenda minime oporlel : noverit ille, se,
, \ , - aut roulto sapientiorem esse, suo judicio, Spiritus
, , c sancti gratia, nec admiltere profeclam inde legis
e n i , n
UI
80
Joan. 1,14. * Malah. m , 6. I Tim. m , 16. Uebr. n , 16. " Philipp. n , 6, 7.
S. ATHANASIUS. -
DUBIA.
1348
sanctionem, quae lol sacris, qu paulo anle com- , . * ,

memoralA simt, vocibus, verbi nobis vim liquido ,
explanal. aul aiulacler bellum sacris oraciVis mo- , ;
vere, et dogmala sancla, ut sibi ips.s opposiia, \ ;.
coiidemitare : si modo dicla isla inlersc pugnant: Celai
< Caro facliim esl, et, t Formani srrvi assum- * , , ,
psii. Sed apage perverse bomo. Nec cniin mutatur , *
divinitas, ncc secum pugnal Scripiura sarra. Ilaic
enim audiiuri verilalis cupido semelipsam inter- , *
prelatur : rerte iiilclligi farile polest, sibiquc ipsi < ^, , t ,
conseitlil. Hanc iiaqne piam senlfMiiinm, divini no- ,. :
bis libri tradideruiit. Vox aulem Facluin esl, > ; ,
ideo scripla esi, non Wrbi divini conversionem * ,
cogiiaremits, sed ul snmmam sic uniuitem cogno- ,
sceremus, quandoquidein el poccalum non quidein '. > "
fecisse, secl farlus fuisse dicilur : Etim cnim, qui \ ,
) novil pcrcaiuio, ail S riplura, c pro nob.s
\ , ,
peccahini f e c i l " ; non qnod Ycrbiim vel in pec- >. \ ,
cati operalior.em fueril conversum, vel pei-calum \ ;,
fecerll, scd quod no>lra peccaiasiimpscril, eadein- , ,*
que suslulerit: juxla illud : c Ipse eiiiui peccata > ; ; ;
noslra l o l l i l Qiieiuadiiiodum igiliir peccalum ol '
malediclum faclus esl, sinc tamen conversioue: ;.
Ua ct caro fatius csl, noti in carnein conversus, \ 6 ,
eed illi unilus. Alqne biuc esl quod bomo quoque , ' \ ,
per fidem ct gra iam Deo congliiliuatus, tinus spi- * \
rilus dicaiur. Qui atlbx>rel Domiiio, ail, tinus , ,
spiritus esl : non quod lioiuo in deiialis nalu . rain coiiversus sil, sed (|uod ejusmodi conjtinctio ; " * *
eptritualcni diguilaieni ipsi Iribuat. Cousimili , \ ,
modo, Verbum caro faclum > dicitur, non in C ?,
caruis naturam coiiversiirn, sed carni itnitum: , ,
qiicmadiiioJum liomo qnoqite Deo copulatus Spi- . \ &
rilus esse dicittir, non qimd Mil.stanliaiu amiserit ; * ' , \
propriam, sed qiiod iu Spirilus coiiiuiiiiiionem vc- , \ ,
nerii. Quue sutil adversariorum argmia^? Quod erat , \ , \
mansil, quod nou eral iacius esl. Iîtur aul divisa , \ , \
est naiur; iudividua, el parsquidcin una mansit, ^,
allera iuuiaia ei; aut lolum niuialum est, aut \ , \
specte factuin est, aui dici illa qnidem debenl, in- , .
lelligi non debeut. Quis igittir verbi niliil signiii-
cantis usus? Verum ul ab iuitio Iraditum e&l, fir- . niuui est, et quod diclum esl.et qtio.l velnt obscurum , . ;
indu consequilur. Estquc inierpreuiio perspiciia et , ; ?
senleulia pia, ct quod ficri uun potcsl, expngnari
e v
non pnlesl. Nibil bic iudecens, nec conlradici lide

dignissimo pluriiuoriiiii uiarlyruia lesiimoiiiu polest.
Balva manel el divinilalis iiiimutabilitas, el passio
lenipl, ul vocanl, non vero suscilanlis illud Dei.
Quid quod secundiiin islos, ne maler quidem fuerit
Virgo. Si eiiim Verbum seipsuin fecil carnem, non
ex illa carnem assuuiendo prodiil. Quomodo enira
mater, ctijus quod nalum esl, niliil secum 496
uffeil? Quomodo partus dicatur cxtraneus ille
quasi per canalem transilus? Non igitur Nalreiu,
eed vas facinnl Virginem sanciaro. Quin ne boc
quidem perspiciunt, se dictum illud, c Verbum caro
XI Cor. , * . Ua.
LIH,
10.
; , ,
. ,
*
. ,
, , *
\ , .
<. " ,
. c

,
. " *|*
I Cor. , 17.
349
CONFUTATIONES QUARUMDAM PROPOSITIONUM:
1300
* faclum est, contra semetipsos torqucre. Si enim

^ ; , aliud Verbum, aliud caro: duo sunl, non unum.
, \ ~ Si Verbum ct caro idem sunl,comiii vox c Factuin
.
est. Nequo eniin Yerbum faciutn est Wrbum.
Qiiodv*ro unum quoddam est, aliud quid non esl faclum. Igilur nccesse esl nl vel illud, t Faclu n
eet, proscribaiuus, vel duas esse naluras aflirmenius. Vocabulum enini Faclura est, t diciiur quaienus revera apparuit, ul it qui vidissenl ceriiores fierent, qui scilicel tmn tcmpnris Dcmn Veibiim,
qnod miuiiue videbalur, ignorarent. Ut si quis dixcril: Pastor ille de viro in ovem mulahis csl, nempe
quatenas revera ovem iaduit, non necessiiale quadara naiurae involunlaria , sed coiisilio duulaxat et
eponle eua.
IV.
IV.
.
,
,
;
Adversuseos qui unam in Chrlsto naturam esse dicunt.
Postquam igiltir duo csse Vetbum t l ca neiu demonslratum esl, quid est cnr luaium conjunclio , nem iialiirarum quidatn rejiccre non dubilam? qui
, \ bellum Scripluiis sanclis infeninl. naturatn nulli

\ obnoxiam iiijuriae comumcliis atticiuul, divinam
* - incarnalionent generi bominuin univcrso invidum':
, oi . respuunl omnem de iila edilam propheiiam, qui
dnarnm unionrm italurarui dissolvunt Quxcunque
, btiniilius de Chrislo diciinltir, ea carnis applicata
, natura.*, salvam Verbt gloriam conscrvanl: carne
. ^ \ \ ^ sublaia, in Vcrbuin omnta concurranl uecesse est.
;. Oiuuis boininibus spes esl ei firiucia ex Verbi cuiu
01 , piimiliis uostris uniune. Qui vcro Verbum dieunt
; , in carnein csse mutalutn, illi el gloriationcm gene . ris noslri ad nibilum redegenmt, et pra?claiaiu no , * slran spem infirmiorem rcddiderunt. Non ampliug
^ . gloiialur Abrabani : non amplitts exsullat David :
; * C prouiissa ad illum facta inendacia erunl, si quideB
* ; , > ;, Cbrislus sectin !um carneni de friictu venlris ejtis
. non exortus esl. Ateniin Deus Vcrbum semelipsum
, \ - carneni faciens suo nos advenlu dignalus est.
, , \ Qtiomodo igilur non pndcl eos conlra Scripturam
, saiiclam belliiui facere, botiiinibus invidere, in Oeuni
, ut passibitem btaspbeuiarc, proaiissioues ejus nien*
; c " , , dacit irguere : iiuo non boc lantum, sed el Deuro
, * ipsum, qtii meutiri nescil, perjurii accusare?< Ju . ravit eniiu, inquil, Douiinus David veriiaiem,
, ' et non fruslrabiiur eam : de fruclu venlris ejus
, \ sessurum supcr ipsius tlirono . > Cuin ergo nibil
, carni de subslanlia sua Daviddederit, sed ex Yerbo,
1J \ novo quodam inodo facta sit, una natura est in
. , ; Doiuino Cbristo, qui uibilominus aul Domintis aut
^ Ulius Davidis ialelligendus est : duo enim Hla, una
, eadcMiique natura non admillit. Si Deusiantum, non
.
proprie Filius : quippe qui origiuem subelanliae ab
nuilarn
substanlix ejus qui paicr diciiur partem
ipso iion trabit: ncc vero germanua filius, qui
M
liabtt.
V.
V.
,
, .
Adversus eos qui dicunl carnem confiteri naturam,

esse qiialernilatem pio Trinitalc diccre.
^
. "
, \
;, , -
Rursum eadem adversarios imprubiialc in aliisage re

disputationibus video. Nani cuin siipra siniplicilcr dixissent, qui duasin unoClirisloformas, Deielservi
considerarenl,cosduos Filios inducere, uunc ru guai
Paal. cxxxi, 11.
*5TO
S. ATHANASl S. DUBIA.
4 9 7 qualerniiatem illos praedicare calumnianlur, qui nalura carnem assumptam creduut. Hoc .
porro dicunl sua freti aurtoritale, non autem e x ' , quadam consequentia. Quanquam nontam illisno- , ,
biscum res est, quam cnin sanctis omuibns qui ,
eadem per Spirilus sancti graiiara pradicarunt. ' , quibu* nos illustraii sinceraro in nomine Palris, et , \ ,
Filii et Spiritus sancli confessionero didicimtis, el , > cecoiiomiani iocarnaiionis duarum unionem naiura- . '' rum cognovimus. Qui T e r o humilia omnia ipsi
Filii deilati volunt tribui, tollunt carnis naturam , , *
ul bujus passiones iiecessario ascribanlur Deo Yerbo, ,
converso illi quidem prius in carnem, sed ea quae ,
carnis sunt rursum patienti. Atque bac de causa . \ mcrimenfidelibusimpingunt, quae sibi videnlar sua ,
solum auctorilale astruentes. Sane si carnis eam- .
deiu esse quam Patris, et Filii, et Spiriius sancti , \ , \
substanliam professi sumus unquam, quaternitatis , ,
nomen jure nobis objir.itur, quippe qui eamdem in *
quaiuor personis essentiam contemplemur; sin quod , *,
res est dicimus : consubstantialem Patri esse Fi- , *
lium, consubstanlialem ileni Spirilum sanclum , ,
carnem vero ad ODconomwe complementum, n o n * *
substaatia incremenlum, susceptam : qua illi ra , ,
tione acccssionero numeri e x carnis natura fabri- ;
cant, adeo diversam, ac si alia consubstantialis * , *
persona esset, superinducentes ? neque id tamen ' carne in se ipsa considerala, sed in inseparabiii * ,
cura Deo Verbo conjunctione agnita, ut ea neque . .
\
amplius videalur separata, neque ut consubstantialig reliquis personis pari modo annumerelur. , \ , , ,
Nosier igiiur sermo incarnationem profltelur, qua- , \
ternilalem, ut d i x i , n o n inducit, et Verbi tuelur *
iinpassibililatem, el Scripturi* universis consenlit. \ ' , \
Adversarioruni vero doclrina et fidem omoem iis , \
qua ab ioiiio scripla sunt negat, et carnis assum- \ ,
piionem rejicil; denique aut Verbum Deum rauta- .
inm et passuin, aul ficle gesta fuisse omnia liquido
declarat. Quod si ideo carnem necessario nobis in \
quaternitalis numerutn ducunt asciscendaro, quod *
per mcdialriceui purissimam carneui raulta n o s be- ,
neflcia accepimuset accepturos deiuceps speramus: restal ut togam illam, cujus orara ubi cum fiJe , ,
teligisset iUa fontem sanguinis circumferens mu- ,
lier, sanitatem furata est, in memoratorum nume- $ *
rura ascribere, el qointam aliquod in prxdicatinne , *
gloriosa illa togam iuducere : non illam quidem ul .
pari cum unilis naturis m o d o honorataro, sed ul ;
ad stupendi operationem niiraculi ascilam. Gum , \ \,
igitur tantam a purissima carne gratiam accipiat \ *
loga, mulierique impcriiat, nec tamen glorioaae ce- \ lebrationis numerum augeat, iios quoque carnem ,
illam divinam oranipotenti Verbo inseparabililer * ,
unitam honoranles, salulem quidem n o s per illara \ ,
consequt profilemur, sed Trinilatis numerum sal- ,
Y u m retineraus, cum unuui sit caro cum Verbo, \ . ''
tam propter inseparabilem unionem, tum propter (22) ,
I5il
(22) Edit. Comm., .
1-35
COKFUTATIONES QILVRUMDAM PROPOSITIONUM.
lo 4
indivisam adorationera. Sed quaecunque dWluae na , lurae non conveniunt, ea potenli* Dei ad asiruen , dam absurdam suam opinionem ascribunt, Paulo
\ \ - dicente Deum non possementiri, nec seipsum negare.
, Quacveroel Deo coDvenientia,etsalutaria,el divina,
, ei in bominum graiiam facta sunt, ea inipossibilia
\ , esse dicunt: neque id divinae sapieniiae conccdunt,
. , ui possil carnem sumere, quin faciat quaternilatem.
' lla nimirum illi contenliosi sunt, ul absurda quidem
, sua commenta conflrmare nitaniur dicendo, omnia
posse Deum; quae vero pie a sacra Scriptura praedi , \ , \ caotur, non admiltanl ut vera, ut posstbilia, ul uti , \ Ha;$edex iis qu&stionum laqueos neclant, nec
omnium Creatoris poiestati ea tribuant quae caplum
supcrant bumanum.
.
VI.
* * - Adversut eos qui dicunt Christum Dommum mt hominent agnoicerc, esse in hominem spem $uam ha ,
bere.
.
At ilii non contenti tam absurdis impudentibue' ,
, \ qne proposilionibus, aliam roulto iropudentiorem
, senlentiam addidere, dicentes, in hominem spem
\ ' illos babere, qui Cbristum secunduro uirainque na . \ turam Dcum et bominem esse conOtentur : super
. bis percontari illos opera pretium iueril. Aut san , * ; ctis obleroperare Scripturis oportet, aut secundum
, ' , \ - illos non oporlet; si oportet, id ex Scripturis didi * , , - cimus, illas ergo incuseot; si dicant, non oportere,
, palaro ergo faciant suum in eacros libros irrecon , , ^ cHiabile bellum, nec ullus nobis cum illis, utpote
. * " extraneis, sil eermo. Ex Scrtpluris audivimus
{ , < Homo in plaga constilutus, et scieus ferre inflr * , mitatem : > et quod Filius sit hominig : c Nunc
. , aelem quaeritisroeinterficere, horoinem qui veri* , tatem loculus som vobis . Uuus Deus, unus me . , diator Dei et hominura, homo Jesus Christus .
. - Primusbomoex lerra lerrenus, secundus homo Do% ', . ' rainus excoelo^.Primus Adam, ultimus vero Chri, ' . stus. Per hominem 'mors, per bominem resurrectio
, mortuorum Hsec tol tantaque verba, ac roullo
. , , pluraoperasunt, quae testimonium reddant. Nalus
, , - e&t infans, pannis involutus, lactc nulrilus, circum , \ , \ , , cieus secundum legem, profecit a?tate, sapienlia et
, , gralia, fanaem expertus est, sitiro non ignoravit,
TUJX , labores sustinuit, perturbalionem, anxietatem ani . roi, et dolorem expertua est, per omnia aseimilatus
, , ., est fralribus, excepto peccato. Flagellis caesus est,
, , actus in crucem, clavis confixus, morlem gustavil,
$, sepulture iradilus est, descendit animaejusad in , feros, el cum ibi detineri non posset, reddita est
\ corpori, et facta resurrectio est: hinc palpatio et
* - contrectatio iocredulorum,deinde suroptus cibns eet,
. - qui resuscilati corporis fidem faceret : deiude
, assumptio in coalum muliis videntibus. Tot Unta*
, . qae sunt Scripturarum leslimonia, tanta reram ge~
, - staruin eriitudo, lot tantaque nobis bona oecotm , mia conciliat. Et praecipiunt tamen ut bisc omnia
>T
IM. LIU, 5. Joan. v m 40.

f
PATROL. G R . X X V I J I .
J Tim. , . I Cor. xv, 47. ibid. 2 1 .

43
1355
1356
despiciamus, ac conlra islhaec laoia et hujusmodi tv
procedamus, hisque demonslratam testimoniis hu-
.
maDitalem I I O D secundum oaturam conuteamur; t \
bumauitatem vero non nudam. Ad baec restat ut . > '
apostolicam opponamos vocem : c Oportet obedire \ ,
Deo magis quam horainibue . Cum igitur bnma- , . c
nitas diviniiati ineffabililer el inseparabililer unita , ,
sit, ita quidem, ut idem cl infans videatur, et Deus , \
agnoscalur, c Puer, inquit propbela, c natus est , , , .
nobis, et Filius datus esl nobis, et vocatur nomea
ejus, magni consilii Angelus, adniirabilis, coosilia- .
rius, Deus fortis
Fasciis circumscribitur : sed , ' * nullis circumscriptum terminis imperium in creatu- , '
ras universas exercet. Ln prasepe pooebalur, sed , \ angelorum celebratus bymno gloriGcabatur : faniein , , . ,
et siliin toleravit, sed ex quinque panibus aliquot ^ ,
hominum millia saturavii, et superantia duodecim \ ' ,
canistrorura fragmenla, prout voluit, osteadit. Ut ,
paucis rem compleclar, mortem degustavit, sed .
eam qui mortis impcrium lenebat destruxit: ac , , ,
in cruce quidem, duiii palcretur, corpus ejus peo- ^( , ,
debat; qui vero in illo erat Deus Verbum, is suam ,
nullis passionibus obnoxiam poleniiam ubique de- ,
clarabat. Movebatur terra, scindebanlur pclrae, . , oeculiabalnr eol, velum rumpebatur, aperiebanlur , sepulcra, resurgebant mortui novi ruptorum mor- , tis vinculorum precones : creature deniquc uni- ; ''
versa invisibilem crucifixi deilatem nuntiabant.
Qualis igitur supererit excusatio, si tanla salute , , neglecla, tam cerlis tesliinoniis conlemptis, novis , ,
conienliosorum bominura opiaionibus adhaeseri- ,
. ,
I U U S ? Verain quod omiiibus modis Cbristum Salvatorem deceat agnoscere Deum pariler et bomi- , nein 499' ecundum uiramque naturam, liceC , .
D O S Ucuerimus, lapides clamabunl. Quod vero non \ \ ^ ,
In homiue simpliciter spem suain babeanl reposi-
tam, qui sic sentiunt, operae pretium est, perspi- , otxovocue demonstrare. Tamelsi si qua suborta esl qua> , *
eiio, aul solutionem ejus quaesilam oportuit, aut ,
inscitiam faleri propriam, nec a ikriplura disce- *
dere. Jam porro facile est congruam invenire ratio- , nem, quare in carualem boiainis facti (Verbi) ad- , ventum, in salularem Domini cecouomiam, spem \ reponamus nostram, dum invisibilem Deum Ver- .
bum per viaibilem caroem cognoscimug, et per > , ',
ejus passionem impassibilitalem accipere credimus: ,
omnia aulem gesla deitati cum carne conjunctae . , ,
ascribimus, ei Ua unam adorationem incarnaio et
'
homini facto Deo Verbo afferimus. Neque enim
. \ \ mulier illa qoae fimbriam contreclavit, in fimbriaro
, ,
spem habere deprehensa est, sed in polestaiem in\ \ , visibilero ejus qui erat vestimento indtiius, cujus
, '
erat firobria. Neque is qui sputo fuil a caecitate sana
tus.in sputum habuit (iduciam; sed in invictam ejus
. " \
potenliam qui jussit illum ita medelam accipere.

Nam qui hodie adeanctum altare accedunl, ipsumque
, ampleciuniur, ac cum tiinore ct gaudio satatant.
4 1
Acl. , 29. Isa. , 6.
CONFDTATIONES QUARUMDAM PftOPOSITIONUM.
1358
; - \ non in lapidem ant lignum lemere innituniur, sed

' gratiam per lignum et lapidem a sanctis v i r i
* memoratatn. An tu eos qui tempore beati Moysis
, \ visu exaltati %nei serpenlis sauati sunt, serpenli
* " salutem commisisse suam calumniaris? Quod si
' , ' - mysierii imago lantam per serpentem eflicientiam
. *
exhibuit; quanto majqrem ipse graliae prololypus
pcr bomineni tibi afferet, quemadmodum fidelibus varia attulit beneficia, juxta illud: c Quemadmodum pcr bomineoi mora, i u per hominem resurrectio morluorum .
VII.
.
VII.
- "
Adventu eos qui dicunt: ImpambxiiUr passus etl
.
Deus Verbum.
\
Postquam muliaa aique contortas propositiones
, ^ pro facultate confutavimus, ad prasentem nescimus
\ , - quid respondeamus. Cura jocari quidem non sil
, - ammus, ad ludicra tamen et ridicula confuianda
, \ vel inviti cogimur, quorum vel simplex meniio
. . risum moveat. Passus est impassibiliter; ineon" ! " sideraiam sapientiam! ludicram doclrinam una
, \ ! aedtficantem et desirueniem, ut vMere pueroe eet
. in arena ludentes. Passus est impassibiliter : an * \ , - tequam audlam illud dictuoi quid significet, paseus
, . est, obliviscor : nam quod adjicitur, impaaeibili , , $ , \ , ter, non admiuii mortem, sepulturam, et resurre , cttoneni, quae salutis nostra summam coroplectun . , ; tur. Nam si passus est, quomodo impassibiliter ?
, ; , Si impassibiliter, quomodo passus esi? Loquamur
. , sine loquela, intelligamus sine intelligentia. Quis
, , - C vidit unquam cadeniem sine ca&u, excitalum sine
, , excilatione, laborantem sine labore, prudentem
(23), , , imprudenler, loquentem sine loquela, miliiatem
; ; afferentem inutiiiier, sblutum insolute, ut dicarous
; - passus est iropassibiliter ? Quse lanta hasc dementia?
; quse furoris pereeverantia ? quis amenlra etuporT
, De tremendo nimirura mysterio verba proferre,
\ , amplam risua materiam moventia? polliceri ra , tioni congrua, et a raiione alienissiraa proferre ?
. ita respondere, ut videare non respondisse ? inier , pretaiioflem exbibere re explicanda obscuriorem,
, ; et majorie dubitationie matrem? Qui fit quod san ctorum nemo tam alta conlemplari, nec illo lanlo ; , pere celebraio verbo uti potuii, passue est impae , - sibiliter ? Ipsae sacr littera tol versibus distincl
, . ^ quid est cur magniflcam banc revelalionem nos
, minime docuerunt? Paulus in lerlium ccelum
, *, aacendit, et arcana verba in paradiso audivlt, sed
vejro
, \, |* * \, bujusraodi nihil pronuntiavit. An 500
^1"
, , ' ; > cta ipsis eonim, qu captum omnem superant ex, poaitioiie, non dixit, passue est impaasibiliter, sed
* ' ex iis, ait, quae passue est, didicit * : > Uem
, , ,
tentatus est in omnibua simililer T Qua voce,
' > \ tentatus est, > verba ejusroodi nugatoria janrdSa
, suslulit. Nam qui in omnibua ad simUitadinera leo . " \ - latus est, is aot paseus est non impassibiliter, ut
, \ - firma maneant illa, in omnibus shnililer, > anl
u
1 Cor. xv 21. Hcbr. v, 8.

t
Hebr. , 15.
(23) ss., , , raale, Editi qusedara oniiseranl.
13;>9
1560
alios quoque impaiibililer pati ostendit, ut servet , '
eaai quam cum illis habet similitudinem..
Quamobrem
.
. *
alierulrum est proGtendum, aut vere passum esse ;
Salvalorem nostruni, aul alios quoque impalibili- , ;
ter passos, ad quorum simililudinem Dominus ten- \
tatus fuisse praedicatur. Quae porro patientiae de- ,
monsiratio ex eo quod impassibililer patiatur? ; ,
Quomodo dicitur palienlia Cbristi, si nullum do- , ' \ ,
loris sensum percepil? Qua raiione ostenditur ejus ; ,
erga homines ineffabilis et incoroparabilis amor, , ,
si absque laboribus passio fuii ? Quis pati recusa- ;
verii, non modo pro amicis, sed etiain pro adver- , , sariis, si pati liceal impassibiliter ? Quid eral ergo ; > ; quod Dominus diceret, Spiriius prompius est, \
caro autem infirma , > si passioncm absque do- ;
lore experturus erai ? Qu causa erat quod ad Pa- " , \
Irera clamarel: < Pater, si possibile est, transeat ,
a me calix iste " ? > Quare supplices preces cum , \ \
vebementi clamore et lacrymis ad eum qui se a .
morte eripere possel offerebai? Aui igitur vera illa , . omnia credenda, et passionem veram fuisse confl- , *
lendura est, aul passionem illam sine passione, ,
necesse est repulare speciem plane, ficlionem et
phantasiam fuisse. Siuon vere passus est, nec . , \
vere uiique resurrexit. Si revera non gustavit mor- , \ .
tem, nec stimulos morlis restinxit, adbuc in pec- c , \,
calis sumus noslris, adhuc mors omnibus domi- \ . >
naiur, adbuc ab haeredilate sumus alieni. Si nam- ,
que ficja mors, si mendax testaraentum; nec vera , .
erit hsrediUs. Hsec nobis lex pronunliat: Testa- '' , !
.

.
O i ergo
V -

*.-fiJC
..
__\
.
1 . . . . . .
\
,
\
meatum in roortuis
confirmatum
est .
Si
is vere morluus non esl qui Novum Testamentum , \
nobiscum iniii, irrita aane quae in Testaraento sunt, , .
rejectique i i qui bseredes sunt vocati. Sed apage \
ejusmodi vesaniam, homol Nam qui Testaraen- , ,
tum pepigit, mortuus eel, et ratum est Tesumen- ,
Com, baereditasque proposita credentibus, ac sup- . \ , 4
pliciura sycophantis paratum. Repertuntur namque , > complures contra Deum falsi testes, qui dicunt .
eum eusciiasse Christum a mortuis, quem non vere mortuum excitavit, si quidem passus est impassibilHer. Et clamante Paulo passibilem esae Cbristura, Pauli adversarii contra clamant, illud c i m passibiliter proferendo.
VIII.
VIII.
J ?
Adver*u$
eos qui dicunt
: ta$su$ tti
Deut ! D
"
.
01 ,
Qtii secundum legem iier peragere volunt, curanlque omnem effugere errorem, quidvis potius ,
jiiali eligent, quam vel lantillum a via publica de- , .
flectanl. Eodem prorsus modo qui per viam do- \
gmalum veritalis volunt incedere, vestigiis iubaerent ,
eoram qui nunquaro in itinerc errarunt. Ubi auteoi *
regiae via3 signa accurate edidicere, sollicite sibi , cavent ab omoi diverticulo : (oli vero ex veritalie , partibes consisiunt. Gum ab boc igitur scopo i i .
aberrarint qui adversaria nobis dogmala tradunt, ,
vestigia qtiidem orthodoxorura Patram amiseruot, , net: non ibeologorum virorum (qui viaui comraon- , ,
voluit.
Mattb.
XXVI,
<7
41. iWd.
39.
Mebr ix,17.
1361
CONFUTATIONES QLARIMDAM PROPOSITIONUM.
1362
, , - slrarunt) iodicia depjravarunt, moltaqiie diver

, ticula insecuti sunt, cum oliiri ab aliis adin* , ' venta, tum a se nunc excogitata, cujusmodi
, \ , , est absurda isla vox , Deus passus est ut vo . luit. Cum enim naluram passibilein niinirne
, 501 demonstrare possent, de volunlatc falsa
\ , \ spargere non dubiiarunt : ac de natura interrogali
. , de voluntate respondent. Si passionis capax est na , tura, locuoi habeat volunlas. Quod si vel sexcenties
, talis volunlas fuisse concedatur, non polerit lamen
; , ; naturae lex inverti; qui non insania fuerit, dicere,
, Passus est ut voluil? Aul quis eorum qui recle
; - sentiunt, non perspicil, oportere voluntatem cum
, nalura con&enlire : neque debere hanc ad illud de , clinare, illam ad aliud vergere; sed manere qui \ ' - dem naturam in suis terminis, velle autem nalu , , - r a m quod ipsam naluram et intelligentiam deceat:
ita ul si quis dixerit eam aliud quidem habere,
, , aliud velle, is pugnam ioducat et belluni; cuni haec
, \ illa aggrediatur quae minime oportei; illa mioime
, recipiat quae sibi non conveniunt. ld enim in quod
, , passio cadit, velit nolit, passioni obnoxium est.
, ; Quod autem ex sua natura passionem non adroittii;
- etiam si quis concesserit velle illud pati, quod ta, \ ' , men fieri iiequit, quis deducet ad illud admillen, \ . dum quod subslantia ejus minirae capit? Onme
, animaniium genus flrmam naturae sua? servat le , $ gem, atque ut ab inilio factum est, ita remanet
, semper, nec unquam voluntas ordinem subvertit.
, . , Quamvis sexceniies bomo avis esse vellet, i r i i t a
, \ voluntas est, quia vincit natura. Eliamsi yelil ali cujus bruti animam baberc, deridetur voluntas,
, \ neque res i l l a completur. Praeterea quselibot nalura
* ; " ! est a tyrannide libera, estque omni adversa volun , tatc superior. Num sola immutabilis ipamortalisque
^ , Dei subsiantia voluntalem admitlit conirariam, et
, vincitur a voluntatis necessiiate ? 0 rem rnirara 1
; , ; quae quamlibet substanttam in propriis conlinet
, ' Kmilibus, ca irapassibililatis terminis tam facile
, dimovetur, neo tantum habet qui creavit o i p D i a ,
. < quantum creaturae dedit. Sed unde tandem com , > . pertum fuit cum id voluisse. Propbcta noa dixii,
Apostolus non pradicavit; sed qui pro nibilo ba, \ ; " bent oronia conteronere, ii soli insoleniera illam
^ ferre legem Lemere aggrediuntur. Neque illud,
! ; c passus est, > legimus, neque id, ut voluit,
, , , , invenimus. Quis eniin sancloniro, aut eum paii
; ; vidit qui impassibilis et invisibilis esset aut ejus~
; \ - modi volunlatem cogitavit? 0 audaciam bominum!
, supra invisibiles poteslates exsilire! Quis transcen; , dit coelum? Quis Iransgressus cst thronos, princi . patus, poleslates, virtutee, dominationes? Quis su, > , pra seraphim volavil? Quis ea vidit qu ipsis sunt
. invisibilia? Qnis naUiram Dei intellexit ita velle,
; , - et pati ea quae a Scripturis non sunt declaraia?
. ' Neque illud, c passus est, > dicitur; neque id,
, .
c ut voloit, > scriplum est. Audivimus : Qa>
unqtie voluit, fecit, > qnod autcm passus sit, nt voluil nusquam didicirous. Cur itaque ad confir' Paal. cxxxiv, (.
1563
1364
maiionem quod occultura est afferunl ? DemeiUiae accessio haec est; non veritatis demonstraiio. Sed
passus est Gbrislus secundum morlalem carnera, non secundum immortale Verbura.
IX.
IX.
Adversus eos qui dicunt, Ua accipiendas e$$e (Seri- ,
piurat) voces, ut non ccmiderelur qumnam illm , "
, .
significent, cum omnium captum excedanl.

Vix rcperti sunt qqi omnia qua ad homines altineui evertere conienderent, ac satagerent ul bo- , \
ininee non ultra rationales essent, neque ea quae ,
naturaliter bona sunt accurate ediscorent; quique ' ,
dicerenl omnibus perutile esse, ut sirapliciter et ,
cbsque pra3vio examine, sacrorum Hbrorum voces \
acciperent; nulla habita consideratione vel corre- , \ ,
ctione, nec juxtapium scopum quo dictae sunt. Nam . , ,
si, ut jubeni illi, eorura signiOcaiiones quis non ' , \
expendat, simplicilerque 502
absque praevio ,
examine quae dicuntur auscultet : restat ui pra- \ , \
phetae et aposloli auribus nostris frustra personent, \ , \
ac quivis sermo iiiutilis et inefficax permaneat, au-
ditoresque in cordium suorum p e n e t r a l i a n i h i l .
fructus transmittant. Sic enim pracipiunt auribus \ , ,
q u i d e m audire, corde aulem n o n inlelligere, nec
, dictorum consequentiam perpendere, juxla illam , \ .
comoiinationem : Audilu audiatis, et non inlelli- , ,
gatis . Quamobrem ad illud : Yerbum caro ,
factum est , audiendum compellunt, nec pie ,
inlelligere permiiiunt, quasi qui potestatem ha- ,
beanl cujusque mentem arbitratu suo t r a b e n d i , non \ . ,
ad id quod decorum et utile est. An Verbum au- ;
d i a m , nec congruentem sensum requiram? Ubi
, igitur aut sernionis consequentia, aut audiloris uti- ; \
liias? Fortassis et ad brutorum morem homines Q , mutari pracipiunt, siquidem verbonim sonos a u - ,
ribus quidem percepluri sunt, ex sensu vero nibil .
(Yuctus animo admissuri. Non hsec Paulus jussit, , *
bujusmodi seilicet rerum doclor, neque vult ut \ quidpiam a d m i t l a l u r sine ratione et judicio : sed ;

q u o m o d o ? c Perfeclorum est solidus cibus, qui
propier babitura eensus habent ad boni malique \ ,
digcrelionem exercilatos . > Perfectionera suadet, , ,
\ .
c x e r c i t a t i o n e i D laudat, pervigilem boni malique discretionem suadet. Qua ergo ratione quis poierit ,
rccie discernere, si dictorum inlelligentiam nou ; "
acceperii ? Sicut enim qui m o r b o corporis laborat, ,
germanum ciborum gustum n o n experilur, neque
accurale percipit cujusque qualilalein ; ita et homo ( 1
e t
71
71
qui sive ex ignavia, sive ex animi slupore, inexer- D , ,

cilatos habet aoimi sensus, deguetal quidetn verba; ,
sed nec eorum vim sentit, nec cogilalionum cogno- \
scit rationem : ac roore brulorum stulte omnia et , \
incaule admittit, damnosa et utilia, ut se forte offe- , , , \
runt, recipiens, nec mundis quidem animalibus an- , \
nunierari polest : quippe qui non ruminet, nec
comminulum raiionalem cibum in inleriorem ho- , '
minem transraitlat; sed indigeslum iHura atque ,
incongruttm absumat, potiusque detrunentum ex \
viiio deinifefei cibi, quam quid boni ad viiam conftr- . ,
* Ua. , 9.
71
Joan. , 14.
71
llebr. , 14.
1368
1366
\ , mandara percipiat. Aut quis ignorat eum qui vo calus sit cccnatum ad mensain raagnatis, qua? ap ; posila sunt spiritualiter coosiderare juberi a divina
, , lege? Similiter et verba sensu nuda abripienda non
, , - sunt, sed accurate considerandum quid Deum de , , ceat, quid nobis conducat, quae sit vis veriiaiis, qui
, consensus in lege, quid natune congruens, qua sit
, , germana fldes, quae spes Orroa, qu inviolabilia
, * cbaritatis sinceritas, qua? sii gloria nullis obnoiia
, contumeliis, quid sit invidia superius, quae dignitag
\ , * , graiiae : quae omnia piis quidem insunt cogiiatio , , \ nibus, ut in explicatione dicti, c Verbura caro fa . ctum est, t explanavimus; sed desunt scilicet ip
\ ; , \ absurdis illis innovationibug, quae ad ejusmodi va , niloquentiain necessario confugiunt. Summa bujue
; orationis est: qui dictiones excipit, nec signiGca ; tionem earum ediscit, qui intelliget ea quae prirao
; intuitu inter se pugnare videntur? Quomodo con c \ - gruentem inveniet solutionem ? Quo pacto interro;
gantibus respondebit? Quomodo cusiodiet illud
quod scriptum est: Scire quomodo oporteat oos
unicuique respondere ?
TS
X.
Ajp^C Adver$u$ eo$ qui dicunt, Pastus ett Deus Verbum

carnc.
capxL
, ,
Mirari subit quae causa sii cur tot et tantas in \, duentes noviiates, insolentium dogmatum invenlo - res nyllarum rerum novaodarum satietasceperit; sed
* s> quid insolens esl, illud petulanter ad simpliciore*
, \ circumveniendosproponant, quale estquod jam nobis
c . - C 503 disquirendum proponitur: c Passus est Deus
, . '- Verbum carne. Hic rursum muka ralioni non
, - consentanea, multaque absurda. Raiioni non coa , . > " - sentil quod dicitur, allerum alteri pati; absurdum
, est illud : cYerbum est passum. > Quod cum nuc \, dum absque velamine proferre non auderent, adje . cerunt illud, c carne, > et quasi turpem faciem,
, * - dolosa larva sententiae absurditatem obvelarunu
, , Si Verbum passum est, sibi ipsi est passum : sia
aliud estquod passum est, nibil ad Yerbum, nisi
. , c { sola injuria quae patiente corpore ipsi conjuncto, ad
\, t , , , . ipsum recurrit Verbum. Dicere aulem, Yerbum
'' , passum est carne, minirae scriptum est, ac im, c " , proprium, incoraposilumque est, nec aliunde con, c sequitur. Sed quia nullum blaspbemandi finem sibi
* ^ prascripserunt: illudque, c Passum est Yerbum,
, . pias aures nullo modo recepturas norunt; verbo rum vulneribus remedium apponere* addcndo illud,
' c carne, > sequum censuerunt : cum eatius fuisset,
, \ nec morbum inducere, nec fallax remedium adhi . , bere. Nam absurdomro commentomm, nullum re \ perire est quod veritali sit accommodatum; imo
, \ potius idem plerumque secnm pugnat, nec apud
. probe sentientes babet ubi consisiat. Neque Yer \ , bum est carne passibile, neque caro est Yerbo im; , ; passibilis. Sed et caro juxU propriam sibi naturam
<*, , passionem admiliit, et Yerbum a sua substanlia iof i
Coioss. iv, 6.
67
1368
cparabile cum sit, fest impassibile. Si ergo Ver- , , ,

b;<m carne palilur, de carne quid diierimus? Palilur \,
Ycrbo, aonon patitur? Si non patitur, impassibi- . '' *
liias illi attributa fuit; sin patitur, utriusque pas- * ' ;
aionem constituerunl; siquidcm, ut aiunl, Verbum ,
quidem carne paMtur, caro aulem patilur Verbo in . ,
propria nalura. Sed fortasse dicent: Cur ergo di- * ,
ctum fuil: c Ex quibus Chrtstus secundum car- . \
nem ? Dic Chrisium passum, et eodem recurret , c ,
nomen carnis. Qui dicilDeum Verbum, subslanliam , \
siuiplicem designal : qui vero Gbrislum dicil, is , \ , duarum conjunctionem nalorarum declarat. Atque . \ \ , ,
Ita congruenter explicari baec loquendi formula , , ' c
potest, Cbristus est passue , > quia vox beec * ,
utrumque simul signiiicat, el impaiibile Yerbum, ,
et palibilem carnem, qua? et mortem gusiavil. Unde
. }
ncc Paulus ail : quibus nudus Deus, sed, c Ex . , \
quibus Cbristus secundum carnem; ut ostendaC . , 4
eum, cujus meminit, secundum quidem camem ex \, ,
Israelilis, secundura deitatem vero, ex aelerno esse \ , \ .
Palre. Non dixit: Ex quibus Deus carne. Idem vero , .
et tu dic,etdetua mibi sententia persuadebis : Pas- . ,
sus est Christus secundum carnem. Si vero Deura , ,
carne passum esse dicis, erudias me velim dilu- ;
cide, utrum idem sint Deus et caro secundum oa- , &
turam, an alitid atque aliud. Si ideni sunt, passus . , ,
est Deus in teipso. Nam carnera dicts idem esee ,
quod Deus est. Sin aliud et aliud, quomodo haftc illo , ' ,
palitur, cum omnis creatura scipsa patiatur non alia , \ .
substantia ? Homo uon palitur eqoo : non rooritur , \
anima carne : sed solvitur quidem caro, separatur ' ' ,
vero anima, et tamen bomo dicitur niorluue,
quippe utrumque signiflcans, animara et caruem : , ,
morluus aotem inlelligitur secundum id quod mori .
potesl, boc eet secundum carnem, et non secunduin . ; ;
aatmam immortalem. Nimirum nemo dicit: Aiiima ; \ ' .
cojusdam inortua est carne; sed bomo quidara ex , , anima et corpore constans : animae aulem et posi . c . !
morloni iminorialilalem indicare volens, io aeier- ,
nuro justos vivere dicit, testo eacra Scriptura. Sed .
ialos bbri divini ad unum omnes condeninaiu. Quot , , .
emm prophete? quot apostoli? quot evangelist* ? , \
Nusquam lamen bnjusmodi vox occurrit : cum
conira, Chrisium passum esse, perspicue ubique ; doceatur. c Pascha nostrum pro nobis immola- ^ < ,
lus est Cbrislus". Si passibilis Christua , Chri- > , \
sius moriuus est pro peccaiis nostris secundum
S c r i p t u r a s Crux Chrisii, corpus Cbristi, san- \
gtiis Christi. Quo igitur modo tantam leslium * c \
turbam pnetereunt, et suaro ipsorum auctoritalem *
5 0 4 i>' Spiritus anleponunt ? vim facienles prse- , ,
cepto clamanti : < Ne tranagrediaris terminos anti- quos, quos posuerunt patres t u i : > nec aitenden- ,
tea, sacrum illum ei magnuin Patrum in Nicaea c
chorum, post Dei el Palris confessionein contiuuo , .
noveD Doroini Jesu posuiase : c Et in unum Doroi- , * \
num Jeeum Chrislum; > et ddem postea, utpoie ; * , ,
u
le
7 8
Rom. , 5 . " I Cor. , 7. " Act. xxvi, 23.
I Cor. , 3.
. , 28.
1369
1376
. , quod unum apte el commode diversa in ee rocipeicoO ; - ret, luni sublimit deitatis, tum oeconoroica buma , nttatit applicasse, secundum divi Pauli aeatenliam
; * illam : c Fundamentum aliud ponere nemo potest,
| , praHer id quod potituro est, quod est Jeaus Cbri6 , stus . > Ne relinquamus iundamentum, quod
, omoium est capax, secundum utramque naturam,
. \ gloriam et passionem vere admiltenles. Si dixerit
, , Deum solum, quomodo ei passionis necessitalem
, \ , auperstrois? si dixerie bominera solum, quomodo
\ , ei incoraprebensibilrs gloriae divilias adjicies? Chri , \ stum vero rectissime dixeris, gloria quidem secun , \ duro deiiatem fruentem, passionem vero secundum
, unitam bumanitalem euscipientem : denique secun. p , dum inseparabilem unionem omnia miracula ope*
xa\ , rantem, omnia donafidelibuscommunicantem. Hac
\, ratione et deitaiis impassibiliiaa, et paaeionie ve , ' * ritas,et commtinis homlnum utilitas demonslralur.
' - Atque ita eet veritatis sermo perspicuue, fundavtcv . mentum dortrina) inconcussnm, magnitudo my , ' ; aterii illuslria : admiratio anliquiiatie flde digna,
, - pulcbritudo orthodoxa? doctriiiae incorrupta, con. \ aeniiens denique omnium aanciorum praedicatio. At
. inaudilam vocem proferre,etanatbemate ferire eoe,
, qni Deum carne negant passum, id vero est non
. c ' noslrse duntaxat attatis horainee petulanter impe~
, - tere, sed omnes omnium aelaiora praeconee et
, \ , doctores audacter condemnare. Cur vero nomen
. > Cbristi Doinini fugiunt, in quod jussi sumus cre*
*
dere? Crede in Dominum Jesura Gbrislura, et sal * c , ^ vus eris.In boc nomen, pulchrum esl salulis epem
. , ' ponere. Neque enim aliud noinen ullumest sub ccclo
. > , * hominibus per qtjod salvandi siraus : In nomine
. ; Domini Jesu Cbristi omne genu fleclatur, coele * < stium, terrestrium et infernorum, el omnia lingua
\ . > - confiteatur, quia Dominue Jesus Cbrisius in gloria
c eslPatris". > Ipae jadex est vivomm et mortao ' , , ram : ipeam invocabat, com jam conaummaretur,
, ' \ Stepbanus .* c Domine Jesu Cbrisle, suscipe spiri , , tum meam". Unus Dominus Jesus Christus per
;
quem omnia **. > Ipee Salvalor, ipse Redemptor :
Cbristue oronia. Quoraum fugiunt deeiderabile illud nomen? fpsuno morbot anetulit, c In nomine Jeeu
Cbriati aurge et ambula". lpsum iugavit daeroonea, c Pnecipio tibi in nomine Jesu Cbrieti Nazareni, ut
exeat ab illa
> Quomodo igitur hoc, ut ipeie minimegrato relicto, id quod apud sanctorum nemioefn reperitur, euostituunt, Deus Verbum passus eet carne?
79
XI.
D
XI.
*
Advertus eot qni qtuvrunt, qualem pomam JudaH da, .
.
turi sint, si occiderunt Deum.
Qui contenlionis studio ferontur viri, eorum in , ,
\ * eanum impetum nulla, credo, potest oratio cohi \ , bere. Sed licet mille quit, eaque invicta argumenta
, . proierat; veritatem ille quidem demonstraverit, at
operariie mendacii de ea roinime persuaaeril. Sic
, enim etqui a veritate exciderunt, ii post multa cla, * ' raque argumenla nec desistunt a propoaito 800,
, \ , - nec in viam rectam redeunt: sed vias pnecipites
" I Cor. , U .
xvi, 18.
* Philipp. u , 10> I I .
e l
v
Act. vn, 58. 1 Cor. vm, 6. Act. m, 6.
AiU
*371
ingFessi, liinc inde circuroeurit, quaesliones absurdas J , \
proponentesfnec erubcscunt quaerere: Quomodo Ju- ,
di punienlur, si non occiderunt Deum ? impuden- ; 1
tem audaciam! fraudulentum institutum! ut Chri- !
gium vindicent, ea quae Christi sunl traducunt. , ,
5 0 5 Ut, aiunt, Judaei dignam sceleribos suis poe- ,
nara luanl, evertantur omnia, vilipendatur doclrina, , ^ , .
blaspberaetur Deus, patibilis vocetur, qui est impa- , 6 , 6
tibilis, injuria inferalur gloriae, fines orbis universi ,
seducantur. Tu vero, mi bomo, ne cum Dei conlu- . ", '
melia Deum vindicaio. Odi defensionem quae cum dedecore conjuncta est : praslat lucrari Judaeura, ,
quam Cbrisiianos confundi : praestat auctores pas- , *
sionis eflugere, quam eum qui passus est bujusmodi
paironum nancisci ; prseslat illos veniara consequi, \
quam bunc mutabilem et passibilem secundum dei- 1 .
taiem exislimari. Quorsuro Judaeis banc magnifice , ^gloriandi prabes materiem, quasi deitaie ipsa su- ; , . .
periores fuerint ? cum ne templum quidem lenere , \ , ;
potuerint, nisi eo qui inhabitat permitlente, qui * .
idem solutum illud suscitavit, insolubilis ipse man- ; , ?sit. Quorsum ejus qui passus est volunlati tuo caU , ; citfo refragaris ? cur plus conlristas, iis per quae ;
scilicet injuriam vindicas, quam ii ipsi qui perpe- ,
trare facinu3 ausi suni, contristarunt ? Quorsum * . \
verissima Gbristi verba subverlis ? Ipse enim tem- , , \(pore passionis dixit : c Pater, dimilie illis, quia ;
nesciunt quid faciunt . Et tu pcenas (a Judaeis) . *
exigis, perinde ac si Dei praesentiam cognorint, et , amcsir
in Deum ipsum caedem perpetrarint ? Desine gra- , , , 1
\iora aggredi, qoam ii ipsi qui Christum cruci affi- ,
xerunt. Illi nudum bominem Chrietum pulantes . "
interemerunl; tu Deum confitens verum, mutabi- ,
lcm, patibileni, roortuum denique, praeclara illa tua
vindicta asseris. Quanto vero audacia major esl in ;
Deum iropie insurgere, quam hominem quem esse . ,
pules injuria petere; tanto ille, qui Deum Yerbum ,
lingua sine causa occidit, miserior esl iis qui car- *
nem Domini clavis sine causa perfoderunt. Verum- , \ iamen non quoniam tu crudelior es, terribili illos , \
poena liberamus : sed et deitali Domini Ghrisli im- (24) , patibililatem suam servamus : et bumanitati illi . !
unilae passionero suam altestatione nostra tribui- *
mus, et a Judaeis poenas exigi conGtemur, eo quod ' |
\csana mentis caecitate in deitalem ipsam manifesle ^ , ,
fuerunt impii. Nunquid vero et nunc non videmus , *
eos, qui lemplis Deo ssepius consecratis nefarias ; \
inanus inferunt, ut ea vel polluanl, vel desiruani, , $
Hcet in ligna duntaxat et lapides sacviant, perinde ^, ,
tamen puniri, ac si contra Deum ipsum audacler ,
se eflerant ? Nimirum inanimatum templum tam
scvere vindicatur, teroplum vero vivum impollu- , , \
tum, templura Deo conjunctum ineffabiliter, indis- ; 1*>
solubiliter, non multo severius vindicabitur ? quod , tyufr
ipsum quidem injuste passum est, sed i(a ut in tem- ,
ls
Luc. xxin, 34.

(24) Mss,, .
1375
CONFUTATIONES QUAHUMDAM PROPOSITIONUM.
t57A
pli inhabiialorem Denm, qni templo unitus csi, et

miracula multa edidit, injuria recidat. Neque vero
* ; excusationem Judaeis inde parare ticet, quod velut
, , , in nudum hominera peccare vrsi sint: com divi , , nam et gloriosam operantis poteriti* majesiatem
, 0 mullifaria miracula latere non permiserini. Qui
, enim non stupescat ad ea quae a principio facla
- , - sunt ? Juxta propbeliam Nativilas fuit: locus no lus : inodus iilustris, tempus non obscurum est:
* \ sermo omnis reipsa impleiur, slellae cursus angelo " rura concentura indicat : Magi de longinquo ad
, offerenda munera attrahunlur : rex Herodes per lurbalur : Judaea universa concutitor : apparet evi - denter is qui muudi peccata : sustinet pue rulum Siraeon, e( salutare Dei pronuntiat : vatici - natur Anna : testiiicalur Joannes ad Jordanem :
* \ - vox Patris coelitus bunc Filium dilcctum omnibus
, manifeslat; adventat Spiritus et in columbae spect)
, ^ in verticcm ejus dilabitur, aqua in vinum mutatur :
\ quinque panes in aliquot millium usum miraculose
- multiplicantur : fragmentorum reliquiis duodecim
, copbini implentur : fugantur verbo morbi ; raan . dato expelluntur daemones, quin e longinquo intole ? rabilera illius potentiam confltentur : mortui a
\ , morlis tyrannide confestim liberantur : Ombria ve - stimenti 506 grotanti cuidam roulieri sanita - tem aflert, lalentis autem deitatis virtutem publice
. , praedicat. Omnis elementorum natura lempore pas . \ sionts ad destruclionem visibilis templi, et contu . \ - meliam inseparabili Deo illalam, mullis modis con C turbatur : resurrectionem ejus qui passus fuerat,
> ' ipsi illi confirroant, qui in crucero ipsum egerunt.
;
Cum enim passura custodtrent, a mortuo miraculoso
vicli sunt. Atque haec roulloque plura alia sunt,quae latentem intus divinitatem indicant. Quomodo
igiiur pcenam Dei bostibus denunlialam effugientj, qui ad tam lucidas demonslrationes prae nimia im.
probitate caecuiire volunt ?
XII.
XII.
Adversus eos qui dicunl: Judwus e$t qui non

.
confitetur Deum fuisse crucifixum.

Cum tantae, tam variae, tamque perspicua? de, \ , - monstrationes supcriorum disputalionum oronium
fuerinl; senlire tandem adversarios argunientorum
, mullitudinem debebant. At illi alias impudentea
. , \, , objecliones sine causa texere non dubilarunt. Ju . D da3us est, inquiunt, qui non fatetur, Deum ipsura
in cruccm esse actum. Pulcbre nos nomiuis ejug
. quo nuncupandi sunt admonent. llli enim sunt,
, qui seipsos affinitate cum Judaeis devinxerunt, tum
, salularem incarnationem, lum duaruin unionera et
\ . conjunelioneni nalurarum rejiciendo. Uler Judseus,
, - qui graliam suscipit, an qui lege secundum litleram
, nitilur ? Nos gralia docuit, Dcum invisibilem invi*
' eibili manifestatum esse carne : illi permanaitt in
- antiqua traditione divinitatem nudam in diversis
\ . speciebus et formis delineante. Quomodo igitur
, \ alios appellant Judaeos,\ qui ipsi nuvi fcederis divi ; , tias a se repellunt? Annon audivcrunt quod multi pro phetaeet jusli desiderarunt viderc quae nos videmua, et
'/, \ ; - nou vidcrunl ? Quid igilur non viderunt? Deitfttia
t
437
adventum?Cur igitur scriptum est: Visus est Det.e ; *

Abrabaroo, visus Isaaco, visus Jacobo, visus Moysi, , , ,
et sexcentis aliis ? Quid igitur desiderarunt, quod , \ ; ,
tamen non viderunt ? nimirum quod nobis videre l i - \ ; ,
cuit, deilalis ei humanitatis ineffabilem et insepara- \ ^ \ .
bilero unionem ? Quicunque igitur admirandam Ver \
bi el carnis unionera confltenlur, iis novum videre , >
speclaculura conligit. Gontra qui carnis assumptio- *
nem rejiciunt, ii cum veleribus Judaeis parlem ba-
bere suam manifeste convincuntur, qui nec ipsi , ^
potuerunt videre ocnlis suis quae nos vidinius. Ju- , . |
deomm eniro est, Salvaloris in carne oeconomiam .
non suscipere. His seipsos aggregaut, qui duas na-
turas explodunl : quinimo majoruin crtininum rei , efficiunlur. llli enim eum qai tam stupenda edebat .
miracula Deum esse ignorantes : bi vero confileDtes, ^ &iodigna contra deiialem pronuntiant, omnes carnit , ;
ssumplae paasiones deitati ascribendas esse con- ,
tendentes. At enim dicent fortasse (impudenter >
enim velroanifeslissimiadidicerunt contradicere) : . ' (
Non diciinus divinitatem esse passiooibus obnoxiam. )
Et qui non diceretis hoc, qui tam arliflciose ora- . ,
tionem adornalis?Passus est, inquiunt, quia voluit: ; , ,
ipsuni patibilero esse nequaquam dicimus. Guni rem . (35)
ipsam non dubitetis affirmare, cur a rei appella- , lione vos abborrere fingitis ? Si daronatis eus qui ;
diviuitalem passam esse negant, cur non diserte , ;
ipsam patibilem esse profllemini ? Si Juda?us se- , ';
cundum vos est, qui divinae naturae passionem ne- , . \
gat: Christianus est, qui asserit.Et cur non Judaeum , , ,
divinam naluram impatibilem conGteniero praeferlis ;
vobis patibilem ipsam affirmantibus, cum oronino ;
necessum sit, aut Judaeos vos vocari, si impatibili- *)
tatem esse testiflcemini; aut Gbristianos appella- ; *
r i , ut vos quidem Cbristianum deGnitis, patibili- . c ;
tatem sancientes ? Proponite perspicue, quam le- .
neus sententiam. Gorde enim creditur ad 507 , .
juslitiam, ore autem confessio 1U ad salutem . , . *
Si Verbum non est passum, igitur caro. Si caro . , d
non est passa, igitur Verbum. Si lieutrum borum, . , ,
igilur aliquod tertium. Si nullum omnino, igitur , . Dpfe
passio ipsa noo fuil: si nemine patiente fuit pas- .
aio, opinio fuit; opinione salvaraur. Igitur ad Ma- ,
nicbseos confugistis. Et cur ab eorura nomine ; jdgitis, qui vos pravorum et intolerabilium suorum D , .
dogmatum hseredesraanifestehabent? Hinc apparet \ ; 1
vos et pejores Judaeis ease, et a Manichaîs non
miiltum abesse. Sed quid dicimus de Judaeis et ,
Manichaeis? Yestra longius progressa est audacia, , .
qaam illius ipsius, qui omnis mali auctor est, qui \ *
occulte ista vobis inseruil zizania, qui omnibus , ,
bonis invidet, diaboli. IUe ubi ad Jordanem divi- , }*
nam Salvaloris gloriain conspexit, invidiae stimulis , .
agitatus, non ausus esl tentando prius ipsum ag- ~ *gredi, quam fame laborantem vidii, quae bumanaa * , \
inOrmitalis nota est. Agnovit boc deitatis proprium , , \ t
Rom. , 10.
(iSjVulg., , ut et paulo . .
1577
CONWTATIONES QUARUMDAM PROPOSITIONUM.
1378
- esse, non pati, iion lenlari. Yos contra et famein

. ' ' - et eUim, et si qua hujos geoeris alia suut, deitati
' ipsi iribuitis, et eidem deitati passlonem crucis
manifeste ascribilis. Ille propier sumiuam malitiam
* \ homkida ab initio dictus est: vos propier euramum
adversus Deura furorem Judaeos Dei inlerfectore*
* \ diciiis : nec majorem potentiam Judaeis discipulia,
, . quam ipsorum magistro diabolo Iribuere veremini:
.
deniquo ut babet Scripiurae accosatio, cuto Deum
itoveritis, tamen ut Deum non glorificalis. Patibilem enira eum csse conlenditis.
XIII.
XIII.
, Adversus eos qui dicunt, angelos apud Abrahamum

edentes, carnis naturam non omnino
indume.
.
\ g Etsi maltonim ir.alorumque commentomm pa, - tres facti sunt, qui perpeluos legitimorum patrum
, flnes transferre sunt conati, non saiis 6unt tamen
' \ ipsis fetus proprii: sed male insuper suffuranlea
eorum qui se olim apostolicae Ecclesiae bostes
, professi sunt, ignobiles fetus abortivos, eoa- tan , \ quam generosum et perfeclura dogmatum partmn
, \ " proferunt, perque Ulos Manichaeorum dogma nobig
, niluntur excitare, comminiscentes angelos qui di verlerunt ad Abrabamam propria natura sua ali
\ uoenli factos fuisse participes, et pari modo deita - tem Domini Cbristi absqae carne cibura potumque
, - sumpsisse conGrmanles: licet Scriplura sacra, non
. , naturaliler sed apparenter solummodo id factum,
, diserte coraprobante. Si enira naturaliler ista facta
( - Q aunt, oportet tres illos aut viros noroinari, aut
ôpov)* , angelos nuncupari (multum enim intef duo baec
, genera est discriminis) etsi quidem viri fuerint,
, nibil quod ad naturam angelicam ostendere; sin
. angeli, nullo corporeo membro more spiriluum
, ; - apparero illos oportuit. Quomodo igitur cibum illU
' . * ; \ daret eecundum naturam? aunquid ut viris? falgo
; igitur angeli fuisse memorantur. Nunqoid ut an - gelis? ecqua spiriiibug eum sensibili cibo est com ; muoio? nisi iorte et angelos honiines facto* cor , , , poralibus organie cibo corporali frui fabulantur.
, Si routala senteniia dixerint, non revera et nalu , raliter, sed apparenter istos epuiatos fuisse: aui
. relinquant oportet exemplum angelorum ut pere , ; grinum, aut in Salvatore, loco veritatis, phantasiam
& inducere comperienlur. Qita igilur fronte dissi ; ; mile tanquam simile ad Christum audent detor*
; ; , queretQuid cam stupenda ceconomia atque dispen ; satione commune habet illa angelorum viaibili
; ; specie apparentium historia (23*) ? Conspicitinturne?
; quando? aut ubi? aut ex qua nati sunt, ul Dominus
; ; Cbristus? Num eodeni illi modo taclui fueruni sub ; jecti? Num circumciei sunt? an profecerunt aut
; ; creverunt ? num cum jejunassent, landein esurieMnere fessi sitierunt? num
; runt? num 506
, , naturalem eomnura experti snnt? num flagrisxaesi
, aunt? nam eodem qao ille modo morteni gimla; , mnt? num aepultur sunt traditi? num reliqtierunl
e x
(35*) F a r u , vitio.
1379
S. ATHANASWS SPURIA.
4580
vcstimenta inter ptures distributa ? qua3 magno ,

argnmenlo sunl, nihil in Ghnslo pbanlaslicum, \
vcra autem el substanlialia omnia inielligcnda. Si , \ .
enim ut angeli virorum specicm opinione indue- runt, ila Gbristus opinione corpus habuit : non , \ ;
potuerunt videri et Uctui subjici vesiimenla Do- ;
mini, quemadmodum nec angelorum mole corporis \ .
/
carenlium. Quo igitur pacto res iirter se dissimiles
impudenter conferunt, ei quae taniis dislincta sunt , {1 ,
modis conjungere conanlur? Age vero vcrba inter
se nostra ct illorura conferaiuus. Nos dicimus, .
Dominum vere secundum cariicm comedisse, si- * \ \ quideni boc omni carni proprium; illi dicunt an- . -
gelos comedisse, siquidem tunc rem hujusmodi \
angelorum nalura admisit. Nos. experientiam te
stem babemus; ilii et rationum et factorum tesli- . ^
monio desliluuntur. Nos illis et famem et sitim ex , &;
Lilleris sacris proferimus; illi ueutrum horutn de .
angelis possuat demonstrare. Nos membra, secun- , ; dum communera bominnm formaiionem; illi na- ; ; ; ^.
luram angelorum, quam roembra habere nemo ; , xfj ^;
quisquam aasus fuerit affirmare. Membra aulem si ,
desint, quid est quod nutrimentum rectpiat? quid * ^,
quod comminuat? quid quod digerat? quid quod * '
relinealf qitid quod concoctionem periciat? quid , ate.
quod reliqua, quas honoris causa taeeo? Quemad- .
modum igilur angeli, cum viri esse videreniur, viri tamen iiatura non fuerunt: ita et cum eitea
capere existiraareniur, revera non comederunt. Hospiialitatem autem Abrahan&i hoiiorabaol, .
eortii specie virtulem ejus imiiandam declaranles.
XIV.
JXIV.
Adver$u$
eot qui nuilum non miracuium

eo quod carnem negent.
imminuunt
, $-
Yerum ne miracula quidem Domini insidiis suis

&
libera et flrma reliquerunt, qui ab orlhodoxorum ' *
cboro ad adversarios ee conjecerunt : sed com- ,
pressis coarctaiisque iis, horum non viderunt ma- ^ * ^
gnitudinera, per quae carnis assumptionem nega- , *
runt; deilali soli haec ascribenles. Nos vero con- , ^.
eideremus opera ipea, quomodo ab initio ad Gnem .
usque praclariora reddantar, carnis aasumptione : * , '
viliora vero reperiautur, eadem rejecla. Partus ;
Yirginis magoum et celebre eet oeconoraiae alque , , ,^
dispensaiionis exordium. Si natum nibil est de . \ **
Yirgine sancta, quis magnopere miratus fuerit . aja;
partum illum? cutu nec matrem illam vere dicere D , ^
poesit, quae consubstantiale nihil ex se prodeunli ; 5>
commumcasse inlelligalur : nec stupendum quid esse exisiiraes, eam quae Maier facta sit, Yirginem *
manere, siquidem Ycrbum sua nos praesentia abs- \ ,
que sensibili corpore dignatum esl. Rursum paucis . Dt
diclum est, Jesura profecisse aatale, sapientia et t
gralia. Si carnem sustuleris, quis in laude ponet . , ;
incrementa et meliorationcm deitatis qua3 ab \ dtaSou
aeterno perfecia est, quaB non pluris indiga est, , , \
quae nibil aliunde auferre aut accipere polesl? ;
Consequens est igitur carnem esse, cujus causa
proieclu9 ille celebratur, propter ejus cum Yerbo . \ >
unionem. El maximum novimus testimonium, quod , Dullo se unquam peccalo coniarainarit, quod cum , oeSv. &
I3SI
1382
\ ; - ^ carnein verain habeal, nullum tamen peccati in

, eo vestigiuro appareat. l u ut si quis de deitaie
, \ eaque sola dicat, quod expers peccati sit, risum
; , ille potius quaro admiralionem audittfribus mo . turus sil ; quandoquidem non solum divinilalis
, baec natura est, ut omni culpa semper libera sit,
, * sed multa etiam angelorum millia a peccalo vacua
\ . \ serventur. Verum haac ipsaro ob causam 509
, dicitur caro, ex genere bominum peccalis ob , noxio, sumpta, sola primaque peccali expers
, - mansisse, proptcr unionem cura Deo Yerbo. Proxi , \ mum buic miraculum est lucta illa cum diabolo,
' reporlataque ab eo victoria, quia is qui lenlaius
. \ esl, cura devictae carnis primitias haberet, victorio , - eam illara ejus qui aliquando vicerat, efferif, et na , - turae vires adverses eum qui olim dolo vicerat
- indidit. Quamobrem immissa in se tentationum
. * tela, repetita sacrarum Liiterarum memoria excus* \ , sit, non auctoritate deitatis adversarium repellens:
; sed niinisterio humanilatis pra3vium Scriplura lu, . men ad universa objecla proferens. Quod si Deum
, Verbum in sese omnis expers peccati impeccabile
; ct invictum declarabatur, quis obsiupescat ad ca
. quae dicta sunl? Non est novura et inauditum,
\ \ Deum non peccare, nec a propria crcatura supe <, \ - rari. Quando enim peccavit aut viclus est, ut quod
\ nunc dicitur miraculi nobis loco essedebeat? lllud
. novum et inauditum est: naiuram bumanam rem
supernaturalem aperte exbibuisse. Nam ambulare
, supra mare omni vacuum me:u et periculo, esl
. , , illud quidem deilali, imo angelis etiam ipsis per \ , quam facile : nec obslupescet admiraiioue, hoc qui
, viderit; at huraanitati nudae nullo modo possibilc.
. , Nec immerito exborre&cit, qui carnis pedes istius \ \ modi iler facere videt, quaravis Yerbi umlam per, ' \ sonam cogitet. Si quis auiem repudiaU carne,
; \ ^ solum Verbum dixerit super fluciibus fuisse visum,
. " is inflrmat tollitque miraculi amplitudinem, niliil
, magni lestificatione sua operi tribuens. Magnum
, enim vere est, et inajus quam ul bominum possit
. mente comprehendi, non cum verus et omnis ex, pers ponderis spirilus, fluctibus in allum tollilur,
* , sed quando crassum et grave corpus a molli et
. facile cedente natura crectum sursura fertur. Cujus
- D rei ut fldem omnibus DomiDus faceret, dedit con . \ , linuo et Petro polestalem per pelagus gradiendi,
' doiiec pusillse fidei flucium non susiineret. Quod
, ergo Pelrtis sic arobulavit supra mare, indubita tum Dominicae carnis iler declaravit: quod autem
\ dubitans non ainplius portarelur, id immensuin,
, quod inter utrumque e$t, discrimen demonstravit.
Ubique igitur carnis cum Yerbo unio faclorura
, * Cbristi araplificare gloriam evincitur. Atque ut rcro
- paucis complcclar, ipaius de morle reportati tropaei
, splendor omnis deleatur oporlet, si non bumana
, nalura, deitatis iuseparabililer sibi unitac virlule,
. ) \ lyrannide iniernalt fuil supeiior; qnandoquidem
, Deum non supcrari, qui inviclus est, credibilc est
; , -_ el verisimile : aed carnera non superari, id demum
1
1385
ISCA
siogulare, id novutn est: hoc item reddit miracu- * ,

tasum Domini per clausas januas ingressum, cui . \
ea quae corpori inerat, crassities, nullo fuit impe-
dimento, siquidem major erat miraculi auclor eo ,
qiiod ipsum ingressum prohibebal. Qui vero factum ,
hoc esse dicit absque corpore humano, is faclum , , communical cuiti angelis, cum animabus bominum, ,
cum ipsis denique adversariis spiritibus, qui pro- * \
pter levitatem subslaniia?, ejusmodi Iransitu non .
possunt probiberi. Preterea banc senlentiam ipsa Domini incoelum ascensio nobis suggeril, ut sciarous, Ddum Verbum quidem in coelis egisse perpetuo, nullo inde lempore divulsum, nullis iocorum
spatiie circumscriptum : carnem vero illi conjunctam tum primum, inodo plane stupendo, evectam
iranslaiamque eo, ubi prius non erat; slquidein nou natura boc habebat, ut Uli gloria donarelur.
xv.
xv.
Adversus eos qui damno afficiunt genus nottrum, /> , eo quod negent Salvatorem ex natura nostra $um- , ex
.
ptisse primitias.
Omnis malitia est res detestabilis, Deo odiosa, et
hominibus inimica. At ea, qua nonnulli propriae , * \
5 1 0 saluli invident et gloriae, omnem prorsus im- ,
probitalem longissime vincit. Hoc jam prestant i i *
qui negant Salvatorem ex natura nostra primitias
sumpsisse. Sed multis modis peccant, ium,quod Scri- . pturas sanclae testimonio, lum uiagie Spiritus san-
cti oraculis adversenlur : lura quod Domini nostri ,
in homines amorem obscurare non dubitent: vel *
quod generi hominum tmiverso praestita beneGcia
respuant, maximeque, quod magnam assumpti ho-
minis oeconomiam inutilcm declarent. Non assum- \ psit ex nostra naiura carnem : quomodo igilur Q .
babiiavit in nobis? Quoiuodo semen Abrabae aesum- ;
psit ? Quomodo dicitur: c Ex quibus Cbristus se- ; *
cundum carnem"? Vana igitur prophetarura vati- ; >
cinia: vanas Davidi factae a Deo promissiones : c De ^ *
frueiu ventris tui ponam super sftdeni luaai . > * < 6Faieo Christus fideles vocat fratres euos : faleo
Paulus ait: Nani ipsius genus sumus . > Ecquem *
lion pudeat tot tantosque teetes impudenter reji- . > \
cere, nova absurdaque dogmata fabricare, debito ,
gratiarum actionis honore Dominum privare, damno ,
denique genus nostrura universum in illo alHcere? ,
Non ex nobis est caro illa assumpta. Qualem igitur ;
salutis spem babemus? Non adhuc lex impleta est: ; \ * ;
adbuc accuaamur de peccalo : adhuc malediclionis "
onere premimur : adbuc raors in nobis dominatur: Q * * adhuc generis nosiri vigei condemnatio. Si nibil .
oronino de subslantia humana babuit is qui legem inipievit, adhuc oalura accusationibus est obnoxia. , .
Fortassis qui generis noslri sunt in judicium pu-
blicura vocabunt legislatorem, ut qui nimis arduas , \ inulilesqae hominibos leges imposuisse videatur, ,
eo quod nemo eas poseit implere. Sic carnis re- .
jectio blasph&mtarum omnium fit fundamentum. . ,
Necessarium igitur est, imo pernecessariam cre- ,
dere Scripturis eanclis, confiteri ex nostro genere ,
primitias, celebrare singularera assumentis in ge- , nus hominom amorem, obsltqiescere raagn* OBCO- , - ( M
fioto. > 5.
Peal. cxxxi, 11. Act. , tt.
1585
CONFUTATIONES QUARtlMDAM PROPOSITIOMJM.
58
- nomiae niiraculum; non timere malediclionem le , gis : cGbrislus enim nos a maledicto legis libcra , , - vit*, t implelioneiu legis a primitiis factam tolt
\ , massae ascribere, agnoscere quid congruat et quid
, , consequalur. Nam si solus Deus legem implevit,
quod ne dicere quideni conveuit, nulla alia natura
pncclari facti est particeps. At si suscepta ex nobis
, , caro in eo, qui legem implevii, agnoscatur, mani , fesla fit generis noslri gloria, quod secure mortis
, stimtilum possit conculcare, quippe cui nihil ultra
\ , \ .111 eam naturam juris sit, a cujus primiliis (Chri * , , sto) jam olim fuit contrita et fracla, ul omnes cre ; , , ;; \ * dentes nunc possint dicere : < Ubi est, mors, stic " ' , ^ \ mulus luus ! Ubi tua, inferne, victoria ? t El rur* . > * euni: c Sicut per unum bominem mors : ita per
, . " * unum bonunem resurreclio mortuorum . t Per
, ' bominem dicit, non ab homine. Quod enim ab
. homine fieri non poterat, id per hominem Deo co * pulatum nullo negolio fiebat. Sic resurrectionis
- donum cousequimur; sic adoplionem nanciscimur;
sic Domini fratres appellamur ; sic cohxredes efli ^ - cimur; sic hostem in primitiis vincimus ; sic iidu ciam cx illis accipimus; sic sumptae ex nobis carnis
, advergus diabolum tropaeum nobis vindicamus, di - vinura illorum robur conculientes, sic omnes, qui
vere credimus, exspectamus oos gtorioso ejus cor- - .pori conforraes fore. Sic verum illud esse compe , c rimus. Conresuscitavit nos et consedere fecil in
. ' ccelestibus . Etsi cnim in nostra quisque bypo ' - Q slasi nondum resurrexerimus, nec in coeleslibus
, , simus: propter cognalionem tamen cum co qui
\ - ascendit et dcscendit, ipsa laliura spe flrma tene mus pignora. Quanto igitur odio digni illi, qui per. versa sua doclrina tanta ac talia uobis bona invi \ ; dere uon dubilaut: qui genus noslrum honorari
, \ nolunt; qui carnem eeparaitf, quam sibi, modo
, , plane sltjpendo, Verbum conjunxit, 511 adver ; ; , ^ gantes Paulo clamanti:< Quae Deas Donjunxit, bomo
, non separel ; > qui denique iinguam diabolo roer, ), cede locant ad occuUaoda ca, quae contra ipsum
* facta sunl. Nibil cnim illi acerbius, nihil intolera ; \ bilius accidere poiest, quam si videat seductam a
, * se naluram a ccelesliRege in primitiis sursum eve - ctam, el eicelso aainio ac supra laudera omnera
, & conversam, et superiprem faciam morie deslruxisse
* ipsius lyrannidem, et assumpiam in coelum, glo* * riosaquc sede fuissc honoratain, et apud eum qut
, \ assumpserat, inter omnes crealuras, in summa
, coDJunclione cognilam, in parlicipaiione gloriae
, cum eo qui a se est indivieus, quse dignitas omnem
/. , . orationem exeupcrat
XVI.
XVI
9 1
94
xtnaroeTr

.
,
GaJat. , . I Cor. xv, 55.

PATROL. GR. XXVIII
Adversns eos qui voluxt simpiiciter iis qute dicta sunt

credendum e$*e,nec comiderandum quid convesuat
gl quid non conteniat.
Etsi multa et borrenda dogmala inhominum gcnus ille oranfe honesti osor daemon invexit, ul pcri-
ibid. 22. * Ephes. n , 6.
9%
Mallb. xix, 6.
S. ATIIAXASI JS. -
1537
SPURIA.
1588
oulosa fallacta asseniienles involverei: tamen haud \ , *

scio an superioribus lemporibus hujusmodi quid , .
parluriveril quale nunc parturil. Nam earum qua^
viguerunl baereses, quseque alius alque alius erroris
maler fuil. Atquae nunc novissima omnium inventa , esl, ea cunclas renovavil, cunctas audacia supera- , ;vit, poslremo prae caeteris omnibus malorum ortum . " c ,
indicavit. Vere c parluriit injustiliam, concepit . ;,
lolorem et peperil iniquitateru . Parlurivii ini-
pieiatis propositum : coucepit malae arlis insltlula,
iuquibus et alii erranmt : peperit mullifariumaliud , \
maluui suo quidvis arbilratu innovandi. Quin etiam , , ,
ut omnes se sequanlur, imperiose precipil : Am- , , 1J
pleclimini, inquil, simpliciler, quse dicunlur, nec .
inquirat quisquam quid in iis conveniens sit, quid \ inconveniens. Ac fidem nominat inconsiderataro I . ' ; noxianique apprubalionera infirmorura nullisque , , , , }
dcinonslrationibus inslruclorum dogmalum. Cre- , , )
damne sihe judicio?nec inquiram, quid aut fieri , ,
possit, aul ulile sit, aul deceat, aut Deo gratum, ; ; }
aut nalura congruum, aut veritati consonum, aui , *
scopo accommodatum, aut mysterio consenlaneum, ,
aut pietate dignum sit ? Ecqua utilitas eril mihi ? ;
Aut quis menti fructus quae boruro nihil secum re-
pulavit, scd auditum quidem sono verborum obtulit, .
nullam vero dictorum cepil intelligentiam? Hoc ad- *
vcrsariis omnibus erroris universorumque malorum ; , causa est. Quis enim est inimicorum Ecclesiae ca- , , ,
ibolicse qui non postulet dictis omnibus suis, abs- , que previo examine, fidem haberi ? Quamvis genli- , ;
lem dixeris, sive Manichxum, sive Arii aut Apolli- ' ,
narii, aut alterius bujusmodi bseredem, non recusai , ,
exanien, ut fugiat convictionem. Nonne alia suo ,
marte eructans, alia ex Scriptur divinae barmonia ; ,
rcsecaus et ad scopum irahens suum, argiimenta , profert, quae a nemine, ut opial ipse, indaganda ' , ' ,
pronunliai ? Deinceps si oronibus simpliciter adbi-
Leamus aureui, nec enascentem ex eorum dictis
absurditatem confulaverimii3, nec dogmatum pu- ;
gnae, quae ex pcrversa illorum interprelaiione ori- ^ ,
lur, solutioneni eiDagitaverimus, quis in poslerum ,
amplius veritalis viam inveniet? quis non facile in ; ;
praecipitiura nxrelicorum dogmatum incidct, non ,
considerans novorum dogmatum inconvenientiam, ,
nec veriiatis exigens convenientiam? Quid credam ^ ; ; ;
corde ad justitiam? quid loquar ore ad salutem, ;
cum mibi maligne objecerint illud : c Paler, qui , ' 6
misit me, major me est ?> Simpliciterne accipiam, , * c
an praecipilanter asscnliar? audacter Filium Patre , " , .inferiorem pronunliabo, etnibil omnino perpendam, * > , c
ncque quod occonomia? iste sermo sit, neque quod * ,
cjusdem boc dictum sit: c Ego et 512 Pater unum ;
eumus ; t el : c Ut honorent FiliiiDi, sicut hooo ,
rant Patrem ; et: c Qui vidit me, vidil et Pa-
Ircm ; et inQnita alia, qua? xqualilaicm parera- ,
que Patris et Filii bonorem in omnibus declarant ? ;
Si igilur nihil eorum quae inde consequuntiir ex- ,
,
ST
9 9
P$al. , 15.
Joan. , 28.
Joan. , 50.
7
Joan.
, 25.
Joan. , 9.
,339
!390
, pendendum esl, si nec raiio eorum qiue conse ; quunlur et contraria videntur congrua reddenda
, , est, quomodo conciliabimus quae prima pronumia * tiouis fronle inter se discrepant ? Quomodo idem
* ' videbitur et unigenitus el primogenilus? cum pa, , , , lam sit omnibus, duo relata ad unutn, euraque in
. \ una consideratum naiura, minime inler sc conve \ c , nirc. Elenim unigenims, cui ut unigenito fraires
. nulli sunt, non potest appellari primogenilug. Pau. , ; lus enim primogenUum dixil in niuhis fratribus. Ncc
, . , , rursum primogenitus, fratres habeni, unigenilus
, , vocatur amplius. Rursum idem ille et novissimus
, ' dicitur et aeternus : c Jesus Christus beri el bodie,
, \ , - ipse et in saecula '. t Hic alterura alteri adversalur.
; Si novissimus cst, quomodo aelcrnus? Si aelcrnus,
, ; , & non igitur novissimus. Jam illud : c Sine Patrc,
; , sine matre, sine genealogia , t annon nianifeste
; r pugnat cum aliis, ex quibus discirous et Palrem
\ ipsum in coelis babere, et matrera in terra, et ma , jores ejue a praeclaris evangelislis diserte nominatos?
; ; Si sine Paire, quomodo Palris coelestis Filius? Si
sine matre, quomodo ex Virgine matre? Si sine ge . nealogia, unde, Liber generalionis JesuChrisii*? >
, c . Cum igitur tot ac tanta sint et multo plura, qua
> , inter se videnlur pugnare, quidnam 111 nos incx. c , ploratum jubent accipere, quid ejicere? Neque enim
. c > , omtiibue aeque assentiri possunt, qui apparenlie
. , discrepanliae convenientem solulionem non inve . * - niunt. Si verum illud : c unigenilus, > falsum hoc ,
, ; < primogenitus. Si verum hoc : t priroogenilus
, - falsum conlra, c unigenilus. > Si profitemur illud :
, c Heri et bodie, > evanescit alterum, c scmpiler nuro. > Si stat illud, sine Patre, corruit alternra,
, quod Patrero babeat. Si roanet ac fixum est boc,
; c Sine matre, > labat illud, babere matrero. Si pla . , cuil illud, sine gencalogia, > quomodo ailendemus
, , genealogiae? Si firmum est illud, quod neque ini ; , ; tiuro neque fincm dierura habet, quomodo intellige , mus hoc, quod et initium et finem dierum indicat:
, \ c Gum nalus eeset Jesus in Belbleem Judaea? in
, ; dieboa Herodis regis : > cruciOxus autem sub
, - Pontio Pilaio? En tibi et inilium dierum et viue
. ; \ finem. Quid igitur faciemus si quis infidelium
\ - Scripturam sanclam de dictis contrariis accusans,
, , D rationem a nobis exigat? jubebimusne eum omnibus
; * ! credere?Et quis non resiliens deriserit, quippe qui
, , ^ nullo modo possit ea tanquam Gde digna amplexari,
. ^ qux inter se pugnant, nec solutionem ullam admii , lunl? Duorum enim contrariorum dictorum necesse
, est alterum falsitatis convinci. Quid ad boc dice , mus? Num et nos rogati ut nulla deraonstratione
* probatis inGrmisque baerelicorum aut Graecorum
, . dogmalibus credamus, ejusmodi proposiiioni assen * liemur? Sed apage! neque enim nostra, si quo a
. - sanctis dicta sunt sensu accipianlur, vel non cou sistere possunt, vel sibi ipei sunt contraria. Dicta
* c , , ;* autera sunl illa quidem raiione cogiiitae nobis ceco
Hebr. x u i , 8. Hebr. , 3.
Matth. , 1. * Matib. , I .
4392
S. ATHANASlliS. - SPURIA.
nomix, atque dispensationis : ba;c vero ratione in- conaprehensibilis Verbi substanliae. Alque hoc modo . 3
omnia inter se consentiunt sibique sunl consequen- , oltia, de uno et eodom in duabus naluris consideralo . accepta, ul Cbristus intelligalur novissimus esse , ,
secundum carneni, aelernus secundum deitatcm. ,
N*n babere initinra dierum proprietas est Verbi,
natum esse in diebus Ilerodis, proprielas est priioi- , ,
tiaruro : Sine genealogia esse, ralione aeternae Filii .
exPatre exsistentiae : nam generalionero ejus quis enarrabil ? Genealogiam babere, ralione camalis
ipsius nalivitatis. Sic el unigenitus eet secundum Verbi subslantiam : et primogenilus sccundum i n carnalionis oeconoraiam. Sic adversariis quoque, aut de verilate persuadebimus, 513
victoriam
reportabimus : sic Scripturae sanctse concordiam oslendemus : sic mysterii gloriam legilime praedicabiraus : sic congruenlem fldei cerlitudinem in animabus noslria recondemus, nec sine verbo credentcs, nec sine fide loqueutcs.
8
a u l
XVII.
Elsi magna et immortalis vcriiatis vis a compluribus saepe multumque oppugnata esl: invictam
tamen eaoi esse ipsa tandem res eveniusque do
cuerunt. Ecce libi enioi mullos adversus eam armaios, qui cum non pauca pravorum dogmatum
tela eroisissent, eaque solidis demonslrationis arrais resilire, et inania ineflicaciaque ad $e redire
vidiescnt, posiremuni omnium ejusmodi eroiserunl
lelum, quod manifestioribus etiara argumentis conleri potest et confringi. Eiiamsi, inquiunt, quis dederit, duarum in Cbrisio naturarum factam fuisse
conjunciionem : a passione tamen et assumptione
ejus, nec duas amplius agnoscemus, nec secundum *
naluram discrimen aliquod credemus inter Verbum et carnem. Quid dicilis? quid afiQrmatis?
nunquid evanescit nalurarum di&crimen, nec reliquum est ullum horum indicium ? Quo igitur nomine appellubimus id quod nobis esl propositum ?
Verbumnc solum ? (Neque enira carnem dixeriiis ,
qoi scilicct boc ipso bonorem afferre existiraaiis.)
Et qui non injuria illud afficitis, dum existimatis
ejusinodi substanliam esse, ut alia in ipsum possit
creata subslantia mutari?Cujus enim inferiora sunt
capacia, id muUis commune, non unius est peculiare. Cui vero soli id proprium cst, quod sit inaccessum, bnic quomodo inaccessum allerum adjicitur? Nec Verbum duolaxat afficitis contumeUa, eed
etiam carnis byposlasin auferlis. Gujus enim nul
lum indiciura reliquum est, bujus gloriam quo tandem modo perspiciemus ? si eo quod exsisilt, agnocitnr, inerito glorificalur : si non exsistit, quomodo amplitudine gloriie fruetur? Non polestis
gloria; indicare excellenliam, nisi prius oslenderitis id qnod honoratur. ConOleamur igitur necesse
esi inconfusam duarum naturarum unionem, ut nec
muietar assuinens, nec assumptum lollalur, sed
gloriae, de una persona praedicatae, communio servetur. Quod si utrumque simul, quanlumlibet reluctante natura, Verbum solum dixerilis , ne sic
' lsa. L i n , 8.
xvii.

Thr
*
.
Adversus eos qui duarum naturarum discrinien po*t

passionem et ascensionem lollunt.
,
,
.
' , , ^
,
,
. , ,
, *
,
. ;
; ,
;
; ( ,
$ );
,
;
,
. ,
;
, .
,
; ,
* , :
; ,
. , ~3
, , '
' .
, ,,
, '
' , .'
*
,
*
, ' *
. , .
1393
4394
vov, , , quidem disorimcn occuitabitis : quando illnd qui* ; dem eral ab initio, boc deinde factum ett: et illud
, quidem invisibile et intactom, in inflnitum ex infl , nito, hoc vero ex visibili et contrectabili, in invi* ' sibile et intactile iranaiit. Denique illud prorsOn est
immutabile, boc per muiationem ad meliorem sta ; tum venit. Deinde ei eolum Verbum remanet, cur
, non dicitur : Caro Yerbum facta est, sed Ver , ; bum caro factura est? t Quis enira tam insanus,
" , - tam amens est, qui asserere audeat, substantiam
\ ' divinam, alius deiiatis substantiam , ex altera na , tura prognatam , assumpsisse; ut per bujusmodi
; additamenium indicaret accessisse aliquid ei qui
, , * natura sua nullius indigens esl, et perfectus? Gur
, ' - vero litlerae sacrae etiam post slupendam ascen* - sionem, carnis a Verbo distinclionem praedicant;
, - qualia sunt, rufsum rediliirum, ilem visum iri eo . dem quo anlea modo. An vos contraria angelorum
; ; diclii aancielis? qui aperte dixere : c Hic Jesus
, qai assumptus est a vobis in coelum , sic veniet,
, queroadmodum vidisUg eum euntem in coelum*. >
, ; Omnia ad significandam carnem ejus qui nunc
quidem hic, nunc vero hic visus est: quem prius
, , vidistis, carnis videlicet oculis. Qaae qui boc sep . su non accipit, is non angelis solum adversalur,
, sed eacris etiam Spiritus sancli vcrbis repugnal.
, Qiiotnodo supplicat 514 P
Dominue Chri , , stug? nunquid ut Verbum taalum? Ubi igitur par
, , \, ejus cum Paire honor et majeglag; siquidem is
, , supplicat ut indigenlior , non ut a?qualeni habens
;> ; omnipotentiam, cum aucloritate'operatar ? Nimi ; \ rum gic boc accipiendum est, primilias inWrcederc
; '' \ , pro maesa propria, nt oslendant quanta naturam
. carnig neceiaitudine aliingant. Quem vero non pu, . , dore auflundat illa sapienlissipii Panli maximc
" , > perspicua pradicaiio? quod tempora bujug igno, , rante despiciens Deue, nunc annuntiat bominibus
; \ ut omnes ubiqae pceniteDtiani agaat, eo quod *ta - tuit diem, in quo judkaturus est orbcna in aequiiate,
* in viro in quo elatuit, fidem prabena omuibus,
, - eoscitans eum a morluie . Nunquid gublata est
. diflerenlia ? Annon dixit, Deum in viro? Annon
oslendit suscitantem Deum et resurgentem virum?
, (5- quanquam autem ostendisset differeutiam, insepa, - rabilitatem tamen non praeteriit. Neque enira dixit,
, .
Deum cum viro, sed Deum in viro * rursum et per
virum. Quemodo intelligemue et boc? c videbunt, in quem transfixerunt, > nisi ipsa natura carnis,
quae clavos sensit, vesligia eorum clare git indicalura ? Non enim deitatis nalura, ut roulti convincanlur, vestigia clavorum circumlalura eat, cum invisibilis et inlactilis sit : sed quae cx genere patibili assurapta est natura , illa iropioruni tranggressionem redarguet, qui suam audaciam in vulnerata carne prodidere. Sic igitur et distinctas naturarum proprietales, et incarnalionis mir.ime
dubios fructus, et impudentes adversariorum conatus, ct inexpognabilem verhalia vim osêndimug.
ro
Joan. 14.
Act
II.
Att. xvii, 30, 31.
Joan. xix, 37.
n o b i s
f3&
4596
IN SEQUENTIA OPUSCILA ET FRAGMENTA ADMONITIO.

Quw sequuntur ex Vaticanis eodicibus Roma fratribut
nostris trammitsa
Joanne Guitlot, qui omnia isthtec accurate cotlegit, tuaque manu exaravit;
nobis sunt, exscribtnU B.
porro laborare nemo non
videt, nec est ea in re probanda intistendum. Prodeunl aulem ex cod. tns. Grac. bibliolhecce Yaticatue in (oi
uum. 850,
eleganti satis et diligenli manu exaraio in eharta papyracea:
qui non excedit annot
200.
S.
ATHANASII
Ad quemdam Politicum syntagma
utilitsimum.
1. Quandoquidem, iugeniose homo, summeque i .

naturalium rerum explorator, acquisila bellicae ar- .
tis cognilione, susceptaque politicarum rerum ac- ,
curala notitia, sacerdotum tamen eloquia minime ,
negligis vel respuis ; imo tanto iis sludio das ope- , ' w.
ram, ut plertimque, dom corpori aliroenia prebes , ,
animam a cibo liiierarum minime cohibeas; sed ,
eam, ceu quodam divino sale, Patrura setiientiis el '
colloquiis in ipsa niensa admfesis foveas; illud, ,
inquam, in causa mibr fuit, ut pauca , sed utilis- * ,
sima, in compendium a me redacla, ex lectione ,
Ghristianorum ooiniura auctorum, maximeque eo- ,
rum qni vita, eruditione, nobilitaie, et dignitale , , ,
praecelluere, veluti domitn quoddam, tibi, amico- , rum optime, viro lectionis sludioso ac religioso of- ,
ferrem , boc scilicet syntagma meum, rariis ex ^ ,
Patribus et ex auditis sermonibus decerptum, ,
unde non spernenda doclrina et notilia legentibue , ()
accedat: rationem enim et una divieionern conti-
net Iripficis animre nostrae partis; docetque quo ,
pacto omnes moveamur 515 bomines, et quomodo ,
ad salutem, vel ad pernictem impellamur. Definit .
autem cogitaliones, quibus quodvis peccatum con- , ' .
summatur. Distinguit itera passiones nostras , do- , , &
cens quaenam anima?, quaenam corporis sint. Ex- .
inde vero declarat varios Dei providentke modos. .
Hinc de libero bominis arbitrio disserit, deque ne- ,
slro in rebus agendis abusu. Gompendio exhibet . &
fldem in sanciam et beaiam Trinitatem. Docet .
quid de Domini incarnalione, de dtscrimine virtu- Q
tum, de discretione oaturae rerum credendum sit. , ,
Uno verbo, est cetj compendiosa cognitio noslrum . \
ipsorum, nec non naiurse nostrse alque fidei. Quod ,
opusculum dum circumferes, atque accurate leges, '
ex eoque ulilitatem percipies, non obliviscere, hoc *0 ,
bene novi, ejus qui propria manu descripsit, tibi- , , *
que obtulit.
, ' , , .
fl) Forte lcg. . E D I T . P A T R O U
SYJNTAGMA AD Ql iMDAM POLITICUM.
Explicatio
* 3 *
, , \ .
\ , \ ,
, \
, .
, ,
, \
, \
\ .
, ,
.
, , \ ,
, ,
,
, \ \ . ,
t} , ,

, \ , \
,
, , \
. spov '
, ,
.
*).
Iriplicis animcc
mt
parth.
Anima omnis ralionalis Ires babel pavles, eegilalionem, animuin el concupiseeniiatn. Si sil in
animo charilas et buiitauilas cl in concupiscenlia
puritas et lemperaniia, lum cogilalio esl illumi
nata; sin autem ia animo sit odium, et in concu
piscentia intemperanlia, cogilatio est tenebris of
fusa. Tum porro sana cogitatio est et temperans,
cum tenet sibi subdilas passiones, cumque raiiones
rerum a Deo creatarum spiriiualiler conlemplalur,
et cum sancta ac beala Trinitate versalur. Tuiuque
secundum naturam movetur, cum omnes amal homines, nullamque adversus quempiam relinet indignationein aut iujuriarum memoriam. Concupiscentia autem cum per temperanliam, humililatem et
paupertatem, passiones morlificat, id esl, cum nuu
esi carnis serva, nec vanam gloriam appetit, sed
verlitur ad divinura et immorlalero aiuorem. Concupiscenlia namque ad tria niolum babel suum,
ad carnis voluptatera, aut ad vanam gloriam, aut
ad fallaciam diviliarum : atque per slullam hujusmodi -cupidineni Deum spernit, ilemque divina,
suae obliviscitur nobililalis, ac in proxiniura suum
ferocit, cogitationem obienebrat, npque sinit eam
respicere veritatem. At qui subliroiore praeditus
est mente jam ex bac vita fruilur regno coelorum,
vitamque ducit beatam, eam exspectans feliciia
lem, quae diHgentibus Deum reposita est.
Divisio et subdivitio muUiplex animuc.

{
Anima dividitur in rationabilem, irasctbilein et

,
. concupiscibilem. Rationabilis peccata*ha3C sunl :
* , , , - infideliias, hasresis, insipientia, iiidiscretio, bla, , sphemia, consensus ad perpelranda peccata, qu
. " ex patibili parte procedunt. Horum porro medela
\ atque curatio est: indubitala fides in Deum el in
, vera dogmata, frequens meditatio oraculorum Spi , , \ . ritus, puca oratio, et gratiarum actio sine interniis . sione Deo oblata. lraecibilis peccata sunt : immi , , , sericordia, odium, animus commiserationis eipers,
, , , recordatio injuriarum, invidia, caedes, ac frequens
\ . earum rerum raeditatio. Horum medela et curaiio
, , , est: humanilas, charilas, fratrum dilectio, commi, , . seralio, palientia, mansuetudo. Concupiscibilis pec , , caia sunt: edacilas, fornicalio, impurilas, lascivia,
, , , avarilia, gloriaj cupido. Horum remediura atque
. " , , curalio est : temperantia, jejunium, malorum lole, , , rantia, paupertas, largiito bonorum pauperibus
,. facta, bonorum illorifm immortaliuin desiderium,
, , \ regni Dei appetilio, adoptionis cupidilas.
.
\ .

.
-
516
lôtiUa cogilalionum quibus peccatum

perficitur.
omne
Cogilationes orones ocio numero sunt. Priuia est

gulae; secunda, fornicalionis; lertia, avariiiae;
quarla, irae; quinta, tristitiae; sexta, pigriliae; sepliiaa, inanis gloriae; octava, superbiae. Nosira
porro facullatis non est, ut hae omnes cogitaliones,
inolcstiam vcl afleranl, vel non affcrant; ui vero
S. ATHANASIUS. -
SPIRIV.
1400
maneant, et passiones excitent, vel non cxcitent, ' ,

aostne facullalis cst. Aliud enim est irruptio, aliud , , ' */>. *
adhiesio, aliud passto, aliud pugna, aliud consen- , , ,
sus, aliud operatio. El irruptio quidem est simplex \ , \ , \
reminiscentiaabiuimico inducla; quaHs est isthaec: . \
Hoc faeilo, vel illud : ut Cbri9to olim et Deo no- , , \
Hro diclum esl : Dic nt lapides i&ti panes \
Gant*. Hoc, uli diclum est, penes nos non est. . , , * .
Adhaesio eet admissio inducta? ab inimico cogita-
tionis, et quasi medilatio et congressus cum illo * '
circa propositum noslrum. Pansio esl aflectio ex \ . adhapsione parla, mola ab inimico, passione sci-
licet ab illo excitata; estque velut admissio, medi- \ , ,
lalio, el pbaniasia. Pugna est coUuctatio, aut ad \ . ,
eliminaodain cogitationem passionis, aut ad con- , aenstun, ul ait Apostolus : Caro concupiscit ad- ^ , *
versue spirilum, ct spirilus advereus carnem. Haec ,
auiem sibi adversanlur. . > Gonsensus aulem fst
. . nuUis ad passionem cogkationis. Operatio est ipse .
aclus. Deieiur vero leinperantia, edacitas; divino
.
amore et fulurorum desiderkv, fornicatio; commi- ; ,
seralione erga paupere, avariiia; benignilate et \ *
charilaie erga omnes, ira; spirituali gaudio, mun-
daua uristitia; patieniia et lolerantia, et gratiarum
actione Deo facta, pigrilia; occullis virtutum ope-
ribut, ac frequenii oratione, inanie gloria : nullarn , \ ,
jvdicando vel spernendo, i i l jactator ille Phamaeue, \ , *
sesequc omniura poslreroum reputando, tupcrbia. , \
His igitur supra diclis passionibus liberaU mens, ,
et ad Deum ereela, jam ex hoc mundo bealam ducit ^ , , *
vitam, acceplo Spirilus arrhabone : alque hinc pro- ' , . /
fecla paesiooum expers, cum vera cogiiiiione, ad ,
himen eanctae ac beatae Trinitatia sietitur in saBCnla ,
kittaita cum sanctis angelis refulgens.
, ^ *
\ , \
.
Dlsiinclh passionum.
/ .
n
Passionum ali* corporc* sunt, alis animan spe^

f
^
ciant. Corporeas dicimus. edacilate.n, fornicatio
^
^
' **
'
, ,
nem, ebrielatem, lasciviam. Animam spectare di, , , . eirous basce, odium erga proximum, iram, contcn ,
tioncm, inanem gloriam. Hae in anima noslra
\ .
operanlur, absenle cbaritate et temperanlia; prae ,
lente auleni cbarilale atque tcmperantia, istbaec
D , .
omnia dclenlur; alia per spirittialem cbaritatcm,
\ \
alia per jejunium el temperanliam. Tunc enim
.
mens domesticum lumen accipit, ac Deum nulla
obice vidct.
.
De Dei providtntia.
, \ ,
Omnia cx Deo sunl, bona, tristia, rndig>.; sed \ * , ,
aiia quidem placiio ûs; alia, dispensatione ; alia . \ * , '
pcnnissione. Qu placito ejus (eveniunl)cum scili- *
cct vilam in virlute agimus; vult namque Dens nos , \ , \
sine peccato degere, atque cum pietate et virtute . ' , vitam insiituere. Dispensatione autem, qnando \ .
lapsi et post peccatum admissum castigamur. Per- ,

K a X
Matlb. , 3.
11
Calat. , 17.
v e f a r
1*0!
SYNTAGMA AD QUEMDAM POLITICIM.
140&
, missione vero, cum castigati nofl convertiwur. Nam

oi Deo placilum est homiDem salvum fieri, quetnadrao, . > dutn et angeli clamabant dicenlee : c Gloria in ex , celsis Deo, et in lerra pax, in 517 bominibas
, bonae voluntalis*, Cuni oeconomia vero nos corri" - pil peccanles, c u l iion cum hoc mundo damue. , mur, ut ait Apostolus : c Cum judicamur autetn,
* , , , a Domino corripimur *.Non estmaluniin civilaie,
. quod non fecerit Dominus , > id est, pesiem, fa . - mem, bellorum caedes. Haec enim omnia peccaium
- auierunt. Permiuit vero atque omnino sinit eos qui
, , ' sine peccato degere nolunt, correptos non emen , , c dari, eed in maliiia persevcrare, uti scriplum esi :
6 , Eicaecavit Deus oculos eorum, etcor eonim obsctt * c ravit; l e l : c Tradidit eos in reprobum sensum, ut
, faciant ea qua3 non conveniunt ; > id est, permisit
c ob liberum arbitrium; et: < lndurans indurabo cor
, Pharaonis " ; > id est, permittam indurari ob ejus
animi socordiam,
.
De libero nostro arbilrio.

.
Deus bominem liberum fecit, verbo el sapientia
,
, ornaium, posita antc ejus oculos vita atque morte,
* , - ut si quidem voluerit libero suo arbitrio vitam am * , plecti, vivat in sseculum; sin pravo consilio vire
raortis insislat, aeternum crucietur. Quae enim na , . tura habet immutabilia, iieque suppliciodigna sunt,
. neque prsemio. Nemo quippe uuquam accusatus
, , fuit, quod sit albus vel niger, aut quoti sit pro , * cerae vel parvae slalura?: ea enim non penes arbi. Q
nosirum sita sunt. Nam supplicia el prsemia
voluntali
el proposilo tribuuntur. Ulraque igitur
. ,
, re opus est; voluntale scilicel, seu proposilo no - stro, ac Dei auxilto et patrocinio. Altero nainque
, . , deficienle, aUeruni est inutile. Prascivil cnini
, , Deus, praedeflnivit, el vocavit, sed eos qui secun , , dum propositum vocali sunl, qucmadmodum ail
* Apostolus , id csl, secundum voluntatem : *os.
. quippe qui nolueriul, sinit ipse ad suam volunta , tem et proposilum incedere. Non vim infert arbi * * , trio nostro, neque Ia-dit ipsum. Acccpimus eniin
, . nutum ad utramque partem; ad virtutem nen;pe,
, * et ad vilium, liberum scilicet arbilriuni. Ex iis qua>
, * - a Deo nobis ad usum dala sunt nihil est malum :
- omnia enim quae ex Deo procedunt bona sunt, ct
. , ' - J) admodum bona; solus abusus malus, qui nostii
* , ' * - solius arbitrii est. Quainobrem non cibi niali, scd
, * , crapula : ncque liberorum procrealio, scd fornica
' , . tio : nec vini potus, sed ebrielas : non diviliae, sed
, , avarilia : non gloria, sed vana gloria. Nibil ighur
* non agendum, ut abusum fugiainus, alque probo
, , ulamur iis quibus a Deo donati sunms. Nam id si
.
agamus, et malitia vitioque^superiores erimus, cl
inlra virlutis limiles inveniemur.
, Breth et clara formula et noiilia fidei noslrcu circa
.
sanctam Trinitatem.
Credere debemus, ut baplizati sunms; baptizat*
, , autcm sumus in nomine Patris et Filii el Spiritus
1
l v
18
l r i u m
17
" Luc. n, i . *M Cor. XII,52. Amosin,G. "Joan.xn 40;Rom i , 28
!6
Exod. iv, 21. . ix,&9^
1405
140i
S. ATHANASIIJS. SPIRIA.
sancti, in unam scilicet subslanliam, et dcilatem ,
et in unum regnum, imperium et virtutem : ac ives , , ,
byposlases, sive pcrsonas, ct characleres, et (si , >,
ila appellare velis) proprictates. Nam aliud sunt , , .
bypostases, aliud sulslanlia. Substantiam qnippe , .
appellamus communiialem Irium hyposlasium :
unius enim naturae et subslanlia? sutil (res perso- .
na>. Mypostasin aulem vocamus, naluraiu cum cba- *
racteristicis proprietatibus; alius euim est Paler, , ,
alius Filius, alius Spirims ganclus. Quod quidcin ,
proprietales seu hyposiases dividil, sed non nam- , .
ram. Non tainen aliud ei aliud, quod divideret na- ,
turas; sed ejusdem nalnrae et ejusdem substanliae. , .
Simui enim Pater el Filius et Spiritus sanclus; sed , * '
Paler est ingenilus, Filius proles Patris, quasi ex , ,
sole lumen et ex menle verbum. Spiritus auteni , *
sanctus, emissio Palris. Proprium ergo 5 1 8 ** " . "
iris esl quod sil ingenilus seu non genitus, el quod , * ,
vocetw Patcr: proprium Filii, quod vocelur Fi- , *
liue, ct gignalur ex Patre: proprium Spirilus, ,
quod vocetur Spiritus sanctus et ex Palre proce- .
dal. Trium vero pcrsonarum sive hyposlasiuia, , , , ,
una nalura, una volunlas, una operatio, una boni- , , , tas, una virtus, unum placituni. Quapropter et . .
uuum Dcuin conOlcmur. Non cnim alius ab alio ' ,
eeparali sunl, sicut homines, neque scnlentia dif- , * * ,
ferunt : sed simul Paler, Filius, el Spiritus sancius ,
una consislunt sine confusione et divisione. Una- . " ,
quaeque autem persona, ut diclum est, sua u servat , * ,
propi ietatem, alia paternitatem, alia filiationem, , .
alia processionem. Si ergo te quis interroget: Quid * ; *
est Pater? responde i l l i : Quod Filius et Spiriius " , ,
sancius, manens lamen Pater. Quod si dixerit: . * ; *
Quid esl Filius? responde : Quod Pater el Spiritus, " , .
manens laroen Filius. Simililerque de Spirilu saa- * *
cto : illud enim est quod Pater et Filius, nianens , .
lamen Spirilus sancius. Proprielas immobilis, ,
quemadmodum ail vir in tbeologis magnus ei dt- ; ;. , ,
vinus Gregorius. Quomodo namque dixeris pro- , , ;
piietalera iuanere, si moveatur el concidat. Est , , itaque deitas, ut paucis absolvamus, indivisibilis , ,
in divisis ; illud secundum naturam, hoc secundum ,
hypostases. Sicut iu tribus solibus muluo bserenli- . "
bus una foret lucis coraroislio. Cum Uaque deita- , * ,
tem, quaeesl in una natura, respiciemus,ei primam ,
causam et monarcbiam, unum est quod cogita-
mus; cum autem proprietales el persouas in qui- , . bus divinitas, tres sunt qua3 adorantur. Exempla
porro adsint, quae obscurain quarodam lanla rei , , imagincm adumbrent, divinae nempe nature, juxla ,
theologum Gregorium, oculi aspectum cogila, aquae , , *
scaluriginem, fonlem et fluvium; haec eiiitn nec , ^^ $
lempore aliquo dislanl, neque sunt inler se avulsa, , sc muluo non coniingant; lametsi videnlur pro- * , , ,
prielalibus euis distingui. Perpende item solein, , .
lunicn alque radium : mentem, verbum et spiritum, * , ,
qui exii una curn verbo. Verum, ut quidani dixil:
Fides dux esto, non deroonstralio. Oportel enim , ,
quemque huminem, per pura ac Deo illustranle , . , ,
A
SYNTAGMA AD QUEMDAM POUTICUM.
1*03
4*06
, , \ edita opera, duce osum Spiritu sancto, ut lumifit.

ltimen comprehendat, credere in Patrem el Filium
.
et Spirilura sanclum, unam deitatem alque virtutem, in tribus byposlasibus creditam et adoratani.
"

Quid credendum *it de Domini incarnalione.
.
Quod ipsum Dei Yerbum incircumscriptum, in" ,

, , corporeuro, Patris unigenitum, Iumen ex lumine,
, , , fons vitae el immorlalitatis, splendor gluriae, figura
, subslanlife , voluntale Patris, qui ante initium, et
, \ ipsi coaeternus est, et cooperatione Spirilus sancti,
, ex virgineo sanguine Deipara et semper virginis
, , \ Mariae, in propria sua hypostasi carnem sibi ef , flnxil animatam et rationalem, aique illam novem
, , mensium leropore ex ipsa efformavit : naiusqueest
\ Deus bominiformis, id esl, Deus et homo, in hy< , posiasi una duas gestans naturas, sine divisione,
$ - ac sine confusione: ac duas volunlaies duasque
, , , , operationes, divinas siimil el humanae. Volebat
, * enim ut Dens, et operabalur : volebat item ut
, bomo, et operabatur ; sed humana voluntate atque
, , operatione, riec peccato obnoxia. Sine peccato
. ' enim assumpta est natura bumana : alque ex hac
* ipsa unione. voluntate ambae unitae sui.t. Quod
. " optaret divina voluntas, id eliam volebat assumpl
, . nature voluntas. Sed volunlatem dicimus operatio * , - nemquc naturalem : quale est, quod manducarc
, , vellet, bibere, ambulare : et ha?c operabaiur, ha?c
, . volebat. Verum bsec agebat divina concedcr.le na , , tura; non ex necessitate, quemadmodum nos; sed
, , C
d f tfg eiur, quod in agone csset, quod pexai , teret a Palre ut Iransiret calix, id humanae erat
519 voluntaiis. Imo etiam post resurreciiouem
aique sessionem ad dexteram Palris, d u a 9 naliiras
, , conGlemur in Christo, voluntate et operandi vi
. " , - prseditas: ubi enim natura rationalis, ibi et vo . , luntas el operatio. Naturales aulem duas valunta8 , tes dicimus, sed unicam sententiam, dispensante
, - deitate, subsequcnle autem bumanitale, atque con .
cedente ut utraque operarelur.

,
De di/ferentia virtulum.

Mandata accepimus a Cliristoet Deo noslro,qii33
, , exinde divinum operanti prabent auxilium, pra>
, - sianlque ul absque peccato degamus, et velut an , ^ geli cum bominibus versemur: pcenitentiam nempe,
, huinililalem, luctum assiduum, cbariUlem erga
, ipsuin ex toto corde, dileciionem proximi, puram
, - orationem , nostrum ipsorum abrenunliationem ;
, , * utque semper morlem pro illo suslinendam prae
, oculis habeamus, ejus lumine sine inlermissione
, ambulemus, nos omni creatura inferiores exislime , - mus, atque assidue ipsi suppliccmus. Ha?c naroque
. divina j\issa,si quiscum fide compleverit, Dei filiue
, , cOlcielur, filius lucis, hares Dei, cohsres autem
, , Chrisli, conformis imagini ejus, et complanlatus ;
, atque, ut paucis et siropliciter dicamus, adoptione
, . secuodurn graliam Dcus. Sunt porro alia precepta
, - Chrisli, quae remissionem qiiidem conciHant, imo
, vero ad perfcctionem nos deducunt; quale e^t, cou Hebr. , 3
iS
q | | o d
ar
S. ATUANASllS.
U07
1408
SPURIA.
fiteri ac pronuntiarc propria peccata, non judicare, ,

noji sese negoliis alienis curiose ingcrere : elee- , ,
mosynam ex propriis bonis erogarc, quae accidunt ,
iFistia generose ct cum gratiarum aciione ferr-e, ' , coafileri se gratis alque ex gratia salutem consequi. . Si itaque prima illa ac Dei auxilio implenda man- , data quis compleveril; inde aocipit arrhabonam ^ *
eancti Spiritus ; sin non illa quidem, secunda la- , ' ,
men accurate servet, ut flagitioruni suorum veniam consequatur. Quod si utrisque labatur, inulilis . * , ,
sane est hujusmodi bomo, miser, el infclix: exspe- , \ *
ctetque paratum supplicium diabolo el angelis ejus. .

Discretio nalurat(ac conditionis) operum.

,
Operum alia proprie bona, alia proprie mala
sunt, alia media; proprie bona sunt,prudenlia, for- ^ , * , titnHn.
lAmnprnniift jusiitia;
i n s i i t i a proprie
n r n n r t A mala,
mala. insi, , , *
titudo, temperantia,
insi
picntia, ignavia, inlemperaniia, injuslilia. Media, , , , , * ,
dmtue, pauperlas, gloria, infaoiia, sanitas, mor- , , , , , , bus, erudilio mulla, ignoranlia. Media porro di- , . "
cunlur, quia pcr se, nec proprie bona, nec proprie , *
roala suul : sed secunduin usum iis utenliuni, aut
hoc aul alind evadunt. lia dives qui probus sil in * eleemosynae bona impendil; qui malus ad volupla- , . ^tes iis ulilur. Siniiliter panpertas, st bona sil, tole- \ , \ ,
rantiam, graiiarum actionem et liberalitatem nos * docei; si roala, blaspbemiam, illiberaliialem, ex ,
eo quod non tolerantcr agamus, gcncrat. Bona item . ,
glorla esl, cum nos bumilitatem edocet, ct futurae , \ gloriae desiderium ingerit: mala aulem cumservU * , , xr
lem animum inducit; atque suadct ut ex hominum .
limore omnia aganlur. Simtliter bona esl sanitas, , cum ea iitimor ut Deo placeamus, et mandaia ejus * ,
operemur; mala aulem, cum ea ad intemperan- \ . \ , *
tiam et injuslitiam ulirour. Item morbus, si gra- / \ ,
tias agamus, eoque quasi adjutore utamur, bonus , , , !
est; malug, si ingralo simus animo, atque ad blas- . \ ,
phemiam ct iraui nos ille provocet. Bona pariter est ;
multa eruditio, cum ea ad docendum, et ad causam * , , \
injuria oppressorum dicendam utimur; mala autem, . , cum ad vanam gloriam, et injuripe palrocinium. ,
Bona eliam ignorantia est, cnm id eflicit ut doctis * , *
subjiciamur, ab iisque utilitalMtt accipiarous; mala , autem cum nobis suaserit ut in propria incedamus . ,
ignorantia ; nec nobis prestantiores sequamur. Si , ,
mili
520 ignobilitas,
modo se habent
reliqua
scilicet,
nobilitas,
pulchra
formaomnia,
ac deformitas,
celeriias el tarditae, ars et arlis imperilia, dexteritas
in ministrando et inbabililas. Haec omnia, ut dictam est, in medio consistunt; ut qui iis recte utatar, nihil todatur ab ipsis, quemadroodura bcatus Job.
Utroque enim modo cxercilaius, pneclarus comprobatus est atqoe inexpugnabilis, ac in omnibus Deo
placuit. Non decei Uaque rebus ipsis culpam ascribere : nihil enim eorum qaae a Deo data sunt, malttm; eed id babent ex seducta noetra alque sponUnea serva volunlate, atquc ex animas circa eas
res judicio ad libidinero euam lato : libere namquc
illa in haromce rerum atu labitur ex propria libidine, duin Dei voUuiiatem ejusque regnum despicit.
(a) Legcf'y. EUJT. PATROL.
'
'
'
,
,
*
,

,

.
, -, * ;
,
. , - ,
. " ai &,

,
, *
;,

().
im
5ERM0 PRO IIS QIT SACULO RENUNTIARUNT.
141
MONITUM
Roe ium optuculum Roma nobis mitsum e$t, de quo hwc notat qui ex$crip$it. Mss. codex Graecus
653, membranaceue et in-12, eleganti manu exaralus, videtur habere cccc annos et est bibliolbecae
Vaticana. Inter alia coutinet,p. 430, sequentem iraclatum allribulum sancto Albanasio. At ett
iqnoti eujusdam et Athanaiio longe inferioris $criptori$ opus, ut^rimo aspectu advertet erudilu* lector.

SANCTI PATRIS NOSTRI ATHANASII

PATRIARCHiE
"
MAGNI
ALEXANDRIJE
Sermo ducrelionis plenus in Dei mandata, pro iis qui swculo renuntiarunt et qui nalulem comequt
volunt.
1. , , * Dilecti, de aalule noelra sollicitudiaem gera \ \ - mus, quia tempus breve esl: nec potest quisquam
, - suam curare animani, dunec curat quae corpus
. " speclant. Quemadmodum enim noit potesl quisquam
, uno oculo in coelum respicere, et alio in lerram;
- ila non polest homo de Deo siiuui et de corpore
. " curare. Sicut non polest fons ex eodem foramine
eniillere aquam dulcem et amaram, sic non potesi
, , bomo et Deo placere, el camis concupiscentiam
. " perflcere. Sicut non poteet spina oleae fructum
, - ferre, ila non polcst bomo e( cttiestia quaerere, ct
, terrena concupiscere, ul ait Dominus: Non potestij
, * et Deo pltcere et carnis concupisceotiam prMcere.
, \ . " Dnde et apostolus Paulus haec cura audisset, el
, - omnes camis aflfectus in se abscidissct, a i l : c Pro , * JJ pter quem oronia detriu#niBin feci, nl ChrVstum lu , , crifaciani *, ac cum itlo regnare poesira. c Gjim
. c cibo autera polimur et veslitu, bis contenti simus.
, . 01 Nam qui diviles esse volunt, incidunl in lentatio , neoi, et in laqueum diaboli, ac in absurdas concu, \ ,
piscenlias \ >
2. , ,
2. Tu autem, frater, ne cuipiara bujus uiundi
, tva , - rei animum adhibeas, ul salutein consequi possis,
, , \ , , sed jusliliam exerce, et veritatero, amorero ei timo , , , - rem Domini, mansuetudinem, obedieniiam, lerope. , rantiam, iajuriarum oblivionem. Odio habeto mun . - dana verba, cor tuum videat bonum. Ama fre, . - quentera orationem, ut illuminetur cor tutim. Da
, - pauperibu divite ocalo, ut ne confnndare ante tri * - bunal Cbrisli. Aversare ciborum cwpidinem,
, ' Q Amalec illc passionum te circumdet. Yigil et ceWr
. , esto in orationibus, ne le fera devore>. Vinuin aver
? . , sare, ne priverie gaudio Dei. Aaaa fideles, ut pet
. eos eleqmosynam largiaris. Dillge sanclos, ul cerura
1
* Philipp. 111, 8. " I Timolh. vi, 8, 9.
1411
UiSt
le zelus trahat ad virtutem.Memento exitus animae , .

tua?, et non multum peccabis in Deum. Recordare , .
521 semper regni coelorum, ut ejus desiderium le , \
Irabat ad illud : in animo babeto gehcnnam ignis, \
et atrocium cruciatuiim,M odio babeas pravaopera. ,
Prsepara te igilur quotidie ad occurrendum Cbrislo; * ,
venlurus quippe ille est invisibiliter. Quotidie te , .
ipsum examinalo, ac disquire num quodpiam Cbri- '
sli mandatum neglexeris, atque illud impleto. Vi- . '
deant fralres tui opera tua, et zelus ille qui secun-
dum Deum est dcvorabil eos. Teipsum quolidie , , .
examinato, ac perpende quam passionem monifi- , \ caveris, et da gloriam Deo, illius namque est mise- . '
ricordia. Ne reputato le fecisse bonum coram Deo, , , \
.
ait enira : < Cunm omnia fecerilis, luoc dicite
Serv inuliles sumus *. * Ne superbias quia nunc
bonus es,non potes enim tibi confldere ob inimicos " , ,
, , *
iuos.

.
3. Ne conOdas iuo ipsius corpori. Io eo qui
5. ^ .
dxmoues pertimescit, propalam est non esse limo- ,
rcm Dei. Qui enim Deum limet ex tolo corde suo, .
firmus esl adversus illos. Qui sese non nietitur et ' .
respicit, sed ignotum se tenet, binc compertum , * ,
babet se non quaerere voluniatem implere suam, ,
sed divinam. Qui rnultis suum profert ei manifestat , .
sermonem, binc couamonstrat in ipso non esse Dei , , <6
limorem. Qui vult salvus fieri, Deo vacet, et pas- .
siones conculcabit. Curael suUicitudo in cogiiatio- , . nibus fugat passiones : scripiura enim cst: f Cura * *
superveniet in virum sapienlem. Ut pigrilia auxi- * . "
lio est passionibus, sic sequaniiniias et tolerantia , \ est virtuium robur. Neminem judicare id inurus .
est prevalidus; viluperare autem et oblreclare, id * * aniroam conjicit in perniciem. Linguam suam co- . hibere posse, id palam facil virum esse in virtu- , libus exercitatum; Ungua autem effrenis com- ,
probat hominem oon esse virtute intime pnBditum. .
Miscricordia quae in mente et cogiialione exsistit, , \ *
paril prospiciendi facuhatem, ac ducil ad cbarila- .
tem; sed animus immisericors parii inhumanita- *
tem. Maler virtutum esl commiseratio; comple- . *
menlum autem malorum cst inobsequentia. Bonilas .
parit castitalem, iracundia inordinatos aflectus. 9 .
Cordis durities gignit irara. Pigritia paril indigen- * .
tiam. Somnus niiuius tumullum gignit affecluura. ,
Salus aulem animae sunt vigiliae moderaUe. Somnus . ,
niraius lurbam excitat phantasiaruro: flos autcm
sunt animae, vigiiiae cum oratione. Somni diutur- , ,
nitas cor bebeial, sed vigiliae excilant ipsum. Vigi- .
lias dico illas quae secundum Deum agunlur, cum .
psalmis, hymnis el canticis spirilualibus. lis enim qui vigilias confabulando el garriendo esigunt,
praeslai cura silenlio dormire.
4. Luclug passiones fugat, risus a Deo separat.
4. , Humililas id eflicit uthominem non refor midemus;
. gloria autem hominum parit superbiam. Ir vacui- c
Luc. , 10.
1413
SERMO PRO H S QUl
SiECULO R E N U N T U R U N T . ,
1414
. *fl las parit mansuetudinem; njunaruro memoria

. parit exiliura. Dissolutio pellil virtules; angustia
dcprimit passiones. Concupiscenlia ciborum in
. pravos aflectus inducit, lemperantia ejicit illos.
. - Cullus corporis est anima? pernicies, macies cor , poris esl reiiovatio ammae. Corporis contemplus
, . , esl salue auimae, cura corporis laqueus animi,
, . macies corporis est illuminatio animse. Mentem
. sursum semper inlenderc, id parit charilatem erga
, Deum; gollicitudo vilae virlules eliniinai. Oi is cu . - siodia excital menlem ad Deum, loquacitas paiit
, socordiam et furorem. Proximi volunlatem implere,
. id significat menlein ad virlules speclare : suam
, vero sequi volunlatem, id indicai ignorantiam. Me
() ditatio cum limore cuslodit nientem ab omni malo;
, . , - mundana loqui verba, id animam tenebris <Jhindil.
Mundi res el negolia diligere, id nienieni separat
. a Deo; paupertas efficit ul cum fiducia Deus re , spiciatur. Cogitaliones non aperire, id significat
^ . bouiincm 522 quaerere vanani ac turpem mundi
, gloriam; spiritualibus aulem palribus paiefacere,
\ id eas eliminat. Monacbus ceu rubigine canolitur
, bominuiB gloria, si lameu cor ejus ei morem gerat.
. " Quemadraodum verinis aut smilax vineae complica , - lus ejus fructum enecat, gic vana gloria enccat
. " , , - monachi frucium, si lainen cor ejus ipsi obsequa , tur. Praeit omnibus virtulibus humilitas, praeit om , nibus passionibus edacilas. Finis virluium cbari . tas, complementura malorura est, sese repuiare
juslura.
. , * , .
5. " , C 5. Sicut vermis corrodendo lignum enecat ipsum,
. ila memoria injuriaruro enecat raonacbi anituaiu.
^ , Sese prosternere in conspeclu Domini, id efficit
* , ut conturoelia tolcreiur sioe perlurbatione : seee
. non despicere, id parit superbiam. Ne tuae virtuli
, \ . confidaa, libique aderit Dei auxiiium. Ne inimici , \ liam cum aliquo babeto; alioquin niinime accepla
. ' * erit oratto tua. Verilatem dilige : * nam si menliare
. , boiiiim vilipendis. Custodi oculos tuos, et cor tuuni
. * ne videat malum. Qui namqice cum voluptale mu , . , lierem respicit, in fomicalionem incidit. Aures
. serva tuas, ne quodcuuque pravuin semen tibi
, \ colligas. Fuge obtrectationem nequissimum da?mo , ^ . nem, pacemque habe cum omnibus, ut in oratione
, fiduciam babeas. Ne cupias audire quidquam irigle
. - ^ el damnosum ex quovis bomine : ne ipsi in corde
, tuo par referas. Operi manuum incumbe, ut men . dicus panem suum apud te reperiat: nam olium
mors esl animae. Frequens oralio animam liberat
. * , ab onr.niroalo,*nuga3aulem, dcemonum domicilium
. constituunl. Sedens in cellula tua, de his assidue
* , esto sollicitus, nempe de oralione, de medilalione,
, \ . ' de opere manuum. Memento quotidie ubinam gtg,
, , \ , el quid opereris. Qnod si quando opus sit ul aliquo
* , , \ . proficiscare, curam lui babe. S; quaudo libi sug * , , gerat cogilalio tua, qucniquam csse qui aliquid
() *1+ .
S. ATIIANASILS. SPURIA.
4415
1416
babeat advcrsum le, ne despicias eum, sed incli- ; , nalo le anle illuni.
6.
6. Ne negligas ministeria singulis horis implerc
tua; ea enim illuminalionem aflerunt aniinse. Si * /bona egeris ne gloriere; sin raulta mala admiseris, /. , ne immoderale doleas, sed slalue te minquain illa * ,
commissuruin, el salutem consequere. Si iibk mo- , , , .
, *
lestiam ferat cogilatio fornicalioois, oralioiiem
sine intermissione Deu offer, et sedabil iilam. Si , oot.
zelus et iuvidia cor luum oppugnet,raementonos ; * , ,
laenibra essc Christi omnes, et sive bonorem sive , , :;
vkuperium proximi nos oiunes speclare, et a le ,
fugiot invidia. Uaec omnia colligat discrelio, ac .
secum illa reputet, virtules quidem sibi coiicilial, , ^(),
vitia auiem eliminat. Impossibile aulem est ut libi .
accedat discrelio, nisi prius virlules illius sectalus ^ ,
impleveris; prae omnibus aulem animi iranquilli- , .
lalem. Tranquiliilas animi paril exercitaiionem;
cxercitalio parit compunclionem el fletum; fleius *
gignil timorem; timor humililalem; bumililas 4
prospiciendi facullalem; prospiciendi facullas, .*
araorem; araor id aniniae comparat, ut cum angelis .
versetur. Tunc autem poslremo oognoscit bomo ,
quod sil a Deo longe remotus. Qui vult igitur, fra- , , ;
ires, ad preliosas istas omnes \irtuies pervenire, , &
cujusvts negoiii cura vacuus sit oportel, odioque ,
roundum bunc habeat. Ac tum demum dignus ba- ;
.
lîur, qui hasce virtules obtineai a Domino.
7. , ,
7. Hoc auiem discilo, fraler, quisquis bomo immoderaie edit aul bibit, aut cum boc mundo abre- Q ,
ptus circunifertur, is dignus babilus non fuil qui , *
îd hosce lerimnos accederet. Nam s> pradia et , , :
vineam babes, aut doroicilia, seu quidvis aliud , ;
iRjjusce saeculi, cur non uxorem eiiara acccpisli ? * , Cw te ipsc seducis ignorans eum qui in spinis se- ; , ?
iniaatur, nou ad perfeclam feracilatera devenire? . *
Ajui porro otiatur, non poiest nosse Deum. 523 ,
Honeo eliam quemvis hominum qut pflenilentiam
suam Deo oflerre velil, ut sese cobibeat a nimio . , b
vini potu : multi namque bac in re sunl lapsus. Ne , . \
pugnaiu ighur considcres et pertiuaescas, donec es , , in hoc corpore, neque tibi ipsi confidas. Sleinus . ;
itaque, fratrea, stemus in Umore Domini, neque in , ;, hoc pugna animo deiiciamus. c Non enim esi nobis , aiwpugna cum carne et sanguine, sed cum principali- D vo; , ;
bus, cum poieslatibus, adversus mundi reclores . > , u;
icnebrarum bujus sttculi, adversus spirilualia ne- * ,
qiiiii-s in ccelesLibue . > luduamus arina vinulum,
, , &>
quasi railites, quia labor, defatigalio, anguslia,
u-anquillitas desideriorum, non modo nos cuslo- &diuut a lelis iniiriici, sed eliam regni coelorum .
fta**edes nos constiluunt.
8. Decerlemus ilaque, fralres, in boc brevi tera8. , , '
pore, ut regnuiu cceloiuin conseqtiainur. Magisler , .
aiin uosler Jesus Cbrislus ita dix.il : c Decerlale
doaec >euialis per anguslam portam ac per arctain ;
viam. Vigilale iiaque omni bora, quia nescilis qua , .
Epbes.,vi,. 12.^
4
t l
11
() *!. PATROL.
Ui7
SERMO PftO I I S QUl SJECULO RENUNTIARUNT.
UIS
, ; - bora Domintis \enlurus sit: ne forte inlret dere , - pente, et invenhit vos dormicnles. Videte nequaudo
. gravenlur corda vesira in crapula et cbrietale, et
, - curis bujus vilae, ac supcrveiiiat vobis derepenle
, . hora. Ecce miilo vos sicui oves in medio luporum.
. Noltte possidcre aurum, neque argentura, neque
, , duas tunicas. Neque tinicalis ab iis qui occidunt
. corpus. Videbam enim Satanaro, qoasi fulgur de
; coelo cadentem. Ecce dedi vobis polestatem cal. candi supra serpenles et scorpiones, et super oin , nem virlutem inimici, nequc laedent vos. Hoc non
, . solum ipsis aposlolis tradidil Dominus, imo vero
omnibus qui salutem consequi voluerinl, ac ejus
, ' exsequi mandata. Vide aulem, tu qui his conlra . , dicis, sanciorum myriadas. Dedit enim nobis po , . " testatem filios Dei fieri. c Noli tiroere, pusillus
, c grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis
, , regnum coelorum. Vendite quae possidetis et dale
. eleemosynain, et babebiiis saccos qui nou veie , rascunt, thesaurum non deficientcm in ciclis ' .
, , Cum aulem sancti ejus discipuli boc ejus manda . lura implessenl, ait illis : < Pacem meam do
, - vobis, pacem meam relinquo vobis . > Nani,
, qui diligit me, mandata mca servabil; ct ego et
.> < > Pater veniemus, et mansionem apud eum facie mus
, ' .
9.
9. Doccns autcm nos tcntaliones gcnerosc ferre
, atque ccrlamina : In mundo, ait, Iribuiaiioncm
. - babebilis.
. Sed c. confldite,, ego vici mundum
. - ^ \os autem estis qui permansislis propter me in
, tentationibus meis, et ego dispono vobis, sicut
, , disposuil mibi Paler meus rcgnum, ut comedalis
. et bibatis super mensam meam " . > Haec aulem
, non omnibus ait, scd iis qui ferunt tentationes et
, . aerumnas cum aequanimiiate. Cum acoederet ad
, sanctam passionem crucis, sic ait : Qui vult co medere ei bibe e super mensam mcam, mecum
, ' adeat cruccni, id est, morluus et ipse sit mundo
, sicut et ego, scilicet per mandatorum meorum
, . custodiarn. Qure cum audissel Paulus apostolus,
, omnesque carnis scnsus abscidisset, ausus cst dl , cere : Cum Cbristo cruciOxus sum. Vivo aulem,
. , jam non ego, vivit vero in me Christus . > Etenim
, ' , ^ quandiu carnaliter arabulamus, morlui sumus
. c propler peccala. Ail eniro : < Qui Cbrisii sunt car nem cruciflxerunt cum vitiis et concupiscentiis
. , Si una morimur, una viveraus. Si sustinemus, una
. , cum ipso regnabimus; sin abnegamus, et ipse
* , . abnegabit nos. Quis ilaque est qui abnegat, nisi
qui secundmti carnis eoncupiscentias ambulat?
; Ipse namque est qui contimieliam infcrt bapli. smati. Ecquis ex nobis est qui non contumeliam
inferal baplismati, ob varia maligni illius artificia?
; , - Sed propter niroiam cbarilatcm suam, qua dilexit
;, - nos Dommus nosler Jesus Christus, dedit nobis
r
Luc. xn, 52, 33. Joan. xiv, 27.

Galat. , 49, 20. Galai. v, 24.
PITUOL. G B . X X V I I I .
" ibid. i o , 23.
1 1
Joan. xvi, 33.
" Luc. xxn, 28-30.

45
1i!9
S. ATIIANASIUS. SPIRIA.
1420
pocnitenliam usque 524
* exlrcmum liali- * ; :.
lum. Nisi enim essct pwniicnlia, nequaquam salva , ,
Ilcrel omnis caro, ut ait Dominus : c Amen, amen c ', ,
dico vobis, jion ita gaudet Dcus dc nonaginla no- ,
vem justis, ut de imo peccalore poenilenliam .
a^cnle *.
10. , , ,
10. Curemus, fratrcs, pccnileriliani agerc, doncc
suirnis in corporc, fleanius, et abluamus occulta , ,
cordis vulnera. Fiituriim enim est ut apparcant .
nostra facinora anle iribunal illud tremendum.
Appropinquabit enim Doininiis, et veuiel supcr . " ,
tbrono santto gloriae su.i*, ac congrcgabimlur in ,
conspectu ejus omnes genles. El quisquc sua lu- . cerna illuminabilur : quisquis autem oleo carebit,
ejus lampas exstinguetur, el abibil ipse in lenebras , * exteriores. Guram ilaque babeamus, fralres, el .
impleamus oleo vasa noelra, ne in lencbras proji- , , ,
ciamur et in ignem aHernum. Yas enim esl poeni- ( .
lcntia; oleum vero, virtutum exercilium; splea-
dida lampas, est sancta anima. Decerlemus ilaque, *
fratres, quia appropinquavit dies. Beatus homo . ' , ,
qui bujusmodi solliciludinem babct quotidie, et .
singulis boris. Nam fructus ille serus, vcra est '" .
messis lempestas. Bealus ille qui fructura servavit .
suum; eum colligenl angeli in selernuni borreum. *
V autera mei similibus, bcc esl, zizaniis, quia ignis illos possidebit. Fugiamus ergo, fratres, inun- . , dum et omnia quae in eo sunl, et brcredilale acci- , .
picmus bona Ula, c quae oculus non vidit, nec , , , ,
auris audivit, nec in cor hoininis ascendit, quae , c
prseparavit Deus diligentibus se . Denique, fra- ^ , ,
trea, in his state, hsec medilamini, nec negligatis; ,
ut dignelur Dominus prastare ut boc praeceptum . , ,
nocte dieque cuslodiatts, et salvoa faciat vus in , , ,
rcgao suo coclesli. Quisquis baec praecepta legit, vel
audit, nec serval ea, in eo iinplctur parabola de ,
semine, quod cecidit in p.tram, et qnod lerram . "
non baberet slatiin exsiccatum cst. Qui auiem legit , , ,
et facit, similis esl scmini cadenli in terram bo- ; oam, quod fructum attulil, aliud iricesiraum, aliud , , aexagesimum, aliud centesimum, in Chrisio Jesu .
,
Domino nostro, cui gloria in saecula. Amen.
', \ *, , . '.
2V
at
17
Luc. xv, 7. I Cor. , 9.

MOMTUM OPUSCULA DUO SEQUENTIA.
PosUa tequilur in exscriplo Roma nobis transmitto aliud opu$culum ex codice ms. Bibliothecce Vattcance, num. 1148, in charia papyracea in 4, p. 65, cujus titulus:
, imperiti hominis, et infimce prorsus cetalis. E$t autem codex infinitis pene mendis retpenus, ut vix erui possit apta senlenlia.
Aliud opusculum [ralribus nostris Roma lran$mis$um infacundi hominis et nugachsimi opus **f, ex
codice Varican. 1198 exscriplum : mendis innumeris retpenum et nugis pleniuimum, citju$ tiluiuset^
, inilium vero idem quod 136 qugesltonu ad tiochum: .
Edendum tamen duximus, ut videas, Lector erudite, quousque inepliarum progredi queal Grsecia mendas.
Prodil autem ex m*. codict Grxco bibliolhem Valkanw num. 1193, in folio in tharta papyracea, <rie(is circiter 200 anuoram.
DOCTRINA AD MONACHOS.
1421
*2
SANCTl PATRIS NOSTRI ATHANASH MAGNI

Doclrxna ad monachot, lenit, atque tpirilualis.
, - Qui Domino credit, et in sese convcrtitur, ac
, \ \ , perfecte ad disciplinam sese Iradit, discat opor tet, esse primum ab omni peccato abscedendum.
(26) Deinde sese pertrabat ad debila officia, probe
, affectus erga Dominum noslruro. Eliamsi haee lo . quendo, absurdus libi fortasse videar esse. Nam
, fieri nequit eum qui peccatum admitlit, implica , !) lurque hujusce vitae negotiis, ac solliciludinibus,
, - servituli earum reruin quae ad vitam stmt neces sariaa sese tradere, aut disciplinam subire Gbristi;
, , qui Don ante adolescenli illi dixil: 525 < Yeni,
sequereme**, quam praecepissel illi, ut suas ven , , deret possessiones, dareique pauperibus : sed ne . que prius isla jussit, quam ille confessus esset
\ - dicendo: < Haec onmia custodivi a juvenlute roea .
R Etenim qui reraissionem peccatorum nondum acce , \ pit, neque a delictis absolulus fuit per sanguinem
, Domini nostri Jesu Cbristi; sed diabolo obsequitur,
- atque peccatis ipse suis capius delinelur; nullate , nus potest servire Domino, qui nunquam coiilrover . tendam protulil sententiam oum dixit : Quisquis
. \ peccatum facit, servus est peccati. Servus autein
, , non manet in domo in saeculum > Tcstatur item
. \ qui in Christo loquitur Paulns : c Qui servus est
, \ peccati, liberest a jusliiia". Ac rursum Dominus:
' , \ , \ Nerao potest duobus dominis servire* : elcaetera,
, quibus docuit palamque ostendit, ne illos quidem
, , qui rerura ad vilara necessariarum sollicitudine le , - nentur, posse ipsi scrvire, neque id ediscere, cujus
\ - Aposlolus consideratione sua, ampliorem ootiiiaui
, \ >> \ , - est assecutus : ait enim : c Qu participalio jusli ; tke cum iniquilate, et quae communicaiio luci cum
, - tenebris, quis consensus Gbristi cum Belial ? Quae
; \ * t porlio Bdelis cum inlideli ? qu concordia lcmpli
, cum idolo ? * RursumqueMta pronunliat : c Garo
, concupiscil adversus spiritum, et spiriius adversus
. - carnem ; haec enim sibi adversautur, \it non quae
\ volueritis faciatis
Primum oportet liberari a
' ] . dominatore diabolo, qui in peccaluni inducit eum
\ \ qui subditus ipsi est. Diximus velle nos, abdicalis
, omnibus pnesentibus atque nobis ipsie, ac relicta
, c vila affectione, disciplinam subire Ghristi, sicut
, , \ - ipse locutus est: c Si quis post me veniat, abneget
, \ , > semelipsum, et tollat crucera suam, el sequaiur
. , me , i d est, eum qui discipuhis meue est. Non rao do bona et vftae necessaria despicere pracipimur; sed
19
Marc. x, 21.
Luc. xvni, 21. Joan. , , 3 5 .
Cor. v i , 44-16. " Gal. v, 17. MaUk
24.
i26) Locus vitiosus.
11
Rom. vi,20.
" Maltb. vi, 24.
' II
.1453
S. ATIIANASIUS. SPUMA.
1424
tiliani inulua oflicia quae sccuuduiii naturani et le- , ; gem aunt, superare el omittere jubemur, dicente :*
Domino : < Qui diligil palrem el inatrem plus quam , c
|me, non esl me dignus . Siniiliter quod consc- ,
quitur, proxiuc situm esl, imo longissime ab iis . ,
qui sunt extranci a lidc. Quaniobrem vehemciiter .
hurlalur, ut cum perscveranlia asccseos laborcs ,
suetineamus, in TU:11O ujeluentes inimici adversum : , /,*
nos paralas iusidias. Pneierit figura bujus mundi. ' .
Ad haec, fallacia et tribulaliu bujus vitse tempora- . ,
nea est, brevisque lemporis : vila vero quae in Chri- sli servilulc agiiur csl setcrna, perpetua et iinmor- , , ;,
talis : quam exspectamua nos qui Christi servi , ct sumus : cujusque causa liuiiulum abdicavimus 0111- ; * * , nesque conciipisceiuias ejus.Neque debeuius eorum '. . meniinisse, quae ejus prxccpli servandi causa derc- , liquimus ; nc tcmporalia rursum cxpelenles, vi- , ,
tatn aRternam amillamus. Mcnliri quippc nequit, .
qui dixit : < Quisquis dimiscrit doniuin cl reliqua, , ,
icenluplum recipiet, ct vitam aelernam possidebil . c ^ ,
Neque enim, ut quidam iiilerprctaiilur, haec locutus . , ; est Dominus de iis qui tcmpore persecutionum pro , ^\
nomine cjus marlyrium subieruiil. Ncquaquam enim .
dixit : l i solum qui pru nomine meo, in lcmpore ,
perseculionum corpora sua tradcnt, viUe selernse bierediiatem possidcbun!; sod quolquol pro nomine

PG028

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PG028

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PATROLOGIJE

B I B U O T H E C A UNIVERSALI8, fNTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA

OMIHllI SS. FATRIM, DOCTORH, SGRIPTORIMQIJE E(XLESI\STI(ORlI

OMNIUM QUA EXSTiTERE MONUMENTORUM CATHOUCiE TRADITIONIS PER DUODEGIM PRIORA

DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIJE GRiECit

Blbllotheett Clerl unlTerMe,

S. ATHANASIUS ALEXANDRINUS ARCHIEPISCOPUS.

* M8S. CODICES GALLICANOS, T A T I C A N O S , B T C , NBCNON A D COMMELINIANAS LECTIONES CAST1GATA

MULTIS AUCTA : KiTERPRET, PBJEFATIONIBUS, NOTIS, YABJIS LECTIONIBATS

NOVISSIMIS NUNC CURIS EMBNDATIORA, ET QUARTO VOlVMiNE AWCTA ;

CUMUOM COMPLBTOBCII Ilf flftGULOI tCIBNTlJi BGCLBtUtTICB BABOt BDIT0BB.

TBRBOlfT QUATUOR TOLUMINA 45 FRAKCIS GALUCIB.

EXCUDERATUR ET VENIT APUD j . - P . MIGNE EDITORKM,

S. ATHANASIUS ALEXANDRINOS ARCHIEPISCOPUS.

De Incarnalione Dei Yerbi.

Disputatio contra Arium in concilio Nicaeno.

Sermo in cafecum a natmlate.

fcx typi* MIGME, Pel l-Montrouge.

De Incarnalione Dei Verbi.

Disputatio conlra Arium in concilio NicaeIIO.

Sermo eontra omnes baereses.

Sermo in caecuro a nativilale.

fcx lypib MIGME, Pel t-Montrouge.

() NostrsR recensionts secundi. EDIT.

(6) Forte cum lilulo, .

(c) Pn?. 247.

() Lib. x De republ., pag 608 edit. H. Slepbani.

Quibus in editione hujusce lomi usi sumus.

' , 1 Confitemur FMium Dei ante saecula ab aMerno

adorandam et unam non adorandam : sed unam , \

1. * Rom. v i i i , 52. Malacb. iii , 6 .

(1) Hunc locum ex Cyrillo restiluimus, in editis

(4) Ua Cyrillus. Haec, \ , deerant in

DE COMMUNI ESSENTIA PATRIS ET FILH ET SPIR. S.

Joan. THI , 36.

Nannio, scd in omnibus mss babenlur. Valican. et

II Cor. , 16, 17.

(14) Sic omnesmss. etediti. Iu Act. apost. iegi

DE COMMUNI ESSENTIA PATRIS ET FILII ET SPIR. S.

*% \ 3htW , \ . montera sanctum ejusl* , elc. De Spiritu aulem

Psal. i i , 6, Psal. cix, 1.

(18) , deesi in Anglicano, nec a Nannio

(21) In Anglic. post, , desunt quse

Rom. xv, 5', 6.

nec a Nannio lecta sunt.

DE COMMUNl ESSENTIA PATRIS ET FILU ET SPIR. S.

; \ & quoso . Est igitur Deus Spiritus saiictus. Et alio

Psal. cv, 14.

cum infinitis curribus in niare, quo tenipore multi

Joan. vn, 58.

(29) Basiliensis, Apa.

eamdem esse naturam,etdeeqms et de bomiiiibus ^ , \

" Exod. xv, 2.

(57) Sic Vaticanus et editi. Basiliensi9 vero cl

Job xiti, 25.

(58) Basilieosift, . Blox,

7. Malth. xn, 51.

Anglic, . In edit. Commel. ibid. deest.

islum? Et dixi: Ecce ego, millc me Et dixit mihi: ; \ (43)

Isa. , 8-10. Joan. x u , 57-41. Act. , 25, 26.

(43) Haec, \ , lisquc ad,

", desunt in Anglicano.

(49) Yaticanns, . Mox Basiliensis, .

(51) deestin Basiliensi, Anglic. et Valicano.

% \ 3htW , \ . montera sanctum ejusl , elc. De Spiritu aulem