PG066

DOES NOT CiRCULAlt'
1
1
PATROLOGIyE
CURSUS COMPLETUS,
SEI?
B I B U O T B E C A UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA
1 SS. PATRII, DOGTORll, SCRIPTORHQH ECCLESIVSTICOUIM,

SIVE LATINORUM,
8IVE G R J E C O R U M ,
QUi AB MYO APOSTOHCO AD ATATBM

INNOCENTll
lll (ANN. 1216)
ET AD PUOTlt TEMPORA (ANN. 865) PRO GRMCIS FLORUERUNT :
RECUSIO
LATINIS
CHRONOLOGICA
OMNIUM QUiE E X S T I T E R E M O N U M E N T O R U M C A T H O L I C J E T R A D I T I O N I S P E R D U O D E C I M P R I O R A
ECCLESLE S J E C U L A E T A M P L I U S ,
JOXTA ED1T10NE8 ACCDRAT18SI11AS, INTER 8B CUMQUB NONNULLIS CODICIBUS MANU8CRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CA8T1GATA;
D1S6ERTATION1RUS, COMMENTARUS, VARUSQUE LECTIONIBUS CONTINEOTER ILLU8TRATA;
O W I H J S OPERIBOS P08T AMPLISSIMAS EDITIONES QUiB TRIBUS NOVISSIMIS &ECUL1S DEBEHTUR ABSOLUTA8
DETECTIS AUCTA ;
WB1C1BC8 PART1CULAR1BG8 ANALYTICIS, 8INGULOS 8IVE TOM08 81VB ADCTORES ALICUJUS MOHENTI
8UBSEQUBNT1BU8, DONATA ;
CAFITULIS WTRA IP6U* TEXTUM R I T B DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS 8INGULARUM PACINARUM MARCINEM SUPERIOREM
DI8TINGUBNTIBUS 8UBJECTAMQUB MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;

OPSBIBU8 CtJM DUBllS, TUH APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE 1 ORDINE AD TRAMTIONEM
ECCLESIA8T1CAM POLLEKTIBUS, AMPLIFICATA;
ptJCSirnS BT AMPLIU8 llfBlCIBCS LOCUPLETATA', 8ED PRSERT1II DUOBU8 IMHEN8I8 ET GEMERAL1BU8, ALTER*
8CILICKT RERUlf, QOO COlfStJLTO, QUIDQUID NOH 80LUM T A L I S TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNU8QU18QVB
PATBUN, ABSQOE VLLA EXCEPTIONE, 111 QUODLIBET 1 8CRIP8EBIT, UNO INTUITU CONSPICIATUB;
ALTEBO
SCRlPTURiE SACRiE,
EX QUO LECTORI COMPERIRE S I T OBVIUM QUINAM PATBEB E T
1N QUIBCS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUU LIBRORUM SCRIPTURjE VER8U8

PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIUUM APOCALTPSIS, COMMENTATl 81.
ACCVBATISBIIU, (LETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUR CHXRACTERUM M T I D I T A S ,
CUAMTM QUALITAS, ICTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUII TUU VABIETA8
TH
WCWERU8, FORMA VOLUMINUM PERQOAM COMMODA SIBIQUE I N TOTO PATROLOGLE DECURSU CONSTANTER?
81MILIS, PRETll EXIGUITAS, PRJCSERTWQUE 18 COLLECTIO, UNA, IfETHODlCA CHRONOLOGICA,

8CXCENTORVM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE DACTENUS H I G 1LL1C 8PAR80RUM ,
PRIMUM AUTEM 1N NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD 0MNB8 8,
LOC08, LIMGUAS FORMASQUE PT1NENT1BU8, COADUNATORUM.
S E R I E S GRJECA
1N QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIJS GRiECA
S. BAiUNABA AD PHOTIUM,
A G G U R J.-P.
M I G N E ,
Blbllotheeae C l e r l uniTersae,
81VE
CtmSCCM COMPLETORUM
IN 8INGULOS
8 C I E N T 1 * ECCLEfU8TIC RAMOS E D I T O R E .
P A T R O L O G U , AD IKSTAR 1P81U8 ECCLESIJB, IN DUAS PARTE8 DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRJECO-LATINA \ LATINA
JABl IWTEGRE EXABATA, VIGINTI ET DUCENTIS VOLUHINIBUS MOLE 8UA STAT, CENTIMQUE ET.VILLE FRAMC18 VENIT. CRiECA
D D P L I C I EBITIONB TTPI8 MAWBATA EST. PBIOR GRCUM TEXTUU CUM VEBSIONE LATINA LATERAL18 COMPLECTITUR, E T
rORSAFI CEIfTUM VOLOMIMUH EXCEDET NUUERUN. POSTERIOR AUTEM ÊRSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET IDEOQUE INTIU QUIUQUAGINTA CIRCITER VOLUMINA RET1NEB1TUR. UNUMQUODQUE VOLUMEIt GRiECO-LATlNUM OCTO, UNUHQUODQUB
HEBE LATIPOJII QUIWQCE FBAHCIS SOLUIWODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETII RUJU8 BENEFICIO FRUATUR EHPTOR,
GOLLECriOffEM INTEGBAM SIVE GBCAM 81VE LATINAH COMPARET NECE88E E B I T \ 8ECU8 1, CUJU8QUE VOLUM1NI8 AM*
PUTUD15EM RECHON E T BIFFICULTATES YARIA 1 ^QCABUNT.
9
PATROLOGIM
GRMCM
TOMVS
LXVI.
SYNESIUS EPISC, THEODORUS MOPSUESTENUS, S. ARSENIUS.

E X C O D E B A T U R E T VENIT A P U D J . - P . MIGNE E D I T O B E M .
P R O P E P O R T A M L U T E T L E P A R I S I O R U M VliLGO/>'ENFER
SBU
PETIT-MONTROUGE.
W VIA DICTA VAMBOISE,
1859
NOMUUTAM
SMCULUM
V.
S S11
EPISCOPI CYRENES
OPERA
QVM
EXSTANT
JED1TORE INTERPRETE DIONYSIO PETAVIO,

SOCIETATIS JESU PRESBYTERO
ACCEDUNT
THEODORI MOPSUESTENI
S. ARSENII
EREMTLE
0C&IPTA VEfc 8CBIPTORUM FBAGMBNTA

A C C U R A N T E
EPISCOPI
RECOGNOSCENTE J . - P .
lftLIOTBBCJI
8DPEBSUNT
QVJE
MIGNE
CIiBBI UMIV*BJ|
IITE
imSVUM
COHrLETOKUM IN
SINCULOS
TOMUS
TENIT l t
SCBNTIX
KCCUSUflTICff IUMOS K D I T O M
UNICUS
FIUNCIS C U X I C I S .
EXCDDKBATUR E T V E N I T APDD J.-P. M I G N E E D I T O R E M

1 Y I A D I C T A DAMBOISE,
P R O P E P O R T A M L U T E T I J E P A R I S I O R U M V U L G O D'ENFER
SEU PKTIT-MONTROUCK.
1859
(
B U A H Y
NOMINATAM
ELENCHUS
AUtfTORUM BT OPERUMQUJE HOC L Z V I OOHnHBHTUa.
THEODORUS MOPSUBSTENUS.
CommenUrius i n X I I prophetas minores.
Fragmentain Genesin.
Eiposilio i n Psalmos.
I n Jobum.
I n Canticum canlicorum.
Coirjmentarii i n Novum Testamentum.
Fragmenta Dogmatica.
CoL
105
633
647
698
699
702
969
SYNESIUS EPISCOPUS PTOLEMAIDIS.

1054
1111
1167
1210
1282
1322
1562
1566
1574
1578
1587
Oratio d Regno.
De Dione
Caivitii encomium.
De Providentia.
De insomniis.
Epistol.
Homiliffi.
Catastasis.
Constitutio.
De dono astrolabD.
Hymni.
S. ARSENIUS EREMFFA.
Doctrina et exhortatio.
Apophthegmata.
Ad nomicum tentatorem.
1615
1622
1622
Ex Typls , au Pelil-Monlrotige.
DE THEODORl
MOPSUESTENI
V I T A ET SCRIPTIS
COMMENTATIO
HISTORICA
THEOLOGICA.
8GR1PSIT
OTTO
FRIDOLIN
FRITZSCHE
TBEOLOGI* LICCHTIATC8.
(Hals, sumpiibus librari* Orpbanolroptael MDGCCIXXVf.)
PRiEFATIO.
Sebola Autiochena, quae a Dordbco et LucUoo, preebyleris, %*b finetn scculi teiiii condila eat
C M ea ?ia incederet qoam priores doctores Aniiocbeni inierant, tbeotogiam seosim ac paulalim ita
*ivdiis suis persecuta est, ut indole sua peculiari admoduro splendeat sunimaaique viai in EcdetUm
Craecam eihibueril. Frustra eniin Ecclesiae Graecae, veleris maxime, raiiones perspicere conaberis,
isi tbeotagiam Antiocbenaro probe cognoverig. Nec nimium d i x i , imo tota theologia Graeca , * qidem quid sibi veliet sciebat neque infauste torpore tenebatur, me judice per temporum decursum t r i p a r t i u erat, Alexandrtna, Anliechena et quae mediam quarodam Tiam iniit. Gum igilur taiitu vis
scholse Antiochen* fuerit, maxirae dolendum quod non ea luce qua Alexandrina collustrata est. Itic
deiuum aHale de ea nonnulli VV DD. accnratiue diepulaverunt, qui quanquain i i i nonnullig peccaveruiil,
magna aua laode baec sttidia excitaverunt.
Ego vero qno diulius in bisloria eccUsiaslica perecrutanda versabar et qno magis vim ac g r a T i t a l a n
scbote Antiocbenae perspiciebam , eo majori studio in ejus ree inquisivi, que in maxima monmnentor u m btsiericenim penuria ila quodamuodo diluddari possunt, ut quales ditersis temporibug singuli
scbola? illias dociores fueriut aoquira*. In bac vero perdifficili diequiailione el tempora probe discerneoda, el a qaae singulorum doctoruin propria sunt neque in ipsam scliolain cadanl.
Quae cera ita sint, opene pretiam roe facttirum pitlavi, si in rebus Theodori Anliocbeai, Mopsuettia
episcopi, qui tbeologiam Antiochenain ad eam quam-nacla est perfectionem evexit, roearo qualemcunque
curam collocarem atque de ejus v i t a , scriptia, Scripturae sacrae inlerpretalione, doctrina, postremo de
ejut fatis post fata accuraiius corameatarer. Accipe Iêctor benevole, hanc primam de Tbeodoro cotumeDtaUooem () eamque bipartiiam. Ac vitam quidem Tbeudori in l a n u moittimenloiuin bistortcorum
paucitale nemo descrtbcre potest; qaas rero de viia hujus v i r i cerle aut probabiliier poate videreainr sedulo congessi el examtnavi ne ievioribua quidem rebue, ut par erat/omiMie.
Qeo pauciora de viro qwodam clarissimo edax lempus reliqua fecit, eo roa;ori studio ea eUi levifttima
congerere decel atque perserutari, quo qualis fuerit si noo docere, conjeclara certe assequi poeait.
Hagnus eoim vir vel ex i i s , paucis Ucei, quae de eo reiiqua facla suq^ cognosoi poleei. Vir doctus
auiem et cUrissirous Eceleaias doclor fere libris euie censeri p o t e i t , de quibus si sati accurate diep
Uiem*, eju* ree roagna ex parle illuilraveris. Quanquam ne lum quideui bujuemodi dispuiaiie iaiilitts
e s l , f i librorum illorum fere pauca fragmenia supereunt. Quid qaod ex solis eoruro titulis aliquid d B cias? Ad Tbeodorum auiem ut revertar, dilBcilliiuum erat ac magni laborie, de ejua uripiis exponere.
cam qax huc perlinerent nondum satis accurale coagesU atque examinaU eesent, ipsa vero disquieilio, quam nullus vir doctus osque adhuc Um late paiere T o l u i i , in tanlo Tetemm eilentio spinosa
essel, in qua ne optarem polius quam docerem cavemlum erat. Non solum autem qiwe hiaiorica Adc
digna esaent tlisqgisWi, venim etiaai bmc ipaa recte intelligere aique ex iis ea qum recte effid posê
t
() Qoa deTheodori eoronMnlariis in Psalmos et in libros Nofi Teslaraenti disputayi, ca ioltgra fwrt
Mperriioe eeparatira edidi, ut bonorea Liceoliaii theologi rile impelrareni,
PATRO-. G R , L X V I .
fl
OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO
1*
tidrreniur, efflcerf studui; qua in re ut baberem cui jure inniterer Tbeodorea accuraliseime tiam
atque eliam pertractanda erant. Sed ne plura a me requiraa quam quae prastare volui aut p o t u i , de
argumenio bojus commeiitationi%pauct8 edisseram.
Praemissa brevi disputaiione de Theodori tcriptorum nuntero forlnna, quam temporum decursu
experia s u n l , deque versionibus, ca singula ordine recensui deque iis disserui. In quo primutn quos
libros et qoo tempore singulos Tbeodorus icripsisset quaerebatur : illud imprimis propier yeterum i n
citandis libris incuriam el negttgenliam haud ra>o difficile diclu e r a i , hoc inierdum tanlum constilui
poieral. De commenlario in xn prophetas minores, qui solus aetatem videlur tulisse, eadero fere quse
Ang. Maius el Viclor de Wegnern , YV. DD., in Prolegomenis dispuiaverunl, denuo accuratius per-actravi. Alia correxi, alia adjeci, alU ampliilcavi, alia denique contraxi.
f
Plcrorumquc Theodori librorum fragmenta quaedam supersunt, quae si Uniummodo commemorassem, neque vero accuraie perlustrassem , opera mea parum fructuosa essel. Sed spuria verbo tantum notavi; ubi nihil m o n u i , genuina illa fragmenla censeo* Uberiore vero de singulis dispulaltone
me supersedere posse pulavi. Praeterquam eniro quod multa eorum breviora ac leviora s u n t , quam de
i|iiibu$ miillis disseras res valde ambigua est nec nisi ab eo judicanda cui sentiendi ei scribendi
genus Theodori familiare est. Alia certissiioe Theodori sant, alia ab eo certe non abhorrent. Omnin*
veteres audiendi erant, a quorum aucloritate nonntsi gravissimis de causis retessi. Neque vero in bac
de fragmentis disquisitione acquievi, sed diligenter etiam inyesligavi quae de argumenio et indole singulorum librorum dici posse yiderentur. Qua in dispuUlione plnra reperies unde qualis Tbeodorus
fuerit cognogci potest, quanquam in his per hujus libri raiiones breviuti sludui.
t
Multos errores cum veterum tum recenliorum deprehendi, sed horum quidem peccata qnanlum
fleri poiuit tacile correxi. Supervacanea sileniio pretermisi. At vero in hujusmodi sludiis errare
proclivi eet el quanqtiam suramam fldem indefeasumque studium adhibui, haud dubie subinde in
errores incidi. Sed correciione gaudebo. Omniuo vero quid praesliterim apud viroe harum lilterarun>
peritoe judicium esio.
Scribebam Hala d. m. Seplembr. a. 1636.
O. F. FarmcHE.
DE THEODORI
MOPSUESTENI
VTTA ET SCRIPTIS
COMMENTATIO HISTORICA ET THEOLOGICA
PARS
PRIOR.-
DE THEODOBI
VITA
().
Tbeodorus Antiochiae, quae caput erat Syriae (Ctiiiea hist. chronol. in Arrnales Baronii. AntT.
primx loliusque Orientis (6), itobHtbus et divi- 1705, fol., ad a. 427) disseruit. Discedo tamen a
. d., neque a. 429, sed sub exitu anni 428 Theolibus paremibus (c) anno fere 350 natus est.
Piacet autem jam bic totuni locum de lemporis domm obiisse credo. Ad a. 428 jaro m u l l i , quoa
adii, v. d. ejus mortem retulerunl, sed conjiciendo
raiionibus, quae Theodori viuftn conlinent, perlrapotius quam raiiocinando; alii aulem, ut Henr.
ciare, in qtio primiiiit quo anno Theodorus inortuua
Norisius (Op. omnia, 1 [Veronae 4729 fol.), p. 291
t i t dieauirendum. Oplime hac de re Antonius Pagi
{a) Dc Theodoro ejusque rebus miilla all.ita
siMit in Fabricii Bibl. Gr. ed. Harl., vol. X, p. 546
*q. Inter eos qui ejtis vitam pliiribus peraecuti
ennt, prse csterie nomiuandi Lenain de Ttllemont
( Mimoirei pour tervir Vhtttohe eccl. dc* six premien tiiclei, t XII IVenel. 1752,4], . 433 sq.)
et J , Matthias Scbroeckh (Kirchengehchtchte t . XV
[Lips. 1790], p. 176 eq.)* Hic in Theodorum lenior, ille asperior, ulerque emendanda eladdenda
reliquemnl. Multi praierea nonnalla.tantum Theoilorea accuralius illustrarunt, qnorum plerosque
infra laudabo. J . Christoph. Meisneri D t u . de

Theodoro Moptuetteno (Willeb. 4714) cujusmodi
Mt nescio.
(a) Antiochenus ssepissiflie dicitnr. Cf. v. c. Phot.
c. C L X x v n , 38,
4. Fabrtcio 1. I. p. 396,
et
For-
losia in K o l h r i i ad Lambecii Comment. de bibL

Cces. Yindok. supplem. 1.1, p. 174, lesiibus, etiam
Hagiopolite* dicttur; rae vero nullura locum legcre
memini, in quo ita nominelur.
(c) Cf. C h m o s i . Opp. ed. Montf., I , p. 56.
> THEODORf HOPSUESTENI VITA SCR4PT1S.

sq.), infirinis ntxi rationibus, ad a. 427. - Tneo- 650, cl. . 648, unde eum a. 428 obitsee ?erist~
milius. Eodero denique nos ducii epislola The#doreti
doret. H. e. v, 39 : xal
ad IHoscurum a. 448 (v. Pagi 1.1. ad a. 425) daia
,
(ed. Hal. IV, p. 1145 eq.), tn qna dicit se An*
,
- \ . Praef. Uacbke siib ep. Theodoio per sex annos et per tredecim mb ep. Joanne docnissc, jam seplimuai agi
(/. )
anntim, qno sub ep. Domno doceaj. pt*copa 66
tum, in quo triginia sex annos iransegit <cf. Tbco * 6
dorei. H. eccl. v , 59), Theodorns aut exeirale a.
. Eusebit Hislo392, aut ineirtite 993 adeptug est. Eum a. 382, ant
ria liniiur narratione de Licinio devicto ( a . 524.
385, presbyterum Anliocbennm facltim sse, Tille|525?) ac de medio sublaio ( a . 325), Tbeodomontii 1. 4., p. 456, est conjectura, hnud abstirde
reius aolero> ubi I . t , c. 1, Maxentio, Maximiuo et
Lioinio lyrannis de medio aublalig, Ecclesiae pro- illa quidem verbis Joannis ep. Ant. ap. Facund. n ,
2 : Quinque tX quadraginla annis elare in doetrma
ccllam sedaUai fuisse perbibuii, ad res Ariana*
prwfulsit quinquaginta pene annit fortiter
M m n d a s aggrediUir. Neqae vero efliciendum ex
ulis locis, quod Pagi efecit, ralionero illoram repugnantem cunctis hceresibu$ firmata, ad
105 aitnoruin <ib a. 325 ineundaui esse. Sane qui- roodum taraen dubia. Natus est a. 350, siquideni Lfciniug a. 325 euspendio sublatus est, sed
dero priores daa Chrysostomi ad Thtodorum epij a m aole, postquain Licinius viclus imperio se
slolae recte ad a. 369 referuniur. cr. Cbrysost. Opp.
abdicavit, Gonslantinus solus imperator erat, ei
I , p. 39, , . Eum
niale Tbeodorelas a morte Licinii non memorabUi
certe illo fere lempore inlueem e d i t u m esse, r a illa, scd quain Eusebius memorare potait ( ) , H i tiones, quibus cum Cbrysoatomo ienebalur (v. inf.),
uorUe suae initium cepissel. A i meinorabilis erat
argumento sunt. Et Tidelur sane Chrysostomo
daobus tribusve annis inferior fuUse. Ilaque untvictoria de Licinio r e p o r l a U , qua imperium apud
aoloin CoBSlaouimm esse ceepit. Mullo miiiusTheo- ciuie eana debilitatut (cf. Hesych. in Act. c. Const.
doreius priori illo loeo se ab eo a i i n o , quo Arius I I , . V ; Hard. Cone. I I I , p. 104 et p. 432, in PeIa syiodo Nicaena danuiatug esset,
HUtoriat*
big. pap. ep. 1U, ad Eliam et IttrUe ep.) senex
aepiuaginta lere et ocio anirorum obdormWit.
enarrasse indicavit. Hoc enira p r o i e r q u a m quod
penpicue eiiuntiassci, ilte locus ideo ad trutinam
Fratrem babuit Polychronium, S. Zebinae ascetae
cxigi non potesl, qaod aiioquin aba, fere 319 Hi- ^ discipulura et aemulum, posl Apamensem episcopitra (c); Paeanium, Yirura nobilem, qui in mastoriam suam inchoasse alque iia secum ipse pugisiratu erat, cogaatum () (d). Cum vilam
gnare Thcodorelus censendus esset. Recle iamen
iilo modo loqui poiiiit, quia paucis praimissis p r i - quaestuariam scholastici sive causidici, quam ttiro
fere inire solebant qui ad amplos bonores publicoa
mom res Arianas narravit. Ilaque posteriori illo
accedere cupiebant, amplecti vellet, Libatiio, claloco ntpole perspicuo illiusqiie Uistoriv prioribiis
rissimo illius temporis eophisla, prseceptore rhenixus capiiibus, accuraiius enioi ea narrantur,
qnae syn. Nicaenam ( d. xx m. Mai. aut Jun. 325) loric ena cum Chrysostomo et Maximo, post Scleuciie in Isauria ep., usus est (e). Juvenis dives,
praecesseruni qiiaeque haud dubie magnain parlem
iit erat, v i ( s delicias el elegantiam neuliquam
a. 524 gesla aunt, Theodoretnm ab a. 324 illorum
sprevit, quanquaro laudis cupidus profanis Utteris
annoruiu ralionem iiiiri volnissc probabiKler dixeassidue studuit (f). Aliter vero Cbrysostomua,
ris. Jam si aunos 105 annis 324 addis, amius 428,
Tbeodori amicus, qui licel et ipse nobili loco
duo eniin aoni 105 et 324 incompleli pro coniplelo
natus eseet aique eamdem viUB rationem quam
nuroeraudi, efflcitar et qnidem ejus exilns, qno
Theodorus ingredi statuisset, mox lamen fori slreTheodorus morlnus est (b). Huic aulein ratiocinattoni major fides eo adjicitur, quod Tbeodotus ep. pilus pertaesus, in Melelii, ep. Anlioch., discipliAoiioeb., qui paulo post Tbeodorum obiil (cf. Theonam tree per annos ee iradidil, quo res Ghristianas
doret. W. tec/.Y,39),si non seb exitn a. 428, certe
accuratius pernosceret. Baptizatus deinde anaInitio a. 429 mortous csU Marius Mercator anno
gnostcs erai. Scd haud ita raulto post de&iderio,
429 eum sanct memoriae episcopum appellavif.cf.
quo aliquandiu jam ienebatur, sailsfecit seque ad
(*) Eusebius iritur re Tcra et de Theodoreii
etiam sententia niswriam ftuam lantum osque ad
a, 324 pertexuit. omissis sane iniliis lilis Ariana;.
(b) Facundo dicitur pusl cenliim el vigimi siaa
deiunctionis annos damiulus esw. Cf. libr. C. Jfocian. ukoL (Galland. Bikl. Pair., X l p. 813).
Sed Facundus nuniero, qoeno rotiiridum dlcunt,
ustis est. cui innili non licel. Gf. I . c , p. 816, Eo.
/W. teiA., p. 817.
(e) Cf. Tbeodoret. tt. r l. c. 24, //. tocl. v, 39.
Permnlia in caletiis ed. et ind. in V. T. Polyebronii noinine notaia legunlur, sed aa Apaincnsi
v
jure tribuantur mihi nondum satis constat. Haud

mica certe Polycbronii dtaeoni sunt, qui nennulas calenas consarcinavii. Nnper Ang. Majus in
Scriptor.vett.nov. colUct. e Vat. cdd. ed. 1 (Rom;e
1845. 4), 2, p. 105 sq. multa comroeutarioriini Po~
lyclironii in Danielen edidit. C;eteruni v. Fabric*
I. 1., p. 3 6 i , 363.
(d) Gf. Cbrysost. ep. 204, I I I , p. 714.
(e) Gf. Socrat. H. e. T I , 3 ; Sozom. H . e. , 2
Andragalhium philosophum docuisse Tbeodorum
lemerc v. d. cl. L l . perhibnerunl; Phot. c. 96.
(f\ Gf. CbrysosU , 36.
|&
OTTONIS FRID. FRITSCHE COMMENTATIO
moiiacbun, qui iri Auliocbise vicinia versabantur,

coittalit. Tunc vero Theodoro et Maximo, quorum
hic euam studiis forensibus aese dederat, persuasit, ut vitt ilfa vita quastuaria relicla monastiv.am ampleclerentur (). Quaoquam monachi anleqiiam iierent eos accuialius doctrinam Obristianam edoctos ei bapiizalog esse probabile est. Qnidquid est, Tbeodorus, Chrysostomi eloquenlia v i ctus, quo erat animo femdo novain r i i rationem
Kummo studio persecutus est. Qui$ enim celerem
xuam tinceram et fervidam ad bona convertionem
non admiralut $tt? Epularum quippt luxuria weglecta, ve$lium magnificentia contempia, omnit fasiut conculcatus. Omne externw sapienticc studium
co*(estim ad divina effata Iransferebalur, toli diet
erudilione. ?ero graviut onus jnvenilit Theodori

ardor in se euscepit, quam quod ferre poese ?iderelur. Hermiones enim pulcbritudine captut (d)
monasterio relicto, in quo nondum diu v m a b a tur (e), urbem ac prisiina studia repetiit et de
nupliis parandis cogUavit (f). In quo cave ejus
levilaiem accuses. Pius erai et doctus, sed amoris
ludibrio obcsecatus, amicis praseriiin nonnullis i n sligantibus, facile sibi persuasit, roatrtmonium
quod Deus hominibus non interdixiseet, se etiam
posse inire (g). Nihil non quod opias ratiocinando
eflicias. Sed Chrysostomus probe perspexit, qui
Tbeodorus (um affeclus esset, ejusque ratio, monacbo, qui Christo se mancipasset, matrimonium
quoJ iniret, non jam ineolume esse (h), Theodoro
p ( probaia est et antea probaia esset, aisi

amoris vinculis conslriclus fuissel. Mulli Tbeodori
vicem dolebanl, sed nemo magis quaui Cbrysosiomus. Neque vero de eo desperavit (t), imo d i cendo ei scribendo quo tandem modo posset (j)
ut se ab infaustis inceplie abslineret gravitcr
eum monuit. Tuuo quidem eum bis per lilteras
adiil (k). Ulraque epislola eumuio oratore digna
prseclaris senleniiis et praeeepiis abundal, ulraque
amoris c l sollicUudinis plena et quanlumvis dissimilis ad pereuadendum accomuiodalissima. Ac
priori quidem quid speclaverit ipse sub ejus fine hie
fere ?erbis enuntial: Scio te peccata lua conflteri
legendo , precando iotce nocies trausigebantur. lernm dignitatis nulla memoria, divitiarum imlla
recordaiio. Genua auttm compleeti et ad fratrum
pedes accurrere, hoe omni nobilitate sublimius judicaba$. Ita Gbrysoslomus (b). Fruslra Theodoruro
imilii borlabantur, u l musea frequentaret. Quid
rero, respondit, t breve per temput tilam male
transigam? Quomodo iccedam ad eum, qui dixit :
JXe cunclsri* ad Dominum converli neque differas
dt die in diem (c)1 > Tolua i n monasticis sludiis
cum amicis erat ducibus Carlerio ei Diodoro, qui
iiiro monaeierio (asceierio), i n quod se contulerant, praoerant. Ganeriut claruit ascela, Diodorut
e l
0 S
16
Eccli. v, 8.
(a) Cf. Socr. I . I . ; Soz. 1. 1.

*
(b) Gf. Cbrys. . I . , v. eiiam . 1,
fitavob; tt 75 { ; . 4, 27.
(c) Cf. Chrys. I . I . , . 40.
td) Cf. Chrynosl. I . 1., 22.
\e) Cf. Cbrysosl. 1.
p. 56,
\ * .
[f) Cf. Cbrys. 1.1. . 5 8 ; Sozom. 1. 1.
(g) Cr. Chrysost. I . 1.
{h\ Cf. Chrysoa. 1.1., ,
\
*
, ,
, x i v 6 ^,
\ ; ^, '
*
,
* ,
, . Ilaque Tbeotloruin maximuro peccalum commisisse gra?ibus êrbis enunliayit, cf v. c. . 1.
\
, . 2. ,

; . . . \
. , \ .
() Cf. Cbrys. I 1., 41
(/) Cf. Cbrys. 1. I . , . 54.
(i) Leguniur hae duae episiola?, ad quas leclorem
jaui eaepius adduxi, i u Cbrys. Op. ed. I . 1., p. i -
n
11
42, sed unani lantum commemorat riesvch. I . I . ,

n. 403., Sozoui. I . I , ( V . h
& , quji post
in ed. Rob. Slephani leguntur, rccle
adwllerina judicavil. el expuuxil Valesius. Haud
dubie a scnba inserta suul, qui Sozonieuum priorcni tauttim illam epislolain iueniorare vidisset),
Act. c. Cunst. , V. 1. I . , p. 422. ( epiaoia
mullorum versuum . ) , Juslinian. in edict. adv.
I I I c a p i l , Hard. Conc. 111, p. 320, el bi oiniiee, ut
mihi quidero videlur, prioretu imeliexeruiit. Sentenlia certe Savilii, Monir. al., qui Suzonienft
verba ad posteriorem relulcrunl epislolain, rejicienda csl. Jam e i liis colligas, quauti Tilleniontii
opiuio aesliiuanda sit, qui cuni abillis sciiptoribus
iioius U I I U I I U el postcrioris quidem, ut eibi persuaseral, Cbrysoslomi ad Moptucslenum eputola
meiitionein factani esse vidissei, solam posiei iorein
epistolam ad Mopsuetlenum, priorem ad alium
Tluodorum daiam esse conjeclavil. Inlenia argumejiU, quibus v. d, opinionem suam firmasse eibi
visus esl, quam vana sim verissime Monlf. in inonilo ostendil. Prailerca duae ilhe epislola? a Leontio (*) p. 686, Isid. Uispal. in Chron. et Mcepb.
Callist. H. e. x n i , 2. (.),
. ( c a r p l Sozomenum), \
meniorantur i n
ouinibtis MiSs. posierior . scripla
esse dicitur. Tlieodori lapsi retpomio ad C7irytostomum, 1, p. 804 gq., iiieulei Graeculi coniuieutuiu esl.
(*) Leontiue primo advocatus Byzanl., deiude, ut videtur, monacbus PalaBstinensis, non confundendus est com
LeonMo Ncstoriaiio. V. Cyrtil. Scylbopoi. VU. S. Sajge, (joieler. Eccl. Gr. monuin, Mt, p. 344. aq. Juveois a Nesioriantono baud procul abfuii, cf. Gallaod. Bibl. ,- t*85 689, posi vero orlhodoxam doclrinam lolo animo ampleius
est. OnHbaiul loullo \x*i inilium sa?c. , cf. I . 1., p. 641. Kuit vir doclissimus et sublilis, de quo vulgo iniquitte
jodtean' Frugi sunlfjuslibri, sodex parte fcre Laline lantum ediii. Coliecli noltsque iiUietrati i u GalUnd. Biktt. X I I leguntur. Pauca LeonlU uuper 4ng. Maius). 1. t. I , priraus pablici juris fecit.
f
17
DE THEODORl MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS.
leque miserrimum arbilrari, sed majus quid re-

quiro ut tibi pereuadeas, te \era pceniientia justiflcari posae. Tbeodoro igitur proinde quasi peccalorum suorum gravitatem persentisceret, probavit,
non esse, quod animain desponderet eique gravibas argumenlis v i i * emendaiionem commendaviL
Brevior est altera epislola, qua hoc imprimis egit,
ui omnia dilueret, quibus Theodorus initam vilae
ioc raiioncm excusarel aul defenderet. Ghrysosloroum spes non fefellit; Theodorus enim ilerutn
Tictus amico cessit el in monaslerium rediil.
Jam ad ea tempora accedimus, quibus una cum
Chrysostomo se totus Diodoro duce sacris Litlerts,
cxegeticis iraprimis, dabat (). Ad Diodori (b) aulem eieraplum se ita conformavit, u i Leontius (c)
illom baud ineple malorum Theodori et impielalis
auclorem, daceoi el palrem dixeril. Quanquam, ut
pareral, praeceptoris vesligia non ila pressil, ut
oihil peculiare sibi vindicarel, imo qua3 acceperat
$oo ingenio ulterios persecutus esl atque ulteriue
etiatn progressus eeset, nisi ejus audacia coercila
fuisset. Eieuim cum eiiamnum juvenis ab iis quidem profectus, quae Diodorus prseceperat, Diodoro
mullo tanien audacior Psalmos inlerprelalus esset
eoramque paucissimos proprie ad Christum reiulisset, multos jam lum oflendit (d), ita ut post ma#
iS
gie magisque ad Diodoreara interpretandi ralionem

accederei. Conceplani maculam in illa lempestale
brevi eluit et aliquot annis poal presbyter Anliocbenut conslitutus est (e).
Tura Tero miserrima erat Ecclesia facies. Haerelicoruin, Arianorum i n primU, facliones repulsae
quidera erant, nec Umen extiinct, atque eiiamluui
orlhodoxorum et baerelicorura dissidia et pugiwe
vigcbant, quibue (um mulUe Ecclesi* vexabantur,
turo Anliocbena. Antiocbiae euim quam tuulias
lurbas schisnia Meletianum (f) exciUverit qote
nescii? Anliocbeni aulem leves erant alque eeditiosi (p). Sed Tbeodorus munere suo adduetus docendo et concionando () Ecclesia saiuli optime
consuluit. Praeterea libris gravissimus orthodoii
vindex exstilil (I). Ac Lum quidem libros De incarnatione et Adver$u$ Eunomium scripsil, quanquaMi
eum alios eliaiu libros, coiomenUrioe preserliiu
in Scr. acr. tum confecisae verisimillimum.
Anliochia Tarsum migravit, sed, ut opinor, paolo
posl Diodori, Tarsensis lura ep., poiissimuni auctoritate episcopus creatus esl (j). Successil Olympio, Mopsuestia; (k) episcopo. Episcopatu auleiu
cum oplioie fungerelur el scriplie sacras Lilieras
persequeretur, magis iuagisque inclaruil. Concilio
Conslanlinopoliiano, quod a. 394, propter ttleni
t
() Cf. Tbeodorei. W. e. v , 39; Domn. ap. mulla mentiatur et Tfteodorum Moptuestite nimium
Fac T I I I , 5 ; Joan. ap. Fac. n , 2.
/eiu/eJ,errore Sozom. pro Tbeodorel. scripsisse du(b) De Diodoro v. qtia? congeesit Fabric. . I . , dum v. d. obserraruiit.)
VIII, p. 36* sq.
(j) Hesycb. 1. c.: Antiochia relicta in Tanum
c) V. I . c , p. 686.
c (rammigravU, ex qua in Mopsuettiam trantiil ordi
[a) Hesychio 1. c , p. 104, si fides esipropter
eslpropter iinn-- natu$ in ea episcopu$. Leonl 1. ~c. *: Aiunt hunc
(d)
(Th.) cum
vellet rapere oculum Cilicia Tarsum,
terprelationem Psalniorum, culpaiu$ et pertclitatut
postquam Diodorus ab hac vita recessil (. 304),
eontraria sibi dixit, non ex voluntate, ted compulsut
Theophito Alex. prohibiium fuisse, ne hoc auderet;
Qmnium querimoniis et codicem ipsum delere polliad eum enim Ugationem miserunt, qui Ujrannidem
dtrnt latenter conservabat Judaica impittali* vialicum, Igni enim sua commentaria iimulan* iradere, patiebantur. Fainam retulit Leoiilius eamque mra
malitiou abtcondere illecebram conabatur. Sed lam quidem senlenlia non prorsus yanam. Quid vero,
multuai acerbilatif virusin Theodoruni evoniuit, ut si eo animo Tarsum profecius esse visus est et
eo solo auctore illa ila plane u i narravit Tbeodoro vero etiam profeclus est, ut Diodortim, dilecluiu
aceidiise vix credas. Quanquam Tbeodoruui tum a prceptorem, qui a morte baud proeul abesset,
episcopus exciperet? Sed Diodoro morluo cum jam
uiultis male audiisse certum esl.
ipse episcopus esset, de episcopatu arsensi sibi
(t) . Gennad. De vim UL, c. 12. Metel. in
Steph. Baluzii Nova eoll. coneil. (Paris. 1707. F.) acquirendo vix cogiiaveril.
{k) Mopsueslia (<5 cf. Slrab. 14, c. 5 ;
875. Quod ioannes ep. Antiocli. Theodorum
Flaviani, ep. Anliocb., discipulum ainantissimum Cic. Ep.addiv. 3, 8, b. e. Mopsi domiciltum, etiam
Mopsos dlctuin:cf. Plin. H . ti. 5,22, [27.] Mopsos
d i i i t , cf. Fac. 2, 2, id eo lactum existimo, quod
liberum, Pyramo impotilum. Nomen accepila Mopso,
FlavUoo cpiscopo Anliochiae presbytor erat.
(f) V. de eo Frane. Walch Ketzerhistorie IV, conditore, quein Argivorum resem el clarissiinum
augiirem fuisse traditum est, cf. Cic. Deditinat. ,
p. 410 sq. Tbeodor. ap. Fac. ix, 3 : Cuju$ rei
gratia et lalu el iantas per$eculione$ $u$tinemu$? D 40, De nat. deor. n , 5 ; Terlull. De anima c. 46.
iVam et oratuli* hoc genu$ stipatus e$t orbi*, ut
aut quit ignoral iemper adversum nos ab hareticis
bellum agi? omne melallum et omnem (1. omne Mopsiin Sicilii (I. Cilicia), Noniiulla alia conv. sq.) locum desertum repletum c*t ex nostris ho- gessit Henr. Noris. I . I . I (. 84-816). Celebris urbs
eral in Cilicia secunda. Noiuen urbis scripiores inlerninibut propter doclrinam pielalis.
() Annis fere 387, 368, maxima Aniiocbiae con- dum depravatumexhibuerunt seddepravalionisorigo
etuia est sediiio, qua? vix tandem Chrysustomi baud obscura esl. Syris (v. Assem llibi. cr. i , p. 4lH))
trliam ope, qui bomilias tiginti et unam tuui babuit diceba'lur, unde Gnecis et Lalims
interdum inserUim e s t , , cf.Sozoin.
( I I , p. 1-224), sedata esl.
H. e. 8, 2. Nicephori Gaten., in Octat. , p. 44,
(h) Cf. Fac. V I I I , 4.
(t) Seepius Theodorus liserelicortim taudatur op- 226., Mompsuestia (Mompsiiestenus, Mompsucsliiue,
gnalor cf. Cyrill. Aiex. in Act. c. Const. I I . V. sed I . Moropsiieslia?); cf. Vigil. Gonst. Uard. I . \.
I I I , 242, 245, 244. (Act. conc. Gbalced. X, Hard.
I , p. 109. (Fac. 5, 5), Joan. ap. Fac. 2, 2, a l .
llias t Jutliman. ep. in Handinii calal. codd. mes. I . 1. I I , p. 515. Ifompsuestiae, Paris. Mampsuesthe),
BibL Med. Laur. I . p. 184, (Fac. 2, 5.), Tlieodoret. Marius Mercalor aulem cum adjectivum inodo
I I . . , 39. >. , Mantittenus; cf. I . c p. 615, 625, modo Jfamsiu*
. stinui p. 700, modo Mansuestenus p. 702, formaret,
vagam urbis appellalionem , quae tn vulî orc ver(Gregor. . ep. 31, ciim scnbercl, S.zomeni
sabalur, scculus est. Gacterutn Tbeodorus inierdum
Ukioriam ab aposloliea sede non rccipi, qnoniam
1
0TTON1S FRIB. FRITZSCHE
COMMENTATia
AgapH el Bagadii habebalur, quorum uterque epi- i quasi vesligia conlroversiae, ut ita dlcam, nesloacopatum Bostreitsem sibi vindieabat, interfuit (), . riaiiae! Profecto jam tum ea erat in Ecclesia orienac twn quidein Tbeodosium imperatorem ejue do- tali dociriiMe diversitas, quae infaustam illam litem
clrinam, quem in ecclesia coiicionantera audivisaet, creavit. Alexandrini lota sua indole ab Antiochenig
admiratttm ejnsque colloquio deleciatum eese (b)
diversi et a diversis principiis theologicis profecti
xistimo. Aliquanto post Ghryaostomo cuin rebus
nonnisi ad lempus orlhodoxiae vinculo cum i l l i t
adversis conftictanli fruslra quidem, sed qtiam ta- contineri poterant. Heereticis debellatis quaro inier
men potuit maxime una cum Paeanifr studuit opi- se distarenl magis magisque inteltectum cst.
tulari (c\. Omoino qua erat auctoritate res eccleAt vero Theodorus divergilatem illara nondum
siasticae, quee tum in Orienle agebantur, ad eum satis perspexit ideoque vituperalus facile eo ductus
pertinebant ei cummnltis Ecclesise Orienlalis do- est, ut qua3 ambigue dicia visa essent retractaret.
ctoribus neceeshate conjunctns erat (rf).
{fihilominus m ipso f heodoro, quo nemo constanNon emnem dum viverel haeretici e r r o r i * suspi- tior atque etiam awlacior Antiochcnorum viain
cionem effttgit (e). Eptscepus enim cum nescio quo perscculus est, prinwria IHis Nesloriana? ralio quaerenda est ac facilis conjectura eral, in bello, quod
tcmpore inecclesia Anliochen* quaedain de Gbristi
naturis (f) pronunliaseet, quae minus recle habere ^ jam Ecclesise Orientali in duas maxiroe partes disjunclae instaret, Tbeodori nomen incolume esse non
viderentur, tanlas vttfgi turbas excitavit, ut salitrs
posse {h). Jam com Occidentalis etiam Ecclesia i n duceret post paucos die& dicta sua pnblice retraclare. ha vulgt cnpiditatem exstinxit (g). Ecce prima vidtam eo sibi conlraxisset, quod Pelagianorum
episcopi nomine- omisso lanlnmmodo . ()
appellatur; cf. Tbeodoret. H. e. v,
27, Laline Th. Mopsuesiiae; cf. Fac. xu, 5, atque
miam Tb. Mnpsuestenu?; cf. Fae. c. Mocian.
nhol. p. 815. Mira vero Vicloris de Wegnern {Theoduti Ant. quw $uper$unt I , [Berol. 1854], p. xvui,)
esl optnio, Anliocheni noinine Tbeodorum ipsum
fiolum in libroritni suorum litiilis >e notasse, ab
aliis aulem de urbe, cui episcopus praefuisset, deMoniinaium es&e() Cf. Harduin. I . 1. 956.
(b) Cf. Joan. ap. Fac. , 2 , qui deindt adjicifc:
Aam vero etavesiro imperio (Theodotii 77), pro $ui
revereniia et spiritati uapientia ei tcepius alteslalum
e$l et veilri* litleris Iwnoratus e$t.
(c) Gf. Cbrys. ep. 412, I I I , p. 655; V I . . 5.0;
Fac. vii, 7.

,
, \ \
\ , ,
*
\ . c l . ep.
204. I I I , . 715. Cbrysostomum Hlleras laudis plenas nd Theodotum Mopsuestemm dedisse, male negalurin Aci. c.Gousi. U, V. 1.1., p. 422, iustiniaii.
dicl. I . c , p. 547, 549.
id) De Tbeophilo ep. Al. v. Domn. ap. Fac. v u i .
5, Gyrillus ep* ., ad ûem iobi interpretationeiu
atisit, prinio Thcodorura saepius laudibus ornavii.
Cf. Fac. I I I , 6 , Cyrill.Op. ed. Aubert, \ ep. p, 495,
(. \ .) , post
vero cum liles Nesloriaua? exorUe essenl, baereiiiini eum exagilavit. Cf. Cyrill. Op. 1. c , p. 497,
198, al., inio singulari libro oppugnavil (v. inf.)
Memorabilis est Iwtus Oyrilli, qui ap. Fac. n i , 5
(iv,5, vni, 6) ila habel: Et hot quidem Lbores (Theodori) nullus ausu* ett increpare, sed dextro deereto
honorare siudium reetorum dogmatum, quod in eis
ett; conlra in Aci. c. Consl. I I , V, 1. I . p. 409, quos
quidem labora uulUt aliquis increpure, magis amlem
decreto vestro studium honoraret, ineiui ei* dogmatum reetiiudo* Haue versionis diversiluieui cave
existiuies fraude cffectain esse. Ip>a Cyrilli verlM
alteri iiilerpreii el priori quidein, opiuor, fraudi
eranl. Gregorius Nazianz. noverit noslrum, s^rd
quas ad euin epislolas niisisse dtcilur v. v. c. Fac.
viU 7, ea? ad Tneodorum ep. Tuanewm scriptse siuit,
M I recte jam syn. Consl. I I , V, I . c , p. 109. et Jualiiiian. in edict. L c , p. 517 lonuerunl.
(e) Non oniniiio reclc Joaii. ap. Fac. n . 2.
utillam alicubi detractionem ab orlhodoxh in tila
tuuipieu* \Tli.) el Leoal. Dc mtis. Acl. sive
leclione IV (v. Thik), Y. S. R., Godex apocrypb.

. . I . p. L X X X I , n. 66) 1. c . p. 656 : \
\ )) * (. . .) <5
, *
\ \
.
(/) Ipsa Tlieodori verba, quae offensioni fpissent.
in Act. c. Consl. 11, V, I. c , p. 90, aflerunlur, sed
ulrum illa ex libro secundo DeHncarnatione (v. inf.>
an ex illa orauone aitmpla sint certo non dixerim.
Tbeodoruro ttim vocem vituperasae Leon*
lius c. Ncttor. el Eutuch. I . m , 1. c , p. 686, perhibet, conjeciura credo a Nestorii illius vocabu4i
J vituperatione pelita. Quidquid est, Tbeodori de
Ghrisli naturis dicta- ium. niultos offendisse certuin
esse debet.
(g) Gf. Joan. in Act. conc. Ephes. Ilard. I , p. 4529.
ap. Fac. x, 2 Gyrill. 1. c , p. 497. >*
(6.) t f l * . (1)
() Digeeptandum erat, utrumjam Alexandrinoruni an Aniiocbenorum iheologia orthodoxa essî.
Haec autem ex ipea Antiechenonim indole nata een>~
feiiu ac paulaliui radices egit, ctijns Tbeodorus I I O A
auctor, sed gravistdmus dux exsiilit. Itaque in Ecclesiis Orienialibus exclamalum :
* . Cf. GyrilL
I . c , . 497, et Tbeodori orlhodoxia diulissiinequam.
lieri poluit maxime vindicata. Quod vero Alexan
driuorum fiiror primo in Neslorium potiseimuni
converiii, id rationibus illiua temporis, noa
causae Tlmodori boniiatl iribuendum. Gaeieruni
. mulli procul dubio Theodoro lura Anliocbise luiu
Mopsuesliae erant discipuli, s^d ad eos Nesiorium
referenduoi esae iwgo. Est euim nianifestuui, Theodonim Neslurii magislrum ulpoie N^sloriani erro- ,
ris auclorcin a vetfribus vocari ;cf. Fac. n , 2 ; n i , '
1; , 4 ; vn, 7; , 1 ; u , 5; , 4. c l . I . ix, 5; . 7;
Justiniau. ep. Randin. 1. I . I , p. 169 :. cl. p. 482;
Gyrill. I c. p. 497, 498. (Tbeod. Railiiu ed. Garpzov. Helinst. 4779. 4. p. 27, (.)
(.), ()
. encoinio Arab. tn Iacobiias Theodorus Nesiurii ex sorore nepos dieiiur. Gf. Asseui. B. o r . I ,
p. 6 0 ) . Sed mulu debel Nestorius Theodoro, c u jus el libros legerit ouemque ipsum eliam cognoveril. Cf. ioan. in Act. conc. Ephet. I , p. 4529.
Q<iod teste Evagrio 7/. E. 4, 2, Theodulu& relulit
Neslorium a. 418. Gonsiaiiliuopolin prolicisc enlem
Mopsuesiiae Tlie>doruni convetiUsH, non qjiidem
C I I I I I lempornin ralionc pugnal (Garner. Di*$. \
Uiitortu Tbeodorcli c. 4 4, Y. s ) , sed ideo suftpor
1
21
DE THEODORI MOPSUESTENi VITA ET SCRIPTIS.
palrocinium susceperat (), in teinpore saue a, 428 leram, ne eas Ua dirimeres, ut duplicem persOn&fu
in Ecclesiae pace (b) suprerouin diein obiil. Y U afferres. Tbeodorus aulem haud ecio an eo quod
eniro morluus eral, cuin roagna cupidiute in eum posterius viliuin incurrit, baerelicos illos melins
scviretur (c). At centum demum et viginii quinque eiiam relelleril. Armte, quae gobria el philodopbia
*nnis post, Ecclesia multis rixis et turbis conquas- et ars ScripL sacr. inlerpreiandi sibi suppediias-
saia, ejus raemoria anatbemate obsigiiari potuit.
set, adversarios ila adorlus ost, ut non facile *is
De ingenio Theodori paueis absolvaiu. Non calocum relinqueret, quo cvadere possent, Accidit
m i t illud fervore, sed i t a , ut mentis omnia rite autem ei, ut interdum niimus eeset in aeseverando
ponderantis tranquillitas semper pravaleret illum- diaputaretque argulius quam veriu3. Ita in dispuque fervorem compesceret. Egregiae mulla? animi tandi fervore ei cxcidere potuerunt, quê improdoies, neqae Uroen singulare ingenium, quale esl baret ipse, cui rei Factindus iu Theodori defqppaHcissimonim bominum, quos divino afflatu con- sione haud parum tribuil. Disputavit autem, raoie
riutos dixeris. Magna industria, non conlemnen- illorum temporuro, acerbissime ().
<be lillerarum, in primis sacrarum copiae (d). Sed
Eliam oraior non indiserlus fuisse dicRur atque
pbilosophix interiores receesus videtur non peneftane credibile est, Theodorum pro roslris sacris de
ira&se. Ne multa. Ab aliis invenla facili negolio rebus Iheologicis non male dixisse, neque lamen
sua fecit, optime perspexit, amplificavit etiam iis- ab iia ornamentis eum inslructum fuisse probabile,
que addidit nova.
quibue orator magoua censetur (/i).
Talis com e*set non novam quidero viam apeMaxime scriplor excelluit et magts eUam l a u niit, liberiorem lamen scbolac Antiochenae discipli- dandus esset, tk minua verbosus easet ejusque oraiiam, qoai ejue iugenio maxime erat consenianea, tio lenius flueret.
cl Scr. 3 . interpres (e) et dogmaticus (f) clarius et
Omnino vero Theodorus in summis Ecclesia?
accuratiu* perseculusesl.
Grseca doctoribus itumerandue est. Multum valuit
Tom tbeologi mullum temporis in disputalioni- dum viveret, cum verodiem obiUset inajorem eliani
bos polemicis consumebant atque in Orienlis plagis
vim in Ecclesiam exhibtiit. Quid multa ? Garet EcAriani maxlme et Apollinaristae confutandi erant.
clesia Graeca Augustino suo, sed pauci doctores
Sed ipsa docirina. ecclesiasiica de Gbrislo Graeci Tbeodoro majua momenlum io eam babuc, quae vindicanda erat, duas cauliones taarint.
bcbal, unara, ne Christi naturas confunderes, alrtura babeo, quod addilur, Neslorium Thcodori C
doctrina tuin audita a recte pieiate deflexisse.
() De ralionibus, qua Tbeodoro curo Pelagianis
inlercesserwil, infra dispiitabo.
(b)Ct. v. c , Fac. n , 4, 2; , 1.
ic) Jara Mar. Merc. I . c , p. 709, Tbeodorum, i n quii, omnes fere Caiholici baereticum esse cogno*
scum.
U) Sozom. 1. I . , . .\
^ \
(?) . Paiilo post
diriiur.
(e) De Tbeodoro inlerprele dispularunl, sed m i nus accurate, Rich. Simon ( Hi$l. crit. des principanx commentateurt du N. 7. Roiterd. 4693. p. 443
t q . ; R. Simons : krit. Schriften uber da$ N. 7 .
ubers. von Cramer. I , Ralle 4776, p. 466, 467,
J. Franc. Ruddeus (hag. Ui$t. theol. tn theologiam
universom. Lips. 4730, p. 4404 aq.)j J. A. Einesti
PARS
POSTERIOR.
DE
(Oputc. iheol. Lips. 4792, p. 430 sq.), J . Geor|.

Rosenmuller(flti<ona intcrpreiationis libror. %acr. m
eccUiia, I I I . Lips. 1807. p. 250 sq.); Miienter (Uebtr
die Antiochen. Schule in Staeudlini et Tzscbirneri
Arehiv [ur aiit und neue Kirchengcsch. I . 4. Lips,
4845, p. 47 sq.)el Ang. Maius 1. I VI (Roro. 4832),
p. 45 sq. Nonuulla, quaebuc perlineaut, infra disseram. Ven. Siefferlus (7. MopsH. V. 7. iobrie
inlerpretandi vindex* Regimonli, 4827, 8, p. 40 sq,)
de Tbeodori lypologia bene cxposuil.
(f) Tbeodori doctrinam optitne enarravit A.
Neander, V. S. R. (Allg. Gesch. der ChrisU. lleligionu.Kirche t. II).
(g) Eo etiani baud immerilo a Leontio 1. c , p. 686,
noialur, quod arerbius in coramentariis suis iu
sanclos doctores invectus s i l .
(/i) De indole sacrorum illitis lemporig oraiornm
v. G. Ullmann , V. S. V. (Gregoriu$ v. Saz. der
Theologe. Dannsi. 4825, p. 483 sq.)
THEODORl
SCRlPTIS{a).
Tbeodorus non quidem plus decem millia, pert n u l l o s U m e n Ubros cougcrtpsil (b). Sed Commentario in Xll propketa$ minores excepto, nobis certe
pauca tantum eorum iragmenia roliqua facta sunu,

quod in tanlie turbis de Tbeodoro vix mortuo excttalis mirum videri non potest. Nibil quidem egu-
() Pauca lantumde iisnoiinulli scriptoresvetercs

oecasione daia litteris consiguarunl. Primus quod
soiam Ebediesti, ep. Sobensis, Nestorianus ( f a.

4518), in libroruni oraniimi ecclesiast. catalogc,
ed. ab
mina et posl deccm mi/iia libro* advenu* hq:re$c$
conscripiof, pcricliUtur quae baereticorum suul
iuslineie. 9
(6) Joan. ap. Fac. u , 2, cupide Tbeodortim contra

Proclutn dcicndcns, Post tnulla, inquit, ccrla^
24
OTTOKISriUD. FRITXSCHE COWENTATlfr
23
miU, qi primo ut publkedamnartttir smnmo quo PraHerea caute utere Catenis, ne Theodoro perperam tributa Tbeodorea habeas. Gravinra sunt relipoteraitt studi nilebanlor (a); eo tamen faclum est,
qua fragmenia, quae, cum Theodori aut accvsandi
ut ejus libri in malCorum suspieionem c.ndercnl et
aut defendendi causa allaU siot, ejua doctrinam
magis magisque conteinnerenlui. mullis vero
oplime illuslranl. Sed ejua ad7ersariis fldem denecum Tbeedori accnsandi cauaa leclj esseni (V. v.
gavit Fr. Muenler (Fragm. Patr. Grcec, 1, Ilafn.
r f l b , sp. Fac. Y I , 5 ) , ab ejus amicis oc4788 , p. 118), cum jam Tbeodorus ipse de librts
cultati post rarius in iniquorum manus venerunt
suis ab Apollinarislis interpolatis (ap. Fac. x, 1 ) ,
(cf. Leont. I . c. p. 690). Seeculo sexto medio maxiconquesius eaeet. Perperam. Nam ut bie quidero
inam certe partera eliam tuni Grace supereranl,
quid de Ula ApollinariaUrtim fraude siatoendum
aed posl sensim ac pattlalim perierunt. Antea raro
videamr omitlam (. infr.), illa fragmenla ei Theoiranscrtpli, post tantum non omnino neglecti sunl.
Nimimm fere solia Gateais Thtodori quaedam fra- dori indoli et inter se bene conveDiunl, nonnulla
eiiam eadem in diversis scriptoribui afferontur.
gmenta inserla sunt, non prorsns illa quldem sperNeque
vero diffiieor, inlerprelea nonnulla obscunenda, sed qu plerumque parum ad res ejua
dogmalicas faciunu Praeierquam enim quodTbee- r i u s , vel eliara minus accuraie Laiine verlisse,
quanquam Theoderi neniera fere facili negotio
doru m eommeaiariis sols raro ad rationes dogwaiicas respexit, Catenarum auctores fere ea tao
adipiacaria.
t u hsereiicortttn iranscribere aasi sant, quae cum
Gon*tal Nesiorlanos plerosque libros Theodori,

quem gravissimom doclriiue suae auctorem sequerentur (), in liuguam Syriacam transtulisse (c)
ecclesiaslica doclrin conciliari poaee ftderenlur

(v. v. c. proonn. cai. in Joan. ed. a Gorderio).
(a) Dua3 leges, quarum allcra Theodosius et Yalentinianue iiuperatores Neslorii libros, qui igni
iradendi essent, legi vetuenint ( v . Act. conc.
Eplies., p. m ; Hard. 1.1. I , p. 1716), aliera Theodosius non solum de Neslorii, verum de Tbeodori
etiam libris idem constiluil. V. Act. conc.Cbalced.,
. , I . 1, I I , p. 673,674, ex parte in Ael. c. Consl.
, , l . \. 111. p. 104 sq., et in Pelagii ep. 5, ad
Etiam, 1. 1. I l l , p. 453, legunlur, Ua tamen u l
Diodori et Tbeodori nomina fraude adjetla sinl.
(Tbeodos. et Valeniinian. ap. Fac. , 3. Ne
quis advcrsus eos.qui in ejiis(EccIesisB) pacedefuncti
sunl, quidquam de ca?lero tale praesumal. >) Paiet
ex bis, Ang. Maimn 1. 1. I , p. x x u , pra3cipuam
amissorum Tbeodori libroruin causam mal^. ab illis
legibue repetiisse. Sed non Pelagiuin illas leges
adultcrasse (Sieffert, 1. l . p. 25) cenum esl.
(6) Interpretem Scr. s. in primis maximi eum fecerunt: v. v. c. Assem. Bibl. Or. I I I , ,. 342,448
452; I I I , . p. 227, ideoque daninaii sunl, qui ejus
cominentarios non reciperent. V. Assem. 1. 1., 111,
i , p. 50, 84, 85, 542.
(c) Paulo post Theodori obitum exsliterunl
Edesste niaxime (de scbola Edesaena v . Ven. Cs.
a Lengeike De Ephrcemi Syri arie hermeneutica.
Regimonl., 1851, p. 82 sq.), qui ejus libros de
Graecoin Syriacum transferrenl, quos eo potissimum
consilio ductos esse, ut, Neslorio damnato, TbeoMiatinere. Graviler enuntiafit, qitam turpe dori aucloiitale pro sua dnctrina propugnarent
credibile. esl. Gf. Liberal. Brev. c. 10, Procl. in
Vssel, v i r u m , q u i permultie libris b&reiicos gnaseet, baereitcuin damnari,alque anhno coniroolus D Act. conc. Gonet. , , 1. L, p. 142 (120), cl. p.
144. Liberat , c. 10 : Ul ipsa eorum (antiquout erai, numero, quem roltindiiin appellant, eoqtie
magno usus esl. (Cf. Joan. ap. Fac. , 1 d e c c m ruin Patrum, maxime Diodori et Tbeodori)
iuiUia adversus nos mala minantur decem millia mina inalitiose in Syrorum tinguam et Armeiiiorum
ta ia et bis similia inv*nimu8. 8 , 4, 1 1 , 1. aique Pcrsarum transferrent. Et Leout. 1. c , p.
agonibus deccm millibus. Fac. x, 4, ex tit- 687 : Libros tuos i i qui t u * seclac sunt in sermonumerh ejus (Tbi) libris. Omnino (, u l neiii Gbaldaicum et Armenicum verlerunl, nonntsi
Koinanoruin sexcenti, sa?pe adbiberi in vulgus Syriacain illorum librorum versionein intellexeriHit.
noliim est. Cf. I Gor. ?, 15,14, 19. Hinc iuielli- (ielerum jam liim omnes fere Tbeodori libros,
gilur, quid aibi vclit passio decem miUium marly- quos Ebediesu recensuil, versoa esse probabile esl.
rum apud Alexandhaiu in monle Araralb cruci- Iilas auiem versiones aensim ac paulatim comipisB
ftxorum, Hadriano el Antonio regnanlibus. Gf. Act. sunl, interdum etiam dedita opera. Sic Abulbircat
sancl. i u n . IV, p. 182). Sed Pelauium pap. ep. 3, ad teslaiiir, veraionem coniuienlariomm in Evangelia
Kliam et htrimeip^ Hard. 1. I . I I I , p. 430: c Ecce a iacobitia reformaiam ease, rejeclis iis quae ad
quale* plus quam decem millia librorum Th. scri- Nestorianam baeresin speclarent. Cf. Euseb. Renaupînie perhibeiur, haec loci ?ia fugil, quem miror doi. LUurg. Or. ColU U, p. 622. Sed Nestoriauos
q iftd nonnulli
d., ut Norisius 1.1.1, p. 295, se- Theodoro libros quosdam supposulsse non credo*
cuu w n t . VWe Ebedlcsu 1.1. 31 q.
Syriaca? ilkc versiones post Arabice reddiue SUAL
ed. afc Abrabamo Echellensi. Rom. 1653. mralto

*?ero accwratittsabJoa. Sim. Assemano in 8tM. O r . ,
I I I , I , p. 5 eq. (A. F. Pleiffer AtumafC* Or. BibL
f fi*n Auszug gebraeht. Erlaag. 1777, I I ,
p. 337 8<f.), TbeodoH libros recensuit, sed eos tantwn quos Ntisloriani de Graecie ia Syriacum sermonem verlerani, quanquam prater Ulos Theodorum
paucissimos censcripsisse verisimillimum est. Poslerioribus vero lemperibus accuratius de Tlieoileri scriptis disputarunt du Pin (Nouvelti BibHoIhtque dt$ auteurt ecclit., t. I I I , Par. 1695, p. 91,
frs); Gaveus {Scriptor. ecct. historia
litteraria,C
Colon. Allobr. 1720, p. 247 sq.): illemonl (1.1.
X I I , p. 444 aq.); Fabricias (I. I . X, p. 552 e q . ) ;
CeilUr (tiht. des auteurs tacrit et eccL
t. X, Par. 1744 p. 492 aq.); Schroeckb ( I . I . xv,
189 eq.) et Ang. Maiua (I. 1., I D . XIX sq. V I ,
p. vi sq.), inler quos TiUemont, Fabricius et ex
aViqua pane Maiua eliam excellunt. Praelerea Asseinaiius 1.1., p. 50 nq., ad Ebediesu catalogum plura
de lllis attulit. Sieffertus 1.)., p. 24 sq., de iis l i \>r'\s disseruil, quoe Tlicodonis dc V. T. scripeit.
Sed disquisilio de fragmentis Thi Mi, qtiam leBret
programroaci Tubing. a. d. xxi Dccbr. 1790. p. p.
pramiait, fere nibil contiael nisi brevissimain narraiionein de Tbi vila deque rebus Tbeodoreis posl
jus nioriem geslis.
%
DE THEOOORI MOP8UESTEN1 TITA ET SCRIPTIS.
2t
iisque religioee usos esse, neque dubito quin apud tur iufra taier Theod. fragmenta in Joannem, pucos S O I M D inmimera Tbeodori fragmenta, veblici juris factum est (Aesemani BibL Or. 111, i ,
rmn integros etiam libros invenire possis, quomm
p. 323).
aditus nt nobis landero aliquando delur opiandum
His praemissis, de singulis scriptis, quae propler
eal. Ad hoc enim usque tempus unum tanlmn, quod arguraentum in quinque genera dispescui, dicensciam, fragmeulum Syriacum, quod Latine exbibedum.
CAPUT
DB DuOBuS TllBODOai LIBRIS AKGUMBNTl
Qtnesiio de allegorlca Seriptura sacrae tnterpretatione, quae jam antea mota erat, Theodorl euaro
eiate et frucluosius quidem agitata est. Nimtrum
emn allegorica iiUerpretatio pluribus doctoribus
Cbrisliaoia ideo maxime 56 probaaeet, qiiod ita du
biis Scr. S. locis bonorem adjicere liceret, qui allegoriarum usus primo cautiu in auxilium vocabatnr, sensini ae paulatim latius vagabatur, usque
dew Origenes allegoricas raliooes accuratiue i l luftrare conaretur. Quanquani vero jam tum interdniB iotellectutii est, quam dubia atque inflrma
raiio Origeniana esset, neqne Origeaes tamen salis
accuraie refulatue est, nihil enim egit Nepos suo
(cf. Eueeb. H. e. v i i , 24),
neqne melius allegoriaruin raiio eoucleata. luio
posieriores Patres Graeci, elsi non ea qua Origenee
licentta i n Scr. S. grassabanlur, In univereum tawea Origenem plus minus secuti sunt. At conlrariam plane ralionem inierunt Patres qtiidera Anliocbeni, qoi exegeticam formularo a Pairibus (Anlioebeois) acceptam ratione et via ita excoluerunt,
i t jam ab illis interpreiibus plane distarent. Non
Vicet quidem accuratius enarrare, quae temponim
decarsu Anliocbiae Scr. S. fuerit interpretatio, probabtliter tamen conjieias, curo priores ipsum . T.
eecati plerumqoe blsloricam explicaiionem iniissent, nec prorsus tamen altegorias repudiassent,
EuseMum Eroes., Diodorum Tars. et magig etiam
Tbeodoram allegoriis plane rejeclis historice Scr.
S. expoeuisse. lla vero ne de auctoritale Scr. S.
deiraherent ac doctrina? ChrisliaiuB damnum aflerreul, ad typicani interpretandi rationem confugerunl, non quidem ab se inventam illam, accuralius
tamen explicaiam. Jam non arduum erat edisserere
qaam arcta essel V. T. cum rcbus Chrislianis necessiias. Caeteram jam ex hie inlelligas, qui Theodonis cum de V. T, in universum, luro de aucloritate nonBuIionim ejue librorum liberalius sentire
poluerit, imo debuerit.
Tbeodorus singulari eoque satie amplo libro al-
HKRMBNBUTICI.
legoristas, Origenem praecipoe, refelltt. Idem enim

baud dubie liber est, quem Ebedieau 1. c. p. 34,
quinque Umo$ adtir*u$ allegoricot (v. etiam p. 49
dixit, el Fac. m , 6, Ubrum de altegoria et historia
contra Origenem scriptum (. et. i , 2, iv, 4 ; Liberat.
Brev., c. *4). Patet ex 1. Fac. m , 6, ubi breve l i bri fragtnentum legitur, eam el ad Cerdonera quemdam et aliquanto post interpretaiionem Psalmorum
(v* inf.) scriptum , eed quam viam in eo Tbeodorus ingreasus sit non liquet. Quanquam non ob
fcurum est, eum cum allegoriftas ioipugnaret, stiam
eliam inlerpreiandi formulam exposuisse. Diversug
erat Diodori liber (cf. Suid. . . Diod.), cujus argumentura
boe fuisse: diversas inler 8 esse allegoriain, qua
historica yeritas aut lollalur aut fere nibil niei i n volucrum alius plane rei sit, el tbeoriam, qua,
salva veritale historica, typicum eliam sensum in
verbis inesse emergal: in universum quidem mibi
cum Ca38. a Lengerke 1. I . , p. 445, 446, convenit,
sed quod idem v. d. docuit, inlerpretaiionem
vere myslicain indtcare, eo illa sententia neuliquam
firmatur. Sane voc. , de cujus origine v. i l l .
Lobeck. Aglaoph. I , p. 4 4 , lalissime palet el a
Patribus de inlerpretatione allegorica, morali, typica, denique mystica adbiberi poteral
Suicer.TAee.
eccl. s. . , et Caes. a Lengerke 1. 1. p. 447
sq.), sed Diodoro nolio ejus salis detinita el d i s tincia csse debebat. llaque non dubito quin
nonnsi typicam inlerprelationem, quippe qua? ex
meditatione rertim coelestiura et oeconomia3 Scr. S.
manaret, vocaverit (), ln eo aulem illi libri diversi
erant, quod eum Diodorus nonnisi diversiiatem i n terpretationis typicaB et allegoricse explanasset,
Theodorus quid inler bisioricain et allegoricam
explicaiionem inleresset docuit.
Etiam liber De obscura locutiom (cf. Ebediesu I .
1., p. 54) videtur argumenli hermeneutici ftiisse,
sed quale fuerit conjiciendo enucleare non au*
deo.
(a) Socrat. B. e. . 3 :
2. Sed hi voc. allegoricum eensura uidW
- carunl.
. Pari modo de Diodoro Sozom. I / . #. ,
OTTONIS FRID. FRITZSGHE COMMENTATIO
38
CAPUT I I .
D E THKODORI
IN LIBROS . T .
COMMENTARIIS.
l n V. T. Ieclitando et interpretando multum Theo j g Leontius I . c , p. G86, meminit, c bunc, i o dorus temporis et sludii collocavit, et cum nec quiens, aiunt non amplius quam decem et octo anlardo nec limido ingenio essei, plura nova de eo nos natum iu Scripturas debacchaium ease : noa
iuvenit et protnlit. Quid de singulis nonnullis libris enira nisi debacchaliones Scriplurarum interprelacensuerit infra dicaio, omnino auleai . T . libroe tiones, quas in eas composuil, appellare possum,
in hisloricos, propheticos et qui pro doctrina boroi- fldein derogo. Verissime Tillemoni. 1. 1., p. 4 4 4 :
num sctipti essent distribuit. Ad hos, quorum ecri- c Mais i l en avait pros de vingl (c. aos) avant sa
piores prudentise, non prophetia? gratiam accepis- eeconde relraile (v. s.); et i l n'y a pas d'apparence
ent, retulit Proverbia, Ecclesiaslen, Salomonia qu'il eust encore rieu 6cr\i. In fragmentis autem
libros, et iobtim (cf. Act. c. Const. n , iv, 68,1. c , commenlarii juvenis erudilio el audacia deprebenp. 86, 68, p. 88). Sed Canticum canticoram plane ditur, non pueri iinperilia ei lascivia. Forlasae
despexit, ei duos libros Paralipomenon atquc Es- Cbrysostomi altera ad Tbeodorum epielola rumodram repudiavit. Cf. Leont. 1. c , p. 687. Eos au- reio illum effccit.
teni libros, quibus mioorem aut nullam etiam auPleraque commentarii fragmenta viros d. bucusctoritatem slatuit, aliler ac reliquos inlerpretatus que latuerunt, In Acl. c. Const. n , iv, tribus illia
est. Iforum enim verbis cum eilam aique etiam ^ 20-22, p. 78, exceplis, de quibus ad commenl. in
inhaererel, illorum ea quae minus sibi quadrare vixii prophelas dicendum, duo taniummodo fragmenla
debanlur audacissime reprehendit. Ipsa aulem i n - leguntur 23 (de ps. x x i , 47, 48 (*)) ei 24, p. 79
terpreiaiio interdura quidembene coinparata erai, de ps. L X V I I I , 2 1 ; nam qiue 49, p. 77, ei
p. 94,
nota eiiam, sed u l reliqui interpretes Graeci Ec- inveniuntur, ea ex libris De incarnatione sumpU
clesiae veteris, ila Theodorus efiam inlelleclum V. eunt; unum ad ps. x u v Facundo ix, 4; perT. non multum adjuvit, cum linguae .Hebrase igna- muita contra coniinet Expotitio Patrum Gra*c. im
rus, eolam L I X interpretatiouem, quam maximi
Pt. Balth. Cordmo S. J . ex vetu*ti$$imi$ S.
faciebat, comparatis reliquie Graecis versionibus Cm$. Maj. et seren. Bavariw ducU m. codd. nounullisqoe interpretibus illustraret. Tanlam vero concinnala, m paraphrasin, commentariutn
molestiam ejus lingua et indoles ei creavit, ut quod et eatenam digesta, Latinitale donata et adnotationimuha peccafit excusandus polius quam vitupe- bu* illuttruta, tomi 111, Antverp. 4643, 46 foL (c).
randus sit. Habet Uraen suas viriutes. Gaelerum Sed de singulis (omis siogulaiim disaerendum.
singuloa suos conimentarios, quos libris distinxit (),
Ac primus quideni tomus . " oonnulla
ad viros quosdam misit, quorum tamen nous i a n - Q exbibet p. 8 (de ps. , 4 ) ; 272 (de ps. x v ) ; 276
tum duove qui fuerint scimtis.
(xv, 8 ) ; 296 (xvi, 11, 12); 328 (xvn, 8 ) ; 574
A. Commenlarius in P$amo*.
(xxxu); 575 (xxxn, 1), Praterea quaadam solo TbeoIntcr oiunes Theodori Hbros commentarius m dori nomine notantur, quae sintne Tbeodori HeraPsalmos, qu^ra, Ebedieau leste 1. c , p. 34, quinque cleotae an Mopsuesleni conslitui non posse Stellert
loinis ad Cerdonem ejusque fralrem scripsit, tem- 1.1., p. 30, qui hac calena non ita ut debebal usus
pore primum locum sibi vindicat. Nimirum cum est, perperam perhibet. Iroo Theodoreti sunt, qiiae
Ttaeodorus ipse ap. Fac. , v i , (40, 4, 5) dicat, se p. 15 (fortassc quae ibidem Tbeodoreto tribuanlur
Theodori sunt), 44, 137, 165, 189, 199, 200, 215,
c ea qua3 scripta essent in Psalmos etiam prima
cmurorum omnium scripsisse, > quod idem Hesych. 260, 275 leguntur (d), sed reliqua p. 52 (de ps. ,
7), 195 (ix, 16), 550 (xvu, 11), 965 ( X L I X ) , cur
1. c , p. 404, lestatur, in errore versari Cltron.
Ede&sen., quod XLVI Assem. 1.1. I , p. 409, Tbeo- Mopsuesteni esse neges nulla ratio est. Caeterum
dorum anno 744 (403, 401 ?) Scripturas S. inier- qua3 Schulze in edii. Theodoreti, I , p. 792, 795, ex
pretari incepisse narrat, jam ex eo inlelligitur, quod cod. Flor. de ps. xxx, 3, attulil, ea Theodori esae
admodum probabile.
plures Tbeodori libros mullo ante illum annum
compositos esse nibil ccriius est. Sed rumori, cu- D In allero Catenae lomo permulu Theodori afferunU
(a) Sed tomorum, quos Ebediesu commentariis

t n b u i l , ratio non in Theodoro, sed In inlerpretibue
Syriacis quatrenda.
(b) Adduco lectores, inore Theodori, ad LXX i n tcrpretationem V. T.
(c) Barbari Catenam (Aurea in L Davidieos ps.
doctorum Gratc. Catena. Intenrete Dan. baro Venet. 1569), qu Tbeodon Antiocb. cliant
pauais coulcxta csl (v. Tbom. Itlig. I)c biblwlliecU
ti catenis Patrum. Lips. 4707, 8, p. 658), in pluribus bibiiolhecis fnistra quasivi.

(d) Nominum Theodoreti et Theodori, cum per
foinpendiuai sciiberentur, confusio proclivis erat.
Cf. Montf. Palaoqr. Gr., p. 547. Sed major negligentia in cod. DCXVU bibi. Vatic. observatur. l n
qiio legitur inlcrpretalio continua in Ps.
(, sed quae Tbeodoreli cst. Cf. Ang. Mai.
I . 1. I , p. xxii.
*9
DE THEODOHI MOPSUESTENl VITA ET SCttlPTlS'
50
lnr,qaonim pleraque Mopsuesteno vindicauda suut. rior I . uberior etiam in cod. 1 Tbeodoreti se insi
Sane Catenartim fides fere non magna, in mullis
nuavit (cf. Tbeodoret. Opp. I , p. 963), 9 1 , 94 sq.
etiam Tbeodorus Heracleota, Diodorus el Theodo( L V , 3, 7. Posteriori 1. de discrimine dfeserilur quod
reiua cam Mopsuesteno conveniunt, bujus lamen
inier LXX et Symmachi interpretationem V T. i n lingua inlerprclandique ralio fere manifeblis nolis tercedat. V. praet. p. 200 , 503), 132. 134 ( L V I I , 4,
dignosci poiest. Qoid vero? Ut atias difficilius Theo- 3 ; cf. quae ad baec I . adnoUnt Th. Heracl. p. 126 et
dorea odoreris, ea quae ex commentariis in Ps. peTheodorel.), 140 (LVII, 1 1 , 12), 158,159, 162, 165
lita snnl invesligare nibil est negolii. De Psalmis ( L V I I I , 8, 12, 15), 180, 181, 182 ( L I X , 4-6),
557
eniin cuin breviores sint et ad diversas res referri
( L X V I I , 19), 411 (Lxviii, 28), 469, 471, 478 ( L X X I , 5,
possiot, illi interprelee minus consentiunt, maxirae 7, 17), 502 ( L X X I I , 10), 552 ( L X X I I I , 4), 551, 552,
auiem Theodoms plerumque ab illis dUsidel, qui
555, 556 (LXXIV, 5, 7, 9. In ultimo 1. pro
bic quidem multa novavit. llta vero Theodori fra- leg. . CaHerum cf. quae ad h. 1. Theogroenia cura in Theodoreti el Tb. Heracieolse com- doret. et T h . Heracl. adnotant), 650 (LXXVII), 655,
nieniariis (pare hujus Heracleolae commentarii i n
642 ( L X X V I I , 8,49), 664 ( L X X V I I I , 15). Sed in iis,
Catena Corderii singulis psalmis praemissa est)
paucis illie, qua ad ps. L X X X I - C passim Theodori
noo
Irgantar,
sed
cum
iliis
fere
pugnent
(v.
v.
c
notanitir,
Theodorum
non agnovi. Mn%>!
Nonnulla
t i n n l * f f o n f n p otu\ n n m i l f i e ** m o v n m f / w ** nomine
.
_ .
rpi
!
de ps. L X V I I dicla), prasertim ubi quo singuli
corvm haud dubie Tbeodoretea sunt.
psalmi pertineanl edUseritur, contra Inler se et iis
De fragmentie in terlio toino Tbeodori iiomine
qoae de Tbeodoro Psalmorum interprete accepiraus allaiis p. 250-542 difQcilius dicta. Sex Tbeodoreti
beile conveniant, Mopsuesteni es*e certura est. gunt, p. 230,307, 361,450,515, 516; novemdecim,
Grlerum baec eiiam Catena communi catenarum
meo quidem judicio, a Mopauestcno prorsus abborlabe infecla est atque baud pauca fragm. perperam
rent : p. 519, 521,548, 359, 362, 363, 377, 405,
qoibosdaro interpretibus trtbountur; sic nonnulla 407, 408, 445, U 7 (v. p. 445), 448, 462, 489, 491,
Theodoreli io Tb. Heracleota? commentarii* legun- 510 (v. p. 508), 512, 515, et quas restant X L I I I n i lur, ideoque nolim praefracte conlendere, orania
hil peculiare babentquo eorum auctorem dignoscai
q n * non spuria aut certe dubia indicabo, haud
atque omnino nullius fere momenli sunl. Suspicor
dtibie Theodori esse. Possunt nonnulla falso Theo- pleraque eorura Tb. Heracl. aut, quod magis pla~
dori nomine, alia conlra Theodori male alius no- cet, Diodori esse. Cf. fragra. Diodori io t . I I ,
mine nolaU tsse; ila quse p. 574 Theodoreti affe- p. 705-962.
runtnr, videntur Tbeodori esse; sunt ea tamen le- Q
Fragmenta Mopsuestent insuni inCat. ined. cod.
vioris momenti, quae ctijasnam sint non miiUum
X bibl. Coislin. Cf. Monlf. Bibl. CoUl. p. 5 8 , et
referl. In bis Gatenae auctorilatem sequi tutius est, in Cat. ined. cod. 11 blbl. Marc. Venet. Cf. Jac.
quam ccnjectaodo nugari. OEdipo enim opus eat. Morellii bibl., Marc. Venei. Bibt. m$. Gr. elLuL, I
De singulis fragm. ut jam loquar, spuria sunt qu (Bassanl 1802), p. 33. Caveus 1.)., p. 249, Exsut,
p. 241 (v. p. 254), 291, 296) (" ) ,
inquit,apud cl. Galeum argumentum longum in peal402 ( - ) , 632 ( ) leroum XLV (), quo breviter percurril bisioriam
g u n t u r ; reliqua huc referenda p. 185 sq. ( Judaeomm a lempore caplivilatie usque ad Anllo ) t *5 (. . 210). 235, 252 (. . 248), chum et Oniae fugam in jEgyplum.
268,269, 273, 288 (. . 283), 365, 475, 597, 675,
Ut jam indolem hujus commentarii plane singuofnnia videnlur Theodorelt esse; dubia vero habue- larem paucis describam, dicendum primum, quanrim p. 57, 182 ( 6 ) , 189, 270 (. Theo- tum id quidem fieri potest, quid Theodorua ei de
dontt. Opp. I , p. 1055), 298 ( ) , 295,
psalinis iti universum ei de singulia ps.etatuerit. U
297, 319 ( ) , 551, 568 ( ) ,
vero omnes ps. a Davide, quem saepissime prophel
451; quae praelerea Theodori aiferunlur, ea, paucis
nomine inslguivit, repeliit (6),et psalmorum iiiecriexcepiis, Mopsuesteno assignare non dubito. Horum D piiones rejecil (c),ideoque non mirandom quod eiaautem cem magna copia s i l , nutic quidem ad ea
gulorum ps. nova el quae in multie a prioribus interpretibus recederel ralione coiistliuit.Ac
t^niuin qua? mibi prse ^ t e r i s nolatu digna videntur,
lecioris anioium advtrlere placet : p. 25, 27 (de recie qiiidem aecundum Tbeodorum psalmos props. L I I , 5, 7), 35 ( L I I I , 1), 54, 61 (uv, 5,14). Potle- pier eorum arguraenlum in quatuor genera dislri(a) Hoc arguinenlani, in codice Vaticano repcrtuiu cuni aliis Mopsuesleni fragmenlis iu Psalmos
e i i d i l Ang. Mai, qui ootai apud Caveum et Fabric.
errore lypograpbico scriptum fuisse 45 pro 54. E D I T .
(b) Elsi in uullo fragm. hoc perspicue enonltavit,
eo u m e n cerium est, quod plures psalnoos qui alior u i n dicuntur esse, Davidicos aflerl. Cf. v. c. ps.
L X X I I , Corder. C it.. U, p. 497, quodqtift Cosnias
liidicopl., de quo infra pluribus diceimis (Christianor. opinio de mundo, I . v, Galiand. BibL Patr. X I ,
p. 482, 483), eamdem seiitcnliasii aecuralitis expo( u i t , Qux bic eadem Tbeodorum statuissc existiuia.
(e) Leoiit. 1. c , p. 6 8 7 : t Jnscriplionee hymnoruiu et psalnioriiin et canticorui penitus ejecit.

Recte. Nec unqiiam eiiiininacripiionuinin fragmentis rationem habuil, ae ne polubset quidem de siogulis quibusdara ps., ita ut statuil staluere, si i f l scriptiones genuinas, 1. e. fide dignas, babuisseU
Eas igilur post atljectas essecensuit, quae tanltim
non oinnesnugasaflferrent.Theodoretus, qui sa?pius
Theodorum, nominc ejus non addilo, impugnavil
(cf. v. c. ps. i , p. 603, 1123), mea sentcniia eUam
p. 605 606. ad Tbeudorutu re6pe.xii.
Sl
32
buas. Alios hUtoricos appellare placet, quorum - . 1. 1., . 265); LXf (

mirLm causa ac ratio in ipsis rebus Davidis popu- . \ []
lique Hebrei sila erat. Huc referendi aunt ps. x x i , * \
L X I X , quibus David ad Deum preces fudil, cum ab . 1.1., . 287); L X X X . ( \
Absalomo premeretur (v. Aei. conc. Gonsl. 11, iv,
22,25. Cord. Cat. I I , p. 422, 424), ps. L X X I , quo . 1. 1., . 691); plures vero ad res Machabaicai,
sibi ac succeaeori sapientiam a Deo expetiit (. I . ps. Liv (. 1. I . , p. 61); L I X (. I . 1. p. 185); L X I
1., p. 466), ps. L X V U , quem cecinit, cum arcam (. 1.1., p. 219); X L I I I (. 1. 1., p. 550); L V , L V I I I
frederis ad 86 adduceret (. 1. 1., p. 555), ps. , ( XV, quibus populi persona sibi accommodata gratias * ? 1. 1.,
\
agti de hoslibus finitimis a Deo punitis (. 1. I . , 1, . 88, 152); L V I ( \
p. 272. Acl. conc. Gonsi. , , 21). Majoresl no- [ merus pealmoram prophelicorum, quibue eos velim ], \ Intelligas, qui fausta nonnulla el infausta, qu . 1. 1., . 110); L V I I (vafriliam,
qua Denielriusrex et Tryphon conlra Jud*os ulepopulo Hebraeo usque ad lempora Machabaica
oblingerent, portenderunt. DWersa larocn ratioest
pned'U; . 1. 1., p. 129); L X V I I I , L X X V I I I
prophelarum et Davidis. I l l i enim satis perspicue (
1. .
ras fuloras nunliant, hic fere de rebus ulpote fa-
ctis loqaitur. Sed boc Tbeodoro param negotii fa- 395, 660); L X X I I I , L X X I X (
ceesivit. Statuit iiimirum, Davidem, qul non tam ,
futura praedixisset quarn ea ut facta adhibuieset, \ ,fere i n omoibus illis ps. populi personam susce- \ . 1.1, .
pieee (), et jam rationes dispexit, i n quibus non 529, 675). Caeterum eos etiam quorum eadem erat
, eo Tbeodorus adroodum variavil, quod
quidem Davides sed populus constiiutus esset, cum
HlUps. sua vis fuisset. Itaque populus diversis varias iis subdidit raliones.Aliosdeindepsalmos ipae
temporibus dWersis i n locie consiilutus felix laeta- et hieos appellavit, quibus Davides modo omnibua
tur, Deo gratiat agit, Deuin celebrat, infelix moeret, bominibue (ps. X L V I I I ) , roodo solis Judaeis (ps.xLix;
Deum inyocat et implorat, vel etiamde Deodubius . 1.1. I , p. 9 6 5 ; p. L X X V I I , . 1. 1. I I , p. 651) v i r lutis sludium coromenda$set. Sed horum etiam r a bceret, Davides propheta interpreiis personam gerit.
tio intcr se valde diversa erai. Quatuor denique
Theodorut autem hac ratione oon solum magDaro
psalmos mes$ianot babuil (ps. v i n . Leoot. in MaL
variclatem illit ps. adjecit, verum quodammodo
eiiam dramalicam vim, c u n praesertim earum r a - 1.1. Y l , p. 5 1 1 ; Act. couc. Const. , iv, 1 9 ; v.
p. 9 4 ; ps. X L I V ; v. Fac. , 1). Non salis recte
tiones accuratissirae reperisse el enucleasee sibi
Leont. (Galland. Bibl. X I I , p. 687): tOmne psalmos
iderelur. Ad tria vero ps. propheticos relulit. Alii
enim ad cladetn speclant Hiskiae lempore Assyriis Jndaice ad Zorobabelem et Execbiam reiulit, tribtu
a Deo infliclam, pe. ( \ tanlum ad Dominum rejeciis. > Nam Tbeodorutu
. baud dubie secutus estCosmas Indicopl. 1. 1., p.
. Cord. Cat. 1, . 574), t i , L I I , L I I I (. 1.1. I I , 483:
. 7,25, 55); L X X I V ( " ', %
- \ ", \ ', ' *
. . 1.1., I I , . 550); alii ad res Judaeorum .
Babyloaicas, ps. L X X ( [
Jam eos psalmoe recensui de quibus quid Tbeo ] , dorus statuerit ex fragnienug cognoecitur. Eum r e \
liquos etiam ad quatuor illa genera retulisse satis
, \ - D credibile est. Gf. Cosm. l n d . 1. L, p. 483 :
. . 1.1. . 438); L X X I I (
, - , ,
\ , \ , \
\ \ \ \ . Omnino vero omnes psaN
mos, quamvis soa cuique primaria raiio ac vle
. . 1.1. 497); L X X V I (
fuissel, ad omnium utilitalem corapositos ense cen suil. Cf. Gord. Gat. I I , p. 496; I , p. 574. Gaeieram
* . I . 1., . 588); LX ( in interpretando more suo versatus est. Fere &cri \ - ptoris sentenliam aliis verbisrepeliit, sed imaginum
lingua?que raiiones accuratius explicavii, ideoque

. 1.1., . 198); L X I V ( - in his lectores sa^piue ad boscoinmeniarios allegai.
Profecto novam viam Theodorus ita persecutus'

cst, ut nosirara adrairalioaem se non convertere

r e n l u r
( ) Cf. Cord. Gat. I I , p. 205.
DE TUEODORI MOPSUESTEiM VITA ET SCRlPTtf.
3*
DOB poteil. Saoe quidera audax erat. Quis vero au- , *

daciam i n jevene jure reprebendal ? At quae ince
t j j . et sq.]; adde quod in fragroenii
peratper temporis rationes uUeritig prosequi non nulia typicae inlerpreutionis vestigia reperi); quort
potuil. Commenlarius ille jara tum et magis eliam eum V. T. vifti roinuere mnUigqiie oflensioni esse
poslea ertbodexig gtomacbum movit. Cf. Hesych. intellexissei, posterior Diodoram roagie eecutut ar!. c. (e), Lcont. 1. e. Fac. m , 6: t Impagnatores ciiori vinculo V. cum . T. typorum ope connexuiL
S, aynodi (Chalced.) ob boc de illo igia jactare,
B. Commentarii in librot V. T. hiitoricot*
qood ia interpretalione psalinorum qiuedam moraiiier exposuisse dicatur, qaae in Gbrigium magie
In Genesin copiosum Theodorus scripsli comdicla debenl inielligi. t Tbeodonim, Ha i l l i , qui
menlariuro. Cf. Ebediesu 1. I . p. 51 ; Act. conc.
JudaicsB psalmoa hisloria? justo magit aptasset, Consl. i i I V , 57-02. c ex I . quinlo quarto
Taticinia de Cbristo evacuasge. Sed ipse etiara post De creatura, > Joan. Philoponi De mundi crealione
ingenue professue est, se i n psalmis explicandis (Gallandii Bibl. Patr. t. XII) 1,8: t
multa peccasse. V. ap. Fac. m , 6 : c Non autem > 6, 9. c
quantam oportuerai habuimus circa islam rom > Leont. Byz. . c , . 690 : quaevane
(inierpr. psalmorum) diligentiain. Pasei enim su- elaboravit in Genesin, Pbot. c. 58 : mus qoaecunque incipienteg, utevenil, in imperilia ,
seribendi consiiluii,biquidem et multas immutatio- . > His locis unus idemque Tbeones illo lempore qttae nostra sunt gusceperunt, quas dori liber designatur. Phol. I . I : Ov (.) xa\
oon est praesenlis teroporis enarrare; ex quacausa (qai Tbeomemorat . 8 . ) ,
roagis negtigenler a nobis composita sunt plurima dori r^r ytrtcw
ei maxiroe illa quae prima gunt. Duo his verbis ,
.
emmtiavit, unum, se cum Hbros adv. alUgori$ta$
tcripstsset, i n mukis aliter atque aulea sensi&se; Cf. et. c. 44, 240: alierum, a se magis negligeoler compoaita ease plu- (sc. Joan. Phil.) \
rima ia psahnos, illa maximequae prima essent, i . e. (fort. I. ) . \ ,
praefalioneiu,
infra; gtaluerit vero poslea de non- , *
aallis pealmig aliter, nonnuila eliain loca alilcr ). Gnecis enim primus Penlaleuclii liber t *
enarraveril. Primaria profeclo Tbeodori prioria et ei dicebatur. Prius voc. Tbeo*
dorus adamavit. Gf. ad Am. 6, 9, 10, p. 227 ed.
potterioris diversiias i n inlerpretatione locorom
siia erat i n Nov. T . citatorum, de qua baud dubie de Wegn.: ^ ,
, \ (Gene*.
ptoribus in illa pnefatione dispulaverat. At cnm suos
in ptalmot comraentarios vhuperaret, neque ad ly- ). Mich. , 6, . 566. (c) Infeltci conatu Siefpicain suam iDlerpreiationem,quam post consUnlis- fert. 1.1., . 52, quae Ebediesu et reliqui de lomia
sime seeutus est el quae Judaicsp. implelatia repre- illius commentarii referunt inier se conciliavit.
nensionem nevtiquaro cepit, neque ad quatuor illos Scilicet qua3 Ebediesu de tomis perbibet boc uno
psaunos quos proprie ad Cbrislum relulisset (6), credo nitunlur, quod tot tomis librum contineri
respicere potuit. Quid igilur? Prior Theodorus, si d i x i t , quot voluminibus exemplar Syriacum conqoaluor illos psalmos exceperis, Psalmoruin loca in siaret. Sic Ebediesu lesle commentariua in XII
. T . ad rcs Gbristianas per rerum opportunitatem prophetas daobus tomis consut, uno liber De tn
accommodata ease statuil (cf. Act. C. Const. u , l r , carnaiione, eed borum ille nullis, bic quindeeim l i *
bris dislinctue est. Sed Tbeodorus u l nonnulloe
22, 25 [Cosro. lnd. 1. c , p. 486 :
alios,Ua bunc etiam in Genesin commentarium l i ol ,
f
ia) K o n dabilo quin Tbeodorue eliam, cura i n D priorum interpretum aliquid apud eum valuit,
illi pealrai praeclare indolem Cbrisli ,
pnef. i n ps. i , p. 605, scriberet:
, \ >
, in quem omnino quadrarent, deecribere videban , tur. Gf. fragm. Ttieoduri de illis pe. el Cosm. l n d .
1. c , p. 485-487. Hoc vero in reliquis secus erat,
qui cura mantfesio ooo toti ad Gbristuin speclare
nostrum indigitaverit.
(6) Haud spernendaessei Vict. de Wcgnern, 1. c , poeaeul, ralio exigebat, ne singulae eorum paries
p. x x v i i , conjectura : t Rectius foriasse dixeri- eo iraberentiir. Cf. Gosm. lnd. I . c , p. 486:
o s , i l l u d Theodori eut ipsiue vituperium psalmos . . . \ * spectare eos, quos non typico sed proprio seusu , *
Gbrislum Ungere stalueral, t nisi constaret, Theo-
dorum post eliam illos psalmos iia iiiterpreiatiim . E l paulo post: Paulus
es^celipsum illuro 1. deps. v u i exlibrie De incar- ; ^ (MosU)
n*i. feumplam esse. Galerum baud obscuruin est, * .
car qoaiuor illos psalroos sensu proprio de Cbristo . ., (Tbeod. ad Zach.
iuierpreUiui eit iiequevero itaut reliquos psalmoa, , 9.) Sed cmn nuaiuorillospsalmos ila explicare;,
quorum loca i n . T . ad res Ghriatianas releruntur. Biinue sibi consiilit.
(o Sieffert. 1. 1., p. 52 gq., qui in Nicephon
Praeterqoam enimquod auctoritas . T . (cf. Gosm.
hid. I . c , p. 485, \ \ Galena nonnulla fragmenta de reliquia eliam Petiia*
%1 \ ' - teucbi Ubris superesse animadvertissei, Tbeodorum duo Inler se diversos in Geoesin comuiuu*
\ et qnac scq.) 1 coosensua
SS
OTTONIS FRID. FRITZSCBE COMIf E3TATI0
feris dlstinxit, qioraut primus, Phoiio tesie, septem

tomis conslaba*. Tillemont. I . . 445 : un
(lonie) sans doule pour chaque jour. > Theodortts
rum librum ila distingueret, haud dubie pritnse
hebdomadig rationem babuit. Cf. c l . Cyrill. Alex.
lib. v i l Glaphyrorum tn Genetin.
Recte Pbot. c. 58, ubi
memoravit, , inquit, (sc.
.) ,
\
. \
, \ , \ , * nec roinus laraen recte Ebediesu
commenuriu.n illum n,hodo el specl.lione elaboralum vocat. Quamvis enim tn eo alylum et
aenientiag quasdam jure reprehenderee, iia tamen
n i fallor comparatos erat, ut ex eo potissimum
quid Tbeodorus interpretando et pbilosophando
pogset, appareret, idque noo niiraberis, ei quanti
ttn Genesin fecerint ac quam mulia cx ca repclieriul probe perpenderis. Pro diverso aulem
argumenlo Genesin , cui suiumani auciorilalem
tribuil, diverse inlerpretatns est. Ipse quidein in
iig qu de niundi origine deque Jiomitiibus nondiim dispersis dieputavil, Geneseos auclurilale
niii gibi viaug est, permulla lainen ab ea alleua protulit, quaenon tain exea elicuii, quaiu aliundeacccpil (). Quanquam cum verbis jusio niagis inhaereret, ipse etiam roulla mira cx ea eruil. Magna Q
autetn licentia bistoriam lapsus primorum hominuni
pereeculus est atque hic precipue vanum illud gluJium ccrniiur, quo dubia et plane incerla mire conjectando cerlissiina reddidit. Multo brevior erat
alierius Geiieeeos parlis inlerprelatio, i n primig
propler typos memorabilia. Typi autem, quos i n
propbetie cerlie quibusdam licel remolioribue r a tionibus niiidieag, hic quidem fere a solo interpretie arbitrio pependerunt. Quid mulu? Ule commentarltte, in quo Tbeodorus haud raro de via ecc!egiagtica declinavit, nosiri hidolem et doctrinam
tarios exaraviase opinatus est, alterum pbilosophi- D
cum ab Ebediesu, Phol., ioan. Phil. et in Act.
conc. Const. memoraluin, alierum exegeticum, qui
ad reliquoe etiam Pentaleucbi librog perlinuisset.
Neque enim, si ille ad ainplius opus pertinuis&et,
priinam tantum parlem in Genesin conscriplam ab
Ebedieso memoralam Tuisse. Qtiasi vero Tbeodorus
siugtilos Peuiateuchi libros non stngutie commentariis persequi potuisset! Sed non inale conjiceres
lllam tiberiorein eamque
philosophicara dispiitauonem aeprioribus Geneseos
capitibus fuisse, nisi Ebediesu maxime verba i m pediroenlo easenl.
() Sic Tbeodorus etiam mensi Nisan inuodi
creationem aesignavit, quod ex iis intelligitur, quae
de bac Ephnemi aenlentia congessit Gass. a Lengerke 1. 1. p. 20,21.
{b) Qui hujus cap. locus admodum torsit Gole^
^riuin [Eccles. Grac. monum., I I I , p. 571) ita babet: \ oi ^>
$ xfj (cod.
Cpltt. conj, , * *) >
?6
opUme illtiftlrabat, nec mirum, quod in reprclien

sionero incurrit ac leraporis injuria iuleriil. ltaque
ex sententia nobis obtigit, quod Joannes Pbilopo*
nus ( . Galland. Bibl.
X I I , . 471 sq., qui liber non ante a. 610 acripiug
est) vehementer sane in Theodorum, inauditorum
salorem, inveclus est. Prasterquam enim quod ex
ejus fit Ginetin commentario nonoulla excerpsit,
quanquam non ubique, ut videtur, ad verbum,
plura ctiaui menioravit, quae ad ejus docirinam i a ciant.Cf. l , 1 2 ( * ) ; n , 2 1 , x x u , 5 ; i x , 1 0 , 1 1 . Neque
bic pralereundaGosmxlndicopl.TopoarapA/a Chritt.
Galland. BibL, X I , p. 401 sq., criptaierme post a.
555, de qua non salie recle Pbot. c. 56 judicaviL
Cosmam Nestorianum fuisse et i n multia Theodomeseeeeculum primns reclo observavit La Croze
%
ru
(Hist. duChriitianiime de lnde$, I , p. 40 sq.); i d que magia iis flrraalur quae Semler (Hitt. ecclcs.
ulecta eapila I , p. 421 sq.) ex Topographia illa cxcerpgit, quanquam accuraiius etiam doceri potest.
Sed cum Theodoruset Cosraas, etsi doctrina gimilliini, dissimiles tamen easenl tempore, indole atqne
erudilione, aeque saoe jucundum atque ulile e t t
utrumque inler ge componere, quod alieno cene
loco hic facercm. Ut caule tameu illam Topographiam, quae Tbeodorea aperiat. adbibeas moneo.
Gaeterum conjectura baud improbabili dicas Joannem Pbil.,qui Tbeodori asseclas sa?ptus carpil, ad
Cosmam etiam respexisse.
Priusquam jam commentarii illius fragmema
qu?e supersunt recenseam, de Gatenis, quibua
maxiiue conlinenlur, pauca pnemillenda. Quarum
Biira est Cathena . explicatio locorum qui in Pen*
tateucho mbobscuriorc* occurrunl, ex anliquh Grcucornm theoiogit deprompta. Ex quibus quorundam
hactenus nihil est in lucem editum : Frcnc. Zephyro Florentino interprete. Item CaUiena explanalionum velt. s. Patrum tn omnia tam V. quam N.
Tett. cantica: ab Antonio Carafa e Graco in Lal.
sermonem conversa (c). Colon. Agripp. 1572, 8.
Zephyras ipse profitelur, se in translatione c o n , , *1

. . e. (loannes Theodorum refuiai): c Si (tna senleniia) angeli
una cnm ccelo et lerra facii sunl, niirum. quod
diabolus per quinque lanlum dies in auo ordine
permansit (siaiuit eoim Tbeodorus, protoplasloe
eexlo die factos, post sex boras ipsa merid&e cum
primum esurirent seductos ttcua edisse ac iribus
horts posl paradiso pulsos esse. Cf. Joan. Pbil. i ,
12; Mar. Merc. c. 1, p. 704), si nimirum etiaro hos
(dies in suo ordine mansh. Ha?c bene addila, nam
de Tbeodori sentcnlia diabolus jam anle dieni
sexium peccavit ideoque in lerram dejectus cst) et
stalim post orluiu in tanlam nequiliam et iu bominis invidiaiu (quam conlra bominem alebat) prolapstis est.
(c) Hc in Gantica caiena accuratior et auclior
Gr. et Lal. legilur in Gorder. Gal. tn ., I I I , D .
855 sq. Alia laiitumroodo sum, qua: ad Jona? pr^.
ces leguotur. Niliil in ea inveui quod Tbeodor
Moosuesteno probabil.tcr tribueres.
57
DE THEODORI HOPSUESTENl SCRIPTIS.
58
vlto MMWQlta pneteriisse aul quia supervacanea Genes. i , 17, i n Nicepb. Cat. p. 54 (in Lippem.
Cat. p. 62 male Tbeodoreto tribuitur); i , 26, quo
viderentur aut i n alios sensus dialoria. Pneterea
magna i n verleado usus est licenlia, alia male uberius explicalur, qui bomo ' clxova *
veraa, alia U m obscure, ut theologi Graeci sen- creatus sit, in Tbeodoret. Q*w$t. tit Gen. I , p. 29
mtiaoi gre ernas. Nominatur in indice iheolo- sq. ( Zephyr. Gat.. p. 30, ex parle, perperam i n
gomm Graec. etiam Theodorus. Quae sola p. 75 Lippom., p. 87, ei Nicepb. Gal., p. 47, Tbeodokae notaUone leguntur, eoruni alia Diodori eunt, reto ascribilur. Cf. Joan. Philop. 1. c , 6, 9,14
17, ubi ex parle neque ad verbura cilatur, sed
alia Theodoreti. Cf.Theodoret. qu. 22,25, in Genes.
I , p. 38,59. Cum poet in Catena plura modo Theo., alitid eliam additur); n , 2, 3, i n Theodoret. 1. c ,
modo TJtorf. notentur, quorum quaedam Theodori p. 37 gq. (Niceph. Cal. p. 57 sq., quse aliud etiam
auot, rtram interpres hujusmodi notatione iunue- brevissimum fragm. continel, Zeph. Cat. p. 3 4 ,
rit, Tbeodoretiim Theodoramve, iacerlum. Plera- ex parte); u , 7, i n Nicepb. Gal. p. 6 3 ; aliud
que faroen Tbeodoreti sunt, Theodorea post af- brevissimuni i n Lippom. Cat. p. 118; , 8 ) ; i i i
Jeram. PraHerea sunt i n his, quorum scriptor in Niceph. Gat. p. 66 (in Lippom. Gat. p. 124); , 19,
taata caienae confusione el negligeniia incertus in Niceph. Gat. p. 75 (paucis demptis et addiiis in
est, cmn pnesertim pennulla eorum brevissima et Lipporo. Cai. p. 150-152); n , 21, in Lippom. Cat.
BoJlius fere momenti sint. Sed Tbeodoro vindica- . 155; , 6, Niceph. Gat. . 8 5 ; , 7,
w h p. 51 (de Gen. iv, 14, 15), 107 (49,27) Nicepb. Cal. . 86 (Zeph. Cai. . 45; Lippom.
( T t o ) ; de reliquis nolo disputationem paruai f r u - Gat., . 176, ex parie); , 8, in Theodoret. I . c ,
ctaotam ingredi ( ) . Aloysii Lippomani, Meton. p. 43 (Niceph. Cat. p. 8 8 ; Zepb. Cat., p. 50, ex
parte [cf. Joan. PbiL 1. c , 1,12, p. 485J); m , 10,
tptjr., Catena t * Genesim ex auctoribus eccles. plui
LX
mque partim GrtBcii, partim Latinis Lipporo. Gat., p. 185; m , 17, i n Nicepta. Cat.,
Lugd. 1657, f o l . ; praecipue pannis i n - p. 98; , 2 1 , in Theodorei. 1. c , p. 55 (Niceplu
terprdam Latiaorum, eoruroque roedii aevi, con- Gat., p. 1 0 1 ; Zepb. Gal., p. 50; Lippom. Cau, p.
texu ett. Qua? Tbeodori continet oon ubique, ut 210 [cf. Joan. Pbil. 1. c.]); , 22, Lippom. Gat.
lelles, translala suot. Theodoreli autem sunt, quae p. 212; i i i , 24, Tbeodoret. 1.1., p. 55 (Nicepb,
p. 395 Tbeodoro tribuuolur. Gf. Tbeodoret. qu. 61, Cat. p. 105; Zeph. Cai., p. 5 1 ; ex parle in AcL
1, p. 73, 7 4 . Omnium oplima el uberrima est conc. Goaet. , , 6 2 ; Lippom. Cat., p. 214):
v i i , 19, Joan. Phil. 1. c , 1, 15, 18, 8 ; i n
Nicepb. Gat., p. 234; xix, 31, 52, ib. p. 255; x x .
^ 5, ib. . 260; , 5, ib. . 529; Zepb. Gat., .
8 5 ; ?, 18,19, Niceph. Gat., p. 351 [Sieffert.

1.1., p, 45], eed Zepbyr. p. 86, et Lippom. Caf.,
p. 654, Diodoro tribuitur; xxx, 59, Nicepb.
. . rr\r . Gat., p. 576, eed Diodori esl in Zepb., p. 88, e i
Lippom. Cat. p. 665; , 1, Nicepb. Gat. p.
. rq
391 (Zepbyr. Cai., p. 90, Diodor.); , 24,
. . .
, , ' Nicepb. Gat., p. 396; , 25, 26, i b . p. 597 ;
. . in qua , 28, ib. p. 399; , 1, Lippom. Cat.
frre omnia Theudori i u Geneain fragmeota a l i i i i n p. 775 (fortaseeTbeodoreii eet; cf. ejus quaest. 98);
libris servaia et vero etiam nova quaedam legun- X L I V , 5, Niceph. Gat., p. 478 (v. de eo Eroeetf
tnr (b), Sed quod p. 318 Theodorl afferiur de Gen. Theolog. Biblioth., I I , p. 395); X L I V , 15, Lippom.
xxvi,2,TbeodoreU e s i ; cf. qu. 7 7 , 1 , p. 89 ; quod- Cat., p. 8 5 4 ; X L I X , 4, Nicepb. Gat., p. 510;
qae p. 125 e i tribuitur (Lippoui. Cat., p. 256, ex X L I X , 1 1 , 12, i b . p. 524, 526 ISieOert. I . I . , p. 83,
partet) de T , 29, Cyrillo Alex. (cf. ejus Opp. ed. 8 4 ] ; Zeph. Gat., 106.
Utrum Tbeodorus reliquos etiam Peotateuchi l i Aabert. I , p . 27) viodicajidam. CaBteram iis
bros et libros Josua?, Judicura, Rulb ac Reguiu
q u nomine *6, ooiajitur, Tidentar uonuulla
corumentariis illustraverit necne diflicile dictu.
Tbeodori buere.
Sex f r a g n i . i n AcL cooo. Const. n , 1.1., exhi* Ebediesu I . c , p. 3 1 , solius Samuelis uno tooio
hiu, quorani tria eiiam Vigilii coastit. 58-60 le- ad Mamarianum explicali oiemioit; sed fragmenla
gvalar, omoia ad priora Geoea. capita perlinenl, Theodori Catenis iaed. esse dicualur, ia cod.
ea ?ero qoae i o a n . Philop. 1. c. , 8 , 1 6 , V et V I bibl. Coisl. t Cat. io Levit., Nura., Deut.,
22; , 15, 18-20, excerpsit, ad primos Geneseos Jos., i u d . et Ruth. V. Mont. B. Coisl., p. 41,42;
terstts t t e l i q u a fragm., quorum nonnulla Theo- cod. V I I , < Cat. Jos., Jud., Ruth. et IV Regg. >
doro fortasse perperam tribuuatur, baec suat : de V. Monlf. 1. 1., p. 4 3 ; in cod. XV Bibl. manuac.
9
(a) Quae p . 67 de Geo. i , 26, 32, Tbeod. le*

gauinr e i i n Lippoioaui Cat. p. 364 Tbeodoreto
a&eribunltir, idcntur Tbeodoreii esse. edilt.
Tbtodoreli desunt.
yb) Cod. X V bibl. mss. Uarc. Vcnet. Ocialeu-
cbns cnm calena. De bac Catena Morell. 1.1., p. 3 0 :

c Galena fere lota exslal ilta uberiore codice
DXXXIV Marciano comprcbensa, necnon coiosissima illa, qnara Nicephorus Tbeoloci a. 1772
ipsiae vulgavit. >
59
Mafc Vsnet., < Octateuchus ciim calena. V. continentur (cf. Assem. Ribl. Or., I I , p. 478), ex
MoreU. 1.1., p. 2 9 ; in cod. X V I , Gat. in libiog bis polissimuni Tueodori commenUriis excerpUs
Regg. V. Morell. 1.1., p. 5 1 ; in cod. XIX bibl. esse suspicer.
Med. Laur., < Expositio quorundam gg/virorum
C. Commeniarii in prophetai.
S. Scr. t Theodori quatuor fragm. p. 56,57 B,
Tbeodorug quatuor propheias majores inlerpre5 M i , in 11. Regg. > Gf. Bandin. 1.1., I , p. 438, lalus est. Cf. Ebcdiesu I c , p. 52. Commentarii iu
et A. Maiug 1. .,1. . . c l n Levit., inquit, in
Isaiam fragm. contiuet Gat. iued. Nicolai Muzani,
Nom., Jos., iudd., Ruth, Hbros IV Regg., ad odat Cypri archiep., post Byzautii ponlif. (aaec. xn), d>.
bibHcas citatur Mopsuest. tum i n aliarum biblio- qua v. Bandin. I . 1., I , p. 17 sq. Temere Caveui
thecarnm tum in Valicana codd. Pauca in Nice- 1. c , p. 262, et J . Lud. fcchulze (Opp. Tbeodoreli I ,
pbori ei Zepbyri caienis Theodori nomine aflerun- p. 38) suspicati gunt, commentariorum Theodoretf
l u r : de Exod. iv, 2 1 , i n Nicepb. Cal., p. 603; xx, tn Isaiatn quos Jac. Sinuondus ex calenia Gr.
25, ib. p. 786; x m i , 26, ib., p. 821. (Zeph. Cat., excerpsit (ed. Hal., I I . p. 465-402), plurima Tbeop. 147, 148, Diod.) (docet, hominibus viue termi- doro tribuenda esse. Ego qtiidem nibil reperi, quod
num a Deo neuliquam esse conslilutum); xxv, 9, recle ei vindicarem. c In Jeremiam Nicol. Alcmani b . p . 8 3 4 ( Z e p b . C a t . p . l 4 5 , D i o d . ) ; x x v , 3 0 , x x v i , B g ad Procop. p. 107. Fabric. 1. 1., p. 557.
55, ib. p. 843, 857. (Zepb. Cat., p. 146), ad Levi
Theodorus, qui inter explicatores in Cat. ineri,
ticum duo inveniuntur fragmenta qua? Theodoro in Ezechielem, de qua v. Bandin., 1. 1., I , p. 2 1 ,
an Diodoro jure iribuas vix dicas; ad c. x u , ib. p. memoralur, fortasae Mopsuestenus eai.
1029 (, sed cod. Alex. ., .; Zeph.
Oninium Tbeodori librorum commentarius tit
Cai. pag. 171, Theo.); ad c. 15, ib. pag. 1051 XII propheta$ (.
(., sed cod. Atex. .); unum ad Deuler. ), quem, teste Ebediesu 1. c , . 51, duox x x i i i , 8, p. 1659 (), unum ad Jos. vu, 5, ib., I I , bus tomis ad Mar Tyrium scripsit, solus lemporig
p. 4 4 ; duo ad iudd., p. 210; de x m , 25, p. 226; hijuriam effugil. De codicibus (b) quibus coniioede xvi, 17; ttnura ad I I Reg. , I I , ib. p. 614; tur, haec accipe: Primo loco is codex Vaticanus
sed hoc me judice ex inlerpretaiione ps. xvu, nominandus, qui, ut Maius narrat, fuit olim cujug11, dumptum esi. Cf. Corder. Cat. in ps. i , p. 330. dam dignilale , deinde JoanoU
Recie dubites an Theodorus libros Jos., Judic. et cardin. Florentini Salviali, post in Ronaanorum
Rulh enarraverit. Posaunt pauca illa fragmaita
Columnensiutn bibliolbecain, denique in Valicanaiu
Maio prafeclo perlaius est. Esi oplimus, merobraerroie Tbeodoro tribuia (Sieffert. 1. 1., p. 35),
posgunl eliam ex alio Tbeodori libro deprompia C neus, saeculi circiter undecimi, ejusque scriplura?
egge, idque eo probabile fit, quod reliqua fragm. in
brevissimum specimen Maius in tabula 1.1., toiiio
Nicepbori Calena , haec . . dicuntur.
I , praemissa exhibutt (e). Alter codex Vaiicaousest
Pari modo fragni. in reliquos illog V. T . libros ex
charlaceus Maioque recens scriptus illiuaque lectioaliis Tbeodort libria peiila esse gtatuerem, cum
nes ita referre dicitur, ut ex eo exscriplus videapraegeiiim Calcnas ineditas non multo plura conii- tur. Caret commentario in Zachariam (d). Quippe
iiere probabile git, nisi Tbeodorum illos librog, qui in eo Tbcodomg plura dispulavit, qua3 gcriba, o r pro indole gua sibi roaximi momenli easent et quos tbodoxug scilicel, denuo cbartis mandari noluk.
pertractagget, expiicuisse, mtillo eggei credibilius. Ang. Maiug, qui priinus Theodori in XII proph.
Quanquaro qua? est borum Hbrorum indoles ab aliig commentarium inlegrum I . I . , V I , p. 1-298, Grace
diversa, nonnisi gingula uberius exposuii. Theodori edidil (t. 1, . , p. 41-104),nonnisi comtnentarios
gp. Mopsu. vulgo commenialori$ quce*tione$ in Scri- in i o n . , Nabum. et Abd. iniegrog, commentariopturam, el, Theodori commtntatorit quwttiones et rum aulem in Aroog, Zach., Os. (, 8) el Hagg.
re$pon*iones, quas duobuscodd. Syriacis bibl. Valic. (, 1) gola iniiia addita translatione sua Laiina
nU
(a) Quae in Zepnyri Cat. Theo. p. 209, 225, in D> Franc.

tpp.
rranc. Turrianus
lurnanus (ad
(aa Con$t.
Lonst. ., , 2 0 ; Pro epp.
Niceph. Cal. p. 1422, 1656, Diodoro agcribunlnr. pont., -p. 254), a quo "Itoinae degenle
VaUcanuin
(b) Digpuiarunl de iis Fabric. 1. 1., p. 558, 559; ipsnm cod. (intell. posleriorera) lectum augiirari
Ang. Maius 1. 1., . , xxui (vi, p. vi sq.), el licei. [de Wegnern I . c , . : Poglerioris H K I Vicl. de Wegnern 1. I . , . gq.
Val.) etiam Franc. Tutr. Unquam a se lecli (in
(c) Fabric. I . 1., p. 358: t Exstat etiam (codex) nolig ad Const. ., I I , 20) nientionem injicit. ! 1J
in bibl. Medicea atque jain ante aliquot annos edi- Turrian. illum couimentariam legit et nonnidla ejaa
tionem ejus gperare jussit Anselm. Bandurius. * transtulit, sed falsa est Maii couieetaiio, eum cod.
(Cf.Fabr. I . I . , V I I , p. 611). At Bandinio hujiisVat. (posleriori) usum esse, quandoquidero eliaiu
inodi codex igDoiug. Recle puto Maiug Fabricii er- commentarium in Zachariam legil. Cr. Fr. Torrenrorem manifegtavit, Bandurium illum ipsmo cod. gig De S. potuificU $upra conc. auctorit., |. (FloVatic, qui lutn Ftorenliae fuigset, reepexisse, Fa- rentine, 8;, p. 99, De re$idenlia pattor., p. 38 (bre*
brlcium vero cum Bandurius ge cominenlarium iU vig Tbeodori locus de Zarh. ix, 8, Latine legitnr);
lum beneficio Cosmi I I I , ducis Etruriae. cujug bi- Fr. Tnrriaiii S. i . Adv. Magd. Centurialore* pro
bliolbecam rexigael, editurum gpopondigget, falgo eanon. app. et epi$toli decret. pontif. apo$t., I .
puiasge, codicem illum in bibl. Medicea exsure.
(Col. 1573,4); v, 2 1 , p. 6 2 1 ; praeterea Turrian. iv,
(d) Mai 1. 1., I , p. x x m . Hujus operig
10, p. 456, Tbeodori inlerprelationem memorat, e i
(rornmeal. in XII proph.) codicee qui manu versa- , 20, (Pro ep. pont), p. ?54, 255, brcvcm locuiu
vcrint Ires salieui cerao viros, quorum primug est
de Agg. , 12, 14, Laline xbibuit.
DE THEODOftl MOPSIESTEN! VITA ET SCRIPTIS.
41
42
inseroit [a]) priore illo eod. Vat. usus est, nulla ; Abil. , 1, ; Mirh. , 10-14, reeenlioris ratione babita. Otnnino texius, qitem , ; , 5 , (leg. ) ;
txbibuit, purus dicendus, quanquam Interdum edi- , 8, *oifj, f j ; v i , 44, , ; Uabac. ,
loris desidera. Doos codd. continet
11, ; , 4 4 , ; Soph. , 44, obeobibl. Cssarea Vindobon. Uterque chartaceus tiec ; Zacb. i , 2 1 ; ; , 4, antiquat (aller cod. XVIII Kollario [v. ejae ad Pet. . Ex priorc illo cod. Vindob. pauca I r a n s c r i Lambecii Comment. de bibl. Cd>$. Vind., I . VIII, psil Forloeia in Kollarii seppl., p. 470-473, qut
Sapplem. 1.1. Vindob. 1790, p. i64])eaeculo qtrinto adoleecene totom cofnmeaurmm Latine veiiit, fted
decimo fteriptus dicitur; alter c. LV (CLXIII) Dan. hanc versionem non 6didii, verittts
maleffcot niu
dt Ncssel [Catal. codd. mtt. Gr. b. Vind. Viiid. minas nquas calumnias immerilus subiret. V. Kol1690, p. 455], et Lambecio [CataL codd. Vindob.,
lar. 1.1., p. 469 ; plura vero ex posleriore Sieflert*
IV, p. 160, ed. Kollar. IV, p. 3601, aquibua I . I .
1.1., p. 39 et p. 42-74, bic illic. Nuperrime intedefcriptus eei, mediocriter anliquus babetur, sed grum comroenuirium eodem cod. asite V i d . d*
s u t e m sseculum xvi vel ad summunl mvenlae Wegnem 1.1. tididit, neque ita tarrien ut w l l e f . V.
artis typograpbicae lempora baud excedere observat
Allg. L t i . Zeii., 4836, n. 64, 65. Duos < omment
J T - V
~ _
"
e Wegn. 1. e., p. xui), et ieste Forloeia (in Kol-

larii Supplem., 1. i , p. 474), c alter alieri tam
milis est, quam ovum ovo, alque ex eadera scriptn maau videtur. Hoc vero atcunque est, in
aagna eorum similitndine dubitari non potest,
qain ex ono eodemque fonte fluxerint. Hunc autem
footem prioretn cod. Valic. ease et co probabile
esl,qood prior ille codex Vindob., teste Geniilotlio,
Ccsar. bibliotb. quondam praefecto, ab Aposiolo
Zeno, Venelo, Carolo VI iroperatori a. 4723
doBO oblaius esf (cf. Kollar. Suppl. p. 464) eC
nagis ellam propler texlum quem exhtbetit. A<i
prtaHim in omnibue tribus codd. ad Theodorl
miDue orlhodoxam interpretalianem Zacb. 1 , 7 ^
44 , eadem tfia ecbolia, quibitg lector quidam
caiholicus Theodoreis opinionibu eorrectionem
adhibuit, adjecta eunt. V. Mai. ad Zatharise cap. i ;
Kollar. 1.1., p. 174, 172; de Wegn. I . c., p. 557,
538, 542. Tum vero snmma esl texlvs simililudo.
Meltor esl i n cod. Vai. u i aniiqoiore. Nonnulla quidrni ex eo pejus quam ex Vindob. exbibtta sunt,
aed boc aut Maii negligentise iribaendum (sic notinolla ap. Mai. exciderunt; cf. p. 2 9 8 , de Wegn.
p. 547, ; ; . 527, de
Wcgn. . 603; . 564, de Wegn. . 670, al.), aut
ex co explicanduro , qucnl atieniue scriba maoifestos quos perspexit erroree suis charlis non i i H
feruit. (Gf. Mai. p. 148, t de Wegn.
p. 273, ; . 327, ! de Wegn.
p. 603, , al.) Reliquamm tcxius diversilalum
rauaa ac raiio in iranscribendo sila eat. Raro dubilabis, quera codicem sequarie. Sed quo<t maiime
reio continet, loca mutilata el corrttpta ood. Vat.
maxima sane conslanlia in cod. Vindob. legunUr ;
quod cum satig manifeslum s i t , ha* tantomntodo
lectiones procul dubio depravatas referrt placet:
ad Os. nr, 15, ; , 4, ; tm, f 5 ,
; Joel. I I , 20, ; u , 28-32, 6; , 18, ai -; Am. , 13,
larii tllius codd. VenetiW Momfaoeon* vidit, alterum

in Grimanorum bibl., alterum in bibl. Meletii T i paldi, Gnecor. aulist., arcbiep. Pbiladelpb. Gf.
Montf. Diarium ltat. (Par. 4702. 4 ) , p. 59, 4 6 ;
Bibl. bibl. manuscr. nova, I , (Par. 4739, foI.)
p. 478. Sed suspicor aliermn horunj ab Aposfok
Zeno ( . . ) Vindobofftam tranamiseum esae.
t SejHimni eodex ap. Geraeimum Blacbum in GaU
Ka fuit, tesle Gombeftsio (Bibt.coneion. \, p.44(^).
Atque bune cod. inspexit eliam , ut puto , fttepb
ab Allimara (Lequiniue), qni in Partoplia, p. 435,
ait e legisae Mopsucsteni comm. in Xll
ftoph.t
A. Mai. 1.1., V I , p. v u . Denique codet Rom* iu
bibl. Vallicelliana efisedicitur. Gf. Poasevin, App.
, p. 27. Scd Maio tesie conetat paginfs dm>df(!im
et tenue esl interpreiationis Oseam ( n , 13
fragmentum, ad qtiod Sam. Tenulium respfcxisfit
cum ad Nicol. Heinsium scriberet: cVidifelhf nnquam Theodori Ant. fragmentum in propli. Oeeam
In Lalio mihi descripsi. Gf, Buriuami Syllog.epp..
, p. 801, non dubiuro.
Gonimentarium illum Theodori MopeUesl^rii ^ f e
nibil esl cerlias {b) ac temere eum Ludov. du Funt
de Longuerne abbas de Jardo.juniori cuidamTbeodoro (Galatac, Mopstiestiac ep., u i videtur, qni s culo vi niedio obiit; cf. Jacob. Le Long. BibL t. / ,
p. 985), el Ondinus {Comment. de scriptor. eccles.
antiqvis, 11, p. 451) Tbeodoro Dapbnopai , qui
$aec. mcdio vivebal, tribueniut. Primmn eninl
Tbeodori in XII proph. commentarius ab Ebedieeu
et io Act. conc. Consl. , , citaitir, ttnb illc in
omnibus codd. Theodori dicitnr AniiochenU drinde
m eo ipso s&pius mentio fit eommeiitarli rn Psnimo*, v. c. ad Zacb. ix, 9, quem cortstat noetnim
scripsisse, denique dlcendl intrrpretandique ralio
Theodorea esl. Utramqiie in 40 eam animadverlimus, quam in Theodori fragmenlis procnl dubi*
genuinis quamque in universum recte Photius c. iv,
177, 38, descripsil (v. etiam Leont. I . c., p. 6S6,
() Omnia Graeoe ei Laiine denuo edidil in Nom

BMiotheca Patrum, tom. V I I , Romae 1854,4.
sumpta aunt; Posteriora ( p . 282 D. IH-XIV) eadem

nnnt qu in Gorderii calena Joennem p. 16-31
legunitir.
(c) Pluribus hac de re dissenieront Ang. Maini
. ad Mopiuestenum ti Vici. de Wcgnern 1. L
p. xv sq.
EDIT.
(b\ Paris. 1662 , 8 voll. In primo tantum lomo

(p. 281 -283) nonnalla Theodor) fragmenta legnniur
x principio Cofnmenlarii in Evang. Joannis
PITROL. GR.
LXVI.
43
44
cl. iis quai Theodorus in praef. ad Og., ad Soph. ,

4-6, i i i , 5, dixii). llla autem lam peculiaris est, nt
quid Thcodori sit quidve minue facile videag. Ulud
vero niorari nos non potesl, quod tria loca, quae
in act. conc. Consi. , , 20-J2 ( Y i g i l . Consi.
21-25) c ex principio commenti (), quod in XI l
proph. scripait, post alia infert, post alia i n ferl, aflerunlur, in illo commentario non leguntur.
Sententiae cerle quas continent Tbeodoreae sunt, ged
facile lieri potuit, ut unus alierve Tbeodori liber
pro allero cilarelur. Jara cum locus qui in illis ac(.
23 sequitur, ad ps. xxi perlineat, probabile tria illa
iocae commenlario in Psalmo*, et quidem ex ejus
principio (b) deprompta esse, cum prsegertim duo
posteriora 2 1 , 2 2 , ad ps. et xxi speclent. Sed
agerel ralio erat. Non cauiiug aller locue allaiue.

Davidis et propbetarum valicinia interno quodaro
vinculo contineri dicit Tbeodorus, sed de suis in
ea commentariis boc valere ne obscure quidein i n nuil. De verbis * guprt
dicium. Nolini in re lam lubrica quidquam pro cerlt
affirmare, sed Theodorum presbylerum XII propbetasatiquanto post Psalmos (v. qua* de comm. m
Ptalmos supra adnotavi) explanaase staluerim.
Godicum, non editorum bonitate iactum esl, u i
Hle commentarius minus corruple editus sit. Utraque edilione comparata facili negotio plerosque errores qui in eum irrepserunt, de medio lollere
poies. De nonnuUis tantum locig corrupiis hic j u dicium meura qualecunque interponere placet. Os.
de nupera Maii sententia l . 1. praeiuisil Theodorus , % propbelas mulla nova fecisse aique inaudiia
Tbeodorng dicit, quo homimim curiositalem excicommcnlario generale aliquod prooemium in minores
larent aibique docendi occagionem pararent. lta
propbelas, propter reverentiam fortasse erga concilium, in codd. omissum. Idem enim c i Theodo- Oseaiii scortum in malrimonium duxisse. , i n quil ed. de Wegn. p. 4 0 ,
retum fecisse et verba etiani " &
( . couiment. . 4 ) , ai anle ; i n -
terpungaiur (ita baud dubie inlerpungendum), haud , ( cod. Vindob., c. Yatic.)
\ ) )
rera in alio opere diclam denoiare. Si scribainus
pro . .., . oir . . .,
, \ hapc unam parliculam salis illud prooeiuium indi . De Wegn.
care. Equidem quamvis proasmiuui ad Tyrium pra>
conj. .
iniggum fuisse credam , mihi lainen nondum perLeg. ( . . c . 250) . . .
tuasi illa Iria loca (Maius el de Wegn. de uno
., i . e. quo majug mulla eiiam compatanlum loquunlur, sed posteriora duo loca ex eodem
libro suinpia esse et illum paulo posl excepisse qui ralione apparerei. jEque bene ac v. c. p. 250,
, . 242, , . 244, .
ea excerpsit verbis, post alia inferi indicavit) ex
, . 6*52, . , habet . comeo pelila csse.
Bire nuper Vict. de Wegnefn 1. c., p. xxu sq. paralio multia ralionibus instituta, idque cur dictum
evincerc giudiiii, Theodoruui juvenem cum Psalmos sif gequentia indicio sunt. Os. , 5, pro cxplicuiseet el lortasse eliam prophetas majores, leg. .Os. , 6, . 58. pro
X I I prophelas minores interprelalum esse. Atiulit vereor ne restiluendum g i t . Os. x u i ,
hanc in rero loc. Tbeodori ad Zach. i x , 9 : 40, pro scribe , ei paulo post
(sc. pro ac pro .
) {) Ibid.
. Sed cod. Vat.
\ \
, et init. praef. in Oa. Hoc ex priore 1. . Hxc bene per
iruniam dicla. De Wegn. debebat
sequi, cum Tbeodorus quod lintverese S. Scriplurae
scribere. Os. x n i , 45, .
proprium efcsc dical, in Pealmorum et prophetarum
inierpretatione a se exposilura lestetur. Sed Theo- Conj. . . Joel. , 2, 1
dorus cura juvenis Pgalmog explicaret, accuratiug j) , malim . Aroos.

lingitse rationeg exposuit, eoque magis quo minus Prooem., *
bujugmodi res ab aliig inlerpretibus illualratag esse . leg. censeo .
videbat. Quare iterum Uerumquc leclorera uberiug Am. , 4-5, (codd. ) (
i n Psaloiorum interpreuuone disputata inspicere . Am. , 4-6, * () jubet. Quanquam boc unum igiam concluîonem
( codd. ).
conticit, quod cur de illa lemporum euallage prae Abd. vera. 4, \ '.
cipue in Psalroorum propbelarumque enarraiione
(codd. . Mai. el de Wegn. conj.
(a) Voc. cojtyenlum, quod in Act. conc. Const.
s%piug legitur Maio juuice 1. I . , librario debetur,
qui non iniellexerii liuerae compendium cum superposila lineola. Goulra Vict. de Wegn. 1. I . ,
p. xvi, commentarium levi ingenii lusu in commenlum opprobrii causa mulalum esse opinatur. Male
ulerque. Coiumenluin serions teiiiporis vocabulum
egt, quo v. c. ipse Fac. i u , 6. ugiig esl. Pompeius
commentum arlis Duualt (ed. Fr. Liudemaan. Lipg.
4820, 8) acripsit. Exslitit ex illa voce llalorum H

commento.
(b) Cf. Leont. 1. c.,p. 690, et praemeditationera exêcanlem in s. Pg. (cod. V a l . ,
), Theod.
ap. Fac. u i , 6:c magis negligenter composita
sunt pltirima (ec. i n Pg. a me), et maxime ilia qum
primasuHt.t
Itaque illa loca ex bac guu.pia esse credo.
*i
DE TIIEODORl MOPSUESTENl VITA E f SCRIPTIS.
40
) . Abd. 12-14, ralio, cur effata modo ad rcs Jud;corum Assyrias,

(codd. ) \ modo ad Babylonicas, modo ad Machabaicas re . Jon. . 154 , post tulerit. Ipsi in bas illasve prophelas verba melius
errore natum delendum. Jon. quadrare videbantur. Sed quidquid ei videbaiur,
, 2, forl. leg. (codd. - id in lanta interpretationis licemia ex verbis eruere
) . Jon. , 5, (codd. non ardaum erat. Quanquam boc magis a retiquis
) ( in codd. deest) . T. interprelibus Graecis commissuni non tam
. Mich. , 15,
Theodoro quam lempori quo vixit vitio veriendiixn.
(cod. Yal. , cod. Yindob.
Yoluit licenliam coercere, sed non poluit, et duai
. De Wegn. legi mavuk (?)) alios jure licenti poslularet, ipse alia raiione l i . Nab. , 8, (codd. - cenii vitium incurrit. Sed commeularius doctrinas
) . Nah. , 15, ** Tbeodori rectius cognoscendae aliquatenus inser , vil. Etsi enim prophetas quae Judaeis usque ad tem , pora Hachabaica acciderent portendisse slaluii,
quodam tamen vinculo propbetarum effata cum re (eodd. - bus Cbrislianis consociavil, cum aliis rationibus,
\ (!) . .) lum eo cbmniotus , quod ioca . . in . ad res
(codd. ) - Cbristianas referrentur. Atûe bujusmodi !oca ubi
\ . . e. Yerumtamen tum nulla tibi
interpretalur, fere uberius exponit qnM dc V. T .
eril salulis macbinatio, iroo veluti in lutum incides sentiat et qua3 horuni locorum, quae primo qitidem
In inalomm magnitudinein el palearuro inslar, quie alias res fulurae iudicasseiit, ralio cum rebusCbricom lateres conficiunlur, conculcanlur et lulo com- slianis sit, typorum ope explanat. Clare et per
miscentur, omnibus illius teroporis malis ct ipse spicue cum scribcre vellel, easdcm senteniias eliam
cooimiscebeiis. Habac. n , 4, " (codd. ) aque etiam repeliit, et periodis usus est quas aegre
.Hab. , 15, olvov \ primo obtulu perspicias. Ua slylus verbosus, salc \ (codd. ; brosus et obscurus reddilus. In periodis aulem
) . Zach. , 7, constituendis verbisque eligendis ea constaulia
, versatus est, quam vix in nllo alio scriptore dc0<;. Val. ^ (?), c. Vind.
prebendas. Cselerum oralio Gra?ca laudabilis.
0) , . Zaeh. , 9, 10,
\ (. . oinittunt codd.) G 1). Commentarii in Jobum, Ecclesiaslen et Canlicum
canlicorum.
. . Sed Joel. , 16-18, verba al
Tbeodori in Jobum commenlarii (cf. Act. conc.
, lecloris cujusdam interpretamenium , in
textum male invasisse suspicor.
Gonst. , , 65-67); Leont. 1. c , p. 690, i q u s
De commenlarii ittdole, lande et vitiis multus est vane elaboravit in librum contra Job,i Ebedi.
Ang. Maius 1.1., Pref., p. xv sq.; ego paucis ab- 1. c , p. 31 : Job duobus tomis ad Gyrillum
Alexandr. dubito a n , exceptis iis qux in Acl.
solvanuSolet Theodorus ubi, quo tempore propbeta
conc. Gonsl. u , 1. 1. leguntur, multa atalein tule*
vaticinatus sit, quas res predixeril, el qua raiione
ejus effata cum rebus Gbrislianis conlinerenlur nnt. Memoralur tamen Theodorus in Gal. ineditis
dieere, plerumque ipsa propheta? verba ex LXX i n - inter explicatores; cf. cat. Yafic. veluslior et quaeierprelalione () afferre eaque explicare. Cum vero daiu aliera recenlior, cod. 1 Yincentii Pinclli. Gf.
seoteniise verborum enucleandae roaxime esset i n - Possevini Apparat. . I I , p. 269, 270; Cat. col.
tentu&, missa de rebus quae XXI bibl. Marc. Yenet.; cf. Morell. 1.1., I , p. 58 ;
nibil facerent, . c. de urbibus ignutis, quas Gal. cod. CXCIV bibl. Goisl. ; cf. Monlf. B. CoisL,
ei ubi fuisseni (cf. Am. v i , 9, 10 ; p. 227, ix, 7, p. 247 ; Gat. cod. XXYU bibl Med. Laur.; cf. Banal.), interdum propbetarum quas pulabat senleu- B din. 1. 1., I , p. 52. Sed catena primo loco posila
lias tantuinmodo aliis verbis reddidit, saepius lamen eadeni videtur esse quam A. Maius 1.1., I , . ,
suam 'inierpretalionem linguae et rerum rationibus uinim Theodori locum eumdemque ex ejtis in Zaetiam munire studuit, praeeipue vero imagines baud chariam commenlario pelitum conlinere perhibct.
raro recle quidem exposoit. Aliorura inlerpretum
Tbeodori de libro Jobi sententia ( v. fragm. l n
seotenlias raro attulit, rarius refulavit. QuemadAci. conc. Gonst. , 1. I . et Leool. I . c , p. 687 ),
niodum autem pennulta, quibus suas explicaliones
quse sane orlbodoxis slomachura niovere debebat
firmavit, fundamento carent, cui recte innili possis,
huc redil. Jobus a ec.riplore libri probe discernenta vaga etiam et in Tbeodori arbilrio siia est
dus. Ille bomo erat barbarus , Edomita geuerc > et
t
(a) Hanc versionem roaximi iecit, Syriacam contra flocci pependit. Illam viros lingaae Hebrseae et
Scriplurae perilissimos et ponlilici populoque
Israelilico probalog confecisse eamque ab aposlolis
recepiam jam ia Ecclesia adbiberi (
, oi \ , \ ^
$ ; . 252 ),
hanc vero a Syro quodam ignoio profeclam esse.
Pra?terea sappius (p.265) in
et \ ^
invebitur, cujusmodi verbis baud dubie Epbraertiuni
eiiam nolavit. Gf. omnino Habac. n , 11 ; Sopb. i ,
4-6; , 1, 2.
47
OTTONISTRID. FRITZSCHE COMMENTATIQ.
48
probug, cujus historia maxima et clara io ore Tbeodorug ad amicum neacioquem, ge, cum anlea
Canticuin canlicorura propler ejug indolem legert
ownium similiter ferebatur , non soluro Israeliii< i
generig, sed el aliorum; quem eiiam clariorem Dei noluissel, amici liUeris provocatum majorem jam
teeliinonium faciebat, quod factum est ad propbe- in eo posuisse diligenliam, Hcet initio oscitans firelam, bic genlilium fabulis imbuioserat el bumana quenter et dormitaug illud perlegisset. Jam quid
prudentia. Et bic quidera si vilain Jobi, ut erat, de eo sentiai exponit, stsd ita ut ea, quorum pauca
tantum media et fortasse eliam exlrema intercideenarrasset, librum composuisset bominum moribua eroendandis aplissimum, neque iis qui de rint, neque commentario praeroissa neque iueo ipao
Scripi. S. non ea qua decet reverentia judicanl disputala eese appareat. Prelerea ex commenlario
illa desumpia esse qui ea excerpsit ne verbo quioccasionem prsebuig&et ipsi Jobo conviciandi. Quid
enim ? Num cadil iu viruoi honestum mira illa dem inuuii, aed hsec sola Leonlio 1. c. p. $87 :
libidinose pro sua et mente et liugua
exsecratio cap. conaignala ? Sed alia eliara fin- Caol. C.
meretricta
inlerpretan*,
sita supra moduin iucrex i l , v. c. Jebura Oliam ' ( X L I I , 44)
dibili audacia ex lihris S. abscidil; Pelagio pap.
appellasse. Seilicet superbia elaiug, ut lectores
f.racanicam suam eruditionera cognoscerent, illa ep. 5, ad EHom et Istt. ep. (Hard. I . c. p* 438):
f
addidU. Oinnino Iragoedi inslar librum scripsit, Cum Th.Canl. C. vdlet exponere ct non ad cota
quo cupiditati gloriae slbi paranda? galisfaceret, menla, sed potius ad deliramenta laboraret, per
non cogitans quod multa differenlia est inter httnc librum i^lhiopiss* regiiue blaudituni fuisw
bigloriain justi secuiidum divinae Scr. et giniplicita- professu egt, quod Tbeodoretus (cf. procem. in C.
tcui el subtililatem propositam et inler verba gu- C , I I . p. 2, 3) reprebendeng, nomen quidem ejugdein Tbeodori supprimii, ged taroen vesaniam paperfhiael adprobationem conOcta. Quemadinodum
enim tragoedt re quidem niluntur, quae in vulgi ore tefecil; et Pacbymera in parapbr. ep. 9 Dionyg.
versalur, quo fabula majorem veritalis tpeciem Areop. (Opp. D. A. ed. Ballh. Corder., I I , Antveip.
4654, fol., p. 469) * () \ 4
reierat, sed nt suam tantum artem ei sapientiam in
.
;\ &' obeervala
componendis Iragoediig probent, personas flngunt
easque ea loquentes faciunt, quibus ipsi clariores fuisse in aperto est. Canlicum cant. autem, quod
f i a m , iia ut laus aut vituperalio verboruin non in plane despexil Tbeedorug, uberius vix explicueril.
Quid igiiui ? Mea quidem sententia illa in episiola
personas illas, sed in fabulae scriptorem conferaquadam
(v. i n f . ) disseruit. Caeterum de Caniico
t u r : sic ilie etiam cum in historiam B. Jobi iucicani. ita tUluii:um Salonao, quem propler sapiendigget, glortae causa librum cooscripsit neque coinmenia fugit. Itaque diabolum cum Deo introduxit liam gentilcs et Judaei praedicabam et vero eliam
certanlem ( i , 7-42; u , 2 - 6 ) , sermones , quibus limebanl, iEgyptiam fugiendara quidera ipso patrio
multa peccavit, prout l i b u i t , modo jusio tribtiit, colore deformi, tnagis vero fugiendam ulpoU genere Cbami orlain, in roalrimonium duceret, J u modo ainicia (c. i u - 5 t ) ; deinde Elibu arcessivit,
qui mullisopprobriis Joburo affecit (c. xxxu-xxxvn), daBorura odium sibi conlraxit, leguin palriamm
neque erubuil divinae personaa ceti figmentuni i r i - coniemptor. llaque carmen condidii, quo et uxori
buere (c. X L I ) et c nominationeia filiae ex fabulis gratior essct et vituperatores ad silentiura redigeret, atque indicavit se nupiiarura oon pcenitere, eed
paganicis arreplam B. Jobo applicare. ( X L I I , 44.)
Ex bis facile colligas qui bic Tbeodori commen- laeiari. Sunt aulero duo tenenda, unum, cariuen
non ad impudicitiam adbortari :cur enim Saloroo,
tarius a reliquis diversus fuerit. Neque Cbrisliana
in Jobo deprehendil, et scriptorem audacler vitupe- cui eliamsi non scripsisset poteslas impudicitiaa
ravit, in boc unum intcntus, ut veram Jobi histo- erat, carmen ideo coroposuiseei ? alterutn, non laudanduro esse ulpote propheticum, quod si esset,
riam erueret, q u * bominibus usui esset.
Ecclesiasten uno lomo deprecante Porphyrio i n - roenlio Dei alicubi facta esset. Sicut Plaio postea
lerpretatus est, teste Ebediesu 1. c , p. 32. Sed de ainore conviviura scripsit, ita Saloino propier
nuptias illasboc canticum convivale cecinii. cUnde
eum Canticum canticorura commeniario illustrassc
nec Judaeis nec nobis publica lectio unquam Canperrulgata quidem, minus tamen probabilis esl
tenlentia, quse tantum abest ut iis quae inAct. conc. tici canlicoruin facta est, tanquam domesticus el
nuptialis Saloraonis convivri canius opprobria
Const. , i?, 68-74, leguntur, quibusque originem
snam debet, firmetur, ut reprobeiur. Scrihii auiei
sponsae sonans. >
B
CAPUT I I I .
DE
T H E O D O R I IN L I B R O S . T . COMMENTARII6.
Novum Testamentum, cujug oraiio et res minus

diffioultalis exbiberent, multo feliciiH Theodorus
quam Vetus interpretatug est. Sobrietas, qua plitra
V. T. interpreium commenta ita reprobavit, ut laus
t'\ baud deneganda sit, neque hic defuit, et perssepe
non t a gingulig in Jocit deprebeodit, qu alior
rum interprelum, u l Cyrilli Alex., gubtitiias vel

eliara argutiae. Pra3lerea in iaierpretando eam Terbortim, locorum et reram diligentissime ralionem
habuit, u l inlerpretatk>nem bigtoricam grammalicaro, qii quidem in illa tempora caderet, iniiste
cengendug l i i . Baoa Ytro n w auo giogutis varfeia
DE TREODORl MOPSUESTENI YITA ET SCfelPTIS.
49
50
etiam alque e i a m inbttgic, cura verendum esgtt, . 1445);brev'iggifiia denique in cod. XXXIII Evai.
o t sobriug qui erat . T. ensus dogmaticog expli
gelia cum uberrima plurimorum Patrum Cateua.i
cata difficiles minus aperiret. Quanquam eum, i n - Plut. V I , bibl. Med. Laur. Cf. Bandin. I . ]., I , p. 459.
primis cum Paulinas Epistolas explicaret, in his
Gomraentarii in Lucam unutn fragm. in Act. c.
hand raro peccasae ei Cbrysosiomo inferiorem fuisse Const. , iv, 48 (de Luc. m , 2 2 ; Vig. Const. 49)
txislimo. Neque enim eo erat ingenio, quo recondi- legilur, akerum in Ballb.Corderii Catena fn Lucam
los D. Paoli melus et seneus assequaris. Verbo u l (Antverp. 4628, fol.), p. 526 (ad Luc. x i , 55); std
dicam, Chrysoetomag theologicus erat interpres; explicattir haud dubie Marc. iv, 24. Similiter disTbeodoros, grammatictig.
puiat in Gat. Possin. m Matlh., p. 65, de Mallb.
Tbeodorusauiein coro non totam . T . explicave- v 45, Tbeodorus monachus, qui etiam presbyter
Ht, minos acetirateNestorianl iii universum ejus ex- dicilur. Qui fuerit, niger an albus bomo nescio.
posUionem . T. frequenler legere jubeniar; cf. Frustra Gaveutn, Fabricium et alios adii. Gonjectar e n , noslrum sub hoc nomine latere, cui opinioni
Ags. 1. I . , I I I i , p. 542.
quae illi in Cat. Posstn. p. 55, 244, tribuunlur non
A. Commentaru tit Ewmgelia.
Tbeodorum Evangelia Maltba?i, Locae el Joannis repugnarent, nigi moaacbum illum interpreiem in
interpretatnai esge certuro est. Memorat ejus Enar- ^ Caienis ined. saepiug ct solum et una cum nostro
memorari vidissem (Cf. Moutf. 1.1. p. 67,247, 248;
rationet . turbidas et bhsphemas m Evangelium
Matik., Jomm. et Luc. Leont. 1. c. p. 690; el Ebe- 77, 275; Fabr. 1.1., p. 559). Sed fragm. contineni
diesa I . c. p. 52, refert eiim Maubaeum uno lomo Caienae ined. codd. CCI b. Coisl. Cf. Montf. 1. L,
ad Jalium. Luc. el Joannem duobus l . ad Ensebium p. 251, cod. X L I l bibl. V i n d . ; cf. Lambecii Comexplicavisse (). Titulos t l c videtur menl., ed. Kollar., I I I , p. 466.
fuisse. Cf Corder. Cat. inJoan., p. 437. (Vict. Ant.
Quae Theodori fragmenta Frid. Muenler, virsumroue, in l i b r o : Fragmenta Patrum Grcec, Fasc. I ,
ia Cat. Possini m Jfarc, p. 4.)
Fragmenia commentarii tn Malth. baec gtipergunt: Hafn. 4788, 8, p. 72 seq., praemissa brevi deTheoduo ap. Fac. , 4 (de Mattb. v m , 5-45; ejus par alia doro dissertalione, primug edidit ei illugtravit, ea
vmiooe legitur in Act. c. Const. , i v , 5 l 52 [ex 1. omnia, uno duobusve exceptig, meo quidem judicio
quzrtoCommeut.ue. JfauA.],Vigit.Gonst.52,53): ix, ex commentariig in Lucam degumpia sunt.
Muentcrcum in quinqueillis fragmentisTheodo2(de Matth. xvi, 3, quo etiam 1. Joan. v i u , 49; xiv,
rtmi Julianum impugnasse animadverlissct, gcri9 , 8 ; xvi, 2 4 , 2 5 ; x n , 45, explicantur. Sed videtur
ex libro quodan Theodori dogmatico deprompium Q psisse eum censuii librum contra Julianum boc
forusgd titulo: . .
este): duo eiiam, illo excepto, in Aci. c. Const. ,
(cf. 1. c ,
iv (*) 55. 56 (*). (Vig. C. 56, 57), plura vero in
Caieoa Graec. Palrum in Matih. a Peiro Possino, . 94); quae conjectura probata Harlesio (cf. Fabric.
1. 1., p. 559), Schrceckhio I . I . , p. 215, A. Maio
S. J . , g. lilter. Tolog. prof. ed., t. I (Toleg* 4646,
1. 1.1, p. x x i , mibi quidem saiis infirma videtur,
f o l ) , p. 45 (deMailb. i , 48); 51 (n, 46); 45 (m, 46);
16 (iv, 2); 77 (v, 40); 456 (x, 5); 141 (x, 46); 494 cuin el nemo veterum de isliusniodi libro quidquam
(xni,33); 202 (xiv,4); 522 (xxiv, 29); 330 (xxiv,
prodideril et quo in libro Tbeodorug illa disputare
48.49); 338 (xxv, 28); 350 (vxvi, 26); 505 (xxm,
potuerlt facile doceag. Verba autem primo illorum
15. Hoc . dicilur (d), iila . - fragmentorura praeniigga docent quidero, Theodorum
). Teale Gombefigio (Biblioih. concionat. 1, plura quain qu excerpta sunt contra Julianuro
p. 44,45) multa Tbeodori Anliocbeni ei Mopauegteni scripgig.se, euro integruro librum adversus illum
fragmenU in Gatena Regia in Mattliaeuin leguutur. composuisse non docent. Praeterea vero manifestuin
Prxierea fragm. leguntur inCatenis ined., in codd. esi, ea non titulum libri Theodorei conlinere, sed
X X I I I , XXIV, GXGV bibl. Goiglin. (cf. Montf. Bibl.
ejus esse, qui illa excerpsii. Illud etiam Muenieri
Coislin., p. 67, 75, 248); in cod. CXX bibl. Venet. D conjecturaro aliqualenus infringit, quod illa fragm.
S. Mich. (cf. Miliarell. Cat. mis. Venet. S. Mich.,
in Gatena exhibiia sunlatque in iis ipsis igliusmodi
t
( 4 ) In synodo Diamperina 1599, act. 111, decr.14,

damnaia est exposilio Evaugeliorum, eamque Tbeodori fuigse, cujus expoaitio Evangeliorum Syriaca
im Oriente adroo*lum in usu esset, salig probabilit e r dixil La Croie Htit. du Christian. des Indes, I ,
p . 562; Thet. epitt. Lacroz., I I I , p. 50.
(4) PraHerea in iisdem act. duo fragro., ex interpretaiione Ev. uc. Matlh. afferunlur: 26 (de Mattb.
, 1 1 ; Vig. C. 27); 40 (de Matth. 111, 17; Vig. C.
4 0 ) , quorum illud ex 1.1 De incarn., boc ex libro
Ad biptiz. gumptum esse verisimillimuiu. Omnino
Ula cilandi ralione nihil incertius.
(c) Hoc fragm. dicitur Ejusdem ex iibro quod Deut
peccmtum doeuit ei mortem introduxit. Jam Tillemottt. L I . , p. 674, cuju verbig Mai I . c , 1, p.
xx?ii, cl de Wegn. I . c , p. X Y I I . malc usi sunl,
recle perspexit, illud fr. ex conuiieut. in Matth.

gumpium esse. Verba < quod introduxili non i i lulum libri (de Wegn. I . c , SiefleH I . L, p. 27),
sed senlentiam rontinent, quae in ipso fragm. inegl.
Gf. N. 14, 15, 16. al. Potesl illud fr. ex coinm. m
Gemx. desumptum esse, quod SieCTerl. 1. c. opini^ne
sua nisiis iiimis iidenlpr dixit. sed mullo esi verisimilius . ej. ex libro 1 verbig
exgliligse, quam quod nonnulla excidisse,
opineris.
(d) Fabric. I . I . , p. 558 : t in qua (Gal. Posginiana) eliam Tbeodorus Aiitiocbenus epislola ad
Anagtasium consiilem cilatur ad Mattb. xv. 28.
Ego vero bunc I . (rustra quaesivi. Pogtea ex Combciisio (Bibl.concionat. 1, p. \i) iutellexi Fabriciuui
Catcnam Possiuiauaui cum Rogia confudUse.
OTTONIS FRID. FRITZSCHE GOMMENTATIO
52
libri nulhnn indicium esl. Quid inulla? Tbeodorus 75 (, 14-19); 88,102 (, 5. 2 1 ) ; 121, 122 (iv,
ifla in commentario tn Lveam disseruii. Sunt enim
9, 10 sq.); 142, 148, 164, 168 (v, 2, 17, 35. 4 5 ) ;
otuuia proptcr lo< a qusedam Lucse dtspulata (nam
171, 172, 174, 176, 181, 185, 186 (vi, 3, 5, 6, 9,
ul eliam quae pi imo fragmento continenlur disputa- 12, 29, 33, 39); 209 (, 19); 228, 229, 237 (vni,
rei, Tlieodorum I . Luc. n , 52, provocatum esse 21, 23, 42); 248, 254,258, 260 (ix, 5. 17,27, 41);
/acilius credas quara quod eo ipso qui ea excerpsil 263, 269, 271 (, 1 sq.; xvu, 22); 277, 278, 279,
commotus sit, ut ex istiusmodi Theodoh libro illutl
281, 284, 286 (, 2, 5, 6, 15, 21 sq., 28); 288,
fragm. Caten.e insercrel), et ut in boc commenlario 289 (, 34, 35. Minus recte v. Neander 1. 1. 11,
Theodorus commenia Juliani, qui prae caeleris Evanp. 935, dubitavit, an prius fragm. genuimim esset.
gelia adortus erat, refelleret, res ipsa monebat.
Hoc eniin 1. Tbeodorus ideo Chrislo inscitiam I r i GaHerum, tnea quidem senlentia, neque uno lenore
buere non potuit, quod Ghristus, qui anle Lazarum
nec mullis locis, sed duobus tantuni tribusve contra
moriuum esse dixerat v. 11, tum quidem suain
Julianuni uberius disscruit. Cf. tilul. illor. fragm. piaesciemiam comprobaverat); 500 (, 56); 304
ct comincnt. in XII propn. Obiter moneo, quaedam
509, 319, 320 (, 9-11, 23, 24, 35, 36); 334, 536,
Juliaoi epistola?, in qua in Diodorum sseviit, ap.
342, 543, 348, 349 ( x n i , 10, 13, 23-27, 33. 34);
Fac. iv, 2, logi.
555,358, 559, 560, 366, 369 (, 1, 9, 10, 15,16.
2 0 ) ; 379, 381, 388 (xv, 4, 8, 26); 392, 401, 403
Praeterea Muenier duo Tlieodori fragmenta cx
(xvi, 8, 26, 50); 428 (xvm, 30); 437 (xix, 17);
cod. Vindob. LXXI, Galenam in Lucain exbibenle,
454,455 (xx, 14) (). Praterea fragm.su nl in Gatenis
desumpta 1. c , p. 158 $q. edidit, quorum posierins
ined. codd. XX, 11, GXGV bibl. Coisl. Gf. Monif.
sine dubio ex Theodori in Joannem commenlariis
Bibl. Coislin. p. 65, 68, 248; cod. XXVU bibliotb.
depromptum est, fortasse etiam priue (vide infra).
Marc. Venet. Cf. Morell. 1.1., I , p. 4 9 ; cod.XXXlll,
Plura fragmenla commentarii Tbeodori in Joanplut. V I , biblioth. Med. Laur. Cf Bandin. 1. 1., I ,
nem aetateio luleruul, quorura quinque in Act. couc. p. 161.
Gonst. , , legunlttr: 15-15 (ex interpr. . sec.
Joan. libro sexlo [al. sepiimo]. Vigil. Gonst. 14 10,
Theodoruin Evangclium Marci singulari comde Joan. xx, 17, 22, 28); 53, 34 ( de libro primo, mentario perscrutum esse * um per se minus proVigil. G. 35, 54; Corder. Cat. tn Joan. p.*61, de babile s i l , tum veierutn silenlio reprobaiur. Nec
Joan. i , 50); baec vero in Gatena Patrum Gr. in
negligendus Victor Antiocb., qui se frustra coniJoan. a Balth. Gorderio edita : in prooeraio longum
mentarios in Marcum inquisivisse aescrit. Gf. Caesl Mopsuesteni fragm. (in Gat. cod. 1 bibl. G tena Graec. Patr. in ev. sec. Marc, collectore ei
Marc. Venet.,aGorderiaua diveraa, sine auclore po- interpr. Petro Possino (Rom 1673 fol.), p. 4.
silum; cT. Morell. 1. I . , p. 49), quo noia illa Pa- blem refert 1. c , p. 279, Thcodorum 1. Marc. x m ,
truin opiiiio, cur Joannes Ev. suum scripserit, ex- 5-8, Luc. xxi, 10, 1 1 , Mallh. xxiv, 7, de
ponitur, p. 17 (idem p. 16,de Juan. i , 5 . De eodem intellexisse (recie; rf. fragm. Theodori
Io<o aliud fragm. ex Vaticana Ev. Cat. irauscri- in Lttcam quod incipil , infra),
psil Ang. Mai. ad Piiol. Amphiloch. I . c. 33, 1. I . , 1, undc inlelligiiur, qnod pcr se sa.is vertsimile esi,
p. 225), 18, 19,21 (i, 4,6); 23 (Laline pauloube- Tbeodorum iu boc illove Evangelio interprelando
rius ap. Far. i x , 3 , de Joan. , 10); 27, 31 (i, 15,
haud raro reliquorum ralionein babuisse llaque
14); 49 (i, 32-34). Idem haud dubie est, quod
non roirum, quod catena Poestoiana diio fragm.
Muentcr I . c , p. 142 sq., ex cod. Vindob. LXXI
continet, p. 62, 9 1 , quibus Theodorus 1. Marc.
el Ang. Maius 1. 1., v i , . xxu,ex Valican.i iu Luc.
u i , 4, iv, 20-29, illustravit, nec Tbeodori verbis in
Cat. ined. Nicepbori exhibuerunt, quanquam alie- Gat. Cord. in Joan., p. 457, offcnderis
rutn altero in noniiullis uberius est. lu diversis auteui calcnts quaedam inverso ordine leguntur. Ca. Nimirum qiKB de Marci Evangeuo distenartnn eiiiui auctores ea quae oxcerpseruni inier- ^ serenda eranl, apte in reliquorum Evaugeliorum
duin non solum in compendium redegerunt, verum
comtnentariis dispulavil.
eiiam invereo ordine exhibuerunt, ideoque aliam
Assemanus 1. 1., , i , p. 525, cx Salomonis cp.
verborum structuram inierunt. Gf. Theodorel. in
Gordcr. Gat. in Ps. u , p. 438, ad ps. LXX, 1 ; Bassorae libro, qui est De fine panarum dccmonunt
el peccalorum, Syriacum Theodori fragm. iranscrip. 449 ( L X , 18); p. 537 ( L X X I I I , 15); p. 550 ( L X X I V ,
psit, qnod cum nonnisi verbis Theodori commtnt.
1 ) ; 568 (LXXV, 5); 571 (LXXV, 6, 7); 595 ( L X X V I ,
in
Evnngel. ciletur, ad cujusnam Evangclii inler11-13), al. Illud vero fragm. ex cominenlario in
Joan. sumptum essc ex eo intelligiiur, qtiod in prctationem pertinuerit aegre dic.ts.
Gorder. Gat. tn Joan. muho aecuraiins legilur cl
verbonim complexio genuina est. Preterea in I .
Joan. i , 32-34 optime quadrat.; 6, 60 (i, 41, 46);
Gommentarii m Acla aposiolorum, quem Tbeo-
() Tbeodoro in Cnrderii Cat. tn Joan. e Joan.

c. x x i , vers. 24, 25, spurio* dici crrore pcrbibuit
Grodner I . I . , I , p. 235. Omnino illam seiUejiiiam

in Theodoro uic nusquam lcgere racmiui.
B. Commenlarii in Ada apo$tolorum et

Epistolas . T.
53
DB THEODORI MOPSUES ENI VITA ET SCRIPTIS.

54
inlelligi conjecit, qui ei vir doctissimus fuissel et
Synis, et anie an. 396 episcopus et Epistolarum
Paulinarum interpres, cujus deniqae nomen cur
omissum esset, ratio probabilis reddi posset. Mihi
bac ronjectura, quse si vera essei nonnulla Theodori in Eulhalio reperires, non salig probabilis v i delur; non lainen babeo, quo eam plane prosternam.
dorns, Ebediesu teate 1. c , p. 52, ad Basilium ()

scripstt, unuro fragm. in Act. concilii Gonst. 11, iv,
46 (libro primo. Vigil. Const. 4 7 ; Pelagii pap.
fp. 3, ad Eliam, I . c , p. 429, 430), de Act. n , 38,
iitveuiiur. Meminil bujus commeniarii et exposilionis quarurodam Epp. Panli Abulbarcat. De div.
Jfe., c. 7. Cf. Assem. 1.1., p. 30.
Omaes Pauli Epistolas et Epistolam ad Bebrsos
a Tbeodoro explicatas esse (Ep. ad Rom. ad EusebiiHD, doas ad Cor. rogatu Tbeodori, Epp. ad Gal.,
Epb., Pbilipp., Coloss. rog. Eustratii, Epp. ad
Tbess. rog. Jacobi, Epp. ad Tiuoolb., ad Petruin,
Epp. ad T i t . et Pbilem. rog. Gyrini, Ep. ad Hebr.
adCyrioum) perhibet Ebediesu l . c , p. 32, 33.
Leontius 1. c. ( M a i . 1. 1., v i , p. 299) memorat
^ ejus,
\ (?)
. Cura Tbeodoretus i n
Pnef. in Pauli Epp. acriberet : \ \
, ,
, baud dubie eliam
ad Tbeodornm reapexit, sed errore observanl Caveus 1.1., p. 248, et Assem. 1. 1., p. 32, auctore
Tbeodoreio oiones Pauli Episialas a Theodoro fuse
eiplicalas esse. Fragmenla aunt in Cal. ined.
cod. CCIV, et, ut vidclur XXVIII, XXX, bibliolh.
Coisl. Cf. Montf. Bibl. Coitlin. p. 264, 83, 84.
Eutbaliue, qui saec. medio vixit, quem Patrem
verbis, * (
) , \ \
(Galland. BibL ,
. 247) innuerit nescilur. Si recte, ut credo, I .
p. 250 i l l i Pairi tribuitur, sequitur laniummodo
cura ao. 396 texlum Epistolarum Paulinarum capilulis dislinxisse. Neque enim ex verbis & , * \ ', '
, ut Millius (Proteg. in ^ . .,
n. 906) certo concluserim, in Syria eura jEgypto
vicina vixisse. Sed Millitis 1. I . , n . 906, 907, illo
in primis loco nisus, ab Eulbalio Mopsuestenum
%
() Hunc Basilium episcopum Rapbaneaa fuisse

credo, qtii synodo Gonslantinopolitanae an. 584
sabacripsii, eumdemque i n Cbry&ostomi librie De
Gommentarii in Epistolam ad Romanot fragmcntum de i , 2, 3, prabet Fac. m , 6 ; plura in iiinere

Iialico ex codd. et Gatenis Valic. exscripsit N. G.
Kalliua (v. Muenl. 1.1., p. 78), nonduoi, quanlura
scio, ediia. Fragmenta continet Gat. ined. cod.
Yindob. X L V l . Cf. Lambec. 1.1., I I I , p. 475. A<ia
edidlt. Ang. Maius in SpiciUgii Romani tom. IV, p.
499. Erratautem Fabricius, qui 1.1., p.559, quaedam
ex commentariis in Ep. ad Rom., in I ad Gorintb.
et I ad Timotb. a Vigilio aflerri pcrbibet. Cf.
Vigil. Goust. 55, 42, 45, el Act. conc. Gonst. , iv,
55, 42.
Unum fragmenlura commentarii m Ep. ad Hebr.
in Act. conc. Gonst. , iv, 52 (Vigil. Gonst. 52,
Pelag. p. ep. 5, ad Eiiam 1. c , p. 430) legilur.
Quod ibidem 46 (Yig. GP. 47) ex interpretation*
Ep. ad Hebr. afferlur, ex libro xu De Incan
sumplum est
Theodorum Epistolas scptem caibolica* inlcr
prelatum esse, Baodini 1. I . , I I I , p. 585, esl et Ang.
Maii I . 1., I , p. x x i , opinio, qu;e boc uno, millo
sane nitilur argumenio, quod in Gat. cod. Y, pl. VI,
bibl. Laur. Med. inier explicalores illarum Epietolarum niemoraulur Tb. Heracl., . alier; cf.
Band. I . I . , I , p. 402. Quid quod Gosmas Indic.
1. 1., p. 555, , inqult, (
)
? Caeterum non dubium
quin Theodorus si non omnes Epislolas catbolicas,
Leontii enim verbi* (Gall. Bibl. 1. c , p. 687), t ob
quam causani (sc. quia Jac. v, 44, patientia l o b i
celebratur), ut arbitror, ipsam Epislolam Jacobi et
aiias deinceps aliorum calbolicas abrogat et antiqtiat, certo niti non licet, qualuor certe u l Ecclesia Antiochena (cf. Montf. Opp. Gbrys., V I ,
p. 508, 509), rejeceriL
tacerdoiio commemorari, verisimillimum esi. Gf.
Monif. Opp. Gbrysost., I , p. 564.
OTTONIS FRID. FRITZSCIIE COMMENTATIO
52
libri milluni indiciutn esl. Qtiid mulla? Theodorus 75 (, 44-19); 88,402 (m, 5, 21); 421, 122 (iv.
illa in coinmentario in Lueam disseruit. Sunt emm
9, 40 sq.); 442, 148, 464, 468 (v, 2, 17, 35, 4 5 ) ;
oniuia propter lo< a qusedam Lucac disputata (nam
171, 472, 474, 476, 481, 485, 486 (vi, 3, 5, 6, 9,
ut eliam quae piimo fragmento continenlur disputa- 42, 29, 33, 39); 209 (, 49); 228, 229, 237 (vw,
rei, Tbeodorum I . Luc. , 52, provocatum esse 21, 23, 42); 248, 254,258, 260 (ix, 5. 17, 27, 41);
/acilius credas quara quod eo ipso qui ea excerpsil 263, 269, 271 (x, 4 sq.; xvn, 22); 277, 278, 279,
commolus sil, ut ex istiusmodi Theodori libro iilud
281, 284, 286 (, 2, 5, 6, 15, 21 sq., 28); 288,
fragm. Caien.einsercrel), et ut in boc comraenlario 289 (xi, 34, 35. Minus recte v. Neander 1. I . I I ,
Tbeodorus commenia Juliani, qui pra? casteris Evanp. 935, dubilavit, an prius fragro. genuinum esset.
gelia adorlus erat, refelleret, res ipsa monebat.
Hoc eniin I . Theodorus ideo Ghrislo insciliam t r i GaHerum, mea quidem senlentia, neque uno lenore
buere non potuit, quod Ghrigtug, qui ante Lazartim
nec niultis locis, sed duobus tanlum Iribusve contra morluuni esse dixerat v. 41, tum quidem suam
Jnliaiiuni uberius disscruit. Cf. lilul. illor. fragm.
piaescieniiam comprobaverat); 500 (, 56); 504
ci comtncut. in Xll propn. Obiler moneo, quaedam
509, 349, 320 (xu, 9-41, 23, 24, 35, 36); 334, 356,
Juliaoi epistolse, in qua in Dtodorum sseviit, ap.
342, 543, 348, 349 ( x i u , 40, 13, 23-27, 35, 54);
Fac. iv, 2, legi.
555,558, 359, 360, 366, 369 (, 4, 9, 40, 15, 46,
2 0 ) ; 579, 581, 388 (xv, 4, 8, 26); 392, 401, 403
Praeterea Muenier duo Tbeodori fragmenla ex
(xvi, 8, 26, 50); 428 (xvm, 50); 457 (xix, 17);
cod. Vindob. L X X I , Catenani in Locam exbibenle,
454,455 (xx, 14)(a). Praelereafragm.sunt in Gaienis
desumpta 1. c , p. 458 sq. edidit, quorum posleritig
ined. codd. XX, 11, GXGV bibl. Goisl. Gf. Monlf.
gine dubio ex Theodori in Joannem commentariis
BM. Coislin. p. 63, 68, 248; cod. XXVII bibliolb.
depromptum est, fortasse etiani prius (vide infra).
Marc. Venet. Gf. Morell. 1.1., I , p. 4 9 ; cud.XXXlll,
Plura fragmenta commenlarii Theodori in Joanplut. V I , bibliolh. Med. Laur. Gf Bandin. 1. 1., I ,
nem aetateio luleruuL, quorum quinque in Act. conc. p. 461.
Gonst. , , legunlur: 45-15 (ex interpr. Ev. sec.
Joan. libro sexto [al. septimo]. Vigil. Const. 44-16,
Theodorum Evangclium Marci singulan comde Joan. xx, 47, 22, 28); 35, 34 ( de libro primo, menlario perserutum esse t uin per se minus pro. Vigil. C. 35, 54; Corder. Cat. in Joan. p.'64, de babile sit, tum veteruui eilenlio reprobatur. Nec
Joan. i , 50); baec vero in Gatena Palrum Gr. in
negligendus Victor Antioch., qui se frugtra coniJoan. a Ballh. Gorderio edita : in prooemio iongum
mentarios tn Marcum inquisivisse agserit. Gf. Caesl Mopsuesleni fragni. (in Gat. cod. XXVH bibl. G lena Graec. Patr. in ev. sec. Marc, collectore ct
Marc. Venet.,aGorderiauadiveraa, sine auclore po- interpr. Petro Possino (Romae 1673 fol.), p. 4.
gilum; cf. Morell. 1 I . , p. i 9 ) , quo nola illa Pa- Idem referl 1. c , p. 279, Tbcodorum 1. Marc. x m ,
truui opinio, cur Joannes Ev. suum scripserit, ex- 5-8, Luc. xxi, 10, 4 1 , Mallh. xxiv, 7, de
punitnr, p. 17 (idem p. 46,de Joan. i , 5. De eodem iniellexisse (recie; cf. frngm. Theodori
loro aliud fragm. ex Vaticana Ev. Gat. trauscri- in Lucam quod incipit , infra),
psit Ang. Mai. ad Piiot. Amphdoch. I. c. 33, 1. L, I , undc intelligiiur, qnod pcr se sa.is verisimile esi,
p. 225), 48, 49,21 (i, 4,6); 23 (Laline paulo ube- Tbeodorum iu boc illove Evangelio inlerprelando
haud raro reliquorum rationem habuisse Itaque
rius ap. Fai. i x , 3 , de Joan. i , 40); 27, 31 (i, 43,
non mirum, quod catena Possiniana duo fragm.
14); 49 (i, 32-34). Idem haud dubie est, quod
oonlinct, p. 62, 9 1 , qutbug Tbeodorus 1. Marc.
Muenlcr I . c , p. 142 sq., ex cod. Vindob. LXXI
IIT, 4, iv, 20-29, illustravit, nec Theodori verbig in
cl Ang. Maius I . 1., v i , p. xxn,ex Valican.i iu Luc.
Gal.
Gord. Joan., p. 457, ofienderis
Gat. ined. Nicephori exhibuerunt, quanquam alteruui altero in nonuullis uberius est. lu diversis au- . Niiuirum qua de Marci Evangelio distcni calcnis quaedam inverso ordine legunlur. Ca
tenarum eniiit auctores ea quae oxcerpserunt inlerdmn non solum in compendium redegerunt, verum
eliam inverso ordine exhibucrunt, ideoque aliam
verborum structuram inierunt. Gf. Tbeodorel. in
Cordcr. Gat. in Ps. n , p. 458, ad ps. L X X , 4 ;
p. 449 (LXX, 18);
4);
568
p. 537
(LXXV, 5);
571
( L X X I I I , 45);
(LXXV,
p. 550
6, 7);
595
(LXXIV,
(LXXVI,
11-15), al. Illud vero fragm. ex commenlario in

Joan. gmnptum esse ex eo intelligiiur, quod in
Gorder. Gat. tn Joan. mulio aecuraiing legitur cl
vprbonnn complexio genuina egt. PnBlerea in I .
Joan. i , 32-34 optime quadrat.; 6, 60 (i, 41, 46);
(a) Tbeodoro in Gorderii Gat. tn Joan. ev,, Joan.
c. x x i , vcrs. 24, 25, spurio^ dici crrore pcrbibuit
serenda eraui, apie in reliquorum Evangeliorum

comiuenlariig disputavil
Assemanus 1. 1., HI, , p. 525, ex Salomonis ep.
Bassorse libro, qtii esl De fine pccnarum damonunt
et peccalorum, Syriacum TheoJori fragm. transcripsit, qiiod cum nonnisi verbis Theodori comment.
in Evungcl. ciletur, ad cujusnam Evangclii inlerpretalionem pertinuerit a3gre dic.s.
B. Commentarii in Acia apostolorum et
Epistolas . T.
Gommentarii in Acla aponolorum, quem TbeoCrodner 1. I . , I , p. 255. Omnino illam senlejiiiam
in Tbeodoro uic nusquam legere racinini.
53
DB THEODORI MOPSUES 1 VITA ET SCRIPTIS.

54
inlelligi conjecit, qui el vir doctissimus fuissel et
Synis, et ante an. 396 episcopus et Epistolarum
Paulinarum intcrpree, cujus deniqoe nomen cur
omissum esset, ratio probabilis reddi posset. Mibi
ba&c conjectura, quse si vera esset nonnulla Theodori in Eulhalio reperires, non salis probabilis v i detur; non lainen babeo, quo eam plane prosternam.
dorus, Ebedleso te*te I . c , p. 52, ad Basilium ()

seripett, unuro fragm. in Act. concilii Gonst. , iv,
46 ( libro primo. Vigil. Const. 4 7 ; Pelagii pap.
fp. 3, ad Eliam,1. c , p. 429, 430), de Act. , 38,
inveniiur. Meminil hujus coiuroeniarii et expositionis quarumdam Epp. Paoli Abulbarcat. De div.
0#c., c 7. Cf. Assem. 1.1., p. 30.
Offlnes Pauli Episiolas et Epielolaro ad Bebrsos
a Tbeodoro explicatas esse (Ep. ad Rom. ad EusebiiHD, duas ad Cor. rogatu Theodori, Epp. ad Gal.,
Epb., Pbilipp., Goloee. rog. Euslraiii, Epp. ad
Thess. rog. Jacobi, Epp. ad Tiuoolh., ad Peiruin,
Epp. ad T i t . et PbUem. rog. Cyrini, Ep. ad Hebr.
adCyriouai) perbibet Ebedtesu 1. c , p. 32, 33.
Leontius 1. c. ( M a i . 1. 1., v i , p. 299) memorat
^ ejus,
\ \ (?)
. Cum Tbeodorelus i n
Pnef. in Pauli Epp. scriberel:
x&\
, ,
, baud clubie eliam
ad Tbeodomm respexit, sed errore observanl Ca
tis L I . , p. 248, et Assem. 1. 1., p. 32, auctore
Tbeodoreio oiones Pauli Epislolas a Tbeodoro fuse
esplicalas esse. Fragroenta sunt in Cal. ined.
cod. CCIV, et, ut vidctur XXVIII, XXX, bibliolb.
Coisl. Cf. Montf. Bibl. Coitlin. p. 264, 83, 84.
Eutbaliue, qui saec. medio vixil, quem Palrem
verbis, * (
) , \ \
(Galland. 4/., ,
. 247 ) innueril nescilur. Si recte, u l credo, 1.
p. 250 i l l i Pairi tribuitur, sequitur tantummodo
curo an. 396 texlum Epistolarum Paulinarum capilulis distinxisse. Neque enim ex verbis , *
\ ', '
, ut Millius (Proleg. in iV. .,
n. 906) certo concluserim, in Syria eum jEgypto
vicina vixisse. Sed MiUiua 1. 1., n . 906, 907, illo
in primis toco nisus, ab Eulbatio Mopsuestenura
() Hunc Basilium episcopum Rapbanea3 fuisse
credo, qui gynodo Gunslantinopolitaoae an. 381
Mbecripsii, eumdemque in Cbry60stomi librie De
Gommenlarii in Epistolam ad Romanos fragmenlum de i , 2, 3, praebet Fac. m , 6 ; plura in ilinere

Iialico ex codd. et Catenis Valic. exscripsil N. C.
Kallius (v. Muent. 1. I . , p. 78), nondum, qtianlura
scio, ediia. Fragmenta continet Gal. ined. cod.
Vindob. XLYI. Cf. Lambec. 1.1., I I I , p. 475. A'ia
edidit. Ang. Maius m SpiciUgii Romani tom. IV, p.
499. Errat autem Fabricius, qui 1.1., p. 559, quaedam
ex conimentariis in Ep. ad Rom., in I ad Corintb.
et I ad Timolh. a Vigilio afferri pcrbibet. Cf.
Vigil. Const. 55, 42, 45, ei Act. conc. Const. , iv,
55, 42.
Unum fragmenluro commentarii tii Ep. ad Hebr.
in Act. conc. Consl. , iv, 52 (Vigil. Consl. 52,
Pelag. p. ep. 5, ad Eiiam I . c , p. 430) legilur
Quod ibidem 46 (Yig. CP. 47) ex interpretation*
Ep. ad Hebr. affertur, ex libro xu De Incan
sumptum est
Thcodorum Epislolas scptem caibolica* inler
pretatum esse, Bandini 1.1., I I I , p. 585, est el Ang.
Maii 1. 1., I , p. x x i , opinio, qu;e boc uno, niillo
sane nilitur argumento, quod in Gat. cod. V, pl. VI,
bibl. Laur. Med. inier explicalores illarum Epielolarum niemorautur T h . Heracl., . alter; cf.
Band. 1. I . , I , p. 402. Qtiid quod Cosmas Indic.
I . 1., p. 555, , inqnit, (
)
? CaHeruiu non dubium
quin Theodorua si non onines Episiolas catbolicas,
Leontii enim verbift (Gall. Bibl. 1. c , p. 687), t o b
quam causani (sc. quia Jac. v, 44, patienlia l o b i
celebralur), ut arbhror, ipsam Epistolam Jacobi ei
alias deinceps aliorum calbolicas abrogai et anliqnat, certo oiti non licet, quatuor certe ut Ecclesia Antiochena (cf. Montf. Opp. Ghrys., V I ,
p. 508, 309), rejeceriL
sacerdoiio commemorari, verisimillimum esi. Gf.
Monif. Opp. Gbrysost., I , p. 364.
CAPUT
IV.
D l SCMPTIS TBBODORl
DOGMATICIS.
U l libros dogmalicos Theodoros conscriberet,

fcre nonnisi sludio adversarios impugnandi, qui
Ecclesiae pemicien) afferre viderenlur, adductus
$st, cerle ne unum quidem confecit quo, inissis
aliorum opinionibus. suam ipgius tanluinmodo senlenliam expltcavit et firmavit. Sed de gingulis illis
libri sjngulalim dicendum.
. 305, 506; quatuor e l. decimo, Fac. ix, 5, Leout.

1. c , 306 {g)) (Act. c. C. n . v, p. 94, 95); unum
t t. undecimo. Act. c. C , vi, p. 468; decem eL
duodecimo, Leont. I . c , p. 506-308 (Act. c. C. ,
I T , 46 [Vig. CP. 47); v, p. 9 5 ; iv, 47 [Vig. GP.
4 8 ] ; V, p. 9 8 ; iv, 48 [Vig. t P . 49] ) (Acl. c. C. n .
vi, p. 169, Fac. ix, 5 ) ; eex e 1. tertio decimo;
Leont 1. c , p. 308, 309 (A) (Act. c. C. , iv, 55
A. De inearnalione Iibri quindecim.
Vig GP. 54); Fac. , 2 ; Iria e /. quarto decmv\
Quos de incarnatione (a) libros quindecim (cf. Leoni. 1. c , p.509 (Act. c. C. , iv, 5 4 ; Vig.CP.
Fac. , 3 ; Gennad. De viri$ illutt., c. 4 2 ) ad- 55); Act. c. C. , iv, 47 (Vig. CP. 18); quatuor
versus Apollinarista* ei Eanomianos (Arianos) e L quinto decimo, Acl. c. C. H, v, p. 96, 97 (iv,
( ef. Gennad. 1. 1., Fac. x, 4, 9, 3) Theodorus 45, ex /. duodecimo. Nale; vide Leont. 1. c.
p. 509); iv, 27 (Vig. CP. 28, Leont. I . c ) ; Fac.
presbyier Anliochenus scripsit (6), ei ampli, ad xv
ix, 3j(t). Reslal unum, quod aciam, fragm. in A< t .
iiim millia versuum continuisse dicuntur (cf. Fac.
x, 4 ; Gennad. !. 1.), et gravissimt fuerunt. Sed conc. Lateran. an. 649, Hard. 1.1., p. 896,
pauca eoruiu fragmenta inlerittim fugerunt eaque \ . servatum, sed ex quo libro desumbaec sunl (c) : unuin, e libro primo, Act. conc. ptum sit vix dicas. Quanquam, nisi mea me conGonat. , iv 25 (Vig. GP. 26), nisi sequentia etiam, jectura fallit, nonnulla etiam librorum tertii et
quod credo (26, De inlerp. Evangelii libro primo) qnarti fragmenU aetatera tulerunt; nirairum qua?
librorum et iv Tbeodori Advertus Apoilinarium
huc pertineiit, duo e l. secundo, ib. 49, 50 (Vig.
afferunlur (v. inf.), ea ad 1. i n ei iv De inearnot.
CP. 50, 51 (d)); unum e L quinto, Fac. ix, 3 ;
pertinuisse credo. Quippe ex solis . et iv De
mium e L exlo, Fac. i x , 3 ; quatuor e /. $eptimo
incarnat. nullus locus exbibetur, idque ideo potisLeont. I . c , p. 300-305 (e)) (Act. c. C. , iv, 50);
Iria e /. oclqvo Leonl. 1. c , p. 505 (/)) (Act. G. G. simum justaro miraiionctu facit, quod ex solis
, iv, 29 [Vig. GP. 5 0 ] ; v i , p. 469; Juslinian. ep. I. el iv Contra Apollinarium qua?dam afTeruiitur.
*dv. eo$ qui tria cap. propugnant, Bandin. I . 1., l , Deindc vero e* libro De Apoliiuario et ejus harefi
p. 485); iria e L nono Fac. i x , 5 ; Leont, 1. c , (Fac. x, 4), div*rso utique ab illis libris Contra
t
(a) Tilulum Tlov

. \ fuisse credo (cf. Fac. , 3, Deinhu- G
luanatione f UU Dci) nen. ut Fabric. I . I . , p. 355.
iitat, . . . Nostra aeiilentiae ncc
eoulius, qui per contemplum Tbeodoii .
. Kvplov 7. . . (cf. Ang. Mai. 1. I ,
V I , . 500,.citat; cf. infra , et
Cyrill. Alex. Opp. ed. Anben. V, u , ep. p. 498),
n c Gennad. 1. I . , De incarn* Domint oflkiunl.
Eedi. 1. I . , p. 55, unum tantum De incarnatione
tiicmnrat. Caeterum futilis el a Tillemonlio 1. I . ,
. 446 el Fabricio I . 1., 355, jam saiis reproaia Garnerii esi opinio, qua a libris De incarnat.
non diversum etU opus Tbeodori, quod a Facund
. 2, Codici$ myttlci nomine laudatur. Nam et
Facundus baec duo opera uianifesto discriminat et
mysticum a Theodoro $ene scriplum esse testatur
llesycb. (cf. Act. C. Cunst. n , , I . c , p. 404), u i
qui tum illud npus mysticum dici potuerit sileam.
(b) Gennadius qui hos solos Tbeodori libros commeuiorat,< Tb., inqoit, Antiochsnw Ecclesiapretby- D
f*r, vir scienlia caulus el lingua disertus Rcripsit.
Vana eetMiraei et J . Bcned. Garpzovii (Th. Raithu
liliell. De incarn. Gr. el Lal. IMmst. 4779 iv, p. 8)
opinio a Gennadio Tb. Railbueaseln intelligi. Se<l
jure illud ex Geun. verbis eflici ipsius Tbeodori
verba in priu< ipio operis de Apollinario el ejus
lueresi Anle xxx enim jam bos annos Deinc. Dom.
codicem conscripsitmis argumenio esse potsunl.
(c) Ea qu Leont. C. Netl. el Eutych., I . , de
his Theodori librie excerpsit Ang. Mai. I . !., v i ,
p. 300 i q . , saparatim priuius Grscce adidit. Ad hunc
%
C
C
igitur 1. in his Leonlii leriorem adlego. Nonnulla

eliam eornm fragmontorum quae A r i . C. G. n couiiiiHnt, in Pelag. I I papae ep. 3, ad Eliam, 1. c.
p. 428, 429, leguiitur.
(d) lla*cduo fragin. junctim in uberiori legunlur,
quod ex Theodori oraiione AntiochUe babila sutopitim essedicitur. Gf. Act. C. G. , v, p. 99 (v. s.
p. 44, n. 2).
(e) P. 502, num. 1 med. leg. : \ (leg.zbv) ,
iralhne habita es$enti<r\
\
, , \
.
() Num. 6 leg. : ,
, *
.
(g) hum. 42 leg. : ' \
.
) Errore in Mait ed. ' . pro . *
. legilur. Cartemm cognoscitur ex pnmo fragm.,
Tbeodorum in nobilissimo loco I Timolh. m , 46, ,
non aut legissc.
(i) Ex iis qnae Gyrillus Al. i n Hbro deperdito,
quo Diodori el Theodori doclrinam de incarnatione
refukivil, exhibait, quxdam Tbeodori in Act. C. C.
, iv el afferuntur. Nec snal tamen omnia, quae
dicuntur, Tbeodorea, sed nonnulla Diodori, qui cr
ror non debel oflensioni esse (v. $.). Noli vero illsa
hanc ob rern dubiae iidei babere. Nimirum Tbeodorea, qu maxiiiiam partem ex ejus libris De incarn.
sumpta sunl. aliorum lestimonio salie perspicua
t
17
DE TBEODORI MOPSUESWNI VITA ET SGRIPTIS.
ApelHxmrium (Fac. m , 2 ) , apparet, Tbeodorum post non eliafli Apollinarii vanam pr*iiiunptionein per
' tibros De incarnalion* iiUra x u annos u*que dum toium opus De incarnatione eiaminasse, ut n i h i l ,
de Apollinario ejusque bxresi scriberel, nullos l i - sicut sua ferret opiuio, praeteriisset ex his quae et
bros adversus Apollinarium edidisse. Quid vero ? ad Onnitateni ecclesiaslic* orlhodoxrae perliiierent
Num slalui potest, eum postea illis libris Apollina- et ad coavincendam eorum impieialem. Gennariani iinpugnasse? Nec reclius contendas, eum dio autem teste, L I . , in libris De iucarn. ralione
pritnum coulra Apollinarium, tum de incaroationc purissima el lestimoniis Scriplurarum > oslendil,
scripsifse. Facund. quidem m , 2, in opere quod Jesum Gbrislum pienitudinem et deitatis ei butonlra Apotlinarem edidit; ix, 4, quarto adv. inanitalis habuisse, > et docuit c bominem duabus
ApoUi*. L; et Leonl. (Mai. 1. 1 , V I , p. 310, 314) tantum subsUniiis. i . e. anima et corpore, con J . - slare, sensuroque et spiritum offlcia esse aniin
, . . . . , luamfeslo bos l i - ingenila. Idem addit, eum quarlum decimum
bros a libria De inearn. discernere videntur ; sed Hbrum proprie de increala et sola incorporea docum ipse Leoulius I . c , p. 299, se noonisi libris minaque oranium S. Trinitatie nalura de crealuraDt incarn. usum esse narret ( xa\ rum ratione disserentem pro sensu cum auctori
Scriplurarum eiplicuisse, quinlo decimo
, vero volumine totum operis sui corpus ciiatia

etiam Patrum iradilionibus confirmasse et c o m m u ^^,
nivisse. Ex bis quam dispulandi rationem in uni. vereum secutus sil perspicitur. Ita vero meo j u d i ), u l aliter sla- cio rem insiiluit, ut suam ipsius sententiaro accutuam illonim aucloritate non moveor. Multa vero ralius expluaret, defenderei, firmaret, adversarioftngas, quae enrorem eoram parere poluerunt. Sic rurn autem decreta non cerlo quodam ordine, sed
fieri potuil ut Theodori as&ecla, caatione vel aliis bic illic de industria adorirelur. In ultimo Jibro
de causis adducli, duos illos libros adversus Apol- suam doclrinam Patrum teslimoniis firmavit et r t
linariuni (potissiinum ? solum 1) scriplos separaiiin
ipsa commotug el ideo quod adversarii sux senieni\x Patruoi commendalionero adjunxerant (). ExidivulgarenL Fragmenta ipsa ba?c sunt : tredecira
# /. leriio A c t . c. C. , , I (ex iibro c. slirao autem, eum Apollinarit doctrina?, quae
lanto praesertini auctoris lumine periculoeior videApolKnarium; Vig. CP. 4 ; Jusliniani ep., Bandin.
L 1., I , p. 474, 475, Leont. 1. U, p. 310); 2-7, 9 Q retur, magis quam Eunomii rationem babuisse.
(Vig. CP. 2-7, 9 ) ; 40 (Vig. CP. 4 0 ; Leont. 1. c.
Refellit tamen eliam Euuomium idque qui faciuni
Justiniani ep., Band. I . 1., I . p. 474); 44, 42 (Vig. eit conjiciendo licel aseequi, probabilius tamen,
CP. 11, 12); F*c. m , 2 ; Juslioiani ep., Band., I , qui Apollinariura iropugnaveril dispules. Apollinap . 175; sex e l. quarlo, Fac. ix, 4 ; Leonl. I . c , rius vero, vir litteris Graecis quani oiaxime imbup. 309 (Jusiiniani ep., Band., 1, p. 170); Aci. e. G. tus, aflBrroavit quidem Christo, Deo et boinini, per, iv, 8 (Vig. CP. 8; Lcoiit. I . c , p. 310; Jusiiniani sonae unitalera tribucndam esse, sed quam ratioep., Baml., I , p. 172); Leont. I . c , p. 311 (Justi- ncm ut myslerium animo perciperenl in Ecclesia
niani pp., Band., 1, p. 177; aUeruin dicitur
tum inieranl improbavil. Ex duobus perfeciis ( ' . suinptum esse; Act. c. C. u , ) unum effici non posse, b. e. du:;s personas
i v , 19 [Vig. CP. 20], De interpret. octavi ps.; sed unam fieri non posse cum sibi persuasisset, ecclecave Tbeodori in Psalmos coinmentarios ifllelligas), siasiica formula ideo ei displicuit, quod ea duce
Josliniaui ep., Band., I , p. 182.
Cbrislo nonnisi Verbo unilas competeret duplicemQuam viam Theodorus i n singulie libris ingres- que Gbrislum et duos filioe esse slatuendura esael.
aos sit dici non potesi. Fragmenta enim cum ejus Haqne onhodoxis (Atbanas. De
anl impugnandi aui defendendi causa exhibita eint, D incarn. sub fln., Gregor. Naz. or. 5 1 , 1 , p. 742 ed.
I D una fere eademque re versantur et nihil nisi bre- Gletnencet., bominicolarum, Fac. i x , 3,) nomen
vissimi Theodoreae dispulalionis panni sunl. Quan- non deoegandum censuit. Ipse aiitem ui conjunquam verbosus Tbeodorus bic rci argumenlo ad- ctione nlriusque Chrisii nalura? unitatem person
doctus quid eadem iierum ileromque repetendo Gbrislo vindicarel, idque inlellectui bumano aplapossel videtur experlus esse. Ipse narrat (Fac. x, ret, duce pbilosopbia Platonica, qtiani inibberat.
4) e Arii e l Eunomii de incarnalione delicta nec fortasse vclerum eliam Patrum exemplum intuilus,
p
gennina probantur (v. s. et inf.), quod idem de

Diodori lllis, qus quidem ex ejus libro Conlra
Sgnu$iaita$ vel Apollinarieias deprompta aunt,
valet. Suul autera baec Diodorea : Act. G. G. , iv,
4 4 ; v, p. 93 (cf. Leont. Gallaod. Bibl. 1. o.,
p. 896); , 4 5 ; v, p. 92 (cf. Leoai. I . c , p. 697);
p. 9a| (cf. LÔDt. 1. c ) . Jatn duo restanl, quotum allemm eo Diodori esse eviucitar, quod ex
Kbro Contra Synus. vel Apoliin. suroplum dicitur
\tt Ael. C C. , iv, 28; v, p. 93), alierum eo quod
in mediis Diodoreis cHoratu:ii est. C*terum librum

illum Gyrilli esse lemere negavit Fac. , 6, 5,
v. v. c. Liberali Brev.. c. 10
(a)Cf. Ennom. Apnl. Opp. Basil. M. ed. Garn.,
I , p. 622; Basii. adv. Eun.. , I I . , I , p. 211, 212.
Ilajori jure ApoUinarius Palriim auclorilatem in
auxilium vocare poterat. Origenes enitn primus
Ghrisio bumanum vouv eliam atque eliaro vindicavit, alque ba3C doctrina, qaae non poteral BOD placei e, illo poliasimum duce *n Ecclcsia recepia eaU
59
OTTONIS FRID. FRITZSCH$ COMMENTATIO
60
lacile ln eam sententiam ductus est, at cum bomo

Iribug partibus constaret, huma*tam Christi natoram duabus tantum conslitisse ( et !)
), divinam vero locum , occupasse crederet, ita ut
unam personam t*(!ecissel. Hanc doctriiiam non quidem ex Scriptura gacra haustam, quae
tamen i n nonnultis Scr. S. locis (Joan. i , 44,
I or. xv, 47, al.) clare inesse viderctur, facili negotio oum Scr. S. conciliavit, cum praegerlim quae
aut divinae aul humanae Christi naturae compeierent,
de toto Ghrisio praedicare soleret. Sed hinc faclum
est, u l adversarii Apollinariu, quem non intellexiggent, plures opiniones tribuerent quae ab eo alienae
trant (). Quanquam eum, ut Tbeodorclus Fab.
tur. IUe optimus Plalonicug, liic non salis acutus

Aristotelicus. llle minus prejudicati aitulit, hic fa
cile auctorilati cessit. Tbeodorus vero recte evincerc eluduit, hominem duabus lanlum parlibtig
(subslantiis) constare. Hoc eniro probato Apollinarii doctrina nulla erat. Sed an in bac lubnra digquisilione salis feliciler versatus sil dubitarelicel.
Praeterea arctisgimae illi naturarum Cbristi connexioni vel potius conversioni, quam Apollinarius
somniaret, cum multa advcrsari tum ipsam nalaram divinam multig probavit. Sed eum argumenta
ex opere Gbrigti conira Apollinarium repeiiisse
non credo. Maxime Scr. S. auctoritate nitebatur.
Suam doctrinam cum Scr. S. belle convenire, i n
qua de Servatore dicta modo ad divinam, modo ad
hcer. iv, 8 ; //. e. v, 5, referl (cf. Greg. Naz. epp. ad

Cledon. t. I I ) , \
, atque ila vulgarem vetcrum sententiam, qua
Christus et Spir. S. Deo Patre inferiores babebantur, revocasse cur tieges non video. Sed protulerint adversai ii (Theodoret. Fab. hoer. iv, 8.) asperiore, quam quo Apollinariiig voluit, sensu iilam
etUentiara.
Inler eosqui lum Apollinarium refularunt, Theodorus quodammodo eminuit, cujus u l indoles et
doclrina, ila etiaro impugnandi ratio ab illis diversa erai (6). Vereor aoiem oe baec pugna ci faialis exslUeril. Nam cum Apollinarius Christi naluras
tumma necessitudine connexuiggei, injo confudig- C
set, Tbeodorug quo indole sua ducebatur, majori
etiam raiionie perspicuitate eas ila diremit, u i haereticum errorein non effugerei. Omnino vero summa
erat utriugque viri divergitag. Inferior erat Theodorus erudilione animique perspicacitate, doctus
tanien et ingeniosus. Apollinarius pro ingenio suo
acuta ac poelica Plalonis regula formatus, Theodorug natura sua ad Aristotelis gobrietalem fereba-
bumanain ejus naiuraro, idque maxime perlineant,

cum Apollinario tolam Scr. S. pugnare. Sed I .
loan. i , 44, nonoisi accurata disputatione de ratione Terbi Dei bominem inhabitantis Apollinario
e manibus extorquere potuit.
c r . l l l l \Uf. V'Jaill|Uaill CUIII, Ul
l lieOUOrCIUS .
IJUd UC OCIMIVIC UltW UIWUW au
MIVUV u
B. Libri contra Eunomium.

Ebediesu 1. ., p. 35, 34, Tbeodori duo$ tqmos
adversus Eunomium el unum tomum pro Basilio
memorat, quos amplum tltiim eontra Eunomium l i bruiD, quem Phoiius se legisse lestatar (c) cujugque fragmenlum in Fac. ix, 3 ( ab opere De titcarn. ad aliud, quod contra Eunomium edidii
u b i decimo libro ) legilur, fuisse, et ideo
credo quod Eunomium vix tam mullis refutavii, et
quia ut a Nestorianis in duo opera dividerelur, libri
moles et argumenium videtur effecisse. Quanquam
banc senteniiam ipsa etiam Pbolii verba luentur (tf).
De libri origine et indolc h*c accipe.
Ewjomius, magnus ille Arianorum antesignanus (e), cum Apologiam (f), quam paulo antequatn
Cyzici episcopus fleret (360) (), nescio qna re
provocatus (h) scripserat, a Basilio male refutatara
(a) Caelerum veteres non miror, quod Apollina- ,

rium Eutychianismi accusarunl. Sobrius Sabg (De ^.
Eutychianismo ante Eutych., Wolfenb. 1723. p. 97}
(d) Vanissima est Gavei 1. c . . 248, opinio, a
Apollinaristas Eulyrbianis proximos habuil. Sed libris contra Eunomium pro Basilio iortasse non
magna doclrina) eoium estdiversitas. Uterque enim diversos fiiisse libros conlra Apollinarium. (v. s.)
eorum dux. a diversis initiis profoclus, diversis
(e) Hujug viri, in multig egresii, reg iiiimicorum
necessitalibus et rationibus ductus est.
potigsimum rabie multis nebulig obvolutae gunt,
(b) Optime Albanasium dogmatice Apollinaristas D qu;e n l quoad fieri polest landem aliquand* diggipenlur optandum. Gum fructu cf. Fabric. 1. I . ,
reiutasse existimo (v. Moebler Athan. d. 6V., I I ,
IX, p. 207 sq., qui plurima, quae huc pertinent^
p. 271 sq.). Gregorii, Nazianzenus (v. Ullmann. I .
I . , 401 sq.) et Nyssenus (v. Schrceckh I . I . , XIV, congessit; Basnai. Thesaur. monum. eccles., I , p.
p. 58 sq.), prooratoria stia indole bujusmodi pu- 472 gq. (Vogl, Bibl. htvres. I , p. 484 gq.); A. Neangnis minus apli, Apollinatii decrela nec ea qua par der 1. I . , I I ; G. Rud.G. Klose Ge*ch. und Lehrede*
eral cura invesiigaruiit nec profligarunt. Epipba- Eunomiut. Kiel, 1853.
(f) Primum cdila est a Fabricio 1. I . , VIII, p.
nius aulem baer. L X X V I I more suo de Diiuoiritig
262, deiude in Op. Bagil. ed. Garu., I , p. 618 sq.
eiiam disseruit.
(c) Phot. c. 4. .
(g) Basiltus c. Eun. 1.1, (Op. i , p. 209, 210) E u '. c 477. (ed. Andr. iioinio nec Seleucia*, iu qnam urbem Ariani vocati
Schott. Rolbom. 4655, . 399.) 4 \ * - non veniggent (a. 359), neque Conslantinopoli, u b i
\ ('. Facilis eral Ariani superiores fuissent (a. 560) el civitateg i n . Utra lectio vera gil non dixerim) ler se partiti eggenl, ipse autem
\ , retuligget, apologia opug fuisse dicit,
^ 6 . Pbotium ut dolo eam confeetam esse demoogtret. Hinc nisi
nig I. duos diversos libros innuere vana esl Agge- claudicat Basilii demonstratia, illo tempore Apolomaoi 1.1., p. 34, opinatio. Leont. I.c. (Ang. Mai.
giam scriptam egge emergit.
I I . , VI, p. 299.)
(A) Doli poslulatur a Basilio 1.1, p. 2 0 9 ; gcd
t
DE THEODORI MOPSDESTENI VITA ET SCR1PTI&
62
e s vidisset (), adversario eo majori cupiditaie ^ animi perspicacitale, consiantia ac pbiloeopba eruobviam i v i l , quo magis suis sludiis ortbodoxi offi- dilione inferior, superior litleris biblicis et ccclecerent. Sed boc ipsum suis parlibus illatum dara- siasticis erat, omnium optime adortum esse baud
io causa fuisse credo, ut nova Eunomii Apotemere conjicias, sed saeviii etiam in eum ct nescio
logia (b) post Basilii demum morlem (c) in lucem
quae absurda in eum conjecit (Theodoret. FabuL
prodiret. Tres, qui tom Eunomium oppugnassent, har. , 5).
roeinoral Pbolius c. 4-7, quorum primus GreC. De Spiritu saneto libri.
gorius Nyssenns, piclate etiam adduclus, fratrem
Dnobus tomis De Spiritu S. (cf. Ebediesu I . c ,
duobus libris defendit (d). Non mullo post Theodo- p. 35) videtur Tbeodorus imrum hunomiuni etiam lum superstitem impugnasse ptignasse. Leont. De tectU iv (Gall. Bibl. 1. c , p.
verisiroile est. Pholio autem recle pulo Tbeodorus, $56) : (. . .)
qui sil \
\ .
\ D. De Apollinario et ejus hceresi liber.
, dicitur
Si vera sunt quae de libris illis Theodori adver , sus Apolunarium supra dixi (col. 5 8 ) , dubilari
\ * non potest, quin liber qui Facundo x, 4, De Apoi . Propiignavit pra
linario et eju$ hceresi (*), Ebediesu I . 1., p. 55, D*
doclriaa ecclesiasiica aique ita Ecclesi viam te- assumenie et a$sumpto dicitur, uuus idemque s i l .
nuit, ut solius Leontii (v. s.) opprobrio occasionem
Nam de assumente et assumpto Tbeodonis nonnisi
pnebaissc videatur. Eum autem Eunomium, qao
contra Apollinarium scribere potuit, nequc causa
B n l t i s cauftis, qua Basilium facile laluerunt, ad

ulatione vidi levius. Est aulem Ruppii opinatlo
apologiam provocari poluit, praesertim cnm maniis maximede causis rejicienda : I . Gregorius dwofrsto etiam ad Semiahanos in ea respexerit.
bus tanlum libris Eunomium oppugnavit. (v. inf.)
(a) BasiUutn I I . Nysseno alienum esl illorum liDrorum dicen (I. , I . ]., . 207 sq.) fere anno di el disputandi genus. Nolosingula afferre,esl enini
368 scripsisse ex bis colligas: I . Eunomium in Bares nianifesta, nisi forle Gregorius Gregorium
silio confuiando non miniinam vilae suae partem
exuit. Gopiosus est, oratoris lenociniis deleclalur,
Insumpsisse narral Gregor. Nyss. C. Eun. I (Opp. at in illo quisquis fuil conclusio excipil conclusioParU, 1638, I I , p. 286); \ , inquit, , nem, ideoque sententiis crebrum, verl>orum par ' cum jure eum dicas, sed ea est ejus oraiionis i n . Hc doles, quam oratoriaGregorii virtus nunquam suam
sane non ad vivum usque resecanda, sed nisi inep-' agnovisset. 111. Ulerque eamdero doclrinam defenliit Greg. Nyss., Eunomius multo post (ferme a. dil, sed Gregorius nonnuUa bujus viri argumenia
380) in arenam descendit. I I . Basilium aulem non
segre adhibueril. IV. Libri ifli niagis contra Eunoslatim, sed aliquanto post Eunomii Apoloyiam op- inianos quam contra Eunomium videntur scripli
pugoasse non solum ex.v. Basilti adv. Eun. , 1.1., esse. V. Gregorius prologum, epilogum aliaque
p. 210, ; - nonnulla illis libris adjecisset, unde scriptorera
telligitur , sed lotus etiam Basilii ita
agnoscercs. Ne multa, ejusmodi est illa conjectura,
romparalus esl, u l cam scriberetur, ortbodoxorum
quae nemini in menlem venire debebal. Sed qnae
paries invahiisse perspicias. quo lempore Euno- Pbot. c. 5 de Sophrooii defensione Basilii conlra
uiius Apologiam composuit regnarunl Ariani. Ila Eunomium rcfert, apprime in bos libros quadranl,
Tcro fcre *d a. 368 ducimnr, cui sentenlix 111 Ba- ideoque eos particulam illius operis esse baud i i n suiiv. I. I . 207, ]! - probabilitcrconjicias.Sophroniusaatem idem opinor
ctot belle con- luit , cujus Hieronym. De script. eccl. c. 134, meveniunt. Libros quarlum el quiiilum illiusÂva- niinit. Gerie quo jure eum Gaveus 1. 1., p. 358, sa>
non Basilii esse jam ex iis elucet, qua3 culo vi assignaverit non assequor.
Garner. 1. I . p. LXIII sq. dissemil. Rupp (Gregor's
(b) . Gf. Greg.
des B. p. ftyssa Leben und Meinungen., Lips. 1834, Nyss.J. I . , . 297.
. 134): lcb balle diese beideu lelzlen Bucber
(c) Gl. Greg. Nyss. 1.1., p. 285.
ior die kiirz.- Abweisung desEnn., welcbe derNys() Trtbus libris Nyssenum Euoomium impugnas* ner aufder Synode zu Gonstantinopel dem Gre- se dixit Rupp l . c , quorum posteriores (.
gor v. Naz. und llieronymus (De viris i//., 128) : j ) '. I I , . 284
Greg Nyis. anle paucot annos mibi et Gresq., . . . . . ' [ila bic liber niale uogorio Xaz. cunlra Eunomium legil libros) vorge- taiur] I I , p. 724 sq.),pau!o post brevem illum priolesen haben soll, von welcher Pbotius (c. 6, 7.) zu
rem /v. s.), quem v. d. exHieron. 1. allato, credo
berichten srheint. (al. Pbot. duo eaque ampliora
ul haberet cui Pseudo-Basilianos libros tribueret,
Gregorii scripia memoral. Oinnino breveiu Nysseni
exiricavit compositi essent. Nuga2. Nam cum liber,
dissertatiotieui Kupp excogilavil) Alle Grunde, wel- qui duodecimusmale dicilur,ullimus Nysseni contra
ebe sie dem Basitttis ztizuscbreiben verbielen, Eunomium sil, eum nonnisi duos illos libros contra
sprechen lur Greg. v. ftyssa, und ich glauL>e, Eunomiumscripsissc exipsius Nysseni v. concludas
Scbroet kb, der dieje Grunde XIII, 58, angiebt ( p. 1. c.,p.724-726. Hac cun Photioet Hieronymo belle
58. sermo esl de indole librorum 111 Basilii, pauca
cuncinunt. Illi diio Itbri illi ob oculos eranl, huio
vefo qtue Scbrccckli. 1. I . p. 56, 57, post Garnerior vel ut magis credo prioris pars recitabatur.
nutu I. c. contra ullimoruin libr. autbentiam atluatet autein ex Hieron, 1. I . , parlem salle.ni prioris I .
l i i , aliud aique in prioiibus esse in iis genus scri- a. 381 absolulam fuisse. Foriasse post demutn Gregobendi, improbari voc. de Filio Dei usur- rius cuiu absolvil et in luceni edidit.Allerum scripsit,
patum, Sp. S. Deuni vocari, iis Ruppii conjertura
cuin Eunominsdenuosuam sentenliam propugnasseu
nibil probalur), ist nur dessbalb nichl auf den Ge(c) Male Tilleiuonl. I . 1., p. 446: c Ceet sans
daiikeii gckomraen, sie dem Nyss. zu viadiciren, doute 1'ouvrage contre Apollinaire donl on parle
wetl keio Godex elwas daruber sa^t.! Nihil bac dis- asacz souveni ct dont on cite le m* cl lc iv* livrc.
t
OTTOMS FRIB. FRITZSCHE COMMENTATK)
esi cur plures cum quam duos libroa advmtim

Apollinariuro edidisse statuas. Haud raro aulem
iisdem libris varii tituli tribuebantur. Fortasse
Nesioriani ltbro, quo de assumcnte ei assumpto accurate cdocebantur, illara inscriptionem indere maluerunl, quam lilulo Apollhiarii memoriam recolere. Unum quod superesl fragmentum ex libri
priucipiodesumptom exhibel Fac. 1. I . , ex quo eum
triginla annis post libros De Ineam. scripîm esse
cognosciiur. Narrai vero Tbeodorus, Apollinariaias, quorura nullus scriptis certamen suscipere
ansus essel, inflrmos alblelas imitatos esse el callidos, qui forliores, contra quos certare non posaenl, insidiis et macbinamentis everiere conarentur. Scripsisse eos inter se procul dubio quacdam
eomque autem eel, qtue supersunl Tbeodori fragmenta, idem opprobrium quod Tbeodorue Apoilinarislas, Facundusin Acephalos conjecit. iu illam
adversariorum fraudem incidisse nego. Vide supra
(col. 24).
E. De miraculii librL
Unicus locut, quo quam suam Indolem Servaior
. , Maltb. , 3, ostenderil exponilur, ', allertur in
Act. conc. Later. (a. 649), Hard. 1. I . , I I I , p. 896,
et a Maximo Opp. I I , p. 91. Illi aulem non
oratioues (Schroeckh I . I . , XV, p. 207, Reden?)
erant, sed, ut recte Tillero. I . I . , 445, libri De mttaculU Jesu Chritli, nisi, quod valde suspicor, otnuino ex catalogo Theodoreorum librorura expunInepta, quae nm.quam dixisset, v. c. quod oporteat
^
r a t a ciiandi
putare et dicere duos fitios, quamvis in libris De ralio peperii illeque locus ex comroenlario tit
inearn. ubique contrariara plane docuisset, eaque Matth. sumptus est.
sois scriptis inseruisse, quac familiaribus aliquando
F. Contra magiam Penicam libri tre$.
eiiam suis demoustrassent, quo se imprelaiis conLibros tres ir Jlspcldt nai
vincerenl. Unum autcm ex suis, qui flde dignus ab
ad Ma&tubium, A r illis habitus esset, qui ista perlegerel, sibi quae
inenum ( " ), cborepiscopum
gcripla fuissent renuntiasse. Ex his coiligi potest,
acripios, Theodoro Mopsuesteno propter opiniones
Tbeodorum boc libro accuralisime suam de incarNestorianas maxiroe libro terlio conspicuas et
naione seiitentiatn exposuisse, quo calumniandi
occasionem deiiieret. An jure adversarios pessimae propter commenlttin de
, cui scriptor faveret (), rccte vindicavit
illius fraudfe iusimulaveril dubito. Neque enim
Ipse calunntia*, quas putat, perscripl:is, legit el Pbolius, c. 8 1 ; cf. Ebediesu 1. c , p. 54, duo t. adlieri poiuil, u l adversarii ad illa tantuui loca, quo- versu* Magiam ; Leont. I . c , p. 689, deliramenta tua contra Magusasos (b); p. 690, qum
m m quidem numerus non exiguus erat, aninium
adveriere juberent, propter quae Tbeodorum jure C contra Magu$(POS scripsit. Phoiius I . 1.,
iinpielatts accusare sibi videbantur, ipsi aulcm
qua? ex iis eflicerentur paucis verbis enwiliaretii, , (c) , \ v. c. quod oporleat duos fllios dicere. Quomodo- (rf), , \
F o r l a e s e
e o s
a c c U
(a) In hac s<>ntcntia an Theodorns fuerit maledu- via acceptum nonnlsi de barbaro Gractim fecemnt,
bitat J. Augnslin. Dietelmair (Comment. fanat. de neutiquam inter se conveniant. Quod Diogene
ter. omn. hhl. antiquior., Altorf. Laert. leste (in Procein.)Dinon et Ifermodorus 4769. 8. p. 2 i 4 , 245). Cf. Tbeod. fragmentiim in dixeEvang. Joaunisab Assemano Syriace editum, infra; rum, id mera conjectura nitiiitr. Hujuainodi alia
Leont. I . c . p . 687, al.
velerum v. in Gesenii Geschichte der hebraischen
(b) Voc. Magufei, ex Syriaco ortum serioribus- Sprache nnd Schrift, p. 224.
que Graecis adamalum, idem plane notat quod Magi.
(d) Zeruane Akerene (tempu$ infinUum). Male
Interdum Persas in universtim, Magis dedilos sigtii- Tlioin. Hyde ttist. relig.vei.Pers., Oxon., 1700, p.
flcat, cf. v. c. Basil.ep. 258, III, p. 394. Suid. 297, 79, 495, Abrabamum intellexil, quero errorem
\ . 01 falsa verborum Photii interpretatio genuil.
.
(e) Zoroastres ipse quidem Zeruanen, tempug
* \ .
nulbs linibus cir umscriptum, summuui pi incipium
(c) Inlelligendns Zoroastres. Sed illud - essc sialuit, sed cum ifind ejueaioili esset, cnjne
niillo pacto ferrl potest. Quienim ^xsii- nolio non cogiiando, nedum scribendo animo c o n lerit? Imo aul (Tbeodorei. Grac. aff. cur.
ripi posset, rarissime de co in Zend-Anesla sermo
IV, p.955) legeiiduin,aui,quod magis credo, - fil. Itavero hicillic hanc genuinain Zoroaslrx sen; (ila in Kleukeri Anhang zum Zend-Arcsta, |, tentiain evanuisse merumque dualisinum locum ocp. 490. ex Plioi. ed. Gcnev. 4614), nomen e.i legicupasse credtbile. A l aliter se babuit lempore Tbeolime facluiii et fucile in corruptuin. Ue dori, ad quetn accuratior eliam notitia illius prinvariis formis nominis Zoroasirae v. Gesenium V. S. cipii pervenit. Elenim tteri noii poluit, quin desideR. (Oe mseriptione Phmmcio-Grwca. Hal. 4825, p.
rium, quo ductue iu eo in priniis auiinus bumaniis
49,20). Ka autpiu notninum Zereloscbtro (Zereauplura per saicula occupatus erat, ut ralioucs infirum, figurate salus, Teschire stellu, v. Kleuker Zendnili et flnili accuratissime enuclearet, ad Persaa
Avttla 111, p. 4) et dissimilitudo est,
pertineret eosque praesertim ad summum suiim
m qui boc ex illo ortuiii eit non perspiciam. Quid principium animadvertere juberet. Iia ejus nolio
vero si Gneci barbarum illud nonien ila mutarunt,
aliqualenus certe definila el usui cmntntini magis
ut Graece laclum Grxca elymologia, hic quidem sa- adaplala. Recte quidem Zernane
tis apu (;, ) iuieretur ? Nonnibil coindiciiur, sed ne quis illum euui animo informarel
iiieiidalionis buic seulentiae eo accedit, quod vete- cujas noiionem Cbrisiianomm Deus complectereresGraeci eaiis constanter usurpantnoroina tur, Theodorus suis ipsius rationibus nixus euir
, , cum rcconliores, qui nomcn alia norainavit. Yos, inquit. coDStiluislis quidein
DE THEODORI MOPSUESTENl VITA ET SCIUPTIS.
, , (),
\ (6) * \ \
(c)
(d) \,
. Addit Pholius, eum in reliqvig libris piaei doctrinam initio a mundi crealione capto cursim cxpoguisse. In bis vero, roea
gentemia, ita versatus est, ut poslquam de niundi
creaiiooe fusius diggeruiggel, in duo aeva a Deo
lenpora dlstributa egge diceret; alterum praeparationis vim babuisse, perfeclionis alterum; pogierioris aevi inilium Cbristum fttigge, qui pro indote
soa docendo, agendo, patieiido horoinum neceggitatibag ita guccurrissei, ul jam via ad salutem paleret: ad bunc eoim gcopum omnia Deo moderanie
pserlt, cf. Pbot. c. 177 : . .

. , Ebedi. 1. c , duo l . adver$u$ aaerenlem peceatum in natura iitum etse, Mar. Merc. v.
; aiubigiiur nec quam ralioneiu inierii a viris
d. exposilum esse video.
Pbol. 1. 1. :
, \

\
,
, ' \
, \
(). ,
dirigi; aliquando aulem Gbristum iterum venlu-
|
elvxatv^
roin, qoo oraoia mala auferret.
, \ Eo vero congilio Tbeodorum bos libros congcri*
fgiggeexiaiimo, ut Cbrislianoa edweret et robora , \
rel, fortasee etiam Zoroastrae asseclis doctrinam
\ , oi * Carisliauain commeodaret (*). Tum enim mulii
\
Zoroaatne geciatorea in divergig Asiaa lerrig dege\ >. , \
baai, quod v. c. de Cappadocia Basit. ep. 238,
,
Ul, p. 394,395 (Strab. xv, 3) tesUtur, Persici auleni
,
Cbrisliant perMagoruni iiipriiniginvidiaroadmoduni
,
vexabanlur. Cf. Soz. Hist. eccL n , 9 sq.; Socrat.
^
Hui. eccL 7,18, sq.; Tbeodoret. Hist. ecei. v, 38 (/).
. Uis verbig Hieronymum notari noa est
quod pluribus doceara. Permiraro Andr. Schoili ad
G . De perfectione regiminis.
Pbot. I . , Norisii I . 1., 1, p. 9 1 , Bagnagii 1. I . ,
Tbeodorum toinutD Dt per{ectioneregmims(ierb&
Syriaea male trangtulit Aggem. De perf. operum) ^ p. 14, Tiltomontii 1. )., p. 448, opiuionem, infaustara esse ejus appellatioaem ab ductam
confecisae solus Ebediesu I . 1., p. 34, tegtig eal.
recte
exploeit Caveut 1.1., p. 348, cum manifeslo
H. Comtra defenscret peccati originulis libri quingne.
Qaa occagione, quo anno ei advereus quos Theo- Aramseus dicalur (). De quinto illo Nazaraeorum
doros quinqiie libros De ptccalo originali conscri- evangelio v. Hieron. ad Matth. x u , 13 (ed. Hartian.

ggminum principium, ged quod banc unam vim ba- Polter ad Glem. Alex. Strom. m , 2, p. 515) mala
buit, iti inferiora duo principia in lucem ederel. negeg cum Hydio I . c , p. 297; v. etiam quae GeaeNibil ei prselerea ad illa principia et res crealag. niug De inscr. PhamicOr., p. 17, adnotavit.
Uaque j u r e illud caecano fortunam dicag, i d (d) Goncludo ex big, Theodorum quaeilaro scripte,
qite niagis exinde paief, quod inviturn Salanam quae Zoroastre nomine circuinferreutur ob oculog
p i t K u l i l . ( V . , . satls ambigua gunt, sed habuisse. Cf. Euseb. Prcep. ev. i , 10.
ideo credo, quod rea ipga non certa ac deflnila no{e) Idem Theodorelug iig spectavigge videtiir,
liooe abaotveretur. Pneierea nescimus, qua imaIUU se contra Magos scripsisê rfert. Cf. Tbeogine illum Zeroanis partum descripserint. Vulgo
oret. cp. 115, IV, p. 1191. in Letit. ab i n . , 1, p.
. v e r t . : libationent [acient, ego veru nonnigi
176.
fudeiHii noiiofiem verbo indiderim, ut emanalioaie
({) Tillemontiug, qui Tbeodorum preibyterum
n i i o obiiuueril.) At vem Hagi ila potiug videutur
Magog iropugnagge pitlal i . 1., p. 447, leviggimo
irgumeiitati esse : Ut babeag in quo acquiescas, j ) nitilur argumento. Dans le titre, inquit, i l ( K .
samio principio opug est, quod per se ejugmodi
Pholius) nequalilie Thcodor^ qiift prestre (?); ainsi
cgl, ot i d meiile non compleclarig. Protulii ut qu
i l l i l cet ouvrage avanl son ^piscopat.
vidonus exaigterent duo priocipia inferiora, uira(g) Gonferenda cum big quse Mariug Mere. 1. c ,
qoeprimo bona, ged allerum preelarain indolem
p. 615, de origine PHagiamgmi narrat, io quibua
ia praviialeni convertit. Ila oinnium qoae sunt
illud dubium, an Rufinus, natione Syras,Aquileiencaoaa et raiio esi. Neque vero cacaro fortuuam in
gig Hle intelliffendiig. Fuse bac de re disputavtt
aniuni faaiigio collocamue. ged ea egl exlremi i l - Fonlanin. i n Hist. Ut.AquiL, 1. v, c. 18, 4, 415
littg altiindo u i uec quale git neque ejus rationes
gq., ged cum bunc 1. assequi non potnerim, nolo
ad duo illa principia, ad res creatag nulla? esac jaro meam seutentiam interponere. In ulramqnr
possuot, aggeouatur nigi incptus.
partem a Norigio 1.1., 1, . I I gq.. et Garnerio ad
() Ormuzd, Ormmz Hormsuitu Tbeodorug U n - Mar. Merc> I , p. 130 sq., Dis$. deprimis auctor. et
t o t t , qaod gciaai dixit, ged Hormisdas deftns. hmr. Pelag., c. 3, digpulatum. Nuperrime
noinen de bomioibug eaepius dicium ex eodem fon- Joseph. Honorius Marzultini in Diss. de Turanh
le flexU, Plut. De 1$. et Os. (Morai. ed. Rufinipresb. Aquil. fideet religione. Patav. 1855, 8,
Wytienb., 11, p. 513); ' Diog. LaerU Rufinum Aquilei. cum Syro male confugum egge
contendit. V. Biblioteca Iluliana, n . GCXL, p. 369
Prooeni.
(Mediol. 1835).
(b) Ahrimao. Y. Kleuker 1. I . , p. 5.
[ Hujuftmodi opprobria pogt m Magorum d i (h) Thora. luigiuin diggert. gcripgigse dc Araroo
ciplioaiii cacidiate in magno Patruin conaeuiu (cf.
gcriptore ecdeg. anti-pelagiano, obgcuriggim
%
67
OTTONlS FRID. FRITZSCHE COMMtNTATlO
6S
IV, p. 47); Dial. I I I adv. Pelag., init., . 53; (cf. Cav. I . l.,Basn. 1. I . , Neanderl.l., I I , p. 360,
1361); quid quod Garnerius conjeclura TbeodoDe tcripior. cccL, s. v. Jacob* Cf. Scliotl. I*ag. in
rum mendacii vel malae fraudis, qua libros contra
librot iV. ., p. 8 s q . ; Credueri Bettrage iwr Einl.
in die bibl. Schr., I , p. 388 sq. Nova aulem Hiero- Hieronymuin scriplos posl imruulatos adversus
nymi bibliorum translatio inimicis ejus satis com- Augustinuro edidisset, accusavii? Garnerio aliinudani viiuperandi occasionem dedil. V. . c. Ru- quanto melius Norisius 1. I . , 1, p. 88 sq. : < Pelafin. inveci. I I , Opp. Hier. IV, p. 444. Quos libros giani cum se ab Hieronyroo et Auguslino adversade nova haeresi in patriain misisse dicilur Hierony- riis scriplis vellicari cognovissent, Tbeodori Mopsuesteni palrocinium implorarunt, ad quem etiara
m u s , n u i l i alii esse possunl quam Ires Dialogi adversus Pelagianos (IV, p. 483 sq.), scripti a. 415. Hieronymi Dialogos recens quidem publicalos delulere. Ille scienlia lamidus, quo solus sapere v i
Intelligitur ex illis quae Photius retulil, Tbeodoruni
contra Occidenlaleb in Orienle versantes scripsisse, deretur, aliorum ingenia despiciens, sua tanlum
ac novie, quam putaret baeresin, auciorem Hiero- probabat: quare contra ires Hieronymi libros salis
nymum, qui Occidenlem eliam viro suo infecisset, justum volumcn in quinque libros digestum prohabuisse. Pholius autem ubi illa perbibuil, baere- cudit. > P. 88. ldem v. d. Augustini eliam libros
8is illius doctrinam Tbeodorum secutus his paucis
De peceat. meril.et remi$s. et ep. 89, ad Bilarium,
complexus e s i : 1) bomines Tbeodorum iinpugnasse putat. Bieronymum enim
) , corrupta j a m et mortali facU per in fine Dialogorum pauca lantum verba pro pccAdami peccatuin, xai xfj - cato originali aslruendo habere, laudare vero pro
. 2) Ne recens nalos quidem i n - ea re operosa Augustini volumina De pecc. tn. et
fanies a peccaio liberos eeee, cum ob Adami pec- rem., in Asiam ad se delata; Theodorum aulem
catum natura facta ad oranes ejus poste- cum bsc legisset,haud dubie illa quaesivisse, praeros propagetur, Gf. ps. L , 7, a!.. Baplism., ccen. serlim cum ex Pbotii cxcerplis conslet, eum ea
sacr. , qnod ulrumque sacranienlnm infantibus impugnasse, quae apud Augustimim ianium de o r i praebealur. 3) Nullum boroinem juslum esse. Cf. ginis reatu cxplicata legantur. Profecto Pelagium
ps. C X L I I , 2, a l . 4) Ne Chrislum quidem quatenus ejusque discipulos laudata Auguslini volumina una
naturam peccatricem agsumpsissel, peccati ininiu- cum cpistola ad Hilarium, in eynodo Diospolilana
nem esse, quanquam ei alibi inear- lecia, ad novum sectae palronum misisse. P. 99.
nalionem tribuissent. 5) Matrimonium, vel cerle Denique illos Theodori libros anno fere 416 concoiius cupiditalem et seminis eraissionem omnia- Q scriptos esse exisiimat propter Pholii verba que bujusmodi, quibusgenus noslrum propagetur, ,
cori uptae naturae esse. Poatquam deinde Tbeodorum etideo quia Zosinii liUeris encyclicis, an. 418 p u oplitue inlerdum praecipue legilima Scr. S. interblicatis, et, Mario Merc. tesle, ad Orientales Eccleprotalione baec refulasse, sed in Nestorii et Origesias miseis ac per iotum orbem subscriptionibus
nis errores incidisse observavit, de bis seiUentiis SS. Patruin roboratis, Theodorus vix ausus fuieset
Tbeodoreis disserit : ab initio quidem Adamum contra orlhodoxam sentenliam tam mulia scribere.
morialem faclum esse, sed ut peccatum odissercus Tbeodorum Goeleslium contra Uieronynium defcnDeum siuoulasse, quasi propler peccatum poenae disse verbo monuit Baumgnrien-Grusius, Lehrbuch
loco niors imposita esset : duplicem csse peccalo- der chrisll. Dogmengeuh., p. 525. Vir plane singurum remissionem. Deuique Tbeodori genus diccndi
laris laiius vellera suam senlenliam exposuisset.
recie descripeil.
Ut jam quid mibi videalur dicam, Tbeodornra
t
At vero Photio non pror&us convenil cum Mario

Mcrcalore, qui c Tbeodori de secundo codice libr.
iv et contra s. Augustinum defendcntero
nale peccatum e l Adam per Iransgressionem mor-
paulo post exorlaro lilem Pelagianam libros illos

confecisse, sed neque Hieronymi neque Aiiguslini
scripta legisse affirmo. lllud Hieronymi meraoria
D
i n d u b i t a t u m r e d d i t u r , hoc vero c u m inde pateat,
Ulem factum calbolice disserenlem , quatuor

fragmeota Latine vertil I . c , p. 702 sq. (leguntur
etiaro in Noris. 1. 1., I , p. 95 sq.). Tribus prioribug fragmentis docet Theodorus, biblicis impriniie nitens argumeniis, Adamum morlalcm crealum nullumque esse peccaCum originale; ultimo
vero aeterna post resurrectioneoi supplicia esse
negat.
In hac Pbotii et Marii Mercaloris dissensione
dispuiatur a viris doclis, uirum contra llieronymum ao conlra Augustiuum Theodorus scripserit
quod Tbeodorus Latine nescivit, turo eo cerlura

est, quod neque in fragmentis neque in iis qua* de
libris illis accepimus bujus rci ultum vesiigium
esi. Quanquam Hieronymus Dialogis suis u n t u m modo negavit, posse boininem si vellet sine peccalo eese et facilia esse Dei praecepla. Imo si quam
rationem Theodorus in diaputaudo secuius s i t ,
probe memineris, dubilare non licet quin Pelagiani
siattm posl synodum Diospoll mense Dccenibr. anni
415 babilam quae litem illam continerent ei per
litteras (a) signiiicaveriiil, iis adjeciis qu in i l l a
pariter ac celeberrimo, qiiaa in heptade dissertl. appendici disseri. De h<tre$iarchi$ ati apostolici subjtincla, p. 466 sq. legalur, auclor mibi esi J. Franc.
Bjtddeus Uag. in iheol. univers , p. 952.

() Fieri poluit ut illo cempore ipse Coeleslûs
Tbeodorum adirel; nibil taraen adirino.
6*
DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS.
70
gynodo acta erani (. acta ex Augustino collecta sed tantiimmodo tacili, qui div. Scriplurarnm ha
bebant noiiliam, delrabebant, nibil huc facit.
Hardtiin. 1. 1., I , p. 2009 sq., Fachs, Biblioth. der
Kirekenvers., I I I , p. 328 q ) , Theodorus aulem Neque enim legum publicarum polentia intelligenda,
sed austeritatis Hieronymi atque aucloritalis, qua
suum putaverit impia nonnullorum dehuroana nalura
decrela scribendo diluere. Haec sententia, per se in homines grassabatur; . eliam statim seqq. :
% Novissime vero in hanc dogroatis recidit novitaprobabilis, bis maxime nititur argumentis : Pelagiani de actis illius gynodi excerpsisse, quae divul- lem, qua dicerei.
garcntur, certum est (cf. August. De getlis Pelagii,
vero nondum de Mario Mercatore diximus.
c. 3?); eam Tbeodorus qua?stionum tum motarum
Quanquam bic quidem, cui facili errore Tbeodorus
cognitionem habuit, quam nonnisi ex Hlleris, qu de peccato originali nonnisi conlra Augustinum
breviler eas enarrarpnt, bauserit: conlumeliae, qui- disputarc poluisse videretur, morari nos non pobos Hierooymum affecit Tbeodorus ex boc solo tesl. Sed memoral tamen Theodorus $apieniissimos
fonte manaverint. Quod vero pessirae sane Hierodefensores peccati originalit 1. c. Potuil de Auguiiyrnus illius baeresis , imo auclor, qui sua
stino quaedam comperisse; boc affirmo, eum in Hielabe Occideolales etiam Ecclesias contaminasset,
ronymum polissimum, utpote baeresis illiua duappellatur, ne hoc quidem quale sil obscumm.
cem, tela sua conjecisse.
Pelagiani enitn, qui ad Tbeodorum litteras dedeSi Tbeodorus singulis quinqne libris qninque rtmt el quorum fuirjr tum in Hieronymum in p r i - las adversariorum senleniias, quasattulit Photius,
mie conrersus erat, res. antea in Occidente gestas d i l u i t , rei argumento adducius eadem saepius reqnam fieri posset maxime oblivioni tradere studc- petiil. Suinma quaeslio, a qua reliqua suspensa
banl, ne Occidenlis auctoritas Orientt fraudi esset.
eranl, in Adaino versabalur, qucm mortalcin creatum
CaHertim haud importunae fortasse Theodoro illse
nibil importuni bumanse n a t u r a imporlasse docenRieronymi contuiueliae eranl, in cujus noliliam non
d u m erat. Argumenlis usus esl maxime exegelitom prinium venerit. Certe ler Hieronymus Antiocis; tilubavit lamen ejus 1. Genes. , 17, inlerprecbi* morabatur (a. 374, 378, vpl 379, 385), et gi
talio et eam sententiam procudit, quae facile mullos
tum Theodoro innotuit, ejus odium eo quod Pauoffend^ret. Aplae erant ab Hla quaeslione nonnullae
lini partes sequebatur,incurrit. Post vero Origenem
alise, v. c. de baptismi vi, in quas forlasse nontemere adonus est.
dum satis accurale inquisierat. Omnino lites Pelagianx ejus doctrinam amplificarunt. Summa auQuae si recte di*ptilavimus, Theodorum a. 516,
auisaltero a. 317, de peecato originalt ecripsisse Q lem diversiias Theodorum inler peccatique o r i manifrstum est (). Aliler vero Tillen.ont. 1. 1., p. ginalis asserlores intercessit. Ule augustius df
449, Garneriura pariiin secutus : c 11 le (ouvrage) natura humana sentire snetus, exegeticis et iis arfit apre* les loix de Tan 418 contre les Pelagiens gumentis quaB sobria raiie suppeditassei rem ab{rescripium Honorii, pridie Kal. Maias 418 datutn, solvit; hi pcctoris molibus conciti ct rebus ecclesiasticis ducli via ac ratione philosopha decreta sua
legilur in August. Opp. X, app., p. 70; SaWiani
Opp, Bremae 1688, 4, p. 374 gq.), puisqull - persecuti sunt.
B
Reslat, ut de rationibus dicam quibus Theodolendoil que la crainte de la puiesauce empeschoit

rus posl cum Pelagianis junctus erat. Plures autem
oe parler conlre g?g adversaireg; et ce fut assez
Yraisemblablemenl apr& l'an 421, durant le temps Pelagiani ltalia pulsi, aliis locis pressi, a. 422 ad
Thcodorum , quem sibi favere cognovissent, proque son dioc&e servoit de retralle a Julien et aux
auires evesques Pelagieng, et peut-egtre a Pelage fecli sunt. Julianum, ep. Eclanensem, cum sociig
mesme, qui estoit particulterement animo contre et parlicipibug et suis niagno nisu ad
S. Jorome et pouvoit bien s"y esire retird, apres euni tanquam ad Cbristianorum dogroaCum praediavoir est chasso de Jeru&alem. Que si la maniere calum maîslrum letendisse (b) Marius Merc, 1,
donl Pboliagrapporle q u l l y parloit de S. Jorome D c , p. 625, teslatur, sed Coolestium eliam ( v. v . c.
Schroeckb. 1. 1, XV, p. 92, Baumgarten-Crusius
aoug obligeoit de croire qiTil en parloit comme
1. I . ) el Pelagium (v. Tillem. 1. c. ) Mopguesliajn
d*un hoir.me vivanl, i l faudroit mettre cet oiivrage
se conttilisse haud absurde conjicias. Tum vero
en 419 oo 420. > Verum Theodori ille locus (Marc.
priimim Pelagianos Negiorio innoluisse atque i n Merc. I . c , p. 703), in quo, ubi mirabilem peccati
fausluin cum eo commercium iniisse credo. Sed
ariginalis assertorem absurdae inlerprelationig Scr.
S. dogmatumque perversitatis accugavit, poten* Tbeodorus ugque ad mortem oum iis fecit (c), neque utiquam, quod sibi Tillemonlius 1. 1, p. 440,
tiae, inquit, nietua nullum conlra ginebat elfari,
(a) ftibil huc pertinet, quod in Chron. Ede$$.
bacresig asserentium peccalum natiira insitum esse,
diciliir a. 428 emergigge. Gf. Assem. 1. I . , 1, p.
402. Hoc eo credo nililur, quod illo ferc tcmpore
telesiiug, Julianus aliique Pelagiani se Conslaiuinopolin ad Negtnriurn uonttilcre.
(b) Juliaiiuui Mopsuesliae, ubi orto libros conlrn
Auguslinuiu scripsit, usque ad Tbeodori mortem
versatum esse male opinalus est Norisius I . 1., I ,

p. 219 Cf. Mar Merc. I . c , p. 625.
(c) In universmu Pelagii doclrinam band intprobavil. Pelagianorum paler a^que male dicilur ac
Pelagit a^seolam eum appelles. Omnino Ne.slori >ni
eum sccuti sunt pliiribusqiic Asscmanua 1. c. probavil, Ghaldaeos Neslorianos de origiuig pcccalo
uiûe adbuc tuale genlire.
7!
persuastt (), Julianum analhemaiixavit. Nilitur .

d. hoc Marii Merc. I . , p. 625, Agnoscat Julianus ex bac iranslatione (symboli Theodorei), si
legere non fastidierit, manenle apud Theodorum
illa qua eum diximus mala fide secum Nestorium
deccpisse, eliam sibi ntagig suoque dogmati esse
contrarium, seque eliam post de Cilicia abscessum
ab eo in epiecoporum provinciae suae conventu anatbemaie esse daiiinalum. At vero Julianus ex
symboli translatione agnoscere jubetur, sibi Theodorum contrarinm esse seque post abitum de Cili cia ab eo i episcoporum provincise conventu anathemale esse damnatum. Hinc illa opinio tum demom stare posset, si Julianus in symbolo nomine
damnaius essel. Imo Marius Merc. boc sibi v u l t :
Cilicia ab Juliano relicia episcoporum provineiae
eral eonvenlus, in quo Theodorus symbolum suura
legil, quo alia perverge sed de Adamo catholice
doctiii. Eos qui aliter senlirent anathemate damnavit aique Ua eliaro Julianura. Hanc loci illius interpretalionem veram eese cum ipsum synibolum,
quod plura de Adamo continet quae Marius Merc.
in gnam sententiam inlerprelari polerat, tum ea
argumento gimt, quae Marius Merc. de symbolo
digpuiavit. Perversam ejos de incarnatione doclrinam damnavit, dc peccato origfnis nibil adjecil.
Adde quod aliler si statuis difflcuhalibus itnpticarls, ex quibus te aegre expedias. lllum vero episcoponim conventum propter litcs Pelagianas aclom
see minug probabile. Caterum ex Mario Merc. non ^
ceno concludere licet, gymbolum tllud posl Juliani
demum de Cilicia abitum conditum esse. Tum non
factuin, sed leclum est.
1. Libri my$tici>
Librog mysticos, cf. Hegych. I . c , p. 164,
myslicos urmonet , quos Fac. m , 2, codicem
mystieum dixit, Ebediesu 1. c , p. 35, tomum de
arcanis (ininus recte Aeseman. De tacramentit
v e r l i t ) , Theodurus *enex scripsil (cf. Uesycb. I . c ) .
Brevissirauni terlii decimi libri fragnientum, quo
Paulus Sauiosalenus, qui Christura purum hominera babuisset, aogelus diaboli dieitur, ajlulit Fac.
1.1., el Hesycbius ad itlos regpiciens pragumpgigge
72
eum narrat libros componere adversus Domiui

Dei apparitionem. Neque vcro de incarnalione
solum illis libris expositum fuisse exigtimo, sed io
universum de arcanig Cbristianis. ( u i gentenliae
eo nonnihil commendationis adjicilur, quod Simeon presb. ei monach. Nestor. saec. x m nonnuila
de gacra coena et baplismate refert (cf. Assciu.
Bibl. Or, I I I , i , p. 565), qua? Theodorus in iibro 0 *
profundis, qui nullus nisi de quo sermo est, ease
potest, docuisse perhibetur. Nugas quidem afferi a
Tbeodoro vix profectas : panis eucharislici a
Ctaristo ixi coena consecrali parliculig singulis aposlolis distribulis, solum Joannem suain parliculara
usque ad Penlecosten conservasse, ex qua lanquain
ex fermento aposloli panem confecissent, quo p r i mam liturgiam in coenaculo celebrarent. I u fermenium sacrum ex uno in allerum panem eucharislieum per Adaeum et Marim aposlolorum discipulos ad Syros Orientaleg traductum, quod sanciissinieasservelur. Porroaquam, qux ex latere Cbristi
eflluxisset ab Joanne in urceo collectam fermentuni
alterura aquae bapiismalis fuisse et ab eodein Ada?o
Syris Orientalibus traditam : sed sive liber corruptus est, sive, idero enira illud ipse Joaones tradere dicitur, male intellecius, in eo de sacramenlis
ctiam sermo fuit. Caeterum Ne&toriatii posleriorei
in multas nugas delapsi sunt. Gf. v. c. Tbilo, cod.
N. T. apocr., I , p. xxxu sqq.
K. Epittolm.
Denique epistolas hic commemoro, quoniam ex
parie cerie argumenti dogmalici fuerunt. Pbotium
Tbeodori epislolas legisse ex cod. 177 cognoscitur.
Ebediesu 1. c , p. 55, librum Margaritartm,
in
qno ejus epntolas collectcc tnnt. Unum fragm. ex
epistola ad Artemium Alexandr. presb. secunda,
quod de Trinitale agit, exhibuit Fac. m , 5; tria
epislolae ad Domnum, in quibus de naturarum
Gbristi disserilur, ex Artaslasii presb. ecloge altulit Jacob.
Sirmond. ad Fac. ix, 5. Tbeodorum aulein de Ganlico caniicorum raea sententia in epistola quadam
pluribus expoBuisse jam supra p. 61, 62 (col. 4 7 )
dixi.
() Apres qu'il (Julien) fut parti de ce pays, *v contre les Pelagiens, Theodore s'y irouva avec let
lee evesques de la province ayant lenu un concile
autres el y pronon$a des anatbomes contre Julien. >
u
. CAPUT V.
DB THEODOBI SCHIPTIS ARGUUENTI PRACTICI.
Ad Tbeodori ecripia, qa practica appellari l i cet, duo bymoi referendi essent, si recte ei Iribuerentur. Sed eorum alier Ephraemi est (cf. Assem. I .
I . . I . p- 60) el ut hymnus, q u i , Assem. 1. 1., I I ,
p. 488, tesie, in cod. quodam Syr. bibl. Vatic.
inest, magie Theodoreus sit ego quideio valde
vereor. In Theodoro nemo facile ingenium pocticum agnoscat. Rectius vero bc Acripta ei vindicanda :
A. Tomue de sacerdotio. Gf. Ebedi. I . .., p. 83.
B. Tomus ad monachos. Cf. Ebedi. 1. 1., p. 34.
75
DE TflEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS.
74
C. Oratio tle UgUtatiom.
Tbeodorwu hac oratione fmem suis Iucdbralioaibus iuiposuisse perbibel Ebedi. 1. c , p. 55.Assemanus 1. c. innuere videlur orationem
xaX in Cbrysost.
. ed. Monlf., V I , . 405 sq., si non Chrysostomi,
eam Tbeodori esse, quam Ebedicsu memorasset. At
vero neque Cbrysoslomi (cf. Montf. 1.1., p. 400 sq.)
nec Tbeodori esl. Ab boc enim illius indoles plane
abborrel. Oraior ille nescio quis vov xal
appeJiavil, . 415, ei ac , qui
exsfiiiguendi essenl roemoravit . 415, alque baec
quideoi et alia bujitsmodi oralionem illam Justiniani aelate aut non multo Dost conscriplam esse
argtimento sunt.
Antoniug ai Jacobus, pregbyleri, qui cuna ljtlerie

commeitdatiliig ab Anasiasio et Pbolio, presbyteris
Nestorianarum partium studiosis, acceplig Conglanlinopoli Pbiladelpbiam veneranl,
secuni attulerunt, cui ut haeretici
nonuulli ( , Quartodecimani) ad ecclesiasticam iormalam
rediluri subscriberent curarunt. Haec a Cbarisio,
presbyiero et ceconomo ecclesiae Philadelphensium,
ad concilium Epheginum delaia, quod poena interposiia cavit, ne quis baereticum ad aliud ac Micaeiium Symbolum adduceret neve quae isla fidei exposiiio preciperet, scntiret. Cf. Act. G. Epbes. aci.
v i , Ilard. I . I . , I , p. 1511 sqq. Hac de r e a c u Chalcedone rursus relecla, ef. Act. . Clialc. 1. I . I I ,
. 246 sq. Sed qa3 in illis actis exbibetur prava
lidei exposilio, ea in Act. G. Const. . iv, 71,
D. Liber ad baptizaiidos.
Tbeodori Mopsuesleni affertur atque ad eamdem
Liber qni in Act. conc. Const. u ad bapttzandos,
Facundo , 3, male, ad baptizatot, et Mario Merc, baud dubie i4iam Leont. B y i . , I. c , p. 687, respexit. At vero Tbeodori eain esse negavit Fac. ,
vocabuio perperam Laline facto, calacismn* dicliur (), sermones eraut ad baptizandos 2, cum in Act. syn. Epb.ei non tribucretur et Cyhabiti (4), iti qaibus Theodorus teinporum rationi- rillus Orienlalibus scripsisset : Prolata cst in s.
bns adductus illud mullis cavit, ne baplizandi de syn. Epb. diffinilio veluti a Tbeodoro deposila,
Chrisli naluris ac persooa male eenlirent. Ua vero gicuti offereutes dicebant (v. eliam Cyrill. Opp.
in adversariorum reprebensionem incnrrit, quomoi
1. c. p. 200). Addit pncterea m , 5, Theodorum,
siodio bxc libri illius fragm. debemus : Mar. Merc, cujus coiitra haereticos pugnas et sludium rectoI . c , p. 704 (prtina alia versione Fac. , 5, iiem
nim dogmatum Cyriilus laudagset, Triniiatem nerordia Act. C. G. , iv, 3 5 ; Vig. C 3 5 ) ; Act. gare non poluisse. Nuga. Neqoe enim obscarum
C. C . iv, 50-59 (Vig. C. 36-39); 41, 42 (Vig. C.
esl, cur Tbeodorus Epbesi illo modo taxalus sit.
41-45); 40 (Verbis ex interpr. $ec, Matth. Ev. ne Q Naiu nonduni eo usque clarissimi v i r i , paucis andecipiaris. Vjg. C. 4 0 ) ; Act. v, p. 98. Si non
nis ante mortui, reverentia evanuerat, u l non saomaibus. in pluribus tamen bujus libri exemplari- tius videretur ejus memoria intacta doctrtnam rebus propier argumenli necessiiudinem fuisse credo jicere, idque verediclura esse ipsa Cyrilli illa verba
Theodori:
documento sunl. Qtianquam jam Mariue llercator
1. c , p. 626, illud Symbolum Tbeodori esse testis
1) Inlerpretalionem tymboli CCCXVUI
SS.
est gravissimus. Ipsa auleiu Symboli (c) indoles
Patrum, cujns fragmentum legitur in Act.
prorsus Tbeodorea est.sive ad doctrinam respicis;
C. C. , iv, 31 (Vig. C. 31 ; Pelag. ep. 3,
altende v. c. ad YOCC. , , ad raAd Etiaai, 1. c , p. 430), et
lioneiu qua duplex Christi persona negalur, el ad
2) Symbolum. Hoc cerle iu illo libro fuisse
Tbeodori adversarii teslantur, Fac. m , 5, ea quae de utroque Adamo ac de utraque praecipiuntur; sive ad orationem (d). Caeterum
quandoqnidem termonibus nonnisi seroioues ad bapiizandos inlelligunl. Jam vero non temere Theodorus potestatem Symboli conftbunc librtim unum eutnderaqiie fuisse exi- ciendi sibi sumpsisse exietiraandus eat. Cf. Bingbami Origin. eccl. cont. Grischov. I , Hal., 1751,
giimo, qui ab EbedL I . c , p. 33 tomus
4e fide dicitar. Sed de famoso illo Sym- D p. 118 sq. Illud autem egil, ut novum suum SymboUm ad temporis necessiiates plane compositam,
bolo pluribus dicendum.
(a) Titulus libri bic fuit : (vel

, cf. Chrysoslom. Opp. ed. Monif. I I , p. 225)
, h. e.,
. V, qu digpuUvit TouUee Opp. Cyrill.
Hieros. Par. 1720,1, p. C*AVI.
(b) Cf. Mar. Merc. I . c , p. 704, ex octavo sermone
cMtacismi. A d . C. C. , v, p. 98, in allocutiouibus, qua$ fecil ad bapiizandos. Nec alius nisi
bic liber Tbeodori sermonet sunt, quoe ejus advertarii memoranl. Fac. m , 5.
(c) Grace legitur in Acl. G. Eph. 1. c , p. 1515
*q. Walcb. Bibl. $ymb. velus. I^ragoviaj 1770, 8,
p. 203 sq.1, Laline, diversae autem sunl versiones,
ap. Mar. Merc. I . c , p. 626 [Walch. 1.1., p. 206
aq,], in Acl. C. Eph. I . c . in iisdem, sed alia versione io Stepb. Baluzii Nova coli. concil. rum
wppl. ad coll. Phil. Lbei., Paris. 1707, p. 532
P^TROL. G R .
LXVI.
sq. et app. Mar. Merc. 1. c , p. 664, in Act. G.

Gbalced. n , 1. c , p. 247 gq. [Walcb. 1. c , p. 200
g q . l ; in Act. G. Const. , I . c. UUiroa autera verba,

non Theodori eese, ged propler usum Symboii
in Ecclegia Pbiladelpbengi esse adjecta facile i n telligitur. Desunt etiam in vergg. ap. Mar. Merc.
1. ., p. 626, el in Acl. G. G. , I. c.
(d) Tbeodoro Symbolum recie iribticruntGarner.
od . Merc. ; Z o r n . Opusc.S l , p . 202 ; Walch.
1. c , p. 2 1 3 ; Schroeckb I . c , x f i n , p. 2 6 4 ; al.
Vana gantquae contra monuilBasnag. 7ke$. monum.
1, p. 14, 10: Nestorio tribuil (symbolum) Manuel Galeca I . n Contra Grazcoi, Bellarm., . 5,
De Christo, et Pelav. 1. x, De lncam , c. 9, 4.i Fabric. I . 1., p. 560. In Bellarm. et Petav. I . c. nibil
bujugmodi, Calecae qua? buc pertineaot m>u legi.
f
76
iGIiiSTRTD. TRTTZSCHE COMMEN '. DE THEOD. M0P5. . ET SCRIPT.
i
derentur,
operam
collocasse
accepimus.
Sed
quiis imprimis baereticorum enroribus praeclusis in
incidere lum procltvc esset, genuinam fidem riltir utrum Hla Theodori liturgia, quae apud Nesiorianos in usu esl (d) quamque Renaudot. 1.1.,.
anirois infigeret.
II, p. 616-621, Laiinc exhibuit (e) genuina inteE. Liturgia.
grave sil, an vero minus. Difllcilis baec quaestio eo
Tbeodori liturgiam veleruni solus Leont. 1. c.
diflicilior redditur quod Renaudolius recentissimis
p. 687, Graca ex codd. aUulit Euseb. Renaudolins
codd., aliero mulilato, allero mirum in modum
Liturg. Or. coll. I I , p. 582 : (.) \
interpolalo usus est. Cf. 1.1., p. 566. Auguror ta .
men nonnulla tanlum, quae Nestorianismum redo
lere
\iderentur interpolando dempla esse.
, \ (),
75
Omnino de lilurgiis veterum (f) tria lenenda:

(6)
primum earum antiquissimas sensim ac paulaiim

exslhisse; alterutn, clarissimos Ecclesiae doclores,
, quorum lilurgiae laudantur, noo tam noyas cudisse
< posterioribus vero lemporibus
qitam quse in usu essent plus minusve auxiss* atNestoriani (c) ssppissime cammemorant, nec dubilo
quin Tbeodorus lempomm rationibus adductus l i - l que emendasse ; terlium, bas ipsas eliara auclas
aique emendatas liturgias cum mullo usu lerereiiturgiam condiderit, quod cuiqtie episcopo licuit.
f. Bingh. 1.1. I , p. 117. Omnino vero ejus aequa- tur, tempore niajores niinores subiisse mulationes.
Ex quibus efficilur, Tbeodori lilurgiani, ut genuina
les rebus liturgicis, qu emendaiione egcre vi-
erat illc Nesloriana formula iniliatus, forlassc

Sed Facundum Neslorio illud ascribere errore perschohe AntiochenaB disclpulus (Muenter in Staeudbibuil Walch. I . c. \
lini et Tzscbirneri Archiv fur Kirchengetch., 1,
; \ \
p. 25), qui a contentionum slrepitu aliquatenus
Jitsiino Martvri, in cujus Opp. legitured.
remolus libello suo paci consulere gluduit. ltaque
Paris. 1656, iel. [Colon. 1686, f o l . ] , D . 572 SII.
jtiale tribulam esse cerium est (v. v. c. Oudin. I . I . eliam atquc eliam inculcal, quam reconditum s i i
lncarnalionis tnysteriuni, alque ab eoruii) lemeri1, p. 199); eam vero a Tbeodoro Mops. profeclam
taie abhorrel qui illud prorsus perspexisse sibt
cssemullis docere studuilJablonskiin The$. epistol.
IACTOZ.,
I , p. 193 sq. Taiiiuin noti omnia, quas v. videnlur. Oratione IISIIS esl bic illic verbosa, i u
d. disseruil, nugaloria sunl, nec necesse esl, ut qua lntilluni diligenliae posuit. Quid quod Allicam
clegaiiliain aamulatus est ? cf. v. c. p. 572, , .
banc opittioncm, quam a quoque, qut Tbeodorum
575, al., ?, . 5S5, , . 581, , putare.
saiis noverk, repudialum i r i confido, reluiem ;
Eos, ad quos loculus cst, inodo sed quid mibi de inemorabili illa fldei expositione
. 575; inodo
videalur dicam. Ego vero propler I . p. 586:
, . 575; modo , . 3^2, ap, ' \ pellavit. Reliqua iiolalu digna, doguialica iuipriuiia
\ , \ ue longus sim, bic prattereo.
^; \
(a) Hiec quue sil uesciunt. Mea senlentia ea i n - telligetida qua? tunc vulgo in usu erat cujusque
, - originem illius lemporis credulila* ab aposloli
, - repeliit. Nec minus probabile eanidein eam fuisse,
*
quo quidem solo scriplor adver- cujus panuos ex genutnis Chrysostoiui scriptis
&arios, qui alii ac Monophysiia$ esse vix possunl collegil Bingb. 1.1.. v , p. 195 s|.
(v. omnino p. 385-587), impugnal,eam baud iniilio
{b) Superest Basilii lilurgia Gnece , Syriace c\
post saec. roedium coiuposilaiu esse ailiruio aique Coplice, Ked in diversis linguis aliuoduni inler se
huic senlcntiae ralioncs belle respondent, quibus discrepat. V. Renaud. I . 1., I , . 1 sq.; p. 57 sq. ;
scriptor videlur cum Neslorianismo jiiiictus luisse. I I , p. 548 sq. (Op. Basil. cd. Garn., I I , p. 674 sq.).
Sed bac de re diversimode dispulaluui. Sic le Quien
Sane inlerpolala esl variasquc leioporum injurias
(Dis*. Damasc. Opp. Joan. Dauiasc. I , p.Lxn) inExpo- experta, scd cur neque ill.un neque adeo ullaui
ailione lidei nonmsi Nesluriani vencni indicia atque aliam a Basilio profectatn esse dicas fion video.
arguinenla deprebendil.nttlla conlra Neslorianisini
lllnd rnodu rile perpendas veliai,qua raiione novse
sic dicli vcstigia Salig (Oe Euiychian. anle ui.,p.
lilnrgine confectae sint.
358).Neuler recie. Imo si iiiodo memineris, Nestoria(c) Sobensem eain, qua3 in libris missalibus nec
iiismuin co lanlurn ab orlbodoxa formula discre- vero in Tbeodori operibus ossel omisisse credo.
pare, qiiod Cbrisli natunc tanla pcrspicuilale ra- Alius argumenti erat lomns De arcanis (sacrameotlonis, cujus discriminare proprium est, discerlis), ad quein Asseni. al. librum ad baplixandos el
puntur, u i duplicem Cbrisli personam, elsi iiwiius lilurgiam reiulerunl. Vide supra.
afleras, a quu errore facile alii nascunlur, eiiiu
(d) Assemaiiu tesle 1.1 , 111, , p. 228, exslal tn
iauien interpretando cum ortbodoxia cunciliari
omiiibua rnissalibus Nestoriaiiorum libris. B.s legiyposse, non aane inticiandum, scriplorem illuin in
tur iu codd. Aiuidensibus; cf. Assem. I . I . , 1, p.
pluribus Nesiorianum eese prodcre neque eo offen- 581, 583.
des qttod fidei illa Expositio a pluribus veleribus
(e, Fabric. I . I . , X, p. 561 : c Fragroonta ex cf. Fabric. 1.1., V l i , p. 65), quorum niillus Leonlio
lurgia Syriace ei Lat. ap. Rich. Sim. adGabriei.
lyz. antiquior e&t, genuinus Justini M. feius ba- Piiiladelphom , p. 148 sq. Errorein Renauu<Hii
biinsest (*).Qua3 idenesck) quis p. 381-385dispu- I. 1., I I , p. 625. correxit Assem. 1.1.,, , p. 228,
tavit, nianifcjlo Nestoriana sunl eaque arte ad
additis verbis Syiiacis.
ortbodoxorum sensus irahere vel ideo non licet,
Gum fruciu ci. de bis Bingb. 1. 1. . . 1 ! 1
qoia iu solos Mouopbysilas iuveclus est. i\e juuJia,
aq.
Justioi Opera Corlase propter pr!mi vcrba ;

s iosiouavit.
* *
77
EX LEONIS A L L A T l l DIATRIBA DE THEODORIS.
78
l , inltgram non esse (), quanquam quse deropla aniiqua, sed Nesiorio perperam tribuilur. Q m n quseve addiia gint incertom. U i vero quid de au- quam cur hoc faclum git, vesligia qu&dam veteris
tbenlia staiuendum explicenitig, paulo allius repe- liturgiae ConstantinopolitanaR produnt, quae i n ea
tenduot. Nestorianorum quateor sunt liturgia, videnlnr inesse. Jam cum prima illa et quarta (dc
qoanim priroa SS. apoatolorum (Adaei et Mapg) secunda nihil loquimur) falso ad aucloree quosdicitur (. Renaud. 1.1. I I , p. 584-597).Usitatissima dam referantur, idem in lertiam cadere male conesl, aniiqua eiiam , sed lemporum decursu valde cludas. lllud enim non nugali sunt Negloriaiii, imo
facilem errorem adinigerunt. Vulgarig illa et a Pawuuta (cf.
c. p. 588, ubt gacerdos Mariam orat,
m pro se Filium deprecelur). Secunda est Diodori^ tribug accepta liiurgia facile ab aposiotig, altera
nonduro quantum scio edita. Renaudotium , qui aliunde u i videlur allata facile a Ncstorio repetita.
notlam Diodori liturgiam fuisse dixerai 1. 1., I I , Sed cum Theodorum lilurgiam composuisse conslet, ego quidem Ulam ei aecripserim. Ultra lamen
p. 509, 575, 623, quemque La Croze Hi$t. du
probabilitaiem progredi non audeo. Ex interna l i Ckrisi. des Indes, I , p. 522 (Cf. ejus Remarquet snr
fkkt. du Chr. dts lndei, Batte 1757, p. 15) secu- iiirgise indolc banc in rem nilail efficitur. Nam ut de
tns erai, refulatii Assem. 1 1.1)1, , p. 29, 50 ; lingHa gileam, doctrina in librig liturgicig nec do
vide eliam p. 256. Tertia Theodori a Dominica R gmalica pergpicuiiate cnucleatur neque ea aflerlur
prima Annuntiationis usque ad Dominicam Palma- nisi qua* in coeiu, cui deslinati sunl, recepta egt.
rum celebrala, eo imprimis a prima differt, quod Neetorianismi auiem indicia nianifeela non goluni
sacerdos prolrxttig loquitur. Qnarta denique Nc- Nestorii illa liturgia, ut Renaud. 1.1. p. 645,644,
siorii (Reuaud. 1.1.11, p. 626-658), qtiinquies sin- eiiglimal, sed reliqu eliam contineiit, ea nimirum
gvligannis celebrata, eamdem quam Theodori h i - qnae in lUurgiag cadere possunt.
doiem refert, msi quod verbogior est. Est quidera
() Haec conjeclnra, siqoidem conjectnram dictg,
qaod per se certum egt, immerito Renaudotio I .
, p. 578, fulilis neque ullig arguroenlis fundata
dicitiir. Argumcnta credo sat multa suppeditabunt

varii Neglorianorom libri miggaleg.
EXCERPTUM
E X LEONIS A L L A T H DIATRIBA
(NUM.
DE THEODORIS
LXV.)
(Edidit et ootU UlostravU ctrd. Angelo MAI, io DiblioUteca nom Patrum, t. VI, . 116.)
Theodoms Mopsnestenus Diodorum Tarsi epi- G tum viiae institutura denuo exoeculatus, ugquegcopuro a u d i i i , el Flavianum Aniiochense Ecclesiae quo licuit conlinuavit. Tandem episcopus factus ,
antisliiem; eonimque dogmaiibug enuirilus et clarc in pace catbolicse communionis, non solum sine
atque forliter elaborare edoclus, ut ait Domnug
ulla querela, sed eliam cum gloria raagna defunAmiochenug ad Theodosium imperatorem, el Joan- clus, ut notat Facundug Hermianensis pro irinm
neg io gua ad concilium Orientalium ephtola, bre- capitulorum defensione lib. V I I I , cap. 1, ex Joanne
ticorum catervis imniissus est. Fuit Joannig ConAntiocbeno, agonibug adversug Arianog, et Eunostantinopolitani episcopi condiscipulus, erudiitque mianog, el alios haerelicos plurimis per omnem
Nesioriuin, ut praeter aliog babel Evagriug Hhtor. guam vitam ubique decoralur, et a gynodo Cbalcetcclet. l i b . i , cap. 2, tt Anlhiochenae Ecclesiae tum
donensi, a Joanne Constantinopolitano atque Greipse Tbeodorug, tum Nesloriug, exstitere presby- gorio Nazianzeno, superstes, ct post obitum , a
teri. Sed Theodorum Mopsuestenum cpiscopum con- Joanne et Domno Antiochenis, et tota gynodo Orieneionamem Anliochiae audiebat Nestorius adhuc tig, atque Cyrillo Alexandrino, ct Proclo Conglanprcsbyier, insignis el ipse in docendo, ut Genna- linopoliiano conlra adversariorum calumniag m u l diog cap. 53 testaliir, el ex tempore declamator. JQ tiplici ralione defenditur. Et sane, cum adbuc in
Aniequam epigcopatui praesget, in eremum secevivis esset, ob dogmala ncminig oflensionem incurdens golitariam fitam egit, sed mundi illecebris risstt probat quoque Leontius De tectit act. iv, 3.
et luxuriae gordibug pelleclug, quam amplexalug \ &
fHerat viiae yale dicena, in mondum confugit, et , , \
deserlnr faclus est: postmodam dictis Cbrygostomi
,
resipigcens, delictoram veniam impelrat, et deser*
, \ , \ ,\
EX LEONIS
85
ALLATIt
84
quacet denuo tuam hceresxm conftrmare conali sunt, / ptione, lolerpretacio creatronie. Uber primu$ #opera Theodori Mopsuesteni, qui multo pejora,
ptem tomi$ ab$ohebalnr. Stylut illi neque illu$tn$
neque taide per$pieuu$. Fugient vero , quanium in
quam Nestorius ejut di$cipulu$ blatpliemavit. No$
igitur seqnentes sanctot Patret nostros, et volenles ipso ett allegona*, el hittoriarum duntaxat expositionem trattans eadem identidem repelit, et ingratus
reclam fidem tnie ulta macula conterwre, hortamur
vot ut hujus quoque blaspliemiat examinantet, de eo atque molettw tegenti accidit: quin et Nestorii seft~
teniiam, quamvh Ub prior (ueril, lacite vomit. Hie
el uctatoribut ejus sententiam feralit : nam prccter
innumera /, quce impie tn Christutn Deum nostrum est Theodorus ille Moptuetlim. Mulla hujusce videre
maledicta evomuit, id quoque protulit, alium esse est in catenis Gra?cis w Genesim. Hujus exposiiionee
Deum Verbutn, alium Chrhtum qui ab animi perfur- noii usquequaque probatae sunt a Pbilopono i n
Bexaemeri exposilione. Phelius ibidetn :
bitionibus, et carnh cupiditatibus, motestiam ipsi
exhibentibus , paulatim ut deterioribus deiislens, , \
actuum profectu in melius evaserit, inculpataque , ,

vptimce vilce ratione usut sif, qui ut purut homo, in
Hic ett Theodorus Ul*
nomine Patris, el Filii, ti Spiritus tancti bapthalus,
per baptismum gratiam Spirilus sancli consecutus, * Moptuestim , quo ioepenumero conttat Joannem
Philoponum, ut ipsemet fatelur, rationem hujusmodi
udoplione sit dignalu*, el ad iimitiludinem regice
interpretatioiiis bona fide ac serio exegisse in **
imaginit Christus in persona Dei Verbi adoralut;
De
universi crealiohe opere. Et apertius cod. 45 :
etposl resurreclionem animo conttanti, el peceatorum
\
vacuo fuerit. Pratlerea pronuntiavit eam fuisse Verbi
cum Chritlo unionem, qum e$t ab Aposlolo dicta viri , *
cum muiiere: c Et erunt duo in una carne. Theo- , dori itein prava dogmala prosequhur Hesychius , ' presbyler Hierosolymilanus \n Hittoria eccle$ia$tica,
cujus verba recitantur in V synodo, collat. 5, etalii. Atque ut Basilio Magno Philoponu$ plurimum fere con$enlit sic per omnia ThtoScripsitinnumera prope volumina, in quibus cum
nliorum haereses oppugnat, lum ipse alias et - doro Mopsue$li(B repugnat qui idem argumentum
parturit, et cum Apollinarero re- aggressus, liiterpretationem creationis iibrum t n scripsit, cujus vpiniones Pkiloponus reprehendent
rellit, Nestorii impii dogmata expromil. Joannes
Antiocbenus, et syitodns Orientis Ad Proclum Con- > eontra nisut ett. Et quod magis esi, i n V eynodo
tlantinopolilanum, ut est apud Facundum lib. v m ,
generali, collat. 4 , ea tanquam haerettca, et piis
vap. \: ISimis anlma nntlras vulneratas tunt, quia
auribus noxia condemnautur. Unde etiam colligitur
non solum not vkentes tales catumnias ab his , qui
opus in plures libros fuisse divisum (a).
conturbare volnnl Eccletias contiriue $ustinemus,$ed
Psalmos quoque Davidicos commentario et expoetiamqui benedevitaprofectus e$t beatus Tlieodorus,
silionibus adornavil. Ex hisce expositionibus qnaequi quinque et qnadraginta annu clare in doclrina
dam rccitanlur, quibus illius haeresis, el cum N e prtefulsit, el omnem haresim expugnatrit, et nultam
storio consensus convincitur, ex commenlario scialicubi detractionem ab orthodoxh in vita $u$ciHcet tit psalmos , x x i . et L X M I I , in V synodo
pient, potl longi temporh hine discettum, et post
generali, collat. 4, el tit ptalmum X L V I I I , a Facundo
multa certamina, et pott decem miUia tibrorum adHerroianensi lib. i x , cap. 4, ut Tbeodoruro ab ha*venus husreut tcriptu, el potiquam in conspectu
resi defeiidat.Qnod aa recle praestiterit, aliorum esto
sacerdotum et imperatorum et popuiorum probatus
judiciuin. Nos aliter sentirecogimur, qai scimns bas
est, periclilatur quas hmreticornm tunl $utiinere, el
in psalmos expositiones etiam ab ipso Theodoronou
illisproximus prwdiearu Nos ex tol libris, illos quos
fuisse usquequaque probatas. Multa enim sibi efliiaduotare datum fuil, cominemorabimus. Priraum- > gisse, u l incipienli, qu maluriore casiigatione i n que sibi locum habeal , / n - digeant, scribit idem ipse ad Crrdonem lib. De e/terpretatio creationis. Legit eam Pbotius in Bibliolegoria et hittoria adversus Origenem apud Facuntheca cod. 58. dum lib. u i , cap. 6, et lib. x. cap. 1 : Ego quidem
, . quod nostra sic taudes , non alii euipiam imputo,
. quam amieitiw, quam circa nos habet, quam etiam
, . in mnltii et magnh rebut semper ostendisti: et
, \ maxime quoniam ea quce scripia sunt in psalmos
, mirarii, quas eliam primo cceUrorum omnium scri\ psimus. Non auiem quantam oportuerat habuimus
, \ ,
circa ulam rem diligenliam ; passi enim sumus quas. . Leccunque incipienlet, ut evenii , in imperilia icribendi
tus Theodori Antiocheni iiber tii cum hac inscriconstituti : siqnidem el muitas immulalione*, iilo
T
(a) Non in creationera tantummodo, idesl in Geneaim, scripsit Theodoi-us, verum eiiam in alios
libros V. T. Mibi occurrebant in Valicams codi-
cibtis sparsim ejusdeni aucloris fragmenta id est

in Exodum, tit Numeros, tn Jo$ue, in
Judict* in
hai(C Exechitcque preccs, in odas.
y
8*
86
DIATRIBA DE THEODORIS.
ttmpore q*& notlra sunt tuseeperunt, qua* *on est Ex ejusdem eliam commeolano in duodecm prephetas quaedatn rerilantnr inr eadem synodo, collat.
pmunttt temporrt enarrare : ex qua causa magh
ntgtigenler anobit compotila sunt plurima.elmaxime 4. Et exsiant ad bunc diem tit 0**.,
UU qw* prima $unt. Neque negat id Facundus lib. tn Ioelem .,
x, cap. 5 : Theodoru* ultro temctipsum reprehenden$ m exposilione Psalmorum confestus eti, quod
negtigatter att composita fuerini piurima, et maxime tit .4mo .,
Ula qmm prima tunt, et perhibuii aliqua in suos / i - \ ,
bros ab Apollinaristis immitsa. Rem vero nobis, ut inAbdiam ., iu lonam .,
sese babuit, iogenue narrat Hesycliius presbytcr
HierosolymiUnns in Bittoria ecclesiaslica : Ei tte- \ \
run bene conversari, iterum tn clericatu e$$e cctph, w Miehmam .,
, \ , \ * ttt iVati Attiechia reticta tn Tanum Iransmigravil, ex qua
in Mepsuestiam tramiit, ordinatus in ea epi$copu$, hum P%, , ,
nondvm Deo volente manifestam impielatis illiut prm in Abbacuc .,
dicalwnem/uri. Prima autem elementa suce docirina
" ' Judaico vaniloquio incipiem, codicem in propbe- in Sophoniam ., ^^
liam Psalmonim conscripsit, omnes de Domino prasiictiona ebneganlem. Cutpatus vero et periclitatus, m Aggoeum P.
, \ , \ ', \
cntraria sibi dixii non ex voluntate, $ed compulsus
mmum querimoniit, etcodieem ipsum delere polli- (6).
In exponendis quoque Novi Testamenli volumickiu, lalenter conservabat Judaica impietatn viatic*m: iqni enim sua commentaria timulans Iradere, nibus sedulam operaro collocavit. Hinc ex ejus
comraentario tn Maitlixum lib. el i v quacdam
melitiote abscondere illecebram conabatur : temput
qndem plurhnum, in exigno loco prava ioquens, qui reeitantar in eadero synodo, collat. 4, et apud Faeuet merito tatebat. Exstat nunc quoque Tbeodori cnndum, lib. n i , cap. 2.
Aiuiocbeni continuata , in
Ex commentario ilem in Lucam qtixdam ipsius
P9*1teri*mexpo$Uio, in bibliotheca Valicana , in Es- afferunlur in eodem concitio, e.i complura in catccariali Regia, et alibi. Quam ipse vidi, incipit in
nis Graecie in Lucce Evangelium.
psabno sccundo, Quemadmodum et ex commentario in Joannem
w ().
' lib. et l i b . v i , pleraque, et a Facundo lib. I X ,
Necnon ex ejosdem commentario in Cantica
cap. 3, quxdam.
eamicorum recitantur nonnulla in V synodo geneExposilionis ejusdem tit Acta apustolorum roemirati, collat. 4. Quid vero ipse de eo libro senserit, nit Justinianus imperator in Edicto de Ode orlbo.ex eodem audiamus : Cum me piguisset Cantica can- doxa, cujus prtnciptum est, .
tkorum periegere, quoniam neque secundum pro- !)
pketicam tpeciem expotita tunt, neque secundum
*
bisiorUirum tradiiionem, ticut scriplura Regnorum, . Quod autem deterius
neque demonttraiiva admonitione sludii utunlur, esl, eiiam in exposUione, quam in Acta apostolorum
ffdo quomodo luarutn titterarum praceptum, de composuil, idem Theodorus comparat Christum, clc.
Ex bujus exposilionis libro i referuiitur aliqna in
Cmttico canticorum exigent nobi$ irrecusubiliter
CMntam, feeit me circa eam diligentiorem , vhlenler eadem synodo, collat. dicla.
qtidem. Et atV, nec enim cessati, et initio ipso lecIllius eliam exposiiionem in Epislolam ad Romanos meminil Facundus, lib. m , cap. 6. El ex iisdem
l/enM, qua$i studiosa alacritate o$cilan$ frequenter,
et dormiens, sicut convivio eodicis nuplialis, tX hoc f) quaedam adducit. Ex eadem inlerprelatione qua^dam
r e c i t a n t u r i n quinta synodo collat. dicta (c).
regali, percantatu$, etc. Reliqua videri possunt in
Scripstt quoque Ubrum seu comiBeutarium in
eodero concilio, collal. 4.
B
() V i d i l AHalius codicem Vaticanum 617, ubi

mpse, i n i l i o duclo a psahno secundo, coiunieniaries dicitur Tbeodori Aoliocbeni. Sed lamcn crrorem non agnovii Allalius; esl enim is commeniarius
Tbeodoreii, non Tbeodori, u l ego legens comperl,
erroremqoe in ipso Vaticano indice emendanduin
manu roea curavi. ltno vero codicis mendum diligenler me jam coarguisse niemini in praefaiione ad
prioreni editionem loini I Script.vet. . . IHique
Mopaaesteni pluriroae parles genuina; cominenlarii
m Psalmos edilae postea fuerunl in Corderii calena;
sed plurimat adbuc latenk in codicibns, tanloqtie
Duroero, u l id Mopsuesteni opus propeinodum in
iategrom reslitui posse videalur; quod roe facturum, vila comilc, conjunctis ctiam partibus Cordc-
rtanis, spoiidere ausim.

(6) Nescio cur Allalius reticeat de Zaeliaria et
Malacbia. Utique Zacharias deesl Ln codice Vat.
618 , qnem solum vidisse Allatium puto. Ibideiu
tamen Malacbias non deerat. Nos vero landem adepii Colunuiensem codicem pervetustmii ctim integerrimo conimeniario Mopsuesteni ad xn propbeias
(quetn codiccm prelio enipiuni in Vaticanos piuteos intulimus), praclarissiimim boc Mopsuesteni
opus vulgavimus in Script. vet. tomo V I ; el nuper
demum Latinitate quoque loluiu donavioiue.
(c) Partem exposilionis bujus m Ep. ad Rom.
insignem Gnpce nos edidimus in Spicil. Rom. t . IV.
p. 499-573.
E I L E O N I S ALLATH
,
, , ,
Idem hic Theodorus itte ett, qui adveratis Eunomium libris octo et viginti non segniter depugnavil,
et lancti Basilii tel ipsiusmel veritalis potiut $entenliam ecmfirmavit. Et eod. 158, ejusdem operis
meminit, de Eunomii advenus Batilium scripio
edisserens : , \ , \ ,
, ,
, \
^ ln quod
incidentes Theodorus, et Gregoritn Nyssenus, aique
Sophroniu$ quorum supra est nobis facta menlio,
muliis termonum plagis non tecus quam priut aliud
cott/icienles, jam prm impuriiate olidum tn auclorem '
tuum projecerunt. An ex boc vel superiori opere
decerpta sunl, qua?. recital Facundus lib. ix, cap. 3,
quis, curo neutrum exstei, dijudicabit?
xit. Ex eo ncrantitla addocuntur i n concilio V generali, coltatione 4 saepius laudala.

Librum item ad baplixandos. Ex quo nonnulli
afferuntur in synodo, collat. dicta, et aliqua recitat Facundus lib. I X , cap. 3, ex libro ad baptizato$. Idcmne id fuerii, au diversum opus?
De Incamaiione Hbros xv. Decimo quinto namque
libro ipsum totum opus De Inearnntione conclustt,
ut refert Facundus l i b . ix, cap. 3. Eorum argumenta recenset Gennadius De vbri$ ill. cap. 12 r
Theodoru$ Antioehenm Ecclesia presbyier, vir identia cauiusy et lingna dtiertut, tcripsil adversus Apoi*
linamtas et Eunomienoi De Incarnatione Domini
librot quindecim, ad quinderm miliia vtnuum continentet. ln quibus ratione purhsima et letumonii*
Scriplurarum otlendxi DominumJesutn, $ieut plenitudinem deitatit,ita plenitudinem humanitatis habuisse.
Docet et hominem duabus tantum tubstantm eontlare,
id e$l anima el corpore, sensumque et spirUum nom
Adversut Origenem de allegoria et hhtoria ad Cer alteram substantiam, sed oficia esse ammce ingedonem. Unde et Origenianorom odium incurrit. nita, quibut spirat, quibus rationalis est, quibu*
$en$ibile facit corpu$. Quartum decimum autem hth*
Facundus Jib. , cap. 6.
jus operis librum proprU de increata et sola incorAdvenus eo$ qui asserunt peccare hominem aporea dominaque omnium sancta Trinilatis natura,
fiirfl non voluntate, libros quinque. Legit Photius in
et de creaturarum ratione di$seren$, pio sen$u cum
Bibliotheca cod. 177 :
aucloritate sanctarum Scripturarum expticuit; quinto
, ',
decimo vero volumine, lotum operis $ui corpus, ctfa, ,
tis Patrum tradUhnibut, confirmavit et commutti, wf.Meminit Jualiitianus in Edicto Deftde orihodoxa:
. *
, * xcd , , *
' , ,
, \
\ .
, \
, , , \ ) * Quin et cum
,
duarum naturarum unam virlutem $ive potentiam
' \
auctor tpistolas asserit, plane $e prodil hmreticarum
, \
as$erlionum $ectalorem, Theodori quidem, qui UUm
Lectum e$t opus Theodherti* De Incarnaiione /tftrt* impie editis affirmat :
dori Antioclieni, qui Mopsuestenus ille epi$copu$ est
Nestorii vero tn varii$ scriptis, elc. Et Cyrillue
ut ex qnibu$dam ephtolh cognovimu*, hoc litulo :
Alexandrious (t. V, parl. , p. 198), in episiola
Conlra asserentes peccare bomines naiura, non
ad clericos el Lamponem presbylerum: '^
volunlale. Ea dhpulatio quinque llbrh ubsolvUur,
quos adversut occidentales hac labe infeaos tcrip&it.
, \
Indeenim oriundum hccresis hvjus auctoremin orien- ;
,
lis modo regionibu* versuri, librosque de recent ab$
\ ,
se excogitata hccresi compo$ito$ ad popularet $uo$ in

patriam trammittere narrant, ul jam ibi multos per
hane artem in $uam periraxerii sententiatn, inle, \
grasque adeo Ecclesias absurdis illis imbueril opt , Accusabant aulem
nionibus (a). Pete reliqua ab eodem. lo hoc etiam
orientales epi$copos quasi tacente* quidem Netiorii
mulla non sana inspersisse idcm Phoiius adnolavit,
nomen, et dissimulanlet eum avertari, iransilienles
el qualisnam fuil in eo opere expressit.
aulem ad Theodori libros De Incarnatione, in quibus
mullo pejores Nettoni blasphcmiit positce tunt; p a Opus mytticum. Ex cujus libro lertio decimo recitatFacundus lib. iu.cap. 1, verba conlra Paulum
ler enim fuit fteslorii perftdia, et illius dogmata
Camosalenura.
elocutut, irreligiosusin his (acltts est, in quibtu modo
ett. MulU impia ex lib. , , , v i u , x n , x m , e t
Quod Deu* peccalum docuit, et mortem inirodu %
(a) Hoc Tbeodorum libro vulnerasse, si iicri poluissel, S. Hteronymum ob ca qua: advcrsue Peiagianos
scribcbat, jamdiu pbilologi agnoverunt.
DIATRIBA DE THEODORIS.
94
xnr recilantur in V synodo. Yide etiam Facundum P<>*fo fahitate corrumperent. At UU kine vel eorum
qm eptestme illius operis testimoniis utilur. Ea
maliliam, tel faciUtatem catholicorum fiducialiter
luaen inserta esse ab luereticfo, et Apollinaristis arguebat, quod palam pradiearet in Eccletia Christi
poiissimuin, testatur idemmet Theodorus, in prin- quce tanas doctrina congruerent, et vox ejus fidelior
cipio operis, cui titulum feccral: De Apollinari et
scriptis e$*et ad documentum suas sententia. Ab$enejtu fcrmt. Verba ejus referuntur a Facundo lib. tis enim scripta, quoc corrumpi ab inimicU Ecdetim
z, cap. 4 : AnU triqinla enim jam ho$ annos De I n - potsunt, vocii eju$ tettimonio prwferri non debuerant.
Et l i b . i x , cap. 3 : Nam cui bene untienti non tufcarnatione Doroini codicem conscripsimus utque ad
ommUcim millia wersuum pertingentem. In quo ArU ficeret ad cognoscendam Theodori fidem, ipte *olu$
f Enxomn de hac re delicla, necnon eliam Apolli- ejusdem operis tiiulwf Quis enim eum audiens condidisse librot De incarnatione, aul,ut proprie hoe exerii lenam prcttumplioncm per totum illud opus
primam, minus qnidem Lalino, sed nccessario verbo,
SM*innimu* f nihil, sieut mea fert opinio, tieut Gracii dtcitur, de inhumanalione FHii Dei,
terhm exkisqnm ad firmiiatem ecclesiaslkas orthoioxm pirtinerent, et ad convincendam eorum tmpt*- duos eum putet filios pradicasse ? Nam qualiter F i Utem. Sed hi qni omnia faciiiime prcetnmunt, el lium Dei idest Deum Verbum, non hominem quoque
prtttrea rurtmm ub Apollinario, qui princeps hujus diceret quem dieeretinJiumanalumfDe
tilnlohoclap
Imetit {uerat, inslituti, omnibus quidm similiier
, etdeeo inier orthodoiotfkntibus opus noslrum manifestum fecerunt, *t quo
xos alque beterodoxos discrimine, repeie qua* supra
mado aliqua intenirent valentia ad convincendum ea diximus. Advertendum interim esi, cum Gennadii
ftmm io sunt icripla. Quoniam vero nullut contra
verba ad Tbeodorum Raiibenum presbyterum Posttrtmen scriptU suscipere prcesumebat, imitati tunt
sevinus transfert, asseritque bunc librum Gneco
mfrmos athletas et callidos, qui, dum non potsunt in Lalinum Godefridum Tilmannum verlisse, e l
cmlre (orliore* certare, in$idii$ eos el machinamenMargarinum Bignsum in tanctorum Patrum biblio*
H$ quibm possunt conantur evertere. Seripserunt
thecam inseruisse tom. I editionis n Parisiensis,
tmm ip$i inUr se procul dubio qumdam inepta, qum
eum non uno modo l a b i . Hic etenim Antiocbenus,
n$bu unquam minime dicerentur. Denique htec ipsa qui De incarnatione Domini libros xv scripsit, longe
m medio nostrorum scriplorum in quadam parte t n - diversos est a Theodoro Raitheno : el liber Tbeotorpomtemnti et sni$ familiaribus demotutravertmt; dori Raitbeni De divina ceconomia, ei modo carnis
dtffatndo autem et nostrit, qui per facilitatem tuam
a Deo assumpUB, in quo de Manele, Paulo Samot
proni$ antmi$ audiebant, et hoe quati docu- g saleno, Apollinari, Tbeodoro Mopsuesleno, Meslomminm, sicut putabant, nostrw impietati$,videniibut rio et Eutycbele agitur, et verstis a Tilmanno,
longe alius est ab hoc Theodori Antiocbcni in quin
prebtbanL Unum aulem ex his tcripiis erat, duos
decim libros diviso. Et Anliocbenura hunc Theofdm dicert. Sic enim not feeerunt tit hoc opere dtdorum Mopsuestenum esse, et non Raiihenum, pluORto, quod oporteat putare et dicere duo$ filios, el
ribus modis ex Pholio aliisque probatur. Et plane
wkementer no$ itlum urmonem defendere, dum no$
Tbeodori Mopsuesteni libri De incarnalione, quod
mtil* icriplura ubiqne manifcste diceremui, quod non
opvrieai duo$ fiiios dicere. Necesse erat ergonon solvm ipse sciam, non exstant (imo prorgus perierunl).
<MpU, $ed etiam infirma illa uripta audientibus ap* Vide quas infra dicimos de Theodoro Railbeno.
De Persarum magia libros tres. Legil Pbotius in
ftrtre, qmomiam neque firma ratione neque conteDibtiotheca cod. 81 : '
mmti huc poMStbile erat o$tendi; ei abillu ideirco
\ ,
mfrmi$ erat cotucriptum, quatenus iile qui scripu ,
raf, faciiius inde convinci poluuset. Unus ergo ex
4 notiri* propter multam (acilitaiem hcec nottra etse
credtdit tcripta, et hujus rei gratia dignut fide ab , \
iliit creditus e$l qui isla perlegerat, et renuutiavit D
4 ta aue fuerant scripia. Cum ergo audxnemut, , \ ,
, \ \
nlpevimus quidem illum, quod conira nos diclis ur , ,
nonibn credidmel de hu rebus, quas *ept* el in
\ \ \
Ecclaia et priwatim dicentet nos audicil, cum fide\ \
iwrtm $cripiis nostram vocem judicare debuerit ad
\
decununtum nottrce sententice, qnam in dogmatibus
eirem votum e$t consercare. Hinc coucludii Fa- \
, , \
candus : Accepisti, clementitsime imperator, quo
\ , , \
Ihore %emper el qua fallacia intitulores Eutychiaw m m tynmiiatUR intidiaii fuerint dicli* Theodori, * '
, \
tlquomodo tentaverint levissimorum catiiolicorum
MMles doclrina ejns avertere, ut non solum prave
\ mUrpreiareniur ea qua ille reeto unsu docebat ob.. Lecii $unt Theodori De persica magia, ct quid
t i * i eorum $tultili(c vcrum ctiam librot eju$ inler%
EX LfiONlS
ALLATII
90
a pio c t l t u differat, UbtUi lre$, quo$ Maiiubio Ar- Nieolaus Alemannus, qui riwmi quaertl in lacrymi
Tbeodort panileatis, etbiqne fortasse permisu in
mtnot chorepUcopum agenli, intcribit. Ac primo
quidem libto exponil nefandum Pgrsarum dogma, viri docti iugubri lainenlaliofle facandi* frigidtlaquod Za$rades induxit; $ive de Zaruam, quem prin- lee el leporutn ineplias. Yerum sieuti Theodertts
eipttn onmium facit, et (orlunam etiam appelUtt; lacryraans boc opus profadil, neque f r i g i d m eat,
neque inepuun, sed u l illud Savilius politylum vaihi*c libalione oblaia, ut Bormisdam gigneret, ei ilInm el Satanam pralerea genui$$e; de eorum ituu- lel atque limaitilum, sic esset plane ridicitlum.
ptr sanguimi mUtione (inctttis 'nuptm); denique
A l , i n q u i l , Sotomenus Tb<5odorum
ubi simpikiter impium et ptrobictnum dogma ad w r - ftris&e scribil, adde etram
bum propotuii, priore illud libro refellit. ReliqxU
. Reepondei Aleinannt doctissiine : Vtram
duobus de fidei pia doctrina tratiat, ductoque appellalur, non faeaiuhis et eloqueaa,
mundi creatione exordio, ad ipsam legem gralioe sed is qui lilteiis luullie pncditas, rerumque pln
pari modo cursim dilabitur. IIU The0dorn$ UU
rium ac varia scientia sit, ut A. Gelliu* ati de ApMopsuestenus e$$e creditur; NeHorti enim haresin
pione vocalo (c). Cyrillut aaleni {cowlra
maxime libro terlio confirmans prtelamat. Qnin et
Jul. lib. x, p. 342), tit Glemeetis Alexandriai facvkaimphrum tit prUlimtm tlaiutn resiilutiomm con- tero diceitdi, el truditionem surs notninibot exprifingit.
merel, illom voCavil, el , qaaa
A4ver$ut Juliani Apottaiat calumniai t * CArwiic- vocee ipee explical aliln (lib. v u , p. 23t).
no, laudalur in ateua Graeca ad Lucam () : xaV , \
. Neqee vro>
atiain qut oratoribo versaios est, el eummos
*
Thetores aodivit, ati Tbcodoras Libaniam, statim
ctmnuntariis Thtodori Mop$ueueni advertus Juliani
eloqaena diaeitusqoe evasiL Piec enim ille naturam
desertoris criwinalioncs in Chrielianos.
Epiitdam
ad Domnum laudat Aaastasias in ad id accomiDodatain babatl, acque opene preliinn
ecloge bis verbis : daxit eam arle limare, u l io euts ilHs immoineiiua*
* Theo* quc vidimua, plane declarat. Legimus vero qeeedamdiveraorura ejus opentm , aKquoi
dori Mop$ue$teni epistola ad Domnum (6).
psalmorum eaarraiwnes, et inlegroe in propheta*
Epiitolam ad Artemium Aiexandrimm pretbyte*
rum. Ex ea recilat aliqua Fatundu* lib. m , cap. 3. minoret commentarios>quos nis* SaviHua IH promptu
Episiolam ad Joannem Chrysottomum, qua Chry- Q babeat, consulal tn cilaiis locis Pnoiiufti, qut ejusaoslomiaiiai reepondet post lapsum. Quod cum non dcm aliqiiol opera legit, aique ila eensait :
inleilexissent cpilomalorcs Gesneriatti venerunt:
, *
Anligramma contra Joannem Cftrgsoslomum. Inve- & . \ , \
niturque ms. passim in bibtkHliecis lialise sub boe * Slyiui illi neque uobUh, neque admodum ptrt i t u l o : $picuu$ e$t. Eadem idtntidim repetit, et ingratms
' - atque molchut legenlibus aceidit. Et alibi (cod. 4 7 7 ) :
, Theodori lapsi responsio ad litteras S. . N.
Joannis Chrysoslomi. ., ol - , \
, *
. Et sanc inconsidrrate loquuiilur
qui lapsuiu bunc a Tbcodoro Mopsuesleno dislin- \
, \
guunt, cura unus idemque s i l , c i lapstis iste, el
Tbeodorus Mopsuestemis, necnon Tbeodorus An- , ,
tiocbenuA, qaod plerique cinn non cssent stibodu- \ ,
rati, diversum fecere. Et dc bis postremis saiis , abundeque ese vWetur conjeciura el suspicio i n - ^ , \ ter alios Pboiii. Epistolam Savilius in appcndicem ad opera Chrysoelorai relubr, namque ad illaiu * Et$i aulem dictionibm utatur non inu
pertinenl duo libelli Gbrysostomiani - $Uati$, obscurtti lamen ett: ium qnia ul plunmum
. Non poiest css^, immodice prolhca* htbet periudo$ et hiUrpdtitiones
crebras, per quat eiiam ten$u$ qnam iongissime
inquit rigidns ac tetrictis censor, Tbeodori f r i g i re proposila recedu; ium eliam qma nominum oHidmn boc ineptum el pene ridiettlum , quein
quis ac participiit redundat, eireseasdem
freqnenUr,
Sozomenue fuisse, et liberalibns disciptiais exciiUiim iradit.At plane ridiculum non esae, xeque id salis ornate, voteh ac molvit, tum dtnUfue
^JarepetUiomsilliusplunbtt$ quamnarralhne$ip^
flelus ipse c i lacryniae quibos ubiqne inundatur,
non patitur. Potiue ridiculus est Savilius, u l aicbal qxtod ommnotinetMthodo /ir, rernm adjunclis referim
%
() Reapse ex catena in Lucom codieis Pal. Yat.

X X , edidit aetale nostra scx QUX ibi erant hujus
operis fragmentavirperdocius Fcd. Muenlcrus praeaul llafniensis.
(b) Duo nos fragincnta prcHulimus in Script. vct.
lomo V I I , p. 69.
.
,
.
(c) Gell. V, 44. Scquitur auiem vulgarem l e c i i o nem Allalius, pro Pli*tonice$ u l nuiic kgitr i a
Gcllii conlexlu.
t
97
DIATKIBA ] THEODORIS.
nat, sed eilam fratrem appellai ? Patrem non longo

aeiatis progressu,' sed waluriute, prudenua, et
coneilio; ueque enim jsemel parles egit patria
apud Tbeodorum Ghryeosiomus, et Cttoa ad
tm monaslicae inelilutuna tuscipieodum allexit,ut
Pergit Savilius : Neque cujusquam,uf opinor,iInarraut Socralea et Soxomenus, el cum ambo ad*
lius setalis esse potest boc , cum el lunc
luic pueri Libaniam Atbenis audiebanl,
el aliquol post s&culisGhrysoslomi cognomen igno . Cum ioquU,
turo fuisse videalur, ut ex Georgio Aleiandrino
rnulta te odmonebam in ludum liu$rarinm ventiian~
qul po&i ducentos minhnum aonos vixit, constare
tem. Hujus vero generis admonilores, qui vel ad
polest. Qua aeiate auditum sit nomenChrysostomi,
ineliorem frugem alios reyoearent, vel religioni
fusiosaiibi diximus, subdil Alemannus, u l hic redoclrtna erudircnt, etiarasi laici ordinie eesenl,
petere opus non s i i . Addimus ad illa modo tasec :
pairoe vocatos nemo erudilus ignorat. Caesariua
Licet Chrysoslomus antequam in soliluditiem veGregorii Nazianzeni fralerjicet instiluto raedicue,
nirei, ssepe suae eloquentiae specimen ediderit, ut
et oflkio qiuealor, ab amicis quos in dialogo altoin illa De Valentinianq imperalore ejusque liberis
quitur saepe sajulatur, quoniam
oratione, quam Libaniusest admiratus, tamen proui Glemeus Alexandrinus i n prinao Stromatum a i l ,
pias ad veritalem accedit, ut poslroodum ilia
, stalim
data Cbrysoslomo sit. Et primo vel ab Anttoeo$ patre* appellamus, quibus doctrina imbuti *ttcbenis, ut Metaphrastes ait, vel a Byzanlinis eidem
mu*. Et , ut idem subdit,
concionami, tain honorifice sit acclamaium. Theofilius ett quicuuque tn$tituitur, id est meriio uuncudorus rero scripsit ad Cbrysostoroum dttm adhuc
patur. Origettts Gregorio Neocjesariensi scribcre
in solitudine versaretur. Codex vero Vaticanus
consuevcrat,
u l eat in Philocalia cap. 4 3 :
DLXYI, ex quo Savilius descriptam babuit hanc
, *
Tlieodori epislolam, peraniiquus esl, sed nftmen
Cbrysosiomi adniisll ex margine; uam codices , . Voeal quidem
DLXIX, et MCCCCLV, eam non ba- ob generis nobiliutem, vero eb inslitutionem. Paulinus Gbristianue (b) Auaonio genlili
bent. Qui siculi Joannis non ofllciiinl,
ila scribit :
sic ille prior Savilio nlbil plane suflragatur ad
$mi, * > kujuimodi c*uta$ non pamm obscn- I
ritati* $0$ tju$ tspergit, Si boc igiiur eH Tbeodori dieeedj g*mis, liaec de qua agiaus tpielola,
ipsisfiiaia Tfeeodorf cst ().
Theodorl epUlolam impostura notandam.
Hane cum lenere dteeimus, potsumut libt

Non exhibere, id est patrt,
Cui cuncta tancta jure chara nomina
Debere me voluit Deus?
Tibi disciplinaty dignitalem,
litterat,
Lingum, toga, famas decus,
Proveclus, aliu*, instiluim debeo, *
Palrone, prceceptor, paler.
Aliaat imposturam observat. Circa fiuem, i n qaii, eompeiUl Cbrysostoroum puirem, cumlamen,
Dtsi fallor, juvenis Cbrysostonius ad Theodorum
sine lubio javenem, u i qui nonduin attigerat annitni latie sua vicesiroum, scripseril. Sic enitn
coapellat Tbeodoruf : \
* \ , , . E l de
aodali, el coelaneo buo Libaniua in libro JIspl
sic habet : OIJV , , -*
,
. Quid ergo tnirum si Tiieodorus ChrysoilouiUDi non absolule pairem nomi-
Quemadmodum Timolhetnn, ad quero Dionyaius Areopagita, vocat. Sed Gbrysostomus i exsiJium proflciscens, singulari charitaiis decjaraiione,
qtios etiara per Evangelium genuerat Cbriato iilioa,
palres d i c i t : , ,
* ,
- * , %
\ * \ .
() Recnsa fuit baec Tbeodori lapai epislola in I

Ifaurina Ctirysostomi cditione i . 1, p. 8i>4 seqq.
Jam rero Montfauconius, qua libcrtale solct, i n cewlnnier eain u l insulsi Graeculi cainmcnluin
damttal, atqu* in Savilii senteuliam pedibus i t ,
taia propler slyi, u l ait, genus, lum ob illos el
Chrysoslutni ei patris tilulos, qui Savilio scrupnlum non immerilo injecerunt. Nolo cquidem apolegiam bujus scripli agerc, sed cerle Montfauconius si banc incditam Allacii dialribam vidissel,
miliiis fortasse ac temperatius judtcium promlisset. Nam quod altinel ad Chry$ostomi vocabulnni,
probai Allaiius sero id i n codicibue epistola) buic
faiase addimiB ; patris vero titulnm roorali laloquc
tanlum sensu poni a Tbeodoro, patet ex ejus verbis circa finem, \ , fraler ac paier.
Nam Theodorus palreni simul frairemqtie dicit
Chryaosloinum, quod de juvene quoquc beneinerulc ct amanle aple dici posse, nemo negabit.
Ego vero pbeervo, eliam illud in epistola recitatum

JOII.U exempluin, ubi dicii Tbeodorus:
, * ,
, Neque vero ilte
quod odio homines haberel indoluil, sei periclitalu$
est ne clemenliam mittenlis se, in crimen mendacii
verteret; locus, inquam, bic non valde abhidit ab
illo Tbeodori in genuino ad Jonam coinmealario,
quem nos edidiinus (Jon. iv, 2),
\ * se fallacis hominis ac deceptoris famam
adepiurum. Ua*c breviler exercilii graiia disserere
Iibuit, ita lainen ut litcui sub judice libenter relinquam.
(h) Inediiione Muralorii poem. X, 79 Jam vcro
ad banc editionein noiae milii sunl Viti Juvenalii
viri cl. mss. adnotaliones docl c ac perquam severa?,
et luce dignai.
EX LEONIS ALLATU
106
; \ , veterum exemplit, erat enim varias ae multm Uelio \ , *? \ t/num cor- nis, in urbem rever$u$ etl. Nuilam bic oralionem Sozomenus memorat a Tbeodoro composiiau, sed
p w tumut, negti cepaf corpore neque corput catanlum iunuit rationes aliquas ab eo inter consupile teparatur. Eliamsi loeo dhidimur, %td ckatitaU
lenduro, deque suo discessu cum monasierii p r o conjungimur; ego vobis nee morte divellar : nam
fecto statuendo fone adduclae. Quae noro etiam
eUicorpusmeum morialur, animameavivit, elmtmoab eo adductae fuerint, certo se scire Soxoinenus
riam vestri tenebit; vot tnihi palns. Quomodo veaperte uegat, sed credibile id e*se ait, ,
slrum oblivitcar? Vo$ mihi patre$,vo$mihi vita vo$
mihi gtoriaiio. Qua nota cbariiatis Chrysoslo- atque probabile, et verosimile. En libi Savilium
rot erga suoe, etiam homiliam lerliam in Acla plane pueriliter deceptuni. I n Sozomeno nos alio
ex capite fidem desideramus; nam Theodoro plue
npostoiorum insignitam invenies.
aequo
addictus, i n ejus lapsus narratione fucum
Paruin oppido Savilio erat, ut frigidulis bisce
rationibttg Theodori epistolam Calvinianis Luthe- veritalt fccisse videtur. I d igitur animadvertenranisque adversam eisibilaret, nisi aliud ejusdem dum bic est, non goltim Justioiani lemporibua
fuisse Tbeodori studiosos, qui ejug lapgum ei
pulidum munimentum, suis favens sectariis, velutt
haeregeg , et mitiorem i n parlem inlerab ovo excitasset; nam ait ex Vaticana bibliolbeca
pretari conarentur, u l Facundus Hennianengis
depromptum Theodori , gi legitimum
eet, el non spuriura, plane diversum esse ab ora- episcopus i n duodecim libris De lnbu$ capitultM,
tiane a Sozomeno memorata, quara videtur Theo- Bagilius Cilix, Leontius, el a l i i ; ged ejug eliam
doros a Chrysostomo minime provocatug, vel anle sequales el gynchronog boc idera gammo gladio c u reditam, vel in ipso rediiu aberemo in sui excuga- ragge. Nam Theodoretus i n epistolig () affinnai,
Ifonem adornasse. Quaenam igtbaec Tbeodort oraiio gcripgigge se \ , {
eet, quam quaesito auctore Sozomeno sibi flngit Sa- * , 6e( LibrumproDio*
vilius* Acutus sane bomo! Ut audivit Theodorum
monacbom excucullatum neacio quid in sui excu- doro et Theodoro, in quo illaiat eis acrutationes wsattonem altuiisse, gtaiim egregiaui aliquam l u - feilebat, niltil veritui accu$atorum poUntiam. flunc
cebratiunculam subodoralus est, ita plane ador- libruro innuil Justinianug i n gu fidei profeggione:
nalam, u l decebat monacbum deserlorem, Deo cui \
e devoverat renunliantem, castiiali et conti- * Theodoretm qui mulU>* libr+$
laudetque ej*$ copio$e ceUnentiae vale dicenli, mipliag et connubia qua?ritan* ^ pro Theodoro icrip*it
bravii. In quibugquam praeclare de Tbeodoroeeotem. Si Tbeodori oraiionegi ea capita complecleniem alicubi in biblioihecig Savilius reperigget, seril, colligi potest, cum ex ejus epistolis, ubi
niullo libentius in graliam eectariorum edidisset, sanctum illum nominat, tum eliam ex uUimo H i quam haoc epktolam, quae monaslicam asserit d i - norioe ejug ecclesiaslicce libro el caphc, ubi raagnia
gciplinara, casiilatis obscrvaiitiain, vola Deo a mo- illum laudibus extollit. Haec eadem nimiruni de
iiachis nuncupanda, aancteque solvenda, peccato- Tbeodoro gentiebat Sozomenug, quare vehemenrum exbomologesim, poeniteniise lacrynias, et suf- ter fldeg higterica vacillat, ubi Tbeodori lapsnm
fragiorum efBcacilalem, quain epistolam ita sto- iia progequiiur, ut nullum intelligas crimen in eo,
machatur et nauseat, ut ob id frigidam, ineptam et quem Chrysoslomus centies repelit.
ridicnlam eam appellel. Sed, quaeso, videamus quae
aulem ecclegiagticig gcnptoiibug egl, u t
fuerit Saviliocausa soniniandi illatn Tbeodori ora- ait Caegariug paulo ante laudalus,
tionem. Neque eniin Sozomenus, quem citat, boc \ , \ \
a i t ; sunt quippe baec ejus verba (ltb. , 2 ) : Cum virtute ad ti/, et pudi'*
citia ad luxuriam receditur ae dxfflnUur. Neque
, \ , - D vero Tbeodorus antequam ab eremo digcederel,
\ iia erat omni voto solutus, u i referre pedem, r e i r o .
que respicere posset. In nienlem ei Cbrysogtonaug
. , revocat , eutn Christo
spirituale conjugium. Ipse vero Tbeodorus i n h a c
, , - epiglola * , ,
* Hic vero Tlieodorus ab inilio quidem cum
, ,
in $acras Uget incidistet, et cum sanclis viris con- \ \ Orale, veneraudi rersarelur, hoc vltcc genu$ approbabat, ac sueculare tre$ utllla mxhianU oculo$ ttrulurpromittio,
quam
damnabat; $ed tn eodem hoc proposito non pentiiit.
coram Deo tel angelis, et kominibus spopondi. Q u i d
Sed tamtn pcenilentia ductus, ad priorem vita conergo subdit Sozomenug de bonesio liciu>quematrituetudinem retractus (uit et quod e$t conuntaneum,
roonio, quod Tbeodorus inedilaretur? Curnam e t i a m
contrariis argumentii propositum $uum ornans, tx
illud noiuinat ? Nam Chrysoslomus ad Theot
(o) In eriilione Sirmondi, epist. 16, quem Theodoreli pro Theodoro ac Diodoro librum non recen-
sei Gamerius dissert. 2, cap. 9 inlcr opera T h e o ~

doreti depcrdiu.
DIATRIBA !>E THEODORIS.
19*
donm ita scribit

<, d r < ^ c * o l sw> scriplo mseroit. FacuDdue w o ejoe epifttote
*| * \ testimonio urget adteraarioe Theodori Mopsuegteni.
* Liberati, et Facundi anliquis codicibus, bene r t *
, , , spondent Vaticani epistolarum Gbrysostomi codi * ces DCCXII, et MCXCIV. Juslinianus aulem impe Al, inquis, honorabile conntibium, et lorus rator in Libelio confessionis fidei unicam videtar
immacolatus . Tibi vero matrimonii jura nequaquam
legisse Cbrysoslomi ad Theodorum epistolam, eam
contenire postunt. Si quis enim coetesti $e$pon$o con- nimirum quam ad eum lapsum dederat; aliam
junqai, deinde eo repudialo $e muiieri copulet, adul* vero, quffi cjusdem laudes contineret, non agnoterium committit, llcel illud contentiou decie* millies scere. Patres aulem Constantinopolitani secundi
mtlnmonium appelUs. Igitur qui Tbeodori lapsura
concilii, Iicet eam Cbrysostomo non abdiceni, a l i ad ratiooeai veritalis revocare velit, unum Chry- ler tamen de illa judicant, quam faulores Thcodori
sosioraum audiat, necesse est, ex quo rem sic ba- Mopsuesleni. Nam inquiunt: Sin autem aliquh conbeal. Tbeodorus non diu postquam Chrisio nomen
cedat ad ipsum Theodorutn seriptam eam fui$se
dederat, cogitur; certum est quod Joannes, qui per lotum tuum ponet dora facla sibi tantisper facultate a monaslerii tificatum veritalis verbum recte tractavU, ignoram
tales blasphemias conscripsisse Thiodorum, huju$pnefecto, in nrbe versalur, i n transversum agimodi
ad eum litleras dederat. Alii duos narranl
tur, el carnis illecebris irrelitus, Hermionem, quam
Tbeodoros, Ecclesiae Mopsuesten praeposilos, et
ardentissime adamaverat, etiam roatrimonio sibi
conjungcre parabai. Uic primus Tbeodori jara mo- ad posteriorem fuisse dalam eam Gbrysoslomi
nachi lapsus i n luxurise coenum, ut Chrysostomus epistolam volnnt. Tbeopbanes in chronologia : *H
ipse nolat,
. Aniequain vero in eremom secederet, immerito , \ ,
ejodem coeni et impudicitaea Savilio insimulatur, Chrysoslomi epistola
ad Tbeodorum Mopauestenum, non ad seniorem
quiperperam accepil i n malam parlem iltud
, putatque fuisse Anlio- ejus Ecclesiw episcopum, ted ad juniorem data fuit.
cbiae loca voluptatibus el lasciviae dicata, qtise Verum errat Tbeophanes : nara Theodorus Junior
Tbeodorus adolescens frequentarei, cum ibi Cbry- gencrc Galata, supremum diem vitae egit, ut per*
soslomus usitato Gra?cis vocabulo ludum liltera- spicue declarant, et saepe repetunt acta concilii
Mopsuesleni, anno Jusiiniani iniperatoris vicesimo,
riom nominet, queroadinodum in epistola prima
1
tedit. . I , p . 2 8 ) o d eumdem Theodorum de Ur-
'
^nussimo quadragesimo et amp|iusab obiiu
baoi Pboenicis filio idem nomen ad rem litterariam Joannis Gbrysostomi. Neque diptycba illius Ecclesignlficaodam sumit : (*- sia3 in eadem synodo recilala alium babent Theotrtoi * Bic dorum post Anliochenum illum Japsum. Sed esto,
fueril alius, cujus nomen a labulis illis ecclesiaprinutm quidem longum vale dicens scolaslicis exersticis cxcideril, is vero eiiam vix erit statim a
<iiamemis auis deinde visus est inutilis, qnoniam
lapso, ila ut inler eos nullus interceeseril alias
nl staiim Chrysoslomus addit :
Ecclesise Mopsuestena3 praesul, et de boc Theopba% nes iulelligat, ne hac quidem ratione siabit illiros
* Prapropere litterarns laboribus
sentenlia : nam Chrysoslomtis in exsilio niorilur
u lubdttxU, ita ut inde nihil utilitalis perceperit.
etiam tum supersiiie Theodoro Anliocbeno lapso,
El m ptalmum quarlum : *qui longe post sub Theodotio Juniore, exaclo Ec, \ \
clesiai prasulatus sexto aique tricesimo anno,
* flieque opus est ludum adire litterarium,
suum diein obiil, ut quinto Histor. libro extrenio
ueqne mercede pcedogogot condueere, neque rhetoras,
narrat Tbeodorelus. lmo vero neque basc epistola,
neque sopltitla$. Sed eo minus errare SaviUue eo D
quia Cbrysostomi esl, el ad Theodomm Mopsuette loco debaerat, quod voci conjunxit au- num dala, aliquid suflVagari potcat fautoribus i l clor verbum , quod Graeci scriplorcs ita ex
l i u s , quod Justinianus timent ac Tbeopbanca.
aso ad studia traiislulerunt, ut inde discipulos Nam ut paires, qui ob catisam trium capitulomm
appellarint.
Gonstanlinopoli conveneranl, aique alios, latere
C
8 c i l
, c e l
Denique, oe boc etiam diasimulemus, epist!ae potuil impielasTbeodori, sic aliquando Cbrysosion^rysoftomians 442, roale Savilius inscribii, mum honorificentioribus verbis de illo sciibeiitein.
. Nempe ignoral, quania fuerit Gerte laluit summos ejus tempestatis hi orienle
inlcr Patres de illa epislola conirovcrsia sub Justi- doctores et ecclesiarum aniisliles, Nectarium GnnstanlinopolUaniim, Tbeophilum Alexandriiium, Flaniano imperalore, reponendumqiie omnino esse
vianum Anuocbenum, Gregorium Nyssenum, Ara , isque eet Mopsueslenns Jiic de
pbilocbiiim lcouii, Palladiura Caesariensem, et alios
qooagimus, v t aflirmanl Liberatus GarthaginenM 3ia<ODU8, et Facundus Ilermianensis lib. v n , 7, quibuscum Tbeodorus consedii, ac sententiam dixit
in Constantinopolitano cclebrato imperaloribus Ar-^
qw inlegram eam epislolam Latinitatc donatam
1
Hcbr. x i i i , 4.
405
EX LEONIS ALLATU DIATRIBA DE TBEODORiS.
404
cadio teriittTO, ei secundum conauUbus, prophetx centum et quinquaginta (6), quorum singuli
acilieel paulo ante qnam Joanne* Gbrysostomus constant triginla capttibus. Item expoiilionem in
quinque libros Moysis, quam tribu$ complextu ett
Eecleeto Constantinopolitante adminisiraiionem catomi$ mirum in modum elucubralam, ad maguuin
pesserel.
Subjungamus hoc qnoque : Roberto Balforeo in Alplueum. P$almos quoque Datidu exposuii tribus
adnotationibus ad Theodorum Raithenum videlur librk, ad Cerdonem ct frairem ejus. In duodecim
alius esse Tbeodortis MopRuestenue, quein pleno prophetas duobus tomis commentatus esl, ad raar
ore Nicepborus lib. xiv Ecdet. hisior. cap. 30, et Tyrium {c}. In Samuelem commentatus e$t uno
tomo, ad Maniarianum. In Jobum quoque duobusio
Tbeodorelus lib. exiremo laudaiii. Hoc tainen
ex iis quae diximus falsum esse deprehendtlur, ei mi*, adCyrillum Alexandrinum.Tn Ecclesiaslen unico
poiissimum cum ad lempora quintae generalis synodi libro commenlatus esl deprecanie Porphyrio. Exposuil
iiullus alius fuerit Mopsuestenas Tbeodorus, prae- elum haiam, EzechieUm, Jtremiam el Danielem,
ler bunc, idque abutide probalum sii In synodo singulos singulis tomis compleclens, quibut finem tmUopsuesiena; td quod episcopi secundae Gilicum posuit $uis elucubrationibus in Vetus Tcsiamenlum.
provinciaa, et plures alii ex dipiychis Mopsuesienx
Maithwum uno exposuit tomo, ad Julium; Lucam
Eccforigp, et probaiissiraoruru horoinnm lestimoniis vero et Joannem duobus tomi$, ad Euscbiuui; Acta
probani, Tbeodori veteris, illius scilicet de quo apostolorum uno complexut esl tomo ad Basilium;
nnoc scribimus, nullam esse meulionem; et alium Epistolam ad Romanot expotuit, ilem ad Eusebium;
Tlieodorum, qui in (iue diptycborum scriplus erai, Ambat vero Episiolas ad Corinthios duobu$ tomis
ex Galalia oriundum, ante tree annos roortuum ixpowit ac dilucidavit, deprecante Theodoro. Eufui&se. Ergo de boc secundo non sunt verba Theo- stratius (d) postulavii exposiiionem qualuor epistoladoreti. Qui enim iot anle aitnos defunclus, liujus rum quas commsmoraturus *um nempe Epistola ad
sub JitsLiiiiano vivenlis lneminisse poluit ? El cum
Calaiasy el ad Ephesios, et ad Philippense$ et ad
usque ad bujus recemioris lempora nullus alius Colo$$en$e$. Binas autem ad Theisalonicetnes, dcpreJiieril, cerla sunt Tbeodoreii verba de velere Theo- cante Jacobo exposuit. llem duas ad Timoiheum,
doro Mopsue&teno. Nicepborus verba Tbeodoreti
supplicante Pelro; et deprecante Cyrino commentatu$
et senteuliam exscribit, neque de alio sermoneio esi in Epi$lolas ad Titum, et PhUemonem. Direxilbabei, quani de qno Tbeodorelus ipse locutus fue- que ad eumdem commentariot in Epislolam ad Uc~
rat. Facessat igitur alius bic Tbeodorus recenlior brseos; adeoque quinque tomis impoiuU finem coma Balforeo et aliie excogiiatus, et lantopere a Tbeo- mentarii* in Epistolas Aposioli. Conscripsit prtvterea
doreto laudatus.
librum De sacramentis, el De Hde alium, nnum
Hujus pnelerea Tbeodori (nam erit operae prelium tomum Dc sacerdoiio, el duos De Spiritu sanc;o,
boc adaeiarc, sive ob Neelorianam bacresim, sive unum De incarnatione, duos conlra tunomiiun.
ob aliam causam) apud Syros lanta f u i l auctoruas, Jtem duos coulra as&erentes in ipsa naiura positiim
et culius, ut quam plurima iilius in propriam lia- csse peccalum: duot (ires) contra niagiain, unum
guam iranstuleriiit. Quaenaro vero illa ftierint, E- ad monachos, unum de obscura locutioite, unuw
bediesu episcopus 8oba3 ct ArmeniaB in Catalogo De perfcctione operum (e), quinque adversus eos qui
librorum eeclesiasticorum, quem ille scripsit lingua
Scripttiras figurale inierpreianlur, unum pro Basilio, ei uaum Deassumenle etassumpto. Item iibrum
Syriaca, in hunc niodum expressil. Yerba iilius ita
unum qvem inscripsit Margarilarum, et illum qui ejnt
reddidit linguarum orienlalium peritUsimus Abracomplectiiur epntolas. Demum tructatum De legisbamus EccbHlensis ( ) : Theodorut commentator
laiione, quo pnem *ui$ imposuit lucubralionibus (f)
eompotutt quadraginta et unum tomum, qui sunt
7
(a) Recudit poelea emendatiorem hunc calaloguni,

Menda Ecchellensis non agnovit Allatius, linguanoiisque pluriinis illiisiravit Jos. Sim. Asseiuanus
ruin ortenlalium, ut videtur, imperiltis; ctijusliorin sua Bibliotheca orieniaiU t. I I I , a quo meliora tatu caeteroquin se bunc caialogum cdidisse n a r r a i
aliquot sumenda judicavi
Eccbelleusis in pra?f. p. 27.
(b) Id esi (ceu expiicai Aesemanus) qiiorum mo(e) Eccbellensis De perfectione regiminis.
les lanta est, ut ceniies et quinquagie libros pro(f) De Mopsneslcni scriptis sedulo nos quoqtie
pbclarum omnium superct,
dixhnus in pra?l. lomt I prioris eiiitionis Script.
(c) Eccbellcnsis Turim, Assemanus tnar Tyrium. vel., cx quo loco non memoraia nomiulta cognosci
Ego stiapicor legendum, pro Syriaco tiiulo mar
possunt ab Allaiio, et prsecipue cx Fabr. ctim H a r l .
Martyrium. Elenim Marlyrius, qui fuit deinde pa- B. G. t. X, p. 34b' sqq., id est liturpia, hymnus, qutciriarcba Auliocbenus, coa?vus ftiii laudatorquo itione* bibitcGy commentarius in flarcum. de miraCbrysostomi, ideoque eliam Mopsuesleno contemculis Cbritti. Iiem nos Scripl. vei. VII, p. 7 5 .
ioraneus. Consule nostrara Novam bibtioth* PP. fiagroeiitum prolnlimus
V, ubi esl pars panegyrici iu Cbrysoslomiim ab Iwc , qui tameo Raitbenus fortasse, non MopsueMarlyrio dicli. Sane Turh mmiacbus legilnr apud
stenus, inlclligendus est. Tiini vero in lonio V I
npdiclum Eccbellensem p. 73, sed omitlil buuc Scripi. vel. pot commeiitarios tn xu minores p r o ssemantis, qui euin scribere debtiiasel inter capp. plieias, alia Mopsuesleni copiosa fiagnienta a l l e x u i 87 el 88. Omisit atitem, quia errorem ease agnovit
iiius, quse posie.a plena mann curuulaluri s t i i m i s .
Eccbelleneis, de cujtis aliis mendis admonel nos llein lom. I , in cii. pra3f. dixirnus quam f m s l r a
lomo prediclo p. 4 et 4.
inulti dixerinl (nunc tamen Allalium excipio) M a p (d) Estralea Allatius ex Eccbellensi p. 29, qui
suestenum scripsisse decein inillia libroium. Q u i s
etiain in indice id niendum repetiverat, quo errore
eniin jam nescii, muriadem dici a Gracis pro p S i i *
ex mattenalc Eiuiratio, fecit Estrateam aucioiem.
rimo iiumero, ut a Lalinis sexcenta f
%
f
S
THEODORI
MOPSUESTENI
COMMENTARIUS
IN DUODECIM PROPHETAS MINORES

AISG. M A I I PILEFATIO
(Pnefixa edftkmi Gfc* anoi 1852 in Scriptorwn veterttm nova Collectwne, toia. VI.)
I. Tbeodori Mopeuestiae episcopi Commentariot ad prophtiarum XII quoe minores dicimns, vaticinia
aiueseptenniumedere ccapi, impressis videlicei tribus brevioribue, cum prologis aliquot. Nunc integrum
taoii inierpreiis opus edilurus, ilias quoque leviores partes associandas putavi, oe Theodorus videlicet
taa roembra desiderel, quae in tomi angulo jauidiu dislracti collocata, et cum idem lomu9 recuderelur
oiiissa, nuspiam quaerentibus bodie apparenl. Hoc ensceplo consilio, illa pariter prooemii niei repeteoda pars f u i l , quae de hoc Theodori opere loquitur, pratermissa taraen de reliquis ejusdem operibua
dispalalione. Theodorus igitur nobili genere Antiochiae natus esl, Libanii in eloquentia, Flaviani ac Diodori el Carierii in Ibeologia discipulus, philosophicie quoque doclrinis abunde inslructua, et ob mullipiicem atientiam polyhistor dictus, Joan. Gbrysostomi condiscipulus ac familiaris; quo bortatore
Tbcodorus prioris a seluxuriae blandimenta depulil; Tbeodoreli (utinam non et Neetorii ac Barsuma? !)
raagi$ler;ba?re$eon, Origenis, Arii, ApoUinarig, Eunomii, Persicae etiara magiae el Juliani Aposiatae oppugaator; ab Orienlaiibus gapieatia mare, et Scripturarum inlerpres ' dictug, uaiveraee Ecciesiai
Jeetor inierdam appellatus, et Magni denique cognomenlo donaius (). Atque ego etatim conftteor Tbeodori scripta variis erroribus fuisse congperga; justeque eum in baereeeos, ai non pertinacem culpara,
certe erraniiaro vocatum , luin quia id ipse auctor inlerduro confessus egt(4); tum quia graviora Ainl
qaam ot elevari possinl leslimonia in eum dicta a S. Cyrillo in Epistola ad Proclum, a Leontio Contrq
ficsl. lib. , a Maximo in opusculis p. 9 1 , a Jusliniano in sacra epietola et in illa prolixiore quam p r i nog Bandinios edidit; a Tbeodoro Railbunensi in opusculo De incarn., a Mario Mercaiore in Actis, ali
Baaartolo io Chronico inedito, a Pbotio in Bibliotheea el in epistolis, el a generali quinto concilio totis
actionibus quarta et quinta, et canone duodecimo, necnon in pontiflcum maximorum magni Gregorit (c)
pneseriim Pelagii 11 (d) epistolis: nec Vigilium praelereo, qui, eist principio daronare Mopeueslenum
aoluit, ne pluriinos episcopos boic faventes gravius oflenderet, deinde tamen, ad scrtpia cerie qnod attiaet, damuaDli synodo assensue est, alque erroreg gingulog mirabili constituto coarguit. Mitlo alios m i oorig pleruroque noroinig accusalores; milto hodiernos oppugnatores, quos inter Norisium in Pelagiana
hUicrim; quamviset multi defeneores sunt, prasertim liberioris senlentiae bomines. Sed mihi equidem
pamra piacet illorum inslitutum, qui hominum a vetere Ecclesia damnaiorum, neotericis conatibus orthodoxiam v i obtnidunt. Quanquara et pii inlerdum tbeologi id consiliura secuti gunt, ita ut ex. gr. Origenem Halloixius, Stavolus adhuc inedilus Caesariensem Eusebtum coptosis scriptis defenderint. Sanc ad
Uopguesleni tutelam Occidens prope universus cum Africa olim conspiraverat: quareetlristissimumillud
sdngina exarsit Aquileiense episcoporum Tbeodoro pairocioanlium, quod Romani pontifices vix tandero
afiquando post CLX annos exstinxerunt (e). Tum exstant Facundi Hermianensis in Africa episcopi volumina duodeciin, el olia duo ejusdem scripta ; et praslerea complura veterum testimonia sunt (Theodorcii
Ibeeque p u t a ) , qoaa Tbeodoro laudem affundunl. Sed certe ad Latinos laudatores quod attinet, audiendu*
Pdagius I I papa in disertissimis ad Eliam patriarcham schismaticum et ad htrice ephcopot litteris (f):
t
() Socrat. , ; Sozom. v m , 2 ; Evagr. i , 2 ;

Faeund. n , 2 ; Gennad. x n ; Tbeodoret. Hitt. eccl.
, 4 0 ; L e o D t . conlra Nett. u i , et De sect. act. 4 ;
Meeph. x m , 30.
(4) A p o d Facund. . 6, x. 5; Hesych. fragm.
bisl. i n c o n c i l . V, ed. Colet. tom. IX, p. 248; L i PATROL. GR
LXVJ;
berat. Breinar. cap. 4.

(c) . i . 25, n , 51, , 54.
(d) Hard Concil. lom. 111, p. 430.
le) Monum. Aquil. ind. cbron.
(/) Hard. Concil. lom. i i l , p. 450.
b
107
ANG.
MAU
PRJEFATIO.
Latini homines Gr&citatis ignari, dum linguam netciunt,

quoutque verum cognotcennl,
errorem
108
tarde cognoverunt;
quorum conslantia,
certamine non quievil. Causa rei UnUe fuit, quod episcopi illi praeconta et
seripla Tbeodori in Cbalcedonensi, ut falso puiabant, concilio prooaia, in Gonstantinopolilatio deindo

damnta aegre ferebant.
11. Commentafium ad XII prophetas minores, quem nunc edere aggredior, in duobus offendi Vaticanae
bibliothecae codicibue, allero qui fuil olim cujusdam digniiate , deinde vero Joannis car*
dinalis Florentini Salviali; postea in Ronianorum Gohimnensium bibliothecam transiit; denique ad
codices Vaticanos antc decennium, me prsefecto, accessit. Is est codex roembraneus pervetustus, saeculi
circiler undecimi, intcgerrimus et emendalissimus. Alter codex ad Vaticanam collecuonem jam diu pertinens, cbartaceus et recens, commentarioque ad Zachariam carens, cujus rei non dubiam causam paulo
post recilabo. Jam bic recens adeo vetuslioris illius leclionem sequiiur, ut ex eodem exscriptum valde
arbitrer. Ego certe nullam recentioris rationem habui, sed praestante antiquo semper sum usus. Satis
ilaque mihi ad curandam edilionem in Pontificia bibliolheca eubsidii f u i t ; sed quia lamen par ibesaurus
alibi quoque exstai, non gravabor notiliam exterorum codicum, quae niibi indaganli occurrit, paucis
exponere. In primis Caesaris bibliotbeca Vindoboiiensis duos habet Tbeodori tit xu prophetas codices,
quorum alterum sub numero GLXIII descripsit Lambecius (); de altero buic plane aimili prolixe Forlosia (quide editione quoque cogilavil) loquiiur apud Kollarium in supplemenlis p. 167. Atque bi duo
Vindobonenses chartacei sunt, nec antiqui: quin adeo secundus delatus ex llalia fuil ab Aposiolo Zeno
Vindobonam : ealis aulem apparet apograpbura esse veteris codicis Columnensis, nunc Yatieani; quandoquidem tria illa scholia a Kollario edila, quibus in Zacbarise propbetae margine theologus Graecus
nescio quis castigat quasdam Theodori noslri senleniias, ea, inquaro, scholia in marginibus Columnensis
codicis exsiant, alque ad lilteram cum illis editis congruuni. Jam quia commeniarius Mopsuestem t
Zachariam crinnnationi alicui patere visus est, idcirco illuni Valicani recenlioris codicis scriptor praeierl i u s i i : quod ego consiliuro mininie probo; neque enim periclilatur Ecclesiae slalus, sicubi forte Mopsuestenus audacia vel novitate interpielandi paulo Uberius vagalur. Quinlus codex Venelus esi a
Montfauconio (b) iu Grimanorum bibliolbeca observalus. Sextus aeque Venalus est, quem idem Monlfauconius(c) apud Meletium Typaldum vidit. Seplimus codex apud Gerasimum Blacbum in Galiia fuil, leste
Combefisio (d). Atque bunc codicem inspexit eiiam, ut pulo, Stephanus ab Altimura (Lequinios) qui i n
Panoplia p. 433, ait se lcgisse Mopsuesteiri Commenlarios in xti prophttat. Oclavi codicis notitiam p r i irnis, ut arbilror, prodidit Possevinus (e), qui exstare 4um dixil Romae in biblielheca Vallicelliana; quem
ego codicem cum observarein, deprehendi esse teuue imerprelationie in Oseam fragmenUim, pagiois
duodecim conslans, usque ad secundi capilis versiculum leriium decimum. Huius porro praeclari operia
codtees qui manu diutius vereaverint, tres saltem comperio viros ; quorum primus est Franciscus T u r rianus
q
Roinae degente Vaticanum ipsum codicem leclum augurari licet. Secundus est Saraoel
Tenulius, qoi in lilteris ad Nic. Beitwium (g) ait se in Laiio descripsiese sibi Tbeodori Anliocheni t
Oteam fragroenta; quae locutio ejus facit ut existimem loqui Teuulium de codice Vallicelliano, qui
reapse nibil babct, ut diximus, praeter breve in Oseatn fragtnenlum. Tertius esl Anselmus Bandurius, q u i
inionspectu operum Nicepbori quem Fabricius vulgavit (), ait p. 626 seinter caetera ediiurum Tbeodori Quoque.Mopsuesleni in prophetas xn commentarium. Jam quia Bandurius se id beneficio Gosmi I I I ,
ducis Etruriae, cujus ipse bibliolhccaiu regebat, facturum spopondit (quanquam fidem neque Bandurius
Florentiae neque Forlosia Vindobonae liberaverunt),putabatFabriciu8 (i) codicem ejtis operis in b l b l i o iheca Medicea exslare. Nunc aulem ejusmodi codicem Bandurio ignotum idemus; ex quo gequilur u t
Medicea bibliotbeca nori fuerit. Revera Bandurius nil aliud ait nisi se id opus e biblioibecis eruisse,
quas inler paulo ante Vaticanam coinmemoraveral: el quidem si de sua Medicea loquerelur, Mopsueslenum apud se habere dixisset. Tum vero et ille codex Salvialorum, nunc Vaticaous, illa adhoc aeiate
Florenlix apud veteres dominos, ut credo, fuit; qua in urbe ad Bandurii noiiiiani manusque facile
venil.
u 0
1(1. Age
noti
sunl,
Anliocheni.
vero
da
auclore
operis
quominus
dubileinus ,
testis
manuscriplis codicibus conslans lilultis *;);

Sed quia
adest
9
in
cunclis,
non unus fait Anliochiae nalus Theodorus, ecce iiobis Pbotius 0)
a) Tom. IV, p. 369, ed. nov.

b) Diar. Iial. p. 39, et Bibl. m$$. p. 478.
c) Diar. Ital. p. 46, Bibl. mss. p. 478.
d) Bibl. conc. tom. I , p. 44.
(e) Appar. lom. 111, cod. Vallic. p. 27.
{[) Ad const. ap. I I . 5; pro epp. poni. u , 20, iv,
10, v. 2 1 ; x7eenct.ttimm.ponl. lib. m , ed. F l o
renl. p. 99. Et primo quidem ioco late disputat
qu\
Theodori scilicet p a t r i a
quatuor
Ttirrianus de inlerpretandi geneto, quo u i i i u r

Mopsuestenus, alque id non immerilo c a s i i g a t ;
salisque demonstral tolum a se in xu prophetmt
commentarium fitisse lectum.
ig) Burman. Syllog. tom, I I , p. 801.
(/t) Bibl. Gr. ed. nov. lom. VII, p. 611.
(t) Tom. X, p. 338.
0) Codd. IV, XXXVIII, LXXXI, CLXXVII.
ANG. PRiEFATie.
t!0
rfceasent opera Thcodort Anliocheni nomtne ingignita, Mopguestenuro diserte intelligendum

esse docet; primo qoidem lodo diceng : ,
secundo aulem loco : tertio ioco post memoralum de magia Persarura Theodori Anliocheni opug, subdit : " (et quideui
in re certa dici solilnm apud Graecos quogdam auclores, demonglrat Monlfauconius prttf. ad Euseb.comm. tn Ps. cap. x ) ; quarto denique loco: ' ,
, * Lectut ett liber Theodori Antiocheni; hie auiem
UU ett opsueslia episcopttt, ul *x quibutdam epiyolis mihi innoimt. Ergo duo binc noscimue, nempe tum
codices quoque veteres operuro Mopsuesteni, nedura eog quos nunc babemus, prae se luligge Tbeodori
Aniiocbeui noraen; ium quoties in his id nomen prope per anlonemasiam occurrit, inielligwiduni esse
Mopsoesienum. Porro autem quod noster Tbeodorus in x u prophetat gcripaerit, diserie affirraal Syrus
Ebediesug in catalogo : praeierquam quodejus operis titulus in concilio etiara quinto(e) scribitur; quem
iaineo postremum locum ad trulinam deinceps vocalurus stim. PraHerea quod opus Mopsuesleni in manttxig babeamus, inde etiam cognoscimus, quia i n exordio comwuntarii ad 0$eam et alibi non semel deelaral auclor seinPtalmos quoque scripsisse: porro a Mopeuesteno illoslraiuro fuisse PgaUerium, notiggimum esl. Sed enim nibil aeque demonstral gerraanag este Mopsuesteni bag propbelarum minorum explanatiooes, quam ipgum scribendi genus, quod veterum de eo teslimoniis gine ulla dubitaiione respoodet. ln primis cernimus hunc auclorem sequi maxime lilleram et bigloriam, atque omnem allegoriam
stadiosissime iiigere : rursus nullo viiio aeque laborare, quara permultartiin repeiitionura i n eadein tnlerdmn pagiua iiigestarum: qua? sane tautologia delicaiig auribus multo esl molestiesima. Idem longis
periodig imrolvilur, ahe incipit, diu pendet, vel inserlis novig gentenliig longe recedil, ita ut legeuli vel
iaierpreUnti galebrosus interdum flat. Mopsuesleno dum Scripluraa arbitrio auo explanaret reprehensog
atque irrisos saepe fuisse antiquiores inlerpretes a i l Leontius ctntra Nest. m , 41. Ejue vero nunc tiioria
perfrequeulem demonstralionem in his commenlariig videmue. Ilem Scripturae perraultas auctorilates a
Mopsuesteno cilari solitas ait Pbotius; quod ab eo verissime dictum cominenlarii nuacdocenl. Sed enim
qaod aU Tillemonliug (4) Mopsuesleoum universa Biblia coroplexum memoria fuiese, cujus rci teetem
dtal Leoniium Dt uctit act. iv;errat plane vir doctug non intellectis Leontii verbis
. Sane pro legendura egge , res ipsa clamat, et revera Leontii interpretesexplicaat unitersa. Verumtamen non memona relinebat sed commeulattu ett gigitiftcat. Quare
diceuaum,aduniverta Biblia commentaius ett. Imo plerosque orones auctoris quem edimug characiere^, i n
Tbeodoro Pbotius deprebendebal. Sic eaim cod. xxxviu : ,
* ,\ \
. Tum cod. , * \
, \ . (Pbotius codice iletn sexto dengitaten^ senteniiaruin Tbeodoriinnuii.) Denique cod. C L X X V I I : " , '
, * \
, \
, \ , \
( ) , \ ,
. Porro ad fugam allegoriaruni quod attinel, cui Mopguestenus ubique studel,
ipae gcilicel gibi egl congenlaneug, qui opus conlra Origenem atque allegoricog gcripgit (c). Profeclo
Origeoem giae linite allegoricig interprelalionibus indulsiase, eoque instiluto sacrara doctrinam et bisUMiani peagum gspe dedisse, atque innomera errorum portenla invexisse, nemo egt qui neget. Morbum
boac Higeniogiggimi Origenig satig praegengerat paler ejug, Gbri&li inclytus martyr Leonidas, qui, ut
iradii Eusebiug (d), admonefecerat filium ne uitra obviuto aensum i n divinie Scriplurig quidqoam
reqaireret, . Et quidem ego conUa Origenig
aodacioreg aliquol allegorias, locos nonnullog Patrnm incognitog producturus in lucem aliquando gum.
Carsariengig Eugebiug Origenig persludiosug apologeticon scripsit pro allegoricigbujusinUrpretatjonibus;
cujug r e i cerliorea nog facit Ebediesus in caulogo (e) qui addit Eusebii id opus refulalum fuisge a
Tbeodoro. Quare jaro neroo lnirabitur, nihil omnino allegorico sensu apud nostrum auctorem dici. Caue- '
roqui quod attinet ad Augustini (f) geu poliua Pauli dictum, quod omne Velus Testameiitura flgura
git Novi, quodque omnia ad Cbrislum postea venturum relala foerint, Theodori quoque noslri constaog
geoleotia egl tura in prologig tum eliam alibi. Profecto allegoricum el anagogicum et quodvig myglicum
ioferpreundi genus neroo piug per se contemnet, quod ipsis apoetolis Patribugque aposiolicis haud
insiUlom videmus. Gaeleroquin quatenug procedendum git, id demum prudentcs dccernenl, qui neque
%
b e r a t . cap. 2 4 .
(d) Hist. eccL VI, 2.

(e) Cap. 11.
(/) DeGcn. ad lill. I , 1.
111
ANG. 1 PfLEFATIO.
lota credulitalis frena laxabunt, neque committeni u l uon lam interprelari videantur quam vim Scripluris inferre : quasi non sil piaculum sacram doctrinam depravare, et ad voluntatem suam oracula trakere repugnaniia. Nonnulli interim tantum sibi sumpeere, ut quidquid ipsi vellent, Scriptura eentiret. Et
lamen magnus Hieronymus (a) commemoratis velasliorum aliquot in Zachariam prophetam comroenlariis
myslicis, statini subdU ee taislori Judaeornra Iropologiam miscuisse Gbrisiianorum, ut sdificarcl
supra petram et non super arenam, ac etabile jaceret fundaroentum quod Paulus architectus poiuisse se
scribit.
IV. Reliquum est t suborientes quasdam contra authentiam operis, eeu polius de auctore ejus, dubi~
laliones reiellam. In quintae syuodi actione quarla, maltaram adversus Tbeodorum criminationum vtcesima hunc habet titulum : Theodori Mop$ue$teni ex principio eommentarii (b) quod in duodecim propheta$
genp$it,abnegantprophetia$ de Chrhto eae pradictas; sed non volentet (loquilur Mopsuelenus) ista cowudtratt, voces omnes trahere ad Dominum tentant Chrislum, ut et quce de populo facta tunt, simili modo t n telligerent, et risum prastarent JudaHt, quundo ex scriptorum sequenlia nihil ad Dominum Chmtum
pertinentes ostendunt voce$. Pergit deinde Mopsuesleni accusaior cap. 21 el 22 proferre aliquot psalmomm
locos, e quibus vaticinium eiclusum conqneritur a Mopsuesteno. Jamvero Commentarii in xn prophela*
sine dubio inilium interpretalio 0*e est, non Um quia id ordo ipse in codicibus docet, quam quia sic
aU primis verbis aucior. Atqui in boc, quod dixi, inilio nullum consonum synodtco illi testimonio verbumest. Quid ergo? idcircope de auctore dubitare Hcel? minime gentiuro. Cum enim aliunde exploratiiisimum eit, commemarii hnjus Mopsuestenum esse aocloreni, sequitur ut i i i synodioo codice pro
Commentario in x i i propheta^ Commentariut m Psalmos reponcndus s i t ; isque error vel Callonymo concilii notario seu eclogario, qui ibi recitat, ascribendus est; vel cerie posiea in synodicos codices, quorum
nullus satis anliquus superesse videtur, irrepsii. Syiiodi quintae Grascus vel saltera Lalinus codex niihi
nullus ad uianum est, in quo lectionem vestigem : praeserlim quia eynodi hujus acia pleraque perierant.
Ergo interim, donec synodicus codex aliauis meliorem fortasse lectionem ofierat, ego quidem ad removendam banc contradiclionem sequenlibus ular argumentis. Tilulus ille exprincipio commentarii tn xn
propheias prorsus videlur esse obreptilius; quidquid enim ibi praecedil aut sequitur, id e Tbeodori
Commentario in Psalmot desumilur : praecedit enim ejusdem ex interpretatione octavi ptalmi; sequilur
ejutdem in ptalmum tieesimum primum. poslea eju$dem de interpretatione , ptalmi. Sed quod capul
est, loci ipsi, q u i sub falso litulo Commentani in xn prophetas citanlur, universi e Psalmis pelunlur,
alque intermedii s u n l i n l c r octavum et Yicesimum priroum psalmum, q u i laudalur i n subsequente l i t u l o nempe proferuntur e psalmis xn et i v , et ex ipso x x i ; qua ex re apparet synodicum eclogarium n i h i l
aliud ibi recUare quam locorum serieni ex Commentario Mopeuesteni in Psalmos ordinalim excerpior u m . Et quidem i n Psalmis maxime interpretaiidis ansain criminationibua obtultrai Mopsueslcnus, q u i
juveitili in iis audacia exsultaverat: nam si cerle vera narrat Leontius lib. 111, 13, eontra N*u. psalmos
omnes ad Zorobabelem el Ezeciam relulerai, Iribus tanluro Ghrisio Domino reservalis. Tum Hesyehioe
hieloricus apudconcil. V, a i t . v, de Mopsuesleuo sic loquitur : PrimaeUmenta su<t doeirinaex Judaico
vaniloquio incipiens, eodicem io propbeliam psalmorum conscripsit, omnes de Domino prasdictiones oAuegantem. Neque Umen externo teslimonio opus e&t, cum ipsuna auciorem babeainus scripia sua in psalmos
praBcipue sic accuaanlem in epistola quadam apud Facunduiu i u 6 : Ea qum scripta tunt in psalmosmtram, quce eliam prima caterorum omnium scripsimus : non autem quantam oporluerathabuimu* eirea istam
rm diligentiam : pa$$i enim sumus quacunque incipienle*, ul evenit, in imperitia tcribendi contiituti: siquidem et multai itnmulationei ab illo tempore qua noUra sunt $u$ceperunl, quat non est proetentis temporis
emrtare : tx qua cauta magis negligenter nobis eompotila sunt plurima, et maxime ill* qux prima tunt.
Iterum ipee Facundus x, 5 : Ttieodorut uliro temetiptum reprehendent in extwsiiione Psalmorum, confessus
etl quod negligenter u composila fuerint plurima, et maxime itla qua pritna $unt. Sane i de uno opere
b k loquitur Facundus, uliaue apparet, Tbeodorum ex saa Psalroorum interpretatione prsecipue vifuperavisse principium operis (de quo scilicel principio apud textum synodicum sermo esl). Sed esto sane
ainbiguum, utruni apud Facundum vocabulum prima aigniflcel primordia operis, an polius scribendi t n i tttifii; ininiine vero dubia est Leontii aucloritas contra Ne$t. lib. nr, 43, ubi scripla Mopsuesleiti vitaperans, in bigrecenset : sic enim edidi ex Gneco cedice
Vaticano, quaverba Turriaui Latinitaie, qifoe sola hactenus edila fuerat, sic habent, et prameditationem excacantem insacrot Ptalmos. Sane Turrianus inierpreiari potuisset prcefationem ; quis eniin nescit,
argumenta seu prsefationes Grsecarura vel oralionum vel hujusmodi lucubrationum appellari ? Valde igitu- censeo synodicam eclogarium respextsse ad prasfalionem Commentarii Psalmorum, i u
qua Tbeodorus liberiore ingenio luserat, et qusedam conlra mysiicos figuratosve sensug audacius effuderai
(pula illa verba synodici testimonii), qua deinde ipsemet reiractavit, ut ait Hesychius. Denique n o
9
e) Prolog* ad comm. in Zach.
e*$e mendum librarii qui non intellexerit lillerse
b) Goncii. bic et alibi commemi; sed raalo id
compendium cum superposila lineola.
ANG. 1 PRiEFATlO.
4!4
mignopere mirandam esi, ei forte ooum pro altero Mopsueeteni opus recitatum fuil, si certe consiai
noa id solura esse commissum, verum el ejus litulos interduro fuisse valde perversos. Nonne enim
teomius Ubros Theodori Dc inearnatione et Commenlariot inJobum, propierea quod insanis sententiis el
riamoificis referti erant, inscripsit seu appellavit , advertut incarnalionem, et
76", adversut Jobum ? Profecio id in ipeo concilio quinlo e i odio vel cerle nolariorum errore
fa turo jaslissime asserit in adnotationibus ad notiliam Theodori nostri (a) Tilleinonlius, cujus harc
verba sunt : Dans U cinquitme concile (b), entre les pa$sagc$ ckit de Thiodore de Mopsueste pour justifier
sa condamnation, on en trouve un ciU deton commenlaire sur sainl Mallliieu ; et teste du suivani U y
, ejesdem ex ttbro quod Deus peccalum docuil et morlem iniroduxit. Thiodore n'a point asturiment
donni ce tilre aucmn de ses ouvraget: et ii faut que ce soit une erreur quon pritend tirer de quelquun de
ses tims, el $an$ doute du Commeniaire sur saint Matlhieu, nommi imm4diatement auparavant, st nout
liton$ ex eodem libro. Prorsus ila soperhiR nos diximus, locum illum, qui dicilur ex Commentario in xu
propheuu, referenduin esse ad citatum in praecedenlibus Psalterii Hbrura. Haec, inquam, peremptoria
deniOBstratio est adversus eos qui synodicum testimonium nobis objecerint. Sic olim ego disputaveram, ut prornmiMtn in Ptalmos pro procemio in xu prophetas scribendum esse in synodo suaderem.
Nunc illud in mentem venit, fieri posse ut generale aliquod prooemium in minores prophetas olim exstiterit Tbeodori nosiri, quod iu codicibusnon aii conservalum, propier reverentiam fortasseerga conciliutu
a qoo fpil illud viiuperaium. Ceriea Tbeodoreto, qui Tbeodorum in eorumdem propbelarum inlerprelaiioae valde sectalur, generalem prologum praescribi videmus : tum in textu nostro Theodori si pro
, etc. scribalur , e l c , baec una parlicula, qu foriasse tum e$t subducta
cem priora resecarentur, saiis indicaret generale a Theodoro prooomiura fuisse prseposilum. lila eiiam
verba p. 4, v. 5. * (si cerle interpungatur aote , secussi postea)
haad rem indivereo opere diclam, sed in presenic scripto denolant :quod si itaest,generalis prologus necestariointelligitur,qoisine dubiotam copiosis tit xu. prophetaseommentarus videturfuisseconvenienlissimus.
V. NUDC quo ingenio, qua ralione, quo fine Tbeodorus hos ad propbetas coramentarios inslruxisse
fideamr, sobria cum brevitate dicendum esi. Atque in primis fecundum Theodori felixque ingenium
mirari licet, qui dc peno suo pleraque omnia sumit, neroinem imitatur, nedum expilat. Cumque bi
propbaiaepraeomnibussacrorum Bibliorum partibus sint obscurissimi, ita ut eine inlerprele prorsus legj
non possiDt, Tbeodorus tania eos facililate, tam naiurali pronoque decursu edieseril, ut ipse non verba
legere, sed i n propheta? cujusque menteni, oculorum aciem intenderevidealur. Quamobrem non sinecauaa
a maliis arcera interpretum lenere dictus est. Neque vero Tbeodorus vel Hebraicum lextum vel Syriacanr.
cx Hebraeo derivatara inlerprelatioiiem, velOrigenis Htxapla, in censum vocal : imo Syriacam inlerpreUtionem (Anliochenus licei homo) ejusque anonymum interprelem non seroel vellical pp. 485, 494, 202;
quippe Graeco LXX lnterpretum textu contenlus, bunc unum osculalur ac sequilur, propter summam, ut ait,
ieniorum illorum peritiaro atquesapienliam, etpropler aposlolorumauctoritaiem, qui hanc versionem Cbrisiiaois neopbytis commendaverunl (pp. 485,194,202). Neque ipsam Hebreorum linguam Theodoruscalluit,
a qoa nullum muluatur lumen; el praeierea p. 94 : Aiunt, inquit, ^ signiAcare phosplwrum in lingua
Uebrceorum : quodicto, non scientia propria, ged aliena auctoritate, de vocabulo Hebraico judicare ee demoustrat. Rursus p. 485. cum Graecorum (nterprelum discordia sit a Syro in vocabuli Uebraici explicatiooe, ipse quidem Graecos eequilur, non quasi grammalicaU duclus v i , sed reverentia. Quare non
recie collineat apud Rosenmullerum (c) Ernestius, qui suspicalur ideo judaizantem visum fuiese Chriliaois Mopsuesienum, quod secundum lexius Hebraicos interpretationem fecisset. Neque Tbeodorus
(secus ac bodierni crrtici pompaiice quidem, sed non sine confusione alque impedimento legenlium
faciunt) multiplicem erudilionem, muUorumve auclorum nomlna congerit; imo cum forte controversia
ineidat de urbibus Bolhro, Tharsis, atque Aiomone, disputaiionera quantocius abrumpit noeler, quomiana a suo prupbeta ne latuin quidem unguem discedal. Ex tot autem ante se Bibliorum explicaloribua,
ae nnuni quideoi nominatiiu appellat; anonyraos nunquam fere ftiue vituperatione coromemorat, veluli
pp. 74 , 444, 222, 254. Qui vero sinl isti anonymi, ex Hierojiymi, q u i fuit Mopsuesteno nostro coaevus,
Proiogo ad Oseam inlelligere foriasse licet, qui aii anle se propbetarum minorum fuisse interpretes
Origenem, Apollinarem, Pierium, Eusebium Caesarienseni, ac Didymum. Hoe igitur, vel ex bis aliquos,
a Tbeodoro reprehendi suspicor. Matn de ipso Hieronymo cogitandum vix puto, noo taro qiiia cosetaaeus, u t d i x i , erai, quam quia commentarios Latinos a Graeci ermonis homine leclos v i x est credibile.
tanneneuoi prope opus, nunc deperdiiuin, ad prophetas minores Origenes scripserat: quare magnopere
arbitrer id praecipue Mopsuesieno, propter diversam interpretandi indulera, displicuisse. Sed ne Pierii
quidem vel Apollinarii vel Didymi aliquid supmstideniqueelEusebiiDfmonitraiionwetan^/iciFliberxviii,
ia quo de Osea quaedam dispulaverat, periit.
) \. eccl. lom. XII p. 674.
P) E d . Coleti tom. IX, o. 2 i 4 . cap. 56.
(c) Hul. interpr. part m , p. 266.
H3
ANG. PRiEFATlO.
IW
Vh Nuflc quia de iis dixi, qui Theodorum* in bis exponendis prophetis praecesserunt, Rceat breviler
nonnullos quoque, qui Theodoruro subsecuii suni, commemorare; priscos, inquam, quorum scripta ad
nos perveneruat : sunl enim (ut omitUm Judaicos et brevissima Hesycbii capiu) Graeci tret, Tbeodoretus, Gyrillus, Theopbylaclus; Latinf item tree, Hteronymus, Rutinus atque Reuiigius : quorum ego
cmnraentarios lectilans, Tbeodoretum qtiidem Mopsueslent asseclani esse videbara , in prologis quandoque etiam plagiarium ; sed lamen neque acumitic neque ubcrtale cum boc coroparandum. Gyrillu
grandem lomum commerttariorum suomm iiiiplevit, in quibus plurima oioralia dicit ac mystica. Tbeopbylaccus denique sequioris aevi homo pauca ut pulo de suo profert, aed e\ anliquorum lucubrationibu
iiuerales, morales, mysltca exposiliones, pro sui temporis more, defloral. In Lalinis Hieronymus singularr sua praestantia eminel; omnes enim >ngenii, eloquentiae doctrtnaeque tbesauros ad suas in bos
prophelas exposiliones contiilil. Post qtiem Rufinus prophelarum quinque aggressus interpretationem,
cepiosam petius muralemque parapbrasin fecil, el in prologo iniquum de Hieronymo judicium l u l i t
eujus orationem vel per allegorias Origeuie vel per fabulosas Judaeorum tradiciones lotam defluxisse a i l .
Tertiua Remigius Anlisiodorensis est, qui saBculo nono sub Garolo Galvo Qoruit. Hujus Commeniario*
ad XJI prophelat minores anno 1545 Joannes Hentenius edidit, qui deinde in Lugdunensem PP. Bibliothecam iranelati fuerunt. Cotnm$ntarium vcro in Oteam necessario se omisisse Hcnlenius ail, quia hooc
unicus, qucm naclus eral, codex desiderabat. Ego vero anliquum codicem Valicanum perlustrans iw
Oseam quoque eommentarium Remigii reperi, mutilum laraen, neinpe usque ad capilulum quintum
necdum expletura. Neque is defeclus raembranarum est, quae, ut fii, exciderint: eienim in qua pagina
Oseas imperfectus desinii, ibidem incipit Joel: unde cognoscimus antiquum amanuenscm noiuiisi hanc
Kemigiani Commentani tu Oseam partem prae manibus babuisse. Jam etei Hentcnius magnis laadibue a
*e editos commentarioe effert, ego lamen Remigiuin in calonibus poiius qnam in prmcipibus
numerem; quod de aliis eliam cummentalionibus ejus ad sacra Biblia qua editis qua ineditis a:que j u dico. Cerle illud frequens etymologiarura sludiuin paruro uiile est vel soWdum. Atlamen aliud mihi Remigil opus est observalum, profana erudiiione valdc saturum, cujus bercle editionem, cum oiium fuerit,
non iiegligam. lnterim tam rari codicis copiam naclus, nolui committere ut ba?c inedila pars Commentarii ad Oseam diulkis in tenebrie dclileseeFet. Itaque in parle mei voluminis, undo aliaoi canonici generi
lucubrationem ejeceram, boc Remigii supplementum locavi.
f
VII. Sed jam oralio revcrtaiur ad Tbeodorum, cujus si plurimas exposilionum harum laudes detexere
veKm, vel inflnilussim, vel certe perpetuum comraentarii ejus comnientarium adornare deberem. ln primia
auctor uuiversam valiciniorum materiana raenle complexus, mire inrer se commiscet, invicemque illustrat,
e( cnm propbeiig majoribus, pra?sertim vcro cum Psalmis Davidicis passim conneclit. Prologoruro vero
dignrtas, excursuuin sive amplificaiionum ubertas, quaesiionum acumen, locorum difficillimorum sponlanea
acludibimda propemodura explicatio legentes philologos magnopere, u l spero, obleclabit. Exeropli causa
Amosi verba cap. i , 5 : Super tribus sceleribus Damasci et tuper qualuor non eonvertam, (biicissiine noster
alque ex indole erientalium idiomalum explical sic : Dictt super tribus et qualuor, nempe pro mtiltit. Nam
quia iiumerus potl nnum et due pluralit dic\lur verbo tribus multot denotal, verbo autem quatuor ma/litudinem exaggerat. Rursus ad vei ba Michas cap. v, 5 : Suschabuntur super eum seplem pattores, et
octo morsus hominum, post irmam nonnullorum interprcittm vanilaiem, ait simpliciter teptem more b i blico inlelligi de perfecto seu magno numero, ocio autem dc ejus excessu. Idque illuminal Domini verbis
Pelro dicenlis, ut non septies peccaia dimitleret sed septtiagies septics; et illis Ecclesiastx, Da parletn
septem necnon et octo; de quibus mystica quaedam el persnbtilia coramentatur Ambrosius libro v, in
Lueam n. 4 9 : quem Ambrosii locura Cimmeriis tenebris obsitum Maurini cdilore acgre declaranl;
Mopsuestenns autfni prxdfcia verba stmpliciter vercque explical: Munifice da egentibus, neque in hoc
abundare recuses. El universum quidem Teslamenttiin Vetus prsepTiitionem Novi luisse, alque omnia a
ad venlurum Gbrislum directa, sincere sancicque muliis lociS Theodoms fatelur,v. gr. p. 4, 69, 7 2 ,
1 \ i - l 16, 420, 208, prxcipue vcro in prologo ad Jonam: cujus propheta? grande illud mtra cetura vivenli
niiraciiluro, quod quidam reccntes critici scelerate derident (ueGbristo qnidem Malth. xn, 40, credenles),
nonnulli allegorice tanlrnn admitlunt, vel propbela? somntum existimant, alii ex fabulis etbnicorum, pula de Andromeda, vel de Hercule qui Nepttinii canis visceribus evasil incolumia, conglulinatum dictilant; pie Theodorus, ut mos esl Ecclesiar Palruin et catbolicorum, summaque cuia
revcrentia ampleciitur nec de eo quaestionera ullam fieri paiitur. Ul autem menlis Tbeodori, qna
prophelias de Christo iradit, illustre specimen dem, non recusabo in gratiam illoram qui Graece
nosciunl (quandoquidem Lalinam ioterpretationein ab hoc volumine exclusi, quam liberiori otio absoU
vitidam porpoliendamquc reservo) luculeutum Iractum Latine ponere ad illa Joelis verba cap. u , 28-31 :
Effundam de Spiritu meo super omnem carnem, et prophetabunl filii vestri et filim veslrv, et tenes vestri
somnia $omniabunt, et juvenet vestri vmones videbunt. Et tuper servos meos, et super ancillas meas in
dkbut itlis effundam de Spirilu meo; et valicinabunlur. El dabo prodigia. xn ccelo el supcr terram, tauauir
%
117
ANG. MA1I PILSFATIO.
118
nem et ign$m el vaporcm fumi; $ol vertetur in tenebras, et luna in sanguinem, ante quam venial die$ Domiui
t ^ i i j et illuttri$. Ibi, inquani, post alia dicta Theodorus disputat sic : Verbajiac b$alu$ Peirui Jnadsot
alloqnens de Spiritus sancti adtentu usurpavit convenientissimt, quandoquidem prisca lex futurorum omnium
qnedam umbra fuit. Et illa quidem veiera parvum quid erant et tanquam adumbratum; ita ut secunduiu
, kgperbolen polius quam secundum rei veritatem, dicta fuerint, sed ip$a detnumdictorumveraeUat in Christo
Domino efecium manifeste habuit; quo tempote magna omnia el terrifica novaque et mira prm cunctis pritcx
UqU eventibut apparuerunl : ita tcl Vetu$ Testamenlum anigmalh loco fueril, rerum aulem sub Christo
Domino gestarum magnitudo veritatem demum stiterit. Atqve ita beatut aitbai David de populo : Non esi
derelicta anima ejus in inferno, neque caro ejus vidit corruplionem : quod $ane de re tum getla inteiligi
n$qmt sed metaphorice atque hyp$rbolice dicitur ereptut populut de periculo atque pernicie. Rei porro ipsius
taikbmque verila$ in Chritto Domino palam facta est cum propter resurgendi virtutem neque anima eju$ diu
apud inferos corpore sejuneta man$it neque corput corrupiionem ullam pastum fuit, quod non tolum figuram
propriam relinuit, in qua mortuum fuerat, verum eliqm ad immortalem incorruptibilemque natwram traniiil.
Qmsmobrem priora /, amigma fuerunt; hmc posleriora, veritas. Beatus igltur Petrus verbis illis tanquam
olim metaphorice non sine cauta dictit, nunc aulem evenlum verum tit getia re consecutis, usus est; Ua ul
nuie magit prcetintibus etset credendum, quam de pritcis iltis ob$tupescendum. Et paulo infra : Cuncta
ttrisshna in Christo Domino evaserunl; namet tot vere oblenebralus fuit, et luna pariter; magnaqueel mttlta
atlo terraqne prodigia acciderunt; et Chrisli Domini talutarit sanguis vitus est; tl ignis specirum, quod
dctcendenli* Spiritu* vim significabat; eui prcecessit fumi vapor, qui eventuras crucifixoribu* pcenas portendebai. Tune etiam Spintus tancti gralice cuneti participes facti sunt, multisque ae variit charitmatibus insigmti: quare alii prophetabant, atii plurima edebant miracula, ob auerendam gettce rei magnitudinem, et
ChrUti Domini seu fidem scn gloriam constabitiendam. Quod olim igitur metaphorice propheta vel liyperbolice
dtierat, nune manifestam habet significatarum rerum veritalem; imo verba infra re$ ipsas sunt. Curilaqne
hoc talicinium Uemque reliqua, quotquot de aliis dicta prophetis $unt de Christi Domini incarnatione beati
aimtoli iniellexerint, hanc merito quam diximut cavsam credere licet. Sic enim et antiquarum rerum hhloria
mmme ficla apparet, el magniludo prauentium ex illarum comparatione magis coarguilur; atque illud undique apparel, res nimirum veterit legis ad Novi Te$tamenti evenlus referri: adeo tamen priora posterioribtu
ctdtre quanlum corpcre umbram deteriorem etse par est, etsi ad hoc quadrare videtur. Hactenus Tbeodores; cui astipulantem dabo Ruiinum, qui in Commentario ad 0$ece verba cap. , I , Ex jEgyplo vocavi
FUmm meum, sic scribit: Quod de populo dictum esse prophetice (exlus oslendit, hoe eiiam ad personam
Domini nottri Jesu Christiposse iransferri, aposlolica monuravit auclorilas; per quem videlicet ea quot
Jndms data erant divince pietatis insignia, et cumulalius nobis conferrentur el graliut. Ne illud quoque
non dicendmu est, quod prophelarum ordo apud Theodorum diversus a communt in Grsecis editionibos esl, i l l i vero conformis quem Latina vulgata retinel. Ea porro versiculorura distinctio, quam ueolerici inveierunt, quamque jam mutare ob pervulgatum usura non expedit, absurda ssepe et contra
crationis sententiain cognoscitur: quod vilium in raajoribus quoque capitulorum seclionibus quandoque admissum videmus; quae omnia Theodori sermo, qui diversis utitur pausis, eroendat. Atque baoc
capitum dmsionem inconsulte admodum faclam in Ciceronis quoque orationibus, demonstrasse me olim
memiDi, cum Verrinarum parles ex antiquissiroo Vatican bibliolbecae palimpsesto ederem. Sed lamen
Tbeodoras non Idcirco aliter conlexium biblicum discriminandum demonstrat, quod ipse ullam capitum
Tcrsiciilorumque sectionem facial; est enim in codice conlinua scriptura (elsi ego in editione discriminavi); scd quia dum aliier exorditur orationem, itemque aliter claudil, quam Vulgatus textus pne se
feri, diversam respirationuro eeclionumque rationem se agnovisse demonstrat.
TUl. Superest ut Tbeodorum, qualenus a recto tramite videlur deflectere, coarguamus; baud ilHus
qoidem diatribae roore quae inler scripia Gbrysostomi ad Tbeodorum lapsum legitur, sed leni polins
admooilione legentium ut periculosam quandoque ipsius caveanl. Est enim peculiare Tbeodori
inslituturo, ut propheias bistorice explicet, id esl ut vim passim valiciniortim de Veteris Testamenli
rebos hominibusque inlelligal ac inlerpretetur : atque in his nomiuaiim minoribus prophetis caplivitatem
seroper ac postliminium JudaBortim prae oculis h a b e l ; in duobus autem postremis, Zacbaria scilicet et
Malacbia, tempora quoque Macbabaeorum agnoscit; ad Gbrislum aulera ejusque Ecclesiam nonnisi fere
propter veriorem plenioremque , id est eventum, vaticinia referl, ut i n reciiato exemplo cognoTimus, rursusque ad Micba3am v, % ubi de promissionibus a Deo Davidi faclis nosler disputat; et ad
Zacbiriain i x , 10, ubi vaticinium inter Zorobabelem el Ghrislum dividi posse negat. Aiqui ba3c ratio non
ioimerito Graecis Lalinisque Patribus ipsisque eliam conciliis suspecla atque improbata fuit : sunt enim
reapse vaticinia muita, quaa Christum unice, nemine inlerposilo, spectant; neque Theodori auctoritas
tania est, neque ejus acumen lam singularc credendum, ut quod alii Patres, tales tantiqtie v i r i , subliraiore i l l o lantuinuiodo sensu praedictum puiarunt ac docucrunt, buic arbitratu suo de rebus primum
1
PsaL i v . 10.
123
TBEODORl MOPSUESTENl
edilione, nos primi Graece in sexium Scriptorum veterum toroum coniuUmus. Lectorce ergo utantur feliciier novis his celeberrimi SS. Bibliorum commentatoris divilus, quas pontiflciae bibliotbec codicibu*
acceptas debent : mcminerinlque, rerum quidem bisloriara ne in propbetis quidero eese perimendam, n t
Cyrillus ipse et Cbrysostoraus et Gregorios PP., aliique Paires moaent: Chrislum tameo praecipae
ejusque Eccleeiam, qui esl sacr Scripluro scopus, nosiraeque salutis negotium, pne oculis babcant.
Esi autero ordo, quem codex Vat. tenet, commentarioruin Tbeodori apud nos bic :
In Oseam . 4.
/n Nahvmum p. 210.
In Joelem p. 68.
/tt Habacucum p. 231.
In Amotum p. 91.
/ Sophoniam p. 249.
In Abdiam p. 140.
/* Aggamm p. 269.
In Jonam p. 150.
In Zachariam p. 284.
ln Michceam p. 170.
.
In Malachiam p. 263.
Sequunlur fragmenla in Psalmo$ p. 390; tl in Joanni* Evangelium p. 396408.
THEODORI AJNTIOGHENI
COMMENTARIUS OSEAM PROPHETAM.
I Coutra eos qui teinere propbelica verba tra- (God. Column. X L V , . 1.)
ctaitda suscipiunt, atque u i viam posterioribus mu- nlam, aggrediar, Deo adjutore, ad res prophelicas , \ \
explanandas, caplo iuitio ab Osea, qui et princeps , .
inter reliquos prophelas aeiaie est. Nara ex quo , ,
beatus David, sicut ego in superioribus dixi, cun-
ctas qtne populo evenlure eranl reruni publicaruin
, *
conversiones manifesie in psalmis enarraverai, si- (1),
lentium intermedia tempora occupavit, quia scilicet \
nibil ab illo vaticinanie pnetermissura fuerat. Sed , ,
cnim sialim ac teiupus adfuit, quo coeperunt ad- *
versa pali decein lribus,Assyriis eas prementibus, *
donec funditus avitis eversas sedibus Sennacberi- , mue in exlranea loea Iranstulit; cum jam, inquam,
faclum esset initiuro calamilalum, quas genli i m - \ pendere multo anie Oavid prsedixerat; Ezeciae n i - . (&
niirum setaie, qui Juda et Bcnjamini tribubus i m - \
perilabat; divina gratia, rebus jain instanlibus.pro- , * \
phetas publice misil, primumque in bis Oaearo, , ,
qui quidquid divinilus illis eventurum eral nuntia- ,
r e t : quique in memoriam veluti revocans praediclas ,
olim a Davide calamiiates, barum mox fuiurarum \ \
culpam Israelitis imponeret, a Dei cultu ac notio- - , (. 2) ne jampridem avereis, atque ad idola dsemones tU
- l m. .
(I) Yidclicel io comincnlario suo ad Psalmos, cujus ingeutcs rcliquias no$ voluinine boc cxhibobiimis.
m
m
COMMENTAMUS OSE, CAP. >
\ , que perquam studiose conversis; 2 atque r idero
, - palam facerel, haud casu aliquo bsec maJa contin \ \ - gere, sed muho ante edicenie ac decernente Deo,
, \ \ cui el Igraclilarum improbilas explorata erai, et
3 simul comperla ratio, qua cura his agendum erat,
ob viam parandam Cbrisii Domini ostensioni a t , que adventui. Deus elenim ut omnes certiores la , \ \ ceret, se populi curam gerere propter eum qui ex
, - bujos genere oriturus exepectabatur, idcirco t r a d l \ dit decem tribus Assyriacae captivitali, unicam ve
ru retinuit in suis sedibus Judse Iribum, de qua
- Dominus exiturus erat eecundum carnem Chmtue.
,
Qoam itetn caplivani deinceps abduclam propter
; $ "
pares iniquiiates a Nabuchodonosoro Babylonio\ , rum rege, redire mirabiliter voluit; quicum etiam
. "- de reliquis tribubus exiguus namerus postliminiit

reversus est; interim dum una Judae iribus cum
&
suopopulo omni inpatriam serecepit: quo perspi , cuum fleret, volenti Deopossibilefuisse reliquas u n i versas baud secus quara ietara revocare: verumtamen*
,
negleclis caeteris, ad banc unam curassuas contulis se, ex qua Dominus prodUums erat Christus, cum
\ denique pro communi salute conspiciendum se da (. 5)
ret. His i u se babeniibus, propbetarum quoque
, , valicinia necessaria erant, quorum ope notum fie~
' rel, pcenas olim a Deo decretas atque a beato Da, vide prxdictas, nuuc demum inflictum i r i , arcaua

Dei providentia cuncias populi vices moderante.
, Atque ob banc videlicel causam beatus quoque pro , \ ,
C pheta Oseas manifesle significat quae Deo mandanie
, ^ eventura populo erant propter ejus impielalem.

Sic aute.m incipil :
,
*
. \
CAP. I .
.\ t
VERS. 1. iVerbum Domini quod faclumestad
xhv \, \ Oseam filium Bceri, in diebus Ozi et Joalhami et
" \ , \ Achazi et Ezecia3 regum Juda, et in diebus Jero ,
boanii Joaso nati 3 regis Israelis. Hic lilulus qiii" ,
damest,Hbri argumentum habens, siinulque decla \ , \
ransetaquo propbcta et quolempore dicantur haec.
*
Verbum autein Domini pro ?i divina nbique d i ' cit Scriplura, quacumque in re se exserat. Velut i l , l u d : Verbo Domini coeli firmati sunl , quasi dicat,
,
vi divina eos fuisse compactos. Porro vira divinam bic
<. ' D quoquedicii,aqua fulurorumrevelatioprophelafit,
, * dicendique virlus exbibetur alque anle signiflcandi
\ quae venlura erant. Jain ob sui pleniorem nolitiam,
, \ Patrie quoqiie nomen ascribil: lum etiam necessario
tempus adnolai, quo secundum iropertitam sibi divi \ & ,
nilus revelationem res posleras praecinebal. Prafluit
igiiur temptis quo regnaverunt Ozias ei Joatbaraus et
(. 4 ) * - Acbazus et Ezecias. Unde quivis cognoscere queat,
\ \ \ ' baud una coniinuaiim serie scriplum fuisse hunc a
propheta libnim, sed prout variis temporibus fuluro , *
rum noiiones excipiebat, sicvaticinia edidisse; facla
\
haud aeiuel earumdem rerum menlione prodivinis arf
,
se oraculis, quac in populo vulgabal, ut bunc futuri
e
PaJ. ,.
127
THEODORI MOPSUESTENl
aduioneret. SimltittrbeatumquoqoeDavidem eodem

argumemo complures ceaoisse psalmos videinus, , \
quorum eingulos pro coelesti mentis illustratione , *
atque epiriuli aijmoailione composito* ad vulgi \
usura pronuniiabat: et ipse videlicet earumdem ,
rerum revelaliones saepe recipieris, ei consequenier \ evulgans, quotiescunque his oraculis dignus babeba- ^ \
lur. Jam ubi dixilOeeas quinam essenUud reges, \
qau iempore ad propbeiandum divina gratia excila- \
tus fuit, ait eliam illura qui Israeli, id e*t decem , *
tribubua, tunc imperabat Jeroboamtim, Joasi fllium, ,
nepotem Joacbasi, Jebu abnepoiem: quem posire-
, \ , '
mum ad Acbaabiejusque domus poenam Deusexcilaverat pr propbeiam Elisaeum: eidemque promiserat ,
, ,
fore ut posieri ejus usque ad quartam generaiionem
regno potirenlur: 4 quorum quidem terlius erat * \
Jeroboamug, Joasi filius, Joacbasi ncpos; quartus au
lemfuil Zacharias, Jeroboarai lilius,qui posl eexregni ,
ineneee obiit, in quo exitum habuil divinum valici- \
niuro; Iranslata deinceps regia dignilale a Jebu ge- i v 6 , (. 5)
nere ad Sellenium, qui haud ejusdem cognaiionis
,
erat.Cum itaquecapessivbset Urabeiis regnum Jero- ,
boainus, et Ozias Hierosolymis imperaret, cladibus '
ccBperunt affici decem iribus, donec eas prorsus , servilio addictas migrare coegit rex Assyriorura. \
Quare comtuodo lempore vaticinatum venil Oseas, , pnesagiorum beati Davidie memoriara refricans, at-
que ea jam proxima nuntians, quae multo ante de ipsis ,
pr&dicia fiierant. Pergit autem dicere:

ol ,
' \ ,
^ ,
* \ *

C . \ * .
V E I S . 2. c lnitium verbi Domini adOseani. >
Paiet, hinc Dei ccepisse fleri ad illura revelaiio-
nes: qui mandai ei ut conjugem meretricero ducat, ,
ex eaque liberos procreet: cujus rei causara \ \ \
quoqueaddil, c Quia, inquil, fornicans fornicabilur *
lerra a Domino. > Sane Deus quaedam a propbctis , facienda curai, quae mtillis prater decorum esse v i -
dentur: veluti cum Isaiam coram omnibus jussit ,
nudum et excaiceatum incedere. Sed hoc ei alia
ejuamodi evidenti consilio peracla fuerunt. Naro , (. 6) \ ,
qtiia plerique audire sermones oscitanter solemus; . \ gestorum vero atque visorum oovitaie terremur, ,
praeeertiin si haec absona a facientis more sint; \ *
merito Deus propter Hebraorum incredulilalera ' dat saepe operam itt lalia prophetae facianl; ,
nempe ut perculsum novitate operum vulgus, cau-
sam rerem discal alque officium doceatnr. Mandavit , *
crgo prophel* ut merelricera uxorem ducerel: porro
novura erat feminam ejusmodi a propbeta assumi \ .
in mairimonii convictum: i d quod eum 5 P 8 e
Deus facere jusserai. Et prophetse quidem licebat
legUimi conjugii societatem optare. verumlamen is ,
scortum eliam sibi copulalum, pudicitiam, ut par
erat, edocuit. Necesse porro eral mirari orancs,
*
quod vir officii valde studiosos, omiesis quae pudi-
citiaelande florcbaut, noptias meretricis appetivis r e a
C0MMENTAR1US OSEiC CAP. I .
>0
, *. Jamvero rei bujus novitas occasionem pro , pbete praebebat, q u a opus erat Jttderis dicendi;
* practereaque gravi exemplo monsirandi, quale quan lum esset conailium Dei, qui Um ingratoram bonii * nam curam ultro snseepisset: siqiiitlein ei propbe Ura miram eral, qui frugi vitam etegeral, ad scor * t i nuptiae proruere. Videlicet et ego. inquit Deus,
(. 7) Israelitis sludeo, qoi meretricio prorsus ntore me . , cum agiiiu, singulisque bacienus diebus hane men, tein relinent; quos tamen ego prae cseteris hominibus
\ , \ * * in meam familtaritaiem receperam. Sed enim hi pau lo posl de animo erga roe suo coarguentur a poena
, xal - quam ei imponam, cum tradili captivitati, fundi ' tug hac regione evertenlur, quam huc usque beneflcio
\ - roeo incolenles, jussi fuerant nteis prteceptis oblem * - perare: haud secus quam feminas in conjugium as
eumplas, nuptialibus iegibus insislere mosest. Prae $
ter ba&c oiiiuia, bi baud justum geetaruiu rerum
\
gensum habent, neque cum animis suis reputanl
\ qoid vel facianl vel nierito passuri sint. Quare
,
age l u , prophela, facinoris novitaie susceptaro ab
* ,
his absurdilatem coargue.
, ' , ' * , ,
.
1
. *-\ ,
VERS. 3-5. Morem jusso geril propheta, ecorlo
xol , \ \ nubit, cujus etiain nomen patremquc nolal; ne forte
, quoddictum esl,purum figmentum, aed ut vera biato,
riababeatur.Nascitur eiquoqueGliusex bacconjuge,
\ , ^ queni Jezraelem vocari jubet. I U vero dicebatur
* *""
"iuiqua
* nece
"
el
....:.
fundits,
ubi Nabuthes
pcriit:
quidcm
\ (. 8) etiani Jezabel ibidem caesa fuil, u l patrati illic sce \ , * leris poenas penderet, quia videlicet ipsam cuni universa Q Acbaabi familia propter illam 'impieiatesi

\ % divino mandalo Jebu lelo dedil. Brevi, inquit,
po&nas sanguinis apud Jezraelem fusi reposcam a
.
, \, \ \ Jebudomo, finemque imponam regno lsraelis :
, quia, ait, Jebu ad regni bonorem a me provectus,
* t * , \, * cunctam quidem Acbaabi slirpein delevit, propter
\ , ecelus alque maleflcium, quod praedicto in loeo
, \ conlra Nabulbem fuerat patratum: verumlamea ipse
\ nou saiis binc emendatus, ne ab iie quidem se con * \ Unuit criniinibus, quae in cxleris reis vindicavcrai:
, * * * - cunciique qui postea fuerunt Israelis reges, raores
* ol D Acbaabi imilali sunt. Ergo ociler universum lra ' dis regnum exstinguam. Nam fleri non poleral ut i i
* rogeni baberent, qui deinceps in captiviiate viiam
* \ eranl aciuri. Conteram quoque arcum Israelis in
valle Jezraelis, > a parle universam ipeoruni regionem appellans: nempe ail, se cunclas illorum vires
. \
irritas redditurum in pahio solo,bostibus eos subji*

cientem, nempe Aseyriis.

, .
. c - - \
, t >
\. 9) ,
%
,
siyjiaXMoif, $ , *
,
, , ,
VERS. 6-10. Deinde ail propbeta natam <\b\

ex eadem femina filiam, quam absqite misericordia vocari jubet; qua aatig admonerel per suaro
ipsius appellalionem fore ut nullam IsraeliUe consequerenlur misericordiam, sed generali servilio
irretirentur, baud equidem boslium viribue, \erura
THEODORl MOPSDESTENl.
151
iptias Dei roanifesle ptignanlis. Uoc enim gignift-

cant verba advereans advereabor illis. Atqueut , ' . >
magis, iuquit, demonslrem, voluntate mea baec illis , , ,
accidere, addam Juda meotionein, cujug conira \ ,
, '
roiserebor, cum in idem diicrimen ab Assyriis vocabitur, qui feraelem faciunt capiivuro: servaboque
illum virtule mea, non arcu vel ense aut bello, oe- * \ ,
que ullo prorsos bominum auxilio fretuui, sed ttiea \ \ , *
,
golius vi lanto periculo ereptum. Id quod revera
conligit, angelo noctu centum ottoginta millia Assy-
\ ,
riorum acervaiim occidenle; 7 *
reliqui se in
fugam conjecerinl, incolae autem Hierogolymorum '
liberam galutem consecuti sinl. Paritur rursum a l - , ler filius, quem dictorum cauga cuDflrmandorum
\ jubet vocari c non populus meus; > causamque no- . \ ,
minis addit: t Quippe vos haud jaro populus meus ,
tfrilis, neque ego vesier ero (Deus): ivosenim a cu- \ ,
ra mea deinceps alieni erilis, quos ego lanquam \ > exlraneos impendeiaibus Iradam advcrsitatibus. ,
Deinde adjungit, t numerum iiliorum Israelis fuisse
veluti immengurabilem maris arenam el inuume- * "
rabilera. 1 Majus quippe luiraculum erai, et manifeg- , \ lum divinae ire argumentum exbil)ens, si tanli nu- , (. 10) * >
meri populum in capiivitatem conferiim dederel,
nemine in lanta muliiludine ad ferendara opem
,
idoueo.
, .
Deinde, uti mog eei prophetig, et quidem eiiam G
* , \
beato Davidi cum moleslis dulcia nuitliandi, \
conversionemque ad lsetiora, propler malis labo- , \ *
ratitium solaroen: erit, inquit, in loco tibt , \ ,
dictum illis fuerai, Vos non popnlus meus, iidem \, ^ , **
vocabunlur fllii Dei vivenlis. 1 Sic etiam bealus , \ \ ,
David de Asgyriacis rebus loculus, ad extremam \ *;
addit: Quis dabit ex Sion salutare lsrael? Cum , *!
averlerit Doroinug caplWitalem populi sui, exsulla; b i l iacob, et laelabitur I s r a e l ; docens adfore , ,
lempus, quo caplivitatem eorum Deus expediat. > Nunc idem dicitur, fulurum scilicet ut ubi Israe- ,
liUe vocati fueranl cNon populus, id esla Dei pro- * ,
vidcntia abjecli ; ibidem appelleniur fiiii Dei , * ^
vivenlis, id eet ejus ainiciliani recuperent. Et , \
preclare dicilur c in loco islo > ex quo postquam
* , illoe Deus transtuleral, in eumdetn rursus erat * '
reduclurus. Subjicil igilur ad majorem sui dicli
^
declarationem, VERS. 11 Et congregabuniur *
in unum iilii Judae atque Israelis, facienlque sibi
. ' c \
principatuin unum, et ascendent de regione. > \ \ , (. 11)
Nempe aii fore, ut depulso a Judae iribu Babylo- \ , \ nici servitu jugo, 8 una oronium liberias sit, at- . >
que omnes eub uno einl principatu, baud jaro u l ,
antea divisi, sed unius imperii ditioni obnoxii, cui *
praesilJud t r i b u s ; e l qui de boc genere sunl, in , , regia dignitate consliitianlur. Deinde addit, c Quia , *
magna dies Jezraelie. > Nam cum dixit pceoas ab , \ $
eis dalum i r i , hoc intellexit, fore nimirum u l post-
quain suorum scelerum causa male mulclaii fue , c " ,
r i n l , lum deinum terribilig rcluli alque illuslris
,
la
u l
Paal.xm, 7.
155
C O M M E N T A R I U S I N OSEJE C A P . D .
151
, evada* diet Ula, qua prsftter ojimem hnmanaai

, spem reditum in patriam consequentur. Quanaui
, * vero est ejus rei demoo&tralio ?
,
\ \ ;
CAP. 11.
. IV.
VERS. 1 , 2 . c Dicite fratri vestro, Populus
. *, *. c ,
meus; et sorori vestrae, Misericordiara consecuta.
* \ , '.
Dicite, pro Dicetis : scilicet ait fore ut illis immu\ ,
tentur noraina : nomitiibus autem facia signifi . , \, \ , \ cat (2). Congruet enim ipsis, a i t , vocari Populo,
et Glementiam contecuUe; tanquain familiaribus et
, clementia mea lunc fruenlibus. Deinde a proposita
c , \, - imagine ansam dicendi capiens, c Ferte i n q u i i ,
ferie gentenliam conlra matrem veslram; quia ipsa
,
'
.
> \

,
(. 12)
baud uxor
mea, oec
ego vir ejus.
aecundum
imaginem
perspicnum
est, Jam
matrem
ab eo
diclam
vocari mereiricem illam, filios aotera sine dtibio
, eos qui de eadem nati erant. Sed tamen bic raa \ \ Irem dicil Judaeorum synagogam, qoam superiore
} , lempore lanquam sibi desponsam atque copulatam
, \ eximia providentia eduxerat ex iEgypto, ac liber tate dignalus in desertum usque Iranslulerat; ut
* \ * ibi eam doceret pietatem erga se majore cultu ac
c ' apecie expromere. Sicuti eliara bealus aii David,
, (& . >
Meroor esto congregationis tuae, quam poseedisti

ab inilio. Rederaisti virgam haereditalis
*
Synagogse vero liberoi ait, generatum ex ea popu* c 01 , \, lum. Reapee illius temporis hominee dicuntar
, \ . > - Q parentee recentiorum : Nam palres 9 estri,
inquit, nianducaveruiil manna in deserto, et mor , *
* tui sunt. Sic etiam matris noroine cougregalio
* , baec jure appellabilur, ex qua postera gens Judae , " , \ - orum prbpagala est. Ezprobrane itaque illis roorum
improbiiaiem recte a i l : Fuialis ab antiquo pravi,
%\ .
\ , vfetraequematri apprime similes. Jam si quis vetera
cum praesenlibue conferet, mulia inde eliciet ac
\ , perspicuam etmiliiudiiiera : nempe quod illi tot
\ , c , taulisque beneflciis affecii, conflalo audaciter vtlulo, d i x e r i n l : sunt dii l u i , Israel, qui te ex
, *
jEyypto eduxeruni. > Vos vero, Deus inquit, lllo *
, - ruin exemplis u * i , abjecu nolilia mei, qui tantam
, (. 15) \ veslri eollicuud neiii gessi, ad idolorura cullum
conversi estis : quo fii u l apte vobis accommodetur
* '
\ - D nierelricis imago. Jamvero vos bac animorum pravilate inibuios baud par esl diulius meos vocari :
*
et quidem ego a vobis abalienaius suni. Quid

ergo?
* ;
VERS. 5-5. Auferam fornioationein ejus a
*-'. \
, \ conspeclu meo, et adulierium ejus e medio ube * rum ejus. Scilicel procul me genlem banc
, \ abigam , projeclam in captiviialein alquft ad
* * \ longinqua loca traiielalam : ne diutius apud me
( * videam scortationes ejus et adulteria cupidisshna
, admissa, d u i i se idolis tolam addicit. ld eaifn
* significal c e medio uberum ejus, > tanquam si
scorla pcr nhniam lasciviam cum amatoribufc suig
* c ,
:
- Psal. L X X I I I . 2.
(2) * notninibut... signific*',
in Graeco dcsunt. EDIT
5*
THEODORI MOPSDESTEN1
tse
iia vereentur. Alqtie hts eoneentanea proeeqaititr: t t ' *

< U l eam veetibua gpoliem, faciaraque m in dieboa \ '
nativilatig ejug. > Oinni ornatu, i a q u i t , detracta, c "
quem ei propter roeum sludium circtimdederam, i n . >
epeciem illara reslituain, qua utebatur cum p r i - ,\, , $
,
inum i n ASgyplo crevit, m angustiis niiniruro
alque laboribus alque acerbo *erviti0 degetis. , & \
NaUvitatem eoim ejus appellai terapug Ulud, quo- , \
niam Judaicae nalionis lunc inilia fuerunl. c Et $*
ponam eam quasi goliladinem, et statuam eara - (. 14) "
quasi 1 0 terram aqua carentem. > Sic nimirum ab ,
, \
onini re bona derelictam, veluli desertam lerram
alque iuaquosam, omnisque fructus expertem. . > ,
Sitique eam perimam oiunibus orbatam bonis, \
eorumque oppido cupidam, nulliusiamen polientem. , c *
Liberorum ejusnoH miserebor, quia germina gcor- ^
, \
lationum sunt: scortala tsi enira mater eorura, lurpi- , . \
u-r egit quae peperil eos. > His vero exercilos roalis ,
imlla prosequar misericordia; secus ac olim in iEgy- , piomegessi rquoniam isti pareui matri suae meutem .
mdueruiil. Mater eiiim dnra ejusmodi olim comra \
/iie aniinum gerit, iguominia perfudit partus suos, ,
\ \
qui malernaiu maliliam imilati sunt. t Quia d t x i l :
Ibo post amaloreg meos, qui dant mibi panes \ ,
uieos, et aquam meam, et veslinienla inea, et \ ,
linum meum, el oleum meum, et omnia quae mibi . " , usui sunt. > Cuncli enim d&moniortiin famulatui se ,
addixerunt, alque bis bona sua accepta referuoi, , , \
quse mea tamen evidenter beneflcia s u n l , qui res , , ,
omnee creavi. Jaui amaioree eorum dsmonas dicit, Q \ .
u l dsemonuin declaret ltbidinem perdendi bomines;
, "
alque borum furiosum erga daemonag sludium, l quos deorum instar alque ut omnium bonorum
, "
auclores impudenier colebant.
*
, . 15) \ , *\
, \ * \
.
. *-'.
VERS. 6-8. Propler hoc ecce ego sepiam
viam ejus vallo, cl obslruam exilus ejus, ita u l se- ,
, \ .
mitam non inveniai. Quamobrem inevilabilibus
irreiiam eos malis. Veluli si quis inlro conclusits,
viig undique obstruciis, niultaquc sude circum- , ' vallalis et asperis, impossibilera baberet exitum : , \ ^
eic bellorum pondere el captivilato et angustiis ex \ ,
ea consequenlibus nullum invenient naalorum eflu- Q *
giuni. c Et sectabitur ainatores guos, neque lamen
, c
apprebendet eos; quaeret eos, neque inveniet.
Tunc invocabunt daemonum, quos coliierunl, , \ }
auxilium; quin lainen opis quidquam nanciscanlur. * \ ,
\ \ Dicelque : Revertar ad priorem virum meum, , .
quicum bealius quain presenii teinpore vixi. >
Errorem suum tum dcnique agnoscent, secumque . < \ , \
meliug actum fore, si cultui meo adhaesigsent, qtiam , .
&i ad daemonum superslitiones semel demisissent. .
i Quippe baud noverat ipsa se frumentum a me , \ acceptum tulisae, vinoque et oleo, argento et auro ,
a uie fuisaerepleiam.Interiniipga argenteag aureas- . \ 1|
que oblationea Baali dicavit. Discenl denique (. 16) \ \? ,
magna ge insciiia laboravigse, duro idoiis bonorum \ .
158
COMMENTARIUS 1N OSEiECAP. I I .
Xpwa . suorum causam imputarenl, quae taraen a m e ,

, * rerum omnium auclore, abunde ipsis suppedita bantur; neque cnim fruges tantuminodo iis suffeci,
; ' veruin etiam argenltun atque aurum lum exeun , , libus ex Jlgypto, lum aliis postea permultis evenaUa xa\ \ , libus. A l vero ipsi conflatis ex hac materia idolis,
, \ \ non dubiiarunt vani cultus observationem, ob
' - metalli prajstantiam, plurimi facere.
,
.
YERS. 9-12. c Propterea reverlar, et tollam
. \ c \
* , triticum meum in tempore suo. Grandem scilicet
ipsis creabo steritilatem; nam quo potissimum
- lempore frui bonis sperant, tunc omni repenle
, - erepto eis fructu,consuetorum varietate damnorum
, - obruam, mbigine (pata), grandine et hujusmodi
, , , \ aiiis, quae subito ingruentia, saepe frugibus jam
. , sese oetendentibus supremum exitium inferunt, ut,
- quem bonorum soomm auclorem non agnoverant,
* - ex impacia saltem pcena, et rei daiae ablatione ma , , \ nifeete cognoscant. c Et aoferam vestiroenla mea,
, , c et linteamina mea, ne operiaut ignominiam ejus.
, , (. 17) Quttcunque a me multifariam collata ornabant
. > eos, et lauiiores cateris faciebant qui bsec possi ' - dent hominibus, ha3C inquam auferens, despectis - gtinos omnium praestabo. < E l nuftc revelabo
, , immunditiam ipsius in conspeciu amatorum ejus,
. ei nemo eruet eam de manu mea. Aique ita ullio
* mea manifestiorera 1 2 cuuctis reddet culpam qtta
\ . > ' se irreliverunt, dum me dereliclo ad daemonuni
" cullum se contulerunt: cujus causa, gravissimas
, palam luenl poenas, nulla daemonum ope poliri
, - valentes; elenim inOicti illis a me supplicii longe
* ' validior vis est. c avertam cunctas laetitias ejus,
* , * et ueonienias ipsius ac Sabbata, omnesque solem * \ nitates. > Neque solemnitatis igilur neque ullius
' festi, neque cujuelibel gaudii leuipus deinceps eis
. c \ erit, jam videlicel capli vitati traditis, et dominoruin
, , \ - violentia varie pressis. c deslruam viueam ejus
, , \ ac ficus, de quibus ipsa dixerat: Hse sunt mercedes
, \ meae, quas mihi amalores mei dederunt. Cunclos
,
plane fructus eiseripiam, quos acceptos daeuionibus
, * referebant. Alque ea ponam i n lesiimonium. >
t
. \ ^ Nempe baec Rpoliaiio m a x i m u m erit legUmonium

, x a l , ", ,
praeterita3 iniquitalis, qua bona illa a daemonibus se
\ . (.
babere dicebant, quoruui tamen dandorum et
18j ,
auferendorum arbiler ego eram. c Et vorabunt ea
. < \
ferae agri, el volatilia coeli, el reptilia terrae.
. > "
Cuncta passim vasianda objiciam, ita ut nibil ulile

superfuturum iis sit. Agri feris, coeli avibus, terrae
, ' ,
serpeniibus varietatem denotare voluit ho&tirmi,
\
qui illos pessum erant daturi. Nam fera quidem
. ,
saevhia nocendo imminent : aves iis qu volunt
\ , \ .
facile involant : serpenlium denique gravissimum
, 1
nocumenlum est.
* , \ , \ ,
* ,
, * , .
. *, {^. *
PATBOL,
Ga.
LXVI.
VFRS. 1 5 , 14. c E l ulciscar supar eam diea

5
TUEODOM MOPSUESTENl
4.9
BaaHm, quibug nempe his idolis iinniolabat : el

inaores suae moniliaque sua circumponebat :
suosque amaiores seclabaiur, niei oblita, dicil
Dominus. > Haec nimirum palienlur, pasnas luendo,
proplerea quod idolis adhaeserint, quibus sacrifitia
qtioque obluleruul, el solemnitales illorum cultui
dedicarunl, plurimum circumpouentes ornatuin,
coetusque celebres ad daeroonuin superstilionem
convocantes, nullam vero mei niemoriam reliuenles.
Dicilautem 1 3 Baalim,loco idoloruni,in parteomnia
coniplexus : lum el amalores more goliio dicil pro
daeraonibus ; constat eniiu, ia idolorum obseqnio
reapse dsemoneg cultos fuisse. c ldcirco ego seducaiu illam, et insiar deserli ponam. > Gaptivliali
eam Iradam, inquit, ila ut bonis oinnibus epoliala
vagetur in v i i s , quas antea nesciebat, nunc aulem ^
calainilose decurrere cogilur. Mox lameti posna:
decreto conversionem quoque in mclius commiscel,
qui est propbetarum mos sic etiaro beatum Davidein iniiiaminni, qui gaspe in Psalmig caJamitales
pariter dicebal, et soluiionem pollicebatur. Veluti
cuin in iricesimo psalmo aU : < Miserere iuei,
Doroine, quoniam tribulor. Turbali sunl in furore
oculi m e i , el anima mea ac venler raeus. Quia
defecit in dolore v i u mea, et anni niei iu gentitibug . Tum et deinde alia bis similia. Paulo
post lamen, dicere pergena, ail : Renediclus
Dominug, qui miriGcavil oiisericordiam suam ia
civitate muniia. Et mox item alia hujusmodi.
Hulla bis paria in Psalniis comperire esl, qiue
propbeue necessario studio facicbant, non modi- ^
caoi audieniibus creanies ulilitaiem : namque ut
calamilatis pradiclione terrttarent, bonorum autem
denunliatione in spem erigereul.
\, ! \
, \ , \
, ,
,
,
, \ \
, , (. 19)
\ \
,
\ * ,
*
*
*
, \
. > , ,
, ,
*
\
, ; , \ Aaut6
, \
* \
* c , , *
,
\ * ,
\ . *
*
* t , 6
* *
*
* , (. 20)
*
* , .
TERS. 15. Quid ergo ait? Et loquar ad cor
. '. ; \ \
jus. > Solabor, inquil, illam quae inconsolabilibus , , \,
conflictatur malis. Et dabo ei possessioneg suas , . \
ibideiu. Restituam illam lu priorum bonorum ,
usum, captivilaie liberans. c Et vallcm Acbor ad ,
aperiendam intelligentiam ipsius. * Ila ut quaectiu- . c \ *
que illo in loco perpegst fueruut, ea deinceps ad . > "1) * reslitutioneni in meliorem statum et priorum cla- Q ,
dium sublevationem vertanlur. Sentient eitim, u i
\
par cet, ex bac in inelius conversione, quod et illa
* , , \>
tristia non incuria mea experlt fuerint, sed quia
, \ cadendo oporluit Silos peccalorum 1 4 suorum sen- * , *
8UI1I percipere. Nam vallem Achor, locum dicere *
videtur, hi quo preserlim gravissimam acceperant < *, |
belli tladera: ex qua consecula fuerat capliviias

cuiu propria maloruai sequela. Alque ox hae loci , \
parte, lotam yidetur ipsorum designare regionem : * ,
in qua pogtquaui innuroera ab boslibug niala per- (. 21) * ,
pessi fucranl, in captivitalem denique ab iisdem
, \
abducli fuerunt. < Et buroiliabiiur illic juxta dieg , infaiili gua, et juxta dies ascensionts ipsius de ,
terra ^ g y p i j . Quonlam superbia? nomine indigital
\ f
, f
Tsal. , 10.
Ul
C O M M E N T A R I U S O S E J E CAP.
II.
U2
. { aposlasiam negleciumquc Dei, bumilialionem v i

\ , - cissim dicit officii proprii cognilionem, jnslumque
\ Dei, u i principis judicisque ac Domini, tiioorero.
* Hunc ergo, ait, calaroiiaiis tempore frucliim nan , \, ;, cisceiur, proul olira in iEgypto usuvenil, cunt
* , opere latericio faciendo auriii, agnoverunt ondenara malorum soluiionem pelere deberenl; cun | ,
\ - ctique ad Deum clamaverunl; quo faclo, Deus
annuens clamaniium precibus, non sinc grandi

miraculo suuni eis auxiliuni suppedilavii. Presentia,

inquit, pari ac illa velera condilione iient: his v i . *
delicel calamilate emendatis, ct eum qui causa bo , \, \
norura est agnoscentibus, indidemque opcm po , \
scemibus, pronaque iinpeiranlibus facililaie.
* \
,
.
YEES. 16-20. Erilquedie illa, dicit Dominus,
. '-\ ,
, , \ vocabit me vir meus et DOD vocabit me diuliut
\ \ Baalim. Auferamque nomina Baalim ex ore ejut,
\ nec recordabuotur ulierius nomiiium eorum.
(. 22) . , Tunc proprium, inquit, curaiorem agnoscent,
9\, , \ cunctisque aliis omissis, ad cultum meum accedent,
ab omni idolorum obsequio reoedentes; i n taniom
,
-J , ut nullam illorum merooriam reimeant, vel roinimam postbinc curam gerant. Quod vero ait, c Non
*
, * vocabunt me amplius Baalim, quoniam Deus erat
, c 06 , qui 1 5 Ha loquilur, Haud ultra, inquit, nomen
, , \, memn Baalim imponent; quandoquldem ab idolorumeirore regresei, ad me in poslerum didicerant
* respicere vertim Deum. Guraboque ei ioedus die
, $
illa cum feris agri, el cum coeli volucribus, et cum
. < \
terne
replilibus. Hla, inquit, quae ipsis antea i n
sidiabantur,
et boslili animo erant, dabo operam,
, \ ,
. > , ut eisdem amicilia junganlur. c Arcumque et gla\, , dium ac bellum tota regione coiiteram. Nerope
lllos omni belli roolestia expediam. c Et babilaro
,
eos
faciam cum spe. > Dabo operam, ut ex jam
. c \ \ ^ \
* > impeiratis bonis, meliora etiam se postea conseeii , \ ' luros sperenl. c Et sponsabo te mihi i n sempiter - t num : el sponsabo mibi in justilia, io judiciie, et
, \ in misericordia, et iu miseralionibus. Te, inquam,
in amicitiam meam reponam, tibique familiariUtem
. f \
* \ meam restituam ; xqoo jure agens, et eos gui tibi
\ \ \ - captivitalis lempore injurii fuerunt punicns, j u slumque de oninibns judicium ferens, res tuas
.
denique benigne regens. c Et sponsabo te mibi i n
, \, (. 23)
fide, el cognoscesDomintim. > Yos, inquara, in ne, , \
cessariorum iiumero postbinc babebo, qui et mibi
,
credidistis prout Deo par est, meque vestrura Do * \ \
minum agnovislis.
. \

, \ .
, \ .
YXRS. 2 1 . Eritque die illa, dicit Domiaue,
. *. t \ ,
exaudiam coelum, et coelum exaudiet terram, et
, , \
terra exaudiet iriticum el vinum et oleam, 61
, \
\ \ * \ baec exaudient Israelem. Seramqae eam raihi i n
\ \ , \ lerra, et miserebor cjus cujus non eram miserlus.
* \ , Dicaraque populo non meo, Poptiius tneus es t u :
* \ . el ipse dtcet, Dominus Detis meus es t u . iTunc cerla
. * \ inultam habebilis frugum ubertatera : clenim aer
D
23
THEODORl MOPSUESTENl
editione, nos primi Graece in sextum Scriptorum veterum lomum contulimut. Lectores ergo ulantur feliciier novis his celeberrimi SS. Bibliorum commentatorit divilite, quae pontiQciae bibliolhecs codicibus
acceptas debent : mcminerinlque, rerum quidem bistoriam ne in propheiie quidem esse perimendam, u l
Cyrillus ipse et Cbrysoslomus et Gregorios PP., aliique Pairee monent: Christum lamen praecipve
ejusque Ecclesiam, qui esl sacras Scripiurae ecopus, nosiraeque salutis negotium, prae oculis habeant.
Est aulem ordo, quem codex Vat. tenel, couimenuriorutn Tbeodori apud nos bic :
In Oseam p. 4.
Jn Nahutnum p. 2(0.
In Joelem p. 68.
ln Habacucum p. 2 3 i .
Jn Amosum p. 91.
In Sophoniam p. 249.
In Abdiam p. 140.
Jn Aggaum p. 269.
/n Jonam p. 450.
In Zachariam p. 284.
In Michaam p. 170.
.
In Malachiam p. 263.
Sequunltir fragmenla in P$almo$ p. 390; ti in Joannit Evangelium p. 396408.
THEODORI
ANTIOGHENI
COMMENTARIUS OSEAM PROPHETAM.

\ Gontra eos qui temere propbelica verba tra- (God. Column. X L V , . 1.)
ctaiida susciptuiu, atque ut viam posterioribus mu- Diatn, aggrediar, Beo adjutore, ad res propheticas , \ \
explanandas, caplo iuitio ab Osea, qui et princeps , ,
inter reliquos propheias seiaie est. Naro ex quo , ,
beatus David, sicut ego in superioribus dixi, cun- \
cias quae pupulo eveniurae erani rerum publicarum , *
conversiones manifeste in psalmis enarraverat, si- (4),
lenliuin inlermedia tempora occupavit, quia scilicet \
iiibil ab illo vaiicinanie praelermissum fueral. Sed , ,
cnim slaliin ac leinpus adfuit, quo coeperunt ad- *
versa pali decein iribus,Assyriis eas premenlibus, *
donec ftinditus avilis eversas sedibus Sennacheri- , * mus in extranea loca iranstulit; cura jain, inquam,
factum essel itiitiura calamilalitm, quas genti i m - 6 pendere mullo ame David pradixeral; Ezeciae n i - . [&
niirura aetate, qui Judae et Bcnjamini tribubus ira- \
perilabat; divina gratia, rebus jain instantibus, pro- ,
phelas publice misit, primumque in his Oseam, ,
qui quidquid divinitus illis eventurum ^rat nuntia- ,
ret: quique in merooriam veluli revocans prodictas ,
olim a Davide calamiiates, harum mox fiUurarum \
culpam Israelilis imponeret, a Dei cultu ac notio- - , (. 2) ~
ne jampridem aversis, atque ad idola demone*
l m. .
(I) Yidclicet io comtucnlario suo ad Psalmos, cujus ingenlcs rcliquias ncs volutniue hoc cxbibobiiuus.
m
m
COMAfENTAlUUS * OSE/E CAP. I . *
\ , que perquam studiose conversis; 2 * et idem
, - palam faceret, haud casu aliquo foec maia contiu \ \ gere, sed multo ante edicenie ac decernente Deo,
, \ cui et israeliiartun improbiias explorata erat, et
^ simul comperla ratio, qua cura his agendum erat,
{5 ob viam parandam Christi Domini ostensioni a t \ , que advenlui. Deus etenim ut omnes certiores la , \ ceret, se populi curam gerere propter eum qui ex
, - bujas genere oriturus expectabatur, idcirco t r a d i \ dii decem tribos Assyriacae captivilaii, unicam ve ru retinuit in suis sedibus Judae tribum, de qua
( - Dominus exiturus erat eecundum carnem Cbristue.
, Quam item capiivam deinceps abdttctam propter
pares iniquiiates a Nabuchodonosoro Babylonio\ , rum rege, redire mirabiliter voluit; quicum etiain
. "- de reliquis tribubus exiguus nuraeras posllimini.*
reversus e s i ; inlerim dum una Jodae iribus cum
suopopulo omni inpalriam serecepil: quo perspi , cuum fleret, volenti Deopossibilefuisse reliquas u n i versashaud secusqoam istam revocare: verumlamen*
, negleclis caneris, ad hanc unamcurassuas contulis se, ex qua Dominus proditurus erat Cbristus, cum
- denique pro communi salute conspiciendum se da (. 3) ret. His iia se habentibus, propbetarum quoque
, \ , valicinia necessaria erant, quomm ope nolum fie' ret, poenas olim a Deo decretas aique a beato Da, \ * vide praedictas, nunc demum inflictum i r i , arcana
\ Dei providenlia cunctas populi vices moderanle.
^ , Atque ob banc videlicet causam bealus quoque pro , \ ,
Q pheta Oseas manifesle significat quae Deo roandanle
, ^ eventura populo erant propter ejue impietaiem.
\
Sic aulera incipit :
, \
* *
. '.
CAP. I .
. *. t
VERS. t . Verbum Domini quod factum est ad
\, \ Oseam filium Bceri, in diebus Ozia et Joalbami et
\ , \ Achazi el Ezeciae regum Judai, el in diebus Jero . > boaiui Joaso nali 3 regis Israelis. Hic lilulus qni" ,
dam esl,libfi argumenlum babens, simulque decla , \ ransetaquo propbcla el quo lempore dicanlur haec.
* Verbum aulein Domini pro vi divina ubique d i * - cii Scriptura, quacumque in re se exserat. Velut i l , , - lud:Verbo Domini coeli firmati sunl , > quasi dicat
,
vi divina eos fuisse compaclos. Porro vira divinam bic
*. ' D quoquedicil.aqua futurorum revelaiio propbela flt,
' dicendique virtus exbibelur alque anle signiflcandi
\ qu;e venlura erant. Jain ob sui pleniorem notitiam,
, \ Pairis quoque nomen ascribil: lum cliam necessario
tenipus adnotai, quo secundura iroperlilam sibi divi \ , nilus revelationem res posteras praacinebal. Prsefinit
igitur lempus quo regnaverunl Ozias et Joatbamus et
(. 4) * - Acbazus et Ezecias. Unde quivis cognoscere queat,
\ \ " * baud una coalinuatim serie scriptum fuisse hunc a
propheta librum, sed prout variis temporibus futuro , *
rum notiones excipiebat, sicvaticinia edidisse; facta
\
haud semel earumdem renim menlione prodivinis ad
,
se oraculis, qux io populo vulgabat, ut bunc futuri
f
ISal. xxxii, G.
admoneret. Simtiiler beaturaqtroqoeDavidei eodem \
argumeiuo compluree cednitte paalmoe videmus, , \ \
quorum eiagulo* pro ocelesli inenli* illuatratioue ,
aique epiriuli aitaonUione compositos ad vulgi \
usum prununiiabat: et ipse videlicet earumdem ,
rerum revelalionee asepe recipiens, ei consequenier \
evulgans, quotiescunque his oraculie dignue babeba* \
tur. Jam ubi dixitOseas quinam easentJtidse reges, \
qou tempore ad propbeianduro divina gratia excita- \
tus i u i l , ait etiam illura qui Uraeli, id eat decem * *
tribuU, luncimperabat Jftroboamum, Joasi Olium, ,
nepotem Joachasi, Jehu abnepolem: quein poslre-
mum ad Acbaabi ejusque dotaus poanam Deus extita, \ , '
verai pcr propheiam Eligaeura: eidemque promiserat ,
fore ut posteri ejus usque ad quartam generaiionem
, .
regno polirenlur: 4 quoram quidem tertius erat 0 , \
Jeroboaroue, Joasifilius, Joacbasi ncpos; quarlus au-
temfuit Zacharias, Jeroboami tilius,qui posl sexregni ,
lnenees obiit, in quo exitum babuil divinum valici- \
nium; tranalata deinceps regia dignilale a Jehu ge- , (. 5) *
nere ad Selktuum, qui baud qusdem cognatiouis
,
eral.Cum ilaquecapessivUset Jerahelis regnum Jero- , \
boamus, el Oiias Hierosolyinis imperaret, cladibus \ * '
coBperunt affici decem tribus, donec eas prorsus , servitio addiclas migrare coegil rex Assyriorum. \
Quare comniodo lempore vaticinatum venii Oseas, , pnesagiorum beati Davidig memoriam refricans, at-
queea jam proxima nuntians, quae mullo antedeipsis
, *
pra&dicta fuerant. Pergil autera dicere:

,
* \ ,
^ , \
* \ *

C
. ff. t .
VEas. 2. c lnitium verbi Domini ad Oseam. >
Paiet, binc Dei coepisse fleri ad illum revelaiio-
nes: qui loandai ei u l conjugero meretricem ducat, ,
ex eaque liberoe procreei: cojus rei causam \ \ \
quoqueaddit, c Quia, inquit, fornicans fornicabitur *
lerra a Domino. Sane Deus quaedam a propbctis , facienda curai, quae multis praeter decorutn eese v i -
dentur: veluti cum Isaiam coram omnibus jussit ,
nudum el excalceatum incedere. Sed hoc ei alia
ejusmodi evidenti consilio peracta fuerunt. Nam , (. 6) \ ,
quia plerique audire sermones oscitanter solerous; . gestorum vero atque visorum novilate terremur, ,
presertiin si baec absona a facienlig more sint; \ \
mertlo Deus propter Hebraorum incredulitalem oV dal spe operam nt lalia propbelse faciant; j ) ,
uempe ut perculsum novitaie operum vulgus, cau-
sara rergm discat atque officium doceatur. Mandavit , *
orgo propbetie ut meretricem uxorem duceret: porro
novum erai feminan) ejusmodi a propbeia assumi \ .
ia mairiroonii convictum: i d qnod eum 5 P * e
Deus facere jusserai. Ec propbeUe quidem licebal

legiiimi conjugii socielatem optare. verumumen \s
,
scortum eliam sibi copulatura, pudicitiam, tit par *
erat, edocuit. Neceste porro erat mirari omncs,
*
quod vir officii valde studiosos, omiesfe quae pudi *
dlislavde florcbant, noptias meretricis appelivis- , r e a
COMMENTARIUS IN OSEA GAP.
450
, el. Jamvero rei bujus notitae ocmionem pro , (

pbete prebebat, quae opus erat Jodirig dieendi;
pratiereaque gravi exemplo mongirandi, qualequan tum essei congilium Dei, qui tam ingratorum bonit* * num curam ultro gtieiepisgel: siqnidem et prophe U m miram erat, qai frugi vitam elegeral, ad scor * \ l i napliae proruere. Videltcet et ego. inquil Deus,
(. 7) - Israelitis gludeo, qui meretricio prorsus more me . , curo agwnt, gingulisque bactenus diebus banc men\, lein retinent; quos lamen ego prae cseteris bomhribus
\ , xal * - in meam familiaritaiem receperam. Sed enim bi pau lo post de animo erga me suo coarguenlur a poena
, \ - quam eia imponam, cum tradili capiivitaii, fundi * ' tus hac regioneevertenlur, quam huc usqtiebeneflcio
\ - I D 6 0 incoientes, jussi fuerani nieis praeceplis obleni * - perare: haud secus quam feminas in conjugium as
guinplns, nuptialibns legibus insisiere mosesl. Prae
ler ha&c oiunia, bi haud justum geetarum rerum
\ 6n8um babent, neque cum animis suis repulanl
\ \
quid vel faciant vel nieriio passuri sint. Quare
, \
age , propbeta, facinoris novitate sugceptatn ab
* ' ,
his absurditatem coargiie.
, ' , ' , ,
' .
. '-'. ,
VKRS. 3 - 5 . Morem jusso geril prophela, gcorlo
\ , \ \ nubil, cujtis eliain nomen palremque nolat; ne forie
, quoddicluin est,purum iigmenlum, sed u l vera bigio,
riababealur.NascilureiquoqueGliu.sex hacconjuge,
\ , ^ quem Jezraeleui vocari jubel. Ila vero dicebatur
f
. F . . . .. fcV ...... .. i \ **mim*\ JL.i T m 1MM_

!*
a.tii NnttiillkAe >... wxAit^
n.tM.af .!.>
fundus,
ubi
Nabulbes iniqua nece periii:
et quidem
m

(. 8) eliam Jezabel ibidem caesa fuil, ut palrati illic gce\ \ , ' leiis poenas penderet, quia videlicet ipsam cum universa Q Acbaabi fainilia propler illam impielateai
\
divino mandalo Jehu lelo dedit. Brevi, i n q u i l ,
\
. poenas sanguinis apud Jezraeleni fusi reposcam a
, \, \ \ Jebudomo, flneinque imponam regno Israelia: >
, \ quia, aii, Jehu ad regni honorem a me provectue
* t * , \, ' cnnciam quideni Achaabi slirpein delevit, propler
\ , * scelus alque maleflciuin, quod pra?diclo in lco
, \ contra Nabulbem fuerat patratum: verunitamen ipse
\ BOII gatis hinc emendalus, ne ab iis quidem se con * \ linuil criminibug, quae in caeteris reis vindicavcral:
, * ' * cunctique qui postea fuerunt Israelig regeg, rooree
ol D Acbaabi imitati gunt. Ergo ociter universum lsra elis regnum exslinguam. Nam fieri non polerat ul i i
* rtgem haberenl, qui deinceps in captiviiaie viiam
\ eranl acluri. t Conleram quoque arcum lsraelis in
valle Jezraelis, a parle universam ipeorum regionem appellans: nempe ait, se cunclas illoruin vires
, \
irrilas redditurum in patiio solo, hoslibus eoe gubji
cientem, nempe Aggyriis.

, .
. *-'. \
, c
(. 9) ,

* , \ )^
, , ' -
YERS. 6 - 4 0 . Deinde ail propbeta natam sibi

ex eadem femina liliam, quaro t abgqtie migericordia > vocari jubet; qiiaj galis admonerel per suam
ipsius appelbilionem fore u l nullain Igraelto consequerentur misericordiam, ged generali gervilio
irretirenlur, haud equidem boslium viribus, \erura
THEODOfU MOPSUESTENI.
ipsias Dei manifegte pugnanlis. Hoe enim gignii-
cant verba c advereans advereabor illig. Atqueut , .
noagis, inquii, demonstrem, voluntate mea haec illis , ,
accidere, addam Judas mentionem, cujus conira \ ,
,
miserebor, cum in idem diecrimeri ab Assyriis vocabitur, qui Israelem faciunt capiivum: servaboque
illum virlute mea, non arcu vel ense aul bello, ne- \ ,
que ullo prorsus horoinuni auxilio freiuui, sed mea \ \ , '
,
solius vi tanto periculo ereptum. Id quod revera
contigil, angelo noclu centum oaloginta millia Aggy-
\ ,
riorum acervaiim occidenle; 7
reliqui se in
fugam conjccerinl, incolae autcm Hieroeolyn.orum
liberam salutem conseculi sinl. Paritur rursum a l - , 0 ter iilius, quem diclorum causa confirmandorum
jubel vocari t uon populus meus; causamque no- . \ ,
minis addit: Quippe vos haud jam populus ineus ,
rilis, neque ego vesier ero (Deusj: itosenira a cu- \ " ,
ra mea deinccps alieiti erilis, quos ego tanquam \ > exlraneos impendenlibus iradam advcrsitalibus. ,
Deinde adjuugit, numerum flliorum Israelis fuisse
veluii immensurabilem marig areuam ei iniiunie- * "
rabilem. Majus quippe niiraculum erai, el manifes- , \ tum divinae ir<e argunienlum exbibeng, si lanli nu- , (. 1 0 )
meri populum i n caplivilalem conferlim dederet,
nemine in lanta mulliludine ad ferendam opem
,
idoneo.
, .
Deinde, uti mos est prophelis, el quidem eiiam C
* , \ \
beaio Davidi cum molestis dulcia nuitiiandi, \
conversioneraque ad laetiora, propler malis labo- , \
raiilium solaroen; El erit, inquii, in loco tibi , \ ,
dictum illis fuerai, Vos non populus meus, iidem \, ^ , *
vocabuntur fllii Dei viventig. Sic etiam beatus , \ (\ .
David de Asgyriacig rebus loculus, ad exlren.am \ %
addil: Quis dabit ex Sion salutare Israel? Cum , *c
averterit Dominus caplivilatem populi sui, exsulta;
bit acob, et laetabiiur I s r a e l ' : docens adfore , , \
tempus, quo captivitaiem eorum Deus expediat.
Nunc idern dicilur, futurum scilicet ut ubi Israe- ,
litae vocaii fuerani Non populus,id esla Dei pro- ,
videnlia abjecii ; ibidem appelleniur filii Dei , ' ^
viveDtis, id est ejus amiciiiam recuperent. Et , \
preclare
dicilur . in
loco isto . ex
qno
postquam
,

r<xvr> 1 Atniiitm
ir /\/#\ lt>tr\
av
....
**********
. *
>
.

< *
^ _ _
'
illos Deus transiuleral, in eurodem rursus erat *
reduclurus. Subjicil igilur ad majorem sui dicti
^
declarationem, YERS. 4 1 congregabuniur *
in unuin iilii Judae alque Israelis, facienlque sibi
. ' \
principatuin unum, el ascendent de regione.
\ \ (\ \ , (. 1 1 )
Nempe aii fore, ut depulso a Judae tribu Babylo- \ , \ 6 nici servitii jugo, 8 una oranium libenas sit, at- . >
que omnes sub uno sint principatu, baud jam ut ,
anlea divisi,sed unius imperii dilioni obnoxii, cui
praesit Judae tribus; et qui de hoc genere sunl, in , , regia dignitate conslituanlur. Deinde addil, < Quia ,
magna dies Jezraelis. > Mam cum dixit pcenas ab , \
eis dalum i r i , boc intellexii, fore Diinirum ut posl-
quaui guorum scelerum causa male mulclali fuc , c " .
r i n l , lum demum terribilig rcluti alque illustris
,
i l a
u l
PgaUin, 7.
155
COMMENTARIOS I N 08EJE CAP. I I .
* , evadat diet illa, qua praeter omnem hnmanam

, spem reditum i n patriam consequentur. Quaeaam
\ , ' vero esl ejus rei demonslralio ?
,
\ ;
CAP. I I .
. \
Yaas. 4 , 2 . c Dicile fratri veslro, Populus
. *, '. c ,
mens; etsorori veslrse, Misericordiam consecuta.
\ , .
Dicile, pro Dicetis : scilicet ait fore ut illis immu\ ,
lentur noraina : nominibus autem facla signifi . , \, \ , \ cat (2). Congruet enim ipsis, a i t , vocari Populo,
el Clementiam consecuiae; tanquain famitiaribus et
, clementia mea tanc fruentibus. Deinde a proposila
t , , - imagine aneara dicendi capiene, Ferte inquit,
ferle eemeiUiam conlra matrera veetrara; quia ipsa
- ,
*
'*
'
. > \ , (. 42) baud uxor mea, nec ego vir ejus. Jam secundum
, dictam imaginem perspicutim esl, roalrem ab eo
vocari merciricem illam, filios autem sine dubio
, eos qui de eadem nati erant. Sed tamen bic roa \ Irem dicil Judaeorum syoagogam, quam superiore
, lempore tanquam sibi desponsam atque copulatam
\ , eximia providentia eduxerat ex jEgyplo, ac liber tale dignatus in deserium usque transluleral; nt
\ * ttit eam doceret pieiatem erga se majore culiu ac
c * specie expromere. Sicati eliam bealus ait David,
Memor esto congregationis tuae, quam possedisli
, ^ .
ab inilio. Redemisti virgam haereditatis tus*-*.

Sjnagogae vero liberos ait, generatum ex ea popu *
01 , , lam. Reapee illius temporis borainee dicuntar
, \ . - Q parentee recentioram : Nam palres 9 vestri,
inquU, manducaverunl manna in deserto, et mor , *
lui sunt. Sic etiam matris nomiue congregatio
*
, haec jure appellabiiur, ex qua poslera gens Judae \ , , \ - orum prbpagala est. Exprobrans itaque illis roumm
improbiuiem recte a i l : Fuislis ab anliquo pravi,
\ .
\ , wstraeque matri appiime similes. Jam si quis elera
cuni praesentibue conferet, mulia inde eliciet ac

\ , ptrspicuam stmiliiudiiiem : nempe quod illi lot
\ , , lanlisque beneilciis affecli, conflaio audaciter v i lulo, dixerint: c Hi sunt dii tui, lsrael, qui te ex
, >
iE^yplo eduxerunl. Yos vero, Deus inquil, lllo *
, - i uin exemplis usi, abjecia notiiia mei, qui tantam
, (. 43) \ veslri sollicKud-nem gessi, ad idolorum cultum
conversi eslis : quo fit u l apte vobis accommodetur
'
- j) meretricis imago. Jamvero vos bac animorum pravilate imbutos baud par esi diulius meos vocari :
*
et quidem ego a vobis abalienatus sum. Quid

ergo?
* ;
VERS. 3-5. Auferam fornicalionem ejus a
>\ \
, conspectu meo, el adulierium ejus e medio ube > rum ejus. Scilicet procui me genlem hanc
, \ abigara , projeclam in caplivitalem atque ad
* * \ longinqua loca Iraiislatam : ne diutius apud me
* videam seortaiiones ejus ei adulteria cupidissiine
, admissa, d u n se idolis totam addicit. ld enim
signiiical e medio ul>erum ejus, lanquain si
scorla pcr nin.iam lasciviam cum amaioribui suis
* c , >
- Psal. Lxxiii. 2.
(2) ftec nominibut...
tignificQ*,
in Grseco dcsunl. EIMT.
THEODOfU OFSUESTENI
456
Ua veraenlur. Atque his coneetrtanea proeeqoitwr: *

< |}| eam veelibus spoliem, faciaroqoe u l in diebtu \ *
nativitatis ejus. Otnni ornatu, iuqtiit, delracto, c "
quem ei propler meum siudiiini circumdederam, in ,
epeciem illam resliiuatn, qua utebatur cum p r i - , \, , |
,
iiuim in jEgypto crevit, in angusiiis niiniruro
atque laboribus alque acerbo erviiio degens. ,
Naitvitatem eoim ejus appellat lempus illud, quo- , \
niam Judaicae nationis tunc inllia fuerunt. c Et \ *
ponam eam quasi soliludinem, et staluam eam (. 44)
quasi 1 0 terram aqua careniem. Sic nimirum ab ,
c \ ,
ooini re bona derelictara, veluli deserlam terram
alque inaquosam, oranisque fruclus expertem. . ,
c SUique eam perimam > oiunibus orbalam bonis, \
. eorunique oppido cupidam, nulliusiamen potientem
c Uberorum ejusnon miserebor, quia gerinina seor- ^ ,
lationuiu sunl: scortala esl enim mater eorura, l u r p i - , . \
ler egil quae peperit eos. > His vero exercilfos malis ,
iiiilla prosequar misericordia; secue ac oliin in iEgy- , piomegessi rquoniam isti pareui malri suse meutem .
iudue.runl. Maler enim dum ejusmodi oliiu conira * \
A\t aniiuum geril, ignonainia perfudil parlus suos, ,
\ \
qui mnternaiu maliliam imilati sunt. c Quia d i x i l :
lbo posl atituiores meos, qui dant iiiibi pane \ ,
meos, el aquam meani, el vesliinenla inea, ei \ ,
linum meuui, et oleum meum, et ontnia qu$ inibi . f " , usui sunt. > Cuncli eniro daunoniorum famulalui se ,
addixerunt, alque bis bona sua accepla referunl, , \ ,
quae mea tamen evidenter beneflcia s u n l , qui rea
, , .
orones creavt. Jain aroaioree eorum daemonas dicit, Q \ . >
tit dsemonuin declaret libidineni perdendi boniines;
, *
alque borum furiosum erga daemona* siudium, quos deorum inslar atque ut oranium bonortim , *
auclores impudenler colebant.
*
, . 15) \ , \
, \ * \ .
. *-'.
YERS. 6-8. Propler hoc ecce ego sepiam
viam ejus vallo, cl obslruam exilus ejiis, ita ut se- ,
, \ . >
mitam nou iuveniat. Quaniobrem inevilabilibus
irretiam eos malis. Veluli si quis inlro conclusus,
viis undique obslruclis, niultaque sude circum- , * vallalis et asperis, tmpossibilem haberel exitum : , \ ^
stc bellorum pondere el captivilato el angustiis ex \ ,
ea consequentibus nulluin invenienl malorum effu- Q
gium. c Et seclabitur amalores suos, neque lamea
, \ apprebendet eos; quaerel eos, neque inveniet.
Tunc invocabunt dasinonum, quos coluemnl, , \
auxilium; quin lamen opis quidquam nanciscanlur. ,
\ \ Dicetque : Revertar ad priorem virum roeum, . quicum bealius quam prasenli leinpore vixi.
.
Errorem suuin tuin dcnique agnoscent, secumque , f \ , \
meliug actum fore, si cultui ineo adbaesisseni, qtiam ,
si ad daemonum supersliliones semet demisissenl. .
c Quippe haud noverat ipsa ae frumenlum a me , \ acceptum lulisse, vinoque et oleo, argento et auro ,
a ine fuisae repleiam. Inierim ipsa argenteas aureas- . c \
que oblationes Baali dicavit. Discent denique (. 16) \ ,'
magaa se inscilia laboravisse, dum idoiis booorum .
157
COMMENTAIUUS
158
1N OSEJECAP. I I .
. > suorum causam imputarenl, quae taroen t m e

, rerum oiunium auctore, abunde ipsis stippedita - bantur; neque cnim fruges tantummodo iis suffeci,
' verum etiani argenlmn atque aurum tum exeun , , libus ex iEgypto, tum aliis poslea permuliie even \ \ ', tibus. A l vero ipei conflalis ex bac materia idolis,
, \ \ non dubilanml vani cultus observalionem, ob
' - meialli praistanliam, plurimi facere.
,
.
f
. *-\ c \ VERS. 9-12. Proplerea revertar, et tollam

* , trilicum roeum in tempore suo. > Grandem scilicet
ipsis creabo sterililatem; nam quo potissimum
- tempore frui bonis speranl, tunc omni repente
, - erepto eis fructu,consuetorum varietate daranorum
<:, - obruam, mbigine (pnta), grandine et hujusmodi
, , , aliis , qua3 subito ingruentia, saepe frugibus jam
, \ , sese oetendentibus supremum exilium inferunt, ut,
- quem bonofum soorum auctorem non agnoverant,
ex impacia saltem poena, et rei dalae ablatione ma , , \ nifesie cognoscant. < E l auferam vestimenla roea,
, , c \ et linteamina mea, ne operiaut ignominiam ejus. >
, \ , (. 17) Qu&cunque a me mullifariam collata ornabant
, eos, et lauttores caeteris faciebanl qui haec possi * dent hominibus, haec inqaam auferens, despectis \ - simos omniura praesiabo. c Et nunc revelabo
, , immundiliam ipsius i n conspeciu amaiorum ejus,
. < et nemo eruet eam de manu mea. Aique ila uliio
* mea manifestiorem 1 2 cuiictis reddet calpam qua
\ . * se irretiverunt, dum me derelicio ad daemonum
" cultum se contulenint : cujus causa, gravissimas
, palatn luetit pcenas, nulla daemonum ope poiiri
, - valeotes; elenim inflicti itlis a me supplicii longe
* ' valtdior vis est. c averiam cunclas laetitias ejus,
* , * el neonienias ipsiue ac Sabbaia, omnesque solem * niiates. > Neque solemnilaiis igilur neque ullius
* festi, neque cujuslibei gaudii lempus deinceps eis
. erit, jara videlicelcaplivilati tradilis, et dominorum
, \ , \ - violentia varie pressis. Et deslruam vincam ejus
, , ac ficue, de quibus ipsa dixerat: Hae sunt mercedes
. \ roe, quas mihi amalores mei dederuut. Cunctoe
, plane fruclus eiseripiara, quos acceptos daeinonibus
, * - referebant. c Atque ea ponam in lestimonium. >
&&. c ^ Nerope baec apolialio maximum erit teeUnioniuui
, , ", , praeteritae iniquitatis, qua bona illa a daeraonibus se
. (.
habere dicebant, quorum lainen daudorum et
18; ,
auferendorum arbiter ego eram. E l vorabunt ea
. \
ferae agri, et volalilia coeli, et reptilia lerrae. >
. > " Cuncta passim vastanda objiciaro, ita ut nibil ulile
superfuturum iis sit. Agri feris, coeli avibus, terrae
, * , serpenlibus varietalem deoolare voluil bo&tiam,
\ qui illoe pessum erant daturi. Natn fers quidem
. < ,
saevitia nocendo Imminent : aves iis quae voluni
, \ . > facile involant : serpenlium denique gravissimuin
, 1 - nocumentum est.
* , \ , \ ,
* ,
, * , .
./, '. *
PATROL, G B . L X V I .
VF.RS. 1 3 , 1 4 . ulciscar supar eam diea

5
TIIEODORI
429
MOPSUESTENI
BaaHin, quibus nempe his idolis immolabai : ei , , \

inauree suae monlliaque sua circuinponebat : , \ , suosque amaiores seclabatur, mei oblita, dicit , ,
Doimnus. > Haec nimirum palientur, poenas luendo, ,
,
proplerea quod idolis adbaeserint, quibtis sacrific ia
, \ \
quoqtie oblulerunt, et solemnilaies illorutn cullui
, , (. 19)
dedicarunl, plurimum circuroponenles ornatuin,
coetusque celebres ad dsenionutn superstilioneiu \
convocautes, nullam vero mei memoriaro reltueniea. ,
Dicil aulem 1 3 Baalim, loco idolorum/ui parleomnia \ * ,
compleius : tum ei amaiores more soliio dicil pro
daemonibus ; constat enim, in idolorum obsequio *
reapse daemones cullos fuisse. c Idcirco ego sedu- * ,
,
cai illam, et insiar deserli ponain. Gapliviiaii
. > , , eam Iradam, inquit, ita ut bonis omnibus apoliala
vagelur in v i i s , quas antea nesciebat, nuoc auiem
calainitose decurrere cogilur. Mox tameu posna? , ,
decreto conversionem quoquein raclius commiscei, *
qui est propheiarum mos, sic etiam beatum Davi- \
dem iniiianiiuni, qui sxpe in Psalmis calarailales , ; ,
\
pariler dicebal, el solulionem pollicebatur. Veluii
cuin tn iricesimo psalmo a i l , : Miserere mei, , \
Domine, quoniam iribulor. Turbati sunt in furore * \
uculi m e i , el anima mea ac veitfer meus. Quia * t , , *
defecil in dolore v i u mea, et anni mei m gemili- ,
\ * ,
bus . > Tum ei deinde alia his similia. Paulo
post lamen, dicere pergens, ait : Reuedicius \ . \ *
*
Dominus, qui miriflcavit misericordiam suam ia
civitate munila. Et mox ilem alia hujusmodi. * c ,
Multa bis paria in Psalmis comperire esl, q u * \ *
propbete necessario etudio faciebanl, non modi- ^ * \
cam audieniibus creanies ulHilaiein : namque ut * calamitalis prediclione territarent, bonoruro aulem , (. 20)
*
teuuntiaiione iu spera erigerent.
* , .
*VERS. 15. Quid ergo ait? < loquar ad cor
. \ ; \ \
ejus. > Solabor, inquit, illam quae inconsolabilibus . > , \,
conflictaiur malis. Et dabo ei possessiones suae , .
ibideni. Reslituam illam in priorum bonoruin ,
nsura, caplivilate liberans. c Et vallem Acbor ad
aperiendam inteUigenliam ipsius. * Ua ut quaecun- . ',
que illo i n toco perpessi fuerunt, ea deinceps ad , "1) * restrtutioneni io ineliorem staium el priorum cla- ,
dium sublevationem vertanlur. Seiitient enim, u l \
par eei, ex bac in inelius conversione, quod et illa
, , \
tristia non incuria mea experti fuerinl, sed quia
, \ ladendo oporiuit illos peccatorum 1 4 suorum sen- * , *
siiiii percipcrc. Nain vallem Achor, > locum dicere *
videtur, in quo praeserlim gravissiniam aeceperant ',
belli cladem: ex qua consecuta fuerat capliviias

cuui propria malorum sequela. Atque cx hae loci , \
parle, lolam yidelur ipsorum designare regionem : ,
in qua pogtqtiaio innuinera ab hoslibus niata per- (. 2 1 )
pessi fuerant, in capliviialem dejiique ab iisdem
, \
abducli fuerunt. Et huruiliabittir illic juxta dies , \ >
Snfanlia? sua, et juxta dies ascensionis ipsius de ,
terra JEgypli. Quoniam superbhe norauie indigitat
\ l f
Psal. i x x , 40.
141
C O M M E N T A R I U S I N OSEJE C A P . I I .
44*
. aposlasiam neglecluinquc Dei, humilialionem v i

\ , - cissim dicil offlcii proprii cognilionem, justumque
Dei, ut principis, judicisque ac Domini, tiioorem.
\ * Hunc ergo, ait, calamitaiis lempore fnicluro nan , \, !;, ciscetur, prout olira in iflgypto ustivenit, eum
opere latericio faciendo auriti, agnoverunt unde' ,
nam malorum sotuiionem peiere debereut; c u n ) ,
\ - ciique ad Deum clamaverunt; quo faclo, Deus
annucns clamantium precibus, non sinc grandi
*
roiraculo suum eis auxilium suppedilavit. Presentia,

inquit, pari ac illa velera conditione iient: his v i . *
deticet calamilate emendalis, cteum qui causa bo , , \
norum esi agnoscentibus, indidemqne opcm po , \ scentibus, pronaque iinpciraniibus facililaie.
*
,
.
. '-\ \ ,
, , \
\ \
\
(. 22) , ,
\, , \
,
,

, *
, c \,
, , \,
-
VERS. 46-20. Erilqucdie illa, dicil Dominus,

vocabit aie vir roeus, et oon vocabit mo diutiua
Baalim. Auferamque nomtna Baalim ex ore ejus,
nec recordabuntur ullerius noimiiara eorum.
Tunc proprium, inquit, curatorem agnoscent,
cunclisque aliis omissis, ad cultum oieum accedeat,
ab omni idolorum obsequio recedenles; in lantaai
ut nullam illorum memoriam retineant, vcl rainiroam postbinc curam gerant. Quod vero ait, c Non
vocabuot me amplius Baalim, quoniam Deus eral
qui 1 5 ita loquilur, Haud ultra, inquit, nomen
meam Baalim imponent; quandoquidem ab idolor a m B r r o r e regres*i, ad me in posterum didicerunt
, Q respicere verum Deum. c Curaboque eis foDdus die

illa cura feris agri, et cum coeli volucribus, et cum
. \
terne reptilibue. > Illa, inquit, quae ipsis antea i n , \ , sidiabantur, et hostili animo erant, dabo operam,
. , ut eisdem amicitia jungantur. Arcumque el gla\, , dium ac bellum tola regione eouteram. > Nempe
illos oroni belli raolesiia expediaro. c Et babilaro
,
. c \ \ ^ \ eos faciam cum spe. Dabo operam, ut ex jam
iropelratis boaie, meliora etiaro se postea consecu , c \ * turos sperent. c Et sponsabo te mihi i n sempiier& * > nutu : et sponsabo mihi in justitia, in judiciis, et
, \ \ in misericordia, et in oiiseralionibus. Te, inquam,
. \ in amicitiam roeam reponam, tibique faniiliaritaiem
* \ meam resiiluam ; aeqao jure agene, et eos qui tibi
captivitatis lempore injurii fuerunt punicns, j u x a l \
. i & sturoque de omnibus judicium fereus, ree tuas
denique benigne regens. c Et sponsabo te mibi i n
* , \, (. 23)
, , fide, el cognosces Dominum. > Vos, inquaro, in ne , cessariorum numero posthinc babebo, qni et mibi
* \ \ credidistts pront Deo par est, roeque vestrum Do . \ minum agnovislis.
(, \ .
, \ .
\ERS. 24. t Erltque die ilta, dicit Domiaus,
. '. t \ ,
, , \ exaudiam coelum, et coelum exaudiet terram, et
terra exaudiet Iriticum el vinum et olearn, et
, \
\ \ * \ baec exaudient Israelem. Seramque eam mihi i n
\ \ , \ terra, et miserebor ejus cuju& non eram mfsettus.
\ , Dicaraque populo non meo, Populus meus ea l u :
* \ . et ipse dicet, Dominus Deus meus es t u . >Tunc ccrto
. \ roaltara habebitis frugum ubertalem : clenim aer
9
THEODOM MOPSUESTEM
me volente, imbrem telltiri dcmittet; quippe coeJum pro aere d i c i l , veluti cum cocli volucres dicit,
riempe illae quae aerem findunt. Terra autem rile
irrigata fructus suos abundanter praebebit : quorum lauto Israel usu fruelur, id esi lerrae bonorum.
Faciamque u l 1 6 propriam regionem denuo incolant, qua antea privali fueranl; aique ita Sbi
degenles cultutn mibi exbibebunt. Id enim signiftcanl illa verba, Scram eam mibi in lerra : meiapbora a seminaioribus suropla dicere volens, se
illos tola rursus regiooe patria sparsurum, in qua
sccure babilabunl, debitisque erga me ofOciis
fungentur. Quae quidem ita evcnient, quia res
vcslrae, me curante, raeliore condilione cese cas
perunl; a.leo ut miserlura sit illius qtiae extra m i sericordiam fuerat; factusque sit populus, qui
anteanon erat populus. Alque ila jure oplimo bis
fisl, qma et ipsi velere errore reliclo, debitum
stium agnoscent, daraquc vocc dicent, solum essc
ipsorummet vere Dominuiu ac Deum, eum qui
omniura crealor est, specialeinque cis curara suani
coelilus tribuil.
444

*
,
* * *

ol>
, ,
(. 24) ?
, \
\
,
, ,

, \
'

,
, \
, \
\ ,
\ ,
.
CAp. 111.
. .
VER. 4. DjiUque roibi Dominu* : Adbuc

vade, et dillge multerem dilig/eutam mala el adulieram : baud secus quam Deps fdiog Israelis
diligit, duni ipsi ad doe alienos regpiciunt, diligunlque cupedias cl vinacea. Hinc quoque exploratum iU, quod mulioiies diximus, non ad ecripiieais fonnaia, uooque tenore, propbelarura oratnla fuUse conscripta, sed ex intervallodielaia, seeuodiioi acceplarum teinpora revelaiioaun: q u a r u m
instinciu ad populum aeccstario verba fociebanl,
diviois ilbiminalionibqs coaseclanei. Nam cuin
*uperius enarrasset oblatam sibi illarttm reruin eb
populi vituperationem iinagiuem, merito nanc
revelationem alleram pariter exponit, quam ulpote
a Deo sibi immissam, nequii reiicere. Eienbn verba,
Dixii tpilii Dominus, > hoc significani, nimiruna
D*i loqueuiig vocem veluli case, factarj) illani sibi
1 7 diviuilMS revelaUQnem. Mandavii ergo mibi
mulierem babere adulieram, et cujusvis malorum
generis operatricem : ut baec etiaro repraeseuUiio
quseda.ni sii meniis, quaro ego erga lsraelis filiog
relinere aludiii, quanquam omni improbiiaM deditos, guumquti apcrleadulleriuin oglenianics; qui diis
ialso apnd elbnicos reputaiis studeat; magnopere
salagenles consiitutas illic religiones exsequi : id
erim gjgaiiicaiU verba < cupediae cum vinaceis; >
quasi dicat panes varie laboralos, cum passis
niinirum tivis, admislis bellariis, quos inore suo
quodam idolis offerebant : nato c cupedias cum
viaaceis appetere, dictum est pro volupiate quam
honoranoUs idplis capiunt. Porro supcriora dicta
fuere praeseriim ad decem tribuupi reprehens ionein,
ûaniiB populus derelicto Dco, se idolis addixerat :
aec aolem ad rcprebeosioaeui pariier illorum
. '. ,
\
\ * | ,
\ \ , \
, ,

(. 25)
* * \

*
' ^,
,
*
, ,

* , \,
\ \ ,
,
,
* \
,

*

\ , \ ,
* t
, > \ , *
\ , (. 26) "

* : } f a %
145
COMHENTAIUUS IN OSEM
CAP. I I I .
; ot - perlinent, qui in Judaa regno vivebant : namquo

* * ' ^, *< *5 **
et b i , quauquam leroplum apud sc haberenl, nc \ \
non aliquam observantiaw solemnUauiin ac gacri, \ liciorunt pra se ferreni in veri Dci honorem,

nibilorainus inslar adolterre, idolomra cultorn,
^.
cum demonstralione studit erga Deura* copula
banl.
.'-'. \
TERS. 2-5. E l mercede conduxi eairt niibi
, , \ quindecim argenters, et coro hordei ac mensura
*
vini. Minola bac loctilione utilur ad vcrae rei
f r f o v d ^
geslae demonstralionem. Ilem opus (uil c mcrcedis
, \ \ \
exemplo, quia Deus quoque niagiiis donis alque
\ . \ mercedibus Judaeos sibi addixerat. c Dixique ei :
, * \, Dies inullos exspectabis me, et ego t e ; et non
\ , \ , fornicaberis, neqne viro eris. Quasi Deus quo
. \ * , ' qiie paalisptr, sed diulurno Wmpore Judxos
velil sibi adbftrero, quibus vicissira curam suam
, \ promillit : ita mandans quomimis ad idola dcclt * nent, sed erga se benerolentiam retincant. Postea
. , \ \ dicit : t Quia dies mullos sedebunt fliii Israelis
. * c sine rege, et sine prmcipe, et slne ] sacrificio,
oi vkk , ct sine altari, ac sine manifestallontbus. Nam (. 27), , que, ut si illa muUer in foedei*e suo non perman, , . ' sisset, sed meretricio animo ad alios decltnasset:
\ , ita bic dicit, Si paria Judaei mibl feceriut, poenam
, iig dignam iraponam, longo qaidcm temporc
, caplivilati tradens , et omimim palrisc regionis
, , rertim faciens egentes : rege scllicel vcl principe
* ^/, -^ proprio expulso, ipsisque alteri regi supposllis
coi captivos factos servire necesse erit : simulque
aofefri gacrifteiorum r i t n m , fii altaris usum, et
\ , sacerdotale omne ministerium, quia captivi procul
, iis locis conahterent, ubi Deo sacra facere legiti - \ \ mutn e r a l , et dubiorum quoque solutione, qua3
, \ - propbetanim ore flebat, carerent, quaque antea
* - maltifariam fruebanlur. Et post h&c reverlentur
[9 - filii Israelis, el qtiaerent Dominum Deum siium, et
\
Davidem regem suum. Tunc, inquit, itialorum
suomm aensu t a c l i , sententiam commutabuni, et
. c \ Dei ecienliam culttimque stadiose asciscent. Sed et
\ , \ regem haberc optabunt ex Davidis successione.
, \ .
Haec enim ceu post redituni eventura dtcit, cum
, \, , snb uno rege Zorobabele exsliterunl omnes, ex
, D Davide stirpem dacenle; deposiia jam gentenlia
\ \ illa, qtia oliin a bcati Davidis regtis successoribus

deiteientes detem tribos, alios sibi delegerant.
(. 28)
Et eUipebunt eitper bonis ejus i n novissimis
, '
diebtis. Exslasim quaindam patieniur omnes
,
saroroa rerom admiratione, reputantes quatia illi
quantaque bona a Dei providentia conseculi sint.
, '
His ad incolarum iuda?ae reprebensioncra dictis,
,
eoroiQunem deinde ad oinnes orationem converlit,
, \
modo bos, raodo illos, modo ctinctoe simul ob * .
jurgans.
tow , ,
\ , *;
, , , .
f
147
THEODORI MOPSCESTENI
CAP. IV.
148
. '.
VERS. 1-5. 1 9 Idcirco a i l : Audite verbuni

. '-'. ,
Dourini, Israelis lilii, quia judicium Domino CUIII , > babilatortbus lerrae : iion est enim veriias, et non ,
cst niisericordia, neque scieniia Dei iu lerra. Male- , \
dictum, et mendacium, et homicidhim, et furltim, , \ , \ , \ \
el adulterium inundaverunt terram, et sanguis san- , \ ' .
guini commistus est. Age, jam audtte, inquit, \ , \,
judicio vobiscum disceplaniem Deum, atque osien- \ \
dentera quali quantaque malitia providentiam ejus
remunerali siiis. Nemo quippe veslrurn verilalis \ , *
curam gerit, neque ullaui cbaritalis erga boiaines (. 29) \
raiionem babet: siquidem ne de Dei quidem scien- \
tia solliciti eslis; sed fraus qt exsecrabilia prorsus , \ \
opera, bomicidium, furtum alque adulterium pas-
sim in
lerra excrceulur;
muluisque
caedibus
tan \.
:~
.
. .
_. . . .
.
.
... ,
...
. i - \
lopere indulgetis, ut seuiper cum pracedemibus ' ,
c , \
t-ruor subsequens miscealur. c Propler boc lugebit
ierra,etminueturcum oronibusqui babilanl eam. .
In luclu terra omnis versabitur, propter iiigrueo-
tium malorum magoitudiiiem: duiu i i tam imiua- *
niter ab hoslibus trucidantur, ut nonnisi exiguus , incolarutn numerus supersit: id enim valent verba, ,
c Minueiur terra com babitanlibus eam. > Cum * .
c , \
feris agri, cuni reptilibus terrae. elcum coeli volucribus. Tropice more suo dicit, fore ut cum plebe , . >
principes quoque ejusdem pereant, qui ferarum , \
instar inGrmioribus nocebant: et ceu aves qua> , dain diripiendis pauperibus eubito involabanl; vel \
denique serpeutium rilu proxiuios quosqne vul- Q ,

uerare sludebant. c Maris quoque pisces deficient. >
Cuncli, ut uno verbo dicam, qui, tanquam roare , (. 50) .
piaces, sic terram replebant, funditus disperibuni. ", , *
tlis addit : c Ut nemo vel judicelur, vel arguatur quisquara. >201aiila, ioquit, omnium rerum vaslilas . " \ c r i i , ut neque deiocepsjudex supersit, nec qui alio- , . , ,,
rura criinina corrigal: cunctis una caplmtalis cala- ,
iniiaiea?que obrulis. Populus autem meus lanquam ,
sacerdos, cui contradicilur : dignitate omni de-
ciduus, nulloque jam habilus respeclu dignus : .
veluii 8i quis sacerdos in eoutroversiam incidal, et , \
deponatur, atque apud omnes dehoneetotur. Et inlirmus crit interdio. Diutiesime i n infirmilate ^, \ ,
versabilur incitnibentium malorum. c Et intirrous \ . > \
4
erit prophela tecum noctu. E l qui falsis autea D , praediclionibus ad vos decipiendos abulebanlur, .\ ^plerique omnes iniirraabuutur; ab obruente eos
calamilate, Dociurnis veluti tenebris occupati, , \ \ fraudis sua3 inutile jain moliroen cernentes. c Nocli * ,
assimilavi matrem luam. Adco ba?c iu insciiia
, \
alque errore sewper versaiurl

< . >
\ .
YEBS. 6-8. Visus est populus meus lanquara
Ron habens scientiam. Vos quoque ejusdem i m i talores facli, nullam scienlia? meae ralionem babuislis. Quia el lu repulisii scientiam, repellam
le ego quoque, quominus sacerdotio mihi fungal i f . > Sicuti vos stiemiam raeam mcolc veelra eje-
. '-'. f
. , . <"
\ , (. 51) >
,
1-1
COMMENTARIUS
I N OSEJE C A P . I T .
,
, i v
. , '
. >
,
, , \
*
,
, \
. \ * ;
.
, \ .
, . > \

IM>
clstis, sic ego quoque ?os a culla meo expellaiu,

procul vos propler captivitaiem ab iis locis subinovciis, in quibus rero mibi sacram a vobis fleri
constiluium fuerau Hoc significant verba, t Repcllain le quominus sarerdotio fungaris mibi. Nam
quia coitiiuune lucrum est sacerdodum, proul bealua Paulus ait, ac propierea debet sacerdos lum
pro se,ium eliam pro populi iguorantiis offerre ;
tncrito cuncios dc tacerdolio expelli dicil, s i quando boc desinil : nam siculi duio exsislit,
comimincm praebet ulililalein, sic desincns, comniuoe delritiienlum parit. E l obliia es legie Dci
t u i ; obliviscar iiliorirm tuorum et ego. > Eos qui
legiiiina mea iransgredientur, nibili aeslimabo.
SecunJuin multitudiuera 2 1 eorum, eic pecca,
verunl mibi. Cum inulli, imo innuinerabiles, ob
providenliain meam facli essont, aequum profeclo
, erat, u l bujus muneris auclorem cognoscerenl; at
\ . ; illi contra, parein nutnero suo iniquiialeia adversus
. me exprompsertint, mullam scilicel et iufinitam
, palranles. Quid ergo? Gloriara eorum in igno . (. 32) miniaro comraulabo. prioribus bonis dejeclos,
, , pejora faeiam experiri. Peccata populi inei co * medent. Quasidicat, Talia populus nieus cum in me
, * peccaverit, congruuro factissuis fructuin percipiel; Ur
, > \ , - lesnerape fruclus capiens, quale senien jecit.tfam lo
.
cutio, Peccala populi mei comedent, perindeesiaU
que,TaUbu8perfuelurpopulu8meus,qual'LapeccavU..
. "-\ \
YERS. 9-14. c E l in iniquitatibus eorura ac . - cipient alii animas ipsorum. > Namqueob ea qus
, *
iii me peccarunt, uhionem ab aliis patientur bo , c slibus, qui eonsurgent. c Et erit sicut populue, sic
, \ . > sacerdos. In confusionem lanlam calatuilalenique
* , devenient propter caplivilalem, ut nulla sil sacer ' dptis ab eo qui sub sacerdotio esl discrepanlia;
* quatenus nibil lunc ad sacerdotale miiiisteriuui
, pertinens fiel, cunctis servitulis iuforlunio indiffc , renier correptis. Et ulciscar supcr eos vias eoc * , \ rum, ei cogilaliones eorum reddam ipsis. > Pu . - iiiam eos congrua bis, quae cogilarunt facere ac
voluerunt, vindicta. Et comedenl, el non reple\ . \ - buntur. Tndesinenter mala experientur, aliis alia
. , excipientibus. Ulilur auteni metapbora eorum qui
\ * - comestione non saiiaii, rursus comedunt; utdicat
' - D fore ut bi eiiani iriala experiantur; et peracti&
, * \
prioribus, fore a l posteiiora supervenianl : nul *
lumque ttnem impositum i r i . Nam verbuin come, (. 33) *
dent bic item eo sensu dicit quo in euperioribus,
* > - c peccaia populi mei comedenl, i d est, Expc c rienlur. Fornicati suni, et non recte eis erit.
, \ , . c - Naro quia a me oiunino recessemnt, nibil iis bene
. > - eveniet. < Quoniam Dominum 2 2 dereliquerunt,
, . ut foroicando inhaercreot. Fornicaiionem, vinum
, - el ebrielalein cor populi mei excepit. > Quippe
" \ Deo prorsus negtccto, inultam circa idolornm dili. t ' , gentiam exprompserunt: adeo ut malis ebrtali, ue
\ - sensum quidem iniquilalis sine habeant.
, .
r
'. , 12.
11
151
THEODORI MOPSUESTEM
152
Vias. 12-14 c auspiciis inlerrogabani, et , '-\ ,
in virgis suis annunliabant ei. > More, iiiquit,
0 . >
elbnicorum agebant, qui daemones interrogabanl,
, ,
sWe borum sacerdotes, e i auspiciis discere volcn- , ,
tes quae ipsis opas erant : quorum erat consuetudo , ; *
ut virgis quibusdam utentes, fraudulenter ad inler- ( \ rogata responderent. Spiritus fornicationis dece-
pit eos, el fornicali sunl a Deo 3uo. Fornicariam
. c ,
Jiabentes mentem, ad errorem a Deo prorsus aversi
. > declinaverunl. Super vertices montiuiP sacriGca ,
bant, el super colles accendebant tbymiama : sub- , c tug quercum ei populuro el urobrosam arborem,
, (. 54) \ \
qoia bonum eral urabraculura. Deinde ad mou- \ ,
tes collesque currebant, ibique daemonibus sacrifl. \ cia faciebaut, magitasque et umbrosas arbores
, *
rieligebant, ubi suas perversiiates peragerent; ma- \ ,
gnum quid et sanctum putanles esse arborum am- , \
plitudinem ac densilalera, et suae impielati com-
modum existiraantes. ldeo fornicabuniur liliae *
vestrae, et spons veslrae adullera erunt. E l non .
isitabo super filias vestras cum fuerint fornicata*, , \ *
el super sponsas vestrag cum adulteraverinl : quo- \ \ '
aiam et ipsi cum mereiricibus conversabantur, et , '
cura iitiiialis immolabant. Et populus intelligens adbserebat merelrici. > Dignas deliclis vestris pce- , \ )^ * 6
nas dabilis, cum vobis potili bosles, filiabus veslris (3) .
ac uxoribus stupra inferent, quorum ego faciortim
nullam geram solliciludinem; quia merito haec * ,
paiieroini, qui 2 3 fornicario errore vos itreiivi-
conjurantes simul, ut me derelicto ad idola
\ * *
accedalis; in tanlum, ut multi ex vobis constitulas
,
quoque apud ethnicoe initiationes susceperint, et ,
aacrificia his consueta tanquam pro grandi aliquo . ,
bono peragani. Atque ut summalira dicamus, u n i - * (. 35) >
versus populus, qui maxime omnium cordatus
esae debuerat, et Deum ceu proprium creaiorem
'
agnoscere, illorura socielatcm praiulit, qul hanc
* , ,
improbam inicmperanlemque fornicationem palra- \
bant, a Deo aversi, et daeinonibus cultum exhi- ,
benles.
\ , ,
.
. '-% , , *, \
VERS. 15-19. c Tu vero, Israel, ne ignores, et,
, \ Juda ne pergatis in Galgala, neque i n domum On
ascendaiis, et ne jurelis vivenlera Dominum. > Ne ", \ .
. '
eic, inquam, omnee pessimo laborelis inscitiae
roorbo, ut in Galgala ad adorandum venialis con- , \
stitulum illic idolura; et simuleiis honorare l a n - ,
qoam aeternum illum qui verus Deus non est. Cum $ \ * ^
scire oporieat, impossibile esse haec siraul consi- ,

etere: mulla entm esi differenlia aelerni Dei ab

idolo, quod beri manus hominuin fabricavenint:

confitenliqiie aeternum Deum prorsus esse absti
nendum ab iis qui flcle banc gerunt obtrusam appellaiionem : cujusraodi est Un idoliim, cujut fa~ * " ^
num adttis, haud convenienlem ei cuUum deferen- , 4]
. c " tes. Quoniam sicul vacca asilo percussa, insanivit
. Israel. Vacca; instar naluralie cupidinis molu ad
1
(5) Cod. , forta&se pro . Vulgatus Lat. leg t U l , non. Sed Thcodorum no Iruiii legisse ap-
paret , proul habetetiam codex nobilissimua Val.

1*09.
155
COMMENTARIUS
1N O S E J B C A P . V .
154
, (. 56 ) inconUnenliam tendenlis. a senrilio meo <foceiei~

,
stis, lascivaque inente ad idolorum cullum deflexi*
.
slis. c Nunc pascet eos Domiuus quasi agnum in
c - laiiludioe. > Dispertiar itaque illos, bac et iilac
. circumagens in boslium incqrsioiie, adco ut ab
, agno non diflerani qui in spaliosa regione oberral
\ mairera suam requirens. Nam pascel, pro disper \
tietur, a i t , capta metaphora ab iis qui profuse
, (4) dispertiuntur aliquid aique dispergunt. Parliceps
. c 2 4 idolorum Epbraim. > Scilicei cum idolis com. municavit. E l $a?pe alibi el nunc cliam Epbraimum
*~
pro Israele dicit, ex poteniiore inier decem tribus
, nomen assumens, sicul i l b t d : c Filii Epbraimi i n , \ tendenles ac jaculantes arcubus
> * Scandala
\ . g sibi posuerunt. Ipse sibi conversionem ad delef , riora exeogitavii. Quamobrem, vel quomodo? t Pro \ ; vocavii Ghananaeos, illorum impieiatem acmulat " , - tus. c Fornicantes fornicati sunt. Exin in pejus
. c . omnino ruerunt. c Dilexerunt ignominiam ob fa , sium ejus. > Mulla utenles insania et adversus nie
, (. 37) superbia, idolorum religionem amplexi sunt, qua3
. \ ' , omnimodam ipsis ignominiara asperget. c Turbo
, spirilus quast sibilus extollet eos in alis suis
. - Sicut volucer, aereum spiritum alis suis impellens,
pul , ' in sublime volando fertur : sic isti ab ira mea cor repli, et quasi per aereni rapiati, nmlta cum vio, , lentia in caplivilaiem abripieniur. c Et probro aifl , \ cienlur ex altaribus suis. Tunc demum intelli,
gent, stulto se ac noxio circa idolorum allaria
. \ - C sludio defunctos.
, * ] \ \
.
CAP. .
. '.
VBRS. 4-5. Audileboc, sacerdotes, el alten. /-'. , ,
, , \ , - djte, domus Israel, et domus regis, auscullaie.
. Manilestum esl, binc quoque rursus, ex alia revelalione inilium sequenlis diclionis facere, sacerdo ,
les simul, el lsraelem, el regi familiae cuncios
\ , \
. < alloquens. c Quia vobis judicium esl. > Ad vos
. - cuim veni u l judicium meura exerceam, el poenas
, de ausibus vestris lala seuientia sumam. c Quia
laqueus facli estie in specula, el quasi rele in
* . " \
, , Uabyrio exlensum, quod venatores praedae causa
ol . (. 38) - D fixerunt, . Varias, inquil, prophelia moliii eelis
insidias, ei venalorum more qui rele ad capiendam
, \, 2 5 praedam exlendunt, diversis illos iropiicare
^ ,
1*4 , malis sluduislis. Naro speculam appellat propbeta * , riim coBlura; veluti apud Ezecbielem : Specula , torem dedi te domui Israelis . Ego vero cru< . > c dilur vesler eum. Sed quia vos, molesle ferenles
6 . > '* quse illi vobia evenlura cauebaai, lalia adversus
* * , eos lnacbinaii estift, equidem peccalis veslris p<B* , , nam imponam, quam inviti licel bine dubio pa^ ' , tiemini. c Ego novi Epbraimuro, el Israel a me
, c , \ non abesl. Opera eniro illorura probe scio, ulpole
.' , \ qui nunquam illis non adsum. Quia nunc forni .* , caiu$ e&i Epbraimus, coaiarouialus esl Israel.
u
l>aal. LX-XVII 9. " Execb. , 17.

(4} Gca*ce refcrtur ad . Scd Laiine non ila se baberel paiut ad di$p*rtklur>
Itt
THEODORIMOPSUEJSTEM
Vidi HIoo prorsus a e reccssisse, et idolorum c ,

religione se poltuiste. t Non dederunt cogitationes . > soas ut revertantur ad me, quia spiritus fornica- ,
, f Cionis ipsis inest, ei Dominuin non cognoverunl.
Neque resipiscentibus mens fuit ad me reverlendi, ,
quia i n vitium toto homine incurreruni, ntiilum .
mei respectum babere volentes. c Et bumifiabUur ,
arrogantia Israelis in faciem ejus. > Alqui vesaniae * ,
liujus atque arrogantiae, qua adversus me insa- . c \ jiierunt apostasia sua a ine, el accessu ad idola, , '
dignas luent poenas, cum suam depressionem epe- \ ciabunt, in quam me ulciscente devenienl. c E l ,
Israel atque Epbraimus inOnnabunlur in iniquiia- , , \ \ oU
libus suis. Judas pariter cum ipsis infirmabitur. > ,
Cuncli corarauniter peccantes, corarauniter quoque . c \ xaV
paenam perferent, proplerea quod adversus scien- (. 39
tiam meain injurii fuerunt. Sic eliam bealus ait \ xa\ * . > ".,
Paulus : c Eorum, qui veritatem in injustitia de- , \ l i n e n t * ; > nempe eorum, qui veritati faciunl i n - , .
\ ,
juriam sua ad vilium pervereione.
* ,
.
. '-'. \
VERS. 6-9.Cumovibussuisacvilulis pergent ad
, \
quaerendum Dominum,et non iiivenient eum; elenim
* * ,
ab ipsis declinavit, postquara Dominum dereliquerunt. > Etiaiosi hostias adduxerinl, bis puUntes p r o - . pitium sibi Numen reddere, nihil i n d e 2 6 P
e n t , ,
Deo prorsus aversante; quandoquidein eo dimisso, , ,
idolis lotos se dediderunt. c Quia filios alienos sibi * ,
genuerunt. > Nam et cum genlibus praler prascri- C . c " . *
ptum conjugia miscenles, ex alienigeiiarum copula
liberos susceperunl. Ergo binc eiiam omnimodam ,
illorum cum alienigenis coraroislionem ostendit, *
quia ex bis eiiam liberi ipsis nati sint. Hoi: enim * \ .
illis iniproperat eliam beatus David dicens : c Et
comniisii suut iuter gentes .Nunc devorabil eos , ,
rubigo, necnon baereditates ipsorum. Dicit ninii- \
, "
rura ae tanquam rubigini Iradituruni eos cxitiocum
palrimonio universo. cClangile buccina super colles,
aonale super excelsa, pr&dicate in donio Oo. $. c \
Cunctis, inquit, locis, ubi impietatero veslram pa- \ , *. > , \,
irastis, omissis consueiis ritibus, claniate potius,
quo vobis eventura mala portendads. Quaenam haec? , (. 40)
Obstupuit Benjamin, Epbraim in desolatione fuit, ^ , , \
in diebus correptionis. Benjamini nomine, Juduâe . .
regnum dicit; Epbraiino autcni, decem denotattri- ; c \, bus. Neque vero ait illum obsiupuissc, bunc autero , '
desolatum; sed de utroque comiuuniter utrunique -
*
dicil, nerape quod obstupescent et desolabuniur.
c In diebus correptionis, > id esi in bostium incursu, , ,
* ' quos ipse adducet, u l populi sui pepversilatera
, \ *
palara castiget. Obstupescent ergo, ait, miranles
eubitam reruro suarura cataetrophen, in qua fun- \
ditus destruentur, roe hostes eis immiilente, et , ,
peraciam ab ipsis transgressionem puniente. Jam . , \, rem commuDem diaeresi dici, passim comperire esl \ ,
eliam apud bealum Davidem, velulcum a i t : c Dia '
clamavi, ei nocte coram l e " ; > nou ail se interdiu , \ *
1
rofici
11
* Rom. , 18.
41
Psal. f,
* Paal. LXXXVM, i .
COMMENTARIUS IN OSEiS CAP. .
158
* claniare, et noctu coram Deo loqui; sed ait potitis,

, Interdiu uoctuque clamavi coram te. Ergo per ftgu c - ram dtsereseos rem communem dixit. Sic eliam hoc
, \ \ l o c o a i l : cObstupuit Benjamin, Ephraim in desoPotp , , lalione fuit; u l communi 2 7 ambobus diclione
' , \ - dicat, Obstupuerunt et desolali sunu < In tribebus
* Israelis oslendi lidelia. > Ha?c nimirum illis impin , \, gens, minarum mearum veriialem flrmitalemque
* > comprobabo, quibus a prophetaruui inteniatia i t l i
\ . non crediderunl: sentienl auiem experimento
. (. 4 1 ) edocli fidelia omnia ac veracia fuisse quae dicla
, fueranl.
\ ,
\ .
. '-. c VERS. 10-12. Facti sunl principes Judae quaai
. " lerrainoe transferenles. > Quemadmoduni i l l i , qui
divisionum in campie signa auferunt, domioii j u r i
. , , \, oocent; eic vos, inquil, cum tanla essel inier me
\ , atque idola inlercapedo, quatenus raibi debetur
\ - bonor et nomen divinuin, illis vero nequaquam;
, * , ^ firma jura, multisque ac variis dislincla modif,
;, ' vos quideni pro virili parle dissolvislis, Domen meum
, \ bonoremque idolis allribuendo. Super eos effun*
dam quasi aquam impelum meum.> Terribili
. c '
. > * quodam impetu ferar in eos, qui lalia eunl ausi,
* , aquae instar eos imindans multiludine bostium.
cOppressit Ephraimus adversarium euiim, coa ,
, culcavil judicium. > Nullam justitiae rationem ba . > buerunl: unuequisque p r o viribus vim injusUm
, C alteri iatulil, jus conculcanlcs ac pro nibilo haben , \ les. Sicut Dominua i n EvaogeliU : c Dereliquistis
* * cbaritalem et judiciuno acmieericordiam"; pro 60
c \ \ ac dicat : Nihil pensi habeiis cbaritalein, jusli (5). (. 4 2 ) , liam, ac benignilalem. Nam et adversarium videtur
\ * dicere Dominus pro eo qui laesus f u i t ; velul: c Esto
, benevolus adversario tuo celeriter ; monei scili * , " * cet offenaores ut omnino conentur abs se laesoa
& placare. c Quia ccepil abire post vana. Ita quippe
* . c " - ee gerebanl, ex quo idolorum superslilioni se ad , dixerunt, omissa legum raearum observanlia, om \ nique oflicio. c El ego quasi conlurbatio Ephrairao,
eiimulus Juda. > In grandi eos hostiutn
, \ et 2 8 l
. c \ - causa perlurbalione constUuaui, belli doloribus
, , ^ quasi gravi slimulo illos compungens. Porro satte
dical,
- constat, quod baud allerum de Epbrairao
"
, \ alierum de Juda, sed communein ambobus minalor
\ conturbaiionem ac stimulum, ut jaio i n auperiori, * bus demonslraviniue.

, \ .
VERS. 1 3 * 1 5 . c E l vidit Ephraimus languorom
. *- . c \
, * \ 8UU111, el iudas dolorem suum. E l abiil Epbraimue
, \ ad Aasyrios, misilque legalos ad regem Jarim, et
ipse non pomil sanare vos. > Tuuc enimvero mala
* p<>sua perseolienl: baec eniui appellai languorem alquc
. >
18
u a 8 i
I T
Lucxi, 4i.
1 8
Mallb. v,25.
(5) Animadverie prxclaram lectionem , t n joa vesligia alibi non inveniebam, ne in Valicano
quideio praenobili 1209, nec \u Vulgato. Prsclaram
dixi, itno preiiosam leclioitem , quia miiericprdi*

argumenluiu fruclusquc
caritatii, quie iBi praa*
cedil.
199
THEODOIU MOPSUESTENI
|ft
dolorem: cuni videlicel caplivua abdacelur ad Ag- * *

Eyrioe Epbrairoua: qui ad ;Egyplk>rum quktem re- *4
, gem legatos miserat, sed nallam inda opem intpa*
, (. 43) traverat. c Et non desinet veslerdolor; qiioniaai
ego quasi pantiiera Epbraimo, et quasi leo dotnni . c \ ca
Juda: ego rapiam t vadara et tollam, nec qai eruai - ,
* \ \
erit. coalinuis perseverabitis malis; eteniin
tanquam paatbera leoque vobis ero, mulla vos cum \ , \
. > ,
ceJeritate rapiens et abdocen* per hoslUtai mcursio*
nein; quin vos aliquis incumbenubus malts posaii ,
subliabere. f lbo. ei revetiap ad locum meum, donec \
dispereanl. Consentaneum proposilse simiKtudtni *
. c
boc quoque dicit: quandoquidem ferarum bujusinodi hic mos esl, ut cum velocitate rapiani, et \ , . > " xaV
quod occurrerit auferanl; mox ad speluncam suam
abeant, ibique detorenl pra3dam atque consutnant. ^
Ergo ad panlheram el leonem hc quoeoe verba * \
retulil, pro ee u l diceret: Po6tquam vos bosiiiira , \ manu prcedaius fuero, et captivos fecero, mecam , \
Ipee babitabo, neque ad geslam rem respieiam, * , nulloque modo vobis opitulabor, donec ab oppres- \ * \ , '
sortbus veslris saprenmm exitium patiamini. c Tune , \ , " demum converteniur, et faciem meam requirent. , ,
Tunc eane et illi resipiacentea open meam iinplora- ,
.
buot.
x o l .
.
. q r .
CAP. .
; *-\
2 9 VERS. 1~3. c iribulatione sua nume vigi * \
labaat ad me dicenles : Revertamur ad Dominmii
^; ,
Deum nostrura; quia ipse percusetl, et sanabit nos;
nrineavii, et medebttur nobi : sanos nos pnesta- \ , (. 44)
bit post biduujn, teriia dSe resurgemue, vivemusque ,
conam ilio, et scierous* Propier incumbeiites ipsi , \ ,
triiuilalioaee mnlta cum celeritaie ad ine curreni; .
inagnopere conftdenle*, fore ut qui eespercuseerim, * : ^(& pariter omniao sanem, el aecepiis oonvenienlem
vulneribus raedicinara faciani, ciio adraodum ev , expediie res eorum prosperilaii reslituens. Hoo ,
eninu denoiaai verba: c Sanabit nos post buhium,
et tertia cbe resurgetnus. Tain brevi, inqutt, noa * , c
sanabit, u i ad summum biduo vel tiriduo in anti- ,
quani oos reponat vsdetudioem. Didio vero Etscie- - >> , ,
maa > ponilur pro, Meliore condilione erimus. Vel- , \ uti i l l u d : < Notasmibi fecisti viae v i ( a 3 , i idesl,Ia ,
v i U me conslituistL c Persequamur, ut cognoscamue * , c , \ ,
DomiDunK Studiose scientiam ejus conquiramus. * , c cQuasi paratum diluculum inveaiemus eum. > , \ ,
Adjutorium ejus nanciscemur quasi diluculuro, . c . >
.
quasi nimirum e lenebris res nostrae in lucem trans< , feraniur. c Venielque ad nos quasi iniber telluri
,
matuiinus aat serotioas. > Uberem praebebit bonoram largiiionem, veluii deierra fruclus proveniunl, , c \
. > "
q u omni lempore idoneuai imbrem oblinuerit
, pv , ' )
.
VERS. 4-7. Quid faciam tibi, Ephraimet
. *-'. (* 45) , ;
qaid faciam tibi, Juda? Misericordia veslra quaai
, ;
u
Psal. xv, 11.
16!
COJMENTARIUS 1N OSEA CAP V I .
Jb*
, \ . nubes matutina, et quasi ros mane perlrangiena. >

\ , Hoc quoque alterum alloculionis iniiium si, quam
, , ad populuro fecit propbeta, ex accepia revelationo
. , occasionem dicendi sumeos. Quid oportuit, inquit,
, * , - a me vobis fieri, qui tam studiose 3 0 peccastis
;
Equidera vestri niisereri velleui, sed facinora vestra
' $ , non slnunt, quae necessariam poenaro vobis atira*
' (6) bunt: etiamsi enim misericorditer vobiscum agere
, cogitera, carere banc effectu voluniatera meatn
* , ' oporlel, quia facta veslra frustraneaiu prorsus efli ciunt. Veluti si quae nebula aut ros inane brevi ap , - pareat, aiatim diasolvitur. Propierea succidi pro. c , pheus vcstros, et occidi eos verbo orts mei.t
(* ^ . - Proieclo ego, inquil, etiara prophelie meis, quos
* 9 ^, \ , uiililaiis veslrae causa niiltebam, necis ministraior
, ^ f u i : siquidera ego illos aduionere vos de officio
- vestro mandabara; et illi quidem vos adborlaban \ *
t u r ; sed vos contra, nullam sive dicentium sive
*
mei milieniis reverentiam babenles, variis eoa
morlibus aflecisiis. llaque vocabula c Succidi, et,
, * c Occidi eos verbo oris mei pooiuaur pro, Causa
, ,<\ c (. 46) ego bis fui rei hujusmodi propter impositutn ipsis
, > \ , *
mandalum. Noa ergo ait, 66 voce propria sic inter Cecisse prophelas, sed quia, Propter demandalum
, ijg apud vos oflteium, ipse propemodum neces illas
, * , " exsecuius suin. VeJui etiam apud bealuaa Davidera:
,
c Declinaali semitaa noetras a via l u a : > non quod
* \ - ipse semitas declinaverii, sed quia permisit io lan , c lum illos devenire malorum, idco sibi rei causam
- > , Q quodaoMiiodo altribttit. c Et judiciuro metim quaai
lux egredielur. Atqui non impunero pravarica
tlooem baae vestram esse sinam; nam poenas a
,
vobie repoacaia; iia o i ex iis qu patiemini malis,
. \ . >
lucc clarius euaciis fiat, me vesirum adversus pro*
**
pbeiaa crimen alciacenlem, lantis vos malis ira " *
plicoigae. Caeteroqui ut oslendat 86 non absque ra ,
lioo6 id agere, c Quia misericordiam, inquit, volo
, et non sacriieiuro, 64 scienliara Doi pltts qaaro boi t i v r j ' ,
* - locaueta. Elenira ego ceu si vellero sacrittciorom
quoqu6 et hoiocauaiorum vilitalem 3 1 ôbie 8tia>
, ,
\ . dera, atqoe ad mci agnilionera adducore, propb6tas
\ mUiebam. Nunc quta sic illos traclames, naiam
roibi retribuiioncm obiuiistis, justam peccalorum
,
vindielain perferelie. Nam isencordia offlcium
, *
* D quoque est, p r o p l e r 608 q u i male s u i i t paesi, e u p -
, plieiuin injnrioeis deeeraere. c Ipei autem lanquara

horoo paeUfttn tranegrediens, i l l i c me contempee* (. 47) \
. \ r u n l . > Vos aatem i n transgreseione v e t i r a pers6 , vtrasus, neglecto quod mecom pepigistis a n t i q u o
. \ - fasd6re, meque prorsus deepecto, adeo u t propbelae
(7) , - quoqae i d vobis coBimemoranles inlerfeceriti.
, \ \ .
. '-'. t
. , *
VER8. 8-11. Galgala civitas q a s operatnr

vana. Causa borum vobis Galgaia, apud qnam
P8a1.xLiu, 40.
(6)
Cod. , quod vietim est corrigendiim,
o i a imquam pl4rumque codex 68t emendatbsimus,

UtTD aqae ct optima wanu scriptus.
(7) Ita cod. , seo mendose, ut aroilror, p i o

.
TUEODORI MOPSUESTENl
IG4
itoxidra vanuraquc idolorum studium expromitis.

Sic enim et in superioribus dixit c Ne abierUis in * \ , Galgala civitatem; neque vana operemini, ait, \ ,
ut quae in ea patrantar, significet. c Quae conturbat , , ,
c . > 01 \
aquam.> Illi qui limpiiudinem et purilalem pise
,
reiigionis, in mci agnilione apparenlem, idolorum
adroislione inquinant. c Et fortiludo tua, viri piralae. , \
Qune vim siiam videlicet in erranlium damno de- . > "
monstral; quemadmodum mos est piralis, aliorum >
damnis incumbere, suasque vires i n caHeroruro
* \ \
pernicie oslendere. Celarunt sacerdotes viam, \ , \
occisione Sicima peremerunt, quia iniquitatera pa- .
I r a v e r a n l . * Exemplo vult illorum nequitiam exc " * * planare : Quia, patres vestri, inqoil (dicii autem
.
Jacobi Olios Levim ac Simeonem), postquam forni- * " , , tX
cariam injariara sorori suae illaiam viderunt, tanla ( , \
), (8)
rei indignatione exarserunt, ut oblique quidem ac
aubdole Sicimitas sinl allocuti, amicitiaro simulan- , ( . 48)
lcs: id enim innuunt verba: c Yiam celarunt, > sed \ ,

idoneo caplato tempore, cunclos uno impetu propler
,
lllud flagilium interemerunt. In domo Israelis vidi
borribilia; 3 2 >W foitiicalionem Epbraimi. > Et , '
res quidem illorum ita se babuil. Nunc vero in uni- ,
verso Israele plena borrorig aspexi; fornicationem
, * . \
tiniversalem, non corporis, eed corrupUe animae at- , \, *
que a Deo apo*ialicse. Contaminatus esl Israel, et
,
Judas omisU messeio suam. Cuncti ad praevarica- , * \
tionetn epeciabaot, idoloruro cullu polluti; cuncti
. c , \ hifirmttm ac profligatum salutis sua* negotiura esse
.
estendebant. Nam veluii si quis agricola peractis Q * \
seinmalionibus, et jam frugibus messem postulan
\
libus, mox ignaviae se dederel, agricolationem suam , \
pessumdaret, praeteritum oninero laborem ioertia ,
ua fotilem redderet: sic vos, inquit, t o l tantisque , ,
bonis p o i i t i , egressi iEgypto, emenso deserlo, lege accepla, promissam terram adepli, et in conveniente * , \, \
religioni loco constituii; curo jam fructus oporlebat ,
ad Deum ferre, tunc omnia vestri gratia acta, per , , ,
liialiiiaro vestram cassa cffecislis: omissa videlicet ,
posi tot laliaque beneftcia fructuum reddilione,
factaque ad viiium univeraali atque omnitnoda per- (. 49) ,
versione. Paria bis apud Isaiara: Exspectavi ut
faceret uvani, fecil autem Bpinae".clncipe fruges * \
colligere, cum cgo convertero captmialem populi
f
11
mei, et Israelem sanavero. Quamobrem vobis novo D , \ iniiio opus est, quod ego per summam benignilatem " *
vobie concedam, dum praeter spem omnem huma- \ *
nam de caplivilate vos reducam. Nam cerle si vo- , . c "
lucritis ad meliorem vitam iniendere. novo vobis
, . >
initio opus est; ut ai deniqne acceptorum munerum
, * magnitudine pudefacti, in virlutis studio deinceps
,
versemini, id vobis faclilare liceal. Naiu verbuiu
c Incipe dicit pro, Incipere poleris, cum volueris *
,
ad oificiiim spectare. Wunc vero quid ?
* , \
, , \, * ",
\ , " , . ;
tft
Gen. , 27 sqq.
9 1
Isa. , 4.
(8) Videlur di esse , vcl scribcndum esse ' ^.
COUMENTARIUS LN.OSEJE CAP. .

. '.
CAPUT VII.
3 3 V E R 8 . 1 - 4 . - I revelabilur iniquitas Epbraimi,

. *-*. c \
, \ , ei Samariae malitia, quia operaii sunt mendaciura. >
. iiuara operamini omnes nequitiam, dum a nie d i , \ , gressi ad mendacium spectatis, ea raanifesla cun, (. 50) * ciis fiet a pcena, quara merito ob baec flagitia
, \ hietis. Quam ob r e m , aut quomodo ? c Et fur i n ; c \ , gredietur ad eum, latro spolians in via, ot conci& , nant canentes in corde suo. > Nam veluti si quis
$ , ' fur aut lalro in via aliquando occurrens viatores
spoliet, el aedes ingressus, rem domeslicam aufe , r a l : gic, inquit, supervenientes vobis hostes, om* , , nia quaa sive domi sive extra possidelis capienl,
' partim asponanies, partim funditus consumentes ;
, , ^ Ua ut vos omnes calamitate pressi, cantilenas
* lamento plenas simul concinaiis, cum geraitibua
, $ cordis ob bujusmodi eventuro, et cum vocis ulula, \ - libtjs, propler infortuniorum gmitatem quae voa
, \ * corripuerunt.iNunccircumdederunteoscogilationes
s i i ; coram facie mea facta sunt. > Jain vero om. t , nium ab ipsis patralorum maliiiam in memoriam
. revocans, gravibus eos malis irretiam ; merito qui dem propter multam qua prae oculis meis iia ege , rnnt impudentiam. c Iniquitatibus suis IsetiGcave * - runt reges, mendaciis suis principes. > Gontigil
. c enim, ut binc multam tum regcs lum principes ca , \ perenl voluptatem; qui idcirco eos superabuut, ca. (. 51) " ptivosque abducent, propter peccata adamussim
qtue commiserunt; et quia scientia mei omissa,
, %
\ , Q falsum et fraudiflenlum d&mouum cullum ascive * \ runt. Omnes adulterantes, quaai clibanus succen , \ - aus ad coquendum. > Concorditer omnes a scieniia
(. mei recedenles, adulierinam veluli senteiuiain sus . > ceperunt ad daemonuni cultuin declinandi ; cliba nique instar ad coquendum 3 4 succensi, iervido
, quodam animi impetu ad illud flagilium decurre * \ - runl. c Exurel ens in flamroa. > Sed enim boc ipso
, consilio suo corisumenlur. t Fermento arvinae, do .
nec fermenlelur l o l u m , dies regum veetrorum. >
. >
Veluii 8i quis sumplam arvinam in farinam couji . *
c i a i , loia haec ferinenlatur, ct universain massam
,
perfieit : ila ex quo illcgitimum hoc conslituistis
. >
regnum, caplo initio abs Jeroboamo, in iinant
\ eamdemque senlentiam cuncti pariter conspiraslis.
, , , .
. *-\ ^
. \ ,
. ( . 5 2 )
c ,
,
,
,
. > ^
* , .
'
,
VERS. 5-9. Coeperunt principea furere a

vino. > Principes eorura crapulae et ebrieiati i n dulgebant, ira imraodica adversus omnes tanquam
crapulati uienles. c Extenderunt manum euam cum
peslilenlibus. > Avarai cupidilali menlem intender u n t , inila cum pessimis omnibus societale. Ideo
exarseruiit u i clibanus corda eorum, duro loia
nocte agitantur. > Mentem more clibani ioilainraaUm gerebanl a crapula, cui tota nocle vacarunt.
c Somno repletus est Ephraimus. Ergo lanquam
ex crapula bujusmodi somno gravi correpti, n u l lius bonesii officii curam gerebant. c llane fnctum
est, et succensa egt quasi igois l u x : calefaeli a u
4*7
46*
omoee quasi clibanus arden* > Die succedenle, . ,

rursus i n eodera opere erant,quasi igue tnflam
* m a i i , el quasi clibanus calefacti, alque ad lurpia
.
facla incilati. El ignis devoravit judices eorum. > , , \
Meritam ergo poenam sustineiil, dum igni veluti, , \ quicunque apud eos regnabant , boslili sunt tradili . c \
caedi. Cuncii reges eorum ceciderunt, Eiiiio el .
cauli omnes tradenlur. Cur ? Nemo eral inter eoe, ,
qui invocaret me. > Quia una mente erant, B U I -
luiuque prorsus habere mei respeclura votofeant. ,
c Epbraimus coinmislus est populis. > Hoc etiam . > '
beatus improperal David, dicens : Commisti 3 5 . ; c
suni inter gentes
Inierdictum quippe por legeni . > \
eis omnino erat, quominus alienigenis commisce- ,
renlur; ideoque id merito bic eiiara illis exprobrai
, t
lEpbraimus faclus est subcinericiug pani*, . \

non reversalur. Adeo inconversus in eadem per- * (. 55) c \ .
uiansit maliiia, sicul ille manere solet iromobilis \
in quocunque ponilur loco. c Comederunt alieoi *
robur ejus. Susiinet ergo debitam punitionem : ,
sceleste enim alienigenis comraielus, ab ipsie fun- .
dilus cxlertninabitoT. c Ipse autem DeacivJi; cani \* ,
cflloruerunt e i , el ipse ignoravit. Uuta i n oflkii *
eui ignoranlia perseveravii, ne a longaRvilate qui- , c
dem ad bonara frugem converti passos, idcirco . > *
baec perpetielur.
, '
, c * \ , \
. > \ ,
,
VERS. 40-12. c El humiliabilur arroganlia Is- C . '-'. c
raelis in facie ejus, nec reverei suut ad Dotuinum , \
Deum suum, et nun quatsierunt eum i n omuibus , \
his. Quoiiiaiu ilaque erga Deum conlumeliosi fue- . >
r u n t , dum sic inipudenier ac pertinaciter daemo- , \
num supersliliom adhseserunt, iliorumque seque- , \ \
lam vero Deo anleiulerunt, videbuut bumiliaiio- \
nem euam, quam ineriio sustinent, postquain ne i n , ,
caiaslrophe quidem ad Deum inclinare voluerunt.
, (. 54)
c Eralque Epbraimus quaai columba insipians, non . c \
babens cor : iEgypium invocabaot, et ad Assyrios *
abierunt. Qualis esl coluniba, quae ne de pullis , \ \4 .
quidem suis sollicila e s l ; quibus sibi ablatis,
iisdein locis nidiflcare rursus solet, futurorum * ,
improvida, quia a&que eripi poierunl: sic et isti se ,
habuernnl, nullum sensum exitii sui captenlea, D
sed exspeclantes jEgyptorum auxilra, q o non ,
impetrarunl; dum inlerea grandi cum potesiate , '
Assyrii eos abducebant capiivos in regionem suam. , Etcum profecti fuerim, expandam super eos 'reie nieam : quasi volucres cceli deirabam eos. > \ ,
Fugere ab Hlonim, inquam , servitute prorsus non c , *
3 6 Hcebit; 1ia ego, reli veluti, decreto meo illos *
toinprehensos, in captivilalem quasi totidem aves . > ,\,
abducam. c Castigabo eos ipso suae tribulatiofiis , \ ^
auditu. Taata illis iaferam mata, ut vet ipsa per- ,
molesta eventurorum malorum auditio sufliciat ad . *,
. > ,
correptionera.
\
, c l ;
Psal. cv, 5$.
B
COMMENTABIUS1N
0 8 CAP. VIII.
!?0
.. vf-ic*. \ . 1 3 - 1 6 . Atqne borura causam inox d i * c ' * oens, V , inquit, qooniam resilierunt a m e !
(. 5 5 ) * Infetices tstiRt, qaia impie egerunt i nroe: utique
* propier eua? erga me offensas, haec patientur.
, ' Equidem eos redemeram, at ipsi locuti sunl con . \ tra me mendacia. Olim ego eie bene feceram, at
, \ \ - ipsi ingrati adversus me exslileruni. Subduxi eos
* servkio iEgypliorum , at ipei nuilum blatpbemiae
, - gemw advereua nie non dixerunt, nunc fabricato
vitulo dicenteeque: < Hi d i i t u i , Israel, qui te
* c oi , ,
iEgypto eduxerunt " : nunc postquam (Moyses)
* > \ - petram percasserat, et aquae effluxerant, et tor , , ^ rentium instar inuDdaveranl, adhuc tamen dicc, < , bant: c Num Domintts dare paneni poterit, men ; f \ samque apparare populo * ? Neque ad me
* . claroaverunl corda eoruin. Ad me vero sincera
, \
laente declinare, eldonatifuin exspectare, non co , . f - gtiaroBi. Sed ululabant in cubtlibus suis : super
* \ - iritico et vim> aecabantur. > Contra vero, ne poslea
. \
quidem quam tn promissam terram dcvenerant,
, * daia a me ipsis requie p o l i l i , banc enim cubile
( eoruai nuneupat, nihil de me solficiti, daemonum
), , sapergtUioni vacabaol, ululantes aemetque secan , - tee, pro more illic consueto : quse dum agerenl,
*
acccpta ferebaat daemonibus bona illa qaae ego lar* , gitus fueram. c Eruditi fuerunl a me. >0b baec au * lein quae contra roe peccaverunt, congruam suffi. c . * (. 5 6 ) eienteinque roe auctore casligalidnem nancisccnlur.
* Porro eis demonstrat, quod ita se gerentes pecca .
verini. < Ego roboraveram bracbia eorum, at ipsi
9
% c *
. t \ n i me cogitaverunt malitiam. Ego enimvero robur

ouine iis advereus hoslea iadideram, at ipsi turpc
, xal quodUbei 3 7
impietate scaiens cum offensa nica
. \
patraverunt. c Conrerei sani in nibiluni. t Ckwver * <4
soe ilios, eb irara raeam peenamque a me imposi*

l a m , nihil este ostendi. c Facti sunt quasi arcus
. .
miaime inlenlus. t lta ut nibil differant ab arcu
\
iatealum nervum uou babente; q u i sane inulilis
. bellalori e s l , qaaBdiu bac eonditione est. Sie erunt
. > "
inerles adversus bosleg atque imbecilli. Hoc iiaque
signiflcant verba, c Eruditi sum a roe; nempc eos
, ,
nott conHteatea bonerutn a me aeceptam possessbH

nem, imo in pejtts conversos, debiium officiain
* ,
d o c u i , perspicuam iniquitalia su faciens illis de \, , " \ ^ raonslratioueoi. Cadeni principee eorum gladio
, ,
propler iroperiliain liogaaj suae. > Hi ergo SnQrma - banlur : bostea aulem tam validis erunt viribus,
. c , u l eiiam illorum principes cum reliquie sint i n 4V . lerfecturi; propierea quod inscite adversus me
* ol * verba effuliebanl.
& , ( . 57) \ ,
* .
u
e l
CAP. V I I I .
. '.
VERS. 1-5. c Ha3c esi subsannatio eornm in
. a*-Y\ *
\ * , terra jEgypii i n gutture eorum, ut terra invia, ut
, ' . - tuba, ut aquila super domum Domini. Ifoc sanc
- patientur, dum parentum snorum imiUnlur sen3|, tenliam, qui in iEgypto leruncii aestimabanl ac-
*Exod. , 4.
Psal. LXXVII, 19
PATAOL. Ga. L X V l .
171
THEODOIU MOPSUESTENl
17*
nam locia inviis similes

cepla a Deo beneOcia
erunt, deserlioni omuiinodee traditi, in qua con- ,
stitucntur. dum tuba bellica clamose super eos , ,
clangit, ei inmiinentem boetium incarsum nontiat, * , \
qui quidem quam citissime aderunt, more aquilee ,
pneda3 su gubilo involamis. Sic ulique et bostes ,
adveaient, qui populum deslruent, et Dui domuin *
inflainmabuiit. Hoc aulcm addidil, ob irae osten- \ ,
deiidnm magniludineni, quod nempe ne propriae , \ *
quidem domui parcet, sed excidio eam praler re-
liqua boslibus tradet. 3 8 Demde cur baec even- , ,
lura sini dcclaraiis : Quia transgressi sunt, i n -
quit, foedus meum, et contra legem meam scelesie * \ *
' , \
rgerunl. Eienim absurdum existimavi, poetquam
bi pacium meum violaverant, el omni impietate . \ \
adversus legem meam pravaricati fuerant, templo 9 , \
parcere, quod isti greasu suo inquinaveranl aiqoe ,
polluerant. c Ad me daniabunt: Deue, cognovimus ^ te. > Tunc rebus ipsis, et imposita a roe bis pcona . c * ,
convicli, polemiam meam fatebunlur iaviti. Qoia . (. 58)
Israel aversalus est bona, ininiicum pereecuti \ ,
suni. Mcrilo h.*rc patienlur, qui conlaiis a me . c " Iwneliciis ingrali fuerunt. Atqui eo temporc, quo , . > ego illis opem l u l i , facile admodum bo&les suos \
* *
superarnnt.

.
Vfias. 4-6. c Sibimetipeis regnaverunt, non
. *-'. , \ *
per roe iniporaveruni, et mihi miuime notificave- Q , .
cuni. Tantopere insanierunt, ut datum a ine re- , \ *
gem exauclorantes, ipsi propriuni sibi regem con- , \
siilueriiil, nibil jain de jure meo solliciii : id enim , \
Jenolat dictio : c Nequaquam noliiicaverunt. Ar^ , . 6
êtitum suuni, el aurum suum fecerunt sibi idola, \
ut dispereant. Et inslilulum a me regnum, et le- , , \
gilimam religionem aboleveront, ut regnum sibi
* , \ propriuin conelituerent. Dicit vero illud decem , iribuum, cujus ioilium Jeroboamus, qui et joven- ( \ ,
cas primus ipsis fabricavil : bsque conseutanea
, \
regni novi absurdilali idola mulia ac varia ex auro ), \
^rgenloque gibi eilonuarunl; a quibus aliud nibil , (. 59)
quam exterminiuin suum conse<|uenlur. E l quo- \ niam illis regni novi iosiiiutionein exprobravit, , * '
unde juvencarum faciuus ortum erat, consequenter D * * \
addii: Abjice vitulura, Samaria; concitalus esl
, ,
;furor meua adversue eos. Recede a juvencarum
impio c u l l u ; neijue enim roediocriler patrato sce- * '^ ,
leci 3 9 irascor. c Quousque tandem emundari noa
* ' .
poterunt iu!sraele?ldoluai lioc ariifex fecit, et non
' \ * csl Deus. > Siccine, ne lemporis quldein diuturnitas \
te docuil oflicium taum? neque lantae impietatis
, "
maculam eluisti? sed idola nianuum bumanarum
; \ , \
opus admiraris, qu;c sane quandonam dii credi . > '' poterunt, cuni talera habeanl exsielenltse suae cao- ;
sam? c Propterea fallax esl vitulus tuus, Sa- (; \ >maria. Nondum ilaque potuisti cognoscere, j u - ,
vencarum fabricam libi causam aberrandi a Deo \ , ;
exsliliesc, quam ob rem justo cas odio prosequi
, .
.debeas?

, \ ;
115
COMMENTARIUS 1 OSEJE
CAP. V I I I .
. -f-t'. ' , -j . YERS. 7-10. c Quia corruptt (semina) ventus,

* excipiet ea eubversio. Culmus farinae effieienufle
\ , vira non babens : quam si forle fecerit, vorabunt
. > eam alieiH, flaud differt (idololatria) a germini , (. 6 0 ) bus UJiSy quae aesUioso vento exsiccala el corrupta,
\ , nulriendis hominibus prorsus sunt inepla : etenim
* corruplio et exilium manet baec: sunt quippe i n * utilia, quia farinam alendo aplam ex se promere
, - nequeuni; nam si forle hinc aliquid efliciatur, i d
* \ , jumentis pabuli causa prujicilur. Pari namque r a tione, idolorum servitus noxia est, et nullam certe
\ ulilitatem suppedital. Quod si quid aliunde vobis
* supersit, id quoque lucro hostibus cedel, propter
, baerentem vobis impielatem. c Devoratus est Israel;
. - ^ rninc factus est in nationibus quasi vas inulile;
* quia ipsi ascenderuni ad Assyrios. Supremum
. quippe exterminium banc ob causam patiemini,
, roancipia Assyriis facti : vasis instar ad omnia i n ' utilis inter alienigenas ver&abiraini, et flocci fiemini.
, - Germinavit apud seipsum roibi. Cuni in mul , ' * . > liludinem providentia roea excrevissent, neque i d , \ - circo me pensi babere vellent, qui tanlorum ipsis
, bonorum causa exstiti, cuncta audacter agebant
, libito suo : id enim denotat dictio, c apud eeipsum.
, ' . Ephrairaus munera dilexit. Ne his quidem quae
. > \ - sibi aderanl contenti, plus babere satagebant.
. c Idcirco tradetur aationibus. > 4 0 Digne profeclo
. eub jugo bosltum positi agnoscent quae in me i m pieegerint, et quae inique patraverint. c Nunc ex, . ( . 6 1 ) - <) cipiam eos. > Exspeciabo scilicet eos in regione
. Assyriorum, in quam captivos pertrahendos curabo,
* , ut luin demuin impietaUim suarum seusurn capiant.
Sed quamobrem, et quomodo? < aliquandiu
* \ ; \ C888abunt ab angendo regem ac principes. Desinent haec impia regna principatusqtie constituere,
\ . >
- captivilate eruditi.el nequhiae suae sensu concepto.
, , \ .
K
. -*. "
, . > \ ,

6
, \
,
. c , \
. >
\
,
, \
* *. . \ \
\ , (. 62)
6 . c
tlov \ , . \
^ , , , 1
VERS. i i - U . c Quia niuUiplicavit Epbraimu

altaria, facta sunt ei io peccatum. > Merilo haec
patiufttur, poatquaro impiuro illud regnum constituerunt, atque banc viam excogitarunt muluformem
sibi adinveniendi idolorum culturam; nec non
raulla diOcandi sibi diversaque altaria, apud qose
potissimum delinquenles jusUs poenas persolvent.
c Scribam ei multitudineni, et legitima ejus.
Hanc enim altarium multitudinera legumqae novarum, quas invenerunt circa idolorum culturam,
jusia? adversus eos aceusaliooie instar, scriplo
comprehensam, habebo : quibus verbis 6eiUenttam
ob lanla crimina de illis fert. c Velm aliena coniputata sunt altaria dilecla. Namque et alUria, quae
iiiulto digna amore sludioque videbantur, sub bofttium venient potestatem. c Quia si iromolaverint
hosiiam, et comederint carnes, Dominus non suscipiel eas. Nam elsi forte bostiis conentar placare
Deum, guslalis sacriflciornm ritu solito carnibus,
nulli boc Deo curae erit, nequc ullaro peccaiomm
gratiftcabiiur remissionem. Nunc recordabitur
THEODORI
175
MOPSUESTENI
!76
iniquiiates eoram, et trtciscetar peccata eorum. > , McmoT oonim quas impie egerunt, non propitiabor .
illie, sed dignas peccatis ipsorum poenas imponatn, , \ ,
c Ipsi ad JDgyptum se con verterunt, 4 1 et apud As- , >
syiiospollutacomedunt. > Inler has aerumnas pelent ,
quidem ab jfigyplo auxilium, al millura inde emolu- , \ !
nienturo capieni; sed captfri i n Assyriam abacli, , .
Hcrvituus experientur mala. c Et oblitus est Israel
factoris sui, et aedificavit delubra. Et Judas mulii- ,
jdicavK urbes inunhas : et mittam ignem in civi- , ,
\ , t \
Htes ejus, el devorabit fundamenta iliarum. >
Creatori suo oullam deferre obsequiara voluerunt, ; , \ fed delubra sediQcaverunt ob idolorum culturam. \ l i o x urbes insuper moenibus communire lentabant, * ,
quasi aliquod malis remedium ita inventuri. Sed \ ,
tiequetaaeceis proderunt bilum : lantam enim lara- & , que lerribilem, bostium roanit, illis poenam infligam,

quse ignis instar cuncios consumens, a fundamen \ tis propemodum urbes ipsorum cunctas delebit.
, (. 63)
\
, ,
.
. .
CAP. IX.
. /~*. c , , \ "VERS* 1-4. t hetari, lsrael, noli exsultare

kut populi, quiaforniealuftes a DominoDeo luo.i ,
Nequaquam deeet vos, que ac reliquos hoimnes, .
\ *
tetari ac geetire : eteniin illi nullam acceperunt
doclrinam q u * ad verara ipsos retigionem ducero
possel: vos aitletn post disciplinam muiiam, Dei*
que notiiiam, laeulo laeva a scientia vobis tradita ,
recedenles, ad idolorum cultutn deflexitlis. c Di-
lexi&ti manera super omoem aream tritici. U t i - , \ .
c . \
quo eliaoi priraUias frogom omnium daemoiubus
obtoliaii quibue datorum tibi bonorumcauaam im- \ ,
putabas. E l area ac lorcular noa novit eos. . .
Meritam referetls poenam, fructuum privalionem. \ . >
Non babilaverunt i n terra Doraini. Ne i n lerra , . c qakfem vobis concessa manebilis. Namque c taabi- . > \
laveranCdieil pre c habitabunt, > consueta tempo- * ^, ,
rir6aalftage alena, sicul apud beatora 4 2 quoque \ , ,
DtaTideni id saape usovenire nos demoastravimus. , \
t Habtlavit Epbraimus in iGgypio, et apud Assyrios , t
poJkita eomedimt. Poetquam exsules i n iEgypto
, \
fuerilis, Hlinc omne ad Assyriaeain caplifilalera . > (. 6 4 ) \
traAsferefmni. t Non Hbaverunt Domino vinum, D , ' nec ei placuerunt. Et ferendarum uirquead idola , c K u (kblaUonum sludiam Untum ac Nberalttatem p r a ( , . > \
ee gerebaat, ut ex omai area primilias illis darent:
verumlamen bonorum omnium datori Deo, ne vini , ^
quidam iibaroiaa offerre unquam voluerunl, nec * -*
quidquam agere quod Dto jacundaai esse poluie- ,
sel* pro daotis certe proposito. Nam sicut ait bea- , &CML
Cus David : Jucundaju s i l ei eloquium roeum ; > . 6-
idesldulce eL aceepiabile videaiur; ita hoc loco, ' , )
< Non placueraat e i , diciUr pro, Nibil et gralum , > \ , '
(imm uiiqaan vobienmt. Deindo u i demonslret, * , * >
M
" P a a l . cm 34.
r
COMMENTARJUS OSEJS CAP. I X .
t78
oftvrp, , iDorum menteto Increpare, non autcm Octom re . t u s iHijaemodi detecxari, ait :
, %6%
*
t Sactiflda eorotfi tfuasi pani* luctus ipsis
4 *
<* . > erutat; omnwqui cotnedwit eutn cotitaininatnimttr.
<** , Tamwm abetft* I ftetiB sacrincits mdigeai, t e l his
, et , eonttaeatat bonot * , eiiamsi aliqtris ei hostiaa
* * offertt, noti sfttoasteceptunie Deue. Sed qaemad%) , modtftfi si qtiis ftigenlibos aftmeala aflerat, bl*4* , hHillomlnus tristem extelimam boram aspectum,
, fp. 65) \ qtU omnibus jucaiidtts esi, quia luctus eoi memotia
componguntur, neque atiingere oblalos cibos vo , lont; ruraasque quemadmodinn quisquis \n l u c l i i
*6 , versans, si efbum capere forte adigatur, babcl
*rp09fc*ai ^ * ^^"- btmc ptacufl ac detrhlienti loco, neque ori adino
, t i , $ vett p a t i t u r : ita ftems oblata sibi sacriftcia (s\
- qtih 1(a aêre voloeHt) special sane libenier el
, $ recipii qnsc a benevolis daniur; fccd molestum gibi
&\ > jMdlcat bblatfoints, qti a malls Bont, aspectum;
, j , ^ \ aMjtte cb hnprelalis, m qtia itli versanlur, menmteooot . t , - riam, ircmice illi quodatoimodo Vldentur bostiam
, , oubfte. I Qtiia panes corbm, atiimabus ipsomm: non
, intrabbnt ift doraum bomliii. 4 3 Qu&libet ergo
, * oblailo quam fecierint, ad ipsos reverteiur; naro
* , 0eo Certe nbllatenut) acceptabilie e r i i : sic enim
, , , valenl vek*ba, c Hoh intfabant domuni Domini;
, ^ ^ id esl, Deo accepta non erunt, ncque sibl pnesen . tia repulabli, aed longe repellet, ceti cdm malo
. meniis babitu obtata. Nanl slcutCaino Dcuspravc
t , \ offerenti dixit : c Ad le convcrsio ejus, ettu domi, , \ naberis i l l i u s , > Sd est, Ad te revertuntur oblala,
, * ta bomm esto dominus; ego enim nibil prorsns^
* * 01 adroisi: ita boc etiatn loco ail : < Panes eortihi,
, > \ , animabos ipsorum; id est, Qti$ ipî attuiefint,
* , , 6 - sunto illis, quia Deo non sunt acceplabiUa.Paniim
, - autem nomine nuncopavlt oblaiiones, ex parte
, (. 66) \ eunctas appelians oblationes; nam et i-eapsa pa * \ - rtcs offerriconsuelumerai; sicul c l in superiorfbus
.
d l t i l : Offerebant placentas cum vinaceis.
19
. '-*.
VEHS. 5-7.tQuid facielis in die solenmi, ih dic
, \ ; festiviiatis Domini 1 > Tales cum erga Deum fue
\ , ritis, ûodnam elfugiem invenieils malorum dSe
, ^ illa, qua aolemnem veluti conventum aefeslum ce \ D lebrabil Dominus ob vestrurti peraclum supplicium,
\ , qui tanquam ejus adversaril et bostes jure merilo\ ; c que perempli fuislis? c Quapropter ecce abibunt
, de misetia iEgypti, et excipiel eos Mempbis, et
\ , sepeliei eos Machmas. Argentum eorum possidebit
* interilus, epinae in tabernaculis ipsorura. > Enini>, , vero vos post miseriam quam perlulistis in veslro
ad ASgyptum, quasi ad ealulis locum, perfugio,
attstrafaemini illitic ab Assyfiis ad servlendam apud
* ipsoe servilutem. Pertransibitis igypli urbes,
varia permutantes pericula: nominat autem c Mem , phis et Machraas, ut dicat transituros eoe per
* , c \ jEgypti urbes, affliclos et perdilos ab Assyriis.
, > , Pcribunt aulem simul vestra omnia; f^nlaque ve9 1
Cen. i v , 7.
179
180
strasurbes atque regionee occupabit soliludo, ut ,

' * \
illic nemine babitante spinae sucerescaaL 4 4 Vcniunt dies ultionis, veniunt dies retributio-
nis. > Haec autem tunc perferes, propinquante , (. 67)
jaoi tempore, quo tuam oportet impietaiem ulciaci, . " *
et iniqua opera tua remunerari. c Et sedebit Israel , tanquam propbela insanienft, tanquam bomo spi- . > ritu agitatus. l n tantum malorura deveoies, ut *
wihil differas a falsa propheta io gravem exsla&iin , \ roali epiritus operatione conjeclo, ac ne illa quidem . c
sentiente quae ante pedes sunt. Adeo dejectoa mente , 6
eris, propter maloruin gravitaleml Cur? c Multi- . >
tudine iniquilaliira luarum mulliplicala fuit insa- , ,
nia. > Quia nempe mulla cum iniquilale vixiftti,
,
leque omnino idolorum insaniaa addixisii
1
* * ,
c . ,
\ ,
VERS. 8 - 1 0 . c Scopus Epbrairaus cum Deo : 2 '-' *
propheia laqueus tortuosussuperomnes viasejue.*
\ \ Oporierel sane te esse caeteris exemplar et, quasi .
acopuoi bonesli, Deoque juvaote docere alios vir- , >
latem, quam tu ipse a Deo didiceras; sed conira , * *
factus es ad vitium v i a ; ita ut nihil a trieti laqueo *
differas incurrentibus periculoso. Sic omnibus i i n -
pietatis regula exsislis. c Insaniam i n domo Dei sui *
defixit. > Idololatria umversam terram promissio- . ( . 6 8 ) c nis implesti: nam Dei domura lerram proiiiissionts . >
appellat, utpotea Deo babitaiam. c Gorrupti sunt
sicut in diebus collis. > Cnncti a virtute ad viiiuui , .
convcrsi estie, mentis corruplionera experli baud . >
dissimilera illis qui in deserto irreligiosi fuerunt, \ ,
quique vitulo conflato dicebant : c Hl sunt dii tui, ,
olsrael, qui te eduxerunt de terra iEgypti". C ,
Nam dies colHs tempus illud appellat. Igitur * , *, baud secius illis corrupli estis, id est, parem illis * >
roorbum coniraxiatis. c Recordabitur iniquilales .
eoruro, ulciscetur peccata eorum.Consequeuter , \ ,
iiaque, revocata iniquilaium veslrarum memoria, . c ,
eumet de vobis poenas, peccatis veslris congruaj. . >
c Quasi uvaiu in deserto inveni l&raelem, et quasi , *
ficum Sn 4 5 ficulnea praecoccm pairee vestros v i - ,
d i . > Equidem tanlum exprompsi erga palres vestros , \ aflectum, quaalum quisque experitur, si forte i n (9) .
deserlo uvara videat preter omnem spem oculis \
oblatam, vel ficum in arbore anle consuetum tem- , '
pus exslanlem. c Ipsi autem intraverunt ad Beel- , \
pbegor, et abalienaii sunt in confusionem, et facti , c \
sunt aborainabiles. Qui ad adorandum idolum , \
declinaverunt, a me seraet abalienarunt, nulla re , \ .
alia quam confusione dignos se ostendentes, quo- (. 69)
niam a Deo lantorum illis bonorura auctoread ido- ' ,
lum transfugerunt, a quo nibil booi acceperant.
,
Quare et abominabiles facii, sub bostium suoruro

jugum missi sunt. Postquam hxc dc illis dixil,
, \ ,
addit:
,
1
. ,
" Exod. , 4.
(9) Cod. ^.
1*1
COMMENTAKIUS IN OSE/E CAP. IX.
182
. '-\ c . VERS. H - U . Ephraimus qtiaei avis avola , ; . > Yull nimirura osiendere iHud: Corruplisuni
, ,\, sicut in diebus collis. > Isti enim aeque ac paires
- eorum posl tantam lneam providenltam, avis inslar
* , a sentenlia propria avolarunt. c Gloriae ipsorum a
. \ - parlubus, ab uleris, et a conccplibus. Deindc
. > , cum tanta peccaverint, beatos se exisiiniant ob
populi mullitudinem : id enim dcnotalur pcr verbn;
c parlubus, uieris, conceplibus; quandoquidcin ex
, \
\ conceplu, uteri goslaliono, partuque res nata ex . c \ - sisiit. c Proplerea, quamlunivis filios suos cnutrier i n l , absque liberis flent inter hoinincs. > Non
, .
considerant, quod etiamsi ad perfectuni slaluin
, nali filii pervenerinl, nihil inde lucrabunlur: et * enim belli caedibus ad orbilatem redigeniur. Sed
. c \ \ , et vae eis, quoniaoi eos dereliqui! > Me illos patro . cinio meo spolianle, exitium ipsos manel alque
, perditio. Caro mea ex eis. > Attamen ego oliiu
, > ( . 70) , tanto eos affeclu diligebam, ut roe quasi consangui neam ipsorum exislimarein : taliqueerga eosanimo
, *
essem, quales eos esse oporlet qui ab aliquo ualu \ , ram suam acceperunt. c Ephraiimis, qucmadmodum
,
vidi, 4 6
praNlam obtulit filios suos. Epbraimus,
!5 i n q u a m , eduxit ad interfeclionem filios suos.Nihi lominus, eliamsi l a m bene erga eos aflectus antea
. \
fuerim; quia mox ad ncquitiam oninimodam decli , - naverunt, contraria prioribus experientur, ac vetuii
,
praeda boslium manibus tradenlur, a quibus omncs
, vulneribus confossi inleribunl. c Da eis, Domine.
* Quid eis dabis? Da eis vulvaro sine liberis, et ubera
, c , ^ arentia. Justam convenientemqne perferent bujus ; - modi poenam, nempe ut sterilitate multenlur, nec l i \ . > \ - beros enuirire queant; donec, laies cum sint, ge ,
nerali inleritu pereant.
, \
.
f
i n
VERS. 1 5 - 1 7 Dein postquam jusle a Deo i n . "-\ '

, fligenda ipsis mala edixif, subjuiigit reliqua.
c Omnes nequitiae eorum Galgalis, quia ibi exo

80S habui eos propler malitiam adinventionum. >
Ibi orooe genus impietatis sectali sunl, idcoque eos
, ,
ita se gerentes merito odi. c De domo mea eji. , ciam eos. > De lerra, inquit, promissionis eos
expellaro; domum euam appellans universam re*
, , *
, - gioncm, quia ibi habitare decreveral. c Haud ullra
. (. 7 1 ) c D addaro ut diligam eos : cuncti principes inobedien . > tes. Iram adversus eos retinebo, quiacuncli ad
\ , inobedienliam deflexerunt r dtices vero ad niaiUiam
sunt, qui principatum inier eos tenere videntur.
. c Doluit Ephraimus, radices ejos exsiccata3 sunt. >
,
Sumpta ab arboribus metaphora, dicil funditus
. illos perituros, quemadmodum ilte corrupta radice
, *
prorsus exarescunt, neque ulterius ftucium ferre
- valent. Quod et si genuerint, inierfieiam desidera, ! . c
biiia uteri eorum. Cunctos iiiqiiit, ex eis natos
,
perdam. Abjiciet eos Deus, quia non audierunt
, eum, el erunt vagi ia nationibus > Alienos faciet
, . , omneg a cura soa, qui noluerunl ei auscultarc,
, \ c i ad poanitentiam respicere. Quamobrem' bcllo
. >
capii, apud extraneos captivi erunt, cl hac illao
1*3
THEODORIBIOPSUESTENl
IfU
circumagi et errare propier extremam egestalem , !

lOgoMur.

, ,
& .
CAP. .
. I \
VERS. 1-2. 4 7 Viiis frondosa Israel. > Ob

. '-'. t " . >
populi sui multitudinem baud est dissiniilis Israel
vili palmitibus plurimis maximisquc comanti. t Fru- \ ,
cius ejiie abundans. > Multitudo eoram quolidie au- . > * geiur, multis mde nascentibus ob lauUm felicilatera.
, (. 72)
c Juxta ubertalem froctuum suorura multiplicaruiit . < , altaria. > Hi lamen exuberantiam popnli, quam Dei
, ,
benediclione eranl adepti, remunerati sunt grandi
impielalis increraento : parem enim numero sm, ,
*
in idolorum bonorem aUarium copiam exslruxerutil. c Quot erant terrae suse bona, totidem 6tatait , \ simulacra. Mullis terrae bonis fruentes, pro bis . ,
aimulacra bonorandis idolis erexerunt. c Corda sna
. >
diviserunt. > Tantaque illorom erga idola exstitit , '
devolionis insania, ut roens ipsorum circa idolorum . c . >
atudium varia fuerit, aliis baec, aliis illa idola co- ,
leniibus. t Ntinc interibunt. > Justam perferentob
baec punitionem. c Ipse suffodiet altaria eorum.
, ,
Etcnim neglectus ab eis Deus omnia haec subver- . c . >
lenda curabit, quae impiead idolomm cultum erexe- . c
rant. c Male eveniet titulis eorum. > Hi quoque
. > *0 corruent in deslruciionem.
* ,
, \ ,
. > ' .
VER*. 5-5. < Propterea nunc dicent: Non esl C
rex nobis, quia non timuimua Deum. Rex autem
quid faciet nobisT Loqoeos verba quasi prsetextus,
foedus disponet. > Nunc enim inconsideraniiara
aaam agnoscent, qua regem sibi delegeniQt praeler
Dei voluntalem : et quod omisso limore Dei, vanum quoddatn et illegiiimum regnum sibi coastituerunl, adversus Davidis successionera jaxta Dei
promsisum regDantem : ideoque et hoc ipsorom
regnum deleturo est, omnesque captivitati t r a d i l i ;
nullumque 4 8 ip**
8
emolumenlum
exsttlit. Nibilominus bic (rex) fraudulentis verbis
utens, improbum fcedus quoddam cum illis iniverat, nempe a Deo recedendi, et fabricatas a se j u vencas adorandi. Orietur sicut gramen judicium
io incullo agro. > Judicabil Deus facinus Hlorum
iniquum, poenaro tantam ob id eie imponens, ut efflorescat quodammodo, gravissimumque et terribile
visurum sit Dei contra hos judicium : baud aliter
quam repente natum i n deserto solo gramen, roultum atatim iocrementum capil. c Apud viuilum
domus On morabantur, qui babitant Samariam. >
Assidebunt utique omnes cultis a se juvencis, i n gruentibus malis, opis alicujus illinc impetrandae
spe. c Quia luxit super eum populus ejus. > Sed
nullain inde refcret utilitatem : imo poiias et ipsas
lugebunt juvencas, dum illarum deslructionem
spectant, lerribilem enimvero, hostium manibus
perpelratam. c Et quemadroodum illum irritaverani, gaudebunt super gloria ejus. > Mullam bosles
18
r e
8 U 0
. '-'. t I ,
; .
, *
(. 75)
, \ ,
*
, ,
*

(&,
* * , * . ' ^
.
,
\ , , \ *
^
. 12 . > ) *
,
, "
* . > "
* *
, (. 74) '<
**.
COIMENTARIUS 03& CAP. .

# KaV , idolis facient inomtniano, mattaqne telutf tedua*
i x \ , dabuirt voluptate, dum ereptam liis gloriam con * epicieat, quam anlea, fallacem licel, liabcbant abs
auorum adoranlium studio. Sicut beatus ait David :
, c Ne supergaudeaiii mihi inimici m o i ; > ac ei dicat:
* - Ne jucundemur, dtim suo* adveraus me sticcessne
c vident. Ita hoc loco, c Gaudebtinl sopergloria ejus, *
* > , , ponilur pro, Jucondabunlar videnies idola proprto
* boaore gpoliala. c Quia migraverunl ab eo. > Cun , \ , \ ciara enim tuam ablaiam gloriam videnl, quam i m ,
merito antea leaebant.
. c " * .. >
.
M
VERS. 6-8. t Alque ipsum alliganles tulerunl

. '-' * K * l , . munera regi Jarim. Qui amea colere idola vide , banlur, nunc irruptionero Assyriorum videntes, iacolliga , bricatas auro juveucas coniercni 4 9 Q
\ bunl, ut tanquain profanum aiirum deferant rounut
, regi jEgypliorum, aliquid inde opis speranles. Id
enim videtur eis saepe exprobrare propbela, quod
, ab gyptiis auxilium iruelra exspecUrent. Quid
- autem flel? t In domo Epbraimus capiet ignomi , niam. t Propleroblationem iminusque Hlud confun , (. 75) ; detur Epbrairaus, nullo emolumento poiilus, sed eo
. oOficio teroere funcius. c In consilio suo verecun \ , - dabitur lerael. > Exspectalione sua ineritofrustrabi , , lur. c Abjecit Samaria regein suum sicut sarmen . < C lum super faciem aquse. Machinalionis illius ac
. facinoris nullum referent lucrum ; tenebuntur ca , ^
ptivi omnes, rege quoque ipsorum capto: qui lan \ . qtiam sarmenta in aquis agitala, ab Assyriis corn \ prebensus in alienam asporlabitiir lerram, bac illac
circumductus prout victoribus libiltim fuerit. Et
, \ , disperdentur aras On, peccatum lsrael. Cessabit
idolorum cultura, quorura causa peccavit bracl
, , contra Deum. Spinae ac tribuli ascendent super
. \ - altaria eorum. l n tanta erunt liaec eolitudinc, ut
\ ", . > nendne jam accedente, spina3 ac tribuli in alla \ , * rium locis futuri sinl. E l dicent moutibus : Ope , \ rite nos; el collibus : Cadile euper nos. Opia . bunt sub his sepulti compendiarium perpeti c x i , , \ - liuin, potius quam parliculatim puniri.
. \ . , \ *
. , (. 76)
.
. '-*.*. 0
VERS. 9 - i i . quo colles sunt, peccavit
\ Israel. Hinc eis exetitit peccandi volunlas, quia
, \ nempe Deo relicto,in collibus supersulionem idolo . c rum exercebant. c Ibi sieterunt. Sed ecce scelug>
. > eorum desinit propler punilionem. c Non compre , c hendet eos in colte. > Scilicet eoe captivilas a fre. > quentandis collibus probibebil : atque i n colliunv
'* * religionibus jam non invenienlur, captivilaM
, \ aerumnis occupati. c Bellum 5 0 Aliis iniquitatia
supervenil. > Haec illis evenient ob injusiiiiai
. c \
. > , alqae iitipietatem, bellum inferentibus Assyrils.
Juxla desiderium eorum, corripiam cos. > Addu
1
A T
Psal. x i x v n , 17.
U E
187
THEODOtll MOPSUESTENf
caui eie Uaque mala, qu corripiendo eufflciant, a

quibue eruditi propria peccala agnoscent. c Et
congregabuulur super eos populi, cum corripienlur
propicr duas iniquilatcs suas. Grandem bosiium
uiullitudinem adversus eos uongeram: corripiam
eos quia et rae neglexeruni, ct idolig adbaesei uitf.
c Ephraimus vilula docla diltgere coutentioiiem. >
IusLar vilula? resiiieiitis, el superare doroilores velentis, eicisle a Deo recessil, nec ipsi servitutis
socio cedens. < Ego auteui veniam super pulcbritudineui colli ejus. Omnem ei formosilatein deirabam, qua superbiebal. c Ascendam super
Epbraimam. Tanquam vitulae contenliosae insisiam viribus meis. c Reiicebo Judam. Judain oinillam, id est calamilatibus exerceri sinam, iiullo
tS3
'.
.
* *
. < '
\
. *
,
, . . >
\ , \
. , c
\ . >
, ' . (. 77)
. >
auxilio suppedilalo. Sicut est apud bealuiu Davi- . dera: c Ne taceas a m e , id est, ne oie omitlas, .
dum asperis versor in rebus. Roborabiiur ei , *
Jacob. > Ostendam vircs meas universo lsraeli: , c
neque enim obsi-uruni est, Jacob atque lsraelis * , , *
nominibus lotam Judaeorum gentera nuncupari, ex , .
sui progeniloris duplici appe.Uatione ila nornina- . >
lam: qui antea diclus Jacob, post visionem lsrael \ * \
cst appellatus. Sicut ctiam apud bealum Davideui:
,
t Elegit Davidem servum suum, sustulitque eum de
gregibus ovium; et post foelanles accepit eura; ,
pascere Jacob servuin suum, el Israelem baeredita- \
lem suam * ; ambabus appellaiionibus Judaicara
*
goiiiem sine dubio dicens.
, \
, , ,
* > .
VERS. 12-15. Seminale vobis ad justitiam, C 3/ '-te' t metite ad frucium vitae. Faciie ergo omnimodae , \ .
justitiae opera; ex bie cnim seminibus fruclum \ (. 78)
viiae metere licel. c Accendile 5 1 vobis scienti lumen. > Dum lempus babetis, verilatis scientiam . c ,
, ,
acquirite: ante punitionis lempus, quantum fieri
poierit, pocnitentia redimiie roaloruro perpessio- , ncm. t Quserite Dominum, donec vobis veniant , . t fruges justiliae. > Omni cura id satagiie quod Deo
placet, ut vobis jusliliam lucrari contingat. t Cur . >
dissimulastis impietatem, et fruciuni ejus vinde- ,
miaslis, fallacem fructum coinedislis ? > Desinite . ,
facere qualia olim egistis, dissimulantes reiicen- \ ,
lesque in tanta quae flebat iropietaie, cum contra ; *
ei irascendum fuisset, ex qua fructum errore ac , \ 10
itocamenio plenum carpsistis. c Quia sperasli in D \ , curribus tuis, in exercituum tuorum mullUudine ; ' ,
\ . " (10)
ecce orietur perdilio populo tuo, el omnes muni, *
tiones tuae destruentur. Tu qtiidem existimabas
M
Psal. xxvu, 1. ** Psal. LXXVU, 76.
(10) Animadvertamus praeclaram leclionem , curribu$ auam reapse requirit versiculi conlextus et mos biblicus geminandi sententiam in
hemisticbiis. Confinnaiur hsc leclio curribu* ab
Arabico interprele in Polyglottis, necnon ab l u lica veiere, el a. Gr. Alex. elBarber. apud Sabaierium. Atlamen ipse codex celeber Vat. 1209, cuni
ejus Roraana editione, etcommuni Grxco textu, babent ,*. Vctcres autem versiones
%
atque ipse Hebraicus lextas, plue minut ad Gnecain coinmunem leciionem accedunt. Sed et aliam
varietatem non relicebimus. Retro enira p. 44, v.
ull. in textu biblico erat , prout vulgo i n
editionibus Graecis; at Mopsuestenus in comnienlario demonslrabal se legisse ficum, quam
verissimam Mopsuesteni leclionem confirraant Uala
Lat. vet. ficum, vulâta Lat. prima poma ftculnea*
et sic Orientales vananim linguamtn lextas.
189
COMMENTARIUS 08E&
CAP. X I .
,
.

* ,
, \ ,

(. 79) \
, ,
* >
, (sic)
,
* ,
*
safficere tibi vires tuas ad bosliTe bellum; sed

omnia contra evenerunt, quia populum universum
corripuit pernicies; in lanlum u l cuncts eliam
munilae civitales sint dclctae. t Sicut vastalus fuil
Salniana in domo Arbelis bclli lempore, malre
super.filios allisa: sic faciam vobis, domus IsraelU,
a conspectu maHlia? vestrae. Quale lunc pertule
runl illi excidium, gravi facta ruina ac bello,
interfeclis una cum liberis geniioribus, tate iiunc
quoque nunc experiemini, fllii Israelis, congrituiu
raaliiise veslrae luentes supplicium. Videlur aiitcm
dlcere insignem aliquam saevitiam per illud tempus ab illis aciaro, de qua ipsis cogniia, u l credendum esl, facit mentionem : nempe dicens, Qualem
tunc perpetrastis suromam nequiliain, lalem IIUIIC
| * ultionem tnerilo patiemini
'
* , .
. '.
CAP. X I .
. '-*. " ^.
VERS. 1-452 Mane abjecti sunl. Yaldc
. * ()^- velociier cadem. t Ceu niatuiinum lempus abje . > ctus fuit rex Israelis. > Yelut mane brcvi apparena,
, , - et mox desinens, ita rex eorum cadet. t Quia puer
. (. 80) c , Israel, el ego dilexi eum. Et ex jEgypio vocavi
\ , eos, sic abierunt a faeie mea: ipsi Baalim immola bant, et sculplilibus adolebanl. Puerum appeltat
. Israelem, a lempore quo fuit in ittgyplo, cuni in
, - populum excrescere coepit, et cura divina frui. Ego,

inquil, slalim el lunc priraura hicipientie consifelere
. , , \ multam gessi provideniiara, ita ut etiaui iEgypto
exiraxerim: illi auleai aeqiialem aroori nieo ac pa, \ irocinio suam exprompseruni nequitiam, sutim a
\ \ - C me discedendo, el ad vitium declinando, lolumque
, suum, quod oiihi debebant, eludium idolis impen , \ \ , \ \ pendo. ego colligavi Ephraimuin. Dispersoi
\ - sub aeruranis per Agypium, ego cara mea in unum
. \ . congregavi. Suscepique eum in bracbium roeum.i
Congrua meae potentiae tutela dignalcs sum. c El non
, cognovcruni quod sanarem eos. > At ipsi me, qui lan. \ \ . tis eos liberavi malis, agnoscere uolucnini. t In cor\ rupteta bominum traxi eos vinculis cbarilalis meae. >
. \ . > Cum lege bominum perituri fuissent, eripui ipsos
orones, arcano modo amori meo copulan*. t Eroque
, . velut exalapans boniinem in niaxilla ejus. Tam
, . > * graves iiiis imponara plagas el castigaliones propter
banc insauiam,quam roolestumesl reciperein faciem
, ^ inflictas verberaliones. < Respiciaiu ad euro, eiquo
. c \ ( - valebo. > Tolum n>e convertam ad casligationem
. > ejus, u l sic certe forliludineni meam cognoscai.
\ \ ,
. t , . (. 81)
, * , .
. '-'.
53 YE*S. 5-7. t Habitavit Epbraimus i n
' . i jtDgyplo, Assyrius ipse rex ejus fuil. > Ipsi quidein
, profugi ad iEgyptum ibunt, putanles se Assyrio ' rura incursionem vitare, sed bilum non proficicnt:
* \ etenim me volenle, omnino illis potientur Afsyrii.
(11) Deeut in Bibliis . Attamen et interpunclio codicis, et comrocntarius ad Biblia refemnt.
<*7
THEODORl MOPSUESTENf
caiu eis itaque mala, quae eorripiendo sufficiant, a

quibus erudili propria peccata agnoscent. t Et
ongregabunlur guper eos populi, cam corripienlur
propicr duas iniquitalcs euas. Grandem hostium
uiullitudinem adversus eos tongeram corripiam
eos quia et me negtexeruni, et idolie adha&seruni.
Ephraiinus vilula docla diligere contenlioiiem.
Iiislar vilulae resilieiitis, el euperare dorailores veleuiis, sicisle a Deo recessit, nec ipsi servilulis
socio cedens. Ego autem veniam super putcbriludinein colli ejus. Omuem ei formositatetn deirabam, qua superbiebal. c Ascendaoi super
Epbraimum. > Tanquam vitulae coulenliosx iusisiam viribus meis. c Reiicebo Judam. > Judata oinillam, id est calamitatibus exerceri sinara, nullo
1S3
'.
. >
* *
, c '

. > '
,
, . . >
, \
. ,
.
, ' . (. 77)
c . >
auxilio suppeditalo. Sicut est apud bealum Davi- . dera: Ne laceas a m e " , > id est, ne me omittas, * >
dum asperis versor in rebus. c Roborabiiur ei , *
Jacob. Ostemlam vires meas untverso lsraeli: ,
neqoe enim obscuruiu est, Jacob atque Israelis ' , , '
nominibus lotam Judxurum gentera nuncupari, ex , .
sui progeniloris duplici appe.llalione ila nomina- . >
lam: qui antea diclus Jacob, post visionem Israel \ * \ xaV
,
cst appellalus. Sicul ctiam apud bealum Davidem :
c Etegit Davidem servum suum, susiulitque eura de
gregibus ovium; et posl foetanies accepit e u m ; ,
pascere Jacob servuin suum, el Israelem baeredita- * \
*
lem suam * ; > ambabus appellalionibus Judaicam
, \
goulcm sine dubio dicens.
, , , \
> .
VERS. 1 2 - 1 5 . Seininale vobis ad justitiam, C . '-'. metite ad fructum vitae. > Facite ergo omnimodse , \ .
justiliae opera; ex hh cnim semintbus fruclum (. 78)
vitae metere licel. c Accendite 5 1 vobis scienti luuien. Dum tempus babelis, verilaiis scienttam . c ,
acquirile: ante punitionis lemptis, quantum fieri , ,
poierit, poenilentia redimiie malorum perpessio- , ncm. t Quaerite Doroinum, donec vobis venianl , . c fruges justitiae. > Onini cura id satagite quod Deo
placet, ut vobis juslitiam lucrart coiilingal. t Cor . >
dissimulaslis impielatem, et fruclum ejus vinde- ,
miastis, fallacem fructum coinedistis ? Desinite . " ,
facere qualia olim egistis, dissimulanles relicen- \ ,
; > *
lesque in lanta quae flebat impielaie, cum contra
ei irascendum fuisset, ex qua fructum errorc ac. , \ ,0
nocumenio plenuoi carpsistis. Quia sperasti in D , curribus luis, in exerciluum tuorum mulliiudine; ' ,
. " (10)
ecce orietur perditio populo luo, et omnes muni, - \
tiones tuae destruentur. > Tu quidem existimabas
w
Psal. xxvu, 1.
* Psal. LXXVU, 76.
(10) Animadvertamus pra^claram leclionem , curribus, quam reapse requirit versiculi contextus et mos biblicus geminandi sententiam in
hemisticbiis. Conflrmalur bsc lectio currtbu* ab
Arabico interprete in Polyglotlis, necnon ab Ilalica veiere, el a. Gr. Alex. et Rarber. apud Sabaierium. Atlamen ipse codex celeber Vat. 1209, cuni
ejus Romana editione, etcommuni Graeco textu, babent , peccatis. Yctcres aulem versioncs
atque ipse Hebraicus lextus, plus minus ad Gnecain coinmunem leclionem accedunt. Sed el aliam
varietalem non relicebimus. Retro enira p. 44, v.
ull. in texlu biblico erat , pront vulgo ia
ediiionibus Graecis; ai Mopsuestenus in comnienlario demonslrabal se legisse /icxm, quaia
verissimam Mopsuesleni lectionem confirmant Hala
Lat. vel. ficuniy vulâta Lat. prima poma ficulnea*
et sic Orienlales variamm linguamin lcxtae.
189
C O M M E N T A R I U S I N OSEJE C A P . X I .
iW
, soflteere tibi vires tuas ad bosliTe beUum; sed

. omnia contra evenerunt, quia populum universum
* corripuit pernicies; i n lantum u l cunctae eliam
, - iminiue civitales sint dcletae. Sicut vaslatus fuil
, \ - Salmana in domo Arbelis bclli tempore, malre
. < super.flUos allisa: sic faciam vobis, doiiiiislsraelit,
a conspeclu inalitiae vestrae. > Quale lunc periule
* (. 79) \ - runl iili excidium, gravi facla ruina ac bello,
, , interfeciis una cum liberis geniioribus, tale unc
. " quoque nnnc experiemini, filii Israelis, congrmiiu
, ($ic) maliiise veslrae tuenies suppHcium. Yidelur auleui
\ , dicere insignera aliquam sxvitiani per illud teiu * - pus ab illis actam, de qua ipeis cogniia, u l creden , dum est, facit mentionem : nempe dicens, Qunlein
* tunc perpetrastis sunimam nequUiaui, talem nunc
| * ullionem merito patiemini

* , .
. '.
CAP. X I .
. -*. t ^.>
VERS. 1-452 Mane abjecti suni. Yalde
. c ()^- velociier cadent. c Ceu matulintim teinpus abje0 . > clus fuit rex Israelis. > Yelut mane brevi apparens.
, , - et niox desinens, ita rex eorum cadet. c Quia puer
. (. 80) , \ Israel, et ego dilexi eum. Et ex jCgypio vocavi
\ , eos, sic abierunl a faeie mea: ipsi Baalim immola \ \ bant, et sculptilibus adolebant. > Puerum appeliat
. lsraelem, a leinpore quo fuit in jEgypto, cum in
, - populum excrescere coepit, et cura divina frui. Ego,
inquit, slalim el lunc primum incipienlie consifelere
. , \, \ niuUam gessi provideniiam, ita ut etiam iEgypto
exiraxerim: illi aulem aequalem aroori nieo ac pa, * trocinio suam exprompserunl nequiiiam, statim a
ol \ \ - C me discedendo, et ad vilium declinando, loluinqtie
, suum, quod oiihi debebanl, etudium idolis impen , \ \ , \ \ pendo. ego colligavi Ephraimuin. Dispersot
\ - sub aeruranis per wEgyplum, ego cura mea in unum
. \ . > ccngregavi. Suscepique eum in bracbiura roeum.t
Congrua meae potentiae tutela dignatcs sum. El non
, cognoYcruni quod sanarem eos.At ipsi me, qui lan. \ \ . $ tis eos liberavi malis, agaoscere uoliieruni. In cor\ rupteta bominum traxi eos vinculis charitaiis meae. t
. c . Cura lege hoininuro pcriluri fuissent, eripui ipsos
oranes, arcano roodo amori meo copulan*. Eroque
, . < velul exalapans boniinem in niaxilla cjus. > Tani
, . > * graves iitis imponaro plagas el casligaiiones propter
banc insauiam,quam molestumesl reciperein facieiu
, ^ inflictas verberationes. c Respiciani ad eum, eiquo
. c \ ( - valebo. > Tolum n>e convertam ad cattigalionem
\ . ejus, u l sic cerle forliludinem nieain cognoscaU
\ \ , .
, . (. 81)
, ' , .
, ^.
53 ÊRS. 5-7. c Habitavit Epbraimus in
. I jEgyplo, Assyrius ipse rex ejus fuit. > Ipsi quideui
\ , profugi ad yEgyptura ibunl, puiar.les se Assyrio ' rum incursionem vilare, sed bilum non proficient:
* \ etenim me volenle, omnino illis potientur Afsyrii.
(11) Deeat io Bibliis . Allamen
runt.
et interpunctio codicis, et coroiacnlarius ad Biblia refe-
191
TllCODOiU MOPSUESTEN
1*2
Cur vcro palientur baec? QuoDiam nolueranl

converti. > Quia firmiler in malitia sua perseverarant, itiillani prae se ferre mutaiionem volenles.
E l dcbilitalus esl gladio in civiutibus suis, et
cessavit manibus suis. > Uaque pugnando cum
boslibus nihil valebunt, ncque ullain salutis parlem civitaiibus suis conferenl: quia arma omnia
ouintsque apparatus betHcus, invalidus supervacuusque videbitur, me resistcnte ob eonim nequiliaro, poenaeque causa adducente ipsis Assyrioe.
c coniedenl de cogitaliouibus suis. > Consiliorum suorum fruclum capieut, digno affecli suppiicio. c El populus ejus suspensus in incolatu suo.
Non cnim manebunt in propiio ihcolatu, neque
tulurn sibi babilaculum babebunt, quoiiiam eos
. * SiA ;
c " .
,
* \
, \
. >
,
* ,
\
,

. \
. ,
. \ . > omnes tanquam pendulos nullamque basim baben- ^ ,
tes, subito corripiens Assyrius in caplivitatem abi- -
gel. Et Deus saper pretiosa ejus irascetur, et non , ,
cxallabit eura. Quidquid apud eum pretiosum
esl, et affecia dignuro videlur, hoc Deus furore . (. 82) c \ 4 \
suo deslruet, donec ad exlremam miseriam cuncloa
, .
redigat.
*
, .
. ', *. , ;
. 8, 9. QiiM. tibi faciam, Epbralme?
prolegam te Israel? Qaid a me libi fieri oportet , ; > \ obtalia Untaque mala? Ferrene opem in maxi- \ ;
mis malifr consliiuto? c Quid libi faciam, Ephraime? ;
Sicul Adanis libi faciam, el sicul Seboitno. * C , ;
Auxilio cerie te diguum non judico; conira vero , *
dignum libi iraposiium i r i supplicium cognosco, *
ai cataairopbon illam paiieris, quae Sodoinae, Go-
iiiorrha, et Adaroae et Seboiroo 5 4 contigil. ,
Conversum eet cor meum, pariter couturbaia est \ \
poeuiiudo mea : non agam secundum irain furoris , ,
mei, Don sinam deleri Epbraimum. > Sed enim '
quanqoam vos apprime dignos poena bujusuiodi
ssee coraperio, roeam devobis senientiam "muio; .
et conlurbaius quodammodo a calamilate vestra, ,
ad poeniienliam irabor, u l a furore deinceps de- * , \ inam, neqne vos sinain supreroo exitio interire. ,
Quoniam Deue cgo sum, et non homo in medio ,
, (. 83)
tui. Deus quippe sum omnium crealor, et re
-,rr-
ruin omniuin tanquam mearum tutor : neque ulla . c

tenus vestri similie et illorura qoi inter vos ver- , \ .
aanlar. c Sanctus, et non ingrediar civilatem. > ,
Ego alienus sum bumanis cunciis rebus ac supe- , *
r i o r : non dego in urbibus bumano more, neque * . t ,
illic incolatum vobiscum tenere soleo. Quamobrem
\ . neque voluniatum veslrarum sum parliceps, neque \
malitiae in qua vivere satagitis. Nam conlra po-
lius, etiamsi debiium subituri eratis suppliciura,
, * per suramam tamon misericordiam do operam ut
*
i d neqoaquam paliaraini.
*
\ , *
.
VERS. 10-12. Post Dominum ambulabunt.
Pradictse veluti Dei locutioni boc sublexit additanientum prophcla, ita feruie diccns, oporlcre in
. '-'. t .
* \ , .
COMMENTARIUS IN CAP. .
, posierum Deum teclari, atque omamo agere ee 4 cunduai Dei beneplaciiuio tam erga vos clementia
\ . t ' - atque beuigni. c Qoasi leo rugiet, et forniidabuiit
, \ ; . filii aquarum* Si tales nosmet exhibuerimus, ipse
, more leonis bestiis terribilis, vocein suam euiittei
, conlra illos omnes, qui rilu aquaruro muliUudine
\ , aua ingruunt, eosque aitoniios omnes lerrore suo
, iaciet. venient quasi avis ex jEgypto, el quasi
. (. 84) columba de terra Assyriorom : ei collocabo eog i n
, \ domibus suis, dicit Dominus. > Undique enUa
' * \ eos redaclurum, a oapliviiaiis pressura liberoe,
, , Uim qui apad Assyrios erant captivi, lum 5 5 q
, , in A&gyptum profugerani : avium inslar cuncios
\ ,
ad priora revocaturum promillil Deus. c Circuro ,
dedit me nendacio Epbraimus, oi iaipletate domua
. c - Israelis ac Juda. Nunc novil eos Dcue, et populua
, . gauclus vocabiiur Doi. > Antea qoidem, quoniam
\ * * \ ad falailalem aique idolorum obsequiura inple
. > omnee declinaverant, nullum roei respectum ha \ beutes, necessatio eos malis illis irretWi: sed nuno
, resipiaceates, et roelioris frugis eiudiotoa, fami , Uarea mibi omnea faciam. Id enim^ralet locuiio
* Ula* Novi eos. E i quidea in numero esae meo*
, ( n i m , facta ipsa docebont, quoniam t o l ianlaqae
, ) \ bona me adjnvante aseeqoenUir. Certe ad bujue , \ modi ipsis exbibenda beneflcia paralus sum. Quid
porro ?

. ;
CAP. .
. *.
^
VERS. 1-4. Epbraimus aulem nialus spiri. --. 0 . "
, * los. > Mala nfmirum voluntas: nam spirilum esepo
, appeHat votuntaiem; v e l u t i : c Spiritus fornicatio* \, nie decepit e o s ; > et, t Spiritum rectum Innova in
* > * \, (. 85) visceribus meis ; > Et Chateb Jephoni filius, et
, Jesos Navi, quooiam c spiritus alius fuit in illo **.
. . t Persecutus esl aestum tota die. > Semper enim
, & talia agebal, qua? more sestus frugibus noxH, af*
, ferre ipsis perniciem poterant. c fnania et vana
. \ . mulliplicaverunl. > Magnum numemm idolorunt
\ coastiiuerunt, inotilium prorsos, imo maxhni de*
\ . \ trimeitti causam prsebentium. t Et fccdus eum
, \ (12) Assyriis inibat, el oleum in iEgypto mercabalur.
. > * D Deinde in bsec mala conjectus, modo ab Assyriis,
, ' ', * modo ab iEgyptiis sperabat boni aliquid consequi t
\ el eum quidem amicitiae foedus jungere volebal, ab bis anlem belli socieiatem petebat: sed
,
* mhil ab bis omiiibaaest coaseculus. t Et judkium
Domini cum Juda, ut ulciscalur 5 6 Jacob. > Deus
, c \ ^
ipse Teait, facira uiiqtie Judicium de illis peracto .
, \ fits, el qaee pra;ter oflkmm egerunt vmdtcaturus.
Nam Jacob boe qvoqae loco dtait universam Jw *
, daeomm geatem, quse et Jacob et lsrael appellaba \ lar, da Ki progenilorie nomine, ot jam in gupe , - rtoribws diximua. Unde a d d i i : < Juxta viat ejus, et
* * < jaxta adinventiooes ejua reddel ei. Pro eo ac
u i
11
, e
** 0e. iv, 12.

(12) Cod. .
" Psai. L , 12.
Num. xiv, 2 4 ; x i v i f , 18.
TIIEODORl MOPSUESTENl
dicat: se congruam peccatis eoram poenam impo-

giturum. Deindc et progenitoris exemplo, horum
rcdarguit improbitatem. c In utero supplantavit
fratrem suum. > Profecto ille ante etiam nativiiatem porlendil eo corporis moiu fraudem, qua affectalurus erat primogeniti jura. < Et in laboribus
eiits valuit erga Deum. > Multos perpessus labores
ac fraudes, non eusiinuit a Dei benevolentia recedere. t Et viribus vahiit cum angelo (luctari), et
polens fuil. > Fratris insidias suspicans, visione
angeli dignatus fuil, cum quo luclari vieus, potens
apparuii. Ac res illius iia se babuerunt. Quid vero
ejus posieri f t Fleverwu, et me deprecaii sunt.
lu luctu omnes versaiuur, precibusque nitunlur
aerumnas averlere, quibus ob suam impieiatcm
premtinlur. Qnaenam est bxc? l a domo On invenerunl me. > Idolorum cultui vacabanl, nomine meo
colenles illa quae huic appellaiioui jus nullum habebant. Illic, inquam, quasi presentem me colebanl, qui aberam. Ergo dictio, t tn domo On me
invenerunl, ponitur pro: Quasi ibi me prasenteiu
inveai8sent,quem coli ab ipsis lanquam Deum
oportcbat, inlerim idolo exbibebant appellatioaem
siiuul et bonorem Dei. c Et ibi facia sunt verba ad
eos. > Senieatiam illic propler iinpie facta justara
audierunl.
496
, \
. "
* \ .
. > (. 86)
\
, ' . # \ . >
\ \ ,
. \
, . \, \
,
,
* *
; < " \
. > \
,
* ; ;
"Qv . > \
,

*
* , t " , > \
, *
* , \ .
t \ .
.
. '-'.
VERS. 5-8. c Dominus Deus omnipolens
_
. (. 87) oril
memoriale ejus. > Sed enim in talia incidet,
unde verum Deum cognoscere discel, ejiisque maxi- ^ '
, ,
mam omni lcmpore me.moriam reliuebit, 5 7 <J '
ipsos creavit, el beneficiis continuis prosectilus , \ ,
est, el nunc etiam criminibus impiatos casligando \ \ \
aiiitur ad meliorem frugem convertere. t Et tu ad .
Deum convertere, inisericordiam etjudicium cu- * \ . > aiodi, et appropinqua Deo luo seraper. Genuinam
\ ,
iiaque oslende ad Deum conversionem; cbaritas
erga homines, et justitia tibi curae s i n t : da ope- *
ram ut semper cum Deo s i s : cujus si cultum re- liuueris, merito fructum inde capiea; iia tamen ut , ab idolorum obsequio prorsus absltneas. t Cba- * \
naao, i n manu ejus statera iniquitalis; opprimere , c ,
* . > prxpotemer dilexit. Poatqnani eos praediclis ver
#
e l
bis ad conversionem invitaverat, rursus bic mali- D 9 ^

*V ,
liani exprobrat. Nibilo raeliores, inquit, apparui- . ' ,
elis Chananaeis, quibus Deus regione ob ipsorum \, ,
iinpielalem nequitiamque ejectis vos illuc intro- ,
duxil. Nihiiominus vos ad injustitiara iacumbitis \ , *
mulUque siudio iuGrmiores opprimilis, quos ve- , \

etrse potentiae viribas male mulctatis.
.
VERS. 8,9. Et dixit Epbraimus:Verumtamen dives eflectus sum, inveni solamen mibi. > Atqui injuste congesta pecunia, gaudet divitiis suis, quarum
dulcem usum existimai. c Nullus labor ejus invenietur ipsi, propter iniquitales qaas peccafit. Alqni
repulare debuerat, omaia baec quae injuslis coacervavit laboribus, peritura omnino fore, propter i n i -
. '-*.
\ * , .
, \ , (. 88 )
\ ,
c *
. >
, -
19*
COMMENTARIUS OSfiCAP. X I I .
quitalem qua ea collegerat: nempe cum Deus c r i ratnum, quorum illi sunt convicti, poenas gmnere
volct. Et Ego Dominus DeusUius eduxi le ex
iEgypto. > Saue oportebat abstinere le ab opprimendis injuste pauperibus, repulanlein quod i n
amara servilule curo degeres, iEgyplo le abegi.
c Adhuc babitare te faciam in uberoaculie, sicui
in die solemnitatis. Quin eliam habitaculum tibi
obtuli, id est, promissse terrae jucunduro ueura,
festaletn libi laHiiiam 5 8 pwebene i n boBorum tuoriim usuiruclu. Namque c habitare faciam, poeuie
pro, babitare feci, solita teniporum enallage blena :
quem moreni esso quoque Psalmorum, satis jam
demonstravimus. Veluli esl illud : Ego aulein ad
Deuai clamavi, et Dominua exaudWii m e . Quibus addlt: c Veepereet maae ac meridie narrabo et
annuniiabo, ei vocem meamcxaudieL Atqni priua
cexaudWU, subsequenii, cxaudiet, monestconsentaneum. Nani sifactum est, cur fleri poetulatt Sed
enim priusillud, c et Domiuus exaudivit rae, dicit
potius p r o , exaudiet me. I n summa, ssepe paasimque bic Hebraicus idioliaiuu occyrrit. Quare et
apud prophetas, ut par est, rem eamdem observare
cuilibet l i c e b i l ; veluti : c L t ovis ad octisionem
ductu* esi
> pro, duceiur.
J97
* - >
* ,
,
.
. > "
,
, .
4 "
. \ \ ,
,

, \ , , ,

\ \
, , \
\ '
, \ , \
<
, ; \
, (. 89) t \ ,
\ , *
\ ,
,
* , \ ,
.
. '-*. \
, \ \
. \ (
, \ ,
,
\ \ '
*
, , ,
c , .
( , ),
*
, , ,
, ;
, ,
,
*
(. 90 ) \
. \ , , , \
, ;
* \ \
,
*
* , * ,
,
, , \
-w .
Psal. LIV, 47.
isa. L U I , 7.
V E I S . 40-14. c E l locutus suro ad propbetaa,

el ego visiones niulliplicavi, et in manibus propbe~
tarum assimilatus sum. > Fgo et prophetas litnc
proluli, et visionibus phirimis illius letnporis lioniines dignalus suin, et niultifariam juslis illis xpparui, Moysi inquam, el Jesu ftlio Navi, et contemporaneis. Quse cum omnia libenler fecissem, oportebat sane borum meniores, datis esse centeiitos,
neque per injuetiliam aliena rapere. c Si Gabiail
non cst, utique falsi fuerant in Galgalie. Hoc
dicil : Siquidem ex Galaad et Galgalis vobi soperessel, id est, ex idolis, baberent fortasse defensioneni aliquam vestra opera; sin vero neque ex
Galaad neque ex Galgalie, id est, si nihil ab idolis
\obis accessit, quidni sit exploralum vos rei ialeae
adbaesisse? Nunc veritatem deseruUlis a benefactore veetro recessistis, alque ad nibil profularos
(deos) accessislie, quibus sacriflcia cum principibus
vesiris offertis. Nam < Galaad > et < Galgalorum > noroinibus idola dicit. Sicut et relro ait: c Ne abeatis in
Galgala, > id esl,Ne adidola accedalis, a loco, ciiitos illic deos dlcens : hic pariter Galaad 5 9
"
inorai et Galgala, in quibus idolorum cultus frequenlabalur; a locis, inquam, idolorom cullum
denotat. Summa aulem sermonis eel : Quod lanlie
a me acceptis beneliciis, nullis vero a da^monibus
alque idolis, sequilur u l fraude illecti et falsitati
affeclu, a me recesseritis, et illorum sacrificia frcquentelis. Et altaria eorum quasi lestudfnes i n
solo campesiri. Nulluin capietis vcstri crga illa
studii emolumentura, quia hac omnia maiiu bon , e
199
TIIEODOfU MOPSUESTEN!
200
atiunt dtstruct Deas. Nam quia leslodo sub aquis \ , "

habitare solitn, in steco dcprebcnsa proraus perit: cev \ , , ,
boc exeiuplo voluit altarium excidium designare.

, ,
.
VBES. 1 2 - 4 4 . Sed ecce deoao ex majorum
. *-\\ compnralione demonstrans nepotes peccare, t Fu- , c '
, \
gil, inquil, Jacob in campum Syriie, et servivit
Israel ob uxorem, ei in uxore fuit observans. > \, \ \ .
' \ ,
Maluit i l l t pmpler viitulem et primogeniti bcnedictioncm, domo profugus per Syriam vagari, et \ , apud Labanum servituiem pcrferre : et cutn gravi
serumna ad nnptias pervenire uxoris, ne Chana- * (. 9 1 ) \
neeam ducerel prater patris sui volunlatem : tan- ,
taroque aerumnam exanllavtt, ut instituta majorum \ servaret, et Det circa tixorem ducendam placitum : ,
quod contra feceral frater ejus, Cbananaeis uxori- \ bus doclis prsBler Dei ct parentuin voluntatem. , < E l per prophelam eduxit Dominus Israelem de \ .
\
terra i-Egypli : et per propbetam servatus est.
Qaoniam post ifla oumia descenderal Israel in , \ .
iEgyplmn, taiitam posterorum ejus lutetam Deus '- ,
geestt, a l propbetse Moysis minisierio cunctos ex ,
jEgypio redoxerit; quos etiam in deseno provi-
dentia sua conservavit, donecin promissam lerraro ,
induceret. c Ad iracundiam me provocavit Epbrai- ,
mus et exacerbavit. > Tales cum fuerint progeni- \ . \ .
lores, et illorum gralia tot bi a me bona sint conseculi, nibilomiiius iraro roihi 6 0 maximam , \ ' *
coiumovertint, iagralos mibi se praebenles tanto C
,
, \ benefactort; atque ad idola polius converei, a
* \
quibas nibil lucri perceperaal. Ec sanguis ejus
auper eum effundetur. > Quapropter in ipsum re- , ,
\ ' . cidet deliciorum poena. t Et opprobrium ejus re '
aiiiuel ei Dominas, juxla Epbraimi sermonem. >
Cafonntse, quam impietale saa Deo aspersit, Jostas , (. 92) t \
.
luel poanas congruasque verbis quae contra eum
jactavk.
, ,
' .
CAP. XIII.
. .
V E * S . 4 - 5 . c Jaaiifleationee aecepil et ipse
. '-\ \
in Itrael, aed eas appoeuil Baali, et luortiius cst.
\ . >
Nam
cum
^1.
N.ai 4
*tn ipse
tnftaexlege Moysis
Xl/ivcia religionis
*cotendft

........
V
1..
" . .
1
.
_i. .
_ _
ritus aecepiseel, ad Baalim cunctas transtulit, de~ ,
bitum mibi ex lege ctillum in idola confereas: ,
quo fecto, moTfenn sibi indixit. t Et nunc addido '
runt ad peccandom, el feccmnt sibi conflatllia ex . c \ auro argenloque suo ia (brnaa klolorum, qu suni , \
ab artittcibua confecta opera. Peraeveramol ia \ *
impieiaie, idola aurea et argentea buaianarum m v , .
, ,
nuum artificie fabricaates. Mox bujusmodi erga
idola studium quousque landem iotenderunl ? t lui-
molale, ajunl, bomines, quia vimli derecemni. > * \ lla ut post tot sacrificia quae ex brutis aniraalibui , ; c *
obiulerant, oon conienti victimarum illarum mul- * . > "
,
liludiiie, bomines quoque sacriQciorum tnateriara
eflecerint. Sic eiiam beatus ait David : c Et immo- -.
\
laverunt fllios suos ac iilias suas daemonibus . >
Psal. cv, 57.
n
11
202
COMMENTARIUS OSEAS CAP. XIII.
c
Idcirco
eruut
quasi
nubes
onalutiua,
cl
sicut
/<* \
* \ rod anlelucanns pngleriens, ct quasi araoei lela
. > turbine exsufflata de area, et sicut vapor a locu-*
, \ , stis. > Sicut enim nebula aliqua aut ros matutiDus
(. 95.) \ dissolutione prorsus disparent, et aranei tela quaa
forle !n area sit, venti 0 1 turbine abripitur,
, \ . "
Hemque levis vapor brevi apparens ato locustarura
, - votatu : s k vos repenle oranes ab ira roea de , $tmemioi>
,
.
201
. *-\ ,
*
*
* \ *
\ .
(15)
, ,
, *
\ ,
,
, , \
,
' ,
* , \ ,
,
, *
(. 94.) \ (
, \
.
, .
, \
*
\ \ ,
. , \
* . , \

,
, \
,
.
. -'-'. c \ \
.
\ ;,
\ ,
. . (. 95.) \

, \ \ '
,
. c \ ^
,
* , (t^) C o d . .
P I T B O L . Ga.
LXVI.
Ysas. 4-6. * Ego autem Doininus Deus lues,

qui firmavi coalum, et terram coadidi, cujas nianus
creaverunt omnen militiam cceli; qwiqoe banc
baud tibi ostendi ut arobulare* post eam; ego inquani eduxi te ASgypto; l u vero mjlUiin Deum
praeier roe babebie; neqtte qui te salvet, excepto
me. Supradiclain quidem potissimum poenaiB libi
merito iuferam, quia dectinasti ad idola, deserio
me; qui cum sim creator omnium eoelique et temo,
quo tempore le JSgyplo eduxi, tanta ctim miraculorum illorumraulliladine ac magiiHudtae, aenritutis presaura sublevans, ei poteolia mtx notitiam
le docens, lunc, inquaro, palam mandavi tibi, at
uulli rei lerreslri nullique caiesli luminan appetlationeia Dei tribaeres, roeque tolum coniteraria
ac scirea esse Dcum, qui ei salvare el eripere ex
iitslaniibus malis, uipoie omaium Dominue, aoltts
queo. Quamobreai cave ne veluli sermones qaos> dam ac verba exisiitnes etse leget meas, sed potius rerum verilate recte concrelas. Ego pavi te
in descrio, in lerra iiibabitabili, juxta pascua eoruiu. > Postquain le iEgypto cduxi, la deserto
quoque provideniia niea le sum comitatus, in terra
habiuioribus cassa; ubi cum nibil aliud easet
pracler ferarum el serpeiUHim paseua, nibil tibt
necestarium deesse t i v i . < satnrali abunde suttt,
ei eletata sunl corda eorum, ideoque niei sutit
obliti. Poet hac promvssam lerram ingressi,
tantisque praler quamlibei hpmaiiam tpem, bonls
fruenies, el magaura prat c&lerh mundi incolis
nomen adepti, propter mea cirea ipsos opera; attomen mei meinores noo fueruot, qui taaiaua Hs
bonoruin coptani conluleraip.
VKBS. 6-9, 6 2 Eroque illis Mt panlbera,
et sicul pardus in via Assyriorum, > Propierea
pamhenc inore pantique, velociter admoduai aos
conieram perdamque, cunctus vidcliccl io Asayriorum trabens caplivilaiem. c Occurraui ei quasi
uraa deslituta catulis. Uraae more, cui &u\ sublali
sinl caluli, et ob grave illorum desidorium quolquot occurrerint disccrpemis, egp quoque magnaiu
eorum occisionem faciara. Et disrunrpam concluaioneai cordis eoruro. Et eorum ooines cogitationes, qiias inlra ae corUinentes, sivdiose
admodum peccabant, eupervacuag ac rauas par
iiiilictam pcenam coarguam. c Et devorabuat eot
203
TflEODORl
MOPSUESTENl
204
ibi catuli silvae, et besliae agri discerpent eos. > , .

, \
Sic eos variis caedibus consument hosles; veluti
,
teones de sallu, aut alia? bujusmodi fene, subito
,
irruentes dentibus omnes lacerarent. t Corruptioni
,
i u s , Israel, quis auxiliabitur? > Tanlis fractus
,
perdilusque malis, quodnam auiilium invenies?
, , , ,
; , ;
. \ '. ; \
VERS. 4 0 - 4 4 . Ubi bic rex luus? Nunc salvet
te in oninibus urbibus tuis. Judex eslo tuus, de * \ quo dixisti : Da mibi regem el principem : dedique , , \ , \
.
libi regem in ira mea. t Neque enim ex regio aut
oiililari regimine quidquam lucraberis : erit quippe
et hoc invalidum ad defensiouem, repugnante me. \ , Nam cura mibi placuisset dare vobis praesidem * [ ] \
Samueleui, virum justum ct omnt virtute praedi- , \
lum, qui sacerdolium simul et principaium populi \
adtninislrarei, vo8 euro omnino deposuistis; aique , , (. 90
ac reliquas gentes, oporlere vos babere regem di -
cenles, qui vobis usui esset ad bella contra alieni- , -
genas. Alqui teinpus adest, quo inconsiderantiam ,
veslram agnoectiiis : nihil eiiim vobis proderunt
bi qui regnare apud vos videniur, siqtiidem ve- ,
airae oinnes urbes una eadcmque ruina corruent. JSeiuo igitur libi judcx erit, quasi immeritain ,
63
b inimicis aggressiouem patiaris; neque
ulluui i n boc rerum siaiu auxiliuia prae- , \
b e b i l , qiianquam boc potissime regum erga

8JJ08 oflicium est, u l injurias eonitm triciscanUir : nunc vero hosles iuirum quanlum regibtis C w v
\eslris pulenuores sunt. Sed lamen cum peiislis, ' lanquain aliquid boni accepluri, regis dignitatein,
,
indignans ego licet vestrac voluntaiis improbitalt,
, ;
nibiloroinus u l regcm baberelts induisi, ne forle , "
\iderer vestrae opliina? deliberalioni conlradicere : .
loleravi, inquain, i i i ira uiea. E l nunc pariter i r a - .
lus lura U i veteri luin posierioribus vesiris iniqui- \ ,
tatibus, meum vobis auxilium subduxi, sivique vos
ex ipeis discere rebus, quanle oielius fuerat ab ,
illis, quos ego pro veslra salule elegeram, semper *
gubernari, quam regbe vos comniiltere poie ,
slali.
.
&
VERS. 12-14. Yorlex iniquiiatis Ephraimus,

. '-*. \ J
cumoccullopeccato suo; dolores quasl parturienlis ^ (. 97)
venienl ei. E l quia in omnibus demonslratis . \
(namque Epbraimi nomine, more suo, tanqoam ex ( \
parte totum dicit) veheroentem quemdam impelum ) ac sedtilitalern mullifariam impie agendi peecandi- \ que adversus mc, menlisque veslra cogitatio ia
,
dcliclo tota deOgitur (boc enim dicit eccultum
(
peccatum, nempe quia animi deliberationes ignolae
,
exlernrs sunt), propterea, inquil, in tot tantasque
), , \,
incidelis pccnas, nt quaai mulier in partu dolens,
, * fultiri sitis propter ingruentium malorum crucialus.
t lliccine ftlius luus prudens? > Haeccine sapienliae
. c
veslrse opera, qui disccrnerc nescivistis, quantnm
; ,
intersil inler graitam meam ac lutclam, ei decli
uationem ad idola atque ad opera voluntati meae
,
9
00
COMMENTARIUS 1N OSEiE CAP. XIII.
, \ \- conlraria? Quamobrcm nunc subsistei itt

;
contritione Gliorum sttorum. Proplerea CHUI talia
. > , deliberaveriiis, tolerare perditionem vestram ROH
. - poleritis. Exin porro malorum, 4
solet, pro , , , inittens solutionem, pergil dtcere : c De manu i n $ (5 , \ - ferni liberabo eos, de morle redimam eos. > Jaw
, * \ vero post haec omnia, pcena jatn eruditos, ex ipsa
, (. 98) propemodum morie vos omnescriiam, preler omnem
humanam spera. Ubiullio lua, inors?ubi slimu , , ; lug luus, inferne? > Tunc a te dici baec verba lice , ; " bit, cura mulliformem iUum interitum cernes bo , minum, qiii Ubi poenam intulerunt, nempe Assy , riorum. Consolatio abscondila est ab oculis
'. suis.llabebis certe malorum tanlorum solamen,
. quod nunc libi adbuc ignolum cst, sed ex ipsis
, , deraum rebus geslis innolescei.
u t
.
VERS. 15. Quia bic inter fratres dividel.
. \ <
. > ; - Nonnulli existimarunt Assyrium abduxisae i n capiivitalemdecem tribus, sed JudaeaBincolasdimiiisae.
,
- Atqui de boc non cogitavil Assyriue, qui IUJO vo ', luit Hierosolyrois el Judae iiicolis paria facere, eed
divina poteulia iropedilus fuit et angeli clade. Non

ergo iile divisit, sed propbela nihil aliiid dicere vult
qnara maloruiu gravilateni, quibus exercebuntur
^TlS *
*
, *
, - capli ab Assyrio; vulique deroonstrare cujiieroodi
' , - Deus dabit supplicia, cum suo lempore faciel illo , rum casiigationem. Elenim reap >e Assyrius captivoe
tolrvr - tsraeltlas bac illac dispersil diversis locis, qtiomi ' - nus ullum prasiarent inuluum auxiliutn, neqae
, - collalis consiliis de rediln illinc coghareni. Sic
, (. 99) eliani beatus David ail:Dispersiones feraelis con neinpe u( d i c a i : Dispersos dos bac el
gregabit
\ illac, praeler onuiem spem adunabit. E l alibi : D i * cant qui rederopti sunt a Domino, quos redeinil de
manu inimici, ei de regionibus congregavii eos, a
>. solis ortu et occasit, ab aquilonc ei niari ; >iia
, significans ftiisse illos inullis locis dispersotf.
, Ergo hic quoque d i c i l : Hic qui vos raplivavit, e l
\ ^ - > in alienam regionem deportavit, niuliis variisque
eadem sialione adunali
voe sparsit locis, ne 0 5
, solamen aliquod habere videremini, sed augeri
, vobis polius ruinnam voluil in diversitate locomni
* * \ - conslituits.

i n
.
\ D
* ',
* c
' , \ ,
, \
. > *
*5 ,
, *
,>.
, * \
" Psal. CLXVI, 2.
Pal. c t i , 4.
Jam vero his dictis ob viun raviliaraque oslendendam, qua usi fuerunt adversus eos Assyrii, prosequitur: < Adducel Dominus ureniem venlura ex deaerlo super ipsum, et siccabit venas ejus, ei foMtes
ejusdesolabit,atque oronia vasaejus desiderabilia.
Adduceiei bostem -. dicitaulemBabyloniorumregeni,
qui tanquam e i aUqua longinqua regione, in venil
urentia sirailitudinera repente supcrveniens, u n i versum lsraeleni oipnino delebit; ejusque prosperilaiem, bonoruraque affluentiaro, in vaaiiiaiem converlet; ejusdemque omnes faealmes, c i Quidquid
207
TIIEODORI MOPSiESTENl
208
majori pretio habebatur funditua destruet. Nam , \

verbie,Ubi ultio lua, mors? ubi stimulus luus,in
* ,
fcme? > subjungitur: iPropterca hic inteffralres d i - , ; , $; *
tidet, > et reliquajita tameu ut intermedia siot verba
t , >
Hla : c Consolattoabscondila est ab oculia luis; > si- - ( , gnificante propbeta, eventurum illud quod eatenus , > ,
latebat. Sed enim poslquam ipsorum i n meliorem
.
siatutn dixit conversionem, loqaitur rursus de mox \ ,
correptora eosdem poenali calamiiate.

CAP. XIY.
. '.
. -*. , YERS. i - 3 . c Deslruetur Samaria, quoniaro
in Deum suuro rebellavit. Gladio cadenl; lum Hlo- * ^ ,
rum lactentes solo allidentur; el feue ipsorum scin- \ , \
dentur. Tunc ergo, inquit, pradicta beneficia
.
insperato conferetDominus captivis. Sed anie illud
, ,
tcmpuscorripiet eosexitiumgravissimuin, proplerea * quod couiraria Deo fecerinl: namqueacerbissimum ,

cxperientur bellum, in tantum u l ne lacteiiiium * quidera panrulorum
iniserturi sini bostes, ne- , que multerum gravidarum. Age vero postquam eos ,
eventurorum malorum coramemoratione satis ad
* ,
modesliam composuit, nunc promissioni insisiens
quaru in supertoribus fccil, faiuramque illis mole- , , (. 100)
aliarum aotationeiu portendens, a i t : < Convertere,
tarael, ad Dominunri Deum luum, quoniam infirma- , -1 ,
tus es i n iniqtiilalibtis lais. > Agc jam, reepice ,
niodo ad Deum; et voliiiitaiem cjus consideraas, .
io qiiantam veneris ob delicla lua inftrmilatem , \ ,
cognoece : el cum insperato incumbenlium malo- , rum solutionem ais nactus, da operam ut debitis Q 6 *
oflkiis in posterum defungaris. < Tollile vobiscum ,
verba, et converlimini ad Dominum Deum vestrum.
. * , \ Dtcile ei : Poies omne auferre peccatum; ul ita Kuptov ,
non assumalia iniquitalem, sed capiatis bona. >
, *
l l o t quodatBinodo sermones iuier vos tnuluo serite, , \ . >
qaibmt oninee pcr omnia ad Dcum tendatis; ceiia- , *
que fldecredaiis posse Deuun vestra omnia peccaia
* >.
delere, si certe vos poenitenies in contingentibus ,
viderit calamiladbus : atque jam omni impielate , omiasa, uberem impelrabiils bonoruoi a Deo largi- \
lionem. Simulque invicem exborlemini, ad perpe ,
ftaoa UH hymnoe et graiiarum actiones ob ea quae \
poagidetie booa, attoliendos.
; ;
;
D .
Ysas. 4-8. c Atsur non saWabh nos; eupcr
. *-'. , *
equos non ascendemue; baud uUradicemus opificiis , ,
ooetris: Dii nestri eslis. t Non enim A&syrii dein . >
ceps indigebimus auxilio, facti jam ei superioree
,
ob divinum palrociaium. Neque equis utentes ad

fugam apeciabirous; adest enim auxiliator Deus. *
Tuai ei ab illo errore procul postea eriinus, cos ^ \
quoa Ipai fecimus, deoe appellandi. Quia in te , *
miserebiiur pupilli. > Dato operam ut una cum be- . " \ nivolo eiaceroque erga Deum affectu, egentium quo- . >
qne misereamini. Sanabo babilalionee ormn;
, \ ,
diligam eoa manifesie, quia aversus &J esi furor t ,
aaetts ab eis. > Si ita, inquit, te gesserli, audics , * .
Deum baec promitienlem atque facientem, tcque io , \, ,
9
210
COMMENTARItS IN O S E J E CAP. XIV.
09
\ \ anliquum babilacalura restituenlem cum potcslate

xal \ eadera; sequalem deiiique similemque priori erga
\ \ omiiee oeiendet auwrein, quoniam omnem iram
, euam a vobis avertit. Ero quatd ros Israeli. Sic
* . . > illum mea cura nutriaun, ceu ros frtiges aJere eotet.
* ,
Florescet sicul Ulium. > In bonore apud orones
, erii. MiUet radices suae quaei Libanui. > Excre. > . scel in multiludinem, baud secus qtiatn ille cedrU
. > densatur. c Ibunt rdmi ejus. > Dilalabitur pro, speriias nepotam ejus. Et eril quasi olea fructi. . >(. 10!) - fera, et odor ejus quasi ihuris.ilpse ob curam meam
, KaV semper rruclibus ptiltalabU, et ihtirU inslar suavis
, - aodtenlitae prosperitaies ejus. Rcvertentur
. \ atque aedebuat eub aaibra ejus ; vtoenl e i robora , \ bunlarlrUico. Poet reditum frueirter rebassuis.
, ^ ac perseverabunluberem habentcs a inea providenxa\ , (, Ua fmgum targilioeem. Et eflforescel quasi vitle
\ . t - memoriaJe ejus, et quasl vinum Libani. Ita euavis
, \ - erit et jacoados spectaiUttae ceu vftie flocetis, et nt
. \ vlaam qod tn Libano monle gigni soleC
* . ,
, \ .
. '-'. , \ VERS. 9 - 1 0 . Ephraimo, qtiid el uUeritts et
; , \ idolis ? Ego bumiliavi eum, el ego roborabo eum. >
. t Nullaro j a n tibi ease eommnnionem cum ldoli* de , cet, quia nec iH prorsas indigebis. Ego vero, qrfci
- \ ob illorum sludiam te bamillaveram, poslea poeai , \ tenlera veteri prosperitali realitoi.Sicut juniperns
. condensa, iia fructus iiius ex me invenietur. Qala
ha?c arbor semper virescit, att: Sicnt Hla croper
.
*
fotforam toma frondescit, sic el islos fore i n perR
*"
, \ pelua bonorum abertate, quorum usus eis a mea

, providenlia conlinget. Consentanee vero hie orani - bua, addit prophela : < Qtiis sapiens, e i imelliget
. { . 102 ) - isU? quis inteltigens, et cogiioscet baec? quia recUe
* , \ ; viae Domini,egel jusli ambutaboni i n eis. Reapse
, \ ; eiploratamest, iilos essesapieut.es aique inteiligea5 , \ . > tes, qui praedictarum rerum scienliara habent, et
\ - earumdem studto teneatur; quanm pnesidio tejan , cti a vilio, el virlulis panicipes, deieriora viUlMnH, H
\ \ , ' - frnentur melioribus. Nam citncti Dei actus redkodf \ nc mulla rediHidant, qua dirigente pecatoribua quov
, , que pcenam infeit; el postea panitenies, salvare ecU.
Jam vero juslos illos esse compertum es(, qui faoc
*
viu gcnere ftunt, et ulrinqae juvari sciant: qai
,
, ' \ - D modesiiores a caeligalioBibu facti, bortamealam
sibi ad viriutera judicant, bonorum posl poenilen ,
tiam impetralorum usufrucluui. Impioe autem asae
, consiai omniao, el quibuslibei malis dignos Uloa,
* . qui nibil borum cognoscere valent, ob conalaalem suaro ad vilium inclinalionein; el propierea
,
quidquam honesiura ac debilutn inielligendi baud

compotcs. Conimeiuarius in Oseam propbetam ( e i - *
\ ( ) , - plicil.)
,
, , oW
.
211
COMMENTARIUS JOELEM PROPHETAM.

Propositura nobis est beali Joelis explanalionem (. i03 )
nunc exordiri. Est vero sermonum ejus argumentum, *
ul generaliler dicam, idem quod omnium propbeia- , , \
rum, evenlura populo predicere salagentiuro, pro , \
collaia ipsis bac in re sancii Spiritus gratia: quo- ,
rum propbeiarum primus quemadraodum relroaie- \ *
bam, bealus David oliin, imo valde aniiquilus, et , \ ,
mulio ante rerum exilum, cuocla populo divereif
teiuporibus evenlura e d i x i i : quod idem a reliquis
eiiam propbeiis factmn est, qui aniiquiore admodum \
tempore ab illo dicla, posierius aflirmarunl, paulo *
iiimirum ante ipsarum rerum evenlum, u l simul et 0 ,
de praediciis aduionefacerent omnes, ei 0 9
J
*
in proximo esse aseerentes, vaticinioruui demon-
atrareni veritatein. Cumque varia essent, variisque , \ ,
t
e a
cotitingonlia
qu a beaio diximus
pras- ,
dicia
Davide, temporibus,
necessario unumqtiemque
propbelam

plerumqueea dicere apparel, quorum sibi propin- , ,

quior deraonslrabatu r exiius. Gunoeclebant aulem,
consentanea quadam rei eerie ad id deducti, mm , '
nulla eiiam poslbiac fulura, sed baec ipsa a beaio > ( . 104)*
Davide dicta. Bealus ilaque Oseas quae ab Assyriis \
ac Babyloniiseventura posterius populoeranl, dicil; , ,
emendare bunc conoilens rerum illarum mentione. *
Joel vero eatdem ipse quoque res commeiuorai; '
quippe per idem tempus vivens quo Oseas, atque in \ , eodero argumenlo versari spiritali reveklione per- *
moltis. Addit eiiam quae post rediium Babylone eia- ,
l i m Judseis conligerunl, cutn gens Scyibica eis super- \ , !
veuit, cujus dux Gog eral, oinnesque funditus ex- ^ \
tlinguere volebal. Cajleroquin Judaei, Deo suppelias
t
ferenle, victores exstiterunt: qua de re bealus quo - *
que David in Psalmis verba fecil.

, \ , *,
* .
CAP. I .
. '.
VEBS. 1-5. Verbum Domini, quod faclum esl

. '-*. ,
adJoelem Balhuelislilium. > Hic pariter tilulus qui . >
dam est, aeque ac apud Oseain, demonslrans pro- ,
pbetam ex revelatione ipsi oblata divinitus com- D ,
motum, quae eequuntur dicere ad populi uiililatem , .
< ol , \ ,
direcla. c Audile hoc, scnes, et auribus percipile,
omnes habilatores terrae, si facta sunt talia in die- ,
bus veslris. > Quasi ad dicta audienda segniores, . > ^
excitare praedictionis lerrore conatur; quare et ini- \ , (. 05)
, \
tium verborum suorum capit a minis. Ad oinncs
CCtte, inquil, terrae incolas praedieationis svnuo* ^ ,
313
COMMENTARIUS IN JOELIS CAP. I .
S14
\ ,
\
^ , \
,
, ,
,
, \
, , \
$,
\ \ , t \
, \
, \ . >
>
,
nem instimo, in prirais vero 7 0

seniores, qui
plura scire ob suaro longsevilaiem debenl, rogo,
inquam, an par aliquid vel aelate veslra vel patrum
vestrorum conligtsse sciatis, quale nunc vobis Deus
faclurusest, quilongo quidem temporevossastfnuii,
sed jam diuiius non lolerabit, qtiia nihilo vos meliores ob patienliain suam effeclos videl, imo contra
in deterius eliam ruentes . c Super hoc filiis veslrie
narrate,et fllii veslri filiis suis, etfllii eorum generationi altcri.> Tanta enim est evenlurorum nunc
vobis malorum magnitudo, ut vos oporteat per successores veslros ad posieroe noiiliam transmiUere,
quo rerum gestarum novita* illosquoque modettiores possit eiflcere.
, '
.
. '-'. - VERS. 4-5. Residua erucae comedit locusta,
* - et residua locusiae comedil brucbn*, et residua
\ brucbi comedit rubigo. > Figurate vult superven . > - tura ipsis dicere m a h , et quod semper priora poa * \ \ lerioribits augebuntur. Venil enim, inqait, Tbegla , phasar Assyriorum rex, qui eruca? inslar non pau, , casremm veslrarum parles pessumdedit. Postillum
Salmanasar, ceu quaedam locusta magie adhuc ve * (. 106) ' stras opes depopulatus esl. Deinde Sennacherimusv
' quasi brucbus generaleexiiium decem tribubus inlu lit. Postremns omniom tanquam rubigo superonft
Babylotiius (Nabuchodonosor) qui Judaeae qaoque
, \ incolis capiis, commanem fecil caplivitatis nim , nam. Porro quid sibi vult barum rerum denunllatio?
Expergisciraini, ebrii, exvino vestro, et plorato,

-r
- w r - -w
;
,

qui
bibitis
vinum
ad
ebrietatero,
qttia
aWa,
,
,

omnes
tum esl ex ore vestro gaudktm et laetitia.
Pellitft
- ebrielalem, qua nunc occupati, propter vestram ad
\ . , * vilia proclivitatem, quod faclu opus est baud vullis
0, - conspicere: et ad lacrymas ploratumque converti \ \ niini, si forte pcenitentia antiquam abstergere peto, - rilis ebrietalem. Nam quia gaudere vos ulterius at * \ que laelari non sinunt casus, melius esl poMtilenies.
$, - 7 1 ploralu lacrymisqiie u l i , ut binc voble levaiio
, aliqua malorum conlingat. DeindesigniQcans quam obrem bajc, pergtt dicere :
* , *
" . -'-'. "
VCRS. 6-0. Gens enim ascendit super terram
, - meam forlis ei innumerabilis; denles ejus, leonfe,
* , . > - j) et molares ejus, caluli leonis. > Supervenerunt
regioni meae hostes mulli ac validi, a leonibua
\ , , nihil differentee, qui dentibus suis molaribusqoe
\ - conterunl alque consumunt qiuacunque obviam
\ fiunt animalia. Sic nirairuro bostes armis suis i n , ( 107) \ - vadunt alqae devastant. c Posuil vineam meam i n
.
dissipaUonem, el ticulnea in confractionem.
, \ .
UnWersum lsraelem, quem quasi vilem colebam,
, , \ ineaqne cura ornabam, destruxit fundilusque peri t a , - didit, cum interpositis ficulneis, quas omnoa cen fregii. Vull autem innuere eralnenliores inter Israe, liias divitiis alque potenlia, quoniam ha* arbores
\ exlotli supra vitis planias videntur. t Scruiando
, serulatue est illam, albos focit palmitea ejua. To>
215
THEODORI MOPSUESTKMI
taoi illam invadena sic evnlsil et in servilutem ab-

duxit, ut captivi bomines nequaquam differrent a
palmilibus albescentibus planeque exsiccatis postquaoi viiis subversa fuit. c Planget ad me plus
quara sponsa sacco accincia super virum virginalcm fiuum. * Tunc iniquilatis suae sensum percipient, el cum magnis ad roe respicicnt geiniiibiis,
quae ipsis evenerunt mala deplorantes; haud secus
quam mulier nuper nupiiis copulata, mox rcpenie
privata viro, cui graviorero facil dolorem privaiiopis celeriias. Ablatum est sacrificiura et libatio de
domo Domini. > Hic manifeste eventura a Babyloi i i U mala significat: lunc enim desiil solila fieri
Dei templo liturgia, cum et &dificium combussit
Babylooius, et cives omnes captivavit.
.
, ^ * ,
\
,
\
' . c

\ . >
, \

*
, ,
, (. 108)
\ .

, \ \
.
7 2 * * * 10-15. t Lugete, sacerdotes qui . '-*. , alluri uriiiislraljs, quoniam miserum est Iriiicum, , ,
êxslocatum v i n u w , iuirainulum oleum, confusi , , *
agrioake. Lugeiet praedia, propler trilicuai el bor- , \ , deum, qaia periU raessis agri, vitie exaruit, ficul- * , \
n e so*a4 ifmniauKB, arbor malogranata et palma
^ \ \
malue et omnia ligna agrt exaruerunt. > Gon- .
fraua eacerdoiibus ei altaris miniairis iuclus, quia ,
generalis sieritiias campos lenet, unde primiiias ac , '
doctaas perdpieulee, rei necessari copiam babe- \ ,
IMMII. Congruus baiid minus luctus lerrs quoque *
Irugibue careali, unde agricolis crealur confusio, \ qtua fruatra laboraverunt: parilerque cuociis ler- \ ,
rm prodiis, qnia nullum terr provenium, nullum , *
artoram partum more goUto oollectum videre est. ^ \ , Qttooiafn gaudiura confuderunt iilii bomiaum. > , (. 109)
\Pro eo u l dicat: Nemini adest ketandi occatio, pu- deoii scitioet niai in lalibus tanlisque malis lueuim
. c " \
agat. Por haec onnia demonstrat gravissimam
. > " \
etariltlaieni kraelitarnn regioni cottligisse, dupli- ,
cemqtte cerumnam fuiste, hoetibue scilicet eam
\ -
pcsshne davasianiibus, ei ipsa terra fragum fertUi- !
atem negaole. Quid orgo poal bac ?
, *'
f
, \ .
\ ;
. '-'- \ ,
. 15-16. < AccingUc vos et plangUe, sacerdoies, lamentamini, qui miaislraiis alUri, i n - , ,
gredimini, dormile ia eaccis dum ia Dci minisle- , * oVt
rfo versamini, quia recessit a domo Dei veslri sa- \ , t *
crHklum Ubaiio, Prae oranibus decet vos potis- ^
slmtMi eacerdoiio fangi aorlilos, sacco vesuri, ne- , qat id anqaam deponere, sive cubetis, aive etiam , , rem sacram peragalie; sed gomitibus luctwiqoe i n - *
dntgere; propterea qaod qui rite Deo exhibebatur \ ,
, t " caltuG omnino dowverk. c Sancliflcate jejunium. >
. > \
QuoiTiam aancUm dicitur, qaidquid egt geieclum
ct a makitudine eeparaturo, ideo < Sanctiflcate 7 3 , t
jfftiaian dich, Id e*t ad boc vos oomparaie, omis- , \, . 110) Bisqne omnibu* el prorsus sfjuncli, dedile vos ac ^ \
dttpoaite ad jejanii observantiam, c Praedicatc , \ , . \
culiu tfBcium* fndicite omaibus, ut bumanis
COMMENTARHJS 1N JOEUS CAP. 1.
*!8
, aegotii* omissis, Dei Ciitfai oddiraiido hnerttnt.

, .
< Congregaio senes, omneaqtie terr incotos ad
4 , domum Dei veslri, et clainate ad Domimini vebe ,
menier: Heu mibi! beu m i b i ! beu roihi in d i e !
, , , ,
quia prope dies Domini. > El oinnes qui io regione
. > \ \ veslra praccedere aliia ob lateni debent, coadu ,
oantes, quos et reliquos eequi par est, gregitim
,
Dei domum ingredi impellile, quaadiu vobis adbuc
*
ififredioodi copia t e l . Cum mukis aulem clamau
* , gemiiibue; l d eain p w d i & a loculio beu mibi, beu
, , * mibi, beu raihi, eignificat; oraoles ne diom illam
, xperiri oogamiai* qua* band procul abest, juxla
. \ divinaia cotnminalionem. t quasi iniaeria de
. '
miseria veoiei. > Ne sino iniercapadiae walie
. c " - corripiamim. Quia aale oculos vestros alimeata
, xarueruiU, ileco de domo Dei vcilri gaiidiam atque
xol . > " teiitia. Ne spectatores matoruai illorum eitif,
, quia m u l u erit iino n a i l m a i m g u n sterililas.
\ *
Pessimae omnitiui accedei cumulus, ceaeatio omnh
noda i a Oei lemplo congrai debilique Deo calttti,
qui gaudio pluriroo alqye iaelilia replere poterat
\ (. 411) , faonetii studiosoe.
\
.
YEIS. 17-20
< Subgultaverunt Jnveoc* i n
. *-\ \
prasepibas suis. > Hac quippe premente fane
.
coactx, subsultare ac perturbari iucipienl, nalft
, raliier aliutooiam qnarenlas; qua negala, ad i a Gonditaa sobsuilalioae* raoveaiur. Coiapatrue, ,
. c - ruat horrea ab unclionibaa eais. Quia aioft erat
.
ungendi apoihecas i r i i i d , avta consertanomts, st
, , dedciel qaidquid ilhic ingerendaui erat, pulrescu
% ,
illitom lulum, cum nlbil oronino sit tnlus repoai
, . c tum. c Destracti sunt tbesawi. ttu*c4 locua
. > recipere fruges soHlus, snporvacaneus a r i i , cttm
, ,
Boa aiat quae reponi debeant. Sufoasa tont lor .
culana. > 7 4 Haec quoque videbuator superflea, . , - curo nemo qaidquam afferat. Cnoi arefacuon slt ?
(. " ,
iriticum, qatd nobis reponemus? parte, id eat l
; *
a triiico, cttncloa vult denoure fraaws. Namqtia
* ad anlea diciorun conurmaUonem bocdicere vult,
,
nempe quod frugibns ciuiclis ablaiie, supervactrae
, erit omnis locua iie excipiendie consaeio more pa , (. 112)
raius, cm quod repoaatur desit. c Fleveruai ar , c " , |> menta boum, quta non erant eis pascoa : e i gregea
ovium disperierunl. > JuiveJitorum cuasuoia pcr
*
agros alimeota deiecemat. c Ad te, Doraiue, cla . > '
, , , mabo, quia ignts consuinpsii speciosa deserti, et
flamma oancla ligna agri succeodiU > Gaocii sioial
, ,
6 . in u n t i s coo-uUmi malis, a te poscimaa illormn
solutionem, quia velui Igue a n i w s a ragio e v n
\
suis arboribus vastata est. Nan < deaerli gpeciosa >
,
- dicvt locos in monlibi wroinatiooi idoneos, qui
vulgari loqaela dici sotent t pJaniliae raoulaaa. t
> >
YoU ergo dkere, omRcm locum omncque ligai
, > genus laaquam igne fuisse inflamroalum. c Sed e i
bestiae agri ad te suspexerimt, quoniam arefaclsa
* \
sunt aquarum scaturigines. Pcreunt, inquit, sili
, ,
c \ , ^ jcnacDta, fuulibus j a r n ob pluviae defeclum, aquam
9
211
THfiOMM
MOPSUESTENI
220
emiitare oon vaknUbus. Poelqaam igitur lato ser- . , \,

Dione expotuit malorwa mullitadinem, similta ,
*
praediciis aabtexit.
,
.
CAP. I I .
. \
. -. ,
VBBS. 1-3. c fdangiie luba in Sione, pradtcate in monle sancto meo, congregenlur omnes , \ {}
babilatores terrae, quia adesl diea Domini, quia * (. 3) prope esl dies tenebrarum el caliginia, dies nebulae *
et turbiuis. Tubae itaque signo dalo, juxia ritum , .
legiliimim, 7 5 cunclos ad Siojiem inontem con- gregate, ubi mibi culturo exbiberi roos e s l ; illie , \ ,
*
meam iinploranles inisericordiam, quia haitd procul
esl quam Deus comminatus est dies, qu cunetos ,
tenebris alque caligine opplcre potie est; adeo ut & , \ ,
videre nihil possinl, nlpote rebu* omnibus nebula
ac lurbine obvolulis. Recle aulem ad Sionem roon- \ \ ^
tem omnes advocat, in quo lex Mosaica coli Deum * \ ,
debere conslituil. Quare et decem iribus derclicio
loci cjus divino cultu, juvencis secundum Jero- \ boami consilium, eumdem delulerunl. Nunc itaque ,
borlatur, ut ab insania illa recedentes, ad Sionem
, *
monlem respiciant, el ad universalem Dominum
ibi coli juesum, u l sic ab immiaenlibus eibi malis , ,
, '
liberari impelrenl. flevera boc contigisse sub Sennacberitno, Ezechia regnante in Judsea, illius loci *
incolis comperire esi. Quaai mane expandelur \ \ \
super montes populus raultus et forlis: similia ei
non fuk a saeculo, et posl eum non adjicielur usque Q , , '
\ *
adannos in generaliones generationum. Ceu niane,
quod euo teropore universam occupal lerram, i n - * \ *
iitiraerabilis quidam hostiuni poputus superveniet, , .
omnes occapaos moatee, cui neque similis fuii (. 114)
aiea, neque facile eril posiea. c Anie faciem ejus , ignis vorans, ei post eum exureos flamma. > Cuncia ,
in circuiluascensusuodeslmet, velui ignie. cQuasi , * .
liorlug volupUlis terra coram eo, et post eunt cam- (&. ,
pus desolaius. Quoe locos nondum invasit, . >
videntur haud borto dieeirailes, tum incolaritni ; ,
rouliHudine, tum eleganlia a-diflciorum: veruinla- , *
men posi illius adventuni, loiam illain statim amoe- , \ . >
nilalem delelam videre esl. c Neque est qui sit i n - ,
columis ab eo. > DifDcile ergo est queraqtiara illius , impelnm effugere.
0 , \ *
, . \ , * .
7 ^
- *8. Quasi aspectus cquorum,
. *-'. ' ,
aspectus eorura : el quasi equitatus, sic persequen- * \ , *
lur. Sicut sonilue curruum super veriices montium \ *
exsilient, et sicut soniius flarom ignis devorantis *
slipulain, ei velut populus raultus ac forlis in acie
inglruclus. > Particula, icut, non similitndinis . , , ,
causa pouiiur, sed narratWe. Qualeest i l l u d : c Slout , ' (15)
(quam) bonue Israeli .Deus", pro, cbonus.
, , c
1
K R S
99
Psal.
LXXII,
1.
( U ) Videmus pulchram leclioneiti

confirmalain a sobsequenie coinmentario, nec noti
iii lect. var. Graec. apud polyglolt., pro eommuai
>.
(15) Pace itia, Tbeodorc, aio tideri mibi boc loco
particutam adiuirandi.
*
C0MMENTARIUS1NJ0EX1SCAP.II.
* enim etiam boc loco dieii, mnltum nempe con (. 115) \

eptci comiUntera el equitatum. Sunt autem U ler * ribiles qoi equis insidentes irruunt i n hostee.
Currus item ei plurimi, usque ad sublimia decur * - renles. Nihil porro differunt ab igne slipulam de , - pascenie: adeo cunclos quos volunt pervadunt
\ \ , locos. Plorimi sunt et strenui, atque apprime ad
, c bellum instracti. facie ipsius conterenUir populi:
* omnis vullus quasi aduslio olbe. > Plurimos itaque,
ut par est, impetu suo deslruent; adeo ui cuntti
. > *
* sub eo cadentes visuri sinl ollae ab igne lostae stmiles. Tum pergens adhuc de eo loqui, u l majorein

audienlibus incuiiat meium : t Ut bellatoree, inquit,
- \
current; quasi viri pugnaces tncenia conscendenl.
' ,
Multa cum celeritate in pra3lia ruent; mulla itent
' ,
. cum audacia urbium muris iiisilieiit, sprelo illinc
\ danmi periculo. c In suaquisquevia gradilur, neque
\ a propria defleclit seoiita, nec a fralre suo disce, . dit. > Ordinata utuntur acie, nemo dexlrorsum aut
sinislrorsum usquara declinal: sed siugtrii detinitam
, \
, imperatamque lerunt viaai: omnes vero summa
. > , concordia ad proelium ruunt. Arrois suis gravaii
* incedent, et i n jaculis suis cadenl, et non iinien' \ tur. > Hoc quoque plurimum inlerest ob demon *
strandam ad belluin proinpiitudinem, si quis nun \ , (. 116) quam eitra prupria arma sit. Dicil enim: Nc i n
- Uinere quidem arma deponunt, libenttus 7 7
*, , \ eorum pondus gerenles, quam se inermes spoctan. > \ tibus exbibentes: nam neque si forte pausani ali ,
quam capiant, sine armis suia eunl. Etenim, ca * - * dent, posail pro, procident aut recumbcnt: dicere
, , volens, qaod armaii el incedunl et recumbunt:
, - ideoque pulcbre addidit, el non fioientur, id est
. nullum flnem bellandi agnoscunt, in armis semper
, praeliisque versantnr.
, \ \ *
* , \ \ ,
, \ .
|
t
. *-'. , \ \
, \
, \ .
, ^
\ * , * \ ^
, \ * , , > ,
\ , \ \ . t
, \ , \ ,
(. 117) . >

, *
* , *
, \ ', '
4

, ,
VEBS. 9-11. Urbem capieni, et super mcenia ejus discurrent; domos conscendent, et per
feneslras intrabtinl quasi fures. Magnis viribus
iirbcs domant, neque non audenl currere ad
nioenia cum armis, ct per januas feneslrasque
ingredi, ut quidquid est inlue auferant: hoc enim
signiftcal locutio, quasi fures, pro, Ad omnia
auferendum el furandum. c facie ejus confundetur terra, commovcbitur coelum, sol et luna
obienebrabunlur, et stelke recondent splendorem
suum. Yidetur prophela byperbolice mulla
dicere, u i niajore audientes pulsct lerrore. Nam
cutcuiuiodi sint ba;c verba, rainora rcbns sunt.
Apparet aulem boc eliam loco propbetam haud ila
loqui quasi elementa confundanlur el transferantur,
sed quia mos est eorura qui malis exerccnlur,
mentis ideas ad snas praesentes saepe angusiias
transferre. Dicit igitur fore u l bomines confusione
repleantur, Domino in terram advenianie. Yidetar
ergo illis, qui Ulia a Deo Sn lerra paiittniur, e l
coelura concuti, el sol ac luna et sidera jam nou
211
220
emiltere oon valendbus. Poelqaam igiiur lalo ser- . ', \,

tnone exposuit maloratn mullilndinem, similta ,

praedictis sobtexit.
,
.
CAP. I I .
. \
. '-. c ,
YERS. 1-3. c C.langiie tuba in Sione, pradicate in monle sancto meo, congregenlur omnes , \ (14)
liabilalores terre, quia adest dies Domini, quia * (. 3) prope est dies tenebrarum et caliginie, dies nebulae *
et turbiuis. Tubse ilaque signo dalo, juxta ritum , \ .
legitiimim, 7 5 cunctos ad Sioiiem inontem con- gregate, ubi mihi cultura exhiberi mos e s l ; illic , \ ,
*
ineam iinploranles lotsericordiam, quiabatid procul
est quam Deus coraminatus est dtes, quae cunetos , ^
tenebris alque caligine opplere polis est; adeo ut , \ ,
\idere nihil possinl, ulpoie rebue omnibus nebula
ac turbine obvolutis. Recte autem ad Sionem mon- \ $
tem omnes advocat, in quo lex Mosaica coli Deum \ ,
debere constituii. Quare et deceni iribus derclicto
loci ejus divino cuhu, juvencis secundum Jero- \ boami consiliuro, eumdem deliilerunt. NUBC itaque ,
hortaiur, ut ab insania illa recedentes, ad Sionem
, *
montem respiciant, et ad universalem Dominura
ibi coli jussum, ul sic ab imraiaentibus sibi malis , ,
, '
liberari impetrenl. ftevcra hoc conligisse sub Sennacberiino, Ezecbia regname in Judaea, illius loci *
incolis comperire est. cQuaai mane expaiidelur \ \
snper monles populus multus et forlis: similis ei
non fuit a eaeculo, et pogl euoi non adjicielur usque Q , , c
\ *
ad aanos in generaliones generationum.i Geu niane,
quod euo teropore universam occupat terram, i n - * \ *
mimerabilis quidani hostium poputus euperveniet, , .
(. 114)
otnnes occupans moatee, cui neque similis fuii
aaiea, neque facile eril postea. < Anle faciem ejus , ignis vorans, ei post eum exureos flamma. > Cuncia ,
in circuilu ascensusuodeslniet, velut ignis. Quasi , *
bortug voluplalie terra coram eo, et post eunvcam- (&. t ,
. > "
pus desolaius. > Quos locos nondum invasit, i i
videnlur haud horto disairoiles, tum incolarum ,
roullitudtne, tum eleganlia a*diQciorum: vermnla- , *
men post illius adventum, toiam illain statim amoe- , \ . >
nilalem deletam videre est. cNeque est qui sit i n - ,
columis ab eo. > DifDcile ergo est queroqtiam iilius , , \ * /impetum eflugere,
, . ' , ' . 7 6 VERS. 4-8. t Quasi aspecuis cquorum,
. *-\ ' ,
aspectus eorum : et quasi equitalus, sic persequen- * \ , *
tur. Sicut sonilus curruum super venices monlium \ *
exsilient, et sicut soirilus flamnue ignis devorantis *
stipulam, et velul populus raullus ac fortis in acie
inslriiclus. Partkula, < icul, non siroilitudinis . , c , ,
causa pouitur, sed narrative. Qualeest i l l u d : c Sioul , ' (15)
(quam) bonue Israeli D e u s " , pro, c bonus.
, \ , c *
9 9
Psal. LXXII, 1.
(14) Videmus piilcbram leclioneip

confirmatain a subsequenie cotnmenlario, nec non
iu lecl. var. Crxc. apud polyglott., pro eouuiHiai
.
{() Pace iua, Tbeodorc, aio tideri mibt boc l o t a
parlicutam admirandi.
*
ttt
COMMENTARlUSlNJOELlSCAP.il.
3**
I d enim etlam boc loco dicil, mwlltim nempe con (. 115)

spici comilantem ei equitalum. Sunt autem U ter *
ribiles qui equis insidentes irruunt in hostee.
Curms item ei plurimi, usqne ad sublimia decur * renles. Nihil porro differunt ab igne stipulam de , - pascenie: adeo cunclos quos volunt pervadunt
* \ \ , locos. Plurimi sunt et strenui, atque apprime ad
, <
bellum instracti. t facie ipsius conterentur populi:
*
omnis vultus quasi adustio olbe. > Plurimos itaque,
. > *
nl par est, Impetu suo deslruent; adeo ul cunr.il
sub eo cadentes visuri sinl ollae ab igne tostfe si *
milea. Tum pergens adhuc de eo loqui, ut majorem

audienlibus inculiat m e i u m : c Ut bellatores, inquit,
* \
current; quasi virt pugoaces moenia conscendent.
* ,
Multa cum celeritate in praelia ruent; mulla ilem
* c , \
, cum audacia urbium muris insilieul, spreto illinc
\ * damni periculo. t In suaquisquevia graditur, neque
\ a propria deflectit seoiita, nec a fratre suo disce, . d i l . > Ordinata uluntur acie, nemo dexlrorsum aut
sinistrorsam usquara declinat: sed siiiguli detinilani
, \
, \ imperatamque lerunl viara: omnea vero summa
. , concordia ad proelium ruunt. Armis suis gravati
incedent, et i n jaculis suis cadent, et non iinien' \ tur. > Hoc quoque plurimum inlerest ob deinoostraDdam ad belluin promptiludinem, ei quis nun
\ , (. 116) quam extra propria arma sit. Dicil e n i m : Nc i n
iiinere qnidem arnia deponunt, libentius 7 7
, , \ eortim poudus gerentes, quam se inermes speclantibus exbibenles: nam neque si forte pausani a l i . > \
quani capiant, sine armis suis eunt. Etenitn, ca ,
* * ^ dent, posuit pro, procident aul recumbcnt: dicere
, , volens, quod arroaii el inceduut el recurobunt:
, - ideoque pulcbre addidil, et non fiaientur, id esi
*
mdlum finem bellandi agnoscunl, in arrois semper
, praeliisque versantur.
, \ \
* , \ \ ,
, \ .
|
. o"-ta\ , \ \
VEBS. 9-11. Urbetn capient, et super mca ,
nia ejus discurrent; donios conscendent, et per
, \ feneslras intrabunl quasi fures. > Magnis viribus
.
nrbcs domant, neque non audent currere ad
,
nioenia cum armis, et per januas fenestrasqiie
\
. *
^ .
ingredi, ut quidquid est inlus auTeranl: hoc enim
, ' \ ^ signilical loculio, t quasi fures, pro, Ad onmia
, \
auferendum et furanduro. c facic ejus confun * , , ,
detur lerra, conimovebitur coelum, sol et luna
, \ \ >. oblenebrabuntur, et steltae recondenl splendorem
, \ suum. Videtur propheta byperbolice multa
, \ ,
dicere, ut majore audientes pulset terrore. Nam
( . 117) . >
cuicuimodi sint bsec verba, niinora rcbus sunt.
Apparet auleui boc etiam loco propbelam haud ila
, *
loqui quasi elementa confundantur et transferanlur,
? ' ,
sed quia mos est eorura qui nialis exerccnlur,
, - mentis ideas ad suas prsesentes eaepe angustias
, *
transferre. Dicit igitur fore boraines confusione

repleanlur, Domino in lerram advenlanie. Videtnr
ergo illis, qui lalia a Oeo In lerra patiuatur, e l
, ,
coelura towculi, et sol ac luaa el sidera jaui uou
TBEODORl MOPSUESTENI
rebtcere, malorem xcilicet g m i t a t e palienlibua 61
oripienle hicis eeosum. c E i Doroiaus dobil vocem * , ,
euatn anle faciera exercitas eci : quia n r j l u eunt \ , \ ,
mmis castra ejite, quia foriia opera verbornm e j u i : magnus etiim dies Doaiinl magna et illustris
.
valde, et qnis sttstiaebit eam ? t Loquetur praHer
faia baec ipae Dominus, cujus voluniate, haec *
propier vcstram nequitiam paUetiiitii : 7 8 qwatiK ; - *
obrein luac vos noveriiis lolara hanc ejtis esse , *
acieei, cujus voluniate moveter. Scietig eliam
; >
quanla sit verboram ejus vis, oltra loquealis, cura ,
vos verbis noo credebaiis, qu postea in rem coa- -
t u l i l ; oslenditque, quemlibet sermonem ejes perin- , de esse ac forie opus: quumdoquidem adeo magna * \
et illustris e t t euperveiiieiUium vobis malorura ,
dies. Tunc res pro divina voluolate fiet, nec quis- ; * quaiu ntaloruro illonim ferre poterii roolem. Q u i - , (. 118) \
verbis portquam hosliom gravea vires exposuit,
\ * \
ubjangil:
*
, *
,
VERS. 12-14. c nunc dicit Dominus Deus
. '-\ t \
vcster : Goavertimini ad rae loto corde veelro, ia ,
} el io fleiu et ia planctu, ei scitidite corda , \ \ *
vestra, et aon vestimenta veelra : el converiimini ,
ad Dorainum Deutn veetrtim, quia benignas et mi- * *
sericors e s l , et ionganimis ac miilia* misericordiae, \ \, xak
flexibilis gtipcr imquitatibus. Sed enim quan& &\ .
qiiam rea ita se habeant, agesis cuncti studia
\ , Bosira a viiio ad virtutem couvertamus, ctiacli inquani, lota meate ad Deum inclinemur, jejuniis, C , \
fletu & ptanctu occupati; neque vestea noslras , \ * \ ^,
scindaiaos, qai BOS vestor sxpe est atne animi
afecUi; eed corda veslra pandite, Deoque nuda *
exhibete, ut vetere malttia deposila, veslram circa \
Be*m nentem demonslrelis. Neque enim esl incre- *
dibile, cum sit valde benignus, el mulla erga pec~ , eantes patientia uli solitus, fore ut mala relrahat * , quae vobis impouere cogilabaL Quis novil, aum \ (. 119) \
converlatur, el poenilcat, et relinquat post se , , . <
benediciionem, sacriflctuin, et oblaUonem Domino
Deo vestro ? > Quanquain baud vobis omnibus id \ \ (16)
exptoralum esse conlingit, qui conscientia vcsira \
Tidneramiai, aliaaaen apprime nobis conslare opor- ; .
teret, quod gi convertamur atque ad eum declinare
, ,
voluerimus, ipsuai quoque pomttebii malorum
\
79 4
nobls se illaiuruni ostenderat; nobisque
, \ *
polius futuro tempore beneOcia largilurum : banc
' *
euim dicii benedictiouem : quorum beneGciorum

prlmum erit nolilia, quod copia nobis sit sacrificia
ac libationes ei riiu solito offerendi. Perspicuum *

cet enim Deuondici beaedicere, cum suis dome
* hene alicui iaciU Oeinde addil :
, * \ . *
Vcas. 1 5 - l g . CUngUe tuba i n Sioae, sae. '-' < ,
clificate jejuniufB praidkate caUun, congregaie , ,
v
u a e
(16) Cod. 1, manu , at % quse CW coaiiiiunis lcctio.
225
COMMKNTAIUUS JQEUS CAP. .
, ', , popaium, gaDetificatoEccletrfata, eligite aenes, c o n * gregate parvuloe uberi sugeates: egrediatar apoasus
, de cnbili suo,et sponfa de ibalaiuo suo.> Quoniam
. > , \, \ - Deus taro elemenie seatenlia eei, boc nohis faeien , - dum superest : tubaruiB iiimirum signie cunctoo
\ ad SioDem aionleui convocare: decernere ac prae * ( . 420) dicare jejunium in bonorem Dei: eniversuro popu \ * lum congregare, ut in Ecclesia adunali ad pceoiten , liam meniis so comparent: adtlaiilibus aetate gran \ dioribas, adstantibus iiem parvulis, uaquead ubera
* ' sugenles : iiec non oovis nuplis a conjugali gaadio
, ad poenilenliai studium convergis: uno verbo, omni
* \ - arlalis gradu et cujusvis loci incola aceedenle ad
pcenilemiam, rebquo onmi pratermisso negotio.
c Inier vestibulum ei allare plorabutu sacerdotes
*
xaV - ministri Dotnini, el dteent: Parce, Domiae, popnlo
, tuo, el ne dee bereditatem tuaro in opprobrim,
. < \ ae domiaentur eis nationes; ne iater gentes dica l u r : Ubiqam esl Deus eonim? CtHicli anle allare
* \ , , , , \ consistentes, qui sacerdotii fungunltir munere, et
, divinae lilurgiao &unt addicli, cum Qetu po&luleiit a
*
Deo propiliationera, t u lunc parcat populo suo,
, ; aeque euin polesiati nationum tradat, neque his
irridendum perraittat, quasi inaoiter Dei faiMiliari , \ - taie gloriemur. 0 His a d d i i : c El aelalos esi Do^
, minus lerram guam, ei pepercit populo suo. > Haed
* hoc tanquaro factum afttrmat, sed futurum dteit.
. \ Zelabilur enim, iitquil, et parcet vubts, s4 pcetiiten*
, - - tes videril, et supra dicta feceritis; est vero tem , poris enallage, eum fdiotismo Hebralco dieente
> . \ - propbeta: Pepercil, pro, Parcel; id qood imitalione
2 , Pealmorum fteri, alibi ostendimas. Cotistat emin
. > (. ) ,
non de re acla dici, quandoquidem reapse mala
. ,
jnxla praedictionem ipsis supervenerunl.
\, , \
, \ .
, .
. *-'. \ \
VERS.
t Et respondil Dominus, dtxitqoo

populo suo: Ecce ego mitlo vobls frumenlum el
\ olvov \ xa\ vinnm el okum, el replebimini eis: et non dabo
,
vos ultra ad opprobrium in genlibus. Et eum q u i
* ^ ' * \ ab aquilone est, proeul faciam a vobis, et expellani
* \
eum in lerrain aquis carenlem. Et disperdam faciem
* \
ejus in mare primum, et posleriora ejas in mare

novissimum. Et ascendet pulredo ejus, et ascendet
, D fctor ejus. Verba < respondil Dominua et dlxtt,
. c xa\ , \
poneiUur pro, Respondebit et dicet, permulalo hic
, ' ,
quoqne lempore. Dicere quippe vult, fope ul poeni * lentibus vobis abundanliam frugum sine dobio con cedai, veslrosque hostes in fugam coajiciat; quoxt
, ,
revera post reditum Deus praestiiit. Sicut eliam
\ * beatns David, populi redilum prsedicens, primo
(. 123)
quidem a t t : t Te decet bymnus, Deus, in Sion, el
, * <
tibi reddetor votumin Hieruealera ; > t Eisan, , , \ \ ctum lemplum tuum, mirabile in quilate t u a ; >
* t , dcmon&trans rediluros i n propria, solitumqua DeO
eutlun ia templo rursus reddilaros. Et post be,
*
c
44
* Pal. LXIT, 2 sqq.
227
***
ddil: t Visitasli terram, et inebriasli eam, mul- , \ *

* *
iiplicaeti locupletare eam, et reliqua; tibertatem
c , \ , dicens quae tunc illis obveniet. Eodem modo bic
etiam, poetquam annonae copiam dalurum se dixil, , \ a i i : Non sinam vos genlibus diutiua subesse.
Nam verba, Non dabo vos nalionibus ultorius ad opprobrium, > hoc signiflcant. %\ Imo eliam pce- ,
nasdeaggressoribus veslris sumam, eosque vastilali *
suprerooque exitio tradam. Nam primo per Baby- ,
lonioe puniaro Assyrios: poslea Babylonios Persarum
, , ,
manu prorsus exstinguam : tanlumque illonim excidium faciam, ut ritu morieniium et occisione *
pccisorum, sanies eorum ac fetor nerainem lateat: * *
nam putredo el fetor boc dicuitt, tanquam nuper

moriuorum et cadaverum projectorum. Tum et ,
verbum, cascendel, > pro, Audietur, dicit. Horum \ ,
vero omniura quaeoam causaest? Quia magniflcala
*
sunl opera tua. Demonstrabit quippe Dooiinus , , \
operum suorum magnitudinem hoslium punitione. ,
Dehinc consenlanee a i t :
, *
; t " . > ( . 1 2 3 ) 6 ^
\ .
. '-\ , , \ VERS. 21-27. Gonfide, l e r r a ; gaude ei Isetare,
quoniam magnificavii Deus, ut faceret. Conlidite, * jumenta campi, quia germinarunt prala deserti: , ,
quia lignuru edidit fructum suum, vilis el Oculnea
protuleruol vigorero suura. > Gaudio gesliet lerra \ ' . >
ob Dei operum roagoitudineio, accepla ab eo f r u - \
gun fecunditate: neque secius junieoia campi co- ,
piosam pascui babentia fruitionem; praelerque lisc * \
ooinia, ligni quoque fruclus copiosus prabebiiur *
indigenlibua eo. c El filii Sionis, gaudele alqne la> C \ \
lamiui Domino Deo veslro, quia dedil vobis escas . c \
ad jusiiiiam, pluclque vobis imbrem malutinum ac , , \
erolinum, gictii antea. Et implebuntur arese fru-
nteulo, el redundabunl torcularia vino et oleo. > \ \
Quae aniea dixit erepium i r i , ea uunc danda aOirmat. \ ,
Cuncti eniiu qui circa Sionem montem gunt con- \ . "
gregali, ei conveiiienlem l>eo culium exhibenl, ke- , vCv
lari nierenlur, fruguin abundanlia politi, quam jusle , ,
ipais peccatorum suoruin poeoitentibus Deus allri- , \
b u i l ; quibus etiaui imbrium lempeslivain sufticien- , teraquc usurant exbibebii; adeo ut gerniinaniia , ,
tellur* semina, et lignorum 8 3 frucius multa cum (. 124)
exuberanlia illis obveniant. E i reddam vobis an- , \ uos quos cotnedit locusia, bruchus, et rubigo, el ^^ \ *
eruca: foriiludo mea niagna quam misi ad vog. ,
comedelis vescentes, ei salurabimiui, ct lauda- , bilis nomen Dei vestri, qui fccit mirabilia vobiscuin; , t \ \
el non confundelur populus meiis in sempilcrnuiu. \
E l cogDoacetis quia in metiio Israelis egosum: el \ ,
ego Doroinus Deus vcsler, et est alius praler * ,
ine. E i non coiifuiidelur nhra populus meiis in \ , \
geuipiternum. Quaiila igilur de necessariis suprr- , '
veuientes bosies varie ac muliifariam consuropserial * \
(pateC cnini locuslae nomiuibus, ac brucbi, et rubi- * \ "
ginis, ei erucae, hosteg deuolari) tolideiu ego re- | * \ , \
\
stituam, ut *ic vos lautuin babenles dalarum rerum
. ^ ^
usura, debitos relribuaiis Deo bymnos, proptcr
COMMENTARIUS IN JOELIS CAP. U.
230
%jl grandia ac lairabilia qu, veetri caasa palravit.

xa\ * - Janique vos diulius non erubescetis, quasi absque
auxilio a me dcslituti, in ejuamodi acrumuas incur , r e r i l i s : plenamque polerilis ex rebus ipsis noliliam
, - capere, me inter vos versari, qui reapge Doimuus
, vesler et lutor solus sum.
* * * ,
* ( . 1 2 5 )
, - \ \ .
. -'.
VERS. 2 8 - 3 2 . t El eril posl baec: Effundam de
\ * \ - Spirilu meo super omnem carnein ; et propbetabunt
\ \ , \ filii veslri et filiae veslrae: senes vesiri somnia
\ somniabunl, ei juvenes vestri visiones videbunt. Sed
el super servos mens et ancillas meas in diebus illis
* \
\ \ ^ efltindam de Spiritu meo, et propbelabunt. E l dabo
, \
prodigia in ccelo et stiper lerram, sanguinem ct
* \ \ ignem el vaporem fumi. Sol convertetur in lenebras
, \ \
ellunain sanguiuem,anlequam veniat dies Domini
, , magnus c l illuslris. Et e r i t : omnis qui invocaveru
\ \ iiomen Domini, salvabilur; quia in mouleSoiie et
* \ in Hierusalem salvus crit, sicut dixil Dominus : ct
, * evangelizali quos Dominus vocaverit. Prassiabo
, * cunclis, iuquit, amplam lutelaro meam: idenim de .
nolani verba, c elTundam de Spiriiu roeo. Caeiero , \, qui 8 3 sub Vetere Testaroento nesciebanl bomines
* c Spirilum sanctnm i n persona propria disliiictuin
* > \ a caeloris, Dei Spirilum, et ex Deo: sed Spiritum
Dei, ei Spmtum sancium, el aliam quamlibet
. (17)*
bujusroodi appellalionem, pro Dci gralia ei provi \ , - C denlia atque affeclu accipiebant: sicut animam cum
\ ea de Deo d i c i l u r ; veloti, < Neomenias vestras et
\ * \ , (. 126) sabbata vestra odit anhua m e a " ; > videlicct (anic \ roam) pro aflectu dicil, quo solemnitates oderat.
* * Tale esl et i l l u d : Spiritus luus bonus deducei me
hi lerrara r e c t a r o ; curam quippe mei gercns,
* ,
* , inquil, cura bonitate mulia mihi haec prabebis.
\, * Item illud: c Spiriluni sanctum luum ne auferas
a m e : id est, ne tuam a me provideutiaro aub , c
^ , moveas: et quotquot sunt locutiones hujusmodi,
* \ , ne scriplum nostrum absque ulla uliUlate produca * ,
mus. Sic eliam hoc loco a i t : Tam amplam vobis

exhibebo tutelam meam, u l omnes visionum facti
, compotes, signilicare aliquid derebus futurisqueant.
\ '
Praeter bac omnia vcro, in coelo et super lerram
\ , D mirabilia faciam, multam boslium occisionera ac
M
, *
, * \

*
\
,
*> Isa. , 14.
Psal. CXLII, 10.
punilioueni: imo el fumi vaporem, qui divinam

praflgurai iram. Yerteniur autctn sol in lenebras,
el luna in sanguinem, juxta speclanlium pbantasiam, quam ob malorum gravilatem experientur.
Atque baec evenient ante diem illum, quem hosiium
punilione reddet illuslrem. Inter quae omiiia, consequentur uoien salulera b i qui divinum nomen
* Psa!. L , 13.
(17) Audacios dicere boc videtur Mopsuestenus

de Spiritu sanclo, quasi ignoto prorsus cunctis sub
Jege Moysie bominibus; quanquam ge aliqualenus
mox corrigil, citaia Peiri aposlolt concione. Controvmiaoi liaoc Ibeologicam inira erudilione more
too pertraciat smuiuus Peiavius De Trinitate lib.
, 7. Prolalie in medium Patrum plurimis leslimoniis, quibus addendus videlur eliani Josephns i n
Hypomnetlico lib. n , cap. 66 ei 67. Nos vero de
bac re iterum dicturi sumos ad Aggaciiro atquc ad
Zachariam, ubi liberiorent. banc sentenliam suaui
Mopsueslenu repetet.
23!
TBEODORI MOPSDESTENI
232
iovocavermt, qui el In montom Slonem ae Jeru-

saiem asc^ncleoi incolunes: quandoqttidem h*c
Deus proinisit, el nunliari concessic illis quotquot ! \ \ \ \
ad hunc rediium vocavit. Atque hie est obvius , \ loculionis bujus sensus.
, (. 127)
. .

84
beatus Pelrus eam adbibuil Judacos
alloqueos", de sancli Spiritus descensu, jure ad- \
, *
modum; namque umbra fulurarum omnium reruro
*
lex fuii : Uim et populus Dei providenlia dignua
babebatur, propler evenluum exspectadoiiem in
Chrisii Domini advenlu. Erantque res quidem illo- * '
rum onines exiguae, et tanquam in umbra contiii- \

genles, adeo ut quod ad illos aiiinei, byperbolke

poiius dicta fuerint, quam re ipsa ae haberent.
Sed diclorunt veritalem exilum suuni habuisse \ , 6
\ ,
cotnperlum esl in Cbristo, quo tempore grandia
omnia, et terrore plena, vereque nova ei inexspe- , \
* \
clata fuere, et mirum quautuin superiora ile quse
,
iu lege facia s u n t : adeo ul res Veterie Testaaienli
\
aenigmalis locure leneant; veritatis aulem, reruui
\ ,
sub Cbrislo aclarum magniludo. Sic beatus David

<.
dc populo dicit, quod derelicla non fuerit anima
ejus in inferno, neqae caro ejosdem videril corru- \
,
piionem* : quod i i i rerum nalura cogttari noa
,
p o l t s t ; sed ipeiapborice eive hyperboliee dicit

erepium fuisae periculo corrupiionis. Atlamen
dicUrum reruui veriiae i n Cbrisio Domiao appa- (. 128) ,
e n i m
, cujus neque aniuwe dereliaqui coniigil i n i n - $ feruo, revocaiae niinirum in corpas propter resur- *
reciionem : neque corpus corrupiionem ullam ex- *
pertum e e t : ila ut non solum propriam reiinuerit \ , ) figuram, ia qua mortuura fueral, sed etiam i n i n i - , \ \ mortalem Uiconruptibilemque naiuram iraiislaium * ,
sil : ita u l vetera illa sinl aeniguaa, Gbrisius au* \
lem verilas. Quamobrem ea locullone atus est ,
etiam beatus Petrus, quasi olim quideiu qaamdam , '
ob causam melaphofice dicia fueril, nunc auiem
\
veruitt exiiuin iu ipsis rebus nacla sil, ut mulko
, .
magis oporieat praeseulibue credere, quaro olim ea
rea aduiirailoai erai.
c
Cttm ?ero multa bttjusmodi in divina Scriplura

feraniur, consitmfo hoc quoque manifeste est.
Nam Dominus Deus secundum veterera consuettidtnom Judseos propbeUe 8 5
alloquens, snam
abande pnesiiiarum curam affirniabai, ei reliqua
quomodo anlea explanavimue : evenerunt autem
vere oflinia m Cbristo Domiao, quia el sol oblenebraiitt fuii, ct luna cum illo *. et grandia in coelo,
roulUque etiaru io terra exsiileruiit prodigia : et
saluUris sanguis Cbrieti Doiidni viaus est : el ignis
flgura, adveuientis Spirilus operaiioncm significaus,
cui eliam praecessil funii vapor, ob illam porlendendaai popoam qu audacea erucifixorea correplnra orat. Tune eane participaverunl omnes sancti
Spirilus graliam, variis ac niultis cbarismaiibus
o r e
%%
Act. , 16.
Pbal. xv, 10.
\ ,
\ \

,
, \
*
\
\ , \
\ ,

* \
;
,

(. 129) \
23*
COMMENTARILS 1N JOELIS CAP. I I I .
233
, \ - digni sunl babili : quorum alii praedicebant fulura,

alii plurima palrabanl prodigia ob rerum geslarum
*
, - conQrmandam magniludinem, et gloriam Cbrisii
, Domiui oslentandam. Quo fit u l boc olira a propbeta metaphorice aut byperbolice dicium, DUDC
\
nianifestam babeat reruro oslensionem, iia lamen
ut verba a rebus superenlur. Causa igUur, cur
, ,
sive banc locutionem, sive reliquas, quotquot de
\ *
, , \ aliis subjcciis apud propbet;ts dictae sunt, rieChrKfi
, ' - Donmii incarnaii myslciio beali aposloli inLellcxor i n l , causa, inquam, haic merilo cxisliniari polest.
,
Atquc iia nec veterum rerum hisloriam constnl
,
(18) * essc coiifictam; el prsesentium magnitudo conipa , raiione illarum magis arguitur : alqueex hisomaibus accurate deraonsiralur, quamdam inlercedcre

, illarum cum bis necessiludinem; gic tamen ul

praelerua tauttira a praesentibus euperenlur,quan , lum umbra a corpore debei, quanquam illa huic
, aliqiianUim congruat. Age vero, propbela postquam
(19). (. 430)
a Babylone rediluiu praedictis verbis portendii,
necnon varia evenlura per illud tempus Israelilis
, ' bona, consentanea admodum iia pergil dicerc.
,
.
CAP. I I I .
. .
8 6 VEES. 1-3. i Quiaecce ego in diebuf illig

. '-*. "
\ , el tempore illo, cum convertero caplivitalem Juilae
\ , , el Hierusalem, congregabo omnes genles.el dedu * \ - cam eas in vallem Josapbal : et disceplabo cuui
\- C
super populomeo, el haeredilaie mea lsraele,
, , qui dispersi sunt iit nationibus, quae regionem
\ meam diviserunl : et super popuium meufa m i * , serunl sorles, el tradiderunt pueros merctricibus,
\ .
et puellas vendebant pro vino ut biberent. Sigoi , ficat quae Israclilis posl reditum eranl evcnlura,
\ , Gogique incttrsionenr, quam cura ingenli mullitu , dine adversus Hierusalem faciet, et cladem quam ob
- banc audaciam erat experlurus. Nam postquani,
. " , \, inquit, reduxero vog Hierusalem, mukae u n , dique conspirabunt contra vog gentes. Dicil
' * , c autein : c Congregabo omnes gentes, non quod
, > , ' ipse siteas adducturug, sed quod iis permissurus
propositum proprium exsequi. E l quidem illos
* puniit qui Israelitarum reditui infesti fuerunt
* \ D lieque lamen illi voluiitali suae obsequi valuerunt
, contra Judaeog, sed lerribilem potius et inspe ^ (. 431) ralani a Dei viribus poenam relulerunl. Proplerea
dicit se congregasse omnes genleg, nempe dicere
* , volene, sivisse ut sua perversa ulerenlur senlentia,
et contra Hicrusalem impetum facerent.ut suroplo
ptj , illic de iis supplicio, et lulclae erga populum, ei
, \ suan potentiae specitnen exhiberct. Jam postquam
, (20) dixil, t Congregabo omnes genteg, addidit : < Et
. * , deducaro cas in vallem Josapbat, > id est, Eo loco,
, , \ inquit, agam eos adversus llierusalera, ibideraqtie
e i s
DI
(18) Cod. .
(tO) Dicii baeccum didascalica dignitateTbcodor o s ; qua* tameti meriio omnibus non plactierunt,
PATROL. G R .
LXVI.
nempc quod propbelia? nonnigi secundum effectum

' , ad res Cbriglianas gpeclaverini.
(20) Cod. .
8
35
236
ultionein quaei concinnans pro populo meo, pro ,

diguiiate puniara, ob ipsorum facinora, quod neinpe ,
illum quaqueversus spargere voluerint, regiatieiii-
, * que pariiri in qua 8 7
J
obnoxia habilabal, et ipsos simul incolas gortiio dividcre : per , ,
sumraura denique scelus illorum quoque puerog \
atque puellas in prostibulis ponere, ut suam exple- \
renl libidinem, roullamque baberent pergracandi \
\ \
copiam. His circa Gogum dictis. pergit porro
, \
,
m
u r i
VERs.48.-cYeruinquidmibietvobif,Tyru8etSidon
el tota alienigenamra Galilaea? Nunquid ullionem vos
retribuelistnihi? aut iram in corde reiineiis adver- g
sue me ? Ciio velociterque reddam vicissiiudincm
vobis super capita vesira; pro o quod argentuin
meum aurumque cepislif, et selecla qua3que ac
pulchra in delubra vegtra inlulislis, el Judae filios
liliosque Hienisalem vendidislis flliig Graecoruni,
ui ejicerelig eog de linibus suis. Ecce ego suscitabo
eos de loco, in quo veudidislis eos: et coavertam
retribulionem vestrani in capita vesira : et vendam
fllios vestros ac lilias vegiras i n manug filioruui
Judae: vendentque eos i n captiviiatem genti longinquae; quoniara Dominus locutus est. QuandoquMem Gogi exercituum adversus Hierusalem viga
incursione, Tyrii Sidoniique el omnes finitimi
alienigenae, idoneum tempus oblaium sibi exisii
. '-'. \ \ \ , \
\ ; ,
' ; \ * '
, \ \
* \

, (. 432) ;
,
,
*
\
* \ ,
, .

, \ ,
raaveranl perdendi funditug Israelitas, quibus clam C ,

irascebantur, propter bella gecum gesta, et illorum
, Deo adjuvanie vicloriag; idcirco ait : Vos autem ,
cur irae lenacea, e l occasionera nacli voluntateni \ ,
vestram expleadi, cur, inquam, conira mei jurig ,
populum audaciam sumilis? Gerie velira sciatisme ,
cito veslrum hoc consiliuro punilurum; proplerea ;
quod Ulorum opes cunctas capientes, ia teinpla ve- "
glra contulislis : insuper ei ipsorum filios vendidi , '
stis, non sine gpe populum universum flnibus suis ,
expellendi; cujus facinoria mibi poenas dabitis : \
naroque illos ex angustiarum suarura pressura ex , pediam, in;o et hostium nunc victores efficiam : * 688
*
remunerer pro vestris adversus eos
* (. 433)
faeinoribus; tiliiqoe veslri ac filiae tn gervilutem
\
u l
c v
rapianlur, ac procol divendanlur, unde eos recu<

perare git vobis impossibile. ffig veluti valicinio
guo interpogilig circa Tyrios ac Sidoniog, cunciosque finitimos, qui per illud tempus Gogo ad J u d&orum perniciem faverant, sermonis gui geriem
prosequitur gic :
, '
YERS. 9-12.tPraedicale ha?c in genlibug, sanctificate belluin, susciiate pugnaioreg, accedite et

ascendile.omnee bellalores: concidite aratra vestra in gladios, et falces vesiras in lanceag : inflrmug dicat, Fortis ego gum : congregemini el venlte,
omnes genieg de circuiiu, el Uluc coacervemini:
. '-'.

\ , * ,
,
\ ^
,
* \
,

\
\, ' \ \
, , *
957
COMMENTAtV.US IN JOELIS CAP. 111.
, , \ 6
ifftat , ' ,
,
.
" , ,
,
*
* (. 134) \
,

, ,
.

c \
,
" '
tSI
qui manguetus erat, fial bellator. Sicui antea

dixerat, te illos ob praedictam r ausam collecluraro,
ila 'nunc more imperantif idem eisdem d k i t .
Cuocti, inquil, qui bac mente eaiis advergus meos,
mulla oum (esiinalione congregemini, bellura contra ho8 conflate, et ipea agrteultnrae insimmenU
ad armorum usum accommodate, u l fufficienteni
molliUidini militum armorura copiam habeatis. Sic
aucto D u m e r o , . facile vobie erit, prout vultis,
Israelitarura otnnium excidium perpetrarc. Deinde
causam exponens, ob quam illos ad bellum susci
laverit, c Consurgant, inquit, ei ascendant oranet
gentesin valiem Josaphat,quia ibl sedebo utjudicem
oranes genles in circaitu. Omnes vos, qui simul
vullis adversus Hierusalem incolas praeliari, id ego
o~
. - ut agatis sinam; quia illic posnas de audacia ei fa

cinore isto sumam, omnes quaquevenus v a r i i t
, * moriibue absumen*. Quid ergo?
\ , *
. ;
D
. \ , , ,
, *
.
' ,
. , \
, * ^
\ (. 135)
, \
, $

, \ *
* *
, \
, , *
,
. \ .
9
Vcas. 13. Mittile falces, quoniam adesi vindemia: introite, calcate, quia plenum eel torcular, redundant supposita solia.i Tanta c r i l illorura occisio, taiilaquc elrages 8 9 h o 8 t i u m io matuam csedem arma
vertenlium, u l vobis Judseae incolis pugnare non
sii necessarium : vSaderoiam quamdam ingtava puletis, cui recideudae falcibus optia est: itera opus
arit calcaniibus torculare, ut expreseum vinum
effluat : nam ei nunc sijnile qoid fleri contingit.
Quiaenim bellum potentia mea ieliciter geritur, ot
omnes cedibue coniraduniur, vos quidem speclarulo adesse decet, epeclaotes ianquam in vindemia
racemorum iasUr veluti caesoe, et mutuis slragtbug
bumi prostratos, el quaside torculari calcato effluentero occisorura sanguinem. Sic eorum mala
oiimolabunlur; tanlaque flet ipsorum occisio, batid
pugnanlibus vobis, sed illis contra ee muluo dexlrat
vertenlibus. Deinde et reliqua coneenlaneo lenore
prosequitur.
Vaas. 14-17. t Somlus exaudils sunl in valle

. io*-iC.
judicii,
quiaprope est diesDomini in valle judicii.
,
Nam tonitus quidain terribilee ex occisonjm in bae
. >
\ D ?alle muUitudine flent, i n qua poeaas ab eif repoecam eui conira vos aosue. Eienim judicil valleru
, *
- dicit iosaphali vallem, a poeoa que Ulic a Oeo
, hoeiibui iropoaeada eral. c Sol et lona i i m u l ob . scurabtinlur, el aieUfierctrabeiU iplendorem luam.
, \ Non incongrue dicit, occisis lamen defuiurum.
Quomodo aulem baac lieni declarang, ait : c Doron
* , ,
nus aulem de Sione clamabit; clamabit, et ex Hierusalem dabit vocem suam : ei ccelum ac lerra
,
concalienlur. Dorainus aulem parcet populo auo, c l
* , \
roborabit Dominus fllios Israelis. E l scielis quia
* , \ *
\ ego Dominus Deus veeter, babitani i n Sione i *
\ nionle saacto meo. > Ipte, Inqutt, Dominus, qui
sibi in Sione legitimum cuUum exbiberi consiituit,
,
raagnam adversui hoelee vocem emiilet, a qaa
. (. 136) , \,
ccelum
ac lerra quasiarl propemodum videbuuiur

239
*10
ob evenluum mirabililatcm, tantamque slragera , *

\ ,
tain 9 0 nopinale editam, Dei opera, interim suis
,
parcenlis, forlesque in conspeclu hoslium osten ,
denlls : ut oinnibus inanifesium flal ipsum vere
,
, \
Deuin esse universalem, ei Dominum illum in

Sione raonte coli solitum.
, > ,
.
%
. '-'. \
VERS. 1 8 - 2 1 . c Et erit Hierusalem sancla, et
\ ' \
alienigenae non transibunt per eam amplius. Et
erit die illa, slillabunt nionles dulcedinem, et col- , \ \ ^ \
les fluenl lacle, et omnes emissiones Judae fluent
^ \
aquis : c i fons de domo Domini egredielur, et i r r i , \ ^^
gabit torrentera iuniculorum. > Sanctatn esse Hierusalem ex rebus ipsis geslis constabit, neminc g .
, abbinc alienigena ad illam ascendere audenle.
Cunctis auleai Judxis prouiissam terraiu incolenli- * bus bonorum ubertas erit, quia el monles et col-
les muilos ipsis ac varios fruclus prebebunl; , \
fonlcs item consuetara aquarum suarom copiam \

suppeditabuni; solita dicens ex Dei tempto dona
erogari, et indidem affluentes uberes bonorum d i - (. 457) [
Yitias accedentibus illuc, ei debila Deo oflieia com- \ (21)],
plere salagenlibus. Hic est enim qui a propbeta
dicitur de domo Domini fons egressurus. Hic, i n - , \
quam, lantus erit, ut usque ad longinquos copiam
suam extensurus sit. Mox pQslquam d i x i l : E l * \
iEgyplus desolabitur, el ldumaea siraililer ob sua (5 .
contra vos facinora, et propier multos ex vobis , \
conlra fas interfectos, > a d d i i : c Et Jurisea in suaC , ' ,
ftrina felicilale habitabitur a propriis incolis in \
Uierusalem. > Quibus superaddit : c Et requiram
sanguinem eorum, quero inultum esse non sinara. .
Et Dominus babitabil i n Sione. > Quasi dicai : \ ,
Quolquot adversus Israelitas aliquid aggressi fue- \ .
rint, supremis afficiam suppliciis. Et permanebo
" *
cum isiis, praesentiaui meam arcana providentia ,
demonstrans, quam copiosam i n omne aevum

abbinc eisdem praslabo.
,
.
(21 Verba . . , lecloris cuiusdam interpretamentum, i n lextum oiaie invasisse
suspicHur Otlo Frid. Fritzsche, De Theod. Mops.

Vita el $criptii p. 57, Hakc, 1836, 8 . EDIT.
9
COMMENTAKIUS AMOSl CAP. I .
AMOSIM PROPHETAM COMMENTARIUS.

6 -
,
, \
(. 138) ,
'
, \ \ \
, ' (22)
,
, '
\
, \

\
, \ , \
, \

\ , *
, \
\ \ , \ ,
, ,
* \
*
, ,
, * '
\
, (. 139)
.
9 1 Perspicuum est beatum quoque Amosum

prophetam, ad quem interpretandum, Deo favente,
nunc aggredimur, de futuris populi (Hebiaei)
casibus per universam fere prophetiam loqui : ea
scilicet innuere, quae primo ab Assyriis passura
erani decem tribus mala; tum eliam illa quae Hierosolymis, Judaeque I r i b u i , cseterisque regni ejus
partibus a Babylooiis eventura eraal. De bis auiem
rebus non sine causa propbetae verba faciebant,
sed quia Deus curain eximiara populi gerebal,
propterea quod Cbristus Dominus ad communem
oninium boiuinum peragendam saluieui suo tempore adventurus erai. Idcirco Hebraeos Deus ab
elbnicis separavit, et circumcisione dislinxit, el
propriam babere voluil regionera, seorsumque i n
Sioo monie ex legilima forma religiosuni sibi ab
eis cullum exbiberi mandavit. Sic enim fulurum
erat, ut secundum propbeticas promissiones atque
olim ordinatara congruenler his vaticiniis populi
adminisiraiionero, Chrislus Dominus in orbem veniens cuncios mortaies certiores faceret, baud
nuper demum de salute hominum procuranda
Deum cogilavisse; sed cum anliquitus longisque
ante temporibus i d apud se, lesie beato Paulo,
babuissel decrelum, segregavisse sibi Abrahamum,
cx eoque gentem ,conflasse, curamque hujus,
sicuti jam dictum est, gessisse; ut ex boc postea
genere Ghristus Domiuus secundum carnem pro
communi apparens salute, manifeste videretur
secundum vetera decreta ad redemptionis opus
venisse.
\
, \ ,
, ,

*
' ,

\ ,

,
*

,
2, -
Proplerea quoqoe populum universum in caplivitatem abducendum curavit Deus, ex eaque revocaudaui panem populi quam ipse voluit, cujuf
deinde principalum 9 2
lenuit Judae tribus,
quse universa reditu digna fuit, quoniam ex ipsa
orlurus erat cum carne Cbrislus Dominus : nam de
reliquis tribubus pauci e singulis redierunt. Sicenim lum e caplivitale lum e reditu bac raiione
curato patefaciendus erat divinae circa populum
Providentiae scopus, baec omnia satagenlis propler
inde venturum universalis salutis auctorem Cbrislum. Ergone Judaei captivitatero illara perpessi,
spe omui deposita, confundereniur gentibus; sibique patriam, aut reditum ad iliam, haud jara euperesse crederenl; neve suae ab ethnicis secrelionis
obliviscerentur; olim ore propbelarum tura fulu-
(22)
Pro legendum videtur .
4 6
s o l a
145
TUEODORI MOPSUESTEJSI
ram captivitatem fignifieavit Deue, tura ex eadem

posllirainium : ut bac spe retenli, ubi accidisset
captmtas, redilom exspeclarent, qai reapae eo
quem diximns mudo ac suprascriptani ob eaueam
conligit. Quamobrem olim el jamdiu bc a beato
Davide compluribas in psalmie dicta fuerant :
propinquante aotem gerendarum rerum tempore
propbefaa raisit dWfnus lavof, nunc qaidem irapertdentfa ab Assyrfis praecinentes mala, mox autem
Babylonicam superventuram Jud&is calamiuiem
signiecantes : poit baec omnia lamen spondenles
redilum; nihttqoe , qutfe per id tempua scire
commodum erai, retlcentes. Porro rerum uperidrum exitus progaosiicis eonseatanetts, fldero faciebat fore u l poslea quoque praedicta, sftte dabio ad
vaticiirii normara tvaderent.
tu
4
t '
,
*
' ,
. (. 140)
\
*
,
, '
, '
* *
,
\
^ ,
, ^ .

Hinc fit ot propbî* euncti et res Assyriacas et
ubseeulae mox Babylobicas loqaantur : nam etsi
hm diversae fuerunt incursionei, Assyriii primo, ,
, ,
deinde Babyloniie expeditionem facieniibire; bisque
eventibus aliquantum temporis spatium iolerposi- ,
,
tum fuit, nihilomSnus una fuit oniversalis captivilas, orsa ab Assyriis contra 9 3 decem tribus; ' , absoluta vero contra reliquas, quae regnum Jndae , !
constitaebant, a Babyloniis urbis expugnatoribus. , \ .
Idcirco caeleri eliam propbetae bsec portendani, \ ,
atque in his omnis corum sermo versaiur; si pau- \ \
cai aliqnot res excipias, neque a praediclis valde (. 441) discrepanles, qnas obiter appiuxerunt. Sic facil Q *
etiam b i c , quem In mairibus habemas, propheta, \ , qtii suura orade vaticinium ad oiala ab Assyriis \
\
Babyioniisque Israeli Jadseque inferenda manifeste
convertit : ita tamen ut breviler circa proocmium *
qusedam etiain damaa commemoret, quae a finiti- \ \ \
mis populis atib idcin tempus passuri erant Israe- ,
l i u * . Sic aulein Deus demonstrabat, baud se *
crndelitate aliqua ?el iacuria vel considi volubili- ,
tate populom Assyriaca ac Babylonica calamitate \
implicoiase; sed quia hunc aeceleribus revocare ,
studebat : quandoquidem etiam flnitimos, qui buic *
populo injurii fuerant, eodem tempore poenae \
tubjecit: in quos baudquaquatn animadvertisset, *
,
nisi populom iuam plurimi faceret. Quare Deus in
peccaatiam gupplicio declarai suam erga cleclos D *
curam, quibns plagas imponit baud eaevilia vei
conlemptu vel odio exstimulatos, sed providenti * \
eausa el entdiendi emendandique studio, atqne ut \
ad frugem roeliorem revocet. Hoc eet igitur libri \ , * \
\
argumentum.
.
1
Alqae ita omnia q u ad poputum spectanl dixit

propbeta, et breviter etiaro significavit, quidnam
adverst proxiroie urbi populta Babylonii apprime
imposituri eadem occasione essenl, propVf r illoram
erga etectos iajnrias; cujos rei jam causam dixtinus. Edit autem vaiicinium baud Hierosolymi* sed
\n ethaicorum locis, circa fiiws Israelis prope
Beihelis fanum bi bostiai idolis Israelita litabant.
t
(. 142) \ ! ,

, i c
, * *
, *

a:5
COMMENTAfUUS 1N AMOSI CAP. I .
146
- Nam si Hierosolymis vaticioalus eesei, res neqaa

, ,
Israeli innoluisset, neque populis reliquis, de qui , '
bus erai verba iaclurus; quoruin nemo Hierosolyma
\ - venlilare solebai : 9 4 praediclis conira in locis
*
valicinang, necessario lum Israeli tum flniiimis
,
etbnicis innotescebat, qui saepe ob idolorum cul\ \
tum invicem frequentabant. Sic cuncti, quortim
\ \
causa sermones serebai, et ea quae de se diceban ,
tur resciebant; cognitoque ante res gerendae vaii , cinio, mozque viso exitu, firmiorem Odem inspi^
,
ranli prophetas divinae gratise adbibiiuri erant.
, , .
, Age vero quod aiunt nonnulH, Oziam regem a
^
prophetis reprebensum non fuisse cum sacerdoiii
, \ munera obire ausus est; alque ob eam causam pro , (. 143) pheticura spirituin cunctis esse subtractum; valde
* id mibi fabulosum videiur. iNam et Oseae Hber sic
habet : c Yerbum Domini quod factum est a*
, Oseam Beeri Olium in diebus Oziae, 1 et reliqua
*
Tum apud Isaiam propbetam sic dicitur : c Visio
, oblata Isaiae Amosi filio, quain contra Judam
\ urbemque Hierosolymorum vidit, sub Ozia rege,
, \ \ et reliqua. Et pnesenti in libro denique sic :
- Sermones Amosi, qui facti sunt ia Carialharim
, \ de Tbecue, quos vidit super Hierosolymis in diebug
, Oziae Judae regis. Qui igitur fieri potest, ut i n
,

vis propbelis erepla
ir - r -
-
r - Oziae diebus divinandi
- r fucrit,
: r - - r
' , \ quemadmodum islorum inlerpreium opinio f e r i ;
siquidem et Oseas et Isaias et Amosus in suorum
librorum thulis, se in diebus Ozise prophetavisse
declarant? Tum vefo exploratum est, si divina
; ,
forle revelatione propbelae jussi fuissenf Oiiam
, , castigare, nequaquam id fuisse recusaturos, divino
, potius lumini obtemperanles, quatn peccaiorera
regem reverentes : sin autem de objurgando rege
; baud divinitus fuerunt admoniti, nemo eos merito
, vituperet, qui rem non atiigerint, quam eis divina
revelaiio non demouslraverit. Est eniro propbeta ,
rum perpeluus mos spiritaUbus revelationibus
obsequendi, sive ex earum instinciu loquendum
*, ' \ \
' sit , sive tacenduta : ita ut prxter illas ne(p. 144) , * D qae dicant quidquam, nequa reticeani, atque ab
(23) ' - iis ne latum quidem 9 5 unguem discedere soleant.
, \ Hanc igitur opinionem , quae nescio cur muUorum
, mentes pervasit, qtiaeque mihi sacris Lilteris
magnopere adversari videtur, silentio praelerire
\ , haud aequum exislimavi. Jara universi hujus vati , cinii Hber circa Israelem et Judam vertitur, nempe
, , circa utriusque adversitates, quae primoab Assyriis,
deinde a Babyloniis contigerunt. Breviier etiani

menlionem initio complectitur malorum quae Gni ,
, timos correptura erant. E l quidem cur Hebreo
populo baec eiencrint, causam diximus i n prace,
, - denilbus, Deo curam suam ilii impendente, propler
1
(23) Hauc, quara reprebendil Thcodorus opintoftem, prae i e ferunt Chrysostoinus ad Isaiae cap. v i ;
Bieroojmu* episl. lb*, 1 , et Procopius item in
commentario ad pnedictum Isaiae locnm. Sane objurgatum a sacerdolibus Oziam dicil saeer textus,
iion a propbetis.
547
TIIEODOIU MOPSUESTENl
ciut, (jui inde exorlumg erat secundum carnem, *

\ ) > *
Cbrislum Dominum , communis salutis parentem.
Pr&poniiniur aulem reliqnis res finiiimis populis ,

eventurae, ut palam ftat nihil Deura contra suum
\
populum fecissc saevilia conimotum; quandoquidem

de iis, qui hunc afllixerant, pcenas repoposcit. Sed

jain inttium faciendum libri est, qui ila sc habet:
. '.
CAPUT I .
. ',\ , VERS. 1, 2 . Sermoites Ainosi, qni facti sunt
hi Cariatharim de Thecue, quos vidit super Wero- \ , \ ,
, \
solymis, in diebus Oziae Judae regis, el in diebus
Jeroboami Joaso geniti, rcgis Israelis, ante lcrne ,
motum biemiio. > Verba lisec, siculi in cxleris . (. 145) , ,
prophelis diximus, tiluli cujusdam vice iunguntur,
, , '
qui libri scopum et conlinentiam et auctorem aelalemque declarat. Neque esL niirandum quod d h e - \ \ \
, \
r i l , Sermones quos vidil super Hierosolymis, etsi
casus quoque narraturus eral lsraeli, id est 9 6 \ ,
deceni tribubus, .nocnon finitirais populis eventu- ' , \ \
ros : gic enim egil, quia polissimas omnium res *

urbis Hierosolymorum existimabai, nempe ejus
populi, qui ex Judae tribu constabat, siculi jam , ' \
,
in superioribus diximus: cum inlerim caalerorum
\ ratio in praedicti gratiam baberelur. Sic ergo a
principali re, valicinii sui causam ostendit, quod *

iia exorditur : Dominus de Siou loculus est, ex
, ,
Uierosolymis vocera suam emisil. Luxcruni pascua
\ \ paslorum ; exaruit Garmeli cacumen. Mire adroo \
dum his verbis loqui cocpit; nam quia non Hieroeolymis, sed in iilis loquebatur locis, quos elhnici Q .
regnuroquc lsraelis occupabant, stalhn prudenier , *
addidil,c DeSionloculus est, ex Hierosolymis vo- ,
eem. euam eraisit:ue forte auditorcs reruro a se \ ,
dicendarum cultis per ea loca daeraonibus causam , ,

iruputarent: imo potius universi agnoscerent, se
Dei voluntale verba illa facere; qui cum omiiium
faclor Dominusque sit, congruam sibi religionem
in Sione nionte exbibcri legitimis ritibus jusserat: * (. 446)
idemque propbetaui ad b.nec dicenda* nunc excita- ,
verat, suoque lemporc valiciuia in rem collaturus ,

erat. Jamverba, Luxerunl pascua pastorum, exaruit Carmeli cacumen, significant fore u l cum ,
prsedictis finilimi oimies non sine suis ducibus ad \
,
luclum verlanlur : et quidem eliam Isracl cum illis,
quos Carmeli cacumen appeilavit, quia circa locuin D , \ ,
illuin incolebant, ac prreler onane oflicium superbia

eisultabanl. Deinde subdiviso particulalira sermo
ne, dc singulis fiaitimis pcrgit dic^re.
* \ \ ,
c , \ , \
. , \
YERS. 3-5. Dixitque Dominus : Super iribus
. '-'. \
sceleribus Damasci et super qualuor non aversabor
\ (4)
, '
eara, quia serris ferreis pnegnanies Galaadiiidas
dissecuerunt. Ignem imimtlam 9 7 * Azaelis do . >.
mura, qui fundamenla Glii Aderi consumet. Da , \ masci vectes coniringam, disperdam incolas agri,
\
quorum eliam Iribum succidam de viris Gbarran :
*
n
(24) Obscurus videbalur Hieronymo hic propheise locus cpist

per picue alque indubitanlcr explanaiit.
d
53, 8. Sed eii Mopsueslenus more s u o
*W
COMMENTAMUS S AMOSI CAP. 1.
250
*Qv ^ \ 1 captivus abducctur populus Syrije nuncupalus, ait
,
Domiuus. > Dicit aulem super tribus el quatuor,
. > (. 147) \ nempe p r o , Mullis. Nam quia numerus post unuui
\ , .
el duo pluralis dicitur, verbo tribus mullos denotat,
verboautem qualuor mulliludincm exaggeral. Sgni (25), > , flcai aiilem se mulla Damasci scelera neglexisse
. verumtamen cum ejus cives in impietaie perstarenl
eamque curaularent, jam fieri non posse quin eos
\ , a se repelleret atque odio prosequeretur. Exin cae . teris eorura sceleribus omissis, illud commeraorat
, quod adversus Israelitascommi&eranl: aempe utos'
tendat, etiamsi hostes multa peccaverint, tamen cos
, * potissime se puniturum populi sui causa, de quo
, magnopere soliicitus erat. tgitur Gataaditidas fe. , ,
minas dicens, parlem pro loto appellat; pars enim

Israelis Galaad. Causa puniendi f u i t , quod tanlum
. , \,
adversus lsraelcra scelus exprompserant, u l ipsae
' ,
populi hujus pra?gnante3 serris ferreis dissecuerint.
( Videtur autem hoc dicere u l ho&lium crudeliiatem
, ' demoostret, qui ne gravidis quidem feminis peper , cissent, sive eas reapse serris, sive gladiis inore
* beili conciderint : ila u l loculio $erri$ ferreis ad
3 ,
pcgravandara
facinoris empbasim
adbibeatur.
), , \, Quamobrem, inquii, immitlam eis bostes, a qutbus
, (. 148) cuncii ceu igne absumentur ; e l quidem regia
* '*
quoque ipsorum sedes delebitur; hoc enim innuit
- diclio Fundamenta Ader: atque omne melropoleos
* * eorura robur subtrabam ; id quod aigniflcal diciio,
c Vectes Damasct confringam. > Ita demum eos omnee
, \
fundilus destruam, ut Onilimos quoque Gbarran
,
- incolas simul deleam , quorum scilicct vires Daroasco videbantur validum prasidium exbibere. Ut
\ ,
, breviier dicam, cunclos regni ejus incolas, qui
Syriae vocabulo indigilantur, servitio addicendos
, .
curabo.
. '-'. 9 8 VERS. 6-8. I Ha?c ait Dominus : Super t r i \ - bus Gazae eceleribus et super qualuor, non aversa , bor eos, proplerea quod ipsi mancipavcrint capli , - viiaiem Salomonis, ut eam concluderent in Ida. , maeam ? Id ipsum bic quoque d i c i t ; nempe quod
\ illos sceleribus cumulandis deditos, atque in aniral
, - pravitale obfirmatos, jam diuiius noa feret, imo
,
potissimum puniet, quia cuin Salomon In captivi , - talem ldumaeos redegisset, atque lsraelie dilioni
, \ > adjecisset, ila ut Idumsei dlu in hac condilione
, permanserint, illi supervenientes, caplivilatem i l ;, - lam jure belH dissolverint, hosque Uerum in Idu .
maeam secedere jusscrint. Nimirum hinc etiam
propheta arguit hosliura ecelu adversus Israelitas.
(. 149) . ; < Quid ergo? Iminillam in nioenia Gaz flammam,
\ , \ quae illam a fundameatis consumet: delebo Azoli
, \ , cives : Ascalonis populum destruam : Accaroni
\ ', manus inreram : reliquia? alienigenarum peribunl,
\ *,
dicit DoniiDits. Easdem his quoque poenas, i n , . > quit, imponam. Nam et hoc loco iguera pro bello
, . dicit, quod scilicct bostes ceu flamma vorabit,

Gaza3 inoenibus cxitium inferet, cunclanique ur(25) Notissiraum esl Grsecos pralcr sjngularem ac pluralivum, duali quoque uti numero.
251
THEODORl MOPSUESTENI
bem a fundamenlis subruel, ejusque incolas per-

del, cum Azoli Aacalonisque civibu. Neque ipsi
Accaroni, inquit, parcam. Memorata scilicet Gaza,
qua satrapiaruio exterarum princeps erat, generaltter praftdicil evenluram cunctis altenigenis cladem.
Qnaraobrem subdit: < Alienigenarum reliquiae peribunt, aU Dominus : > quo diclo brevtter signiftcat
fore ut omnes exteri pereani; sicuti in superioribus
populum universura, Syriae nomine nuncupaium,
in servitulem redactura i r i predixil, elc.
,
,
*
'* *

* \
, * ,
,

.
VERS. 9,10. c Haec ait Dominus: Super tribus
. ','. \ \
Tyri sceleribus et super qualuor, non aversabor \ \ , '
eam, proplerea quod concluscrunt captiviiatera
Salomonis in Idumaeam, et 9 9 non sunl recordali 0 , \ foederis fratrum. Et immiltam ignem in moenia
. \ \
T y r i , et devorabit fundamenla ejus. 1 Gum hacc , .
d i u , i n q u i i , patienler tulerim, jam diutius pro- \ \ , \, ,
longantes impietatem suam non feram; praserlim
(. 150) \
quia Salomonig captivos in Idumaeam Iransferendos
, \
curarunt, comitiune hoc scelus babenies cum alie-
nigenig. Atqui capiivis haec minime facere debue- ,
r u n t , foederis memoras, quod Salomon et illorum

rex aroicabiliter inter se contraxerant; cujus pror- \ ,
sus immemores nunc ila ee gesserunt .* propier
,
qnod me volente boslis advenicns, moenia eorum
, subvertei, totamque urbem destruei.
,
, , \
.

VERS. 4 1 , 4 2 . < Haec dicit Dominus : Super C . ','. * \ tribus Iduraaeae gccleribus et super quatuor, non
\ \ \
aversabor eam, propterea quod ipsi persecuti sint ,
gladio fratrem euum. Et vuivara bumi labefactavit, (5 et rapuit in testiraonium horrorem suuin, et irope- \ \ tum servavit usque ad victoriam. > Cum plurima \
( 2 6 ) . , \
peccanies tulerim, jam ulterius delinquentes non
feram: presertim quia bellura adversus Israelitas * \
commoverunt, neque cognalionem curo iilis reve- ,
r i t i sunt, et quod ex fratribus utrique progenili ,
essent, ex Esau videlicet atque Jacob. Id enim de* \ \ ,
nolai diciio fratrem $uum. Jam verba, vulvam hu- , *1 *
mi labefactavit, dicit pro, interemerunt omnes et c * , c
bumi proslraverunt: quod perinde erat atque ia \ , \ , maternaro vulvam peccare. Naio quia fratree nun- \ *
cupavit, utpote ex fralribus natoe, vulvae excidtum ^
appeliavil fralrutn occisionera , quasi islhoc modo
in communem matrem peccasacnl. Patrarunt autem advemue illos borribilia, quo niajus tesiimouiura crudelitatis suae spectantibus perbiberent. Sed
cl impetu multo ac vehemenii in eos irruerunt,
odium euuro ad fiaem 1 0 0 usque contra eos de
monslranles : natn servavil usque ad vicloriam,
bunc seasum habct. Propter haec aulem quid ? 1 Et
immiUam ignem i n Tbeman, et vorabil fundanienta moeuium ejus. 1 Thaeraan ldumaeorum erat
urbs spectabilior. Adducam ilaque illis bellum,
(. 154)
,
, . ,,
,
\ *
\ ' ,
\ , ,
. ;
, -
(26) Nobis placeret magU leclio Complulcnsis , ad eontenthnem
SSfr
COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. I I .
25
. . quod maxiiuam illorum et imperio&lseiraam urbem

, \, , - prorsus eonsumet, atque a fundaraenlis cum moe nibus suis convellet.
, .
YEES. 13-15. c Haec dicit Dominus : Super t r i . -\
\ \ - bus sceleribus filiorum Animonis et super qualuor
, ' noo aversabor eot, propterea quod dissecueriat
, prsegnantes Galaadiurum, ut dilatarent terininos
. \ \ suos. Et succendam ignem super moenia Rabbae, et
\ devorabit fundamenta cjus cuni ululatu i n die belli,
, (. 1 5 i ) \ - el conquassabitur in die consummationis ejtis. Et
, \ ibit Melchom in caplivilatem, sacerdoles ejus prin , \
clpesque simul, dicit Dominus. iParia de bis quo , , que dlcens, irasci tamen potissimum illis dicit, quia
, Uraelilarum prsegttantes dissecuerant, Daraasceno * , rum sseviiiem i m i t a l i ; speranles scilicet totam gen, * tem perdere per hoc adversus fetas scelus: iilo m m insuper regionem possidere, ut latiorem inco * latum baberent. Sed superveniet, inquit, ob baec
,
hostis, qui Rabba? moenia destruet, quae eral illo. , , rum meiropoUs. Porro urbe a fnndamentis per, , eunle, tantoque ardente bello, inlolerabiles ob eam
* rem extollentur palientium ululatus. Urbs itaquo
, \ * supremum exitium experietur: ipsorum autem ido, \ l i i m , Mclchom appeliatum, abducetur pariier ca piivum cum sacerdotibue cunctU ac principibua
* populi.

.
.
tt.
C
*
**. c \
1 0 1 VERS. 1-5. Hsc dicit Dominus: Super I r i \ \ bussceleribue Moab et super quatuor non aversabor
, ' eum,eo quod combusserit ossa regis Idurasea? u&quc ad
. " cinereio. Quod in reliquis cunctis dicat naiionum
, iniquitates, quas contra Israelem molilae suni, ex , * ploratum est. Et quidem hoc ileni loco baud m u talo sermonis tenore, ob vindicandam Idumsea? re, ( . 153) ' gem haec se adjungere a i t ; cum Umen in superio * ribus paria interminaius Idumaeis videaiur. Sed
. ' quia rex ldumaeae aliquando voluit pacem amici
liamque cum Israelitis componere, indignati ob i d
, - Moabilae bello appetiverunt Idumaeam odio lsrae liiarum : et cum victores exslitissenl, ceu victo - riale quoddam sacrificium idolii stiis regis Idumae
, \ D obtuleruni niactalionetn, iroo ipsutn et holocaustum
in ara fecerunt. Id eniui valeni verba, c Combus
, \ - serunt.ossa regisIdume*usquead cinerero,oblationero dicens et csdem, in qua ipsuiu holocausli
\ . ,
c ritu cremantes, ossa ejus in cinerem redegerunt.
, \ ' AU ergo Deus, indignari se Moabilis, quia odio
Israeliurutn, Untam adversus ldtimaex regem iram
{
* exseruerunt. Quid inde porro? c ImmiUam ignem
in Moab, et devorabit fundamenia urbium ejus.
, '
Et morietur i n viriuro inQrmilaie Moab cum cla
more et clangore tubae. Et dieperdam judices ab
.
; \ , \ eo, ejusdemque principes omnes interflciam cuni
* - ipso, dicit Dominus. > Advenlabit enim, inquit,
\ bostis cunctas eorum civitates vasUturas; adeo
u l ad extremam redacli miscriam, nequc fercnda;
\ C A P
55
TilEODORI MOPSUESTENl
256
ntagnitudini infliclorum malorum pares,cum c h - , \ * ,

more magno inter bellicarum tubarum clangorem
. , \, ,
morteiu oppetiluri sinl. Atqueut summalim dicam,
( . 154)
tantum erit illorum exitium, 102
neque judex
,
eorum aliquis neque princeps superfuturus sit, ,
cunctis eodem tempore occisione delelis.

, ,
, .
VERS. 4 , 5. Sic autem narralis quae
flnitimis
. ','. eventura eranl ob ipsorum adversus Israelitas i n i -
quilatem, converlit semox propbeta ad res populo
, \
quoque suo eventuras; demonstrans quod sicut
,
illi puniendi eranl ob suam conlra populum pecu ,
liariler Deo addictum iniquiiatem; ita etiam po- JJ pulus poenara non effugiel ingrali sui erga Deum
* animi. Meminit vero in primis Iribus Judae, quam
\
praecipue pcena dignam censet, propterea quod
circa Dei templum babitans, nihilo taroen minus , \
irreligiosa eral. Sic autera falur : Ha?c dicit Do- ,
minus : Super tribus sceleribus fdiorum Judae et * * \
super quatuor non aversabor eos. > Peccanles bos \
gsepenumero odisse se dicit, quia in impielate sua . > \
perseverarunt. Mox eliam poenae causam dicit : ,
Propierca quod abjecerint legem Doroini el man- * \ data ejus non custodiverint. El deceperunt eos vana
, "
(idola) sua quaefeceranl, post quae abierant patres
, (. 1 5 5 ) \
eorum. > Namque et hi nullam mandatorum meorum
* \ ralionera baberc voluerunl, ei idolorum cullui se , addixerunt, consentanea palribus suis facienles. C , \
Quid ergo? Immittam ignem in Judam, el Hieru-
salem fundanienla vorabil. Perdam, inquil, ho- , sliuni manu cunclos regni illius cives,el Hierusalem
,
cum ipsis. Exploratum est propbetam baec de . ; \ ,
Babylonils dicere, qui Hierusalem demolili sitnt, \ , ,
et Judae I r i b u m captivam Iranstulerunt. Caeterum
\, in sequentibus, de Israelis, id esl decem tribuum
, \ . malis loquens, Assyrios ut par esi nominat, qui \
iribus illas abduxerunt caplivas. Quamobrem ap- ,
paret unamveluli cxislimari a propbela populi ca-
plmtatem ab Assyriis ac Babyloniis peraclam : , '
quanquam reapse alii fuere qui deceui Iribus ce- , ,
perunt, 103 Assyrii scilicel: Babylonii autem,
, \ qui Judae tribum abslulerunt: el quidem tempus

aliquod inlercessit: sic laraen universi populicon- ^
tigil complcri captivilalem, coeptam a decem t r i - \ *
bubus, et in Judae Iribu absolulam. Quare ei pro- ,
pheUE evenluras populc res denuntiantes, raodo ,
illos, modo hos meniorant, quia ambo populum \
unum consliluunt, alque ad unam comrr.uniler captivitatem traducti fuerunt; eliamsi haec distin *
ctis lemporibus conligit.
,
* \ \ , , , (. 156.) ,
, .
VERS.6-8. tHacdicilDomiiius : Super tribus
. *-'. t \
sceleribus Israelis, etsuper qualuor non aversabor
\ \
eum. Postquam dixit, se illos propler conlinuata
,
peccatajusteaversari, narrat in sequentibus illorum ,
iniquilalcs plurimas ; c Propterca quod veudideriut
\
u l
257
COMMENTARIUSIN AMOSl GAP. I I .
258
. f ' , argetito juslum.> Justum nunc non dicil honiineni

ACxaiov * , virtule ornalum, sed ilium cui io litiuro coniro versia jus aequum reddendum erat. A i t igilur
propter pecuniam proditos fuisse homines, quibua
, aequitas juris favebat. Intendensque adhuc verba
ait : Et pauperem propter calceameota quae lerne
. > , , pulverem calcant. Usque adeo, inquil, lurpe l u , crum suum ampliaverunt, ut paoperuni juspropler
villssiraa munera venderent. Id euim valeant verba,
, Propler calceamenta, q u terrae pulverem cal , canl, quod sane indicium manifesluin erat, nul , lam sequi baberi ralionem, si taro facile ob vilia
' muiiuscula iia se gerebaul. c Elpugno verberabant
, c . > capila paupcrura. > Loquitur de iisdem, ailque non
,
solum defeusos non fuisse jus pelentes pauperes,
, . " ^ sed licenter eliam verberalos. Unde addil : Et
c . viam humilium declinabant. > Cumque illorura acta
, , , (. 157) recte se baberent, contrariam senlentiam tulerunt,
despicaiui habentes ipsorum biimiliiaiem. Et
,
, Olius ao pater ejus ingrediebantur ad eaindem
, puellam, u i contaminarenl noroen Dei sui. Et vesti ' menta sua funiculis alliganles, 1 0 4 faciebant ve lamina juxta allare : et vinum de calumniis bibe * \ banl in domo Dei sui. Proptcr immanem libidinein, naiure teges pensi noa babebani, paierque
,
* ac filius prolerve iisdem feuainis miscebanlur:
, lantae se blasphemise apud Deum reos facientes,
quem invocare videbaotur. Quin etiam papilioae3
, - ex suis veslibus sibi apud altare tendebant, ne ioci
^ sancti quidem propinquilatem reverentes, ibique
banc libidinem explebant. ***
Tura ~de pauperum
,
, - damno, quos multiplici injustitia vexabant, solcsi nitatera sibi quodammodo noa sine crapula intra
, Dei domum constiiuebant.
.
YERS.9-12. c Et tamenegosumqui exierminavi
. '-'. '^
Amorrbaeum a facie eorum, cujus aliitudo sicut
, \ \ cedri procerilas erat, et robur ut quercus : abs , \ - tulique fructum cjus desuper, et radices ejus
subter. Ego eum qui vosde regione iEgypii eduxi,
et quadraginia annis i n deserto circumduxi, ut
, ). ^* Amorrbseorum regtonem possideretis. Assumpsi , ( . 1 5 8 ) que.de filiis veslris in prophetas, et de juvenibus
vestris i n saactiflcalionem. Vos, inquani, lalia
.
, D pairastis beneficiorum meorum immemores : uec
quod ego Amorrhseum lalem tantumque ac polen , ' ^
tem prorsus deslruxerim, nullis ejus reliciis in
,
lerra vestigiis : nec quod vos servituli mancipatos
*
de iEgypto eduxerim : nec annis quadraginla mul * '
tifariara vos in deserlo aluerim ,donec Amorrbaeo *
rum regionem nullo buinano jure ad vos perli '^ * nenlem potestati vestrae iradidi. Praeler ha?c
omnia, nonnulloe vestrum,publicae ulililatis causa,
'
prophelicas quoque gratiae feci pariicipes : deuique
,,
et cx vobis aliquos delegi, qui accuraliori meliori )
que vita? generi addicii, ornainenio caHeris esscnt.
, .
, Et quia IEC omnibus perspicua erant, pariler ad , , ; d i l : t Nnnquid non ita est, Glii lsraelis, dicit Dominus ? Profecto haec verissiioa, negari a vobia
, , .
L
1:1: J :
265
THEODORIMOPSUESTEM
20 i
Macbniassepeliet.>Proplerea igilur ad eos loquilur, , XA\ * *

ut poena suae causam cognoseanl. c Qui Ibegaurizani
,
iniquilatem elmiseriam regionibue suie.i Mullaui ,
xal
enim et imniodicam adversus pauperes iniquiiatem , xal .
exercuerunt, multimodis eos afficienles injuriis.
\,
. c \ ,
\ , ;
.
. '-\
* \ ,
, \ . , \,
,
, ,
, \
; (. 164)
, \ *

.
\
, , " 6V

,

. > , \,
, ,
\ \ , lur per duo cruraet exlremum auriculse. Sicnimi- ^ {
rura pauci oppido et bumiies ex hoQ 1 0 9 be\\o * \
aupererunc, de illis aempe qui Samariam iocoluut , \
x adverso Damascenorum ; quos perinde ac se, fap , Ao66r
ab hostibus niaclari videbunt. Namque ei Tyri antea \
et nunc Damasci meminil, u l magnitudinem malo- , *
rum ostendal; et quod nemo ne de finitimis quidem
.
in Assyriorum incuruione evadet. Tunc enim evenit
\ \
quod in procemio paiefecerat, nempe omnium
,
illorum cxitium.
* (. 165)
.
YERS. 1 5 - 1 5 . Sacerdotes, audile ct conlesta. *-\ , \ mini in domo Jacob, dicil Dominus Deus omnipo ,
; quia in die qua ulciscar et super altaria Be- * *
thelis, el suffodientur cornua altaris, et burai D ' decidenl: et conteram atque perculiam domum
* \
pinnatam super domum aestivam: ei peribunl domus \ \ * \
eburneae, alixque nioltae dissipabuntur, dicit Doroi- \ \
nus. Haec, inquit, i i pracipue audiant qui impio * ,
idolorum sacerdulio fungunturj: ut binc jam discanl, \, .
quod cum Deus a populo poenas impietatis exigel, , ,
tunc omnia etiam idolorum altaria suffodientur, *
belli Iudibrium effecla. Nam verbo Betbel idola
*
dicere voluit, a parte totum. Dicit autem suflbsswn , \
irt cornua altaris et humi casura, quia lota illorum
,
magniiudo, ei tota pompa, quam a sacrilegorum

adorantium cura babebant, fundilus deslrueiur.
,
Nam el illorum, inquil, domos a fundamenlis con- , \ ,
vellain. Porro pinnatam dictt pro biemalem, quia
,
VERS. 11, 1 2 . Propterea ba?c dicit Dominus:
Tyrus, ei in circuitu terra tua desolabitur, et detrabelur ex le fortitudo tua, et diripienlur regiones
tii33. Ea propter, inquit, adducet vobis Assyriuni
Deus, qui Tyrum, el universam tuam in circuim
lerram, id esl proximos omnes, i n soliludinem
rcdiget: in tanlum, ut nulla spes tibi reliqua salulis
sit, lali tanloque bosle obsidente: qui post omnia
iiniiimorum absumpta, tuam quoque regionem praedando depopulabilur, ut nihil libi sesiiraabile superfulurum sil. Deinde gruvitalem quoque exilii quod
palieniur signiflcat. c Haec dicil Dominus : Quemadmodum ei extrahat pastor de ore leonis duo crura
aut exiremum auriculae, sic eruentur filii Israelis,
qui babilant Samaria?, ex adverso iribus Damasci. t
Tanla, inquit, vestra iiet ruiiia, ut paucis admodum
salvatis, res nibil diflerre videatur, ac si ove a
leone comprebensa et adeo consumpla, vix exiguse
ejus parles a pastore possint orc leonis excidentes
colligi: quas quidem is conlemiiil, utpote excarnillcatas et alimoniae non idoneas. Uoc enim denota-
45
COMMENTAU US IN AMOSI CAP. IV.
6<

domo loquittir mufiqiie clrcumsepta propter
. fngoris externam viiti. Vult aulera dicere, ubiqug
, , se demoHlurum domos, ita ut neque aesiiva? parles
, (. 16) - tllanim remaneant, neque biemales. Imo etiatn no . - biliores apod eos sedes prorsus desiruaro ; i d eninr
, Innuit vocabulum eburnea?; quae item multis cum
* , - alHs corroent, eo quod unuin adversus cunclas
decretum I>ei latum sit.
, , ,
| .
. \
CAP. IV,
. >\ , VERS. 1-5.HO- Audile verbuin hoc, vacca
, , Basanilidis, qua estis in monte Samarfce, q u e
, - opprimitts pauperes, ei cooculcatie egeoos, qtuo
, g dicilis dominis vestrie: Dale nobis ut bibamo*.
. - Abbinc ad mulieres converlit sennowin qtt
, ! inerti ac superbo vitae generi intenta, pauperibut
, - injurias faciebant praepoleatia sua. Tali more uteu~
* , tes, el viris suis etiam dominaule, bis abutebamur
* , ad ipdigna patranda auxtliaribus: qnod factum a
* Jezabele apparuit, etun Acbaabus contradiclionem
, reverilus est, utpoie jusiam, Nabulbit; illa aaiem
sceleslo et ioipudente cruentoque modo utens, ne
, occidere quidero dubitavil Nabuibera, u l ejue v i , iteam usurparet, quam ille sequa de causa conce , - dere recusaverai. Vocat aulem ipsas vaccas Basa - , nilidis, quia feroces admodutn saevsqoe nulriebau lur illo i n loco vaccae. Jam po$tquam dixit da
% (. 167) iniqnitate erga pauperee, addit: Quae dicttnt
, - C dotitinis auis, . Date nobis u l bibamuft : nempe itt
, ,
significei, ilYas ne viris quidein suis, quus ut r e * ctores revereri natune lege oporiebat, verecundari
, ad luxuriain etiara abtiti: illis propemodam Impe , - rantes oamia facere quae ipearum libidini favebaoL
- * - Quid igitur? c Jurat Dominiis per gancios suos, quo niam dies veniunt super vos, et tollenl vos in armis,
. ; c ^leosquivobiscum sunt in ollas eucceasas injicient:
, * , et ejiciemini nudi,mulier alque vir, coram invirem ;
* * 6t projiciemini in montem Armanam, dicit Domi - nus. Decrevit Dominus rem quae mutari non
, * potest: hoc eniro deuoiat verbum t j i i r a t ; lempus
, adfore quo de his pasnas dabilis: supervenient
. , , , - eiiim vobis hostes, qui vos capiivatos iniolerandia
1 1 1 irretient malis: quia nempe cunctis timul
*
- ^ spoliati bonis, cuin pravi moris mulieribue, et cum
, subservientibus ad peccanduro v i r i s , caplivi ad
, , Assyriorum regionera ducemini. Arntanaiu vero
- dicit moutem Arroeniorum, qui tuuc in dilione
, , Assyriorum erat.

. , ( . 168)
.
. '-'. , VERS. 4-6. Introisiis in Betbel, elimpieegi , - slis: in Galgala, et multiplicaslis praevaricalionem^
^ o t ' % , Attulistis inane victimae vestras, in triduum deci . * mas vcslras. E l legemnt deforts l ^ e n i , et invoca, . veriiat confessionera. Hoc loco sedulitatem erga
idola illis exprobrat; id enim valentverba, in Br *
ibel alque Galgala inlroisiis; ita idolonim cuUt:m
^ , >
P A x a o i . Ga. L X V I .
9
TEEGDORl MOPSUESTENl
107
de more sigaiftcans : et qoidem alacriter admodum

prttvaricanteg, sacriftcia gedulo allulisiie Janv iir
iriduum dicR, vel tres dies iDlelligene ob osieadendam frequeotiam qua sacrificta oiTerebant; v e l
peculiarem aliquem modum, quo gacrificia apud
idola peragebam. Uluc autem decimas quoque i n tulistis, ei legem quamdam pro libito veslro legislig; el foedera super hac apud idola fecistis :
alque u l siiiiimaiim dicam, otnnia illa q u s voe
decebat secundum divioam iegem Hierosolymig
praeslare Deo, haec i n pnedidis locis erga idola, ex
inslkutionuni mearum norma fecistis. Quibus praeclare subjungtl: c Annuntiaie, quooiam baec dilexeruni filii lsraelis, dicit Dominus. Omnibug expluraium sil igtorum erga idola sludium, ut ginitil
* " ,
, ,
, , *
.
, * *
*

,
(&

* congtet quamobrem potnas luerint. ^ u i d vero! E l
\ ^ , 6 . cgo dabo vobis siuporem denlium in cunclig urbi- ,
bug vegtrig, et indigentiam panum in omnibug locig , , (. 169)
vesirts; et non revertemini ad me, dicii Dominus.
. ; Equidem mullam faciara veetri contritionem, et ,
plurima neceseariarum rerum egestate premam; ,
neque tamen idcirco emendati ad roe declinabitis. , ,
Nam denlium stuporeip dicit, pro H 2 g w con- ,
irtiiene; sicut etiam apod beatum Davidem : * ,
t Deus conterct dentes eorum in ore ipeoruro : *
molas leonum confregit Dominug . VuU scilicet
*
gummam conlriiionem dicere el quasi ad dentium
, c
stuporem deventuram.
,
o l
* ,
.
VERS. 7 - 1 0 . c E l ego prohibui a vobis i m - C ^ .
, \
brem, ctttn adbuc tres menses tupereggeni ad roes- *
getn. E l pluam super unam civitalem, et guper , *
alteram civitalem nonpluam:parguna complutaest, , ' , *
et pars, guper qoam non plui, aruil. Et convenienl ( 2 7 )
diMecivitales in clvitatem unam u l bibant aquam, et , *
noa gatiabuntur. E l vos ad me non estis reversi, , . dicit Dominus. > Sublraxi a-jiera vobia imbrem, , quamobrem in maxiroam steriliiatem incidistis; , t
nam loculio, tribtis ante meggem meneibas. boc , *
tignificai : eteoim eo loto intervallo continuata ,
giccitag, univergalem frugum facit perniciem, qtue , , (. 170)
neque ali neque pinguescere queunt : probibet * deniqne, quominug idonea araenlig pascua suppe- * ?
lant. Reiiqua autero pro more contingenle dicit : ^ -
quia in niiniig siccitatibue, aerlg quoqne saepe contingit aliquem fieri turbinem, et exiguam pluviam
*
gpargig decidere locis, cujas lamen nulla esl erga
frugum incremeitlum utiliiag. Non dabitur ergo ) *
vobig ugui sudiciene pluviarum copia, sed vix te- nuig paiticula erit, ut alius quidcm locas bume- ,
ctari videaiur, aliog oronino sit aridug, nib&l fruges ,
juvante bac exigua minigiralione. Evidenter vero defeclDtn ttnbriuni dapinxit, dutn ait civitateg siroul
*
diag vel tres turmatim abiluras in locura, ubi
^
* Pgal. Lvii, 7 .
(27) Cod. .
2t
COMMENTARUS AllOSl CAP. IV.
270
\ ; * aqiiani inveoiri didieerifU; ocque qaaBttiai tibi

, usui foiei illinc reportataras, breve illic solamen
' , expertae. Neque vos idcirco melidree fiemini.
c Percussi voa ardpre et aurugine, el impieiatem
. '
, , . - vestram mulliplicasli*. Variis vos mortibus i m *
, - plicui, vos vero irapieUiem auxisiie. Quos m u l . - tipbcaslis hortos vestroe, et vineas vestrae, et
, . c - ficeu vesira, ei oliveu vestra, devoravit eraca; et
nesic 1 1 3 quidein reversi esiis ad me, dtcit Do * ntinua. Frucius ego oulnes vestros enica absum ' , . psi; vos tamen iidem qui anlea mansisiis. l m - - misi vobis mortem i n via iEgypti, occidique gladio
\ , c juvenes vestroa, cum equoruni vestrorum captivi , laie; et traduxi ignem per casira veaira in ira
mea; ei ne slc qnidem reversi eslis ad me, dicit
* (. 17!) \ - Domimis. Profugos vos ad jEgyptuui spe salulis,
, * Hlic mortibue cadibusque hnplicabo : insuperque
, , - rebquos omnes ex vobis cum omni re sua familiari
,
in capiivHatem abducendos curabo : vestraro om * \ nein roultitudiaem igne veluii cousumens, per hosti lem persecuiionem. Et ne tunc quidem resipiscelis
*
* .
Viae. H-15. Subverti vos, aicot subvertit
. -*.
0 Deus Sodoma et Gomorrba, rt facti eslis sicut
* * torrie erulus de igno ; et ne sic quidem conversi
, , eslis ad roe, dicit DoiBinus. Posiremo generalem
vobis vastiiatem intuli -eque ac Sodomis et Goinor * r b i s ; fecique vos, lorris instar ardentis, molestia
implicari et exuri calamiutibus; sed neque ab bis
* ' - emendattooem aliqtiaui potuistis acciperc. His
nempe
. , dictis,, quod
,
, ob eos casus,, non sint facli
, * meliores, a d d i t : c (iuapropter sic faciara tibi.
, * Israel : postquam eic fecero tibi, prsepara te ut i n , ;; voêe Bcum tuuui, Israd. Qtiia eccc ego Ormans
, * lonitraum, et creans piritum, et annuntians bomi , ntbus Christum eoruin : faciens mane et nebulam,
* , ei gradiens super excelsa terrae, Doroinus Deus,
, nomen ei Omnipotens. Sed quanquam tafes erga
(. 172 ) . '' me fuistig, ego taroen poslqnam illa mala experii
, ' fueriiis, res veairaa in meliorem siaium convertere
, cogUo. Si ergo modeslioree ab bis malis effecti,
* , - respicere ad me voluerilis; sicnt aerius gpiriius
cum sit niollis et resolulus, levis rarusqueorouino.
* nibilominug adeo in larbinem convolvi polest, m
\ \ - editas illinc lonitrai fragor lerra? incolis fiat inloC
, D lerabilis; 1 1 4
eliani ego maximam in vobis
conversioneaa rerum faciani, ex insperaio maxi*5 , ' niam vobis galatem oeleotans. Denuntlo itaquje tibi
, - Cyrum Persaruro regero, qui a me idcirco eligetur,
, maxirao iaiperio poiilus, (ineoi malis veslris
,. ' - iuiponat, el reditum in propria iraporel. Nam qni
, inaue facio de tenebris, el nebulam cpriQari sino,
, , - quam ortu solis dissipo, gublimisque omiiino eupra
* terram resideo, idem ego vestras aerunmas qtiasi
, tenebras quasdam dissolvam, et quasi diem, pro, , sperilaiis voluptatera faciam illaceacere, et quaiuli , 1H*1 vobis molestam graviiatem dispollens, bac me:i
& - providenlia palam me cunclis suDeriorcm osleni t a
971
TtfEODORl MOPSUESTEM
573
daat : sutfi etenim Jtombitts fattorque omnSum. Sic '

igilar per universalia ithi a ae facla, preeentiuut *
fecil fldero. Non est auteai miranduro, qaod chri- , *
siura appellaverit Cyrom; quandoquidem non unctog * (. 475)
laaiummodo, eed electoa quoslibet boc indigilare *
voeafeulo Scriplura aolet. Velui illnd : c Noitte * *
Ungere christos mcoi, et i n propbetie meis noHte .
raalignari . Chrisios enim hoc loeo non unctoa
, ,
dicii, sed ipeum Abrabanuni, qui electiis tantumraodo fuerat.
,
, \ *
, .
w
. V.
CAP. V .
VRRS. 1, 2. c Audite verbum ialitd, quem ego

. % *. ,
scilicet assumo super voe, ptanclum : domus ' Israelis cecidit, non adjiciet amplius u i reaurgat: *
virgo leraelis projecta est in terram euam, non est
*
qui erigat earo. Signiflcata in prscedeaiibus ma- .
Iprum solutionc, miuatur iteruni moreeuo pum* ,
lionem; hac quidem terrens el ad modestiam coin- * ,
ponens, illa auiem ad poeailentiaro invitaas. Flctu, * .
inquii, dignae res vestrae eunl : lapsu gravissimo , , " *
propier vestras pravaricationea corroiatis, unde ,
sublevatiim H 5 i r i nulla gpeg, com uola sit t r i -
sliuua casaum maguitudo. < Propierea h c dicit . *
Dominus : Ex qua urbe egrediebantur inille, reiin- ,
quenturin ea centum: oi ex qua egredfebantiir ,
centum, relinquentur in ea decem domui lsraelie. ^ ,
Tanta enira veetri ab boelibas eiragea fiet, o l vix ,
cenlum de mille, vix decem de cenlum in uaaqua- , *
que urbe comperiendi sint. < Propterea h*c dicit (. 174).
Doroinas domui Israelie : Qu*erite rae, el vivetis : *
ct nolite quaerere Betbel, el ia Galgala nolite i n - , - ,
irare, et ad puleum juramenti ne ascendatie, quia ,
Galgala caplivala caplivabuatur : c i Bethel eril * quasi non exsialens. Gonsulo igitur vobis u i ad ,
me spectelis, abstineaiis a Beihel el Galgalis e i a , puieo juramenii, ad qiue ounc concurritis, idola et
daemones illis locis adoraluri; scitote enim, baec , ,
omnia vobiscum in eotitudinem redacluin i r i . ,
Quaerite Dominum, el vivetie : ne Josepbi domue ' . 1
succendatur ut ignie, qui devorel eani; et non erit

quiexstinguat domum (ardeniem) Uraelit.Omissie
illis, Deo adbxrele, ne pnuitio a Deo, quasi ignia,
vos oranes comburat: ueque, ei Deus roala httc
vobis immiscrit, invenire defensorem vobia l i cebit.
Vaas. 7-9. c Qui facil in excelso judicium, et

justKiam in Usrra posaH. Haud decet vos quibuslibel Dei ad voe niims vel promissionibue fldem
negare : ipae enim est qui judicium atque justiiiatn
tum in cxcelso exercet, lum eiiam in lerra collocavit. Niroirum dicit: Hic est, qui vobis patientibus
iajuriam ab bostibus jus reddere polesl; et illos
" Psal. civ. 5
, * ,
,
, ,

* , *
, .
. f-' - , ( . >

*

,
*
I7S
COMMKNTARIUS 1N AMOSI CAP. V.
"4
, I quidem punirc qui Unia iiiferunl inala ;detttOtt&irara

, (. 175) aulem justiliam alque judjeium, quod pro vobie
\ , regionis bujus incoJU exserei, roagnum atque e\
. \ celsum ct omni mirabilitate plenom. ConQrmans, * - que dicla, a i t : Qui facit omnia, et Iransformat.
. , Revera enira et . omnia facere ex nibilo, et facta
, transmutare, ut 1 1 voluerit, expedite polest,
c Qui convertit in roane tenebrae monis, et diem
. ,
. nocle oblenebral. Ipsepolest mortalia pericula i n
ftplendidum jucundumqms gaudiutn converlere; ei
* eoe qui in splendore vereari videntur, aerumnaruBi
, - lenebrit facile obnwre. Vult eniiu hoc loeo ex ge * oeraUbus concludere, posse Deum ree quoque illa , * rnm pro suo libito coromutare; et modo ex aerumnis bi proeperitalem, modo cootra ex prosperiute in
*
* - xruronam transferre. < Qui vocai aquam maria,
, c et effundit saper faciem terrae, Dominus Deue, no , men ei Omnipotens, > Ipse, qui maris aquaip nu , , bibus altollit, el per uuiversam lerram effundit
. valet nunc etiara Assyrioruni exercitum, atnpliiudi , nem maris iinUantem, coiilra vos ira sua effundere,
' , cum eii Dominus uimereaUs, et qujdquid sibi
, * libuerit peragere valens. Qui dividit conirilioneni
, , super forlitudinem, et mieeriam super rounitionera
. c adducit. > Ipse pressuram moletUam sublevaoe, va* , . lidos reddli eliam illos, qui calamiCatibue sunl de , (. 176) bilitati : vicissimqiie subita miseria complei qui
- magnis viribue pollere videnlur. Is cum voluit, res
* vestras a meliore siaiu transtulit ad deleriorein :
* * rureusque siquando voluerii, in melioreni facile re * vocabii.

! .
. ', '. ,
YERS. 4 0 , 1 1 . Odio habuerunt in portia
. arguenlem, el sermonera sancturo abomiaali sunt.
. Abbinc rursus incipit iniquUates illorum exponere
PropheUs quidero, peccata ipeorum coarguere atque
emendare a l)eo jussos, oderaM: et abominabanlnr
, - quscunque bi apud eos coucioaabanlur, bortando
, * ad vitioruin fugam, el virtulis amorera. Dictio
aulem i n portie, slc kitelligenda. Mos priscus fuit,

gravissimae cujusque rei consullaliones a civibus ia
* - porlis urbis fleri; et bostiuin etiam de re aliqua lega , - tionibus, 1 1 7 iisdem in locisrespondere. Imo etiatu
(. 177) - 1 niajora judicia ibidein exercebanl, u l cuiiciis urbem
, ingredientibus vel egredientibus tracUta negoiia inno * tascerenl. Propterea beatus dicit David : c Noocon . fundenlur cum loquenlurinimicis swie in portis* : i
* c * quia j b i responsiones exteris dabant. Itein : Et
garriebant adversus me qui sedebanl in p o r t a ;
* iitpole qui plerumque illic coetus suos babere sole * banl. Pari nunc modo arguentes in portis dicit,
& quaei ibi curarenl propbelse voluniates Dei pra?di. care, ubi cundis quae dicebaatur manifesla Oebanl,
,
nequecivibus lanturo, verura etiani extevie si quando
ad urbem veiiirenl. Deinde i u sequentibus de ini - quitalibu* illis loquilur, quas et antea dixeral.
T
B t
Psal. cxxvi, 5. " Psal. L X V I H , 13.
75
Idcirco, pro eo qitod pogno pauperem percutie-

balis, et dona eleeta accepislis ab eo, domoe laevigalo lapide aedilkastis, in eis non babitabitis :
vineasdeeiderabiles plantaslis, et vimma earutn non
bibetig. Quoaiaro mala pauperibus inflixistis, el
eoruni qtuequeopttma diripuistis, ^desque speciosas
ex injusta eomptlatione diflcaetis, necnon agros
mnlta eedulitaie excoluistis; probe scilote voe bis
etiin injuelilia acquisilis non fruiluros: nam nec in
aiia domibue permanebiiis, neque ex hujusmodi
agris frugee percipielis.
i"
? , \ ,

,
' '
, ,
, \ *
, \
.
, * *
,
, \ \
* * \ ,
.
VGt
VERS. 4 2 5 . c Quia cognovi m u l u scelera . '-'. c "

vestra, et gravia peccata veslra : justitiam vos , \ ,
conculcantes, accipiemes pacia pretia, pauperes in , ,
portis deprimentes. Baod me latet multitudo ac .
magniiudo sceteruni et peccalorum vestrorum, ne- \ \
qnequod muaera cani justiiia commutastis, quibus ' accepiis, pauperum Judicia eontra veritalem prava- (. 178)
ricaii estift. Atque ble eliam portaruni mentionetn
,
mtulit, juxta qaod aniea dixirous. t fdeo qui i n - *
telltgit, tempore illo tacebit, quia teropus malum . .
et. Ergo cum poena minaciter vobis pwdicta
< advenerit, i i qui irtelligere prout par 1 1 8 est * . >
eciunt, maloram veluti raagaitudiae attoniti, malunt ,
ailemium tueri, tempus boc esse puianles quo illa
,
longe nte prsedicla eventura erant. Quaerite ,
bonum et > malum, ut vivatis; et sic erit vobis- Q *
, c ,
cum Doininus Deus omnipoleos. Sicut dixistis,
odile malum ei dillgiie bomim, el restituiie in , * \ *
porus judicium : ut misereatur Dominus Deus ,
omnipotens renquiarum Josepbi. > Verumtamcn * , \
quandiu tempue euperest, consulo vobis otmiibus , ,
at a vitio recedaiis, el virhilem aiopleciamini. Sic
cnim vobis contingel prosperitate f r i t i , Deo suam .
prsslanie lutelam, propterea quod bonesto stu- , denles, a deleriore via resHislis. Et si velere mulaia , * eententia in portis more solilo justa vohierilis ,
exercere judicia, conseqnemini divinam clemen- ,
tiam, qiKe plurimos vestrum salvabit. Josepbutn * \ auiem bic dicit decem tribus, a pnecipua inier ,
,
illas, Ephraimi dico, qui fitiue Josepbi fuil.
* (. 1 7 9 )
, , , .
YE*S. 1 6 - 1 8 . Propterea dicit Dominus Deus D . '-'.
omnipoiens : omaibua plateis planctus, et i n * ,
omnibus viis dicetur hmemalio, va t vae! Sed ^ , ,
. > ,
quia pradicUs monitiones pensi non habnislie, l a
neatationuai ac planctuum plena erit urbs et re-
g4o, propter edilae ab hostibue stragis magnitudi- ,
eera. Vocabilur agricola ad lucUim et planctum, , c
ct ad illos qui lamenlari sciunt. ei h i cuaciis viie \ \ *
planclus; quia Iraneibo pt*r mediuin t u i , dicit Do- *
, , *-
minus. Agricol etiam omisso agresti opcre,
, \
planctibas variis et luctibus et hraentatioaibus
occapabuntur, ediiaro simul lugentes ab hoetibus ,
iirageraêi tcrra: iuTmciuasiiaicui. lbcc aiuem pa- \ ^
r
17?
COMMENTARIUS 1N AMOSI CAP. V.
478
* - lienlur, Deo per inedios illos cuni exercllu hostili

, traoseunle; et talibus iautisque malis obruente.
.
Vae desideraulibus viam Domini! Cur vobis haec

dies Domini? Ipsa quidem baud lux est, 1 1 9 sed
; leuebrae. Quoniam mulli improbilaii prorsus dediti,
. > quasi falsa propbeUe vaticinarentur, dicere aude , bant: Veniajit sane quae vos dicilis ac porlendilis
' , , mala, si eerte verbis vestris verilalis aliquid inest;
ait nunc prophela : Miserabilee apprime estis; qui
' ,
* * diem iUam expetitis, quam venluram non credenles,
, , (. 180) experimento videbiiis quanlas vobis per malorum
, , muUiiudinem adducet tenebras. Deinde similitudine
diaro dicium suum confirmans;
, (
*
.
YERS. 4 9 - 2 3 . c Quemadmodum, inquil, si fu. "-*. "

, giat homo a facie leonis, el occurrat ei ursa , et
; , feslinet iogredi domum, et dum innititur manibus
, suis soper parictem, mordeat eum coluber; nun * , ; quid non lenebrsedies Domini. et non lux? etcaligo
; * et non splendor in ea? Hac similUudine voluit
diei illiug lerribilitalem ostendere. Veluti, inquit,
. ' , , ' ai quU in via audiene leonie incursum, iirbem
, * versus diftugial : tumque in ursani, quae circa
urbem occurrentes laniabat, incidens, in domum
, , suaro spe inali viiandi properet; moxque ibi neces silatealiqua parieli niaifam sttain impingens, rc* pente a colubro mordeatur; nonne huic, posl lan-fav, , lam Dialornin experientiam taniumque pericutum,
^ Q inevitabili demuin colubri morsu icto, diem illam,
. quae caAeris lux apparet, tenebras videri necesso
, ; est? ita ut nibil coram oblatum propter malorum
$ angusiias cernat, mortem vero propemodum oculie
; (. 484) , sttis prasenlem spectet? Sic oronino vos, inquit,
, audita boelium quaqueveraus incursione, ad urbein
vosmet recipietis: ibi vero lumultu turbati, quem
' , iieri imminentibus hoslibus necesse est, doraos
, . veslras iniroibitis, sed ne id quidem plus vobis
, proderit: ex angulis eniin aedium extraclos abdu , ceut vos bosles in captivilatera; jam vero lalia pa . tientibus, quid ni tenebras diem illara videri ne , cesse eril Poslbinc ob illorum itAprobiiaiem de ; monslrandam, addit: Odi, repuli festivilaies ve * , slras i non 1 2 0 odorabor in coeiibue veslris. ,
, - D Propter morum vestrorum improbiutem, solemai . , Ules eiiam quas ad mei honorein celebsare crediiis,
odio habeo, neque eaa excipio. Quod si mibi ob , . tulentis holocausta el sacrificia veslra, non SUSCH
, piam, et ealulare conspeclua vostrinon respiciam. .
Etiamsi igilur sacrificia vel bolocausta obiulerilis,
*
%6. > salutem ex respecta meo. sperautes ob haec impe-
, - trare, non admittain, neque quidquid feceritis pensi
, , * babebo. Quid ergo? c Transfer a oie sonilum car . ; c - ininum luorum; p&almum organnrum luoium non
' , audiam. Uesine psalmorum carmina mibi componere, quoniaro ne haec quidem mibi cordi sunt.
.
' ,
.
THEODORl MOPSUESTEW
f8t
VBRS. 24-27. E l volvetur quasi aqwa jndi- . *-\ ,

rjuin, t jusUlia quasi torreas invius. Dum ve ^& .
ttram considero vilam, et gecundura banc judicium , (. 482) , ,
ineum de vobis instiiuo, juslissimana video a me ' * ,
vobis impositum i r i punitionem, quain rcapse vobia
omnibas adducam, quasi torrenlera aoipliludine , sua prorsus intransibilem.iNura bosliasetsacriUcia , c
obtuli&Ug ntibi in deserlo quadraginta annig, do- ,
muslsraelist > Quod nulli curejnibi yictimae aiat, ; " ,
inde Yos potissimmu poteralig cognoscere, quod , '
quadraginta annis i n degerto, uibil bujusmodi a ,
patribus vestris exegi: et tamen ego perpeiuam
illorum curam gessi. t E i admieUiig taberoaculum,
Molochi, el sidug dei vestri Rbempban, giniulacra . t >
vobis formagiig. Et traagferaai vog ullra Da- , ',
inagcnm, dicit Dominus Deus, cui nomen Oiunipo-
tens. Vos lamen de honestale cogitare nolenteg, , ,
sacriflciis delinireraegperaiig, qui caeleroqui nullaro , *
mei rationem babetig, aed idolig gtudiose adhare- ,
lig. Molocbum vero dicit adoratum ab eis idolum : ,
tabernaculum vero Molocbi, id egt idoli teiuplum, , *
frequeitatig, eique curain impenditis; iiuo ei sideris *
cultui vacalis, cui Dei appellalionem atlribuigUs, , ,
1 2 1 Hebraicae linguas periti aiunl bunc egee Uici- , *
feruni. Quin adeo apud gimulacra eiiam, quae ve- ,
stris manibus fabricagtig, lempus omne consumiiia. (. 185)'
Jamvero qui idolis adhaeretis, et nullani religiouis
ineae sollicitudinera geritis> placare me tamen sa- criliciis speralis, quae nibil certe vobig proderual; \,
abducemini enim in loca a veslrig eedibug longe Q ,
distantia;
l l l c f f A n t i o
id enim
. ..1
vocabulo 11*....!
Damasci innuil, uaiwpe ,
, I
. \^..
*> f m t
m
mm*m^
, 1
a parte, quaelibel loca loaginqua. Bealug ergo ,

Slepbauus i n ganctorum apostolorum Aclibus, ie- *
slimonio boc i n aermone ad Judaaos ulens, iraiigfe- *
raro vog ultra Babylonem, a i t , loca blc degignala , apcrlias nouiinang. Et quia a Deo aposiafce circa
,
idoia tempue terebant, addii
, ,
(28). \ , *
CAP. V I .
. Cp.
9
Vaag. 4, 2. V a coDlemnenlibue Sioneni, et

.', '. < ,
confideiUibus in monle Samarife! > Sed enim voe . >
infeliciggini, qai Sionem montem et excultum in ,
ipto Deum deseruigtig; Samaria vero conslitulis *
que U l k idolis attendiiig*! Vindemiamnt primi ( ;
Uaa gentium, et ingressi sunt sibi ipeig, domus . ,
IaraeL > Non repulanles quanta vobig comulil , . >
Wle qui ia Sione nonte omnem sibi exbiberi cul- ,
mm jaggit Deu$; nec quod pluriroas genles earuin- (. 484)
qtie principes catdens el oinuino deelruens, i t n * '
g r m u m i n ea loca vobie incolalamque conceggit. ,
Trangile i n Chalanero, et vidcle; et iCe inde i n ,
D
" Act. ,
45.
(28) Iia Slepbanum cum Amoso breviier ingenueque concilial Theodorug. Placet autero bic Grotiiia: < Lucag rem magis specians quam verba,
ulttd Babylonem a i t ; recte, nam Assyria el Armeoia, ia quam trangporiali fiwrunt feraelit, uitra
Damascum et Babylonem sunt. Neque digplicet

Yalablus qui interpretalur Hebraicum pttnjrS TwhxQ
rn regionem
Sinon. lex.
Witra
remotitsimam.
Gonfr e t i a m
C0MHENTAK1US W CAP V I .
9 8 *
^ *- Ematb
et deseendite tHtee irt terranu
, c a4ientfjenmm, e i ad optitna quseque regni b o r w n ;
, - si lalioree termiiii eorum terminis vestris suni. >
, , Beragrale l M e i i i m , ioqaii, alienigenaruro et flni ,
uraorum omniaa regianem; et postquani maxi . ipae ipsoram urbes luetraverilis, sstiinaie veslr
, , regiouia magniludinem ac Jatitudiaem p r illts,
* ut comparando noseati*, quantam vobis prse HUe
, omuibus ad babUaodum terrara coacesseril, u l i u
, ea gpatioee admodum vitam degerotis. Poetea r u r * - sus improbos illormn actoe viiuperat.
, '
*
- /-' , . 5-8. Venleutet ia diam walau*, prool
ptaquanles el aUingenles faka SabbaU; dormienol , - tea i n lectis eburneis, et lascivienles i n slratis
* - auis; comedentes baedog de gregibus, el lacieoiee
, yUulos de rocdio armestoruai; plaudentes ad vo * oem orgaaorum, quaai atabiles ree exiaiimarunt et
, ooo fugaees; bibentes viuum defreatum, et o a * (. 185) , guenlis primis peruncti; et nibil paiiebanlur super
* Joeepbi conlritione. > Verumtamen voe diem illam
, ' experiemini, que maximum vobie maloruBi exa , roera adducel: qai Sabbata observare siraulaiU, non
roligionis gratia, sed u l ad peccandum otio abuia, , * roioi; raultum ineuper in leclis oliam atratiequo
* luxum lasciviamque ex pauperum rapina oeieaUn-.
- lee, badorum quoque ac boum, el cujuayis geoeri*
, ^ anipialium macellum instruilis; et ioter organorum
, cantica et manuum plausus vinum apponilis defre catum, quo bibere largius possilis; denique un guentis quoque seleclis tiDgtmint. Haec autem facie * baiis, gperaules coaslanlem illorum u m m , et rnjn * quam vobis defuturum; nec reputare voluistis qua , lis et quania vobis poena foret susiioenda. Nam
, , Josepbi contrilioiiem bic quoque dicit pariem pro
Israele toto; id est, i n mentem vobis non venil
*
* QOiitritioiiU, quam nunc ea prupter patimini.I>!eo
* Diinc capiivi erunt sub principalu dyiiaslaruni; el
, auferetur hinniius cquoruro ex Epbraimo. Quia
, . (. 186) juravii Doninus per semelipsum dicens: Dominus
Deus 1 2 3 virtutuiu, abominor ego contumeliam
' , Jacobi, el regiones ejusdem odi, destruamque
-
* * .- ^ urbem cuiu omnibus incolcntibus ipsam. Quia
, roioas flocci facilis, experimenlo ipso agnosce, , lis pnediclionum verilatem; abigemini enim captivi
. > omnes sub principibus magna potesiate praediiis;
ouSiva , quare omnis vesler apparatus beliicus cum equis
- prorsus disperibit. Nain quia veslram omneiu ne quitiam aliominalur Deus, quam i n ejus conlu meliam consumipare dubilalis, iia ut urbes
. aeque ac regtones sceleribus bis redundent, merilo
* urbes vestras omnes ac regiones cum incolis vablabil. Deinde ob ostendcndam solitudinis magni , '
tudinria a i l :
,
-
' . *, '.
VERS. 9, 10. Et erit, si remansennt decem'
, * - \. una domo, raorientuf; et rcinanebonl rcliqui;
;
THEODORl MOPSUESTEW
284
sament domeslioi eorum; et conabuntur eflerre ol , ol *

domo ossa eorura; et dicel iis qui prasunt domui

*
Num adbuc apud le est? dicet: Nequaquam. Et
* * * *
d i c e t : Tace, u l non oominee nomen Domini. >
Profecto bis dictis inest otocuritas multa ad expla- * .
(. 187)
jtandum; videturque locus similis illi in Geneai
ubide coDventione sermo est Labani et Jacobiinter *
ee, circa ovium parlus, utros borum hic vel ille ha- , , &
berei; nam cerie et illud laboral i n verbie obscu- ,
ritate, nec nisi inlerprelando, sensus ejus deduci- , , *
* *
tur ad claritalem. Oportet auiem et praesenlis dicti
aensum exponere, obacura dictione nobie recita- *
tum. Nimirum baec aii propbeta, significare volene ,
maxiniam fore va&Jilalem. Nara eaepe, inquit, i n *
ampla ac numerosa familia vix decem remanebuiii
liomines, caeteris belli niuUifariaro iuterfectis, quo- & , , ,
modo ei io euperioribus dixit, de ceoUim decetn
,
superfuturos; et de mille, centuro. Turo mortuia, *
inquit, caeteris, i i qui auperfuerinl, sedularo dabunl ,
iperam ut omnia exslinctorum corpora q u s inlus , * , .
jacent, eflerant ac sepuliure iradant. Hoc aulem , ,
aii, quia multimodis 1 2 4 m telto etrages fiunt,
*
ei varie oceisi in diversis aediuni parlibus jacent:
acciditque inlordum, ut boc rerum statu partee , quoque aediuoi nonnuilae convellantur et in corpera *
decidam. Ideo etiaro, conantur, d i x i l ; ut significel laboriosum nec facile habere negotium eos qui * (. 188)
cadavera omnia mandare sepultura voluerint.
, , * Deinde a i t : lassitudine confecli ob elatorum ca- .
daverum multitudinem, verba quaedam facient, mu- Q *
tuo altercanles, nuin onmta exportata sint corpora,
an adbuc aliqua insepulta jaceanl; et quidem do- ,
mui presidentes denotal illos qui ex universo n u - * riiero, decem remanseranl: quasi ergo muiuis ser- , *
inonibus iia loquenles introducit. Postquam vero cuncia efferre el sepelire cadavera potuerint, tum ,
demuin ullura jam reuanere de exstinctis cogno- ^ * '
scent, dum allum sedium silentium videbunt, ob
occUorum muUUudinem el inquilinorum soliludt- ,
nem, paucis admodum reliclis in lam magna doiuo * tantoque babitanlium nuniero. Quare taciturni in
talibus laotieque malis fient; ac prope amissa voce, ,
propier aerumnx sumroam gravitaiem, mente lum

revotaent, quaeoam tam dirorum malorum causa
exfrtilerit : quod uempe, divino cullu neglecto, ! *

contemptoque universalis Domini nomine, idolisse
addixerint, idcirco baec sibi evenisse mala, capli- ,
vitalem, aediutn ruinam, inlerfectorum muItUudi- *
,
uem, babitanlium soIiiudiDem. Addil ergo quasi ad
,
dictorum confirmaiioueiu :
, (. 189) , , ,
, *
'- . ,
VERS. l f - 1 3 . < Ideo ecce Doniinus mandat, et
,
percutiet domum magnam ruints, ct domum parvam scissionibue. Quasi causain dicens, cur lan- ^. '
, *
tus fuluTtis s i i iabor morluorum corpora cfferendi
1
"
Gen. , 2 1 .
COMMENTARIUS !N AMOS! CAP. Vf.
86
, - ac septritura tradendi, propterea Deu*, inquil, do, , , tnos omnes seu magnas seu parvas, parlini aliquo
[] , - detrimento afficiel; id eniin denotalur 1 2 5 êrbo
* , ^ *
scissionibus; partim universali, nam verbuiu ruinis
. , ,
boc dicit. Neque lamen divise dicit, domum magnam
,
ruinis, parvaro ecissionibus percutiel; sed, neque
*
magoam domum, neque eiiguam absque poena fore:
, - , oi caeterura diverse, alias quidem domos detrimentum
,
paesuras, alias oninioo fore prosternendas, prout i n
bello diuturnaque obsidione usuvenii. E l dictorum
. \ (5- certitudinem oslendens, subdil: Si persequentur
* .
in pelris equi. > Nemo cerle equos per petras aget,
"' , *
sed illuc potius ubi locus iavere equorum curstii
- poteat. Sic ne vobis quidem haec conligisseiit, niai
, causa patiendi ea per vos exslilisael. Si relice . - bvnl ad feminas. > Neque profecto ia medio femi . (. 190) Darora equi quiesceni, pnesenlibus illis qtwe illonim
, , tmpeiam admtttere possunt. Sic neque boates ad
*
vo6 aggrediendum inertes erunl, vealris peccaiia
' occasionera praebenlibus ot ita contra vos se geranl.
, - Quia convertislis in furoreai judicium, etfructura
* juslitiae in amaritudinem. Nunc en, inquil, ve. " , stris digna faciis bac paliemini, Deo ad iram com . , , ' moto u l judicio de vobis decernat, el quia voa
, , - poenain raerilos scit, hanc maloruin vobis inferet
, ' amaritudinem. Mox denuo inhonesle ab iis acta
\ , r e r i t a t , quorum causa pnedicU mala evenient.
Qui nullo bono verbo lstamini, qui dicitis: Nonne ex

* nostra fortiludine cornua babemus ? > Propbelarum
, - consiliis non vultis ausculure, qui vos peccanu*
- * , C coinmonefaciunl, atque ad boneslum revocant, eed
ol * ;
vestrie vkibus semper Iribuentes de boslibua
cunclis icloriam, nihili aestimalig mtoarom gravi , talem, quasi nuac quoque obsistere boslibus valea\ \ lis. Quid ergo?
,
, . ;
. \ ' ,
VBRS. . Idcirco en ego auscito adversus
, \ , * voe, dointie Iaraelis gentiuni exercilum, qui voa
coaterenl, quominus ingrediamini in iEuiatb, et
\ ,
usque ad occidentis torreniem. 1 2 6 ^
(. 4 9 1 ) ^ .
, , , ergo cogitationes veairas, omnium quotquol ubi , que sunl poleotium Dominus, bosles vobis suscitabit, qui maxiroam vobis malorum vim adducent,
,
, ( - ila u l ab imalb (dicit autem locum lerminaleui
) finitimis illorum objectum) aeque ad flnium ve strorum exlremitatem, universalis futura sit calamitae. Ergo loquitur sub regiiis Jeroboami Joaso
, '
* *- geniti, cujua reapse aelate hic ipse propbeta v i x i t :
< Conslituit (Jeroboamus Joasi filius) fines Uraelis

ab introitu imath, vaque ad mare occidentale
>
. 0
ila
u
l
constet
flnes
Israeliiicoa
fuisse,
qui
bie

* , nomimbus denoUntur. Dicere aulero vult, roala
illinc initio ducto, voe quoque oninee correptura,
quia nemo bostium roanus evadere poterit. Alque
,
binc
ex rebus ipsis cognoscetis, ne praelerito q u i ,
dcm teuipore quidquam TOS, absque Dei polculia*
, b
n Rg
xiv, 25.
, i a 8
287
adversus bosles valuisse. Ecce emm nunc, subtra-

>
clo illius auxilio, i n tanla malorum pressura ver- ,
eamini. Hic aiibneciii propheta revelaiionem quara
vidit, ad diclorura suorum conOrmationem.
.
CAP.
. Z'.
VII.
. '-\ (. 192) > E R 5 . 1-5. flaec ostendit mibi Dominus Dcus.

Tiietce fetus locustarum, et eccebruchus unus,Gog ,
rex. Et erit, si compleverit vorare fenura lerrae. Et , ,
d i x i : Doraine, Domine, propitius esto. Quissusciiabit *
Jacobum ?quoniam aiodicus esi. Poenileatte, Domine, , , ,
super hoc : Non erit, dixit Oominus Deue. > Yidisse ; , , .
se ait locusiarum brucborumque multiludinera : et , .
ilte quidem Assyrios, h i vero Babylonios dexiola-
bant, quia veiituri eranl, et omnia quaei locustae , ,
et brucbi consumpluri. Sed cum vidi, inquil, mul , ftitudinem Ulera omni lerrae fructui vastando pa- - ' , ,
r e m ; procidens, inquil, veniam postulavi peccatis
1 2 7 noslris dari, cernens perdiiaruin rerum nu- , , \, merositatem, ct superslilum paucilatem. lmo vero ,
de reliquiarom quoque desperavi saluie, nisi Deus
, peccatis noetris propitiatus, rem in melius com-
mutaret. Yerumtamen non admisil precem haac ,
.Deus, quia majorem peccalorum nostrorum n u - merom exislimavit, quam m misericordiam vellei , *
imperttri. Jaui nemo niiretur quod Gogum regem , , ,
raerooret: elenim ct antea Assyriig, et Babyloniis
postea, multi de Scylhicis quoque populia auxilia- , res belli erant, quorura rex erat Gogus; cujus Q , ' , facii menliouem non tanquam belli ducis, sed ' , \
tanquam regnaloribus suppetias ferentis. Sciraus
aulem Assyriura prius, et deiode Babylonium,
,
rnullU imperavisse populis : quos omnes cuin
, * satrapis suis seu regiis praefecturis, non est incre-
dibile bello soctos interiuisse. Aliam rursus recilat , (. 195) '

abhinc revelationem.
, * , .

. >\
VERS. 4-9. Sic oslendit mibi Dominus Deus.
Et 6cce vocayil judicium in igne Dominus; et de- ,
voravit abyssum multam; et devoravit partem. E l ,
d i x i : Domine, desine modo. Quis suscitabii Jacob, , quia modicusestTPoeniteat te, Doraine, super hoc! ;
, . ,
At boc non fiet, dicit Doininus Deus. > Vidi, i n
quit, rursus Oeum vocantem judiciura, quo res . , ,
bominum judicare aolet : namque horuin omnia , "
severe et multa cum inquisitione scrutandi mos t i ,
*
est. Porro in igne vocavit, quia tali poena digna
facta existimavil. Quo igne lsraelUarum mullitu- ,
dinem (quam abysso comparat) cum absumi vide- ' , ,
r e m , rursus exclamavi, deminutionera aliquam
mali posiulans. Nibilominus Deus non annuit. Sed ,
jam tertiam quoque narral revelalionem. Sic * . '
, oslendit roibi Dominus : ecce vir sians supcr mu-
rnm adaraantinum, et ia manu ejua adamas. Et
dicit Dofjitnus ad me : Quid tu vides, Amos? El
?, ; .
* d i t i : adamantcm. 1 2 8
dixit Dominus ad me :
n
E l
i80
COMMENTARIUS IN AMOSICAP. V I I .
290
KA\ * Ecce *go impono adamarUem in medlo poprili mei

* Israelie; nequaquam oltra addam m pertranseafn
\ - eum. Et destruentur arae risue, rt initiaiioncs
* \ \ (. 494) Israelie desolabuniar; el consurgam adversnisdo\ \ , r nium Jeroboami cum gladio. Demonstravit mihi
( , , ' quemdam, inquit, super adaroaaliuo muro slan, \ * tera, qoi mano ilem adamanlem tenebat. Porro
^ baec erant indieia firmae atque insolubilis a Dco
, latae adversus Israelitas senlenli, nimh-um u l i
* adaraas duriiie sua omnia guperat. Cum omni
. , \, igilur, inquU, firmilate adducaro populo mala, fiec
, diulius dissimulare peccata ejus patrar. Destruen * tur autem ane omnes, apud qnas idola cotcndo
, \ voluptatis IVuctam capiebant. Ei omnia ul brevher
* \ , \, - dieam vastitati iradentur, quolquot nunc ab ipsis
ob daemonnm culturam flunt. Quin el Unlversam
* \ \ tegnantis nunc Jeroboami potentiam bello pessum dabo. Videtur autem bic domum Jeroboami dicere
. " pro loto regno; ex principe genieni toiam signifi , cans. Porro exploratum est Jeroboami temporibua
, evenisse Assyrioruni expedilionem contra Israolem.
(28*) '
.
. -*. VERS- 40-15. Cum luec propheta genti Ieraetfe
, eventura pnedixisset, propter varias perpeiratag
, impielates atque nequitiaa, Amesias qui apud Becbef
\ eacerdos erai, el lanti sceleris populo universo dux
, antmadverteBS quod si ea uUerius prophela dicere
, (. 495) pergeret, eegnlores i n idolomtn cullu plurlmos
Q faceret, quippe qui vaticteiorum prophetae jam
, tenebanlur meiu, conatus est regem Jeroboamuro
, in prophetam concitare, quaei plurima adversua
\ * ipsum lotumqae regnam dicenlem; quarum mina, \ rom ne aodito quidem tolerari iraroanitaiem posse;
* \ praedicere enim regis mortem, et universi populi
capthrilatem. Manifestum Id lamen mendaciura
' * erat, ad regem 1 2 9 " attinei; nibil cnim
* ejnamodi propbela dixerat; verum Amesias id cal , lide dictis de popolo implicuit, ut regera magis
* exasperaret. Gum rem tamen regi non persuade , fct, timenti propbetam laedere, propter ea quie
* evenisse noverat sub prophetis nuperU Elia atquc
, Eliesaeo; praecipueque quia voluntale Elrssaei Jeum
, ' avum suum ob ulriecendum Jezabeiis el Achaabi
* \ ' \ D gcelus, ad regnum assumptum sdebat, quod usqtie
* '
ad se, joxta factas illi a Deo promiseiones, deve, ' nerat; posl baec, inquam, proprta instincttis au \ - dacia iia ipse Ameaias curo Airfoao expostulavit.
, \
videna, perge, reeede i n regionem tuain, et ibi
vive, et ibi propheUbis. Et in Boibel non adjicies
* - ' uttra u i propbete, q i i b sanciiflcalio regis est, et
*0 , domu9 eai rogni. Ironice dixit, c videns.
, , \ - Quia enim sic vocabant prophelas, olpoie pecn6, * liaree qua6dam visionea, Deo per revetationem operanie, videnles; sieat eliam in Regum libris dici *
\ . > (. 496) t u r , a popalo appellari propbetam, qui antea
diccbatur v i d e n s : iroake, inquam, dicit, < v i *
, *
10
BC
Reg. . 9.
(28) Cod. .
287
THEODOtU MOPSUESTENI
28t
adversug bostes valaigae. Ecce enim nunc, subtra- 0* Clo illius auxilio, l n tanta malorum pressura ver- ,
eamiDi. Hic anbneclit propbela revelaltonera quara
* vidit, ad dictorum suorum conQrmationem.
, .
CAP. V I I .
. '.
YERS. 1-3. flaec ostendit mihi Dominus Dcug.

. '-'. (. 192) *
TSlecce fetug locustarum, et eccebruchus unus,Gog ,
rex. E i erit, si compleverit vorare fenum lerrae. Et , * ,
d i x i : Domine, Domine, propitius esto. Quis susciiabit
Jacobum Tquoniam modicus est. Poenileatte, Domine, , , ,
super boc : Non erit, dixit Dominus Deug. > Vidisse ; , , .
se ait locusiarum brucborumque muliiludinera ; et , ,
illae quidem Assyrios, b i vero Babylunios denola-
bant, quia venturi erant, et omnia quagi locusiae , ,
et brucbi consumpluri. Sed cum vidi, inquit, mul , titudinem Ulem omni lerrae fruclui vaslando pa- ' , ,
r e m ; procidens, inquit, veniam postulavi peccatig .
1 2 7 noetris dari, cernens perdiiaruin rerum m i - , , ,
merosiuiem, et superstitum paucilalem. lmo vero ,
de reliquiarum quoque degperavi galuie, nigi Deus , peccatis nostris propiliatus, rein in meliug com-
mutaret. Verumumen non admisit precem haac ,
.Deus, quia majorem peccalorum nostrorum n u - merum existimavit, quam ut roigericordiani vellei , *
impertiri. Jam nemo mirelur quod Gogum rcgem , ,
niemorei: etenim et antea Assyriis, et Babyloniis .
postea, multi de Scythicis quoque populig auxilia- , res belli erant, quorum rex erat Gogug; cujus , ' , facit meniiouem non tanquam belli ducig, ged
* ,
ianquam regnatoribus guppetiag fereniis. Sciraus
autem Aggyrium prius, et deinde Babylonium,
,
rouliig imperaviese populis : quos omneg cum
, ' gatrapig gtrig seu regiis praefecturis, non est incre- '
dibile bello gocios interfuisse. Aliam rursus recitat , (. 193) '
abbinc revelalionem.
*
, ' , .

. '-'.
VERg. -9. f Sic ostendit aiibi Dominug Deug.
Et 6cce vocavit judicium in igne Dominus; et de- ,
voravit abyssum multam; et devoravit partem. Et ,
d i x i : Domine, desine modo. Qnis suscitabii Jacob, * * , quia modicusestTPoeniteat le, Domine, guper hoc! ;
A l boc noo fiet, dicit Doininus Deug. Vidi, i n - , . ,
quit, rursus Deum vocantem judiciura, quo res . , ,
bominum judicare aolet : namque borum omnia , "
gevere et mulla cum inquigitione scrutandi mog v\ ,
*
eat. Porro in igne vocavit, quia tali poena digna
facta existimavit. Quo igne Israelitaruni multitu- ,
dinem (quam abyggo comparat) cum absumi vicle- * ' , ,
r e m , rursus exclamavi, dcminutionem aliquam
mall posiulans. Nibilominus Deus non anouit. Sed ,
jam teniam quoque narral revelationem. c Sic * . *
, ostendit roihi Doniinug : ecce vir stans super rou- *
, rum adaiaantinum, et ia manu ejua adamas. Et dicit Dominua ad me : Quid tu vides, Amos? Et *
$, ; .
d i a i : adamanlcm. 1 2 8
^ Dominus ad mc :
B
E l d i x
*80
COMMENTARIUS AMOSICAP. VII.
?9*5
Ecce ego impono arfamanlem in i W t o populi mel

* Israelis; nequaquam oltra addam ut pertranseafn
* \ eum. Et destruenlur arse risas, t t initiationcg'
; * (. 494) Israelis desolabuntar; et consurgam advergusdo i . iuum Jeroboami cum gladio. Demonstravit mihi
, , * quemdaro, inquit, super adaroantiuo muro stan, tem, qui manu ilem adamantem lenebat. Porro
^ baec erant indieia firins atque insolubitig a Deo
, lalae adversus Israelitas genteotte, nimh-um u t i
& - adamas duriiie sua omnia superai. Cum oroni
. , , igilur, inquil, firmitato adducam populo mala, nec
, diuliug disgimulare peccata ejus patiar. Destruen * tur aulem ane omnes, apud qnas idola colendo
, voloptalia frnclum capiebant. Et omnia ul-breviier
, , dicara vaslilaii tradenlur, quotquot nunc ab ipsis
* ^ ob daemonam culiuram fiunl. Quin el untversani
* regaaniis nunc Jeroboami potentiam bello pessum dabo. Videtur aulem hic domum Jeroboami dicere
. " pro tolo regno; ex princtpe genteni totam signifl , cans. Porro exploratum esl Jeroboami teroporibua
, evenisse Aggyrioruni expeditionem contra Israolenw
(28*)
.
. '-*. VKRS- 40-15. Cum haec propheta genti Ieraelfe
, eventura pnedixisset, propler varias perpeiratag
, impietatea atqae nequilias, Amesias qui apud Becbel
gacerdog erat, et tanti sceleris populo universo dux,
, animadverteng qood gi ea ulieritis prophela dtcere
, {. 495) pergeret, aegniores i n idolorutn cullu plurimog
Q faceret, quippe qui valicteiorum prophela3 jam
, & tenebantur metu, conatug est regem Jeroboamuro
, in propheUm concilare, quagi plurima adversiig
- Ipgum lotnmque regnom dicentem; quarum niina, rum ne aoditu quidem tolerari immanitalem pogge;
* prsedfeere enim regis mortem, et universi populi
captivilatem. Manifestum id tamen mendaciura
' * erat, ad regem 1 2 9 <I d attinei; nihil enim
* ejugmodi proptieia dixerat; verum Amegias id cal , lide dictig de populo implicuit, ut regera magig
* exasperaret. Gum rem tamen regi non persuade , ret, timenti prophetam laedere, propter ea qu;e
* evenigge noverat gub propbelis nuperlg Elia atquc
, Eliggaeo ; praecipueqae quia voluntate Eligg&i Jeum
, ' avum suum ob ulciscendum Jezabelie et Acbaabi
u
" D gcelug, ad regnum agsumptum gdebat, quod usque

*
ad ge, juxta factae i l l i a Deo promiagionea, deve, * nerat; poet baec, inquam, propria instinctug au - dacia iia ipge Ameaiag curo Anfogo expogtulavit.
, videng, perge, reeede i n regiooem tuam, et ibi
vive, et ibi propheUbis. Et in Botbel non adjicies
tittra m prophete, q i i b ganciificaUo regis est, et
' t , domug egl ragni^ > Ironice dixit, videns.
, , - Quia enim gic vocabant prophelag, alpoie pecvt6, * liareg quasdam vigionea, Deo per revelationem operante, videnteg; gical etiam ia Regum librit dici
l u r " , a popalo appellari prophetam, qui antea
. > (. 496)
f , c * , dicebatur videiig : iroaice, inquam, dicit, vi
;
Reg. . 9.
( 2 8 ) Cod. .
iti
THEODORl MOPSUE&TENI
2H
deng, pro, qoi beec miatiag, abi hinc in terram , *

Judae, qua cerie w regione consâbunl tibi quae * ( \
\, ,
dicis : modo ab his iocis abgigiag, ubi omnia ad
) , , ,
hraelitici regni jus pertineni; neque tibi fag est
bomini de iribu Judse bic diversari, et pro Ubilo , .

h>qui, nostrumque regnum oonturbare.
,
^ \ ,
* .
. *-\
VERS. 14-17. Ad q u * propbela pro facia
sibi divina revelatione respondit : < Neque pro- *
pheu eram, neque prophelae filius. . Haud ego , . >
quasi artem quamdam eain reiu didici, oec veluti , ' *
baerediutem a patre accepi : aam divinae gratis
hoc negotium est, et iis quos Deus voluerii con- , \ tingit. Eram aulem capraritig ego, el sycaimna 3 . < "
vellicans. ld est pasceodis caprig wcupatug, nec- * > \
non lerram pro faculiale coleng. Sycamina pro , \
ficubus dicit, gicut eliam beatut David : c Occidit * \
grandine viiem eoruni, 1 3 0 et sycarainos eorum \ * c
pruina . Patet aulent, curo viiibug non gycamina, , \
Red Ocug pertigge, ab eo dici. Vocabuluin iteni * > (. 197)
vellicang pro tarrieos dicit et opera excoleng.
Voluit autem parliculari bac sycaminoram rnen- * , c , \
lione dicere ge pascendis capris et ovibus el agri- *
culture dcditum semper fuigge. Yerumlamea Deus , \ lue ab ovibus, inquil, abslraeium (unde conslat, . " , ,
<Miin pariier capras ovegque pavigge) prophelare ( , , > ,
jusgit, et oroaibug significare, qu*e populo irami- \ ),
neanl a Deo : qua quidein non mearuiu erat
\
virium u l gcirem, sed solius docenlis Dei, ob de- C * * ,
eT
, .
uionslrandam oraculorum verilatem. Nunc audi
quae ad te aliiiieni; l u qiiidem mibi mandas u l a . \ propbelando bis in locie absUueam, ne plebem ad * bag audiendag doclrinag congregein. Sed gciag ve- ,
lim, cuncta a me dicta exilam habilura. Yeniciit . "
bogles, qui praeler mulla aiia qiue pairabunt mala, * *
lua quoque abutentur uxore in media urbe, inbo- ,
nesle eam violantes : naii l u i occidenlur oroaeg , \ \
um aliis qui loca i s U poggetauri gunt. Tuque * lerra immunda morierig. Tu ipae morieris , \*
apud exh-aneog bomtneg el gcelesiog (rd enim va-
lent verba, in terra immunda), ad quog cum reli- . quis omnibug captivug ducerig. His diclis, revela- . ' (. 198) \ (
lionem quoque bis de rebug acceptain gubjungit.
i ) ,
.
CAP. .
D
. '.
. '-*. t " , ,
VERg. 1-3 t Ostendit enim mibi Dominus :
et ecce vag aucupig. Et dixit Doroinus n i i h i : quid * \ *
tq videg, Amos? E i dixi : Yag aûcupis. Jam vero , ; \ " .

gigniQcabat viaio, fore u l insUr avig aucupii arte
capta, universus Igrael comprehengug atque capti-
vug abduceretur, quin aliquis eum de mauu tenen- ,
lium poggit eripere; quod gi capiug a 1 3 1 visco *
pagger aufugere jam non polerit, ita cum visco
vaiidior sit aggredienliuoi polentia, coniprebeudei , t
Pxal. L X X V I I , 47.
COMMKNTARIUS IN AlfOSt CAP. VIII.

, Uraelitas et in eervitiam deportabit. c fU dixii Do*
. *
miiius mihi : Venil finis super populum roeum
* lsraelem; non adjiciam ultra ut perlranseara eum;
*
et ohjlabunt lacunaria lempli. Demonstratarum
. > sibi reram vim dicit. Venit ergo, ait, tempus quo
.. " , ,
de omnibus poenae sumentur, et eorum ceasabit
* * libertae alque potentia; simulque desinet ipeorum
' \ impielag, et omne irreligiositatis ac peccati stu * *
d i u m : non enim jam patiar dissiraulare illorum
, \ neqtjUiam, neqne haec inulta sinam. Templum
* \ qnoque altinget calamiias, quia et ipsum tn cora ,
muni exitio Sgne inflammabitur. Porro apparei,
\ . , quod jaoD gsepe d i x i , in praediclione malorum,
, , \ etiamei de Israele sit germo, attamen a propbeta
, (. 199) * \ connecli etiam ea quae tribiii Judae a Babyloniig
\ , imroinebant, quo tempore et Jerusalem capi et
\ incendi templum coniigit. c Illa die, dicit Dominus,
. , , multi cadenles. Inomni locoprojiciam silentium.
* ^ . Tunc, ait, ubique erit morg, et innumene caden, , , tium erunt csedeg, panim occisorum, partifn i n
, captivilatem abduciorum. Silentium denique pro , * pter summam golitudinem omola occupabit. Deinde
. rurgug iniquilalum, quag frequentabant facit men . lionem.
. -*. c ,
VERS. 4-14. AudUetaaec,qui conterilis mane
, pauperes, et opprimitig i n lerra egeoum ; qui d i * * , cHis : Quandooam Iransibit roensis, el negotiabi ; \ , roiir? Quandonam venieni Sabbata, aperiemusque
, , tbesauros, ut faciamus mengurain parvam, et au , , geamus pondus, faciamusque staleram injugum,

C
-,
, ' u l possideamas pecunia pauperes, e l egenam pro
, ;
calceamentis, ei omoi venditionig genere negotic , , inur? Hc vobig maxime dicta exisiimate, qui
, - injustis geuiper oppressionibus pauperes alterilis,
, - exspeciantes cujusque mengig finem ob exigendos
iniquos usurarum vestrarum qusestue ; qui J 3 2
item exgpeclatig Sabbala, non ut Deo per i i * c
* , ferietnini, sed ut ulUiorem mercaiuraro facialig,
, (. 200) * - abolenlee festali tempore; aique ut iujuatog ihe , sauros vobis coacervetis, el meusuras alque siate , - ras parvas magnasque faciatis, at utrigque i n
, nundinis vesiria u i a m i a i : quo pecuniam ex pau, - perum oppreggtona corradatis, ne a viligimjg qjji^
, - dem muneribus abstinentee; id enim denoiat
, diclio, pro calceamcntis; alque ex qualibet merca' * , ' * > tura aliquid lucrari curanles. Id quippe valent
verba : omni vendilioiiis genere negotiemur. lara
* , adversus haac veslrara superbiam (superbiam enim
. noininai injustiiiam contra pauperes, quam perpetrabant, de Dei vindicia non cogilanles) firroum
(
tulit Deus decretum atque immutabile. Nam dictio,
, / ^) jural Dominus, hoc significat, quod omnino oblivioni non Iradet facia illorum : imo tolo v d u t i
, ,
, * terrarum orbe commoto, tanlis eos per bosUum
* incursionem obruel malis, nt omnes in luclu fu , turi sint, magniludine pressi calamilalis. More
2 , , enim iEgyptiaci fluminis inundanlis etniox reco
p r v i O c t dentis, invadel vos bostis gcncraliter vaslana,
comprebendensque caplivos ad suam regiouem
*
236
THEODORI MOPSUESTEM
aaparlabit. Turtc vere, inquli, eol mtridte obeca- * ,

raiue videbilur its qiri i n angastiis versanltit; ,
leaebrisque omije* te teneri puiabnat propter . , ,
inaloram mnguUadinem. Tanc omiseis viiiosls (p. 201)
eoleniniutibus, luctui vacabitis : et pro antiqufe ! *
canlicit, largo fletui indulgebitis : pro molli reslc
,
tacco induemini preeeiuium malorum indice : et .
vetere capitia ornatu omisso, calvltiem malis ve- , *
atris congruam esee putabitis. Cuactl, ut sumro*- *
l i m dicam, laaqaam i n litctu dilecti unigeniti ,
propter excrucianiem dolorem degetis, mcumben- * ;
tiutn vobie malorum magniiudinem complorantes. , ,
Tum et alia praster hasc eventura, graviora 1 3 8
adbuc aigoificaue propheta, Venienl, inquit, dies, , ,
qutbus nou penuria Untum cibi potasque labora- biiie, sed el gravissimam aliam patiemini penu- ,

jriam, quia nempe ntfllum impetrabilis divinum
, ,
eraeulum, ex eorum numero, quae per propbetas
iieri solebant, ad ierumnoaorum solalitim. Ait nt- , , ,
m i m i n , quod eliam apud beatum Oseam prophe- ,
,
lam dicitur : c Sedebunt filii Israelis siae rege,
,
ine magisiratu, siae sacrificio, sine altari, sine
aacerdoiio, sine oraculis r t quibus verbis signi- . >
58)
iicat cuncta haec caplivitatis Babylonicae tempore
' ,
foisse sublala. Idem vero miuc propfaeta nuniiat,
uerope : aerumni* trademini, d tanc prophelas , ,
, , #(. 205)
expetitis, quoa nunc negligitis; scire cupientes
num aliqna ia nielius commulatio vos maneal.
Commovebuntur aqaae a mari asque ad roare : .
, a borea ad orientem discorrent quaerentee verbum
f
Doniini, neqfee id inveaient. Id esl, oranis illa ^

Israelis innamcra multitadu sparsim ubique agita-
bitur, quaerene an uspiam propheta aliquis appa- .
reat, Dei voluntate nuntians sibi eventura; quera , ,
tamen tunc non invenient. Deinde, peribit, ait, , ^ fuiidiius qtiidquid nunc praestantissimam Tobia ,
videtur et desiderabile :peribunt vestrae nunc omni . >
cura ctislodila virgines : peribunt eliam formosis-
atnii juvenee. Haec autem quara ob causam patie- ,
wiini? c Qui jurant per propitialionem Samariae, *
dicuntque : Vivit Deus Dan; et vivit Deus tuue, . , ,
Bertabea : et eadent, ct non resurgenl. Quia
tlerelicto Ded dranium Domino, Samariae idula ve- . '
nerari sttiduerunt, eaque deorum nominibus ap- * ,
%
pellaverunt; ideo corruent lapsu prorsas irrepara- f) *

bili. Deinde aliaro recitat revelalionem :
;
, , , . > , ,
.
*
CAP. I X .
. *.
|34
Vidi Dorainum stantem
.. '-'.
super altarte. Et dixit : Percute super propitiaio- * * Tiuin, et commovebmitur vesiibula. Et diiU : I n - , (. 203) cide in capha omnium : et reliquos ex ipsis gladio ,
occidam, non effugiet ex eis, qui fugerit: neque *
salvabitur ex eis, qui incolurais evaserit. Vidi, , V e r s
Oee. .4.
298
COMMfiNTAIUlS IP I AMOSI CAP. IX.
. , , inqnit, glantem super allare Deuin; gupcr illud
, videlicei quod flierogolymig e r a l ; et maiidaiUeai
* , mibi u l propiUaloriura pemiierera, quod pro a l u r i
, * dtcit; propiiiatorUim nempe appellaium, quia ibi
* sacrifteia fiebaui ad propitiandwm Quod atilem
, jubetar propbeta illud percutere, indicium erat
. * fore ut reapse percuterelur et caderet. Addil ergo :
c * > , ElcomnmebuiUuxvegiibula, > ut aomiuala parte
dicat totum templum quaggattuii i r i hac poreus * sioae : necesae enim erat itt aliaris dethtuenUini
. , , univergo templo commune fieret. E l gigna, inquii,
, in omiiiutn capitibut pone, u l indicia sint, jam
, - abhinc oomes signatos eaee, ul exitio Iradanlur,
, - quin periculam illod qoisquam effugiat. Sicut enim
in jEgypio gignum Deue dedit gangaiitoin poatibu*
, '
, domorum iUitum, ob distinguendos neci addietos
a galvandig *. Ua ttunc mandai propbetse ut gigmim
qaoddam in eapite omniutn imprimat, juxta divi nam revelaUonem, ut cunetos inorli tradilum irt
, demongtret. Quod ut confiraiet, addit : Eiiamsi
* (. 204) , usquead infernam Jescenderint, inde eoe educam :
$ , H ei ascenderinl usque i n ccelum, Inde eos detraham ; ei si in cavernis abscondantur Carroeli
* ,
" (fid est moatium, partem diceng pro uuivergiuie),
( , ), ego eos vestigans capdvilali tradam; el gi in ma rig profunditaieni abierini, belluis ibi latetiiibu*
* , 1 3 5 cungumam. Et post tot qtue paggi fiterint
*
mala, lunnatim omncg in captivitaiem abducti,
fllic tneo juggu merito peribtiiU. His addit:
, ^
- *
237
. '-'
, . ,
, ,
'

. , ,
,
*
, ,
*
'
, ]
* (.205)
, "
,
. > , ,
,
, , *

,
*
*

,
P A T R O L . Ga~ L X V I ,
VERS. 4*6. Et obfirmabo oculof meos guper

iltog in mala, et non in boua Pro eo ac si dicat :
Peraeverabo illis instare, ncc lioni aliquid imperliar, sed eog omne malorum genug faciam experiri;
quandoquidem horum se dignos operibug suis
comprobarunt. Est enim Deug creator omnium ac
Dominus, qui universum potegt vel solu tactu quasgare o/bem lerraram. Atque boc idero huic quoquu
regtnni faciet, decreto quodam totam coiiculiens
alque i n vaslam golitudinem redigens, ila ut ejus
incolae omnes luclu corripiantur. Nam instar fluvii
Agyptiaci, invadeng eos bostig, multos interficbl,
ct reliquog vi pertrabeng in captivitaiem abiget.
Tum dicta conflrmang : Qtii aedifieat in coelo
ascengionem guam, el proraiggionem guam gupcr
terram fundat. Hic, ait, qui gemper in coelo sc
ostendit, quo agcendit ibique degil, cunclis stiperemineng, omnia coniirmang quaecunque i n terra
ge omnino faclurum promigerii : bic qui aquam
de mari extollit et in univeraam terram cffundii :
idem nunc quoque agU, dum Assyriura, muliitudine aua mare cxasquanlem in regioncm vcslram
Imroittit. Sunt enim haec Dei opera Domini u n i vergatig et creatorig. Deinceps, ut ex hae Dei genleutia vecordiam IgraeHtarnm coarguat, addil:
10
200
THEODORl MOPSDESTENI
VfRS. 7. c Nunquid u l lilii iElbiopmn

cslig niibi, filii Israelig? Num similes filiis ifitbiopura apud me vos conalUui; quibug ego qoidem
nibil peculiare coatulisse videor. Nonoe Igraelem
de lerra iEgypii eduxi > Neqae enim, gicati vos
deiEgypio sumeng, acerbo illo aervitio exemi,
taligquo ac Unlfle ei nibil ad vos perlinentig regioatg
dominos ieci; ita par aliquid jfitbiopibua fecisse
vigus sum. c Et alienigenag deCappadocia, etSyroa
dBoibro? Bothrura nonnulH aiunt 1 3 6 dici
pro iis quae nunc appellantur Cara, aliae vero
Cbarran. Ego vero bac guperflua digqtiigilioiie
omissa, quae nibtl sensni inielligando prodest,
qaicuoque demum bic denolctur locug, pnegenlig
texlus signiitaatum exponaai. Quippe haud dicit
Alieaigenas ex Cappadocia eduxi, el Syros ex ^
Boibro; sed coutrarium potiui affirmat, se nempe
nullufu ejusmodi beueflciura aliis conlulisse, cujuginodi Israelilis; ita u l hoe oportuiggel gratioreoi
pras cselerig animum erga Deum congenrare. Namque et illud exploralum eat, quod si forle eiiam
Ulog pari roodo iu liberiatem vindicaggot, omnino
provideutiam quauidam circa eosdem adbibuisse
diceret, cujug providentiae scopus cunclis facile
essel compertus. Sed enim Israelem, non eiropliciler tanliim cx jCgyplo eduxii, sed niulta cura
U\l adstitit, quo idoneuro redderet, ut ex ipso
aalue nnivergalig apparerct Cbriglug Dorainus.
Ergo quid deroum dicit? Migraliones nitilla?

de locis in alia ioca fuerunt; veluli Tbarrae, qui
beali Abrahami pater f u i t , quique de regkme
Cbaldsoruin cgreggug, i n Cbarran niigravU, a l que ibi deinde raoriuus etst. Undc ct coaligit ut
poglea Abrabaums transiret in Palaestinam. Conslat
Miam beatum Jacob cum universa progenie i n
jEgyptura incolatuin guuiu trangtuligse. Siraile
qtiiddam et aliig conligit, ut credibile est : el q u i dam de Gapadocia egressi, et ad loca alienigenarum
migranleg, misii gunl illis, parsque eorum evaserunt. Ex Boibro ilcro ad Syrog alii Iransgiessi,
apud eog niaitgerunt, et cum ipsis coalueruut.
Volcng itaquc Deus dicere 137 netoini ae tania
beneficia largilum, quanta Uraelilis, piimo a.l se
eng baud illo ordine apud sc babuisse, quo itbiopeg, a parte gcilicel cunctag genieg denolans: tum
dicere pergit sc* nulliuR parera unquam curam
gessissc; Solos enioi vos iGgyplo eduxi roullig cum
imraculig el inspcralo prorgug agcndi niodo : deduxique in talein tanlamque regioneni, cujug vos
dominos feci quanquaro nollo jure ad voe pcrtiaentig. Neque umen ad praedictam terram eo modo
pervenigtig, qito alienigenex Cappadociamiscelli,
vel Syri de Boibro, venerunt; eteiiira hi migratfoneg
(29) hic inlelHgere videtur nomen propritim Tlicodorug probabiliug forlagge, quam Hiero
itymtts, qui appcllativum apud LXX iudicabat in
ro.MD. ad hittic loctim. En verba : Pro Cyrene,
Aquila qumla tdUio iptum verbum Hebraicum
500
. f . < \
, , ; >
;
. ; >
,
,
,
.
,
(29); > (. 200)
, , (30)
,
,
, , *
,
, *
, , ,

* ,

,
,
*
, '
,
, .
; *
,
,
, *
*
(. 207)
.
*
, ,

,*
,
,
, ,
, ,
*
, -, ,
, *
,

,
, . *
CIR: $eptuaginta foveam, id est :
'heodotio parietem: Symmachus Cyrenem, quem ei
inoiosverunt
iu hoc loco secuti suntus.
(30) Yidelicet cx Hebraico -i*p.
30*
COMMENTAR1US AMOSl CAP. IX.
; , - quagdam fecertint, nihil mirabile babenica, neque
, ullum meum pne se ferenteg peculiarera favorem:
* \ prrelerquam quod isii i u proselytorum ordine eunt
, ' apud illos, quibugeum versaniur. At enira vos
' quanlie egu prodigiis liberaverim, nolissimum est:
, - quomodo per degertum deduxerim, quomodo
, (. 2 0 8 ) promissam lerram iniroduxerini, et qtiants vot
poseeseores regionig fecerim, omnibus qui illam
, *
\ - aatea incolebant percmptis : quanlara denique vo * big prae cunctis bominibus et quam conslanlem
& , curam impenderim. Quorum omniuio causa, cum
- exunium mibi deberetii obsequiura, nullum lamen
beneflciorum erga voa nieorum regpecium oslen . ;
distis. Quid ergo?
VERS.8-10. Ecceoculi Domini Dei super regnum
. '-c*.
peceans, et auferam illud a facie tenr : verum * lamen non in finem auferam doinum Jacob, dicit
, . Dominus. > Propter bunc sane ingraluin aniroum,
, auferam vog de lerra, et in caplivilalem expeUam
lam nequam regnum ; uon tameo patiar plenum
* veatri consummari exiiium, memor volunlalig
, meae, qua tanlam vobie curara impendi. c En ego
' . pracipiam, et veatilabo domum lsraelig, quemad , modum ventilatur i n ventilabro, et lion cadel
, * fragmentum super lerram. > Ritu venlilanlium ia
\ \ . area, el seceraenlium a palea triiicuin, tradaoi
\ vos geuiibus i n captivilatem; haud vero absolulam
, vesiri peraiciem 1 3 8 fociam, conaemng illos
* qaos banc impetrandi galulem dignos judicabo.
. ^ c Gladio morieotur omnes peccatores populi raei,
. qui dicunt : Non appropinquabunt. neqite veuicnt
, (. 209) super nos mala. > Belio enim eos perdam, qui i m , ' . > probitali sunl dedili, el non creduni fore ux j u x u
- propbetaram valicinia Irigte aliquid aibi eveniai.
, Poglqtiara gic hactenug, evenlura populo mala
. propheta pradixit, tum quae ab Aggyriig decem
, iribus passurae erant, lum quse postea reliqui a

Babyloniis, prcedicit eliam ipsorum posl illa in
, nieliug convergionem, ailque:
, \
* , \
301
. /, '.
, \
, * ,
1* ' ,
. >
\
,
*
* ,

*

,
*
(. 2 1 0 ;
VKRS. 4 1 , 1 2 . C Die illa gugcilabo tabernaculum

Davidig quod cecidit.ct re&diflcabo illud gicui diea
saeculi, u l exquirantme reliqui hominum, elgenteg
omneg, guper quibug invocalura esl aonien raeum,
dicit Doroinug qui hsec omoia facii. Age vero
pogt molegtiarum perpeggioitaro, bmnia in meliug
mulabo, el proetratum Davidig regnum excilabo :
rurgugque ex ipgo dabo ducem universo populo :
ila ut non hi golum ruinae gupergltteg, ged alii
multi de nuraero conlrariorum, rerum barum glupore perculsi, Deum coafegguri gintuniverai mundi
factorero ac Dominum. Quippe baec paiam decernit
is qui cadero ad exiium perducet Deug. Hic igitur
reacirca reditura Babylone agendag d i c i l j e t quod
regem Davide oriundum Zorobabelera omneg
propria reducca habituri i i n t . Beatum qiiinetiam
Jacoburo in sanctorum apostolorum Aclibug de
Gbriglo Doniino hanc eaindem locutioacm usur-
m
THEODOM MOPSIESTENI
504
passe apparcl , qmttiiatM c.1 vcruin cxiluiii lunc ($9)
habuerat cum reapse coilapsum Davidis reguuui
, *
rcsurrexit, omnique vetere corrupida abjecta,
perfecium statum recttperavit. Tunc euiiuvcro ce- , pit regmim posterormn Davidis firmilatem, parem *
diebus a<ternis, 1 3 9 fl perpetuum eiaium obti- *
Atiif. Praeierea et Dei quoque notiiiam apud reliqnos , ,
\
bominee cunctasqne genles dliTundendam fuiase,

res ipsae geetae terum demonstrarunl. Quaniobrem
prophetu? quidem vox res post redilum eventuras , '
bacienus dixit : ailamen dictortini verilas, el i r - *
inilas, et imiuobilitas, ac perpetuilae, i n Cbrieto
* :
Domino ostensa ei consistens, justam beati Jacobi

dicto aactorilalein prabuit.
M
uia
(51).
Deinde et generaliler praedtcens quae tunc lsrae lilis eventurae erant prospcritates, oelerorom rilo , ;
prophelartim dicit, adfore illis oianimodam frugum
copiam, ita ut coacervatas areae fruges exeeptura
,
sil vindemia, matttris sempcr concessis fructibus;
,
el ipsis propemodum monlibus coUibusque copiam
, (. 211)
stippedtianiibus, et omni re bona afflueatibus. Captiviiatem populi diasotvam, ut securi siai, et ,
poslliminio fruatttur, et siias urbea i n anlfquam , ,
lortuam restaurent, et agricol* terrae a se eultas , ,
fructus percipianl. Firmiter eos i n aua patiia eia- ,
biliara; id euim sonal dictio: c Et ptaulabo eos in ,
lerra eorum; letbon sinam uiterhis extra palriam .
rpgionera flcri, cnjus ipsoe ab inilio dominos ieci. > , c
Nam verba, c Et nou evellentur ultra deterra sua, Q ,
quam eU dedi, boc sigiiilicanl; id esl pfocul illa non ,
amandabuntur, proot lunc e venerat cum propria cap- ,
tmiatetanqaam velamineimpediti, ne aspicere q u i - , >
dem palriam soam poterant. Hoc est, inquit, decre *
tum opaaque Dei rerum omnium creatoris ac Domini.

$ , ,,
.
* Acl. xv, 16.
(51) Hic,et alibi, et preserlim in Proiogo ad Jon/im, videmus Tlieodoruin noslrum haud ila esse, u l quibusdam interdum visus fuii,
fed prophelarura do Cbrislo vaticiiiia agnoscero

el explicare.
COMMENTARIUS 1N ABDIAM PROPHETAM,

1 4 0 l n i m i c i jamdiu Israeliiarum Idumaei erant,
valdeque bi opubanl iliorum excidium, atque
eorunidem adversis casibui beiabantur: imo cum
lpsorum qooque boslibus perpetuo conspirabant,
' , ;
, rfit , ( . - 1 2 )
505
COMMENTARIIS .
,
^ *
-. , ,
. \
, ,
,
,

^
'
50G
poetquam Deo parmilteote IsrteliUe variit cladlbus

afflci ceperant. Porro Israelitae a Jacob gemte trahebant, Idum-ei ab EaatJ, qui lYalres erant Isaaco
geaiti. Jam quia divino judicio jus nalu majorie
ad Jacob transiorat, atque ob id invlsum habebai
Jacobare Esan, eumqne interficere, si occasio l u li&tstt, moltebatur, dedit operam mater ut Jacob
Charras peregrinaretur, dum inierim eo submoto
qutesceret Esau furor. Et Jacob quidem divina
providenlia tectiis plane vitavit impendens a gcrmano eiiliura; aed tamcn manavit in postcros
homm odium : retiniterunlqite Esau progcnies
Mumaci hostilee nnimos advcrsum Israelilas de
Jacob, i u d i x i , progeiiitos. Cumqtte nniltifariani
jam prodidissenl siiitullatein illam,tura eiiam mea-
, * ^ tem suam aperuerunt quo tempore Assyrii contra

Hierosolyma Judacque iribrnn, expeditioncip fece* ,
ront. Tanc sane plarima ad Judaeorum pernUieni
, * , fecerunt, cum Babyloaiis conspirantes. Qnare et
bealus Barid res Babylonicas praedicens a i t : < Sd
per fltjmina Balylonis, illie eevimu* , i e t r e i i q u a .

Quibus verbis mata per illam captivitatetn Jud*ela
eventura signiflcavil. Verumtamcn quia mclioreni
* [ ^ quoquereruin ordioem reslituendum dittums crat,
, addidit: c Memento Domine (iliorum Edorni, qui in
die llierosolymorum aiebanl: Exinanite , 1 4 1
(, 215) exinanite a fundamfcntis urbem. > Pertplcuum esl
filios Edomi a Da>ide inteiligi Idumaios, qni otraqoe appellatione ulebaaior, ut saepenumero e i d l , , ,
, - vina Scriptura cognoscere l i c e l ; et quidem
, * t - Regnoromlibriehistorids". Quarta enim bletoria
, dicit ab Amesia caesum fuisse tn acie Edomnm,
deinde missam ab eo legaiioncm ad fsraeHs regem,
ut ad praelium eom provocaret; hunc auiem cum
,
siomactao respondisse illi Inter c*tera : ExtotU
* - tc superbia cordis l u l , propterea quod clade afle , cerisldumeatn. > Quosifi superiorRras d h i t EdofAi
- fltios, otjnc Idunweo* dicil bistoria. ltaqiie Darid,
, ^ - Memenlo, aii, quania Idumaei contra nos feccrim,
qui calamitaiis aosir lempore abutisunt tanquaai
* > anta ad eaam cxpromendain roalitiam; qutque hos , tilHis noetiii vires addideront, ut unirersam a
, , , *
rundaiweniia eruerent uri em, nihilquc in ea reliquam
, csse palertnlur. Addidilque: t Filia Babyloni* m i , D sera! Felix qui reddct tibi mrrbelfoiiem quafti
,
nobis rrtrihuisti! signiftcans fore ut eodem tem ,
pore Idamsis quoqu^ ob bajusmodi ipsoram m t n *
lcm pcena Deua imponcret : nirairnm quo ten: ,
pote Deti9 Babyloniorum imperiuai ercrsurns erat,
, (. 214) regiamque horam urbem cum rege cumetisqite i n >
colis, Pertaram potestali iradilurus, ut ab his eo
jure Iraciarenlur, quod ipsf pridem contra lliero*
eolyma exercuerant : expeditls interim capllvitate
,
Isradilie atque i n patriam restitutis.
(52>, *
* ;
.
M
Ptal. cxxxvi, 1.
(32) Sub Cyro.
IV Aeg. , 10. " Psal.cwxvi, 8.
6)7
TMEODORIUOPSUESTEXl
Quandoquidcm ergo Deus correplura UraeliUs

mala propbetarum ore saepe praedixcrat prinio
quidera ab Assyriis impooenda, ilerum a Babyloniiscutn tmiversus Israe! migrare patria jassai esl;
et quia valde, ut d u i , per id teropus Idumaei cum
bosiibus consenserunt, dum idoneam nacli occasionem se crederent perdendi fundttus omnes
qtiicunque de Israelitica stirpe essent (qua in r e e l
Iduinasi sine dubio Deo adversabantur, qui Jacobum majoris natu privilegio digualus fueral 1 4 2
cunciosquehujus posieros peculiari magnaque cura
< oiuplectebaitir; el ipsos Israelitas magnopere
. mocrere par erat, quia posleri ejus qui diviuo
decreto priinogenili lulerat benedictioaem, b&c
paliebaniur ab iis qui cura suo parenle benediclione
f
30$

, , *
,
, , \
,

,
, \

\ ,

diviua exciderant), ob hasc, inquam, necessario , (. 215)

Deus beatum prophelam excilavit Abdiam, qui
universo suo vaticinio evcnturam Idunweie poBnam
S'goiflcarel, cum Deo aliquando visum forct res ,
lara.elitarum in prisiinam prosperilatem vindicare; a servitio scilicet expedire, suaeque pairiae red-
dere, ut Hierosolyma instaurarent teraplumque
reficerent; in quo niaxime decebai iterura congre- , \
gari eos, u i ibi legitimii erga Deum religioaibus ,
operarentur. Et quideui nunc baud exiguo moeren" *.,
tibtts solatio erat horum eveniuum praediclio; ,
lura vero post vaiiciaiorum exitum mullo niagis ,
.crediiuri erant, baec olim Dei voluiUaie praedicta, )
et deiade verba i n rem collata fuisee. Qiwe rea
,utraque coraprobabat Oei erga eos providentiam ; '
jCeriioresque eosdem faciebai, bacc a Deo vaticinia
,
fuisae edita geniis gratia, de cujus incolumttaie

magaam, u i saepe dixi, curan) gerebat.
,

, ,
2 {. . " .
VERS. I . Visio Abdiae. Nihil bujus vocabuli
vis differt a dictiooe : < Sermo Doinini. Quippe , (. 216) , c
sermonem Scripiqra appellat eam virtutem, per >
, *
quam spiritali munere noittiam rerum futurarum
*
pnopbelae excipiebant. Visionero scilicet dicit pro
divina revelatione, cujus ope illis contingebai, ut
, ' arcanorum ecientiam conseqnerentur. Nam quia ei

ibeortas quasdam inenarrabiliier gpirilalt opera in

animaui excipiebaat propbela, tum eliara doctrinam fulurarum rerum tanquaoi ab aliquo loquenle ,
audiebant, pro sajicli Spirilus agenle in iis vir- D
, .*
l u l e ; Jdcirco el visionera dicit Scriplura el eermo *
n e Domini; imo eliam, ut mibi videiur, auditum :
* ,
proplerea quod 143 epiritalis docirinse noliliam,
auditioni* cujusdam i n s l a r , recipiebant. Quare , ,
*
bealus quoque baias propbla a i l : c Domine, quia

credidit auditui nostro * ? nempe noiiliae rerum
; > , ,
nobis demonetrataruro, et quas divinilus edoai

sunius. ConvenieiHissime item beaius Paalus banc
divinitus prolulil [tocuuoaem : c Fides ex auditu,
c ,
auditus autem per verbum Dei
significane
* haud aliler accidere posse prophetis audiiionem
Ua. u : i , 1.
" Rom.
x.
17.
909
tOMMLNTARIUS IN ABDIAM.
;, '
* \
* ,
* ,
\
,
* " ', (. 217)
;
,
,
.
\ . "
. , ,
, - ^
,
* ; /
.
, ,
; ,
,
, \, ,

I ,
.
t \ *
. c > ,
,
510
bujusmodi, nisi a sancli virtute Spirilus. Tuin

etiain beatus David ait : < Inclinabo ad parabolam
aurein meam, aperiam in psallerio proposilionem
meam
: >nempe, Quam aure prebita divioiiut
baasero cognitionem, eam mox ad homines perferam, ut officiortim flat disciplina. Igitur quod bic
dicilur cYisio Abdiae, is est quidam ( u l i n caeteris
prophetis usuvenit) titulus l i b r i , qui nomen ejus
p r se ferl a quo ista dicunlur, siraulque innuil
quanam auctor virtule loquendi imbulus, verborum propbelicorum boc inilium facial:
M
c lleec dieit Domliius Deue ldumase. Signiflcantur i i , de qaibus prophetia fll. c Audilionem
audivi a Domino. > Adversos Idum-eae caus,
arcanos adhuc hominibtis, scd tamen post diutinuin
tempus evenlnros, a Deo edoctus sum. Jam qua*
res audiia? c Et septum inler genles misit. iSeptum
dicit quo aliquid circumcludiltir, murum pula, aut
alSquld bujusmodi. Sic ait Scriptara : f Quis dedo
cei mo in urbem sepii "?>id est inurbem munilani,
seu mnro circumdatara. Ergo banc, ait, audivi
auditiooem, a Dee scittcet mlssum praceplum cjue,
eopli instar, ad cunctas orbiculatira genles contra
IdumsRam congregandas. c Sorgiie el consisiamut
comra eara belligerantes. Sub reticentia intelligitur c dicens, nerope sepium inter genles misit,
dicens : c Surgileei consistamus contra eam belligernnlee. Tanquam si 1 4 4 Deus
dicerei
c \ * -^ Jîberetqite, et trndique conlra ldum&am gentet
* (. 21 ) eottigeret, huo belli gerendi ducem se fore reci , * perel. Yeluti etiam beatus David : Quis me i r a n i feret in urbem sepli 1 quis rae deducet usquc in
Id-unaeam? noniie t u , Beus, qul nos repolieti? >

* Nempe ail, Deum sibi ducem futurum beltorutn
PWXns;
; eonlra Iduraaeam. Hunc loquendi modum observare
; > , Hcet apod bealum eumdem Davidem, cum par
" reticeniiam inielligUur, dicens vel dicentes,
* aul locuiio ejusmodi. Veluti: tQuare fremuerunt
gentes, et populi meditati sunl inania ? astiterum
t > c > , regee lerrae, et principes convcnerunt in unum
adversas Dominum et adversus Chrisium ejos.
;
, Dirumpamos vincula eoram, et projiciamus a nobis
> Nam et hic pcr reiieentiam
- Jugum ipsorum
- , - D c dicenles intelligitur, ad consilii palefaclio ' * netn, qo impivm illud susccpernnt facinus. Siroile
, et Ulud : c Ad Dominom cum cribularer clamavi,
, ' et eiaudivit me. Domfoe, libera aniinam meam a
* , c labiis inkpiis et a lingoa dolosa. Hic quoquc sub
, reiiceniia innuitur dicene. Nimirum : c Ad
* , Domlnum cuiii Iribularer clamavi, dicens : Domine,
* Kbera ammam meam a labiis iniquis et a lingua
c , * c doloea. > Nam quod medhim inlcrponitar t eiao * ,
divil , id uirique menibro responsionem facit.
Stc igitur boe lofo dleit, c congregavisse Deum
" t (.219) , genles, > eeu voce qiiadam, prnecepto suo, easque ad
*
bellum Idumae^ inferendum concilavisse. Deinde
Psal. I L V H I , 5.
Psal.cvn, 11.
47
P$al. , 1.
511
THEODORI
MOrSUESTEM
51*
Iwllo veluli iudiclo, pergil loqui conlra Iduuueam. \ "

, *
, .
VERS. 2-4. - c Ecce minimam dedi le in genii. '\ c
bus; vebemenier contempla es. > Magua l u i , i n - , ,
quil , caede edita, ad modicam te gentem redigam,
, ,
iia ut oinnium mioima fias, muUaqae iguominia

noteris; hosliura numero oppressa, atque innaroe *
ris malis obruta. Quxoam porro rei cattsa fuit? Siiperbia cordis l u i te extulil incolenlem rupiaai
; c 1 4 5 specus, in sublimi babitaculo stantem, ani-
moque luo volutantem. Quis me in terram detra ,
bei? Qtiaudoquidcni Iduniaei montana i n regione
*
degebaiU, boc fere d i c i l : Ingeatee admodum eptri- ; ,
lus geris, quia acopulorum recessus occopas, ibiqtte , spaliosam ac maximam, ut certe arbitraris, siatio- , ,
nem tenes: et sane neminein fore credis qui te , ,
proesenti prosperilate dejicere queat. Quamobrem qtiac dicta sunt, paiieris; u l seaiias frustra temel *
aliquid esse puia&se, inviia Del volunlale. Eiiamsi ,
aquilae iustar a l u peias, et mediis in asiris n i - , (. 22)
dum slatuas, illinc ego le delrabaui, dicii Domi- ,
lnis. > Sublimis ferari* licet, aquilae inore q u , ,
moDles supervoUre procul solet; in raediie quaro- , ' ,
vis sideribus gloriae tiwe magniludo te collocel, v i - ,
ribue meis iniuime obsjsleg, fctalioi ac te deUirbare
Tuiuero.
,
, .
VEas. 5-7. c Si fttres ad te venissent noctur* Q . '-f. ,
nivc lalroncs, ubinam projecta fuissea? nonne , ^;
furaii e&scnt guflicieniia gibi ? Et ei vindemiaiofe* ; ,
ad le ingressi fuisaem, noone tibi raeemaro relb- ;
quissenl ? Quomodo lusiralus e*l Esau, dcprebensat- , ; >
que aunt occulta ejas ? > Si fure aliqui , clata
|nociu furari aoliti i n domum luam irrupiaseat, ,
paucis direptie forlasse discessissent; Ui Umea
^
baudquaquam aedibus pulsua fuisses; laie enim te ^ ,
laribus it qui furlo lumultuario atiquid diripiuul spoliare IMID poatent. llem aiqui viademi causa
*
vineaai iulroissent, nibiloininus partem atiquaa
,
fruclus i n vilc reliquisseai. Verumlarnen rei j i u n t libi eventurae alia ratio eat : euperveaieol enim *
hosles, qui lanlopere t u i polientur, ulomnia tua
,
scrulali, nibil Vibi, reeondiium licei, incolume eesa ^ , siaaat. Adeo cuncta ia eoritm pQleslalem deve- *
iiieiH, qui quidquid libiium iuerit depopulati, tum , (. 22f)
deinuni abscedent. Deuide ob n a l i gravitatera
*
declarandam a i t : c U&que ^d terminoa tuo dtmi- * c *
acruia tc viri omnes fo&deris l u i ; ob&islerunt l i b i ;
vires suas conlra te iniejiderunt. > Q*ii jure 1 4 6 * oot, .
aniiciiias rouluique praesidii lccum antea copubii
,
eranl, alaiitn ac calamiiaiit tuas gravilaieai seuse ,
rint, ad bostium partee translbual; camqae bis
,
cenapirantes fliiibug tuis te propellent, duw bosii,
bus gralificantur, aique in captivitacein extmdeet. ,
I l i lolit viribus adversabuntur, alque hoslibue sp*
,
pcliag ferenl. Id ipsum alibi denuo d i c i t : llomi '.
ncg l u i paciiloi, qui tecum fpolis accumbebant,
"
inaidias libi collocavcrunt. Nttlla ct prudculia
,
B
COMIBNTAN .
* . 01 -,
,
, , V

.
. - \ ,
, ,
6 \
, ,
\ (
\ , (. f t t )
'

\
,
- '
\

, \
,
,
:6, . c
'
, \
, .

,
* ^
,
*

, \ , \

.
%
. '-\ *
* ( 225)
*
^^ *
*

,
*
- ]
,
. >
. , * , ,
* ,
,
*
* *
*
,
c ^ >
,
*
,
Su
ojas. > Qttt lecuro amicitia j a n d i , co-ainuni menta

utebantur, macbinationet tibi etraxeruni quae i n
pernicien doceren(,quiapro taa sumnia stuliitia ne
gertnanoe qoidem amicos ab iiiimicis diecernere
ROtii.
VERS. 8-i I . llla die, inquit Dominus, pestttoi dabo aapientea in Idumaea, inlellectum in
BMWle Eeau : cadent bcllatorcs tui e Tbamian, ita
u l exterminetar horoo ex roonte Eeau, propter
cdem atqtte nequiiiam quam in Jacob fratrem
tatim eisertjisti : ignominia oppleberis, atque i n
seternum deleberis. Leto occtimbent quicunque
apnd voe rei bellica? periti ieninturvel fortitudinem
jaclant; qutqiie pneliis in Tlwnian pugnaite gloriantnr, qaa maxima videtur urbium veslrarum;
hi metu iitstanttum mnlorum fracti, aniroo ultro
despondebtnit. Tanta fiet civium vesirorum clades ! propterea quod ipsi fralres veslros, ex Jacob
progenitos, qui vestri progeniloris germanus fuit,
immerhis cladibus affecistis. Idcirco, inquam, proInro sufTundeimni, siipremiimque exitium adibitis.
c Ex quo die adversarius constitisli; qao dic
alicDigen in captivitatem redigebant potentiam
e j u s ; extraneique ingrediebantur porlas ejus,
superqae Hierosolyma sortes raiuebant; tu quoque
eras lanquara untis ex illis. > Evenlurorum tibt
inalorum eo teropore causam tibi conciliasti, ex
quo adversus fralret tuos lalia facere ausus es :
cum extranei servitio eos mancipabant, 1 4 7
ex advereo consliteras, id est te in bosiium partes
conjeceras. Ulique allenigenae cunclas urbee, atque
in bis Hierosolynia, occupaverunt; matitibiasque
soriibns diviscrunt; tu vero talia audenlium particeps eras.
l u
Ycas. 42-14. Neque despicias fralris t u !

diem, i n die alieuigeiiarum; nequc Ueteris super
Judae filiis in die ferali eorum; neque superbe loquaris in die calamitatis eorum; neque ingrediaria
portas populorum i n die cladis eorum; neque despicia* congregalionem eorum i n die quo inlcribunt; neque invebaris i n potenliam eorum i n die
quo peribunt; neque steleris in exilibus eorum, ut
evadentes perdas; neque fugam eorum impedias in
die calamiioso eorum. > Verbum despicias pro,
Ne delecteris, usurpal, i d e s l : Cave lalia facias.
Superioribus enim consonans diclis, significat fore
ut poenas pro his maleflciis des, praedictamque
auiniadversionem perferas, quia laelalus es fratrum
iuorum adversis casibus, quo tempore bi ab hostibus vaslabanltir : dumque angusliis vexarenlur,
verba effutiebas, qus solent i i qui alieno exitio
gaudent. Hoc cnim significal c superbe loqui.
Aique in eorum pressuris l u urbem cum boslibtie
ingrediebaris, u l fralrum cladem augercs. Quod ai
qui forte viam fugae nanciscerentur, i n qua unice
spem saluiis collocabani, bos t u quoqiw perdere
satagcbas ; capicns niinirum profogos, ac punicu
MOTSUBSTENf
515
51
libus iradeM. Hoc e n i u eignificnt, c Neque steteris { ,

iti exittbve eortim, u l evadentes perdas, neqoe fu- ,
* ,
g\tu eorum iinpcdiae in die caiamilatia w u m ,
*,
Alque liorum diciorum generalis aonleiitia toc
est, quia fratrum tuorum Israelilarum exitio Urta- ,(. 224)
lus es; quia suppetias hoslibus contra illoe tu * >
l i s l i , maiisque eorumdem gavisus es; alqae eoo ,
pro facullale tua delrimentis afiecisli; idciroo pa- ,
* ,
ralutn til>i lues supplicium. Quare a d d i l :
,
, . "
1 4 8 VERS. 1 5 - 1 7 . Quia prope est dies Do. '-*. <
raini super oroaes gentes. Quae aliis fecisli, eadeai * , *
libi fienl; rclributio tua relribuelur in caput
luuin. Adest enim leinpus quo Deus puniet om- . " * nes qui aliquaudo Israelilis male fecerunt. t ,
quidem libi prc caeteris gravem imponet poeoam, ,
paremque maleflciis qu in fralres tuos coiomisi-
sti. Quia quemadmodum bibisli super monleni ' , c
sanclum meum, sic bibenl omueg populi v i n u u i : ,
bibenl et ascendent; erunlque sicut non exsislen- , .
tes. Nam et ipse propterea quod contra montem ineum incoJasque ejus invectus cs, supplicio noa ,
carebis. Qui senleniiae t u x factorumque participes *
fuerint, iidem poenae quoque eocii erunt, interne- ,
civo Iradili exiiio, ila ut ab iis oon differant qui , , (. 225)
nulli gunt. Nam verba c bibisti > et c bibent,
*
auimndversionero signiQcanl i n Idumaeam aliosque c < , >
hostes exprotnendam. Veluti, < Calix in manu Do- * ,
mini ple.nus raisto. El inclinavit ex boc i n hoc;
, ,
verumtamcn faex ejus non est exinanita : bibeot G * *
omnes peccatores lerrae . Memorat autera mon ' tem sanclum euinn, signiilcans fore ut propter * > ,
crimina adversus eum montem incolasquc eju$ patrata, poenae obnoxii fiant Idumaei: et qui cum ,
eorum consiliis rebusque gestis conspiraverunt,
iidem ad supplicii societatem vocentur, capitalique ,
vindicta puniantur. < In Sion aulera monte salus , .
eril et sanctitae, el possidebit Jacob qni se posse- , ,
derant. Vobis itaque sociisque consiliorum ve- * slrortmi ba?c accident. Incoluraes auiem erunt, .
alque omni adversiiaie carebunt in monle Sion , qui antea bellis appetebantur: alque ita mons ille *
propter horuro securitatem sanctus videbilur : imo *
vero cunclis dominabuntur, qui se arUea device
7 "
"
rant, Jacob posteri; quibus nimirum vos nuper

veslrique socii molesti armis fuislis.
VERS. 18-21. E i e r i t domus Jacob ignis, et
domus loseph ffamroa: et domus Esau stipula :
143
succendenlur in eis, vorabuntque eos.
Sic, inquit, ldumaeos omnes Rupcrabunl lsraelitae,
ut intlar ignis slipulam absumeniis, eosdem belli
vi deteluri sint. c Et non eril flammiger in Esau
domo, quia Dominus lucuttis est. Quoniam ignem
dixit Israelem Esau fore, velnti si omnes ejus opes
bcllo esset consumpturus, idcirco non erit, inquit,
flammiger in Eeau domo: id est nemini Idtima*
e l
lsaK , 9.
|\
"
'
*
>
, .
. '-'. ,
, * * , . > (. 226)
,

, c
, .
< ,
517
COMMENTARIUS JN JONAM,
518
,
, , ,

*
,
,
, \

,
,

* $ *

^
,

, (. 2x7) \
*
, , ,

, * '
" c
. > ,
Ucebit male factre Israelills; sed illf qtiidem ab bis

quaelibet perpetientur, quin lanrien injurias ulcisci
queant, vel qtiidquam ad illomm pernicitm moliri.
H*c adamuaaim omuia fient; Dei enim oraculo fulura esse dicantur. Et quoaiam i n superioribus
dixit, fore u l domog Jacob eos possideat, qui se
possederant; explicaiius jam fd dicere volens ait,
hraelilas Nagebi incolas bsereditatis jure captaros
proximos Etau locos; Siphel* ilem civee Israelitas,
regionem alienigenarum occupaturos : praeierquam
quod palriam quoque regionem, uti par est, obtinebuat; nempe Epbraimit* Samari planitiem,
Benjaraitff Galaadilidem. Jamvero posiliminii orum iniliuin reglo Sareplae erit, llnfe Epbrath:*,
Nempe ait posseasaros eos inlermediam ontnetn
Cbanamcorom regionem. Cunclas item flnitimas
Nagebi urbes recuperabunl omnes h i , ut sommalim dicam, qui Sion monii sunt proximi, ibiqne
legitimara persohrunt Deo religiooem. Atque h i
suifiiDam salulera adepli, maximas ab Esau posteris
injuriarum veterum repotceot pasaas. Quibus omnibus addit propbeti claustriam : E l eril Domino
regnum. > Videlicet tom Uraelitarum prosperitate,
tvm impiorum bostiura supplicio, Dena vere rex
comprobabilur, Dominueque et creator omnium,
qui seu suorum, seu etiam illorum, qui videniur
alieni, pro suae volunutis arbitrio, vilaro fortuna*
que temperai.
, ,
, , '
.
COMMENTARIUS JONAM PROPHETAM.

,
, *
*
* ,
(. 22S)
,
, ,
, *

* ,
, , ^^
1 5 0 ^nue idemque VeterU ac Novi Teetamenti

Deus, Dominusct crealor omaiam, uno scoposibi
proposito, illius pariler alque buju* lemporis curain
gessit: olim quidem babeaa firmum apud ae propositum futurum rerum siatum ad exKum perducendi; cujus inilium Cbrisli Dooiini incarnalione
fecit: necesaariuui lanien judicavil, praesenlem
anlea condilionein nos experiri, lum ad fuMiram
transferri per resurrectionem a morluia, nempe ut
ex comparatione magis nobis innotcscerel promissorum magniludo bonorum. Deiuda quo i d consiJiam palam fieret, neque aliquid novi exeogitaluin
poslea decrelumque videreiur, aliis quoquc per
niullis indiciit Gbristi Domini adveiUum hominibua
porlenderat, iia ut Judaei omaes bunc jamdiu
ex$pcctarenl. Neque i d mious ex oraculis Abra-
319
TUEODORi
MOPSUESTENl
bamo Davidiqoe editis conilciebatur, quibus -

miacrat; illi quidem, fore ut omnee geates in se
mine ejus benedicerentur; huic amera, forc u l
posteris ejus perpetuum regoum aitribueretur
Qtife ilaque secundum popali existiiwationem eignificabanl illum, cujua causa h tes efficiend-e
erant, ea reapse i n Cbristi Doinini iocarnaUone
comperia sunt exilum babere: in quo eiiam gentibus vere conligit beaedici, el perpeluum incoacussumque generis regnum fleri. Proptarea eliam
Dci providentia circa populum mulla fuit, quoniara
omueg promissiouum dicurum memoree, exoptatum GbrUli Domini prestotabaniur advenium
Alque baec causa fuit, cur pluriroa in Yeterc Teslamenlo Deus secundum ejusmodi administraverit
rationem ; ila ut gesla illa tuai ejue lemporie
1 5 1 bouiinibns maximam praeberent ulilitatem,
lum etiam signilicalionem baberent gerendarum
postea reriim : prelerquam quod excelleniia iuiul quam pluriroa Novi prm Vetere Tealameiuo
appariiura eral. Comperluui est igilur boc raodo,
veiera esse lypum querodam po&ieriorum, noo aioe
aliqua eoriiuidem imilatione, et cum idoneo euis
leoiporibue usu : sed tamen re ipsa deraonstrantia, quantopere illa praesealibus minora fuerini.
520

,
, , * ,

'

, '
,

, (. 219)
,

*

,
,
*

, ,
*

)
Deus igilur ex iEgypto Israelem eduxil, otaniqiie
illa aeerba serviiuie expedmt; edUatpie mgcnti priraogeaitoruro csede, binc rem Israeliticam iniegre *
saluti restiluU: quos populos miraculo eliaw dis- ,
criniinavii, dum Hebrseos, nibil simile iEgyptiis *
pati voiuit: id quod accidil ob cruorie i n poalibua
a&persionera. Haec, inquam, mullum ejus aeiatie *

Israelitis euiolumenium exhibuerum,qutbu8 ejannodibouofruidatum fuit. ld auleai porteudebat, typi ,
sulicet instar, fore u l Chrislus Dominus liberaret *
i)03 baud ex iEgypU eervitio, sed mortis alque pec-
v a i i : quod quldem uobis Christus praestilit proprii ,
sanguinis aspersione. Hoc enim ille pro ommbua * (. 250)
fuso, ei uece pro nobis obita, morluorum resurrec- *
lionem pairavil; fecitque ut nos omui hac serviiute ,
soluli, iaimortalitatis ei incorruptibiiitalis el impec- , ,
c antiae boauai redperemus: quo impetrato, baud , jam promissam terram, ut i l l i , incoleremus, eed in D
,
rcgno verearemur coetorum. Jam qaanttttD b*ee ab iliie diflertmi! lsralita? ad breve lemporig spatium ' ,
beoa illa coneequebantar; tm baec, quae mafta gunt , *
ct maxima, cum aeterna ulilitale lencmus: id quod ,
cx omni rerum ipsarum natura comporlum est: Sic * ,
etiam peccantes i n eremo Uraelitas pormse subjech
Dea, ut bis veluti exeinplaribus peccatoram for- - , inklineai nobls ineuieret, quorum cauaa in deterio*
rem solenuis conditionem incidere.

* ,
^.
1 5 2 ^ bealus docei Paalas dtim aitt
t
Hiuc omnia ilfxs in imaglne contingebant; scr^ *
pta rwicra eqnt ad cruditioneni nostram, in qwot
, B
*2!
COMMKNTARIUS JONAM.
. > ,

(. 251) *
,

* * t
fav
,
, ,
;>
, ,
* ^
termini sseotilorum devenerunt'*. Alque ita legali*

bus insiitutte citravit, ut UK cum fhictu, victimis et
bratorum animantium sanguine uterentur: alque ut
60 exemplo fldes nostra roboraretur, fore nimiruni
o l bona maxima per Gliristi Domini sanguinem
consequeremur. Quare beatus ait Paulus: c Si enim
anguie tauroruro et btrcorum, ct cinis vilute aspersus, qoi eo utunlur sanctiflcat ad carnis eroundalionem: quanto magis sanguis Cbristi, qui per
aHernum spiritum Deo se obiulii immacuiaiuin,
conscientiam nostrara a mortuis operibas perpurgabit ? > Nam Deus per Cbristi Domini a brntis
animantibus differenliam A t i s nos facit certiorcs,
mnllo nos magie novis his debere coitftdere, quam
Uli veieribos coufidebant. Jam cum Israelita in
* eremo propler suam incrediilitateni coJubroruni
, morsibus interirent, mandavit Deus bealo Moyti ,
, aeneura conflaret colubrum; quera qui vulnemli
' respicerent, daaini sui medicinam facilem roccptari
|& crant. Aiqni ciian Deo liceret vel hraelilae a iaor tibua omniao defendere, vel aliam quaiulibel soppe , ditare iclue medelam; nihilorainus eos voluit a
mordentium imagine remedium referre: quo mioiine

mirarenur, si morte Gbristi Domini Deus moriem
destrueus, imraortalem nobis per corporuro resur , (. 252) rectiooem compararet vilam. Quare et Domiaus
a i l : c Siculi Moyees exallavil serpeitlem i n solilu * dine, ita exahari uportet Filiura horainis, ut onmis
, qui credtl in Illum oon pereat, sed babeat vliani
, * * t e r n a m . Quibtjs verbis docet, sicut olim raor , * * > dtmtium imago daromirn vulneris pemnabat, sic
nanc mortem, q u * omncs homiuee 153 depasce , batur, poslquam ea Cbristo Doroiao accidit, Bon
\ , hulc solum, sedcunclis boioinibes mortis remedluni
, , esse allatoram.

.
Tt

* Sic etiam conligil bealo propbetae Jonse, qmm
, , - Judaeis increduiis, neque ejus oracula redpienUbus,
, ad gentes transgredt jussit Deas; deinde tribus diebua
* totidemque noclibas nirabiliter intra ceium con-.
servavii incoluraem, perdvxitque ia urbem Iimu
, meris scderibus redandaniem : netnpe ut iepca
, nitentiam pradicans, eoneiKator aalotia hreolis
* V ^ fleret; noB autero boc exemplo eruditi minimo negaremos, Cbrislum Dominuaa pari teraporis spaiio
,
siue corrupiione sorvaluro; qui mox e morteie ad
,
immoitalem v i u m revocaloi, GotmnuiieB eunotis
,
, ethnicis (Jadaeis ioterim iocreduliuiem retinenii, bus) poenitentitt meriio talutem exhibuit. Uade et
* " Domiftus aliquando d i x i t : c Sicut enim Joaas i u
venlre celi tres diea lotideroqae noctes traneogii:

, (. 235) Ua oporielFitium bominis Ires dies in corde l e r r *
totidemque noctea manere . > AJJqaando vero :
* * c c Y i r i Niaiviue cooxnrgent, el generationein banc
, condemnabunt *, propterea qaod ipti pronae aurcs
pnedicanii Jona; praebucrunt : ecce a u l t ^ p i u s
* *
f a
I Cor. , 11. ' Uebr. u , 15. "
Joaa. m , .
MaUk. x u , 40.
f3
TUEODOIU MOPSUF.STENI
525
524
quam Jonas liic csl Porro reritai iinitalio evi- ^ ,

* denter cotistal; quanquam multa esl priscarum a

novis discrepanlia. Profedo Judai praesentes, baud
secue qitam illi veleres, in incredulitate perseve- ,
r a u i ; dunr. salularera gcntes recipiunt prasdicalio- . *
1
nero. His evidenter de causts beati Joaae per&ona
excilata esl. Alioqui enim non lam incredulus ,
Deo perslilisset propheta, u l nihil eorum faceret *
quse jubebaiur, prascrtim quum ad lot bomiaum - '
curandam salutem miUeretur. Sed neqae ita incre-
diilum experiri eum opus erat marinam illam cala- , ' (33)
,
lailatem, celo nituirum objici, prodigiose inlra
* bunc servari, mulio vcro prodigiosius illinc exitum
nancisci. Quippe Deo licebat aliter ad officium eo-
gere renuehtem iiicredulumqae propbetam: sicul
ab eo faclilalum novimus
quo lempore Moyses '
apottolalus minisleritiai 1 5 4 devitabal; itidemque *
cum Jereraias ejutdem operis magniludineni exli- - (. 234)

' nieseebat . Plane igitur conalat, libiluro fuisse
,
Deo iam insolltis tamque miris casibue Jonam

exercere, quo typum eum exbiberet gerendarum
in Chrisio Domino rernm, ita u l banc ob causam *
per iam incredibilem noviialem deduclus, dignus ,
fide evaderet, propterea quod U n t i operis figuram
,
in semelipso gerebat.
.

Praeipuam iiaqae prodigiorum, quse beaio Jona
acciderunt, causam hanc dicere Hcet: proximam

alteram, qu de typo similiter manat. Necesse enim
*
erat haud mediocriter animum despondere prophe- *
tas, qui conlinenter ad populum a Deo roissi futura Q ,
canebant, imponendaaque poenas minilabanlar, et
, ,
quidqaid demura emendandii moribus coaduceret,
* *
inagna sedaliUle pnestabant: caeleroqui nihil pro
flctebani, obliuenle leraelitanim malitia adversus
*
ea studia propbetarum, quos Deus illorum causa
,
excitaverat. Quamobrcm hi merilo jam inulilem *
exislimabanl Kaborem suum, ac de rebut humanis
* ' *
prorsus deeperabant, nempe, quia elhnici quidein
* ;
in vHia conslanter ruerent; Ule autem populus,

qai ad divinara [videbatur delectus scieatiam, i m *
pietate ei monim colluvie baud eibnicig cederet.
, Ifo&fio itaqoe Deus prophetae n l recrcaret, qui
, (. 235)
orariiaiD ulique hominoni mulum gerit curam, pe- * *
culiarem iamen providenliam electii impendit,

n
penumero signiftcavit illis fularaui ia Cbristi Do- jq ,

miai adveiiUi converaionem bumanorum morum:
,
quo terapore oraaes divins gralto iastinclu a vitio ,
ad -firtviea respectnri erant. Tura ad extremum boc qooque admirabile in prophela Jona palravit ,
opua ad oauiiom propbeiarum eradilionem atque
aotetiua : quoa re ipta cerliores fecit de indubio *
Cbrisli 1 5 5 tdventu, e l de omniuro hominum per ,
id temptis ad bonam fnigem reditu; Judeeis inle
rim valde ad vitia incumbenttbut, Deo Ua perroit- * ,
teule ob demonatrandum raentie humanae liberum
*
arbilrium ac fragilitatem; sed denique sub Cbritti

&, 1
" Jer. , C
(53) Ita cod. non \
COMMENTARIUS IN JONAM.
* adveniuin, quo tempore suim Deus gralian pato ,
facturus erat, cuncli bomines, qui nunc proraua
,
iropielati dedili eranl, ad virtulem cursum direclari
* erani. Quare eliam beatue Pauiu ait, cnnclusiss*

Deum omnia sub peccalo, ut fide justiflceraur
, signiflcans queraadmodum a majoribue nostris ad
, secianda vitia inclinati fuerimus; quo acilicei <?o 0 * , gnosceremue gratia nobis opu esee ad discernen < , dam alque anteponendam cuivis rei virtulero.
* (. 256)
, \
.
Quarum reriim id<neam in prxsenti demonstia ,
tionet propbelie exhiboit, eara scilicet quam in Jo - ^ na pnecipue casibue exprimendain curavil, qvt
quamdaro rerura in Cbristo Domino efficiendarum
imaginem in *e ipso geetavil. Miltit enim eum
, , Deus in magaam urbem Niniven, populo copiosi* ' * aimani, As&yriorum regiam sedem; cujus cuacli
, - cives aon stne religionis coatempttt pravum v i l r
, genus agilabanl, otio, luxuria, inleiDperaotia, atqae
omnimodis viliis diffiaentes : ' jubetque u l urbia
, excidium nuntiet, nisi incota ad officium conver * tantur. Exin curavil Deus, u l i i repente omaes
, - audita prophet voce (quem antea minime aove, ' , raat, neque nunc prodigiis commuaitum cernebant,
* ita u l ejue admiratione aliqua percellerenlur),eura vit, inquam, Deus u l priore ingenio mutato, mina , ruroque vi impalsi, ad saaiora consilia mentem
C inteirderent quaatumvis etbniei, et qui nullam ve * tav , pielatis speciem hacteaua praa se tulerant. Res
(. 257) ergo pneaeas docebal, fore u l eadem rattone cirta
Domini Cbrisli advealu- populi omnes, vi graliae
cix&ia , ejus, de virliftift sludio cogitarent: Judsis lieet
obstinala iacredulilate doctrinam pietalis reapuenUbus.
.
1 5 6 Quamobrem bealus propheta ex pnesenti

re cognoscebat, iore ut exiremo viderentur suppli , cio dtgni Judari, qui tanto a magislerio nullam vitn
& , emendalioaem contraxerant; duni inlerim Ninivitaj
, oiflni quondam improbitaie polluli ac volulantes,
- stalim eolo pnedicationis terrore ad roeliorem i r u gem traducii iuiseent. Cumque bsc inielligeret
, fieri, ob ea signiflcaada qua3 circa Cbrieti Doroini
, * - advenlum fulura eraat; rtm multo graviorem even 0 , turam videbal, cuui etbaici divina graiia vocaii
ad pietatem confluerent; Judeis nihiloroiaug incre, duUtatero suam relinentib s, oeqoe Chrijtlura Do * * roinuin reeipieiUtbus, cujue csteroqui significalionem atque doctrinam coelitus immitsam apud se

, - babebant, alque binc regni ccelestis baeredea declaratum i r i homines, qui ubique terrarum babila
rent; excluium aulem i r i ab bac donaiione pro
, *
pler suam incredulitatem ioipielatemque Juda-os,
qui lamen videbaniur in tam inclyto virtutis ma, ,
giaierio versari. H*c necessario propheiae animum
, , (. 258) * - lorquebaot, lucluosum usquequaque negotium
M
RwUi , 52
TIIEODOm MOPSUKSTCNI
523
524
3 ,
*
,
. \ *
,
* \
'

, \ * (33)
, \
* \ \
*
ab eo factilalum novimue
qao tempore Moyses
apostolaius miaisteritim 1 5 4 deviubal; ilidemque *
cum Jeremiaa ejusdem operis magnitudioeni exli- - (. 234)
\
meacebat . Plane igiiur consUt, libitum fuisse
,
Deo tam insolilis tamque miris casibus Jonam

exercere, quo lypum euro exhiberet gerendaroai
In Chrisio Dotnino rerum, i u v l banc ob causam *
per tatn incredibilero novilalem deduclus, dignus ,
,
iide evaderet, propterea quod U n t i operis figuram
.
ia semelipso gerebat.

Pracipuam iiaque prodigiorum, quae bealo Jen

aeciderunt, causam hanc dicere licet: proximam

alteram, quse de typo similHer maoai. Necease enim
eral baud roediocriier animum despondere propbe- *
lag, qoi coalinenter ad populnm a Deo missi futura Q ,
canebant, imponendasque poenas roinilabanltir, el
, ,
quidqaid demum emeudandis moribus cooduceret,
\ * *
magna sedulitale praestabant: caeteroqui nihil pro-
Adebant, obtinente leraeKUmm maliiia adversus
*
ea siadia propheiarum, quos Deus illoruro causa
,
exciuveral. Quamobrem hi merito jam inutilem
*
exislimabant laborem suum, ac de rebus humaais
* ' \ *
proraus deaperabatit, nempe, quia etbaici quidein
* \ ;
i n titia constanler merent; ilte autem populus,

qoi ad divinam [videbatar delecttts gcieatiam, i m *
piotate ei moram colluvia baud elbnicis cedereu
, Mcestoa itaqoe Deus prophelas ut recrcaret, qui
, (. 235) *
orarfium allque hominnm m u l u m gerit curara, pe- \ * *
caliarem iamen provideniiam electis impendil, sa-
penumero signiAcavit i l l k futoraro i n Cbrisli Do- D ,
rotni adveoiu converaioiiem buaoanorum morum:
,
quo letnpore omnea divina graii-e iastinciu a viiio ,
ad virtalem respectari eranl. Tuia ad extremum boc qooque admirabile i n prophela Jona patravil ,
optia ad orBoiam propbeiaram eradilionem atque *,
aolauaai: qvos re ipaa ceriiores fecil de Indubio * \
Chriaii 1 5 5 advealu, e l da omnlum hominum per ,
id iempus ad booam frugem reditu; Jodeeis inte \
rim talde ad vitia incuoibeattbas, Deo iia permii- * ,
lente ob demonitrandum mentis hnmanae liberum
*
arbilrium ac f r a g i l i U i e n ; sod denique sub Cbritti

quam Jonas hic esi Porro reruiii iiniialio evi-
deoler coasial; quanquam m u l l a est priscarura a
Bovis discrepanlia. Profecio Judai praesenlee, haud
sccus quam illi veteres, in incredulilale perseveraut; duir. wlularera gentes recipiunt pradicalionem. His evidenter de causis beati Joane persona
excilala esl, Altoqui entm non tam increduius
Deo perslilisset propheia, ut nihil eorum faceret
qase jabebaiur, pratscrlira quum ad let bomiaum
corandain salulem mitlerelur. Sed neqoe iia incred u l u m experiri eum opus eral mariaam illani calalailatem, celo nimirum objici, prodigiose inlra
bunc servari, multo vcro prodigiosius illinc exitum
nancisci. Quippe Deo licebat aliter ad officium cogere renuehtem increduluiuqoe propbetatn: sicul
JaExodrn, I
" Jer. i , 6.
(33) l u cod. non '.
COMMENTARIUS IN JONAM.
* advenium, quo lempore suim Deus gratiam pato ,
facturus eral, cunctl bomines, qui nunc prorsaa
,
iropielati dedili eranl, ad virtulem cursum direclari
* eranl. Quare eliam beatue Paulu ait, conclusisse

Deum omnia sub peccato, u i fide justiflcerour ,
, significans quemadmodum a majoribus noslris ad
, secianda vitia inclinati faerimus; quo scilicei co ^ * , gnosceremus graiia nobis opus esse ad discernen < , dam atque antepoaendam cuivis rei virlutem.
- (. 256)
,
.
Quarum rermn id neam ia prxsenti demonatia ,
itoaein prophelis exhibuit, eam scilicet quam in Jo - JJ n * praecipue casibus exprimendain curavil, qvt

quamdam remro in Cbrislo Domino efficiendarum
imaginem in ge ipeo geeiavit. Millit enim eum
, , Deus in magaam urbem Niniven, populo copiosis * siroam, Assyriorum regiam sedera; cujua cuacli
, - cives non sine religioms conlemptu pravum v i l r
, genus agitabanl, oiio, luxuria, inlemperaolia, atquc
\ * omnimodis vitiie diilluenies : ' jubetque u l urbia
, excidium nunttet, nisi incota ad officium conver * lantur. Exin ctiravit Deus, u l i i repente oaines
, - audita prophet voce (quem antea minime nove, * , raat, neque nunc prodigiis communiuim cernebant,
* ila o l e]us admiralione aliqua percellerenlur),eura vit, inquam, Deue ut priore ingenio mulaio, mina , rumque vi imptiUi, ad saaiora consilia mentem
C inlenderent quanlumvis eibniei, et qui nullam ve * , pietatis speciem hacteaua p r a se tulerant. Res
(. 257) ergo pneaeas docebat, fore u i eadem rattone cirfca
Domini Cbrisli adtenluai populi omnes, vi gralia
, ejus, de virtmis studio cogitarenl: Judeis lieet
obslinaia iocredulilale doctrinam pieialis retpuenlibua.
.
1 5 6 Quamobrem bealus propheta ex praeseoii

re cognoscebat, iore u l exlremo viderentur euppli , cio dtgni Judsri, qui tanto a magislerio nullam vifcn
, emendationem contraxerant; duni inlerira Ninivilaj
, oioni quondam improbitate polluli ac volulaoles,
* stalim eolo praedicationis terrore ad roeliorem i r u gem traducii iuissent. Cumque bsc imelligerei
, fieri, ob ea signiGcanda quae circa Cbrieti Doroini
, ' advenlufli fuiura eraut; rem multo graviorem even (& , turam videbal, cuiu etbnici divina gralia vocati
ad pielaiem confluerent; Judseis nibiloroiaug iacre, dulitatero suam relineotib s, aeque Chrijttura Do * * roioura reeipienlibus, cujue cxteroqui significalionem atque doctrinam coelilue immiasam apud se

habebaal, alque bioc regni cceleetis baeredea de , claratum i r i bomines, qui ubique terrarum babitarent; exclusum autem i r i ab bac donaiione pro
, pler suam incredulilalem iaiptetatemque Juda?os,
qui Umen videbanlur in tam inclyto virlutis ma, ,
gialerio versari. H*c necessario propheiae animum
, , (. 258) * - lorquebaot, luciuosom usquequaque negotiuro
Tf
Rûi x i 52
t
THEODOtU MOPSUESTENI
5TJ
eernentis, -ftceraqaa Judaorum a i par crai dolen-

lis, qui U n U dignilale cooi essem, i n talia r u i teri erant. Rursue propbeta m&rebat, quia praeaealt Ninmlaruai comparalione digniores poena
flebant Judari : lum in poslerum diatricto repudio
dimillendi erani, prae rcliquie ubique lerrarum
cxsistenlibus populis ad religionis vene doctrinaoi
accessurie. Naui s\ beatus Paulus luget eorum rejeciioaem, ac supremo se occursurum supplieio
libeaier eoruui causa ait, ut liis ad officiuui revocalie efficerel non inuiilem lanlam Dei providentiam : t Vcre enim in Cbristo dico, non mealior,
lestimonium perhibenle mibi cooscientki mea i n
Spiritu sancto, quoniani iristiita est aiibi magna
el conlinuus dolor cordi meo. Oplabam enim ego
w
323
* \
,
\ ,

,
,
,
'
-c
, ,
,
*

.
,
- - # - - - "
pse analhema etse a Cbri&to pro fralribus meis, *

qui euiit cognati mei aecuadam carnem, qui suul \ c I
Israelitae; quorum 1 5 7 adoptio eet in filios, et ,
gloria et lesUiaehiuni ei legielalio el cullus el ,
promissionet; quorum palres, et ex quibus esl ,
Cbrittus socundum carnem, qui est super oronia
,
Deua benedictus i u sacula, ataea . Nonne
,
hiuc conetal, propbetas quoque eadem animl affe- , .
clione prsedilos, ingemuieee euper bis alque luxiftse, sive ob ea quae evenerant, sive ob ea quae porieitdebanlur?
Propler hoc fugara quoque propbeia maturavU
sperans se necessitatem vilaturuoi fatienda ad N i , nivilas aedictionit, alque h i n r Impediturum quo- , , ( .
niinus ca conlingerenl, q u * aaifeataai Judaicft Q 239) *
maliihe patefaciionem allalura eramt. Jaai qaaeoa *
secuia sunt, diciis meia suffragiani addoBt. Nam- ol
que Ninivitae, qui U n i a alaeriute ad virtMto B M * ,
tem conTerterant, belliean expodiliouem adfarsut ' ,
Israeliias paulo post siisceperunt; reliquisque ,
etiam in caplmtalem abactis, summa vi vasiitaiem *
Hierosolymis ipsls inferre conati sunl : quam ob ,
rem poenas quoque maximas Deo luerunl, qnas qui *
pnedixerai Nahumue propbeia,scriptis quoque com- , ^
roendavil. Igitur Jonae propbelia, necnoa ea qua , ^
per id tempue NinivUis acctderuni, eigaiflcaiiowe* , *
divin graii fuerunl, cujue impulsu U i u procli- *
vem ctmcti ad virtutem coaveriioaetn experii sunt. , *
Nabumi vero propheiia demoneiral eorundem N i - ,
umlaruo) inprobiUtem, cujos insiinclu unta roala D *
capessiverunt, jueiaeque demum scelerum oranium

poenae sottinuerunt. Atque baec, quas bealo Jon ,
olim acciderunt, vel de eodem dicla sual, ea, i n - , ,
qoani, omnia in Novo postea Tealamento insiaurala, *
sicuti jam dixi, jure roeriioqae videre eel. Age ,
xtro res illas, qiiae tunc gesl libelloqua commen-
daiae fuerunt, el qoae ei tempori plurimuai emolu- ,
meiilum atque uaum exhibueront, ex eiadem sin- ,
gillatim cognoseemiis, qvamm jam inierpreuiio*
.
iiem Deo auapice aggrediemur.
CAP. I .
. \
. ', '. (. 240)
158
*
- < E l facium esi verbum
Doiaini ad Jonam Amalhi filiem diceua : Surge et *
.
vade Niniven in urbcm magnam, alqtje ibi predka*
0
T l
V k r
fton. , ! aqq.
COMMENTARIUS
JONAS CAP. .
5S0
, j
. , ,
,
, *
,
,
,
' -
,
,
,
, - ]

, *
, ,
, (. 201)
; ' *
, c ,
, > ,
*
* , , *
,
, ,
^
.
ca, quad ejns ecelerniu ctamor i d roe usqiie oonscenderit. Oraculwn, inquit, divtaum Joaaa propbela accepit, u i abiret i n urbem Ninivea, ibiquo
prsediearet; cajus civee Unlopere tamque gravUer
peccabant, u i Dei iracuadiam commoverint. Jaai
cum illa urbs maxima esset et populo confertiesima, atque Aesyriacarom omnium Ulu&lrisaiaia, necesse erat eam faraa Judaeis innoluisse : quare et
Deus propbetaia veluti ad cognitam urbem niiltit,
baud visu tamen eed auditu taniuroiaodo noUm.
Uic aittera unura boc dicit, nempe u l in ea praedicet. Atqui iasuper constal mtsaum eum fuisse ad
mimlandum quoque urbi excidiura, admonendotqne incolas onmes, u l de poenitentia cogitarent,
"eu si hoc paclo urbts eversioneiu vitaturi essent.
Solenl eaim divinae Scriplura multa congestim d i cere, quotiescunque legenlibus raiiocioio colligere
oonsequentia licel. Neque aane cum in prasenli
dtxit, Pra?dica, hoc uno verbo propbetam iaslruclum misil Deus, quin simul doceret, quaeaam ab
eo poslbinc praedicanda e&sent. Neqtie cmn dixit,
t Tres adbuc dies, et Ninive subvertelur, id laulummodo propbela dicere jussus fuit, sed dare operam
u i praediclione excidii ad saaiorem eos meniem
revocarei; spe oblala, si ipsos poeniteret, fore ut
ntinas irriias redderent. Alioqui imiltle fuissel m i niiari exitium, si id neceesario eTeniurum eral.
Hic erat ergo minarum fructus, nempe ut vel pceni&entes ullionem eflugerent, vel perlinaces cognoscerenl jusie inflictas a Deo poeaas ob haoc ipsam
illorum itnprobitalem.
. *. ,
7 ,
, ,
, .
,
, , .

*
, Er
j
(54; *
(. 2V2) ,

, *
* '
, ,
* ,
, , *
1 5 9 VERS. 5. Haruni, inquil, rerum propbeta gnarus, fugiebat a facie Domini in Tharsis
Porro id omiiino non faciilavisset, si exiiium sine
dubio fuluTum nosset, et si unice ad calamilalem
mmtiandam missus fuissel, ita ut iiihil boai cousequeretur. Jam Tbarsis nonnulli aiunl significarc
Tarsum, nominis propinquilate ut videtur decepli.
Taraus enim baud est mariiima urbs : illo auleui
aomtne marilimag urbes designare Scriptara solei,
vcluli apud bealuai DaYidcm : c Vento valido conleres naves Tbarsis : id quod de lnariiima urbe
naves apud se habenle dici potesi; remotae autem,
ccu Tarsus est, a mari,on congruit. Alii Rbodum
intelligunl. Ego vero omnem bauc curiosiiatera
exisiiiuo supervacaneam, ac propbetae bistoriam
aeque firmam, quamlibet quisque civitalem cogitet.
Hlud polius animadversione dlgnum est, quod rion
dixerit, FugU a Oeo, sed, facie Domini. Neque
enim propbeta se a Deo fugere opinabalur, quem
oinnium Dominum creatorcmque sciebal, alque
ubique praeseiitem credebat. Sed quoniam in Sion
moule universum sibi cullum adbiberi Deus j u s serat, opinione quadbm Judseis imroissa, quasi ibi
incolcret, suumque ibidem asoeclum revclarct
t T
7 1
Psal. XLVU, 8.
(54) !ta bic cod. . A l supra .

P I T B O L . Ga. L X . V I .
11
THKODORI MOPSUESTENl
(qaare et Hieroftolyma et regio omnis promissa , \ etvac

dlcebalur ob eam causam tentorium Dei, ceu si , \
banc universani occuparet incolatu auo Deu&, eam-
deraqee ocolis perluslrarel); idcirco a facie Do- , mini fugisse propbctam ail Scriplura, qui exceeee-
ral ea regione, in qua semet Deus revelabal. * \
Nempe bis verbis in aliam quamvis remotam ter- ,
ram ftecessisse propheia dicitur : qui reapse iia se \ ,
gesserat, ceu si in judaica regione manenli appari- * \ tums orunino Deus eseet, scque ad jussa facienda
cxcitaturus: conira si procu) fieret, cariliiruro se ,
inolestia nperabai : 1 6 0 quasi niinirum aliis in ,
locis Deus semet revelare non paterelur. Atque ila

Jiidaet, dum eaptivt deiinerentur, victimarum quo- * *

que vel CUJUSYIS religionis Deo exhibend nuNuni
fruclum esse piitabant : ccu si Deus illis in locis ^ (p. 245) \
neque apparere neque honorem religiosam sibi
* ,
adbibitum soleret admillere. Perspicuum porro est
* propbetam ad id negolium torpuisse, propterea
*
quod eum Deus qtiidem non sine preclara spe m i i - ,
tebat (neqoe enini unius excidii causa nunliandi
misisset, nisi binc quoqne boni aliquid moliretur ,
exlundere); sed lamen ipse valde absurdura puta- ,
bal, si forte homo subito guperveniens bis qui ge *
antea non noverant, conlinuo nebulonis cnjusdam ,
r t circulatoris famam coutraheret: id quod ipse-
met in coasequentibus roox eermonibus satia
\ ,
ostendit.
\ *

, \
.
YEBS. 4-6. llac de causa descendit Joppen C . '-'.
propbela, deprehensaque iiavi Tharsis versus len- *
\ ,
dente, nauluro exsolvit cootumaciae suse, et cum
, \ (. 244)
reliqua turba conscendens Tharsis navigabal, ceu
fti ibi divina molestia liber essel fulurus, quia Deus *
alienis in regionibus minime sibi occtirstirus esset, ,
neque necessitatem certi loci adeundi impositurus. , \
Jam ubi in altum progressus fuit, declaravii illi - . Oeue quaro inutilem quamque siuliam fugam ca- , (55)
, pessi visset; graviorem enini commovens venlum,
tantam in mari conflavit procellam, u i infringi na- , \
vis periclilarelur, quae vim fluctuum non ferebat. , \
Hinc pavor naviganles, ut par erat, corripuit, et *
*
apud suum quisque creditxim deum, quem patria
religione colebal, prasens vitae discrimen elatis , 1
clamoribus deprecabalur. Tum se iiUendente pro- ^

cella, sarcinas quoque quolquot imposilae fuerant
de more in mare jaciebant, si forte onere levaia
navis periculum evaderel. His addit Scriptura :
c Jonag auletn in senlinam navis descenderat,
fbique dormiens 1 6 1 siertebat. Non quod post
coramotam lempestatem in inferiora navis dormiitim descenderit: esset enim ridiculum, si tanta
perlurbalione coorta, cunctisque de salute pericliiantibus, ipse sorono se tradidisset: verumiamen id egerat staiim ac navim conscendil; at
(55)Ita Cod.
,
*
, \
^ ,
.
*
, \ \ .

\ \
, *
C O M M E N T A M U S I N J O N J E C A P . .
i
,
' (. 245)

,
,
,
, '

, ' *.
354
Scriplura postquam pvocellam narravit, poslremo

loco dixit, quae propbeta priore tempore feccrat.
Pergit porro dicere, ut gubernator ad prophelam
videndum venerii, qui in lanta einnium trepidalione dormiebat; eumque excitaveril, mtratusque
fuerii, quod in eo procinclu nullum Ipse ingruentiuni malomm sensuin perciperei; sed vduti profunda securitate sterlens dormiret. Ergo illum
adtnonuit, u l expergisceas deum suum invocarel,
si ferte ab eo servarenUir.
VERS. 7-9. Sed enim cum propbeta nlbil ejus. -. madi ageri t, quia intutum exislimabat prccibus
-
eum oblondere a quo fugiebai; cumque vis ietn .
peslalis augesceret, dccreverunt na-jl, quisaaai
- * - essel ejus mali auclor, eorliio exquirere. Hinc satis inlelligiraus baud generalem faiase toto mari

, - procellain, sed circa illud unum navigiuu) undarum strepiium dessevisse : qua re ad suspkandani
* '
, - causain cotnmoti naulae, calauitatis ejus reum
sibi discernendiiro sortibus puiaveruiii : Domioo
*
foriasse Deo banc illis cogilaiionem ingerenle, u l
,
- consequenter reliqua peragerentur. Ergo cujn nau
lae sorles jecissent, beatus Jonas prageniis adver*
* ' , siiatie causa denaonslratus esl. Id quod deinde
\ nautae mirantes, quodnaro scilicel ille iam grave
facinue admisieset, u l lanU mali auctor exsisieret,
, et jam vebemenli objurgatione ac prope judiciali
formula utenles, aique bominem ceu jam sorle
, (. 24) damnatum arguentes, certiores fieri volebant,
,
quidnam ipse patrasset, quam arlcm profiteretur,
, \ unde digrederelur, quonam tenderei, qua patria
, , oriundtis esscl, vel cui bontinura genti affinis. Qui, , \
bus ille apeUe respondil : c Servus Domini ego
*
, \ sum, Dominam Deum coeli colo, qui 1 0 2 m a r e e t
aridain fecii. Nam quia illi idolo!alr<e erant, pe ,
culiarem ipse religionem suam declaravit, dum se
. ' ,
Dei servuni d i x i t ; sitidiosum nempe sumniop*?re

culuis, qui eum decebal, prastandi. Neque enini
,
* generali qaadaro ratione se dixit c servuin, > cu , . ' jusmodi alios quoque naulas opus erat Dei esse
servos, a quo fuerant creau. Deinde el singularem
'
notionera edidil ejus Dei cui erat devotus; nimiruui
*
ait se colere Deum a quo ccelum, terra, mare,
, , ,
, ^ resque omnes creaiae fuerunt.
.
. '-".
, * \
;
,
,
(. 247) ,
,
*
,
\ ' ; >
. $ ,
VER. 4 0 - 1 5 .
Quo audiio, expaverunl homines, quod nimirum uuivers natur condiior
contra se commolus fuissel. Quannobrem propbelam sciscilabanlur, quodnaro crimen palravisset.
Mox ubi hunc fugere a Deo cognoverunl, atque ab
ejus admooiiionibus decliaare; ideoque in praeseotem cum ipsis calamiiateni incurrisee, u l cognosceret Deum ubique interesee, aulloque loco noa
sua placila facare, neque fleri posse, ut mortalis
quisquam ab eju* poieslaie discedat; pfopheum
deinde naulac rogabaol: c Quid tibi faciemus ut
mare nobis sedetur? Nam ex diclis cogniU
hominis peraona, nempe quod famulus el propheta
THEODOKI MOPSUESTENI
[35
356
Dei esset; com facta quoqtie verbis consentanea ^

comperissent, ab eo discere volueruat, quid a se
fieri oporteret ob impetrandam praseniis roali fugam. Porro addii Scnptura, mare vebementius
ferbuisse, fluctusque majores exlulisse; tempeslalis scilicel incrementum significans, cujus causa
rem negligere nautae non poterant. Deinde addit:
Dixiiquc eis Jonas, Tollile me el jacite i n mare,
qw>d illico vobis sedabilur: novi enim procellam
ingentem banc mei causa vobis excilalam. > Ego,
inquit, borum vobis origo maloTtiro sum : quarc
suadeo ut me in profundum mergalis, quo poinas dem culpae meae in Deum, vosque necis laqneo expediamini. Veromtameu illi pericidosum
1 6 3 existimantes talem virum Deique familiarcm
,

\
\
* \
,
.
" \
, \ ' *
\
' . , ,
*
, ,
*
in roare lemere abjicere, dabant glrenue operam, JJ \
si fieri posset ut ad lilus navim appellentes, pro- , \
phetam exponerent. Sed cum id assequi nequi ,
vissent, graviorque maris aesltis fieret, prefali apud
. 48)
Deum rei, qoam acturi erant, excusalionem, iia

demum prophetaro in maro dejecerunt.
,
, .
. '-'.
VERS. 14-10. Quippeait Scriptura: c Excla \ , , maverunl ad Domitium : Ne pereamus, Domine, ob
,
bujus hominis vitam, neqiic sanguinem innocuum
' * , ,
nobis impules, quia ttf, Domine, proul tibi libitum
fuit rem gessisti. > Ne poenas, inquiunt, de nobis . , \,
, {
sumas, quasi homincm juslum sine causa in mare
jecerimus; nobis enim magnopere in volis erat bo- , \ minem conservare : sed aliter libi visum inde con- G * ,
stat, quod aucla procella, baud nos sivisti saluti , '
bominis consulere. His pro se apud Dcum perora- -
tis, Jonam mari merserunt; alque illico procellae (
oninisfervor quievit: unde et gravi lerrore correpti * \ 6
sunt vcctores, supremi Domini polentia agnila. qui \ marepro libito commoverat, codemque mox libilo ,
quictum praesliteral. Exin addilur, quod el Do- , \
mino sacriflcaverint, et vota coneeperinl. > Non , \ \
quod ibi statim Doinino sacra fecerint; neque enim . ,
ia navi boslias oblaturi erant : scd Scriplura ei- \ \
gnificat, veclores illos plane ab idolis defecisse, se-
quo Dei coltui addixisse; fide data, se deinceps in \ "
rjus famulatu fuluros, debitasque victimas immo- ,
laluros. Id enim significal vota concipere.
, (. 249)
, *
,
CAP.il.
D
. *.
. '-*. \ \
VERS 1-7. Porro Jonas marl perdiu jactabalur,
*
donec Deusceto grandi roaadavit, u l naufragtim
devoraret: cujtrs in vcnlre ires dies mansit tres* \
, \
qne nodes incorruplus plane propbeta: ita ut ipsc
miranssoam intra cetura incolumitatem elinlegri- *.
talem, 1 6 4 ^
domuncula quadam
,
tule degit, conversus ad preces est, quas ex ceti
\
venlre ad Deum f u d i t : qaariim precum baec verba
\ )
sunt: c Glamavi ad Dominum Deum meum, qul me , \ ,
exaudmt: emissam de ventre inferi clamoris mel
.
Tocem auscuHasti. > Gravissima pressnra irrctilus,
t &
u m
i b l
c e u
557
COIIMENTARIUS
558
INJONJE GAP. I I .
, - atque in ipsis inferis, dcsperalls scilicet malis, ver

foou , . > sans, clamavi ad t e ; neque irrita fuit poslulalio
\ $
mea. c Projecisli me in profundum maris cor, un , \ daeque me concluserunt; omnes sestus tni flucius , c que super me transierunt. Qui perfuga eram ab
, \ * obedientia tua, curasli ut in mare inciderem, i b i \ ' queingentem experirer procellam : quadum inare,
fluminis instar, agitalur, ego quidein aquarura vor . > '
, , ticibus quaqueversus obruebar. c Et ego d i x i : Re * - jecius sum procul oculis tuis. Nuiu dcnuu vidcbo
teniplum sanctum tuum? > flis me malis cum
^& . (. 250) c \ cxpedirc nequirero , cxclusum ine repulabam a
* * - providentia t u a ; nullamque praeterea spem fo\e ; bam, fore u l i n templum luuui reversus legiiiiua
- perfungerer religione. Quippe illinc longissime
, - aberain, gravissimis implicilus calainilalibus. <
fusae mihi suiil aquae usque ad animain. > Circum * stantiunj malorum terrores ad ipsam animam pe, \ . iietraveriint. c Ima me vallavit abyssus. Deniquc
c . gurgite absorplus SUID. C Capui meum in fissuras
, monlium detmssum est. Nibil mihi diflerre videc " , ' bar ab iis qui i n cavernis monlium allissiinis de , tinentur, ita ut coeuntibus in se monlibus, niilla
. >*
spes evadendi reltqua sit. c Descendi inira b u mum, cujus vecles aelerna relinacula sunt. > Tum
, \ , ibi we excepit celus, inlra quem terram quaai , - dam videbar incolere, uade evadere deleuio bo , .
uiini prorsus nou licebat. Ca?leroqui incoluwis
, \ inlus divino nutu servor, quauquam exiiuiu nul ,
lum nanciscor.
* ,
.
. '-/. \ Q
165 ÊRS. 8 * Ulinam se emergat a cor , , . > ruptioae vita mea ad te, Doniiae Deus meus! Tuae

profeclo tantumniodo virtulisest, a lenaci illo exhio
. (. 251) c eripere auiinaw raeam. Cum jam me de&ererei
* , spirilus nieus, Doinini memor fui. > Cutn jam i n
. aagusliis aniniam agerem, luam poposci opem.
, . c \ c Yeniat uiinam ad le in lempluui tuum oratio uieal >
. Ipse excepisti preces meas tuo in tempio residene;
, nibil le locorum dislanlia, quoiuinus mibi ferres
opem, probibuil. i Q u i vanitatibus dant operam
. c \ ,
alque meiidaciis, misericordiain dereliquerunl.
. > 01 - Hi qui naulicani vilam exercent el idola observanl,
, , aique ejusmodi irauduleniiis vacanl, optarunt qui\ , - dem mibi quodammodo parcere : verumuuieii ad * versitale vicli, de senlealia sua decesserunt: cer , , D liores faclt haud sibi vitam superfuturam, uisi a
,
iuea sc vicinia sejungerent. Ego vero cum voce
. c - laudts alque pra3Conii sacrilicabo t i b i : quaecunque
, vovi solvam, pro salule recepia, libi, Dooiine.
. Equidem tua sola gratia servatus el uiorle erepius,
\ , \ bymnos libi el gratiarum aclioaes reddam, qui
, \ curae lua3 saluteui acceptam fero. Atque haec fuit
, prophetae oratio. Ceius auteni a sancto Spiritu i p . stiuaus Jonam in lillore evoniuil, sicuti Oeo visuni
* erat ut Qerel. Suramae enim iusanix foret, post loi
,
circa Jonara pairala miracula, pnecipueque posi
\
releuiam intra ceii viscera viiara, propbetae deuium
1
3*9
THEODORt MOPSUESTEOT
54
eodem cx ceto exituiu buinano ingenio intelligibi- \ , *

leni, aul noslra voce explicabilem, repatare.
, ( )
, * , \
.
CAP. I I I .
. .
VERS. 1-4. ~ iam ubi liltore propbeia sletii,
. '-\ ruisum Deus praecepil illi u l Niniven iret, idque i b i

prftdkarel quod eidem antea in mandalis dederat. , \
Unde putissiinum demonstralur, 1 6 6 h-ûd sim- * * '
pliciter Jonae Deuui mandavisse ut pradicaret itAd- ,
buc tres dies, et Niniva subverietui; (quanquam

id breviter sic videiur Scriptura dicere); verum
* *
etiain ul miuaciter qux evenlura erani signiflcaret,
\ ,
* *
nisi poeniieuies cives a viiiis recedereot Idcirco
a i l : c Praedica i b i predicalioneuQ, de qua tecum g
*
anlea locuius suin. > Quibua verbi* umversam i l l i

doclrinam innuit, qua euperiore sermone praece .
peral ut Niaivitas imbueret. Porro aulem prophela
&
experieaiia reruni jam eruditus testinabat ut Oci
jossi obtemperarel. Ait vero Scriplura urbetu *

itlam fuisse oiaximatn coraui Deo:> neinpe signi *
flcai, eam divina providentia fuisse auciam: aique
ita BOS docet, quooiinus bumanum quidquanri pu-
(. 253) ,
lcmus in gloriam venire posee, nisi id Deus cura
. ,
aua dlgnelur. c Erat auiein, Snquit, veluti iler triuai
\, ,
drerum : * haud sane intelligens tantam ejua fuisse
, '
loagiiudinem ; sed quod tot diebus opus essei ad

eam circumeandam, alque ad ejusdeui speciem, ai
\
qiiis vellet, curiose observandam. Subdit ergo:
c Coepilque Sonas progredi inlra urbem quasi ilinere C * t unius diei. 1 Narrai ecilicel, prophetaiu urbem i n - \ *
greesum, atque in ejuedem parte quadam praedicare
, ,
orsum, circumisse tandiu, donec uaam veluli i n - \ sumpsit diein, praeJicans atque dicens : c Adbuc Ires , \
dies, et Ninive subverlelur; el reliqaa quaecun \ ,
que ab eo dici par erat in singulis urbis parlibus
,
ad chrhim erudilioncm.

.
. '- . \
VERS. 5-9. H i * a d d i l ; c Et credideruat incolae

NiniviUe Deo. Coepta per prophetam ia quadain
;
urbis parte pnedicaiiooe, celeriler admodam inter
,
omues diditus sermo signiQtalur; i i a ut valgoho \
minen certain ex dictie suecipientea senlentiam,
1
consternalf magnopere monitis oblemperaverinl. ^

***** qttod Ninivitae cives Deo crediderinl,
~ - ~ .
- ~
:
Praeterea,
id
satis iudical, baud simpliciler dixisse prophetam,
Adhuc tres dies, 1 6 7 et Ninive eubvertetur. >
Neque eniro ob banc unam vocutam credere Deo
polerant, si taomo peregrimis ipsisque prorsut i u cognitus exitium minaius essei, nibil autein pra>
ierea addidiseet: aeque docaisset audilores, quo
miucme venlssel. Sed euim exploratum est, propbetam et Dei meminieee omnhim Doraiai, el se
liiissum ab eo conflrmavtsse: e i prsconium exilii
fecisse, aique ad pOBnileuliam essa adbortatura:
quarum rerum noiitia irobuti, merilo dicti sunl
credidisse Deo; cojus decretam magisteriumque
txcipiente, propbetse voco nunlialum, ad virtuiem
\ , c ,
,

, (. 254)

,
* '
' \
'
\ ,

,
* \
541
COMMENTAKIUS
1N J O N J E C A P . I V .
541
resipueruni, ita u l multae vebemenlisque poeniten \ tfee signa ediderint. Jejanium enim per civiutem,
- ut ait, indixerunt, saccumque oorois selas ioduit,
, , \ - lugubri habitu Dei clementiam implorantes. Cumquo
\ , ad ipeura usque regem sermo devenisset, ne ie
,
quidem rem parvi fecii; sed regia spreia dignilaie,
\ , tbroao relicto, regalique vesle abjecu, saccam et
* ipee ioduit, atque in ctaere aedil: scripiumque a
, rege edtctum est et a civUalis principibus, u i non
, \ solura bomines, verura etiam jumenta illorum seiv
, \ , \ vilio addicta omni pabulo potuque careront. Neque
*
bactenus illorum poenilenlia stelit; sed oorni aoio
* (56) actae vila3 maleQcio ooiisso, mutuisque imposito i n , \ jurus Gne, magaopere sperabani, fore u l ipae quo*

que Deus poeoitens perlalum decretum fuodiUis an \ \ - Uquaret. Quia enim, iuquit Scripiura, novit nuia
(p. 155) , forie iiumuletur miligelurque Deus, aique ab seaiu
, furoris eui recedai, nobis iucolumibus ? > Que aane
, dici ab eis uon poluerunt, ntsi propheiicis vocibas
' - fuiasent edocti: id quod reapse faclum prophela
'
dicit. Jam posiquam eos cognovit Deus vkiis omia * , ,
aie ad virtutem tendore, decretam ipse quoqae quod
\ , \ in eos lulerat abrogavit.
, \ ';
\
, , \
* ,
. \
CAP. I V .
. '-*. , \,
1 8 8 VERS. 1-4. c His gestis, pergii Scriptura
\ . * C dicere, magtium contraxit Jonas moerorem, eique
\ animus perturbatus est. > Neque immcriio. Timebat
* , enim ne vani et mendacis opinionem apud Niaivitas
acquireret: quandoquidem ipse quidem fulurum
*
* \ minatue erat inlra tres dies excidium ; nihil aulem
c inde conseculum esi. Mox Deum suspiciens aiebal:
c Nonne bic erat sermo meus, dum adbuc in palria
;
regione versarer? ideoque fugam in Tbarsis ma \ , \ \ \ turaveram ; quia te clementem noveram et niiseri . > \ cordeoi, paiienteni admodum et indulgentem, atque
- , (. 256) obliviscendis injuriis facilem. > Perspicue derooo , , ftiral hanc sibi fugae causam fuisae, quia mutattiia
* iri decretum noverat, ei Deui clementissimus im
. \ mulari vidisset homiaes; se vero fallacis homiaia
ac deceptoris famain aucupalurum. Quare ait\
* *
, , * & Nuoc, polene Domine, spirilum mihi eripe, quia
,
mori mihi quam vivere salius eet. Optabilior enim
. , \,
mihi, inquit, mors esl, quam ia bac homiaum
opinione êreari. Tum Deus poenitenliuni amalor,
" suisqne admodum mitis, pudarem Jonae incuiiens,
,
increpuil dicene: c NUIII tibi magnopere dolel ani*
c
mu8 ? > Nempe mcerere videris, quod lanta bominum
; \ ,
multiludo conservata srt. Alqui deberes conimunem
- salutem aequi bonique coniulere pra fama tua; tui
,
que nominismaculant, quam tothomioam exitiom,
,
malle.
.
. *-'.
VERS. 5-8. Tunc urbe propbeta egresxu8
(56) l u cod.
TM
THEODOfU MOPSUESTENI
541
corara resedit, tuguriolo ibi constructo : in quo , , inanens, nunquid prelcrea civitali flerel, observa- , \ ,
b a l : minaruin enim gravitateni secum repulans, \
existitnabai binc aliqutd consecuturum. Mox jussii \ Deus u l cucurbiia repenie nata tugurium lolum, iu
*
quo propbeta versabalur, umbra obtegerel: 1G9 , 6
qoare Jonas putabat quamdam se doinum babcte
* ( . 257 ) \
denattate foliorum circuaisepiam. qutdem puma

quoque affalim undique dependenlia uaaximaiD ani * \ mo praebebaiil obleclalioneui. H i s , iuqaam, propbela inagnopere iaiabatur. Sed etiiui duua eo , miraculo, reique aspeciu alque usu fruitur, dum * multa ob id voluplate perfunditor, alque bac
sibi recrealione bealus videtur; divino repente \ nutu vermiculus plantae innaius, hanc coufe- , \ ttiro cornipil alque exsiccavit. Jam bunc vermi- ,
cnlumScripluraroalulinumvocat,ut8ignmcelgenue
erpemis maiuiino lempore Deo volenle in arbore \ genili, banc penitus exsiccavisse: ita ut orto mox
,
aole, vebemens in Jonam aolaris flamma* inciderit \ radhts. Pergit Scriplura dicere: cPraeccpit Deus
spirilui calido urenti u l saevirei in Jonae caput; qui
aoimo coacideae jam vitam respuebai. > lla vero . , ialelligiraus haud constietum hunc fuiese calorem,
, \
aed flammam gravissimam divino coasilio immig , \ , \
am; cujus causa majorem solito paliens propheta
*
eensum, vebemenlius angebatur, parumque aberat,
, quin vilam ainiiieret vi caloris. Hoc enim significal
,
c vitam respuebat. A i l igiiur Deo : < Melius roihi

mori quam vivere. Quibus verbis boc quodam ,
modo aiebal: Malorum mihi solamen bsc planta
, c
fuit; sed eadem mox defecit. Ego vero preter fa
mam peesimam, caloris quoque molesliam et discri- . "
men palior. Quidni igiiur mori maJim quam vivere,
. (. 258)
qui taniis obluudor malis ?
,
,
\ ,
;
. '-*.
YERS. 9-11. Quainobrem ait illi Deus : c Num
tu magnopere raoeres propter cucurbitam ? > qno ;
respondenle, se morliferis angi doloribus (adeo , (
jucundani fecerat propbet arborein Deus, idem- \ , \ \

que tantam de illius exiiio iristttiam creaverat, ut
boc exemplo moerorem hominis de civilalis saluie ,
injuslissimura coarguerel); subdit Deus : 1 7 0 \
Tune lantopere cucurbilae causa moeres, qui eidcm ), * , \,
excoleadae nullum laborem impendtsli? una enim ao- D ,
; \
cte repeule nata, illico una nocle inlerilum passa
, \ est; me vcro cur magis non decuil iniserari Niuiven, lanti populi civitalem, u l duodecim ibi sint *
myriades bominum, qui laevam a dextera non discer- , ,
nuat ? Pueri iiimirum iafantes intelligendi sunl
qui reapse laevae dextraeque discrimen nullura agno- ; , *
acunt: quique ob setalia infirmilatem nulla de re ,
judicare queunt; ideoque ne culpai quidem ob- , *
noxii fuerunt, aeiale nondum paiiente. Sic autem
Deus loculus estobdeclarandara incolarum copiam. , ( . 259 )
tibi enim infantium tanlus erat numerus, quanlus
demum aduliorum cogitandus est? Jaro caeleris prae-
tennUsis > Deus lactenlium raemoravii uumerum, ,
; ,
qnonun sine dubio propter innoccntiara nullum
845
COMMENTARIUS MICR CAP. I .
5W
erat pcana meritum. Nemo eerle dixerit stoipll*

ciura parvulorum taniam multitudinem equo jure
, ,
* , , fuisse perdeadam. Quamobrem euamsi forio adol \
torum nulla fuisset miseralio, puellorum uttqoe

meminisse oportnit, quo nibil mali wrbi liereu
,
Adjecit Deus, et jumenia multa; oea ei me , \ .
riu> he quoque servart incolumia debuisaeni, ob
, c * > ;
civkum, quibus erat parcilum, commoditalem.

.
MIXAIOY .
COMMENTARIUS
IN MlCHiEAM PROPHETAM.
. '.
CAP. 1.
. ', \
VBBS. 1,2.Similia Oseae etAmoso et reliquie,
/ quotqoot his paria prophetavemnt, apparel beatum
, \ - quoque vaticinari Michaeam. Elenim eventura po - \ pulo ab Aseyriis aique 1 7 1 Babyloniis spirUuali
\ perinolus gralia ipee qaoque praedicere nitilur, sia / lim ab exordio communem de universo Israele ser*
, \ ntonem instituens, de tribubus, inqnam, decem,
( . 260) , qnarum regni capiit eral Samaria, el de duabug
, , qoarum metropolis Hierusalem. Patet autein iisdem
qaibas superiores prophetayisse temporibus, id est
\
\ diebus Joaibami, Acbaazi, et Eieciae regiim Jud;
, etenim bis diebus ail factum esse vcrbum Domini
, c - ad Micbaeam Moraiibitem, > id est ee divinam expertum esse operationem. Cur? < Ob ea quae vidit de
\
Satnaria et Hteruealem, > de nniverso scilicet lerae *
litico populo, seu de decem tribuatn regno, et de
. ;
\ \ * > , daabas qoarnni principalum tenebat ipsa Jada i r i bus, beati Davidis posteris juxta Dei promissum in
,
, ea reguanlibus: de quibus eorumque rebus, accepta
, divinilus revclalione Michaeas baec dicit, quafc Deo ,
ut diximus, revelante didicerat, sic exordiens:
c Audile verba, populi omnes. > Consenlaaee,
* \
c populi omnes, > ul aniversum braelem denotet qui
, \ ad regna duo perlinebat. Quainobrem a d d i d i l :
4 Attendatque ierra, et omnes qui in ea sunt, id
,
* , , . esl Israelilica lola regio, site ejus IIICOISR , quo < , , ruia Ula patribus divino promisso tradita fuit.
i Et erit Dominus Deus vobis in leslimonittin.

Loquilur vobis per nos Deus, tesiimonium quod \ >
' * dam rebiie futuria dans; ex quo vos saepe ad honesla adbortams, nullara in melius conversiotiem
,
pcrspexit. Quare apparet illum quidem nihil ve . (. 261)
. > stra utilitatis causa non molilum, vos vero nihilo
meliores fieri voluisse, sed mala io vos tanium , \, ' , modo
provocasse. c Dominus de domo sancta sua >
*
SI7
THEOOORl MOPSUESTEN!
848
Necessarium addilatmafltum sancia; > nam quia ge- * ,

\ *
neraiim omnes alloquilur, multus autera eral apud
decem iribus idolorum eullus, cujtis cauta faois
eiiam coaslructis, daemones bonoribus divinis co- ,
, '
lendos curabani, recle d i x i t : 1 7 2 Dominus de
. ,
domo sancla sua, deinon&iraus se ad omnes communiler verba facere, ob id a Deo raiesus qui Hie-
, \
rosolynii* domum babet suatn, quam sanctam
, ' \ ,
propier iasilam ei virtutcm defioit. Poslea pergii

dicere:
, , t
,
. \ *
VERS. 3-5. c Quia ecce Dominus egreditur de
. *-'. c
loco suo : et descendet atqoe ascendet euper ex- - \ \
celsa terrae. Et commovebuntur montea subier eum, g ^ \ et valles liquescent sicul cera a facie ignis, el sicut aqua quae decurrit in prscceps. > Procedens eoim (. 262) \
e i iUo, iaquit, moate Deue, habiialionis sua? lo- .
cum ostendit, euroque universse Teraelitarum re- , \, ,
gioni dominari d i c i t , quam propheta alloquilur. ,
Coniurbabit aulem proceres ejua; bos enim monles , ,
ob suam eminejitiam appellat; necnoa el reliquos ,
omnes : nam valles classem boiuinuin bumiliorum , , \
nomiaat. Patel auiem baud divisira dicere monles *
comniotos et liquefaclas valles, sed Hebraieo idio- , tigrao quem aaepe docuiraus, per dueresim dicil *
eoiomune, quod nempe omoeb proceres reliquam- ,
que plebem divina ira corripiet, commovens de- , ,
etruensque eere uiore igni adraotas .* pertrabelque , .
ad poenam insiar aquae vebemeniis inipeluo&e ex C ,
allo ad inferiora rueniis. Horum autem causa est:
c Propter ecelus Jacob baic omnia, el propler peo- * ,
calura domua Israelis. Mox a d d i l : c Quodnatn
\
scelus Jacob ? nonne Samaria ? E l quodaam peccalum domus Judae ? nonoe Hierusalem ? > illorum . , c *
quidem roanifesta erat impietae qui Samariae con- , \ * .
gregabantur ad idolorum culturo, cujus praecipue c ;
; \ ;
cauaa illic sedificaia fana habebanl. Sed el horum
; iniquitas baud minus consiabat, qui lfierosolymis
lemplum apud se babenles, hoc despecto, ab ido- \ ,
\
lomra culiu non abstinebant. Deinde puoiliones
* \
enumerans :
, , (. 265)
* *
173
* -9. ponara Samariara quasi D . '- '. \ , \ *
pomorum cusiodiam, el quasi plaatatioaom vinea :
et detrabam ia voraginem lapides ejus el funda- ,
.
menta ejus revelabo. Consiituara Samariam in
soliludinem vastaqo, i u u i campi insUr in ea agri- , ,
coletur, ei tuguria ibi fiaal ob poroorum custodiaro : * \
eienim ego dificia ejus omnia destruam a funda- *
menlis everiens, ex quoilla oinnia sequeatur. c E l * '
omnia sculpiilia ejus concidentur. Tuoc etiaro . c \ vanorum opificiorum suorum excidium cernenl, de- . >
leia scilicei cernent ab boslibus quae labricaverant ,
idola. < orones niercedes ejus igne comburen- c
tur. Exuretur igae ornalus omnis idolie circum- .

positus atque lemplis, queia Uli quasi mercedeui
V e m
COHMENTARIUS I N MICHi> CAP. I .
350
persolvebanl, c Et omiiia
idola ejue ponam io perdilioaem, quia ex mercedibus uiereCricis congregavit, et ex mercedibus merelrlcie coavertit. Meretricia menle a me recedenles, et ad idola accedentes, marcedes quasdaro ex
ipsorura coacervantes fornicatione, idolorum cultui
oJferebant: qixx ego omnia siinul disperdam. c Propter boc planget et laraeniabitur, ibit discalceata
el nuda. In lamentis erii ei luctibus captivitali
maximse tradita; ideiiim significaol vrba t oudaet
discalceata; nernpe quod hoc modo capliva abduceiur, omni suo ornamealo spoliala. c Faciet
ptanclum quasi draconuiu, et luctum quasi filiarum
sirenarum. Verba quasi draconum el sirenaruin,
ait secaodam aonnulloruni fabulas; dicere volene
f
jn
j f bulis apud mullos jaclanlur,
,
re vera suslineant, dura ego gravein iis poenaiu
, c imponam, quae a Samaria incipiens, ad Judaiu per ;
veuiel, et ipsam alltnget Hierusalem ; quoniam e l
,
banc poiiremo Babylonii ceperunt.
, ' , *
^ T t y *. -
\ \
\ .
. '-*. , , \
1 7 4 V*** * " ~
0
"
, .
gnittcari; el qui i n Acim, nolite resediftcare ex
* domo in risum. FiaUimo populos bic respicit
\ , geraio, de quibus etiam beatus Oseas aiebat, fore
tii paria Israelitis i i quoque ab Aeayriis palerenlur.
, , , Qui ergo, inquit, in urbibus illis veraamini, ue HU , , - perbiaiis dura Israeliurum aerumnaa speeialis, ne ' , - C que allura cachinnum super bis extollaiis. c Terra
. - aspergiie derisioaem veslram. Congruum vobis
, ( 265)
aepergite pulverem, quia caeteris risui erilis. Cur,
. \ ; c aut quomodo? c Deslruain civitates ejus, qua, beae
, . > " babilal. Qui bene creditis cmlates vestrae habi - lare, quasi tulo in loco constituli, barum omniuin
, . deairuciioaeiD videbiiis. c Non esl egressa babi talrix jEnao, deplorare domain proximara sibi.
. > , , IUi quideia videntee propinquos soos Israeliiat,
, - Untis malis niersos, bis gralulaales persubaiil.
, Quid ergo? c Accipielis ex vobis plagaiu doloris.
, , Sed quia alienis noa condolutslis uialis, ipsi quoque
. acerbam accipieniea plagam, posoas improbse illius
; . > * menlis dabitis, qua alienisgavisi eslis malis. < Quis
, \
faciel ^..w..
boaorum
iuitium,, si
-
* ~ i
. . . ,

babitet ia doloribue >
, - Profeclo fieri nequil, u l i i aliquo bouo fruaotur,
, * - qui doloribus versanlur, incumbeale ipsis nialo . c - rum mole. Mox dicta confirmaas : c Quia descenderual raala a Domino in porias Hierusalem, eire; * \
, - piius curruum el equitatus. > Tanta, inquii, ingruel
in oiunes ira Dei, ut ne Hierosolymis quidera par .
^ * " \ cendum sil, curribua et equilalu et omui hoslili vi
, ubsessis.
. , , \ ,
\ \ .
. *-\ (. 266)
Vaas. 15-15. Poslea scrroonem converiit ad
\ Lachis urbem regni Juda, peccalorura muUiludiue
, reduodantem, ailque: Qua habitas Lachis, prin*
, - ceps peccaii bac eat filix Sionis; qula i n le invcttl*
\ ,
. \
*
, \ . > ,
, ,
, ,
. "
, \ , (, 264)
\
, < \
, > ,
,
c ,
quamdam daeinonibus
o r e
u l
1 3
i n G e l h
n o l i t e
RI
551
sunt scelera Israelis. Scilo el l u , inquit, quae libi * !

175 evenienl mala, quae malitiae dux fuisti urbi
. " \ , \,
, {
Hierusalem (nam filiam Sionis banc iiominal),
nihil diflerens a Samaria mentis tuse perversiute. ) ,
c Propterea dabis emissarios super haeredilalem \
,
Getb, doroos vanas : domus vanorura in vacuuin
factae sunt regibus lsraelis. Eapropter l u quoque ,
. >
capiivilalem euslines; liam < dabis cmissarjos
dicil pro, Miuis in caplivitalem, tui causa paria io- \ *
colis Geib passura, cunclis quae ad inipietalera , > \ ,
,
stnixisii aedificiis tibi pereunlihus ; quemadinodum
,
apud Samariam quoque dejecta sunt fana idolorum.
c Usque ad haeredes luos te adducam. > Ilaec pale- ' ris, me libi bosies adducenle, qui l u i erunt bsere-
des. c Quae babilas Lacbie, baeiedilas usque ad . " Odollam veniet, gloria filiae Sionie. > Hi Lacbis & . >
ipsam lenebunt, et usque ad OdolLam exlendeat ,
baerediiatem suam, id est lolam occupabuol pro- . ,
' , .
missam Yegionem. Et super baec, illa eliam gloriosa
propter conditum iu ea templum, capietur Hierusa- , \ lein.
* , (. 487)
.

Nonnulli dixerunt, haec loqui propbetara cdnlra
Lachis, qtiia regem Ameseiam occiderat: nam prt- , ' *
mo ejusmodt in illa urbe facinus fuit proprii regis *
occidendi; cum apud decem tribuura regnura id ,

sape jam accidisset. Atqui boc totum fabulosura
falsuroque videre est, ab iis excogitatum qui pro- \ 0 ,
pbeiica verba non inlellexerunt. Naro nec primos *
Judw iribus regum Ameesias prodilione full ioler- C
emptus; nam Joasua pater ejus autea hoc modo
fuerat exetincius, ut Regura bistoria tradit
dicens : < Insurrexerunt aervi Joasi, et conjuratione
in eum structa, percaseeruni eum : quos quidem
ipse Aiuessiae, illius lilius, regno poiitus poslea
cepit, palrcro suuni ulciscene : de quoipsoait Scriptura : E l faciiun est, poslquam regnum in Ameesise
manu confirmatum fuit, percussit eervos suos qui
ipsius 1 7 6 percusseraal . Pneterea Atnessiam
non videniur Laebis cives occidiese. Sic enlra
scriplum esl : revolula est coniritio adversus
Amessiam in Hierusalera, qui fugit in Lacbie.
Miesique sunt post eum homines ad Lachis, qai
ipsuin ibi iiileriecerunt, sublalumque in equo,
llierosolyrais sepelierunt. Ex quo roanifcste ostenditur coosurrexisse adversus eum quosdam de
Htcrosolymis, fugienientque in Lacbi* raissis hominibus occidisse. Sic ergo evidens fabula convicta
est. Porro Lachis propbtHa alloquitur, in ejus nomiae, tanquaro in parie, res Judae regno eventuras
narrans : quemadraodum et deSamaria locuiusest;
iitpote qui de utroque simul regno et visionem v i derat et loquebatur, sicut valicinii exordium perspicoe ostendit. Jam de Lacbis sic pergil prophela
dicere :
Vaas. 16.
w
c Decalvator et tondetor super
I V Reg. >, 2 0
I V Reg. x i v , 5.
' , *1
,
,
, \ ,
* , \* \
'
,
* \ * \ ;
,
* \ ' * * \
\ * , \
, (. 268) \

, .
*
, \

\ \
\ , \ ,

*
. - 1 \ \
555
COMMENTARIUS MICRAM
CAP. .
551
, filios delicatoe luos : dilata calvitium tuum, sicut

. , aquila, quoniam captivi abductt sunt ex te. L u \, ' gere enira te oporiet captivitatem luorom, qui antea

tanquam in palria delicate vivebant, nunc vero
,
captiviialis mala gustabunt. Jam, Dilata calviiium
* , , taum ut aquila, aii, quiataaecavis certo terrpore
, \ cunclae euas abjicere tradilur pocnas. Deinceps
. \ , nore suo causam malorum recitat.
, .
. \
CAP. I I I .
. o*-y. ,
VEES. I -5. t Facti sunt cogitantes labores, et
\ operantea mala i n cabilibae suis, el luce matutina
* (. 269) \ consommabant ea. Id est, bas animo versabant
, cogitaliones, unde ipsis hi parfi sunt labores, ima, ' ginantes in Ieeio suo protervos actus, et mox illu , \
cescente die consilia improba in rem conierentibus.
,
Quoniam non extuleruiil ad Deum manus suas, et
.
concupiebanl agros, ei diripiebant virum ac domum
\ - ejus, viram, 1 7 7 inquam, et bserediiatem ejus.
, , \ Namquo ad Deum respicere nolebant, neque allam
, \ , \
mandalomm ejus rationem habebant, et alien rei
, . kibiabant, et paupertim ac pairocinio careniium
,
facultates dtripiebaiil, polentia sua ad iniquitateni
* abutentes. c Propterea baec dicii Domhius : Kcce
, \ - ego cogtto super tribum islammata, ex quibus noit
\ ,
auferelis colla vestra, et non ambulabitts erecti
, c subito, quia malom lempus est. Propter vestra
\ baec consilia et acttis, talem vobis pcenam edtcam,
, ex qua respirare vobis non licebil; sed cnrvi oro , \ , alno manebitis et faumo proni siib incumbentium
.
malorum pondere.
, *

.
Yias. , 5. c llla die mtmetur euper voa pa. \ .
rabola, et planetus plangetur in cantico, dicendo :.
* \ ,
Miseria mieeri facti sumug: pars poptrii mci f u n i * , eulo dimensa est, ei non erat qai probfberet euii*
\ (. 270) *
* \ ut averttsrelur. Agri veeiri divfefi foeruni. > Tune
. vo8 acerba lameulatio decebit: Dam cantkum > \d
* * - denotat, qaod caatabitis veetram depioranles m l >., seriam, portionem veslrara vtdemes, id est vestri
, jarie regtonem, ab aliente occupatam alqtie divfsatn, nemine id probibere valenle; et agros quoa
prsepotentcr obtiaueralis, vobis erepios eernenle*,

, - Det atioe dominos vestra sfbt partientes. Deinde
, , a d d i t : < Ideo iion eril vobie jaciens in baerediiate
. fanlcaliim. Quoniam funiculus i n dimensione
. > - dici solet. qoia iHo vtuntar bomiaes ad dinetien , dum; velet alt Psalmista : c Funieali roihi cecide * * runt In oplimig ; ac si d k a t : Wroeimira mihi
* > , falt, et optima lerne par baereditati obiigU; idcirco
a i i : Bona vestra eernetie ab aliis capi atqae dia \ , ' t r i b a i ; vobit aulem nibil esse reliquum. Sic igilar
,- nemo iater vos erit qai dimeliaiur vel sortem jaclat, qoia veslra oninia auforeniur, ct aliena fieat.
, *
Vos, iaquam, ex tol opibus nulliut rei posscssioneai
,
M
Psat. xv, 0
VSR
33*
retinebUU, eed omnia io alioram 1 7 8 dominatum , '

\
traasire videbitis : alioe, iuquam, pro suo qnae*ito
, (. 271)
iare, bona veslra ioter se tribuere.
, \ *
.
2 C\
VERS. 6, 7. In Ecclesia Domini nolite flere
, "
lacrymis, neque lacrymentor supcr b i s ; non enim
abjiciet opprobria qui dicit : Domus Jacob ad iram *
provocavit Spirilum Donoini. Nolile ergo in coeti- . >
, *
bus veslris lacrymari sine poenitentia, sed dolenieg
iantummodo de malorum vesirorum gravitate : et ,
cnm Deo propemodoro expogtulaodo, dicentes : \ , \
, ,
Non soli Deum irritayimue, neque nog U n t u m
ave nog gessimus. Qnid ? Caeleri qaidein pro U- * . *
bilo nos vexanl, nos vero soli paasivi? Atqai ex bis ;
verbis nullam vos atUUalem capietie; neque ob ; , .
bane qucrelaro vitabitis raalororo experiroenlum, ,
atque a maledicendo ob supervenlentia mala ces*a-
bitis. Haec, inqtiil, nolite facere. Si bae sunl or- , dinationes ejus, nonne boai gunt sermonesejue cum
, \, .
ipso, reciique procedunt ?lllud potius conslderate, ; c , !
Deum qui lalia vobis intulit, nibil debitum omisiese; ' , \ \ scd el idoneis verbig vos esse alloculum, et ea3pe
; ,
officium docuisee, et fuiune pcena praediclione a
, *
malcQciig vos retrabere voluissc. At voe diciis au- \
aculiare renuenle, verboruro Dei reciitudiaem et
* \ &
squilatem manifeste comprobagtig, qui primo q u i -
dem emendare vo8 voluit praediciionibua ; eed pogU quam oon obtemperastis, necessario vobis non pce , ( . 272)
nitentibus veritatem dictorum guoram comprobavii. , , ,
.
VEas. 8-10. Deinde amplians inveclionem, a i t : C . '-' \
i \
c anlea populus meug cum inimicitia restitit
. >
contra pacem gtiam. > Sed voe jam olim inimici \ ,
Uaroquamdam, hostilemque advereasme eentenliam
,
guacepislis, obedire dictig noluislis, vestraeque pacie

magis, quam allerius cujuslibet, adversarii exslitis
tie. Ergovestra contumaci lucruro 179cepigtig
c , ,
prsegeng bellum. Pellem ejus excoriaverunl, ut
, gpem eriperent, contritlonem belli. Qutdquid fuil
, \
apud pauperee eripuistig, omaeroque illorum bo*
nam spera prsecidiglig: quam ob caugam b d l i hujue
* . \
coairiiionem advereus vos concitaslis. Gur, velquo; c iuodo ? c Propterea duce* populi mel ejtcieniur ex
|} *
aedibus deliciarnm suarum, propier malas adiavenlioiies ftuas ejecti sunt. Cuncti qui principari v i - . >
dentur sua iu populum dominalione, et ia paaperee D
iaiquitaie, ejictentur domibus quibug deliciaban , lur, u l i pluriroas pauperum opee coacervaverant;
,
e i banc nequtiiie suae pcenam luent, quod earum
* (. 273)
rerum possessu excldeot, quas iojaste obiinueranU
,
Qoid ergo? * Propiuquate montibue selernis.
, . ;
Surge ei proflciscere, qoia non hic tibi requies
c > propter immuadUiam : corrupti eetis potredine:
,
fagisiis, ncroine persequente. Vobie Haque ne * $* ,
pngnandi quidern adversus hosies pnetextas guper- .
erit, quoniam bis a Beo ob nequitiam vealram tradiii , fuisiis. Proflcitclmini ergo ad bostiom fines. quos / *
557
COMMENTARIUS IN MCHiEjE CAP. I I I .
\ -
,
* ,
*
,
, ,
,
.
. '-'. \
,
, \,
. \ . \ , '
, * (. 274) \
, c

. ,
, , c
, \
. ,
,
,
,
, .
598
multo antea vobis paravit Deus, u i illic caplivi inr

tolatis; nam te hoc loco diatius quiesoere, impoaeibile est; quandoquidem propter vilac veetrse impurttatem eive irreligiose sive improbe agendo,
hostibas vestris ad perniciem traditi eetis, ad
qnam ducemini; baud hominibus vos tralientibus,
sed ipao Deo qui banc vobis poenain decrevil.
VERS. 1 1 - 1 3 . T u m cansam corrupM illoram
dicens : Spirilus, i n q n i t , statuit metidariiim. >

Causa tibi horum oranium f u i l , fidem adhibuiftse
faleomm prophelanim frandi. t Stillavii tibi i n
vianm et ebrietatem. > Ex Hlo tibi inslillavii hanc
p^jijonem , a factus ea ebrio siinilis, malorum
yariomm muHUudine
muiiituainecircumactiiji.
circiimacm*.Ecli quidem
quide alibi
q u
IM>8 ostendimus, vinum dict a Scriptttra interdtim

pro punilione. 1 8 0
PP
~
j n s , oongregatione congregabitiir Jacob ciim omnibns. Ob banc autem male vobis Insinunlam a
falsis prophetis frandem , cnncti simul ad hanc
adacti poenam fuislis, quam non licel effugere.
f Suscipicndosuscipiamreliqiioslsraellsjn id ipsum
ponam aversionem eorom. Cunctoe ergo vos tum
antea captos ab Assyiiie, tum postea, exspectabo
tali poenae contradilos, ad quam propriie avulsi sedibus averlemini, in capfmtalem abrepti. c Sicnt
ovee in Irlbnlaiione, quagi greges in medio cubilis
s u i , exetlient ex homtnibus. Tanlne vobis ingruct
hoeliwn incnrsu, ut baud dissimiles
1 E
e r i l
s l i ] l a
n,i h u
voi. c ' ,
, turi silis uviuro qtise dormienteg, irmente repente
lupo, tumuHii et consternalione turbantnr, dc ga, , lute eua trepidare coaet*. c Ascende per divieionem
,
anfe faciem eorum ; divisenint et transiernnt por , \
tam , el per eam excesserunt: et rex eoram exirU
. c ante ipsoe. Postqaam Babylonii Hierasalem dla
* \
obsederant, expagnataqae demum urbe machinis
, * * mamia divisorunt, atqae ingreesa sibi patefarto,
. > conctoa una cum rege per portam in capiivitatcm
\ ,
exputernnt; boc a i t : Ascende, vide rourum titam
(. 275) dWisum, quem hoatea deroolientes vanam tibi spe, raiam ab hoc ealotem-effecerunt. Omnibos enim i n
, vrbe auperstitibus, post occisomm stragem capti \ atie, per portam qaam reserare noluislis, exierunt,
* , \, \ - D pneeunte i n captiviUlem illo qtil antea rex eorum
, * 8 8 6 idebalur. At eirfm quomodo hec hostes patrare

potcruot Dominus dux illonim eril. Dominua
imperalorU vice fungitur apud inimicos vwlroe.
, , Deinde cur baec patiantar, rursus ait.
, ,
. \ ;
* . \
*
c
. .
. *-\ \ ,
, *
; > ,
, * ,
, \ -
1 8 1 CAP*
VB*S. 1-4. El dicet: Audite, principes Jacob,ei reliqui domuelsraelie: nunquid non yestrttm
esl cogaoacere jadicium ? Auxiliabitar, inquit,
vestrU hoetibus; has vobis objiciens causas, et
cunclis principibus veslris, el reliqaie, dicens
,
S55
55*
felinebili*, sed omnia io aliorum 1 7 9 dorainatunt , '

traasire videbilis : alioe, inquam, pro suo qiuesilo \
, (. 271)
Jare, bona vestra ioter 86 Iribuere.
, \ *
.
C\ C
VERS. 6, 7. In Ecclesia Domini nolite flere
lacrymis, neque lacrymentur supcr h i s ; non enim , *
abjiciet opprobria qui dicit : Domus Jacob ad irara *
provocavil Spiritum Domini. Nolile ergo in coeti- ,
bus vestns lacrymari eine poenitentia, sed dolenlee , *
iantummodo de malorum veslrorum gravitale : et ,
cnm Deo propemodam exposlulaodo, dicentes : \ ,
Non nos soli Deum irritavimue, neque noe Unlum , ,
ave nos gesaimus. Quid ? Cseteri quidem p r a t i - * . *
bilo nos vexant, nos vero soii paasivi ? Atqui ex bis ; ,
verbis nullam vos atilUalem capietis; neque ob ; , .
haac querelam vitabilis malorum experimenlutn, ,
atqiie a maledicendo ob supervenlentia mala ces*a-
biiis. Haec, inquil, nolite facere. Si hae sant or- , , \, .
dinationes ejus, nonne boai sunt sermonea ejus cum
ipso, reciique procedunt ? Ulud poliue coasiderate, ; , !
Deum qui lalia vobis iatulit, nihil debitum omisiase; , \ \ gcd et idoneis verbis vos 6886 alloculum, et rope ; ,
officium docuieee, et futune pceoa) praediclione a , *
maleflciie vos retraberc voluiaec. At vos dictis au-
aculiara renuenle, verboriim Dei reciiludioem el * \ *
flcquiiatam maniiesle comprobaslU, qui primo qui-
dem eoieadare voe voluil prsedictionibus ; eed posU qnam non obtemperasiis, necessario vobie noo pce- , ( . 272)
nitealibue verilalem diclorum suorom comprobavii. \ , , ,
.
VEas. 8-10. Oeinde amplians inveclionem, a i l : C -

i \
anlea populue meus cum inimicitia restitit
coolra pacem aiiam. > Sed vos jam olim inimici- . >
Uam quamdam, boglilemque advereas me senlenliam \ ,
,
suacepislie, obedire diciis noloislis, veelraeque pacie
roagis, quam alieriua cujuslibel, adversarii exalitis-
l U . Ergo vestra contamaciae lucrura 1 7 9 cepielie
, ,
praseos bellum. c Pellem ejueexcoriaveruul, u l
, epem eriperenl, conirilionem belli. Quidquid fuii
apiid pauperee eripaisiie, omaemqae illorum bo- ,
*
nam epero praecidislis: quam ob causam b d l i hujue
coniriiionemadvereuavosconcilaslis. Gur, velquo- * .
; uiodo ? c Proplerea ducee populi m d ejicientur ex
aedibus deliciartim suarum, propler malae adinven- |} *
tioiiee auas ejecli suat. > Cuncli qtii principari v i - . >
denlur sua in populum dominaiione, el i n paaperee D
iaiquilate, ejicienlur doniibus ia quibus deliciaban- , tur, ubi plurimas pauperum opee coacenravarant; ,
ei hanc nequilie auae poenam luenl, quod earum * (. 273)
rerura posseasu excldenl, quas iojaete obtinueranU ,
Quid rgo? * Propiuquate monlibus aelernie. > , . ;
Surg6 6 i proflciecere, quia aon hic tibi requies
c . > propier immundiliam : corrupli eelb polrediae:
,
fugialis, ncmine persequenle. Vobie itaqae ne * ^' ,
pngnaadi qoidetn adversue hosles pretexlua super- .
erii, quoniam bis a Deo ob nequitiam vealram tradiii , fnisiis. ProAciacimini ergo ad hostium fines, quos / *
%
557
598
COMMENTARIUS IN MCHiEjE CAP. I I I .
(& - muHo antea vobis paravil Deus, at illic capltvt i r r

t o h t i s ; nam te hoc loco diotius quieecere, impoaei* , bile est; quandoquidem propter vit veelrse iropu
rilatem sive irreligiose sive improbe agendo,
,
hoslibus vestris ad perniciem traditi eeiis, ad
, - qnam ducemini; baud bomiaibus vos trahentibus,
,
sed ipso Deo qui banc vobis poenain decrevil.
,
.
. -*. \
VERS. i l - 1 5 . Tum causam corrupH illorum
,
dicens : c Spirilus , inquU, statuil meiidacium. >
, \, Caoa tibi horum oraniiim f u i t , fidem adhibutase
, c ialsorum prophetarum fraudi. t Stillavit tibi i n
\ . - vinuin et cbrielalem. > Ex illo tibi inslillavit hanc
\ , ' H pttnitioaem , qua factue ea ebrio similis, malomm
, yariomm miiltiiudine circumactu*. Et quidem alibi
- (. 274) \ nos ostendimtis, vintim dici a Scriptiira interdum
, c pro punilione. 1 8 0
*
popwli h u j n s , congregatione congrtgabitnr Jacob ctim om . - nibits. Ob hanc nutem male vobis Insintialam a
, falsts propbetis frandem , cnncii simul ad hane
, - adacti poenam foistis, qnam non licet effugere.
.
f Suscipicndo suscipiam reliquos leraelte, in id ipsum
,
ponam averetonem eorum. Cnnctoe ergo vos tam
. , aniea captos ab Assyriis, tum postea, exspectabo
, \ tati poen conlradilos, ad quam propriis avulsi se, dibue avertemini, tn captWitatem abrepli. c Sicnt
,
oves in Irlbnlaiione, qua*i greges in medio ctibitis
, . s u i , exeilienl ex bommibus. iTantue vobis ingruct
E
' ,
,

, ,
,
\ , \
.
* \
, \ ' * \
,
,
(. 275)
*s?XO?t ofco * -C
,
\
c
p a v o r
e r i t
rte
s l i l l a
b bostium incursti, ut haud dissimiles fu
turi silie uviura q\m dormientes, irruente repente

lupo, iitmaliii et conslernatione turbantur, de *alute sua trepidare coaetse. Ascende per divieionem
anfe iaciem eoram ; divisenint et transiermit porl a r n , et per eam excesserant: et rex eoram exirft
ante ipsos. Poslquam Babylonii Hierasalem dia
obsedenint, expugnataque demurn urbe macbints
mcaaia diviserant, atqae ingressa sibi patefacto,
cuactoe una cum rege per portam in captivitalem
expulernnt; hoc a i t : Ascende, vide rourum tnum
divUum, quem hoetes demolientes vanam tibi eperalam ab hoc salutem ffecerunt. Omnibas enim i n
orbe tuperalitibus, poet occisomm slragem captivaiis, per porlamqaam reserarenoluislis, exierunt,
* , \, \ - D pneeante i n capliviutem illo qul antea rex eomm
, esee videbalur. At enlin quomodo hsc hosles patrare

poicrant t Dominus dux illomm eril. Dominua
iroperaloris vice fungitor apud inimicos ve*tro.
, , Deiade cur haec patianlar, rursus ait.
, ,
. \ ;
' . \
. .
. /-\ c \ ,
, \ *
; > ,
, * ,
, \ r
1 8 1 CAP. I I I .
VERS. 4-4. dioel: Audite, principes Jacob,el reliqui domuelsraelis: nunquid non yeslrum
esl cogaoscere judicium? Aoxiliabittir, inquit,
veetrie hoslibus; has vobis objiciens causas, et
cunclis priacipibos vealris, el r e l i q u i t , dicens
THEODOKl W)PSUESTENI
5GO
debfiiste vos appriroe ofllcium vestrum diacernere, \ , viiiura aversari, virUitem amplecti, quoniam haec , * otunia ego vos docueram lum legis coneiittUioue, , ,
tuin aliis qu saepe ob btinc tineni edixi. Vos au- *
lcm odio babetis bonum, et appelilis malem, diri- \ ,
piiis eorum pellea desuper eie, el carnes ex oeeibiis , (. 276) \
oorura. Yos vero conirarium doclriuae accept* \
facitis, aversanles bonum, perpetranles mala, lo- . 01 * , \
umque veslram ia pauperes bumilioresque exer- , ,
centes iniqiuiateni, cunctas eoruin muUimodis d i - \ , 01
ripiendo facultaies. Quid ergo? c Sicut populi roei hl , carnes comederunt, ct pelles ei deiraxerunt, et , , \
ossa comminuertmt, et conciderunt sicut carnes tn \
lebeie, et sicut carnem i n olla : sic ad Domiuum claaiabunt, qui aon exaudiet eos, averletque fa- . ; "
ciem suam ab ipsie lempore illo, quooiam nequiler , \ '
, ,
egerunl i n adinvemioiiibas suis. Quia , iuqait
omnia pauperibus eripuislis, varie illos fraudan- ,
tes, oppritneates atque conlerentes, ideo facia , , \
boslium incursione invocabilis quidem necesstlate , \
premente Deum, nullura taraen impetrabilis ab eo ' , ' auxilium : imo ne respicere quidem voa volel, et
*
instaniibus omuino malis contradei, propterea
, , \,
quod tam indigna, lamque pleua injufttilise operari
,
vos cogoovit Jani posiquaro dixit quae fecerkit,
,
182
Q
proplerea paesuri, quia falsomm

propbetaruro verbis credtderuat, contra ipaoe denuo ,
falsos propbeias ermonem coaveriit, et a i l :
,
, \ (. 277) , \ & ,
, ' ,
VBBS. 5-7. Haec dicit Dominus auper prophe- C ^. '-\ * * \ U 8 , qui aedacani populum meura , qui mordeni
,
denlibae suie, et predtcanl eis pacem; a i q u i base , \ '
t r a d i t a non est ori e o r u m . Hsac de falsie propbetto
* \ ,
dicit Daua, qui tmiUifariain fraadibus poptrium ab & ^,
, boiieelo abduceules, eum propemodum voram fabu-
lalionilma sais et a c t l b a s , ad ea tUoe provacaaioe , *
q u o r u m cau&a punUioni i e n t o b n o x i i . Coaataatar \ , \ autem pacem illis n u n t i a b a M , tt quod peccaloram

s u o r u m causa uibil n a l i forent p a e t u r i , jtixta
^ >,
varba propbelarura. Sed e n i n haod sincera mcarte \ ,
loquenies, pacem meam n u a t i a b a n t , qttaj pro-
Biiltere edocli a nie aon iuerant. Unde q u i d coafo , ceruat? c SanctiflcaveruiU euper eos beUuoi. fhjai
' . '* ;
pacem aajiitanl, bellum ipsa c o D c i U r a n t , qaod
c ' ' .
contra eoa fieri deiinierunt. < Pivjpleroa aox vobis . , ex vieione c r i t , et leaebrc vobis erunl ex diviaa- ' , c
tioae: et occurobet sol super prophetas ei obleae- , \
LrabUur super eos dtet. Et cooftmdentor qui v i - * \ ,
d t o i sooinia, el risHi eruat arioli, et obtrectabunt ' * ( . 278) \
i i t omaes; qula non eril qui iilos audiat. Pro eo
, \ , *
quod se videre el divinare, populuro deciplentes,
*
eimulabant, tenebris ip&i et eis credentes cuncli
. \ obruenlur : adeo ut ue sol quidem spleodere eie v i dcodugsiimagaiiudinemalomai obienebratis: el h i ,
qui eae visionea videre et narrare sieelaiu, padore *
auffandoatar, rebas conira itlor4itn affirmationem
uataniibas: tam e l DHiHae de iis riaus exsislct,
e l
u s
561
COMMENTARIUS IN WCUMM
CAP. .
569
$ , nemine jam verbis corum praebere aureni volenie,

,
postquam experimento didicerunl, quanlarum eis
* ' ;
aerumnarum, fraude sua, causa exstilerint.
, ' ,
.
. '-*. f
VERS. 8-11. Verumlamen ego repletus sum
, \ \ - forliludioe in gpiritu Domini, et judicio ac 1 8 3
, poteslale , ut annuntiem Jacob impielaies ejus,
, el Israeli peccata ejus. > Ego vero omni illa fraudc
, exclusa, epirilu divino plenus, discernere hone, , \
slurn valeo, mulloque cum robore ac (iducia pergo
\ ^ ,
populum de peccatis aique impietalibus coarguere;
\ , sciensid illis ad emendationem profuluram, quia peo
; * catprum memoria et fuluri comminaiione ad bonam
, frugem perduci poterunl. < Auditebaec, ducesdoraus
, - Jacob et reliqui domus Israelis. > De boc , inquit,
. c , coinmunem orationem ad duces rcliquosque omnes
, (. 2 7 9 ) \ . >
babeo, facta vestra vobis exprobrans. Quaenani
, \, vero haec? Qui abominamini judicium, et omnia
\ recta pervertitis. Qui a malo bonum dislinguere
, . ; recusatis, calumnianles insuper aliorum recle
, - dicla et facta, usque adeo ut ne noslris quidem,qui
. propheta? suinus, verbis credatis. t Qui iediiicaiis
, Sionem in saaguinibus, el Hierusalem in iniqutta ' \ - libus. Qui eam reple&iis cadibus et injuslitia.
, \ - c Principes ejus cum muneribus judicabant; et sa . , cerdotes ejus cum tnercede respondebam: et pro . - phelae ejus cura argeoio divinabant, et super Do , c ^ minum requiescebaot dicentes : Nonae Dominue m
, \
nobis est ? non venient super nos mala. > Principes
, nullaro aequi juris ralionem babere volenles, ven, \ \ debant id in judiciis. Tum et sacerdotes, pecuniam
\ ; * injustam, sacerdolii praelextu, ceu roercedes quas . 01 dam coliigere nitebantur. Denique ialsi ctiam pro , pbetae, pecunia delectati, ad graliam vaticinia
edebant donantibus. Talibus vero ac lantis onerali
, peccalis, simulabaat ee Deo addiclos, Deumque in
, * se babere: nec fleri posse aicbant ut taulo Dei rau*
\ nere praedili mala illa experireniur unquam, qiue
, a nobis propbetis porienduntur. Quid ergo ?
, , (. 2 8 0 )
\ ,
' . ;
. '. * D VERS. 1 2 . t Ideo, vcstri causa, Sion quasi
,
ager arabilur, el Jemsalem quasi custodia 1 8 4
pomarii erit, el mons templi quasi lucus in saiiu.
, \ ,
Quoniara itaque nostris discredilis verbis, quae ex
Dei sententia protulimus, et falsis prophelis au ,
\ sfculianles, lot iniquilates ac pnevarlcaliooes quotidie commiilitis; propterea nostrorum verboroui
* ,
,
veritatem cognoscetis; quia lanta tunc i n Sione
\ monle et in imposita ei civitate solitudo fiet, ut
' ,
ille quidem agti inslar arandas sit, bac autem baud
, ; \ dissimilis futura sit tugurio cusiodieadia pomis
, crecto; urbanis nempe difleiis ubiquc prostraiis :
^, , alque ut compendio dicam, mone i n quo domus
, , Dei est, nihil a plantato loco diCTeret, l o t illis pro ,
pter soliludinem pullulanlibus planti*. iam vero
. . narralis haclenus inflictia Israelilis poenie, dicil
L . Ga. L X V I .
12
S6*
BfOPSDESTEN!
SG3
deinceps res eoruni posl capluram futuras ; niuii- ; ,

\ \
ruin quantam babituri sint in ir.clius conversionem.
Quem morem fuisse reliquorum propbeiarum, no- ,
minalimque beali Davidis, saepe oslendimus : n i - ( . 281)
mirum praedicendi posl aerumnariim cruciatunr j u - \ , ,
cunda; deinde rursus tristia dicendi, u i bac con- ,
tinua memoria, uiroque modo eos erudirent, cor- ,
ripientes iristium meniione, hortantes autem nuacio * ,
reruni benigniorum, spcra erga Deum fovere. Dicit ,

ergo :
.
CAP. IV.
. '.
\ERS. I 5 . c Et eril novissimis diebus conspl. -*. \ *
cuus mons domus Domini, praparalu* ia vertici- ,
bus monlium, et sublimis super collee. E l prope- , \
rabunl ad eum populi, pergenlque genies mulla,
\ ' \,
el dicent: Venite, ascendarous i n monlem Domiai, \ * \ , \
ci ad domum Dei Jacob. E l demonstrabunt nobis , \
viam ejue, c l ibiraus i n semitis ejus : quia de Sioae * \ ,
egredielur lex, el verbum Domini de Jerusalem. E l *
judicabil inter 1 8 5 populob mulios, et arguel gen- , *
tes forles usque i n longinquum. Yerumlainen ,
postquara mala perpestd fuerial, primo quidem ab ,
Assyriis capiivali, deinde a Babyloaiis; Uaia fiet ,
bocin loco rercm conversio, u l conspicuiis omnibus
,
iuturus sil raons.in quoDeus babilare existimatnr, , \
i cunclis sublimior montibua plurimumque hos , ,
excedens, omnesquc eolles, propier maDifeaiatara
, divinae lulelae in eo gloriam. Mulii quoque extranei , \
<
mullis ex locis concurrenl ad hunc Dei moalem, i n , ,

quo videlicel babilare Deus credilur, u l binc do-
ceantur quomodo eos oomponcre mores oporleat,
* \
ci ex norina bouesialis vivere: iia ut lex fial eiiam

extraneis, illa quas boc loco regnat lex; putentque , (. 282) '
oninee se Dei vocem audire, qua jubentur secun-
, *
dum insiilula civilalts Jerusalem vivere. Sic autem
merilo existimabunl, speclanlee evidenlcm Dei \
poienliam, dum niullos ex iis qui male nobis fece- ,
runt ad auura judiciuro perlrahil, arguilque validis- , '
* ,
sitnos eliam, quaalumvis procul abesse videaalur,
,
ob illalas nobis injarias; poenasque illis imponil
'
facinoribus ipsorum dignam
, \ , ^ ,
, \ \ .
Miror aulein eos qui affiraiarunt, dicla baec a D 3
\
propbeia de rebue lsraelilis evenluris, postquam
, * ,
Babylone reversi faisseni; addenles eliam, typum
queindam eas fuisse reruin sub Cbrislo Domino ge- \

rendarum. Alqai bos ego, qualeous populi reditum
Babylone his verbis designari aiunl, ceu oplime d i -
, *
ceules laudo. Quod auiem typus quidam in iisdeai
,
lateal rerum Cbrisii Domini, haud scio quoinodo id
,
aiBrmare animum iaduxerint: consial euini typuni

imilaliooeui ese quamdam ejus rei, cujus esse d i , \
cur typua; dictio auiem: c De Sione egredieiur
, (. 283)
lex, et vtrbum Domiui de Jerusalem, > muUum
abe&l a Cbriaii propositione, qui diseriis verbis Sa- , n a r i t a B * d i x i t : c Mulier, crede mibi, quia vcnit * < , , ,
, l
* Joaa. ?, 21.
565
COMMENTARIUS 1N MlCHiEAS CAP. IV.
* 566
, - bora, quaado neque Hierosolymis, neque 1 8 6

* \ , monle hoc adorabilis Patrem. > Tum causam assi , , gnans: c Spiritus, inquil, < esi Deus, et eos qui
adorant eum, in spirilu et veruaie oportet adora \ IHS : perspicue docens solulum i r i omnioo loci
, \ ejus scrupulosam observanliam ; nullique in po sterum curae fore ulrum Hierosolymis potius quam
, alibi adorelur; quia omnes incorporeum esse Deuro
* edocti, tali eum cum nieute adoraturi sunt; et
* , quidquid ubivis fecerim, perinde alienum non fore.
\ - Verurotamen de reditu quidem e Babylone conve , - nienter dici p o l u i t : < De Sione egredielur lex, et
, , - verbum Domiui de Jerusalem; quia tunc resti , tuii fuerunt Israelitae In Sionis siationem, ut ibi
legalia insiituta et praescriplum cullum comple ,
, B rent, qtiem alibi posili 'faclitare noo poterant :
unde et Babylone degentes aiebaat : t Quomodo
* \ \
cantabimus canlicum Dumini in terra aliena"?
$ \ Quomodo autem ba?c, inquam, figura sint rerum
;
, Cbrisii Domini, cujus instUulio pari ubique ratione
, , \ Dei adorationem lferi vuh; modo tanlum, aon loco,
differentibus invicem qui bene vel secus id officit
(. 284) \
pracslant?
;
l f t
. \ '. * /&5
, \ ,
,
. > ,
* \

, , C
, ff,v$ . , \ ,
* \ 6 * >
,
, \
. \
,
* ,
,
, c " \
(. 28)
\
VERS. 4, 5. Porro autem piophela supradicta3 praedictioni auaui subnectit, nempe : < E i coneident gladios suos in vomeres, el bastas suas i n
falces, et noa discent ulira belligerare : deraonstrans scilicet omne bellum desituruin, et pacem
ubique fore : quamobrem etiam bellica inslrumenla
in rustica uleneilia conversum i r i deinceps, bellico illoruni usu ceseanle, quia linitis bellis, agricullura pacis comes ubique regnabit. Mox a i t :
Et sedebit unusquisque sub vile sua, et unusquis<|ue sub ficu sua; et non erit qui terrcat: s i gniflcans, cunctos laboribus suis fruitaros, nemiue
ut in pace usuveuii eos terrere aut perturbare jam
valente, el palriis locis abstrabere. Tuai quia paradvixa dicta ba*c erant, recte a d d i d i l : Os Domini
omaipotentis 1 8 7
locutum e s t : scilicet baec
Deus decrevil lieri, fienlque omnino. c Quia omaes
populi ainbuiabunt uuusquisque in via sua; nos
aulem atubulabimus in nomine Domini Dei noslri
in aeternuiu et ulira. Omaes, ulpole in pace coitstiluti, congrua sibi opera facienl, alii ad agri citlturani, alii ad iiiarilimam negoliationem conversu
l i a e c
. ,
alii ad quaailibet arlem, quain quisque profitendam

delegerit : commune tamen opus cuncli deioceps
, \ - babebimus, secuudum Dei praescripla iu oione
, ' ,
sevum fulurum vivere. Aique haec conftrmans a i t :

. *
. '-'., , ^, , \
,
* \ '
, \ . >
Psal. CXXXTI, 4.
VERS. 6-8. Diebus illisdicit Dominus , congregabo eam quae contrita esl, el eam quae ejecta
fuerat suscipiam, nec oou quos repuleram. E l ponam contritam in residuum,et repulsam in gentem
validain. E i regnabit Dominus euper eos in montrt
Sioa, abhiuc et usque i n xlernura. > Tunc &ahe
567
T H E O D O R l MOPSUESTEiNl
568
inquil, maximis roalis attritos, alque a providenUa , \, niea propriisque scdibus sobraoios, rursue in per- , \ \
linentem ad eos regioaem reducam; et eos qui an- , tea pessurodaii eranl, lulela mea sic custodiam, ut \
ex his Israeliticuin tolum genas propagandum ,
denuo sit. Hoc enim dicitiresiduunn;poteatiorea-
<jue prae mullis ostendam , qui ob suam nunc infir- *
nikatem patria sunl extorres. Permanebilque Deus *
in monie Sion, poteitliam snam demofislraoe inco- * \
lannn tutamine, ncc non poena quam eis inferre , (. 286)
fcellum volentibus imposilurus est. Nam quod a i l ,
m aeternunvpaiet totuni aevum dicere pro valde diu. Neque enim ignoramus, rursus eos sub Ma- * \ , >
^babaeis eversionem quamdam experlos, maximain * *
vero
et prorsus
irreparabilem.postquam,

1
1 1
ob
suura n

~-
~~
adversus Cbrislum Dorainum facinus, a Roroanis , \ ,

perlulerufit capiivilatem, patria pulsi, et in diutina ,
servitule consiiiulL Haclenus quidem reditum Ba- ' ,
bylcne narral populi, et quae per illud 1 8 $ tem- , \ pus obvenerunt ei prosperilaies. Poslhinc vero *
, *
rursus molestiarum facil mealionem, futuras alias
enumerans calamilates. Quamobrem ad Hierusalem .
oralionem convertens, wc a i l : c Et l u , turris gre- ,
gis, squalens filia Sionis. Quod flliam Sionis
, *
Ilierusalem nominel, exploratum est, sic eam perpetuo propbeiis ac bealo Davide appellanlibus; veluti \ , .
" $ ,
cum bie dicit : Ut annuntiem omnes laudaiiones
luas in poilis filiae Sionis . Quaroobrem tndu-
bium cst, noa ad Sedeciam, quod nonnulli nescio "
cur sibi persuaserunt, eed ad Hierusalem converli Q , ;
bic a prooheta sermoncm; quam cum filiam Sionis
de niore dixissel, inerito lurrim gregis nuncupat, , ' ,
nlpole inler omnes (sraelilicas urbes celsiorem, et
propter omnium ad eaia concursum, sive ob illic (. 287)
exercendum Dei culluin, sive obauxilium quod inde ,
sperabant. quia Dcus illic babilare prcesumebalur.
Squalcnlem conlumeliose d i c i i , velut peccaii pae- \ * ,
dore obsitam, ct gregi ad vitiuni factam exemplar,
, \
cum contra oporleret ad virluleni praiire. c Gon- , tra te venict, ct ingredietur principaius primus, regiium Babylonis, filia Hierusalem. * Propter , /"delicta apud le patrata, supcrvcniei tibi maximus , \ \ valjeqne potens rex Babytoais, qui libi lalia infe- , ; .
ret mala qualia a potenlis regis advenlu fieri par , \
esl.
D , . > ' ^
\ , \
, , .
YERS. 9, 10. E l iiunc car in malis versaris?
. \ t'. ;
Nonne libi rex luus eralT Aul consilium luum pe- ; ;
Hit, quoniam le occuparunl dolores quasi parlu- . >
ricnlis > Jam vero cur lu in mala lanta prolapsa
, \,
es? Equidem et regem nabebas, qui libi dnx belli ; defcnsorque esset; qucm et idcirco olim elcgeras, deposilo (Samuele) quem ego tibi dominari consii- *\' >
lueFam. Tum eliam plurimos apud le babcre pula- / *
bas prudcinia praeslanlcs viros. Quomodo ergo in
,
mala lanla incurrisli, quibus correpia nibil differs
.
11
" P t a l . , i5.
COMMENTAMUS IN WCUAA
CAP. IV.
570
a 1 8 8 niiiHerc in parlu dolenle? qtiae nunquam

; ,
experta fuisses, si lcgem meam observandam cu
rasses. Quod cuoi non feeeris, audi : t Dole, et v i (. 2&) , t ", \
rililer age, et appropinqua, filia Sionis, sicul par, \ , , .
luriens. > Perfer ingruentcs dolorcs, in iisqtie con , \ stanter age quasi parluriens, propiuqttamibus par ,
tus doloribus. Quia nunc egredieris ite civilalt,
. c ,
ct babitabis in cainpo, el venies usque Babylo , \ . nem. Finis rerum luarum esl, et ex urbe in
, \
captivitalem deporlabcris : abducta vcro iu quse
libet loca, projecla jacebis, nt caplivae condilio
, ^ ,
fert, donec ad ipsam usque Babylonem perveiieris*
,
in qua le babilare calamilate tua obrulani neccsse
,
est. Tum post narratam poeiiam, ejusdcra solulio * ,
nem connectit; c lude le liberabit, inde tc redimct
* c ^ , \ ^ Dominus Deus luus de manu inimicorum tuorum. * Sed posleaquain capliva in ca loca dcveneris, uiide
. '' tibi evadendi nulla spes afifulgcbil, mirabile expe , ' rierisulira vircs luas Uei auxilium; id est,ille vi
, propria le scrvilio el opprcssorum expediel domi, , , nalioue.

.
. *". \
, - ', \
\ . (. 289)
\ (
\ ),
, ,
^ \ \ Q
. \
, \ ,
, . > ?> ,
0, \
*
,
, \
, ,
;
,
' \ ,
. , , ,
\
. " , \
.
,
, \
. (. 290) < \
, \
\ , \
.

, , \
(58)
OXOJVI
VERS. I M 5 . Et nanc coagrcgabuntoir supcr

te genles multae populique, diccnles : liisuliemus;
rospiciaut in Sionem oculi ooslri. Tunc Scyibkae
geittee aumerosae et s#va (dicil vero Gogum) prosperilaleia luam rediluroque aequo auimo noa icreules, iovadent te, valde speraates facile se quae
volueriul tibi srunuias imponere posse. c E l ipsi
non cognoveruut cogilaiionem Domini, nequc i n t d lexeruat consilium ejus, quod nempe adunaverit
eos quasi manipulos area*. * Expcditionem feccrunt
numero viribusque suis conftdentes, scd Dei noslri
scntenliaro n^scienles; qui eos idcirco sivil hoc
cupide bellura conlra vos suscipere, ut providentiam erga vos suani oslenderet, et vires proprias
exsererei, demessorum instar manipulorum 1 9 0
et in area repositornm, universos illos vestraruni
inanuum caedi conlradens. Atqne hac rc sinc dubio
eveniiira laetalus, dicit Israelitis: Surge ei iritura
eos, filia Sion. IIos trbi virtute Dei subjectos,
unquam in arca variis conlcre el consume caedibus. c Nam cornua tua ponam ferrea, et ungulas
D tuas ponam sercas. Contuli tibi baud minorem
cornibus ferreis vim, qna propulsare adversarios
valeas, eosque magis conculcare quam si qis aagulis sereie praeditus enset. c Et bis contabefacies
conteresque populos multos; et Deo consecrabis
niultitadinem illorum, el forliiudiaem eorumdem
Domino universae terrae. His tibi a Deo conoessis
viribus hostes omaes prorsns disperdes, quanqaam
plurimo numero; et tiniversae ejus multiloiiinis
excidiam Deo imputabis, qui cum lolius terrae sit
Dominus, toiam iitorum pro tuo Ubito fortitudinem
exsufDabit. Doinde hostium aggressionem narraaa,
eujus causa qug supra eonl dicla palienlur, a i l ;
(38) Cod. Vat. , cod. Vindobon , Dc Wcgn. lcgi aiavult (?).
37*
TflEODORl MOPSCJESTEN!
572
, ; ,
^
CAP.
. E\
V.
. *, '.
' ,
, ,
^ *, \
, [] , '

.

.
, , ,

VERS. 4, 2- Nunc sepimento sepietur filia :

obsidionem posuerunt vobis : virga percutienl in
maxilla tribus Israelis. t Ilrcc paUentiir, inquit,
quia numero viribusque suis fidentes venerunt,
sepientcs vos et circumdantes ceu quadam sepe
multitudine sua, ut coinprehensos omnes funditus
perdanl;ac propemodum maxillis veslris poientiae suae verbera infligentcs. Mox etiara belli ducem
dicit, ut ostendat haec esse eventura, propterea
quod cis iroperabrt i!le qoi volunlale Dei ad id officium est promolus. Et l u , Bethlebem domus
Ephralba, nequaquam minima es, ut sis in millibus Judae : ex le mihi exict qui sit princeps in
Israele; elegressiones ejus 1 9 1 a b i n i t i o , adie-
bus xternilaiis. Naro qui nunc Beiblebem orien- ^

dus rex vesterest, etiamsi vos cxiguus videmini
' . * 0
numerus prae illo hoslium, meo Umen favore et
, (. 291'/ tiribus, contra bostium bellum, inultorum licei
,
\ ,
alque potentium, abunde sufficiel: quandoquidem
coelitus ei ha?c electio obvenit, jam inde ab eo
teropore, quo Davidi Detis promisit fore ut succes-
soribas ejus regnum conservet. Quare et bic ab ea
promissione in rcgnum provectus, par erit prae- ,

sentium raalorum suslinendae rooli. Loquitor^cili ,
cet de Zorobabele : hic cnini tuac erat Israelitarum
'
rex, Davide oriundus, per tcmpus reditus Babylone,
*
et Gogi adversus Hierusalem expeditionis.
, , ,
.
Sed laraen illud quoque manifeslum e s t , quod
, \ etiamsi de Zorobabele , secundum praecedentiura
, ,
tenorem, dicta sint liaec, qui de Davidis posteris
erat. nibilominus verus dictorum terimnus in Cliri \ \
sto Domino exilum habuerit; quia et tola Davidi
.
facla promissio de regni continualione, videtur
priorc signiOcaiu successores ejus denolare in regno ,
Jsraelis; re tamen vera Chrislum Dominum iacar-

natum porteadit, qui de Davidis successotibus or ,
tus, verum el immutabiie regnura tenet. Atqueboc
, (. 2 9 2 ) ex octogesimo praesertim octavo psalmo cognoscere
quivis manifesle polest; ubi affiriuat, regni pro- .
imsaiones ad ipsius posteros successores periinere. \
Be quibus tamen dicit: < Si dcreliquerint filii ejue ,
legem roeam, ei in judiciis meis non ambulaverint,
et justilias meas profanaverint, ei mandala mea
,
non cuslodierint; visitabo in virga iniquitales eorum,
el in verberibus peccata eorum : misericordiam au- ^ , lem meam noa dispergam ab eis . Certe patet , , convenire ba?c Davidis successoribus Israelis regi- ^ ,
b 8 futuris ; quos quidem peccantes punitumm 1 9 2 e spondet, non lamen regno omnino cxclu- ' . > sururo. Pergit aulem denotare Chrislum Dominum

8k
* Paal. LXXXVHI, 51-54.
5TJ
COMMENTAIUUS !N
574
CAP. V.
, incarnatum, in quo promissionum suarum veriia , - lem exilura habuisse ostcndil Deus. Nam \erba :
Ponam in eaeculum sneeuii semen ejus; ei thronum

, ' ejus sicut dies coeli; et semen cjus manebit in ater num; et thronus ejus sicut sol iu conspeclu meo,
, et sioul luna perfecta in aeternum , motissimuin
, est de nemine successorum Davidis dici potuisse :
perspicue aulcm Clirisli Domini regnum perpeluum
, \
ostendere, et immobile multa cum virtotc mullo, ,
, - que splendore in poslerum lempus perseveraturum.
' Alque ila praesens testimonium, convenicns quidem
(. 293) secundum verilalem atque evidcniiam aciarum re , rum compericmus in Cbristo Domino, jtixla evan , - gelicum lexlum : sed tamen dici eliam de poslo
ris Davidis, qui per lempora secundum Dei pro,
- missionero reges leraelis cxsliterunt : unde nunc
^ etiam propbeta de Zorobabele merito inlellexit.
, - Nam cum de rebus posl reditum Babylonc loquatnr,
* el deGogi incursione, consentanee nieudnii et illius
de ltovidis slirpc hominis, cui tunc principatus
, - traditus c r a l ; ut osiendat, quaecunque bic ad salu& tem geolis fecerit, ea ex Dci ad Davidem promis , sionc vim accepisse. Unde et d i x i t : Egressiones
, ejus ab inilio, adiebus aHernitalis : i qutbus verbis
, * signiOcat, quod eupra diclum fuit atquepromissum,
id Deum reapse pronumiavisse , alque ab initio u l
,
fleri posset, consliluiase. Postea addit:
,
* , t ' :
, *
.
,e
2 % ** '
.
(. 294)
*
, , , , ,
c ,
, , '

, ' ,
,
,
,
, .

.
,

,
,

. 1
ibid. 50, 33. " L u c . i , 32.
Isa. xxvi, 18.
VERS. 5, 4. <Proplerca dabit eoe usque ad

teinpus, quo paricns pariet. > Parltirire el parere
saepe dicil divina Scriplura, cum in mediis calamitatibtis divinum insperato auxilium affulgel. Sic
ait:Proptcr timorero t u i , Domine, in ventre coacepimus, et parturivimus ac peperimus spiritum
salutis quem in terra fecisti ; ut dicat: Quia
1 9 3 te limuimus, concepimus in nobU ineffabilem
gratiam luam, a qua per mtdtos dolores in mali*
maximis aalus nobie mirabililer parta esi. Igitur
hoc quoque loco, quasi Hienisalem ex divina gratia concepissel, atque hoc donum pcperisset, cwjua
beneftcio ipsi salvi exslitissent, bosies contra fundilus periissenl, ail 86 tnimicos exitio iraditurum,
quoniam nrbi Jerusalem post dolores rnulio quos
pertulit in hostium iacursu, mirabile partum esi
Dei donum. c Et reliqui fratres ejus convertentur
ad Olios Israelis.t Tanc omnes a captiviute reduces, coromuaem eiislimabunt rcgem Zorobabelem:
haud diutius seorsum decem tribubus sub regno
constitutis, solis vero Judac ac Benjamini tribubue
reges de Davidis stirpe ut aaiea habenlibus; eed
cunctis unum regem Zorobabelem abblnc agnoscentibus. Sic etiam beatus Oseas aiebat: Et congregabuntur Alii Judae el Olii hraelis in id ipsuro, coat T
575
THLODORI MOPBUESTENI
stituentque sibi regnura unum . Tum et beaius

David: c Ecce quam bonum ct quam jucundum
liabilare fralres in id i p s u m * ! concordiam ipsorttra fuluram circa rcditus tempus bis verbis significans, quam conservabant sub uno rege consliiuti
deinceps. Hoc ilaque pariter loco propbeta a i t :
< et reliqui fralres: pro eo ac d i c a l : (iuncli qui
extra.Jud tribum sunt, conjungentur cum reliquis Israelis Aliis, unum eumdemque regero babentes. c E l stabil et videbit el pascet gregem suum
rum forliludine Domiuus : et in gloria nominis Domtni Dei sui erunt; quia nunc magnificabitur usque ad lerminos lerre. E r i l , inquit, per ejus
tetnporis regem propria cura pascens Deus, qui et
illos illustres nomine suo efficiet: conscanterque
M
57
ol !\ ot \ \
, (. 295) . \
\ , * \ \ >

,
' \ .
, \
, , \

, \ ,
\ , \
\
. " , ,
per universam lerram mulia cum admiratione lau-

, \ dabitur, quia t o l tanlaque pro iis fecit, 1 9 4 qui

illius noroen participanl; qui sunl Israelis
ftlii:

quos nunc quidcia de captivilate praeter omnem
, ' \
speni reduxtt: postea vero victoriani pauco illorum
,
nuroero pairabit, qua innumerabilem forliura viro *
rura mullUiidinem,per hos burailea paucosque, sua
* ' virtule oroaino proQigabii.
, ' ^^ , (. 290)
, \
.
Sic autem cuui ea dixisset, quse post reditum
' Babylone fulura erant, qoas nimirum sub Zoroba- Q ,
bele, Davidis siirpe o r l o , juxta Dci promissionera
, regnante, ipsis sine dubio conlingerenl, promissis
propriis fldelem Deum volens propheia ostendere,
, (59)
et multam iis,qua3 secundum ejusdem beneplacilum
,
flunt, robur prabentem, rerum Zorobabelis exem *
plo ulilur. Caelerum quia multo serius baec even ,
lura videbantur, scilicet a Babylone reditus, et
, \
Gogi post illum redilum expedilio; commemorat
*
propiora, et quae baud remotum exilum habitura
,
erant, res nempe Assyriorum sub Ezecia ; u l ex
\ ' , '
proxirois, seu non multo post fuluris, fldem iis
\ * ,
conclliarel qua? loaga post tempora forenl. Conslat
autero haec praedixisse prophetam, ul liber ostcndit,
diebus Joatbami, et Acbazi, et Ezecia; ila u l va- .
ticioium prope absit ab Execiae rebus. Sed laroen
tunc portendebat, et quasi ante pedes proponebat
exitum omniura , coram iie qui cum anle rem gestam excepisseal prophetto vocera, eventum quasi
proximum aapiciebant; ut sic osienderet reruai
Execiae proximarum, cum illis Zorobabelis multo
post fuluris, cognationem; atque ex utrisque palam
facarei, quanla esset divinarura promissionum vis.
Unde noa tunc tantummodo cum babebant lsraelilae
Zorobabelem ducem, sed antea quoque cum Ezecias ipeis dominarelur , ex Det.prornissioae ipse
pariter priacipaium assecutus, lanius exerciius advertus Jerusalem veniens nibil valuit efficerc, quia
M
,
* ^
* \
, (40)
(41) ,
(. 297) '
,
,
*
'
()
, \
, \
Ose. ,. Psal. cxxxn, I .
(59) God. .
(40) Ita Cod.
(41) Cod. ::.
COMMENTARIUS MlCHJEM CAP. V.
577
578
, - divinmn aderai
auxiliuni ei qui cx Ifei pro ,
missione regiium Israelis lenebat Quaftquam vero
, ^ ' iideirt hoslGs decem iribuum rgnum tam facile

subjugavcrant, nihiloidinus ciim post iliam viclo
riam Jerusalcri agrcssl esscnt, ab angelb cladem
, passi sinit. Exploratum est enim tunc quoque d i * xissc Deum : Urbem banc et propter me et pfopler
, Davidem servuni meum defendam; demotistrans,
. \ quod promissorum Davidi memor, nunc quoque
, * idein pracstabit, opem prabcns regnum Israelis te - nenti, id est Ezeciie.
, , '
, .
. ',
- VERS. 8, . Posiqvam itaque dixisset res Zo, , ^^ , robabelis adbuc sua seiate remotas, necessario ob
, eventuum cognationem, ad propositionis confirmationem, memorat expeditionem Assyriorum sub
,
, (. 298) Ezecia, ailque : Et eril Iiaec pax, quando Assyrius
c , * venerit in lerram vestram, et quando ascendcrit i n
, ' regionem vestram. Quod aliquando faciet Dominiis per Zorobabelem, lanttim sedans bellum, vali* . > , ,
, danique pacem suis concedens; id ipsum illo tempore nobis propinquo faciet, quando Assyrius vcniet
,
conlra Hierusalem: tunc enira mirabiliter tanlaiu
, *
' , - profligabil multitudinem : insperaum autem suis
concedet pacero, Ezecia regnante, ex Davidis suc cessoribus, secundum divinam promissionem. Mox
futura dicens: Et consurgenladversus eum septem
, - C pasiores, et oclo morsus hominum. E l pasccnt
. * c Assyrium in gladio, et terram Nebrodi in fovea
* , ejus. Septerri pastores, et oclo morsus bouiiiium,
fabulosius nonnulli intellexerunt, dum septem
, pasiores, seplem numerant propbeias; ocio auiem
. > , < morsus, Ezeciam cuiri suis regni adniiiiistris esse
, > aientes; nam nec qui sint bi octo, dicere poluerunf,
, solaque adiirmalione sermoni suo fideiu fecerum.
, Quod si rcvera de regni administris cogiiare quis
, ' velU, rouilo plureS quam octo esse poterunl. Scd
, 1 ^ 6 * f r o r bis qui ita cogilarunl, idoo obre - psit, quia non consideralo divinae Scripiune idio , lismo, coacti sunt fabulas confingere aniles, ut
. (. 299) aliquid dicere viderentur. Est aulein diviiuv Scri , plura idiolismue, perfeclum numerum interdum
, - appellare seplenarium ; quidquid aulem ullra sepie / , narium est, pro excessu habere. Nam quia scx
. diebus iecit Deus coclum et terram, et seplimo
reqUievit (quare et Judsei banc ob causam in sab , * ; balo otianlur); lotus aulem dierum mimerus inlra
6 boc seplenarium revolvi solel, cunctis a primo i n , ( cipieulibus, et in &eptiraiim dcsinentibus; el post
), bebdomadam denuo ad priir.um recurrenlibus; bac
- de causa divina Scriptura, seplem appellai id quod
, est pcrfcclum c l absolutuin ; oclo autem, ut dixi,
* , - cxcessum.
, Ota ,
, , , .
, l!a Deus a i t : Scplcm vlndktas cxsolvcl**. >
e n
Cen. iv, 15.
Ut iicat: Qui occiderit illum ob suroma crimina, * ,
maximaro aliquam plenamque ipsi imposilam com- >, \
perietur pcenam persoWere. Simile quid apud
Ecclesiastem: c Da partem septcm, imo et oclo .>
\ *
Ut dicat: Abunde tribue indigentibus, et ne renuas , ' ,
hac in re excedere. Hinc bealus Peirus: Quoties , \
in me peccabit frater meus, et dimitiam 111 i ? num *
* c ,
usque septics*-? septenarium dicens numerum ut
, ; ; ,
snlticientem. Queni ab eo magnopere superari volens
*
Dominus, subdidit:Non dico tibi usque seplics, scd
, , (. 300)
iisque septuagies scpties. Consimile quiddam hic
c , qtioque dicit. Namque Assyrium cum exercitu suo
advenienlem, magna aique gravissima angcli mini- . * sterio irreiivit Deus punitione : mullis enim inler-
, ,
fectis, in fugam sc reliqui conjecerunt; et locorum
incolis facilis praeda effecti, sexcenta passi sunt mul- , * , tifariam mala alque a imiltis, dum fugientes facile
, \
admodum adorirentur, et deprehensos occiderent.
Postrcmo multa cum ignoroinia rex eorum ad pro- , \
priam ditionem reversus, a Hberis suis interemplus ,
avati u i i : u l exploratum 1 9 7 - punitionem illts i n flictam a Deo gravissimam; nec illis solum ab an- *
gelo circa Hierusalem percussis, scd reliquis eliam
qiii gravi timore correpii indidem fugiebant. l)e , quibus eliam bealus dicil David : c Pones eos dor-
,
sum ; in reliquiis luis praeparabis vultum e o r u m .
\ , \
Iloc eignificans, fore ut omnes in fugam convertanl u r ; commoveatque iram suam etiam in superstiies
Deas. Hoc igitur vull hoc loco dicere, dum septem \ * \
paslores suscilalam i r i a i l ; declarat scilicet divinae , < ,
pnnilionis gravjtalein, quam perfectam plenamque ^ *
per angeli cladera adduxit illis Deus.
,
, \ . (. 301)
, *
, \ .
Oclo bominum morsus dicil, u i curaulum incu ,
biturorum post fugam illinc malorum denotel,

multisper ea loca hominibus, nlpote qui in sedibns ,
propriis perstabanl, fugienlfts perdenlibns; necnon \
et illos qui in patriarase pulabant cvasisse, quibus- , , \
cum regem quoque a suis libcris interimi conli-
' \
g i t : quam rem eleganle vocabulo dixit bominum
\ >
inorsus, ut ab angeli puniiione disiinguerel. Postea
dicere pergil: c E l pascent Assyrium in gladio, et
,
lerram 'Nebrodi in iovca ejus. Ut dicat gladio
. \
consumendum Assyrium, qui propriam quoque re \
gionem cernet vaslatam : quod reapse malum pas- D * ,
, sus poslea a Babyloniis est. Jam terram Nebrodi
illam nuncupat, quia illis fuit in locis Nebrodus , \
gigas, qni regiam dignitalem apud ipsos oblimtit, * ,
magnusque visus esi apud ejus temporis bomines, ,
virium suarum conscientia elalus. Sic enim ait ,
Creationis Hber: c Hic fuii gigas venaior coram .
Deo. Propterea dicenl: Sicut Nebrodus gigas vena- * tor coram Deo: > fuitque capul regni ejus Babylon. ,
* >
Quia igitur hnjus causa superbiebanl Assyrii, ceu
* magnis praslantes viribus, ulpote a lali viro pro91
s i l
9i
9 1
Eccli. , 2,
Malth. xviif, 2 1 .
381
C O M M E N T A I U U S 1N UKIIJEM
CAP. V.
335
vuv , - geaiti, boc fere dicere voluit propliela, quod quae

, , rortium virorurn 1 9 8 videbatur esse patria, ca
, - tota ab hosttbus pessumdabilur, nibil ei suisviribus
,
profuluris quibus superbiebat, propler divinam
, iram. Consentanee demum prxdiclis propheta,<Li ' - berabilque le, inquit, ab Assyrio cuni Teneril in
, .
terram veslram, et cura ad fines vesiros asccn , \ ^ , derit.
, , ' \ , \ * . >
. *-\ VERS. 7-9. Deinde graiuni niintium Israelitis
, canens, fore ut nibil mali ab Assyriis patianlur,
* t \ addit: t erunt reliqtiiae Jacob in gentibus in medio
populorum multorum, quasi ros a Domino cadens.
, \ ' ,
et qiiaei agni super gramen, ut non congregelur
, - & quispiam, neque subsistat in iiliis homimim.
. \ Elenim qui relicti fuerintin Judaeasivellierusalem,
, ' , venerabiles extraneis cunctis videbunlur, multoquc
, , \ digni sttidio, haud secus quam agricolis gralus csl
, - ros tempore proprio dectdens: similesque appare bunt ovibus depaeceniibus graraen ; sic enim per * (. 305) euntium atque fugienlium carpent exuvias: ex quo
timor iiet cunctis bominibus, quominus eos bello
,
* \ quatere velint. c Et erunt Jacob reliquiaa in genlibus
in medio populorum muUorum, u l leo in jumentis
* . < \ silvae et ut catulus leonis in gregibu* pecorum,
qui cum traasierit el dividens rapial, non eel qui
, , \ eruat. Exallabilur manus mea supcr tribulanles te,
et omnes inimici lui inleribunt. > Haud dissimiles

\ , \ - Q leoni eritis besliis tremendo: adeo cunctis extranois
Assyriis
.
A<f.<..AZ.M.
.
/ \
\
-
\
" tf poslbinc lerribiles,
.!.:/. propier
na>s\>
.kicladem
. \\
Ace%tivestri
>ic
causa illalam. Nam sicul leo (catulumautem rursus
. \ .
\ , , dicit eurodem, leonis natum sic appellans) grcgi
* ovium repenie indicens, quolquol ex bis volueril
, - pro suis viribns rapit, ila vos forliores boslibus
( vestrie abbinc esse repulabimini, quoniam lania
,
pernicies aggressoribiis vestris obvenil.
), ,
,
,
VERS. 1 0 - 1 5 . Postquam hac Israeliiis even. "-\
tura, plagoe causa Assyriis imposila;, propbela
,
1 9 9 cdixil, deindc eoruradoni Assyriorum pceuam
\ '
laiius narrat. Namque illolempore, ait, cunctos
. ,
equos currusque destruel Dominus; u l dicat: Uni\, \ *
(p. 504) - vereum bellicum apparalum prxstabil inutilcm

cunctasque tuas urbes perdet, quanquaui ex his
, \ - aliquae satis lirmae mulloque muniuc praesidio esse

videanlur : cum iisque peribunl quolquot lu dsemo \ niaco cultu proseqnebaris: nam vocabulo vencficia
(42) id denotat; nempe iocamationes, auguria, et quae ,
cunque bujusmodi apud eos flcri consueta. Ergo,
ne reepondentcs quidera per oracula erunt, sivedi*
vinaiionibus oraculisque utentes: quia idola tua
\ omnia tilulosque supremo tradet cxilio: ita ut oe si
- \ - vohieris quidem, veleres rilus tuos frequentare
- valeas, et opificia manuiira veslraruni adorare. Ex cidcnlur eliamluci, in quibus superslitioncs veslras
\ agilis : civitalcs dcniquc omncs dcstruam. Atque nl
(42) Cod. .
VAC
f t*i
THEOWftl
583
nOPSUESTENI
584
tummatim dicam, ira ac furorc commoius maximam

gravissimamque vobis poenam imponam atque peruiciem, quia mea noluislis absiinere terra; sed
banc quoquc prseler beneplacitum raeum depopulari
voluislis. Jara ubi de futura poena Assyriorum d i ccndi finera fecil, propler illorum adversus Hierusalem ausuni, ad populum verba convertit, nunc
opportune higralum illius animum reprehendere
aggrcdiens. Quin adeo trtbunal qiioddam staluens
propbeia, sic a i t :
,
\

,
* , ,
,
\ ,
,
\ \ .
' ,
, (. 505) . KaV
CAP. V I .
VERS. i - 5 . Surge et judicio discepia cum
momibus, el audtaiu colles Vocem taam. Audhc, cot- '
les, judicium Domini, nec non valles fundamenia
len-afc, qoia judicium Dcmiino cum poputo stio, et
cum Isracle discepiabit. Sed quia tot tamisqae
2 0 6 i " eos Collatis a Deo bendtciis, ingratum nihilominus aninium i-elinenf, enjns causa etraui Batoylonicam pertulerunt capiivitatem, sane perfibenter
judkinminstituam imer Deum et ifios : sumamque
judices monies et colles vallcsque, qu antea innulnerabilem tllam exceperuni Assyriorum mulliludlnem Hlerusalem aggredicntium, per omnes extra
locos dispersam : unde plurimus urbis incotas timor
incessil; dein repcnte tot liabuerunt circa seprojecta
cadavera hominum tania nuper ftiiperbia elaiorum.
Digni ccrtc lide tesles bi erunl in judicro, qui et
gpeclaiores fuerunt. Mox tanquam pro tribttnali
sedens, et jam convicla Israeliiaruni vecordia, corani judicibtis rerumque lceiibus, introducit postea
dicis caiisa Deum ipsum eis dicenlem : Popule
meus, quid feci libi, aul in quo moleslus libi fui h
Profecto res Assyriaca quaj fuerit, constat, et qualis vos providcutix meae demonstfatio exstitiglis.
Superest nt ftiihi dicatis, nunt parttiii vcl aiutium a
nie conlrislaii fueritis, num aliquando nocuerinr,
aul oinnino moleslus vel gfavis vistis vobis fuerim.
Mox, qiiasi nibil Cortlfa IISDC bisccre audentibus,
Rcspondc mibi, > inquit, quasi dicat, Fare age si
quid babes; adtniltam enim, si vera loqueris. Tum
cen iilis pforsus silentibus conscicnlia sua convic. lis, et Dei verba nullalenus falsilatis argnere valenlibua, pergH dlcere : c Quia eduxi le de terra
iCgypti, et de domo servilulis redemi t e ; etmist
ante Facicm tuam Moysem et Aaronem et Mal i a m . t Num ergo hrcc mihi relribuis, qaia le i n sperato tam acerba libcravi servitute, Moysc,
Aaronc, ac Blaria minislris ac docibus tantl beneHcii ulens?Popnle tneus, memcnio, qiiid cogitaverit
contra 16 i-ex Moabita, et qnid responderii ei Balac
Moabilarum rex; et 2 0 1 4 - d fesponderit e! Balaam ftlius Beori, de Scbocnis usque ad Galgala, ut
agnoscatur juslilia Domini. Jam tu fac memineris
Babci quoque regis Moabitarum, qui ad se contra
vos vocavit Balaamum ;bic atitcm primo quidem ire
. q r .
. '-'. c ', *
\ * , *
,
, ,
. '*
, \,
, \
, \ ,
* .
,
'
\
* * \
, , *
>
^
, . *
, \

\ ,
(. 5 0 6 )
c , , ;
, ,
,

, *
, ,
, * '
, c
, * fva ,
, . \ , \
,
, \
*
\ ,
,
, \
\ . ,
*

3S5
COMMENTAIUUS IN MlCHJEiE CAP. V I .
, . noluit, raandaio meo : po&tea profeclus, nullalenus

( p . 5 0 7 ) \ m a l e d i x i t , sed prout ego v o l u i benedixit. Quibus
, 6; e i OBinibus compertuui vpbis est, jwe recUim jiis
' pro vobis seroper persecttium coatra adv^rsaotes
* vobis injusie, quos omnes ab&qae lla venia p u , ' ,
nivi.
,
, .
. ^-'. \ ^
VBRS. 6r. El qiiia fiullam coiiiradictionem
,.
verba beec patiebantwr, palroni velnti personam
, propopulo propbeia sumens,bjaecait: c < appre < beadaoi Doraiourn? auscipiam Dewn excelsum?
; ;
Tanauam popaio hoc dicente, sic a i l : iûoniain
\ , \, ^ mullis beoeficiis ingralus ui, quid nunc me iacere
oporiet, u i Deittn laibi recitpereni, a quo jnortfeus
, , meis rae sejunxi? quomodo plactftorumejus jam
, gludlosus vitkbor? Num apprebendaoi Doooioufii
; bolocausiia, el viiulis amiiculis? suseipiet
; itanious mille arielee, vel deceminillia piagniuni
, ; bircorum ? Num dabo prunflgeniia raea pro iropie , - taiemea, iruclam veniris fpei pro peccatomeo?
; , Quaei aujbigefllibws ipeis qki agere deceret ob
vecordhe tanLe remedium, sic a j i : Nttm iHaro pla ; '
, cavero, si bolocaueia vUulorain anaieulorum ob , tulero, velnuHia aui decem mlUia arietum ei affe ( . 5 0 8 ) ', , , ram aiqueoviaio? E i si primogeniia generalioniira
, [] meawim ei exkibeam, aam exaataa roeapecoaiuni
\ ^ delevero ? Huic vero populi dubiiatiooi rospaadens
, propbela a i l : c Nunlialumne tibi Juil, boiao,
, q u i d sit boutun, ei quid Domiaus r e q u i r a t a te,
; uisi ut facias j u d i c i a m , el diligas misericordiam,

et paraius sie ambulare post Bqminum Beum
, , , \ luum? Omilte, i n q u i t , holocausta ct vicliaiarum
, * , \ mulliiudinera,et primogeniLomm oblationem. Quod
, \
ei libi curae esl 2 0 S Beutn placandi, Uia fac quae
; , \, libiolim facere raandavit perMoysem Deue. Quaenam
\ \
baec? Reetum inomiMbus exercere j u d k i u m t dis * , crimcn, ut bonum malo praeferas : quanlaro poteria
benigaiialeiu et iDisericordiam in proximos taos
. ; "* expromere; paratum te esse utomnimode Dei v o * , - hiotalem sequaris. DicUinsumma :<Dilige3Don>i, * nura Deom t u a m tolo corde tuo, et tota mcnte
, oot - D lua, el lola aainiaUia; et diliges proximum luuin
sieul te ipeam : quseqaidom dicta fueranl antiqui , [] tus per Moysem. Uaec facito, inquit, quse Bcus p r a
. , viclimis aestimat.
, c ; ,
, \ , ( . 5 0 9 )
* , \, .
. '-'. VBRS. 9-12. f Vox Doroini civilali ncclama, \ . > biiur, salvabilque timenles nomen ejii3. rHsecsi
, \, , - fecerit, vox quaedam Dei esse videbilur civilas,
beaeplacita ejus faciens; et opere divinaro legem
,
demonalrans: quo fiet ut in quovis periculo cives
, \ \
ejus divtna luiela prolecti, nullam molesliam ca , piant. Exin adbortando, rursus verba ad populum
convertil propbeta. c Audi, tribus : et quis or ", , ; nabit civitatem?Nura ignis etdomus iniqui thesaurizaas ibesauros iniquos, ct conlumelix iojurias? >
\
Maith. , 3 7 .
f,
587
THLODORIMOPSUESTEM
58
Neque igais ornare urbem valel, quam potius d<- ;

slruit: neque impius vir rouito cum sludio peccans; * *
conlumeliose et inique vivens, vitabit ptinhionem. *
,
Pessumdant enim , baud secua quam ignis, bomines
hujusmodi cWilatem.c Nura justificabitur in statera , , *
injustus, et in saccello pondera dolosa? de qutbus
divilias suas impielalis iropleverunt, et babitanles .
in ea loqutdiantur mendacia, et lingua eorura exal- ; ,
tala est in ore ipsoruro ? Sicut enim in anomala \ , *
ei inaequali slalera juslum ceroi nequit, neque pon- ; >
dera fraudulenta ei vitiata recipi: ita nec illi qui
opes suas ex iniquitaiibus augent frui bis poleruut. , \ Nam isii oinnes civitalis incoke, cuai fallacia v i - , (. 510) *
ventes, 2 0 3
superba uienles roenle, nullamque
l)ei rationew babenies, necessario dtvinam vindic-
,
lam experientur,
, \ ,
.
VERS. 13-16. Et ego incipiam tc percutere:
. *- \
delebo vos in peccalis vestris. Qui ita vivitis, ego , . >
casligalione mea pcrcutiens congruopcccalis vesiris ,
modo omnes pessumdabo. c Tu comedes, et non
.
saturaberis. Brevi enim parlas opcs tempore tec (42) . '
iiens, baud usque i n linero iis frueris, quia libi ,
poenae causa eripientur. c Fientque libi lenebrae, ,
fit declinabis, et noii saWaberis. Caligiiie veluli . \ * \ ,
obrueris ultione mea, cujus vim decliuare volens, \ . *
non poteris. c Et quicuaque salvaii fueriut, gladio
' *
iradentur. > Etiamsi brevi forlassetemporeevadere
, . c \
videaris boetium ultionem, atlanien omniuo ca- , ^ .
pierie. c Tu seres oleam, et oleo non uageris; vi -
nucn cultura parabis. et non bibes vinum. Belli
, ;.
etragi succumbens, ne laboribus quidem tuis, u l , \ * \ ,
par est, frueris; quos omnes ab bosiibus vastari
\ .
consenlaneum est. c Et delebuniur legitima populi , , ,
mei, et oranu opera dorous Acbaabi. ambulastis , (. 511)
ia voluulaiibus eoruoi, ut darem le i n perditto- , , * *
nem, el ownes habitaales in ea in sibilum, et op- . <
probria populi mei accipient. > Tunc omuia coleu- \ ' * \
dorum idoloruai legilima quae observabatis, i a i i - , ,
tantes Acbaabi el a?qualium i l l i regum exempla ; \ , *
coacervala destrueatur, et vos cum tllis : quo fiet . \
ut exleri omnes vestrum exitium speclanles exsi- , btlent, el mireiitur tanUin vestrae fortunae conver- D *
siouem, vobisque exprobrent quod peccalorum
,
veslrorum eausa bsec paliraini. Aique ita eventu
ram illis ullionem minalus, exin roore suo dicil
*.
causat fulurorum eventuum, eub laroenli flgura
\ ,
narrationera insiitueas : decebat cnira apprime
*
prophetam sub 2 0 4 gemituum forma, condolen- *
tem nimirum palienlibus, el eorum sibi peccata , ,
sumenlem. Quid ergo ait?
,
*, \ \
* , . ;
CAP. V I I .
. '.
VERS. 1. Vae m i h i ! qui factussuui ut qni
. *. c ! e t
(42) Cod.
539
COMMENTARIUS I N MICHJEJE C A P . V I I .
390
,
.
\ ,
(. 312} * '
, ,
,
\ ,

,
\ ,
\
, -
slipulam in messe colligit,. el racemulos ia vinde*

m i a , c u m non sit bolrus. Primitiva comedere desideravit anima mea. > En mihi lugere subii, tan*
tam populi ad malum inclinationem videnti, ut
nullus apud eo justitfce fructus appareat. Perinde
igilur egu paiior atque agricola, si messis tempore
cuactaB i l l i fruges depereant, vilemque siipulam
loco maaipulorum cogaiur colligere : vel certe i n
frucluum abundanlia, manipuioruni penuria laboret ; vel vindemia inslanie, botros nullos compe*
riat, sed vix breves racemulos colligal. Sane hoc
lempore, posi tanlam a Deo impensaw curam ac
seduiilalem, necessario dcmum pietatis alque virlulis fruclus exspectans, rara apud ipsos oronino
comperio bona opera ; nam nec prioiilias aliquas
6 , apud eos videre est, quanquam id raaxime opU bam. Etenim sicut ex maturis fructibus priroiliaa
- solemus sumere, id esl primitivos; unde ei beatug
- David : c Et percussil omne primogenilum i n terra
\ ADgypli, priniitias omnis laboris eorum in taber ,
naculrs Chami ;hoc dicere propbeta v u l i : I n
\
magna sierilitate, cupidilas me inceseit inveniendi
* c aliquid apud ipsos quod primiliarum loco essel.
, > ,
, .
VERS. 2 - 4 . E t ploralibus insistens: < V luibi,
. '-. (. 313) \ ! , aaima, quia periit pius de lerra, et qui emendate agat
, \ io homiaibus non est: oranes de sanguinibus judtck)
, - contenduat, 2 0 5 unusquisque proximum suum
pressura premil, ad oialum manus suas parat.Prin
ceps poscit, judex pacifica verba loquitur, deside * ,
, rium auimae ejus est.Quicni digne plorandum s i l ,
. , siquidem nullus Dei tioior apud eos usquam est?
' ; quo fit, u l nerao qui officium sequi velit inveniaiur.
Cuacia borum crimina i n caedibus versantur, qoia
\ , non susliaent levia peccare, sed ad homicidia raa , * nus iatenduni: unusquisque pro viribus, doloriboa
angustiisque proxiraos sibi pauperes irretire cona *
tur, et ad patranda scelera alacres sunt. Preterea
\
princeps aequitatis immemor, pecuniam poscit,
,
\ aique ob baac dissimulal peccautium iiiiquilales:
, - judex aulem, omissa juris diclioae, blandis utitur
sermonibus, ul bis injusta sibi lucra conciliet, ad
, \
* - quac animi cogitaiionem intentam babet. t Et auferam boaa eorum, quasi liaea comedens, et am , \ , f bulans super regulam in die speculalionis sus.
Obbaecin absoluta leconstiiuam bonorum egeitale,
,
, \ more lineae, bosliuro manu quidquid est apud to
, \ praeclarum destrueiis. Nam sicut tinea in ligni tra . (. 314) becula exsisieus, via gradiene totam illam voral
, atque consumit, particulattm corruropens, aic
, ego paulalim bona veslra auferam; et poslea,
secunduin lempus quo magnitudinem peccaiorum
* t ,
, \ vesirorum epeculalus fuero, coogruum factis supplicium iuferam. V ! v a ! ultioaestus venerunl;
,
nuuc eruut Oeius eorum. Venit dies, quoiu ]
*
PtaL LIV,36.
391
THEODQRI
MOPSUKSTENI
3W
cttorutn pconas des; quorum causa nunc te flere ^ ,

dec^l, quia ex inlaiis malis scnlis quanlum tibi
.
1'ucueris tuo in viiium lapsu.
, , \ . > ^ , , \
^.
. '-*. \ YERS. 5-7. Et futurorum nialorura roagnitu , dinem demonstransu Nolite credere, inquii, amicU
, \ neque sperelis a ducibus : ei, quae lec- cubal,
"
cave quidqiiam concredere : quia iitius .eonttjmeliam facit palri, ei filia consurgit adversus matrein ,
, \
suam, nurusQ0 adversus sdcrum suam;eijnimici
\
.
hominis, cuocti domestici ejus. > Nemo tuuc alteri
auxiliabUur, non amicus amico, non princeps , , \ *
subdilo, non vjr uxori, non filio pater, non matri ' ,
, (. 515) ,
fiiia, non nurui socrus : nara calamitaiis maguiludo
de sua quemque salute anxium esse cogens ne- /, \ ,
cessario cunctos inimicilia inter se commiifJl, ne- ,
mine de alterius uiiliUle cogitantc, dum unus- ,
quisque plurirai facil salutem suam. Deinde rursus ,
post asrumnarum pr^diclionero, niore ôlito con- ,
versionem in melius uuaUans, c Ego autem, inqiiit, ,
.
ad Dominum aspiciam, exspeclabo Deum salvatorein meuiu : audiet aie Deus nieus. Sed quaravis \
* c ,
tales tanlajque sint calamitates, de Dei patrocinio
\ *
non desperabo: conslanter ad ipsum respiciam,
saluteoi inde exspeclans, quaro eliam mibi sine . > \ \
dubio praebebit; eum, qui in bujusmodi calamila- ,
,
libtis pelit auxiliun), exaudiens.
* \ ,
.
G
Vaas.
i N e l&leris, inimica mea, super
.,'-'. , ,
rae, qata, si cecidi, consurgam : si atabulavero in \* \
lenebris, Oominus illuroiaabit me. Licebit mihi
, . >
. aliqvando ad inimicos meos, pnecipueque ad I d u - ,
mseo* dicere; Vanum est de lapsu meo vos Ue- ,
lari : surgaia de casu, Deo adjuvante : etsi quasi
per medias tenebras in malis gradiar, luce mibi
\
eplendidiue affulgebit Dei auxiliuro. Iram Dei por- ,
Ubo, quoniam peccavi ei, donec causam meam
. < jiidicel, et peragat judicium meum. Educet me iu , (. 516) >,
lucem, videbo justiliam ejus. > Iram ejus, et mo- , \
lesiias inde manantes propter peccala experius
\ , \ sum. Concedet tamea raibi conversionem in melius,
. >
ipee imhi jus redden* de iis quae a cunciis inimicis
iueis periuli inique, mibique quod quum est ad ,
judieabit : meque adeo in propriorura bonoruni
;
spleadore collocabit, ut manifesta alque 2 0 7
' , \ \
dabia apparcatDei volunlas, qua dc juris aquitate *
ftoUicitus, ab incumbemibus malis me subievavil, ,
ot qui mibi temere injuriam faciebahl jusle puni- ,
i t , i d enim denotant verba: c Videbo justitiam * ,
jus.i Et, Aspiciet inimica mca, et operietur confu- ,
aiotie, quffi dicit mihi : Ubi est Dominus Deus

tuus?> Tunc eam pudebit, quod mihi exprobravcrit,
" , \, c
nullum me babere a Dco auxilium, dum videbit
, \ ,
arcanum ejus ergame patrociniuiu. OculiaK-i spc- ; > >i n
COMMRNTARIUS 1N WHCXiAA CAP. YIL
395
+* t*f < & , -

,
orjtft ^&. (
. , t . *
, .
,
\ ,
{. 347)
eiabwr* fiNod. Ego emm noa rnumk gotmn t t berator, ted etimm inimicoram meofma MppHcium videbo. c Nonc erit i n ceacokationeni v i
Jutum v k r u i D . Diea litarae laierie : deletio taa dfoa
illa. * Coneulciberii ab boetibue lali ritii i n viie
quod a turba itineranUtim calcatuf, et ad usura lateris varie roollilur, quemadmodum i i plerumqoe
faciuat qui eam artem exercent, ot mitigata materia ad uewn ilbiro ett aptior. Talis tal qtioque
erit per iliud tempee deletio, id est deleberie ab
butUbus varte coitcukaalibus te, el crudetHer admodum oonterentibui.
\ , .
, , -* , , \ .
. \ \ c VERS. 42, 4 3 . t Expellet legitima tua, dies illa.
Solitudinew, inquil, universalero patierii. Id enim
. , , *
* denolat legitimorum ablatio; nam quandiu durat
\ , polltia aliqua et priacipaius, necesse esl legitima
, ' quoque perseverare, quibus i i u t i solent qui in ea
* \ - republica sunt; verum facta captivitate, legum or, * diuem tolli necesse est. Addit igUur : c E l urbea
* * \ - tuae venient ia conclusionem divisioneroque Aesy . > riorum. > Auferendorum caftsam legitimorura dicit,
qnod Aasyrii deleburU urbee, et pro libito suo

, - partientar. < Et urbea I H muaite partitioaem
. < patientur a Tyro usque ad Syriae fluroen, el a maii
ad mare, ei a moate ad montem. Id est, Cunctia

, \ , islis polienlur Aasyrii urbibus. Hocetiaua propbeta
. , Amosus significal , ditm mala quae ab Assyriis
20 finitimi patientur dicii. < Dies aqoae ac t u * , IDUIIUS. Eritque terra i n desiractionem cum babi tatoribus suis, qui eruiit fructus adiavenlionun
raullitado,
* \ (44)* \ eomm. Superveaiet vobis hosiiura
aquae iaslar cunctos inundans : uade vos multa
perturbatione implebiroini, et veslra omnia vo, (. 318) .
, biscura destruentar, quia faciorum vcstrorum jus , * tam hanc poenam luetis. Jam postquam hactenu*
* dixit inimicorum varieque eos excrucianiium poe , - i i a m , convertit in sequenttbus ad populnm verba.
9 T
* (
, .
. (*-?.4 ^
VEES. 44-17. c Pasce populura tuum virga
, , - tua, oves hredilalis tuae, eoliutira babilaules i n
. j , \, saltu. Sed jam t u , inquit, a tumultu, perturba , lione et bostibui liber, et in pace versaps, da ope , rara ut boneste te geras; quoniam te Deos potaessio* nem suaqa repulans, eruit ex boslibun, el seorsvm
, ab oronibua, quaei oves cum seruriute pasci coo cessit i n palria. c In roedio Canneji pascentur
< Basanitidepi et Calaadilidem, sccunduro dies ea>
culi : et secundum dies egressionjs tuae de trra
*
iCgypti o&lendam eis roirabilia. > Re<;operabuiii
. . > ^loca propria, sicut olim iEgypto cgreî mu|ta ciiiu
9 9
Amoe. t H i , 12.
(44) Anlmadveitamui aptid Mop.uestenum triam

prxocdealium verborum biblicutn additatueiilum,
P a n o u .. L \ V 1 .
quod agiioscit etiam intcrpres Arabicas in polygloitis.

13
>
&99
,506
potentia obtinuerunt Neque enim priscis miaora , , , \

erunl, quai nunc roirabilia ipgorum causa opera-
"
bor. Videbunt gentes, et conftindentur super
otnni fortitudine sua. Qu horura gratia fient,
incutiendo pudori idonea erunt illis qui anlea bel- ' . c "
lum iriferre volueranl, quia bos a divino patrocinio , (. 519)
taula niunilos videbunt. c Imponenl oianum ori ,
tuo. > Miranies scilieet geslarum rerum magniui-
, dinem. c Aures eorum obsuTdeacent. Ne audita
quidem lolerare poterunt rerum, ut dixi, geslariim , c
aiagnitudinem. < Lingent pulverem sicul serpenies .
qui lerram 2 0 9 allrahunt. Nihil aulem rebue t .
Teslris jam adversari valentes, i n terrara corruent ,
niore serpentium qui circa illam volvuntur. c Te- c .
.
nebunlur in conclusione sua. Non modicas angusttas patientur , bvsiibus eos in caedem conclu-

dentibus. c ln Domino Deo nostro obstupescent, . , >
et a lc formidabinit. Magtdludine rerum vcstri
,
causa a Deo pairaiarum, exiasim quamdam palien- , c \
t u r , pavore concidenles, et vos in posterum non , .
dubitabuni nonnisi a Deo talem adeplos esse pro- \
,
videntbm.

.
0
Vcas. 18,19. Deindeposl praedictionem evealurorum ipsis boporum, graiiarum quamdam

aclioaem ad haec omnia in sequeiitibus Deo exsequilur: c Quis Deus u l l u , qui aufers iniquilatem,
et iransis peccaia reliquiarum batreditaiis luae?
Nunc cuin maxime a rebus ipsis demonstratum C
est,el magmtm te Deum esse, el cuucios beaignitaie
toperare, ei peccala dimitlere, et dissiinulare i m pietates, et crga tuorum reliquias liberalitalem
luaui expromere. Et non retinuil i n teftlimonium
iram suam, quoniam volens roisericordiam est. >
Neque enim juslain quam babebat adversus vos
iram diu relinere passus est, quanquam ea jure
oplimo u t i p o l u i l : etenim saepe nobis conteslatus
fuerat qwe pas&uri ob peccala nostra esseimis;
quanquain nos ininarutu admoailionem penei noa
babuimus. Verumtamen ille. cuncta vicit misericordia gua, quaro super omnia exaltare solet. Ipse
coiiverteiur et miserebilur nostri, et projicientur in
profundum maris omnia peccala noslra. Nam qui
nos capliviialem abegil, sua denuo misericordia
ntens, nos reduxit, delens oninino peccata noslra,
et veluli in abyssum quaindam ea projiciens, unde
illa exsurgere et adversus nos pretalere nunquara
poterunt. Deniqtte borum omnium causam recitans, c Dabis, inqnil, veritatem luam Jacob, misericordiam Abrabamo, eicut jurasli 2 1 0 pairibus
nostris, juxta dies priores. Cuncta haec, inquit,
frcisli memor promissionum luarum, qnas patribut
nostris, temporibus priscis pro tua consiante liberalitatc fecisti : promissiones, inquani, illas tunc
eisiecisti, quae nunc erga nos illorum posleros a te
in racn collatai fueruat.
. ', '. ,
* c
, ,
;
5 ,
, (. 520) \ ,
,

. c ,
,
' , ,
*
, $
,

* ,
*
, ^
. ,
, ,
,
^, *
' .
, 6
,
, "
, , , (. 521)
,

*
, '
.
%
COMMENTARIUS I N NABUMUM.
NAOVM .
COMMENTARIUS I N NAHUMUM
PROPHETAM.
, , Ninive ilrbs magna fuit, popbli touitterd abttn , dans, el Assyriacarum oroniura illustrlsstma, ubi
, - regia palatia erant, rexque Asgyriortitn plurimo
, anui lertpore versabatur. Porro hbjus urbis civee,
* , volenle Deofcuasgratise ostensiotiem facete, sictiti
, jam planius dixirous dnro ad beati Jona prophetfam
, commeaUretnnr.Ninivitse, inqttam,ob uniue ignoii
hominls minas, adeo nietn eorrepti fuerant, ut ce , &
leriier admodum resipiscentes, ad viitntem apecta , , verint. Postquam vero indulsit eis Deus, quominas
propoaUum eunm exsecjuereiur, ianla usi sunt
* pravitate animi, tanta crodelilate et malitia morom,
, ut uscet>ta bellica contra decera tribui expo , ditione, omnes i n captivitaleiti abdaxerint; v a * u , (. 322) lisque haroro urbibua el opibua nbiquc direptis,
- adusque Hierosolyma propinquaterint, quam urbem
, capere nitebaniar, sine ulla vel tempUvelreligionis,
, qua ibidem Deus colebaUir,reverentia.
Zk , ,
.

Tunc simile quid coniigit atqoe olim i n iEgypto
Yrfovooiv, , vereanlibua, ubi principio quidem Pbarao rex ocn - neaque iEgyplii itudio impenso Jacob et Jostphuni
&6 , cunctamque horam cognalionom fovebant, quoad
eis Deus banc mentero consenravit. Sed 2 1 1
,
postquam in roultitudinem excrerii popokia, iusla *
baique demigrandi tempus, Pharaonem sivit Deua
, ,
atque AEgyptios eaam expromere eontra Hcbroo*
^ , malitiam, ita u l oroni vi niterentur eos fundilus
e xstinguere : qua occasione Deus atena hraetitat
*
Agypto edtixit. Rero his verbis beatus narrat Da ^^
6 . Q vid c Misit rex, inquit, et solvil e u m ; princeps
, c , , < puli, et dimisit eum. Consiltait eam donriiiui
domus suae, el principem oronie poaaessionis eua%
, *
ut emdiret principes ejus sicut ae ipeum, et seues
,
* ejus prudentiam doceret". vLoqnilur scilicet de
, Josepho, deque bonorillcentia et officiie qurbus
* > eum prosecuiue est Pbarao. Post heec addit : c Et
* * intravil Israel i n iEgyptum, et Jacob accola fuit in
terra Cbami. Et auxit populuni aunm vebomenter,
* (. 923) c ,
roboravilque eum prae inimicis ejus
* Jam ubi
*
PropbeU
narravil
Jacob
ingretsum,
quantrjmqiiH
,
ia numeruo) populus nnivereus crerissei, aubdit :
.
i Convcrtit cor illius ad odio babeadvm populum
,
guuro insidiasque slmendae servis sais *. > Signi , c
ficans, Deo permillenie, immutatos aniiw^ igy*>
,
Ptal. civ,20-22.
ibid.25, 24.
Ibid. 23.
TBEODORI
MOTOIIESTEfti
109
ptioriHH <unu rega guo, qui jain deincepe oderant .,

ol ,
Igraelitag, cogqua iniernecioni deslinabant. Exin
,
vero demigrationem oarrai bealus David.
.
.
Nunc quoque Deus pariter primo quidem gratiae

snae cdidil luculentam demonslralionem, dum ,
Assyriorum regem cunctosque Ninives incolas ad
roeliora convertit : haud mullo post aulem, cum iis \
coacessisset u l suam maliiiam declararenl, sivit * '
eog arma contra Israelitas commovere, ila ut de- , \
cero tribus vastaverint, et Hierosolyma obsederint,
* , '
ianla insania ruenteg quasi ipsi.Deo bellum quo- ,
danimodo inferreni. Sed cnim bic stalim illis gra- , ,
yiasimafn mauu aageli plagani imposuit; vergosque *
io fugam reliquos variis irreiivit calaraitalibug :
quoad in dilionem suam cuot 2 1 2 aaroma igaoini- ,
*
oia regressus Sennacberimus, Aggyriorum illa
lale rex, necem a propriis liberia pcrpessua est. (. 324)
Deinde gentie quoqua iinperium fuaditus delcvit
Deus qai per Babylonios obsidendam Niniven vas-
* '
Uadanique curavit : adeo ut iunuroerabUi populo
,
fiequens civitag et obilissima alque regina, capiiva
* ,
fuerit ac desertissimae solitudini tradiia. Nam giculi
priore tempore, de quo bealus Jonag propbeia lo-
quilur, suae graike indicium Deus fecii, dum repenic , Aftgyrioa omues ad virtulem convertit: ila naac (45) * ,
eosdcm aceleribus iterum dcdilog, marimo cl bor- ,
,
rendo ultionis genere affecit: ulraque re genera .
tini hominee erudiens, til et graliae ejus magniiudinem noecant, giquando vult suara in bomines C ,
beoevoleniiam exproaiere: et viudicte terrorein, gi- *
quando bac dignoa exigliniat, qui pervicaccnt pec- * ,
candi gemenliam retinent.
*
, *
.
lllud Igitor Jonag prophela declarat, hoc Nahu
mttg, ultionem valicinaiis imiliifariam in eos exse- , rendam, qui lanta auperbia adversus laraelitas ac , Hierosolyma usi fuerant, aecnon contra universa-
, (. 525)
lem, qui colebatur ibtdem, Deum. Unde omnibus
claruii, baud permigsunnn Deum futgge baec Is- * ,
roelitis roala ab Agsyriig accidere, niai hmc perpaii ' *
ob guamip'ieialein dignos se prabuiggent. Agevero
,
pogtquam Hebraei paasi gunl mala ab Assyriis im- * pacla, iUamque perluleruot captivilaiem, dum i m - '
pietatis gu poenas peaderent; consequenter Deus ,
ad eos, qui calamitaleg illag conflaveraril, iram ,
suain trangiulil, coiisilit vesaniam puaieng, quo
aasi fueranl cooira Deum ejnsque faindiares arma ,
capere. Igilur Israeiiias qaidem, ceu 2 1 3 *" *
obnoxiog ob impietaiera c l peccata gua, eic affligi * perraisU; Asayrios autem qui criaiine proprio -
llebmig molesli fueraat, necegfîriopunivit ac ulius ,
egl, propterea quod aniaii vegania ac praviiaie ' ,
dacti, in latttuni gcelerig vemrant, ut quantum in , ,
(45) Ninivos a Babyloniia captaram ei oestractionem narral Diodorus Siculuglib. n , 24, et 2 8 ; prjpdixerat sanclus Tobiai cap. xiv, G. Altate demuui
nostraenormes illius roinse ac moaumeala effodiim*

tur Galloruin suropiib:is et induslria.
COMMENTAfUUS IN NABUMl CAP. I .
402
fr*p * ipgiserai bellum Deo indixerint. Jaai siculi Abdiaa

, ldtiorois caait puoitionem, quara deinde paseuri
* orant, poet Hebrsei populi Babylone redituro, ob ea
, quae adversug Hkrosolyraa eorumque incolas anlea
deHqueraat; gignificaag omnino fore, ul baec a Dei
, voluntale tllis eveniant: ita beatua boc libro Nahu mus guperventuras Assyriis a Deo pccuae racitai
, quag reapse a Babylonitg perpeasi sunt posiea: ipta
pariter oeiendeaa, qaeroadmodara Dai IUIMI el b m
, conlkigere Israelitis perroissum fueril; el ipai de muw Asayrii gcelera sqa leropore idoaeo suppliciia
, (. 326) expiaturi eggeat. Ellibri quidem a/gnmenlam ejug * modi e$t. Nunc ad siDgula explaoaoda iacambeo - dum asl.
*
. '
.
. '.
<^. I .
VERS. 1. < Lemuia, assumpiio, Niaives,
. '. * ,
. > liber visionis Nabumi Elcesaei. Hic quidero coa - guelus libroruai propbelicorum lUulus est : voca buli laraeii lemma notionem enucleare, prelivm
, operae erii. Uaus erat sanctus Spiritus, qui borum
' * lauQerum dignig auam graliam suppeditabat, leaio
bealo Paulo: < Habantes aulem euiadem Spirtium.
* , - fldei, sicuti scriptuui eet: Credidi, proplerea locu , * lus gum; et noe quia crediaraa, idcirco loquK
mur *. Quibus verbis eigailicat, eadem sancli
, - Spirtlus gratia luin veleres illos politoe, turo eiiam
recenliores qui Novi Teglameati royslerio operaa
guam locaverunt. Divorss vero pro ineiaatia operig
,
, c , > - praegUbantor facullaies : Divisioues 8 1 4 ^nim.
, ^ inquit, gratiarum sunl, idem umen Spirilus
*
. Diversa dona ait, onum nibilominus, qui omuia
suppeditat, Spiriium. Imo et graliarum caialogum
, Q
, reciiat: c Alii quidem per Spiriluoi datur germo
, ( . 327) gapienliae, atii sermo scieutiae juxia eumdem Spiri*
tum . Tum reliqiia subdil : c Haec aulem omnia
* > operalur unus et ideai Spiritus divideas seorsum
CV * 8ingulis proul vult . > Omnia seilicel ab uuo Spi rilu fieri confirmat; cselerum varias, proul res
, * postulat, facultates dari, quarum opegravissimaruiB
. reriun aolitiam excipiebant propbeiae. Uaque exsiaal
, quidem omoes, yt credibile esi, ad sublimlorum r e rum cognitiouem comparabantur. Oportebat entn
, eorum meales a pnesenti natura procul ab^gve, ut
* D uni potaeat revelataram rerum conleinplatiooi
ottv vacare. Nam si fieri nequit, ut nos accurate a pra> , ceploribua imbuamur doctriaa aliqua, uisi aniinia
, ab omui evagatione cobibitig, gedulo diciig roeAient
^ iatendamus : num propbela; terrificas adeo alque
, inenarrabiles visiones percipere poluis&enl, nigi
meaiein aalea, nempc sub ipsura visionig lempug,
; - abalicnaiam terrenig babuusent? Sic beaiutn Pe trum Scriptura dicit in exstasi pogitum vidisaeaia * donem de coelo demissara. Spirilus caini' graiia
,
niei\tero ejus priino abslraxil terregiribug, luna
r
I I Cor. iv, 13. ICor , .
lbid.8.
Ibid. I I .
THEODOEU MOPSUESTENl
ip*mii idoneum r c f t i d i t deraonstralarum rerura intuitui. Ac veluti m sorooo dum Uutigper a prae~ , *
senii corporis conditione degredimur, revelalionura *
imagines animo recipimus : sic prophel migra- ,
tione quadam mentig sub gancti Spiritus constiluii
gratia, oblalas mox res contemplabaatur.
, .
Jam vero i n hae poeitis condhione inlerdum
( . 328) ' quidem tale exbibebat magieierium sancti Spiritus
graiia, ot sibi viderentur audire quodaroroodo ali- ,
quem loqneatem eosque erudientem; eoque paclo
imbuebaatur rerum qusa opue erant cogniiione. Sic- *
ull revera beatus Petrus aniraadversa sindone, * \
audire insuperexietimabat 2 1 5 *ocem sibi dicen-
fem: c Consurgens, Petre, esede et manduca .Uinc * c , , .
ttiam Isaiaa propheia a i t : cDomiae, quis credidit \ - c , audiiui qostro ?aoditus nomine appellans exhibi ; tam sibi divinitus revelalionem, siquidem eeu lo- ,
quentem aliquem autcollare se arbilrabatur. I n - .
terduna etiaro post aliquam visionem eibi oblatam, '
toqueaiie vocem exaudiebant. Yeluti beatus Petrue *
iiidonem eiroul eeroebat, et rerum, quas eibi d i -
cebantor, doclrinam excipiebat. Quin adeo beatus * *
qtioque laaias, cum aiebat ee Deuni sernpbimque , ,
videre , vocee pariler ad ae missas audiebat. Pro- .
pierea^criptura niodo a i t : c Sermo Domiui qui
,
faciai est buic vel i l l i ; sermonem appellaas , , '
eam vim, qua ille qui erudiebatur, putabatse a
*
voce quadam neoessariis notionibus iaforinari. , ', ,

llodo eadem Scriptura d i c l l : c Visio, quam vidil t , *

, , c *
hic vel ille ; revelaiionem hac appellatione designans, secundum quam propheta apectare aliquid , * (. 329)
credens, i d quod sibi opus erat discebat. Idem si-
gnificat locutio: fuit oianus Domini super *
me ** Naro htc etiain manus Domint dicitur pro
eancli Spiritus v i r i u l e ; qua Deus velaii atlingens . t
propheUe roentem, doctrinam ei tradebat necessa-
riaro. Ejusmodi quid significat etiam vox lemma, *,
auumptio. Naroqae admirabile aliquid saepenumero ,
demonairare prbphelis voleni Deus, subitam eis
menMe faciebat coovereionem, u l boc aniiai babitu * ,
aifecli, majore cum reverentia futurorum scientiam
acciperent. Assumplionero itaque bauc dicit; quia
Spiriiue sancM gralia tanqnaro repente corripien* . propbelx mentem, convertit eaniad rei demonstm- D * c ,
lae conlemplationem. Pari ratiooe bic quoque d i - *
c i t u r : c Assumptio Ninivee, liber vUionis Nabumi ,
Elcefwrai.i Nempe intelligitur prophetae mens asancii , *
Spiritus gratia repente correpta, aique ad contein- ,
plationem rei revelalae conversa; unde cognitia
futuris Ninives casibue, scientia oblalae ntinlium ,
propheta audientibus impertivit. Idcirco autem as- ,
eumptionem simul f t visionero ait, u i priore itiiui- .
riiro yocabulo declaret modum quo Spiritus 2 1 6 *
saacti vie ae prodit; posleriore autera yisioai vdcabulo, demonstratorum oraculorum intuUum iigniii et. Incipit aulem eic:
Vaas. 2, 5. Deus xelaior el ullor Dominus,
. ', *. ,
iiaeundus ultojr Dominus, deiniroicis suis ullionem ,
c
1 9
' ^ i t . , 13. * Ua , 1. Isa. v i , t . . X L , i . Isa. , 1,
11
Execb. , 3.
COMHENTARIUS IN NAHUMl CAP. I .
, \
. ,
(. 330)
, c \ ,
* ,

, *

,
, ,

, $ ,
406
exigit Domimis, eosque de medio tollit. > Zeli nomine appetlal iram quam Deus vesanis boraiaum
actibus eiacerbatue coneipit adversus impios. Sic
dicitur : c Vidit Dominus, zeloque excanduit, propter iram ad quam eum provocaveruni filii ^ u i el
liliae . > Par est uunc quoque Scripiara locutio,
dum iram Dei reciutnra esl contra Ninivitas site
Assyrios commoiam (namque in urbe dointnatrice
universam gentera designai), quia summa impietate
ac scalerc usi, toi Untaque mala tum aliis multis
intulerant populis, tum denique eliam Israeliiis:
quin adeo Hierosolyma adorli, ipsum propemodum
Deuai bello laeeasiverant. Quamobreni preclaruin
fecit iaiiium propheia appellans Deuro Zelalorem :
nerapc ul diceret, Qui magaopere irasci criroinibua
, solet, mullaque im vi quae palrantor ab homiaibui
Bcelera vindicare, atque eos omnes qni bosiili et
, adverso in eum antnio sunt, poenis irreliloe exiiio
addicere. Deinde qui bsc nuper dixerat, idem m u l . tam a Deo beaevolentiam erga Assyrbie adbibllam
, , ait, quo tempore b*-ato Jonae concionanti asseaUea , les resipuerunt. f Domiiius patiens; magiium r o bur ejus. Absolvendo non absoWet Dominus.
, * Quantum euiin, inquil, paiienler ferre et diasiaiu , " , , lare peccata ac scelera novit, siquando boroiaoa
ad meltora coaverti viderit, lautunidpm deroonslrat
, ' , viree suas in poenae magnitudine, siquando tine
(. 331) poenitentiae spe lapsos senserit, aique i n maiiUam
, " - suroinam provecto*. Nimirum eoe neque a crimina - Q tione liberat, neque a culparum pama; quippe q<|i
, , jam suisoiel actibue damnali sunt.
,
.
. ", ' ;
Vaas. ,5.217Qu*oam porro est bartmi ronim
. demonstratio? la consumipatione et in cofDme
lione via ejus. Viam dicit Dei aclura; quaro loca * , c tioueta de bominibus quoque ssepe usurptt Scrip~
, t u r a ; veluti: Novit Dominus viara immaculat*
, , ruui . Hoc ioco ail,sibi id nunc propoaituro etae,
* , atque idcirco i n * roere, u i veetra omnia utqaa * , - quaque commoveat, vobisque exitiura inferat. c No . buke pulvis pedum ejus.Consequenter, quia c viara *
, > , , dixerai, addil, Nebul pulvia peduro eju. Nam
* - eiculi accidit ut is qui multo cum iropelu c u r r i l ,
- ^ pulverem i n inceseu excilet: Ua diviaornm, iaqali,
, , , pedum pulvis nebulae eunl. Nempe significal a Deo
* , ' , in voa irruenle universum acrem conlra voaMOi
' * coavolvi. MiniUns m a r i , illudque exsiccaas, et
, . fluoiitia cuncudevastans. Qui poiesi scilicet oaius
ope vocis mare fluviosque pariler exsiccare. Quibtis
, terbia Deus declarat perfacile sibi ease vestnjm
* populum quantnmlibet numcro ingentem exscia. dere, siquando vofuerit. Deinde rei geslae demonelra* , (. tionem proferens : < Imminuta est, a i l , Basanilis
332) * et Carmelus, et omnis Libani flos defecit: moniea
* , , a Deo concussi ftieninl coltoque commoti: leHus
, coratn eo cum colonis suis iabiblia esl. Bnimvero
ie
11
Deul. , 19.
1 1
Psa). xxxvi, 18.
4W
THKOMMH M O P S O I f r E N I
108
quidquk), iitqml, vesiris mambae patsi sont Israe-

l i t e , ejus id omne volunUie conligft, qei iltorum
sceleri infensus sivit eos pati, qttaecunque vobis
patrare collibuit: quare baud veetrarum virhrm illa
fueruni, sed divini contilu opera. Proptereaquo et
Basanitis et Carmelus ei Libani decor exifio dali
fuerunt, laootesque propemodura el ceBes ginul
oranes comrooti sunt. Alque ut snromalira dieam,
cunctam ab aspectu sao terram illam oom iacolie
ejas submovit Deus, vitia iilorum abomioans.
.KaVyafx^ ,
, ,
*
, *
* * *
* 1^%\ *

,
*< ,
, *
* ,
.
VBRS. 6 - 1 0 . facie ira? ejus qnis suslitiebil?

fttrori irse ejus quis resisiet? Furor ejus 2 1 8 diseolvrt prineipaius, pelrae ab conteruntur. llinc
enimvero vobis constat, neminem posse potestaii
Dei resistere, qoi quidem par est conterendis i m periis maximi ac potenlissimis, iisqoe funditus
destruendis. Tum îmilia priorum dicens: t Bonus
ftotmims exspeclantibus eum in die iribulaiionis:
aovil ipse qui se pie colunt. t Est, inquit, clemens
adntodum ei valde beneficus erga illos qui spcm
feuant in eo coIIocavertJnt, ejusque minas reveiOnitir. < In diluvio iran&unle consummationem faciei.
Qaietim irriiaverint atque oderint, perseqtieniur
eoa tenebra. Verumtamen ubi ad iram spcciatgrit, dignosqae bac aliquos iiaclus fuerit, dlluviurti
Hescio quod impetQ suo convehet, quo summarti
fcladem improborura edet: cunctosque ftibi adv^r-
2. f - i \
; ; , * . > "
,
,
, !
.
<
, (. 555)
^ . , ,

, .
, * ' ,
,
satites, sibique resistere audentes, lenebris multis- C , *

que angastiis circtimveniet per imposiiarum niagrti- *
liidinem calamiiatum. t Quid cogilatis conlra Domi-
num? Qusenam, inqoit, consilia ineum molimini? ,
Nam b^lum adt^fsiks Dfeura gert posse putatis? .
; > ,
Bane ix quo prfmum Hieroeolyma bppugnare cocpisUs, his Deam blaepbomiit lacesslstls. Consnm- , ;
ttiationwii ipte faciet; non tindicabit bie rem eam- ; '
drra in trlbulatlone. becreta qnippe suprenia per- , t
nkie teetra, adeo violeaier euarn in vos tolunlatem , i exMqiielur, ut opus ei non sK ilerato Sctu ferire: ,
aubtiata enim v d prima plaga mteritum vobis pa- ,
rtet. c Quoaiam asque ad fundamentuin vaslabun- , "
, ita ut omnia apud Vos eoliiado fianl. Tortilis ,
,
more artilacia deVOrabiiiHbr, et sictrt calataius a r i ditate occtipalus. Ejue iaetaf het-bee * a^pibae ^ . " cffcumplicalar, aiqu6 ab obViiS quibusque belluis . > (. 554)"
consumilur, cuncti abbostibua abiuaiemiuh aridi- * . ûe rilu ealaitai, aggreesoram vestrorUm lanquam ,
Igne deslfaemini, quorum ihcursibus saslinendrs , ^
,
, * &
^ * .
. '-'. ^
2 1 9 V***. 11-15. c Exte egre&aa est inacbi , . >
naiio conlra Dominuin; improba atque hoatilia

.contUia aaimo volviaii. > Aueua es hase facinora
meme agilare el agare coatra Doioinaia, armis ur- , ,
bcui adorions divino templo praediiam : eamque ; lacila te capturuiu oxistima^li, quai uibil a Deo ;
400
COMMENTARHJ& NAHBW CAP. I I .
* , *; #
, "

. > c . > '
*, ,
,
*
c * *
^
^ ,
^. *
, ^ (.
335) ,
% , ,

*
.
. . c

, VOJV ,
, , ,
. c
,
, . >
, ,
H9
j u t t m k foret. Quidergo? r fiae * Dnraitns roetor

igaafOm iaaltarum~ Audi porro quataam aasibti*
iltta aruae poenas decernai Dees cauctoriim i n orbe
populorum Dommas. |)t caim cailibet, ioquil, Hcct
otigregatai alicobi aquaa bciHime stparare: eic
voe ab oumibiisgentibos discemet Beos ciim eiitio
tradel c Neque audieair diutias aaditio, k a ut
ae famam quidem ejiis qui pertit jaro sie aaduoroe.
e E i nvmt comrham avertan virgam ejua a te, et
vkuiila tva dlrumpam. Cuacta esho sceptra e i
kaperiao, qaod habero videbaris, coanninuam r
universara poteniiam taaai quam in subdKos exereebas, at qua ceu vinculii popalum bunc ia tua
titione rettaebas, omaino praecidam : o n n i scillect ditione epoHaberis: vires atque poiestae, qeam
fa alias gentes exercebas, Jam merilo evaoescent
c prsecipiet de te Dominu. Haec fieri maadavil
fteue. c Naod wrelur de tuo diulius nomme.
Qaooiam regun sitbdili sotent ad c-egee suos omnia
i-tferre, atqua ab illorum vociuri nominibas, quorata dklont parenl; fcaud dkiiiue, l a i p i t , noroen
tui fanditue pereuntig exstablt. c De domo Dei tnl
ejidam ecutptilia, ponanque coaflatMa eepulenim
i t t v m , qula dehoaeatatu* ea. Deslniam tecum
idoJa, qoibua muItinB Irlbuebaa boaorem; atqae
toc, inquam, flent tanqoam uimukis tibi, tecum
ecilicet perdita atqae deatrucu ae propemadam
igaonriaiae m eontuiniftata. c Quamobrem eece i n
monubue pedet) l * t a nantianlis, 2 2 0 P
!
preefcami. t Tanc, a H , nwlti per Hieresoly
v
a c w I M
,
,
. . ,
,

,
. , , ,
,
. (. 336) "
,

e e
motum montes diacarrent, dadem tuam palam

auntiaales, auaroque inde coasecuturam pacem.
t Age, Juda, solemnitaies tuas, redde Deo vota
t a a ; qaia jam nemo ia posterura ree luas anli
quabii. Eslo el t u deincepe in d d k u i , legilimasque solemnitaies ae voia Deo persolve cam
omnimoda solemoiuie ac lauitia; nequo eaiia amplius supemnient qui res tuas pessumdent, quaadoquidem illi jaai perierunt. Quare addit :
Comummatua est atque eublaius. > Destmcius
est, inquil, qui haec ausui fuerat.
,
* , , ,
. *
. '-\ c
, . >
*
* *
.
, * ,
. .
" , , ,

. " .
.
,
. -
CAP. 11.
VERS. 1 4 . Ascentfit qui insufflet in faciem
ejus, qui de calamilate eripial. Diviija, i a q u i l ,
ira Ctiu flalu quodam prorsus illum exslinxil, qui
conlra voa accensus fuerat: quare jam nullam hiac
cladem suspicari poterilis. Uit Judam verbia allocuiu8,quibuseum jugsit feslum agere propteradversarii sui pcrniciem, sermonem deinceps ad Ninivitas convertit. Observa viam. Videsie quiaam tibi
superveaiant. c Lumbos robora. > Adejueaiodi iueuf>
aioaem, si vales, susUoendam pnecingitor. c Viriliter adniodum age. > Nunc luasillas iagenies oslende
vires. Quouiam avertit Dominus conlurneUani
Jacob, eicut conlameliam Iaraelis. Profeclo baud
poice cvcutura mala vilare; naai quae l u Uraeli
411
TREODORI MOPSUESTENI
412
focieli aadea Deue i n capul tuum rotorell. ,

, .
Quare excutieado excntierunt eos, e i palmites
f ,
eorum corruperuat, anna potenlto ejas ex horaiaibus. Tantx, ioquit, erunt adversnm le hostium ,
, (. 537)
viree, ut ritu eorum qut vestem excutiunt, dignitate
lua proierendas sts; atque omnia ami&surus, qui- , , , bus lu olim slipatue ae veluti famulilio cultus
*
euperbiebas. Prorsus 2 2 1 ut verba ad eompendium

onferam, bellica omnis peritia tuacunctaqaevisex
, , incolatu bominum exlerminabilur. Deiude velerem
eorumdem potentiam raemorat, quae ab illis coatra
.
fas exercita, nihil i n praeeenti profutura erau
,
Viri slrenui ignem ludibrio habentee. Vos
.
quondam, a i t , laolis viribue pollebalis, ut ipsi
c " .
flammae certare non dubitarelis. c Haben curruura illorum, i n die praeparationie ejus; equites , , ' turbabuotur in viis. > Equis olim curribusque fl- . t
djstis, qui nunc iautiles m a t . Nam quo tempore , Deo visum fuerit poeaam vobis infligere, trepidalio . ' cuirus et equites occupabit, ila ut metu bosliam \ ,
nibil agere qaeaui. Confundentur currus, el * '
plateie collideatur. > In fugam, inquit, &e conji- , \
c i c n t : hac aulem irepidatione iater 86 colliai, aato \ ,
bostium advealum peesum ibunt. c Aspectus eorum .
ut lampadee igne*, ut fulgura discurreaiia.> Iro- , .
nica i d dicit : nempe vos nihit fulgure differre , ,
vosniet pulavistis, qui lucenlibus armis praediti. ,

vebementi irapelu in hosiee ferebamiai.
f
. c , . > (. 338)
, , .
Vaas. 5V7. Fugae interdiu memores erunt opti- C . '-C.
taaleg: i n Irepidatioue sua feslinabuitt moeaia le- , \
aere; propuguacula sua praeparabuat. > Vester illc
\ ,
apparatus atque armatora ia caesum flel. ltaque ,
omisso praelio fugam oieditabirnini : neque bac ,
ipsa expedite utcmiai; sed ciim ingeaii consterna- ,
iioae currentes ob ingruentem bostium melum, ad

moenia, qaae sola reliqua erunt, iesltnabitis, pugna *
ob deeperaiionera omissa: atque hlnc tuielara ex- \ ,
spectabilis, et ad consuetam murorum cuatodiam
,
studio omni incumbetis. Quod vero gravius est, , \
Porls urbium patuerunt, regia palatia concide-
roiu, opes revelala; sunt. Ipea ascendit, et ancilla* . *
ejus praBc*3debani, ceu coJumbae loquentes in cordo , , auo. Sed eaim neperfugii quidem 2 2 2 ad muros , \ ulla vobis ulililas e s l ; potienlur enim cWilate bo- D ,
slee, perque portas multa cum securiiale iagre- , ' ^
dientur; regias domos a fundamentis everient; *
opee tuae omnes atque ihesauros dum diripiunl, , (. 339) \
*
publicos facieat; quaecunque scilicet diligenli olim
*
ei arcana custodia eervabas. * Et ipga ascendit.i
Ninivem scilicet dicit propheta. (Pro ascendes > *
ait c ascendit, murc suo tempora commutans.) , ,
Aaceades. inquit, ad inimicutn regem deducta, captiva deinde mansura: cunctaeque Ubi subdita; u r - . < \ (46). >
bes atque pagi (bis enim ancillarum noroina facit) , , '(16) Cod. .
413
COMMENTARIUS IN NAHUMI CAP. I I .
. > , multom valere jubentes pristinum imperittm timm*

. , ,
senritio tecum addicentur; lacita cogilatione, co - lumbee more, suam pariter atque taam moerentee
* al \
cafamilatem.
, , ,
, '
.
VERS. 8 , 9 . Deinde pristinam felieiutem dicit,
. ','.
, * \ sic distribulo sermoae, ut modo mala qailms illa
, cruciabiiur n a r r e l , modo velcrem commeinoret
* dignitatem, nimirum ut incideos infortuoium ideo
\ , gravius fiat, quod talis urbe ad Ulia deveaerit.
Ninive, ut aqu piscina aquae ejas. Ipsi arrepia
.
fuga nusquam subsiiterunt; nec eral qui aapice * \ , ret. > Olim quidem a piscina maxima non dffiere. > banl, aquls undique affusis, mullitudioc pisdaoi
- ^ ibidem alila. Sic videlicet Ninive mallitudine po, (. 340) *
puliredundabat; multos quoque bello caplos hoaai * nes apud se habens. Nunc vero lanla adversiiat*
' * suot oppressi, ut ae brevissime quidera coalra bo , stes in acie steteriat, quorainus se fug s i a l i m coro , mitterenl. Porro autem aeuao inveotug est, qui hia
* malis mentem inienderet, aut iisdeoi medicinam
, , allquam facerel. c Diripueruat argeatum, diripue , . runt aururri. > Cunctas horum opes pneda ba" * * bnenint bostes. t Neque eral flois o m a m e a l o . rum ejus. > lnnumeras diviiiae eripuerunt, qai. > bus 2 3 3
ornabatur. Aggravati sunt super
, . c omnem supellectilem ejus desiderabilem. > Vehe*
. > menti studio ad preliosa quasque r u e m o l , mullaiD que dtripiendi eam cupiditalem prae se luleruat.
, Nam diclio aggravali *unt, idera sigaificat atque i n
* * t , Regnoruio libris: cAggravatumesf praetium contra
, Saulem , u t denotetur, illa poUssimum parie v i , > * res bostium sese intendisse. Ila bic eliam aggravati
* sunt dicitur, ut inteltigamus, potissimum bosliun
, studiuui circa opes esse versatura.
.
YER8.40,11.c Excussio ei rediseussio, etebulb. ', \ ,
, \ - lio, el cordis confractio et geuuum dissolutio, et dok>, \ , regomniumrenum, etfacieseoruio ut aduslioollse. >
Signittcai fore ut eos iniinici variis afficiaal malis,

crebro excutientes, elejicieiites, itaut uaiversum i
(. 341) * exsiinguauir raentis raiiocinium. Timore auieta
- enerveu ne atare quidem facile poterunt, ei <
* D munibue qualientur angoribus: atque ttl breviter
, dicam, lantis ob bas clades prementur angusliis, nt
* , ferventis ab igne oll baud diesimiles vieuri eiat.
, i Ubinam esi leoaum babilaculum, et paacua calu . lorum? > Periit leoauro babitaculum, et omnia pa c - scua eorum. Nam catuli iidem sunl atque leonee.
Signiflcat auiem, Ninives olim incolas leonam i n ; > s u r cunctis populis fuisse lerribiles, ei undequaquo
* , bellU sibi opes parasse. Nunc vero eliam Ninive,
inquit, habilaculum veslrum periil, simulque qnid *
quid opum illic anlea coagesla habtiieUs* c Quo
,
abiit leo, ut i>grederetur? Yalde hoc irridenler.
,
Nam quia Assyni perpetuis i n bellis ymUi (ue *
a n l e a
Reg.xxxi,3.
41*
THEODOR! MOPSCTSTENf
416
raat, wtmpefqut aliquoa velatl venando pergecali; , x a l

Qaonara, inquit, veeler abiit? in uwn vena
tioaem profoctua est f Uciqne dicit finem bellandi . , facium, et potenliam vimque pristinam fuisse do- ; *
potilaia.
,
> , 0 , , ; ;
, \ ,
Vama. \% 15. 2 2 4 Mcirc
> *
( 342) (. \ \ -
leonam eraat, neniae lerritante; leo venabatar ,
oiHfJtt arm atireomamy eicalaloraia suorum gralia ,
nfftcabat; veoaiione nidum euum complertl, cu- , ,
btlo eattm ratpinie. > Aalea quidem, ait, leonum ,
TNre paaaim viai faeiebalis, nullusque vos ab ,
ea violeaua tteterrebat melus. Direplis alienis, * *
logentes Tobie opeg eomparavistis, qaibus vegiri ,
oooqac ISfori fhierentur. Occidisits, nuffbcasiis po- , ,
pittoa, atque boe praedae inslar soboli vesirae uten- ,
doe obfecbti; rapiaa et ecelere divilias vestras ,
exaggeraviglig. Qukt porrot En ait tibi Dominns
amnipotene : f ncendam fuitio maltttudinem ttiam; . ; ,
foones luoe gladiue absumet; vtnationem tuam ex- *
larroiaabo; et aon audfcnluf ultra opera tua. >Ob , *
oa scetera omnia, de te nanc i u edixtt Deus, flam- *
mis atque preesuris plurimis consumpiuni i r i po- .
paluni lnum; fortisgimum qeeroqtie civium taortim ,
afc boalibtts caeimi t r i ; quaeeuaqne improbe coacer-
vasfti, vaatatum i r i ; deslruelum i r i denique doroi- *
aatum faom, nallanxpie l a i mentionem deincepe *
fetaram, quael hommig qui aliquid fecerit, idem- Q , qoemox fundilos perierit.
,
, .
. .
CAP. tU.
(p. 343) . '-*. ,
VES. 1-3. Deiade pnaitione dicta, roalittam
n i r s u i objurgat. t sanguinaria civitas, tota men- * c Q ,
dax, iaiqutlale pfena! Patiemiai b a , inquit, , . ,
qvia seniper ccdibus indolsistis, multosque nior- , talet per fraudem atqne mendacium injoslis neci- ,
tMis irreiire coaati estis: veluli Rhapsaces falsis * '
promisakmlbug nisug est Hierosolymorura cives
nrbe dedueore . cNon conlrectabitur veaatio. .
fiempe battd ampliug venandi occagio guppetel; . , ,
mu!aque roolieng, nibil efBcere polerie. Idque ait *
, ampta melapbora ab iis qoi curiosa aliquid con
treetatione vestiganl. Giir? cVox verbenim e t 2 2 5 *
, . ; c ,
* * ^nmm^**
.i rolarum,
^ . et
-> equi
persequentis,
.- \ , ,
conimotarum
CuTTOBqiJe ferventis, equilie agitantis, gladii gplen- , ,
d i d l , et armornm luce micantium, multitudSnis , ,
utnerai, gravisqne ruinae. > Ha?c vog,. ail, pro , .
tniperiore fortuaa manent, verbera, et rotaram so- , ,
aHas, et equonim pergecniio, et enses, cuni ca3le- , , ,
risarmiavel ipeo splendore terribilibus, unde multi , ,
caedetrtnr, maliaque inlcrfectoram funera erunt. t Et non erat (flnis) gentibug ejtis. Subditorum * ' cjitg mala non interquiescent, ged aliud ex alio , ,
coofteqoetur. c lafirmabunlitr In corporibus suit a c , tmiltilttdina fornicationuro. Mullia lnierfecii8, ad , '
paueoe admodum rodigclur illorum numcrus. Hic , ?
1
t u l i
11
" IV Rag xvm, 2*.
417
COMBitNTAimjS NAHUWCAP. .
*TS
. > HoV ttstai eigtilfioatttts est leilxrtmb fr/Fmafcmrtfr fa

, , , (. 344) eorponbut . Pauea, I n q n i t , svpererratit o r * pora ; catisaim|tie rei tradll maltRadinefn Tonrica , ' , > ? ttorium. Ha$c, ail, patientur, quia mtrum qnantiim
, * Deo recesseruni. Atqne baec Det placfta tiierilo
, t , ad exiium dedocenda sunt.
, , *
.
. o*-C. -
YERS. 4-7. Deinde convicians ail : Neretrix
, , pulcbratt graliosa, dux veneficiorum. , iaquir
, , illa es quse ab Officio recessisti, quaeque ipeciosa '
tibt ob imperium videbaris, gratiosa propter eos qui
,
dominatus tui catro te colere certabanl; et quidem
, - eeterig quoque irapiorum moruro auctrix fuisti.
. '[ Q
vendis geates fornicalionc lua, et tribue
,
pharmaris luts. Getttes integras inbusque lotas,
. >
potestaie tua abutens, ad impietatis luae socieUteai
, peOexisti. c Ecce ego super te, ait, Dominus Dcua
,
oitwipotens; revetabo posleriora taa euper Taciem
. ,
l u a m : ostendam genlibus ignominiam tuam, regi *
bas prdbnim tnum, jaciamque super le abomuiatio -aem et immtfntfitiam tuam; glatuara tc In exein / , phnn. * Ouamobrem,aft Deus, congruas 2 2 6 h u i
, ^ , vesaniae poenas Intponam : cooperiaui, iiiquif, te
* , - ignomtni* onmimoda, veluti cum quis aliqueiu
, , - excrociatums detractam ei veslem in vultnm coa
gerit universam, xit turpe sil nudilatis spectaco, , , (. 345)
lum, amara autem crucialuum exspecialio; qui
, quidem capile veelibus obvoluto, ne rem qnideui
,
prxsontem cernere potcsl. Prorsus i u , ait, deiracto
,
omni omaiu tuu, in exlreina te ignominia constilu
tam, hostibus punieadam tradam. Stc omni gtnil
\6>, >$ .
probmm tuuoi ac turpiludo exploraiissima fiel:
, , ,
Ititque nominis. vel sola auditio cunclis erit abomi , nabilis, postquam i n tanlam vilitatem decideri,
,
proculcaU ab omnibus, excessuque malorum ad
,
summ* ignominia exeraplirm proposita. c erit,

quicunque vidertl, descendet a te, dicclque: Ninive
, *
inielix, quis illi ingemiscel? quodnaro ei solanten

conquiram? Qui b#c in posterum videriiit, ae
superioria gloriaB tu probe meminerint, omisea
, f , ,
IHa de te seitimatione, odium roiserici/rdia commu, , , '
labunt; i d enim aiunt verba deseendet te; l u a , ; 01 D qne maa nriiserabualur, menferepuiarites fteri non
, - posse I digne quis inflrctam tibi calamitalem de , ploret, aot solamen alrquod vel remedium exco , - - gitrt.
c ,
, : ,
( . U 4 6 ) ' ' .
um
. '. " , ,
, , * , ,
'

,
, '
Vaits. . Apta Cbordam, coinpara te, par$ Amnron, qua* incolis flamina : aqua in circuilu ejns,iniiKim efvts mare, aiqua moeniaejus. Nonnulli dlxennrt AmmoDem iiic appettari Atexandriam iEgypli.
Afqui cofmpmirm W.quadringentis circiter posl bane
propbetiaai annis Alexandrum Macedonum regem
txstiligse, qoi occupala com aliis mullig regionibiu
iEgypto, cognominem sibi Alexandriam condidii.
Quod si quis dicat, aate hune quoque extliusae m
THEODORl MOPSBESTENl
41?
oo loco ttrbeta nomiOe Ammoneai* doque hac modo t l

propbetam loqui; profecto, quod saepe jaro monui, , \
supervacaneam 2 2 7
arbitror super bis rebus ,
curiositatem 5 siquidem nihil ea confert ad rei pro- *
posiue inlelUgenliam. Qaare sublilior de bis dispu- , '
latio, ?ana osteatado hominum, qui videri volunt " \
iacertiorum locorutn nomina iaterpretari. Illud est ,
apud eos fabulosms, cuirf aiunt de Alexandrbe .
exiiio propbetam loqui, ut ostendat nil mirum ease, ' ,
8i idem quoqiie Ninivae acciderit. Neque enim so- *
lari verbis Ninivea prophela vult. Porro ad eola- , \ \
men pertinel, alienae calamitatis commemoratio,
quasi liaec nialis exercilum recreet. Revera moa-
$108 consolari solemus roentione paria patienlium, |,
ne plus aquo animis concidant, qaasi aliquid inu- .
ailali ipsis acciderit. Contra omnino exploratum ^ (. 347)
est, propbetani eveaiuris Ninivae roalis velerem i l - , ,
lius felicitalera adjuagere, qua calaroitag ejus ' .
coinparatione gravior evadebat. Sed hc super-
fluitate quadam sermonis dicla sunto. Loci vero ,
senlenlia est: Yenit usque in A2gyptu.ro Assyriug, , '
multa ibi quoque mala pairavit, et quidem profu- . )
gos illuc Jsraelitas tbidemque degeates maximfc
incommodis affecit, u l Oseas propbela demomtrai:
c Propierea ecce fugient ab advereitale ASgypti, , \ \ ,
recipiet eos Mempbis, sepeliet eos Macbmas . >
\
Significat quae ab Assyriis iEgyplara ingreeeis per- ,
peesur: erant profugi Igraelilae. Sicuti ergo ia au- *
perioribus, poslquam correptura Assyrios mala re , \ *
citavil, ad Juda? tribum verba converiit, jubene Q , \ * >
eam feeium agere, et pace in poslerura frui, quan-
doquidem aggressori ejus exslingui contigerat; ita ' nunc ad Aminonera jEgypti urbem loquela , " conversa a i t : Sume citbaram, multoque cum gau- ,
dio para te ad canendum fidibug Aseyrii exitium \ ,
luamque pacem; tu quae aquis undique cincia, *1 ,
mari fluviisque vallata, nibil inde protecla fuerae *
ab Assyrii tncursione; nunc demum univeraa tibi \
tnaleGcii ab eo palieadi forroido sublata est. Deinde ,

addit:
$ , *
\ , , (. 348) *
. -.
e 8 8 e
l e
\ VER8. 9-13. ifilhiopia atque iEgyptus D

, '-ip. c \ foriitudo ejus. Non est terminus fugae luae. Phut , \
et Libyesauxiliarea ejus eunt. Ipsa in deportatio- * \
nem ibit capiiva. Panrulos ipsiue solo allidenl i n , viarum ejus capilibus. > Nam et h i , Snqail, jthio- ' , \ \ ,
pes et Libes, caeleriquo quorum mentioaem feci, , \
f.udera tecum iaierant, aeque tibi i n oroni bellica ,
necessilate adfuluros recepcranl. TeruraUmen n i - *
hil opie biuc relulisti; dumque fugam inaturares, , \
capta es bostium manibus et abducia; qui sane ne
parvalonim quidem tuorum raiserti, exanimes abji- ,
cienl passim i n compiiis, vario caedium gcnere \ ^
enecalo*. Conslat aulera bie ASihiopas dici non . ilios loage dissilos, sed qui Êgyptiis sunt finitimi. ^
* Ose. ix, 6.
COMMENTAftRJS Hf NAHUMtCAP. .
, Saper pmclara quieqae mHieol tortet, can. c - cliquo optimates ejus manicii vincieDtur. Omnia
, \ libi preliosa eripieotes hostee, sorte inter se divise . > ruat, cunctosque qui apud te potentatu pollebaui
* manicis injeciis in capCiviiatem abduxeruat. Et l u
inebriaberis.Quia vino lignificare punitionem Scri~
\ . plura solet, gravissiraam illi aitinflicium i r i poeaara,
(. 549.) c . > ut ebrii iastar hinc inde obruaiur adverilatibu.
, , , E l despicieris. > Nulla tui ratio babebitur. c Et t i i
* quaeres tibi requiem ab inimicis tuts. > Oplabis leva . c miae aliqoo malorum potiri, qu tibi eo tempore ab
. > . boslibus tuis accidenu c Omnes munilionee luae g i . cul t u . ASque ac tu corruent orania quse olioa
. > tutelae iiue gratia tenebas. Eiiamai speculatores
, habent, nibilombiusquaseatfecorruent in oe v o r a a , c - lie. > Coaaberis quidem mullis exploratoribus ?en . > tura pnenoscere, stalim ac propinquantem hosiem
audieris, sed lamen custoduni nullus fructus erit,
, c , \ oamque abimperatis slationibua dejecti i n bogiiuD
. > potestatem incideat.
, ' .
. '-'.

, . >
, ,
*
'
*
. (. 550)
. > ,

\
c
,
, (&
.
* , ,
,
,
,
. ,
'
. ,
* * , -
Ysas. 15-10. Ecce populas tuns tanqaam

feminaeapad le. Hosiibus tui* pateilent p o r t * 2 2 S
regionis t u ; igais aduret vectes tuos. > Omaea
qui dicto tuo obiemperabanl per urbero civee, fe
minamm ritu ululalibus indulgebunt alque formidiai, staiini ac poriae boaiibus pateales tiderint,
captamque ab bis urbem, cujue vetus omaia rouDiiio lanquam igne eubilo evaneacet. c Aquam o b sidionis attrahe libi, obtine propagnaetJla taa.
'
Multorumeasque
mos est
pra?complere,
moenibua oe
foveas
uiaxiraaa
effodere
aquis
sii expedtlu
boetibus ad tncenia accessus. Id utique nunc a i t :
Pete ab aqua praesidium, aique bac cireumda murum tuum; nibilque eorum praelermitle quae tulelte
prodesae videntur; st forta hinc aliquid opla impetrare queas. Loquiiur vero iroaice et eubsannaua,
quoniam hsrac nulli usuiper idtempas futaraerant.
Ergo a d d i l : c Ingredere lulum, conculcare ia pafeis, roborare super lalerem: ibi vorabil te flamma,
perdet te gladius, comedet le quasi locusta, gravaberis ut brucbus. Multiplicasti aegoiiationes luas
super astra casli. > Verumtamen nalla tunc libi
ad galuleni machioalio proderit; imo veluti ia l u * , - D tum tn maloruin baraibrum inrides, el palearum
* instar qua, cuni laleres conficiuntur, coaculcan . > " tur et luto immiscentur, omnibus illius temporis
* , malis el ipse commisceberis. Quippe ignis insiar
, absumet te hoslis; csdibus variis peribis : bmchi
, - et locuslae more superveniet tibi bostiam aginen,
qai te eoasunient, acerbuuique tibi inaloraia sea
sura eflicient: otiosae libi erunt opes illae, quaruia
-
numerum slallis coeleslibus parem congeseeras.
*
* , (. 551)
*
, .
ttt
T1E8D0W VOPStJEBTENt
T i n , tt-W. c BfucaiK hrnrtl * evolavit-

. -'-'. t & exfliit, quarf aUetabtn, oooimiflus t m t ut locu&U , ,
qu insedit m p c m i n Aie geki. Ortns esi aol, et bnfe&peui* ^
illft avobvil; aqtjt oegnftue 2 8 0 ' * * ' i o m e j w . t , ,
Oranes, feqaft, wrt)d?li t u i , quos aiuKie e lociscon- , , , ot
traxeras, i n o r a n e n t m , at ariHtrabaris, virhira
loarm'.(id ernm eignificet conmist**), iiruohi , 4 ,
ritu awtaveruai qaaquaversug, diffugeruatque , inslar attelabi. Imnati aunt iocosiam -quse bora ge- , lida Bpem ineidet : hac eaim manet atacioae ,
immobtkk a frigore, donec orte eole geluqne >eao- ,
Iwto, vim volaadi recuperana, exsiBt, tiullo stri - ,
ve*tigio reKcto. Wcit antem : fli pariter qui libi ,
aatea metus eauaa ottefnperabant, mox ubi ad-
verea foriuna laboraveris, taoqaain libertale re. , ,
cepta, cuwcli a to ovantes reoedent. Deiade lugu- " ^ \ *
feriter êneratimque propheU xclamat Vae illift
, ,
dorniitaveruni paatores t u i ; rex Aaayrius ceaso . îvilpotenies taoe. * JFIebiles, ait, vosomnes :naai '
duces, ceu sopore quodam, punttioae corrtpli o o * *
ctibtierjiai. Tale * s t ilhid apud beatum Davidem : . * (. 588) , ,
t Dormilavenint qui aicendebant tpioa . > Porro
rege vestro aeci tradito commortui sunt omnes , u
qui vpad a n a digattate pratttabaai. - Diffagil ad ^ ,
jnonles populus laus, neque eral qui eum excipe- . )
wtU "Cancii jam ad fugam speclabant, quoaiam nenao Teliquus erai qui praeseali roafto euppdiae *
-ferroi. 4 NoneatconfractioaisDiedela. i C n r a o m n k
. 4 ^,
otqae eraenaatio matorom tuorum rabtala eet. .
(
iT
t Vuhius luum inturauil. > Grevtt calamllas lua, ,

jamque ett insanabiUs. c Onraee qui r e i aanlium
. t .
udient, manibae plaadent euper le. Ad quem
4nim non devenerat perpetoa malitia tua ? Pro- , t .
fecto populoa omnes fama cladium taarom t>blecta , . ^
Wt, bique manuum plaasu quantopere peroicie tua

betenturetgnificabunt. T u enim belhira adversua 4\ , ^
omnee eueceperas,nemlnemque pro viribua motestia
;
-ac detrimeato aen afficiebag. liinc luas inleritns , *w> omroane gaudium omnibus attulit.

c
. , ^
, *
;
n
Psal. LXTV, 7.
. .
COMMENTARIUS HABACUCUM .
2 3 1 Poetquam jam deccm tribtn Aeeyiius tn
auam iîoaem capUvas abdHient, et deindt expooHtoae advertu Hierutalem swscepia, terribilem
(P. 355) ~
*
, ,
COMMENTARIUS IN flABACUCI CAP. I .
426
, iUam
angelocladem accepcrat, multaque, ut par
- erat, com ignominia illinc i n palriam regressus
, (47) fueral; beatus Habaeoctis boc edidit de Judxa
\ , vaticinium, dtvtxo ia partes daas sermone; quarum
, prtore principes judicesque incusai, qui muhis
variisqae serumnis panperes implkiierant; quam ob
\ , !
# - rem precipue evenlura illis a Babyloniis mala
, memorat : allera vero pars Babyloniorura ipso * rum increpationem continet, qui Hierusalem po - t i l i , haud recie victoria usi crant, sed mullum cru , delilatis excessum adversus Judaeos exprompserant; cojus causa punitum i r i dicit. Quare secon ,
' * ditm banc dWisionem, videlur prophelia haec nono
\ * similis psalmo, qui unue est ia Graeca inlerprela tione, duo autem in Hebraea liagua, cuin suo quis que argnmento. Et prioris quidem initium esl :
, \
c Gonfitebor libi, Doinine, in loto corde ineo; nar ,
* , rabo omnia mirabilia tua. Finis autem : t Con , stilue, Domine, legislaiorem eis; sctanl genles
, , , quooiam bomines suat. > Alterius vero psalmi
* > , iaitiuro esl : Ut quid, Domine, recessisli loage,
, , , deepicis ia opporuiniialibus, in tribalationibus ?
. > Finis : c Pneparationi cordis eorum attendit auris
, c , , ; (. 554) lua, judicare pupillo et hamili, ut non apponat
^ , ; > , t ullra magnificare se homo euper lerram. Jam
, vero in priore psaliuo alienigenas increpat, id esi
> , finitimos, qui magaopere contra Jud*oe e&vierant,
4 . > ac propierea poanam 2 8 2 >psis a Deo inflictam
dicit; ia altero populi ditioree ac principes objur4 ,
, ' C
, * ,
* \ ,
.
,
* '
* ,
. * ,

. *
g** qui paoperes iniquilate, detrimentis, iojuriisque vexabaal; atque bos eliara haud poenam evasuros ail. Idem fere nunc agil beaius Habacucun
propheta, biparlito sennone, primo quidem adversus eos qui pauperes injusta vi oppriraebant:
bis enim apprime increpitis, evcnturam deticlo
jXBuam pnedicii; deinde ia Babylonios convertitur, qui cum innomera mala populo Judaico iuiulissenl, punitiooem ipsis impositum i r i predicit.
Nuac posiquam vcrborum propheifp argumentum
exposuimue, sequilur u l partes smgulas coasideremus. Praeit solilus libello titulus : Assumpiio
quam vidit Habacucus prophela. > Sic autem exorditur *.
, .
,
*
. '.
5. '. " . , ,
; ,
; (. 555)
,
,

, *
, " , .
(47) In tilulo .
P A T R O L . C,R. L W I .
CAP. I .
VERS. 2. Uaquequo, Domine, clamabo, et
non exaudies? vocifcrabor ad te vim patiens, et
non salvabis ? Noa tanqaam exposMilana, baec a i l
propbeta, sed more iUorum, qui in re aliqaa
anxii, vel eliam justa indignalione commoti, figarato ad oxpostulationem sermone de rcruia aciarum iniquiiale querunlur. Ita scilicet boc se loco
geril prophela. Sicut et%o beatus eUam ait David:
c U l ouid. Domine, recesai&ti loage, despicis ia
4*7
THEODORl MOPSUESTKNl
opporlunilatibus, in tribulalionibus ? Dum extollilur

impius, inceudilur pauper , et reliqua; haud
Deum culpans ila loquiiur, sed illis irascens qui
talia agunt, et quodammodo exaestuans, quod non
cito poenas debitas luerinl. Ila et a l i b i : c Cur,
Deus, repulisli in finem ? iratus est furor tuus adversusoves pascui l u i ? Etenim magniludine malorum populo illatorum attonilus, sic eiiam hoc
loco loquitur. Yelul etiam bealus Jeremias dicil :
Cur via impiorum prosperalur, 2 3 3 beate
agunt omnes reprobantes reprobraiiones * ?
Nam ne iste quidem Deum accusans sic loquilur,
sed indignans potius quod delictorum poenas
non periulerint. Pari enira prophetae ouines aniino
eranl. Quiu et illud apud beaium Davidem d i -
, , ; ,
, \ * ,
, , '
. \ , , ,
\ ; > \
,
\
, ; '
, '
ctum : Domine, in coelo misericordia tua, et ve- ,
ritas tua usque ad nubes : justitia tua, sicut mon- t , ,
tes Dei; judicia tua abyssus multa : quae n i ,
mirum dicit, benignitatem Dei demirans erga ho- ,
mines lanquam infiailam, et quod multam de viro \
justo gerat eollicitudinem, imperscrulabile dicens , (. 556)
Dei examen et judicium, quo seras peccanlibus \
poenas imponit, quas saepe differi, quanquam mulla
inter boinines mala vereentur. Eodem prorsus modo , *
hic quoque dicit propbeta , iniquitau irascens , ,
principum populi, qui multam variamque pauperi- .
bus injuriain faciebant : magnopere quidem co- \ ,
gnoscens digna esse suppliciis ea quae iiebaut, do- \ , \
lens autem quod Deo ullionem differenle, raulla
adversus pauperes vigeret injustilia. Propterea, ceu Q * \ , ,
qui saepc expeliverat vindiciara de iis capi lani
prave ageatibus, nihil vero impetraverat: Us- ,
quequo, inquit, Domine clamabo, e.t noa exau- .
dies? Nam sumpta sibi patientium injuste per-
sona dicit: Quousque tandem raiseriis multis exer- , ,
c " , \, ,
citus clamo tuum exposceas auxilium, neque
, ; , \
lamen id impetro?
;; , " , ;
19
1 1
VERS. 5-5. c Quare mihi oslendisti labores el

dolores, videre miseriam el inipielalera? Nil
aliud quotidie video nisi laborem alque pressurain, quam mala menle principes pauperibus i n ferre conantur. c Conlra me factuin esi judiciuui,
ei judex accipit. Propterea dissipaia est lex, el
noa deducilur ad finem judicium. Queror itaque
quod saepe vidi, nenipe judicio instituto, jus omnino coniemni, sed respicientera personas judiccm,
bunc sibi proponere eentenliae suae scopum, ciiinulaado scilicet 2 3 4 oppressi detrimenlum. Hinc
legum tuarum observantia negligitur, nullaque barom ralio babelur: uullius judicii bonus est exilus,
sed manifesta iuiquilale laborat. c Quia impius
pravalet adversus jusium. > Qui igilur impie v i vuat, et legitima lua pensi aoa habent, injuriarum
omtie geaus pro sua prepoteaiia ia egenos coufcnmt. Nam justuro boc loco dicit pro oppresso
* Psal. x, f.
Psal. LXXIII, I .
10
Jcr. x u , 1.
. *-'. c \
\ ;
* , *
\ ,
. c
, \ *
, (. 557) \
, ,

, '
,

, \
, * , "
. 101
,
(
Psal. xxxv, 6.
4*9
450
COMMENTARIUS IN HABACUCI . I .
* - paupere, qui justam impelrandt defensionem d i ,

gnus eral. < Propterea egredieiur judiciuni per. "
versum. Hinc nihil ne a judice quidem nisi per. versum fieri quisquam videat; naro et iste, aequi tale omissa, ad potentem toto sui pondere inclinat.
Deinde hanc opcrum sxviiatem vituperans, poenam
roox subdit, quasi lianc in tractatu cum Deo revc .
latione superna* novisset, eamque merito cunctis
,
* porlenderet. Videte, contempiores, et respicite,
\ el admiramini, ei speclate mirabilia, et disperdi . < ", , mini, qnia opus ego operor in diebus vestris, quod
non crederelis si quis narrarel. "Verumtatnen
, * ,
\ * haud perpeluo baec a vobls fieri poieiunt divini
* , - judicii contemptoribus : videbitis enim miram
. (. 558) quamdam punitionera vobisimpactara, etomnimodo
- exitio parem ; namquc ita Deus vobiscura aget:
* quippe ita valent verba : Oprisego operabor, quod
, \ - incredibile narratu videbttur, anle hujus experi
, * menlum. Quod quale sit, d i c i l .
, , \
.
VERS. 6-8. c Quia cgo Cbaldaoos susc.lo, gen. ^-'. ,
\ , lero acerbam et velocem, quae ambulai super lati(udines lerra?, ut possideat tabernacula non sua. >
,
. > - Adducam contra vos Babylonios, propter lantum
, scelus vestrum, gentem saevissimam, ei ad id quod
, \ voluerit exsequendum expcdilissimam, quae viribus
, quibus pollet universam ferme lerram occupabit,
, ut ea sibi aubjiciat, quae nullatenus ad se periine , banl. Terribilis 2 3 5
illusiris est molhim. , - C que lerrorem aflerens, nolaque oinnibus ob po
tentise suae magnitudineio. c Exipsa judiciuni ejus
, c ,
eril, et assumptio ejus ex ipsa egredietur. > Nul .
lius auxilio indigens, sed suapte polenlia cancta
, '
exsequens, ita uf, et deceraat, c l quod vult obli , \ - ncat, subilamque pro suo libilo poeoam boslibus
,
impingal. Elexsilienl plusquam pardi equi ejus,
. < \ - et velociores lupis Arabiae. Et equiiabunt equites
, \
ejus, et de longinquo irruent, et volabunt quasi
aquila ad vorandum percila. > Eqnitatus eel illi ad
, \ ,
bellum paratus, pardis et Arabise lupis velocior.
(. 559) \ * \
Tanlus vero est equilum ad bellandum impelue,
\ .
ut ad longinquas regiones alacriler discurrant, ac
\ ,
volare propemodum videantur iis qui procul ha \ *
bitani, aquilae instarquae i n pradara insilit.

e l
, \ ^ , \
, \ .
. '-'. ' - D VERS. 9-14. Consummatio in impios venret
. resistenles faciei ipsorum ex adverso. Hi cunclos
, - de populo, qui adversus pauperes iniqui fuerunt,
, fundilus pcrdenl; nam ne brevissimo quidem tem , - pore ex adverso intuert hostes aul iis obsislere
, t \ audebunt. Ei congregabit quasi arenam capiivi * \ , lalera. Et ipse de regibus delicias capiet, et tyran \ nus ludibria ejus : el ipse cuilibet niunilioni i l l u , \ , . det; et slruet aggerera, et capiet illara. Mulios
, - itaque faciet captivos, imo innumerabiles quantum
* arena est. Ipse vero voluptatem suam cumulabit
*
mullorum regnorum destructione, quam tine la-
431
432
bore mullo el quasi ludens patrabil; atque eadeiu ,

lacilitate munilissiraas quoque urbes arcesque ob- *
lincbii, slruens expediiissime aggeres, atque omoia \
subruens sive moenia sive aiiud quidvis lulamen ,
videtur. c Tuac routabit spiritum, et pertransibit, , *
et propitiabilur. > Vemmlamen roaximam hanc . ( . 360) c
punitionem inspiciens Deus, el quidarn a talibas , \ , .
lalique animo prxdilis iaflictam bomiaibus, suam
'
adversus nos 2 3 6
omittet : et per raedio3 , \
nos, u l iia dicam, providentia sua transibit, ve- , *
niam piiscis peccaiis indulgebit, et impoaitam ho- *
ruin causa poenam remiitet. c Haec est forlitudo , Deo meo. Nonne ta a principio, Domine Deus ,
saacte meus? noq moriemur? Hoc esl polen- . *
liae opus, qtiod desuper pro aobis ostendil ille qui ' , ;
sanctus est, el oinni rei exsislenli superior : quara- .
obrem vivere quoque speramus, posl poenae de- , \ ,
pulsionem. c Domtae, ad judiciura reoi hanc con- ,
stituisli; et formavit roe u l arguam disciplinan , ,
ejus. Nempe ut erudiam correptioae maa reli- c , ,
quos homihes, ne securi peccent. Deiade ad ipsum . "
Deum coavertit seruumem : c Punis oculus tuus, *
ne mala videat, et coiitemplari moleslias non po- ,
leris.. M u l u libi qui juris cura e s i : quare roale *
agcates speclare noo susliaebis, et qui raolesiia- ,
ruro aliis et contriiionis auclores sunt. < Cur aspi- , \
cis contemptores? Tacebisne, dum jusium devo- . *
rat impius? Et facies bomines quasi pisces maris, ,
et quasi repliiia non babenlia dacem ? Noa ergo spectare patieris eosqui puailioois tuae contemptu . (.361)
bxc aguai; neque taotam iniquilaiem disstmula
*
bis, ut justi ab iropiis propemodam devoreniur.
Alioqui videbirour a piscibus aique reptilibus duce , .
carentibus nihil differre, nisi l u punitionie tuae
deaioasiratione, palam fias ceu praeses noster et , aciaam omnium huroanorum scrutator accuratus. ,
* ^%
, ,
.
VERS. 15-17. PoOquam bac omnia de Baby. '-*. loniis dixil, qui aeeve admodum popuhim tractave- ,
rant, expoatt deinceps bostis ejusdem potentiara, , cujus ope quotquot valt malis ianumeris facile
, ,
irretit. Hamo eustulit illum ad consummadonem, ^ ^. tr&xitqua eum reii suo, et i n sagenis suis aduaa- , viu Propterea laelabitur el gaudebit; propierea (48)
2 3 7 immolabii sageaas suae, el thuriflcabit reti
bvo. vlaasi hamo aliquo ac reli plurimos polen- ,
tia saa circuroveuiene, gupremo tradet exilio. Sic . '
autem in poteslaleu) suam cuactot rediget, ut et operibus suis gavlsurus sit, ac propemodum qaasi -
Deo aiiquo viribus suis proprioram gestorum ma- ,
gniludinem iribuiurus. Nam verba, c Iromolabit sa- , gen, et tburiGcabit r e t i , dicit sumpla metaphora ab iis qui in casu ejusmodi, gratias Deo ' * (. 362)
referuat. Vult ergo dicere illum Dei iostar iraagi- , ,
nah omnia posse pro suo libiio eificere; cansara- ,
que eipoaens, Quia i n ipsis, inquit, incrassavil . (48) Cod. .
, r a r o
COMMENTARIUS IN HABACUCI CAP. I I .
455
454
parlem sttani; el cibi ejus electi. Propriis viribus

* rerum bene gestarom magniludinem tribait, unde
* " illi opum cumulus accessit. Sic enim valent verba:
, . > Partein saam incrassavit. Hinc, inquil, rei omnis
bona et electae fructuro consecutus esi; namque
, * - ita verba c Cibi ejus electi intelligenda sont. c Id * , circo exlendet rete soum, et csedi populorum
. > , , nunquam parcet. > Repetitis succeseibus elatus
* potentiam suani exercebit, perpetuisque beilis i n , . dulgens, moltam crudeliler devictomm stragera
, - edet. Jam vero Babylonii gestis narraiis ejusque
. - per omnia adversus Jndaicum populum scelere
, exaggerato, pergit dicere :
,
, ,
CAP. I I .
. \
. '-\ * ,
VERS. 1-4. Super custodia mea slabo, et supra
. > petram ascendam. > Metaphora sumpta ab iis qai

belli tempore et obsidionis euslodiendi muri vices
. , , sibi distribaunt. c Super custodia, iaquit, mea stabo;
, - pro eo ut dicat, Offlcio meo non deero, sed illud
, (. 5 6 5 ) , obserrabo: eteniro valde tatum me existimabo,
.
si iia me g m m . Atque adbuc apertiue 2 3 8 *
c
quens, c Et contemplabor, inquit, ut videam quid
,
in meloquatur, et quid respondeam ad correptio . ,
nem roeam.i Dicere vult officii esse nostri ad Deum
, resplcere,et qtwe inde accidunt et ostenduntur,
,
excipere. Hinc enim mibi plurimum tulamen erii.
Peraeverabo itaqae spectans, quid forte Deue ali . , ,
, quando de rerum eventu revelet, ut hoc cognito,
- C reaontiem ego qooque populo ostenta mihl ad i l . " lius futoram eorreptionem. Sicat autem in supe rioribue, pogiquam populi peecata recitavit, tan, quam divina revelatione Hlustratus, imponendam *
populi peeaam d i x i t : ita etiam boc loco, dictis Ba bylonii sceleribus, ait se exspectare a Deo monitio , nem, quid aliquaado de bis quoque patefaclurus
sit. Hox addit, quaro super bit acceperal revelatio , *
- nem. Idcirco ait : < Et respondit mibi Dominus
. c , dixitque: Scribe manifeste visa in buxo, u l per * , sequatur qui legit ea. Postquam dixit exspectare
. - se a Deo moneri, quale de his oraculum reddat;
, haec sibi a Deo responsa d i c i t : Jussisse videlicet
tanquam ex divina visione in buxo scribere quae
l o
<|* ,
.
(. 564) ,
.
,
. > , , ,
*
, ' . <
|, ,
. "
,
,
osteasa fuerant, ut omnibus perspicua fierent ac

palentia legentibus qttae dicia erani et scripta;
nempe ea quae a Babyloniis eventura erant, e t a se
inierius dicenda. Tum addit : Quia adbuc visio in
longum tempus, et orietur in flnem, et non in vacuum. > Eteaim quae oslensa s u n l , baud statim
exilum babebunt, sed post aliquod tempus, quod
nunc abest, eed lamen omnino erit, ac finem accipiet : non eniro haec frostra revelata sunt, scd
prorsns ut eventura. c Si moram lecerit, exspecu
illum, quia veniens veniet, et non tardabit.Quare
etiamsi dilatio iorte aliqua eorom quae pradicta
sunt, fieri videbitur, conslaater inierim exspectaie;
siqtiidem quae futura cvenluraque prsedicta sunt.
THEODORl MOPSUESTENt
ea, ioquaai, evenient flentque prorsus, neque in
perpeiuani dilationem incurrent. c Si se subiraxeril, non bene placebit aaimse mese 2 3 9 auper
eum ; jusuis autem ex fide mea vivit. > Si quis ad
fidem futuris rebus praedam lorpuerit, et ancipiti
animo eril, hic mibi valde est invisus : ego enim
juetum illum esse definio, qui prouiigsionibus credit, et uiiliuiem ex eis capil.
43*
, \ .
. *, '
."
\ , \
,
\
,
.
. \ *.
VERS. 5, . His circa revelalionem diclis, atque ad credendum ostensis hortalus, deinceps vi- ,
sionem evolvens ait : \ i r aulera praesumptiosus ,
c \
et conleinplor atqtie superbus nihil perducet ad
ftaem. > Probe ergo cognoseile bunc boslero ve- . , \, * struro, Babylonium designans, immodica arrogan
lia elatum, divinaeque patienliae conleaiplorem, et , (. 365) aliorum calamiiaiibus exsullantem, hunc, inquam,
vov \ ,
doniiaalionis sua negoiium ielici exitu non con- ,
clusufum, sed lerribilera quamdatn a divina vindi \ ,
la conversiooeia experiurum. Qui dilatavit sicut

infernus aaimam suam, el mortis iastar est insa. t * $
liabilis; qui adunabit sibi omttes genles, el cua- , \
ctos populos ad se recipiet. Qui quasi infernus
* \ ,
a Iversus omnes vim auam exteadil, passim inter . >
fkiens, et roortis imiuior nullam occisoruui salie- $ ,
tattai cepil, capiivans plurimos, et ubique omnes
,
ub suaro poteslatem redigeas, bic formidabilem
,
quaradam abs divina ira subversionem palietur.
, \
c Nonae baec oroaia parabolam adversus eum su- ,
ment, el problema de ipso narrabunl ? dicenique:
, t \
* qui gibi non sua multiplicat! Quougque collare ' , \ guura aggaavabit vehementer ? Cunctt posLea ; \ , \
quoiquot ubique sunt, rerum ejug conversione al- 1
l o n i t i , tanquaro in parabola, dicent : ^Miserrimus : "
ille omniura qui alienae rei rapina suas opes augei, *
qui gravis gubditig Gt ob suae gxvitalig poadus : id ,
eniro significat dictio, callare tuum graviter ag- ,
gravans. Profecto baud poltril ad exlremuni u i - ,
que baec agere : namque id denolatur vocabulo ,
q%ou*que, quod in medio 2 4 0 positum, ad
omnia refertur : quasi dicalur : Haud io perpetiium ,
hoc siatu e r i t , sed conversionem res ejus patien- , > , . 366)
tur, propler iniligendam ipsi a Doo poeaam.
, ,
, * ,
.
, VEHS. 7 - 1 0 . - Deinde qualiter quomodoque ea D . '-'. fient d i c i t : c Quia subilo consurgent qui mordeant , t "
eum, et vigilabunt insidialores t u i , ei eris in ra- , \ , \
pinara eis. > Emergent praeler ouinem exspecia- .
tionem bostes, daranis luis intenli, boaa taa omnia , ,
diripicntes. Quia tu spoliasti geales multas,
spoliabunl le omnes reliqui populi, propter san- \ ,
guinem horoiauiu, et impietalem regionis ac civi- *
lalis, c l cuaciorum incolarum ejus. Quemadmo- ,
dum ipse impelu faclo aliena rapuisli, ita vicissim
c ,
toa diripieniur ab iis qui puoiendi lui causa relicti \ *
saat . quia lu nempe plurimos Dei famulos inter- , \ \
fecisii, et adversus Dei regionem ac civilalem i m - . "
pie egisu, conlra omnes denique illius incolas, Hie- , *
r
457
COMMENTARIUS IN HABACUCI CAP. I I .
453
- rusalem sciltcet, et quidquid ad eam perlinebat.

Posihinc quasi ei juste insultans talia passo, sc* , \
lera recitat, quorum causa poenam bujusmodi luil.
, \
c qui ampliat avaritiam raalara domui suae, ut
,
ponai infcxeelsonidum suum, ut erualur de manu
. *
malorum ! Cogilasli confusionem doroui tuae, con ,
sumpsisti populos multos, ct peccavil anima tua. >

Tu, inquit, immodica babendi cupiditate percitus,
* " ob opes tuas ex alienis damnis augendas, subli, (. 567) ; ,
meraque regni tui conditionem osientandam ; dum
!
baec ageres, baud lamen poluisii discernere quo , , - modo imponendorum tibi malorum pondus vitares:
. , \, sed multos inUrim Isedens, atque in omnes secure

peccans; baud divitias, ut credebas, sed ignomi ,
niam, ut reapse exilus ostendit, domui tuae conci * liasti; nam ob haec omnia quae fecisse te conslat,
, * / hanc poenam persolvisti.
,
, , , , ,
, .
. *. ,
VERS. 4 4 . Quia lapis de pariete clamabit,
. et scarabaeus de ligno loquetur ea. > Igilur 2 4 1
, ex curaulo malornm, necnon ex sediilciis quae con ira fas struxisti, voces veluti quaedam roittuntur
,
quae tuam avaritiam accu&ant, saxis ipsis propemo , dum eic contra te clamantibus, necnon et ver mibus quotquot ia mediis saxis laterumque j u n cluris latitare eolent, et iatra ligna sappe comperiri.
, - Etenim scarabseum boc loco appellat animalcula
*
qua iu lignis occurrunt, et in niuris intra lapides
lateresve cubitant, quasi, iaquam, boc nomine dicat
, (. 568)
, - animalcula quaevis et vermes, ceu si omnia coni
, niuni hac appellatione vocitentur. Suat etiam sub terranca quaedam ia niedia praecipue rubigine i n . veniri solita, quas cantharidas vocant. Nonnulli
vero dixerunt apud Syrum interpretem paxillum

- legi. Alqui slultum est omissa Hebraica lingua,
* * qua propbeta locutus est, cujus vocabulum propria
* , interprelatione septuaginta viri nobis deelararunt,
probali niminim illi et ejus linguae accurate periti,
Syro aitendere qui Hebraicum scriptum ad Syro ,
, - rum eermoaem transtulit: qui saepe errorem saum
pro liugus regula vult obtrudere, quantum mibi
, videlur, quid dicat minime inlelligens : itaque pro
, , , scarabseo passira in muris cubitare solilo, paxillum
1

c > ,
*
.
, *
,
.
. '-'.

* ,
,
* * (. 569)
, , -
posuit, ut quamdam sermonis sequelam relinere

videretur. Atqui paxilluin ex ligno loqui, non est
coneentaneuDi : nam si ex muro polest, ex ligao
nequaquaro : noa eniia sicut ex lapidibus murus
coaficitur, ila ex paxillis lignuai.
YERS. 4 2 - 4 5 . Ergo prophela, quandoquidcm ex

muris et ex haerentibus illicanimalculis accusationom
fleri conlraBabylonium dixit, praeclare addidit: VJC
qui aediflcat civitatem in sanuuinibus, et praparat
urbem in iniquitaiibus! Noa sunt ba?c a Doinino
omaipoiente. defecerunt popali multi in igae, et
gentes mullse animo conciderunt. Quia roplebiiur
439
TflEODORi MOPSUESTENI
terra, ut cognoscat gloriaia Domini : qaasi aqua

muUa 2 4 2 operiene maria. > Quis te non defleai
urbes oedibus et iniquitatibue aedificantcm? Neque
cnim cernis quaenam tibi hujus rei causa a Deo
Miferentur mala. Tu quidem multos, quot aemo
rtcitabit, quasi igne crudelltate tua fonsirapsisti :
multos ad vitae exitum intolerandte aerumais deduxisti : quaraobrem uunc haec sustine*: ut ita
omaes per orbeai terrarum bomiaes agnoscant aiagaam Dei providenliam talia operaniem, tibique
ob facinora tanlani poenam iroponenli, peccatorum
tuorum multiiiidini convenieatero. Rursusque cum
exprobratioae:0 qui propinat, iaquit, proximo
suo subversionem turbidam, et inebriat u i iaspiciat
ia speluacas eorum! > Dixi jam saepe, vinum et
ipsam polationem pro aeruranis dici. T u ergo es,
qni universis hoininibus turbidum potum propinas,
iaebriare ac subvertere potantee omnino valeotoin,
id egi,xravissimura supplicium cuoclis infcrs. Haec
factebas, inquit, dum aliena coacupisceres, et alienos thesauros scrutareris, ut i n rem tuam sevocares.
440
,
. >
;

*
,

*
,

*
, ,

. f &
, ,

. , ,
,
*
, *
, , , (. 370)

.
. '.
YERS. 16-18. Saturilalem ignomiuix de gloria bibe et tu : cor comaiovelor et coocuiitor. > * , . "
Quae igiiur aliis fecisti, dignus ipse pati es; u i port ,
omnem illam gloriaiu ignoniiida obrulus, nutans et ' .
concidens, quasi crapula quadam, a magnitudine ' punitionis fiae. c Circumdedil te calix dexterae Do- Q ,
roini, et aggesta est igaomiaia super gloriara tuam.i
,
Adduxit tibi calicein suum Deus, pro eo ut dicat .
decretam a se poeaam, ut gloria tua in ignomioiara
,
plurimaai undique in te congestam deinceps con- ,
vertatur. c Quia impiela* Libaai operiel Us, et m i - -,
seria bestiarum lerrebit te, propler sauguines ho- .
roinuni, et iiupietales lerrae el urbis ejusque iaeo- , , '
Urum. Sicut enioi adver&us populum impie egisti, ,
uunc poenaro lues, boslibus ferarum riiu 2 4 3 t U > i
, '
ingrueatibus, aique ia miseria mulla consiiiueris; , ,
propter bomines a te Hierosolymia inlerfectos, *?i *
quia scelesle coatra Dei regionem urbemque egU * , uemiui parcens iiicolaruia cjus. Jara posUfnani
,
illi peccaia adversus populum tempiuiuque expro- ,
bravit, coosequenter subdit: < Quid prodosl scul- D .
plde, quia sculpserunt illud? Fererum Sllud con-
flatHe, vanura simulacrura, qaoniam con0dil fictor * ,
in flgnoenlo suo, muta facere idoia. > Tu quidem * ,
verum Deuro negligebas; peccabae secure eonlra ; ,
rea vel honiines ad eum peetineaftee; ab idolis ie
adjutum i r i putabas : quod humanae manus vaao . , ,
siraulamento formaveraat, tu adorare sludebas, j u - (. 3 7 1 )
vari te ab idoiig niutis et buwana taaau formatls * sperans.

,
.
Vfsas. 19-30. Poetaa coosentaneo sermoae prosequitur : c Vae qui dicit ligno : Expergiacere,
ûrgc; et lapidi: Extollere : nibii vcio aliud quam
. % *. * <
, , * ,
* , *
C0MMENTAR1US HABACUCI
ORAHONEM.
442
, phantasia est; id eat auri argenlive lamina, nulltis * 4 que in eo spirilus est. Doroinus auiem in templo
. sancto 8uo : revereatur a facie ejue universa lerra.
Quidni ergo miserrimus sis, qui lapidem ceu vigi, lanlem alloquem; et auxUuim, quasi ex alto, ab
,
idolo expoecis, qood phaniasiam tantummodo spe , clanti objicii, ceu pretiosa roaleria constans, sed
; , tamen vi omfti vitali caretTMulto tibi meliue erat,
hsec contemnere ac ftacci facere; et cogitare potius
, , de Del magartudiae, qui Iremendum arcanumque
^ habet in toelo babilaculaai, el in terris quoqtm
, templum posstdet bominuin usui accommodatum ;
* , ad quem non le solum, eed et onmes per orbem
bomines resp.cere mulia cum reverentia oporteret,
, ejusque menioriam inente lenere. Atque i n bis
. & conclusil illam de qua nos hactenns egimus pro
pbeliam beatns Habacucus; principes simul qui
, (. 572)
pauperes opprimebant increpans, simulque i n - ferendam illis a Babyloniis poenam 2 4 4 dicens.
, Postea Babyloniorum ipeorum narravit aaevitian,
. * quam et in caeteros et contra Jerusalent ejusque
cives exprompseraut, et quo pacto et isti aequili
suae poenas inerilas dederint.
,
.
.
ORATIO HABACUCI.
. ', '. 4
VER8.1,2. Convertil deinde ad orationem verba
, propbeia, et sub oranlis specie evenlura populo a
. Deo bona praedicit. Sic autem incipit : c Domine
* f , , - Q audivi auditionem taam, et timui. Auditionnn
6. dicit facUm sibi a Deo revelationem; sicut eiiam
- apud beatum Isaiam : c Quis credidit auditioni
, ; nostrse ? Item beatus David : Inclitiabo i
. *
parabolam aurem meam : > cujue rei in superio ribus quoque mentioncm fecimus. IIoc igiiur eiiai
. , loco a i l : Accepia ego revelaiione lua, qaa me do , * . caisti, quoaiodo puaiturus sis Babyloaiorum manu,
) - peccantes in populo, et quomodo vicissim Babylo, niie congruam deliciie eoruoi pocnam sis impositu , r u s ; pavore suai reptetus, et merilo. < Domiae,
. (. 575) , coosideravi opera iua, el obstupui. Consideranx
. > qiianta muUifariam feceris erga bomiaes idouea
- palientia ulens, et eos qui sine pcenitentia prolapst
, sunt convcnienle ratione puniens, slupore gunt
, - D correplus, arcanae tua? provideatiae sapientiam ad, mirans. f medio duorum anirnaliutn cognoscc^ , ris. > Ecce enim et nunc, qtiasi ia duobus aaiuia . libus, id est populi peccaloribus, el mox in Baby->
- loniis, ex iis quae circa utrosque fecisti, polenliam
* , tuaiu alque sapientiam jusliiiaeque curam osien , - disii. c Cum appropinquaveriat anai, cognosceris;
cuai teaipus aderil, demoasiraberis. Nuac bxc

nota nobis revelando fecisti: sed advenienle 2 4 5
. ,
tempore, quo ea oportet le volenle exitum babere,
, >
niajorem
ac manifestiorem potentise ac sapienti
* * *
, * tu operibus ipsis facies demonstrationem. c Cum
, turbata ftierii anima mea, tu in ira misericordi
recordaberis. Tunc sumnia iua apparebil bcaigut*.
1 1
* I*a. , I . " Psal. ,, 5.
4W
THEODORI MOPSUESTEN!
444
tas erga Judaese incolas, cum eos, propter inflictam , . c

piccalorum poenatn, tarbalos animis et vixstiicoin- , . >
I oies, inisericordiae tuae nicmor, aeruronis stiblra- xa\
i.es, et praeter omnem bumanam spem poslltmimo
,
in palriam restitucs.
,
, , \ .
VERS. 5-5. Deus de Thaeman veniet, sanctus
. '-'. c , 4
de monte umbroso. Thaeman dicil Idumsea metro- . > (. 574) poliin : montem aulem umbrosum, illum in qcto
llierusalero, utpote Dei protectionem undique sor- ,
lilum. Tunc crgo apparebis de Thaeman Idumseorum
.
veniens, qtios propter stias erga nos injurias jam
,
puniveris; de 8aucto autem Sionis moiUe, qualenus
,
eum
redilu
nustro
clarissimum
cunclis
feceris
4k I I
rcxi\
I tl
n<tctrk
/iln.iopimiim
st..nstlt<
IVW.A.
V
fl
\
\
V
_ .
L
J*
S 1 .
- /
_ ~ _
c Opcruit coelos virtus ejus, el laudis ejus plena esl . ,

terra. Operum suorum magniludine ccelum ter- . >
ramque replebit, in tantum ut curicli ad hyuinum *
coiivertanliir, eapientiam ac magniludinem gesto- * ,
ruui ab ipso admirantes. Nam hoc eliam loco \ *
quod commune esl per diaeresim dicil, quem non .
infrequenlem divinas Scripiurse idiolismum esse , \
ostendimus. Scilicet coelos terramque ait virtute .
Dei operlds, utoinnia dicat: laudcmque ejus propler
res gestas ab omnibus cumulari oportcre. c Splen- , * \
dor ejus quasi lux erit. Adveatu suo, inquil, cuncta lumine implebit. c Cornua in manibus ejus.i
. . >
Ostendct habere se idoneas ad suos defeudendos , , vires, et hisinfeslos domandos : melaphoram porro Q , \ .
ab animalibtis quae cornibus decertant, sumpsit.
(p. 575)
4 Et posuit dileclionem robuslam forliludinis
,
siiaB. > Ha?c nintiruiu faciet, 2 4 6 mpgnitudine sua

crga nos dileciionis utens. t Ante faciem ejus ibit

verbum. > Rebus ipsis praeit futuri revelalio, quae
\ .
coii) Oiunibus a Deo prophetis facta fueril, nunc
mihi quoque baud secius oblaia fuit. c egredietur >
ad correptionem per ve&tigia ejus. Subsequitur , ,
v<*ro opus ipsum ; ita ut ulroque modo erudiantur ,
ad oflicium homines. Quae res iulura suiil praidiclae, ' . \
. > ,
VAV postea naciae sunt exiium.
;
' ' , \
.
VERS. 6-12. i S l e t i i , el commota est terra.
. '-'. , \ . >
Tantum apparens, terram commovet. Veluti est \ ,
illud : c Deus slelit in synagoga dcorura" ;> id esl >
in medio eorum apparuU. < Aspexit, el extanuerunl D , , \
gentes : contrki sunt violenter montes, tabueruni , \ \ colles aeterni a gressibus seternis ejus. > Vel solo . '
aspectu genies oiunee pessumdat, el montos colles- , \
que conterit, qoi taalo temporc vi propria vide-
baniur perslare. Naaique haeccoelitus faccre mos ,
ejus cst, et bis operibus regiminis siii cursum de- \
monsirare solet. c Pro laboribus vidi tabernacula . c '\
iEtbiopum, pavebunttentoria terrae Hadian. > Nam- , \
que et olim ciim in iEgypto eervireinus, poslea- . > \
, \
quaro tibi libuit nosex illo servitioexpedire, deserta
' ,
vidiuius et babiiationes ifitbiopnai, ac Madianila*
Psal. LXXXI, 1.
445
GOMMENTARIUSIN HABACUC4 ORATKONEM.
\ , n i m , et quotquot tnnc inimicitiam adversus nos

susceperunt. t Num fluminibus iratus es, boiwine,
* . , , num (inquatn) adversusflumina furor tuus, el coni v 4 , (. 576) tra mare impetus tuus? Mos tibi est adversus flu ; mina et mare iram tuaro demonstrare; id est contra
innumerabiles populos soles iratus potentiam luam
t , , \ ostendere. Nani locutio, c num fluminibus, > poni \ tur pro, Non fluminibus atque mari iram semper
. t " furoremque tuum vis demonstrare. Addit itaque :
, \ . > c Quia ascendes super equos tuos; et eqnitalio tua,
"* , \, * salvatio. Nam cum volueris, inquit, tanquam equos
qnosdam conscenrdens, invisibilibus irv.nietrisque
*
virtutibus hnperas : bse vero cunclos subilo puniunt

adversarios : atque hino populo luo salus creatur.
. \
< Intendens intendes arcum luum super 2 4 7
, , sceptra, dicit Dominus. Perpeluis casligaliontbiis
- pulaas eos qiii in regno ac poiestale constiiuti v i . c |& .
dentur. c Fluminibus scindetur lerra. Fluminibus
* repente ab ira tua exsltnclis, terra scindetur. Mos
^ enim esl ut hoc terra palialur, immintilis aquis ei
consequente mox siccilale. c Videbunt te, et doltv . *- bunt populi. Plurimi doloribus corripienmr, ne . que ferre poterunt aspectum luum. < Dispergene
, aquas iiineris. > Praecludis, si forte volueris, om . (. 5 7 7 ) ,
nem aquae exilum. Dedit abyssus vocem suara.
\ . aliiludo pbantasia3 ejus. Tunc qtiidem abyesua
t , etiam vocem quamdam pro sua magnitudine edet,
. > \
nutu tuo concussa. Elevaius est sol, et luna
,
slelii ia ordiae suo. Quoniam sol occidere dicitur
. , \ Q angustiatis, iiunc vu)t dicere fore ut UUs, quos
.
i u in prosperilate consliluisti, solelluna secundum
, propriaui naturam splendidi appareant. In luce
, jacula tua ibunl. > Splendide muliaque cum clari
taie plagas adversariis luis impones.t ln splendores
\ . coruscatioim arroormn luorum. Fulguris instar
\ - gpleadebunt arina tua, id esl conlra hosles forti . tudo. c In comminatione tua imminues terram, ei
. > in ftirore luo deirahes genles. > Uaiversam terram
, , , cura incolis suis, cum iratus fueris, uuo decrelo
, \ pessum das.
.
\ .
. *-\ D
, . > "

, *

\ , ,
,
, '
. (. 5 7 8 )
. > '
,
, \ . c . >

M
Psal. civ, 1 5 .
VERS. 1 5 - 1 6 . Egressus es in salutem populi
tui, ad salvandos christos luos. > Oninia pro salute

proprii populi agis, qui conslai ex electis tuis :
cbristos eniai bic elecios appellal, non vero unctos.
Sicut beatus David de Abrabamo, Isaaco et Jacobo
loqueos : < Nolite, inquit, tangere christos meos, et
in prophelis aieis nolite m a l i g n a r i ; > christos v i delicet eos appellans, noa quia unctos, sed quia
electos. c Misisti in capila iniquorum mortem.
Propterea adversarios morte occupabis. t Suscitasii vincula usque ad collum, in fiaem. > Superatos a le, vinctos etiam osieniabis. 2 4 8
P
~
disii in stupore capiia priacipum. > Eos qui aatea
dominabaiilur, lam vehemenler ira tua eoncidieii,
ut omnibus slupor fuerit. t Relaxabuut frcna sua,
,e
r a B c i
447
413
gicul paupcr romedeng in abacongo. Resolvere , .

. > ,
ora sua ad liberum sermonem non audebuat; ged
c
more pauperis, qui giibfuralug aliquid lalenter comedit, ne fortc deprehendaiur, raullo cum limore . 9 * inqtieotar. c El euperduxisti in mare equos tuos,
tuibantes aquag mulias. Immisisti invisibiles po- ,
, \
teslaies luas adversus bostium inultitudinem, multam illig lurbalionero commovenieg. Custodm,
. >
et expavk venter meug a voce orationis labiorura
meorum, et iagreggug esl iremor in ogga luea, et ,
gubter me conturbata est babitudo mea. > Saepe . c ,
igitur circa mala qua. agebaalur gileaiium teoere
malens, et oraiioni vacare, fulurorum eventuum ,
revelaiioae accepta, timor menlem meam occupavit, .
et toto corpore coatremui. Reqaiescam ia die
tribulationig, ut agcendam ad populum incolalue * ,
mei. Miratus eum audita iaeredilibi per potea- ,
tiam taam re futura; quod nempe ex U l i tribnla- , ' .
tioae laaligque malig, quibug ia captiviiate exerd- (. 379) c ' tag fui, requiem consequar et molestiarum depul- .
sjonem : quiu eliam ad incolatus nosiri locum
pergam cum proprio popalo.
,
, *
.
Vaag. 17-19. Quoniam ficug non fruciitica. ^-*. ,
bit, et noa erunt germina ia vitibus, mentietur *
opug olivae, el arva aoa afferent escam; destituit eaca oveg, et non guat boves in praesepibus. Vide- ,
bam, inquit, iram quoque advergug coiHumacee . > , ,
lerribilem, ob quam illos non hostilis tantum cala- , '
miua corripuit,
gcd eliam gterilitate -oainimoda

-,
.~
-~
-
- '
occupali fuerunt, nullum de germinibas lignisve ,

carpere fractum valentee. Peribuat inguper jumeuta ,
emnia, pascui et alimoaia defectu. c Ego aulera i n
Domino 2 4 9 ewuliabo, Islabor in Deo salvatore , . <
gaeo. Et reaquidem iHorum i u ge babebunt; nobis , (>
aulein, le suppeiiag fereate, voluptag erit atquo ga- .
lue: Naro proaoinen, ego, dicit in propria persoua * ,
de universo popalo; qui moe prophetanim perfre-- , ,
quene est. Sicut eliam beaturn Davidem preceg pro , communi populi piTsona facientem videmus; veluli ( . 580)
cum ait : t \n te, Domine, gperavi, non confundar

in asteraum , ltem *. c Domiae, exaudi orationero * t ,
neam, ei clamor roeog ad te v e n i a t Haec enira , ,
ex communi dicit capiivorum persona ; iia ut gln- , , ,
guli preee hac commode ati queant. Eodcm nunc j) . >
,
modo propbeta tanquam ex commaai persona loquitur, quandoqnidem et de commuai utilitaie agit. .
c Doiaiaaa Deug, virtug mea : et ponei pedeg meos
quasi cervi, et ad excelga roe deducit, u i viucara ,
, t
i n cantico ipsMis. lg inihi i n omnibus vireg guppe*
dital, qai nos celeriter admodam captivitati subdu- * "
66$ ,
cet: aaoi inore cervorum celerem inde faciemus
redUHm. Sublimes aatem nog prae oronibus ostcn- ,
*
d e l ; ita ulnobis nihil aliod gupergit, quam canticig
,
atqae hymnig Deaai celebrarc: quaodoquidem vicu
Pgal, , 2,
" Psal.ci, 2.
COMMENTARIUS IN SOPMONLE CAP.
44*
450
^ * - toriam nobis de bogtibug, pnHer omaem biuniium

,
spem, concessil.
, \ *
.
COMMENTAR1US SOPHONIAM PROPHETAM.

Haiid procul beati Habacuci tcmpore propheiiam
* banc beatus fecit Sophonias: nain sub Josia rege
4 , Judttx, sicul liber demonstrat, prsesentia vaiiciualur.
, * * Post quem brevi interposito spatio, expeditioncm
, (. 384)
fecerunt adversug Hierusalem Babylonii. plnrimis , \ que cladibus Judse tribuni affeceruni, interfeciis
, \ muliig, plurimis in 2 5 0 caplivilatem abduciis,
, , ipga vastata Hierugalero, templo divino inflaminatn,
, \ \ el pulcherriniig urbig aedificiis igne creroalis: do\ nique moenibus eliaai funditug dirutig, ne quod
* munimen incolae, si forle aliqui vellent, babere
,
possent. Sequitur vero consuclus libri litulug.
, , .
.
CAP. I .
. '.
VERS. 1-5. Yerbiim Doinini, quod faclum e&l
. '-\ *
\, , , ad Sophoniam filium Chusi, filii (49) Godoliae, filii
', Amarix, filii Ezeciae, in diebus Josiae filii Ainosi
* > regis Judae. > Ex bis demonalralur quis faerit pro \ \ pbeta et a quibus glirpem ducat, et quo leoipoe
. prophetiam faciat. Exorditur atilein futuroruni pne ^ * diciiooeni sic : Defeciione deficiani omnia a facie
, . > - lerrae, dicil Dominng. Captiva? jam cuncUr erant
decem I r i b u s ; vicioreg autem illarum A&gyrii
* ' aggressi sunt eliam Hierugalem, ceu haac pariler
\ \ . capturi. Pogtquain aulem terribilcrn illani cxperti
' gunt ab angelo cladero, reliqiti cum ingenti mehi,
quotquot extra angeli aniaiadvergionem ftieriiut, i n
,
fugam coavergi gual. Exin alta in pace fuil Hieru * salera. Quoniam itaque Judae iribum et llierusaleca
civeg magnitudo poena? Assyriis iiuposilae non enien davit, nec decem tribuum captivitas terrefecit,
, ' perstiteruntque baud rainus illis inju5te impwqne
, D viventcs, binc necessario eiorsus tsi dicens, ne, cegge fore ut reliqua etiam populi pare deficiat, de
\ , lerra promissionis abrepta, et in caplivitalem tra , \ ducia: quandoquidem bi eiiara qui illic remangc , raat, baud minug Ulig vigi gnnt peccaloreg. Egregie
, anlem cum absolula gententia facit pnedietioneia,
\ , u l ogiendal dignos illog geroet raalis big, per ea
. (. 382) - qua gcsseraat, eflecisse; uade et Detig talia de
* - 2 5 1
dcceruere adduclus gil. Jani poUquai gr>
l , s
(49) Graecc filium.
itt
THEOLMHU MOPSUESTCNl
xietis, neceggario nunc liroebitig uaivergalem Do-

minum, cum digaam poenam peccaiig veslris iraponet.Non eniin abest tempug illud, imo proximufB
r s l quo *#08 boslibug quagi viclimag tradei : quoa
ilte bostes proprio maadato ad boc elegit vocavitque. Id enitn significant verba, c gaoctificavit
vocaios suos , > quagi dicat babere ge jam delectos, quos ad banc hosliam oiactandam vocavit;
bostcs nimiruai ialelligens, qui et vog immolabunt.
c Et eril in die hosiiae Oomiai, et ulciscar super
principeg ei super domuui regis, et super omnes
indult sunt vesie peregriaa. Et ulciscar niaailesie super vestibula ia die i l l a , qui compleal domum Dei sui impielaie ac dolo. Tempore illo puniam eos qui principes vestri videatur, ipgamque
i*
* .
*
,
*
, \ ,
,
*
, (50) ,

* , *
. \ ,
\ (51) \ , \ \
), \ * \ \ ;
,
rcgis domum fundilus destruam, quia in captivi-
taiem abducendus esl ig qui tunc rex vester vide- ,
b i t u r : atque ia omnes prorsus aaimadvertam, qui *
laotopere imitalioni eibaicorum semei iradidertint, , *
ut etiam vestiam illarum ugiun affectaverint, qius alege vetitae, genlibus congruuat. Cunctog, i n - * (% 588) \
quam ante veglibula templi paniam, conlra quod ' i upie egerunt; dum illuc iagrederenlur quidem ,
ob simulandum cullum meum, sed nonnigi cuno ,
bypocrisi et dolo introire illuc audereai: aiquidem
. , ,
iiullam verx religionis rationero babere voluerunt,
, ,
&ed idolie polius studiose adhaerere.
, * \ ,
, .
1
Veas. 10, 11. < E l erit die illa, dicit Dominug, C

clamorig a porta caedentium, et ululatog a t>
cunda, et coalritio magaa a collibug. Tunc eane
vox quadam terribilis exaudietur, a porta incipieag, propler bogtes irrumpentes muliamque
occidiunein 2 5 5 facicnies. Excipiet vero vocero
illam ululalag iulolerabilig bominuta per domog
contritorum varieque pereunlium ; insuperque eorum qai ad celgiora loca gpe evadendi confugient
( i d enim dicil vocabuluro colixbut), neque tamen
quidquam opig invenieal, ged exlremum guppliciuro perfrreat. Quibug congealaaee gubdit:< Plangite, qui babiialis concisam. Nunc, inquit, lameatari digaum eel habitatorcg Hierusaletn, quam
varia crcde incolarum bosleg concident, ejugque
. \ '. c .
, , \ ,
.

, , \

*
\ , \ (
) ,
, \
. * ,
. ,
\, aedificia periringent, et inquilinos iriicidabunC. D , c Quia univcrgag populug asgimilatug est Cha- ,
naaai, disperieruat oiaaeg qui elati erant argento.
, \ .
Qaaadoquidcm Chanameorum mores iraitaii gunt,
(52) ,
ideo par illis sustinuere supplicium, pessumdati; .
qaeaudaiudam scilicet et illi perierunl cum regio^ , (. 380)
uoai Israelitis tradidit Deus. Simul peribunt cum \
reliquig, illi qai guperbiebani. diviiiis ge fuliog ,
ceraeuieg : nullum a gaig opibag euiolumentum
babebuot, ged contra omniao bonie guig spoliali,
* paupcrfimig similee fleat
\ \
, *

(50) bic cod.
(51) Cod. .
(52) Cod. .
487
COMMENTAIUUS !N SOPHOM/E CAP. I .
. '-*. Ko\ ,
458
" s . 1 2 - 1 6 . erit i n die nca, scrutaboi
. > Hierusalem cum lucema. Quoniam eorum, qui i n 3 \ - lima etintenebris condita quxrunt, mos est luceraa
, titi ad accuratiorero laieniium rerum vestigalionem,
, , idcirco sic loquitur, fore nempe ut multa cum se dtilitate vesligenltirres omnes Hierusalem, ut nihil
, opum ejus bostes laleai. Quo fit ut consentanee
." [ F . ] , subjuagat, c Disperierunt ouines elati argento;*significaas fore ut cuncti divitum tbesauri diripianlur,
*
cum nihil hoslium vesligalionem vilaturum sii,
c Et ulciscar super viros, qui contemnunt cuslodias
,
, \ \ suas, qui dicunt in cordibus suis : Utique ue faci*
\ , beae Dominus, et non faciat male. Hos, inquit, pa
, niam qui pracepla mea cultumque omnino asper
, , , ,
nantur, quibns cuetodiri ac servari ab omni 2 5 6
, ( . 590) & delrimento poterant:coutraque exislimanl fierinon
posse ut mali aliquid eis accidat talia peccantibus.
, ' \ Nam dictio c Ne bene faciat, figurate legenda est
pro, bene faciel. < E l erii fortiiudo eorum in diro
- plionem, et domus eoruni in dissipationem : et
, , > aedificabunt domos, et non habitabunt i n c i s ; e t
, \ , '- plantabunt vineas, el noa bibent vinum.earum,
. - quia juxla est dies Domini niagna, juxta esl et
, * \ - velox nimis. > Universa, tnquit, eorum fortiludo ab
, \ * bostibus exstinguetur, desiruentur cuaciaj domue
, \ eorum : neque aedificiis fruentur quae sedula cura
* , exstruxerant, neque de arvis suis fructnm carpeni,
\ , Quoniain adest propeque est Dei dies, quo cuncta
* evenieni quae de illis decrevit Deus. c Vox diei Do \ * \ ^ mini amaraet dura posita esl. > Praedicilur teaipus
, - divini decreti, aniaritudine mulia c i asperilate ple , num. Potens dies irae. Validus admodum diei
* \ illlus furor. c Dies illa, dies tribulalionis et angu \ , * stiae, dies inlempesiiviiatis et exilii, dies tenebra * . ruoi el caliginis, dies nebulae et lurbinis, dies tubao
. > - et clainoris super urbes rauuitas et super angulos
, excelsos. >
\ . .
, , , \ , \ , \ , \ (. 591) , \
.
. ', '. \
VERS. 17-18. Tunc enini angitsiiae erunt, et
, - tribulalio multa, el immalune iuortes in lenera oc * , cisorum setaie, csedes bominum multa, ita ulabhinc
, videantur omnes tenebris, caligine, ei nebula qua \ - j ) dam ac turbine circumfundi. Nam et bellica tuba,
, et banc subsccutus boeliuin clamor altissiuie reso nabit, niunilarum urbium ac palatiorum exitiuni
\ . portendens. Et tribulabo homines. et auibulabunt
t , ut caeci. quia Dominopeccaverunt: eieffundain sao \, * > guinem eorum sicut pulverem, el carnes eorum
, \ sicui slercora boum. Tribulationis excessu, non
. > >- erunt c*cis dUgimiles, ne illa quidem qux anle
pedes atiiit videre valeates. Atque, ut summatim
, dicatn, nibil non 2 5 7 patientur, quia graviter in
Deum peccaverunt. Ea propter et sangulnis effusio.
* ? tnnquara mullae occisiouis erit, et occisorum car nes, insepullis mortuis manentibus, quasi fimui
, \ - qnidam omni loco jactabuntur. c Et argentum au
PATBOL. G R . L X V I .
15
439
iHEODORl MOPBUESTEM
4%0
ruroque eorum non poieril liberare eos i n dle irae

, c \
Doraini, et ignezeli ejus consametur universa terra:
qtiia consumraationem et feslinaiioaem faciet super , omnes terrae habitatores. > Nibil ipsis proderunt * \
diviliaequasinjustecoacervaverunt, quia haec omnia .
teropore ilio dmaae cedeat irae, quae igais iastar

uaiversaai consumet lerram, cunctos autem babi- , ( . 392)
talores ejus multa cuai feslinatione pessamdabil.
Deinde post malorum praedictiooem, in epeni illos ,
pro more suo propbeta erigens, pergit dicere:
,
. ,
,
CAP. I I .
. \
VE*S. 1 -3. t Congregamini, siroulque orate,
. '-\ \ ,
gens iaerudita, anlequam fialis utflospertransiens
diurnus, antequam veaiat super vos ira furoris , '
Dotnini. Agesis enim, omnes qui bactenus oilicii .>
vestri disciplinam non excepistis, nunc congregati

communes Deo preces extollile, ne forle floris instar , ,
repente marceseenlis, sopremum exitium patiamini, ,
toia in voe irruentedivina ira. c Quaerite Dominum, ,
cimcii bumiles lerrse. t Vos qui prae cseteris terrae '
incolis, calamitatibus inflictis huroiliati fuistis,
, .
nuuc resumpto verae pietatis studio, misericordiam implorate divinam. Judicium operamini et j u s l i - , liam quaerite. > Nunc facti justi debilaa honesiatis
, ,
judices, discernentesque a deteriore raelius, justi \ .
tiaedale operam. Quaerile mansuetudinem ei respon- \ \,
dele ea, ut protegamini in die iraeDomini.* Mansue-
tudineai eligite et patieniiam, secus ac oliro injustae , (. 393) ?;\ , pauperum oppressioni operam dedislis: 2 5 8 Q
adeo spoadete, morum borum fore vos studiosos: id C . > \ , *
enimvaletdicUo,Respondeteea;iultemporepunitio ,
ois consequaroini aliquaina Deoopem. Poslea recitat \ \
inierendas alienigenie casligaiiones, propter illorum , < , adversus lsraelitas iniquitatem, ut sic majorem
.
Dei erga bos tutelam demonstret.
\
.
YERS. 4-6. c Quia Gaza diripielur, et Ascalon
. '-'. *
in dcsolationem, et Azotus meridie projicietur, et \ ' , \ '
Accaron eradicabitur. > Alienigenae omnes, propter , \ ' . >
ea quae adversus vos egerunt, noa vulgare suppli- , * cium perferent. Jam roeridie, commuae aliis , *
vocabuluro, dicit pro, manifeste, ita ut res neminem > \,
bteat : aam quae de eiagulis dicit orbibus, sive , *
Gaza. sive Aecalone/sive reliquis, comniuniter dc \ , ,
omnibus dicil, etsi diviso sermone, ut solel. Vull
, ,
enim dicere cunctas alienigenarum urbes direptum D , . destruciomque i r i , et orani sua proprietale dejectas
supremum excidium passuras. Vae qui habitalis \ , \
funicuhim roaris, adveoae Cretenses! Yerbum Domini ^
super vos, Cbanaan terra alienorura. Et perdaai vos . c \
de babitatione. EteritCreta pascua gregum, et ovile , * '
pecorum. Quia roariliniae urbes illae arant, ideo *
funiculum maris ea$ appellavil, sicut etiam beatus * ,
David ait his verbis: Dabo tibi terram Cbaaaaa, . > (. 394)
fuatculum baereditatis vestra? : proeout dicat: , < x r w t t
u m
11
Psal.civ, 11.
tfl
idl
COMMENTARIUS I f i SOPHONLE CAP. I I .
, \ * \ PossessionivcstraaddioamCIiananaDorumregionein,
,
sumpta melaphora abiisqui funiculis methintur ac
* ,
dividuat terras. I U nune cium t funiculum maris >
, dicit, promariiiinseparlis incolis. Denique advenas
.
Cretenses >dicit,quianonnullicx Greta mercature
c , \ , 01 causa illuc progressi ulpole ad urbes niarilimas,
. c
ibi babitare maluerunl. Sicul ctiam apud Amosuni
, *
dicitur : Goncidam tribum cx viris Gbarran " ,

loquens ecilicet de rllius regionis advenis circa Da , ' .
mascum iacolenlibus. Sic nuncquoque Gretensiuni
\ advenas dicil, pro ea parie 2 5 9 incolarum quae
^&, \ Creta erat oriunda Yult ergo dicere : lafeliciseimi
* \
omniuro cunclivos,quiraantiraainpartem babilatis
, *
cum Cretensibus advenis. Decrevit contra vos omnes
Deus, Chananaeam babilantee alienigenae, perditu
, rum se vos onwino, necnon a Greteneibus apud vos
, \ babitataiii regionem (quae pascuum flet greguro, et
* statio ovium) in solitudinem vaslam rediget.
<* , \ *
, \ , .
. *.
VER3. 7. < Et erit funiculus roaris reliqais
* * - de domo Jud : super ipsos pascentur in domibus
, Ascalonis, ad vesperam requiescent a facie flliomm
, Judae, quia visilat eos Domtiius Deus eorum, et aver , tit captivitatera ipsorum. > Nam qai servaii fuerint,
. > (. 595) , inquit, de Judae tribu, lotam lenebunt maritimam
<?\, , - partem, illamque omaem quasi euara incolent r e , gionem usque Aecaleaem. Vult antem ex una cun , - ctas alienigenarom urbes dicere, raore suo a parte
. ^ totum signifkans, timenics filiorum Jnda* fortiiu
, dineni, raulto cum pavore ia proprio solo degenies.
, , Nam dictio, c Ad vesperam requiescent, hoc ei , gnillcat. Sicu enim c meridie > pro manifesic, ita
vesperam >prolimore:quasi U qui ialere siudent
, > .
> , diunium lempus vilent, vespertino auiem discurrere soleant, latilandi spe. Haec, inquit, eruat cuui
9 \
Deus Judae tribtim visiiaiis averlel eos a captivitaio
, \ atque in palriam rursus auxilio eao resiitiiet.
ptcv .
, \, , ;
, \ .
. -\ * , c
, "- , \
. , -
.# , , \
^(&. > \
,
(. 596)
,
* *

. *
\ ^
. \
\ * \
, i , 5 .
VEae. 8-!0. Deinde ab alienigenis ad alios

sormonem Iraneferens, ail : c Audivi opprabria
Moab, et conturaelias filiorum Ammon, quibus exprobrabant populo meo, et magnificahanlur super
terroinos ejus. Propterea, vivo ego, dicit Dominua,
quia Moab sicut Sodoma eril, ei filii Ammon quasi
Gomorrba. Moabilarum quoqiie et Ammanilarum
adversus meos videbam faciaora, et quod eis conviciantes dicerent, nullum 2 6 0
emolumentum cultus mei; quanta denique mala viribiis
8Uls intulerunt. Atque ita g)oriabundi fines roeos
invaserunt, ceu futuros tn poslerum juris ipsomm.
Quamobrem Sodomorum aique Gomorrbae experientur vastitatem. c Et Damascus derelicta sicut
acervus arcae, ac dissipala i n aeternum. Et qui
reliqui fuerint de populo meo diripient cof, et ref o r e
439
lUbOUUKl MOPSUESTEM
4tO
ruroque eorum non polerit liberare eos i n die irae

, c \
Domini, et ignezeli ejas consuroetur universa terra :
quia consummationem et feslinalioriem faciet super , \ \ omnes terrae habilatores. > Nihil ipsis proderunt * \
divitiaequasinjustecoacervaverunt, quia haec omnia \ .
tempore illo divinae cedent irae, quae ignis insiar
"
universam consumet terrara, cunclos autem babi- , ( . 3 9 2 )
tntores ejus multa cum feslinatione pessumdabh.
Deinde post malorum pradictionem, in spem illoe ,
pro more suo propbeta erigens, pergit dicere:
,
. ,
,
CAP. I I .
. \
VEH8. 4 -3. f Congregamini, siroulque orale,
. '-\ \ ,
gens ioerudita, anlequam fiatis ut flos perlransiens
diurnus, antequara veniat super vos ira furoris , '
Domini. > Agesis enim, omnes qui bactenus ollicii .
vestri discipliuam non excepislis, uunc congregali

communes Deo preces extollile, ne forte floris instar , ,
repente aiarceseentis, supremum exiiium paliamini, ,
loia in vos irruenlediviiia ira. c Quaerite Dominum, ', ,
cimcli bumiles lerrse. Vos qui prae cseieris terrae * ,
incolis, calamitalibus inflictis huroiliali fuistis,
, .
nuuc resumpto verae pietatis studio, niisericordiam implorate divinam. c Judicium operamini el j u s l i - , iiam quaeritc. Nunc facti justi debilaB bonestatis
, ,
judices, discernenlesque a deteriore laelius, justi \ .
tixdale operam. Quaerite mansuetudinem et respon- \ \,
dele ea, ut protegamini in die iraeDomini. Mansue-
tudineai eligite et patiemiam, secus ac oliro injustae , (. 393) 7: , pauperum oppressioni operam dedistis: 2 5 8 ^
adeo spondete, morum boruia fore vos studiosos: id C \ , *
enim valetdictio,cRespondeteea;>uttempore punitio- ,
ois consequamini aliquaina Deoopem. Postea recitai \ \ *
inferendas alienigenis castigaitones, propter illorum , < , adverstie Israeliias iaiquitatem, ut sic majorera
Dci erga hos tutelam demonstrel.
.
\
.
. '-'. *
VERS. 4-6. c Quia Gaza diripietur, ei Ascalon
in desolationem, et Azotus meridie projicietur, ei \ , \
Accaron eradicabitur. Alienigenae omnes, propler , \ . >
ea quae adversus vos egerunt, aon vulgare suppli- , * cium perferent. Jam < roeridie, > commune aliis ,
vocabulum, dicit pro, manifeste, ita ut res neminem c \,
hteat : nam quae de singulis dieit urbibus, sive , *
Gaza, sivc Ascalone/sive reliquis, comaiuniter dc \ , ,
, ,
omnibus dicit, etsi diviso sermone, u i eolet. Vult
euim dicere cunctas alienigenarum urbes direplum D , . destmctumque i r i , et orani sua proprietate dejectas
supremum excidium passuras. c Vae qui habitaiis \ , \
funiculum roarig, adveoae Greteases! Verbum Domini ^&
super vos, Gbanaan terra alienorura. Et perdaai vos . \
de babiiaiione. EteritCreta pascua gregura, et ovile , * ' ,
pecorum. > Quia roaritiniae urbes illae arant, ideo * \
funiculum maris ea$ appellavil, sicut etiam beaius * \ , \
David ait bis verbis: c Dabo tibi terram Cbanaan, , (. 394)
funtculum baerediiaiis vestra :proeout dicat: , < r r M t t
u i n
11
P H L C I V , 11.
61
COMMENTARIUS I f i SOPHONLE CAP. I I .
4G2
, \ * c \ ^ PossessionivcstraaddioamClianDnaoramregionem,
,
sumpta metapbora abiisqui fiinicuiis meliuntur ac
* ,
dividuoi Cerras. I U nune ciiam funiculum maris >
, dicil, promariliinaeparlie incolis. Denique advenas
.
Cretensea idicit,quianonnullicx Greta mercatura
c , > \ ,
causa illuc progreesi utpote ad urbes niaritimas,
.
ibi babicare maluerunt. Sicut ctiaro apud Atnosum
> , *
dicitur : c Concidam tribum cx viris Cbarran
>

loquens gcilicet do iilitis regionis advenis circa Da , * .
uiascum iacolenlibus. Sic nuncquoque Cretensiuni
* c
advenas dicit, pro ea parte 2 5 9 incolaruro quae
^, >
Creta erat oriunda Vull ergo dicere : Iafeliciseimi
\ omniuin cuncti vos, cjiii marilimain parlem aabitatis
, '
cum Cretensibus advenis. Decrevil contra vos omnes
Deus, Gbanansam habilantes alienigenae, perdilu
, rum se vos omniao, necnon a Creteneibus apud vos
, \ babitataui regionem (quae pascuum flet gregam, f t
* slatio ovium) in solitudinem vastam rediget.
* , \ '
, , .
. '.
YEa3. 7. Et eril funiculus roaris reliqais
* * - de domo Jud : siiper ipsos pascentur in domibux
, Ascalonis, ad vesperam requiescent a facie flliorum
, Juda, quia visilat eos Dominus Deus eorum, et aver , tit capliviiatem ipeorum. > Nam qai servati fueriot,
. > (. 395) , inquU, de Judae tribu, totaro lenebunt maritimam
, , - partero, illamque omaem quasi suam incoleni r e , \ gionem usque Ascalenem. Vull aatem ex una cun , - cias alienigenarum urbes dicere, more suo a paito
. ^ toltim significans, timentcs filiorum Judae fortitu , dineai, raulto cum pavore in proprio solo degentes.
, , Nam diclio, t Ad vesperam requieecent, hoc si , gnilicat. Sicu enim meridie pro manifesic, ila
vesperampro limore: quasi i i qui lalere eiudcnt
, .
, diurnum lempus viieut, vespertino aatem discurrere soleanl, lalilandi spe. Haec, inquit, eruot cuui
> \
Deus Judae tribum visitans avertet eos a captivitaie
, \ atque in palriam rursus aoxilio eao restituei.
puv .
, \, , ;
, \ .
. '-'. * ,
, \ ^ v , \ \
. , -
^ , , \
\ ^. > \
,
(. 596)
,
*

. *
\ ^^
. c \
\ * \
AIIM>5, i , 5.
VEae. 8-10. Deinde ab alienigenis ad alios

sorroonem tranefereas, ait : Aadivi opprobria
Moab, et contameliae filiorum Ammon, quibus exprobrabant populo meo, et magnificabantur super
lerroinoe ejus. Propterea, ego, dicit Dominue,
qtiia Moab sicut Sodoma erit, ei filii Ammon quasi
Goinorrha. > Moabitarum quoque et Amnianilarum
adversus meos videbam faciaora, et qnod eis coaviriantes dicerent, nullum 2 0 0
emolumenium cultus mei; quanta denique mala viribtis
suls intulerunt. Aique Ua gloriabundi fiiies roeos
invaserunt, ceu futuros in poslerum juris ipsomm.
Quamobrem Sodomorum atque Gomorrbse experientur vastitatem. c Et Damascus derelicia sicitt
acervus arcae, ac dissipata in aeternum. Et qm
reliqui fuerinl de populo meo diripient co., et rei i s
f o r e
sidui
464
gentis meae possidebunt eos. Damascus , \ etiam, inquit, quasi accrvus area conlritus et . >
conculcalus desiruetur, alque ignobilis flet, ex , \, lumorc maximo multaquc superbia in iraam de- ,
Iracta hiimilitatem : ita ut qui reliqui dc meis fue- \
r i n i , redilumque sortiii, cunctos sint direpturi, et alienas opes pro suis possessuri. t Haec eruiU \ ,
cis pro conUimelia sua, quia conviciali sunl et \
magnificati sunl super populnm Domini oinnipo- , c \
tentis. Ilaec, inqutt, patientur propler suam ad- , \
versiis Deuro audaciam, et propicr contumelias \ . * ,
quibiis mihi populoque mco conviciali sunl, i n - \. , \
sultantes ei scilicel lanquam exireinis malis de- ' \
werso.
.
. ', '. *
VERS. H , I 2 . c ApparebitDoroinus super eos,
el disperdet omnes deos gentium l e r r a , ei adora- , \
bunt eum singuli de loco suo, cuncue insulae gen- * (. 597) \
tium. lUuslrem faciet ultionem suam Deus, ita ,
ut alienigenas omnes cum cuiiis ab eis diis disper- ,
dat : quo ftet ut reliqui omnes ubique bonrines, *
in urbibus insulisque, Dei facinoribus aitoniti,
commune i l l i obsequium exbibeant, i n sua quisque ,
gialione summam illius potenliain confuenies. c E i , \
vos, ASthiopes, vulneratigladio meo. Vos quoque , gladio a meis puniemini, propler ea quae adversus , bos peccaslis. iEihiopesaulem nunc eliam dicit illos . t
iEgyplo liniiimos. Sic auiem loquitur beatum i m i - , , .
tane prophelam Amosum, qui dani lsraelis nec non C \ \ (55)

llierusalem futuros casus recitat, meminit 2 6 1 "
uiul alienigenarura, qualia scilicoi passuri sintDama- \ . \
sceni, T y r i i , Iduraaei, Ammanitae, caeterique omnes '
quorum iacil roentioaem. Eodem igitur modo bea- , ,
, \
tus Sopbonias postquam eveatura urbi Uierusalem
a Babyloniig mala pnedixit, memorat etiam quot- ,
quot bis ab aliis genlibus clades erant per illud \ , \ ,
*
tempus superventure. Quapropter post anie dicia
\ \
eermonem iransfert ad Assyrioe et Ninivea, quia
nirairum tunc Babylonii Assyriorum iroperiuai dele
veruni, regia ipsorura urbe Ninive subversa el , \
vaslitali omnimodae tradita. Unde a d d i i :
' . "
\ \
\ , , (. 598) , \ ." "
VERS. 15-15. Et exlendet nianuin suam D . '-'. c \ \
euper aquilonem, el perdet Assyrium, et ponelNi^, \ , \
niven in desolaiioneiu inaquogam quasi desertuni.
, Kt pasceniur ia medio cjus greges, et omnes besliee
, \
lerrae, et chauiseleonles ct ericii in praesepibus ejus , \ \ cubabunt: et bestiae clamabunt in foveis ejue, et , \
corvi i n portis ejus, quia cedrus allitudo ejus.
, \ Piofeclo etiain ab Assyriis pcBnas reposcam, qui * . >
lali cuui proposito Hierusalem aggressi stiat. Et- \
eniai ipsorum regiam urbetn Ninivenadeodeslruam,

u i plane deaerla fiat, et ia iuedio ejus paacaniur
* \ ;
gregcs, el ferae habileat,et quotquot aaimalia solent

in de8erti88imis locis cubitare. Has auteai justas
, ,
s i
( 5 5 ) Cod. .
4G6
COMMENTARIUS IN SOPHONI^ CAP. I I I .
, \
.

,
.
',
, ,
* . \
. , ,
, \ , ,
(. 399) \
, * , >
\ ,
dabit poenas, quia contra omnes superbiebat cjvitales, quasi cedrus inler reliquas arbores capul cxlollens. Haec est civitas vilipendens, quce babilat
in spe, qua3 dicit in corde suo : Ego sum, et non
esl posl roe ampltus. Patet propbeUm urbis nomine incolaruin superbiam denoiare : neqoe enim
de insensatis lapidibus haec dicit. Haec est ergo,
iuquit, urbs vttipendens, id esl oiunium contemp*
t r i x , etoninesreliquas prae se flocci faciens, sibiquc
ipsi ad omnia suflicere exislimans. Id enim sigoiGcant 2 6 2 verba babitans in spe, > Id est, spem
foveos nibil unquaro mali se absquolibel passurara:
unicarosemet existimans, nullamque urbero esse
dignam qtiae secum comparetur. His non siiie convicio dictis, ejusque adversus orones superbia
* , jurgala, egregie addil : t Quomodo facla esl in so\, , \ - liludinem, in pascuum besliarum ? Oninis qui per
: . eam tranaibit, sibilabii manusque suas commove ,
bit. > Hem qualem experla es conversionem, in lan , tum ut pascuum bestiamm evaseris, ut omnes qui
; - jwxia te traaseuni, exsibilent, manusque suas erga
,\ .
le inlendam, taniam mirantes conversioiiein ! Quid
' ,
vero dicentes ?
> ; \ \
, \ ;
. .
CAP. I I I
. ', '. < Q

YERS.1,2. illuslris et redeinpta civitas, co , - luraba! Non exaudivit vocem; non admisit discipli , \ \
nam;in Domino non cst confisa, elDeo suo nonap . > , \, - propinquavit. Sic omnes, inquit, dicent : Quanta
, , fuit bujug celebritas ! quanlum omni calamilalo
; , aberal! ld quippe denotat dictio, c redempla.iQuaata
> ; cjus pulchriludo eral! hoc enim denotat columbx
,
vocabulum, quod animal videtur inler aves apprimc
\
delectabile et cum dignilale incedens. Sic eliam
* bealus ait David : Si dormiatisinler medios cle , (. 400) ros, ibi alae coIumb& deargentatae, et dorsura ejus
, \
cum pallore aurl * . > Dicit nimirum postacquisitam
> *
promissionis terrain, Israelilas videri prae c&terig
,
delectabiles, ad coluniba? simililudinem. Ila hoc

etiam loco dicere votuit pro pulchra el spcciosa.
, \ , D Velut etiam beaius Nabumus ci convicians a i t :
\ # Mereirix pulcbra et gratiosa \ Talis cum es , \ . , set (Ninive) missi ad eam propbeue noluil vocem
\, , usque ad flnem audire, neque perfectara admisit
, disciplinam; sed tantisper visa converti, rursus ad
*
eamdem rccurrit nequitiam. Nihil pensi Dcum ha , \ - buit qui prophetaia miserat, neque 2 6 3 >
'
dire deinceps voluit, quanquam tale tanlumqtie
, - experimenlum ceperat. Sed conlra potius a Deo
, prorsus recessil, imo bellum in eum coromovit,
. curo post decem iribuum excidium, Hierusalem
, , adorta est, qua in urbe templum Dci erat. Kursns
bic rairabiles Syrorum mythologi aiunt : JONI
, . Syrorum lingua appellari columbam. Sopboniain
, igilur, voluisse hanc appellare propbclsR Jon u r T
o l ) e
* I
al.Lxvn, 14.
11
Nah. m, 4.
^67
, qui iltio praedicavit : at Graecura interpretem , ,

columbam nun sine errore dixisse. Sed enim quod
- ,
septuaginta viri erraverinl, sed ipse potius
Scripmrae Syrue inlerpres errores passus creden , .
dus sil, dictum a nobis antea satis fuit. tllud vero
\ ,
quomodo bi miri mytbologi non inlelligunt, quod
(. 401)
per convicium dicit c illustris et redempta civi- '
tas, columba?) Haec sunt enim et alia bujusmodi,
,

vcluii apud Naburoum: <Meretrix pulcbraetgralio , f G sa; similiter nunc eiiani exprobat illam qua antea
, ; \
gloriabatur (ormosilalem. Vertimlainen Jon pro, \ ,
phetae irrbem, propterea quod ab illo salvau fuit,

luinquam eanv si conviciaretwj, dixisset. At isti
' *
diciione non intetlecu, ad Syriacas anilesque fa bulas conversi Kunt.
* & , \ \
.
r
VFRS. -6. Verum propheta consentancc se- . '- *0 \

,
quentia qaoque addil, priscam illius felicitatem
\ & <
irouice simul et cum convicio memorans : < P r i n cipes ejus in ea veluti rugienles leones. Adeo po- .
leiites, el adversus omnes aeperi. c Judices ejus .
ut lupi Arabiae, nibil dlmiUebant in mane. Ad , . >
,
rem coiificiendam celeres, ut una eademque die
runcta eoncidant, nibilque iion confectum in po- ,
. stcruin relinquanl. c PropbeUe ejus spiritu percili,
.
vtri conlemptores. Qui apud ipsam, inquil, vaHcinari spondenl, mulio cum faslu visa sibi loque- , , ,
.
bauiur. c Sacerdotes ejus contamiuant sancta,
j K t t a n t i n legem. Qui apud eos fungi sacerdolio , .
(. 402) '
vuiobantur, 2 6 4 contra legem meam contraque
tfMDplum impie agebant; et quos obsequentes ha- ,
bebani, ad haec ipsa seelera sludlose coiicitabant. C ,
Qu:tmobrem consequenter subdil : c Dominus au .
ie:n jiistus in roedio eorum, et nihil aget iniquum :

uiauo proferet judicium suum in lucein. Aleniin

nibil eis profuit illa iniquilas : namque in ine .
dio eorum versabatur Deus, eiiamsi eum flbcci
*
taciebant : qui tamea magnopere jusiitiae lenax,
,
ne nunc quidem borum iniquilatera diu douiitiari
*
sinel: elenim cum iniquuin reputet impunes dimit- ,
tere bujusmodi homines, properatum jiidicium de
( *bis exercebit, publicamque imponet eis peccaio-
runi punitionem. Nara duplicata dictio , t mane
, * ,
niane, summam celeritatem denotat. Deinde rei
eiTccium signiflcaas :< ln corruptela, inquit, traxi
| t
superboe, dissipati sunt anguli eorum, desertas
.
omnino faciaro vias eorum, iia u l nemo iiluc per- ^
iranseat : defecerunt civitates eorutn, quia nemo
superesl vel inhabilat. > Corruptelae iradidi illos
propicr superbiam : desiruam cunctas ipsorum *
dviiates, resque illorum ad laniam solitudinem . > redigam , ut ipsae incognitae fulurse sint transeun- *
tium penuria; quod ipsum cunctis quoque urbibus *
eveuiet, quia nullus deinceps iiicola invenietur in , (. 403 )
cis. Jaravero posiquam bis verbis Ninives desola- ,
tionem ostendit, et Assyriaci imperii eversioneai,
,
UCT;H ad Judxos sermouvin, aiiq.ue :
. -
COMMENTARIUS 1N SOPHONLE CAP. 11!

470
\ , ' ,

. f , . , - VERS. 7, 8. Dixi : Verumtamem timete me,
,
ei excipite disciplinam, atque ita uon peribiiis ex
* , " oculis illius, propier ea oronia, quae ullus sum con ira eam. Jampridem testalus vobis sum per
, ,
propheias, ut me limeretig, qui facile possum, si
\ ,
peccaveritis', punire; alque u l data monita recipe retis denunliavi, nuaquam vos, si ita vos gesse , ,
ritis, me destmcturum, neque a locis quog ego
, - aspeclu meo dignos judico, expuisurum : deni que nihil eorum gesturum, quse nunc peccatorum
* * vcslrorura multitudine 2 6 5 comniotus ira vindice
pcrpelravi. c Pneparare, consurge diluculo, cor, c , , rupia est frondosius eorum. > Sed quia tuac offi,. ** - cium vestrum deseruislis, ideoque haec perlulisiis;
, nunc vosmet comparate ad obediendum mandatis
^
xai * , \ *

] ,
, , (. 404 )
. \
, \ *
,
, \ ,
\ .
\ , -
meis sedulilale orani ac studio; quippe qui meae

erga vos provideniise demonstrationem habetis,
hostiura vesirorum potentia3 suprenium extermiliium. c Propierea exspecta me, dicit Dominus, i n
diem resurreclionis meae i n tesiimonium. > Ad me
conlinenter respicite, meumque auxilium expe
ctate quod suo lempore coaferam, dum vos lanquain
a mortuis susciubo, et expediam captivilate, atque
ad propria uaumquemque loca redueam. Quippe
baec olim per propheias, et nunc denuo collaturum
me vebis spondeo, u l veritalis promissionum mearum testis vobis sit rerum exitus.
, '
.
. ', t*. - C
YERS. 9 , 1 0 . Quia judicium meum ad cou *
gregationes geniium, ut corripiam reges, ut effun \
dam super eos totam irara furoris mei, quia i n
igne zeli roei coasumetur univerea lerra. > Tunc
. >
maxiroe uliionem meam manifeetam reddaro, quaro

pro vobis faeturus aum, cum genles undique coa ,
cervaias poenae subjiciam. Multos enim reges atquo
*
sairapas ciim suis exercitibus adversus Hierusa \ lem irruentes excipiam, id est venire permiuam, ut
\ ,
, roeam mox erga vos tutelam rebus ipsis demonetrem : multam i n eos iram effuadam, totoque
\
impetu inlorquebo, quia lanquam igna onmes
'
, ' * consumam zelo quodaro correptus, propterea quod
\ contra populum meum talia ausi suat. Insuper de
Gogi
quoque exercitibus verba facit,' qaos
post
,
-
**-r'"*" i'^
I
"~ -wr w.wr
* (. 405) \
,

c "
,
, . >

* ,
\
,
,
, ' \ * ,
IsraeJitarum reditum cum iaflaito nuuiero i n r u r

sionera facientes perdidit. Quia tunc converiam
super populos Unguam in generaliones eoruna, ut
invocerit omnes nomen Domhii, 2 6 6
"
quam uno sub jugo serviant. > Adroiratio onincs
coromums corripiet ubique gentium, propter actaruin rerum novitatem, iia ut cujicii una veluti
lingua utentes, qui diversis babitaal regionibug,
el ia variae ecissi eunt gentes, una voce Deum esse
confiteantur, Israelilarum Deuro, ei tanquam uni
jugo subjecli bealuai existiment ei servire, ea
nimirum beneficia ceraenleg quibus ego vos digna
lurus sum. Usque a fuubus fluininum JLihiopi*
u i
e i
471
*'*
excipiam supplicantes mihi : cum dispersis (meis) ' * .

mibi victimas afferent. Yenient itaque, meoque* servitio accedent, ab iEthiopum regionibus, qui ,
vobiscum nunc captivitate dispergis, tunc autem
. >
reducibus, communiter mihi victimas adducent.
, *
, , .
VERS. 1 1 - 1 5 . !n die illanon confunderis ab
. '-'.
omnibus adinvenlionibus tuis, quibus impie egisii

in rae, quia tuuc auferam a te vilipendia conlume- ,
liae tuae, et ultra non adjicies ut glorieris super , \ \ . >
uiontem sanctum meum. > Illo quidera tempore
'
nibil experieris eorum, quae nunc impietatis tuse

causa patlens pudore pluriroo obrueris. Cuncla enim

quaeegisiis, obsequium meum negligentes, mibique
omne genue injuriae per idolorum servitulem infe- ^ ,
~ ~ haec
u .inquam procul1 omnibus
-.u vobis
v t _ faciam,
-;
g ; \ renles,
t a
voi, (p. 4 0 6 ) , \

,
' ,
. \
\ \ . >
,
\ '
. " \
, \
, \

limori babenleg, ab iniquilaie omni abstinenles, el Q , \
omni Titio purgali, cui antea fuislis obnoxii : ca- . >
vebitis autem quominus cullum meum dolosa menle simulelis, dum idolis adhaerelis. Hinc vobis con- , , \ linget ut seeure prorsus pascamini, vestrisque bonis fruamrai, alque io alta requie vivatis, nemine vos \ turbare vestrigqoe sedibus abducere valenle. Haec ,
illis post rediluai fore yaiicinatus, deinde addit : \
Laelare valde, fllia Sion ; praedica, filia Hierusa- \ ,
tem; exsalla et delectare toto corde tuo, filia Hie- , rusalem; abstulil Domiaus peccala tua, redemil le \ ^
Dominus de maau inimicoram luoruni; regaat .
IJominus ia oiedio t u i : non videbis mala ulterius.
, ,
In omnimoda deinceps voluptale versare, Hieru- , * , ,
salem, cum omni laetilia ei deleclalione viiam
(. 4 0 7 ) \
eiige : nam cum tua ouiaia peccata Deua deteve- D
,
rit, necessario te ab inimicorum potenlatu snb- *
duxit, quibus eras subjecta dum jusias poenas *
lueres. Erit vero apud le abhinc Deus, per suum . crga te patrociniuin, proprium regnum demon- , , '
strans. Quare nulla jain ad le propiuquare calami-
tas poterit.
, \
, ' , ;
.
. '-'.
VERS. 10-20. Tcmpore illo dicet Dominus
Hierusalem : Confide,Sion, noa dissolvantur manus , ,
tiue. Dominus Deus luus in te : poteas salvabit le, \,
, * , \
i renovabit te cbariubj sua, el Iselabitur in le
, \ \
deleclatione, quasi in die solemni. fct congregabit
, \ *
tonCractos. Tunc ab omni inGrmilale tuebitur
poenas simul ob ea vobis impositas auferens, ut
vos deinceps in monte qui cullui meo esl addiclus,
lali cum superbia non consistatis, mei quidem
obliti, cultum vero omnem exhibenies idolis. c Et
relinquam in te populum mansuetum et bumilem. >
Reducam vos satis erudilos ex caplivitaie, u l jam
utansnete huroililerque vivcnles, pie cultu meo
ftingaminL Unde a d d i l : c E l verebunttir a nomine
Dondni reliquiae Israelis, et non facienl iniquitalem, et nou loquentur vana, et non invenietur in
ore eorum lingua dolosa, quoniam ipsi pascentur,
et non erit 2 6 7 q > exterreat eoa. Perseverabiiis
autetn vos reducee e capiivitate nomen nieum
u
73
COMMENTAIUUSIN AGOifiUM.
474
. > Hieruaalero Deus, ipse luam eua virtule saWabil,

,
aique in mulla liilaritate consiituens, suam erga
,
vos cbaritatem instaurabit: paria illis faciens et
\
ostentans vestrse salutis causa, qualia olim osien \
tavit, cum non sine prodigiis multis aique mira,
culis jEgyplo vo8 cduxit. Sic nunc eiiam vos cala \ . mitale 2 6 8 contritos ab tnrgentibus malis libera \ bit, el iu patriam resiituet. c Yae, qui acceperit
, \ super ean opprobrium t Ecce ego facio in te pro , \, ' pler me, dieil Doniinus. > Profecto infelicissimi
; \ , erunl qui aliquid adversus llierusalem egerint,
.(.408) ^ ciijus gratia Deus polentiam suam expromet; in
, taulum ut apud omnes bomines famosi evadatis
* \
ob collalam vobis ccelestem opem. Teuipore illo
\ salvabo oppressain, ei expulsam recipiam. > Pu , t niam illos, salvabo aulew t o i roalis obrutos, el
, \
sua patria expulsos postliminio i n eam reducam.
,
< Et ponam eos ia gloriam, et famosos in universa
, terra. > Hos certe, ob ea quae ipsorum causa feci,
\ . c \
adrairalione ac audibus omnes homioes prose , \ |
quentur. c Et confundentur tempore illo quando
* \
bene vobis fecero, et tempore quo suscepero vos.
, Pudore omnino suffundentur inimici vestri, cum
t \ ' rebus vestris cgregie consulens, ia patriam vos
, \ ' - reslituam. c Quia faciam vos illustres atque nobi . les inter reliquos omnes lerrae populos* cuai con , * \ verlero capliviiaiem vestram coram vobis, dicil
, . Dominus. Tot lantaque circa vos proque vobis
c , \
adversus vestros inimicos agam, nt ubique omnes
, memoraturi sint vos ac laudaturi, mirantes qao , . > ^ modo tali vos caplivitate expeditos in pairiam re \ \ slituerira (54).
, ota
, ( . 409) .
(54) Poslquam de vero Sopbonia egimus, i n
Hebraeorum armarium Christianaeque Ecclesise canonera recepto, non piget aliuro quoque commeroorare sed apocryphum Sopboniam, quem citaat
Clemens Alex. Slrom. lib. v, i i , et S. Athanasius
i n S. Scriplurse synopsi n . 75. Inio et Virgibus

Tolosanus grammaiicus a aobis edilus AA. class.
t . V, p. 20, quaedam Sufphoni Hebraei (falsi tamen) verba insperato nobis recilat.
COMMENTARIUS
AGGJEUM
\
, , \ \
, ,
* \
PROPHETAM.
269 ^
prophel Oseas et Joel et Araosiw
alque Micbas ad universum pariter Israelitarum
populum verba fecerunl, nempe et ad decero iribus,
quarum inelropolis Saroaria erat, itemque ad Juda>
conjunclim tribum civesque Hierosolymorum;
quosomnet peccatis dediloe et diversorum mmir
1
475
THEODORl
MOPSUESTEM
476
num reoe aque objurgabant; adjectis impenden-

lium malorum minis, si sinc poenilenlia delinque- \ rent : ceu reapse illis accidit, deceni scilicet priino ,
tribubus ab Assyriis, deinde Judae iribui a Baby- ' ,
loniis. Sed lamen cum bis praediclionibus felicem
quoque rerum conversionem spondebant propbeta?, \
nempe quod populus captiviiale expeditus in pa- ^ ,
triam reversunis essci. Beatus autem Abdias \
poenas Idumaeis circa rediius tempus infligendas .
narrat. Bealus Jonas excidium Ninivitis minalur,
nisi a sua malitia resipuerint. Beatus Nahumus
Ninives obsidionem, universique imperii Assyrio- ,
rum eversionem praecinit, quam a Babylonils exper- * (. 410)
turi erant. Beati prophetae Abacucus ac Sophonias ,
posteaquam decem tribus Assyrii jam populali
iuerant, suisque sedibus abreplas in captivilalem ,
iransluleranl, Jtidac tribum, quae sola eral reliqua, . \
civesque urbis Hierosolymorum de sua iniquitate
legumque violatione coarguunl, alque adfuturam \
aiunt a Babyloniis uUionem, baud equidem sero \
pede, sed jam proximam, cum maloruai omnium, , ,
qu predicli fuerani, cohorle : et sane propinquum , \
rerum exitum Sopbonias propheta canil.
\ ,
\ ,
, * \ , .
2 7 0 Beatas vero Aggaeus propheta, cujus aunc
,
explanandi cum Dei gralia consiliura a nobis sus- ,
ccptum est, vaticinium suum non roodo circa recen-
letn Hierosolymorum a Babyloniis captorum cala
milatem facit; verum eliaro solutos jam servilute ,
Israelitas, atque in patriam praeler omnem buma- , nam spem Dei gralia restilulos, oratione sua re-
duces alloquitur, qui in propriis laribus versaban- , (. 411)
lnr, laiiloquebeneQciomirabiliterusi fuerani; atque ,
eorum i n templi aediflcatione segnitiem objurgat: \ \

quod templum ut aedificaretur, baud equidein sui
causa tantam curam gerebal Deus, qui ca3teroquin ^

a i t : c Coelura mihi tbronus, terra autem scabellum
, \
pedam meoriim. Quae est ista domus quam mibi
aediflcalis, ait Dominus; aut quisnam locus quietis , *
roeae ? > Profecto nibil non parvum est, si quae , ;
diximus cum Dei magnitudine comparentur, quae ; > res omnes creatas tanluro excedit, quanlum boraiai D \ , , nec fari licet. Verumtamen Deus, cui animarum
eura est, IsiaeliUrum polius causa de teropli difi- , ' .
'
catione tantopere laborabat. Nam quia in mandatis
dederat, ut eo in loco temploque congregati con- ,
gruum legitimis institutioaibus cultaro eibi persol- .
verent; atque his caeremoniis exerceri a populo \
religionem volebat, ut aple illinc tempore suo ad
coramunera peragendam salutem Cbristus Domtnus ,
in carne emergeret; ideo de boc aediQcio sollicilus \ ,
necessario erat; nempe ut conveniibus in eo cele-
brandis mores suog emendaret populus, cui prae cae-
lerie, ut dixi, hominibus tanlam Deus curam d i - ,
,
gnanier impertiebat. Nam sicuti sacrificia etcaelera
M
Isa. L t v i , 1.
77
COMMBNTARIUS I N AGGI CAP. I .
475
, -
, , \
*
,

(. 412) ,
, * ,
\ ,
. \
ejusmodi Deus recipit, non quia ipee hts egeal, sed

ulilitatum nostrarum causa; sic etiam templi smdium prae se ferebat, non equidein sui gralia,sed
Judaeorum, quos illic congregari juslamque Deo
religionem persolvere, pra 2 7 1 c&teris,
P
ante dixi, bominibus, aequum eral. Futurarum praelerea rerum menlio aliqua in libello est; quarum
notittam ex ipsis scriplis cognoscere praeatat.
Hoc est igiiur arguuaentui libri, qui jam singillatim
explaaandus est.
, *\ , ' ' . .
.'.
CAP. I .
. \ '. < \ VERS. 1, 2. Anno Dari*. aegnaalis secundo,
, \ , mense sexto, die una (prima) uiensis, factus est
' sermo Domini in manu Aggaei propbet dicens :
> anno secuado Darii Persarum regis, quarli
Cyruin illum qui primus Medorum simul atque
\ Persartim imperium tenuerat, cum jam in patriam
, se recepissent quotquoi ex Judae tribu et ex reliqoie - spontecum ilta redirevoluerant,cumque uHieroso , \ \ lymorum urbem jam iacolerent, bealus Aggaeua
, ' - propheta diviaa revelatione coUuslratus dicitur;
\, \\i is nimirum redtices Judaeos de officiis admoiteret^
- alque apprime' negligentiam eorum in sediticand
, \
templo objurgaret, qui sane excitandi illiueraaxi miira sludium debuissent expromere. Significat
, eiiam mensem ac dieia, quo seeundum Dei revela tionero prophetaad populuro loqui orsusesl;utdeinde
. \ \ ordinalim dicat quid eis acciderit ob neglectum lempti
* C sediflcium; quanloque nieliore ia slatu tunc fuerint,
X P ^ *S * , - cum slrucluram illam alacri animo urgere coeperunt.
(. 415) Jaraquaenam iis propbeta dicere a Deo jussusfuerat,
in sequenlibus declarat: Loquere ad Zorobabelem
, \ Salathielis flliura de tribu Juda?, ei ad Jesum Josedeci
\ - fllium sacerdotem magnum,dicens: Ha?c ail Dominus
. omnipotens dicens: Populus iste dicit, Non venil ieai , pusaedificaadidomuai Domini.iMandatei, ulZoroba . beli qui de J u d s e 2 7 2 ' ^ orlue,et debealiDavidis
, \ ; posleris, juxta divinas promissiones regnabat in po pulo; ilemJesu JosedeciUlio, cui sacerdoulis operis,
, ob seriem generis juxta Mosaicam couslitutionem, ut , pote ex Aaroae oriuado, adniinislratio coinmissa fue rat, roaadat bac dicere quae ad reprebendendam circa
, ^ templum segniliem apia eranl. Porro haec praserlim
* ducibos merito diccbantur, qui reliquura populam
\ , ad opus exstimulare debebani: el nibiloniinue nou
- tam duces quam populum objurgare propheta vide - lur; constabat enim duces convenienlem operis cu , * ram gessisse, baud tamen voti compoies fieri, re ( nuente populo ad id cooperari : quamobrem his ea
. quae ad populi objurgaiionem perliaebaat dicit, ut
\ et ipsi magis ad opus excitareniur, et populus con \ , gruaro correptionera acciperet, quo omni alacriiate
, * sdifkii laboribus instarent, suisque ducibus mulU
\ cuai dociliiale obedireat, quatenus sibi boc in negotio praeciperent, taaquam Deijusea facturis.
, (. 414) 3
u t
a u i o
lr
, , *
, ,
179
480
, *
, , \
, .
VERS. 3-5. Jam vero ad populi reprehensionem . *-'.
conversus, prstclare ex ipsorum siroulata excusa,
lione initium ducit, qua ulentes, spectoso cum prae- ,
textu existimabam se pos*e opus oegligere. Aiuni . , ,
oaim, inqoit, nondum tempus aediflcandi templi ,
adeese, Ha ut merilo cessare ab opere viderenlur. .
Deinde falsara hanc defensionem coarguens ex ne-
quilia ortana ad desidiae oblenlum pergit dicere : , *
c E l factuin est verbum Domini iu inanu Aggaei c \ \ '
propbetae, dicens : Si tempus quidem vobis est ha- *
bitaadi in domibas veslris laqueatis, domus autem , ; > *
baec deserta esl t > Deinde a i t : Ad vestras quidem
aedifkaiiones scdulo iacumbilis, quas non nolum ,
sludiosa opera excitalis, vemm eiiam totis viribus , exoreatls : aolius auiem templi exstruendi tempus *
adbac iion adest? Neque vos pudct, causara vobis ;
cujuslibel boni Oeinu, i n 2 7 3
vagtitale relinquere? ita u i veetrse quidem domus aon aediflcentur , (. 415) lanUinvtnodo, verum eliani oaini cum seduiitate \
exornenlur; area vero templi prorgus deseria sit, ,
nibil vobia ad ejus siruelaram coaferre voleniibus. , t Et aunc hac dicu Domiaus omnipotens : Poaite . c
eorda veslra ad vias veetraa. > Reputate, inquit, ree *
veslras, et iacta explorate, qui divinum templam . , \,
negligitis; et qtoaenam vobis proinde coaiigerini. * \ ,
Patet aatem propheum vocabulo vie.illorurn opera, ^ ,
.
prout solet, designare.
, .
. *-\ c ,
YERS. 6-8. Postea d i c i t : < Seminastis muita,
et intulisiis pauca : comedistis, ei non ad saturiia- Q \ * , l e m : bibistia, et IIOQ ad ebrielalcin induistia vos, * , \ * ,
ei non estis calefacli in eis: et qui mercedes con- * \ , .
gregabat, coacervavit eas i n sacculum pertusum.
Considerate, in quantam vesuae ignaviae causa ^ deveaeritls egestalem et rei uecessariae peouriara : *
ila ut de muUis seminibus exiguum fracturo col- ,
legeritis, et neque esca neque potu oeque vesli- , ,
mento tatia frui potueritis, neque urgentem ege- ,
atatem taliare, quia vobis aecesearia omnia de~ .
fuerunt. Hiac eliam pensiones vestrae, quotquot , ,
,
locandis agris vel aliis hujusmodi comparavistis,
ad nibilam redactse fuerunl: etenim pessumdalis * ,
Iraciibus , ne peasiones quidera a redemploribus
dari poiueriat. Sicut autem ia cruraena aul paa- . (. 416) "
niculo aut quovis alio involucro, quod pertusum D fuerit, coacervari argealuin oequit, quod oroniao ,
tjfflueret ac periret, sic etiam pereuntibus fructi- , ,
bus, vestras quoque pensiones deperire necesse \ . c
fuii. c Haec att Doininus omnipotens : Ponite corda
veslra ad vias vestras : ascendite in moatero , et *
* \ , \ ,
prscidite Hgna, et deferte, ac templum sedificate,
et delecUbor i n eo, et glorificabor, ait Domious. , \ , \
Eia ergo haec repulanies, facite qua3 hactenos ne- \ , . > '
, *
glexistts, 2 7 4 de templo exslruendo solliciti
, \
esUHe, ligna pnecidentee, ac reliqua ajdiflcalioai
* , \ *
idonea mulio cum animi fcrvore paraotea. Ego
B
U l l l a
e l
COMMENTARIUS
IN
A6GASI CAP. L
w o vicissiro boc veetro templi aediticio delecia

\ tus, ea vobis beneOcia conferaro, quae me palara
* , ostendent, illos maxime juvare valentem qui be , - nevolo obsequio mibi obediuni.
, .
. '-'.
VERS. 9-11. Rursus posiea coniroemorans,
, \
qua3 antea propter suaro segniiiem pertulerunt,
, , \ , a i t : c Respexistis ad mulla, et facla sunt pauca,
\ , \ . > et Hlata sunl in domum , et exsufflavi ea. Id esl,
- Ne fruges quidem vobisa lerra suppeditari s i v i : cl
\ 3 , . quae uatae videbanlur, eas pessumdedi. Tum pergit
dicere : < Propterea ha3c ail Dominus omnipoiens .
Quiadomusmea deserla est, vos autem properaiis
, (. 417 ) ' \
iu .propriam
domum,
, , oiiusqutsque
_ _
_
, idcirco abslinebU
, \ coelum a rore, el lerra sublrahet procreationcs
suas vobis. Et inducam gladium super terram, et
' \
super montes, et super triticum, et euper viuum ,
^ \ , \ \ , \ \
, \ ., \ \ , \ \ el super oleum, et super omnia quae lellus ger , \ \ , minat, et super homines, et super juraenla, et
\ , \ \ labores quoslibel manuuro vesirarum. His verbis
, vult eis in meraoriam revocare quae ob neglectuin
. " templum mala pertulerant. Duni eiiim, inquit,
, \, templum meum in vastitate jacere sinenles, vc, Irarum aedium exslructioui operam dAbalis; luuc,
, , \, , inquit, imber prohibitus fuit, tellus fruges negavii,
, \ \ et quodam veluti gladio cunctos ego terra3 fruclus
\ , destmxi, boininibus quoque ac jumenlis baud
\ \ , raro percussis ; cunctis denique, ut summatim
. Q dicam, laboribus veslris pessumdalis. Jam praler
exborlalionem ui ad praecidenda ac deferenda l i \ \
\ , - gna ascenderent, ei aediiicii curam gererent, hsec
, addidit, praeterilorura nimirum memoria terrens
illos quominus segniter mandatum exciperent. Ad .
dil i g i t u r :
. '-\ VERS. 12-14. t Et audivit Zorobabel Sala , thielis iiliue de tribu Judae, et Jesus Josedeci iilias
, \ , 2 7 5 sacerdos magnus, et reliqui omnes de po , pulo, vocem Doroini Dei s u i , et eermonee Aggaji
' , propbetae, prout miserat eum Dominus Deus eoiuni
, \ ad ipsos, timuilque populus} a facie Doroini. >
, Osiendit haud inaniter facta verba ad eos fuisse;
,
eteuim cuncti praediclas minas verentes ad ofli cium redierant: ila ut missus a Oeo prophela d i * (. 418) \ D xeril eis : Ego vobiscum sum, ait Dominue.
, < Nempe ut ostendat, quod simul ac raores immu ' , , ' tarunt, et aedificando tcmplo sludium impende , \ \ - r u n t , statim Oeus promiserit se patrociuiura ad
, \ - oninia exbibilurum. Eienim boc denoiam verba:

Vobiscum sum , ait Dominus ; id esl, Vobie
* , t !\ ' ,
adstim, consulens, et quidquid vobis opus e*t
, > , \ - suppeditans. < Et suscitavit Dominus spirilum Zo . robabelis fiiii Salatbielis de Iribu Judae, et spiri lum Jesu iilii Josedeci, sacerdoiie magni, et rell, quorum de omni populo, qui ingressus esl ad
, \
opiis faciendum in domo Domini omnipolenlis Dei
, \ , \ sui. Nimimra baud suum tanlummodo patroci , nium promisil Deus, sed alacritatero simul ducum
concitavil universioue populi, ut caiteris cuuctis
085
THEODORIMOPSUESTENI
**
omisti* dificando templo vacarenl, ulque pro ,

viribus ad flnem opus perducerenl. Posthinc ala- ^^ ,
critateni illorum magis adhuc confirroans, Deus
\ prophetae apparet, baec dicens :
,
. \ \ ^

. *.
CAP. I I .
.
'-'.

VEBS. 1-5. < Loquere Zorobabcli Salatbielis fllio
de iribu Judae, et Jesu Jesedeci fllio, ei reliquis , \
, \
omnibus de populo, dicens: Quis ex vobie vidii
domum islam in gloria sua priore? et quoroodo ,
videtis ipsam nunc, quasi non sit coram vobis? El ;
nunc confortare, Zorobabel. dicilDominus: confor-
tare iiem, Jesu Josedeci fili, sacerdos roagne: con- ; \ ,
forlelur denique universus lerrse populus, dicit , (. 419) \ ,
Dominus omnipotens: 2 7 el Spirilus meus aetttii \
, ,
in medio vestri. Si quis veslrum, inquit, velerem
domus bujus gloriam novil, et qualia ego bujus .
, ,
causa ssepe fecerira, vel pro populo qui ejusdem
, \ \ '
sollicitudinem gessil, ulique aguosceret quantum
, \
illa priora a presenlibus differant. Nunc plerique
,
vestrum illa ignorantes, ei pr&senlia tantiun spectantes, nibil propemodum vos videre putatis, pro- \
pter obsidentem templum hoc soliiudinem seu r u i - \, ,
nam. Verumiamen si perscverante alacrilale diQ-
calioni ejus instabitis, aique omnia ad ejus comple- \
roealuro studiose conluleritis, meaai eniinvero pro, \
videntiaoi senlielis; et quasi omne officium erga Dei

templum pneslileritis, reliquorum beneficiortim
, \
compoies erilis. Eroque vobiscuni, inquit, faclis
\ ,
ipsis id demonslrans; meamque graliam conseque- () * , , , '
m i n i , vobis quodammodo aslantem veslrasque res , \
administrantem atqueregenlem.Nam verba c Spirilus ,
meus, > gratiam ab co collatara significant.
* * ,
.
Quandoquidetn Spiritus sancli hypoUsim pro
prtam, tanquam in singulari persona agnitam apud

Deum veleris Tesiamenii bomines non agnoverimi; (55). (. 420)
tuncli aulem ante Chrisli Domini adventum, el
Deum et creationcm sciebanl, sed praeterea n i b i l ; \ , ,
divina lunc Scriplura as&eclas suos ita docenle; in
invisibili aulem crealura nihil Hnicum agnoscenle, ,
aed angelos alque virlules cunclas appellante invi * \
sibiles ac ininistranles substantias, quas subservire \ per omnia tradebat divinis nutibus. Spirituro san- ,
clum iiaque in propria hypostasi apud Deum agno- D .
scere nequibat: nam neque interministrames nunie -
rari poterat quod eral unicum, nequecara Deo 2 7 7 collocari quidquid in peculiari persona consistere ,
dicebatur: nibil enim hujusraodi luncscitum eral; * *
sed id demum nos edocuit Cbristus Dominus, qui ,
apostolis suis mandavit, c Euntes docete omnes , *
(55) Sequitur Tbeodori dispulatio, quod veteris
setaie Tesuroenti Spirilue saacti persona noia aoa
fueril; quam suam opinionem idem nobis oggessit
etiam retrop. 85. Alqui Nicelas Aquileieasis, Theodoro ferme conlemporaneus, ex boc ipso Aggaei loco
contrariam Tbeodoroliiettireententiamiaegregio De
Spiriiu taucto tractaty,quem nos ex Vaticano codice
edidiuius, ia Scripi. Vcl. lom. V I I . Ait cnioi
. 525 : de Spirilu tanclo. qttod adtit ubiqut, dicit

prophtta ex pertona Domini, c Ego in vobis, et
Spiritut men$ ttat in medio vettrum. lbidemqtte
alia recilai testimonia Jobi, Davidis, Salomonis.
Quod argumentum larius iractaruai alii Patree, de
quibus videndus Petaviue De Trin lib. u , 7. De
liac re runsuin nos disscmnns ad Zacbaris capiiu*
lum 11.
f
480
COMMENTARIUS I N AGGiEl CAP. I I .
4S5
, 6
\ *
' ,
\ ,
, \
tlvai ,
\ *
. , ,
\ ,
*
, , ,
, ,
, * (. 421)
; \
genteg, baptixanles eos in nomine Palris eC Filii et

Spiritug sancti": unde discimus Palris personam
propriain, et Filii personaro propriam, el Spiiiiua
sancti personam propriam, uaumquemque horuro
divinam ac sempilernam aqiie babere substaniiam
ceaseutes; quandoquidera una est doctrina, qua i n
divinae gcieatiae traditione imbuebanlur : unum
ilem bapttsma in noraine horum collaluro. At Scriptura vetug, ut dixi, Spiritum sanctum in propria
persona, el in propria hypostasi, seorsum a Dei
generali notione nescivil: Spiritum vero ganctuin
give Spiritum Dei, graliam ipsius vocabat, vel i m periuin ac providenliaai, v d erga aliquid affectionem, vel quidvis hujugmodi. c Quoa Spiritu tuo ibo?
et a facie lua quo fugiam"? Vult enim dicere
; Ceri non poase, ul exira tuum iroperium gim, quoniam omnibus rebus adeg. PergU ilaque dicere dc
, Deo omissa Spiritug meitiione: c Si ascendero In
, coelum, lu ibi e s " ; > ubicunque fuero, sub poieslate
* , *
* " ' , - tua gum conslitulug, qua quooiodocunque volaeris
, * cunctis prasens, res meas gubernaa. c Spiritus tung
' * t bonus deducet me in lerram rectam ; i d est, Bo * , *- nitate lua res meas gubernans, hac ipsa me nunc
* , redaces. Spirilum ganctum itium ne auferas a
* ine;id est peculiare selertumque patrocinium a me
* , , non auferas. Sic eiiam boc locoait* : Spiritus meus
' . agtilit in niedio veslri;id e*t, Gralia meameu?que
\ * \ - erga vos affectus vobiscum est, praesidens guamque
* , , vobig openi probens. Sicut videlicel aniroam in Deo
\ , Q dicit, non quasi qiiamdam hypotttasim, sed affcctum
\ . ' erga aliquid ila nominans. Veluti cum dicil: Calen , , das vestras, ei gabbala odit anima m e a " ;afTe ' clionem 2 7 8
signiiicans, qtia illorum opera
, c \ oderat iinprobis moribus pra?ditorum. lla Spiritum
, * quoquedicil. Verum dehis salis superquediclum sit.
* \ . "
.
, , l a m
VERS. 6-10. Et Deus quidem cum exciiasset ia

. *-'.
praedictia populuro per propbelam ad a-dificii opug,
*\ \ galisquc eum promptum effccisset, cernebat tamen
, (. 422) - eum reputantero, andeaam sibi pauperi ex captivi - late faculias foret digne templum exstruendi,
, ' congruum oraalum addendi, qualem antea babuerai

in slruciuris ac vasis sanclis el reliquis; ideoque
, & addit: Confidite, neque meluatig. Hac, inquit.
\
quomodo fulura sint, ne ambigalis. c Quia ba?c
\ , * , - dicit Douiinug omnipoleng: Adhuc ego coelum con. \ , , \ , cuiio et lerrain ac mare et aridani: et coioinovebo
. *
omneg gentes: et venient eletta quaeque omuiuni
\ geiitium : et implebo domum haitc gloria, dicit
* Dominiis omnipotens: quia magna erit gloria doimig
* \ * hujug, posiefior p r s priore, dicit Domious omaipo , teng: et boc in loco dabo pacem, dicit Domioug
* ,
oroaipolens, el pacem anims in acquisiiionem om , , \
ni aediflcanti, ut templum hoc exstruat. De penu , ria necessariorura, inquit, ne sollicit4 sitis : cgo
9 9
Mallb. x x t n i , 19.
Pgal. cxxxviu, 7. " lbid.8. Pgal. CXLII, 10.
* Psal.i, 13.
, e
Ita i ,
487
488
emm cunctas pene eomrtiovens gentee, magno n u - ,

iiiero muHisque praeditas opibus, ad vos venire , . \
permittara. Dicit autem Gogi populum, quo adve- , \,
,
uiente, lunc maxime domus bujue gloria inclarescel
, ' .
propter meam lulelam: aam illorum argenturo et
\ ,
aurutn, et quidquid, ut summatira dicam, i i habent,
meum est, quoniam nihil in roundo roeum non est,
Ota \
quia creaiura omais opus uieum est: quas ego ipsis
erepta ad vos transferam, nuttara iis injuriam fa- , (. 423) cicns qui non sua possidebam; sed mea jure me- , \
* \
ritoque meis conferens; iia ul gtoriam meam in hoc
lempio per ea quaegeram ostensurussim, precesve- ,
,
slras 2 7 9 excipiens, vobisque adversus bo * *
8les vires suppcdiians, lales tantosque qui el
omnem numerum exsuperaut, et bellica perilia i n - \
vioti s u n l : quo fiel ut cunclis major apparcai prae- ' ,
sens, quara praelerila templi bujus gloria : quta , \
majus hoe videbilur facinus, quam prius illud sub , \ ,
,
Asayriis vel qaibusdam aliis : propterea quod aon
raulliludine taalum, sed vigore etiam atquc peritia *
praesentes hosies priscis anleceUaut. tjuibus omni- \
btis virtute mea mirabiliter superaiis, in omnimoda \
pace vivetU, Iranquillo animo propter cujuslibet ,
boelis depulsioaero, plurimtsqiie oiaaubiis inde re- * , \
portatis, quaram potiti facilem habebitis copiam
pro vestro libito teraplym boc exslrueadi et in *
allum attollendi, utdecus suum babeai, propter , *
eos qui oraadi et cultuia exbibendi caasa conve- 66 , \ *
nieai.
, , i c
,
\ , , .
YERS. 4 1 - 4 5 . Jam poslquam pradictts omnibus C
satis eos adbortalus est, atque ad operam aediflcandi
iiapultt, promissionibus etiam in spem erexit, fore
ut mulla beatilate fruantur facti hostibus superiores, et quod omnia ad teropli rcdificatioaem idonea
babituri aflatim sinl. Caelerum reoie illos poslhinc
vicluros pulavit, el io reliquis curaiuros peccator i i m suorum emeodationem. Sic auiem d i c i t :
c Quarta el viceeima mensis nont, anno secundosub
Dario, iactus esl serino Domini ad Aggyeum propbelain dioens : Hc dicii Dominus omnipoiens:
Interroga nunc sacerdoles legem dicens: Si sumpserit homo caraem sanctam in summitaie veslimenii sui, el leligeril sumrailas vestimenli ejus panem aut remcoctaai aul vinum aut olcum, aul quem- ^
libet
. - . cibum,
- : u . . _ nuui
^
sanciificabitur? Responderuntque
gacerdotes et dixerunt : Nequaquani. Dixiique Agga*us : Si leligerit animo poUulus de oninibus his,
iium cotttauiinabilur ? Responderunlque sacerdoles:
Conlaminabilur. Respoadilquc Aggxus, el d i x i t : Sic
populut iste, el aic gensbaec ooram me, dicil Doaiinus; et 2 8 0
omaia opera manuum eorum : et
quicunque appropiBquaveril illuc, contaminabilur.
Volt illog reprebendere, qui sacra m a , et reliqua d i -
. '-'. (. 424) *
, \ \
,
,
\
.
\ .
\ ,
\ , '
*
* * "

, \
^ \ ,
; \ ,
* . \ '* \ , ; \ \
. \ ,\ i
, ,
* \
\ (56), .
(56) lia Gra3cue lexius. eiiam Vaticanne, cum Arabico. Sed melius in Hebraico, Syro atqne L a L
vuigato dicunlur contarainari omnia illic oblaia.
COMMENTAUIDS
aGGiEl C A P . 11.
400
* vino ctiltui congrua ncgligenter indiflerenterque lan, \

gebanl, el non cum conveaienle pavore: qua super re
\ sacerdoles ipsosinterrogari a propheta Deusjubei,
, , (. 4 2 5 ) iu quoruin arbiirio eral fcec vel negligenler vel cuin

debilo roelu Iraclare. Egregie vero iuterrogalionem
,
vilibue in relnis facii, ut adversus sacra vasa pcc , calum magis augeat. Ait igitur : Quodsi quig san . \ ctain carnem de victima aul qualibet oblatione,
, parieni aliquam veslimenli sui conjecerit; deind<?
. , bujus vesiis sumraitaa aliud aliquid conligerii sivo
vinum sive oleum, sive qqamlibel aliara escain,

- auia id, inquam, sanctum evadet propler summi vgtimenti contacium, in quo c-aro reposita eraiT
,
Illi vero congruenter responderunt, rem hujusmodi
,
sauctara noo fore, quatenus non sufficiebat vesiis

, ; 01 summitas, in qua caro sancia iuclusa eteet, coaimunicando alleri cscae sanctiflcationem. Mox denuo
, ,
inlerrogat : Si quis quomodocunque pollutus re*

bujusmodi auigerit. num illas omninoconlaminni?
. $ |, Illi vero dixerunt: Contaminat. Voluit autem per
* , bsec dicere, quod veslimenli quidem summilas pro , ; . pter rem sanctara inclusam sanctiOcare proximum
, " aliquid nequeat; sed quod homo pollutus si quid
, ejustnodi tangal, plane illud conlaminet: ideoque
, credendura, quod si vos leroere, et sine debiia re , ligione vasa eacra, vel quidquid divino cultui ad , (. 426) \ dictum esl, teitgeritis, haud illorum sanciitas voe
, sanclificel, ed vita vestra ioquinala coiilumelia-K
, rebus sanciis aepergal, siquidem illas abgque dc.
, - bita reverentia conlreciare videamiai. Quaroobrem
,

. \
, \ '
, ' \ fjxorco* *
\ ( \ ,
\ \ )
\ \
,
, \ \
,
. <

, . > - ^
, . , ,
, ,
\ ,
euaro propbela respondet, tanquam Deo loquenie.

boc ipsum 2 8 1
Heri quoliescunque res ga*ctascultui roeo addictas leligerint. Quamobrem scire
debelig, queiulibet mihi propinquaotem (propinquare aulem mibi illum dico, qui res meas inihive
oMalas altingii), ei temere ac socorditer aut conteraplim id agat, non modo nulluni ex eontactu capere emolumentum, veriun etiam inquinari nonsinc
sua culpa ac damno, propterea quod temere re$
adeo sanctas contrectaverit. Propter munera gua
matutina dolebunt a facie iniquitalum euarura: et
oderatis arguenles in portis. Munera dicil quae nou
recte agendo accipiebant. Propter iniprobos aciug
vestros, quos diluculo consurgeiUes, omnimoda gedulitate exercebatis, ia gravia mala iacidiglig, praeeertim quia propbetarum reprebensionem aequo aaimo aon tulislis ; indigaatus bis dum in porlie coueislerent, ut coramunem cunciig ingredientibus el
exeuntibug dictig suis suaderent eniendationeni.
a
, \
* (. 427) \ , \ .
. '-'. \
VERS. 1 6 - 2 0 . c Et nunc poniie in cordibu.%
\ vestris a die hac et supra, aaiequam poneretur lapis
\ * super laptdem in templo Doraini: quinam fueriiig,
, quando initlebatig ia cypselen viginti gata, et fiebant
\ * \
decem sata bordei : et ingrediebamini torcular ttl
\ bauriretig quinquaginta amphoras,el fiebant viginti.
\ Percussi voa gterililaie,et aeris corrupiiont, c( graar
PATROL. G B . L X V L
16
488
THEODORI HOPSUESTENI
487
enim cunctas pcne eommovens gentee, roagno nit- ,

mero rauHisque praeditas opibas, ad vos venire , . \
pernrittara. Dicit autem Gogi populam, quo adve- , \,
,
uiente, tunc maiime domus hujus gloria inclarescel
, ' .
propter meam lutelam: nam illorum argentum et
\ ,
aurutn, et qutdquid, ut summatira dicam, i i habent,
meum est, quoniam nihil in mundo raeum non eei,
\ \
quia creatura omnis opus meum est: qua* ego ipsis
erepta ad vos transferani, nullain iis injuriam fa- , (. 423) \ cicns qui non sua possidebam; sed mea jure me- , \
\
ritoque meis conferens; ita ul gloriam meam in hoc
lempto per ea quaegeram oslensurussiai,precesve- ,
,
etras 2 7 9
excipiens, vobisque adversus bo * *
sles vires suppcdiians, tales lanlosque qui et
omaem numerum exsuperaut, ei bellica perilia i n - \
vioti sunt: quo fiet ut cunclis major appareai prae- ' ,
seas, quam praeieriu templi bujus gloria : quia , \
majus ho videbitur facinus, quam prius illud sub , \ ,
,
Asayriis vel qaibusdam aliis : propterea quod non
muilUudine lanlum, sed vigore eliam atque peritia *
praesentes hosies priscis anlecellant. Uuibus omni- \
btis virtule mea mirabililer superaiis, in omnimoda \
pace vivelU, tranquillo animo propter cujuslibet '>,
boelis depulsionem, plurimisque manubiis inde re- , \
portatis, quarum potili facilem babebitis copiam \
pro vestro libito templtam boc exstrueadi et i n *
altura altolleadi, utdecus suum babeal, propler , *
eos qai orandi et cultuio exbibendi causa conve- , *
nieat.
i , , i c
* ,
, , .
YERS. 4 4-45. Jam poslquam praedictis omnibus C . '-'. (. 4 2 4 ) satis eosadboriatusest, atque ad operam sedificaiidi

impulft, promissioaibus eliam in spem erexit, fore , \
ut roulta beatilaie fruantur facti boslibus superio- ,
res, et quod omnia ad templi redificalionem idonea ,
babiluri affatim sint. Caeierum recle illos posthinc \
vicluros pulavit, ei ia reliquis curaiuros peccato- .
riim suorum emendationem. Sic aulcra d i c i l : \
< Quaria el vicesima measis noni, anno secundosub . TJJ
Dario, faclus est sermo Domini ad Aggamm pro- \ ,
pbetam dioeas: Haec dicil Dominus oninipolens: \ , '
Inlenoga nuoc sacerdoies legem diceas *. Si sum- *
pserit bomo carnem sanctam in suminitaie vesti- "
menli sui, el leligerit sumraitas vesliinenli ejuspa-
nem aul remcoctaai autvinum aul oleum, aut quem- ^ , \
libet cibum, nuui sanctificabitur? Responderunlque \ ,
sacerdotes et dixerunt : Nequaquam. Dixitqne Ag- ; \ ,
gaeus : Si letigerit animo pollulus de oainibus his, . \ ' num containiDabitur?ResponderuDlque sacerdoles:
\ , Contaminabilur. Responditquc Aggaeus, el d i x i t : Sic ; \
populut iste, et sic gens baec coram me, dicit Domi- . \ , t
nus; e t 2 8 0 ^ omaia opera manuum eorum : et , \ ,
quicuaque appropiaquaverit Hlac, contaminabilur. * \
Valt illo8 reprefaendeve, qui gacra vasa, et reliqua di- \ (56), .
(56) lia Graecns textus. eiiam Vaticanne, cum Arabico. Sed melius in Hebraico, Syro alque L a u
vulgaio dicunlur contaioinari omnia illic obiaia.
J
48
COMMENTARIOS UN aGGiEl CAP. 11.
400
vino cullui congrua negligenler indiflcrenterque lan,

gebanl, el non cum conveoiente pavore : qna saper re
saterdoles ipsosinterrogari a prophela Deusjubet,
, , (. 4 2 5 ) iu quoruin arbilrio eral fcec vcl negligenler vel cum

debilo roelu Iraclare. Egregte vero ialerrogalionem
,
vilibue in rebus facit, ut adverstis sacra vasa pcc , catum magis augeat. Ait igitur : Quodsi quig san .
ctam carnem de viclima aut qualibet oblaiione,
, parieni aliquam veslimenti sui conjecerit; deindi
. , bujus vegtis samroitas aliud aliquid conligerit sivo
vinum sive oleuro, sive qaamlibet aliam escam,

auiQ id, iaquam, saacium evadet propter summi veglimenli contacium, in quo caro reposita erai?
,
Illi vero congrueater responderunt, rem huju*modi
,
saactam noa fore, quatenus non sufficiebat vestia
, ; 01 suinraitas, in qua caro sancia inclusa eaeet, coai. , - municando alleri cscae sanctiflcationem. Mox denuo
- ialerrogat : Si quis quomodocunque pollutus tc*
bujusinodi atiigerit. nuni illas omninocontaminnt?
. $, Illi vero dixeruat: Conlaminai. Yoluit auteai per
' , bsec dicere, quod vestimenii quidem gummitag pro , ; . pter rem sanctam inclusam eanctificare proximuiu
, " aliquid nequeat; sed quod homo pollutus si quid
, ejuemodi langai, plane Hlud cnniaminei: ideoque
, credendum, quod gi vos temere, et sine debiia re , ligione vasa gacra, vel quidquid divino cullui ad\ , (. 426) dicluai est, teligeritis, haud illorum sanctitas voe
, sanclificel, sed vita vestra ioquinata couUuneliatn
, rebus sanctis agpergat, giquidem illas abeque dc , - bita reverentia conlreclare videamini. Quamobrem
, etiam propbela respondet, lanquam Deo loquenie.
quoliescunque res s a i boc ipsum 2 8 1 "
. " \ ctascullui raeo addicias teligerint. Quamobrem gcire
, * debetig, quemlibet mibi propinquantem (propin , * \ - quare aulem roihi illuui dico, qui res raeas inibive
* oMatas ailingit), gi temere ac gocorditer aul cou \ ( , templim id agat, non modo nullum ex eontactu ca\ ) pere emolumentum, verumeiiam inquinari nonsinc
\ gua culpa ac daoaao, propterea quod temere res
, adeo sancus contrectaTerit. Propter munera gua
, \ nialutina dolebunt a facie iniquitaium guarum: et
, oderatis arguentes in poriig. Manera dicil quae non
. < " recte agendo accipiebaat. Propter improboa acius
vestros, quos diluculo consurgenteg, oinnimoda ge, , - ^ duliiate exercebatis, in gravia mala iacidigtig, prai , - eertim quia propbetarum reprehensionem aequo animo non lulistis; indignatus big dum in porlig cou . , ,
, , sisterent, u l comrouneai cunclig ingredientibus el
exeantibus dictig suis suaderent eniendationeni.
\ ,
a
fier
, \ *
* (. 427) , .
. *-*. t \
VERS. 1 6 - 2 0 . t E l nunc ponite in cordibu*
\ vestris a die bae et supra, aalcquam poaerelur lapis
\ * super lapidem in lemplo Domiai: quinam fuenlis,
, quando witlebalig ia cypselea viginti sata, et tiebanl
* decem sata hordei : et ingrediebamini lorcular u l
hauriretis quiaquaginta amphoras,et fiebanl viginli.
\ Percussi voa sterililaie,et aeris corruptiont, ct grajir
PATROL. G B . L X V L
16
491
THEODORI MOPSUESTEM
492
diae omnia opcra maniium veslrarum; ei non \

* ,
reverst estis ad me, dieit Domiaus. Apponile nunc
corda vesira a die ista et supra, a quarta et vice- *
,
sirua noui measis, et a die qua fundamenta jacta
sunt templi Domini. Ponite in cordibue vestris, e I ,
ulrum adhuc cogaoscelur super aream, et num -
adhuc viti el ficui et malogranalo, et arboribua \ *
olea?, qu%fruclum negaut, ex bac die beuedicam. > \ \ \ ( \
Comparalione tnslituia superioris temporis, quo ,
templi aedificationem negllgebant, et presentis quo ,
urgere opus cocperanl, ostendere voluil rerum quae ,
2 8 2 ip*te obveneranl diflfcrentiam : et ia quanta , \ .
neglectus tempore versaii fuissent sterilitate, el \ ,
quanla bona experli poslquam exslruendo leniplo *
multam conlulisscnt sedulitatem. Ergo, inquil, , reptiiate superiora tempora, cura nondum aedifl- ,
. , ,
caadi (empli curam suiceperatis, in quibusnam
rertim adjunctis versaremini, cura oimiruai manipu- , (. 428)
los colligebatis viginti salorum fruclui suppedi- , ,
tando idonea, vix autem exsiabam deccm propter
frugnm corruptelam. Et quideni etiam vitis fructum , . \
tanlum colligebalis quantura ampboris quinquaginla
implendis satia erat; attamen vix viginti eflicieba- ,
tis, quia et hic ab aere exustus fueral. Sane ego \ * Tobis immisi sterilitalis aerisque peslileatis plagas,
quia etiam grandine vestros onines labores per- \ , \

d i d i : vos autem post illa quoque contumaciam
vestram reltnuisiis. Sed ea, inquit, prateriti tem- . , .
'
poris sunt. Nuac vero considerate, quaenam vobia
\ ex illa die evenerint, qua ad lempli sedilicalionem
coepislis incumbere : comperietis enim, neque ^ *
area? fructum, neque arborum, comparanduro cum , ,
superiore : ex his eniin anleanullus vobis provenius .
*
exstabat : postquam vero templi mei curam geriiis,
omnia veslra beaediclionibus meis cuinulans, ube- \ ,
rern vobis efleci frugum usum. Jam posiquam iia ,
.
eos cobortatue fueral, atque ad epus excUavcrat
vclerum rerum ipemoria, et posteriorum adjec- \ \
\
lione, propler suaro adlmc ambigentes penuriara,
,
rursus anituos eis addil dicens :
, ^ *
YERS. 2 1 - 2 3 . E l factum est verbum Domini
serundo ad Aggaemn propbetam quarta et vicesima

inensis, dicens : Loquere ad Zorobabelem Salathielis fllium de tribu Judae, dicens : Adbuc ego 0
gemel commoveo coelum el terram, ac niare et aridam. Et subvertam thronoe regum, et perdam forliludinem regis gentium, subvertaiuque currus et
ascensorre : et descendent equi ei ascensores eorum, unuequieque cam gladio 2 8 3 adversus fratreai uuum. Similia prioribus dicit; lalia quippe
*uiilverba'cEtfactumeslTerbum Domini secnndo ad
Aggaeum. lAtquiin superioribus apparcl gaepe divinain revefalionem accepisse prophelam, et secundum illam populo locatum. Sed nunc ait c secutido, quia res Gogi deauo denanliat, utqui propter
illarum magniludinem discredebant, sentenliam
firniam susciperenl, quoniam haud semel tanturaoiedo, verum etiam iecaodo
denantiabat eas
%
( . 429) . -\ \
' ,
\ , , *
" \ \
\ * \
, \ ,
\ , \ * \ \ ,
^ ^ .
* , \
'.

\
\ . c
, \
, , ,
$9b
COMHENTARIUS ZACUAMAM.
, Deug. Dicii enim ei : En ego propemodum omnia

. , , - concutiens, gubvergionem
patrabo
niullorura
regura tbronis regalibug pra?dilorum, oninem
; , illorum poteniiam destruens, el currug cuin agcen , \ - soribtts suis sobverien*; ita itt invicem impin - genles tam eqai tum equonjm ascengoreg, mutui
* " , (. 430) occigore* fiant, multaraque caedera eflkiaiH alter
\ ,
alterum inierimenteg. Quod quiclem ego agam, ut
, \
palam otimibug flai, haud manuam veetrarum opug
, ' *
banc esae beili convergionem aique victoriam, sed
, ,
poientiae mea? viribug omnia egge confecia.
, .
. *. t ,
VERS. 24. c Die illa, dicit Dominus omnipo, , , - tens , agsumam te Zorobabelem Salaihielis filium,
, * g gervum meuro, dicit Domintts : et pouaai le taa<& , - quam gignaculum; quia le elegi, dicit Dominus
. , , , omnipoteng. t Tunc vero le, aii, Zorobabel, uieo
, digaans auxilio ducem populi Israelitici, cunclii
douiiuari faciam : Ua u l ex ipsig operibus explora , lum fiat, te suflfragio meo regem glabilem electum,
f *<* rneoque beneplacito ad banc assumpium dignUaleu;
*
ui nerao nou facile inlelligat te iiullateiiug ialia
, poiaigge patrare facinora, iiisi voluniate mea r e i
, 0 factua, ope pariter mea victoriam laniam retuliggea.
. Naia sicut gjgnaculuro impogitum tulelaro quamdanj
- gupposit* rei coaferre videtur, ideo d i c i t : < Ponata
, , ' te lanqaam signaculum, > id egl, Ogteudaoi te eeae
,\, - 2 8 4 lutelam totiugque populi finnamentum, qui
, - talia ducatu tuo congecutug egt, qui meo suffragio
, C ad id offioii electus es. Sic etiani ia Evangeliig d i . \ ciiur ;Hunceiiita Pater sigoavit Deus , idest,
HuocDrmiterpraebuit Deue daiorem cunctis homini * ,
bua raaximorum boaorum. Tum et bealus Pauius:
,
. ( . 431) \ f Sigaaculum apostolalug nostri vog estig,id est,
* \ Firmaligmibi apogtolatum vog qui credidistis. Eo , > \ , dem itaque modo bic eliam dicit " : Ponam le ut
, . gignaculum, id egi,Stabile ostendam regnumluum,
, quod ob luorum omaium lutelam, voluntale mea
, \ , conslitulum fuit. Jara cum ubique comaaaniter Zo * , robabelero simul et Jesum allocutus git, nieriio
. nunc Zorobabelem golum alloquilur,
quau \ doquidem belli ducatug regi praecipue convc, niebat.
,
.
H
9 9
Joan. , 27.
I Cor. i x , 2.
ZAXAPIOY .
COMMENTARIUS
I N ZACHARIAM PROPHETAM.
Sub idem tempug, quo beatug Aggaeus in pto

pbciis versabalur, bea^tuai etiam Zacbariam vaiteft
niuni suum cecinissc compertum est. Namque ,
anno Darii secundo, ut ex ipsis cogaoscere licel d i - ,
vinis Litieris, aiebat ille se post accepiam revela , \
tioaein initium faeere prophetandi; et nunc isto
simililer. Quare post reditum Israeiilici popHli, qui

Babylone tnJuda>am se recepit, prorsiis constat

utrunique prophetiam edere. Cum eniro Cyrus,
.
qui primus Penis simul et Medis imperitavit, re- \
, verni in patriam Jud.Tis concessisset, non exigua
( . 432)
vis populi in irrbem Hierusalem atque in Judjearo
regressa est, duce Zorobabele. Alque hi reduces \
fundamenta templi jecenint, in eoque altare exci- , \
\ . "
taverunt. Sedenim postqunm opus impediri coeptum
,
rst, partim molestornin bostium maliiia, parlim
,
ipsa Judaeorum desidia, 2 8 5
beaius Aggteus
propheta divina instinclus rovelatione segniriem , illorum objurgabal, atque operis negleclum vt>cor-
diae eommdem imputabat. qui privatos quidein \ , \
lares nmi solum sedulo exstruebant, verum omni , ' \
quoqae eleganlia exornabant; Dei vero habitaculum ,
negligebant: et sic omnes ut instarent operi perur- , \
gebat; quam rem ipse prophetae liber demon, ,
strat.
\ ,
.

Jam et beatus Zacbarias, divina accepia revelalione, suis pariter praedicttonibus confirmai populi \ ^
feditum; Gdemque insuper facit, fore ut rursus
\
urbs Hterusalem proprium decns recuperet, rege
ibi divina seatenlia electo, coelestique gratia ia- , , ,
structo, ita ut c l urbem gubernct, et exterorum
bostium bellis resistat: denique ait sacerdotium ^ * \
denuo cnm vctere hilaritate dignitatem siiam rece- *
pturuni. Atque iia rcducibus quoque flrmam fore in
palria statronem suadebat : namque adbuc dtibi- * \
tare eos verisimile erat, utrum domi essent niaa- (. 435)
suri necnc, sive propter acerbam captivHalcra ,
quaro nunquam se perpessuros putavissent, sive "
propter ipsius reditus mirum prodiginm. Denique , ,
eiiaro retiquos, qui adbuc ia captivitaie versaban- ,
tur, redituros i u Judaeam epondebat; quae res b ,
primis stabile fbre postliminium, his qui jam re- . \
Jieranl, lestlmonii loco erat. Videtur autem com-
plures diversasque revelationes vidrsse, quanim *
Bingillalim vim enarrat. Signiiicat eliatn bellicam .
Gogi incursionem, ejusque futuram internecionem ; \ *
quippe cujas vires Judaei preter omnem speni ^ *
debcllaturi erant, rege Zorobabele ac duce. Mala
,
quooue his superventura memorat, qua3 Maccha * \
baeorum aetaie a Macedonici imperii successoribus
contigerunt.
\ . \ ,
.
Neque est mirandum si qua jam praeterita, tamea
, \
iiaiar rel lOiurae, in revelailone286 ostenduntur: , ' * ,
veluj cum quatuor cornua, qnac Israelein disper-
serant, coniracta vidit propheia : namque hoc non . ,
futurum, sed jam peracta fuerai. Sive enim Assy- , * .
rios, Babylonios, Medos, Persasque his quatuor \ \ \
coroibusr innuit, ut itoaaullorum opinio fert, satis ( . 434)
l u n c
COMMENTARIUS IN ZACHARIÊ CAP. 1.
40*
, - conslat Assyrios ac Babylonios ante id leinpus

. poenas luisse. Medos item imperio a Cyro spolia '
tos scinius : post quem reliquus est quartus Da * rius. Porro a Persis nihil molestum Israelilis ac cidit; imo omnia secus ab islorum regno experli
, - snnt; Cyro prinmm imperii auctore captivitatem
solvente; deinde Dario Judaeis reliquis ut in pa , '
triam redirent largiente. Quod si quis aliud quid
bis quaiuor cornibus, quae Israelilis captivitaiia
. - tempore nocueruat, significari arbitraiur, coasiat
id quoque jam tuai fiaem fecisse. Sed enim videlur
\ , - propbeta idcirco horum meminisse (divina acilicei
. "* gratia ob id ipsuia haec eadem ei demonslranle),
, ut a coelesii revelalioue certum ipse rerum per\ - actarum tesliaionium acciperet, suosque audilores
, ' omniuo certioree faceret de decreta inimicis eo , \
rum poena, et de beneflcii impetraii consuniia.
,
Atque baec ego non temere prafalus sum, sed u l
*
dum i n cursu inlerprelalioiiis quaedam forte ceu
\ . - futura occurrenl, quae jam evenerant, ne miremur,
, ' \
neque de rei, quae dicitur, oblaia specie ambiga , mue. De propbetiae argumenlo baclenus. Superest
, , - ut res bingulas, proui divina gratia concesaeril,
\ , (. 435) persequamur.
* , .
. '.
CAP. I .
. -'. \
VERS. 1*4. Oclavo mease anni secundi, ira ,
peranie Dario, faclug esi sermo Domuii ad Zacba , , , - ^ riam Baracbiae, fllii (57) Eddonis, propbelam. His
. * verbis
'
~ ~~
* * *8
* *7
* Q" :..!
lempus
significat,
2
diviaa reve * lalione dignus babilus e s t : deinceps vero addit
, . < - quac ad populum loqui jussus fuit. f Grandi ira
\ - adversus pareates vestros iraltis esl Dominus.
. > Congruum lempori exordium propbeia fecit; aam
* \ quia recealem adbuc preeenlemque malorum in
, captivitale exanllaiorum relinebanl luemoriam;
- quippe qtii vix eam depulerant, vixque lares auos
, recuperare polueraol; laerito anlequam aliud
dical, calaaiiUiem iisdem refricai, quam nuper
perpessi fueranl; ut jiiinirum praelerilorum ma . " , , - lorum meroores cavereut utique ne in eadem r u r 8us incidereni. Noilis, inquil Deus, quantas ego
iraius pareatibus vesiris poeuas impostierim, quan,
, , D tisque adversiiatibue propter ipsorum conluma , ciam eos obrueriro, palria spolialos, in alienam
regionem quam nunquaia videraiil servililer ab . \ ,
acios. Ditesque eis, Haec ait Dominus omnipo " ,
lens : Beverlhnini ad me, dicit Dominus v i n u ,
tuni; el ego convertar ad vos, dicil Dominus virlu , * IUOI. Neque fiaiis u l patres vestri, quos repre
headebaat superiores propheUc dicenies : Haec aii
, ( . 436)
Doraiaus omnipotene : Recediie a viis vesiris ma ,
lis, atque a studiis vestris malis. l i l i lamen mibi
,
non obediverunl, neque roeis verbie aurem p r * , \
bueruat, ait Dominun omnipotens. > Nunc ergo
,
omissa imitationo majorum veslrorum ad me re, '
/
(*>7)
Cr.
filhm.
4
THEODOM MOPSUESTENf
500
*pici(e, nieisque Jiciis ac monilis erecCo oculo (, aiiendiie, iit ego quoque vos respiciam, vestrique
, \ '
cur^m nbenler geram. Ne paires veslros imilemini ,
vehemenler cavete, qui cum diu multuniqiie a xa\ $ xa\ *
priscis proplielis admonili fuissent alque exorati, * *
quo scilicet a sua pravitate recederent, neque
!
auscultare voluerunt, neque ullam aduionitionum \ ralionem batare.
\ .
, \ ,
.
VERS. 5,6. Patres vestri ubinam sunt? et
. ', -'.t ; \ \
proplietce nutn semper m e u t ? Eia meos sermoaes
;
2 8 8 legemque raeam excipile, quidquid ego v i - ,
delicet praecipio in Spiritu meo servis meis pro-
pbetis, qui patres vesiros eomprebenderuut. Pro, . >
fecio aequum est vus repulare, quod neque paires
,
estrt jani supersinl tieque propbctse : nam et Iios
\ , et rllos communis naturx inlerUus inlercepil, * \ qtiominus vilain diulius propagareht. Et illi qui ,
dem e vivis excesserunt, contumacise su poenain
*. * (. 457) *
experti; propbetae aatem elsi hujus vilae Qaem

fecerunl, nibilominus verborum suorum veritalem
* \ factis comprobaverunt; quattdoquidem vel ipsis

mortuis vaticinia suum exitum aeque habuerunt;
* \ \ ,
quia haec nimirura aie jubeate edita fueraiil. His
e
*/
, *
exemplis monilos ea, quae propbetse meo nomine
. aiunl, non parvipendere decel, inio bis ausculure

*
quae spiritali gralia coromoli loquualur : nam ne$
*
que dicia ab iis irrilari queunt, neque vobis diclog

nun negleclua vacare periculo polesl. His verbis
*
\ eompuncLtis populus, quorum veritJrti locnplee facta
^
*
, '
tesliinoniimi dabant, sic respondit, ttt docilitalem
' . \
animorum snorum manifestam facerel. Reapon ; ^ , derunt, inquit, atque dixeruiil : Siculi disposuil
Doininus omaipoteas facere nobis secunduro vias
% ,
nosiras, et secundnm studia nostra, sic fecil nobis.
. \ erbumdisposuil>pro disposuerat ponilur : eleniin
\
\ f
.
haud de prassonii, sed de praslerila re sermo est.
Fatemur, inquit, q t i * Deus nobis eventura por- , \ ,
lenderat, congrao faciaoribus nostris decreto, ea . ,
nos revera expertos iuisse : quare vehementer
* \ ,
nobis persuasam esl diclorum divinorum verila- . , , te.m esse certissimam. Haec elocutus, revelalioncm
\ ,
deinceps propbeta narral sibi a Deo oblatam, ex
,
qua cnm ipse non dubiam publicae felicitatis conlir* D \ ,
malioncm percopit, tum fidenler auditoribus visa ^p. 438) ^
muiliavit. Sic auteni a i t :
\
* . ,
, ' \ , *\ *;
^ . ; *
VERS. 7-10. f Die vicesima quarla
. ?-'. \ , mcnsis undecimi, qui est sabat, secundo Darii an- \, , , sernio Domini faclus est ad Zacbariam Bara \ ,
chiae, filii (58) Eddonis. propbolam, dicens. Vcrba
, , i Sermo Domini factus esl > pro, diviua rcvelaiione
, . , > \ ,
ego dignus habilussutn, ponunlur; nnde rerelatio* *
nem indicans : Vidi per noctem, > inquil. Nequc
, , \, .
0 u
e v
j a 7 K p
>
T O V
() Gracce filium. Siholion Graecum a manu rccealiorc, u i et sequcntia.
501
COMMFNTARrUS 1N ZACIIAKIiE CAP. I .
509
enim vel serroo Domini vel Dominus dicturus eral

t
iPernoclem vidi. Sed enira bic loqui propbetaai
. ' { constat. Igilur postquam ait divinam sibi accidissr
, ,
revelationem, quaenam isia fueril pergit diccre.
, ,
A i t r E g o pernoctem vidi,pro, hoc ostenlam vidi.
\ , . \
Mox ejus rei ralionem edisserit. t Ecce vir eqito
.
rafo insidens : bic in montium urabrosonim medio
0 \
stabat : post eum equi rufl et varii el albi. Dixi \ - querQuinam isti sunt, Doroine? Dixilque inibi anfioi \ , ,
gelus qui in ine loquebatur: Ego libi rem banc
; \
declarabo. Respondilque vir iile qui inter medios
, * \
montes consliterat, dixilque m i b i : Hi nunt qaos
, (. 439) mtsit Dorainus ad perlustrandam terratn. Porro

responderunl angelo Domini qui in niediis nionli \ - bus stabat, dixeruaique: Terram universam pcr , ambulavimus, et ecce universa terra babitalur et
, , \ quiete fruilur. > Hig ostentis prophetas oblatis s i \ , gniflcari facia nonnulla, nemo non videl. Nam slc , ul Josephug manipulos vidii el solem et lunam et
(59) a s i r a , quse siagula facli alicujus significationem
\ , babebaul; itemque Pbarao apfcas et boves partiai
\ crassas parlim macie confeclas , quse pariter
\ , , certum quid aliad innuebant; eodem modo eliara
, \ propheta res, quas diximns, divtna revelalioue
* \ spectai; sed lainen singula osteuta facli alicujus
* $ , indicium afferebant. Sic etiam beatug Pelrus sinomnigenisbel donen viditcoelodemissam 2 9 0 *
. \ luis, luui muiidis tum eliaai immundis plenam, quse
isio aliud quid designabat. Hoc pacio Zacbarias
* ,
\ - quoque prophela revelationem guani proponcns, ail
41
%t
kt
, . C in priinis se virum vidisse equo rufo iasidenleai,

\ qtii in medio umbrosorum moalium constiterat.
\ {&,
.
Mulio autem errore ac dementia scatel, ncque ab
\ , \
, , (. 440) iinpietate abest quod nonnulli aiuat, Filium Dei a
propheia hic visum: cum constet neniinem qai
anie Cbrisli Doroini adveatum vixerit, aguovieso

Palrem ac Filium, minime, inquam^ Deum Palrem
\ *\ (6*)),
, \ Dei Filii patrem, neque Fiiium Deum Dei Pairls
, \ , filiom, eumdem substantia ac Patrem, utpole ex
* \ , ipso oriundum. Patris blique ac Olii appellatio i n
%
Gen. xxxvii,C.
* Gen. XLI.
* Act. , I I .
3
(59) \ Didcirco horum nominibus non utebunlur, sed quia

inletligendh his non eranl idonei homines apud quos
verba faciebanl, propurea paria his nomina pone*
, \ * *
, , bant idcmsignificanlia. Alioquin undenam Deum in
\ \ . Iribui pertonit cognovimui, ntst etiam prophetis ?
Hanc sentenliam quod SS. Trinilas ignola prorsua
Intipiens hoc et indoctum. ?Vtst forte dormiebanl, et
fueril eiiam propbeiis, jam recitaverat Mopsueiniubthlentia
somuia videbant ex melancltolica
animi a/fectione, prophetcc omnino de rebus luquun- stenus etiam ad Aggaei n , 5. Jani veru nolo8 Judaeif
Palrem el Spiritum sanclum, Filium igiioUim, ait
lur. At interpres hoc, quamvis eviden$, von ob$ervat,
Pholius Arapbil. X L I I l , 47. et CXC, 2. Sed imiosed quce qualisque res sit quam sermo iignificat.
(60) Srbolion. \ * luisse Danieli cliam Filiuia observanl Hippolylus
\ 1 \ el Apollinaris io catena quam nos edidirous ad
, , Dan. cap. n i , 9*. 93. Porro Mopsuesleni senienlia
dteerle refuialur ab iis qua5 snnl apud Eusebium
* ,
liiaf. eccL I , 2,3, 4, e* conlra MareeUum i , 19, nec

- noa tolo pene opere Eclogartun proph* (quod a c l .
* , ; bciiemerentissinio viro Tboma Gaisfordio edituui
baberaus.) Miror Petavium De Tri. , 7. non
omentmime vereque fallax! quod ignorarent
ooiierc salis notam Eusebii luculeotaai dispulalio(provhttce) Patrem el tilium el Soiritum sanctum,
THEOOORf MOPSUESTEM
804
Vetere Tea4amento e r a i : Palre qtrfdem generaliter \ *

Deo appellato bominum cura ejus frueoiiam; bis
iciisira filiig appellalig, qui plug aliquid haberent ,
propter Dei familiariiatem. Sed tanien Deum Pa- * 6 ,
uem, ut jam dixi, Dei Filii, et FUHIIH Deom Palrit , , ,
Dei, sctebat homhmtn itlius v i prorsus aerao. *
Etenim Deom lantumnodo el crealieaem noverani
qaotquol ante Christi Domini adveiHnra veram re- *
ligjoaem edocli foerant: Denm quidero sempiier- \ *
nam agnoscenies substanliam el rerum oniniura *
causam; 2 9 1 creaiionem aulem, bre?iter d i - . \
cam, res ab illo ex aibilo ad exaistendum produ-
ctas. ldque satis denionsiraiur vel ex ipsis aposlo- , \
lis, qui in Domini advenlu, longo tempore curo eo ,
versati, Chrislura qoidem eum con6tebaniur, prout , *
mullo magiaterio didiceranl; Filium tamen, ea ^
v & , *
qua dixi ratione, Dei esse nesciebant: nisi qnod
peculiariier Dei Filrum dicebaat Ctmstfjra,antiquio-
rum more sanctomm atqne juetoram. fiinc Pbi- (61).
lippos Domino aiebat : Oslende nobis Patrera , \
,
tuum, et eufficil nobis ; quod nunquam dixigaet, si quinam esset Filius, qninam ilem Pator, sci- , * ,
viiset. Alioqui plane noverai invisibilem esse divi- * (. 441)
nam naturam. Unde et Doaiinttg illi d i x i t : t Tanto * ' ,
tempore vobiscum sum, et non cognoviiti me, Phi- , ;
, .
lppe : ostendeng, qnod ae ipsum quidem agaosceret. quem scire putabai: ideoque Palrem quo- \ ! ,
qae videre postulat, impossibilem rem cupiena. * * ,
Subdit ergo Dominus : c Qui videt me, videl el Pa- * >
, ,
irem meum : osiendens se, ad deilalem quod
altinet, etimdem esse ac Patrero, iavisibilem pari- C . ler : eumdemque esse itiiiugque eonspectum. Alibi
*
vero maniTestius dixit illis Domiaus : t H*c in pro , *
verbiis loculus sura vobis; sed venit hora cum jam
,
non in proverbiis loquar vobis, sed aperte Pairem vo- \ * >
bis annuiitiabo **: > stgnHicansquod lanquam inseni , \
gmaiePatrisvocabuIum audieraut, de aatura humana > ftecundum eamdem relalioiiem id intelligentes; at
, *
postea verum Dei Flliuro 2 9 2 agnituros Deuai ex
* , \
Deo, substantialiter ex ipso exsietentem, eaindem . \ l o v
% i
4 9
" Joan. , 8. " Ibid. 9. Ibid.
* Joan. , 25.
nem inter eos auctores qui ex Vel. Testamcnto

Filii divinitaiem astruxemnt. Jam praesens invectio
fortasse Gi adversus Hieronymum, qui Cbristum
Domimim hoc loco agnoscil. Et quidem oppugna- D
tiun fuisse alio opere a Mopsuesteno Hieronymum,
deaionstral Cavaeus. Quanquam ai forlasê nonnisi
Graecos auctores legebal hic noster, respici ab ipso
pulo vel Hippolytum vel Origenem vel Didyraum,
qnos appellal Hieronymus in pref. ad Zach. Denique non esl dissimulandiim, aba Hieronymo ad
Dan. x, 24. x n , 4, non Cbristnm, sed angelum apud
Zachariarn jiilelligi, eicut eliam a Tiieudorelo, qui
Mopguesteno nosiro solei subscribere.
(61) Mopsueiteni inierprelati* naec non est adinitlenda in confesgione certe Petri: Tu es Chrhius
Filius Dei vhi cic. Elenini S. Hilarius De Trin.
vi, 56 : Non , inquit, evangetica et apastolica
fides, Filium Dei nomine poliut quam natura credidig$e. Si enim adoptione hcec nuneupatio ett, et
non idcireo Filius esl, quia exkril Deo; quasro nnde
beatu* Simon Barjona est confetsut: Tu es CArim Filiui Dei vivi? Anne cum omnibut potestas
%
sit per saeramentum regeneralionit in filiot Dei

natei f Si tecundum hanc nuncupationem Filiut Dei
Christus , interrogo quid iiiud /, quod Petro
c non earo neque tanguis revelatii, ud Vater qui in
coeli* ett? Generalit proftstio quid habel meriii?
aut qtue reveialionis e$t gloria in publica conseientia f
Si ex adoplione Filitu , unde htrc in Pelro beala
confetiio eii, hoc Fitio deferenti qnod etl commune
tanctorum ? (Jlira humanam auiem inlclligentiam te
fide$ apntiolica protendil* Pergit alia ibidem c u ~
inulare Hilarius, qua? breviler bic rectlari non possunl. Cousonal aulem Hilaiio altera doginaluia
basig S. Atbaaasiug De sent. Diony$ii n. 8, et
Conlra Arianos orat. I I , n. 18. 62, et alibi. Sic dcnique Peiri verba de natarali Filto Dei Chrislo d i c u iniellexemnt suromates alii Palres Ambrosiiis
Augusiinus, Cvrillus, Chrygoslomus, quog Tirinus
meaioral ad Malth. xvi, 46. Nos igitur aecessario
baac crilicam adnotatioaem faciendam judtcavi*
inug, praeaerlim quia Graecus gcboliasles, qui alta
in Mopsueeleno notavit, nibil boc in loco anmadverlit.
%
905
500
COMMENTARIUS IN ZACHARLfi CAP. I .
09) \ , \ que Patris subelantiam habentcm. Quod si propae

i x ,
el illi* veieres cuncii novisoent Palrero at Fitiiiiu,
* *
idqne a divinis Scripturis edocli fuissent, ulique
,
apostoli prae caieris ecivissent. Scd constat eoa
'
igaorasse, ti tum deiaaai didicisse, cara Spirilus
. " \ eancli gratiam receperunl in eos iinmissaoi post
, < " , Cbrieli Doaiini hi coelos reditum. Undeel Domiuua
* * ' aiebal Ulie : Adbuc mulla babeo vobis dicere, sed
,( . 442) aon poleslis portare modo; cum aulera venrrtl Ule
. > Spiritus verilalis.deducel vosin oroaem veriiaiem. >
,
Quod si deilaieni Unigeaiti sciviseeiU, itemque Pa , ,
trem ceu Doum Dei Patrero, quid majus supererat
;
quod postea discerent? lgilar Unigeaiti deilalem

nec quisquara novil anie C b m l i Uomini adventum,
, \
neque aliquis propbeuuruni de bac loquilur.
(62).
\ , tasuper et illud pulae iosipieniiae plcnum esi, imo,

, , * irtveriusdicaUir, insaniae, videlicetsiquis dical, quod
, bi angeli mentio tit ac Domini, ibi Velus Scripiura
* - Filium Dei deoolet. Atqui oportebat revereri beaU
, * Pauli vocem disdaguenlis ab angelis Filium, ei inier
, \ baac atque iUosiatervallam lanium pouenlis, quan \ \ , tum eei inter famulum Dominumque. Sic ergo a i t :
. *
< E l ad angelos quidera d i c i l : Qui facil angelos suos
c , spirilus, et ministros suoe ignis flammam. Ad Filiam
, auteai: Thronus liuts, Deus, i n saculura sstculi:
* , t virga aequtlatis, virga regni l o i * ; > demonstrans
, , * quanta sil differenlia FiUi ab aagelis, el quod ne
, > comparari quideni bac vocabula 2 9 3
\ , \ poseinl: uivisibilibua quidem polestatibus, et m i * nielrando addicii, merito angeloram nomine et

, \ ministrorum propler minislerioua appellaiis, cui
sunt creati; Filio autem birjusmodi dictioues non
, patiente, unam verojusteadmUeate,idesl: TfkOaus
Itius. Deue, in sascula, virga squHaiis virga regai
, l u i ; i q u o d perinde esl ac dicere sempileruum re , , geni Dominumque omnium, omri aequilate cuncla
, , , (. 443) regcntem. Quidai igilur insipicn sit atque furio ( , sum, lanta nobis a beato Paulo diflerenita monstra , U , copulare audere qtwe componi nequeunt, ac d i * cere fieii posse u l angelue ac Dominus dicatur F i Itus? Plane igitur exploratum est, quod ubi hujue ,
modi aUqubl i n divina Scriplura ferlur, ibi de an , \ \ gelo agitur minitterio forum, de quibus sermo,
; '' D addicto : quia omnes sunl adminislratorii spiri' ^ , las in minislerium missi propler eos qai haerediia lem capient salulis, u l beatus ail Paaius.
^*
, .
M
i n l e r
,
* \
Domiaum autem noiaiaal, aon quod aagelum ita

appellet, sed ad Deum rei geslae opcram referens.
Veluti eiiam propbelae saepe verba dicunt Deo
Joan. xvi, 42, 43. Uebr. i , 7, 8. ibid. 44.

(62) Scbolion. . \ \,
\
, \ , " 0 , , . Hoc item imperile arbitrarit. Uata*
, enim sicul per trhapium tre$ persona$ indicat, ita
terbis: tfic appellalur magni contilit a * eliam
qelus (l$a. ix, 6),# angelum tptvm e$se dtl, aoa
, , *
1
5:7
5CS
THEODOHI MOPSLKSTf.M
< onvenienlia, non qaod sibi dicU illa Iribuant, sed , , .

Deo causam eorum impuiantes. Atque hoc giatim
\
ex pneseote propheia quispiam cognoscel. Nam
postquam a i t : c Verbum Domini factum esi ad Za- ,
chariam, diceng, > addidil : t Iratus est Bominus , > "
adversum patres vestros ira magaa. > Alqui consen- \ .
taueum erat dicere: Factam est verbum Domini (63) ,
dicens : Iraius sum adversuro palres vestros; ne , " \
verba Damini ad prophfiam facia, de alioquodam
vidcrenlurdomino dicere taaquam iraio. Sed enim
, \ patct. quod cum diclio, Factum est verbuui Do- . "*
niini, revelaatem signilicet, addit mox verba pro- , ,
pheta quae Deus ipse loculus est; neque sua dicit, , (. 4)
ged qua Deus prouuntiavit, expoait. Eodem plane , ,
taodo el cum angelura dixit, deiade etiam Dominum
.
2 9 4 noniinat, angeli quidem vocabulo miaistrum ' , \
denotal; Domiai vocabulo, illum qui per angelos , *
illa Qeri mandavit. Sed et illud exploralum est, ,
angelos vUibililer bominibus apparenles, cum id . '
Deo placueril, bumanam formam imitari eolere, ,
qua3 congrua eet cernenlibus el revelationem exci- ' ,
pieniibus. Atque boc ex Novo quoque Testamenlo , condiscere quispiam potest. Elenira Cbristi Domini .
resurreciionem divina Scriplura narrans, ait ange- IUIII visura qui lapidem revolveral . Mox descri-
ben quis esset, et quoroodo visus, Erat, inquit,
,
facies ejtig ut fulgar, vestimenta autero alba , ,
lanquam nix " . l E l p o s l Domini incoelum rediliim, , , ,
hiante ore stupenlibus ad rei novilatem discipu- . \
lis *, Ecce, inquit, duo viri astiterunt iii vesle ,
el
'
'
'
1 ** -'*' *
"" " I
candida.docebant.
Eranl Eodem
autem angeli,
qui discipulos
rem
c ,
> ,
c
gesiam
modo nunceliam
aagelum
,

>

videl propbela a gratia missum obeaadininistranda
\ qua humanae saluli conferuat.
; .

.
Vsas.9,lU.Speciesitaque externa angelum ex. ', r\ '
bibebal ; ai ipsius adjuncta, significabanl ree qus \
flebani. Eqaum iiaqne inscenderal, ob significandum , *
celeriiatem, qua omnia exsequi invieibiiee potesta- \
(es soleni Dei mandata. Rufus autem erat equus,
(. 5) ^ ,
ob iram deiuuandam, qua pro eis angelus conlra .
alienos erat incensus. Intcr montes deaiqae umbro- . *
aos constilerat \ el uiontes quidem celsam flrmaaique , \ ^^
potentiaio angeli administratorii ilemunstrabanl; D * umbrosa aulem qualitas, perfectionem quam prae ,
bere populo suo Deus promigerat. Interrogat ergo . $
propbela : Quid isti? revelalione eum ad inter , ; >
, \
rogandum impellenle, ut edoccado via pandatur.
. " , \,
f Reppondit aulem, iaquil, angelus qui loquebatur
Sn me : Ego ostendam tibi quid sini haec. > Dicit
.
vrroipsitin viruin, quem insidentein equo rufo v i derai. Idcirco eiiam dixii,f Qui loquebalur ia me, > \ ^^ * \ , c
Matlb. , 2. Ibid. .
Act. , iO.
tre nuntiavi vobit (.oan. xv, 45). Cave ergo w

tecundum anqelorum mbstanliam, ted tecundum
Apoitoli dictum perverta*, qnod aliam ob cauum
i'iam, id t\i Dotnini. Si enim missut juit Palre
lauquam cau$ante angelut ett; nunliavit enim nobisprolatum fuii.
(63) lla cod.
talutem: tcf tilicubi xptt dieil : t Qux audivi Pa9
509
COMMENTARIUS LNZACHARIAS C\P. I .
M0
, > , quoniam haud extrorsum allatam vocem audiebal,

,
sed vi revelaliouis 2 9 5
menie propria impres*
. ' \
sam. Siculetiam beatus Peirus verba illa audiebat *
, c ', , \ . > cSurgens,Petre, occide et manduca. > Palet nimi ruui baud de ccelis allapsam hojusraodi ad illum
* \ - ocem : alioqui universum mundum imptesset
- diclae rei notilia; sed in eo imprimebatnr vox iila
, . lanquam coelitus ad eum demissa. Quod vero ange" , lum sibi loqueatem dicit illum qui rufo equo inside\ , * , bat, manifestum est. Nam postquam ait, c Ego tibi
, , \ - ostendaro quid sint baec, addti, respondit qai
, slabal inter montes, dixitque niihi : Isti sunt quos
misit Dominus tit terram circumirent : > manifeste
(. 046) oslendens, illum qut apparuerat visum inter
monles umbrosos, euradera esse qtii ia eo loque \
, * \ balur, et qui ei receperal doclurura esse quodnam
,
hoc essei equorom negolium. Reapse autem post\ \ , \ ea docuil dicens, bos esse qui initti soleni a Oeo
\ ad ctrcumeundam terram, el conveniens explendum
, \ - ubique minisleriuin prout Dei voluntas tulerit.
. Consial igittir de angelis prophetam loqtii; est enim
\ * boc aageli officium: de bis ergo, non de equis, verba
* *
facit: quamobrem el is qui respondit, missos bos
, fuisse ait ad circumeundam terram, baud equidera
\ ,, , equos, sed equiies dicens. Neecssario autem hi
* \ , quoque tanquam angeli equis insidentes appame , ' , runt, ad ejus normam qui equo rufo insidebat;
^^ * equis videlicel ministerii celeritalem indicaalibus;
. "
rufo autero colore iram qua in adversarios fervebaot:
^, , \ denique et quidam albi, Uraelitanira clariiatem
; ^ ponendebanl, ex illoruui minislerto fuluram, quod
, , revera angeli exercent, poenas noxiis imponenies,
, beneficia vero illis quos Deus remunerari volue , \ rit.
.
. ', '. ,
VERS. 11,12. Dictoruro autem demonstraiio in
. , \, sequentibus fit. c responderunt, inquit, angelo
, \ * Domini, qui stabat inler monles, atque dixerunl:
\ Cirouroivimus uaiversam lerram; el ecce aniversa
\ . - terra babiiatur, el quiescil. > Haud equidem equos
." \
sibi 2 9 6 i^spondisse d i c i l ; nam quaenam equorum
; (. 447) - vox fuisset? Sed paict equiles ab eo dici, qui ia
, , bominis figura oblati, ad normam ejus qoi inter

montes umbrosos eqao rufo insidens apparueral,
* (&0 , D merito congruum speciei cum eo dialogum habituri
, ' erant; ex quo eliara propbeta per revelaiioneiu
quae dicebanlur audiene, rerum noiitiam bauriebat.
, . Conslat euim quamlibel revelationem, et res in ea
\ *
visas, sive inlerrogando fiat, sixe respondendo,
, \ , ,
sive quomodolibel, baud aliler quam revelationis
* , \ lypo fieri: u l per baec omnia propheia edorlua, tum

ipse futurorum eveoluum firmam lidem conclperet,
, \
atque aliis quoque utiliialem impertiretur. Porro
, \ .
videtur per illum equilem, inaaere angeluin lsraeCI \ , lilaruai genti pnvsidcnlein, jaxla dictum -. c Con sliloit terminoe populorum juxta nuroerum angelo" t ,
rum Dei V Quoniam ergo reliqui angeli, curae u l
1 0
11
Dcut. x i x n , 8.
TUEODORI MOPSUB8TENI
5tt
par erat participes, de aotedictis loquebantur, alii . !

vero eiiara aiebanl uaiversam terram in qaiote versari; ex bift ille quoque occasionem naclus est, , ol
qui inler umbrosos montes apparebat, ceu populi

sibi cura concredita, ac dolens veluii quodcum o m - * '
nia quiele agerent, solius Hieruealem rea turbaren- , (. 048)
lur, oceasionem, inquam, cepii preeom quamdam et ,
obftecralioaem p r o uaiverso populo Dei offereadi.
,
Respoadit eniro, inquil, angelus Domini dixitque ,
(ille scilicet qui inter montes coneistebat; aani cae- . c leri univeraara lerram dixerant habitari et quie- , , .
,
ecere): Doroiae omnipoieas, quousque non misereberis Hieru&atem, urbiumque Judae, quas sepLua-
ginla jam annos asperoatus es ? > Dicens propemo- \ . ,
,
d u n i : Caeleris genlibua omnibus, lulum prebes i n coUliMii e l quieleui, qua illas versari concedis ; & ;
*ola vero tua, ut videtur, Hierusalem el reliquae ,
Judae civitatcs communi hoc non fruuntur munerc. , ' Sed quoniam rei hujus causa peccata exsliterunl, - ,
atque impietatis sludium, 2 9 7
contamacia,

ntisericordia malis ejus rnedelor, el anaorura nu- . '
merum respiciens quibua b i i premuntur calamila- , \
tibus, euflicienlem jam peccalis arbilrator puailio- , ,
nem mala Faaer., quae ipsog tanto tempore obruunt. ' ,
Qnamobrem ctementia tua peccaio omni delelo,
prislinam redde prosperitaletn, u l el Hierusalem
,
;uxta priorem formaro aediflcelur, et reliquae Judse

rivitatee denuo consistant.
* *
,
.
. 1 3 , 1 7 . Instiper pergii dicerc: Reepou- C
. *\ *. diique Doiiiiuus omnipotens angelo loqucnli ia me
, (. 449)
bona verba et sermoites consolaiorios. Oslendit

bis verbis bauc csse oralioncm illius qui inler

moiites mnbrosos loquobaiur i n eo: cui .inquit
icspondisse
Deum plenos benigaitate serroones
ii.iiltorumquc bonorum proiuissores, quique oai- ,
, \
nino ad consolandum sufficereni bomtnes in lot
\ taulisque angustits vorsanles. Quibus verbis ipse
. '
angelus ad Gduciam ereelus, tiguificai propbetae,
^ , quae sibi Deut dixeral inaxima bona apondeus,

quae deincepe urbi Hierusalero conferei. Dixilque
,
uiibi aagelus qui ia me loquebalur: Uaaia, dicens:
. c
llaec dicit Dominus omnipolens: Zelatue sum Sion
atque Hierusaleiu zelo maguo. E l ira magna ira- , scor ego supcr genles quae boetililer iuvaeerunt: D p ; * qunniam ego modice iratue fui, illaa autem scelc- itain aggressionem feceruat. Propterea ba:c d.cil *
Dominua: Revcrtar ad Hiemsalem cum misericor- , .
Jia, et domos mea rursus abdificabiiur in ea, dicit
, Douiiaui omnipotens, et meusura exiendetur adbuc
, *
io Hienifialem. Et dixit mihi aagelus qui loqucbatur
.
in aie, Claraa, dicens: Haec ait Douiiaus oinnipo ,
tens: Adbuc aifluent civiutes bonis, el iBiserebilui*
* *
idlMic Domibus Sion, el eliget Hierusalein. >
,
, ,
(. 450) , ,
Acccpto,inquil, boc a Dco neponso angchss, lnm
, ipse bis dictis gavisus csi, luui nic quoquc cone t
t 0
513
C0MMENTAR1US ZACHABIiE CAP. 1.
5*24
, \ oa-SfSeiv \
* \ ("

*

*

' , \ \ * \ , ,
*
\ *
. '
, ' \ , ' ,
, >
, \ ,
.
, ,

-
\ \
' \ , ,
(. 454)
- , \
*
, ,
\ ^
*
, ,

.
fldere jassrt de omnibus ia falurum *. ita ut possem

GUID Gducia 2 9 8 P*dana significare, Deum magao
pere Hierusaleni causa irasci advergus eos qui
tantam adversus illaro exercuerunt crudelitaiem ;
qui majorem, quam ira mea lulisscl, puniiioneiu
fecerunt adversus Israelilas. Horum ilaque oainium
causa mullam exproraara erga Hierusalem misericordiam : ita ut domus quoque mca, qu illtc eal,
consuetam convenieolibus in ea uUlitatem praebeat,
et urbs Uierusalem majug adhuc spalium sit occapatura, caeleraque, ut sunmatim dicam, ei subjeclae
urbee in multa rerum copia futurae sinl. Tunc eoini
muliam eibibebo urbi Hienisalem benignilaleio:
quippe decrevi nibil non boni buic facere ia posterum, nec noa caeterig ad eam perlinenlibus. Sine
dubio autero, cara se irasci dtcit genlibus, quae
Hierasalem bosiiliier invaserant, cui ego modiee
iratus eram, ipsae aulem scelestam aggressionem
fecerani, de Babyloniis loqukur qui ipsam depopulali fuerant, deque aliU qui socii belli ejus faer u n l ; et impendenlem illis poenam bis verbis significat. Sane jam pceitas luerant Babylonii, eorumque
regnum corruerat, ti urba a Cyro Persarum rege
occupata fuerat. Idunurei quoque Babyloniorum
adjulores reliquique omues punili fueranl. Quaroobrem apparet illud quod nog in argumento coiamentarii ;diximus, rouUag bic res niemorari qu
jam evenerant, quasque euig promissionibos conflrmal Deus : his enim magnopere indigebant lunc
Israelitae, qai eliam post rediium de galute sua dubilabanl: ita ut ue teropli quidein aediflcationi, quam
coeperant, finem imponerecuraviggenl, sive propler
adversariorum molesliam, aive propler ipgortimiuet
segnitiem, ab hostium malitia ut credibile est aactam. Yenimtamen duo haec ex revelatione innotaisse ait, quod Judaici populi oflensores puniturus
git Deus, et quod urbem Hierugatem i n pristioam
fclicitatem reslUulurus.
. '-'. \
,
\ 6 * \ \
* \
, \
. \
\ * \
,
, ; \ *

,
* , ,
; ,
\ , \
* (. 452)

\
, , , '
\ .
VERS. 4 8 - 2 1 . iamvero ad utriugque rei confirmalionem, duas aliag pogtbiac cxponil revelationeg,
2 9 9 quascum ipae vidissel, firmaaicirca resdictag
fidem relinebal, et populo universo u l idetii exigtimaret guadebat. Priorem quidem de adversariorum punitionerecilat, quameiiain i n sttperiore revelatioae
primam posutrat. t E l levavi oculos meog, ot vidi
qualuor cornua. E i dixi angelo ia me loquenli:
Quid gunt basc, Domine? Dixilque m i b i : Ha?c sual
coroua, quae disperseruni Jndam et Israelem alque
Hierusalem. E l oglendit mihi Dominus quatuor
fabros. d i x i : Quid isli veniunl facere, Doroine?
d i x i t : Haec sunt cornua quae disperserunl J u dam, atque Israelem coafregerunt, et aeroo illonim
levavii capui: et exierunt isii ad ea acuenda in
raanibus suis. Quatuor coraua, genles sunt quaa
cornu exlulerunl auper terram Doroini at eam disperdereiit. > Qui ergo fabulas neclere volunl, qua tuor comua dicunl esse Assgyrium, Babyloniuni,
Medum, ac Persain: considerare enim nolenlee,
gaepe numerum a divina Scripiura baud accuralc
TllEODOHl MOPSUESTENI
915
51
nuracricaosadici sedobtliudaliquid8igniilcandum ,
appellaliones mimero accommodare coiiteadont;
quamobrem vanas fabulas coasequenter sequi co- , \ , gutitur, ut suum ficium couimentum instruant: quod * cuin sacpe alibi passi sunl, tum ia beati Michaeae
prophetia dicenlis, congurrecturos adversus Assy- * \
, \ rium seplem paslores, et oclo hominum morsus:
( , \
sepiem quidem homines, paetores; octo aulem
\
bomiaes, morsus numerare studenles ; qttod cum
* ,
faciunt, multa risu digna ob hanc causam coguniur
dicere. Pari modo bic quoque quatuor cornua d
t esse qtias nomiiiavimos genles : non repulan-
tes, quod jamdiu Assyrius ac Babylonius poenas .
dederant; Medi aulera a Cyro deleli fuerant; Persae ^
\ dentqiie nibil mali unquam israelitis inlulerani,
* imo potius capitviiale eos diiniserant.
t
* , \ ; .
11
3 0 0 Divina igitiir Scriptura quatuor cornua non
aliquos nomiiiatim horaines d i c i t ; sed quia in qua- , *
,
tuor partes distributum orbem dicimus orienlenr.,
occasum, seplenirionem, ac meridiem, commcmo- \ \ , (. 455)
ral sa?pe baec climata, u l quae mnltis in locis fiuut
*
designet. Veluti cum dicii bealus David de hraelitis:
Dicant redenipti a Domino, quos redemit de manu *
iaimici, et de regionibus congregavit eos, ab orien- , , \
, \
te, ab occasu, a borea, et a mari . Atqui constat, qnod nequaquam per quatuor orbis lerminos \ ,
dispersos Israelilas congregavit Deus, scd sub Ba-
,
byloniis tanlommodo atque Assyriis eervitutem
ervientes in propriam regionem reslituit. Dicit \
.
aoteai S c r i p t u m a b orienle et occasu et borea el
mari.tut denotel quod multis locis dispereos coa- C \ \ ,
gregaverit atque iu palriam reduxeril. Sic ergo
hic quoque qualuor cornua dicil, ut designet po- \ . \
palos undecunque IsraeUlis hosltliler supervenien- , tes, ct omuimodis eis nocere volentes, sive hi As- \
syrii fuerinl.sive Babylonii, sive Idumsei, siveMoa,
biUe, sive caHeri Unilimi, aive denique alii quili, \
bet. Ea propler quatuor eiiam fabros videt, ut mt- , ' .
nistratorias polestates dical, qtiasi variis ex locis \ ,
supplicia iis populis adducentes, dum singutae juxia
,
Dei decreturo ab iilis poenas reposcunl. Jam cor- , '
nuac<>xacueredixii, pro, illa exlenuare, atque omni
.
asperitate spoliare; id est vires, quibus i i aggres \ > \
eores suffulti erant, eripere. Postquam bac reveta- lione poenam oflensoribus Israelilarum imponen
*
dam prophela affirmavil, aliam pergit tiarrare sibi D factam revelationem, qua? urbis Hierugalem iasiau , (. 454)
raiionem demoastrabat. Sic autem dicit :

. *
CAP. 11.
. *.
8 0 1 Vaas. 1-5. Levavique oculos meos. et
. '-'. c \
vidi, et ecce vir ia cujus manu funiculus geonie- * , \ \
\ , ;
liicue Dixique e i : Quo lu pergis? Et dixii m i b i : Ut
dimetiar Hterusalem, et videam quanta sit latilodo
\ , ,
\
ejtis et quanu longiiudo. Et ecce aa?eliis qui looueMicb. , 5. P*al. CTI, 2.
519
COMMKNTARIXJS Z&CHARLE GAP. .
balar
in
me
stabat,
et
angelus
alius
egrediebattir
ia
. \
* \ occursom ejue. Dixitque ei dicens : Curre et lo \ , \ -. quere adolescentulo i l l i , dicens : Copiose babilabi , - lur Hierusalem a muUiludiaehoiuiatira et jumenio rum in medio ejus. Et ego ero i l l i , dicil Dominus,
* \ murus ignis, et in gloria ero in medio ejus. t Quan , , , doquidem inos esl aedificantiuro funiculo terrain
, metiri, laiitudinem scilicet et longiludinem atque
formas struendi aedificii, necessario angelum videi
\
. \ rursus more solito huniana specie, funiculum bunc
, $ - teneniem; qui inlerrogatus, ut facta propbeUe re , * velatio narrai, quonaia abirel? ad dimeiiendam,
inquit, Hierusalem aedificalionem,qualein quanlam, , que eani iieri oporteal. Deinde ail angelo, qui in
, \ ipso loquebatur, quem in superioribus dictum cst
. ab eo visum equo rufo insidentem inier montes
umbrosos (etenioi nobis ex anie diclis perspicuuni
,
' - fil eumdem esse, quem inter montes vblisse dixe * ( rat, aique illnm qui in ipso loquebatur.) Hunc, i n , quaro, uunc quoque vidisse ait slaniein, et de re
quae gerebalur laelantem; el quod ipsius ad 1), um
, \ -) \ oratio scopum esset assecuta, illa nimirum quam
pro Hierusalem ei pro gente Deo obiuleral: < ujus
* (. 455) exiius erai, non solum poenas oslensio quam Deus
inimicie imposituruscrat, verum eiiam visio angeli
,
\ , tenentie funiculum, quod eral indicium coepti jam
- urbis dificii. 3 0 2 Deinde ail alterum augelum
* \ missam, buic dixisse ut adolescentulo loquerctur
geornetricum habenti funiculuin. Sic eaim hunc no . ; minal, quemadmodum in revelaliooe viderai eum
propheta specicra adolescentuli prac se ferenlem,
* ,
ob signiflcandum robur omnimodum quo res pro
\ posiia ad exitum deducetur. A i i igiiur missus
angelus loquenti in me angelo, ut celeriter cur ,
ral dicatque adolescenlulo, fure ut magnopere
. , \,
muliaque copia babiletur Hierusalem, ab bomini ,
bus et jumenlis operam his praebentibus prope
\ ,
aagusliau : sicque ait, ut rc cognha, in inajus
spalium exteadat laliludinem urbis ac longiludi \
aem, quae incolarum imilliludiai suflicere debeat.
* qoidem nos majus ei prsesidium prebebiiuus,
\ \
quam rourus igne conslruclus exbiberei qui aggre
dienies valeret comburere. Nam me conspicuum
. , ,
faelis ipsis et providenlia erga ipsos efllciam : et
- D iaudibus prseconiisque celebrabor ob meorum erga

cos magnitudinem beneficiorum.
* * * \ , .
517
(. 456) ' ,

,
^ , * \
,
, ,
, \
, , ; > " pfrv
Illa quoque diclio animadvertenda *st t inter >

quod nenipe angelus, angelo loquente in propheta,
id est angeio inter montes, equo rufo insidenli,
ait;Curre et loquere adolescentulo illi.iNam si
juxla bos mylbologos, isqui inter montes unibroeos apparebat, Dei erat Filius, qui audere potuis<
88t illi dicere tfCurre et loquere adolescenlulo illi
dicens : Copiose habitabilur Hierusalem T>Eleiiina
angelum Filio Dei praccipere aliquid, impossibile
el* et boc < redere, sumwae impietatia eat: al aa-
519
TUfiODORI MOPSUESTEHI
gelum angelo sigirificare qutd agendttm sit, nil m i - , ,

r a m : nam et famulorum est invicero denuniiare xa\ *
voluntales dominica?, multoque magis boc decet , illos qtii ab omnium Domino ad id mtUunlur, proul * >nunc accidii. Namque angelo qui ioquebaiar In ,
propbeta, ei pro urbe orabat, merilo angelus mis \
sus ex senlentia Dei, currere 3 0 3 i p - imperat
, *
ei Ioqui qua? opus erat adolescentulo, atque nun- liare preces ejus scopum esse assecuias, Deiqae , \;
volunlateni erga Hierusalem factam esse benigaani: , \
oporiere aulem ipsuai propter impetratam Dei fa- , vorem, libenier jussibus obsequi; et celeriter ad-
inodum, ei qui ad ftdificandam urbem raissus fue- , \ \
* *
rat, signiflcare qaae Deas de ipsa decreverat.
, ' ,
\ .
YEES. 6-7.* Age vero necessaria Kducia ab tais . '-f.
ostenlis propbeta replelus exclamabal diceus: 0 , *
, fugile a terra boreali, dicit Doaiinus; quoaiam
", $Qpp& * (. 457)
a quatuor venlis coeli congregabo voe, dicil Donii-
mis. Ad Sion sal?i confugile, voe qui nunc apud , * , filiam Babylonis incolitis. > Mandat eiiain reliquta, . >
qui adhuc in captivilate ver&aatur, ut mulla cum \ - ,
festinaiione ad Siouis monlem accurranl coaiiden- ,
tes Dei promissionibas de Hierusalem, qui unde- \
cunque eos illuc se congregaiururo spoponderat.
,
Alque bic rursusdiclioi a quataor venlis,baiid ali- *
quem numerum, *ed potius undecunque denolat, ,
ut Judaei qui adhuc Babylonicam regioaein incole- , ^
bant, ad urbem Hienisalem cuncti feslinarent; ia ,
qua degentee siablll posthiac salule perfruenlar,
*
i>eo ipsos juxla promissa sua cuttod eale : quia
,
jam lumdeleta fueral Babylon, lotaquc Babylonio ,
ruin domtnalio desiverat, Darii niniirum regig tem ,
poribus. Sitaul lameo praedicit de iilis qui per illud
,
leinpus rediluri erant. Nam reapse redieruni sub * * *
Dario non pauci: nibilorainus jubet eos Babylone
.
reverii, id est de capUvilate quam a Babyloniis
*
perpcesi erant. Conetat aulem prophelara subjussi
,
figura praodielionem rei fulurae facere.
.

.
Vaas. 8-12. Hajc enim ait Dominut omntpo. '. c
less : Posi gtoriam inieit me ad gentes quae spo- *
* , (. 458)
liaveruni vos, quia qui tetigerit voe, quasi qni
tangat pupillam oculi ejus. Quia ecce ego inferam j)
*
raanum meam super eoe; et erunt praedae iis qui * , \
,
servieranl ipsis: 3 0 4 cognoscelis quia Dominus
omnipoiens raisil nie. > Haec ego, ioquit, vobis ef- . >
fata recHo, Dei qui sicesl elocutus jussu, qui misit , , , , me gloriam ejas nuntiaiuroui, ac magiiiiudinem
, \ potemiae suae, qaani coaira offensores veslros
* oeieadel : tanlopere iis succeaseas qui voe vexare
\ ,
volueruac, quanlo iis irascereiar qui oculorum

ipshis pupillas laederet. Paiet autera Deum bumano
lvquendi more eximiam providealiam snam deno- *
.
tare voluisse. Tatn gravera , iaquii, iaimicis vestris
, ,
powiaM iaferam, ut ab Ulis expugaandi sint alqae
, ' ^
vaauadi, quoa aaiea famulafwa loco habebaat.
s
e l
COMMENTAIUUS 1N ZACIIARIdE CAP. I I .
32?
Quamobrem ex ipso rerum evenlu patefiet me Dei

* , voltintate omnium Domini bc vobie nunc denvn
tiarc. Deinde ad urbem quoque sermonem convei* . \
tens (nam flliam Sion solct flierusalero appellare),
*. *
t Lxlarc, iiiquil, c ct gaude, filia Sion, qitia ecco
* \ , ego venio, et habitabo i n medio l o i , dicil DoniU
* , \
nus. Lictitiis poslbinc incede; babebfs enini me
, . > lecum, tutelae vi demonslraium. c Confugieotque
^. ^ \ *
gentcs muUac ad Dominum die illa : erunlque ei in
\ poputnm, et in medio m i babilabunt, et cognoscrs
* , \ quod roe omnipolens Doininus ad le miseril. Et
, \ possidebit Dominus Judam quasi partcm suain in
\
lerra saiirta, ei eliget ailbtic llierusalein. > Taiilam,

inquit, vcslri solliciludinem prae me fcram, u i
, (. 059) \
alienigenac quoque tnulti ad vos accursuri siiil,
. > , \, Deumque me confessuri qui apud vos agnoscor .
, \ isti, inquam, a suis locts digredtenles, babilare
* , apud le malenl, pairoctniura meiim exquirenles.
* * \
Tum vero maximc vos cognoscetis me Dei omnium

Douiini vohmlale haec vobis mintiare, qtii el Jud

veterem letT assignat* parlem restiUiel, totauv
qne Hierusalem C U I K I U sptendidam efflciel.
>, ,
.
. *. * VERS. 15. Deinde pergit dicere : Tinical uai , - v m a caro a facie Doroiai, qaoniam consurrexk
. > " 3 0 5 de nubibus sanclis suis. Cuacloe aeque
tuiu domesticos lom alienigenas timore Dei percelli
\
, - deinccps decel, qui de ea pernis locis, qaoe inco, \ Q lere otel, quoeqee sancios incolatu euo efficil,
nunc vero ad opem aobis ferendaai procediu Hunc
,
a
sais omaibus liracri oporiet, ut omaino non pec ,
, , \ cent; ab aDenigenis autcm, ne unquam postea
populum ei addicttim laedere ausint. Sic igitnr pntt . quam bis reveUlionibus, res priore revelatione
\ praedictas conflrmavii, nempe quod adversarioe
, , puniet, et urbi Hierusalem beae faciet, nee non
, omnibus in ipsius dttione Judans; ad alias translt
, ' revelationcs liuic proposito apprime congruas.
Eienim io capiivitate versantes, rege carebant ac
* , \ sacerdotc, qni ambo maxltnead Hnnam genlis coa \ , (. 460) - siiiulionem necessarii eranl: ut rex nimirum bellis
- gerendis rdiqtiisqtie regni itsibus exsequendis operam suam navaret, eacerdos autem precibus ct
\
, D suppticalionibns, et universa? Deo debiU* lHurgiae
\ prxesset. Quod Oseas quoqtie propheta praedt . cens , c Quia dies maltos, > inquit, sedebunt filii
" , c Israelis *ine principc, sine sacrificio, sine aitari,
, , (\ sine valibus . Pr.esente vero revelatione ostt^ndit
, , propheuu Dcus ad loiius popuH eruditumnn, fore
, , , ul bsec ip>a quae ad contiuendam rempublicam
maxima sunl et prima ac necessaria, quibus iti
captivitatc carebant, ipsis a Deo reddantur * qttia
, \
\ \ orlis iiimirum cum gcnle omncin ornatvro suuiu
, \ reeepiura crat. Sic crgo ail :
, , . *
7
"
0*e. n,-4.
,, G B .
LXVI
J7.
TliEODORI MOPSUESTENI
. .
CAP. i r l .
. '-'. c \
VERS. 4 - 5 . c E i oalendit milii Doiuious Jesura

gacerdolem magnum, slanlem anle faciem angeli
Domini, el diabolus slabat a dextris ejus, ut adver- *
sarelur ei. Et dixil Dominus 3 0 6 diabolo : I n - * \
crepetDominus le, diabole; etincrepcl le Dominus * \, , qui elegil Hierusalem. Nonnc ecce boc ut lorris \ .
eruius de igne esl ? Et Jesus indutus eral vestibus .;
sordidis, et stabat anle faciem angeli. Hcspondit- \ , \
\
que, et ail adstanlibus coram facie sua dicens :
Auferle vesiimenta sordida ab eo. Dixilque ei : \
Ecce abstuli iniquilales luas; ei induile eum po- * (. 461) *
dere, el imponite mitram ac cidarim oiundam su- * ; .
* , \
per caput ejus. Et circumjecerunt ei vestimenla :
\
<H imposuerunl milrain ac cidarim mundam super
caput ejus. Necessario sncerdotii restitulionem * \ ,
\ \ .
i n gacerdoiis pergona videt; neque cniin sacerdo
tium per se isibile est, sed in iis lantum qeibus
illud gerere commissum est. Videl ergo Jesura sa- \ , \
* , ' \ eerdolem roagnum (porro raagnum dicit illum qui
successionis jure , ministerium Aaroni altri- . $
buturo gerebat) angeio aslamem, qaoniam om- ,
jiium boniinum angelis ctira commissa est; sicut , ,
etiam Dominus in Evangeliis ait : Angeli eorum
\
gemper vidcnl faciem Pairis mei qui in coclis
esl . Tum et i n Actibus bealorum postolorum, (65) 01 - Angelus ejus esl, de bealo Pelro dixerunt q u i
dam. Necessario aulem bic etiam coram angclo
eoneisteas apparei, id eslcoram illo cui curandus
, , > \ dWina voiuniate commissus fuerat. Slabai iiem
. \
Ifabolus advergang ei , cujug negotinm est borainuni bono adversari. Hic , inquit, nocere illi lola ,
opera salagebat, oroni lcgilimo minisleriorepellens, quod alioqaiii in captivilate peragere non iicebat. * \
Dicit aulem hunc a Deo iucrepiluui, qui Hieruga- , (64)
. , \, \
lera peculiariler sibi asciverat : alque ita ostendit
diabolieum omiiera conatum Dei protectione fuisse ,
comprageum; qui postquara sibi propriam Hieru- , (462)
.
aalem vindicaverat, nccessario eliam gacerdoti
,
dignilaiie guae decus reddidit.
{

, \ .
307
verba,tanquamlorrisdeigneerutus,i D , t
glgniflcant, quod Ceu g| quia lignum mox igne
, ,
coQguoienduni, exiractum aervet incolume; ila
,
Deua hunc eacerdotem, igne veluli captiviialig
, \ \
correplum et mox comburi periclilantem, erui et
\
urgenlibus malis gubduxi. Indulus porro erat
' \
raiiaientig sordidis Jesug, pro eo ac dicat illum
. , \,
captivilatis luctu obrutum (in quo versans extra
^ , , omnino dmnam liturgiam erat, et gravi eervitio
,
addictug), illum, inquam,juberi aDeo sordibus iis

spoliari adslantium manu, id cst liturgicarum
, ,
virluium opera; quae divinae voluntali obsequeu- * ^
teg captmiatig veste illum exuerunl, omnique
,
J
Hallh. XVIII, 4 0 .
Acl. x n , 4 5 .
Observa Mopsuesteni, imo SS. Biblioruin, senlcntiam de ancelis liiUDinum custodibua.

(64)Num pro ?
825
COMMENTARIUS 1N Z A C I I A E I ^ CAP. I I I .
596
* pradiclo luclu, el propriam iirbem reduxerunt.

,
Quo faclo, cunctas, ail, absiuli iniquilaies Uias; ita
, .
osiendens dissolitia esse capiivUaiis mala, quia
, '
peccatorum memoriam deleverat. Deindc jubet
*
ul podere eum induant, mitram atque cidarim circumponanl, u l oslendal tradilam ei in poslcrum
,
, (. 465) sacerdolii dignilalem : quod reapsc divino decrelo
\ conligit. His dictis, ob fcigniflcandain sacerdoiii
, - lsraelilis resiituiionem, et sacerdotem abbinc coosuelo ministerio dcstinandum fore, qui proprio

ofQcio conftdenler et recio jure fungclur, pcrgii
.
diccre :

, ,
^& , *
. \ f . t \ - VERS. 6, 7. Et aiigelusDominidiccbat Jesu :
Ilaec ait Dominus omnipotens : Si in viis meis aiu
,
, bulaveris, et inandata mea servaveris, et lu do , mum meam judicabis : et si atriuui meum ctislo , dieris, et dabo libi qui conversenlur in medio
. stantium islorum. Opportune aii dicta baec fuisse
boniini qui sacerdolii dignitalem suseeperat, ut
- ideni agnoscerci quomodo gercre niinislerium dc . , \,
berel. Si eniai perseveraveris, inquit, in praeceplo '
ruin meoruro observanlia, manebii libi sacerdota, *>
lis auclorilas judicandi de omnibus. El si atrio meo
convenientem custodiam sedulilate lua adbibueris,
, 3 0 6 posleris qnoque digniialem luam iransmil ; ,
les, qui in medio universi populi jure ad sc perti
nenlem exercebunt lilurgiam. Postea regni quoquc
. C iuslauralionem innuens, ait : Audi, Jesu sacer , ( . 464) dos magne, tu el proximi lui qui sedent anle fa , , ciem tuain, quia virispecialoresporlentorumsunt.i
Id est, Ad te sermo meus alque ad omnes quibus
tecum populi principaius credilus est, u l magislc . ,
, , rio legisque inlerpretaiione fungamini, ei reliiiio
, ivrum divino cullui addictarum niinislerio : quos
, bomines appellat porlenlorum spectalores, ceu
rerum praeler exspeclalionem a Deo patratarum
, ;
- causas considerare et cognoscere idoneos. Quid
ergo ail?
. ;
VERS. 8 , 9 . Ecce enim ego addtico scrrum
. ', \
meum, Oiienlein : quia lapis quemdcdi anle faciem
Jesu; super lapidem unumsepiem oculi snnt. Ego
, .
enim, inquit, serviim mcuin, id est Zorobabelem,
, , ,
, , * regem constituo, soli orienli splendorc parcin ob
dignitatis suae ampliludinem. Hunc vero ceu queui
(sic) .
dam lapidem propono coram oculis tuis, in quo le

flrmiler nili oporlel, eidemquc exhiberc precuni et
, * ,
sacerdotii auxiHum, vicissimquc ab co referre l u
lelam, quatn bellis conlra bostes gerendis repen, ' ,
dit, ut pace fruenles sacerdolio rile fungamini.
,
Confidere autetn le buic iapidi oporiet, et scplem

eum babere oculos exislimare. Jam hoc etiani loco
^ ,
vocabulum septem haud de exaclo ntimero ait, sed
.
ut dicat Zorobabelem ad haec validum fore, a me
, *
, 0% scilicet i n regnum proveclum; quia ei mullam atque ineflabilem providentiam mearo curamque i m ' ,
pendam, qua majus incrementitm capict c Eccc egn
,
fodio foveam, dicit Dominus omnipolens, COJU(. 465) '
1
TIIEODORI MOPSUESTENl
8t7
523
treciabo omnem iniquilalem tcrrae iilius dic iina. , ,

, \ )
Adeo illutn polcnicm eiliciam, u l umnes viriule
. >
sua bellica hosles fugans, quasi fovea quadam exi , tio eos obrual, mea; ultionis minisler, proplerea
309 *l '
J
violare voluerinl, cui , \
ego regem prseesse staltieram. Mox auxilii quoque > ,
inagriiludinem oslendcns, ct quaniopcre a Zoroba- \
, .
belis ope bellica juvandi s i n l : < Die illa, dicit
\ ,
Dominus omnipolens, convocabil uiiusquisqiiepro ,
ximtim suutn sub ficum suam. > Et bosles quidcm,
, , boc duce illa patienlur; qui autem de populi mei

numcro erunl, multa cum voluplate frugibus suis
vescenlur, ita ut eiiam continuo ad muiua con- . > 01
vivia invitent. Alquc baclenus diclis regni et sa- * ,

cerdotii demonslrala inslauralione, deinde ponil
revelalionera aliam neccssario prorsus post pra> , \ \
dicta sibi oblatam. Sic ergo dicit :
. \
, \
. *
. A\
CAP. IV.
. '-. \
VERS. i - 3 . t Et reversus est angelus qni loquebalur me, cl suscilavit me sicut suscilari so- \, \ , '
\
let bomo de somno suo. Dixitque mibi : Quid i u
;
vides? > Rursus angelum in se loquenlem denolat
illuiii humana fornia praeditum qui inier monles

umbrosos equo rufo insidens apparuerat. Didici '
mus enim satis evidenler, ex superioribus, prophe ,
tam de illo ipso i n se loquente tibique verba fa ( . 466) \
cere, a quo nunc etiam se excitaium dicit, quaei

somnoquodam sopitum obprediclarum rerum con- \
lcmplaiionem ; el de praesente osiento interroga- C
, ' ,
tuin, quidnani videret: u l ipse videlicet visionem
suam recitarei, ille autem osieoli sensum expla- . , \ , \
naret. E l d i x i : Yidi, ei ecce candelabrum aureoui, et lampas super ipso, ei lucernae septem su- ,
, per codcm, nna dextrursum, altera sinistrorsum. >
, \ . > ,
Candelabrum quidem, indicium divinac gralise est,
,
io terra quidern succensus, sed usque ad res ultra
terram positas devenientis; quippe quae omnia ad- \ ,
,
ministrat: quam etiam 3 1 0 recle, ceu grandem
atquc illusireo), vidil auream lolam, quia prec qua- ,
libet lerrena materia preliosissimum auruin esl. .
Jam lampas Uli imposila demonstrat radianlem ab

alto super onines terrigenas exdivina gratia luccm.
\ $.
Videt autem lucernas septem, ut perfeclionem cou 0 1
n i e l
u r t s
l e r r a m
piamque gratiae oslendat; veluli superius aiebal D

Deus, c super uno lapide oculos septero, ob siguifi- , \
candam providentiae suae magniludinem. Deinde , >
narrai utrinque i n caadelabro oleae, dextrorsum
. ,
unam, sinislrorauro aheram : quae res regnum de- ,
iiotabal ac sacerdolium; quae duo digniiatie c u l \ ,
nina inter homines esse Deus consliiuii : ei abillo

quidem negotia Iraclari, quae ad praescnlis vilae
statum sunt idonea; ab boc autem bomines ueque
,
ad Deum admoveri.
.
VERS. 4 7. Postquam baec angelo se vidisse
dixil propheia, sic prosequiiur : c Et inierrogavi,
dixique angelo, qui loquebatur in me, dicens :
Quid eenl b#c, Domine? Rcsponditquc angelus qui
. '-'. (. 467) ^
, \ ,
\, , ; \
COMMENTARtUS 1N ZACHARl/E CAP. IV.
530
, loquebatur in me, ailque mihi dicens : Noa agnoscis quid sunl hasc? d i x i : Nequaquam, Doniine.
; , ,
* Et respondit, miliique ait dicens: Iste esl scrmo
Domini ad Zorobabelem dicens : Non in fortitudhie
,
magna, neque in viribos, sed in Spiritu meo* dicit
, , ,
Dominusoninipotens. Isteangelus, quem in se lo , ,
, quenlem propheta narrat, idem ille est qui visus
fuit pro urbe Hicrusalem deprecari, propierca quod
,
- Judse incolae omnei tutelae ipsius coinmissi erant;
necessario situul pro illis quoque preces Deo of *
. \ ferens : quamobrem propbela bunc inierrogat, ct
\ , - ivs singulas edocetur. Nam quia oslenla omnia eo
* lendebant, ut Dei erga urbem curam iugentem de, \ ntonslrarent, necessario oportuit proplietam ab boc
angelo singularum visionum explanationem aiidire.
, ,
, , .
Oreviter ergo patefecit ei ostentorum v i m ; bonc
nimirum esse divinae gralia* manifestaiionem, quae

. , Zorobabelis quoque regnum consliltierat : qui per
se quidem propriisque viribus nullum regni 3 1 1
*
* * - negotiura expedire valeret, neque populo preesse ;
sed lamen divina gratia promotus, ab bac agendi
, \ . " \
virlutem babet. Atque ut doni ejus magniiudiiiem
\
ostendat, t Quislu,inquit, mons tnague, anle facieiu
Zorobabelie, ut prospere quidquam agas? Et ef. ,
- ft-ram lapidem hxrediialis, sequalitalem graliae
; , ejus. Quandoquidem lapidem appcllavil Zoroba , ( . 468) bclem, roontem dicit magnum potentes valde homines sive regni dignitale, sive bellica virtule,
,
sive subdilorum mutlitudine. Quis eniro, inquit,

. , , tanlus est lamque validus subdilorum numero et
armorum apparatu, ut adversusZorobabelem bilum
,
, possit proficere? quem regalis haereditatis successo ; reni designavi; cujus rei proniissiones progenitori
slirpis, Davidi inquam, factas adamussim atque
,
omnino gratia mea complebo. Id enim dicunt ver
, , ba : iEqualilatem gratiae : qua frelus neccssario
. insitam vim habebit grandia belli adversus hostes
, ' patraro.

.
VEHS. 8-iO. Poslea promissiones deillo factas
. '-'.
confirmans, ait: Et factus esl serroo Domini ad
c
me dicens : Manus Zorobabelis fundaveruni do,
mum islam, el manus ejus perficient eam. Et scic, *
|) lis quoniam Doniinus omnipolens roisit me ad vos.
* Quis euim despexil in dies iongos? > Idem bic qui
; domua mese fundamenla jecit, idera eidem, inqttam,
coronidcm imponet. Quare ex boc quoque palam
,
omnibus Gel, me voluulate Dei bac vobis nuntiaturtim venissc. Cavete igilur qiiominus diciis dis
credaiis quasi multo lempore posl eventuris : naai
. '
stullisshnus foret, qui decreia mea irrita Geri pro
lixitate temporis existimaret. Id eniro innuunt verba,

c despexitindieslongos:>egoenimfacilequeo oiunia

prout voluero facere, imi.toque compendto ad exi ,
** tum rcs deducere qua3 longum tempus desiderarcnl.
Tum dicla coufirmans, c El telabiuitur, inquit,
, (. 469)
1
Deest aitquid.
Expungenda negatio, quam quidcm non legil interprcs. EDIT
THEODORI MOPSUESTENT
53*2
atque vidcbuiU lapidem slannetiai in manu Zoro-

babelie. 3 1 2 Ne g * inquil, Gdem dictU denegeiis; borum quippe exilum videbitis. ac hrtabiraini polentem ad omnia videnies Zorobabelem :
nam slanueus lapis fuluram cjus Deo juvante forliludinem signiGcat. Quamobiem causam etiam
addit : c Septeiu bi oculi Domini sunl, universam
tcrram speculantes. Eienim qui cuncta inspicit ac
regil salvaiqne copiose ac varie, idem esi qui baec
de Zorobabcle promisil et ad exilum perduclurus
csl Nain hoc itera loco vocabulum < septeai de
perfecia re dicitur.
. \
, c , \ \ . >
, ,
\ , \
*
,
. "
t \, !
\ .
\
, \
\ * \
\ .
. '-'. \ \
VERS. 11-14. - Et respondi, dixique ei : Quid
sunl duae oleae istae, qtiae adexlris caudelabri el a * sinistris ? Et interrogavi secundo, dixique e i : Quid
; \
duo rami olearum in manibus duarum narium au- , ,
rearum, qua3 infundunt et relrabunt suflusoria

aurca? Dixitque m i b i : Non nosti quid sunt baec?
El d i x i : Nequaquam, Domine. Et dixll : Isti duo
, \ , liiii ptnguedinis, qui universae lerrae Domino assi ; , \, *
slunt. Interrogat quid sibi velinl duae oleae, qua- , \ , rura uaa in dextra parte, atlera in sinistra cande . $
labri erat, sive lampadis supcr eo positae? Quid
, ,
iteni nati ex oleis duo ranu ? De quibus, audiit:
, '
Hi sunt duo Glii pinguedinis, qui universae terra
;
Domino assistunt. Nam quia duse oleae regni ac ea; (. 070) \ \
ccrdotii indicium erant, quae duo in terra domi,
iiari Deus conslituit, duos raraos ex olea enatoe
\
dicit Zorobabeleni alque Jesum; quorum prior a
, \ divina gralia i n regnum fuerat provectus; alter ,
vero eacerdolii gralia divino ministerio addictus. \
Propierea pmguedinis quoque eos appellat filios, id
,
est ex duobus maximis el apud bominee honoran- dissimis ortos, regno ac sacerdolio; qui pariter
. \ Deo descrvire jussi sunt omnium Domino. Atquehoc
, , 01 \ tolo sermone, res Hierusalem genlisqae Judaicse
niaximuni bonorum incremenium capturas deraon- > *
8travil313propheta, hostibus illorum punitis, pro- .
videntia plurima et omnimoda erga Israelilas a Deo \
exprompta; quoniam de caplivilale redituri erant
,
alii prope innumeri, qui adhuc in ea conditioue *
tunc erant : dato demam Jiid&ta regno ac sacerdo ,
er
talidignilate,in illorum personis,quas divina gratia ^ ,

ad hacc offlcia promoverat. Sed enim, ne eximia

bonorum prsediclio ignaviores Israelitas facerel, ita , '
ut divinis conGdenies promiasis, officium neglige- *
rent, revelationein poslhinc videt, ex qua pavor \ \ ,
lilie incutiebalur, quo viliuro fugerent, virtutem
\ .
amplectereniur. Sic ergo dicit:

, ($ , ^ ,
, $ ' \ ,
. *
CAP. V.
. '.
VERS. 1-. Et conversus sura, et levavi
. '-'. t \ \
oculos roeos, et v i d i , et ecce falx volans. Dixitque
* \ , \ mihi : Quid Ui videe Et d i x i : Video falcem volan * ;
leia longiludinis cubitorum v i g i n l i , ct latitudinis (. 471 ) , -
535
COMMENTARIUS ZACIIARLC: CAP. V
534
, iL eubitorum deccm. Dixitquc mibi : Hxc cst niale diclio qujc egrcdilur supcr faciem tiniversa; lcrra? ;
quia omnis fur abhinc tisque ad morlcm punictur,
et omnis pcrjnrus abhinc usque ad morlem ilenw
,
punietur. El educam illam, dicil Dominus omnipa
tens, et ingredietur in domum furis, et in domum
, jurantis nomine meo super mendacio, et diversabi tur i n inedio domus ejus, et consumet eam, e t
, ligna ejus ct lapides ejus. Falcem videt idoneam
. > deorsum secando qtt&cunqueoccurrerenl; volanteot
- aulem ob denotandum divinam poenam cilo infcrri
,
merenlibus : dcnique ejus lalitudinera longiludi * neuique dicit, ut magaiiudine quoque audientes
, lerrcfaciat. Dicil vero hanc poenam adversus furea
.
ct perjuros commoveri: quanquam alioqui constat
't baud haec tantuuiuiodo versari inler homines pec , - cata, eed cl alia mutta, bomicidium puia, adulte, , r i u m , el caetera quae 3 1 4
^ f*cile numerari
, , ^. qneuni. Quid ergo dicil? ln baec duo poiissiraadividi
; - solcnt mandata divina, ncmpe i n Dei scientiam,
, et in charitalem erga proximum. Quare et Domi , nus postquam dixk
Diliges Dominum Deum tuuni
* , ex tolo corde t u o , ex tola menle tua, et ex oraai , bus viribus i u i s , itemque proxiraum tuum eicut
, teipsum; > addidit: t l n bis mandatis universa lcx
- pendet et propbelae. Volens ilaque hoc loco bre, (. 472) < viter dicere quae Deum quseque proiimum spe ctant; perjurio quidem qtiodin Deum tondit, cunctas
irrcligiositaies, id cst adversus Deum peccata, com, - Cpendio d i c i t : furtoauiem, quaeadversus proxinitim
, , sunt. Nam quia furluui esl rci alieoae ablaiio, nunc
, furluin generaliter appellavit quidquid alteri ax ferlur; ut paucis signiiicet inaledielioncm banc
, esse maximam ac tcrribilem et cuilibet iropendea tem, sive is in Deuni impius sit, eive proximura
,
quomodolibet violct. Dicitautera foie ut ea male , dictio diverselur dorai ejus, et consumat illam ac
. lapides ipstus; id est, Dixi buic sinc poemtentia
, peccanti : Divina poena eaienus persevcrabit, donec
, peccatorem cura omni re sua consumat. Age vero
, postquain salis eos lerrefecii, ostendit in sequeati . bue remissam fuisse praeterilam illorum culpam a l , que poeoaai; ut roagis inde cognoscant, posl impe - tratam prelerUorum vcniam, oporiere eos diltgen I |) tius Dei volunlati obsequi. Quamobrem addit:
,
. *
, , a u
. '-'.
, * '
, ; ,
,
* *
(. 475)
, , * ^^
,
Matlh. x t i ! . 37, sqq.
VERS. 5-8. Et egressus est angelus qui loquebatur ia roe, dixitque mibi : Suspice ocalis
luis, et vide hoc quod egreditur. Et dixi : Quid
est? E l aii : Haec esi mcnsura qua egredilur. E i
ait : Ha?c est iniquitas eorum in universa lerra. Et
eccc talenlum plumbi elevatum: eteccemulier una sedebat in mensuric medio. Et d i x i t : llaec esl 3 1 5 i > "
qnilas. Etconjecil eamia medium meneurne; el projectt lapideni plumbi in os ejus. * Eunidem videt r u r sus angclum, jubeulem ci ut aspicerei quodiD pn?n
555
THKODORI MOPSUESTENl
53G
* visioncdiscurrere videbalur. Moxque propbela

iulniliis rogabat : Quidnam boc est? Angelus vero
rcspond.l lianc esse meusuram poenae, quam perpoti mevebaniur lsraeliiae morum suoruai causa.
Oeinde plumbi latcnium videl, quod el suaple
itatura grave est, et ingenii poitdere urgel, u l sic
pocnae graviiatem ostendat. Porro quamdam tnulieiem nienstira insidenlem videne, banc ait ease
pcccalum ; nam pro peccaii modulo, pamse gravitas,
ui par est, depuubattir. Deinde raulicreai in uiediain mensurain conjecit, pluinbique lalenlum i n
ore ejua posuil, demonslraus, Deuin ium peccalusn
lum consecianeatn et pcenani simul suslulisse, tolamque malorura gravilaletn in illlus os conlulisse,
quasi obairuendo impediendoqtic eam a preda, quo
signiOcel cunclaa ei vircs ablatas; ila n l ne vocis
qtiidcm &u puiestalem relineai; id est, ne forle
Isracliiis exprobrcl, ob ea quae passi eraut, dereliciionem Dei, omnem quoque vocis facutlateni illi
^replani. Sicut beatus ail David : Mula Qant labia
doicsa, q u loquunlur adversus justum iniquitaUito E l bBC i uidem v i t i i l , u l o&lenderelur
tsraelitaruin imquitales eorumque poenas prorsus
fufcse remissas. Nunc vero , u l palam fial, poenam
Israeliiis remieeam , i a eoruni bosles fuisse collalam, pergit dicere
f l
6f? ,
4 . *, *
, ;
, . ,
\ ,

,

^
*
,
,
,
\ ,
,
,
,
' ,

" ,
. >

'
. ( . 474)
,
, *
Vrsas. 9-11. t Ellevavi oculos roeos, vidique, C . '-'.

ct ecce duat mulieres egredieniee, el spintus tn
,
alis earum. ipsae babebant alas, ut suni alae
uptipae. Et extuterunl mensuram inier terrara ac *
coelum. Et dixi angelo, qui loquebatur in nic :

Quonam islae mensuram deferunl? Dixilque mibi . ,
Ad sedificandum ei domttni in regione Babyloois et
; ,
prjeparandum. Elpoaenl illamibi super praparatio nem illios. > V i d e i 3 1 6 insuper duas mulieres, quaa *
celeriler admodum volabant; id enim valent verba,
, ' ,
c fpiritus in alts earum, t a quo veluli impuleae vo-
locioreni faciebant volalum. Ea propter upupa? dieit , , ' 5ipsas babere alas, cujus avis celer est volatus. I I * *
porro, inquit, muHeres illam poenae mensuram ra-
pientes atque in altom efierentes, multa cum vehe- ,
meniia avotabant. Idcirco enim dixit, inter terram ^ ^ , , ac coebim; quia ex alto ad citima facilior velocior- ,
que est avium volatus, Qua3sivi itaque, ait, quonam
*
abirent, et qoonam mensuram transferreM? co- ,
gnoviqoe ex angclo eam ab his transferri in regio- *
nem Babylonicam, ibi domum ei a3dificare, ibidemque
perpetuum babitacaluia eidera deiinire, id est panam . , , ,
omnem Babylonem se translalurum, quae iitic nnn- ;
quam remissa perseveverabit, secas ac vestra finem ,
poena nacla est. Ea aulem obdicta sua confirmanda, ,
denao oratiooem contiuuat.
* ,
* , ,
, (. 475) ,
f
41
). , 10.
537
CGMMENTARILS IN ZACHAMA) CAP. V I .
. q \
. '-\ c
,
^,
,

, ,
; ,
, *,
,
? *
> ** ,
'^* * \
\ ,

, *
,
,
,
^.
,

,
. 4*
,

.

, (. 476)
,
(05) * ,
* '
,
* *
,
.
, *
,
.
^ , -
VEBS
538
CAP. V I .
1 8 . couversus sum, c l levavi ocu-
loe meos, ei vidi qtialuor quadrigaa egredieiue* de

niedio dworuin Bioiitium , el moiiies eranl monles
aenei. In quadriga pritna equi ruli, et in quadriga
secunda eqtii nigri, et i n quadriga lerlia equi
albi, et in quadriga quarta equi varii cinerei eoloris. Et respondi dixiqne angelo qui loquebatur ia
tue : Quid stint baec, Domine ? Et m p o n d i t angehis qui loquebatur in me, dixilque : l l i sunl quaiiior venti eoeli, qui egrediuniur ut assistanl
Doitihio univeraoe terra. In qua eranl equi nigri,
egrediebauiur super regionem aquilonis, et albi
egrediebantur post eos : et rufl ibatii ad regionem
auslri : et varii, seucinerei coloris, egrediebanlur,
t constderabant u l irent circumire terram. 3 1 7
: d i x i t : Ile et circuniite terram. Et circumiertmt
terram. ClamavUque et vocavii me dicens : Ecce
qui egrediuntur suoer rcgionein aquilonis, pacaverunt furorem meum super regioncin aquilonis.
Quatuor quadrigas dicit, dcsignans invisibiles
qusequaluor mundi climatibus president potestatcx, el divinatn in cunctis exsequunlur volunlalem.
Quamobrem angelus a propbeia interrogalns quidaam b c essent, quatuor eese venios coeli ait l)omino unitersae lerr assistenles. Nam quia, juxla
climalum numerum, qualuor venlosdixil cocli Ulas
quse sunl i i i qitaluor climatibus poleelaiee, eas utpoie ccelestes Deo asVitiere dicil, id est continurtm
buic minislerium exbibere. Nominal vero coelesles,
id est supra noa positas : velull cum dicii volucrea
coeli, quia nulla est supra coelum invisibilis ac i u l Bislratoria poteitas. Venlos qnoque recte eas appellavii, ut denolet multa ubique ciim ceteriiale
adesae ad obsequendum divinis jussibus. Porro de
medio niontium \idit eas proficiscentes, ut cetsiiaitm potentiamque naluraruia declaret. Ideo moiites
quoque aeneos dixit, ut firmitatem illarnm vigoremque ad minislerium demonstrel. Equos igitur n i gros ad boream misit, torvUaiem colore signiflcanles, i n qua coneliluendi erani omnes illarum
pauittm iacokc, propter inOictas illis poenas. De
, j ) quibus angelus dixit,f qui ad boreae regionem ibaut

eos furorem meum pacassesuperboreêregionem, >
* *
id esi, consentanoe furori mto eos qui ad illa luca
, <
acceeaerunt, cuncta fecisse, maxiinas incolis el pra
(&,
* > , suo meriio poenae imponendo. Jam qui post illos
decurreruni eqni albi, b i Babyloniis jam de medio
' aubiatis gravesque pcenas experiis, fav**bal liber, , ,
tati itlorum qui de caplivilate redituri eraul: quo .
rum faiaruai splendorem colore suo porlendebant.

3 1 8 Tum ruQ ad auelri regionem pergebanl, ftt^ ,
- rorein veiuti epirantee advereuseoe qui lllie Isra, liias afflixeranl. Posl quos eqni varii, seucinerei
^ * (. 477) ^^ coloris egrediebantur, deliberaivies quonain tcrra(65; Cod. .
550
THEODOftl MOPSUESTENI
5i0
raui se abire oporteret. SigniOcat autem reliquis

eliam curam fuisse variuni exbibcre mini&teriirai,
quod varielate coloris sui innuabant, paratis observare num quid esset praeierea abs se praestan-,
dum, juxia Dei voluntatem, ad hostium poenam et
Judaicae geaiis boaeficium. Quibus a i i : l t e , et
circumite terram. >Blox et addit : c Et circumierunl terratu, > osteadeas acilicet coacessum iltis
u l curam suam ad exiluni perducerent, ei reapse
ita ee egisse.
,

' ,
.

,
\ * ,
,
,
,
\ , ,
, .
VERS. 9 - 1 5 . Ei factus cst sermo Doraini ad
. '-'. \
me dicens : < Accipe quae de captivitale sunt a

principibus, et abs optimalibus ejus, el ab iis qui g , ,
eognoveruul cam, ab Eldai, et a Tobia, et ab Ideo.
\
Et ingredieris die illa in domum Josiae filii So- ,
pbonis, qui venit de Babylone. Accipiesque argen-
luai et aurum, faciesque coronaro, el impones su- \ \ pcr caput Jesu, Joscdeco geniii, sacerdotis magni. , \ , \
Dicesque ei : Haec ait Doaiinus omnipolens : Ecce , \

vir, cui nomen Oriens, et sublcr eum orielur. Et
aedificabit doraum Domiai, et ipseaccipietvirtutem, , ,
cl sedebit ac dominabilur super ihrono suo. E l ,
eril saccrdos a dexlris ejus, et inler utroeque erit , \ \ 3
consilium pacificuni. Gorona auiem exspectantibus ,
erit, ct optimaiibus ejus, et qui cognoverunl eam,

el in graliam iilii Sophoni, el in psalmum domui
Dominj. El qui procul iis eunl venient, et aedifica-
bunt i n domo Domini: et scielis quia Dominus (] ,
omoipotens roisit me ad vos. E i erit, si exaudien , (. 478) tes exaudierilis voceno Domiai Dei vestri.
*
*
.
"
Quemadmodum vero bcalns Moyses jfigyplo egressus, divino jussu accepil a populo q n ad l a - ,
bernaculi aedificium ornatumque conferebant, i U
beatus quoque 3 1 9 Zacharias jubeiur iceipere a ,
reducibus de capiivilaie, sive ducibtis, eive quo-
, , ' '
modolibel largiendo idoneis, imo ab universis qui

patriam recuperaveraut. Optimates lerrae dicii eos,
qui ob suas divitias conferre aliquid huic usui va-
, *
lcbani. Cognoscenles vero eam, dicit qui eam, i d
est palriam, reciiperaverant, ceu qui praeter spem, ,
ea dcperdila potili erant. Sic nitnirum a singtilis D , *

pro sua copia offerenlibus accipiendo, domum Dei
conditum et pro dignilale exornatum i r i . Kecilalis
vero aliquol eliam bominum nominibus ad id ,
.
maxinie idooeorum, mox jubet ad Josiae Sopbonia
,
nali domum accedere, viri de Babylonica captivitate reversi, caelerosquc omaes copia rerum et ata-
critace ad opus superanlis. Ab bocaulem quidquid ,
argenli aurique collaium fueril, coronam inde iieri ,
vull sacerdolis capili imponendam, ad sacerdolii
ornalum ac decus. Hac iiiox sacerdolis caphi i m - .
posila, moncri euai vtiU, u l da relru exposilis re- ,
,
bus multis ac maxirois fiduciam sumal. Etenim
dVnia scntcntia vinun apparuisse, cui cx rcrtim . ( 479)
cvcntu nomcn csl Oricns; dicit vcro Zorobabclcm,
1
541
COMMENTARIUS I N ZACHAHIJE C A I \ V I I .
Kii
, \ -
, \ , ^
,
". ,
'
< , \,
>

, \

. ^
\
,
c , > ,

ad regalem priftcipalum ab ipsis relus gc*lis splendideevectuni. Oricturaulem, inquit,subter ipsum;

id est, Oaritas omnis ex eo coniiet populo Judteor u m ; nara lempluro hic aedificabit, etomni virttite
Deo juvante ornaius i u regali sede manebii firmiler. Hinc tibi confidere praediciis rebus l i c e b i l ;
etenim secum multo cum honore versaberis, Nantque ita valent verba, t dextrie ejus eril, concordia inter vos ambos perseveranle, ita ut et res
tuse regalis poteotatus ope fiant meliores, el ille
propter tuum sacerdotium divino fulcimento fruatur. Jam et imposiUe coronae ornamenluoi haud
tibi ipsi taaUim, sed universo populo laudi 3 2 0
eril, divinam apem prae oculis babeati e l ounc pro
virtbus ad lempli sediAcium siipem conferenti,

Sopbonia in primis tanlum rei sludium prae se
*5,
ferente. Quae omnia el facla eunt et tiunl, ut per , peluum sacerdotum s i l roiaisieruim, et congrega , torum in templo bymni ad Deum extolli poseint.
, \ lmo et longinquos pluriaios htic concurrenles v i
debilis, symbolam euam ad letapli aedificalionein
,
conferenies. Quare ex faclis ipsis perspicuum
. "
omnibus flet me Dei sententia haec nuniiaiurura
\ ,
ad vos venisse; quae quidem exiium suum nanci ,
scentur, si vos certe legiiimis meis obedientes con . (. 480) \ stanler fueriiis.
\ ^> , *
,
^ , ,
.
*. '.
CAP. V I I .
. '-' ,
Vaas. 1-5. Postea dicil quarto Darii re gnanlis anno missos fuisse aliquos a qoibvsdam
qni inier alienigenas UraeUticae genti imperilabant,
, ad sacerdotcs in urbe Hierusalem atque prophelas,
\ * - u l Deum sacrificiis placarenlpro suis quorumcon- .
scii eranl peccali; atque ut exquirerenl nuin gatis conveniente omatu templum Dci instructum ea
, \ set, quo ipsi ad Dei bonorera congrua jejunia per . " agerent; quod pluribus jam annis feceratil. Quod
\ cum illi egissenl, prsesenlibus qui missi fuerant,
et negotio cujus causa veneranl peracto, pcr re ' , \ \
- velationem propbeta jussus est liiec omnia apud
* , ' universum lerrae populum sacerdotesque enutiliare,
qu scilicet ipsos quoque scire oporiebat; u l quae

\ dicerentur, non popularibus tantum, verum etiam
' , advenis magislerio foreni. EraDtatitem dictabsec:
, , \ Nil mea inierest jejunanlea voe et gementes videre;
aeqoe enim in his cullus mei raiionero posilani
.
* , \, esso judico. Cerle annis eeptuaginta caplivitate de \ lenti nullum jejunium obscrvastis; altamen 3 2 1
* \ nibil bujusmodi a vobis expetens, postquam vidt
a nequiiia reslpiscentes, i n palriani postlirainio
,
revocavi. Nam seu vos coaiedatis atque bibaiia,
(. 484) \
sive sectis, veslra est comedendi voluptas, veslra
* ,
item a coinedendo abslineiitia; raibi vero nolli res
, *
bujiisroodi curae sunl. Alque ut o&lendal baud uanc
\ , \ ,
primum hacc illis dicere :
, \
^^ 4 ^ . \
1
515
TIIEODORI M0P8UESTEN1
\*. 6-42. c Nonne, ait, u U verba sunl,

qua locutus esl Dominua in roanibus prophetarum
qui fuerunt prius, quaado Hierugalem populo opibusque aiRuebal: itemque oppida ejut flnitima et
rnontana el campeetria incoUs frequcatabanlur?
Haec et olim, inquit, per propbetas olim dicebatn,
quo lempore Hierusalem domeslica lautilia abtiadabat, cunclaquc urbes ei sobjecfce, q u sive in
montana eive i n campestri regione, idonea populi
niuUitudine plena erant. Nibilo tamen minus vobls
lune atebam roe nullam jejunii vpgtri rationem
habere, quod sine bono meniis babitu obsembalis. Quaenara vero oiihi grata eseent, quaque
potissimura vobis faclitaiida, per propbelas vos
edocebam. c Judicium juslam judicate, et niisericordia ac miseratione utimini unusquisque erga
fratrem sttam, el vidiiam ei pupillum, et advenam, ei pauperem ne opptimatis, et malilise
unusqriisque fratris sui ne meminerilis in cordibus
vestris. Suasi vobis omni tempore jiieliliae plarimam curam gerere, et compassione erga proximos
li, el omni pauperum ae derelictorum delrimento
abstinere; item simultalem el iram muitiam tare, depoeita illanim quae vulgo incidunt oflfensarum merooria. Profecto ego jejunium vesirum renuens, haec vobis agenda suadebam. < Et noluerunt
aitendere, el averterunt demenler doraum suun),
et auree auas aggravaveru-il ne audirent, ct cor
aaum contumax fecerunl ne obedirent lcgi me ac
verbis quae misit Doinimis oninipotens i n Spirilu
suo per 3 2 2 stiperiorum prophetarum mantim.
Ne his quidem attendere voluislis, sed cum iusania
inulla dicia illorum aversati esiis. l d enim valent
verba, c Averlerunl demenler dorsuni suura. > Hie
quas dicebanittr aurem prebere noluiatU, roenle
proretis obflrmata, quoroinus ieges meas eequeremini, quas per superioret propheiaa vobis explanabam. Quid verohinc accidit?
, '-tp. c ol *
\ /,
\ ,
, \ \
; , , \
,
\ '
, \ \

\

,

. , \
\
, \ \ \
*
?
. >
,
, (. 482) \
\
\ *
,
. '
,
. ; < ,
,
,

,
,
, , *
* , c "
* >
,
,
. '
;
VERS. 43, 44. c Et processit ira magna a

Domino omnipotenle. > Proplcrea lantum suslinuistis suppUciuin, qnoniam ego jejuniie vcstris
contempiis hortabar vos ad legum debitam observantiain : al vos contra flocct feciilis legee meae.
Eriique, quemadraodum ipse dixit, nec ei auscullaranl, ila clamabunt, nec ego exaudiaro, ait
Dominas omnipotons. Sicul iili dicta mea noluerunt audtre, ita ego vicissiin clamori eorum i n
angustiis consiUuloruiQ aurem non pra-bebo. Quid
porro ogi 1 Propcllaro eoe lanquaro lurbine inter
gentes quas non noverant, el terra post eoe desolabitur absque Iranseunle vel referienle : posueriintque lerram eleclam in vastitatem. Comminattis eum, Tos omnes quasi venli procella maxima
me dispenmruai, el captivitaii iraditos ad regiorowii expulsurom quam antea ignorabatie, e i vaeiitalc lerram vestram me obniturwn prsedixi, mtnine postca illiuc refertcnte, aut iier facieatc,
. % \
.
,

.
.
, , ,
,
, " *
, (. 483)

. ;

*
*
.

,
^ -
545
COMMENTARIUS 1H ZACHARME CAP. M I I
-
, '
, . \ t,ict, \, \
,
* * > \
, \ ,
, \
\ . " \ *
,
* ,
.
* ,
,
' \
,. .
* ;
546
propter summam locorum soliludinem. Htec et

comminatus sum, inquit, ei peregi: qaam elegeram
antea terram ad incolalum vestrum, vastiiati tradid i ; elenim verba, clamabunt, > el, desolabilur,
dicit tanquam de re fulura, cum reapse de prseierita loqualur, iempus more solilo invertens : quod
saepe fieri tum apud boatum Davidem lom apud
caeloros propbelas in divina Scriplura, jamditi
affattm demonelravitnus. Quem ipstun iropum hfo
usurpai dicens : Etposuerunt lerram 3 2 3 electam in desolaiionem : osieadit enim se non de
re fulura loqui, sed de praeterita et jam peracia.
Yult antem per baec omnia dicore Deus, se jejunium vestrum renuere viiiose aclum; euaeieso
autem qua vos facere oporiebat; et quia morem
ei gerere noluisiis, laniam vobie imposuisse pas
nam. Sed tanc quidem haec, inqail, fuerunt. Nunc
tero quid?
CAP. V I I I .
*. '.
. /-'. t
V E * $ . 1-5. HSBC dicit Dominus omnipotens:
\ * Zelalus sum Hierusalem alque Sion zelo magno,
\ , furore magno zelatus eam suai. > Converlam meum
, (. 484) \ erga illam affecium, ita ut magnopcre calamiiatum
- ejus causa injuslis ejus inimicis irascar. Et aua
\ , dicta conliniians inquit: Usssc ait Dominus: Re , \ \ vertar ad Sion, et babilabo in medio Hfertisalem.

Et vocabitur Hierusalem urbs vera, et roons Domini
; \ ,
omntpotentia, mons sanctus. > Reduoam ad roo
. \
mcum erga Sionis nioniem affectum, tueoque erga
, \ flieruealem patrocinio innoiescam; effldamque eara
\ vere urbis nominedignam, et mulla fmenlem rerum
, - copia; motUemque ubi urbs comiita, sanctum esoe
' ostendam, utpote quem mea pnesenlia dignalus
, , - eim. Pergitqae praedicta cumulnre: f Usec ait Domi . \ nus omnipotens: Adhuc sedebunt senes anusque i n
, plateis Hierusalem, singuli bactilos suos manibus
tenenies prae diemm moltiludine. Et nrbis plaiea , (5 replebunturpucrulis paellisqueludentibus in ptateis
\ , \ ejus. Adeo incolumem serabo, inquit, ut bem
\ omnesque ibi incolenles, ut ininime, prout antea
. > , usuveniebat, immaiuros obilus ab impendenlibus
, * ffialis eispectent; ila ut urbe prospcrilatem pluri , fnam habente, civibns quoque vttae spatiam proro D getur: quo fiet u l vilae longsevilaie cogantur bacuiie
,
inniii ob incessue adjumentum. Erit ilem 3 2 4
*
\
plena puemlis puellisque lusiiantibiis; namque
\ ,
et boc laula; cum numeroso popnlo civitatis indi
Ciiinfi est.
(. 485)
VERS. 6-9. Deinde quia, pras prxscnti rcrom
- stalu, impossibilia ba?c videbaniur, H%c ait (per \ gU dicere) Dominus omaipolens: Si impossibile
.
videtur reliquiis populi hojus dtebus itlis, num coram
r
u r l >
. '-*. *
^ ,
*
,
x u l ,
; > '' , ,
me quoque erit hoc impossibile, dicit Dominus omnipotens?! Etiamsi haec impossibiUa videantur bis
qui exiguUatein speciant nunc in nrbe congregat o m m : attamen nrihf certe baod impossibHe est
tantaTn operari rerum conversionem, ut ex prxsenii
miseria ad prusperitalem plurimam el urbcm ct
*4"
548
ejus *es omres tiansferam. Atque ex semct possi-
bilitatem promisaa rei confirmans, prosequilar d i - \ , '
eens: Mullos sanealios braetiue pltiribus ex locie

ad hanc urbera conlraham, qwi adbuc i n caplivitate
, versantur, et a me patriae lerrae incolalui reddenlur. * Et propter roeam erga illos sollicitudiaein clarae
. \
fiam, quia illos re ipsa populum meum esse oslea- , ,
dam, qualeaus lali lantaque providentia mea fruen- ' l u r : vereque videbor illorum Deus, dum flrmam \ ,
meam exhibeo eis graliam ; meaque justilia utena *
cunctos puniam qui aliquando eos Isedere ausi fue- ,
rint. Cumulat haec promissa, dicens: Haec ait Do- ,
minus ommpotens: Roborenlur manus vestrae qui ' ,
audiiis bis diebus sermones hos ex ore propbelarum, xa\ jam inde a die quo fundata esl domus Domini oui-
nipotentis, el templum aedifieari coeptum. > Age . *
nuac, iiiquit, his promissis meis altendentes, qu
4 ,
sspeper propbelas vobis signiflcavi, multa cum " (. 486) aedulitale domura meam absolvendam curaie; re
putantee, a quo lerapore buic opera incumbilis , '
domus mea3 dediflcandae, qu&nlo meliores res veslrae , \ '
evaserutt.
. , \,
, ,
, \ \
, \ .
VERS. 40. 3 2 5 Deinde ex priorum compara. '. *
lione conversionem ostendens: c Quia aale dies illos, * inquil, merces bominum nou eralinlucrum, el mer- , \
0 6 8 jumenloruin nulla eral, et seu egredienti seu , \ ingredienti nulla pax a Iribulalione: et miltaro om- \
aeshoimncs UDumquemquesuperproxiniurosuum.
* \
Olim, inquit, et ante leinpli a&diQcationem i n muila \ . > ,
veraabamini miseria, et ne ex jumentoruni quidem
\, \ vestrorum opera, neque ex roullis laboribus lucrum *
aliquod reporlabalis ; uara infrucluosa omnia vobis

efliciebat pacis cujusvis desiderium, dum perpeluie
*
variisque Iribulaiionibus vexarenlur omnes qui ,
urbem veslram ingrediebanlur aul inde exibant, id
eal urbis cives. Augebat aulem iribulalionem ve- \ \
elrain, quod nulla pace ulebamini, multis extra
, \
consurgenlibus bominibus, dum ego roo a vobis
. , \
averleram. Per baec aulem videtur eodem sensu quo
,
bealus Aggaeus propheU, manifesle exprobrare illis ,
ignaviam; memorabai enim Aggaeus subnala illis
mala, cum ad aedificalionem torpebant; osteudebat j ) (. 487)
simul quanta facta fuissel in melius conversio, post ( ^ *
quam coeperant divini templi aediiicium urgere.
,
Idem boc loco bealus Zacbarias dicit, nempe voe ^
mullas experios esse calamitales, dum templum
\
negligebatis: sed postquaui niulala senlentia, debi *
taiu suscepislis tciupli curam, quid tum contigit?
,
, , ,
\ , ;
VEas. 44-15. Et nunc non juxta dies priores
. '-'. \
facio reliquiis populi hujus, dicit Dominus omnipolens, sed pacem ostendam. Yinea dabit fructum , * ftuoni, ct terra dabit germina sua, c l coelum dabit , \
rorem suum, iaciamque u l reliquia? populi mei bcc
, \
omnia possideant. E l erit, sicut eralis malediclio
\ -
549
COMMENTAKIUS IN ZACUARLE CAP. VIII.
: * \
, , \
, , \
. \ , \
, , \
,
*

, (. 488)
\ *
^ ;, \
\ . Ato-i -
550
intcr gcnles, domus Judac et doraus laraelis, ila

salvabo vos, et erilisin bcrtediclione. > Uaud yeque
ac aiitiqmoribus, ila posleris evenict, quos ex
muliis exslinclis paucos reliclos, rursus ego 3 2 6
augebo et in multitudinem provebam, pace eus
cumulans, et f. uginn copiara suppedilans; atque
ulcompcndiodicam, onmium bonorum eisdem usum
tribuens, ul siculi olim poena videbamini digni ub
iram meam, ila propler patrocinium iueum bcati
videamini cunclis liominibus. E l magis adhuc fiduciara eis augens, c Gonfidite, inquil, et roborcnlur
manus vesira? : quoniam baec dicil Doniinus omnipotens: Queinadmodum cogilavi vos affligere, quia
me palres veslii exacerbaverant, dicil Dominus
omnipotens. ncque tunc rae poeniluit, ita constilui
, *Ov ac deliboravi diebus bis bene facere urbk Uierusa ,

lem el Judac doniui. > Omni scposito limore el oinni
, \ , desperalioue, in gaudio eritis mullaque Cdtitia,
\
sludioseque admodum ad aedificalionem lempli i n cumbetis: probc scientes, quod sicul antea poenam
. \ in vog exprompsi, proplcr pairum vcslrorum ad , \ - vcrsus me iniquitales, alquc illaro reapsc iuimobili
senlentia consummavi: Ua nunc proiuissa niea

prorsus exscquar, quae dc Ilierusalein significavi
*
deque universa Judae t r i b u ; quod nempe illa rerum
'
copia diflluet, baec multa felicilale fruetur.
, ,
, \ * ,
.
. -', *. \
VF.RS. 1 6 , 17.Alque ut suadeat debere eog, qui
^ - Q recle facerenl, firniitati promissorum confidere,
, ,
Confidito, inquil; isli sutil sermones quos facielis :
, \ - loquimini veritatem unusquisque ad proximimi
suuin, et justum judicium judicale in porlis veslrU.
\
Et unusquisque nialum proximo suo ne macbine*
,
\ mini i n cordibus vesiris, et ntendax jusjurandum
, , (. 489) - ne diligatis, quia hacc omnia odi, dicil Dominua
* omnipolens. > Confidile promissis me\s; si cerie
, consiliorum quae vobis suasi raiionem babuerilis,
, sine dolo invicem tractantes, el verace menle n i u , \ luam cbarilaiem servames; et si operam dederilis,
ut incidenlibus jurgiis prsecisis in amicitiam coeasociam, et sublatis l i l i \ tis debiiam et 3 2 7 P
bus offensas quae occurrere solent neglexerilis;
,
, - omni detiique diligenlia perjurium vitavcritis. llaec
a c i s
, \ - D enim ego vebemenler odi. Vos vero si rcliquic

* ' \ monilionibus meis obedientes, studiose eas obser \ *
vabitis, promissa vobis bona consequemini.

.
YERS. 1 8 , 1 9 . c iclus est sermo Domini
. ', '. \ omnipotentis ad me dicens : Haec dicil Dominus
* , \ omnipolens: Jejuuiuro quarli, et jejunium quinti, et
, \ , \ jcjuniumseplimi, eljcjuuium dccimi eruntin domo
\ Judx in gaudium et laeliliam et bonas soleronilalcr;
\ , \ , et la3labimini, et vcritateui pacemque diligeiis. 1
Quia in superloribus, propier alienigenarum prsc \ .
sentiam quos genliam rcges miserant, reprobavrrat

, - Deus jejunium, el ea opcra subsliluerat, qua; Gcri
551
THEODOIU
MOPSUESTENI
55-2
oportcre censebat, t suos simul c l alienos qui , &

, \
aderant erudiret, necessario ia subsequente roonito sic loquitur, demonsirare votens baud se jeju- ,
nium simpliciter improbas&e, sed illud lanlum quod
\,
incongrue flebat: secus vero si convenieiilcr agalur,
, (. 490) * '
innc se libenter excipere. Hoc ergo a i l : Vos anlea
. ,
pro peccatis vesiris cuin luctu jejunabalis, quorum

causa lantis correpii fuistis calamilaiibus : nunc
autem reditnm cousecalis congruil vobie baud \ ,
cum luctu jejunium paragcre, sed libenier jucunde- ,
qur, feslo dignum repulantes jejunium; quia nos
,
Dei propinquos facere idoneum est. Decebit enim
vosjejtinare laetanter,si veritalis ac pacis respeclutr. , '
babebilie. Atque ut ostendat bonorum raagaitudinem \ ,
*
quorum gralia decet eos in solemnUate ac hetitia
' , *
jejuniis uti, sic prosequitur:
\ . \ '
,
. '-*.
VERS. 20-25. 3 2 8 Haec ait Dominus omni" \ , \
polens: Adhuc tenienl populi aiulli, et babitatorcs
urbitmt muilarum. Et qui babitaul unaai coavenient *
ad alieraai civitalem, dicenles : Eunlcs eainus ut (66) , , \
depreeemur faciem Doraini, ut quaeramus faciem
Domini oinnipotentis. Pergam el ego. Nil intrtim, * . >
inquit, liaec apud vos conliugere, siquidcm mulii , , '
alienigens divereis in urbibus babiUMes, ex una- ,
, \ '
quaqueurbe ia unum coibunt: ita enimhaletdictio,
Qoi habilant unam, convenient ad alleram rivHa- , t
tem. Hi excitabunt rautuoque hortabuniur ad buc .
adventandum, uiet ipsi in orando Deo pereevereat, \ atqae ab eo qnodlibet bonuui exspeclent. Quare , \ \
allenilrum horlabnniut dicentesnPergametego; >
, \ '
id est, Umisquisqne sedulilale ad bujusmodi opus C ' .
(p. 491) c , > ,
utens, ad par studium eaeieros quoque excilabit.
Dcinde oicit, plurimos ex rauttis diversisque genii- , \
bue ventaluros Hierusalem Deum propiiiaHiri pro \
peccalis suis, et de qualibet ipsorum necessiiale \
\
deprecaturi. Mox addit : c Haec ait Dominus omnipotens : Diebus illis apprebendent decem viri ex , \ '
omnium geniium linguis, apprebendent, inquaai, .
fimbriam viri Judaei dicenles : Yeniemus tecum,
quia audivimus Dcum vobiscum esse. Adeo UIu- [ ] ,
strem faciet reliqaianim Israelie reditura, ut mwlti
diversis oriundi genlibus, et illius calamilalis parti- , ,
cipes, animadversa Dci erga populum suum provi- ' .
dentia, apprebenso ipsorura quolibet, eo duce ulan- ,
tar reditus ad nrbem Hierusalem, cunctis salis a/ &
id conciiaiis ex evidenti notione quod vobis adsit ,
Deus, teste operum erga vos rairabilitate. Eteniir ,
hoc etiara loco decemviros hauddenumero dicil, , \
sed u t i multosisignificet.Exin memorat gentes quae
Dei timore ita se gerent, tnm et alias qttaeob euper- \
biam snam nullius pensi rem hanc babebuni. Pro- '
pterea d i c i t :
* t
, * . >
, .
(66) lia Theodori codex hic el iafra, conseatieas
t v m Hebraeo et antiquis interprelibus. Aliameu
Crecus lexios eliam YalicanoB,
. Sed in Compiateiui deest ,

quod iaoieo legebat Arabs iuierpris.
553
COMMENTAKIUS ZACHARIAE CAP. IX.
. '.
. *-*.
%\
\ , \
, , ,
* \ ,

, (. 492)
, , c \ ,
* \>
, , \ .
, \ ,
\ .
-
, \
, \
*
,
*
. \
, *
CAP. I X .
YERS. i - 4 . lArtumpHorverln ftomini
terra Edracb. Et Oamascussacriiriein ejua. Quia Do
minus inspicit horoines etomnes tribus Uraelis,atqit6
Emath in finibus ejue. Damaeceni quidem, i n q u i l , ,
et Edracb incolae atque Emath, multo cum stadio
Deo sacrificia aiKidcent ceu omnium Domino, ef
homines speculanii ceu opera famulosqoe suoe, pecutiari vero Israelem providenlia tuenti. c Tyttie ae
Sidon, quoniam sapientes fuerunt nimis. Et 11
ficavit Tyrus muniiiones soae, ei Ibesaurizavlt argenturo ut pulverem, et aurum sicut lutum viannn.
Proplerea Dominos possidebit eos, et detrabet i
roare foriilodinem ejue, el ipea igne consumeiur. t
Tyrii quidem atque Sidonii, quia magna superbia
elali culium meum contempserunt, sibique sufficere
pulantes, murorum securitatetn procurarunt, aorumque et argentum luti instar coacervarant,
dignam insania sua poenam referent. Occupabu
enim eos Dominus, omnesque bumiliabil, cuactam
illomro eubstantiam propinquo mari contradeas.
lpsa vero (urbs) ignis pnedafiet ab irruenlibue i n
eam bostibus. HU de Tyro atque Sidone dictie,
prosequitur:
. '-'. " , \ * , \ * , \ .
* \
* * ^
,
, \
\ *
, \
.
, (. 495) .
*
, ,
'
\ ,
*

, * , \
, D
, \
. " , c \ , ,
' *

,
,
, \
, \ , '
.
- ^
1# * \

P4TmoL. G i , L X V I .
VERS. 5-7. Videbit Ascalon, e l timebil; et

Gaza, et dolebit nimis; el Accaron, quoaiain confuea est super ruina $ua : et peribit rex de Gaza,
el Ascalon non habitabitur; et babitabunt alienigenae in Azoto. Et destruara injuriam alienigpnaruu,
et auferam saaguineui eorum de ore ipsorum, et
abominationes eorum de medio dentium ipsorunri.
relinquenlur ei isti Deo nostro; el erunt ut
tribunus in Juda, et Accaron sicut Jebuweus. D i cere vult fore ut aHenigenag poena maxima corripiat, 3 3 0 "** nimirum Dei culluni dereliqueraiu.
Varie autem poenas illas exponit, orbes enumerans :
neinpe quod Ascalon timore occupabilur, Gaza dolebit, Accaronem item pudebil, dum peccalorum
suorum pceaas luet : quin et Gazae rex deponetur,
et Azolum incolent extranei. Haec airtem elociitus
est, noa quia hoc quidem futurum esset, et aliud
eecus : quasi dical Gazae hoc, illud vero Aecaloni;
sed idioiismo suo, quod coihmune esl divisim d i cit, nempe quod casus hujusinodi cnnctis eveniem
alienigeais. Ideo posi Hlam enumerationera addii :
c El destruam injuriam alienigenarum; > id est,
illorum omnem ulciscar vesaoiam. Puniam auiem
illos poena digna ob effusum Israeiiiaruat tanguinem; idola simul oainia destmens, qu ipst
adorare videbaniur. Atqua iia ex inflicio Ipsii
supplicio, malti ex hie liniore eventnam correpti,
ad Dei cultuoi confugieni; qui vobiscum coanunierabiintur, tribuni quodammodo ordinem lenentfs,
dunli se ad veslras parles adjungunt. Salvi auleai
fieiit, haud secus quam Jebuaaeus; quippe et bi
Accaronis cives. Nain bic etiam, commemorala
Accarone, quioque eatrapiaram bomines ad pielatem contersoa dicere yuU; gigniffcans, foit tjt
18
990
TftEODOai M0PSUE5TENI
Uraelilico populo coimomeren*UT, xvpie i U salvi ;

, (
ftant, imminenti poeoa? lubiracti, quicunque ex
ipsie facii frugi ad. reotam vilae ralionem epectave- , \ ,
.
. '-'. \
YERS 8-10. El prseslabo domui meae elevalionem, quoniinus in ea fiat cursus el recursus: *
(. 94) * * neque supcrveuiel eis ultra abaclor, quia nunc vidi
oculis meis. t Yalidum quoddam populo mco sus- , : . >
citabo auxilium, quod omnes extraneos longe
\
submovebit, neque sinet fines familiarium meoruin
, ,
ingredt, ita u l oemojam invadere audeat, neque re- \
gionem vexare ad me perlinentem ; siquidem om- , ,
nino prospicere iis decrevi, 3 3 1
providea\ \
iia dignari. Nam verba, doiuui mcae, de lota
* ,
regione dicil Israelis, ulpote ad se periinenle. Mox ^ e
maniiealius pandens, cujus opera ba?c flent, et
,
quisnam a Dco sil electus: < Laetare, inquit, ma- . \ *
gaopere, Glia Sion; predica, iilia Hierusalem. Ecce , \ \
ex luus veoil tibi juslus el salvans : ipse bumilis, * , ,
et insidens jumento et pullo novello. Et perdam , *
quadrigas ex Ephraimo, ef equum de Hierusalem : \ *
et dissipabituc arcus bellicus : eritque multitudo, \ \ * \
et pax ex genlibns. Gaude igitur, Hierusalem, , \
tanlo rege libi divinilus suppedilalo, qui tibi ad- , \ *
erit, salvare poleus populum suum ob insitam sibi , \ . ,
diviiiam vim, el omnimodam adversariis inferet p u ,
nitionem : qui vili quidem animali insidel, ceu ,
nuper de capliviiale egressus, sed multatn conlra-
bet forliludinem ex divina v i : in tantum u l ex Q ,
Kpliraimo el Hierusalem cunclos adversariorum
* * ,
deslructurus sil currus, et equilalutn universum, et ,
aicum bellicum. Proeo ac dicat:Omnes profligabil ,
boslos, ut nerao deiuceps adversarius Judaicae re- \
pioni supersit. Perdet, inquit, magnum hostium
,
nuiucruiu, ac pace oinui privabil, coiilrilos niroiruin \ (. 95)
ac perditos bello quod ipseinet geret.
,
, * , \, \ , , \ '
.
" *
Jam quod haec de Zorobabete nunc dicanlur,
^xploratum cst. Allamen ego imralus sum nonnul- , . *
lus, qui in absurdas abeunles opiniones, partcra
, \
quidem dicli bujus de Zorobabele iatelligunt, par- ,
leia auleia de Cbrislo Doniino : quod aliud nihil D *
t?st, nisi inter Zorobabelem el Cbristuin Dominum \
propbelise divisio; quae suroina insania esl. Vcrus .
, \
r.iilem locoruna bujusmodi senstis ille esl, quem
,
jaiu anlea me dixi>so scio, ncmpc quod uuibra
oinnium Cbristi Domitii reruiu lcx fuerit. Multa .
, \ ,
igitur mire. acta, sive circa populum, sive ciroa
rionnultos ad aliquod muaus electos, 3 3 2 reciiat , *
liyperbolice de pnedieli* Scriptura, cuiu lamea , dictio in seusu obvio veriialem non conlineat: sed
ea tuir. demuui vera comperiunlur, cuin de ipso , * *
ceasentur Cbrislo Domino, qui sublala ubique , ;
legis umbra, el propria veriiate iubinlroducta, jure , ,
meiitoque bujusmodi quoque diclionuin oslendit \
verilatom. Tale est illud Abrabamo dicturo, quod . ",
e t
m e a
657
COMMENTAMUS 1N ZACHARME CAP. IX.
658
\ Benedicenlur 61 l n scmlne tuo omne*

Nempe obvius quidem sensus posleros
gentes
ejus deeignat; verumtamen dicti veriias i n Chrishi
*
Domino constat, in quo reapse benedici gentre
, (. 496) *
contigit. Tale est eliam illud beato Davidi dictuni .
Thronus ejus sicui sol in conspectu meo, et sicnt
\ ,
, \ luna perfecta in aeternum. t ponam in saecu * \ lum SSBCUU semen ejus, et ihronum ejus sicut
, \ dies coeli. > Obvio sane sensu videliir succefrsores dicere, in quibus regnuin perseveraluruni
.
, ' * e r a l : sed lamen rei veritas in Cbristo Domim
apparei, cujus vere regnum sole quolibel splendt
, diusest, et quolibet COBIO constantius. Tale deniqim
, .
e s l : t Non est derelicla anima ejus in inferno,
, ; $, neque caro ejus vidit corruplionem * ; > quod
, - * byperbolice. dictum a bealo Davide de Israelilarum
\ populo, ipsa rei actse veritate in Gbristo Domino
, ' conspectum est. Quare et hoc dicto usus est juro
\ . " \ meritoque bealue Peirus dicens Non fuisse de
relictam animam ejus ia inferno, neque carneai
, $, ejus vidisse corruptionem
.
, *
, ,
, , ,
. \ .
\

, > ^ \
* \
, (. 497)
* ,

, 6 .
\ , '
^ \
- /; ,
, .
\
} ' * \
Mjilla bujusniodi comperire licet, qu la praesenli percensere longum eesel; quae dicia fuero
byperbolice, quoniam dictae rei verilatera accuralam non coaiinenl; sed lameo reapse iia se babenl, u l dtximus, in Gbrislo Domino. Talie esl
bic, de quo agipius, locus. Propbeta quidera do
Zorobabele dicebat, bomine de alirpe Davidis,
ifci l u n U t e Judaorum duce; eed res deroum
vo
evtdenle verilate paiuit i n Christo Domino. Nam

Zorobabel exiguas de geniibus poenae surapsit, ei
3 3 3 euorum tenuem salulem palravh; unde mox
addit: Perdet currus ex Epbraimo et equum ex
Hierusalem; > ostendens fore u l his actis coiitiagal illis bello liberari. Verax aulem dictio appar u i i in Ghrislo Domino, i n quo vere licei laHari
constante perpeluaque laetiiia. lg enim vere justus
est, quippe qui universum roundumjadicat;vereqiHi
alvat, quandoquidem omnea ex perdiiione ad
salulem transtulil firmani atque perennem. Hic
igilur de Zorobabele sermo est, coarctata diciione
ad illum de quo Scriptura loquitur. Yerum i n
Evaugeliis ad Cbrisluro Dominuni trahilur ; qui
, . \ - D per omnia viua esi magnus. eicelsus, justus, ac
\
salvator, stabilia sua praebeng beneficia, imnrobilia
, \ proreue ei nulli muUlioni obaoxia. S k , inquam,
.
maxime coaseaianeum est ei loqui et cogitare. A l
\ \ . vero partem quidero vaticinii afUrmare do Gbritlo
loqui *, et mox progrediendo Irangferre ad Zoro, \ , babclem; rursusque ab hoc ad Ghristuni, et denuo
\ \ ' ,
ad Zorobabelem a GhriMo Doraino; nihil est afiud
, quam primo quidera abgurdam osleudere propbe ,
tiam; ddnde Scriplur vocabula aequis pariibue
,
disiribuere inter servuin ac doiniaum. Namque ei
,
dicere, ob detnonstrandam non convenire d i c u
\ \ Zorobabeli, dicere, inquaai, apud propbeUm b g l ,
Geu. , 4
Peal. LXXXYIII, 8.
* Poal. xv, 10. Act. n , 51. Joau. x n , 1S.
553
TIIEODORl MOPSUESTENI
800
4 Advenlal, curo lanien jam de captiviiaie re- 6 , ;

,
diisset cum reliquig Zorobabel, hoc gatig frigidum
guperfluumque est, tt bominis divioarum Scriptu- , (. 498) \ .
rarum imperiti.
, \ ,
Certe el illud : c Tanquam ovis ad occUionem
ductug est , noa tanquam fulurum, sed tanquam , *
prterilum effertur : non enim d i i i i , ducetur, sed, , * TEf [
ducius C6t : > quare ne hoc quidem Cbrisio
,
Domino quadraret, juxta sapieniissimorura horura
raiiocinium, quos poiius scire oporleret leiupo- \
runa variam enallagen apud divinam Scripturam; ,
quod nos copiose salisque in Psalmorum ac Pro- , \ \ pbelarum inlerprelatioue 3 3 4 docuimus. Hoc au- . ,
ieni loco ne usus quidem diclionis, si quis eam ad ,
normam lemporis exigat, Gbristi Domini adventui
*
congruit; hic enim post multuiu teinpus futurus ,
erat; at prophela nou ail, Aderil, quod de re fulura , \ ,
dici oporlebat, sed, c Adventai, quod de rebus * , \ \ *
iustaniibus, et quae illico fiuui, dici solel. Sane .
juxta borum interpretandi ralionem, plura quoque \
alta invenientur supervacue apud prophetain po- \ \
gila : quia Jesu quoque nunc dclrabi dicit gordida ^ ,
vestimenta, qnae captivUatis indicia erant; quan- ,
quani exploratum est ipsum pariter cum Zorobabele * \
,
]am rediisse, caplivitate liberum, el gacerdoiali
babitu indutum. Quamobrem et beatura Aggaum \
prupbatam comniuniter luro Zorobabeli, tum Jesu, . "
dicrre apparet suscipiendani esse lempli sdifi- \
candi curam; pcenaeque menauram nunc ablalam, .
tjna nn Israelis peccalo, ait Babylonem transla- ^ \
tara. Auamea jam Cying Persarum rex de captl
, \ viUle populum emigerat, Babyloiteittque vaglave- .
rat. Porro constat dict baec a propheu regnaulo , (* 499)
Dario qui fail quarlus a Gyro. Quare initmpeaii* / *
fbt*et j u x u talis senienti aaciores, dicere ,
m n o fleri, qtm oliin et multo tempore ante eve- - ' ,
iierani* Sed enim perspicuum esi res quidem illae , &
jam evenigge, propbelam vero revelatione iilusira- \ '
tom eatdem nunc cogaoacere peractas fuigg* : ut ,
*tc aiversus populue cenior fleret, nibil eorum * $ ,
quee acia fuerant, casu vel per ee cooligisse, sed ,
diviaa volontaie ac decreto comparaU esse quae- , \
ctmqiie ipsia acciderant bona. Quamobrem haud \ - '
abenrdum egt, nunc eiiani de populi fulurie casibus , \ \
ub Zorobabf lis regno, Dei senientia ad id elecli, ^
loqoeaieai propheUm, dicere Adveniat justus et
alvalor; u i significei adeste illuro ad id nego , c \ ,
Ui, d a Dao regcm t l t t i u m , u i ea pneetet, quae in
\ \
ftibatqtiwiibue pra popnlo ab eo peracta fuisst,

diciu
, \ *
.
T E M . 1 0 - 4 * . 8ed bactenns a nobis ob
. '-*.
tradcndam arcuratiorem doclrinam diclum git. JaA
(66) *0 \
propbeia de Zorobabale toqaeag, deqae eodem nunc
, \ ^
" Ua. u n , 7.
(66) Granditer libereqne mpre *uocrii:cag bermeneaticse regulag iradidit boc loco Tbeodorus; quibus
tamen, tum bic lam alibi, uomtisi ex cooimuniore
norma sanctorum Patram utemnr. Gonifrantar

certc in boc Zacliaria? capitulo llieronyroiig, Tbeodo*
retus, Cyriliiia. Ad Joannis aulein x u , 15, locuia lo
981
COMMENTARIUSIN
ZACHARi CAP. IX.
, t l
\ ,
, \
. \
,
, \ ,
. \
' ,
, *
, \
(. 500) \
,
\ ;
, -
vaticinans, siquidem phanUsiam quamdam de futuris rebus ipse quoque ceo propheta habebat, a d d i i :
c Dominabttur aquis a mari ad inare, et a fluminibus
usque ad exiius lerrx.Ilyperbolice boc eltam roore
suo dicit.quod nempemullos superabit hostes, multamque obiinebit regionem, quam Judaeis iocolendaro
iradet. Talis esteliam apud beatum Davidem eepluagesimus primus psalmus, sub precis specie declaraos
Salomonie prosperitatem, ubi ail:Anteaolem permanebil nomen ejua, et aaie luuara per generaliones
generationum. Et doroiaabilur a mariad mare.et a
fluminibus usque ad lerminos terrae . > Noiine et
haec hyperbolice dicta fuerual? Moxsubdit-.c E l
tu in sanguine testamenli tui emisisii caplivos luoa
de lacu aquaai non babenie et sedebilis in munitio \ ne captivi Synagogae: et pro uno die peregrinationie
, \ tuae, duplicia tibi retribuam. I n his omnibus rea
\ pntcipueGogi futuras Zorobabelie sttale i n n u i l : cui
. \ dicil fore ut, multis inleremptis et nultorum saa gutne effuso, ei adversarioruin csede, quasi foedere
, \ quodam, popali sibi regno asserto, fore, inquaro, ut
, \ omnes maxlrois periculis expediat, in quibus tan \ quatn lacu quodam aquis careute degunt, i d esl i n
, malis solatio omni et recreatione carentibne. Peree, \ verabilts autem qai olim eralis Judad caplivi, multa
, , - cum securitate in patria sub praesidis vestri tutela.
* Quare pro iis quae passi esiis captivitalis tempore,
multo niajor vobis praesenlium bonorum copia re tribuetur.
' , ,
.
. '-'. c C 3 3 6
*3-1 Postea proecquilur : Pro , , , pterea letendi te m i b i , Juda, ut arcum ; replevi
\ \ Epbraimo. concitabo fllios Sion adversus Alios
, \ ^- Graecorum, ei attrectabo te tanquam gladium bel . \ , ' latoris. > Judam atque Epbraiinuui dicit, ut a parie
principaliore nationem Judaeorum denolet. Quast
. (. 501) arcum itaque extenlum adversus bostes faciam vos
, valido*, ut roulta cum alacriiale conlra omiies ex traneos aggressores iaipetum facientes, copiosam
illorum occidionem patretis: nempe prout viro de * \ ceret in pugnis bellisque et caedibus gladium suum
\ \ vibrare coasueto. Atque haec undenato illis sint
. \ obventura docens, c Dominus, inquit, supra eos
, c \ * , apparebil, et exibit quasi fulgur sagilla ejus. Et
\ \ * \ Dominus Deiis omnipolens tuba canet, et procedet
, \ - D in procella minarum suarum: Dominns omnipoteas
* tuebitar eos. E l illos pessumdabunl, et obrueat
- , \ eos lapidibus funda ejaculatis, et bibent sanguinem
, \ - illorum quasi vinum, et imptebunl pbialasoleo, sic , \ ut altare. > Fient ba?c, inquit, quia Deus, belloruai
. , \, veslrorum dux, terribilera adversns hostes oculum
inlendit, fulguris insiar immiltens eis gladios: el
tanquam ctassico quodam, virtute sua, vos omnes
,
\ \ ad belluio concilaos, dux vesier eril, minis euis
M
V e r 8
Psal. ,, 5-8.
gantar Aufustiaus in Joan. term. Sl.Ghrysottotaus

ilem fa Joan. hoinil. 66, Gyrillus. comm. in Joan.
opp. . IV, p. 698, denique Tbeopbylactu opp. T .
I , p. 675, ed. Vea., aoi omnt* propbetiam 4 t

Cbrislo simplicitcr inlelligunl.
TIIEODORI MOPSUESTEW
cMictoc qnatiens adrersarios: tantagque vobig favo- ^ *** re suo guppctiag feret, ut lacohtmitate vobie ma- , ,
nenle, adverearios omnes inleriraatis, el lapidum
*
ictibtis obruatis; sanguinem denique illorum pro- ,
pter nimiam effusionem propemodum bibere videa- ,
niini, dum cacdi illorum mulla cum alacritate i n - * \
dulgetig. Alque ila post vicloriam pfenas oleo pbia- ,
lag, sacrificii instar Deo oflerelis, ob demonstraa- ,
dan (Dei) clemeniiam, a qua tanta vires impetra- * aiis. Mox subncclil fore u l Deus suos omnes salvel,
,
oviaia instar inoolumes cugtodieng; cujus rei cau- , (. 502)
sam recitans, cQtiia lapides sancti, inquit, volvun- ' .
lur guper terram 3 3 7 ejus, quia si quid boaum, ,
ejus; ei si quid pulchrum, eju. Mulii eniin, i n - ,
\ ,
quit, inler vos invenire esl virtutis aludiosos, qui
cum reliquis bominibus in lerra repere videntur, \ , \
ignoti pluribus. At Deug horum gratia, ne reliquos , . >
qaidem despiciet. Nam quidqoid boaum pulcbrum- , \, ,
que est, opus illius est: ideoque eanctorum et vir- \ ,
tuilg sectatorum sibimet vindicans passionea, pa- * *
ratus est alteri quoque propler illos bene facere. *
Poslhinc ubertatem quoque ipsis nuntiang post
\ , \
bottium ca?dem, pergit dicere:
,
\ . \ ^
:;,
. .
CAP. .
. '-*. *
VERS. 1-5. iPelite a Doniino pluviam opporr.inam, matutinam et serolinnm. Dominus fecit *
pbaniasias, c l imbrero biemalem dabil eis, u n i - , \ ,
ruique herbam in agro. > Ab ipgo posiulate pluvias ^ . > \ *
ttoneas frugum proventui; qui muiio cum lerrore
golilus aerem couturbare, et menlem omnium com- ; ,
niovere lerrae incalarum magnitudine phaRnomeno- \ \
rum, pliivjam polesl congruenlem vobis suppedilare, ,
nt oinnia de lellure eaascantur vobis necessaria: , '
nainque berbain generatiin dicil pro quolibet f r u -
\ , >
< l u ; veluti e>t i l l u d : cGerminet terra herbam

feni ; > ubi constat cuncia denolari quae de terra
nascunlur gcrmina. Deinde rursus salularis moni- . \
lionis causa, pneleriia inala commemorans, addit:
c Quoaiam bi qui loquebaniur, locuti gunt labores, \
ei divini falsag visiones, et somnia fallacia narra- \ ,
bant, et vane congolabanlur. Ideo arefacti sunl (. 505)
eicul oves, et afllicti sun(, quja non eral aanatio. , \ ,
Super pastores concitatus est furor meug, et agnog D , \
pieog visitabo. Olim quidem, inquit, quando d i - . > , \,
vinig altendebatis mnlta cum falsitaie vobi$ omnia
dicentibus, et prophetis veslris negleclis, diclis ,
illorum poliug credebaiis ; tuuc vos insanabiles el , '
inemendabiles 3 3 8 nactas, lanquam oveg suppli- , \
< iis iradidt, pari ira advergus duces et adversus * , \
, \ ,
gubditog ulens, qaa et bos el illos simul perdidi.
, , Aique baec quidem ob illa lunc periulistis.

.
. *.\ \ ; \
YBR9. 4-7. Nune vero quid? Et visitavii Do ,
roinas ompipotens gregem suum, domum Judae,
1
* Gtn. 1 , 1 1 .
851
COMMENTAKIUS W ZACHARIA CAP. X
, t , , - t * reliqoa, q r a miBe, proltiug sim, o&ltetian

loitnn in prseenti reciiare omiliens, aenauin *ejtig
4\ ,
, , exponam, Deo favente, propbetieis verbis buac
- accommodan, eum lectores cognogcant. Ait
, , enim : Sollicitug ero de domo Jadae, quam at gre gem mibi proprium reputo. Fieni aulein validi ad
, versus bosles ia bellie plus quam validus equus a
bellicoeo viro in hoateg adaclus. Ex baceniro domo,
* , praevidi oportere Zorobabelem eligi; requa vera
, , inde eum sumplum regia dignilale doiiavi; taHdtim , - que ipsum, et iram adversas hostes gpirautem feci,
quia prorsus de Juda tribu decrevi procedere prin, cipee, quos semper populi duces esse in bellisdc , ( . 504) cebiti oamque bosles suos praliando superaiuri
eanl, ut eos conculcare hiti iaelar possint quod in
-
transeunlibus teritur. Tania, iuquil, bostes
, clade afflcientur, ut repugnare nequeant. At mei
* grandi fiducia coatra adversartas onines ptignabunt,
, , , divtaum sibi affore auxilium credenles. Tunc pu * debit hostes qui equig suia* magnopere glorianlur
, al isti magni forteeque apparebunl, ope mea ipsis
* suppedilala. Dicil eniia dooium Jud et domura
' iosephi, ut populum denolet, a parte totum appd lana. Efficiam vero ipsis tutum in patria incolaium:
* quoniam eos diligens, nokii ipsos providealia niea
' , , procul abjicere: sed illis semper adero, ei ia aa gusliis auxiliam meum implorantes exaudiam ; et
, - in praeliis euperiores disoedent 3 3 9 (
-' Ephraimi tribum dicit, rarsus a parte populum
* , destgnai), iia u l viclores caedo bostium magis gavi, * - C gori sinl, quam illi qui vino pleni exsultanl.
4 ,
. , .
. '-'. (,
VERS. 8 - 1 2 . autem filli ipsorum videntes
laeiiiiis incedent propler concessom sibt a Dco au * xilium. Igitur quasi tuba signum canens cunclos
, congregabo et ad me recipiam, otnni eos presxura
* liberans; quo Oel u i in patrio solo securi degeales,
, ; - in multiiudineni excrescant aeque ac superkire
* (. 505) tempore; in tanium ut in propria terra jam natnero
angusliati, ad mulios disperganlur locos extraoeo , rum, quos devincenlea possidebunt, habilabuuique
, - illorura regionein: qui omnes mei raemores, ob
actarum rerum magnitudiaem, non m<do uieis uon
, , nocebunl, verum etiam curam omnimodam eorura * dero gcrent. Id eairo deaotanl verba, iNutrioot
,<
filioK eoram, et converlenlur; # id est, ha&c ageat,
, , , > ad me meique notiliam aaimuro coaverteates. C;e . terum quaqueversus eos dispersos, sive igypio
, * give in Aggyriorum regioae, eontergo aflectti redu, ' , cam eog in patriaro, u i guos giaguli locog incolaut,
, nerotae extra hosdeincepg degenie. Ergo io magnum
,
numerura excrescent; luro boetium mulliludiao
* ( ,
augagliati, bis aibilomiaug virtuto mea guperaiig,
, cunctani illorum enervabant forliiudinem ; onines ,
que illog, quagi niare procelloaum gsvieuteg ia pcr ,
niciero veglram, contraria vice supplicio el aede

ad nibilum redigeiis. Sie eoim inlelligeada guui
,
verba, c E( exgiccabunlur profuuda Oumiuuin,
o a m
**7
T U 0 0 M U MOWUESTINl
568
^ ^ n r a e r t bootet profligabpml. Et ueqae *. - ,

* \ r i i * viret adversus meoa suporeruot, neque Mr
c ,
grpiiis; quorana bi oiim Judcos in mancipio babe- , * 'bant; iUi aulem posiremo capiivo abduxerual.
Quomodo vero ba?c fient? Et roborabo eoa ia
' , ,
Domino Deo euo, et in nomine ejus gloriabuntur,
,
ait Domiaus. Nam validoe eos efflciam 3 4 0
* .
boiiibue cunclia inviclos, ut nomine meo auxilio- ; c
i|iie gloriaturi siat. His dictie, prosequiiur :
, (. 506) ,
, ,
$ . ,
e t
CAP. X I .
. \
V * M . 1-5. Aperi, Libane, porus tuaa, at - a f - ' , ,

coaaedat ignis cedroe tuas. UUilet pinus, quia caci
, * diC cedrue, quia optimatos valde miseri facii aunt,
, ,
Ululate, qaeipias Basanitidis, quia succisus est ,
sakus coasilue. Vox lugentium paslorum, quooiam , *
aaisera facta 6*4 magnificentia ipsorum. Vox rugiea- ,
tiom leoaiini, quia debilitaia est superbia Jordaais. * ,
QooBiam dixerat ee uadecunque eos congregatu- ". >
ram, nenpe ex iEgypto eC ex Ageyriorum regioae, , ,
ihHque hujoemodi eoa Ia posierum experturoe; , ' ,
consentaoce deiacepe ad eos qui dominaiu oppri- \ ,
mebaat eoaveriit aermooem dicens: 0 magui, et ,
i a s U r Libani magniludine glorianles cedroruna, * 01
fortimdineraque vestram ostentantes, nunc omista ,
familiariam jneorun oppognatione, qaasi portas ,
quasdam i a e t vesiroe pandite, cunclie liberam eon- C ,
codeates a vobie in patriam discessum, priusquam , ' i f nis inalar ultio mea poieates veelros consamat; , (. 507)
el ululare cogal inOnuiores, duu> potenliuai ruinam
vident. Sic enira signiftcat: < Ululet pinue, qaja ,
cecidit codrus. Nam cooapecla potentium ruiaa, ,
4e 80 ipaU, ut par eal, deeperabunt. jEque omnes , .
qui aliqua gloriabuntur poienlia ululabunt, videa- ,
iea populi eul muitUudinem tanquam consiluro eai- *
lum vaetaum, ignis instar ingruenUs eie divina ,
puaUioae. Nam prindpe* veelri i n luctu erunt, qui ,
tneie (ainiliaribua bdluip indicere auei stmi, suag- *
que onmee vires succitas videbunt. Lamenlabualur ,
vero, qoaei leones qui suis contidebant viribus, dum ,
cuoctos miseria preaeoa 3 4 1 videbunt qui adver- ^
Jordanem superbiebant. Nain quia Jordaaes flu- ,
vins para iudae erat, commemorato Jordane regio- .
nem Itraelitarum aignificat propbeia: tuni quia
,
llienisalem i n veterem restituetur prosperilatem,

reddiio genli eaeerdotto ae regno; lum quia populue
ndeqaaque congregabitar; turo quia denique eo-
ram botte* punlet Beua, ei ip plitrimoruai boaorum ,
copia suot conslituet. Quin adeo Zorobabeli ad , regnum eJeelo maiimas aqppeditabii vires, quibus * ,
validi evadeat comra bostes, devinceat aolem Gogi
cxercilum inaumerabilem at antea inviclum. Atqne .
ut paiicie dicam, caactis qu hacleaae dixit do-
cUravit, quantvs fulurua aii UraoiiUnim in melius , '
,
progreesug.

^ *' .
S3f
COMMEHTARIUSIN HkCBJMM
* -
,
(. 508)
,

, *
*
,
,
(5, ,
' ,
,

,
,
CAP. X I .
179
Sed quia Judsei non bene tttl snat felicitate ar

paoe qua diu fruiti erant, et iade animo motato *d
vitiura deflexeraat, in contrariura eis cuncia ceeseruat; multaque perturbatio el confusio geatem
ipsorum occupavit, divinis nimirum legibus apttd
eos negleclis. Noanulli eniro humUioris condilionia
homiaes, adversus pontifices et popuu un&versi
duces, quom omni cum diligeniia adadnislrabant,
propier suam pravam agendi rationam iaimiciliag
susceperitnt, u l pronum factu erat; quibus cum
prsevalere non poseent, propter viromni illorum
apud populum majestatepi, ad reges profecti unt,
qui ex Macedonica successione Syriae provinciis
imperabant; et pericula coaflaruat principibue
euis, qui probe legitimeque sacerdoiium gerebant;
* i U ut pontificaUis ad alios homines transferretur
praeler legum divinarutn ordinem, pro reguro libiio.
, ILli videlicet gentem suam propemodura regibus
! , vendiderunt, et pecuaia praeter fas eraerunt popoli
domiaaluro, et plurima mala invexcrunt, populum , , que universum ia perlurbationem et confusionem
coajecerunt. 3 4 2 Tunc omniao deeitl legum obeer , vantia, successii aulem iniquitas, et ut contraria
legtbus divinia cuncta fierent. Jam ob ha3C omnia,
? innumeris oialis Judai eorrepti fuerant. Tunc
Macbabsei non fereales iilatara religioni offensam,
* neque sibi quieecendum puiaates divinis legibus
, - lantopere violatis, lantaque invecla ac domiaanle
, (. 509) impietate, in ee bellum adversus Macedonic suc , - cessionis reges receperunt, et baud pauci de geiite
, senleatiam
eorum smu/aniee,
'
~praedtctum
' bellum
parliciparunl. Hine tirbietDei lemplo.et universa,

, ut uao verbo dicam', genti mala innumera a Mace donibus illata fuerunl, quae dici facile nequeunt.
Sed enim his remedium adfuil, cum Deus Macha , baeorum proposito delectaius, suum illis adjunxil
, auxilium; ita ut praeter omnem spem superaiia
# , regtbus, quanquam pauci numero adversus magnum
, exercilum decertantes, deccntem ordioem populo
resliluere potueriat. Apprime igitur necessariam
, rerum harum naclus propbeta a diviaa revelatione

cognliionem, predicit populo fulura; scriptamque
, - horumad posleros tranemillit notiliam ineequentibu
. - ila loquens. Sic autera incipit:
, *
. "
*, *. < , D YERS. 4, 5. Haec ait Dominus omnipotens:
. Pasce ovee occisionis. Mos est divinae Scriptnrae
s*epe modo imperativo fuiururo denoiare. veluli est
, , , * illud:iLa3tare vehementer, filia Sionis. Atqui la>
, tilia imperari neqtiit; nam neque laetari non pos ,
sumus si jucunda adsint; aeque viciasim hetari
* possuaius si absint jucunda. Veruin Scriptura

signiflcare volens falurum Israelitarum gaudium ex
, Zorobabelia principatu, Imperative facit dicendi
. (. 510) *
initium. Et paulo post: < Petite a Domino pluviam
t * tempettivam, matutinaro et seroiinam. Atqui per *
gpicuura erat fore ut neroo pluvia indigens 3 4 3
rv , poslulare omitteret, si c t r i t se inpetraluruio scirei.
?
71
THE0DOR1 MOPSUESTENl
571
8ed Umen dicere voleng copiose illis ac tempesiWe * ,

pbiviaro Deum concessurum, imperativo modo prae' *
diciionem futuri facit. Eadem ratione nunc quoque, , eventura populo mata imperativo modo vaticinalur, .
dicens videlicel: Haec a me populo evenient, quem-
adiaodum nuper d i x i ; et lantig populug fruetur , , '
bonis, et Hierusalem ropiis diffltiet, et bostibus *
superiores evadent, ex quibus niullas gibi colligenl
,
opcs. Verumtamen quia non recte felieitate utenlur, ,
et ad pejus speclabmil, sub pastoribus futuri sunt , * \
laltbug, a quibus ovium inslar ad rcedem agentur. * ,
Sicuti est apud beatuni Davidem: iEsllmaii sumus ,
sicut oves occisionis ;quod de iisdem Judaeis
*
dictum fuit. Signilicat autem nulla eos Dei cura
\ dignos fulurog, sed omnia mala passuros, tanquam
, c;edi lanlumrondo addictos. Reique modum dicens: * .
<Uuas(ove8), inquit, poseessores sui jugulabanl, et , ,
noa eos poenitebat. ijudaeorura videlicet reges do-
miai, haud tanquam rei stiae parcebanl, sed eos ' qnagi bogteg inclemenier interficfcbant. Id enim , .
a l e t : Et non poenilebat. c Et qui vendebani eoe ,
dicebanl: Benediclus Dominus, quia diviles facti

gtimug. Qui tradiderant regibus gentem, et pecu- , . ,
niam Inde conflaveranl, taatum aberant u i talem , . 01
tantaoique avariliam gibi ignominia? ascriberenl, ,
ut ob hujusmodi opes graliag Deo agendas putarenl. ,
c Et carum pagtores nullum erga eas paiiebaniur , (. 511)
afleclum. Tradili ad regenduin fuerunt viris, qui .
nullam eig wisericordiam exbibere voiebanl.
' .

.
Tt
Vsag. 6. c Ideo non parcara uherius terne i n colis, dicit Domiitug. > Proplerea hos deseram,
nullaque mea providentia dlgaabor. Et ecce trado
bomines, unumquemque in manutn proximi gui,
ei in roanug regis sui, et concidenl in lerra Chanaan. Sinam illos pali graviggima ium a scelestia
inler guoe, ium a regibug bello eos appetenlibug,
3 4 4 quandoquidem geaielipgog, per h#c qua
agunt, dignog u l i a pati elliciunt. Sic oroneg propemodum JudsuB incolae interficientur. Sic enhn gonant
verba: cGoncident lerrain ;nullo a me pregiito
iis auxilio quo se hosttum dommalui sublraherenl.
Ducamque eos ad caedem, cui ab operibua propriig
addicti fuerunl, el quideoi ut par est anle oculog ^
Chanaa&orum. Nam verba: c Pascam ovea occisionig, ponantur pro, ducain eas ad occigionem, non
quod ipge occidam, sed quia peraiitio. Naraque et
hoe pogitum est in divina3 Scripturae more, ut pernjiggionero divinam tanquaro reni aclam dicat. Velut
illud: c Ueclinagti seraitas noslras a via tua " :
HOD qaod Deug eas declinavigget, ged quia giverat
ipsos iig passionibus corripi, qua? a recto offlcio
eogdem defleclere idoneae erant.cla lerra vero
Cbanaan,id est in congpeclu alienigenarum. Molaatiug ualm accidebat, illog qui veierem iudseorum
*
19
Paal. l u n , 1 1
T l
Ibid. 19.
*
, .
,
.
,

.

,
, , *

, , '

*
,
*
, , # ,
' ,
,

(. 512) , ^
, *

. , Xavouv,t
1
flS
COMMENTARIUS Uf ZACHARIA CAP. I I .
974
* * feliciUtero conipeierant, nonc tubilo vidorc bo*

, lot malie exercito*.
.
. \ \ ,
Veas. 7, 8. eomam inibi duat virgaa,
, unam appellavi decorem, el alteram funicttlitm, e i
* , " - pascam ovee. Quas dedi eis regimini aptas digni , ,
lates, regnum ac sacerdolium, quibus potieeimum
, \ , ornari eos atqae ad rectuni morem conformari
\ oporiebat, bas ego postquara pravo more esse COB , , - perunl iisdem eriptens, ducam eog deinceps ad
, , \ aoppliciom. Nam quod superios dixit, iPascam
, oves occisionis; > nunc ileruin a i l : iPasco ovee. E l
, auferam tres pastorei in mense uao. > Ne boc loco
, . qoidem vocabulum ttresi eignificat numeruni; sed
. qaia abe Jesu Josedeci usque ad illa tempora a ponrpe?c , * tificibas probis recli fueronl,Omnes, inquit, probot
iilos pontifices uno lempore desinere faciam, quo
, ", , videlicet iiti ad deterius conversi, pro meliora
* kgiiimoque eacerdotio, deterius et illegiiimum
, , maleni. More eniin solemni 3 4 5 suo, q u Judeia
, - eveniebanl, i n Dei personam confert, ut subpcena
\ . specie appareant omnee quae illie contingunl cala mitates. Sic eiiara beatus Paulus modo a i t : Tra , didit illos Deus passionibus igaominiae ; modo
. autem : < Tradidit illos Deus reprobo wnsui ;
, (. 513) , - non quod Deus reapse tradideril, veruro i d poense
, loco poail, propter pejorem eleclionem illorum qai
, * , ad vilium speciabaat; quasi i i a divina tutela alieni
, essent, quoniam adeo contumacem ad vitiura ce - Q peranl inclioalionem. Hoc igllur etiam loco ait fore,
,
tit ea rerara conditio uno quodamraodo tempore
. , , desinat. Sic enim intelligenda sunt verba : Mense
* * uno desinel bonorum apud eos paslorum dignilas;
. et quibusdam subjicientur improbis, qui illegiiime
sacrum bunc magistratum lencbunt. Et aegre fereC
. illos anima mea. Hine ego maiimo eos odio pro * , " sequar, videus eos lalia p r s talibus malentes, atque
* ita dimisso melioris rei studio, pejora sequfu
, , que ostendit se justam illis addtixisse poenam,
, propterea qood ipsi sponianea malitia iroprobi'
. evaserant. Siquidem anima? eorum rugiebant coutra
, ' rae.i Hoc,inquam, animo fui adversus illos, quia et
, illi feraram inslar contra me furorem suum ex * . , , prompserunt: nam quidquid contra proboe tacer , D dotes egerual, adrersits me manifesle ausi sunl.
* *
Yelut illud ad 8amuelem: c Nou le spreverunt.
,
sed m e .
* ,
, * .
. *, *. , .
Vsas. , 10. cEt d i x i : Non pascam vos. >
Abhinc ego desivi a pascendo vos, ct ceagroam
, curain quasi ovibus propriis impertieado. Demonstravit insuper vocabulum <pascaro,iii s u p r i o r i .
bus dicium fuisae pro, supplicio iradain. Nunc
, , ,
(. 514) , vero manifesle posuit diciionein,Noit pascam.iti, * , gnificans regimen cum diligentia, ei quod boc illia
noo exhibebil oOkiuro. AddU ergo: cQaod moritur,
: .
Tt
Wxm i , 6.
" Ibid. W .
I Reg. vui, 7.
175
MOTOUBSTEm
MOfialur; ot quod deAcil, deflciat; 3 4 6 et qul i

reiiqui fuerint comedant unusquisqaa cames proximi sui. Sinaro, inquit, unumquemque ex propria malilia percipere paniiionem, iaviceia comamenlibus per coalcntiones, dimicaliooee, el insidiaruin siructuram. <Et sumam vugam meain
pulcaram, et projiciam eam ob dispergendum
testareealum mearo, quod stalueram cum qmnibue
lerrae populii. Auferam probatissiuuai et optiroma sacerdoliura, bumi jam proslralum ab iia qui
oppagnaveranl i l l u d : quin et extraneos ab eo abalienabo, Nam extranei qui raulio aatea cum siudio
ad templum meum confloebanl ob riiuum roverealiam qui illic legittme perticiebantur, ipsi quoque
a priore coneuetudine recedent propier regnanlem
illic confusionem ac perturbalioaem, a eolito lem- '
pli accessu delerriti. Hoc enim significanl verba,
cdispergete lestameniuin roeum, quod sUloerain
eaui omaibus ierr populis.iOicitniminira: Curabo
v l desinat, quod ab extraueig etiam antea fiebal;
propria scilieet persoa accommodaus, quod ex,
aliorum malilia conlingebat, Quamobrem irae, u$
iummatim dicam, pessima sigaa apparebaat.
* c T6 , \ ixUfaov
, \
. , \, 1
,
,
.
(& ^
, ^
. ' (
,
, '
4
01 *
,
,

,
. , c
,
,
,

,
,
.
. , '.
Yaas. 11, I t . fiet digpergio Sn die UU, ei
cognoacent Cbanansi oves quae me observanl, quia , (. 515)
aerroo Domini est. > Tunc, inquit, desinet adver- ,
gariortim erga templum meum obeequium, diggoluto . , ,
, gie foedere quod cum illie pepigerara: notique fieni
eliam extraneis quioam vere mei giot, et valuolatig

meae obseryandae gatig solliciti: et quod divinum
decretum improbig mala imraiuitj virlutU yero ,
tudiosis, licet paucig, curam multam impeadit; ut *
vere appareai meain ipsis amiciliara lucro esse; ,
qualenua Untam paet providentian* sorliuntur, ut

adtersariia multis aique poieaiibug facile poiiantur.
Deinde ut ogiendat egregioa suorum moreg, de " *
Macbabxig acilicel loquens, qui pro genle et pro ,
divtDis legibus bellum conira Macedoaam 347 (&( .
reges ge&ser unt, addit: c Et dicaai eis: 8i booum ,
e t i i n couspeclu vestro, daie mercedem meam, aut ,
reauite. Tantopere, inquit, probi eruat erga me
firmique, u l ego fiducialiier eis dicere queam: Si ,
vobis placel mihi esse gubjectig, et meae subesse > , ,
potestaii, utique pnebate mibi benevolentiae obe- . , ,
, ^
dientiaque vegira remuneratioiicni. Quod si mole , *
etum vobis est, ob Tcslrum erga me obsequium tot
mala experiri, quot nunc ab boslibus perferre ,
cogiiniai, publicam a dominatu meo facile apoaia-
siam. Namque i d simile eet Pomiai ad discipulos *
dicto: c Num vog quoque vuUig abire quod , *
taae baud eas atertendi cauia a eoneortio aiebat, ,
aed ut boe dicto firmiores efficerei. Pari roodo aunc . (. 516)

dieix, *a fiducialiter banc iUU oplionera oflerre;
, ;
probe scieiis fore ut malint molesla perpeti, quam
, |
maliorft iorte fruentea extra raeum domiualttm lerK
(
TS
" Joa*. , 68.
577
578
COMMENTARIUS I N ZACHARIAS CAP. X I .
. Subdit ergo. staluerunt inercedcra meam t r i , ^^ ,

ginia argenleos. Ne hoc quidem locodicil Iriginta
' ipA , qtiasi numerum, sed ut dicat: Mullam mihi bene voleniiam rependerunt, suumque conslanter bouiim
. \ animi aflectuin demoiislraverunt.
, , *
, , \
.
VERS. 1 3 - 1 5 . Dixilque raihi Dominus: Pone eot
. '-'. \
in conflatorio, et vide num probalum sit, sicut ego
, \
, * \ - probatus sum erga eos. Et accepi triginta argenteoe,
ei injeci eos in domum Domini in conDatorium. t
,
Oicere vult: Ego ceu conflaiura quadam tentaiione
. >
malorum exploravi illoruro erga meproposilum, ut
, "
, cognoscerem an ila siut erga me probali, quem-
"
\ ,
ego i l l i s ; id est,
numiis
adeo
flrmam
mibi
,
\
,
\
adinodum
eervent benevolentiam,
u l ego
constans
praebeo
\ , ; patrocinium meum. Conjeci ergo eos in domum
Domini in conflatorinm. Merito dixit <in doraum Do .
miai,pro qaa ab hoetibus violata certamen orone
* , susceperanl. Ait nimirurn illos in conflalorio maloprobaios. Jaro postquam suo rum 3 4 8
rum benevolentiam commemoravil, reliqua verba
, \
, (. 517) ad priores, id esl ad exlraneos, referi. Et quia re , trodixcrat: Sumpisvirgam meam pulchram, et eam
projeci, >addit:<Et projeci virgam meam alteram;
\ ,
(& \ ^ funiculum, ut dispergerem foedus meum cum Juda
, * \ ^ ^ el cum Israele. > Id eat, Rfgnum et bujas boaa i i t
, eripui propter morum improbitatem. Pulchriludi . " nera enim appellavit sacerdotium, quod decoroa
, \ \ probatosque facit Deo bomines: funiculum vero
* regnuro, quod dimetitur deflailque subdkis fcquum
, jus. Veluti e&l i l l u d : Tibi dabo terram Chanaan
, funiculum baerediiatis veslra3 ;pro, Terram Cbanaan, vobis distriboens atque abs qualibet regioae
, \
disterroinans, vobis possidendaro dedi.
. , <
D
v i s o $
e s s e
T#
, \ ,
, .
TERS. 15,16.Posxea ut osleadat diuilloain hia
. % *. \ \
fore malis, addit: Dixitque mihi Domiflue: Adbuc
, *
eume tibi vaea pastoralia paetoris imperiti. Quia
*|
ecce ego sascitabo pagtorem imperitumftuperier *
\ - ^ ram: quod deficit non visilabit, et dispersum non
requiret, et confractum non ganabit: carnero electo, \ , \
rum vorabil, et talos illortim subvertel. > Rtifttta

hic imperatWa flgura rem futorarodicii.Perseverat,
, \
, ) inquil, miseria populi, malorum pasiorum cattga,
. , \, \ qui malis artibus gacerdotium arripient. Nam vasa
pasloralia, convenicnlia sacerdoiali offlcio opera
,
* denoiant, quibussolet liturgia peragi. Occupabunl
ilaque, ait, aacerdotiura viri nullain rei peritiam
,
babenles, bonum quodlibet facere nescii; qui neqoe
, '
infirai|p^jf|ijlabunt, neque absentes reqnirent, ne. , (. 518) \, afferenl: sed neque Inco
que
iu soa sanitale coneer, , ! lumitf
qui meliorem frugoia
, - venlu
, " * ecclar
ierl potest, taloaqoe
M
P s a l . c i t , 11.

THEODOfU 1
175
muESTEra
tftorialtir; et quod delcit, deficUt; S 4 6 * * * c T6 \

reliqui fuarint comedanl uousquisque carue* pre- ,
l i m i s u i . i Sinam, inquit, unumquemque ex pro- . > , \,
pria malilia percipere panitionem, invicem coatti- ,
menlibus per oootcntiones, dimicationee, el inei- ,
. f
diarum tiructuram. 1E1 eomara virgara meam
pukhram, e* projiciam earo ob dispergendum ^ ^
testamentum meam, qood staiueram eum omaibu , *
terrae populis. Auferam probalissimuai et opti- .
rotiio sacerdotium, humi jam proetraluta ab ua qui ,
oppugnaveraot i l l u d : quin et exlraneos ab eo ab- , '
alienabo. Nam extraaet qui mullo antea cum studio 10
ad lemplum meum coaflaebant ob rituum roferea- *
tiam qui illic iegitime perficiebantur, ipsi quoque .
a priore coneuetudine recedenl propier regnantem ,
illic confusioaem ae perturbaiioaem, a eolito tem-
pH accessu delerriti. Hoc enim sigaificaai verba, ,
cdiepergere lestamentum naum, quod eUtaeram . , c
ruiu omaibus lerr populis. Oicit n i m l m m : Curabo ,
a i desinat, quod ab extraneis etiam antea fiebat; ,
propria scilieet persoas accommodaus, quod e* ,
aUorum maliiia coatingebat. Quamobrem irae, ut *
' ,
dmmatim dicam, pessima sigaa apparebaol,
,
.
. ' '. <
V*a$. ! i 11. fiet dispersio Sn die ilia, ei
cognoacenl Chanansi oves quse me observant, quia , (. 515)
aerroo Domini est. > Tunc, inquit, desincl adver- ,
iariorum erga lemplum meum obeequium, dieeoluto . , ,
aie fodere quod cum illie pepigeram: aotique fient , eliam exiraoeis quioam vere mel siat, el voluatalig
*
m e * observand* satia sollicili: et quod divinum
decretum improbia mala imroiuit; virtulia yero ,
atudiosis, licet paucis, curam muliaui impeodit; ut
vere appareat meain lpsis araicitiara lucro esse; ,
qualanua Untara mei provideotiana sorliunlur, ut

adversariit muliis atque poieatibus facile poiianlur.
Deinde ut osieadat egregiot suorum morea, de * * *
Macbabseit acilicel loquens, qui pro genie et pro ,
divioii legibus bellum conlra Macedonum 347 (& .
regea g m e r u n t , addit: 1 Et dieaai eis: 81 booum ,
tt\ ia coaspectu testro, daie mercedem meam, aut ,
reauite. 1 Tantopere, inquit, probi eruat erga nie
firmique, ut ego fiducUliter eU dicare queam: Si , * *
vobis placel mibi esse gubjeciie, et meae subesse \ , ,
potestati, utique praebete mibi benevolentiae obo- . , ,
, ^
dientiseque vestra remuneratioueoi. Quod si mole , '
u u m Tobis est, ob vestrum erga me otoequium l o i
mala experiri, quot nunc ab bostibos perferre ,
cogiiniai, publicam a doininatu meo facile aposla-
eiam. Namque id sitnile esi Uomiai ad discipuloe *
d i c t o : Num voi qaoque vuUia abire quod , *
ane baud eas averleadi cauta a consortio aiebal, , ,
aed ut hoe dicto flrmiores eflteerei. Pari roodo nunc . (. 516)
dieil, *a fiducialiter banc iUU opliouem oflerre;
, ;
probe sciena fore ut maliol nolesta perpeU, qaam
mtUore iorle frueaies extra meom domiuatuin Acri , /. |
9
Joaa. , 6 8 .
577
COMMENTARIUS IN ZACHARIiE CAP. X I .
578
. Subdil ergo. c Et statuerunt mercedem meam t r i , 0 , ginia argenleoe. Ne boc quidem locodicit triginta
* ipA , quasi numerum, sed ut dicat: Multam mibi bene voleniiam rependerunt, suumque coneianler bomim
. < animi affectuin demonstraveruiit.
, , '
, ,
.
VERS. 15-15. Dixilque mihi Dominus: Pone eot
. '-'.
, in conflatorio, et vide num probatum sit, sicut ego
, * - probatus eum erga eos. accepi Iriginta argenteoa,
, ei injeci eos in domum Domini i n coaflatorium.
. > Oicere vult: Ego ceu conflaiura quadam teniatione
, " malorum exploravi illorum erga me proposilum, ut
.
,
,-r.- ,
r r - - cognoecerem an iia siut erga me probati, queni

adinodura ego i l l i s ; id est, num adeo firmam mibi
, , , - servenl benevolentiam, ut ego iis conslans prabeo
, ; pairocinium metim. Conjeci ergo eos in domum
. Domini in conflalorium. Merito dixit indoraum Do miai,pro qaa ab hoetibus violata ceriamen orone
* , susceperant. Ait nimirurn illos in conflatorio malo*
probalos. Jam postquani suo rum 3 4 8
, rum benevolentiam commeoioravii, reliqua verba
, (. 517) ad priores, id est ad exlraneos, refert. Et quia re , trodixerat: Sumptsvirgam meam pulcbram, et eatn
* , projeci, addii:Et projeci vifgam meam aUeram;
^ funiculum, ut dispergerem fcedus meum cum Juda
, ^ ^ et cum Israele. Id eat, Regnum et bujus bona iis
, eripui propter morum improbitatem. Pulchritudir
v , s o
e s s e
. " nera enim appellavit sacerdotium, quod decoroa

, probaiosque facit Deo bojnines: funicuUim vero
regnum, quod dimeiilur deflnitque subdilis ttquum
, jus. Veluti est illud: Tibi dabo terram Cbanaan
, funiculum baeredilatie Veslne ;ipro, Terram Cha, topf naan, vobis distribuene atque abe qaalibet regioao
. , disterminans, vobis possidendam dedi.
, > ,
, .
Vsas. 15,15.Posiea ut osteadat diuillosia hia
. *, *\
, fore malis, addit: Dixitque mibi Domimie: Adbuc
* "| eume libi vasa pastoralia pastoris imperUi. Quia
* ecce ego suscitabo pastorem imperilura auper ter - ^ ram: quod deficit non visitabit, et di&persum non
, , reqairet, et confractum noa sanabit: carnem eleclo * rum vorabit, et talos illorum subvertel. > Ruraits
hic imperativa flgura rem futoramdicii.Perseveral,
,
. > inquit, miseria populi, malorum pastorum taitsa,
. , , qui malis artibus sacerdotitim arripient. Ifam vasa
, pastoralia, convenienlia eacerdolali officio opera
* denotant, quibus solet liturgia peragi. Occupabunl
, itaque, ait, eacerdotium viri nullain rei periliam
, ' babentes, bonum quodlibet facere nescii; qul neqoe
. , (. 518) , - inflrmum visitabunt, neque absentes requirent, neque medelaro aegris ulTain afferent: sed neque Inco
, , ! lumium cura iltis erit, ut in eua sanilale coneer , - venlur. Contra rero illontm qui meliorem fmgeia
, " - scctantur, carnes Ipsat, si fieri potest, laloaqo*
Tt
Psal. c i t , 11.
TUEODORl MOPSUESTENl
179
comedunt, quomodolibet eoe vexanteg: et modo ip- * ' sis, modo eorumdem bonig nocenteg; quia roalae ,
Titae bomines 3 4 9 boslili aniroo sunt erga virtutis *
amaloreg. Quibug gravi cum glomacbo inclamat, , ,
Dci plurimam ob reg aclas indignationem declarans: ,
fOqui pascilis vana, qui derelinquiiis oves! Gladius * ,
super brachiuui ejus, et 6uper oculam ejugdexlrum. , ^*
Bracbium ejus dexlrum aregcens arefiel, et oculus
ejus dexler excaecalug excopcabitur. At enim haud * ,
impunila haec, inquit, vobis eruni, qui pastorali ofll-
cio ad nequitiara utimini, et Dei populum occisioni . " ,
conlradilig. Namque in brachiis oculisque poenag \
lueiis, illis quidem prorsus enervaiis, his vero ex- , \ \
cacatig. Dicere porro vult vires illorum onmes a ,
divina punitione deletum i r i , necnon inapicfendi \
caeteros facullalero. His gubjungit:
. ,
, , *
fap , , * , \
.
CAP. X I I .
.'.
YERS. 4-3. c Assuroptio verbi Domini super Ig. '-*. c \
rael. Dicit Dominug qui extendit coelum, fundavitter ,
ram.elfinxilspiritumhoroinisineo. Idest,Hiec per
,
rcvelationem a Deo mihi patefacta recito, qui crea- . " , (. 519)
lor renim oraniura est, idemque horoinem fecit.eique
,
aniiaam et raliocinandi vim imperiitus est. Quasi
\ , dicat Deum ut voluit consensisse uthaec fiereni,
, \ qui titpote omnium Dominus concedit bominibug,
cum ei Hbuerit, quod voluerint perficere. Quid ergo ,
bic, qaid, inquam, dicil?<Enego pono Hierusalem Q ' .
ut propytea coromovenda cunctig in tircuitu popu- ; ;
l i i , et ia Judsea erit obsidio adversus Hierusalem. >
Ego iUque, inquit, propler incolarura maliiiam i n - , \
firmitali tradidi plurirase Hierusalem, u l cunciis vo- . > , ,
fentibus Uceat ipsam aggredi et prout libuerit con-
cutere; uade eiiam a Macedonibus regibus coortum ,
350
belium. c Et erii die illa ponam Hierusa- ,
tem lapidem coaculcatum ab omnibug gealibug. Qui-
cunque conculcaverit eam, illudeng illudet, el con- .
gregabuntur advergug eam oroneg gentes terrae.

Hinceani invadent alienigense; cunclisque invadenti- ,
l a s facultas erit faciendi ei quidquid voluerini; ' .
nam multi, rei hujus cauga, oontra eam congloba ,
buntur. Deinde recilatig calamitalibus, quae Deo
perroUteiUe eveneranl, dicil futuram in meliug con- D , vergionem, quam Deo volenle experienlur.
' , *
, ,
.
. ','. ,
Vcag. 4,5. Die illa, dicil Doroinug omnipoleng,
perculiam omnem equum glupore, et agcengorfm , ,
ejug amentia. Super domura aulera Juds aperiam
oculos meoa, et oroneg equog populoruin perculiam ,
caecilate. El dicent tribuni Judae omnas ia cordibus '
oaig: loVenieinus nobig incolas Hieragalem in Do-
xuino oranipotente Deo ipgoram. > Verurotamen , (. 520)
baud usque ad exiremitatem eis nialoruro genguin
,
intendi ginam, aed aubiluro cunclis praebebo auxi
l i u u i ; nempe pcr illog qui roeo eonfidunt auxilio, ,
6 8 1
581
COMMENTARIUS IN ZACHARIJE CAP. X I I .
5*2
, \ inlelligii autem Macbateos, cnnclam bosiUis equilatus poleotiam lerrefaciam, iia ut equites oranimo (
do siupore ob malorum niagniiodinem percellaniur.
)
atque baec quidem inimicis faciam: at Judas tribui,
, \
- ex qua oriundi eraatqui ducesbelli futrunt tyacha
baei, providenliaro curamque meara iiupendam, uni. *
, \ vcrsuin bostium equilalum quasi cacilale obstruens.
, aique ita invalidum advcrsus meos faniiliares elfi , ciens. Tunc vero duces Judae gaudebunl datam sibi
\ , \ a Deo facultateni redeundi Hierusalcm confldenler,
ibique cum priore prosperilaie habitandi, servatie

omaibus quae illic servari decet officiis, ab iis qui
Deo sinl placituri. Posiea prosequilur:

^ ,
, .
*
. '-'. 3 5 1 ^
*
*
pontm tribunoa
* - J u d * sicuUorrem ignis inslipula; vorabuntura dex Iris el a sinisiria omnes circa populos. Et habiubil
* \ * Rierusalem adhuc per se in Hierusalem, el servabit
Dominus labernacula Judae sicut ab inilio , ne am * ( . 521) \
* * plificelur jaciantia dorous Davidie, eC elaiio habU
talorum Hierusalem super Judam. > Tunc sane, i a , \
quit, lam validoa efficiam ducea iribtis Judae ad*
\ . >
,\, veraus bostea, ut hos omnes vulneribus oedibusque
, consumanl; flamroae inslarquae in ligna vel etipu \ lam iacidit. Adeo muliam binc el illiac et ubicun * que elragem edeal inimicorum l Tunc urbi Hieruaa \ - lem i n pace degere licebil, nullam ab boslibus mo * lesiiam patieuii; rae scilicet Judae tribum eiquead , dictos ealvante, et in priorera felicilatem vindi , C cante. Tunc vero bonis suis superbire, Davidit
posleri et incolae Hierusalera Judav!, desinenl :
, \ \ - senlient eniai ex rebus ipeis, se antea me volealo
* felices fuisse, nibil tamen viribus propriis sa ae , \ quirerepoiuisse: etmoxa mea lulela deserloe pro * pter suajn nequitiam, inflrmisaimos ease comperlos,
nulluraque gibiraet ftubeidium farre valentes. Quo , modo auteoi id sii futurun diceas, Et erit, i n , quit, die illa proteget Dominus babitaiarts Hieru\ salem. Et eril inflrmus iuter Illos tanquam David,
\ el domus Davidis lanquam domus Dei, u l angolus
* \ Domini coram ipso. Senlfont tunc ob atnitiuiu
, meum taniopere omues se valere adversus boslea,
ut qui antea iaflrmi erani, tantum nunc exeeraiit

* conira bostes vigorem, quanlum visus est aelale sna
E
1 D i e
l I , a
D David babere a divino in&linctu. Erilque i l a r v u

, . > opUbilis admirabiliaque domus Davidis, quia pos teri bujus, et qui de Judae tribu populo pneeranl,
, (. 522) - Uatopere bostibas superiores fuemai, i u passim
, bomioes ad 6 0 9 accorrerint taaquam 359 *< ,
mnm Dei, mullam eonfogtentibua ad ae tulelam
^ * prxbeniem ; vel unquam ad queindam angetumad
, \ , *
cadera botUam miasirai, qoemadmodvro sellicei
, Aatyriis Bkmaalem obsidentibns, ad Dei dofmtin
, omnee coafogentm, aiqueillic contigU angelnni mis ' * tum lantam boatiam tnulutudinem interimere. Qao*
5, - modo autem id aecidet, niox d i c i t :
tfuov, \ * '-
883
THEODORl MOPSOESTENl
884
, ,
.

VERS. 9, 10. c Et erii die illa quaeram auferre . ', \ c \ (
omiiee gcntes quse veniuni contra Hierusalem. E i \
effundara rnpcr doroum David, et super babitato- , \ \ \

res* Hierusalem spiritura graliae et misericordia.
Tunc quidero ononea Hierusalem aggreggoreg per- .

dam. Super domum autem Davidis, id esi gupef
,
oriundos inde duces populi, omnesque ad Hierusa ,
lem ditionem perlinentes, multam mearo gratiam
ac benignitatem effundam, omne genus ipeis lar- \ *.
giens patrocinii. Ex quo quid accidet? Et aepi- , * *
cient adroequem transfixerunt. plangent super ;
, \ *
eum plancta magno tanquam super dilectnm, et
, *
dolebuat dolore taaquaro super primogeniio. Tonc
qui aniea lam contraria voluntali meae faclitave- . , (. 523)
rant, tantaque audacia advercug me usi fuerant,
tnconeiderantiam suam et iniquitatem agaoscenl; * ,
adeo ut poenitentes grandem luctum sint acturi, * , qnali gctticet is ateretur qui primogenitum suura
lageret. Deinde a i i multog Hierusalem poenitenles
. eires plaoctus ejug fore particlpes, qui contraria
honeafo prius fecerant; ged nane gentis ad virtulem ,
,
convergionem cernenteg, reaipiseere t pat erat a
soia iniqvitatibug volent. Pergit mox enamerare t r i - ,
bg, ogtendens unamquamque iHarom inlucto fore;
finmmatim tero otnneg qui pejora secuti fuerant, . iranc poenitentiam actitrog. Naoi qtianta fuerat an- , * lea gentig ad deleriora declinalio, tanta pogtea gnb ,
Macbabaeorum ducatu i n meliug conversio 3 5 3
xgtilit, ex quo divimim adepti erant auxilium.
Qaamobrem et bosteg guog exgtinxerunt, et m urbe Q P ^ , c
Dei templo tegithna ac saeerdoiale ofA-
e\mm docente ciita traetari cceperunl; ac tam de- *
roem Jodfti nlceggario resipaerant ab ea in quam * ,
Hniea iacorrerant impieiate ao legum inobedientia*
,
Jann qai planctum dixerat et poenitentiam, idem

convergioneai quoque rerura in meliue non reli ,
eok, qum niroirum taatam illam pgenitentiam i a , '
cunetig commovefat*
. , , '
.
CAP. X I I I .
..
Vsaa. 1-7. Illa eaim, inquit, die onnig lo. o*-C. , ,
eug apertug erit domui Davidis. Id eat, concti l i . >
beater iliog docea excipient, cam omiii ad eos alacrilale coniugienteg, ut pioa et advergue hogleg
, (. 524) divina palam ope adjuto. Deiade oetendens q u o - , ^
inodo res religiog ad rectuts aUtam per Macha- .
taootum potenliara reverlenlar, euranUbog Ulig
vilioga oraaia deatruere, el Doo placita iaataurare, ,
Ei erii, ittqtiii, die illa, dicit DomHiug, delebono- ,
mina kloiorum de lerra, aeqaa altoritig tnemio i l , c ,
lorum erit. Et pseodopropbetag ac gpiriltiin impa*
,
mm de terra auftram. Tmic gaae aob UkMrum , *
piwfeciara oawig idotoram eallUB auferelur, et

omnig pgeudoprophetarum fraug digsolvetur, n o
.
miae aodente quidquam bnjusmodi allenlajg. Atqaa

01
COMMENTARIUSIN Z A C H A R I * CAP. XIII.
, - nt deinongtrei quam late bonegtag dominalura ait,

, - Nemo,inquil, illo lenpore audebit, ia mediumpro . cedeos, gimulare aliquod vaiicinium alieno spirilu
, \ iugtinciug; neque enim quisquam ob id facinus
atque gcelug vel ab ipsis parenlibiig veniam aul mi sericordiam consequeretur. Ipsi eaim ilH buac pro, pemoduiH liganlee, falsa fraudulentaque 3 5 4 P*O pbeiia abuli ausum,suppliciolradereni. Sic ignomi * uia quidem obruentur orooes qui tuuc hsec gcelera
, \ admiserint: de poeniientia autero luctuque cogita , - buiit propler ingruentes ipsis calaraitates. Id eoim
' signiflcant verba : Indsuenlor pelle ciliciiia. > Sio , ui et apttd beatum Davidem : Conscidisii gao \ - cum meum, el ciirumdedisli melsetitia";id egl,
. (. 525) , luctu dcpulso, gaudio nie complevisti. A l h i , iac ^ * - & quit, ad pocnilenliaiu coavergi, et lugubri induti
, ^ , \ babilu, impuiatam sibi fraudem deoegabunt dicen * , tes, ge nibil bujusmodi gcire, neque lalia uaquaai
. cooimiggurog, sed colendse dcincepg terr vacalu, , , \ - rog ; quod vitae geuag gtalim a puerilia abg parea , tibug suis didicerant. Quod si qulg illos adbuc re , , , - ceotibuf plagis tumenteg rogaverit, unde eag reta. , liseent, fatebmitur aperte aibil neganteg, quod
, alieoum sibi oflicium usurpanles, propria i n domo

verbera illa ab iig acceperiat, quibus pr&cipue cari
. esse videbantur, ceu libert parentibug, qui peccao - tibus non pepercerunt, propterea quod religionig
, ,
curani aiaiurali compassioni prsetulemni.
,
' ,
, , .
. '. - \ C VKRS. 7. Age vero post nuntiatara rerom MI
,
meliug convergionem, et quon>odo in Maocbabeo oi rom principam deleli fuerinl bosies, et geos bene
admodum coniposila, abjecU gcilicei oroai impie, ,
\ - tale ac nequilia, revocatoque di vinarum* legum ta$, - d i o ; ex bujugmodi revelalione, quam Spiritu gan , cto operanle acceperai, menie perckug propbeta,
ac futara tsvidenler cerneng, el quflenam et ex qua ,
, , \ libus rea Judseorum foreoi, el quantam gub Mac , cliabceorum principaiu cmendatioaem naciure es , \ aeni; quantaque rursus perlurbatio fatura ob iltorum improbitatem, qui a regibug, praeier fag legi * ,
timum acdivinum, turosacerdotalemdignilatem, tum
(. 5 2 6 )
eiiam populi ducatum actipientcs, maxima confdgtoacomnia repleverunl; guronria indlguationf adter
, - ^gug 3 5 S ^
Hnprobitatera comuioiug, qui tan
, lerum aialorum cauga fuerunt, in hc verba eruat \ p i t : Framea, consvrge advergug paglore, el ga ,
per viriuB civom ejus, dicil DonHaug orontpoteae.i
* ., \ \ Rurgug hoc etiam Joco unperative rem fataram
* , sigoificui; et qaagi ad ipguai gbdiaui vcrbis eea, Teraig, CoraurMvetar, inquit, gladia, Uim ooatra
* \ illog qui lam male piincipatu utimtar, tam ettaat
, \, coolra omaea qui geati noalrse jtire gocielalig ad , \ drcii, favere Hlprwi improbitati earanuii. < Perr i M D
f e
Psal. xxix, 12.

PATKOL. U K . L X V L
19
THEOOOfU MOPSUfiSTEM
8M
rute pnstorem, et dispergantur ovcs. Tuo verbere

necem lnfcr liis qui tam tnale populi ducatu u&i , i
fuerant, totomque faventiasn illis coBttim, eodem , \ . >
cum illis ictu poenaque disperge. His iniperaiive ;
dictU, ad rei future praediclionem, pergit loqni, ,

consenlaneam praediclioai formam sermonis ienena : c Et convertam manuin meam coatra miau- . tos pastores. Si qni sub principum potestate fue- ,
rint, ei impio illorum imperio faverc voluerint, et , : ipsi qaoque parle aliqoa oflicii sibi concredita, * c \
prave 8C gerere coeperint, hos iietn puuiain. Nam- \ , \
que bos appellat minutoe paetores.
,
, \ , , .
.
VERS. 8, 9. Poslea poenae Jpquilalem deoion. \ '. ! ftlrans, t El erit, inquit,die illa oinni lerra, dicit g x*">v * c Ka\ ,
Oominus, duae ipsius paftee peribunl et deficienl, et , , tcrtia rclinquetur in ea. Et traducam terliaui par- \ , ( . 527 ) tem per ignem; ei inflainmabo ne cen itiflatnuiatur * \ *
argentuin, el probabo eos sicul probatur auruni. \ ,
Ipse invocabit nomen metim, et ego cxaudiam eum.
Dicamque: Populus mciis bic est. > Qttod bi jiislam ,
patienlur pocnam, rcs ipsa demonstrat,' quouiam \ , \ ,
tantam fecerunt populi ad pejus deelinationein, itt . * , \, dua populi partes ad vilitim prolapsa sttpplicio ,
iradilai sint. Canterum duas partes d i n t , pro plu- , ! \
rtmis. Niliilomintis baud pauci adbuc eupererunl ,
boncstatis 3 5 6 amatorcs, quanquatn hi pauciores 0 *
i l l i s : id enim denoiatur actertiaparte: qui vehiti \, .
igne quodam, inflictoram nialorura graviuie proba-
t i , majus virtulis propriae specimen dederunt, plu- C \, \ *
riroa passi mala, neque idcirco a meo deficientes t * o?
araore : qui ad auxitium mcum respicientes, eo ,
digni fuerunl. Ego vcro eos in numero meorum

collocavi, meam spondens curam; Hlique vicissim , , euas re omnfts dominatui patrocinioque meo con- \
crediderunt. Exin denuo locutus de dominante nia-
litia, colpa eorum qui male rebus praeeraat, ct de ,
inflicta idcirco Hlis poena, memorat vicissim t u - ,
telam soam quam sibi firroe adhserenlibus largiiu- , \
mm proaiiserat.
. \
, , \
, .
CAP. X I V .
D
. '.
VEBS. 1-4. Ecce dies Domini venil, et divi. '-\ - *
dentur spolia lua in te. Et congragabo omnee geateg \, \
\ , \
adversus Hierusalem ad bellum; et capielor civilaa,
diripieatur domus, ei malieres polluentur : el egre- , (. 528) \
dietur ditnidia pars civitatis in caplitilatem : et , ,
pars reliqua populi mei noa peribit de civiiate.
,
Adcst, inquit, leaipus, qoo plurima alicnigenarum

multitudo expedilionein iaciet adversus Hierusalem, , , , |
toiamque iniua apoliabuai. Et ipea quidera ab bo-
slibus capietur, diripientur vero omnia qua ia aedi- , * \
bue fuerint; laniaque victorea pArcellentur insania, ,
ut ne a mulierura quidem corporibus violaadis abs , lineant, plurimoaqne cives abilucant captivos.
,
G0HMEMTAR1US ZACHAftlj: CAP .
199
- nihiloroiaus Ua peractig ab aliorum malilla, hi

, tamen qui ia mei amore permanserini, incolumes
\ in civilate patrocinio meo casiodienlur. Deinde pejr , gil dicere diviaam opero, qua oinnia ipsis in mclius
- sub Macchab&onim principatu versa sunt. 3 5 7
. Praecedet, inquit, suis Deue lanquatn in acie, lcge
' \ belli, dux factus et conira hosles instructus :
* slaasque, inquit, super monte .Oleanim ex adverao
, , Hierusalem, concutiet montera, cororoovebil anle
, \ arbem omnia, ipsamque urbem: ita ut vldeaiur
. , , varieconfringi mona raolu eo pavefaclus reruroqua
, casom siroilein ease lerrae motui illi, quem sub Oxia
, rege a divina ira conciUri coniigit. Dicit ergo omnia
\ * byperbolice, ut solet, et quod magailudine aoxllii
- suis praebiti, el advertus bosles iudignalione, om, nia prope quassare videbilur. Ueusest autem Oxte
, \ eiiuilitudiae, quoniam ille quoque aullatenos aa . eerdoiii pariiceps, hoc usnrpare volult: cojus rei
, (. 529) \ cauaa Deae lerrcemotus magniiudjne indignatiooem
suam declaravit. Pari modo nnnc quoque, inquit,
- propier eoe qui mente impia iegiiimuai ordiaen
* pratej-gredianiur, et sacerdoiium contra fas aaar, pant, mulum Deusoaiendel iDdignatiooem saam,
, * ' $ elemeoU omaia comraoveng ad bosliam poeaam,
- suorum vero aahitem. His addit:
. \ , ,
, ,
, , \ , ol*.
. '-*. c \ , \ Q VEAS. 5-7. Et veoiet Dominus Deus raeus,
* . > ' ' , el oninesaancti cutu e o . i Ex magniludine, inqnit,
\, - rerum gestaruni, de longinquo veluti loco, ad au xilium nostmm veniens Deus apparebit, cunctam
, Wkmm secum ageog exercitum, id esl inyiaibilea po. * taattiat; has enim eanctorum nomine appellat;
, quae ad ojaae ejus libitum, i i i bitntanis rebos m i \ nisir&re toJoat. < Et eril die illa, noo lux erit, sed
. c \ frigus el gelra erit una die. > Haud reapae lucem vel
, , \ frigus geluve dicil, sed potiae more suo, fore ut
$ .. \ \ sol obscurelur, vel occumbal illis; aui alia hujua, ' , - modi: quaei homiae-s ia c alamilatibus versaatee nul, , * lnm lucii sengum babeaot, sed quibu*dam lenebris
ckcurosepli videantur. Ila bic eliam a l t : Casuum
, * \ magnitudine videbunlur bomiaes ne lucem
. * D qiffdeui aspicere, sed frigore geluque pulsait, i n tne ,
more el concussioae manebunl, dentiboa infreaden\, $, tes, ob ingruenlium malorum magnitudinem ia Dei
, - adventa juxta Domini dicium: Ibi erii giridor

deaiiuro . c Et dies illa nola Domino. est,
- ( . 530) juxta Dei sententiam talia flent quoniam ei libvit
, c
baec tunc evenire. Veluti i l l u d : c Novit Dominus qui
, \ aunt ejus ; id eai, familiaree suos fecit, et in
. charortim numero babuit.Sic diem aii ootam Domi , no, nerope ipsi gratam, quia ex ejus sealentia dic
" , illa Aenl lalia, ad hostium piinifioiiem, aniicorum
* > \ , '^ \
aulem saiutem. E l non dka neque nox, et poct
. \
veepcram lux erU. Incambeniibos malia, i a n t *
TV
" Mpllh. VIII, 12. I I Tim. n , 19.
THEODOAI
BIOPSUESTENI
otmiibus ofTundemur tenebrae, ut nulla sit noctis , : ,

die distinclio: adeo tenebnecuncta occupabunt! His ,
laiiien succodel (Id enim innuitdictiof post vespe- , . "
ram >),succede,inquam,lux,id estdivinuin auxiliuin : , \ , ^
quia cuncta illa flunt ad bostium punilionem, ut . ,
,
suosad se recipiat. Propter baec igitur addil :
\ * (
) , *
, .
VERS. 8-11. El dieilla egredietur aqua vivens

. '-'. \ ex llierusalem. Idest, lunc purum saeerdothim iu , ,
arbe llicrtisatem coiistilueturatquelegitimum, acc- \ non principatus Oco placens, el doclrina divinis \ ,
tegtbus consentaDea, qua? illius tantum lempo- , \
ris genlibus opporttiua eiit, veruni etiam posteris.
, *
Matti mare primuin priores dicit/postremum poste- ; , \
TOS. Quibus addit: c^Rslale ei verno lempore Ua crit, . *
id esl,per otnne tempus divino patrocinio pcreeve- ' *
rabit proaperitas. Sic, rnquit, univeisa lorra regein \ , ( . 551)

agnoscet el confitebilur unum Deuui rerum omiiituii
creaiorem acDominuw. Ipae enim per ea quae fadl, - , \,
euam demonelrai providenliam ac polesUlem : pcr-
qtie terram omnos (id esl geniis swe homines) per- \
\ * * ,
severanl deinccps omni errore 3 5 9 Hberi, sobim
ipsiua appellanlee Detjro. Exin diversos locos nie- \
morat, voleat per omnki dicere, fore at in parte * \ \ (
qualtbcl aottra rcgioni flaiiima conslaater Deus )
,
agno8C:tfiir alque adoretur, fraude omni alque
impielaie depulsa. Cum hac, inquit, Dei noiilia ba- C . \ \ ^
biubuiit deinceps Hteruealem coaslanier ornnes , ,
qui genti nosira suni devoli, neinoqtie in populo ,
irreligtosus erit aut a Deo alienus. Sic enim valcnt
verba, iNon e r i l ulteriuB anatheraa, >Nempe,tn bealus \
. , \, \
ait Paahii, t Si qois non a<nal Doininum Jesum

Cbrisluia, analheiaa sit . Igitur nihil ejusmodi
,
postbiac c r i l ; quia netno item abliinc crit a
Dooalienua :eunclique babilabimi deinceps Hieru- , * , \
saiem inulta cum securitnte, quam civttas a diviaa
lutela assequeiur propler suum virlaiis sludium. . > ,
,
Atqoe tn bis finem facitdeMaccbabaicis rebus propbetia, etde illorum temporu casibtts, et <te fuluris * , , *
\ * popull peccatts, et de malis advcrsartorum manu
iuQigeudia* nec nou de cura quain Oeus circa Mlos ^^
oaitndet, boiiesli videlicel assectis sauin impendens ,
auxiiium. Exia vero resumit res ante lempora .

Maccbabaica abs *e dictas, ubt pnestaadis a Zorobabole geaii Judaicai bonis recitatie, adjunxeral , \ '
exei*cituura Gogi oecisioaem. Remm barum boc , ' ,
\ ,
eiiani loco resamil prredicUoaem, utpoie proxiraa( . 5 5 2 ) \
mia; ut illis etiam quae posl plurimum intervallum
eventane erant, Maccbabaicls, inqaam, fidem faoe- , .
rent ea qu nuper circa Gogum a c c k k r a n l : aique

ita propbeta vaticiaium suum utiliore pradiclione
( * toncluderet. AU igiltir:
S1
, \ .
, \ ,
' I Cor. , 2 2 .
COMMENTARIUS IN ZACHARLC CAP. XIV.
594
Xrjt , , \ ,
.
. '-\ \
Vaae. 12-19. - E l bacc erilruiiia qua percu? , liet Domiuus oumes populos, quicunque roitilave . , \, runlcoatra Uiciusalem. > GeiUis illius, iaqoit, ma \ ximae el iaexpugnabilis viclores evadenl diviia
* virtuie : Uaquam si stantium illorum Ubesccreiit
, , carnei, neque 3 0 0 ^ pagnam procedere sinereitt,
*
Deo ipeorina iinpeium praevenienle pasntt imposi tione. Aaferoiur quoque ipsis cernendi vis a ma\ , - gniludino ineumbenlium taalorum, muliqua fient
,
obevenluato anguslias. In summa, laaia Ulis a Der
\ , \, ira mentie perttirbalio iacidet, a i siuguli invicero
manaaaOereotee, haud aeotiaal sed exlraoeoe pul,
sare se puteat, flantque ntuiose ctdis auclores, ina , , ' jorqae illorum pars a suis quaui a Judads percussa
,
cadat. Verum dum itli bis nialis iiuplieaiitur, com , & parabit se ad proelium Judas ia urbe llierusalem, i d
eet ,audac4erexidilad boslium oppugnalioncra duce
. ( . 535) Zorobabele, qui rex ipsis diviuo judicio eonslilulu*
, , , \ esl. Alque iia potientur hoslibus, u l ontnes eorum
, ^ \ opes, auruiu, argentuin, veslera, et quidquid boni
' aecuai babuerint, diripientee ad suaruin opuui cu , mulam couferajit. SicenimsigniGca-nlverba: Con grcgabit forliludinein populorum omaium iacircui , m , forliludinem illomm di:eos opes a quibug.
, \ \ , vires aceipiebanl. Quod declarans, ait: <Aurutnqiic el
' ' , argentum et vealem valde plurimam.*His addit,
. mukluin forecquorum delrinienlum, et imdorum, el
, \ caatelorum, alque asinorui, oiuaiumqtie apud eos
* - juroeatorum, quoiquol beilo ulilia aestimanies, se1
' . \ - Q
" ,
' * *
"
"
"
c
*
\
. > ,
\ \ \
,
, ' . , ,
\
* ,
, ' ,
) ,
, ^^
;
cum addacebanl. Et inleritus quidem illorum atque

exiuura tale erit. Qnolquol aulem ex ipsis aalvi
supererual, agnoacentes Dei polcnliaiu ex his quae
euai passi, legem sibknel sialuent ascendendt perpelao ad urbein Hierusalem, ibique debilum Deo
obsequium pereoWendi, neo noti tabernaculoruui
Jeslam agendi, quandoquidem iis qui de longinquo
veniaat vernnm tenipvs idoiium esi. Multis autcm
auperl)6 beec aegligentibue pcena infaram, pluviam
ei ubertalem fruguai negamto, ut agnoecant BO
aniversalia 3 0 1 donjiui bonorem w^lexisse. Eisi
A^gypti iacobe, et si quidam alii bac prava inenle
fueriat, poenaui airailem perferenl. Vuii aulem d i cere, exlraneoe laultoe iâgniludine eventuum lerntos, vanis ax locVa ad urbein llierusalem coacur-
\ OV D euros, debilum Deo obsequkiiB oblaturos; el nisi

. , \ fecerint, poeaam relalaros. Uie a d d i l :
(. 534)
, , *
, \
^, , \
! .
. \ \
Vaas. 20. Die illa eril quod super frenam
equi est, saaclum Domino omnipotenii. E l eruni
*
lebetes in domo Domini wcat pbial aale feciem
\
aliaris. Fore dicit, ut complura Deo offeraatur ab
,
IsraeliiU de manubiis quae ex boslibus retulerint,
\
, malta sane ei iuuumcrabilia. Sicuti fetit beatai
la:i
i-
i.
, itii
ost
au*
Ma<
bai>
^
eliaii
J f ^ - tXa-
rttin;
I t y v -
evem
t j
rem
ila pr
COIICli
C
*
1>
COMMENTARIUS
IN MALACIIL*: CAP. I .
MAAAXIOY
598
COMMENTARIUS I N MALACHIAM
PROPHETAM.
\ -
363
beMi propbelae Aggaeus ac Zacbariae

post populi Rabylone redilum divino inslinclu pro ,
phelarent, beainsqiiidem Aggasus detcinpli a?diftca - lione disseruil cum populo, el Gogi etiam exitiuiu
, \ \ \
predixit; beatus autem Zacharias eadein dixil,
adjeclis eiiaui Maccbabaeoruin rebus quae muli*
, \ \ tempore post eveuerunl :tamct imillas diversae , \ \ que revelationes addidil, quibus et benciicioruiii
, * - Dei erga Judxos varielaiem declaravit, et doctri , nam iradidit admovendo illos idoneaai pieiali
\ , \ - morumque probilaU. Sed quia divinam provideii . liam adepli Judsei nec non Babylone reditum, ct
(. 537) pluriuia deia bona conseculi, niuluque fruentes
, \ , feliciiaie, baud beae boc solaiio sunl t i s i ; sacer , \ \
dotibus nimirum ac populo universo peccanle, ita
, - u l ne staluta quidem sacriGcia convenienter face , , r e i i t : necessario hic noster propbcta divina ope ,
raiioae ad hoc electus, sacerdoluni pariter atque
populi peccala redarguit: quae cujusaiodi fucrint,
,
e i ipsis scriplis melius quispiam cognoscet. Quae \
dam etiam futura praeditit. Nomen autcm propbe ,
Ue esl Gracorum quidem lingua angelus, at He \ ,
bneoruro Malacbias; quoniam angelum iia dicere
,
solent Hebraei. Quamobrem in Graecorum sfermone
.
angelus appellatur pro Malachia. Sic autem d i c i l :
, , "
, \
C
.
. '.
CAP. 1.
. ', . G VEES. 1 , 2 . Assumplio verbi Domini supei
\ . " Israelem in roanu angeli ipsius. Id est 3 6 4
vina operaUone concreditum csl propheli opus
, angelo, ad Israelis rcprebensionem : aamque boc
\ nomine sacerdoles eimul et popalum denotare
volebat: concti dicebaalur cororouniler laraetiltt.
Deinde posi hoc solilum prophetieonun libroruei

prooemium seu lilulura, sic iailium facit sermonum
,
suorum propbeta: c Ponite in cardibos veslris.
* c \
Egregie sic alloquitur illos- qu hactenus debiu
.
oiBcia negleieranl. Jubet ergo nuncquid opus lacto
&
sit cogitare, et quid egerint coneiderare, et quan , (. 538)
, turo a reclitudine exorbitaverini, tit aliquam pec
_
*
..
\
f.J-tl.
.
T _
t
._ .
a.MMMM. eraendalionein
Mn/I<<l!i>iiein corent.
n r n n l
1|A TkTkC
catorum suorttm
Mox
poat
,
_
impulsum el adharlatianem, qua eoa diligeniiores

. \ * ad officium reddidit, prosequitur : c Djlexi voa,
dicit Dominus. Bene ingratis ante omnia memo \ , c
rat aroorem SQUID, ut inde judicentnr, de suorum
, ,
morum pravhate convicti. c Et dixistis : la qno
,
dHcxisti uos? > Alqui omnibus exoloratum erat,
\ n
TBEODORI MOPSUESTENI
David post Golialbi caedem gladium Deo dedicans. ,
Idero hic quoque dicit, nempe quod equorum frenos

inleremplis ablatos Deo effcrcni. Naroque a freno \ . .
tanquam a parte, reliqua arma et spolia denoiat, , \ ,
quas oblaturi eranl, singulis pro suo proposito ex
, *
manubiis quod visum fueril afferenlibus. Unde
addit, lebetes plarimos adductum i r i quos hostes
, ,
eecum babuerani, uipote coqueadis carnibus ido-
neos, quomm mullitudo phialarum vice fungetnr . " , in domo Dei exposiia. Vult autem frenis, armorum
\
oblationem designare; lebetibus, divHiarutn; more ,
Scripture consueto a parte mullitadinem deno- , , ,
tandi, quotieecunqae supervacaneam judical par- .
tium accnraiam enumeraiionero. Certe hic super-
flurnn erat enamerare singillatira hastas, gladios,
, (. 535)
loricas, lebeies, et quidquid ad usum hominum ,
eet, verbi gratia catinos, pocula, et si quid aliud ,
hujusmodi eet. Sed a parte, ut nuper dixi, el gaepe * \
adaotavi, se toium desiguare demonsirai. Jam ut \ , oatendat obtalorum lebetuai usum, sic prosequitnx:
\ ,
, , , ,
, . , *
Yaag. 2 1 . t Erilque omnts lebes in urbe Hie.'.\
ruaalem el apud Jadam sanctus Domino oninipo \
tenli. 3 6 S
venient cuocti Immolantes, et , \ , \
01
meat Inde, et coquent ia eis. Oblati quidera
lebelet, sancti crunt, mpote oblali in poeterain , \, ,
Deo. CommodiUs vero bin erit adducentibut *
viclimas, copiam habendi ubi coquere oporteat, ei ,
aaciificia decenter perScere. Nonne enim in primo
Regooram ticloquilar divina Scriptora, doro nar- G
rat filiorum Heli iniquftatom ? nempe quod veniebat \ ; puer sacerdotis, fuacinalam tridentem habens i n
maftu sua, mittebalque fusciautaro l n lebetem seu
\ ,
cacabum seo caldariam; ei orene quod levabat , ,
futcinula, lollebai saeerdoe sibi * Y n l t e r g o d i - cere, convenientibua ad Del cultum i n urbe Hie- ; ,
rusataD copiam fore lebetum, quibus opus erat \
ipais ad explendum aacriSciorum ritam. H i i addit: ,
E l non erit Cbananeus ulterius ia domo Domini \
omnipoteniis die illa. Quia iafamea eraot Cbanar . , (. 556)
asci ob irreUgiositatem moramque pravitatero,
tanuit sic propheta desituroe dehioeps cunctoa de . >
populo braelitico ab iropietate aal qualibel morutn
, , malilia, evenlibas ipeis edocti quaatam bonam i i t
pietat et virtatis etadhim. Sic etiam beatus Oaeas D ot
ait : c Cbanaan,inmanu ejits statera iniquilatis,
,
opprimere pnepotenter dilexit. Dixitqne Ephraim : \
Verumtamea dives factas sum, inreni niibi aola- . \ * c
t i u m . ScUioet Gbananaeorum nomine Israeti- , ,
\ , Us illos appellat qoi i l l i c i u agebanl, Chanaao, *
r u m mores imiunles.
., , .
MReg. , 43.
0ec.xn 7.
f
COMUEMARIUS 1N MALACIIl.t CAP. 1.
MAAAXIOY
COMMENTARIUS I N MALACHIAM
\ -

,
* , \ \

, \
, \ \
\ , ' ,
\ , \
.
(. 537)
, \ ,
, \ \
69
PROPHETAM.
3 6 3 ûm beali propbclae Aggseus ac Zacbariae

post populi Babylone reditum divino inslinclu prophelarent, beatiisquideni Aggxus detcmpli sedificatione disseruil CUIII populo, el Gogi etiam exitiuiu
p n e d m t ; beatus aulem Zacbarias eadem dixil,
adjeclis etiaui Maccbabaeoruui rebus quae mulia
tempore post evenertinl : lum ct imiltas divenwsque revelationes addidil, quibus et beiieflcioruiu
Dei erga Judacos varieiatem declaravii, el docirinam iradidit admovendo illos idoneam pieiati
morumque probilaU. Sed quia divinaiu provideuliam adepti Judael nec non Babylone rediium, ct
pluriuia deia bona cousecuti, niuliaque fruentcs
felicitaie, baud bene boc solatio sunl u s i ; sacerdotibus nimirum ac populo universo peccante, ita
, - ut ne itaiuta quidera sacriQcia convcnienler face , , \ r e i i t : necessario hic nosler propbela divina ope ,
ratione ad hoc electns, sacerdolum pariter atque
,
populi peccata redarguil: quse cujusroodi fucrint,
\
ex ipsis scriptis melius quispiam cognoscct. Qua>
dam etiam fuiura praedicit. Nomen autem prophe ,
Ue esl Grecoruro quidem lingua angelus, at He \ ,
bneorum Malacbias; qaoniam angelum iia dicere
,
solent Hebraei. Quamobrem in Grecorum sermone
. "
angelus appellaiur pro Malacbia. Sic autem dicil :
, , "
, ^
\ . .
. '.
CAP. 1.
. ', . \ G VERS. 1 , 2 . Assumplio verbi Oomini guper
\ . " leraelem in manu angeli ipstus. t Id est 3 6 4 *
vina operailone concreditum est propheliae opus
angelo, ad Israelis repretaenaionem : nainque hoc
,
- nomine sacerdoies simul el populum denoiare
volebat: concti dicebanlur communiter laraetiltt.
Deinde posi boc solitum propheiieomm librorun

prooenmiro seu tilulura, sic ioilium lacil sermonutn
,
suorum propbeta: c Ponite i n cordibas veelris. *
c \
Egregie sic alloquitur iUoa qu bacienus debiia
. >
officia neglexerant. Jubet ergo nuac quid opus iaclo

eit cogitare, et quid egerint considerare, ct quan , (. 538) *
d
,
,
. '
\ ,
, ,
, \
\ -
turo a reclitudine exorbitaverint, ut aliquam pec

calorum guorttm eraendalionem cnrenU Mox poat
impulaum el adbortationero, qaa eoe dtligeniiores
ad offlcium reddidil, prosequitur : < Djlexi vos,
dicit Dominus. Bene ingratig ante oronia memorat aroorem SQUID, ut inde judicentur, de suorum
morum pravitate convicti. c E l dixisiis : In quo
dHcxisli uos? > Atqui omnibus exploralutn eral,
THEOBORl MOPSUESTENl
qaantorum ipsii bonortim auctor exsliliseet, eWe . ,
; antca getlie, siva postea rape numero, sive eliara
nnp?r patratis. Sed mos esi divina Scriplurse ,
vocem pro re adbiberc, el honitnum staliim vel , \
affectum voce desigaare. Velut illud : t Dixerunt: , \ \
ftuis videbit eoa ? > id est, ita se babuerunl, quasr \
eos iiemo spectaret. Atqui nibil biijusroodi dixe- ,
rant. llem : c Dixit eniin in corde suo : Non * ' c *
movebor a generalloaa ia generationera, sine ; > \ ,
* ,
malo**. Sic enim sese babebant, quaat nihil
, iinquam mali essent passuri. Multaque ejusmodi
quis inveniet, quae coacervare aon hujus lemporis . , , \, ;
est. Sic ergo nunc eliam dicit: Et dixistis : ! n * \ quo dilexisti nos? > Quasi dicat: me dilecli, el , \ *
beaeflciis s#pe affecti, improba ingrataquc inenle , c \ ,
8k
fuistis, quasi nec a nie dilecli, neque ullounquatii

; \ , *
beneftcio donatt. Dein facla dicit, unde bi cogno, \ ,
scere possent, quanta a Deo bona accepissent.
,
' , . ( . 539 )
* .
3 6 5 ^ E R S . 3-5. Nonne fraler erat Jacob
.'-'. ;
Esau? dicil Dominus; et tamen dilexi Jacob, Eaau
\ ,
\
aatem odio babui. Et statui terminos ejus in de*olaiioaem, el hsereditatein ejus in domos deserti. , \
Quia si dixerit : ldumaea eversa esl, et reverlemnr ,(68) ,
atqne aedificabimue deserta ejus: bsec aii Dominus \ , , omnipolens : lpet aediGcabunt, ei ego desiroaro. Et
vocabuniur ipsis lermini iniquitatis, el populus ad- \ , \ * \ , \ *
versus quem slat in acie Dominus neque in sxculum. oculi vestri videbunt; et vos dicetis : Ma- C * \
, xa\ ,
gniflcales est Donrinus super terminos l&raelis.
Nuper fueraat ldum&i puniti, el pluriroa experii
,
calamilates, propter mala quae Israelitis intuteraot,
,
quo tempore Assyrii primuno et poalea Babylonii
,
hostes supervenerant. Jatnque haec predicta fue * rant a bealo Davide ia Psalmis, ubi a i l : Memor
ptoi \
etto, DoiDine, filtarum Edom, in die Jerusafom, qui
. 6
dkunt : Exinanlte, exinanite usque ad funda , , ,
menta ejus. Filia Babyloni* misera ! > Quibus
, ,
verbis o&tendit, Babylonioe poenas daiuros, propler
,
iliata Israelitis mala. Idomaei etiara cum iis pu-
oieutar, qni in affligendis Israeliiis eocii ipsoniift
\
fuerunt. ldem postea praedixerat eliam beaius Ab diae propbeta. Nunc quia illa exitum babucrant,
TofttTjrecentesque apud oranes erant iaflicte Iduraaeis a D . \
Deo poenaj, roerilo ex comparalione cum illis de- *
monsirat giiam erga leraelitas araorem, ab boruai
, \
progoniloribus atque ab Idumaeia sumpto ioitto.
Erat enim illorum progeniior Jacob; borvm autem, , (. 540)
Esau. Dicit ergo, ambos fuisse fralre; cumqite
natorae lex communia ipsis omnia faceret, proge- , \
. *
nilorem quidem vestmm, inquii, dilexi, at illorum
odi Eeaa : et usque i n hodiernum diem perxevera- , . ,

v i , amoris 3 6 6 erga vos, odii vero erga illos argamenla axbibere. Namqae univeraam IUomaa re- ,
M
e %
Psal. L i n i , 6 .
Psal. x, 6 .
Psal. cxxxv, 7 .
( 6 S ) Variat bie interpunctio apad antiqnos inlerpretas, altisante ldum(eam, aliis posl pausanlibus.
Cum Grasco conspirat Arabs, cum Hebraico Latinue

valgalut.
COMMENTARIUS LN MALACHLE CAP. I .

, gtouem vestri graiia degoiafi, pctaae ab tt* repo*
, sceng ob ea quae i n vot atisi a u n t : lum e i tttoniM
\ , \ pradia omnia i n golitudinoui verti, q u i m tantam
* lamque borridam iis ituuli, ut etiamgi forte ooa*
' , versi Tolueriut aliquaado semet emendare, et de *
gertag urbeg rogionesque restaurare, niail eint ef ,
fecturi. Decrevi enim illorum locorum vastilalem^
,
nec omniiio fieri polerit ut res ipsomni reparealur,
Nam si sediflcare moliantur, ego rargug evertam ;
, \ Ua u l iis tocis appeilaiio hereat, Teraiini iniquita \ , * - lig, ulpote ab iniqtiiiale deaoiatig. A t vobte i u
' , bene facerc conaiitui, u l spedalores ipsiinei facii
boaorum voblg collatorum, Dci potentiam agnosca , * lig, qui tanlis bonis vilam vestram kaeiificai.
, * \
, ,
.
. *. (. 54!) , VEaa.6.Deindeexposlulalioneiaintendeoi, F i
, \
liug, iaquit, boaorat patrem, el gervus dominum
, euum tiiuebit. Quod gi pater ego suro, obiesi I
; \ ,
meug? et gi Dominus ego sum, ubi est limor IBCUK?
; . >
aii Dorainus omnipoleng. FUiorom quidem oflU
, \, , ' ciom e&l, iaquit, ea agere nade ornamenluni quod
dam et decua parenlibua conflelur : servorom a a - tem mulio cum metu berilibus subserrire jugstlrae.
, \, \
Ego vero, inquil, Dominug veater guai, eeu qi ex
,
fiibilo vog ad exgigtendun produxi; et gumma mea
' benigniiale ac boniute i n meam familiarilalem re\ \
cepi, et meos filios appellare vog sum dignatus,
^fiduianique vobis indulai u l Palrem mft vocare iig. Caeterum vos nulla in re gratos video: nam
- neque m
... patrcm,
veslrorura acluum "boacetate me
.
^ honorare gatagUig; neque ut Dorainum Vereniea
,
mandata mea pengi habetig. Sic ergo coifimuailer
. cunclis objurgalig, mox personas sfngillattm dielin ,
guit et acius; et gacerdotea quidom alloqnens, gSc
, \ - a i i : c Vos eacerdoies,qni deepicitis 8 6 7 nOfnen
,
menm. > Vos, quibug divinum ministeriaai eoen
, . ,
missum eet, quiquc duces coeteris ad vlrtiitein eaae
, , dcbeiia, ila vivitis, ut nullo me dignom respecta
\ oslendatig iig, qui mores vestro* obsemnt. E l
dixlstis: I n quo despexinwg nomen luum? Stat
, '
* - liter boc etiam loco aii dixislig, pro, Ob gra . \ , vem socordiam vestram, ne sensum quidera tanti
peccati habelis, sed ita animo affecti estis, quagi
; ,
, nihit incongroum gesseritis, qiianquani laataai
, ]) colpae moleui sosllnctis
,
.
VERS. 7. Mox et rem geslani narrat: Obiiili. . \ c stie altari meo panes pollutog. > Haud juxta legig
, , doctrinam, neque jaxia Moeaicag congtltaiiones, ae , (. 542) - curatc feclsiig patium propositionein, sedcommaneg
et prout vobig occurreraM praHer Cas samtnteg,
,
> mengae iraposuislie. Pollutoe aatem appellai panes
, % - fermeniaios; manifeste idenim conirarium legi erac
azymos jubenti pancs oflcrre, ferraentanim nihH.
,
Oronein enim, inquii, oblationem qaam Deo aere \
, . - iis,sine axyno facietig. Quod cam tam pergpicac
r
f *
THEOOORl MOPSUESTENl
04
m n d a t a m fufcsot, ooBtrariwn eral panam feraien- *v , , c j

Utorajn oblatioai, cujus causa jusle cum i i * expo- * tlulat, ut legi prorsus coalradicealibue. Et dixl- ,
etis : In quo polluimus ipsos? Alque ita, inquit,
agentes ne considerare quidem voluistis rel actse , c \ ,
absardilaieoi. Naro vocabulum c dixislis, bic ; \ , ,
etiam pro animi affeclione poait: id esl,quasi n i - ,
hil feceritis, ita animo aflecli estis, socordiler et , \ ,
absque sensu taaiam pauraates iniquiiatem. c ln eo quod dicitis : Mensa Douiini despecta est, et res ei ,
impositas despexistis. Rursus hic quoque dnra . c
a i l , in eo quod dicitis, pro actu aflectuui animi , \, \
d i c i t : id eet, dum ita vos agitie, nihil alind mente . > ).
\, \
agilare demonslralis, ncque aliter vos esee affecios;
vcl quod mfensa mea nullo sit digaa respeciu, ideo- * ,
que ne imponendorum quideni panum detecli;in ^ ,
, ' , *
ullum babealis : cujus ret indicium 3 6 8
4 <>d
aocordiler panum iropoeilionem facilis, nulliuspciisi )^habentes legilimae inslitulionis obeervantiam, quo- , \
aiatn illos polissimum mensae imponendos panes * (. 543)
curare oporleret, ceu pro universo populo oblalos. ^ Nam Deus maadaverat, ut aex numero esseni, duas ,
Iribue in singulis agnoecendo, u i i u aex panibus .
daodecim Iribns repularentur, pro quibus pauuui
, *
propoaiiionem fieri jubebat.
\
,
, \ , ,
, .
i
e s l
YBBS. 8,9. Aliud quoque roox subdit illorum C . ', '. \

peccalum. c Quoniam gi obtuleritis caecaro victi- .
nara, non est maluai. Et si obluleritis claudam ,
v d aegrotaalem, noa est malum. Dum ejusmodi, ^^, . , ,
inqail, victimas offertis, peccare non exislimaiis. ,
E l reiact abaurdiutem ostendens: Oflerid, i a - * \
quit, duci tuo, si excipiet, si suaciptet faciem tuam, , 4 k i t Dominus omnipolene. > Agaais, si per rei actie , ,
abturditatem non agnoscis, fac periculum i n ofie- . > "
reado principi gentis l u , ei videsis iium excipiat, ,
Aum tui reverens banc injuriaro dissimulet. Non- ' \
ae contra a te magis offensus quam honoratus, , *
contumeliose te rejiciet cum tali oblalione tua? \
Demonstrata vero utraque absurditale tura panum ,
iom victimarum, addit: c Nunc vero placale faciem ;
Dei vestri, eumque deprecemini, ut vestri miserea- D
l u r . Age jara abbinc priora emeudate peccata, et , , t \
Ida onilsais, preleritorum etiam poslulate a Deo , \ , (. 544)
venianu lisque merito limorem iacutiens,! la vesiris, .
inquit, manibus b c aunt. Receaa cst calaroiu- , \
tam experientia, i n qoae paulo ante incidistis ob ,
debiti officii negligentiam, quoriun praecipoe roe-
mores aludiuoi omne hoaesUU debeiis iropendere. . \ t \
Aoex vobis soapiciam facies vestras? dicitDo- . >
roinus omnipoteas. Hinc 3 6 9 êbelis cognosce-
re, me ne nuac quidem voa peocanlea, respeclu ,
dignoe habiturum, nisi poeuitendo delicta veslra ,
, .
' , ,
* .
COMMENTAMUS IN M A L A C H I CAP. ! .
**s
Wf
VEES. 10-49. 4 Qaonnra el i n voMs d a u *

2!. "/-if. \
dentur ortia, neque soccendeiis alure meum gra*
, \ )
tis. Non egt enim mihi arduum, lemplum meuiu

vobis inaceessum efficere, vobisque minisierio a l , \
taris mei interdicere, talia agentibus: quod reapse
,
* , \ jam feci, igni templum iradendo, postquam vos
iutolerabiliter peccare ia eo animadverti, nec noii
,
in captivitatem amandando, in qua constiiuii nibil
* , , ad gacerdotale ministerium pertineos agere poieratis. f Non est voluntas mea in vobis, dicit Oo . ,
minus omnipoteng; neque victimam accipiam de
, \ mauibus veslris. Probe scitote, me quandiu i(a
.
0 8 geritis, aversaiurum quidquid fit a vobis, ne , *
que sacriflcia voatra admissurum : quamobrem ae
, *
emoJuroemum quidem reportabilis, cujus spe sa*
, (. 505)
. criflda adducilig. Quoniam ab artu golis usque
ad occasom ejus, nomcn meum bonoriflcalur, et

iii onnri loco incensum oflertur noroini meo, ot
, \
mundum sacriflcium. Quia magniim esl nooieit
, \
meucu in gealibus, dicit Dominus omnipolens.
,
UWque, inquit, terrarum nomen meumi cuncd se. > ", ,
ctantur cujugque regionis incolae. Nam ginguli

Deum colere salagunt, ejngque nomen venerari

ceu principis atque doraini: cujuscemodi revera
\ ,
ego gum : adeo u t , etiamsi errore decepli nomen
\ *
iig quog IIOQ decet iroponunt, nihilominus nomea

adboc meum quodammodo bonorant omnes, et
, in nomine meo gacriflcia perficiunt, dum omnium
, \ *
, \ rerum maximam et excellemissimam judicant d i vinilatem. Vog lamea rem omnium opinione ma
\ G gnam ac venerabilem coatumelia proscqui vide*
* n i o i , quia dum mensam meam exiaiiinatis profa , \ ,
nam, et uibilo pliirig quam aliag, et quae illlc
,
knpoattig aallo delectu digaaaiini, et Inec rorbi
, offereateg notnioi meomanifegie iojurii esUs, hinc,
,
inquam, Deum $ 7 0
tari
consiat,
, qoi omnium jadicio magnog eat et terribilig ct
\ \ augusloa etres omnes meriio excedeag.
.
a
^ *
\ , * \ ,
. > , \,
\
, (. 546) ^, 0
. 4 \ , ,
*
,
,
,
.
,
*
* *
,

. *, , ,
\
VERS. 1 5 1 4 . c Et diiistig : Haec ab aerumna

sunt. Et exgufflavi ea, dicit Dominug oiunipotens. >
Deinde vog, inquit, gloriaroini quasi ex labore,
gudoribus, srumnaqoe propria offerenies; altamea
ego baec rejeci, tantum vestrum in offerendo contemptum videng. c Et inferebatia rapinag, et clauda,
et languida, et ea gacrilicii loco dabatig. Num ego
ea recipiam de iuanibug veglris ? dicii Dominug
omnipotens. Quoniam hnec viclima cauga afferebalis, equidem ut vilia vilique ex menti oblala
regpuebam. Mox et legem recitang : t Maledictug, 9 inquit, 4 qui dives e r a l , habebalque ia
grege suo roagculum : et oratio ejus in ipso :
et gacrifical corrupta Domiuo. Quia rex magnos
cgo sum, dicit Dooiinus omnipolens, nomenquo
meum illugtre in gentibug. > Quicuroque, inquit,
precem facit gacrificaodo, ei cum sit dives possitque ex guia gregibug offerre masculum, el probatum, et quod Deo offeraiur dignum; si id lamea
mjniine offerat, ged vile aliquid et corruptumDeo
THEODORl HOPSUESTENl
tacrpQcet, U> iaquam, gutnina dignug poaaa est : \ *

q n i * Deo oinaium dominalori, et cunclia bomini- , \
bus ob propri natura? inaguitudinem cognilo, , *
copiain rei dignae babens, deleriorem offerl.
, \

, , .
. *.
CAP. I I .
. ', '. \ <

YEES. 1 ,
Et nuDC inandatum boc ad vog,
eacerdotee: Nisi audieritig, et nisi posueriii* iit , *
corde veslro dare gloriam nomini meo, ait Dorai- ,
* '
uus omnipolens, miltam super vos malediciionem,
et maledicain benedictioni vestrae, eimalrdicam e i : ,
, \ , \
et 3 7 1 dissipabo benediciioneni vestram, el non
arit io vobis, quia vog non ponitis in
... corde vc
,
8t.ro. Eu ego haec de vobis decerno, qui sacerdo- \ . (. 547)
\ \
tali Diinisterio fungimini; quod nisi nunc velilis
*
oedulo dictis meis atteudere, et roinisterii sedulilale debiiam convenienlemque Deo gloriam reddere, *
, \
maximaoj vobis paiiarn inieram ; et bunc bonorem
\
quo inierim fruimini, iti dedecns et acrumnarum
, , \
experimenlum convertani; vobisque omaem sacer , \
doialeai delrabain bonorem, ila u( nemo veetrum
,
dignitati buic euccedal. Palet enim malediclionem
dici pro poeaa et wruwnarum experinienio : bene- ,
dklioneai vero, pro bonorum fruilione. Quam-
obrem sic sacerdolium quoque appellal, ceu bono- ,
,
rum multonim causam tura liis qui illud poggideiu,
luni eliam illis quorum graiia id eieroeri r o n - \ ,
Q \ lingU.
.
. \\ Yaag. 5 , 4. Deinde ob tuagig domongtratidam

indignatiooeui guam, < Ecce ego, a i l , projiaam
.bumerum, el dispergam ventriculum in facies , \ ,
\ .
vegtras, et gugcipiain vog io id ipsum. Mandaium

erat a lege, u i quagi eleciom aliquod, gepararetur
,,
Deo bunierus. Haud ultra igiuir ne boc quidem a
' , \
vobig recipiam; elenim nulla re ego iodigeat,

utilitalis veglrae graiia sic fieri conglitueram. Nunc
auiem quia tantum mei contempium osienditis, nt \ ,
$, ,
me re tali bonorare puleiis, bumerum nimirutn
mibi oflerendo, vobis buac relroago, ut indigaa- ,
\
lionis mea* argumentum vobis exhibeam. Sinam
vero vog boc eliam vegci cura animalium slercore; *
quoniam boc a vobig in solemnitatibus offerri D , (. 548) dignum est, quag nequitia polluitis; communemque ,
ob ea quae egistis poenam adducam. Id enim si-
, . \
gnificant verba, c suscipiam vos in id ipgum.
c Et scietis, quod ego Dominus miserim ad vos ,
praceplum hoc, ut esset teslamentum meum ad
levitas, dicil Dominug omnipotens. Tunc ex cor- , .
\ ripiente 3 7 2
ignoininia poenaque accurate co \
gnoscelis potcniatum virUitemqtie meam; et quod
ego bene faciendi Tobia cauaa jam inde ab inilio \
,
ad sacerdolalem exluli dignitalem; baec vobiscum
fcedera componens, ui concesso a nie fruenles , *
honore, cuncta ad ulilitalem agerelis iliorum pro- ,
pter quog gacerdoiium tenetis. Yos vero nullius
>haec pcngi babuislis, sed datuun vobis conculcastis
; ,
v
ft
COMMFNTARIUS IN MALAOHI^ CAP. I I .
, -
.
. '-'.
,
, *
*
\ . \ - *
,
*
* , *
, (. 549) \
,
. ,
, , .
lumorem, metnnquo miBiiilerfvBi aoeordia
m
{anta
gessislis.
VBRS. 5-7. Exin quia eacerdotiuw ex Aarone

iniliom ceperal, qui prtiniig pontifex divina eleclione processit, prosequilur : Fadug mcum fuit
com 0 vit pacis, el iadidi ei limoreai ut*
tiroeret me, et a facie nominis mei forrnidaret. Lex
verilaiig fuit i n ore ejus, et iniquilas non eat
invenla in labtis ejua : in pace dirigeag ambulavU
mecam, el mtilloa convertil ab iniquilale. Quoaianx
labia sacerdoiis custodicoi gcientiam, et legem
requirenl ex ore ejus qma angeltig Donini onroipoienus cst. Cum illo ilaque ptimo oromum
tlecio foDdns pepigi, protnilleng ei longae vila? paciaque ugtim, mandaasque eideia ut mei timorem
\ - mente reltnerel, iiiullaquc cuni revereniia menlio , ; \ nem inei faceret. quidein ille legeui gibiinet
, constilull, v?rilal*m pcr oiunein vitam servandi, e i
\ onine gentis mendacii vilandi. Nibil auleni u n ' * quam injuslum locutus eet, vel quod vituperaik) * uU occasio sacerdolibus fiertH. Propterea promiggig
, \ - meis consealaaee, ei ipse paciftcat excgil viiatn,
, ' nulla mecitm toimicilia suscepia, aibilque mibi
conirarium ageng. Sic enim fere sonant vcrba :
,
i n pace dirigens ambulavil mecuai, Plurimos
, >., ilem ad meliorera frugem ex deleiiore iranglulil.
\ In sumina, quidquid praecipiie gacerdotem decebai
, ' * \ rgit, veritaiig 3 7 $ icadens noliiiam, atque ad Dei
- legem cunclog sibi subjecios perlrabeng, et quo , modo eain observarent dorens. Hoc est enim
,
gacerdolig opug, ut sit niiuirum aogeli inslar
,
canlcris bominibus dalug, u l oinaes ad virlulem
' , \ - deducat, qaod ipsorum angelonim erga uog ofii \ ,
cium est. Hxc ego cum Aaroae fcedera pepigi, qui

reapae consentanoos legt meae moreg prae ge l u l i u
, \ , A l eoim vos sacerdolium illius successione gortitu
\ .
roirum quaalum a prsediclis moribug abboncl.s
Quomodo id, inquam?
, (. 550) \ *
, . \ ;
. '-'. t ,
Vxag. 8-10. Vog aulem declinagtig a v i a , mul , tosqtie loge infirmastis, corruplglig Levi foedag^
, ,
a i l Doaiinug onnipoteng.Taniopere ab bujus of \ * \ ficii observjntia declinaglig, ui caeleros eliaia circa
, ^ \ *
logem gocordeg feceritis : alque i t a , ut breviler d i , cam, malitia veslra corrupiglig roedera q u cum Aa*
, \ \ rone pcpigeram, volens ea eani illiug qtioque guc , ,
ceggoribug permapere.cEt ego dedi vos coutemploa
et abjeciog i n omneg geateg, propierea quod viag
* ' - meag non cuslodislis, ged accipiebatis personag
, ' in lege. Pneclare ex iis quse paulo auie accide . rant illos commonet: Talia enim, i n q u i l , < UID
* , \, - vog palrare comperlggem, capiivitaii iradidi, ad
,
nibilum redaclog, el oroni gaccrdoiali bonore spo , \ liatos : quaadoquidem nullani mandalorum meo*
'
rum raiionem babere voluisiis, Iaio et aliis aeqiie
,
legera negligentibus cooperalores fuiailg, quog
\ ,
poiios a vobig emendari oporiebat. Sic enim i n ' telligenda sunt verba,< accipiebatis personag \n
D
611
TtlEODOIU MOPSUESTEM
lege; > id 6ot,repreeeadere adfersns tegem pec-

canteg noluiglig. c Noniie Dcug nnus vot creavit?
nonne P^ter IIDUS omninm veslrum? Cur ergo
tmugqiiigque giviglig fralrem vcelnnn profanare
teaiamentnm patruai veslrorum ? Atqui et vos
iftquU, et Ule, id est Aaron , ab ano Deo ereati
estis, quos eliam pari cara alque bonore dtgnatas
fwit: a-qtie enim illi vobigqae dixit :Bgo d i x i :
B i i eetie, e i Alii Allig*imi omnes'*; quod d i ettim eos apprime reepicil qui sacerdoialem 3 7 4
tugnlialcm, vei ducatom populi lenent. Unde igilur
laatam momm corruplelam traxistis, ot ille q u i dem sui lemporis homineg emenda verit, atque ad
offieiutn diligenter impulerit; voe aulem subjectog
sacerdotio fratreg vestrog negligalig, tanlopere
(
tS
, , \
, iv
. f \
; ! ;
;
, , ( )
(. 551) ' ,

, , , \
* >
,
.
\ ;
* ,
peccantes, ac propemoduni leguro mearuro obeer- ,

vantiam pedibus cooculcantes ? Quid ergo accidit f
,* ,
.
;
Vias. ! , 1 2 . Derelictus est Judas, el abominalio facta est io Igraele et Hierusalem, quia
conlaminavii Jodag sancta Domini q u dilexerat,
ei alienig diis sludiom impendil. Igiiur, quia et
populus illicila patraba*, vofcia taeentollbva
auiia ieJi e a r r i j a r f i iUvni gaUicittnto, destitifti
pn*Meafia mea m capiivitatetft abiietis : quia
nimirum cultu Dei neglecto, quera a vobis polisaimum vehemenli cura obgervari oportebat, ad
idolorum obsequium conversi estis. Atque ita a
eacerdolibt ad orones verba irangfcreng, qtiasi
et reliqui in eadein gticerdotum nequitia versa- C
renttir, communis castigalionis ergo hc addit:
t Perdet Dominus homiiiem qui batc fecerit, donec humilietur de tabernaculis iacob, et de oflcrenlibtig omnipotenti Domino sacrificium. Nisi ab
hoc vitte genere recesseritis, oronimoda vo* ruina
canctos corripiet-, ita ut in extremaro abjectionem tum reliqui deveniant: tum et vos ex gacerdotli funclione et sacrificiis quae pro aliis oflerre
airoulatis, nullam seti vos seu illt utililatem capietis. Poslhinc ad aliud illorum transit peccaturo.
Namque a caplmlaie reversi, ei data a Deo felicitate potili, ad lascivam versi vitam, priores suas
uxcree dimiserant, alque aliig oculuui cupidilatig
adjecerant: et illas quidem (-use longo cum eia
tcmpore vixerant, et raalorum eiiam captivilalig
. ', i ^ . ,
\ *
, . *
,
\ \
,
*
,
,
*

* ,
,
"

,
, \ . t ( , 5 5 2 ) ' , \,
,
, \ \
\ ,

* '
*
, \
, , parlicipes illic fueranl, 3 7 5

iemere ejece, ' *
rant,atque aliis per libidinem adbaerebanl. Jam
cum nallum miseris mulieribns fcrretur auxiliuin , ,
nec quigquam facta baec objurgaret, necessario \ \ (
injuriam ignoniiniamque non ferenles ipsw mulic- . ' *
reg, idcirco ad Deum confugiebanl roultig tum
lacryatig multisque ejidalibug, Dcique provideu- '
\,
liam iit in re desperala implorabant. Pmplerea sic
, \
loqui pergit
, , ,
/, . n
'
Pg I. LXXXI, 6
COMMENTARIUS 1N MALACHIifi CAP II.

GU
Et ba?c quae oderam faciebaiis:
', c *
VKRS. 1 5
, operlebattg lacrymis altare D o n i a i , et planclu ac
; \ * gemilu de laboribus. Adhucne diguum est respicere sacrificium, aut suscipere acceptabile de
,
manibas vesiris ? Operiebatis laeryoiis alure Do;
, (. 555) \ * m i o i , el plaactu ac gemitu ; quod non de lugenli , bus d i d l , sed de iig qui lugeadi causa erant. Non
* enim Deus mulieribue q u * ex lanlis angustiis atque injuria ad se confugere cogebanlur, suamque

oalamiuteio deflebam,exprobralurug erat quod ita sa
,
gerereni; aed paiet, Deum injariam facientibus e l
, *
bujtttiBodi ploratuiiro ac lacryaiarum auctoribus roe . riio iraaci. Ergo t operiebatis * dicit, p r o , operiein
, duin curabatis. I d vero agebatig quod a me prsecipue veliium est, roultoque odio dignura appaxet.
. , \,
, Quibug prseclare addit: < Num dignum adbuc t$t
me ad vestrura gacriQcium respicere, vel quod , "
libel de manibus vealrig munug accipere ? Nam
,
; > , , qui fleri poterit ut ego gacriflcium vel qoidvis
' aliud a vobis oblaturo admittain, quandiu mulierea
, vestrx io tol injuriis ac petulanliig quae a vobis
paliunlur, tanlo roe gemitu ploratuque paUant?

qaas aspernari, iadecorum mihi foret: adeo ut si
' , ,
' ; furte peccata vesira adversus me negligerem, baud
tamen vealrarum uxorum injurias asquo animo
*
, ' passurug siro. Par vero boc esl Domini in Evangeliis eflato : Si offeras mtmug tuum ad aliare,
*
ibique recordaiug fueris fratrem tuum Itabere a l i , quid advergus t e , relinque ibi munug 3 7 6
a l i a r i , ei vade pritig reconciliari fratri m o , et
, ; *
, - ^ tunc veniens offer munug tuum . Namque u l
illic vanain esse dicit oblationem atitcquam lasgo
, ,
gaiigQat; ita nunc ait non posse aliquid de vobi*
, 6*.(.55*)'
gugcipi oblatuin , qtiandiu bas iia a vobis injuriosc

traclatag cerao.
,
3
l u u u l
, ' , '
.
VERS. 1, 15. < Et dixistig, Cur ? > Uoc etiam
. \ '. , ;
, loco rursus verbum fdixislig,ait, pro, lantum naa , lum egistig; et quasi nihil egeritig, hoc animi
habitu estis in tanla nequilia. Poslea ostendeng
,
rei actae pravitalem , addit: < Testis est Dominui
.
inter le et uxorera adolescenli* tuae, quaro dege*
, * " ,
r u i s t i : quanquaro ipsa particeps lua erat, e i
u*or foederis l u i . Uaud alius lioc fecit (idest,
, , ,
nupliag copulavit, nisi Deus) el sunt reliqube
* ,
. , spiritus t a i . > Equidem, i n q a i l , olim et ab inilio
, constilui creationis, ut v i r i , patre ac matre r e l i , - cta , uxori propriae adhaererent, ut duo eggenl i n
carne u n a : vos vero tanlopere leges meas negle ,
xislig ut femiuam libi impliig ab adolescentia co *
, pulatam , et vitae tuae gociam, nulla intorveniente
cauga domo propria pulsam dimittaiig; cum qua
, ,
tamen tam grave exgiiterat ex nuptialibus legibus
foedus ; u l nempe caro una egselis, et communb
(69) , omnia inler vos baberetis. Poglea aihilomiaug bae
*
1
Maith. v, 25.
(69) Cod. pro .
Cf5
THEODORIMOPSUESTENI
16
dimissa, tam legitime tibi copulata, ad aliam <*. .

libidiue stimulante tranailig. Neqne illud reputag, , '
nuptins ob gcneris successionem constare, u l
srirps buinana, qua niorte exsiingtiilur, libero- , (. 555)
riiin geniiura conservetur. Quamobrem nuptiae
sticcessionis niacbinaroeniuni a Deo invenlae surrt: /
id enim aiunl verba reliquhe gpiritug tui,id est,
cunr. praseniis lemporia vitam deponere debeag , , ( prout diclum csl,t exibil spiritus ejus et rever ,
tetur bomo in pulverein snutii " > )ne totug perire ,
vidcaris reliquit tibi Deug sueceesionem memo ,
r i instar, et residuum substanua? pergonseve tuae. ,
Ea propicr respicientem le ad nupliaram causain, ,
oporicbai 3 7 7
c r e r i , neque peecare

contra legcs de hls a Deo nntiquitus posiias, ted
, , eas inviolatas cuslodire, et in priorum conjugio
^ 6
persevrrare, quas praedicias ob caugas duxistis, el
,
nou polius suadente Hbidine, diiuissis prjnis ad
,
, .
gectindas iransire.
, ' .
Tum mirabiliter admodum addidii: dixiglig :
< ,
Quiduain quaerii Deus aliud quam gemea? Quo- , ;
lwam videbantur ex illegiliinis etiam iixoribus
liberos stiscipere, Hoc,ait, facitis, non quia gacrag
, , , revf rcmini leges de nupliis a Dco posilas, sed quia

, *
ninre pecuduni ad coilum tanluinmodo alque ad
gtgnenduin incumbitis; vi tatiquain a Deo sic
,
comparati, Ha priores iixores diminilig, alque ad
, ' ,
alterag Iransitis, nibil inleresse putantes uirum
cx his ltberos suscipialig an ex illis : cum gcire ^ ,
deberetis, liberam propagalionig licentiam brutis ,
convenire; ralionalibug vero, nupliarum juxta Dei
, (. 556) legeg vinouhim, atqae cx big velle sibi gnccessio-
iinn comparare. Etenimbocetiamloco verbum,cdi- ,
xistis, ihaud vocem denotat; nam nec fieri poterat , ,
diccmtt, Deum nihil aliud qnam pemen quae- ,
rere, ged improbain mentig aJTectioneni vult de- ' , *
monglrare; et quod oninia agerenl, non tanquam
homincs ralionates, qui legibus dcbent divinis ,
vivere, sed more pecudnm roitum unlammodo , *
et propagationem.affectareiii. Dcinde legein quoque
p o r i t : c El custodite in spirilu veslro; et uxorem , ,
juventutig tuse ne deseras. Omai itaqtte seduli- . taie date in posterum operam, non absque
decente aflectu cuni uxoribug vhatig quag olini f) > duxigtis, neduai bag dimitlatis. Et quia ipse Dens , ,
per Moysem libellum repudii dari jussit uxoribus,

quania sit intcr utraraque rem diffcrenlia ostendil
,
dicens :
,
V E R S . 1 6 . Sed si odio babneris, dimilte, dicit
. '. ' , ,
Dotniuug Deuglgrael.tSi quando e x 3 7 8 acerbilale . **
muiieris, aut pravo ingenio, aut vitio quolibet eam
, ; ;,
odio dignam faciente, in bujusmodi de ca genten liam adduclus fuerig. luuc cani dimiltere mandavi,
,
baud eqtiidem ntiplialctn legem dissolvens, ged ex
, , rei pregentig adjunctis, non tam ob toam quere , ,
lam permitleng eain dimitlere, quam u i ne qnoti- .
9
r e n i
, , a n c
r e v
"Eccle.-xn, 7 ;
Sap. xvi, I I ,
6IS
COMMENTARlUS 1N MALACnhE CAP. I I .
67
-
, (. 557)
,
. \
,
; > ,
, '
,

,
,
. > ,

, ,

, ,
, '.
.
, ,
*
, . >
,

,
.
, *
dianig jurgiis cum ea conlttidereg el ne gravux;

aliquid longum lempus adduceret, ct foriasse eiiain
ad uxoris caedem manum armares. Sic cnim etiam
Dorainus in Evangeliis, Pbarisxis sclscitanlibus,
Cur ergo Moyscs repudii libelluradedit ?rcspondit:
Ob duriliam cordis veslri permisit ita Moyses :
ab inilio autem non fuit sic. Nam qui ab initio
creavii, masculura et feminam fccit eos, dixilque:
Propler hoc derelinquet homo palrein saum ac
matrem guam, et adhxrebil uxori sua?, et erunt
duo in carne una. > Hoc nerape a i i : Pulcherrimum
profecto erat juxta priscam legem in debilo oflicio
pefmanere, convictu junctos virum aique uxorem;
vertimiamen iras vestras effrenatas videns, pra>
cepit ut 6i forie natae hiter vos qucrelae graviore
exacerbatione iierent, uxor potius diniilleretur,
quain ex odio ad inferendae necis consilium vir
procederet. Deinde quia fieri poterat, ut causam
non prabenle uxore, cupidiiate allerius muiicris
odiuoi injustum simularet maritus, Revelabit, i n quit, iniquitas cogitationeg vestras. > Si ergo rebus
ila se babentitrus, simulala causa repudiaverilis
copulalas vobt$ oliin uxorcs, est vestrarum i n i quilalum inquisilor Deus. Ttim benc addidit: < Et
custodite in spiritu Tesiro, nequc focdus deseratis.
Tola menle debiloque animi afleclu noptialem
custodiie legem, el pacta inviolata servate, q u i buscum olim ad nuplialeia conviclura acccssisiis.
e
, , (. 558) ;, '
.
. ?. - C
VF.RS. 47. Sic absolulo de uxoribus sermone,
, \ , dieitet aliam IsraelUarum non nnquiliam 3 7 9
*
* * * tummodo sed impielatem. Mulli enim bomines
$ * , ' peccaia sua spectare nolunt, sed nec qnidquam ob
* Itsec patiendnm sibi puianl. Contra polius, a*gro
, ferant si quid moleslum eis nceidat, eliamsi i d
wifra ipeorum merilum saepe sit. Verum ad atios
, - quod attinet, irascunlur facile Deo, quod i i pluri , . miim peccenl, nec pocnag luant. Quod cum apud
* - nonimtlos quoque Israelitas lunc conlingeret, lioc
, reprehendens propbeia sic art : Qui provocaiis
Deum in sermonibus vesiris. Et dixistis : In quo
, ; provocavimus eum ? la eo nempe quod vos diciiis :
. , Oomis qui male facit, bonum est coram Doraino, el
, in bis ipse coraplacuit. Et ubioam est Deus j u 3 t i 3 ; > D tise? > Sed ne illam quidem prsetcrmitlam impie , * - talem vesiram, qua vos nesciiis quaatopere Deum
* * exasperetis. Nam verbis, Et dixislis : In qno euni *
provocavimus? hic pariier illorum animum accu-'
, ,
sat, ceu qui stc loquendo, impios se csee non
; ,
senlirent.
Et quaenam easet imptelas, declarans:
( . 5 5 9 )
Dicitis,
inquit,
videri Deura deleclari male agenti. , , ,
bus; idque inde apparere, quod ob lalia peccata
- pcenas bomines non persolvant. Quod si Deas juris
rationem haberet, merilo iilis supremum suppli , cium deccmeret. Quid ergo?
l a i !
. ;
PATROL.
GR.
LXVL
20
6(0
THEODORI MOPSUESTEN!
620
. I \
CAP. 1.
. '.
fERS. 4 . t Ecce ego mitto angelum meum, et
, *
inspiciet viam ante faciem meara, et slatim veniet
ad templum guum Dominus quero vog quaprilis, et ,
, ,
testamenii angelus quem vos vullig. Quia igiiur
,
baec dieilig, et justiliae caram ut punitio fiat, a me
exquiritig, mittam angelum qui placitis tneis subser- * ,

\iat.Namverba, ilnspicietviamaate facieoi ineam,
,<
boc dicunt; id est, iste dabit operam, ceu quidam
, , * ,
praecursor, 3 8 0
voluntatem meam exsequalnr.
Repenie auiein adcro illi ego quoque, operibug me- ,
mel manifesians in lemplo : quandoquidem in cun- *
ctis quae Dei decreto fiunt, ministeriura quidem an-

gclorum intelligitur, sed Deus in ipsts operans per
, t a quai fieri praecipit. Sic etiam manna cibum an
gelorum ceu ministrorum dicit: Panem, inquil, '

c angelorum manducavit b o m o ; Dei auleni ceu
dari jubenlis:Mandavit enim nubibag desoper, et " , ,
januas coeli aperuit, et pluit illis manoa ad mandti- , candum". > Porro verbuin < veoiel couauete dicit ,
, .
tanquain i n rebus angeli ministerio aclis, Deo iacto
conspicao qoi negotii peracti causa egt. Velati est ,
apad beatum Davidera: lnclhiavit coelos, et descen-
d i l ; etcaligo gub pedibus ejus . > Jd est ipsius ad (, 560)
, , ,
tuxitium noslrora venientis, ex operibus senstiio
capimus.Quare poelquani dixil : i Veniet in templum ,
,
suum Dorainus quem quaftrilis, addidit, cEltesia . " , c "
meati angelus quem vos vultig : demonstrang,
, ,
quodin rebue minislerio angeli effectis, praeaentiam
iuam Deus ogteadet. Ego igUur veniam, iaquil, ^ c *
quem peccatorum vindicem exquirilig. Aderit eiraul
.
angeius fcederibus ingervieng, quse g#pe vobiscum
, , ,
peptgi; quem quaerentes, ultorem comperiettg irang
greasionis illorum. Haec consentanea prioribug d i
xit propheta. Hanc autero de beati Joannis Baptigt

advealu pronuntiatam fuisse locotionem , non
est mirandam, quia ex rebus verum tunc evasit
. ^
effatuia, posteaquam praeeurgor atque roinister

decretorum Dei advenit beatua Joannes; cum eo que apparuil etiam ille, cui teslimonium dabat,
, , Chrislus Dominus, i n quo omnium bominum perti ,
cienda salas erat.
u t
ft
,
' ,
.
VEES. 2. gibi congenlaneug propbeia pro- D . '.

aequitur : Ecce venit, ait Dooiinoa omnipoteng. Et , * ,
quis guglinebit diem iniroitag ejug? Autquis ferre * ;
poleril agpeclum 3 8 1 ejug?Cam veneril, inquit, ; (. 561) Deug publicus baud recte factorum vindex, nemo , ,
vegtrura qui bsec dicere nunc audet, panitiouis gra- ,
viutero gugtinebii. Evidenler aulem big verbisprae-
dirit illig ea quae gub Macchabaeig eveotura mala
erant, quse gcilicel ob suam populus nequiliam
,
pertulit. Ideo qui hanc diciiouem eonvenire existi- *
mal Chrislo Domino, nec de alio quam de eo pro-
liantiaum, videtur ignorare rerum bic gcriplarum
^* Pgal. Lxxvn, 5.
ibid. 25. PaaL xvu, 10.
* Mattb. x i , 1 0 ; Marc. i , 2 ; Luc. i , 17; ,
COMMENTAiMJSlN
M A L A C H I ^ CAP. I I I .
(70),
, \ ,

, '
, , * ,
,
>
.

62
differentiam ab illas quafe in Christi Domini advenlu

per dispensationem acts sunt: qoi quaravig officio
judicis discrevit Judaeorum iroprobos a melioribus
credentee gibi ad meliorem frugcm traducene, incredulos pcena afflciens t altamen exploraiuin est, qood
generali ralione ecopumhabueritadventuesuiillum
quem beatas Joannes declaravit dicens :tEece Agnu
Dei qui tollit peccalum m u n d i " . > Tom in sequentibus proplieta magis adhuc aperit verboruui euorum scopuin. Addit enim:
^- * *. c
*fa*g. 5,4. Quisf ipse ingreditut quasi ignis
,
conflalorii, ct quasi herba fullonum. Et sedebit
conflans et purgans gicut aumm et sicot argenium.
, El erunt Domino adducetrtes eacriAcium injustitia.

Et placebit Doniino gacrificium J u d * i n Hierusalem
aicat dies ssculi et sicat anni pristini. > Verumla*
nal , men aliquid vobis emolumenti continget ex impacla
, poena. Namque ignis ioslar i n conflalorio argentom
. > (. 562) , ,
purgantig et aurnm,vel berb eiiam qttse fallonom

opera vastem emundat* calaioitatibas tunc tobis
- infliclig porgabit Deus illos qui gaeerdoliam imprabe
,
tractare aodent: ut b i incumbentibas roalig euran , dati, Deo posthinc offerant sacrificia, prout Doum
S 8 S aecet Jiulitiae vindicem, cui certe multo cum

timore sacrum miniaterimn pereolvendum eat, ceii
valenti comemptoree suos ptutire* Tunc Judai,in , quit, in arben Hierusalem grata Deo addueeat sa $ C crificia, gupertorig aHatte raore i n qua a justig per
,
tempora exsistentibus, recii officii aiudiogig, gacri .
ficia propria offerri legilimum erat. Nam ncque ver, , bacPurgabit filios Levi, neque item illa, Placcbil

Donitto sacriflcium Jud in Hieruaalem, conve,
nienter d l d a fuertnt, si quia ea Cbrislo Domino
,
coDgruere*judicet. Neque cnim fllii Levi lantammodo
* , tunc purgationem experti gunl* sed onines hoiui , , c nee: quibus idcirco congmil beaii Pauli locuiio:
, >
Exporgate vetus fermenium, ut sitis nova cousper * sio, icul egtig azynoi . > Sed neque Juds aacrifi ,
cium inurbeHierttsalem tunc acceptabile Deo :
imo coaira, cessante oroui eecundum legem apud
,
Hierusalem sacrificio, quia gimul cum loci pogsea, , . > aione dcgivit, exslilit poslbinc gacriflcium inauditum
' "
atqae ralionale, quod ob meraoriara passionig Domi *
nkas ac regurretionis, non i a urbe Hierugatem.
^
ged ubique terranim quolquol credidimug pariter
(. 563)
offcrimus.iCredeenimmibi, inquit, mulier, qtiia
, ^ venil hora, quando ncque Hierogolymig neque in to (71),
co isto adorabilis Pairem' .itVeiquecaugam dicens:
4
Joan. i 2 9 .
f
I Cor. v 7. ' loan. i v , . 2 i .

#
(70) Rectiog omnino in coromenlariie flieronym u s , Gyrillug ac Tbeodoretils Malachi verba de

loanaig laatum praedicatione Chrislique advenlu
explicant. Nofier auteni nore guo rem illam potins
* , Id est seeundum evtntum pUmorem
mavult inlelligere, etbuicquoque loco Maccbabalca
tenpora iroportune adiniscere ct accommodare n i t i t u r . Not prnpierea sunt contra Mopsuestepuni,
t
quagi (, Veterum cfiminationes. Cum

praedicatorum autem, alionifnque Patram Chrisiiana
magig praegentig loci inlerprtlalione recentiores
etiam critici uno ore conaonaut.
(71) HaiionaU tacrificium, id egl, abgque maloriali viciima. Confer lamen quae adnotavimti
l . V I , ad Theodori Andidengig De $8. nriaa i r a ciaium, p. 558.
625
THEODORI MOPSUESTEM
iSpiriLeeînquit,! Deuscst,eleoquiadoranteum, , iu spirilu ac veritale eporlet adorare: naiu Pater
, lales quaerit qui adorent e n m : > roanifeste oslen- , , ,
dens, se iilos quidem repudiasse, qui intra Ilieru-
salem ac Samariara Dei adoralionem circumscribe- * > bant; ptariaii autem facerehos veritatis aiuatores, , , qui ubique terraruro perinde oflerunt sacrificium , *
<realori oranium Deo ubique pariter praesenli.

* ,
, ,
, \ .
6 2 i
9 8
Verumlameu convcnienler baec Macchabaeorum

'
tempori dicta fuerunt; quo cum 3 8 3 plurima es- , , sent tuui eoruoj qui eacerdotio fungi videbanlur, , ttim etiarn populi peccala, objecit eos Deus bello
,
Macedonicae euccessionis, a quibus plurimis irapli-
citi fuerunt aerumnis. Sed Juda Maccabeeo tulclam , '
divin tcgis gereiile, belltimque pro ea adversus
Macedonicos reges suscipienle, raulta i n mclros , :
couversio uaiversa* gentis facla esl. Nam Dei auxilium nacti Maicbabaei, ei reges debeilaverunt, et , \
improbis Hloruiit aiiiiistris punilrs, ordiai ae pro- *
sperilati genlem totatn reetiloeranl: ita uteldivinse ; ( &> leges apud eam prsevalerenl, et omnte anlea late , * ^ grassans iniquUas expellcretur: sacerdoiiimi deai- , (. 5 6 4 ;
qae et omne hu}us propritim mtnisterium debila ritu tractaretur. Quod kem beatus Zacbarm i u suis ' , ^
significaVfit' sermoniboe. Roc Haqae nonc eliam dt- -
cit, nempe Quoniam jadicium posUilatie, tempus ^ aderit ciim veslra pcccaia punkmv vosquo mode- ( stiores mala infligendo efficiam, el quasi conflaiorio
*
a prrslinis peceatis pargans, comparabo TOB ad om
nium Deo gratorum officiorum observanliam, et , ,
quidem etiam ad placita Deo sacrificia efferenda.
Quibus subneelens, quoniam iitfligendae . pflpftse , ulilitatem narraverat,periectiorcm se iiscuraturura
, \
emendalionem, ila dicit:
,
, \ "

, , *
VERS. 5 - 7 . Et accedam ad $ in judicio. >
. '-*. t \
Id est, vobis apparebo veslra opera jodicalurus. t t * \ ,
ero testis vek>x super vcneficos, et supcr adtille- * .
ras, et super jurantcs i n nomine meo cum men- ,
dacio, et super fraudanles mcrcedem mercenarSi, ,
el viduarum oppressoree, et orphanorum verbe ,
ratores, et qui perverUinl judicium advenai, et <| , -
qui me uon liment, dieil Dominus omnipotens.
, , .
His verbis nimirum oslendit quol quatitarumquc , (. 565)
patralarum iniquitatum poenas daturi sint. Jam . >
loculionem 3 8 4 Testis veloxt dicit pro, Celerem
.
I pcenara adducam, quippe qui vestra omnla accu , , '
rale scio : et adversus omaioo cunctos, quotquor , * ,
libere, omisso liraore meo, nequitiae adbaerent,
* , , *
banc pcenam iadicam. Mox addit: ftuia ego Do- coot
roinus Deus vester, ct non immulor, Et vos, fllii
Jacob. non reccditis a peccatis patrum veslrorum, .
B
Joan. , 2 5 .
625
,
COMMENTARUJS I N MALACIIME CAP. I I L

\ * declinaslis a legilimis m e i s , nec ca cnslodisiis.
Ego,
, . >
palienter ferenduin
tempus novi. Vos vero summi eslis imitatores p a -
ioquit, semper mibi c o n s l o , et quandonam

sit s c i o , et puaiendi pariter
, \
lernoruro peccatorum, aeque ac illi leguiu mearurn
p r a v a r i c a l o r e s , oec de earum obscrvaniia solli-
, ,
c i t i ; quam ob rem justaui paliemini punilioncm.
\ , \
.
. - ' .
VERS. 8 - 1 0 . Transit denuo propbela ad aliud
' ,
peccatum, quod circa primiiias decimasque
\ ,
taiseranl,
, \ ,
. > ,
nolentes
eas juxta
legis
persolvere. < Reverliaiiiii ad i u e , et ego

1
coro-
constitutuin
revertar
ad v o s , dicil Dpminus omnipoleus. > Respiciie ad

m e , inquit, ut consentanea vobis a nie evenianl.
, \ '
c dixisiis : In quo revei temur ? > Quippe existi-
. \ ,
m a t i s , inquit, nulla reversione indigere : adco i n -
{ . 566)
, ,
* -
; ; \ ,
sensatum a me discessum fecislis! Num supplatilabtt homo Deum , quia vos supplanlaslis mc ?
Quod profeclo
bomines
adversue Deura auderc,
exlremse slullitia3 insaniaeque est. < E l dixistis :
, ,
quo supplantavimus le? S e d neque, dum ita age-
\ ,
r e i i s , sensum vesine absurdiiatis babuislis. Mox
peccatum r e c i l a n s , a i t : t Quoniani deciuiae priaii-
, \ ,
; * ,
tiaeque apud vos sunt. E t vos respicienies rcspipilis
ia ld ipsum. E t vos ine supplantastis. Nani d e c i -
" \
mas atque priiuiiias nequaquani
proul
legilimum
* ^ est eacerdolibns offerlis, sed ipsi relinetis. Allaaien

. -
quasi aliquod eraolumenium capere exisumantes,
et quasi 3 8 5 loaximam
, * *
c i a n t e s , nemps si quod opus est r e d d a i i s , nequa-
. , \
quam iniegre id vullis f a c e r e , sed exiguorum a l i -
aliquam
ulilitaicin spe*
quot atque vilium oblatione, quod legiliinuni est
* ,
praestare simulatis.
quani bominum
me decipere pulanliura facinus.
Nam
debilum legitimum
fraus
est,
Quod
sane
nibil
aliud
esl,
intcgre
non
\, ' -
persolvere, sed nialitiose cum Deo circa hanc s o -
lutioneni se gerere. T u m pergit dicere : c Annus
completus e s l . E t intulistis ouines fruclus
rea,
Anni certe exitus c s t , et atmi convcrsiones juxla
meaai ordinationem periodum suain complevcrunt,
in bor-
et rapina pauperum in douiibus vestris est. *
. (. 567) D unde fructuum
confeclio fil. At vos maluris de
, \ \
lellure sublalis fructibus,
ferre Deo debuisselis, primitias decimasque
afle-
'
r e u d o , nibii hujusmodi egistis ; sed evigua
quai-
dam
veslra inlulistis : ne hoc quidetn putantes, perinde
cum pro bis gralias re-
sacerdotibus projicientes, omnia in borrea
id esse ac si alimenta pauperum d i r i p i a l i s ,
quo-
rum gralia baec a vobis suppediuri jussum
est:
* ,
nempe ut el qui allaii deserviunt, et qui egcslalis
causa templo meo adsidenl, necessaria v i l x sub-
, ,
sidia biuc referant. Qutbus subncctit :
* \
, (72), . !
(7?) Vides sub lcge etiam Mosaica morcm paupcribns templo assisteiililius largiendi ulecmosyfiatu
prdoscrtiox ex sacrts opibus. Sic c l illc clandua apud
porlam templi spcciosam clccinosynam

aposlulo pclcbat \.\cl. , 5 ) .
Pctro
627
THEODORI MOPSUESTEM
628
. ', tp. c ,
*
^ , \
(,
, \
, \ ,
\
, ,
, , , -r
, *

,
, <
, > (. 568)
* ,\
autem voLis iiicolumes fructus omnes, largum vo- , > *
bis vite eliam vesira potum prabenle: ila ut ob ,
generalein apud vos copiam, cuucti etiam exteri
\
vos beatos dicturl sint, ei quod vere vobie Deus * pptitna quaeque decernit, dum terra vestrae pluri- , ,
niaiu prje caclciis frugtim abundaqtiam concedit.
,

.
YERS. 13-16. Deindc ad priores redit serroo. *. \ ,
ncs, quasi nova admoniliooe dignans improbos , \
illos ac impioe, aitque : Aggravavistis super me , \ * '
ecrmones vestros, dicit Dominus omnipotens.
, *
Asperls, inquit, conviciis me appetivietis. < Et
, , *
dixistii : Ia quo libi oblocuti sumus? Siccine
\ , ; > ,
ergo iie sensuiu quidein tantse blaspbemiae babelis? C ,
jUbique enim bic propheta verbuiu dixistis > > ,
p o n i i , quas} ipsis exprobraps gravero slupidiia- , *
tem, qua improbe agebant, nullqm rei sensum , *
capientes, ged iia in suis peccatis versaptes ceu , * \ -r
ai non peccasse existiniarenl. Mox quale fuerit , peccatiim edisserens, < Dixistis, inquit, inutile ease . * , ,
Deo servire. > Neque enim iiobis aliqua utililas *
accidil mandala servantibus : ncque Deum sape
* * *
deprecautibus boni quidquam accessil. Eo demum
res no$trae cesserunt, ut POS in angusliis pressu- , (.569)
risque languenles, beatos alios dicamus qui n u l - ,
Jam divinae roluntatis ralionem babent, quibus i n \ , , >
meliue res procedunt, quanqqara Deo semper , \
advcrsantibus, a quo |amen nihil detrimpnli pa- ,
tiunlur. c Haec obloculi sunt, qui timeânt Domi- , ,
n u m , unusquisque ad proximum suum. Haec
,
quidem, inquil, inier se invicem loqui non du- . , ,
bilarunl, qui simulabant se pro oipnibas alienige- ,
iiis timorero meum retinere. Quibus Dcus attendens,

inetnuriain eorum scripiam posteris reliquit, 3 8 7
,
proeo ipmpor^quopcenas parsolvenl biqui hiijusmodi
,
utuntur sermonibus, seque otnui gcneri nequiliae
addicunt. Secus vero, iiiliil boni non eveniet iis , \ qui mcas vere leges observabunt; quos equidem

tempore illo quo malos puniam, providentia mea
,
dignabor : sic nimirum declarane, se bos babere
* ,
in suorum uecessariorium i.umero, et onmia optima
*
iUis retribulurum : quemadmodum aliqtiis erga
, \ ^
propriura filiupi aQiccrciur, qui mullum sibi
\ *
< Revertimim ergo in hoc, dicit

Onmtnus omnipotens. Nisi aperuero vobie cataraias coeli, ei effundam io vos benedictiooem meam
donec auilicial. Et distribuam vobis i a cibum, el
non corrumpain vestras terrae fruges, et t i t i s vestra
in agro non inflrmabitur, aii Dominus oronipotens.
Et bcatos vo8 dicent orones gentet; quia eriiis lerra
desiderabilis, ait Dominus omoipotens. > Agesis,
inqutt, eonversi bac omnia eroendate. Videbilis
enim, quomodo vobis ego copiosum iiubrem praebebo, et quomodo fruguro copiam ad satietatem
suppeditabo. Id enim 3 8 6 denotant verba, c Benedictionem meam donec sufficiat, > ut ex bis piague
vos habeatis miirimentuin. Namvcrba, iDistribuam
vobis in cibum; id signiflcant, Consmabuntur
YKRS 11 12.
629
C O M M E N T A R I O S I N M A L A C H I J E C A P . .
650
, amortm orani tempore oetendiseet. Doinde ad .

dit:
converteroini, e i cernetis inler juslnm et
. '. t \ ,
, \ ,
injoslum; et inler faniuhntem Deo, et non faran
, \ - laalem eidem. Tunc manifesta flet distinctio
. justoruro ab iniquis, et eorum qui servire Deo etu , , duerunt ab ilbe qui nibil pensi i d babuerbnt: item
, inter inflictam improbis poenam, et inter bona pro , bis imperlita : omnino discretto erit inter malos, et
(. 570) ,
intcr bonoa. Ait aatem bsec consentancc diciis an , tea de rebus setale Maccabaeorum fuluris : quo
, tempore quolqtiot fuere mali i n populo gravissl
mam passt sunl supplicium ; maximamque vicie eim nacli sunl a Deo auxilium qui virtolia seetalo , res fuerunt. Quare ob dictorum coBflrmalionem
, & ftie proseqailur
(
. *
. '.
. '-. t "
, *
, *
,
*
. > , ,

*
* -
; t
,
. >
*
,
( , 5 7 1 ) , ,

*
,
,
*
, ,
,
CAPUT IV.
V E B S . 1,2. Quia ecce dies venit ardens slcut d i banua, el comburel eos. Eruntqne omnes alienigeoa
oranesque agentes iniqua, sicut siipula. Etsoceendet
eos dies veniens, dicit Dominus omnipotens; e i
non supererit illorura^radix aut ramos. Itlo, i n quit, lempore Unquam ab igne comburenlur allenigeniB omnes; e i nequitte operalores stipulia i n
alar a corripiente eos poena destroenlur. Et de
improbis 3 8 8 piidem ait baec. De timoraiis vero
q o i d ? i orieturvobistimeotibus noraeameum eol
jualilie, et sanitas ln penni* ejne. Yobie quidem
inulta, ot par est, gloria erit, a Deo propler vestram
erga eum beDevolentian coacessa. Turo et omnl
malo expediel, alie veluti providentia sua tegens.
Nibilque diffcrelis a vitulis qui vincalis t o h t i
multa cum voluptaie exsiliunl. Dominabitnini
eliam iuiquis, qui qtiasi cinis pedibus veetris etiberunt, qoia illo lempore cura mea mifda vel levamento digni habebuntur. Haec aotem ait, aC sspe
dixi, de rebus quae Maccabaorom tempore couiigeniDt, cum suum praebens aaxiUam Deus, maloa
pcena implicuit, in solatio aulem et prosperitate
eos constitait qui leges tpaius protegebant : qai
carte puniverunt atque domuerunt omnino adver-
, D earios snoe, non ex alienigenis lantun), veram eliam

ex popularibus suis.
~ quo cunctit iaaotuit qaid
! iatereeset inter Deo eervienles, et inter coolrarium
, agentes; qua de causa b i gravissiroam poBaam
, ' pertulerunt, i l l i aulem proeperos snccessus felici laleroque plurimam nacti sunt. Et propbetia quidem
, - beati Aageli iia se babuit, quam de rebug lum sela, ' , le illa, tum sub Maccabaws, ad lsraelius perliaeutibus fecit.

. H ,
, .

Quia vero poslreinue Lic omniom prophela
ruro fuit, qui suas scripto prophetias mandaruat,
, recle se facere judicavit demoastrando deinde le ,
gis cessaliooem, c l qiua poslea essent consecutora.
f
THEODORI HOPSUESTENl
636
jus quod oslendebaior: quam ei verii dixit, ut probibitus introitu paradUi, merilo castlgaretur.
assidaitate molus coruscans, terribileoi et majo- Non enira invieibiles quaedam virtates dicit chercm videali timorem faceret. Cbembim vero ani- rubim hic, sicut quidain arbitraalur: qnoniam non
malium dicit quasdam formas terribiles el poien- aliquid valebat invisibilis oatora ibi, curo sensites tremefacere videntem. Sicut enim nos aaima- bilis visas esee deberei, et q u * Adam caeUgaret.
lia quaedam forsitan januis constiluioius, sic Deus Nec igitur flammea framea aalura erat ignis, sed
fiammeam Crameam constiUiit el cherubim, ut per lalis visua: nec cherubiie animalia, sed vigut
eam, qoae est terribilie de visu, Adam cum limore lalig.
FRAGMENTA A L I A
I N GENESIN.
Ex Caleaa Nicephori moaacbi, Lipei 1771 ia-fol. ().
CAP. I .
V i A S . l t . Theodori. Fiant luminaria in cctlo,

ait, noo ei adberentia, sed velut super illud degiiuatuin sibi eursuoi perflcientia. Pariler enim de
Adam dictum est : Po$uit etttn in paradiso nou
eaae terne affixum, sed super terram huc illncque
vaganlem. Simili ralione jubet bic luminaria ia
firroamento cceli reponi. Recie autein adjicit ad
UluminaUonem smper krraro, quaei dicat, o i terras
ieserUat. His eaim de causie ia ccelo eoltocaia
anot.
. '.
. *. . * , \,
, * '
, .
, " &/<,
\ , *
* " .
, ixl ,
.
\ .
9
. .
CAP. I I .
2. Et consummavit Deut in rfte uxto
opeta sua qum fecit; tl requietU in die scplhno, el
oetera. Quibus declarat, ae die aexio ita cuoeta C
consominasso, u l nibil novi deinde iis adjiceret,
quaado oaini ex parte perfecla videbanlur. Septimo aatem die operari desiitit. ldeo auiem isium
4iem adjecit, quamvis o n a i opere vacuoui et
ab omai creaiioae liberum, ut illo hujusoe diei
otio probareC omaia jam prorsus perfecta esse.
Quod eaiui et primo, ettecuado, et terlio, et quarto,
et-qointo, el sexto die semper quid novi proiulerat,
quod crealioni deesse videbalur, manifestum fit
ideo eum septimo die ab omni opero abslinuisse
tit istoiotio dedararet creaiionem tandem consuminalam esae. Septem ergo dierum aamero definivit
dierum seriem, cum idem eex illorum dierum
apaiio facere potuisset, quibug creattonera periecit. Sex igiuir t&ti dies rationem praebeat eoram
qiue facu aunt; septimus autem iadicat cuiicta
flnem suum contigieee, et jam nalla ex parte
deucere.
Manifeelum quod nibil novi post sextum diem
factum a i t , licet quotidie et plaatae et eemina et
aaimalia nascantur. llaec enim noa nova, sed ad
formani eorum qu& prius condita suat, et ad earadem legeai, juxia indtctaro ipsis a Deo beaediclioem, singulis diebus crescuau
VEBS.
4) Titulum iotegrum vide infra.
.
iv r*J
/ XTQ ,

^,
,
, ,
.
.
, ,
,
, .
, , ,
, ,
, * ,
,
. "
,
, *
, *
,
.

, ,
, * , *
, ' ,
* ,
* .
67
FRACMENTA IN GENESIN.
638
.

V E H S . 7. Animalia quidem ratione deslituta
, vilara obtinent, dum Oalu spiritus animantur qui
, per aera; homo aulem ipsius iromorlaHe el p r a . ' etanlissimae naiurae particepe. Insufiavii eaim Deut
, in faciem ejus tpiracnlum vita et faetutett homo in
. , \ - animam viventem. Alia quidem servire et obedire
, \ .
jabenlur, alius vero dominari et regiare.
, ,
Non dixit autero, Facta e$t caro in animam viven* , t e m , sed, Factus e$t komo in
, noroea hominis nsurpans, otrique scxul com. , ' mune. Sane hac appellaiione deeigaabat utrumque
. conjungi; distinciione aotem creationie natura*
, ,
discreverat, illo, el finxit puiverem de ferra,carneiB
, , indicans, illo autem, et insufftavit spiraculum vitm
, declarana animaro; deinde utraque simul a d d i l : E l
, factu$ e*t homo in anmam mentim:
^ .
. \
Yaas. 8. Videtor nomine Edem non parvam
, ( , terr pariem appellasse, sed illam oronero regio . nem quae ad orieiitem, qua paradisus erat. Magnum
, eniia fuiese paradisum declarat illud quod flumine
, irrigatus fueril, in qualuor maximo flumine diviso,
. * - " quod dein ad exteriora ferebatur. Etpaulo
poti:
- Nomlne Edem designatur non paradisus modo, sed
, , regio externa haed parva, quae pare putabaiar
aae Edem, paradiso autem adjacebat. Unde de
, , , . Caio d i x i l : Egreum e$t antem Cain fade Dei, $t
" kabitavit in terra Netd eontra Edem (Gem. iv, 16).
, Crcdas igilar eos prius in Edem babHaviase, ubi
f
Natd, , . ' - g
,
.
, 0 , ,
, ,
. " ,
.
, , .
.
. \
,
, . ,
, . , ' d
Deusipsie apparuerat. Qaandoautem postca e locia

illis egreditur, propter nialitiam suam procol a
Deo rejectas, deinceps alium locum incolit, N * d
vocatum, qui contra Edem priorero ipsiue sedem.
Simili ratione dicitur Adam e paradiso ejectus,
contra paradisum eollocari. Ex omni igitur terra
elegit Deas ad orienteui cootiouam quarodaro regionam, qua paradisum insltiueret. Quam etiam
homini crealo incolendam tradidil, ipsum veneraturas.

Vfias. 19. Non quasl alia animalia poslbaec de
tcrra fiuxisset, sed oecasioae dala, illa rarevs
meinorat q u * anlea facta fuerant. Vox aalem atfâcHebraiciB Hnguae proprietas. U l eliam illod :
produxii adhuc Deut de terra.
. .
CAP. 111.
. *.
*
, /
, ,
* , ,
,
,
. ,
, *
,
Ysaa. 7. Ineple qaibuedam visum esl impleui

fuisse quae diabolus ad muliercm dixerat, hisee:
Aperkntur ocuii vettfi, tritis $icut dii,$cie*te*
bonum et maium. Docuerunt hoc, quia propbda,
guetato cibo, protinus a d d i t : Et $unt oouii
amborum, et agxoverunt quia nudi erant. At ooiandum est baec multiplici ratione inter ae diflferre.
Nam diabolua oculoa eo sensa aperiendos dteil,
quasi mena acrior fatura esael, et facolut
ad exemplar Dei anlmo intaeadi l boaum a mal
640
discernendi. Niliil atitem aliud declarat propheia $

,
nisi eos nuditatera suaiu ensisse ac de ca eru * lmisse. Prius cnim nec eam observavcranl necca
. , ' ,
cruimerant; postea vero ista nudilale ita afliciun ,
^lur, ut a iiUellecia, slaiini erubescant. Neminem
,
.fugil animo iuesse rationem c u r , re visa , nuac

sic, nunc alilcr moveamur. Infanles eniai non
. , ,
.pudet nudiialii siue, neque balaeo ulcntes; non
quod eain videant, sed qiya bic aspccUis, u u l - ,
,
los pravos sensus apud eos cxcilal. Adam igiiur
, ,
,ct socia, reccQS nati, peccato oondom inquinali,
,
\e\ ne uHum quidem iualum suspicali, neque nu .
dilalem, neque aliam nalurx suae forniam turpem
, exislimabaiU. Postquam autcni pcccaverani, a Dei
legibus abborreiUes, Uu>c eiiani pcrceperunl, j u - , ,
bcnte Deo, pudoris scnsiiiu, quo a peccaio averle ,
rcnlur, ct pessimus quisque repr imereliir impelus.
. ,
autem de rganis erubuerimt quae ad pro , crealionem liberoram inserviuM, u l pudor bic &
botnines prorul ab omni iiilemperanUa delorreret.
,
.
^ .
. V E R S . 8 . Quando vocem Dei deambuiaatia,
. * '. ,
adbuc folia consuereoi, audierttni, abscoa ,
lierunt se sub lignum, u l videtur, noa divorgum ab , , *
j l l o cujus folia consuebaai. Iloc aulem idem erat <(5 . ' 4c<)uo Hiandatum pepceperaat, testante propbeia <: ., ,
Piam absconderunt $e, a i t , in medio liani potadisL
-, kr . *
i)e illo auienu fruciu manducalo, felia decerpse- , , ^
r u u l , proptcr verecundiam euam de uuditale. Alqu
.
Jic eranl profeqlo fici, ergo ficu$ erat arbor de C ^,
iqua mandalum acceperaut. Negaot ajiteai boe non- , * . '*
nulli, stulle, ai faklor, exisiwuanles miruoi qki ,
fuiese Hlud Ugnura, eon cogriaDlcs quod peccati , ,
poadus neque a, qualitate ligni pendet, neque a
, ,
uovitate cibi, sed a legis coadiUoae. Quae quali- ,
jCunque modo violala f u e r i i , eadem p r i l usqup . " '
culpa.
.
YERS.\T. Audivi nonnullos dicentes :.Si Deus
. '.
jprsevidit Adam iegem violatururo, qua de causa
-, ,
praebuit buic transgressionis occasionem, ferendo

Jegem? Respondcbo eum ideo bsc fecisse, qtiod ; ,
sciebat mortalitatem boroinibus profuturam. Nam
hmnortale&qui sunt, inaeternura labtintor. Nostri
,
ergo inlererat ut solulo corpore mortis, simul et , , solveretur corpus peccali. Oeus autem noa con-
stiluit nos protinus ia optimo (mortalitatis scili , ,
co.i) statu, ne propierea accusaretur quod immor- .
, ,
talitatem non ab iallio dederit. At prius slatuit
illara legem, quam noverai negllgendam fore. ,
,
Qaa ratione probavit bomines, etiamsi obedienlibus immartalitas promitteretur, rebellibus aulem , ,
,
inteaderetur mone, adeo nihilominus de ooadtiore
el benefactore eao d u b i u t u r o s , t ^perarent se .
ou solttm tamortaliiatem habiteroe, ei non obe- ,
diiasent, eed divinitaiis etiam digmiatem consecu- !
turos esse. Quod ai caro etiam eoram iinmoiiali-
, ?>
laiem eortila fuiaset, quanto magis credidisseni sc
3 , \ ,
afcos per iaobedkntiam fuluros! Quos enim ncc
:
PRAGMENTA GENESIN.
642
. impendcns niors ad observandum mamlalum mo*

,
vcre valuit, iidcm inimorlalilatis munere conlir| , m a t i , securius eibi xlernam ruinam pcperisscnt.
, ,.
Primunl igitur osletidit Deus legis conslittiiione,
] . " ol per banc Adami inobedieatiam, iiobis prodessc
? ,
mortalttatem; ac deindc raortates aos insihuit,
,
simul reprehensionibus nostris occurrens, el com-'
. "
modis nostris inseryieas. Quod enim mortalea nos
efficcre decreverit, probat ipsa maris efe femhias
, , distinctio, qua facuUaa ltberos creandi vel ab
iniiio data. Ad morlalem igitur vitam consliluii
, .
fuerant bomines; mandaii auiem lex el liberos nos
constitait, et exercendae voluirtatis occasionem prnebuit, et declaravit quantum nobis prodesset
mortalitas.
. '. Yias. 22. Rogastte quid sibi velint iRae t n . ' , - nieae peWlce. Quod si - ex immolatls animalibus
, vesles conficienda?, manifeslmn genus istorum
. " ^ aninialium ad exitum esse perductum. Detis autcm,
, ,, nuper ca condiderai laasculum el femiiram, nfc
, - unquam quid staluerat, uade coocludene possimaa
, quod animaJia maclari jusserit,, dum noudum car nem edere hoiiiinibus Hceret. Absurdius ctiamforet
, contendere Deum tunicas ex nibilo feoisse, qni
, * hominis condtttone crcalioni cx nibilo finem i m , - pestiit, tanquam in illo remm omnium perfeciio . 3, * n*m consummans : unde ctiain apparct, lunicas
. pHficca9 non ex nibilo factas. NOM altenderunt
, , , autem, nt mibi videtur, qtii bac de re inquirnnt,
pfdfesvocari non solmn quse ex animalibus, sed
, , ^ efciam qutt ex arboribus, qure cortices nominari
. , pterumque solent. Ab arboribns igitur opportunc
cortice insiructis desumpsit Adam vestimenta sua,
, * docente Deo qua raiione hoc faciendum sit.
, .
TERS. 24. Non invisibilea qmedam virtufts
. \
, vecantnr hic chernbira, u l i phtribas vistim fst. , Qaid etiitn praestitisset iltie invisibllis nafttr*,
. - cum sensibili gpeelacalo Adam eradiendtis efal?*
^ , * Nec flammea igitur rfaomphâ tgnie eral natnra,
, ' sed ila apparebat; nec erant cberubim antmalia, '
$. - sed ila videbantur. Nam Ezccbie* quoqne v i d l l
- cberubim quadruplici facie instniclo, licet lali*
non sil natura invisibilis. Al cberubim vocai quod6 ,
, , cuiique polestale pra^tai; sic dieens, Qni ttdet
1
, ' , , D P
êrubtm ( Psal. xcvm , \ ) , quasi dicai, qai
poiens cst rex ; iia etiam, Ascendit super clierubim
, .
, * , * ei volavit (P$al. xvn, 11), bocest, roulta cum po te^tal^ apparuit. Illud igitur, ordinavtl chtrubim, ,
, idem sonat ac : Potentem ei terribilem quemdam
vrsionem ac forinam , tanquam anionalium , ante .
.
aditam paradisi a m s t i l u i t , qua Adam avericrelur.
CAP. X I X .
. '.
V
E
B
S
.
5
.
Nonerant
natura hominps, scdesse
. \ , *
, , * videbantur; nec comedebant nt bomines, sed vide , bantur comedere cernentium oculis, sublaiis divina
potentia qtiae offerebantur.
.
VERS. 3 1 . Non Indulgcbant igitur libidinis
. \
, ;. " . mutibus, sed gcueri suo parcebant. Unde tenia
dignce.
su
er
643
TOEODOIU MOPSUESTENI
6U
Vaas. 52. Funim se cum patre miscent. Non

. '. .
^ .
fugiebat eiiim eis sobrii pairis temperaatia.
CAP.XX.
. K'.
Vtfce. 5. Noa inleroperanlia. inqu.it, volui com

ea conjungi, ted magni eesecredidi, ai nrolierem
aaacUm et v i r i sancti eororem i n matrimoniom
ducerem.
. '. , , . * \
, ci .
. '.
CAP. X X V I I .
Ycas. I . Hoc quoque divinae grattae opus, ut
. /. \
iaterim ope Rebeccse Jacobo benedictionem eub-
'
ripere liceret.
16 .
. '.
CAP. XXVIH.
. '.
Ycas. 18. Superfudit Jacob oleom in cacumen
lapidie, et vocavit locura. Dorous Dei. Hlc aatem , , .
flgura Mosaici taberaaculi, qaod constructum et ' *
\ , .
edificatum anxerunt.
CAP. X X X .
. '.
Y B R S . 3 9 . Quando i n Mesopotamia sobalbae

oves quaerantur, nigraque caprae, i n Palaeslina
autem coiitrtriom valet, coromodie inserviebat
patriarcbarum res ante ^.
. '.
, ,
,
.
CAP. X X X I I .
. \
Yers. 1. Jacobo a Laban liberato occarreronl

angeli, profecto a Ificbael priacipe Israelittmm
nisai. quippe qui illis proerat, dicente Gabrlel ad
Danielem : Mickael prineep$ vester (Dan. n , 2 ! ) .
Quando eaim liber a rormidioe Labao, Eaavum refarmidare cceperat, docetur Jacob ab occurreatiboa C
angeKajâe occurgum eoram limeat
*
Irem erant.
. '. , $
*
* * ,
, 6 .
, ,
,
.
Yers. 24. Transmissis omnibug saig trans

flumen, solus lunc remanet Jacob, et luctatur com
qttodam ipsi apparenle. Hic autem certe non afius
pneter illam qui saper scalam iacumbebat in Bethel viftaro. Angeli autem qoi asceadebant et deacendebant i u eadero, noa diversi ab eis qaibus
orcurrerat.
. '
, \ ,
. \
.
\ ,
.
Yers. 26. Non alia de causa dicit angelus :

Dimitu mi, quam ut Jacobum excitet illique occaaionem praebeat respondendl : Non te dmiuam
%%Hi me benedixeris.
. '. , , , \ (5(
, ,
.
Vers. 27. HIc aatem rogat: Quod tti nome*

tuum? ilU dixit : Jacob. Et dixit ei: Non tocabitxr ultra nomn tuum Jacob, sed hrael erit nomen
tuum : auia invaluitti cum Deo, cum kominibu$
fottn erw. Sufficiens libi benedictio, ait, colluctatio cum Oeo; maxiroam iibi sigaorum novum no*
n e a larael, quod interprelatur homo viden$ Demm.
Sane ai angeleg vere fuiset qui apparait, perperam
vocaretur Jacob Israel,curo veruro Deum non vidisaet. Deut erat igitur idem ac bomo el angelus;
. ?. $, ;
, . ,
, .1
,
. , ,
. , A r . *
,
.
. '. , \,
Yera. 25. Vidit autem, ait, quU non valet erga ,
tmm, Uligit latitudinem femorii eju$, obtorpuit. . ,
Jacob vidit quia non valel erga angelum, angelua
,
aatem leiigit laliludiaem femoris ejus.
D .
645
FKAGMENTA IN GENESIN.
C(6
, \ * . omnia vcrc: sed homo, quia incarnatus;angelusex

' , * , - oflicio; Deus autem natnra.
* .
. '.
CAP. XLIV.
. *. ,
Vers. 5. Condy \ n i l praeter pocutam a l , , gnillcat. At illud, Augnrio auguralur in eo indica*
, , , illud fuisse prastanliug, tanquam principia, hoc est
. " poculum quo inter solemnia ulebatur. Innuit ergo
rea eos vel ipsius imperio invidisse.
.
CAP. XLIX.
. '.
. *. Vers. 4. Cum ea sii aquae n a l u r a , u l admoio
, , - igne effervescat, et renioto igne bullire prolinus
, , desinal, eadem ratione, inquit, ne pereag, neque
* , , , morle omnino evanescas. Hoc enioi declarat illud.
. , ticut aqua e/fervesca$. Quamvis peccato lue, ait,
/ . , , exiiium tibi promerueris, ne taroen pereas, nec
, higlar aquae tollarig,necexglincto quo ardes calore,
, , - progenie oumino careag.
, .
Yers. 10. Noniinalo agino sev pullo, c i i s u . '. , ,
' , persedit Dominus ante passionem suani, nuae e l
. ipgam passionein meraoral. Lavabit in vino Moiam
, . suam, el caHera. Scripturai mos est vino poenag el
* roortem figurare, titi in i l l o ; Caiix in manu Domini
, vini meri (P$ai. L X X I V , 8), quagi dicai, Penea Detim
, est.poenis affligere quoseonque voloerit. Quando
. igilur bic pagsionem et mortem viiium vocal, bene
, adjeeii in sangttine uv esse amictum eju, u l
* C saogutnia nomine passionem manifestiug declara
ret. Stolani aulem appellal aggumptam gerri for. main. Saiis aulem apparet vino vesles mundari
. , non posse; imo vino protinus ita polluuntar, ut haee
* pollutio non nisi diflicillime deleri posgil. At cum
, - bominibus roors vitae depositio, Douiino autem noit
. ** v i l a depoaitio, ged translatio ad aliam meliorem
, , vitam, quam e mortuis resurgeng accepit, ideo <tt c i l : Lavabit in vino ttolam guam, et eaetera. His>
, enim gigniifcat mortem Cbrisio non ad poenam
, , dari, ut caetarig, sed ut exinde illugtrior appareat
, immortalis et incorniptibilis factus.
, , *
, .
. {?. r j Vers. 12. Gratifici oeuii eju$ tuper vinum, et
otrov, : . candidi dente$ eju$ quam lac. Quando oculi boroi ; - num vino dedilorum gubcruenti videntur, indicat
hig Cbrigium posi paggionem et niortem novam
, ,
speciem acceplurum. Adeo aulem meliora gortieiur
ut lacte candidior appareat. Nam ex dentibus,
, . tanquaro ex parte, totum vuk gignificare. Insuper
, , quemadmodum dentes labiis occullaniur et dein
* - aperlo ore apparent; ila etiam Chriali candor lem , pore mortig occultatus, poslea omnibus per resur . rectionem apparebit.

.
9
047
THEODOIU MOPSUESTEM
FRAGMENTUM IN E X O D U M .
CAP. XXVI.
. ( 7 .
Yers. 55. Caudelabrtttii erat symbolum diei
. '.
a Dco perfecti. Unde eliam septem lucernas habe- . " \
,
bal, qeibus hebdomas dierum Agurabaliir. Ita q u i . .
dcm consLilulum eral prins labernaculnm. At simol
omnia Ogura posterioria, Naoi arca leetamenli indi- . ,
cabat cullum et agnitionem D e i ; Ubulae aulem \
lestamenli qu in arca, ct virga Aaron significa- ,
bant divinum cullum legis observatione el saeris r i t i - ,
>
bus periici. Urna inanna babens commendabal menioriam temporis, quo ita a Dco erudili, manna i n , \ :^
deserlo vescebanlur. Declarabat etiam aureum i h u - , ,
* ,
vibulum gratam esse Deo et accceptam virtulcra
qu bie perficitar. Innuebat aurom ex omni parte .
,
liitiil in terris Deo magis placere quani hominuni
circa pielatem sludium. Cherubim quse desuper .
,
crani, erant mcmoria invisibilium ct miuistraloria\ \
rum virlulum. Quas intcr Dcum versari decebat
. ,
cntn invisibilibus virtulibus, tanquam ininistris,
ifti soferet, et per ea cuncta pcragere quae ad u l i - \ *
IHatem animarum nostrarum pcrlinent.
, , \
.
EJUSDEM
EXPOSITIO
THEODORI
PSALMOS.
cateaa Corderiina ia Pealmos, msertis sao loco fragmentis aliaa editis.
C
PSALMUS I .
VERS. .Theodori Antiocheni. Cura Deus proprie
beatus sit [Paulus enim ait : Beatus ac solus potens
(/Ttm. v i , 15)], hujus uos appellaiionis participes
effecU, ut qul etiam fidelis dictus s i t : Fidelis
enim, inqutt, Deus, per quem vocati e$ti$ (1 Cor.
i , 9 ) . Et, Dcus fidelis, et non ett iniquilas in ipso
(Deut. xxxii, 4 ) . Sic etiam deos vocat, juxta i l l u d :
Eqo dixi:Dii
e$ti* (PsaL t x x x i , 6). Nomen itaque beati, fraclus cst perfectionis i n virtuie.
PSALMUS I I .
YE*S. 1. Theodori Antiocheni. Non dicit genles
absolute, ita ut omnino onones comprebendi pute- D
'.
. '. .
( , ),
, \ .
, \, , ' oi .
, .
\ , , ,
. , * .
'.
. '. ( I ) . ,
, , -
(I) Speravi qoidem majoree nte partes edttarum

comuientariorum Tbeodori Mopsuesleni ad Psalmos; vcrumlamen non semel comperi reliquias
ejus in catenis obvias, modo esse Theodori incerli,
modo etiam Tbeodoreli; praeter mullas a Corderio
pneoccupatas. Itaque ne quid ambiguam ederem,
illa lantum mibi segmenta vindicavi (t. e. (ragm.
in psal. u , , , , , v n i , !X, x i , x u , x i u , xv,
x v i , x v i i , x x v i , x x v i i i , x x i x , XL , XLII , qua' $ui$
tocisintcTseruimus.
E D . PATR.), qua? Theodori noininatim Antiocheni nomen gerebant, quo titulo
semper inteHigi Theodorum i l l u m , qui f m i Mopsiiestiae episcopus, exploratum est. Edita itein ab
aliis recodenda non judicavi; et cum otio minime
abundtm, duos tantum evotvi codices, nempe praeslanlem ac velerem Vat. 7 5 4 (A), el recenlioreni,
sed multo cepiosiorem Vat. 1682 (B). Laiinaiti
denique brevium borom excerplorum iranslationem
aliis si volent faciendam permisi. Mibi inlegram
in proplietas commeiitarium de Gvxco Latinum
fecisse saiis est. (,'. nov. Patr. Vi\, 3 9 0 . )
9
Exrosmo
U9
I N PSALMOS.
, \ I0r}, t U , sed gentts, quaaidam exceplioocra subintelli* [ gens : cum Judxi (Cbristum) apprcbcnsum gentibus
], , tradiderint, propterea baec i n q u i l : Quae ista causa,
* , , \ aut qaodnaui facluui, u l populi cuniraipgum com * ,
movereutur, aique in manus geniiuin traderetur?
; , ,
Frtmuerxm auleni progloriali gunt,
, '.
. *. ,
.
Vpas. 7. Qui ante saecula erat Filiug, bodie

nasciiur boiuo iacius.
. *.
, * *
, ,
, *

* , ,
; , \ ,
.
Veag. 9. Noo ad deetructionero ac ruinaro confriagil, sed ad resiaurationem ; ad boc enim agit
ffgukis, vasa domestica coniringeag, cum opug
Agmenii, uomlum igae coctum , nec aolidum oeo
pururo galvavertl: liis leglificaiur quoqua beatiig Je
reniiag propbela ex Doo loqueas : Nxnquid sicut
figulut i$ie non potero hoe faeere vobii, domus /fmel, dicit Dominus f (Jtvr. xviu, 6.) Hoc egt dirulog
resuurare et ia prisiinum siaium regiilgere.
. *.
, ,
, , .
, ,
.
. '.
Vsag. l i . Cum, Dominumlimenles, recle agaraus, plurimara ex factis noslris lastiiiaro referiinus,
conscienlia boua maximum semper gandium pm*
beme. In tremore aulero, hoc est in compunclioae,
nequando Dei gaudhim \\\ gaudium rooadt rclabatur.
Vaag. .12. Yeaem$oter nog Domioi doclrinam
amplecli volens, merjto voce apprehendtte uiitur.
,
.
.
2* * ,
.
,
.
**
'.
. *. , ' , ,
,
, , ,
,
,
. , ,

( , ,
, ,
,
),
*
.
%
* .
. '.
, 3 .
, .
* ,
,
,
PATROL.
GR.
LXVI.
PSAUiUS1U.
VEIS.
2. Hoc roanifesliu osttndilur eub Pa
vide bunc ptalmum fuiaae scriptum. Uoc enira

iutguni proprie dicitur de bis qui, priiauip ditio*
liem sapieaier redacii, beUuio postea moveruat.
PSALMUS V.
VERS. 9 . Deduc me et dirige in fmpectu tuo

viam meam, hoc dicit pro Reduc me : eteaim In
conspeciu tuo pro Ad te dirige viam meam, ut redeaiu ad le gecuaduro Judaicatn mentcm, qttasi in
monlem Sion adducenle Domino : propter inimicoi meo* interim duplex mibi retribulio erai :
Redue eoim ms, inquit, ita ut ab inimicieqai ceperuai me galvtig fiain, et postquam d i i i t In jmtitia
tua, hoc eel gecundum morem luiim judicandi,
stalim ostendit quoraodo git juglum se ex inimieis
galvari, modo guo ralionem aflereng.
PSALMUS f l ,
Ysaa. 2 . Coiifiieiur Deo bealus David de suo
peccato qxiod feeerat cum Bersabee dormiendo.
Haec autem dicil cum eagel ia advergiiaiibug qoibag proptor poccaUiio probabatur.
Idem forliua d i x i l : bocnamqae, Coniuroata tunt
m#a, magailudioeai contritiouis et conturbationig oitendit: Et anima nua turbala est valde, boc
2!
651
est, quae cofpus mciim conlrivit, usqne ad ipsam , , ,

animam pcnelravil couturbatio.
.
PSALMUS V I I .
'.
YERS. 4. Si feci itlud quod nunc patior, boc
. *. ,
esl, si inique egi : unde apertius addit dicens : Si
, * *
est iniquilas in manibut meis, pro si iuique agens , ,
invenius sum si reddidi relribuentibus mihi mala: , quod roajus esl secundo luco semper post minus * \
ordinat: atqui non incipere injuslilias, quod roajus esi quam inique ageales sustinere, secundo loco , , .
dicil.
VKRS. 7 . Non quod ipse exaltatur, non enim
. \ ( exaltalione iadigel, sed quod in noslro cogilatu de ), *
ipso idea talis inest; cuui aliquid lerribile signuin \ ,
faciat: proplcrea dicil, In finibus inimicornm meo ,
rum; boc est, allioae tua omnes iaiaiicos circum- , ,
-daas, aotam fac tnagnitudincin tuam et fortiiudineiB:
,
indeenim loaximecelebrabalur, iaomaes ultionera
\
cxercendo.
.
VERS. 8 . Cum in seipsum tempore Absalom
. '. \
divisum esset rcgnum, aliis Davidi, aliis Absalom ad' , ,
baerenlibus, consequcnler dixit, Insurgentibus ia
' , ,
roe judicia exerceirtibtis secundum tuum aian-
tatum ; rursum aulem coagregabuntur (populi) in , ...
unum, debilas tibi reddeules gratias : propter boc , , eiiim excelsug videberis.
*
.
Vcas. 9. Nec inaocefftem nec jusium ae dicii,
. *. * ,
*ed nibil mali egisse: porro quemadmodum, inqnit, . " ,
male cuai illis noo e g l , malum vero nunc ab illis , ,
palior, ila me judica innoceulcm, gratis nec jusle C ' *
, \ n.
pauenlem.
VERS. 1 0 .
Loco oonmm^fttf, perficietur poguit
. '. , Symmacbug. Sive vaniias sive raalum male viventes * *[] , , Muneat, studiosi virtulig cultores, inquit, sibi bo- ,
[]
num exituoi parabnnt.
.
. \ 0
V E R S . 1 7 . Haec mibi aperte aique de verbo ad
verbam in Acbilophel iniplelaesae videntur. Eieaim \ .
cum Chusai coagilio e scopo auo dejectus fuissei, \ ,
vir inter omnes praeclarus, invidiaro non poiuit , \ ,
suslinere, futuri pravtdeudi periius, Absalomquc \ ,
prodiU esse negoiia, seque nunquam e maaibug , ' ,
Davidis liberandum esge prospiciens, ia domo sua
, sugpendio seipsum tradit, ac omnia quaj suis coo
r
r
'
r\
'
*
siliis genuerat, colligens ac congregans eadem , \

, \
pravitale qua coatra Davidem, in propria pemicie
, ,
parturivit. Profundiorem, inquil, lacum aperuil, ex
* . BuSvripar,
nietapbora dolum aliludinemque congilii giguifi\, \ ,
cans.
.
. '.
VERS. 1 8 .
Ego aulem talem a Deo expertus
providentiam, hoc beneftcium ia aeternuin cantabo, , ,
.
et aarrabo juglitiam judicioruai ejus.
'.
PSALMUS VIII.
. *.\
V E R S . 3 . In boc quoque Cbristum nobig propbetal beatag David. Ex iaapiratione Spiritug, quo- * [][]
modo eum laadattiri sint in templo infaaleg, la- [],
ctcntes cxterique parvuli, praedicat; quKJam dicunt, , [] \
t
EXPOS1T10 PSALMOS.
-
[]
, *
. .
. \ , ,
.
. \ ," ror, ,
, \ '
(1).
. '. , \
-
. ,
.
. *. ,
\ , ,
' .
, , . ,
, , .
. \
.
, *
, '
. ,
, \ C
,
, . (2) ,
\, \
, ,
.
, ; *
, ,
,
.
. ()
*
,
, - |
, .
D
. '.
. \ , ,
cl haec esl sententia coramunis, bomincm interrogatum foisse in Scenopegix feslo, hunc psalmtim
a Davidetfuisse composilum pio tempore quo f r u ctuuno fil colleclio : ideo Pro torcularibus inscribilur.
PSALMUS I X .
& .
. -'. (4) , , *
, . ,
* * , .
654
VERS. 2. Eienim post narraiionem mirabilium

t u o r u n i , mihi beneiiciorum tuoruni reminiscenti
laetari quoque superest.
VERS. 5. Symmachus Judicio stabiiivii thronum
eju$, id est, Firmiim hoc judicinm fecit. routationemqoe judicia iliius non norunt.
VERS. 10. Loco fiet refugium, hoc enim vnlt
contextus, tempus muiaium est. Opportunum enim
est adjuloriura quod tempore iribulationis advenit.
VBRS. 44. Deinde iteruin mulatio temporis ;
loco enim misertus est, miserere d i c i t : sic ei Aquila
dicit donomti mihi: Dominus vidit humflitatem meam:
boc eaim vftlt quoque contextug. lllud, inquit, e$X
summa bonorum , malorum remotio, liberatioque
mortis a qua liberati i n aetcrnum tua beneflcia
canlabimus.
VERS. 15. Poria$ mortit periculum ad mortera
duoens vocat. Ston vocai Jerusalem coeleslom, sicut
beatus Paulus docuit. Portas autem bujus orbis
lerraruro ecclesias, per quas ia illam intranl credentes : ibi ergo, inquit, laetantes ct exsultantcs in spe
resurrectiunis, borum txmorum Dooiino canlabimus : cumque mortis liberationis fult recordatus,
nos bene deduxit. Propter excessum, Inquit
(Psal. n ) , superbiae ejus atque iraeadversus pauperes, non quaerit Dominuin, nec putat displicere illi quod factum est. Ilic quoquc mutatio tempcris, loco dominabitur : quod faelum ett enim ab
iniquo dicilur, loco propter hoe omnium dominatur,
et omnes inique perseqmliir. Clarius aulem Symmachus d i x i t , Omne$ hos suos inmicos ex$ufilaL
Illud apertius explanavit Syuimacbus, Non movebor
in eenerationem et generationem, nec in malo
( ? . 0 ) : bacque agil audacia, confiditque nibil lerribile esse supcrventurum, posl omnes specics inalitiae feslinans.
VERS. 16. lis, inquit, quae macbinaii fucrant
conlra nos inimici nostri, iisdem ipsi capti sunl.
ld est, Ea quas contra nos comminiscebamur, ipsi
passi sunt.
PSAL.
HEBR.
VERS. 4. Hic enim mullum dicil exacerbavit
Dominum impint, cum dc ipso (Deo) fore ut uou
ulciscatur tniqtia agcnlcs cogilare audet.
.
(I) Grammaticalem temporum enallagen saepeadnotavit apud prophelas noîer Tbeodorus, qui et in
sua psalmorum explanalione, u l nunc et poslhinc
i i t , dc eadem se leclores admonuisse narrat. M A I .
(2) Verba sequenlia referenda vidnntur ad

paal. secundum Hebr., vers. 2, 5, 6. EOIT.
(3) Psal. Hebr. verss. 6.
(4) Ex Corderio.
THEODOM MOPSUESTENI
655
Haec verba sunt cx inversione : loco

enim quoniam vident, VIOVJ legilur; eo^quod sic
vult textus Hebraicuft : cum enim de iniqiiis d i x i l :
Dixit enim iit corde suo : Non requiret, adduxit, Vtdes quoniam tu laborem et dolorem consideras,
quasi volens ad Deum dicere iniquum usque eo
venisse ut dicerel, non tibi esse curaro de irtiquis,
nec delicta requirere, cum eorum furorem ac malitiam videns, non cito ad uUioaem exeas, sed con$ideras, id est, moraris u&quedum ex mullitudkie
deliclorum seipsos in luag manus tradani, iniquttatum suarum nuatero ia seipsos vindictam coacilanle : boc dicit ex metapbora eorum qui usque
ad unuoi vel eecundum deliclam non sisiunt, sed
quos mulia delicta ad tribunalia ducunt, ubi i n i VERS. U
56
. \ -
," , , Blixetc-
)
,
, , , , <rb
,
, {
, \
, ,
\ ,
, , ,

\,

*
1
quorum frequentia adest : vult autera Dei longani- g \ ,

taitatem osiendere.

*
.
V I R S . 1 7 . IXesiderium bic pro preu poauit,
. ? . ,
qaia qase desideramua fieri, i n eorum postulatione , * ,
initamuft.
\ .
PSALMUS X I .
BR8. 3 . Vana pro dolo$a: communiter enim
vana vocat omnia quae non decenl, sicnt boaa quae
ab agentibue recle fiuat. Cum dolo, inquit, unusquisque loquiiur ad proximum, sicque labits utens
in cor proximi mendacia i m m i u i t : illeque iteruia
simililer similia remitlit, iade reliquum est ut illis
vindictam mioetur.
Yias. 5 . Dicunt scilicel, inquit, ia potestaie
nostra esse quae voluraus loqui : quem eoim doj)inum baberous qui timendus s i t i Hoc autem
dicift non quagi sic ilus omaiuo loquentibus, sed
raiione agendi osiendentibus oainia sic sine ullo
limore facere, quasi nulius essel judex.
?'.
. \ ( 1 ) \ , *
,
. ,
\, , \
*
* .
. '. , \, '
*
, \ ; []
, ' ,
.
VKRS. 9. Cum undique ab iropiis circumdemur,

netitiquam aliier liberari, nisi Deo adjuvaate, poaeumus.
, \
[].
PSALMUS X I I .
2. Ia solitudine sua bene roentem ad

. '. ^Deum elevabat, aique i n animo conlrho Iremenda
[% \
ejus judicia meditabatur : Nuro mibi propitius fuit
* Deas? Nunr ira ejus quievit? Iratusne est adbuc? D ; '
aliaque bujusmodi. Sic ergo l o q u i t u r : Usquequo
, ; \ .
baec medilabor, etjponam coneilia? Donee avertit
, \ faciem, inquit, id est, irasceris conlra me, necesse
; , \,
est poelbaec cogitare, ba3cque medilari. Loco bujus
' ,
Symraacbus dixit : Curam in corde meo quolidie.
\ ' *

tlaec autera scripsit (Psalmist.) ad nostram admo ,
nitionem, quoiaudo poenitere oporleat peccalorum
' ^,
docens bis verbis, quibus ut medicinis utenduin
.
est.
VEJLS.
VEBS. 3. Deo propter peccaium pati consenlieute, fortes ialeriui erant inimici adversus ilUira,
(1) Mai ibid. . 392.
. *.
, *
657
EXPOSITIO IN PSALMOS.
658
* 8k omnesque cum omni fiducia, quae sibi placebant

ol '
.nstituebant. Erantaulem ex parlibus Absalom qui
^ *
adversus illum praliabanlur; ideodicil : Usquequo
' ;
inimici exaiiabuntur coutra me ?
.
PSALMUS X I I I .
. . ,
' .
,
, * ,
, ,
;
VERS. 6. Haec dicit de Ezechia, inope causa

paucurum sibi subditorum. Consilium quod dederat
Judaeis dicens illura (Sennacherib) spernere, se"p8iim vero In Domino confldere. Vos autem, inqnii,
consilio ejus gaudete; qnouiam Dominus spcs ejus
est.
VER*. 7. Cum alipm boalias i n montein Sion

. *.
, deferre gacrificiaque omnemque cailuat perficere
ex Iege deberent, de praeseiiiia Oei bic sedenie po
, 8 lerantetiara gloriari : proplerea d i c i t : Qui$ dabU ex
Sion saiutare I$raelt id est, Quis ex raonle Sion
,
pnebebit galutem auxiliumque uobis! ut ex reti ; ,
centia regpondeat, Deus; quagi exjure gignificans

; ' , , , aullam alittm esge in boc monle ad galvandutn ex
perioulis nisi golum Deom.
, .
*.
. '. " ( I )
.
,
' .

. "
. [] ^
,
,
,
.
PSALMUS X V .
VKRS. 1. Hic pgalmus nono gimiHs est, quantam ad argumenlura. Nam etiam htc gratiaa agH,
propier eversionem hoslium fiailimorum a Deo
puoitorum; quod etiam ipgl conligit. Plurimos
enim, et fere orones vicinos ulius est, opilulaate
Deo. Porro onnia q o in ptalmo continenlur, sub
populi pergona loquitur. Quandoquidem eaim
eversionem inimicorum sibi lucro appooebant,
docel eoa qeomodo ipsoa deceai, el quibas verbt*
ob bostiuin eversionem Deo graiias agere.
VBRS. 6. Cum fuaibug semper terram meiiri

goleanl, queroadmodum uuaquaeque gens habebal
quam terraro babitabat, i u quoque boc vult populo Israelitico dicere: quemadmudum propriam
quamdam terram ex promissione obtinuerat, mihi
sicut ex qiensura optima parg l e r r a cecidit. Cecidit
ponilur pro $ortUus sam, ex roetapbora sortiam,
qu?madraodum etiam ra Actibus d k i t u r : Et cecidit tor$ suptr MalihUm. (Act. i , 26.)
.
V X R S . 7. Ideo gratiag ago libi propler omnia,
. *. , D
eo quod non solum mihi lerram egregiaro dedisti
,
' - in pogsesgionem, sed aiiaro quod prudeattam ga [] pientlamque concessisti ad facienda quae preeepisti de bis, acilicet, qum agenda sunt ac de hig
.
q u non agenda.
. '. (2)
*
, ,
*
, "
,
", , ,
, *
. . * ;
, , '
, ,

VERS. 8. Propter boc qaodaam (oflferam)?

Cum Dominum m conspeetu meo $emper |
nec, inquit, a spe frostrarer; sed cum eemper a te <
adjuiorium acciperem, quae pogtulabam mibi o b - [
venerunt, atque i n magna laetitia constitalug sum. \
. '.
* , ,
VERS. 10. Ibi animam omnero personam vocat. Hig omnibus fruar, inquit, cum custodiena
, -
( i ) Ucrum cx Corderio.
(2) Mai ibid. p. 393.
650
60
TIIEODORI MOPSUESTEN*
rae in periculis perire non sinas, nec me illis $ ,

corruiapeiidum Irades; sanclumque vocans - ' , ,
ptilum (Israeliticum) ad disccrnenduro ab aliis ob
.
Dei cognitioncm.
VERS. U . Ex vtutu (MO, ld est, Ex iua manifestatione atque adjutorio adimpleor ketiiia.
Animadvertendum est autem quoque his verbis
linis psalmi beatum aposiolum Petrum in Aclibus
(, 2 5 ) ut de Domino dictifc usum fuis&e. Porro
sciendum est eodem sensu haec verba tunc a beato
Peiro adbibiia fuisse, cum tunc ad convincendum
dixerit. Proprie aaiero, el juxta verum sensura
verborum, dico eventum babere in Domino, de quo
quoque i n testimonium usus e s t , quasi rerum
eveatu de illoevidenUuslestimonium pr&benlefl).
. '. , ,
, \
. &

.

'*
* ,
0 , ,
* * ' ' .
PSALMUS X V I .
1(7'.
VERS. 6. - Muiatio teroporis facta est, loco Exftuli qtioniam exaudis me, quoniam exaudisli me.
. *. , ,
* " ,
9
.
VBB8. 8. Id est reststentibus adjutario t u o ;
cum enim dixerit, Qui talvos faci$ tperanUi in te

( v . 7 ) ; sperantibus autem i n eo succurrit atque
auxilialur, resistenles vero speranlibus auxilio
suo bonos dixil.
Dominus susceptor, quoniain adjuvat me, nec
atntt me perverti. lllud enim t dexiris ett mihi,
ne eommovear, Idem eet atquc, auxiliaiur m i h i ; a
dexlra scilicet el potiori parle auxilium vocans.
. \ ,
,
* *
' .
(2) , ,
9
. ,
/ , , ,
.
V B R S . 40. Sic, inquit, delicati sunt, ila ut ne

ullius turbent molliliera cavent, conclusum enim
buac adipem i n roagna securilate constitueruni.
Dicit conelusernnt pro prosperitaiem suam in magna
securttale habent, ita ut nullus casus illis timendus sit, ne dicatur vilae felicitatera perdidisse.
. '. (5) , , ,
* ,
, , ,
, $
, '
.
VERS. 41. A d boc respiciunt, atque ad boc

tolis vlribus tenduni, ut me ex terra haereditatis,
id eet, ex terra Dromissioais deoellant.
, '. ,
, # ,
.
(4) Qai quondam, inquit), me beatumprae- D

dicabant, nunc persequuntur et circumdant ,
ut e medio tollanl. Sic enim et Symmachus ait,
Beatum me praedicantes, ccnfeitim eircumdederunt
me. ProjicUnles vero bic vocavit eos qui beatum
praedicabant, quia non sincera mente prius bealuro dixerant; *ed ut ejicerent, et a decenli via
diverterent, ad imposturam usi suat vocabulis
beatitudiitie.
, , , , .
,
.
,
*
,
.
VERS. 12. Exspectaat mc, u l perdant,
more
() H#c ultima verba erronea sunt. V i d . S. S.

Car*. eomt>/. i . X V , col. 55. . PAT*.
(2) Ex Corderio,
. '. , ,
(5) Maiibid.
(4) Ex Cerderio.
EXPOSITIO IPi PSALMOS.

m
leonis prsedam exspeclaniis. Pro exspeciaht auiem,
dixit susceperunt. Quoniam qui sirscipiunl, a l i quid fuluruin exspectant. (d esl, Talem de me opinionem babent, tit me veluti feram quamdam veneniur et capiant. Simile esi et illud : Su$cepimut,
Domine, tniserieordiam tuam ( P$al. XLVII, 10),
boc est, Exspectavimus fularam in nobis humanitatem tuam.
. " , ,
, '. oi ,
. , \
, .
\ , , , ,
,
t u i v .
. *., (1) ': , VERS.13.Quidam ~ {cum framea tua) le, \^ gunl dativo casu. Non aatein est ita, sed
, , , ( framea tua) genilivocasti legenduni est; sic enim
* , . "0
dixit Aquila ( gladio luo). Quod dicere
, ' , vnit, boc e s i : Eripe animam meani, id est ine , ,
i p s i m , ab bis impits, alque a framea inimicortini
| ^ manus tuae. Framcam aulem vocat omnis generis
' ' , ^ ariaa ab illis invenu quibus illi insldtas pertcalo * siores parabant. Inimicoi vero manus Dei vocat
inimicos ipsius, cum quem unxerat in. regem de
* pellere sludcrent. Manifesle oderanl Deum, fjactis.
, ab ipso obsistere sludentes.
, ' .
VBRS. U . De Urra ergo disperdens, ad Deutti
. ?. , (2)
dixit tanquam decretum morlie conira boroiocs
, ,
* ' exserenlem, ut dicalur roorii solus iroperarc. L)ivide disperge, untte dispersum omnino undL, * , , , , - que dividendum esl. Absconditis autem pro u l * , tionibus quas absconditas leaes, quasque cuoi velueris exseris ad hos honiines imparaios atque i u , ,
, , , , ^ , scios ulciscendos.
, .
VERS. 15. ld est, Illi q u l talia fcccrnut, tali
. '. ,
, * uitioae ut fruanlur dtgni sunt. Ego autem in ju
tlitia coram te apparens, id est, Poslquam attiil
,
iaiqui egero erga illos, adimplebor adjutorio luo,
, gloriaque tua apud te fruar.
,
.
'.
. . , ,
* , , '
51 , [] ,
[)
.
0
. \ ' , () , ^
,
, .
,
, ,
.
,
, .
. '. () ,
(1) Mai ibid.
(2) Theodorus cum LXX legil , disperdens,
p;o , Oaucis, quod csl VulgaUe lcclio.
PSALMUS X V I I .
6. Prceoccupaverunl me quidquam bujusmodi dicert v u l t : Tot ei tanlae coatra roe tnimi
corum insidiae factaB s u n l , ut praoccupelur eliara
ralio mea, nec delur lenipus neque inteiligenlia
ad modum inquirendum ex manibus eorum evadendi.
VEKU.
VERS. 8. Ac si d i c a t : Cum Deus aadiviseel,

et ad iram concilatus easel, priroam quidera omnva commoU sunl, tam terra, quam montes.
Deinde apparuit inilio funiua irae ejus, el postmodom ignis accensus f u i t ; (Id est, palam iratus
apparuit, propter supplicium quod Inlmicia irrogabat. Denique cum et supplicii gravitatem
explicare vellet, in obvia nictaphora a rebus
corporeis desumpta pergcus, subjunxit, Atcendit fumus.
VERS. 9. Cum cnim ignis plurimus

t.DlT.
(5) E x Cordeaio.
(A) Mai Lbid.
factus
063
THEOOORl MUPSURSTCNI
661
sit, cafbones muiloe ftfri oooligil: omnibm b u 6 * dicere volens, siuiul oraaieg exaadivisse, coouno\ , ,
lum fuitse contra inimicos, slalimque oainia per *
turbari. Ira auiem ejua ex parie eflectibus
* \
qnibusdam paieiacta eet, iiunc vero bostes iileisd
,
coepil: augetur ira ac vehemenlius illoa cagitgat. , \
Deinde perseverans illos ommno delet: tunc enim
* \
carbonee consuraendi mos esl, cuai ignig, talde
\
auctug, Ugna subjecta incendit.
,
.
Vaas. 40. Sed cum ex sacris verbis, qua? profe
. '. "
fenda gutot, fore e l quidquam iadecens aut h u - ,
tnile videaiur prtideat, iteram eermonem exiollit,
, , !
diceng : Descendit de calo, et habebat ealiginem $nb , ,
ptdibxt eju$. Porro cum nobis bumilior visa fuig- . aet bftc pnesenlia , addidit ( . 4 4 ) : Atcendit , , '
$uper ckerubhni oslenden9 illam tanquam regein , *
super ctirra sedentem, cumque majeslaie apparen, \
tem. tteinde, contextu resumpto, rursus illtid d i - ,
x i t : Et pvsuit tcnebrat iatibulum suum (v. 42), el, , ,
quod consequens esl, ealigo sub pedibus ejut. At * '
Cum pliira de tenebtn dixerit, gcilicet qusc sunt ub ,
pedibut ejui illosqae abscondunt, quodpiam inde- , ,
4S0na ex eloquio satro provenfre tidebatur, ctim
*
agseritur clrcuitom tenebrosnm ejos esse ipsius ,
tabernacdltfm , sed primo, tenebre, iaquit, dum , \, ipse latet, aaversoa inimicos projictantnr, ipseque , , \
Inlcrim a nemine videtur. Alias hoc tabemaeuloni
\
ejue circa eum erat, Ha ut dtcalur lux, sicot bea- ' , , \
tus Paulus de ipso dicit ( / Tim. , 46 |, Lueem C * -

h*bitan$ inaccenibiUm. In eumdem autem sensum *
baec duo recidunt; quemadmodum enkn dicitur
,
lucem habhare, i u taberaaculum Dei proprie d i - . , citor lux; tenebrota atftta in nubHui oem, in cir* , \\ .
cuitx ej.us tabernaculum ejut, rursumque qeod pfae- , ,
cedentia seqnitur, Et fuetunt ttntbrw teebutum , *
ejut. Addidit: Tenebrota aqua in nubibu$ aeris.

Gonsequuniur ergo caligoet lenebrae; nam o m n i a ,
* , , inqail, codaefttanea aunl ex parle Dei irara an *
nanltaniis ; aer enira condengatos obscariiatem
, [] \
geaerat, idemqao evoail do aqua i n nabibus aere
eoadenaaCo olMHnbralig.
D (1).
(2) Ejusdem in pialmum vigesimum primum.
foderunt ma*u$ meat et pedet, et omnia pencrutabantur, et qum agebam, et qum conabar. Nam
foderunt, ex iraaslattone dixit eorum, qui per effoseionem gcrtiuri quae i a profundo gaal tealaat.
Dtnnmtraufunt omnia o$$u mea, toiiag mea3 ibrtitadinis et tolivg meae subslanlix deteuloreg facli
ailnt, irt eUam nuraero mea subjicerent. letod autem ex congueUidine quam habcnt ho9ies, d i x i t :
qni t-piando obiinueripl, numero e l ialig gttbliletn aoiHiam invenlorum laciual. Propierea et s e qaeirtet diceng : lp*i 9ero conMemteruni el contpexeruni me, intaKt: XKotseritaf toi veuimenia mea,
et $npra te$timent*m menm miterunt $ortem. Coneideraittes autem me, a i t , et con&picientes quod omaia
els eterteroirt i n mt deaideraia (conepicere enira ita ut apud aos, dicitur pro eo, quod est, Vidit
hi efim q u volebat pali euia), jaro Unquam me omnino malig dodito, sicut el boates mei poai
(4) Abhitic usqae ad psalmum x i x i i nibil est

Theodori Antiocbeni in hoc codice 4682 (B.) Quamobrem puto defuisse Calenae auttori quaterniohet aliquoi codicig Tbcodori. uude cxcerpla eume-
bat. HAI.
(2) Cilaliir boc fragmenUim in coacilio Consianlinopoliiano anni 555, aclione iv, nuiu. 23.
Nansi, X I . 212.
SS
i W W W T O 1R P8ALM05.
ynaUAkmem et eaplWiateHi dMserunl sorte divitiooem eorum fadestea fSl etaagelista quidem i n
DoroiDa verba ax rebua asiumeaa, ei usue, ut hic et i n aliis diximue. Nam quod non peiiioeat ad
Boramum pealmue, i n superioribtie evidenier oslendimus. At vero beaius Datid aupra moduu) ist*
magia ex bis quae Absalon facla sunt, dixit : quoaiam dum recessi&set David, jure belU metfopolin;
ingressus quidem, omnes obtiouit res regalee, non piguU outem etiam vatrh eubile inquinare*
KCp
PSALMUS X X V I .
. '. (1) ,
*
V E R S . 2 . Dum igiiar illr prope facli s u i i t ,

quasi carnes meas gastantes, hoc enim significai,
,
Ul edant carnes meas, ut oetendat eorum crudelita*
, ' * tem atque iram qua i n ipsum irruebant. Appro*
' , , , piant autem,pro, Dum tam prope facti suni, ut oihil
, Ulis deesset ad implendum eoram propoeKum.
Recte aulem illoe vocavtt nocentes, qui ob suam
, potentlam omnes mille maHs opprimunL Recie
. ip$i, quia ntbit qaidem nobie noeueruot, pasei aani
, , autem eadeia qu& contra nos exeogilabanU Gam
, majore aulein eropbasi dicit, Infirmali $unt ei ceci , &*, deruni, pro, Nec ab bostibus deleii sunt, nee ab
, , bomiaibus qaidquaro lerribile passi sunt, sed m i , rabililer sine ulla manu humana, subito ex Dei
, vindicla in inflrmilatem dejecii suot.
.
. *. "
,
\ , ,
) .' , ,
.
. *. "
,
-, , , ",
, , ,
, ^
.
V E R S . 5 . Cum facta divhia de auxilio speranao

sufficiaal, quamvis omnia caalra belluroque me
circumdareat, nibil limcbo, i n auxilio Dei sperana,
sperane, inquam, i n eo, id eet, in adjulorio auxilioque Domini.
V B R S . 5 . Quemadmodum quodam tabemaeulo,
adjuiorio suo prolegens, magna securitale roe c u stodivit. Tabernaculum eniin vocat adjuloriura d i vinura, tanquaro euia ab eorum malis proiegeiub
AbuondU autem, pro custodmi, ex bis qui senper
abscondunl quod servaro voluat. In dit aiilem
maiorum, tempore advenilalis, quaodo me nuHa
roala experturuui credidi.
f
PSALMUS XXVUI.
!
'.
Vias. 3 . Oe abysso marHiBranUuni aqoaruro

dicil David, \ox Domim esprr .
^ **
*
.
PSALMUS XXIX.
'.
. '. , ,
>%; ,
.
. '.
,

.
. *. , , ,
,
,
,
** .
(I) Mai ibid. p. d94.
VERS. 10. Proplerca baec dicebam: Si roorlaat

fuero, quw ntiliias f Nam moriaai corrumpor, d nis pulviequc flo.
Vaas. 1 2 . Saccus maUiiaro atqne ignoântiam
signllicat, ciim pili etsenl hirconim qui slelerant
tam ex iaimolatis quam <ix eraiesariis,
)
VBES. 1 3 . El non compungar, pro Non caalare
desUtaro; addit, 1N uecuinm confiiebor, sine Aae
boc fungi graiias agens, cum saculrjin nialoru
ait bujus Vitse tcmpus.

QG7
$68
TttfiODORl MOP8UESTENI
PSALMUS X X I .
'.
V B M . 3. Cum clamores nostri ad tuam celsitadinem extollanlur, inclina ad me aurem tuam,

quia in abyggum prolabor, quemadmodum in quoddaro evidens perictdum.
. \ .
, KXlror ,
.
VERS. 5. Laqueos vocavil captivilatera ia qua

fuit relentus. Quem abtconderuni mihi; earadem
figuram persequiiur, cum laqueum capiiviiaieia
appeilavcrit, Proprium autem laquei est poni latenler in abscoudito loco, sicque importuae capere
praedaoi.
. '. ;
, . .
,
,
, .
%
. *. , ,
V E R S . . . Propterea enim, dicit, nos juste l i berasti, cum illos oderis ac disperseris, qui lam , ardenter pravilatem fuerant operali; non enim ex , *
aestu irae malum operanlur, sed sicut quoddam
, * ,
necegsariura malum obscrvant. Supervacue, quia
nihil proftoitiat ex suo mali operandi studio, cum ' , ,
puuiri, ac noa ginere u l ipsi impellantur in aliquem
, ,
poroptalam finem oderiat.
(1).
PSALMUS X X X I I .
Y E M . 3. Bene incipit Psalmlsta, praecipoe
aUeatis consequenlibus. Gum enim laBttiiam illis
annunliagset,ad bymnos agendasque graliag propter
beneficiaexcitaredebebat, in poeteram propter agen(U raiionero Iremebundos conslituere voleng, Ua ut C
geoaina decentia hymnog, graliarumque actiones ad
Deum referrent.-Preeiiunliaulc, Rectotdecet collau4aito,admonentur non esse oroninm Deum laudare,
eed golum qui cam reetHudine rationis hoc agunt,
illos pro beneflcHg quoritm sum teateg laudationea
deeere. Cum igitur fueriat digai, cum pieiate ad
laudandum Deum accedanl.
.
. *. (4) ^,
. ,
*

,

, ,
'
, *
(
,
),
.
/aiiiaio.Tempore beali Ezecbiae Igraelilig, perad (5)

mtrabilem Aggyriorum eversionem, a Deo datam ,
vicioriam beatus David i n boc pgalmo praedicens, ' ,
ipgtim tanqaam victoriae canticum, pro iis quae . , *
coniigerant, more stio cecinit. Atque binc ex ar-D [] ,
gumenio oontra Assyrios, ad universalem Dei lau- [] ,
dalionem, et rerum ab ipso gestarum commemora- tionem digreditur. Docet autem omnca, ne pragen- ,
Ubus rebua, tametsi magnig, confidani; sed auxi- '
lium Dei rebus omnibug poienliug esse ducant.
,
Uocenim in Psalmis polissimum adverlere oporlet,
quod ab argumentis ad cobortationem pro instru- .
ciione nogtra converlalur, hanc divcrsimode, elad
,
auditorum uiilitatem accomraodale, instituens. Unde
, ,
neceage nos esl, ad Pgalmortim vim recie assequen- . "
dam, primum arguroenta eoruin nosse: deinde

(1) Exin itsquc ad finem bujus codicis 754 ( A ) tis ab ipso editis.
nibil Ifopgucsleni reperiebam. M A I .
(3) Ex Cordeiio.
(2) Mai p. 595, cl hoc est ultiauiia ex fragmen-
EXPOSITIO 1 N PSALMOS.
670
\ , vcro, ad legentiuni provealum, et calera. pcrpen\ , - dere, quibus in argumentis usug esl.
.
. '. ,
VERS. I . Justos hoc loco non a vitae hone , * stale, sed a Dei cognilione, Judacos appellat. Caete. , , - rum cum dixisset, Exsuliaie, merito addidil, in
, . \
Dotnino. Quandoquidem enim iu huraanie vilcs oi
, - pauperes erant, et Assyrioruui rapinae exposiii, qui^
, , , mollitudine, roboreei belli expcrientia prsestabaul ;|
, illorum ia Domino exsultaiionem praedicit: cujus
ope salutem miraculose adepti sunt, non bello, noa
|] ,
militum expedilione, sed sola Dei caede Assyriis
,
tubialis.
.
ln eodice Vatic. . f. 112. b. hoc exttat Theodori argumentum ineditum psatmi X X X I V (1).
. Hoc in psalmo res bealus David sab Jeremia ge * - stae p r a d i c i l , cujus assumpta persona, ea loqul - iur quae boniini convemunl in eadem condilione
, ver&ato; prout ipeius soleronis consuetudo est,
, - dicendi ninnrura illa quae iis conveniunt de quibua
- vaticinalur. Jam hic psalmus, mutala tanlum per * - sona, differt ab illis qui de caplivis apud Babylo * , nem detentis exstant. Fuit enim Jeremias circa
\ . illud tempus propbeta, eademque proximus dicit,
, []- qux alii multo ante cecineranl; ideoque a popuio
, (5 quaa gunl nolissima passus est, quia de eodem ?L * \ ticinalus fuerat. Sane manifeste vult demonstrare
, \ , \ haec illos merilo passos, quia ne proximo quidera
* , temporibus ipsorum propheta3 crediderant, cum
, - rerum instans evenlus pradiclioni fidem faciebzl.
, C Haud lamen de Ipeato solo Jeremia valicinalur bic
^ . beatus David, sed prout in plerisque psalmis so \ let, fuluros populorura eventus simul addil.
, * '
[].
PSALMUS XXXIX.
'
'.
lloc in psalmo valicinatur David de populo tan\ f *
* quam jam ia potestatem Babylonii regis redaclo,
atque i n ejus persona loquiiur, Deo graiiag ageus
\
ob futuram ejusdem populi a capliviiale libcratio ,
nero; docens nimirum fieri posse ut si afflicii ia
,
Beo spem collocent, incumbeniibus sibi molesliia
\ , (5 * \ expedianlur. Deinde etiam beatos predicat, propterea quod calamitalibus probali, cuivis indigao
: ,
* , aclui valedixerint Deoque adbaeseriut, a quo uno
, - auxilium erant consecuturi.
(2).
PSALMUS XL.
'.
Hoc in psalmo res beati Ezecbiae bealus David

valicinatur, quoinodo acilicel et cujus rci causa,
\, \
(&^, * \ nempe peccaii, ille aegrolaverit; quidque ei ccgro ^ * tanli ab amici? acciderit. Ueinde docet quomodo
proptcr suam pauperuin curam valeiudinem re , ' - ceperil, cunctos deinceps hortans ut iia se gercre
velinl.
^ (5).
m MAI, Bibl. . P P . , I I I , 455.
(t) Hoe Theodori fragmentnm (\ ....
) cdidit. Aug. Mai in BibL Piova PP. Ul,
f
290, ex cod. Vatic. B., f. 143 B.

(5) ... . Ex Ang. Mai Bibl. **.
PP. lll 297, cx cod. Valic. B., f. 297.
671
THÔDOai MOPSUESTENl
672
PSALMUS XLIV.
VERS. 1. Quid itaque (1) invenietur majtis bis quae a Chrigto facta eunl lanla muihli commulalione omnibug agnoscenlibus, Deum uaivergorum el pietaiis alque viriulis diligeoliam habere feslinaii-"
lium, et glorificantium quidem Dei Unigenilunu exbibentiura vero sanclo Spirilui condignam adorattoaem : pro quibus B. David a i t : ErucUvit cor meum verbum bonum (Psai. XLIV, 1).
PSALMUS X U X .
VEKS. 1. Etiamhic psalmus moralis eet* v e r u n
non ad oomee hoiniaes Hrigitur, eed taotam ad
Judaeo*, ntpote virtutU contempteres, et i n legalibus saerificiis totum coMocaatee; hoe aaum aabagentes, u l verba legis acirent, non avtara at
maudala servareiH. lllis igrtur formidabilem eermonem insiituens, judiceoi judicantera el Ipsoa
reos flgurate describit.
M ^ .
. of.\ (2) ,
, ,
\ ,
,
,
. , ,
.
PSALMUS L l l .
YERS. 5. Cum irajectione boc positnm est.
Sic eniro etiam hic eubintelligendirm; qooniam
baec eat consequentia : Nortne scient omnes qui operantur iniquitatem, qui devorant plebem in eibo ^
panxt, qxoniam Deus dissipavil o$sa hommttm?
caetera autem iaterjecia sunt. Id e s t : Nonne scient
ipst operarii iniquitatig, qui popnhim devorant, ti
quasi cibuoi necessarium ipsos consumere conantur, te oroaes absuraere, et abolere, qui bomtnibus
placent, Rapsacis exemplo ; qooniaro is ad gratiam
bomiaum, verba impietatis ptena profercbal? Illud
autem, Deum non invocaverunt; illic timuerunt i t more, ubi non erat timor, in medio inierjacel, quasl
dical, Dei memoriam non facientes, timebant qoae
non exspectaverant. Itla eaim quae Jerosolymis
erant, Uaquam futilia et nullius niomenti contemnenles, praeter omnem epem a Deo sopplicio affecti
auni.
'.
. . * . *

,
[];
. \
, , \

, , \
, ,
;
, , .
. ,
.
, \ ,
.
VERS. 7. Quoniam Deus in Sion babilare ab C

ipsis putabatur, Quisnam, inquit, de monte Sion
aaluiem nobis exhibebit? Id est, Deus, tauquam
id quod in confeeso i k , subticens, quandoquidem
ex monie Sion a nutlo alio auxilium aceipere poterani, pneterquam a Deo, qui ibidem commorari
credebalur.
. '. '
, , \,
; , .
, \
'
, , \ .
PSALMUS L1H.
YKRS. 5. Quoniam i l l i , qui civilalem obsidebant, hoc praecipue exprobrabanl, quod ea quae ab
Execbia dicebantur, n i l ipsis prodesse posscnt
(erant auteni haec, quod niroirum in Deum confidendum sit, qui ipsoe e periculo esset omnino l i beralurus), pulcbre dixit islud: /n nomine tuo
salvum me fac. ld est: Quandoquidem nomen tuuni D
iijvocang ab ipsis derideor, in boc ipso saluleai
mibi prabe, ne bello vel exercitu sit opug; sed
aola lua invocatione consequar quae peto, u l discant
bi quanla virius sit eorum qui auxilium tuum i m piorant.
. *. %
,
(
, \ ,
) ,
.
*
, ,
,
,
,
.
VERS. . Altende, inqnil, et cum propeasione

audi verba oralionis meae.
. \ , \,

(1) Apud Facundum liermianensem, i x , f.
(2) x Corderio.
673
EXPOSITIO tN PSALMOS.
674
'.
PSAiMOS LIY.
( 1 ) .
Babylonita capiivitaie Judiei rolrabtliter aDei
[ ] *
potentia liberaii, iastavraverunt leiupium, suamque
, \ rnrsas patrisum incoluerant; ipsaque orbs tolara
, recepit splendorem veterem, altaqne pace enncti
* \ fruebaniur (UMach.
m , r v ) . Progreseu aatem
. , - temporis poiitifex genlis factus esi Onias, vir j u , slissinius t religiosissimus: tunc enim ad ponti\ * fices principatus qnoque gentis defeni solebat.
. Ergo Onia rei publicse prosidenle, legis jure ac ', curale obscrvaio, religione erga Deum oplime
, - exercHa, Shnon quidam de tribu Benjainiai, Se , leuco Ashe tmWersae Syriaeque el Phoenicise impe, ranie, quadam lempli praposilura preditus, pa, , nira honeste ab Onia dissidebat: in qua conten , ^ Ihme victns, convenit Apollonium praefeclum,
erque indicavit ptarimam esse in templo peca- ,
, , Mwm , quae iade protracta, regi ad milittim s t i - I
, pendia ulilis foret. Quod cum a praefecio regi
- eignificatum fuisset, hic eo indicio usus fleliodo rum quemdam faroitiarem suuin misti qui peca * iam caperet. Jaro vero illuc profectus Heliodorus,
, comperii non tantas eese i n leinplo opes quantaa
. ISimon delator dixerat, sed ibesaurura modicum,
, et quidetn ex alienis deposilie hominum qui loco
, identes et Bei potentiam religionqmqoe spectanles,
, [] , i b i saa reposuerant. Horiabatur porro Heliodomm
Onias, ae quid inde detraheret: etenhn Deo fa, [] - ctom i r i injuriam gravemque offcnsam, si deposita
, apud ipsum pecunia diriperetur. Verirmtamera haec
. , , - C nihil pensi Heliodorus habebat, cui prae omnibus
, , [] cordi erat regis roandaiuin exscqui. Preces igittir
. ', ac lamentationes t o u urbe erant oranlium Deam,
B C is ausns foret inultus. Ecce aatem ille sequeiiti
. ' die ingrediebatur pecuniam sumpturus; cum Beus
, populi precibus annuens ac pontHicis pietatem
* respiciens, terribili admodum visione facinus i a bibuit. Apparaii enim jam ingredieiiti equus in
, acre terribilis aspeclu, splendida forma, equiiein
, gerens aurea leclum armatura ; isque valido cum
. " impeiu prioribus calcibus Heliodorum percussit.
Duo iasuper juvenes, terribili pariter specic, ae
, , splendido ornatu, utrique laleri astanies ffelio , dorum verberabant. Atque ita tum ea visicjie tum
^ & plagis conslenralus, semtvivus inde elalus est.
. , , 0 Tum vero Heliodori comites Oniam orabant, apnd
,
Oeum iolerceesorem fieri, iH ille iraminenle morle
.
liberarelur. Quod illico faciens Onias, sacrifick) ejus
, .
gralia oblato, bominem infirraitale expedivit, Deo
(1) Tbeodori Mopsuesieni prolixuni argumenium

i n psalmum XLV, i n quo Judaeorum hfetoria a leinporibus capUvitalie osque ad Amioehum Illustrem
ei Onwe fugam i n ASgypium summaliin allingebatur, exstilisse ma. apud Aoglum Galaeum, uarrant
Cavaetis atque Fabricius, ubi de scriptis doctissimi
Mopsaesteni pro ipaorum kisliiuie aguni. Ecce
aulem ego quoque id argumentum in Vaticana ad
PsaUerium caiena nactas suni, in codice, inquara,
B. f. 211-213. Simul tamen comperi, errore lypograpbico scribi apud praediclos auciores 43, pro 54,
perversia nerope nunieralibus nolis: aam re qaidetu vera boc argumeatum uon XLV, scd u v psalnii
est; quod ne diuiius lateal, lypis sine mora i m primere decrevi. Nobile quippe fragmenlum est,
inler plurima quae aueloris bujue vnlganda mihi
supersuat: nec tam merito liislorico, ulpote in re
pervulgala, cornmendalur, qtiani quia binc denuo
cognuscimus, quoinodo fair.igeralus SS. BibHoruin
inierpres Tbeodorus ab bisloria Veterig Testamenti
ad res Novi Foederis, atque ad vaticiaia de Chrigto
transire solilus fuerit: quam reai in ejus inlegro
eliam ad X I I prophetas minores commeniario,
qoem aos oliin edidimnft Scripi. ret. t . V I , observare non semd licuil. MAI, Biblioth. nova Patrum,
111, 453.
675
C^C
ipsi apparente, nmliasqua graiias pontifici reddere

jubenlc. Sic ille servatus, oblatis Deo victimis, ', ,
ad regeio reversus est, quae sibi acciderant uarra
lurus. Non umen deslilit a sua nequilia Simon,
. \ , \ neque a calumniis contra Oniam struendis : ita ut , bic ad regem profectus et crirainationes sibi - * , \ *
latae cogaoverit, et simul populo idoneam pacem
.
conciliaverit.
\ ,
' ,
' * \ ,
' , \ .
Haec dura ageret Onias , Seleucus morilur, re' , $
gaumque occupavit Antiocbus Illustris; cui Jason , 'quidam, Oniae fraler, pecuniam plorimam se da- ', '
lurum spopondit, ei poulificatura ipse impetraret.
Alia iosuper dona plurima offerebat, gi gynina- , *
sium ia urbe struere, circumcisionera anliquare, \ , \ aique omnino legis usus abolere sibi permiilere- , \
tur. His prooiissis persuasus Anliochus, dignita- , .
lem illi contulit. lgitur Onias quidem religiosissi , mueac ja8lissimu3vir,exauctoralusponliiicatu est; . \
Jason autera sacerdotio eimul et priacipatu politus,
\ ,
siatim ad ethnicos mores aggiessus est Judaeos Ira- * ,
ducere, et gynonaaium praeter Judaicain consueludi- , \ '
nem aedificavil: el legem iramutare pergens, cun< lis ,
a Dei cultu praeceptisque legalibus recedere suade \ bat, atque elhnicorum mores suscipere, gymaasia,
,
palaestras, et atia bujusmodi freqtienlare. Jamque \ omitlebatur circumcisio , sabbatorum observanlia
,
aegiigebatur, generatimque etbnicara formam c i - , , \ , \
vilas induebaL Haec videns bealus Onias diu fieri, Q * \ aagebatur animo, ferebat a?gerrime, ac deplorabat.
, ,
Ifalo autem quolidie ingravescenle, urbeui dere\ '
l i q u i l , atqne in ASgyplum profectus ahare ibi ere- .
\ U , lempluni adornavil, divinique ibi cultus cu- , \ \ *
rani gessit, Judaeis indigenis i n bis quae ad reti , gioneui perlinenl miuisterium suum commodans.
, \ ( cod.)
, \ ^ \ ,
\ .
Haec bealus David prasenle psalmo valicinalur;

as&umptaque Oniae persoaa ea dicit, qiue dici ab * \ ,
illo oportebat qui ineidias a suis paseue e r a l , et
, , ab Antjochi salellitibus sacerdolio dejectus, el qui
,
ob incolarura urbis nequitiaia, poelremoque ob i r - '*
rcligiosorum civiuai praepolenliam, legalium rituum ^ , ,
abolilionem, semperque auctam malorum inolem, \ ,
ae in pedes dederat. Caeteroqui bunc psalmum , \ \
David Saule inseclanie composuil, cum axsul ea- .
sei et deserlaloca incolere coactua. Pradtcil simul
, , \
Judxorum quoque adversus Servalorem insidias, , atque in se ipso Domiai pasaionem ante lempus de- \
scribit. Ipee enim a Saule, cai benefecerat, exagita ,
tus, et ab aliquot familiaribus prodilus, Dominum .
spiriialibus oculis praevidcbat eadem passurum. , \ Propterea eliam inscriptio m finem ad res pnedi [],
clas leclorem Iransmittit, sapienlerquc diclis attendere monei, ceu prophetico sensu illic lalente,

qui 8 teropore ad flnem dcducendus eral. Insu , per hic psalmus intcr hymnos quoque numeratur, , 9
77
678
E X P O S I T I O I N PSALMOS.
, . qoia passionis Domiaica? cofitlnei adumbralionein*

\ - Merito enim ille liymnis celebramdtts est, qui lalia
, pro bominum salute pali voluerii. Jam nemo d i * ctionum bumilitaiem consideraas, indignas baa
Servatore Ghristo extstimel: consideret potias,
.
, eum qui fel aeelumque et alia bujuscemodi tolera * v e r i l , enmdero facile ne diclionura quidem bumi \ litalem recugavisse. Etenim verba consonare iactis
, . coneenianeum eat. Nain el ipsius vox e s t : Diicite
- a me quia miti$ $um et humili* corde, et invenietU
requiem animabu* veslrit (Matth. x i , 29). Et rursug,
,
andatum accepi, quid dicam et quid eloquar, el
, nihil a rae ipso facio. E t , Deus meut, Deus meut,
\ *
, \ , \ quare dereiiquisti me ? Haec et bujus generis alia
humano niore loquebalur, u l homanam suaia na* * , , ,
; \ - turaro ostenderet, alque u l se Jud&oruta iofirmitati accommodaret. Hoc certe loco David el iaju
,
rias eibi illaias ducei, et simul Domiao eveaturas
\ {cod. )
p r e d i c i t ; ob paesionum comrounionem plaudena
\
s i b i , ac propemodum cum Paulo exclaroans: Ego
, \
sligmata Domint Jegu i n corpore meo porlo.
,
\ \
.
'.
PSALMUS L1V.
. '.~ (1), ,
V E R S . 2. Noli regpuere, vel contennere, pat>
.
*am et viiera illam a?8limans. Pespicerc enim d i , - citur idem quod contemnere, lanquam quid parvi
.
el nullius roomenti
. *.
VERS. 3. Exercitationem vocat ciijugciinqittt
. , : C negotii conliaualionem. Igiud igilur, ConlrUlatui
, * , **m tn exerciiatione mea, et eoniurbatus ; id esl
\ . , Continuam babui trislitiam ei conturbationem a
muhiiudine matorum, dura alia ex aliis seuiper
' \ .
oriualur.
. *. ,
V E R S . 10. Symmacbtie, Sed tu homo eorum, , . , dem morum, et familiaris meut, et notus. lllud
, *
vero, Dux meu$, recte tanquam ad Simonein di* , c l u m ; ut q u i , Oaia supremo sacerdolio fungenlo,
. \
praefecturam aliquaro gerebat. Hoc raodo duceg ec
' , * imperatores regum appellamus eos qui ipeig sub .
ordiuati eunt, eive qui ab ipsis iaiperium sibi
concredilura acceperunt.
%
'.
PSALMUS L V I l .
. '. , \\, - ^
V E R 8 . 11. Veelrum autem, inquil, eupplicium
, ' *
lsetitiam prabebit justis ilMs, qui nunc a vobie i n .
sidiis iuipclunlur.
.
IBID. Theodori. Verbum lavandi Scriptura
\ divina gemper accipil pro communicatioue vel noa
. ,
commuaicaiione alicujus. llla enim erat consuetu .
do veteribus, ut per iotionem roaauum allerutrum,
\ prout volebant, signiflcarent. Sic eliara Pilalus i n
,
Evangeliis videtur per lolioncm niaauum sigaifi . \
casse, se noa communicare csedi Chrisli. Sic eiiam
* *
alio Joco bealus David a i t : Lavabo inier innocenUs
, .
manu$ meas; id est, cum ipaig amplectar commu ,
nicationem. Hicergo dicit, jusium in csedeac morie
\
peccaloris declaratum i r i nullam babere cum iis
(1J Ex Corderio.
671
TBfiOOORl MOPSUESTENI
cooiBUAiaiioQeni, boc etf, jasXiHn appariluruau

Cum eaim illi proplerea punianlur, b i aulem
neant nU inaii patieales, borum virlua demonalratitr.
V B I S . 12. - Nonnulli isiud, Vtique est fructUM
yuio, per interrogationem legeruut; ac si scisciUrentur utrum t i t : quod in syllogismia dicere solemue, Nunquid boc? id esl, Ergone hoc? sic
atiam boc loco ait, quod cum hac facla fuerint,
omnea dicmri sini, Quoniaro vere esx frucius j u t l o ,
et non siae mercede juaiiliam axercet. Ecce enim
propterea aunili sunt qui ipsis insidiabaatur.
PSALMUS L V l l l .
, , . " , , .
. '. ,' ,
,
,
, |; , ; , , ,
,
.
.
'.
VERS. 7. Hic eiiam est lemporu immulalio,
. \ , ,
pro convtrtantur, el circumeant, el fam$mpatiantur
, , Qaod auten dicit eet ejusmodi: Quoniara canum .*0&
propriam eet noctis torapore circuire civitalem

eaivcraam, et majortbue uit vocibus; maxime a u - , \ *
lem boc faciunt, quando ccratigerit ipeos esurire , []
clbi indigoe. Simfle quid, inqait, bostibut eveoiat; *
a praeaeoti feliciute i n pejiis per tuppliciam tuum
*
convertantor: e l sicut canes, noclie lempore a ia- * ,
me obsessi, in circuilu ululanles circumeunt civi- ,
tatem, sic et bi supplieio tuo kti ejulent ad instar *
canum; i u ut ex ipea voce ejalaluum t u i in ipsoe

auppUcii appareai magnitndo. Temporis aatem iffi ( *
muuiiooem indical Symoiacbus dicent, Cwxwtan .
lar ad vesperam.

, ' .
V B R S . 8 . Hicellam isiud tcee adjectum esl ex
. \ . 6,, ^phrasi Hebraea. Symmacbus vero a i t : Jpat auttm Q .
iingxltiunt comecUntes ore tuo, etquati giadiot iabiis ,
$uis [egerant]. Nam et bic lempus immulavit, cum .
fuluruiu pro praeseati dixit. lpei eniia, inquit, per ,
og sunm et per labia eua loquuntor verba omni . , ,
gladio pejora, el quae omni ense atrocius valeaat ulncrare. Queniam qni$ audhit? id est, Nemo. Por , ro hlc ctiam vox dictxte$ aubaadUur, quasi per
. " ; , .
reticenliam Prophelae dicta; sicut etiam ia paalmo
, , secundo isiad : Astiterunt rcgts Urr*
et principet
,
tonventrunt in uxum, adverius Dominum, et ad ,
vtrtut Chriitum ejus. Difumpamus vineula eoram,
,
et projiciamxs uobii jugum ip$orum : nam etiam

ibi per relicenUam aubaudimr vox dicenlet, ut
,
enias eH, diccntes, Dimmpamai trineuia eorum :
0 *
i U etiam hic, Ecce ipsi loquentur in ore $uo, /dku in Ubm eorum : quoniam quit audivit r Ex- ^ ,
preesiaa autem ia psalmo quadragcpimo quarto * *
adaoiavimtis, sicut consueiudo est Propheiee, islud . ,
dixit et dictni, e l %\ qid sit isliusmodi, per reli- ,
centiam pooi. VuUenim de ipeis dicere, quaeidi- ; 'cant: Minime suppliciam fonaidaviinus, sed pro * ,
viriii ia iptos irraiflnus, eaa occidentes et inlerti- , , , , ,
eientes : dom ealm etiam m a i u alia feciaaerous, , .
quit audiviteoa getteales? vel altendil ipaie inju- , * ,
ria oppreasii? velquis uitua esi inierfectores? Noa " ,
qttati batc onmiao dixeriul 'inimici, sed a re ipaa *
pro soa consuetadine islod dixit ponens; siniile , ;
eniin est ieli, Dixit enim in corde suo: Non requiret;
; ;
B
Exrosmo
681
I N PSALMOS.
* et isii, Quis videbit eo* (P$nl. LXIII,6)? idemcniin

- hoc loco vnlt dieere. Quouiam sic oinnia agunt, ac
* ,
si liemo audiret, vel curam gereret eorum qux liuni.
, \ , Elxor
Proprium aulem esl beati Davidisobboc maxime roga; . " reDeam, utpeccatores puniat; quia plurimi injuriis
, ,
affecti incusant Deum, ac si minime providus esset
.
Bominue : sicul enim, duiu iniquilalem facienlcs,

nibil palhinlur, isliusmodi opiiiionem pluriaiis i n *
gerunl; ita dum piiniuiilur, oiuties conlrarinni
,
faciunl opinari. Ostendit itaqtie se noii ideo quod
* aliquid paiiatur, exigere u l de injuriaui irroganti\ , bus supplicium smnatur, sed ut hominibus exinde
* ,
metior de Deo opinio ingeralur, docens uos, u l
.
omnia ad 0 ; i gloriam periicere salagamufi.
, , ' \
, ,
.
. \ ' . \ *
VERS. 1 2 . Per interrogationem hoc legendum.
*' ,
Quasi d i c a t : Nunquid occides eos, ne obliviscau ; , , tur legis luae? ita u t , inquii, neque propierea
. *
possint supplicii lucrum facere. Quod autem dicii
est isliusmodi : Anle Chrisii Domini advenluiu,
, \ \
cum non baberenl perfectam fidem resurrectionis,
, !existimabant defunctos peniius anuibilari, et nou
,
posse rationem aliquam anl memoriam Dei ba , "
bere; ideirco alibi dicit, Quoniam non #sl in morle

\ qui memor $it tui (Ptal. v i , 6); et alio loco, Non
, , .
morlui iaudabunt te, Domine (PsaL cxm, 1 7 ) . Et
*
onuiino frequentem in Yeteri Tcstatnenlo istius .
inodi usuin loquendi reperire licet. Quasi ilaqae
,
itli qui bic suut Deuui laudarent, hi vero qui e
, ,
vivis excesserunt ne inemoriam quidem Dei am * '' , ,
plius habere possenl, huc dicil . Sed nou occides,
' * ,
inquit, eos, veruui differes sopplicium eorum, ne
.
videlicel morieiiies in oblivionein veniani poien * tiae lua?. Qaasi d i c a t : Neque per hoc polerunt
evadere suppliciuin : nam si virtuiis tuae lneuiores
, \ , &\
fuerint, ei notiiiam tuara babuerint, et ea quae
, , conveniebant cognuveriat, par esl ut idcirco par calur i i s , ne ipsis niorieiUibus raemoria tua ab
*
illis auferaiur : verum cum taniuiii absint a me, ,
moria tua bic recolenda, u l e diverso ctincta fa*
\
ciani taai inique, ac si neroo huic vilae praaessei,
\ , el ea quae geruntur dijudicaret; quin eliam lalia
\ , ?
dicant, ac g'i neroo audirel, aut curaret ea qu*2
. \
fiunt. Neque etiam illa licet cogilare quae sorlis
9
\ \ \ sunt opliniae et saniuris circa le opinionis, ne

oblivioni tradant ea quae ad te spectant, inorle
, , \ , siinul ac diver&is malis ipgoa puni, alque his po*
\ . lius quam morii subjiciantur. Tractus siquidem
jiiolesliarum oiemoriaiu refrical peccalorum. A l que boc per omnia vult diqere, quod nibil ia ip&u
. ,
, eit quod aliquam iodulgeuliain merealur.
,
.
-. . _ \
, \
, ' *
* \ , *
, \ .

PITROL.
Ga.
L X V I .
VERS. 1 3 . Quoniam ea quic fiuat omnino

etiam anaantianlur, frequenier pro fucio annunliatiooem dicit. V. g. Audire me facitt exsullalio*
ntm Iwiitinm (Psal. L , 1 0 ) ; id est, prabebi*
oiDMQO n i i b i : aam id qaod lieba!, fuitirun* orai
22
83
THEODOiU MOPSUESTEM
ut atidiri faceret. Hoc loco igilur ctiara illud, Annuntiabuniur in consummalione, id eslErunt. Exsecraiionem vero et mendaciuin vocat ea quae ab
ipsis Uebanl, utpote mendacii plena aique exsecratione digna. Ex bis igilur, inquit, quae faciunt,
x iisdem consummabunlur, et morieniur : siquidem Iwec ipsis causa erunt consummatioois ac
mortis. IHrobique aulcm sibi ipsi consonat, ex
moribus ipsos majori supplicio dignos demonstrare
volens; sic enim ait : Non licet ipsis a te supplicii lacrum facere, quasi tui memores essent, aut
te cogaoscereni: quoniam boc ipso poiius poena
digni appareal, propler ea quae dicunl et faciunt:
baec enim maxime neccssarium ipsis suppliciuin
afferunt; quinimo eliain coasnromaiioiiem.
V E R S . 1 4 . El quoniam saepe nobis exprobrant,
<quod prafectura lua minime digni babiti &imus,
et idcirco maxime indecenter adveisus nos insidiis
usl sunt; ex supplicio ipso cognoscenl, quod non
*oIum noster, sed universae quoque terre herus
sis ac Dominus : piopler hoc vindica nosquanlum
volueris, eos qui injuriam nobis faciunt puniendo.
Expressil auteni totum consequenier ad ista verba,
Ne occidas eo$; deinde ex superioribus resumit
contra itlos exsccralionem, et a i l :
V E R S . 1 5 . l d quod superius ipsis exprobrando
dixerai, hoc eiiam hic resumendo dicit, poslquam
ipsos supplicio dignos esse demonsiraverat. ltaque,
inquit, quoniani miniine licel ipsis parccre, tanquam nunc quidem te cnranlibus, sed, si roorlui
foerint, oblivioni te tradituris; e contra ulique,
cum ingrati sint, ex supplicio debitura agnoscent:
justissimara igitur pcenam subeant, et suppltcio luo
rejecli, ululent insiar canum nociis ieuipore per
civilaiein circumvaganlium.
PSALMUS L I X .
Y E R S . 3. Caeteruni si eliam bscc patl permisisti, haudquaquam cerle malis immorari permisisli, promplissimam nobis clementiam taain exhibens.
VERS. 4 .
Qui rebus roaterialibus adbaerescunt, et terrena sapiunl, cum illis delecienlur,
eo quod its afficianlur, exietimant se stabilitatem
el iroperturbalionetn obtinere : verura istiusmodi
sutus illis delriniemum afleri; unde utile est, ut
per misericordiaiu Dei concutiatur ac conturbetur
ratione poenilentiae. Sciens enim qnam noxium sit
rebus materialibus inbaerere, t lerreni honoinis
imaginein sapere, turbaiionem et coramotionem
palialur, a pHori prava vita ad probam ac beatitudinie plenam translata; contrita nempe, et eensum percipiens contriiionum ex invisibilibus hoatibus cxsistenLium, invocabit utique eum qui d i clt, Ego sum Dominus sanans le : cum enim
medicus s i i , sanabil eaai. Caelerum poseit quoque
terrae motio induci iis qui in ea sunt, dxmonibus
translalis ad oracula divina suscipienda.
IBID.Quandoquidem eorum aflectiones assumpserat super terram propria usus est sequela; et
84
, kr *&/,
". * \ *
, \
. ., \, ,
, \ *

. ' ,

. *
,
, * *
, ' \ *

* \ .
. \ \ , ,
' /
* ,
\ ,
\ * ,
. ,
* *
, *
. '. " ,
,
. , ,
\ ,
, *
,
* , ,

* .
m.
f ' \ , ,
.
1
. \ 01 ,
, * ,
, \ *
* , \
.
, \ ,
\ ,
\ \ ,
, ,
,
. \
* \
.
\

#
EXPOSITIO Ul PSALMOS.
6*5
idcirco quasi ex hyperboie motionis tcrne contriltt ac dissoluUe sic a i t : Medere affcctionibus, et
* ,
dis9oWe calamilates.
\ .
IBID. Gompunclionem vocat qnamlibet anime

, , erga quamcunque rem affectionem; ut cum dicil,
Dittipati $unl nec compuncti (Psal. xxxiv. 15), i d
,
,
est, sacpenumero frustrati, nequcdum animo moti
,, ,
sunt, neque semelipsos accusarunt. Tale est et
. , "
iilud, Quw dicilis in cordibus ve$tri$, in cubilibus
ir ,
vestris compungimini (Psal. iv, 5). Id est, Quae
. , &
mente volvitis, in quiete conslituti, in leclulo r a , ' ,
, \ ' - tionem ineumes vosmetipsos condemnaie, et poe. \
nitanliam agile pro commissis. Sic eliam ad Su , *
sannam de senioribus ail, Quoniam compuncli $unt
, ' eorde (Dan. x i u , 56); id esl, affecti fuerunt erga
. , j|lam a concupiscenlia delenti. Hoc locu igitur
. compunclionem vocat concupisceniiatn, ut quae in
, \ aniina excitet aflectionem. Qucmadmodum eniio
\ , poenilenlia ei compunctio rei aflectum inserit, e l
. \ \ sicut concupiscentia et aioor molestiam, sic anim
\ * dejectio passionem ingerit. Porro vinum semper
, \ , \ de calamilate et gupplicio d i c i t ; eo quod vinuin
- copiosius datum cogiiationes Iraneferat, el tran*. " verlat, et supplicium a Deo illalum a suo slaiu
, , menlem dimoveat. Hoc ilaque d i c i l : Quoniam no * bis supplicium irrogari permisisli, idque adoo
, \ ubertim, ut pras pcuna "in desperationeia inducere
.
, videreris; adeo auiem grave, ut passione et pusillanimilale animam abundanter hnpleret.
. *. '' ^ VERS. 6. Gaeterum in medio lantoruro maio
, \
'
rura exsisienles
noa pennisisli ~Isedi, ~~sed*~taaquain
* - signo quodaro nos distinguens; sic in raedio ma lorum versantes, ab insidiis adversariorum tutos
.
cusiodiri fecisli. Hoc aolem dicit ex metaphora
,
eorum, qui in bellis saepenumcro hoslibus permi \ - sti, sibi muloo signa quaedam ac symbola familia, \ rilatis seu amiciliae praebent, unde se invicem agno , \ scant in similitudine tigurae, ne repcntinam et
* , \ - inexspectalam caedem incurrant: qui enim boc
,
fatiuiit, seroper omnino sibi rautuo signum aliquod

ex condiclo tradunt, ne propter communem spe\ * ciem se invicora pro hostibus kolerimerent: porro
, *
signo aliquo notabili invicera discernenf.es, a mi>
,
luis quidem caedibus abslinent, cum oniui vero
\ securiiale faciuut ea quae contra bostes videntur
opporluna: quod utique ipsi facere atqne observare
, , . miniiue posseni, si spccie quideai deciperentur,
" \ , condictum vero signum ignorarent. Hoc ilaque a i t :
^ . ' , Quod sicut signo aliquo discernens, ooines nos ab
illoruro insidiis liberasli, ut neque a sagiltariis.
. ' neque ab alio aliquo quidpiam mali pateremiir. Hoc
, \ aulem etiam dixil exemplo eoriim quae in ASgyplc
, conligerunl: quia qtiasi signo quopVam sanguine
, - lirainarium bos ab iEgypliis distingucne, illaesos
.
cuslodivil, iEgypiios vero puoivit.
. * , \,
V E R S . 7. Ha?c aulem, inquil, pro ffoois a te
, dilecliseffecisti, ut ab iltorum insidii liberaremtir.
. \ , Deinde etiam rogans subjungil, Ut nimirum, in
" , \, , ^
quit, illsesi pernianenles, a facie arcus Hberaro
9
TIIEODORl HOPSUE8TENI
rour, dileelia luie predictum signum tradidiali. , . \ ,

Hoc autem eliam bic dicendum, quod tunc liberari polerunt ab iniroicis invisibilibus, quando eoe ^ ,
, .
servabil dextera lua, Filius tuus unigenitus. Hic
cnim dextera Dei expenumero inlerpretatus est, , ,
prasertim quando praposiluin eel illud, Siabiliri
\, .
le dexlerajusla mea (ha. XLI, 1 0 ) ; et, Dextera meu

firmavit cmium (ha. XLVIII, 13). Scienduoi quo . ,
modo iterum ordine intelligeniiae sese habeant ea
\ ,
quae proferunlur. Primum euim ubi exaudiverit,
. 1
serval Ueus : et baec consequenter est connexio
,
oralionie, posl Salva, exaudi me babentis. Nisi forte
\
sic inteltigatur; quasi dicai : Salvans dextera
*
cxaudi mc, iia ut niibi servalo in votis sit divina
. *\ , !
bona poslulare; baec auiem non suni alia quam
*
dona Spirilus sancii. Porro dilecli Dei sunl i l l i ,
qui ob morum probitalem digni sunl ab illo diligi.

PSALMUS L X V I I .
'.
.
'.

VERS. 1 8 . Cuin igitur populus quasi caplivus
esset in iEgyplo servicns, exiraxit eo$ e servitute ,
Deus, el liberavil lege b e l l i : nam cum hoetes pu- , \ * , .
nivissel, lunc ipsos eripuit. Captivilas autem dicl
,
l u r , quidquid lege beili capitur. Hoc est quod d i c i t ; ac si d i c a t : Capiivitatem (scilicet DOS, qui . quasi in captivitale serviebamue) captivam ducem ( ,
) (
(tanquam forlis dux belli [ege vincens) abduxisti,
) , \ et exiraxisti. Istud autem, Ascendisti in altum:
domonslratue ee, inquit, magnus et excelsus : id. , , , \,
circo aeeepisii dona in hominibu*. Tunc etiam Deus \
ipsis pneceperai, u l peterciu vasa argentea el au- . , rea ; atque ubi h*c petivissenl acceperunt (Exod. G \ * \ ) : deinde morte prtmogenita invadente (Exod.
*
z i i ) , eruperonl ex ASgypio, jubente Deo, babcntes
,
eiiam va*a. Noa igiiur, inquit, nos solum exlra , \ . ,
xieti, et e eervitui& liberasti, sed etiam dona acce- \, , \
pUli ab borainibus, quasi cum donis omnibus ipsos \ ,
dirailtenlrbus. Caeterimi AposloIus boc testimonio
.
osus est (Epke$. iv, 8 ) quasi de Chrislo ; quoniam
,
el ipse nos sub diabolo capiivos exsistentes, cum
\
ipsum proelio inito devicissel, exemit. Propterea
, , cum istud accepisti dona nostro loquendi raori non . " qitadraret, quo in ecclesiaslicis eenlentiis ulimur,
' , immuians xerbuni accepisti, dixit dedisti. Hoc enim
,
Chrislo magis congruebat, u i qui non acceperil, ', "*. aed post ascensum suum in coelos Spiritus sancti pov , ,
dona largilus s i l .

.
PSALMUS LXV1II.
'.
(1) Ejutdem dt interprcialione sexagesimi octavi psalmi, in verba illa : Dederunt iu escam meam fcl,
et ia siti mca potaverunl me aceto.
Quoniam cibi et polus suaves quidem fiunt ih lerapore gaudii, insuavia autem et anoara i n I r i s t i i i a ; talia erant, iaquit, quae ab illi flebaui, u l ex Iristitia et ira esset quidem mihi i n locuro
feliis cibus, esset autem ei potio aceto nibil differens. Maxime autem boc flt i n iracundiis q u s
in tribulatione fiont, quod verisimile erat pati eos conlra suos. Usos autem est evangelista hoc
teatimonio iu Domiao, et ipse antem Dominus: Zelus domus tum comedit me, de scipso dicens;
(1) Ex concilio CP. supra cilato, Mansi I X , 213.
EIPOSITIO I N PSAUfOS.
690
e l bealus Paulus de Judseia toqueos: Fiat mensa eorum, ctc*; et beattis Petros de J u d a : Fiat Aobitalio ejus deterta. Et cerie diversis coimitutis rebus, non quasi psalmo modo quidero pro bia
d i c t o , iternm autera de U l o , et iteruro de a l i o : sed quia de Judaus dicla suni p h i r a , qui ee separaverunt de Deo et lege, convincentia
illorum indevolionem,
necessarius
est teslimoniorum
usus simul et ex rebus captue qualis est, DeiUrunt in etcam meam fei, et in $iti mea potavernnt
m$ aceto.
. \ (I)
* , \
, \
.
. '. ,
,
*
' .
, \
, ,
,
\ *
YERS. 2 7 . E l insltterunt omnia adversus nos

tentare, praecedenlibus calamitatibus semper alias
superinducenles, et nunquam a bcllo adversum nos
cessanles.
VERS. 28. Deus non est in causa, si tradili
sinl illi qucui desiderarunt, scilicet diabolo Dci
deserlori: dimisit igiiur eos secundum adinvcntiones cordium ipsorum ; idcirco apposuerunl i n i quilales super iniqultalcs. Caeterum CUBI lcgis
umbram vcntursc verilati pnetulerint, etiain expulsi
sunt e loco culius iiguralis, boc peccalo priori
adjicientes, quod extra Judasam voluerinl ista faccre, ideo non intrant in jusliliani, quse est per
fidem Jesu Cbristi, de qua diclum est: Nunc autem
^' [
justitia Dei marifeslata ett, teslificala
,'
*
\ ,
; , ,
.
lege el prophelis (Rom. , 21). Cum enim semper

timbrie adbaererent, quomodo inlrassenl in j u s l i liam Dei quam ignorabant ? Suam eniin auafenietslatnere, justitw Dei non sunl subjecli (Rom.x, ) :
nam idem est subjici, quod intrare in cara;
. \ , . ,
\ ,
,

.
VERS. 2 9 . Deleantur, id est morianlur. Libritnv

autem dicil viveniium, quasi Deas in libro quopianx
viventes babeat recensitos, ex meiapbora reguro,
qui in libris scriptos babent catalogoe ducum exercitus
me
ege
'.
PSALMUS L X X I .
. \ \ , ^
VERS 5. Istud ante non quasi de tempore
dicil, ut aliqui putarunl; nam quatem hoc haberet
\ LV
connexioitem cum verbo permantre ? Nam comper; , ,
manebil, inquit, cum sole lunam, in .
tiones generationum. Uaque verbum permanere ad
, \
sequeulia, praeposilio vero ante ad pracedcnlia
. :
refertur. Nemo igitur dicit, quod antehac perma. nebit. Si quis vero isiud ^ aliqaid
, \ ,
, , * \ subaudieitdo intclligi nolit, etiam istud, ante lunam in
generationes generalionum, nil nisi mancum el clau ,
, , , . dum sensuin faciet; non eniro illi adjunclum, quod
sit, quod exsislal, vel quod fuerit, vel quid simile.

ltaque istud compermanebit aliquid subaudiendo
\ , *
d i c i i ; istud vero non dc lemporis excessu
* . , \,
\ \ dicit, sed de ipsa permanentia. Permaaebit igitur,
, , \ D inquit, et custodielur pax alqae juslilia inslai
. \ golis sptendida, et supra ltinam, ila ut etiam lunam
; '
jpgam in boe superet. Quare aulem lunam quoque
, , \ ipeam anfeeellit? Quia nimirum ipsa eiiam mulla
, \ . , ,
teropora defectioni babet, baec aalem dam semper
\ .
pennanet, etiara aogctur, et cttsloditur. QjBlerum
iatod, ln otnerationtt
(1) Ex Cordcrio.
gencTalionum,
eecundam Scriplursc proprium loquendi modoin dixii pra dku
<NI
60t
Vtae. 7 . Ostenderat se islud permanebit cum

. . ,
$olt, de pace ac jusiilia dixisse: eadem igiinr usus , \ \ imilitudine, istud orietur quasi de sole quoque d i xa\ , \
x i l ; i d est apparebit. l i a , inquit, lucebii sicul sol.
\ . ,
Nunc ilaque boc ipsinn nianifeslius declaravit. \, .
Aique omnia, inquit, per curam luam tam alla pax
. , ,
coniiuebit, u l aeque inipossibile futunnn s i i , pa- ,
cero ejus ac lunae substaniiam dissolvi. Solet au, ' \
tem Scriplura in similibus u l i hyperbolis; ut in ,
psalmo octogesimo octavu, Ponam in saculum $e , \
men ejm, ei thronum ejus sicut diet ccpli (P*al.
' , ,
Lxxxviu, 50). Cum niagis hyperbolice dixisset, re- ,
gnum in successoribus Davidis seque ac coelum i n - . ,
dissolubile permansurum, ia seqiientibtis vero iie- \
rum ait, Et thronutejut sicut $ol in contpectu mto, et
* \ , $icut luna perfecta in wternum (Ibid. 38) : quae u l i -
%
<j
,
que revera non ita cortligerunl, sed hyperbolice

dicla sunt a Scripiura divina
,

VCRS. 8. Noo quod ouiaino iinperabil et re. '.
get, aed quia fama et gloria omnes ipeuin lanquam
, * \
Dominum auura admirabundi venerabuntur : quod
* \
etiam revera factura reperitur.
.
VF.RS. 17. Hic etiam demonslravil isiud ante
. \
non de tempore dici, u i Chrislo couveuire exisli- , ,
melur : qtiod aliqui pntarunt. Nam ei isUid ante
. \
de tempore ac de prceexsistentia diceret, quomodo
, , \
permanebil, quod in sequenlibus aii? Adeo igitur,
; , \,
inquii, nomen ejus manet adniirabile, non SCCUB
, \ ,
ac 8 0 l et luaa. Atque hujus deraonslralio est, G \ ,
quod usquedum sol et luna permanenl, ipee quo- \ ,
que ab omnibus bominibus memoretur, et adraira- , \ tioni sit propter sapientiam, et gloriam, et bono , \ , \ ,
rem, quem apud ooines consectjtus est.
.
laia. Hic maxime adduxit caueam aermonum

ad ipsum babitoruin, quia ob commune bonum
narrai ejus decora. Siquidem umnis honor regis,
et prseseriim jusli cura, comniunem utilitatem
specut subdilorum. Propier ipsum eniro, inquit,
admiralioni erunl omnes iribus, id est, omnis
l&rael. Alque hujus argumenlum esl, quod regina
Auslri ad ipsum veniens, bealos pronuntiaverit
roioislros ejus, quod assidue sapienlia ejus fruereutur.

,
. ,
\,
. , \, '
\, , .
, , ,
.
PSALMUS ,.
VERS. 1 0 . Et vivenl cum salurilaie, duin ita

ab ipsis vita instiluttur, ut nullus v i l x dies pra?terfluat, ipsis a morte praevenlis. Hoc autem dicic,
non quasi omnino determinatum tempus sit c u jaslibet horainis viventis, sed qood nos frcquenler, cum nalura siraus pagsionibut obnoxii, ab
aerumDis et aBliciionibus vel aliquibus eirailibus
mortem sustineamus; quam si declinare potuissemua, longiseimo tempore vixiasemue. Aliae enim
roortes sunt qua> ab arumnis inleruotor, aliae
iiem quae non ab exiernis roalis, sed ex ipsiusmei naUira coudilione prOOciscuntur. Nara licet
. '. \ ,
, ,
. ,
, *
, ,
\
,
.
,
, * '
. -
*3
EXPOSITIO PSALMOS.
69
( ), extrinsecus nibil acciderit ( . g. mors per gla

' , dium aut simili modo illala), ipsa lamen natura
. ' per se omnino ad senium provecta, necessario se , \ cum mortem attrahii. Tanquam igitur ipsi prius
niulia isliusraodi perpessi sint, et a malis i n , gruenlibus eaepe imraatura morie prajventi sini,
, ' , ait ipsos nil simile amplius in postermn passuros,
.
sed dies plenos babituros, ez solius natur defectu iiionem lantum obituros.
.
. \ "
p.
,
.
, , \
,
, \
\
,
\ ,
, ,
.
. *.- ,
,
,
.
'.
PSALMUS LXXIH.
5. D i c l i t m hoc multam babet i n roierprelando diflTiciiUatem. Symmachus autem clare
boc a i t : Posuerunt signa sua insigntter, indicinm
ad ingresium superne. Cum enim antiquis usitalum.
es&et
' quando civitatem aliquain cepissent, i n .
poria quasdam litleras insculperent, quae nomea
eorum indicarent, ac inodum quo civilalem devicissent, atque in suara potestatcm redegissent:
ssepenumero auteia qusedam quasi sigaa seu symbola impriroebant, aut insculpebant, qualia nirofrum sunt multa nostra iropaea et syrabola, q u
insigniter ante portam poauerunl, lanquam qui
illam i n suam potestaiem redegeriat, et captivanv
fecerini.
V E R S . 6. Tam immaitiler eam vaslarunt, u t
etiam domorum januas securibus iafringereat^
non secus ac qui ligaa ia silvia csedunt, nece*sario illa secanl ad usum bumanum.
VERS.
u l
PSALMUS LXXIV.
. .\ , , V E R S . 2 . Et ex nomine luo, inquit, nos ipsoflk

. \ , appellabimus. I d est, te Dominum confilebiaiu^,
, , , ' - benefaclorem, praesideai, ab iis quae consecuti s u .
inus ulilitalem edocti. Proprium enim bominum,
, '
ut a suis dorainis aut benefacioribus appellentur,
. ,
v . g. dum diciinus: Hic iHius est sive servus, sive*
, , ' .
domesticusac familiaris, sive quid istiusmodi.
2 '. ,
V E A S . 3. Hic singulariter d i i i t , Non enarra , .
bimus omnia mirabilia tua, sed Enarrabo. Non
, '
aliud quid volens dicere, quam quod unusquisque
. dicat id q u o i coramuni omnium vode fli. Nactus
\ ,
igilur otium et opportunitalem, et ab insahu bo ,
siium liberatus, boc imhi negolium proponanv, ufc
.
eorum quae facla sunt magniludinem eaarrem. Hoe
. , - ipsum autem gratiarum actionem vocat. Graliludo*
emm i n Deum esl, confiteri beneflcium, gralias.
,
comniemorando; qualeesl et illtid in pealmo nono:
\ * ,
Confilebor tibu Domuw, m tolo corde meo; narrabo
,
. ; omnia mirabilia tua(Psal. ix, i).Qualiaigilur mira . , - bilia enarrat? Ego justUias judicabo. Haec suat,
, - quod promiseris juslilias judicare, quasi Deo hoo
. , \ dicente ac promitlenle. Plurimis enim locis 06teu \ . sum est, quod pro opere sermonem ac promissio, , , nem acceperit. Non oporiet autem mirari, qtiod
. , non dixerit, Enarrabo mirabilia lua, cura acce
(, \ - pero leinpus. Proprium enim ipsius, ut ex conse , , . \ quenti rcferat ea quae ab aliquibus dicta sunt, ei
non addat verbum aiens, vel dicens, aut quid ctmile. Alque hoc frequenter quis ueperiel i n Psal
', .
1
THK0D0R1MOPSUESTENI
mis, s i q w r a i ;iUinpsalmoccniesimo decimo nono, * ^ o w i /KW

Ad Dominum cum tribularer clamavi:
et exaudivit
, , fivctu frvrt)r ,
^
,
me(Ptai. cxix, 4 ) ; elnon adjungcns verbum dicen$
aubjunxil, Domine, Ubera animam meam, per reti-
ceniiam, ex coa&equenli significans islud dkens ; et

clarius in secundo psalroo: AstiUrunt enim, i n -
, \,
quil, regts terros, et principes convenerunt in unum
. ^
adversus
ejus. Di-
, ,
rumpamu* vincula eorum (Psal. n , 2 ) . Nunc aulem
' .
.
' .
* ?
.
Dominum, el advenus
Chrhium
relinquens verbum dicentes, usus eet ubique propria consequenlia. Atque omnino hoc plurimis locis
rcperire Ifccal. Sed baec sufliriat proposuisse in lestimoniam ejus qnod a nobis diclum. In ipsa denceps
interprelatione sape dicla phrasis occurril; legenlium utiqiie erit mcminissc semper subaudilioais
seu adsignificalionis.
VBRS.
7. Exilum saepenumero vocat solis or-
l u m , tit illud, Exitus
malutini et vetpere
delectabis
(Psat. i.xiv, 9). Quia etiam exilum solis vocat ipsum

orientem, ut istud, summocoelo egressioejut
(Psal.
,7). Egreesionem igittir seu exiittm dicil partium

orientaliunr, dcsertum vero montium septentriona lium et meridionaKiim. Nam quia duorum islorum
rlimatnm partes alias quidem sunt inhabilalae ac
desertae, propter exccssum glaciei (scillcet boreales),
aliae vero propter nimium calorem (nempe auslrales),
hxc duo climata desertum monliurn appellavit. Yult
autem dicere, quod nullibi sit Deum effugere. Quocnnque enim ad quatuor coeli dimata recesseris,
Deum cororaunem judicem et ubique prasenteto
effiugere neqnaquam potpg.
VERS. 8. Vinum accipil de supplicio, eo qmod

illi qui puuiualur inslar ebriosorum circuinagantar, et succombant plagae Dei. Habet enim, inquii,
in manu aita calicem plenum mero vino; ac si
dical lerribilioree poeaas, eo quod vinum merum
magis feriat, seu perlurbet. Porro mislum non de
commistione dicit (quomodo enim, cum merum
dixerit, rursus raistum appellaret?), sed quia raietioaera sape vocaraus menstiram, quae ad baustum
au{Sciat. Boc nimirum voluit dicere, qtiod isiinsmodi mislio fuerit adeo magna, ut calicem impleterii. Ex utroque enim vult sigaificare supplicii
iotensionera; itiro ex eo quod meruni vioum fnerit,
tuia ex eo quod calix plenus exsliteril: mero q u i -
dem ausleritatem el veheinentiam deolarans, plenitodiae vero suflicieatiam seu abundaniiam, et quod
ad omaes perlingeret. Graviorem auteni pcenara
appellavit faecem. Ego, inquil, magis clarum ebibi;
id est minoribus malis subjecius fui. Ipsam vero
faecem Babylonii bibent, id est, graviora pro facinoribus suis lueol.
( ) Lf-gendum monct Otlo Frid. Fritzscbe

1846. E D I T .
.
, , 5
.
, '' , i j
. ,
\ .

, ' ( ),
* ( ),
.
,
. "
,
\ .
. '. ,
, \
, .
, \, ,
.
( ,
, ;)
' ,
. ,
,
.
\ , \
, , \
.
. , ,
, . ,
(1) , / .
De Theod.
Movs, VUa ScripU,
p. 50. Hate
07
I N JOBUM.
JOBUM.
Ejnsdem Tkeodori reprobantU et iibrum Job, et , stbi et filiae euae ad fabulamm Bgmenta communiocontra comcriptorem ejus, id est, sanclum Spinem esse videri. Sed quod omne boc flgraentum
ritum, dieentis quod pegana tapUns kunc librum esl omnibus certnm est.
i
conscripiit,
post alia.
' H i s ( i ) qoae pro doclrina bominun ecripU sunl
Et conecriplor quidero manifestus eel, ex amore
d Salomonie libri coanumerandt sunt, id eet, Proverbia ct Ecclestaslica, quae ipse ex eua pereona magno el imporluao vani honoris boc passus. Ut
ad aliorum ulilitalem composait, curo propbeti eaim semeplipsuin oslenderel et extranea erudir
quidem gratiam non accepisset, prudentiae vero tum esae doctrina, et paganorum fabularum scienr
graliam, qnae evidanter aliera est praeter illam , tiam babuisse, quas de illis quos deos puiabant,
flrmas habebant, rainiraum exisUmavil nominatto>
eecundum beati Pauli vocem.
nam isura inde acceptam justo imponere, qua&i
Et posl alia.
per eam iUiara suam decorari volenti. Hibi vero ex
Erat igitur salis idoneum, gopervacua quidera
toia libri conscriptione liquel conscriplorem pa,
omnia verba auferre Scriplurae: quse autem ad si- ganica scientia 6886 erudilum, ad cujus imilatiognificationem vilae ejus necessaria erant cxponere, ; nem praesentem volens scripturam componere, n o quae orania sufficiebant querolibet ad meliora con- cuit historiae pulebritudini. Qui enim apud illos iraertere, et aemulalorem faccre boni. Nunc vero goediae componunt, cansas quidero accipiunl ab bia
cum hoc DOD fecisset, ad vani honoris amalorero quae mulli loquunlur, quando etiam eam coniigerit
non necessarium respiciens, non in minimis exisli- quodammodo apud plurimos opinionem veritalie
malioni jusli nocuit apud eos, qui divinas Scrihabere : pura aulem causa utenles, suam artem
pMiras noo cuntdebita devnlione judicarc solenl, et
ct sapientiam in corapositione fabularum osienex boc mulios Fecil scripta inculpare, el ad accudere feslinant, et personaft introducentes eibi plasationem ea Irabere bcali Job.
citag, f t voces circumponeutes e i s , a quibus claEt post alia.
riores fieri arbilranlur et decorari, ut 61 queriIpsa stalim verba, ex quibus incipere cum dictt moniam el laudcm quac a scriplis iuferlur, sive
conscfiptor, cutn pertenissent amici, quis consi- pcr inlellectum, sive per ipsa vcrba scriplor pecderaater omnia videns, omnia vel dicene , pulet caverit nou ad personae quarum vcrba conlingit
aut dical jtisti unquatn meiiti convenire? MaledicU legenles referant, sed ad fabulae conscriptorem.
Et iste aulem cum iuveaisset el de bealo Job b i enim tam multa colligere stalim ab inilio, et r&storiam maximam et claram, quae in ore omaium
bus ea imponere quae maledicium suscipere non
similiter ferebaiur r.on solum lsraeliiici generis,
possunt, quia nec subsistere credualur, quis exised ai alioruai, quem etiam clariorem Dei tesligliiuel t i r o convenire, qui cum lanla sapicniia ei
rirtute et reverenlia suam vilam gubernassel ?
monium faciebat quod faclum est ad propbetam,
gloriam ex magnitudine causa? volens suscipere,
Et per nmnia
reproban$ $cripluram Job. el conbanc scripturam composuit, n o n cogitans, quod
scriptori maledicetn (idem aulem est dicere sancto .Spiritui), iu fine interprelationis blatphemia mulla differenlia est, inter bisioriaro jueti scctiniuas Ua dicit:
dum divinai Scriplura et simpliciiatem 61 subtilitatem proposilam, et inler verba supcrflua, ei ad
Panram aulem et islud flagitium ad boc quod
probationem conflcia. Inde et illas plasmationes
in fine poeitum esl. Hoc enim quod d i x i t , terliaui
fecit in quibus ceriamco ad Deum fecit diaboflliam enam Amalthea? cornu euro vocasse, nthil
lura, el voc68 sicut voluit circumposuit, alias
aliud esl, quam ostendere euni paganicis fabuiis
quidem justo, alias vero amicis : in quibus vociasfenlientem, el idololairtae Ogtnenta diligentem,
bus qtianium compelenli excessit, dictum est
certo quidem conslitulo, quad nec scire quidem
eiiam in superioribus. Jllura aulem Elium in pode Jove el Satumo el Juuone paganicas fabolas
slremo introduxit tautx injuriae plena dicentein
poteral Job beatus, boroo barbarua et Edomilanus
adversus justum, et in fine persunae maghiltjd inis
genere. Quod t>i ei sciret, sed non flli siwe mirabiliter dtvinilus nala, ex idololairiae paganis fabnlia divinae nalurx circumposuit talera diciionem, in
qua non piguit etiam figmentua) celus addcre. Ex
nomen imponeret, dccorare eam existimans si ila
hoc autem iroportuoo vani honoris amore, et nonominata faisset. Hoc enim erat paganie fabulte
minaiiouem hanc ex fabulis paganicis arreplam,
consentientie, et idololairiae diligentis 6gmenla, et
bealo Job applicavit.
filiam decorare pcr ca volcntis, et deaiderantis ct
t
( i ) Ex concilio C.P. stipra laudalo, u( sequenlia e am fraguacnta.
I N CANTICUM
700
CANTICORUM,
Adhac (!) autemdespernitidem Theodoru* el Cattft- taoquam iosipienliura, et eine causa alienigena
cum canticorum, et sicut ad amaiam $ibi hcec Sa- vocantium ea quae cogaita sunt.
tomonem *cripsi$$e, dicil, infanda Christianorum
Et po$t alia.
auribu$ de hoc exponens. Habet aulem tic :
Qui enim canit omoem caatationeni, ee deleCum me piguisset Ganlica caniicorum perlegere,
ctat: ego vero quidem cano propositain cantalioquoniam neque secundnro propheticam speciem
exposila sunt, n**que secundum hisloriarum tradi- nera: quibus vero cano, non cum illia me deleclans
tionem, sicut scriplura regnorum, neque demon- cano: nolebam enim mearuin nupiiarum delractionis esse ia eseeula conscriptor. Necessitate auiein
elrativa adnionitione sludii ulunlur, nesdo quo*
excusalionis volens canere, quorum non volo,
modo ttiarum lilterarum praceplum de Canlico
caniicoruni exigens a nobis irrecusabiliter cau- canlationem caaere cogor, ut sil mihi canticum
super moreno camici. Canere enim modo eum
eam, fecit nie circa eum diligenliorem, violenter
sponsa
cogor, quse viluperant publicam excugaiio*
quidem. El sic nec enim cessavi, et inilio ipso lenem , et clainare ea quae abscondere nubenlibus
clionis quasi sludiosa alacrilate oscitans frequendecet. Quoniam enim confligere nos viiuperationiU T , et dormUaas, sicul convivio codicis nupliali,
bus pulant et reprehensionum opprobriis diridece,
et boc regali percantatus.
audiant nos nosiros amplexus canenlcs calidhis, et
El po$t pauca.
Sed sic pcr sapienliam geotibus et Judaeis pra> nuplialium noslrorum ungueniorum amplius adorein accipiant: circumsonenl canticis tragicia nedicabilem ei terribilem exsieieniem ut solerteoi.
Unde el pax ei ftrmior, quam in anlerioribus tem- slrorum osculorum : clama luam uigritudineiB,
poribus erat, limorc summse circa ea prudeniiae sponsa, purpuream, gratiosam clama : tuum genas
viluperalur laudabilis originis, Israel congenlile.
frenalis genlibus bella amantibus iEgyptiacum
conviviwm f a c i l , Saloinonem apud Judseos vilio- Incipe iuilio responsionis ad eos: Ex calidis osculis meis cognoscant, quod amatoriis sermatiibu*
stixn, tanquam leguro patcrnarum prevaricatorem,
adinvicem fruiiuur; discaat percutientes viiuperaabdicanlium alienigenas nuplias, et ad puellae
convivium cecidit fugiendae quidem eliam ipso pa- tionibus tacitam cilharam miplias amantem; cognoscant malediciionibus, quod saltare i n meis
trio dcformi colore (nociurnorum eniro colorum
nupiiis a nobis putaii sunt. Non raaledicere sciant
iCgyptus geailrix), magis vero fugiendae, quoniam
qui genus habebat ex Cbam, qui bseres fuit anli- quod exciiaverunt amorem resonantent jucundiora
vituperaloribus; inlrei aures eorum aniarus a l i qua3 malidiclionis Noe, ex quibus passiis est ali
v
quid Salomon circa conjngis desideriiini, et op- C

probriu praevaricalionis irritalus, coruponit canticam excusationem u l gratior etiam uxori s i i ,
canlicis delectatus pro ea faclis : et improperanies
sapienler percussil, tanquam conscripti causam
illi danles fsetiiiarum, et non poenitentiae propter
ntiplias lanquam pravas. Unde ab osculis nupliali
bus staiini ei el inilium esl, tauquam sislenli novaip nuplam reclamanlem vittiperanlibus: OtcuUtur me sponsus ab osculis oris ejus, et vestrura
tnihi cura nulla opprobrium latrantium. Et ilerum
irriiaiio ad vittiperationes pro sponsa sua calidior.
Nigra tum et bona, filto Jerusalem, $Uut tabernacula Cedar, $icut pellit Salomonh. Ne m i h i , d i c i t ,
colorem ad vituperationem proponite, nisi forle
<\ **
slimulus noelrorum osculoraai. Sed
inlellectus quidem conscriptori ejusmodi e&t, babebat vero intellectura ea quod sine nomine conscriplionem fecit, lantumir.odo non clanians ad
lsrael, quod non ipeius Saloiuojiis ^si conscripior^'
sed uecessitate aemulalionU.
eiiam beae composiiaram ? aedilicationum ex nigro ^

lapide Arabiae miraculum, vituperaiionem esse putalis: quorum lapidum mihi membra similia s u n l ,
sicul quidam lapides pretiosi. Caeruleo enim ipso
coloris, quod vituperanles canttis, simililudo est
talium lapidum, el regalis purpurae, et regalis non
aimpliciter, scd qualem Saloraon eircunidaiur, qui
plus oranibus regibus ornamenta amat. Sed ei Cietcri caatici exposilio, irriialio esl viluperalionum
meruisset, mentionem alicubi Dei fecis&et ( i n

nulla enim propbetica scriplura Deus non menior a t u r ) , sed ecire debent omnes, a?mulalionis n u ptialis eodicem mensale canticum esse, sicut et
de amore poslea conviviura Plato coascripsil. Uade
nec Judaeis, nec nobis publica lectto unquam Cantici canticorum facia esi, tanquara domesticos ei
nuptialis Satomonis conviviis cantua opprobria
gponsae sonans.
(1) Ex eadem coneilo Constaot.
i n
c o r < i c
Et post pauca.
Qu omnia oporlet legenies libram cogitando,
nec ad impudicilise hortationera pulare esse conscriptionem sapientissirai, et propter boc odisse
(qualis entm esset ulilitas Salomoni fesVioare ad
conscriptionem impudiciiiae, cui et sine conscriptione polestas erat impudicitiae? ) ncc collaudare
eodicem, sicut babeutem propbeliam diciaiionem
benorum Eccle6ia3. Si eoim prophelicam. gratiam
9
701
COMMENTARIORUM
IN
QUJB REPERIRI
COtXEGIT,
NOVUM
TESTAMENTUM
POTVERUNT.
DISPOSDIT,
OTTO FRIDOLINUS
BHPNDAVIT
FRITZSCHE,
T B . D R . E T U f ACADEMU TORICEN8I . P. 0., BttUOTHECJ! REIPURLKLB TURIC. . T. PRJEFECTUf

80CIBTAT1S HIST. THBOL. LIPS. 60DALIS.
(Tarici, sumpto Meyeri et Zelleri. 1847, in
8*.)
PRJEFATIO.
Com i n commentaiione, quara ante bos undecim annos de Tbeodori Mopsaesteni vita el scripiis Halar
edid: ( i ) , me mox quae resiarent de Tbeodoro disputalurum significarem, non fore existiinavi, u l liden
datam tam diu fallerem. Sed ut fit, alia me alio traxerunt. Et priroum quidem, cum paulo post palrian
cam Helvetia commutaseem, novi muaeris rationes rerumque vicissiludines effeceraat, ut ad alia anU
mooi appellerem; deinde vero cum mibi interdum olium, quo nibil cst dulcius, fecissero, alia sludia
aaiaium sive erectum obleclaruot sive dejectum erexeruni. Sed nihil ad alios domeeticae meae sivo
deleclationes, sive sollicitudines. Quanquam seposui quse aliquaado deproniam. Ad Theodorum ut revertar, nunquam quidem ejus prorsus imroemor fui, eed cum viderero quoiannis fcre nova ejus fragroenla
ex tenebris ad lucem protrabi, satius babui opportunilatem disserendi opperiri. Nunc vcro tempus esse
credidi, u l primum omnia ejus fragmenta, quae bucusque publicata suot, in unum colligamus et digeramus. Haec eoim praeterquaro quod divereissimis in libris, quorum adilus non muliis paiel legunlur, fieri
ila poterit, ut et aduiterinis genuina facilius discernamus et cura uno quasi tenore animo ea pereeqai
poesiroas qualie Tbeodonis ejusqae mens fuerit accuratius indageraus. Omaino quod praeteriens rooneo:
non earo bucusque quam oporttiit virl docti i n eorom scriptorum eccleeiasticoram, quorum libri maxiniam partem periernnt, fragmentis colligendis operaro impendemnl. Cui rei si magis vacaverint, mibi
credite plures eorum quasi ex mortuis resuscitabuntur, oeqae solum hisioria lilteraria, verum ipsa etiam
kistoria ecclesiastica magnam inde percipiet utilitatem.
Hoc igitur libro Tbeodori commentariorum in Novum Testamentum reliquias comprehenai et cum
J . C. Orellius, collega et araicus egregius, potestatem mibi fecisset indici lectionum per semesire quod
iustat bibernum in nostra academia babendaram praeludendi, bac occasione usus sura Theodori De
lncarnalione Filii Dei librorum quae supersunt collecta et emendata exhibere, qui libellus Turici typis
Orellii Fusslini et sociorum 4 irapressus esi. Quae restant Theodori fragmenta dogroatica el in Velus
Teslamenlum exegelica turo edam cum hoc viroram doctorum inleresse cognovero.
l)e hujus libri insiitulo paucis defungi licet. Nam cum non id agerem, ut Theodorum explicarem,
sed ut ejus yerba eroendata exbiberein, raro notae eubjeci et fere verbo taiuum siguiflcavi si quid
eive per lingua sive per alias ratioues nolabile inihi esse viderelur. In lexlu emendando non audacia
tt vi graseatus sum, eed quam fieri potuit maxime codicis vestigia legi. Scio catenarum textum plerumque adiaoduio eese viliatum et corruptum, alia esse omissa, alieno loco poeita alia, dcnique ! i center egisee auctores; verumtamen si qais bac re nisus libros scriptos minus curaverit, is u i inulta
ingeniose, ad verilatem pauca dispuiabit. Sed haud raro levi muiaiione intcrpunclionis vel accentuuui
genuinae lectiones restilui poierant.
Reliquum est, u l quaestionem perdiiBcilem de Theodoro moaacho paucis allingam. Codex Crameri
(I) Exetat initio bujus voluininie.
754
Budleianua cum catenam in Epislolam ad Romanos taniiimmodo usque ad capul nonum eontineret,
Craiucr e codice Monacensi, de quo v. Reiaer. Catal. theolog., p. 9 , aupplementum salis ampJum p.
163 88. adjecit. h codex XXjLIX fragmeiiia Tbeodoro monacho adscribit. Hornm aedecim, Hdde unum
, Theodoreto t r i b u l u m , fide codicum Bodleiani et Vaiicani quam raale addubitee, Mopeuesteni sunt,
duo Theodoreli pp. 416, 469; v. ej. Op. ed. Hal., 11I pp. 123, 139, quatuor c. Bodlei. Diodoro asaignant, pp. 188, 199, 226, 2 5 2 ; cf. pp. 105. 114, 128, 140 el unum p. 242cenveait ex parte c a n fragmentis in c. Bodl. p. 119 s. Diodoro tribuiis, ita vero ut catenaruni auctores eodem fonte usos esee
appareat. Addo quod ideni codex p. 123 s. Oiodorea dicit, quas pp. 219, 220, Severiano et Theodoro
adscribiintur. Restant sedecim fragmeala pp. 185 , 260 , 263 , 265, 321, 328, 381, 387, 392, 595 , 397,
404, 4 1 4 , 4 1 7 , 477, 508, quae quin Tbeodori aut monachi, aut Mopsuesteni, aut Diodori aint noa est
quod dubiles. Idem valel de octo scholiis quae Theodoro iribuuntur, v. p. 358. (Hac iis repugnant,
quae ad enmdeia l . 9 , 2 5 c. Yalic. Theodonim Mops. disputantem facit v. infra p. 35 s.) 359, 4 4 1 , 481,
509 , 516, 518, 526. Quis horum b%c scripserit ex iudole fragmeniorum aegre eflicias, cum bi iaierpreles inter se admodum sirailes fueriat. Qua cum Ua sint temere cgi&se mihi viderer gi luec in hunc
librura recepissem, irao exspeciandum exislimavi, doaec codicum fides hunc nodum expediret. At
ero quserat quispiam quis fuerit ille Theodorus laodo monacbus et presbyter, modo monachus, modo
presbyler dictus, qui in catenis sa?pe memoratur. Ad quam quaestionem ne nunc qoidera (v. commenlat.
mfam) habeo quod respondeam. Plures viros ita appellatos fuisse scimus, v. Fabricii BibL Cr., aed horum
quemquam Scripturx sacrae interprelem claruisse memoriae non est prodilum. Deinde ex fragmenlis ipsia
hucusque impressis ne conjectura quidem assequaris, qualis fuerit el quo lempore vixerit. Quanquam
virorum hujus nominis, in quos incidi, bic unus tantummodo videtur ia censum venire posse, Theodorua
Alexandrinus, monachus, qui Severianis erat addiclus. Claruil sub sapculi sexti inilio. Dixit de eo Facund. 2, 3., ejue libros conlra Tbeaiistium memoravii Pbolius Bibl. c. 108; omnino v. Fabricii Bibl. Gr.
ed. Harl. ,. 372, 710. Ne plura; disquirant alii me doctioreg de viro illo, qui aine ulla dubitalione de
interpretanda Scriptura sacra bene meruit. Fragmenta ejus legunlur in cateais in Maubaeum a PosaiQO
et Cramero edilis, illa conlinet tria I . pp. 55,65,214; h*c quiadecim pp. 15, 55, 54, 57, 59, 48, 5 1 , 56
75, 78, 79, 87, 88, 125, 245. DeniquQ cod. Coisl. calcnae in AcU aposlolorum a J . A. Cramero Oxonii
4858 ediue duo fragmenta tribuit Tbeodoro monacbo et presbytero pp. 55,227, cl. pp. 427, 458, qusecod.
Nov. Golleg. Theodoro Ancyrano assignat. Hoc si verum, saae Tkeodoti scribeaduro esl, quaaquam iilud
i r e cecidil, quod io altero codice utroque loco Theodori Anc. exaralum est.
t
Seribebam Turici Kal. Scpiembr. a. MDCCCXLVU.

O. F. FR1T6CHE.
THEODORI
,.
1N EVANGELIUM
MOPSUESTENI
MATTHLEI COMMENTARII FRAGMENTA ( I ) .
(2) Mattbaeus qaidera evangelisla post tentatiooes dieit, quod accedentes angeli minislrabant ei
(Matth. , I I ) : scilicel cum eo constituii, et cooperanlee, et oainibua circa eum Deo roinislrantes,
quod jam per certamina ad diabolnm ostensus esl clarior. Sed et quod passuro ei aderant angeli, ex
Evangeliis discimus : et cum resurrexit, in raonumento visi sont. Per omn<a elenim ista monttrabaiur
digniias Cbristi, quod inseparate ei angeli aderant, et omnibus circa euni ininistrabant. Sicut enim a
peccantibus separantur, sic el per merilum bonoralis subveniunt. Propter quod bene Dominus ait
(Joan. i , 51,52): Quod majus videbitis, el quod coelum aperielur omaibus per me, et omnes angeli
semper roecum erunt, nunc quidem ascendentes, nunc vero deftcendentes, eicut ad doaiesiicum Dei
el ainicum.
(5) Nam rationis quidem proprium est, diecretio bonorum l malonim. Cum vero non eisent cont
(1) Evangelium Mattbaei Theodonis, leele Ebediesu (Asseman. Bibt. Or. I I I , i , p. 52), uno tomo
ad Juhum explieavit.
<2) Acl. conc. Coaat. I I , , 26. Mansi IX, p. 214.
Vigil. const. 27, Mansi IX, p. 79. Eju$dem de inter
vretationt Evangelii [ vell. I . secundum Joanntm
Evangelii] libro pnmo:*ed Y . qnaedixi in Comment.

iLe Tbeodori M. viia et scriplis. Hal. 1856 (huic
volamini praefixa).
(5t Aci. C. Const. . tv, 55, Vig. C. 56, Ex hi$
quas tunt in Ev. *ec. Mallh. in quibus dixit: t Quod
Deu$ creavit cuntraria, t. e. bonael mo/o.
%
1 EVANGELIUM MATTHASI.
7M
i r a r i a , non erat ei possibile aliqnid discernere. Primum igUur in his quae creata sunt, magnain contrarftetaiem fecit.
(\) Quoiriara aotem non obaudiit Adam, deinde subditus eet m o r l i : ci factutn est hoc propfer inobedientiam, q u o d eicitra Inebedieiiiiam propler uiiliiaiem Dostram a Grealore faclum est edocti saiuua
omoes peccatum.
*
. '.
CAP. I .
. \ (2)
VERS. 18. Spiritus sanctus una esl persoaa
, \ , Trinilalis, qua* neque Pater vocalur neque Filius,
, * .
sed propriuni babel nomen, Spiritus sanclus, juxta
, id, quod Salvalor ad discipuios a i l : tunie$ doceU
* omne$ gente$, baptixantes eo$ in nomine Patris
0, * FilH tt Spiritu* $ancli (Matth. i x t i u , i b ) . Qaemad . modum eaim Pairi et Filio cooperatus esl Spiritus
" \ eanctug in crealione niundi, ila et Salvatoris cor-t
, pus ex Yirgiiie malre ipse aptavit et conslruxit.
.
CAP. I I .
. \
Y B R B . 16. Quanluo) enim teaipus ab orlu
. \ " ()
Ghristi babita ralione adventus Magorum opinaiua
, - est Herodes effluxisse, laulse aelatis puerulos i r u . * cidandos curavit. Ne vero exu*imes causain esse
caedis puerorum nativilalem G h r i s l i : verum He. \ - rodis iiupietatem ac furorem immanissimurn. Ne* que eniin qui Ghristum aflixeruat cruci, mali tuiu
. primum fuerunt, sed cum jamdudum lales essent,
.
arrepla occasione, se ipsi prodiderunt quales
esseat.
CAP. I I I .
. .
V E R S . 4 6 . In specie columba? apparuil Spiritus
. \ ()
\ , sanclus ulpole nalura benevolus, et boniinum
geueris amans : et licet a nobis saepe repulsus
\ *
\ . exclususque rursus requirens amplectensque nus,
\ beneflciis fovens, propria quadaro liberalilatis ia, nalae bonitale. Columba enim benevolum bomiaum , que amans animal, violata licet ab bominibus qui
C pullos ei suos stibslrabum eosque comedunl, non
, .
deserit laroen infesias eoruiu rapinis domos ac nidos, auibus semel insuevil, sod in iis haeret, et
oarere pergit.
V E R S . 1 5 . Nara ( 5 ) ei illud : Hic e$t Filius meus dilectus, in quo milii comptacui, insania evidens
est deDeo Yerbo putare dicere eura. Qui enim dixit : Hic est Fitins meus dilectui et i n l u l i l : in quo
mihi complacui, signiflcavit quod aperte ad comparaiioneui boc dicil alioruui Glioruiu, qui nec diiecii ei
uni, nec alacere nimis potuerunt ei.
. '.
CAP. I V .
^. \ " ( 6 ) , V E R S . 2 . Quando Christus esuriit, ut scri, , \ ptum est, tunc diabolus in eum invadil lenlalurus.

Scilicet non niiuium admiratus est quadraginta
, - dicrum jejunium, roeroorEliam toiidem diesjeju. ^ , nio conlinuasse. Inde igitur animo sumpto lanqnatn
\
D in Eliae siaillem (111 Reg. xix, 8), nihilque buraano
lagtigio majos babentem, audacier, aleam certaminis exspectalurus, vadil.
y
(\) Acl. C. Consl. , , 56, Vig. Coast. 57, Eju$tatione el schoiiit illuttramt, librumqxe addidk dt
dem ex libro [ vett. libri, cx eodem libro ] quod Deus concordia ecangdntarum in geneatogia Chrhl. peccatum docuit et mortem introduxit; v. qusedixi lo$(B 1646. f. Singulis praimissa sunt .
ia commeiit. p. 64, n. 3 (tnfra, coi. 55).
, utii (ad xxnt, 15.) . . Quod
(2) Logunlur baec in Mallh. fragmenla Gr&ca in primo loco posui, invmitar p. 13.
i. : Sgmbolarum in Matlhceum tomui prior exhi(3) Possini cal. p. 51.
ftens catenam Grac. Patr. uniu$ viginti nunc
(4) Possinr cat. p. 45.
primum ediiam. Ex bibliolheca iliustristimi O.
(5) Act. G. Consi. , iv, 40, Vigil. const. 40,
Caroii de Moniehal archiep. Tolo$ani Pifrtu Po*$i- Ejusdem Theod. ex inlerpntatione sec. Mallkaum
nu9 etoc. Jesu sacrar. Litierarum ToiosdRpr^stor, Evangelii; sed v. quai dixi in couuueul.
tx anliqnmimii membranis eruit, Latina inlerpn(6) Pussini cal. p. 46.
MOPSUESTENI
757
CAP. .
. \
V E R S . 40. Convenit oon declinare contentio. '. (1)

neiu cum adversariis, qaando ea pro religione aut
,
pieiaie fuerit. Tunc enim exanllandi alacriler labo- ,
res omnes, ei roala quaecunque perferenda eliam \ .
cum gaudio. Quod si adeit aliqua copia tempora, \ *
lium rerum, loleranda libenler ejus jaclura, e i
.
eripere volenti concedendum, nihil quidquam h i scendo conlra.
CAP.
YIII.
V E R S . 43. Stipplicabat (2) autem ei, inquit, curaret paeruro. Ad qoein Dominas d i c i t : Ego veniens curabo euro. PrOpterea maxiroe ipee promptius ire promieit, u l virtas centuriouia cum refugii appareret. Eieniro, Non tum dignu$, dicit, ut intret $ub tectum tneum; igitur verbo tantum dic, et boc curare
sufficiei.Primuro igitur reverentiam multam, secundo autem raaximam fidem oslendit. Deinde e i cam
prudenlia fidem propriam moostrans: Nam et ego Bene inlulit: (3) Namque tl ego homo $um ut dicat
homosumsub potestate, habem $ub memiHU$ et dieo
Nihil mirandum si boc potes, cum sis bomo accthuic, Vade et vadit;el /it, Veni,et venit;et servo meo
piens a Deo: quoniam et ego cum boc sim, accipio
Fac hoc, et facit. Prudentiae enim erat, secundum
obedienles, semel habens jubendi potestalem
raiioaemquseei videbaiur, lalia credere deChrielo.
propter datoris indulgeniiam.
Homo enim et ego: sed lamen, quorum accepi potoslalem, horum sum dominus : qua>mibi videnlur,
Qaapropier (4) nec incongruom est, et te accepta
ea flunt a raeia subjectis. Ergo nibtl ab re est, et
banc sumente a Deo polesiaiem, verbo tantum isia a Deo poteatate, verbo solo jubeotem abigere
jufctnte expelli passiones. Neque enim tanquam passiones. Nec eaim tanquam Fiiio Dei ei anle
universam creaturam exsialenti, et creatori eorom
Dei PUium, et anteoinnemcreaiurain sobsistentero,
cl oroniua quee suut opificera, adierat centurio. quau suitt, acceesit cenlurio.
t
Hc enim iieqee discipulorum erat tunc scire ante

crucera, sicut i n reliqats osiendemus, Domiao adjuvante, subtilius: sed tanquaro hoininem per v i r tulem adeptum a Deo majorem quaio esi bominis ^
poteslatem. Unde ei d i x i i : Nam et ego bomo
gum.
Y E E S . 34. Rogabant igiiur ut ad alios fines
iransirel, quasi non digni essenl qui tanlo bonosua
in patria fruerentur, terrili scilicei proptcr peccata
ua.
. \ * ,
,
*
CAP. I X .
8 . Opus quidero divinum videlur; ille
autero qui fecit, bomo;qua de causa velul doaum
Dei, non ut virtutem Cbrisli miranlur illud.
.
. '. ,
VERS.
,
, \ .
CAP. X .
5. Samaritaoi civitalea habitabant ia
nedia ipsa Judsea sitas, per quas necessariura iter
. .
. '. (5)
, erat aposlolie ultfo citroque per Judeam commean- . , *1
libus. Orcasione igitur saepiusoccursura introeund
\8 ,
ejusmodi urbes, vetat ipsos : ne inlroieriti$. De geu .
tibus vero non dixit, ne introieritii, sed ne tatit.
Y E R S . 1 6 , Si quis columbae puilos abslulerit,
. *. (6)
.amen illa i n loco eodem iterum ova incubabit at ,
excludet. Uaqoe et vos, ait, insidiis et persecutio , \, \
nibut appelili, roanete i n mea fide, neque averii,
\ " abducive vos quoquam sinite. Canerum ut serpens
* \ \
fugieng occultansque seipsum evadit salvus, ila el , \
tos 8i fuga viuveritis eos qui cruentia armati odiis
.
o8 ad csdem qua?runt, vivelis.
YERS.
4) Possini cat. . 77.

2) Facund. pro defentione tr. capUul. n i , 4.
3) Actacpac.Const. , iv, 54 Vigilii constit. 52.
t* quarto hbro comment. $ec. Matth.
(4) lbid. n. 51
(5) Possini cat. p. 494.
( 6 ) Ibid.
EVANGELIUM
MATTHiEI.
710
GAP. X I I .
. I t t .
VERH. 7. Sacrificiis, iaquit, non indigeo, illa

. \ , \ (1), ,
!) tamen suscipio me vestre infirmitati accouimo, , dang : at duo baec postulo, ut me amore et proxi - raum quemque humanitaie prosequamini; quas
* - eninl priinas inter mandata niea tenent : Diliget
Dominvm Deum tuum, etproximum ticut teiptum
(Matih. x i i i , 3 7 , 3 9 ) .
,
YERS. 3 4 . 0 , inquit, hominum omnium sce. *. , \,
\ lestissirai et malitia viperis similes, non mirnm
* - si nibil boni loquimini; verbis enim mentis affe, * clus exprimunlor: ei quoruodo benedicerepotestis
, qui nihil nisi deteriora sentilis et ad deteriora
osque declinatis?
;
.
CAP. X I I I .
. \ (2) YERS. 3 3 . Farinae sata Iria Graecos, Judaeos
\ \ * et Samaritanos vocat. His enim tribus injecium
\ fermenlum cvangelicae docirinae unam ex ouinibus
,
niassaui comuiiscuit.
. '.
CAP. XIY
. . " ( 3 ) ,
VERS. 1 . Aiius est Herodes rex, alius tetrar . cba filius ejue. Eieaftn poet obitura regis Herodis
in teirarchias diviserunt Rotnaai regaum ejus.
! , Harum unaiu filius ejus obtinoit, bic qui Praecur * sorem decollavit. Gajus eceleris poeaas noa diu
, post dedit.
.
YERS. 25. Quartam yocat noclis vigiliam iriam
. '. (I) borarum spaiium quae post nonam noclis boram
.
~ nuinerabantur.
CAP. .
. '.
VBRS. 13. Hoc quidem teslimonium usurpaai
. *.
, Manicbaei m probent legem on fuisse a Christi
, Patre conslilutam, sed quam longissime a veri * tate aberraal. Hic enim non agitur de legis prae, , ceptis, sed de Pbarisaeorum doctrinis, qui, opiaio - aibus suiti indulgentes, asseclis auis disciplinam a
, lege quamplurimum dissentienlem inculcabant, m i
vel ipse Salvalor illud eis siipra aperte exprobravit.
.
YERS. 3 4 . Nondura intellexerani Dominum ad
. \ ',
\ confirmandara lidem consilium cepisse cibos r u r , 8ii8 mira ralione multiplicandi, licet id ipsum haec
, interrogatio intenderet;, sicuti docet illud Joaa , nis: Unde ememu* panet ut manducent hi?
;
D
Gupiebat enim ita animam discipulorum insli
, tuere u l jam non de divina ipsius virlule d u b i u , \ rent, ideoque erudiebat eos non sermonibus tanturo, sed operibus.
.
Interrogat noa quasi ignorei, sed at ciarius vir , * \
tatem suam deroonslret.
.
CAP .
V E R S . 5. Dominus enim Cbrislus (5) erat quidem et Deus et bomo, utrumque secundum naturaro
ftimiliter: ex altero quidem apparens, ex allero vero ulpote secundum naluram divinain, invisibilis exstans.
Eral auieoi unum quidein omnibus manifeslum ulpote quod apparebat: bominem enim eum orone*
(1) Possinicat. . 202.
(2) Ibid.
(3) Ibid.
(4) Ex Catena Grameri, ut sequentia duo fragmenta.

(5) Facmid. 1. I . i x , 2. Yidelur hoc fragmenlun
ex 1. quodam Tbeodori dogdtatico depromptum.
7!i
THEODORIMOPSUESTENI
712
tunc temporis aettimabant esse, el amplius nibil. Quod enim illo laiebat, omnibus erat increoibile
priore tempore : sed ex magnitudine eorum quae circa illum agebantur, el iiovitate iniraculorum, quaecunque ad doclrinam videntium eiDciebat, et ex gralia sancti Spiriius qui super apostolos venit, intellectus est posiea et creditus verus Deus, esseniialiier exsians Filius verus Dei terni. Quoniam vero in
priore teinpore ignorabatur hoc secundum essentiam exsiare, ex eo aulem quod apparebal videniibus
bomo purus putabalur, secundum horainem pleraqiie, el secundum eam quse apparebal naiuram loquebatur. Ei baic ex his quae in Evangelio scripta sum quivis inveniet animadvertens atlentius.
Proximus (t) eliain passioni ad discipulos Dominus d i x i t : Si me tciretis, uiique el Patrem meum $cireii$
(Joon. V I I I , 19);et ad Philippum : Tanto tempore vobiscum i u m , el non cognovnliime? (Joan. xiv,9.) Philippe, qui videt me, videt et Patrem meum; osleudeas quouiam neque divuiaro naluram sciebant Unigeuiti,
neque Deum sciebani verum Patrem. (Jnde nequc diceniem de proprio Paire veluti de Deo dicenlem
aliqualenus advertebanl : sed divisa intelligeatia cadem ipsa pulabaal etiam illa. Hinc etiam adducius
esl Philippus ad dicendum : Osiende nobii Patrem, tt tufficit nobis (Joan. xiv, 8). Si eniui sciret inlegrc,
quia Pairem suuin dicebat eum, qui re vera ejus esset pater, ex quo erat vere sicut Deus ex Deo, nuuquain dixisset, otlende nobU Patrem tuum, bene sciens quia invisibilis esi bominibus divina natura.
Cunsequetiler itaque et Domiaus dixit ad illum : Tanto t$mpore vobiscum $um cl non cognovistis me, PAtlippe? {Ibid. 9.) Veile enim Palrem videre, indicium erat eo qood neque ipsuiu sciret quisessei secuaduin uaturaiii, neque quem dfceret Patrem eese, Filius ex eo exstans. apeiiens boc ipsum addidit :
Qui videt me, videtet Patrem. Si enim cognoveris, inquit, quis sim, cognosces et illum, secuuduni quod
poasibile esl, per me conleinplans PalHs naturain, cujus sum Filius ex ipeo exstani secundum esseniiam,
et ejusdem cuno illo exstans essentiae. Quouiam vcro nescis me, neque Patrem meura scie quem dico :
cognoscens autem me, cognosces ei Paureia quem d i x i : me videns conieroplalione intelligealix, per ine
videbis omoino etiam illuui. Addidil eliam : Utque nunc nihil petiiti* in nomine meo (Joan. xvi, 2&). Et
aperiens quoaiam necdum dmnaro naluram ejus intelligentea, neque oraliones ei oflferebani u l Deo
neque peliliones aliquas in ejus nomine faciebaat, sicuc oporlebai facere in noaiine Dei exstanlis el Friii
Dei oiunium : et quia propler baac eorura infiruiitaieiu in siniililudinibus de Patre loquebatur, eo quod
neque illi potueruni integre scirc ea quae dicerenlur, vel de quo diceret Paire, vel qualiler exstaaie, adbuc
aperliug indicatur. Dixil eniro : Hwe in parabolis locutus sum vobis; venit hora, quando nonjam in paraboTts loquar vobh, $ed nianifeste de Palre annuntiabo vobis (Joan. xvi, 25). Quid autein erat quod de Patre
non manifesie dixerat, nisi quia re vera divinam naitirain Unigenili nesciebanl, ex quo possent discere
Oeuin Patrem, qui ex certo ejus isset Pater, u l Deus Dei ex cu naii secuoduni essentiam ? Cujus rei gratia
per siroilitudines eis de Paire loquebatur : nunc quidem nomine lantum apud eos utens, ejus auieni
veram intelligentiam iu posterum illis reservans edicere, quando eos gratia Spirilos sancti quae super eos
vcnit, instiiuens perceptibiles tanta3 doctrinae peiliceret. Propter boc eliam ipse Dominus ia eodem ipso
sermoneproximus passioni, ut infirmiiaiemeonmi oslenderet, undepossent doctrinam perfecuorem assuincre, dicebat : Mulla habeo vobis dicere (Ibid. 12). Cujus ergo r e i g r a t i a modo non dicis? quia non
potestis modo poriare : non iavidens, sed quia non suflkiiis ad majoreni rerum perceptionem, infirniins
adbuc affecti, quam ut boruro dogmatum inlegrilalem possetig edoceri, Quando ergo poierunt, vel unde ?
Quando venerit ille Spiritus veritatie, inducei vos in omneni verilatein. Superveniet euim super voe
Spiritus sancli gratia, ex qua concia dogmatum sublililaleiii cognosceiis. Proinde si divinitalem Unigeuiti
docerentur et Palrera Deum ulique docerenlur utpoie Dei Filii Patrem, ecquid perfeciius ad dogmaium
scieoliam eis reraaneret?
f
CAP.
XXIII.
V E R S . 15. Multam ( i n q u i l ) in eo diligeniiam

cxprouiiiis ut aliquera iis qui ab Israelitis alieni
suut, ad veratn Jreligioueia adducatts, et efliciatis
prosplyium. At hujus ubi eslis voti compples, simul, inquaro, aliquem mysteriis verae religionis
iniliaslis inlimeque admovistis, tuni vero pestilealibus exemplis inalorum operura vestrorum filium
gebennse ipsuin facilis.
CAP.
XXIV.
V E R S . 29. Grecorum sapienles qui fuluram

conGienlur muodi conflagralionem, qua? quidem
bic de sole ac luna dicla sunt facile recipiunt. At
(1) f Post aliqaanta sic iteruni dicit.
(2; Possini Cat. p . 50U.
. *. (2) ,
, \
\
,
,
'.
. '. ()
\, \ ,
(3) Possini cat. p. 522.
1 EVANGEIJUM
713
MARCI.
,
\
.
. ',*. (!)
, ,
, *
, ' (2) *
, , ,

.
q u de casu slellarum e coelo bic babentur admiltcre recusant, ignorantes videlicet Dei potentiam,
cujus nulibus ei volunlati cuncta obsequuntur.
V E R S . 48, 49. Quod inducitur sic secum d i cens malus servus : Tardat tenht dominu$... eo
signiGcaiur non alia fere de causa peccarc bomines quam quod praseniem judicem noa videant,
Dec ouutino unquam fuluruai judicium reputeat.
Quod addil malum servum ^ con$ervo$,
ideo dieit quod maximum ac plagii quibusvis el
verberibus par incommoduni in animas redundel
subditorum ex culpis erroribusquo magislrorura.
. '.
CAP. X X V .
. *. (3) V E R S . 24. Occultal talentum ingratus ei piger,
\ , \
nihilque operalus eorom quae dominus ipsi pra?ce \ \ - ^ perat. Ideo auferetur ab illo et dabitur babenli et
\ .
negoiianti.
. *
CAP.
XXVI.
. '. (4) *
V E R S . 26. dixit : Hoc est symbolum cor , , , poris mei, et hoc symbolum sanguinis mei, sed :
, iloc eit corpus meum et sanguU meus. Docet nos
$ , non aiiendere naluram rei subjectae ac sensibus
proposita? : ea enim per gratiaruro actionem et

verba super eam pronuniiata, i n caraeon et san .
guinero muiata est.
(3) Possini cat. . 338.
(4) Possini cal. p. 350.
(1) Poftami cai. p. 330.

(2) Cat., .
AD EVANGELIUM MARCI COMMENTARII FRAGMENTA (1).
.
G
CAP. I I I .
. \ ^ (2)
JÊRS. 4. Judaeos Sahator iaterrogat an fkeat
, \ Sabbalo sanare ei animan salvare aut perdere;
* ot , ^hi vero silent* exspectantee donec omniao Curetur
ioflrmus.
CAP.
IV.
Vaaa. 21 Per modium (5) quidem malitia alque terrena pruoentia, per lucernam vero vrrtus inlelKgeftda e*t. H i c Uaque aub malitia collocari non potest. Lecialus autem pigriiiae symbolum est, quippa
corpori quietem praebene. Virtus itaquc in excelso custodienda, non per pigritiam occullanda eet; bonum
enim neglectum perit.
. '-*6' (4) ,
, \
, \ ,
V E R S . 26-29. Hoc loco volantati nostrae Salvalor coinmiUit opus, ;ie ipse omnia fecisse v i deatur, nec virtus nostra sil involualaria aut irtdeliberata, quare boc subjung* : Terra eniin f j a
(1) Tbeodomm Marci Evangelium singulari com- D exposui in eomment.

meniario lllustravisse nec veterum quisquam pro(2) Caiena Gr. Patruro in Ev. sec. Marc. collect.
didit, nec probabile est. Sed cum Marcum prorsus alque interpr. Petro Possino. Rom. 1673. f.
negligere non posset, videtur rera iia insiituisse p. 62.
ot Marcl ubi opus tsset in reliquorum Evangeliorum
(3) Cateoa Gr. Patmm in Lucara Lalineed. Batftk*
commenlarife rationem baberet, ex quibus pauca
Corderias, Antv. 1628, ., p. 326.
fragtnciHa, quae supra posui, roanarent. C i . qure
(4) Possiai cat. inMarc. p. 9 1 .
9
PiTROL. G R . L X V I .
23
716
sponle fruelns profert, neque necessitaie quadam

coacta. Proferi autem primo herbam, secundum
naiurae legem, deinde spicam ; jam vero ubi f r u clus inereinenlum cepit ei agri albescuat ad messem, agricola solers falcem promil u i fruaienla in
borrea colligat.

*
, otar
,
,
.
CAP. X I I I .
VERS. 50. Dicil alins verba generalionem pravam iropico, non proprio sensu intelligenda, quasi
docerei Christus se adstantibus et cernenlibus
impiis acCbrisli interfectoribus gloriam suain ccelestem revelaiurum, ita u l adimpleatur illud :
Videbunt in quem trantfixerunl (Joan. xix, 3 7 ;
Zach.ju, 40).
. .
. '. " (1) ,
, ,
\
' ,
, " .
1
(I) Ex caitaa f.rameri. Oxoa.
THEODORI
JN
MOPSUESTENI
EVANGELIUM L U & E COMMENTARH
ERAGMENTA (1).
. '.
CAP. I I .
. , '. *(2) ?
YERS. 34,32. Apostolodicente (Rom. m , 29), Num
* (3) , ;Judaeorum solum Deus, nonnc eliam genliuni ? reslipulatur Julianus: Curnam inter Judaeos misit pro- \, , \,
pbeticum munus, elMosen, ei unctiones, el prophe-
tas,et legem,et porlenia prodigiosa fabnlarum? Au- \ \ \
\ - \ ;
diswero ipsos dicentes :
Panmangelorummanduca "
vit ftomo(Psai.Lxxvu,25). Dcnique et Jesam iis m i sit. Successione vcrotemporum eaderahaec etomni- . \ bus missa sunt, qui licet lunc omnesbaud acceperint, ().
postea tamen aceepcrunt. Vehemenler enim supe- -, ' , *
riore lempore conculiebautur a prophelis, ei porten- .
tia antea faclis. Succubueruni vero oaniino, cum \ , deos veslroe viclos lempore Cbrisli viderent, fictio- \ ,
negque ei fabulas, nibilque praeterea, omnia ea ^ , \ \
\ ,
esse, qu de iis dicereniur invenirent. Cum enim
immobiles essent propier idolorum frandem q u .
omoiutn aores obturabat, illisque (idolis) prout ,
,
salvatoribus conOsi, lenerentur; propter lioc Deue
' omnes eos inimicis omnibus Iradidit commisceri,
(4) Lucam et Joannem Tbeodorug, Ebediesa
in quo Juliani commenla pluribus refulasset, m
tesle, duobus lomis ad Eusebium enarravit.
conuaenl. probabiliter docuigse roihi videor.
(2\ Commenlarii Tbeodorei in Lucam lragmcnta
(3) Articulus ante errore videlur deesse.
sex Grseca Frid. Muenier in libro : Fragmenta Pa() Hucusque Tbeodorus Juliaaum ea disserentrum GrtBcorum. Fascic. I . Hafn. 4788, 8, p. 79 ss.,
tem fecit, quae jain refutare volebat: Deum Judaeoprimus edidil et illusiravil eaque exscripsit Romae
rum lantumniodo curam gessisse. Nexus verborum
in bibl. Corein. ex apograpbo viri docli, quem
Juliani, ut ex libro u i Cyrilli Alex. adv.Jul. (ed.
Fogginum fuisse susptcalur. Sumpta sunt ex cod. Ez. Spanbem. Lips. 4696, p. 406) inieiligitur, bic
palat. XX, caleuam Palruni in Lucam conlinenle. est: Docent Moses, Christus et Paulug, Deum ab
Priino praemissa gunt verba : . . iniiio Judseorum solum curam gessisse, est tamen
in hac de Deo doclrina summa Pauli incoDStanlia:
, alle.ri . , ei denique ~ (acil. propler locum
quod ad Luc. x x i , 7 ss. speclal, .
cit. Rom. , 29),
. His verbis nisus Muenler Tbeodorum , \ , , . . . Tbeolibrum contra Julianum scripsisse opinalus est, ex
dorus aulem guam, quam adjecil, refutationeru i u
quo illa fraginenla pelila esseni. Ego vero Theodo- ingiitnii, ut Juliani verba exciperei, h. r . : Recie.
runi b#c ipsa iu coirnnemarioinLucam disputasse, ContigeruDt illa Judaeis. Veruin .
u
717
IN
EYANGELIUM
718
LU&E.
, tva
^, ,
. '
( ) \
, , ' ', \
, ,
(2)
, ,
() ,
, .
, ?'
* .
quo quisqais suurn viderel deum, neque sibi,

que suis opitulari valenlem, atque millam omnino
in iis esse salutis spem cognosceret. Redactis i l a que sub potestatem unhis viri loipopulis atquediig
bisce quondam imperantibus, a solis quidem oliui
Macedonibus, denique vero a Romanis subjeclis,
iisque Deum quaerenlibus, ut illi tute sese crederenl commillereutque : per id tempus visus est
Cbristus, etopporiuneapparuit indigentibus. Primo
quidem non siugulos gentes, sed singulos homines, quos fideles invenilde gentibuselegit : nunc
vero singulas genles. Dcus enim non vult vira voluntaii noslrae inferri, u l , quod volumue, non voluerimus. Hoc eniro nihil aliud eet, nisi mulare
naturam noslram.
(4) , El qiiam ob causam aliae quidem buic, alias vero
illi populo universale in orbem terrarum iradidil
, - (5) dotniiiiiim Deus, iia ut nos quoque omnes legibus
\ (6) hoc lenipore imperantibus morem geramus? Alias*
; que multas ob causas basce muiaiiones fieri, Deo \ que uli concessil, ut neceseiute coacli veniant ad
quserendum vcruin Deum.
, (7)
.
1
CAP.
Y E R S . 22. Hoc enim (8), quod : llic e$t Filius meut dilectus, in quo mihi complacuit in baptismata
adoptionem êmonstrat secundum comparalionem Judaica3 adoplionis, quia el ad illos diclum erat: Ego
dixi: Dii e$tis, et filii Excelsi omnes (Ptal. L X X X U , 6 ) ; e t : Filios genui el exaltavi (ha. , 2 ) : ejus
adoptionis prsecipuum, eo quod dixit, dilectu*, et in quo tnihi complacuit, osiendens. Proplcr boc et vox
Palris liebat adoptionem confirmang, et Filii nominalione per adoplionem secundura graliam eum qui
vere Filius est, demonslrabat: ctijus conjunclio ad \eram et firmam adoptionem istum constiluebai: et
Spiritus sanctus i o specie columfce descendens, permansit super eum, quatenus i n coDjuuctione ad eum
qui vere Filius est, ejus cooperalioni inlentus maneai, llrmam adopuonis habens dignilatem: per oronia
auiem in quo primo adoplionis preformabatur baplisma, dico autcin Douiini Christi, ex Palre el Filio el
Spiritu sancio boc quod fiebat, complebatur.
%
. '.
CAP. IV.
. '. (9) , ,
\ \

.
,
V E R S . 1 sqq. Non est novum quid, impie Jtiliane, Jesuro, licel dsemones eum cognoscant.
Deumque esse contiteantur, nihilo tamen secius a
principe daemonum, regnura ejus haud professo,
tentari (Luc. , 54,41, /): non enim eodem tera-
(1) Augtisium dici recte observavit Muent.

(2) . Muent.: per id tempu$. ftfalim,
inler ho%.'<
() Male scribas (D5derlein. Theoloq. Biblioth. Lips. 1788, iv, 7, p.
492). Geneor libri Muenler. {Gotlinger gel. Anz.
1788, p. 1246) recie monuil, . et
distribulive sitmenda esse (cf. Cord. cat. ia
psal. n , p. 641. Tbeod. *
) . Enarra : principio (rerum Cbristianarum) non tingulos populos, sed vtros, quot
obtequentes reperiebat, de populi* elegit, nunc vero
(de suo tempore loqttiiur Tbeodortts) singulos
poputos. Jani quaeri polerat, cur non siatim post
Ghristi advenluin populi facli essent Gbrisliani.
llujus rei banc Theodorus reddidit rationeni, qnod
religionis Cbrislianae professio, nisi Torte Deus
humanaro iiaiuram coinmutasset, ab ipsis bominibns pendcrct.
(4) Iloc fiagmenluin cum praecedenti paucis forUsse vrrbis inlerjectis cobaisil.
(5) Muent. .
(6) Muent. , h. e. Ua ut /egibus, quibut lum vis eraU eliam nos omnei, qui
iubjecli umut, uteremur. Sed praeterquam quod
perfecto oflendaris, verba illa videntur Juliani esse.
(7) Muent. \ -~ ,
Fortatse locus valde muiilalus est. 8ed Tbeodorea
sane sentenlia roea conjeciura efficilnr: et ut
Deo uterentur ( u l dei, quem quisque colerel, inlirmitatem experireniur) quo neccssilate coacti venirent ad quaerendum veruw Deum. Theodori dispulatio baec est: Deus modo apud bunc, roodo apud
illum populum eummum imperium esse ideo maxime
voluil, ut genles publica' calamitaie preess ad suum,
uem putarent deum se converterent, quo ejus i n rmilaiem experii ad verum ducerenttir. Boc vero
tum demum recle fieri poterat, cum suromum i n i perinm tion apud unum eumdcmquc populum esset,
hed ab boc ad illum transferretur.
<8) Acl. C. C. , iv, 18, V I R I I . const. 19,
F.}**-
dnn Th. M. de commenlo sec. Lucam Evangelii.

(9) 1 ii boc fragmenlo plura rcfellunlurquie contra
bisioriam lcutationis Cnrisli Julianus orotulit.
719
YiO
pore, sed prius, el inscius quidem cum eo dimicat; , \ \ !

deinde vero vtelu9, imperinm ejus agnoscii alqae . !*
confitelur hfece verbts: Noscimus le, quie sis; l i t " .
68 Sanctus lsraeHs(Lti<:. iv,34; Jfarc. , 34). Hand , \

enim ante bapiisma bsec profiletur, sed poslqeam
et baplizalus et tentaius esset Jesus, redierit- , " \
que ex deserto, viclor dtaboli secundnra carnem, . *
* ,
secundum qaam et lentaverat eum. Is enim Deuni
Verburo, essentia sua omoibtis ignoium, haud co- , * *
gnoscens, eum modo lentavit secunduin carnem, . , ,
quse et revera famera tentalioneraque passa esl. , * Sed lloses, inquit, postquam qaadraginta diee je- ,
( 1 ) (2); !
junaverat, lcgem accepil; Eli vero, post idem
tcmpua jejunio peraclutn, diviiwe contigerunl reve- \ \ latioaes : Jesus aulcin, qurd posi idem jejunium
accepil? Haud aBqualis oblinet ratio inter utrum- , ,
que, legem accipere, divinarumque dignum cea- \ , seri revelalionum, alqtie Evaitgelium accipere et . , , \
regnuni coelorum praedicare. Tanta eaim iirter , .
utrumque differeatia, qaanta ccelam inler est ac , ,
terram, immortale H morlale, aeiernum ettempora- (3), \
rium. lllud vcro, omni verbo Dei (Luc. iv, 4 ) , non ,
doctriiuc causa dicil, sed propler comparationem , (4)
cibi. Ad inepiam enim illius provocaiioncm, Jube . \
ut lapides i$ti panes fiant (Matih. , 3 ) , quasi
, \ ,
Jesum ubique pane nttlriri oporlerel, eorum me- , ( inor qu in deserlo iacta essent, commonuit . ( 5 ) \ " cu*n, dicens: Non opus habet Deus panibus. E t -
eniin Deus absque pane Israelem nutrivit in de- *
serto, el nulrire eum potesi prout vult Verbum, ^ ,
divinaiu (verbo) indicans creatricem voluniaiem
\
Mosi quidein ct Eliae, ad minora alia properanli- .
bus, haud permissuni est lenlari a diabolo : Re- \ \
demplort vero, cui dissolutio iflortis priorisqae * , (6)
senlenLia3 cura? erat, necessario id permitli de- .
buit. Yalde anim diabolus bomines conlra divinas \ \ \ .
legislaitones in iis, qua; ia polestale aoslra postla
" * \ ,
sunt, deileclere alqiie decipere cupii. lllud vero, \ , \ *
ul lex ederelur, sascipprelurque cum aon in llosis
' . (7)
sed in Dei essci poleslaie, diabolua iajpedire baud
, * \ .
poluil. Goncessuai lamen Uti est, in illis aos4eci- \
pere, quae facere atque omiilere i n nusiro posita
sunt arbitrio. lia quoque Adamum decepit : gu , slatio enim arboris, Ueet non ia potestate no- >
stra poaiia sit, spontanea tamen est. Cum igittir D ,
ipsuni Jesum, qui absque peccato esset, peccato rnm causa caris atque iaaoceatia sua pali, sen- , , lentiamque morlts auterre opoKeret, iion lamen
, , B
(1) V. Tbeod. ad MaUb. , 2 .

(2) . ' .
, Juliani sunt,.
non eliam, nt roale Mueat., sequeatia
. . . Hsec propier falsam , Juliani
credo, . p. . . inlerpretaiionem addidit.
. . de comparaiione cibi.
(3) .
(4) MIIPIU.
. ,
..
anle prevocalionem
uasi nece*ie omnino es$et, ut omnia qucc in deserlo
uta , pane ditsohi deberent, commonuit
*um dicans . 1 rccle jam scripsit
v. d. in Ddderlein. Theol. Bibl. I . 1, pag. 493.

Verle : Ad meplam enim illius provocaiionem
qua&i Jetum ubique pane nuiriri oporteret.
(5) Jam ad aliam rem transit ac docct, cur Servalor tenlaudiis fuisset, neque vero Moscs etlElias.
Manifestam est, eum bic quoque conlra Julianuin
dispuiare.
(6) Mueni., ?! , duci sc. in
ntgnum Sinai.
(7) Muent. atque ia his nescio <joam subtnem distinctionem deprebendisse
sibi visus esl. Pauk) post * bene habet.
est genit. partiiivus*
7*1
1 EYANGEUCM LUCiO.
722
. T( , (1) expere peccali monstrabatur, qui nondtu ubiqne

Vcoc
vergaius eeaei el in oinnibus cutn peccaie diwiea
; v e r i t : proplerea necessario ;opas erat, eum a dia (2), bolo ad arbttrium ipsius tentari, ut raariifeeie pec - cati experg csse viderelur; non quidera quod nan
$ (). lenlatus esset, sed quod in tenlalione sese proba - veril. Qutd vero miraris dici eum a diaboio duc* , tora fuisse in mootem excelsum (Luc. iv, 5), ciim
* (4) . , , ia deserto mons baud sit excelgug? l a niomenlo
enim temporis faciutn id esse dictt.beneindicang,
; * visionem moniis a diaboio procreatam fuisse, eun , que In modwn orbem terrantm, c.ui impcraturua
, , \ - essec, secundum bumanam naluram a Jesu vidcri
. poluisse. Secundum divinam enim naiuram neqae
(5). , lentatus est, neque eum tentavtt diabolvs : boc
enim polius erat deceplio. quam tenialio. Sed quo (6), ,
modo, pergit Julianus, Dominnm, cum in deserto
* esset, diabolus duxit in pinnaculum lempli ? Quare
* * non, cum a deserto, quod brevi pranerea temporis
,
spalio reiiciurus erat, discederet, in pinnacuhim
* , ducebatur, cum jam ia illud Herutn rcdire opor , (7)
terei? At non de Jesu narrahir eam rediisse ex
. , eremo. Quemadmodum enitn de homiira, qai diea,
, , ,
menses, vel aanos i n urbe vel domo quadain com * (8) moralus est, eliamsi aliquande discesaerit. toliim
, * *
lamen cominoraiionig tempug feaud ante integram
(9), urbis vel domas dereliclioneni eomp-itatur: ita
, .
quoqne Christue, qui i n desertum, ut ibi tentare ,
lur, subductus, licet extra i d , non lamen poet .
quam ex eo egreggus essel, tentatus fuerit, merilo
\ , C i deserlo fuisse dicitur adeoqae qnadraginta dies
tx eo baud egressus trans^git. Yerbis vero : NOH
. , - tentabis Dominum Deum tuum (Luc. iv, 12),ticelDea8
, eftset, baad ait, non tenlabis me: diabolus enim eum
,
(10)
noa sicul Deum teniavit; ncque ut Deue, aed at

,
bomo, qui revera tentabalar, yerba huroana respon .
dit : Non tentabi$ Deum. Qai enim Deam teiUat* is
n
(1) Theodorus ita disputat: Moseg et Elias noo

sunt posl jejuninm l e n t a t i , quia minora perflcere
debebant, conlra Serrator, cui prior ilta moriig
aententia abolenda esset. Qoippe i n iis tantum Satanae bomines ad prava incitare polest, qiwe i n
horoinitm potestate posila sunt. Sic Adamum
cepit, a i cum legislatio non in Moais, sed i n Dei
poleslale esset, Moseo nou potuit. Jam cum prior
llla rooriig geutenlia nonnisi ab abo- H
leri posel, nec vero i l l e , qui nondum in oranibus
contra ppccaium pugnasset, evasisset, Jesus a diabolo necessario tentandus erai, ut
"eo, quod teutaiioni non guccubuigsel, vero exsislerel.
(2) Muent. .
(3) . e. manifesio indicans, diabolum viaom
m o D i i s el orbem terrarura (visutn orbis terrarum),
qni ab se (Satana) ngcrelur ( q u i sibi pareret, c i .
Luc. iv, 6 ) effecisse boinini, videre ita valenli.
(4) Malis pro scribi b. s.
hoc enim ( s i diabolus Jesu Deo visum monlis ostendiasei) non fuisset, tenlari, imo decipi. Sed
bene babei, si . , . . . ad
sialioi praegreaea refers: diabolus Jesu visum mon oslendit, (fieri hoc jpotuit) neque enim Deu$
ienlaiua est. Nara hoc (Deura tentari) non tenlari
fuisset, sed decipcre ( s i Deus tentaitis esset, non
teaUUi fuiseoi, sed ipte decepisset). liaquc .
f
, . . . muniunt pnegressa, e( baec ipsa v.

. . . iuuniuntur.
(5) Muent. . Cum imilta . d .
tnm boc peccavit, quod eliam . Juliano tribuit, interrogalionera iis coalincri opinalua. errore naluin ese coniexlus salis docel, ut gileam illa raiione Ibeodori
arguiacniaUonem errore rnli* qui baud ditbie ab eo
alienus eral. Pro . scribeDdum esse
jam dudum viderunt censores illi Muenteri, Ltpsiensis (Doederl. 1. I . p. 4')4.)cl GoeUing. {Goetting. gel. Anz. I . 1., p. 12iG.)
16) V. conjcclura reslilui.
(7) Ka('apud Mueat. deeL Forlasse pro
scribendoin .
(8) Fort. acrib. .
(9) Severus Aaiiocb. adv. Juhanum Balicarn.
CSpicileg. Rom. X , p. 195) : Cyrillus Tbeodormn
(sed fortasee &crib. Diodorum) casligat, qui dixer a l saaciitaUs viriulisque in Cbristo defectum,
qiio lempore ab inimico lenialus fuit, a supervenieate in oum i u b columbae specie Spirilu sancto
iuisse suppletum. Hsec si Tbeodori fuissel sententia, cum iie qiue supra dispulat conciliari
aegre possct.
(10) lia Muent., sed aoa dubilo, quin Tbeodorus
scripseril.
723
"U
Deo haud quidem credere, sed iidera foriasse quaerere videiur. Jesus igiiur maliiiam diaboli refellit,
qui per simuiatam in Deum fiduciam circulo atque ambagibus ad diffidendum inducere eum voluiu E l
boc quidem diceudum, quoniam diclum est de bumana natura lentata : Dominum Deum tuum adorabit,
iUi $oli $ervies (Luc. iv, 8 ) ; neuiiquam tamen ab adoratiene Palris sejuncio Vcrbo divino atque
Spiritu sancto.
CAP. X X I .
. KA\
V E R S . 7. Talia saepius facla sunt atque
flunt.
.*.(i) "
Et quomodo sunt baec consuromationis signa? Ast ; ' (2)
licet non ia omnibus, neque omnia simul, facla , \ , *
sint, nuno tamen omnia hsec, parlim neque ubique
facta, omnibus in locia evenient, u l omnibus con- (3) ,
spicniim lune sit, muadum hisce ex causis quem-
admodum infirmum interilumm esse, c u i , cum ^^ ,
omnia signa niorlalia in hoc uiium eoncurrant,
nulla amplius superest spes, licet saepius quodam , horum aegrotaverit, morlemque evaserit,cum iiamu
(4) ~
id ad roortem hominis eflicieadam haad sufleceril.
. "
Quando igilur, inquit, otania baec simul evenient, fa- , , , xaV
inesatquepestis, insurrectiones populoruni adversus ,
populos, et regnorum adversus regna, aique reli- (5) , xaV
qua omaia, quae dixi, lerribilia el oinnia siinul ^ ,
omnino comraovebuntur; tuae vicinum adven, .
tum ejus indicari ail (Luc. xxi, 11,12).
CAP. X X I I .
. '.
. *. (6)
39 sqq. El lalia quoque, iiiquit, Jesus
, ,
orat; nam miser homo calainitatem sustinere haud
, '
potens orat, atque, licet Deus s i l , ab angelo cor . , ,
roboratur. Quia vro libi, Luca, renuniiavit de
aagtilo, quouiodo successerit i d , cum discipuli, qot , ;
(7) *
tunc i n vicmia oraates essent, videre haud valerenl? dormiebant enim. Quamobreai eos, ab ora- .
* tione veniens, prae inocstitia dormientes reperit
; , , *
dixitque : Quid dormitit ? Surgite et orate (Luc.xxu,
(8) ,
46), etc.; el inferius (vers. 4 7 ) : Adhuc eo haec
ioqxente, ecce turba magna Judas. Propler id Q . ,
quoque Jeannea, qui nihil viderat, nihil scripsit.
. .
HSBC Juiiaaa. Haud est forliludinis alque sapien- 4 ,
tipe documenlura, non expavescere lerribilia, sed, (9), cum talia bene cognila sint, prudenCerea aliquando
. ,
suelinere. Nibil enim hominibus morte lerribilius,
. \
lic5i eam ob beneficia collala paiiaris. Cum igitur
Christus secundum carnem assumptam verus homo
, (10)
natura constitulue esset, necesse quoque erat ut
(7), *
VBRS.
(1) I n huc fragmento refeliilur Julianus, qui signa illa . Luc. x x i , 7 sqq. memorala,
nulla esse contenderat.
2) HaecJuliani sunt, qua3 Theodorug jam diluil.
3) Fort. I . .
! 4) Muent . F. 1. .
(5) Muent. .
(6) Fragmentum boc aneptgraphum Muenler in
ftcbedis bibl. Corsin. invenit, qtiod Theodori essc ^
et qui schedas illas scripsit et Muenter recte judtcamnt. Tidetur enim ex eodem illo cod. caienam
in Lucam exhibente desumptum, certe periinel ad
Luc. , 39-i7, et qune propler bunc locom J u lianus contra Jesum prolulerat refelluntiir. Jam
cuin Theodorus in commenlario in Lticam Julianum
gaepius refutaverit (v. inf.) externa qua3 dicont
argumenia ad Theodorum nos ducunt. Hoc magis
eiiam de inlernis valet. Oraiio, refellendi ratio,
deniqne doctrina manifeslo Theodori indolem referunt.
{7) Muent. male inlerpnnxit nec locum inlellexit.

Verte : Quis vero libt Luca de angelo tivnliavit,
ubi etiam fuerit (erat autem in monle Olivarum.
Cf. Lnc. , 39, 40) etiamsi illud factum e$t
(etiamsi quod narras verum est)?Quid vero si
scribas ; (unde eCiam
venerit?) . Hac ralione respexii Jiilianus
v. Lucae . * eumque ridei, qui tam
accurate narret, quod ne tum praesences quidem
videre potuisseat. Hinc intelligas, cur scriplum sil, neque vero .
(8) non legitur apud Muenter. autem verbis ciutis scriptor pempicuitatis causa de
suis adjecit.
(9) Muent. .
(10) Muent. , .
(11) Cf. Tbeod. ap. Leont. (Mai. Script. .
eoll., V I , p. 303 8 q . ) .
%
72
E V A N G E L I U M LUCÊ.
, - Palris consilio ducerelur atque judicio ejus obe4 \

dienliam praestaret. Sed cum non in figura lan (1), tum atque pro forma obedire vellet, moriem quo
que secundum bumanam naiuram limuit, oravil , , que, et ab angelo corroboralus esl. Auiina enim
ejus consilio, nioriis in salulem omniuni eligendae,
inbaerente, corpore autem prae tiinore evanescente,
(2). ' foriem sane animam, i n infirmilale corporis solo
. suo consilio cum aatura dimicanlem, victriceui atotov , que videre erat. Ne igilur verba nosira confun \
das : cum enim Ghrisium dicamus Deura secun \ . dum selernam alque increatam ejus ex Deo Palre
(3); naturam, nonne eiiam eum bominem veruai con , fllemur, secundum suecessionem ejus ex bomini (4). bus temporariara, atque posl multas generationes
faclara ? Non enim mutatione, se8 susceplione car nis, Deuro Verbu.n carnem esse faclum dicimus.
, * - Multis auiem ex locis Lucas de angelo discere
.
p o t u i t : primo quidem a Pctro el a filiis Zebedaei,
, \ \ qui cum Jcsus oraret piaesenies essent (Matth.
, xxvi, 3 7 ; Marc. x i v , 3 3 ) ; dein quoque a Jesu
(3). |, ipso, posl resurrectionem quadraginta per dles
- cum illis coiamoraio. Joaunes vero, boc licet probe
noverit, haud scripsit, cum et alia plurinia, licet
, ,
sciens, omiserit (Act. i , 3, 4), facile el i n boc
; ^
quoque a Luca jam praeventus. Quomodo vero
- non animadverlis, quod baud omnes discipuli, a i mul ac Jesus oraret,somno dedili esseal, u i aoge. " (6)
. $ (7) luui, si modo videnduni sese prebuerit, non v i . \ (8), \ C diseent?Nonnim proeul erant a tisu atqae auditu:
(9) \ - prorogaia antera ab illo oralione, evenit discipu (10), - l i s u t s o m n o gravarentur et dormirent. Praecippe
- vero ia nocie plenilunio illusirata videre potue, . - - runt aogehim, cum tertia jam vice orarei, illtyue
ipsi expergefocli essent ad orandum (Matth* xxvi,
^.
43). E l abeque luce hae-, nuillam itt nocte splendorem reddente, vel ab ipso Jesu, quo melius ad
oratiaDtm incitarentur, de illis, qua? inter orandum ei evenissent, edoceri poluerunt.
. .
. '. (11) '
,
, . (12),
, '
.
CAP. 1.
VEBS. 8. Jesus vero, coram Herode ductus,
nullum fecit miraculum, licet ille valde cuperet
miraculum videre, vel sermcmesejusaudire: probe
sciens, Herodem a se non beneficio ornalum i r i .
Nou enim fiuslra vel ostentalionis causa miracula feeii, ut flerodee- euai admiraretur; sed ut
(1) Cf. Leoat. (Galland. Bith Patlr., x u , p.

688) : Timuit mortem tanquam hanc enixe (ugient,
ffuam nunquam sponte tu$linere voluistel, uisi luam
longam et prolixam admonitionem naclus e$$et
quam te fictam angelo atlribuis.
(t)Slaluil Tbeodorus, Jeeuro $en$im ac paulatim
l meritit tui$ eum factum ese, qui fuisset. Gf.
v. c. Act. G. Const. , iv, 32, 39.
(3) Facili conjeclura scribere possis : ;
; sed cave ne quae Tlieodorus
iiegligenter ecripsit corrigas. lta reeie, credo, conjecit censor ille Lips. 1. I . p . 493. Muent. .
(4) Theod. ap. Leont. (Mai. 1. 1. p. 310, Bandin. CataL cdd. m$$cr. bibl. Med.-Laur., L p.
170) :
\ , , *
(ApolUnaristas) .
(5) Probat Hieodorus antiqua3 Ecclesise sententiain qita Joannes, reliquis Evangeliis probaiis,
suum supplemenli causa scripsii, eamque laiius
exposuit m Prooem. in Joann.. infra.
(6) Muenter : .ErratTheodorus; . Matth.
xxvi, 41 sq.
(7) MueiUer .
(8) Pascha Judieorum (d. xiv m. Nisan) semper
lempus plenilunii incidere conelal.
(9) liuenl.: .
(10) laiellige, ut verissime monuil censor commeatat. meae 1. ab Rheinwaldio edito Allg. Repertorium fur die theol. Literatur, T . xxv, fasc.
4, 1839, iliud lumen, quo angeli ckcumdali esse
pulabantur.
(11) Muent. 1. c. p. 145 s. Premissum legilur

(12) Gf. Tbcod. ad Joan. x i , 54.
728
, * *
i l l i credentes,salvarenlur. Manifesie vero Herodes
\ .
hanc ob causam nullum quaesivii imraculum, sed
illi iratus indignatione dignum aliquid videreexspe- ,
ctavit. Non enim tanquam insontem, licet ut ira- , )
potenlem eum sperneret, Jesum dimisit, sed mi , ,
litari eum veste induens, misit ad Pilatum, quo \
cum, remota suspicione, reconciliatus erat, cum
,
hoste alqae inimico poliiug, eum velut hoslem i m .
potentem contemnerel.
THEODORI
MOPSUESTEN1
EVANiUUM 10ANNIS COMMENTAWI FRAGMENTA (1).
.
PROCEMIUM.
Post Domini in coelos ascensionem, longo (2) ,,
tempore discipuli Jerosolymis commorati sunt,
\ oi
vicinas civilates obeuates, et Judaeis potissimura
\ ,
pnedieantes, donee magnus ille Paalus, inslinciu
*\
divinae gratiae ad palam genlibus praedicandum
,
segvegatus fuit. Temporia autem progressu d i -
vina gratia snos prsdicalores parte aliqua terrae . t\
concludi minime penaiileiis, diversis eos muniis ,
ad remota toca eduxit. Simonis siquidem pro- , -.
fesaio beato Petro Romam proOciseeadi occa \ ^ . %
aionem dedit, altcri vero alio : aon enim ista

recensendi medo tempus est. Sic porro beaio
' , ,
quoqoe Joanni Epbesus obtigit inbabitanda, u n i .
versam eiinde Asiam peragranti, maximaroque
\ ,
ejus incoHs prodiealione sua ulilitatem afterenti.

Coaacriptis igiiur ediiisqae caterorum evangeli .
siaraai Mattb&i et Harci, aecnon et Lucae Evaa
geliis, statim omnihus per orbem ftdelibus distri- , \ ,
buta, et ab iiadem raagno, u l i par erat, stiidio ac , \
religione accepta sunt. Verum cum fldeles Asiaoi
\
beatuin Joaunem ad Evaagelium scribendum, et
, ,
aactoritato ae fide caeleris praepollere exUUmarent
. '' ' , (ut qui ante Maubsum cum Ghristo fuerat conver ,
eairja et majerem dilecitonis ac gratiae praerogali \
vain acceperat), libroa Evaugeliorum ipsi obtule \
r u n t , ut ejue de ipaia judiciuai explorareat. Ipse *** , * \
autem eas ut veriuti quidem cooioaas approbavit,
nonnuila tamen dixit ab eis praetermissa et q u i - * .
d e m , qu a<} erudiiionem omnium fe?e maxime &, (
coadacereai, wiracula. Addebat iasuper cum de ^ \

Chrisli in carne advenlu disseruissent, non oporUisae quoque diviaiutem ejus silealio praeterire, . \ \ *
ne lemporis successu horoiaes iis dupiaxal sermo* |
nibus assueti, id tantum quod apparebat crede- \ ,
renl. Rogalua est itaque a fratribus, ut quae |
'
maxime ad erudiiionem neoeaaaria judicaret, ct
.
a eaeteris oraelerniissa cerneret, diligealer scripto
[\) tlujns comnienlarii fragmenta Graca quae aequunlur fere oinnia leguatur in Gatena Patrum
(iraecorum ia S. Joaaueui ex anliquissimo Graeco
codice ms. iiunc primum in lucem edita
a
Balthasare Corderio Aatverpiano S. J . 9. tb. D. e l

iaalma Vietioeasi univ. Pr. Anlverpias 1630, f. Singulis praeftxa sunt . ^.
(2) Gord. cat. prooeai.
75GV
IN EYANGEUUM JOANNIS.
729
, mandaret, quod et fecit. Unde slatim in exordio

, 6 $ de divinitate accurate disseruil : hinc Evangelium
, \ . " neceseario auspicandum ratus, ac deinde ad
\ \ - incarnalionis opus transiens, rerum a Doraino
, diclarum vel gesiarum non aliud praelcr hoc veris , \ simum esse principium perspectum habens
, \ \ , .
CAP. 1.
. '.
VBHS. 3. Legeront quidem plures, quod (actum
^ * (1) ,
" , \ , , * est fn tpio, pro per ipsum, diceates : Qui auiem non
, esget ridiculum, si ita loquendo Evangelista, nos
, - reoi novam et boioiaibus ignotam docere iuten ; *0 derii? Yel obvius qaisque et de obvio quoqne idem
\ * asserero potuissel : Siue ipso faclum ett nihit
* . \ eorum qum ipsum facia sunt. Nam quilibet vel
, \ de quolibet idero proCtebiiur, cum appareat de
, quovis reoi quamcunque perflcientc eadem dici,
Eorum qum per tp$um facla sunt nihil $in* ipso factum e$t. Quidaai aulem aliter legeraat, nain p r i m o :
. *
* * *0 Et sine ip$o faclumest nihil, et deinde : Quod factwm
, eitinipso vita erat; multa enim vita carenl, u t i
\ . " \ tenra et montes. Haec igitur praecedentia com * \ . , plicant et conftrmant, imo et elucidant. Nam
post illa, Omnia ipsum faeta $unl, addit, Et sine
* , *
tv b , ipso nikil quod factum, hoc est ut uno verbo loquar,
, , Nibil eorum q u * facia suat ab alio facta suni, nisi
forle a Palre ejue el Spiritu sanclo; nam quando
, \ , ab eis nunquam dividitur, el rerum omnium crea1
\ tioaam una cum eis operetar oportet

.
Hoc d i x i t , ut per baec omnia confirmaret Filinm
(2) (3),
\ , , semper adesse J>atri, ut qui ejusdem sit naiure,
, \, et consors operattoms, semper quidera ei coexsi . slens, cooperans vero cuin eipedfebat universa
, , , produci. Glare autem oslendit, i l l u d , ipsum,
, * - de eo aon ministerii causa, sed cooperalionis gra , tia dictum esse, et ne qaid rerum ab ipsius
fabricaiione exiroeretur, adjunctum et illod : Et

txne ipso factum e$t nihil, quod factum e$t.
().
*
Y E R S . 4. In ip$o tita . Quoaiam vira vivi. \ (5) ,
, ficam facit scaturire, ita ut non solum vivat
, \ , \ ipse, verum eliam aliis vitam prsestet. Unde
, , sequitur : sine ip$o faclum ett nihil quod fat, \,, , \ D ium $. Fecit eaim, inquit, omnia, vitam suppe , \ ditaas, Ita ut non naturas duntaxat simpliciter
producai, sed etiara viviiicet.
.
Quoniam eadem i n ipso virtus, non viviflcandis
*
, \ solum animabus hominum, verum euam omni cognitione illas imbuendis abunde sufficit.
.
YERS. 6. Caelerum ad Filii appariliouero Irans. . (6) \
, , icns, quidnam aliud principiuai invenit quam
; ' , illud secundum Joannem? Uiide iicet intelligere
quis sit qui principium accepit.
.
(1) Ex Valicana Evang. catetia ed.Ang. Maitis Scriptor. veil. nova coikct., l . I,p. 225. qui p. 575 conferri jubet bunc locum Gnecuni cuin Laiino apud
Gombeflaium Eibl. concion., 1, p. 281.
(2) Cord. cai. p. 17.
(3) . in catena non legitur.

(4) Cat. p. 16, .
(5) Gord. cat. p. 18, 19.
'6) Cord.cat. p.21.
731
732
ln (i)mundo erat, et tnundut pereum factut e$i, et mundus eum non cognotit, dicens venientem in bunc
mimdura de Domino Chrisio bene inlulit, In mundo erat, ut oetenderet quia venientem ad manifestationem relulit. Substantia eniai et natura erat in mundo, ioquk, et antea. Et veluii hoc parum eseet,
inlulii, Mundus per ettm factut e$l : hoc est, Quid mirum s U r a t in mundo, qu\ non eesel, nisi ille voluisset? Sed tamen erat quidem in mundo el antea, et feeit ettam mundunj ipse, Et mnndus eum non eo*
gnovit. Bene hic Et non cognovit dixit, velut si diceret non cogooverunt proprium Dominum.
VERS. 10* Post illa verba : VenienUm in hunc . '. (2) ,
mundum, de Domino ejus Gbrislo recte subjunxit: ,
ln mundo erat, u l declararel illud venientem dic- , % ,. ,
tam esse propter carnis manifestationem. Nam , .
secundum bypostasin, i n q u i l , ac naturam suam,
, \; \ , \
etiam antea in mundo c r a l , ipso videlicet adhuc , \ \
imperfeclo, unde subjuuxit : Et mundus per ipsum BV ' ^
facius est. Quasi dicai : Ecquid m i r u m , si i n , , ,
;
mundoerat, qui ouinino noa fuisaet nisi ipsum
esse voluisset ?
. *: (3)
VBRS.13.Ubereni sane sc suscipientibus mercedem retribuit. Primum siquidem maximumqae bo- .
num, honoris quodainmodo sui illis largilus esl ,
qualitatero, paulo scilicet suo minorem, qualts ipsi ' ,
capaceserant, filiadonis eos munere donando : qua , ()
gralia fruuiitur, noo eecundum naluralem gene- ^ -
ralionis ordinem corporaliter renascendo, *ed ,
divina v i r l u t e , per similitudinem quamdam et - \
.
affinilaiem spirilualiler procreati.
Eieniro Deus, charilate plenus erga homines at(5) \ qae beneficus, non v i , nec necessiiate, suasione , , \
auiem ac benefaciendo ooines ad ipsum traxil. *
Itaqne, cum venisset, alii eiun rec*perunt, alii \ - , .
veit> non. Homines enim quidem, cum propler ne- . ,
cessitalem domus ministerium instiluunt, qui con- , \
ducti suat magao numero lege domini aslringun- .
tur. Deus aulero non indigens aliquo, propler no ,
slram salutem vereomnia agens, liujus nos domi , ;
nos facit. Qnid ergo casugat, inquil, non obedien- . , \, .
les sibi? Quia eiiam inobedientes nos curaj habet. Q ; " \
, , \ \
Adeo bonus est, ut nos discedenies, aut fugien * .
tes non deserat; ged ciim primam virlulis viam
,
derelinquimus, viam obedienliae ac prosperilatis
aliam nobis imponit, viam casligationis atque u l - , ,
tionum, ne illarum experimenlura capiamus, invi- \ ,
, \ .
tique sapientiores effieiarour. Nam el legislaiores,
\ \ \
in malefactores midtas ac severas castigationes
\
decernunt, nibilominus non aversamur aique e
\
conlra castigatioaum gralia magni facimus; si
etiam, qui de ratione agendi sapienter slatueront,
adroiramur; quanto magis admirari aniareque ,
\
Deum ob bujusmodi curam debemus! Slupendum
aulem essel aliquem discipulum nou magistri de- ; *
\ ,
decore erubescere, sed audacler hoc opprobrium

notum facere; hocque eigmim esset non miniroum
9
(1) Facund. 1. I. i x , 3 .
(2) Cord. cat. p. 23. Cf. frag. sequens, Latioe ex
Facundo.
(3) Cord. cat. p. 27.
(4) Vid. Mallbiae Ausf. griecb Gramm. ed. 2, 1,
p. 310. Sed inveni etiam Acbill. Tat. ed. F. Jacobs.
p. U , Basil. M. hooi. ia ps. xiv, I , p. 412
Gara., (at
legendum cum lleroeterbuaio , .
Aristaeneti epist. cur. Abrescb. Zwollx 1719 . 146)

;
Thcodorelo haic forma saipius legittir. V. indic. cd. Hal. 8. . Si cateaa
fides, Tbeodorus iufra ad Joan. v i , 5,
scripsit.
(5) Haclenus fragmentum est etiam apud Corderium in Gatena. PergU vcre roaltu ulterius codex
Keginae Sueciae IX, ap. Ang. Mai Bibl. nov. Patr.
l n
, p. 390. EUIT.
II* EVANGELIUM
\
* ,
, \

\ \ , \

\ * , \
.
. \ (1) \
,
\ ,
iar olxla .
, ,
\ ,
.
JOANNIS.
754*
veracitatis charictensque eorum. Gaeterum vexan*

tibus contumeliis erubescens, vexatum non erabe*
scere debet; sic enim tanto utagis splendescit, cura
imprimis, talibuscontumeliis perpessis, vexanlibus
providet. Illi stulti sacrilegique omntbus apparuerunt, oum, qui propter bonum venerat, boni tanquam inimicum et bostem repellendo. Non solura
in hoc erraverunt, sed etiam non consequendo
quod consecuti sunt qui eum receperunt.
1
V E R S . U . A p o s l o l u s etiam humanum corpus fabernaculum appellal, dicens : Nam et quisumutin

hoe tabernaculo, ingemi&cimut ( J I Cor. v, 4 ) . Et
iterum : Scimus quoniam $i ierrestris domus nostra
hujui habilationis dUsolvatur (ibid. 1 ) . Usilalum
Scriplurae, a came lolum horainem appellare,
f
a u l e m
u l in illo : Ad le omnis earo veniet (Psal. L X I V , 2 ) .

Et in eo: Effundam despirilu tneo super omnem carnem (Joel. n , 2 8 ) .
. t8\ (2), , ,
V E R S . 45.
Po$t et anle juxla opinionem dicit,
\
aique ad inlelleclum hominum. Si dicil factum
, , \ , , est hoc est pro fiel; quid miruio ? cum ostenderi musbanc esse Scriplura sacrae boc perssepe d i , \
cendi coasueludiuem, noslrum eliam Evangelislam
, , dixissc supra : non comprehenderunl ( v. 6.) pro
, , \ , .
comprehendent.
. \
VBRS. 2 7 .
Nibil suspicans aperla liberlate ,
\ quae ad C h m l u m spectant, aanuntiat bealus Joaa \ nes. Ideo autero etiam signat locum ( v . 2 8 . ) Evan , r i a , ad fiduciam pneconis magna annuntianlis

ostendeadam. Cum enim ad Jordanem d^venissel,
,
in aiedia turba omnium asianliuin ab eo baplizalo * (- rum (ad bapiismum enim ejus concurreranl Judaei)
),
baec mirabilia verba denuntiavil: Non sum dignus
^
ut iolvam eju$ corrigiam calceamenii.
.
. \ V E R S . 28. Haec autem facta sunt non in Betba , * , nia, sed in Bcthara, ut babent accuratiora exempla*
\ , ria. Beibania enim non erat cis Jordanem, nec
\ , * - in deserto, sed prope Jerusalem. lisec loca aulem
* nout quia paulo post facla co tempore narraiurus
, \ est, utque astantes veritatis verborura testes babeal.

.
; \ , D V E R S . 2 9 . Hic Baptisia dicens : flic *st qui lollit peccatum mundi, non d i x i t : ecce Fi/iu* unigem ,
tut, nec ecce qui ett in tinu Patri*, ut eupra vidi , , ,
, mus (v. 18). Atumen videretur magnitudo naitirae
* recte enuntiari ad promissiones eorum qua da turus erat probandas. Sed boc non dixit, Agnum
' vero Dei vocat i l l u m , quo passio significabalur,
cum passione sua peccatum diluerit. Peccato enim
,
in nostra morlalitate regnante, ac vicissim morie
. propter peccatum nobis adbaereate, Dominus no , eter Jesus Gbristus venii,banc elilbid nobis condo ' ' , - nans;ac morle per mortero suam destructa,destruxil
, quoque peccatum Iu noslra mortaUtate radicalum.
( I ) Cord. cal. p. 51.
g e
i s
(2) Mai ibid.
TUEODORl MOPSUESTENI
735
73
Nos vero jam immortales virtutc promissionia, i n , posierum reipsa immortalitaie donavit, peccatum ,
que diluit. Rncte ergo boc in loco agni vocem ad- ^ ,
hibuil. Dicens autem : ecce Agnus Dei , jam eum ,
exspeclasse videtur, nunc auietn oculis praesenlem
\
lemonslrans, se non diulius exspeclare ostendil;
, *
lam Isaias d i x e r a l : Sicut ovis ad occitionem ductus
.
st, et ticut agnu$ coram londente se obmutescet
\ ,7 ,
(ha. L I I I , 7). Qui credebanl propbetas verhis, illos
,
bunc exspectare sciebat, scilicet quemquam venlu , \ rura esse qui suis passionibus perfecte oamitim
, ,
peccata dilueret.Ecce Agnus Dei scilicet hic eet de
ial ,
qao prophelavil Isaias. Advertendum esl tainen
^
qnomodo Evangelisla dixeril ad ipsum venisse (aon , dum auiero baplizatu* fuerat). Ila ex omnibus dicere

omissa festinare videlur, dicta vero ilerare, super .. , ,
fluum existimans
, 9
, , * ot' , , .
VEES. 32.
Inde manifesluni est non omnos
asianles Spirilum sancium tanquam columbam
descendenlem vidisse, sed secundum qtiauidam
apiritualem viaioaem solum Joannem vidisee, sicut
propbetae in roedio imiltorum omnibus invisibilia
videre solebant. Porro slullissimum est quod a
quibusdam dicilur, scilicet ideo Christo inferioFem
osiendi Spiriium sancluro, quod columba homine
sil inferior; nam visio, non natura erat quod apparebat. Insuper * i non d i x i t : unigemtvs Filius, vel
qui in sinu Patrh cum sU unius Dei dimiUere
peccata, per agnum incarnationem manifestavii,
el per bor quod habebat quod divinitatis proprium
esl, quod convenit agno, propter ineffabiiem unitalem, ac propter ununi et idem, immixtim boe el
illud.
%
. '. (4)
,
,
, ;
( 2 ) . >
, ,
, ,
\ , , ,
, \
,
\ ,
, \
\ .
V E R S . 3 2 - 3 4 . Joannes igitur, qui lotum lemput praeleriluni usque ad demonslrationcin Christi

in obscuro vit# genere et in deserio (ransegerat,
a divina sicexctlatus gralia, ul lalis fierel, qualem
lieri eum oporteret, cum talia oificia Cbrisfo Domino prastare, alque praecursor ejus brevi fleri
deberet, illo deniquc tempore conspicuiH faclus
est, non in urbes tagrcssus, sed in deserlo opus
suum perficiens. Omnia enim, ut ila eveuirent, divina gratia disposuil. Joannes igitur, ne
bominibus prava de co, qui (estis Douiini Cbrisli
esse dcberet, orirelur opinio, quasi vel cognationis, qua cum Cliristo junctus essel (consanguineae enira raalres corum el aaiicitiae avitae meniores eranl), vel consueludinis a pucris r.ausa bsec
de eo teaiimonia reddere vellct, a divina gratia ia
deserlum ductus esl, el ubiquc impulsus, m veri-
* ( 4 )
,
(
\
) , ,
,
(1) Poslbinc usquc ad legilur apud

Corderium.
(2) Hsec addtl Corderius quje omisit Mai :
,
,
. , . . . .
(3) Hoc fraginenlum Muenler priimim edidil 1.1.
. 433 ss. ex cod. Vindob. LXXI catenam in Lucan*
exbibcnle. Pnemissum est . .
(4) Muenl. .
. '-\ |(3)

\ ,
\
,
\ ,
, , * *
.
1 EVANGELIUM
737
JOANNIS.
738
- U l t t eauea cjus raaniiestaret perfecltonea. Pro|>ier

. 6 \
commorationei vero ejus in deserlo, alque inso ciabile vilae i n s t i l n i o i B , illud ipsttm etiam leslatus
,
dixit : Et ego nesckbam eutx; sed qui mitit we ttf

bapiizarem aqua, is mihi dixit (Joan. i , 33).
.
V E R S . 47. Nazareih olim a Judaeis valdc con. \ (1)
leiunebalur, quia nhuirum ab elbnicis fere regio
,
itla incolpbatur, nec unquam boni quidpiani pro lulerit. Unde etiam Judaei dn cbant Nicodemo:
. "
, Scrulare Scripluras et vide, qnia Galilwa prophela non iurgit (Joan, Y I I , 52). Hecte igilur Pbi .
lippus Natbauaeli a i l : Vade et vide. Cura eiiim
\ "
. , \, - roibi, inquit, aniiquam objiciaa opiiiionem, ego
libi res ipsasdcclarare instiluo.Deinde Jesus,vidcns
, (2). a loage venienlem ad se Nalbanael, d i x i t : Eeee veru*
hraeiua, in quodolus non e$l. Dicit ei Nalhanael :
, \ , "
Unde me nosli? Respondit Je$us : Priusquam te Plu~
,
lippui vacaret, el reliqua...~ Uode el ipsis operi ;
, \ bus conviclusfueral ut diceret: Tu es Filiu* Dci, tu
esrex i*roe/(v. 39). Cbrislus profecto exspectabatur
, *
. tanquam Dei prae omnibus faroillaris, tanquara rex
\ Israel, nisi eliaai forte obscurius magisque carna , l i t e r ; nec enini quomodo esset Filius Dei Judxoe
, \ \ eral possibile scire, nec quomodo rex; nec ergo
* possibile erat Nalbanael ttalim boc scire, quod posl
, * longum temptis ipsos apostolos laadem cognovisse
* viderous. IIic eniin lauluin boDiinem videbal;
, \ aulera ad ipsum a Domiao dicta faeraiU, ad demonstrandam alieram liaturam non poteratil sufficere.
*
1
* ^ Namque de prophelis talia narrantir : haud dubie

,
Eliseue discipuluin suum reprebeadii (l V. Reg.v, 26)
*. \
quod a Naaman aurum acceperat, quamvis louge
\
abesset. Atlamen et tantum propler quod factum
,
est (v. 50) sub ficu credis ? Majus liis videbis. Sic
^^ * \ oslendit nihil esse magnum quod ille dixerat, nec

;
ad plane patefaciendum qualis erat sufficieus.

' ,
, , .
. *. (5) Y E R S . 50. Abunde proiecto salis ipsi virtuiis
, \
sua3 magniiudinem declaraverai, quandoquidem
,
Nalbanael ab ipsis etiam opcribus accepla dccla', , D ralione, dicat: Rabbi, tu $ Filius Dei, tu es rex
. \ Israel. Ista videlicet atque ejusmodi de Cbrislo
.
exspectabant.
Rabbi (4), t u es Filius Dei, (u es rex Israel, boc e s l : Tu es ille qui de longe praedicalus est Cbristus.
Hoc eaim sciHcet de Chrieto sperabat, sicut domeslico constilulo praeter onines Deo.
Certas quidem (5)etipse erat, Filium Dei non secundum deitatis dicens nalivitatem, sed secundum
quod domesiicus Deo erat : per quod fllii Dei, qui per virtutem domestici Deo conslituti bomincs, inierini vocabantur.
. B\
CAP. H.
. . " (6)
V E R S . 3. Merito inquirenduni est unde malri
\ \
de Olio hac tacita flducia orta esset; nullum enim

miraculum fecerat, cum evangelista dicat (. 14)
#
4)
2)
'3)
(4)
Cord. . 60.
Pergil Theodoms ap. Maium ibid.
Cord. cat. p. 61.
Ejuut. . de interprct. $ec. J . Evangelii, de
libroprimo. Act. C. C. , , 33. Yig. C. 33.

(3) Etpost tt/ta.Act. C. C. I I , nr,34. Vig. C.34.
Mai ibid.
759
hoc fecisse initium srgnorum in Cana Galilaea?.

Qaidani auiem forle dixeril boc non probare sufficienter iniliom hoc fuisse miracuiorum; hoc i n
loco primum qaidem fuisse, sed non omnino p r i miim; nam verisimile eet atia alibi fecisse. Ad
hoc respoadebimus Joannem dixisse ( i , 31) : Et
ego nesciebam eum : sed ut manifestetur in Israel,
propterea veni baptizans. Porro si leropore adole.ecenti miracula fecisset, nullum opus fuisset l s raelilis ut manifestaretur; quae enim facia fuissent , illuslriora fuisse viderentnr , ulpote ab
adolescenle Tacia. Unum vero tantum lesiimonium
haic affert Lucas (11, 4 2 ) , cum factus esset annorum
duodeeim, in.igistros audientem sedisse, suisque
responsis mirabilem illis visum fuisse. Yerisimi
liler autem et u l vere dicalur, noa coepit a prima ^
adolescenlia rairacula facere, ne phantasma esse
viderelur. Unde ergo, inquit, tauta baee matri flducia de illo (5)? reliquum est ut manifestari cotperit.
Ex Joannis quidem testimonio manifeslatus iuerat,
ex verbis quae ad discipulos protulerat; supra aulem omnia haec, ex conceptioae atque ex bis quae
coaceplioncm fuerant comilata, maxima de puero
orla mairi fuerat opinio, omniaque conservdbai ut
corde suo (Luc. u , 19). Cum igittir cognovit Joannem gralia illius venisse, de ilte lesiimoaium perbibere, discipuloaqne habere, tanc caHera gaudeus
revocavit. Nam se illuslriorem facere graiiamque
illis praebere votebat. Forte aliquid bumani experiebalur, quemadmodum fratres ejus qui dicebant: ^
Manifesta teip$um mundo (, ), ex niiraculis ejus
gloriam adepluros speranles.
i v

*
*
,
\, fttieir avtdr,
Tra
, -
* " ,

,
* ,
, \
* \
.
.
\ , ;
*
,
* , ,
\ \ ,
\ [], \
, , . "
*
, \ ,
-
(1) * \
,

V E R S . 9 . Architriclinus ininislerio mensarum

apparaluique nupiiarum praeerat. Advocare auteia
gponsum, quo andilo inquirere, ecienlem sponso
non esse alterum vinum, ac quidein postquam
inquisivissei unde viaum esset, quod facluoi
fucral discere, omoino aequura eral. Nemo tamen
illorura credidit, sed tantum hoc retulil evangelisia
ut ostenderel oon soluni aquaoi in vinuui conveream fuisse,sed in naturara aliquam mirabileni vini.
Caelera autem ut superflua, ncc ulilitali inservienlia neglexil.
. '. ' '

\
\ , \ ,
, ,
* ,
, []
,
*
, .
VERS. 1 4 - 1 9 . Visus est Cbristus, cum e

templo venditoresnummulariosque exturbavil, non
negotiationem solura , verum eliam victimarum
ritum sustulisse, quandoquidem boves colurobasque eanim duntaxai gralia venderent. Unde satis
(it\ probabile, eum ad resurreclionem allusisse,
ac si tacile diceret: Ejus siguum quseriiis, pau
lisper exspeclale. Cum enim me sublaium pulabilis, tunc demum resurgens, omnibus roeipeum
exhibebo, oslendamque qui sim. Et sic quidem
veteribus illis anliquatis, nova quaedam exsistet
polilia, novse videlicet illius vitae post resurrectionem promissa*.
. '-'. ( 2 )
\ []
, \
,
. "
\ , *
, . ; .
, \ , \
[].
() Hic praenoscitar pater Nestorii de gloria R I I . V. detrabentis.

(2j Cord. vai. p. 75.
741
IN EVANGELIUM JOANNIS.
74t
CAP. I I I .
. .
VERS. 5. Modum quo per baptismum regene. *. ()
, , remur, exposuii, dun> in aqua quidero conierri
, illum, sed eancto Spirilu propriam in elemenlo
. virlutem exsereitte, perfici negolium hoc aflirmai.
\ , , Deus siquidem , et non aqua , Spiritus adoptionis
* appellatur, quandoquideru virlute solius Dei rege \ nereuiur. Quam ob causam i n baplwmo etiam Spi , - ritum una cum Patre Filioque nominamus, aquae
* , \ vero neutiqaaai meminimus, u i vel inde manife , stum s i l , illam quidem instar signi cujusdam
\ " , \ \ ac noue, ad quidpiam eignificanduro assumi :
, Spiritum vero tanquaro effectorem una cum Paire
, Filioque invocari, quandoquidero etiam Dominus
\ . " \ islis verbie, $ in venlrem mairit
, renasci, boc de aqua et Spiritu opposuil: ut quem , (2) admodum in nalurali geaeratione, venler nalure,
* \ - in qua fetus divina, u l i aute diclum e s l , virtute
, ipsum efformante perficitur, officina exsistit:sic
et boc loco, aqua quidem matricis, Spirilus vere
.
effectoris Domini vices gubit.
J
. '. ()
\, V - ,
, , , *0 .
,
, \
.
*
\ , \
- Q
,
V E R S . 21. Scite auiem, qui maU faeii, qui

facit teritatem, non vero, qui [ecit, dixit. Siquidem contingil, eum qui mala perpelravit, noanunquam reeipiscere, et a praviiaie abstinere : rureum
vero est videre, eum, qui et houestaiis el veritatia
amator habitus sit, mutare aliquando, et ad malum
vergere quocirca qui facii d i x i t : fleri enim nequU,
ul qui malitwe dedtias e e i , virluli ait addictus,
et quisquw veritalis amalor est, virtutum quoque
seroper esi cultor.
\ -" (4)
,
[] , , *
,

* []

, .
, \
, \ ' , ,
, -
, * '
\ ,
, \
.
VERS. 24. Omnia baec prima ad rncarceralionem Joannis Baplistae spectantia , apud caeteros
evangetislas, statim post Doraini bapiismum tentatioaesque diaboli evenerunt; Matibaeo qaidem
dicente (iv, 12), Cum audmet Jesui quod Joannes
traditut e$tet $ece$iit Judoea in Gatttceam. Notum
est etiam Lucam prse c&leris catenam factorum d i viuorum accurate retulisse, ut videre est, cum,
caeteris omittentibas quaa incarceralionem Joannie
antecesserant, lempore autem Christi facla fuerant,
ad illa maxime incubuerit. Qnidam forle dicet :
Imo Matthaeus, poslquam dixit Jesum baplizalum fuisse, ac Spiritum sanctum super eum deecendisse, slaiim a d d i t : Tunc Spirilus eum
in desertum (Matth. , 1 ; Marc. 1,12). Dicendum
est vocem tunc non semper statim significare; sed
aliquando quae longo post lempore eventura sunt;
scilicet : Tunc qui in Judwa sunt fugianl (Mallh.
xxiv, 16), quemadmodum eiiam cito.
'. '.
. \ (5) ,
' ,
* ] * .
(1) Cord. cat. p. 58.
(2) Cai. omissa . praebet deinde ' pro
.
*
CAP.
IV.
V E R S . 9 . Docet aulem nos, quomodo non U n quam alicoi allerius seclae, propter inimiciliam,
itli aquam dare recusaverit, sed quod ipsum obliâtionis suse monilam vellet, oe antiquam legem
(3) Cord. cat. p. 102.

(4) Mai ibid.
(5) Cord. cat. 121.
744
THEODORl MOPSUESTEM
715
violarel. Lege aiquidem, ne immundum langerent, * ,

vetante, neque alienigenarum carnem contrectare ,
.
ausi erant, putante* ee boc modo coinquinari.
CAP. V.
. '.
VcRg. 42. Gum enim opus 11 i s i t , majora

hoimnibus adminisirare, nullaque legeprohibeatur,
neque eliain operandi lerminum habet; idcirco
iaquit : Et ego operor, quooiam volo, nutlum meis
aclionibus praGnitum tempus babens, pro coramuai hominum salute. Si igitur nemo Patrem
Yeprebeadat, quia summuin ilti dotainiura, jus
fasque t r i b u i i , nequc me quisquam accusare praesuroal; non enim m i h i , quam i l l i , niinus licet
iacere quod lubei.
. '. " (4)

\
, , *
, \ ,
'
. \
(
), ' >. . '
.
VBBS. 49. Postquam dixisstH: Non potest F t - . '. (2), *

, ,
liui u fatere quidqnam, causam addidit : nisi
, \, " *
qnod videril Patrtm facientem : qucecnnque enim UUt
fecerit, hcst et Filiu timiliter facii; non enim alia ,
sunl ab iilo facla, el alia a me secundum xiroiUiu- * ,
dinem eorum qu facu sunt ab ipso ; aed quae- * , * *
cuoque facit ille, h*c et ego faeio, tx communi ope- , * ,
ratione, roeque ei illo eadem perficienlibua. Non , ,
dixit BiropUciter, ttax et Filiu$ faeii, ila ut operatio * \ ,
, superier i n ipsie videatur, sed addidK iimiltier, ut
, ,
nou sokuttcemmiMiia esse opcra, sed eiiaai modum
operaiionis, alqae i ^ e n l i i a i e m poieiiti el vobin- , ,
taits osieaderet. Mertio ergo dixii non pos&e a se , * ,
faoere quidquam; cum enim contmunia ftim et facia \
et modus optralionts, qnomodo OHiailiuai et vo- ' -
luntas facli dividi possent ? Pater diligit Filium, & , \ ,
ei omnia demomtrat , sic iiiterprelandum e s i : Cum Dominus noster, Salvatorque Jesus Chrislus, ; , *0
, , sit Deus el bomo, in Deo auiem omnia esseut insita,
in baminem vero omnta deinceps devenerint, per \
idoneam copulaiionem ; sic tanquam bonio ab i l l i s , \ ,
arguitur quod sabbatum solvit, et ex tesiioionio , verbi Dei non solvi demonslrat; licere autem ipsi , [} ,
omaia quacunque facere voluerit. Quapropicr de ' ,
bujus uaturae magnitudine loquitur. Ex exprobra- ,
tione Juda3orum occasionein capil, ut suam natu- , , ram demonstrel quaata et qualis esset; lum adivino \
*
ad buroanum transit, cum dicta tam multuai dis
crepeni a factis.
, * , \ , .
V E R S . 35. lile siquidem quasi lucernae vicem D
. '. (3) obibat, cujus, abseme sole, in tenebris usus est. ,
Orio autem sole, superflua est, nec adquidquam .
prodesC.
, .
V E R S . 43. Ego qnidem , i n q u i t , cum vos ad
. \ (4), ,
Deuro adducam, iiihil in hac vita magniiici polli , *
cendo, docirin inea difficuliatem subicrlfugilis.
, ' \ (5)
Ule vero, cum omnem auam in praeeeuti gloriam (6). ,
osientei, pliiriaiam I D ae eredeniibui Mabilkam

) Cord. cat. . 448.
(2) Mai ibid.
(5) Cord. cat. . 464.
(4) Cord. cat. p. 468.

(5) Cat. Crameri p. 240, . .
) Craaa. .
745
IN EVANGELIUM lOARNlS.
1*
' satellUla scctirital^m |>romiltendo , pnestnttg

(1) , gtoria cupiditale allfe<*li, ad ipsum oranes con< ' .
fugieiis.
. \
CAP. V I .
. *. (2) t
V E R S . S. Ascendit in uiorilem, ut noe docferet,
, - eum qui Deo maxime appropinquare velit, tuinul^ \ \ - tum ortinem evitare, ac locum lempusque ab eo
.
liberum quserere debere.
. '. (3) ,
V K R S . 5. Quareuou ascendil ad feslum, sed,
,
cum ouiiies Jerusalem concurrunl, ipse in Galibeam
; vadil? Uno verbo legem dissolvit, ex pravilaie
, Judaica occasionem capiens. Tempus autem dcsi * - gnat fcvarigelisla quo imraculum patraturus erat,
,
ul noinin esset paulo anie feslum patratum fuisse,
\ ^ fldemquc facefet dicendis. Cum sublevatset crgo
.
oculoi Jeia*, et vidisset quia multiluda inaxima v&>
. *
ff.fcxbis nunquam otiose cum discipulie suis
, sedisse ostendit, sed semper de aliquo accurate
, \ ,
apud illos disserentera, semeiipsumque recolligen * \ tem, buinilUatem alque ad Ulos deacensuin inira \
bililer probasse. Scdebanl ergo simul aspicientes;
* deinde cuto sublevasset oculos videt turbam, et
opf , *\ .
reliqua.
. '. (3*)
VERS. 6. Etsi tint laittura loqui Dominus vide,' retur, communem, lamen de omnium indigentia
. " \ sermonem instUuit. Inlerrogationis aaiem modum
-
simal explicans evangelista, subjungil: tioc auUm
, , , , dicebat tentan$ eum , id est probans, ac si dicat,

, .
t>robatuift reddens. Nam ctim primiim aniini
, Q penderel, ac deinde quod inopinato fiebat toira -, \
culum videret, edoctus fuit totuin Deo semper
, \ commitiendum, nec unquaro propter peifuriaro
.
animo deOcienduin esse.
VERS. 9. Haec utique d i x i l , ne eam, in qua re. *. ~ (4) ,
. ipsa versabantur, penuriam celare videretur. Nain
ista lanlae mtiliitudihi quasi nihil esse , et vere
" (5) 6;. .
dixit, nec aliter res se babebat.
V E R S . 12. Colligite qum $uperaveru*t
frag. ijf. (6)
fnenia. Hoc qiridem dicere visus eei, iit benevole

. illos fragmenla colligere j u b e r e l ; rem vero tolam
,
ita dispensavtt, ut quo pliires copiosius reficeren , \
liir, eo magis tanti miraculi imemores forent, ve

ut eliaiii alii ejus facti participes reddereniur.,
, \ (7) Gratis siquidem iiberUs i n illa cibonira redundan. \ t i a , multiiudini apparebat, Cbristttmque quidlibel

pro placito gerere. Tot fragmenta superesse perm i s i t , non projHer ostentalionera , a b s i l , sed ue
. 3quis putaret opus i n specie tantiim factum esse.
* , , '
.
VERS. 29. Moc ait Doniinus quod ibysterii
. \ (8) \,
fionren caplum eorum excedere noh ignorarel: efat
\
^nim cibus spifiialife. Quare non Hlrco intulit expli (9)
cationem, sed commodum tenuit orationis cursum.
. , *
Nam ftde^, i n q i i i t , i n m e , v h m tobis slerae* ad
.
4
) 3.,.
2; Gord. cai. . 171.
3) Hai ibid. . 399.
" ) Gord. cai. . 172.
4) Gord. cal. . 174.
PATROL. GB. L X V I .
(5) Cat., .
(6) Gord. cai. .
6.
(7) Gaieua Graiti., p. 243 .

( 8 ) Cord. cal. 181.
(9) G. Gr., p. 248, omiltil et mox .
24
748
77
caelerarum rernm cognitionem atque doclrinam. , \,

Kain credealibus qaidero de nullo diclorum dubi- .
lare licitum, iafideles vero nihil eorura capere
valent, ut quae nimis magna sini , ac mcrc spiri- (1) ,
, , (2) \
lalia, caplumque nosirum mulluin aupereni.
.
. '. (3)
V E R S . 35. Cum post restirrectionem , seinI iternam aique i m m o r l a l e m vilam det credentibus, \ ,
, \
idcirco ibi neque cibus neque potus erit, qui sensu
.
p e r c i p i a i u r , adeoque non e s u r i e n l .
. *. (4) ,
Y E R S . 39. Duo isla superius declaravil, n i n i i rutn omnes in ipsum credere oportere, atque cre- \
deniibus vitam aeternam esse tribueDdam. Uiraque .
,
igilur pulcberrime conneclit, earodem sibi cum
\
Palre volunlalera esse asseverans, ut videlicci
oinnes in ipsum credant, et credentes per ipsum \ ' , *
praemium adipitcanlur. Unde patel, illos in uiro .
qtie Dei Pairis voluntali esse reluctalos.
Y E R S . 4 1 . llaec duo jain supra d i x i l : opor. '. (4') ,
lere u l omnes in Filium credant, crcdentibusque
' ,
vitaro aelernam esse datnrum. Cum voluntalem
*
Patris voluntaiem stiam esse dixisset, recle ergo

ambo conjunxil, el oportere ut omnes in eum cre- , ,
dant, et credentes mercedem per ipsain adeptu , \ '
ros esse: ita u l ex his duobus illos voluntaii Patris ' '
decertare appareat.
.
V E R S . 6 1 . Durus erat haud dubie termo car. '. nium comestores sanguinisque polatores qui aii- \
dicbantconstitulurumesse sibi proponens; his vero *
qui spirilualiter spirilualia inlelligebanl nibil du- ^ ,
riim videbaiur, *ed verba erant. plena pietale at
,
que ipsis vilaiu aeternam paralura. Sciens autem
(5). "
Jetut quia murmurabanl de hoc, quod qua? ad di- (\
vinitatem suam speciabant el baec aiysteria palam , ),
proferebal, dicebai: Hoc vos scandalizat ? Si ergo
; ovr
tideritU Filium hominis ascendentem ubi erat priut

(v. 63)?Jam autem dixeral Nalhanael: Quic^ dixi
; \
tibi: Vidi u sub ftcu, ei reliqua. Cur ergo difficul- * " ,
laiibus diflkultates jungis ? Neuliquam, boc non \ . ;
ftal; sed ad magnitudinem miilliludinemque dogma\, *
tmn vult illos perducere. Si enim lanlummodo e \ *
coelo descenriisse dixissei, nihil addeas amplius, ina gis scandalizaii fuisseiit; magis cum dixissei:
, Corputmeum vita est mundi;e\ Sicuimisu me vi- * ,
vens Pater, et ego vivo propter Patrem; el, Descen- D * ,
di de cotlo ut dificultatem solverem. Proferens eaim
,
iiuum magiiuio tanturamodo de ae, i n suspicionera
, ,
de inendacio veaii; baec vero diceas, in futurum
'
\ ouineai suspicionem aufert. Ouinia autem facil d i , \ *
citque ila ut ab existimando palrem eju* esse Jo , -
sepb abducantur. Non ergo ut scandalum augeat,

boc dicit, sed poiius ut solvat. Qui eaim illum
. %
(1) . a calena abest, u l ap. Crame*

terpreiare, spiritalia Cramer. legil .
ruro, p. 248; sed bujusmodi vocabulura excidisse
(3) Gord. cat. p. 183.
contexius doccl.
(4) Gord. cat. p. 186.
(2) Suidaa: * , .
(4') Mai ibid.
Oniaiuo id significat haec YOX quod eolnmmodo aub
( 3 ) U a c t e n i i 3 fragjiientum apud Gorderitim s u b
inlellectum vel Udem ca<ft etpro cujusque loci con- nomine Theodori heracleotaB. At i n Yat. cod. s u b
texiu varie a Patribus Graecia usurpatar. 11. 1. i n - ., ut semper. Et prosequitur. Mxt.
769
IN EVANGELltM JOANNIS.
780
, -
Joeepb eese existiaiabat, non dicla ipsiui reeep i t ; qui vero eum e COBIO d-gcendi8e illueqne
* ascensorum crediderat, libenlius verbis ejus obsc *
quebaiur.
, \ , .
e
GAP. V I I .
. '
V E R S . 19. Cum in praecedeuli feslo illum vio. \

lationis Legis in sanando paralylico accusaseenl,
\
, quod videbatur excusatio ipsorum incredulitalis l o l lens, de boc iteruin loquitur, dicena: Nonne Moytes
, (
dedit vobi$ Legem ? nemo ex vobis facit Lcgem;
, *
quomam qxcenth me interficere : ille aulem Legem
;
ferens, homicidio ut abslineatur praetipit; vos vero
*
, * jam maxiaia nialiiia de nie occMendo consuliatis.
' \ Hoc autem ita s i t : Sed Moysis, inquit, Legam vindicale. Oslendite ergo de quanam observatione
. \ * ,
operain Legis, causamqtie dicile propier quam occi, ' \
dere ine v t i l i i s ; baud dubie hoc crimea maxime
,
, impium Lege probibilum esl. Illi auiem ad hoc
. opprobrium reepoiidenleadictinl: Oamonium kabes:
qxis f* qumrit inttrficere ? Hoc verbum ira, furore
*
pravaque conscienlia fuit prolalum. Deinde illum
\ \
volenles
sine spe aufugiendi capere, per mendaclum
. , exitum adipiscitatur. Ille autem, ut boc a se repel*
lant sinens, ne nimio pudore suffundantur, itcrum
, * \ ,
, excusalionent de sabbali violatione perfttringil, ex
ipsa Lege illos convincens ; videre est quam sa ,
\ pienler : Nihil mirabile, inquit, si me non audiiis,
cum ne ipeam quidem Legem audiatis; uam cum
, \, ,
dicereni quia Moysi ioeuius est Deut: hune aulem
*
ne$cimu$ unde sit (Joan. i x , 29) osiendit ipsi qtio , que illos conviciari.
, \
.
. *. ()
V E R S . 22. Illequidem Lege vetuilne bomicidium
, ' aJnilterelis : vos aulem propter summam roalitiam
veslram de morle mea cogilalis. Qua ratione insti \ ;
luto argumento dicit : Unum opus feci, ei omnes

, , , - tmramini, boc esi, perturbamini, lumuliuaminL
, .
VERS. 38. Abiindanliam gratiae significat, de
. '.() ,
qua alibi d i c i t : Fons aqxce $alienti$ in vilam ,
, , , nam (Joan. iv, 14); id est, mttllam gratiam babeb i t ; alibi autem d i c i t , vitam miernnm, bic vero
, ,
, * D aquam vivam, id esl, semper operantem. Etenim
, , Spiritussancti gratia, cum ia animam puram veniat
atque habitet in ea, omni fontc abundantius exsi , \ ,
* \ l i l , ncc intennitlit, nec sistit, nec exbauriiur. V i dere est in apostolis boc perspicue dictum, qaomodo
,
nec terriii sinl nec yicti, uec populorum farore,
, ,
, ' ^ nec poienlia tyrannorum, sed laiiqnam flumen
raultis aquis exundans, ou.nia secum trabentcs
, .
abierinl.
9
. '.
. '. (2) , \, ,
(1) Ex Crameri catena.
.() Mai iotd.
(2) Cord. cat. p. 228. Tbaodonis pcricopara de
CAP. VIII.
V E R S . 21. Abeundum autem u i i b i , inquit, est
niuliere adullern, qn?e panlo anle legilur non interpreiatus esl teste scbolio cod. Batil. 4 (Griesb.)
7.5!
TtiEODORI MOPSlJESTENf
quo ubi futro, voe quidem peranire

poUrilU, sed deitcti in me pocnas dabilis
75*
\ , .
TERS. 2 6 . Multa de niultis habens de vobit

judicare, jiisie vos non dignos loquela mea exislimo. Nec qui iiiUit me, ine misil u l vobis niendacia loquerer, cum sil in omnibus vcrax, semperque sola veritate gaudens; nec ego alia ab his,
quac illi placenl, ioquor : ila ut, qui vos incredulos
jusie condemnare possem, juste eiiam loqui vobis
absiineam.
. -'. ( i )
, *

, ,
*

,
, \ .
V E R S . 35. Quemadmodum dorainus doroo ma. '. " olliim servum expeliil, cum sibi placuerit, illuroque \ ,
poeuis quibus voluerit subjicit; filio aulem, sicut \ *
domino, expulsio iiulla linienda est: sic quidero, *
qui sefvit pcccalo expul&usque est ex onnibus quae coram Deo sunl bona, seiernae ultioni traditur: ,
qtti auiem libertate fruiius eai, atque in filii digni- * \
taie coneiitulus esi,aHernam eomm qu coram Deo
.
bona suni possessionem accipii.
V E R S . 42. Poterat quidem el illud arguere,
iia se non babere : saepe namque commixti geniibus, et ex foroicatioiit piurimi erant nati; quod
a propbetis *a?peatimero i l l i * improperalum legitur.
Scd td Doiniitus roinimc facit, verum a propria
iHos voce rtdargnit.
. '. () \
(2) \
\ \ ' , \ . '*
, * ( 5 ) .
. (4) * ,
V E R S . 43. Uoc vult dicere : Sed dico, iaquil,
vobis, Quare loquclam meam non cognosciiis f Cum , , >
dtcere polueril; Quia ad oialuin proni e&tis. Aperlae ; ,
probatioui parcens, serroonem conlinuit, Qma, in ^ , ,
quil, non potetli*. Oeinde ostendit quare non po, , *
Ustis : Quanta erat enim vestra quasi parentela cum
illo qui ad mendacium nalura pronus est, lanla ,
ad v'eriiatcm conversio debet esse. Aliler auteta

d i c i t : Diabolus pater esl niendacii, cuin illud etiam " ^,,)
gcnuerit. Primus illud adbibens, loquendo Adaaio, , *1 *
proprium opus exercuit, alia pro aliis usurpans. '
ilicit igilur, Quia mendax est paler ejus (v. 44), '
quia scilicct mendacio primus uus est, u l probat " ,
additus articulus, u l solet indifferenter Scriptura
,
sacra loqui. Proplerea igilur quod niendacii socii ,
sius, ad veritalem quam loquor non miruin esl YOS *
non altendere. Hoc aulem enodavit: Quare verita- , '
lem meam non cognoscilis f quia non audire *
termonem meum. Causam e n i m d i x i l propter quam ,
non possunl, iia u l non ia natura, $ed in illorum ;
voluntate videaiur, operum impotenlia in propen- ' ,
sione atque affectione ad maluui jacenle. Cura non , \ ,
< redant veriiati verboraui, nec ideo dicla intelli- ,
gant, tanquam ex raliocinio concludens d i x i t : Ego
(& \ *
writaUm dico, non creditii mihi (v. 45).
*
, , "< ,
.
1
) Mai ibid. . 400.

<i*)Cord. cal. . 2 3 7 .
(2) Gal., .
(3) Utseoieiiliacerte integra sil adde posl.V. [
. . Cujugropdi vv. fortasse errore
exciderunt, quanquam in catenis haud raro oratla

temere iia coniracu esl, u i inlelligi nequeat, niai
ex contextu verba falso omissa scnptori restituaa.
(4) Mai ibid.
753
IN EVANGELIUM 401&.
. *,
. .
, \
,
* ,
,
\ ,
\ *

; ' ,
.
. *. ,
, , \ * *
, '
\ (1). ,

, *
,
\ , \
,
*
*
, \ *
, \ *
, ' *
\ * \ \ , "
,
, ,

, .
" \
,
, \
'
,
,
*
*
, "
,
\ * ~
6 '
* \
,

,
'
. ,
\, \ ,
*
* \ \
, -
754
CAP. IX.
2. Causaai iafortuuii verifcimilem eeee
credebaiil, nec ei immerilo evenluram ese adversitalem, Deo, buroano inore, ree bumaaas curaale.
Infirmitalis bunjanae cauea, nibil amplius cogiianles, soli peccaio seu parenlum, seu ipsiu* patientie
causaiu inforlunii tribu^baiit, non quidem peecaio
jam ab illojcoaimisso : quomodo enim nouduui naius
peccare poluissei ? sed peecato oomniillendo, Oeo,
jaxla praevisionem, adversitaleni providenie.
VERS.
VERS. 5. Cum d i c i l : Ut mamfeittUtr gloria 0 * i ,

de seipso dicit, non do Paire; bujas enim gloria
manifesla erat. Naoi Deum, liroo e terra sumpio,
hominein fecisse audieranl, propter qtiod ipse quoque feceral. Si enim dixiesei: Ego sum qui lunc
quoque plasmavi hoininem, durius boc illh visum
fuisset. Hoc opus cuin sil palraturua nibtl amplitfe
addidit. Ipse ergo quoque e terra ltmam fumens,
spuioque oiiscens, sic absconditain saana gloriam
manifeslavii; non enim eral ei modica gloria crealionis auciorom exisiimari. Nara i de majore crealio baberetur, quod erat mirHis confirmabal. Queniadaiodum entm omni creatione nobllior est homo,
eic omnibua membris nostris nobilior esl oculus.
Nibil aliud quam limum sumens, sieque docens esse
oreatoren, jubens quoque lavari nt sanarelur;
addens qttoque de seipso, Vt manifesletur gloria
Dei: me oportel , id est, Oportei me nianifeslare facereque qaod potens suin ; landem se eadem ac Palrero faeienleui ostendens, maxtmam s i mtUlodinem demonsiral.
Caeci sanaiioneu) i l l i prefui9Se, eum ex sanatione
inSrmiialis occagionein eeperil ad fidem Unigentti
eoostituendam, caeteresqae muHosftdem ejos omnibug aoteposirisse, canclis patet. Omnia autem tec
fore, ad qaae fuil ulilis infirmitas, onines ante evenluai ignorare necesse erat. lta hoc aibraeulo nunc rel^
qua conflrraala sunt; elenim, ut ex anlecedentibus
novimus, diverse stuUiiiaia auam Judaei de miraculis osienderant, imprimis de sanationibus diesabbal i , illumque perscqui ut impiuii) quemdam Legisqiie
praevaricatoreni leniaverant. Sabbalum autem erat
^ die qua cacuin a nativiiate erat sanaturus; unde
Pharisaei, qui niiraculo conlradicere non poterani,
ob dieio dainnare factura teatarunl, dkeoles : Non
kic homo Deo, qui sabbalum non custodit (v. 16).
Beae respondena Jesus d i i i t : oporut operori
opera ejus qui misit mc (v. 4). Scio, inquil, pharieos de die decertaiuroe, meque impium el Legis
praevaricalorera , tanquam sabbalum solvenlem,
accueaturos esse; aed hxc dicanl ac faciani, mt
aulem miueniis opera lacere decel, baec perftciealem opera q u ipse t U l o i t , cunaborooi teaipus adsit opportuuum. Erit enim temput qiio me ab bis
peribus deeistere oportcbii. Quemadinoduin eniui
(1) Quacunque enim t/ie /eceri/, hac ct Filius iimilittr,
cap. v, ?era. 4.
755
756
apud bomines discernunlur dies et nox, operibus #

lempue ducanl ac qoieli opportiianm, quo nibil ,
fieri potesl: ita roihi tempug miraculorum operatio-
nis usque ad passionem est, quo inler diversa ope- *
rari decet ouinia quae sunt juxta voluntatem Palrig. \ , \ Cogiioscit auiem meam polestatem, qualis sit. , ,
Posl vero passioneai, ab bis omnibus desistere ne- ' * \ cesse est, cum leme conversationem reliquerim. ,
Quandiu tum in hoc mundo, inquit, lux $um mundi
(v. 5), Id est,Quemadroodura gol, diem perftciendo,
, *
opevandi borainibus occasionem praebei, sic eet vita
,
mea; quemadinodum prasenlia sua diem facil, sic
, sanitales quse operandae sunl operor. Cum ante m i - \ . *
rarulum baec dixigget, oslendisselque g# iudignaiites , \, \ ,
videnleiu, non a roiraculis desislere, facta qua* sibi
,
el Patri placebant Aeri, nihil illis ob boc ipsutn ^ , JJiov
,
persequi prodesse, cuin nibil pali ante statuttim
, .
lempus nequiret, nec usque ad hoc lempus ab ope , ratione miraculorum esset destiturus, ad eamdeni
ergo operalionem miraculoram incumbit.
, , \
, \
, , , ' $ .
V E B S . 1 7 . - Aitamen posiquam inter se contendUaeiH, ad caeciun iterum se convertunt, lanquam
coalroversiae suae arbitrum aeligenleg, illique d i c u n t : Ta, quid dicis de illo qui aperuit oculos tuot ?\n
inlerrogaiione autem animadverlendum eat eos
coajuoxiese Tu, quid dich de illo ? el, qui apemit C
oculot tuos: non vero digjunxigse; non enim iaterrogabant caecum an oculos suog aperuerit: superfluuin erat boc inquirere, cani illud viderent; sed:
Quid diei$ * utquid aperuil oculot iuos. quia
inirabilig est hujus i>cli causa, vel legis praevaricator ob gabbaii violationem. Unde ad inquisila ga~
pieater respoadens caecua d i x i t : Quia propheta est,
noa vero, Talie est mihi de illo existinialio, quoniam
Jacium boc ut de ea dicam perauadet.
9
. *. " , \ , *
, '
* (cod. bic
), ; ;
, ,
; \,
* * >
, - , ,
,
; ,
;
\ ^
\ , \

.
V E R S . 27. Ilerum iUi euin iuterrogabaiit:

. '. (!) *
Quomodo aperuit libiocuio$? Ipae autem. majori
; ^catemra usus libertate, cos increpabal simul, et D 0 (2)
veritatem oppugnare arguebai, quin ei ealse siraul
,
perstriogeudo irridebal. Quid enim ail ? Numquid * * ;
vo$ vuiiis discipuU e[u$ fieri ?
;
Y R K S . 4! Queniadniodum autem soperius de
Nbertate a peccatis loquenti Ooniino responder u n t : Semen Abrahas eamtu, nec uUi $ervi))imus unquam, de cerporaH servitute inteUigentes *. aimiliter
et hic Domino ilKs spirilalem eaecitatem exprobrante, ipsi tanqitam qui corporis oculis optime
videant, de iiadem disserebant. Inde iUqae Dominus^
l l ) C o r d . cal. . 254.
(2) Tbeodarei. Uiit.tccl.
, 11 ^-
. '. " (3)

\
*
,
,
,
, /, ..
(3> Gurd. cai. . 200.
757
.
, ' ^
, , , ;
*
.
, $ ,
, , .
753.
undegloriari videbanlur, majus illis iinpulans pciia

lum, Quid enim, inquit, dicitis vos videre? Melius
profecio vobis esset caecis: nam hinc vobis incre dulis venia saltem aliqua stiperesset. Nunc vcro,
cum videre videamini, alque oculis vestris eum
qui quondam caecus erat, modo videnlem intueaiui
ni, non credcnies vicinis veatris, nullam jam reliquam babere poterilia excusalionent, quominus
manifesiant incredulitaiis condemnationeoi sustineatis.
. '.
CAP. X,
. '. (I)
VERS. i eqq. Ovile quidem ovium nobis pro ,
positum sii docirina Legis : oves vero, qui etdem
subdili sunt, quique sub Lege gemel vixisse com, probantur. Ostiarius autem hujus ovilie bealus
^
e t l l l o y e e * , qui ovile boc legilimis explanaiioni . bus slabilivii. Pastor autem eil ovium, qoisquis
reipsa digne doclorali rounere insignkuft, legitima
, via utitur, id est, qui ta Legeomai dHigeutia verev
. , lus et in eadem probe exlultus ovile boc admini*
, \ slrandum debila et convenienli ratione suscepii.Tunc
.
ulique caeieros, instar ovium, sigillalim ad doctrina?
\ , , \ pascua eductt Cum iiaque qui esl hujuecemodi,
.
paslor sil, fur consequeuler et lalro s i l , qui non
, \ est talis, sed temere insiliendo ad dignilatem
, ' grassatur, ei ovium perniciem macbinatur. lnqwi rendum igitur, penes vos, inquam, si ita videtur,et
. ' , , \ nie,quie legitimo usus sit iugressu, quis diligentem
, ,

, _/...

X
*_f_ - l
- IMJt
. ..-.-2, .
' '
.
el accuralam Legis curam babeat, cui Legis oslia

_Moyses
w aperiat. Legum
certe . recta
_ . affeclio
penes roe potius reperialur, quam penes vos.
V*riue
_
. '. \ (2)
V E R S . 6.Haec auiem in parabola dicere Dominus
, , voluil. ne iiiis, de se tatn magna loquens, onerosior
* \ Tideretur. Sunteliam qui dicunl non vobis sed m i h i
, ' magis prodesse doctrinam ntagistri ex ipsis aclibus.
* Deia autem de se ipso loquilur. Neroo autem dicei
\ * i i l u m onerosiorem fuisse, nec ostendel eum super \ , \ biisee juxla pravaricationem eorum,aiaiiine contra
, quos loquebatur. Tuncque aperlius oroni valgi II\ . \ gua dicere incipit babitum pasioris ad se pcrtinere.

, .
D
VERS. 7. Sevocans oiftam, non illisconira. . ,
* dicit. Seipsum per oitium intrare dicit. Pharisajis
* enim loquebatur qui juxta Legem duces eranl po , puli, sedqui injusle caecuin ejecerant; alloquin se
, illisjuxia Legis inslituta aequiparans. Accuralius
Legem obeervaiurus, ideo se ducem lutiorem
, \ ovium per oslium intrare dicit, cum eliam se Legi
subjeclurus sil legiiimeque ingressurus. Ibi autem
se ovium eese ostiwm dicit, tanquam omne priaci , \
pium introitusin verilatem ipse futurus. Per me i n , \ *
quit(v. 9),i quis introierit mlvabitur. Qui autem
*
ingrew frinl mei e r u n l , per meuisuper v e r i u $
1
(1) cord. cat. p. 2G3
(2) Mai i b i d . p. 402.
739
TCO
lem accipienl, vera salute frueiUur, coaimorandi- *. A i ' /, , el e f t r i J f a que io vcrilate roullam fidnciam liabent, praecepto- , oV
rum crbo abundanter fruentes vitaqueaHerna,. Hocau- ,
teai dicit, resurrecijonem svbaudieiido, ul banc adje- ,
ctam habeam. Nec lairo, nec prsedalor, inqyit, afp , \
illis sunt tiroendi. O i e r u m vuli osteitdere ae aoo ,
6886 pastoreni inercenarium, ut qui ad pa^cenduua
* , ,
a quibusdam sunt copducti sed domiuum propriar *
quc pascealem. Uoc vero 4icit conlra pbacisaeos ' * ,
ac scribas, omiiinoque oinnee qui juxia Legeui d u - , ,
ces videbanlur, sed qui u l ktrones ac pnedatores , '
ae gerebaiu. Neminem sequi poierant, cum populi
\ * princjpatiiai goriili esse viderenlur. Non auieia t i l \
domipi, aed u l mercenarii a demiao ad temptie , ! com|ucU paacebant. Docet ergo se nullo modo ,
eicut illga 6886 oviuoi paaloraa. Mereenarruai au- ' ,
lem, uon tunt MNU pwpn*, i t tiimt lupum
* , *
venUnttw, âufûam de ovibua aoUicitum, de pro
pria galute eogiiare d i e i l ; cum ealm nierceaarius
, '
, , of
, aUoryro gratia, pericula susiioere nescit.
, hr , ,
, .
9
YER8. 17. lllud aulem : 01 ilerum sumameam,

. \ ( I ) , " xaJUr *%
non quod causa sit, dixil (non enim idcirco mori- , ,
tur, u l resurgal); ae*4 modo ioquendi Scriptura C
, >
ueilato, quasi causam dicit quod inde eral secu (2) .
lumoi.

V K R S . 22. Pritatim dlcit feaiuriiataoi qua

&aUup<yi ?c?ania cetebravii. tepenumero eiquideoa ab boaiibua versa erat civiiaa, 86d postreniam giib Antiocho plape fuaraft devaxtau. Deind*
a Machabxie, denoo expulsis inimicis, antiquam
lUTeue speciero Dei adjulorio civiias recuperarai,
cumqu quo rcsliiuU fuerat quotanaia diem feftlivo cuftu celebrabant,in memoriaii) praeter omacm
t pegi aalmia recv^peral; aupu|ue Eocoania Uienvr
s o l v i w tppellabaiu.
. *. (3) ,
.
,
.
,

. ' ,

.
, (4).
. '. *0 ,
Y C R S / 3 5 . Quod dicit, boc e s t : Si i l l i , qui
g f M t a hoc babuerunt, non damnantur quod se D , ,
deos uomhiaot, dum soto verbo boc factura e s l ,
<& nalura constiluti sunt d i i , sed niera gratia vo- ,
cem Dei receperuoi. Hoc aulem non de solis j u d i - *
, .
cibus, sad etiaro de oiunibus verbum Dei recipiea .
libue diclum esl.
CAP.Xt
. '.
VKRS. %
Monens evangelisla eamdem esse
Mariam quae unxerat Dominum unguento, cum ea
quaecapillis suispedes eju$ abslerseral, clare prooal se levi momento aestimare mulierum v i r lulem ad iniormandos quoruiacunque mores. Hoc
. \
,
() *
,
^ *
(1) Cord. ca^. p- i39.

(2) Crainer., .
(3) Cord. cat. . 271. Cramer. . 304 Cyrillo iribuil.

(4) V. . fursitan delenda.
unam eamdcmque Mariam Aiisae q r s Jesum Cbri() Verba . . . . , apud Maiuro

8tuai uuxi886t
omisa, ex caiena resiiiuiinus. E D I T . Cf. Photii
Ampkitoch. (Mai Script. Vet. I X , 40), ubi sententiae . 6886 dicuDtur. raiTiscBR,
IS EYAHeELlUM J O A N N &
?;
\ ,
I \
,
,
, , \ \ .
autem post ea quae sd Laxarum pertinent, iaciuui

e s i , Mjque demonsirat evangelieu, illud poeierius diceado. Cum i n serie faclorum hoc qaoqae
deinceps relalurus essel (cap. seq. v. 3), factuni
anlicipal, ostendens quae s i l mulier de qua bic loq u i t a r , et pramonet eamdem esee ac q u boc fecerat, ao nunc agitur de Laxaro.
. \ (1) , ,
.
, , * .
V E R S . 3. Illa verba, Eae quem ama bfirmatar, magnam fidem declarant. Tantam enim Domino virtutem inesse agnoscebani,tif mirarenturetiain
corripi morbo posse eum qui ab ipsQ d i l i geretur.
Y E R S . 4. Iloc qtiidera roirabile fuisset si Lasa. \-(1*)9,

, rus fuisset defunclus; aed Dominus dicil infiriniia
tem haac non e&se ad martem: illi enim mor*
*
non eret, qui brevi eral omnino ressurrecturus,
,
quod evideqs paulo posi faciet, soaiauin et noa
, , .
nviriem caro vocans ( . 1 1 ) .
. '. ,
" \
* *
, .
V F R S . 5 - r - Addit ad beee evangelisia Jesum d i lexissc Martham e l Mariam et Lazarum, ut ostenderet virtutem bominum, qui idipsum iavicew
seativul ( Rom. x u , 1 6 ) .
. *. (2)
,
, .
' ;
,
. C
Y B R S . 6. Quaeramus quonam ia loco Jesus

faerii, quando baec dixit. Quantura euioi ex Evangelio colligi polest, non erat exlra Judaeam. Quomodo ergo dicit discipulis: Eamus in Judwam*
iMsi forte quis siniplicius isia exaniinando dicai,
ipsum lacile Judaea egressum fuisse. Guni itaqu<
dicit: Eamu$ in Judccam iterum, audit a discipulis : Et ilerum vadis illucf quis non sibi videretnr
bealus diacipulus fidelis esse Jesu, alque in pericula mantisque hoiuinum praevaricalorum propter
salulem *e inierre ?
" ,
, ;
(V)
, \
;
. ', (3), \* .
*
, () ^ *
. ,
, ,
,
\ ,
.
Y E R S . 15. Gaudeo, inquit, propier vo$. Quod

enim illuc non adfuertai, coaducel lidei vestrae:
quia si adfuissem, inOrmuni curassem; illud autem miraculum perexiguum fuissei, ad virlulem
meam demonstrandam. Cum autem ipse derelictus
ero, et aiors superveneril, ego autem eo vadcns
euta suscilatum eani, magis i n lide mea conflrtnabimint, cutn me videritis morluos, et quidem jam corruplos ac foeteulcs ad viiaiu revocare.
. \ (5) ,
\
, , .
Y E R S . 16. Pulchrura quidem erat, Wde adldbita, manere, el inimicorum insidias devilare; at
quia ipsi hoc omnino persuasum est, Eamus et no$
cum illo; melius enim cura eo cominuni morle
perire quam propria? saluti coasulenles cjiis disciplina desiitui.
. '. (0) , -
V E R S . 21 sqq. Egressa quidem Marlba, ubi

audiverat Dominum adveiuare; nibil auteni sorori
(!) Cord. c?l. 278.

( T ) M a i ibid. . 405.
(2) Cord. cai. . 279.
(2 ) Gtaiisula ... ., quaedeesl apnd Cordcriuin, supptevil Mai ibid.
#
(3) Cord. cat. p. 281.

(4) Cram., .
(5) Ex Craraeri cau-na!, p. 316.
(6) Cor<k cau p. 2 o 4 . '
763
764
THEODOKl MOP8CESTENI
commanfcabal, quod celare vellci cos qui aderant \**

*ty *?
Jttda?oe, utpote Cbrieli inimicos ac persecutores. ( 4 ) ,
.
Proferl adbuc verba parvae fldei
.
Quare mors baec minime limenda esl. Quod au" . "
tem dicil est hujusmodi ac si dicat: Neque bic , ,
morluus esl, neque voe morietnini, ulpotequae spero
babelie resurrectionis. Qui enim vivil per fidem
. ;
in me, minime morielur, quandoquidem, tametsi (2) ,
mori videalur, nequaquam mortuus est, sed vivit , ,
propier promiseionem, cum qua morlem ex naiurac
' .
lege suscipit.
VERS. 2 8 .
Prudentissirae ac secreto sororem
.'. (2*) \ vocavit, propier astaates Judaeos, quos sciebal im- , ,
portune propler solum usiini adesse. Illa
inqiiit \ ( v. 2 9 ) , cilistime turgii, ul ad Dominum veniat: ' . , \, nondum enim ( v. 2 9 ) venerat Jesus in castellum :
, *
%td erat adhucin illo ioeo ubi occurrerat ei Martha.
,
Judaei ergo astantes et propter luctum cunsolaules,
, $
c.um vidissent citissime surrexisse existimantes
*
ad morlcm fratris lugendam exiisse, secuti sunt
\ , eam quasi ne dolore abrepta aliquid faceret quod
, \ dedecerel impedilun. Hoc autem ordinatuni est ut , adessent inviu miraculo faciendo illudque tesJa
rentur. Altamen cura Maiia ad Jesum venisset, cii
cecidii ad pedes eju$ dicens eadem ac Marlha.
Evaogelisla autem noa dicil banc cecidisse ad pe- .
des, sed soluin illi occurrisse, nec ciio festinanler, . ,
que cucurrisse. Mariae enim boc quoque dedit s u *
|>ra Maribam, cum de bac breviter d i x e r i i : Occur, ' *
Mi ( . 2 0 ) ; venire autcm < . 2 9 ) inferius est \ \
occurrere. Ex muiiis ergo Blariam roajorem erga
Jesum araorem babuisse palel.
^ g - * ^ \
'.
Enimvero i n Evangelio non legilur Domiaus
(3)
dixtsse i l l i : Voca sororem tuam ; uiauifesie lanien
(4) . , ,
colltgiiiic id ei dictum esse, sed ab evatigelista
, ,
praelermtesum, ut cui nonnisi necessaria erant
, (5) .
exprimenda.
YERS. 34. Rogat, Ubi posuistis ? noa ut igno. \ $ (6) * ;
rans : (quomodo eaim iguorarel, qui dicebat eum moriuum cuin adbuc procul esset ?) sed ut certo ; ' quodam ordine, el non ad ostenlationeni, oiira- , \ ' .
culutn boc facere videretur.
^
9
T t
Y E R S . 35. Noa condoleniiae ac miserationis

eunt lacrymae SaWaloris, sed norma? atque dociri1183: natura siquidem bumana? mensuramquaradam
hcrymarum defunctis Irapendendarum pra?scribunt,
ne planctus super morluis decori limites excedant.
Quemadmodum igitur Dorainus eliam esurivii, ubi
vigor nutrimenti defecerat; silivitque, humore jaai
. '. (7) \ \
, \ *
,
(8) ,
\
.
,
(1) Grara. add. , el mox posl

.
(2) Cram. . 317, .
(*) Mai ibid.
( 3 J Cord.cat. . 286.
<4) Cramer. ibid., , et mox .
(5) Id. ibid. .
(6) Cord. cal. . 288. Neandrum in I . AUg. Ctsck.

dercnri$tl. Rel..u. Kirche, I I , p. 935 ed. ! , bajus
fragmenli aullienliaiu perperam i n dubiutionetu
vocasse dixil in commeut. p. 83.
(7) Cord. cat. p. 289.
(8) Yel . Cal. |
765
76
corporis exhausto ; el fatigatas Aiit, femoribuB ac

, \ \
nervis ex profectione disteiHis, diviniiate quidcm
, nullo labore eubacta, sed corpore coneeqaeates
, naturam coovulsiones excipienle: sic et lacrymas
, carni per naturalem quanidam convulsionem eut \ - oriri permiuebat.
.
. \ (I) * ,
,
* ,
*Ira
,
$
;
* ,
,
*
.
V E R S . 39. llaec verba sunl dubitanlU; ad probaiionem autem miraculi boc referebal: quanio
eniin magis corpore solulus videbatur secundumque naluraro mutationem praefcrebat, lanlo magis
quod erat de se fulurum oslendebat. ldeo Dominus
exprobrans ei dixit: Nonnedixi tibiquoniamsi
cndideri$ videbi$ gloriam Dei ( v . 40) ? Discipulis dixer a t : Ul in ea Filius Patre (. 4).
Videsne infiriuitalem audienlium dififerenli
liorum esse cansam ? Alias Filii gloria Palris est.
Cuin sit una gloria, Dei est gloria. Quae auteui jam
illi dixerat repetit, quasi oblitam esse ferme existimans; non enim anlea speclaiores commovere
volcbat.
f
. \ (2)
\ ,
,

. (3)
\ , ,
.
. .
Y E R S . 56. Qui expiaiionis gratia ad templum

confluxeranl, inter eese conferebant de Christo,
dabilanles, num propter festi reverentiaraventurus
esset, an vero pra?senliam suam sublraclurus, i n sidias praecavens. Erant aulem verba ista eum
vtdere desideraniimn : exiode eniro, uti verisiuiile
est, propter ea qu% conligerant miracula, populus
ab ipso valde dependebai.
*^
CAP. X I I .
. \

'
\ , * , * *
,
* * ,

*
,
* ,

Ysae. 3. Hc referens evangelisla Matthaeus,

admodum cursim memoriae deroandavU: nec dixii
quae fueril roulier quae unxit unguenlo, eed eimpliciter et anonymam muliereia vocavil; nec euni
qui exprobraverai, qtii erat Judas, sed simpliciler
dixit esse communeui linguam discipulorum, omnea
accusare rolens. Sed explicatius i n euam narrationero incunibens beatus Joaunes ex boc erga
Christum vim anioris demonslravil. Muliercm enim
non oblitus est, prodilorisque agendi raiioneni
palain detexil. lioc autem etiam notandum esl
scilicet Matthaeum quidem dixisse super caput effudisse uiiguentum, Joannem vero pedes unxisse,
, \ - D capillisque exlersisse. Unde evidens est ulruaique
* fuisse facliim. Sed unus de solo capite simplicius
* * loculus est, alter vero eiiaoi de pedibus, u l nibil
* , omitteretur; quod etiam magis aoiorem erga Cbri * \ stum demonstrabat. Dictum esl autera in commen \ * *
tariis in Mallhaeum, quomodo Evangeliorum inler (4), - preles muliere diversas esse dicaul, non eamdani
\
esse apud MaUhaeum, et Marcum, et Joannem. Qni
, ) \ ergo voluerit illos adeat, diflerenliasque de illi
\ * \ , , cognescai.
\ .
( i ) Mai ibid. p. 405.
<*) Cnrd. cat. p. 300.
(3)Cat. .
(4) Citat ergo suos Matihaeum cominenlarios

Mopsuesteaus, qui pariter jaradiu vixerunl. .
737
TBEODORI MOPSUESTENl
7C8
VBM. W t . Forle siqaidem novi quidpiam

. *-\ (1) ex intdligere exspeclabant, tit quia peregrinis
' (2),
et ignotis hominibus locis rediret. Quamobrera
\ . "
principes sacerdoium plurimam multiludinem La ,
tarum videndi cupiditale trahi conapicati, de illo
,
quoque una cum Cbristo intcrfitienito cogilabanl:

perspecium scilicet habentes, nonin Lazari visione
, (3)
populum subsistere, sed ipso viso eum quoque per
, *
*
quem susciiatus erat conlemplantes, per ipsum ad
,
Cbristi fidem adduci cognoscebant, quasi ve.ro qui
\ .
femel ipsum suscitaverat, secundo, * i opus forct,
exciiare non posset.
. \$ () Y E R S . 13. Vides roaxime illos stiffocare, om, *
nibos persuasum esse illura non esse Dei inimicam, omenqtie iiifauslissinitim, plebem illum d i - \ ). ^
cere a Patre venire. Quapropter clamabant; Bene- \, , ,
Jictu$ qui venil in nomine Dcmini; id e s t : 2Vo/t
, *
fintere, filia Sion. Gum ex omnibus eorum regi ,
bus plerique essent injusii, quidam avari, eum
\ , \
tradiderunt inioiicie suis : multitudinem corrupe *
r u n l , illumque seditiosum faciebant apud bostes.
Confide, inqirit, non eidm talia e$, sed bonue et
&, , ,
maneuelus: dignoscilurque ex asino; non enira

eierciium Irahens iagresaus est, sed unum asinum
, * .
babens.
. *. *
Y E R S . 16. Vides pleraque ignorantea facere,
, \
nec ipsum revelasse. Quando eniro d i x i t : Solvite
* ,
templumhoc et iniribut dxtbxuexcUabo illud (11,19),
neuiiquam Hlud intelligebanl. Hoc vero recle illos ,
cetabat, utpoieadhuc supra illos. Ideo alius evan , * *
gelista dicit omnes doluisse conlrisiatosque fuisse C \ , *
(Maiih. , 2 2 ) . Dolebant auiem quod verbuiu de *
\ .
reeurrectione non intelligerent.
. *.
Y E R S . 21. Propler magna miracula q u ubique
\ \ '
apud Judaeos fiebartf, templique sanctitatem, mulli
ex Graecis, nisi omnes, legitimorum erant pariici- , \ "
pes. Ascendebanl igitur ut Detim adorarent, fesli, \ , *
que, quantum possent, essent pariicipes; cxterura
,
prope erat u l esseat proselyti. Fama ergo percre*
brescenle, bi accesseruat ad Pliilippum , dicenles
,
i l l i : Domine, volumus Jetum videre. Pbilippug vero \
adil Andream qui eral prope illum, amboque rem * ,
ilii deferunt. Sed nulla potealas annuilur. Audierat
, *,
enim ( Pbilippus): In viam gentium ne abieritis
* *
(Matth. x, 5 ) ; ideo primum discipulo colloquitur, ^ * , deinde ad magistrum referunt: ambo enim dixe * ,
ruat ei. Jesus vero respondit eis dicetis: Venit hora;
* *
tempus est ad passionem veniendi; naro orania
* '
implela erant. Gum ergo, post morlem suam, bos
. , \, \ ,
ad gentes discipulos missurus esset, illosque festi- \
naates videret, d i x l t : Tempus est ad crucem ve- \ ,
nieadi. Noa permisit enim iliis prius, u l sit Hlis ia , \
leslimoniuna. Usquedum enim suis manibus ipsum * ,
tenuissent aique cruciflxissenl, aon d i x i t : Euntes
' *
docete omnes gentes (Matth. xxvm, 19), sed : In
\ , ,
9
(1) Cord. cal. p. 304.

(2) , scil.
(3) Tbeodoret. proa-.m. in X I I proph., *
, . Ad
Exech. , 2 8 :
.
(4) Mai ibid. . 409.
773
IN EVANGELIUM JOANMS.
, xdrta , ', itam gentium abientii. Cum vero IHteinxisseat

\ euro, lunc illis annuit omnem polesiate-ft.
, .
YERS. 25. Tempus, inqait, caeleram esl, om. ". ( I ) , \, \
. - nibus iraplelis, ad passionem accedcndi. Nam si
his contumacibus inberereonus, illos aufem qui
,
\ spomanet sunt rejiceremus, boe sane nostra foret
providentia indignum. Cum igitor discipulos poel
. (2)
\
passionem stiam ad gentes roissurus esset, videret
, (3) ,
aulcm eos praevertere, Jam, inquit, lemptis ad cru . cem accedendi. Non enim prius eos dimisit, ut
, . " esset in teelimonium eis. Eienim priusquam eum
, - de faclo repellerent, antequani crucifigerent, non
*
dixit : Eunltt docele omnes gente$ (Malth. xxvm,
, , , \,
19); sed :ln viam gentium abierllh (Matth. x, 5);
, e t : iVon $um mi$su$ ni$i ad ote$ quce pericrunt
, \,
domus hrael (Matth. xv, 24); et : Non bonum e$t
.
Mccipere panem fitiorum, mittere canibus (Ibid.,
\ > 26*). Cum autem odio eum prosequerenlur, et q u i , dem tanio ut eum inierfieerent, superfluum eral
. () *
persequentibus inha?rere. Eteniro recusarunt, ab ,
negaruntque eum, dicenles : Non habemut regem
. (5)
nUi Cottarem (Joan. xix, 15). Tunc demum eos re , liqtiil. Iste autem sermo, ut caHeri evaiigelislee
\, aiunt, habitus est secunda et tertia die septimanae,
.
quarla vero ejusdem Judas w n t u l i l cum Judaeis de
prodendo Domino.
. ". VERS. 24. Gum aon i l a verbis persuaderet,
,
reruro ipsarum experienlia id aggreditur, dicens,
, \ ()
boc in frumeato coniingere ut mortoum majorero
, .
frucium afferal. Quod ai io seminibus id evenit,
, . "*
multo magis in m e ; sed nou iDteltexerunt discipuli
.
quid diceret.
;
Quid est vero granum frumenti ? De morte
- loquUur ne scandalizenlur, reminisceaies e u m ,
, \ " , , quando venerunt genliles, nisi inortuum fueril
* .
dicere : Ex boc ergo maxime proOorent, inquit,
meumque Evangelium propagabunl. Deinde cum
, verbis mei* non crediderinl, facCis credenl. Cum
* \ boc i n frumeoto fial, scilicet rouUum ferat fru , c t u m , quaado moriuum fuerit; si autem boc i n
, seminibus, multo magis in me. Sed liapc verba nora
* * * intellexerunt discipoti. ldeo boc breviter notai evaa - D gelista, ut fugae eoruni mox sef ulura indulgenliua
.
parceretur.
. '. (7) ,
VERS. 25. Haec aulem ait non quasi aniroa
, qaid bic paietetirr, sed anirtiam amari dicit ab iie
, * qui illam eervare videnliir,etquibos uihil antiquiua
ptov quain corpus ab instanlibas quibuslibet periculis
eripere.
.". (8) ,
Y E W . 26. Excitat ad fiequeodum vitafn i m i , \ tando, bonestalemque et viriuiem suara aemulando.
\ * Dicam aulem orania quaecunque juxia verbum Dei
- facienteai, ministrare verbo el servire Filio Dei
, \
illaaiqoeieqni nibil iHicilum facienlem. Nonenim
(1) Cdrd. cal. . 309.
(2) C. Cr.
Cr. . 327
(3) Ciam. $.
Cram. el mox .
t
(5)
(6)
(7)
(8)
Cramer. .
Cat. Cramer.
Ex Cramcri catena.
Mai ibid.
772
Tft
adseqoeydumeimpUciterambuIanlem i n v i u t . Multi ; .
\
ttauique eximpiis cum eoarobulabant atque seque \ ,
bantur, ut sive sermoae capereniur, sive actibus
, ^ eju8 apprehendi possenl.Ul aulero discipuli vestigia
virlutisejiisdivinacque bonestatis sequantur,mansio '
,
cceleeiis eis promUiitur : Et ubi $um ego, id cst in
eoelo, illic et minister meta erit. Siquis mihi mmt- ' " ,
\, , ,
straverit, honorificabit eum Pater meui*
*
'.
V E R S . 27. ftoc, inquii, peto, quae magnae glo. '. , , , &
riae siinl causa ; scilicet ut vos, aicui decei, non *
ad mortem timeatis, sed quse sunt placita Deo fa- , *
ciatis. Haec cum dixisset Dominus, facta est vox . ,
decoelo ad confirmandos magis discipulos de his
quae ad illos erant dicta. Vox dislincta non fuisse *
videlur, ideoque scindilur turba ; alii angelum, alii
,
lonilru esse patabant, adeo asiantes fragore fue- , ), rant percussi. Discipulis vero, ad quos serroo iie- , *
bai, a Domino fortasse verbum boc revelaluai est.
, \ ,
9
V E R S . 35. Exemplo declaravit ee et mortem

experturuip, nou lauien io inorte mansurum esse,
dum ipse se lucem norainavit. Quemadmoduni
r n i m , inquit, lux haec solam, postquam decessit,
jam non videiur eese, uon lamea exstinguilur,
i>eque penitus aboletur, sed in propria nalura
exsistere perseverat, el convenieiui tempore rursus
:>pparel : sic eliam, inquii, de me cogitate.
iNoa enim i u inorior, quasi iu morle permansarus

siin, cum neque corpus meura corrumpendum sit,
anima vero paulisper a corpore decedens, stalkn
resurrectura, propriumque denuo corpus resumptura sit incorruplum.
YERS. 36. Ab$condit $ ab ch. Servans se
nimirum in praestilutam passioni dient, quae erat
Pascba, quando et novatn viciimam pascbalem apparaturus erat, pro ove ista, quam tum Judaci i m molabant, semeiipeuro, pro peccato mundi expiando, agnum offerens ralionalem.
CAP. X I I I .
VERS. 10. Cuin Petrus exisliuiaret se baptismi
loco lavandum, aique per hoc se Douiiui participem futurum, atque idcirco diceret ut se loium lavaret, si j t a res se haberet; Dominus ejas corrigeas ignorantiara, respoodit: Qui lotus ett, non indiget nisi ut pede$ lavet.
V E R S . 12. Hic facii sui ralionem reddit. Superius enim Pelrum alloquens dixerat: Scies autem
postea; bic dixit : Scilii quid fectrim vobUfjd esl,
Sciiis facli mei rationem ac tiuem ?.
Y E R S . 23-27. Recumbenli in Christi sinu
Joanni (illi ipsi videlicet qui hocce scripsil Evangulium), ioauebat Peirus, ulpole viciniori, et qui
(1) Gord. cat.p. 319.
(2) Gord. cat. p. 320.
(3) Gord. cat. p. 334.
. '. (1) , \
,
, . " , , ,
,
\
,
.
, ,

,
.
. . ' (2) '
. , *
, *

9
. .
. '. (3)
, \
, ,
" , ,

. '. (4)
. "
,
; \ ,
;
. '-'. (5) ,
,
, (6)
(4) Gord. cal. . 356.
(5) Gord. cat. . 342, 343.
(6) Yel . Cal. .
773
774
IN EYANGELIUM J0ANN1S.
. * , eubmisse eum rogare posset, quis enm esset iradi . \ turus. Hecumbens itaque in Cbrisli pectus, clancu , luut, ne a caleris audirelur, eum interrogavit.
.
' , .
\ , \
, (1)
.
, -
.
Cura prodltionero occullare putaret, eamque tacitus secum animo voluiarel, buccellae traditione
diecipuiis innoluii. Tantum autem aberat u i menlem suam cognoscentis, et occultas ejus eogiiaiiones omnibus propalantis virtutem miraretur, et
ob eani, quaro coram aliis lulerat reprehensionem
verecundia motus emendaretur, quin vel idcirco
poiius animuni obfirmaret, et aegre reprebensionem
ferens, lanto cilius machinationes suas exsequereiur.
Hanr. itaque gratissiraarum diabolo cogitationum
conflrmaUonem, Sataoa ingreesum ab evangelista
vocaluin esse verisimile esl.
. \ ( 2 ) , '
, .
, , ,
, *
* , ,
,

, .

.
Y E R S . 33. II)ud aiilem, Adhuc modicum vobiseum tim, dicit lempus usqiie ad paseionem. Judaeis
namque dicens: Quoereus me subjungit : non
invenietii; qaandoquideni non erant aniplius ipsura
visuri. Discipulis vero a i l : QuKreiit; nam ipsum,
uti par erat, cum lanlo tamque provido Magisiro
se deslitulos cernerent, amore instigati quaesiver o n l , sed el invenerunl. Yiderunl enim ipsnm post
resurreclionem, ct cum eo conversaii sunt, ac co~
mederunl, usque dum i n c(Rlura ascenderet.
%
Scile addidit modo, siquidem non poleranl abire

* quo
ipse ibal, uti dixit, quod illi noa essent i u l o
lerando
suppares, ila nimirura nt roorti se expone
. , ' C
auderent. Orancs namque fugeniat, et ipsemet
Petrus euro cum jurejurando negavit. Addidii aulem
. ,
modo,
ut declarel eos poslea et coatra morlem et
^pericula
audaciores futuros; nam post Spirilus
*
descensura eliam gaudebant proGbrislo pati, flrma
,
reram fulurarum et Christi lide inslrucli.

, e
.
", ,
,
, *
,
.
slatu ergo, inquit, dimoti quseretis me, de boe

enim amor vester erga ine cerliorem ine fecil: sed
uon poleslis [nunc opere flrroitatem demonsirare,
balurali infirmitale ad moriem suggestura limorem
vcbis.
Y E R S . 34. Lex jubebat, Ditiget proximum tuutn

. *. (5)
iieui teiptnm; sed vox Domini etiam plusqaam nos
ipsos, domeatico* fidei aniari cupit. Tanli namque

. , D est niandali hujus observatio, ut sufficiene signum

eit discipulatufi raei. Hinc etiam existimo Apeslo . , , lum, charitalis vlrtulem edoetum, plenitudinem
,
legis eam appellaese. Claram utique est, eum qui
.
animam ipsam pro amicis ponit, caelera omnia
^
Hbenter impensurum, lavltoque magle quidlibel
. condoualuruTn. Hocautem si fiat, nulluseril mali ,
tia? praetextus, nihil opus erit pariicularibus man ,
dalie, omnibus i n boc uno sumraatira compre .
henais.
9
(1)Y. . non sana esse mihi videntur.

Scribe : ., vel ei . , quo offendor,
rettiics, vel cerie .
(2) Cord.cal. p. 348.

(5) Cord. cat. p. 349
TRBODOM MOPSUESTKNl
175
776
; '.
CAP. X I V .
. '. (1),
VBRS. 1. Idesl* Na propter j i m d i c u animo
deflcientes lurbemini. Iluc in primie virti*te divi-
niiatis oslendens, quod q u * animo gerebant in me- ,
& , ,
dium afferre posset, iniperatque ne perturbentur.
..
V E R S . 2. Mansionem esse dixit perennem bo*
. '.(*)
uoruin possessionem eo quod ia propriis requiem , &
unturomodo et feliciiaiem habemus, Cum sit \ \ quoque boininum moris, quando ioci angustissimi ,
sunt, hos locos praeoccuparc, dicere v o l u i t : Brevi ,
boc idem apud bomines me occupaturum esse d i - ,
xissem vobis , si quominue magna aliqua sit pos- ,
sessio recusanlibus, cum baec possessio bonorum ,
est diu exsptsclandoruui.
.
. c'. , ,
V E R S . 6. Labore non opus esl ut viaro cogno , *
scalis. Docirinam meam babelts.per me veriiaten
cognosciiis, vitain aeiernam esiis conseciituri, bo-
itorum illorum participes eritis, vobis ero dux in , ,
via, vos landem ad bonorum speratorum posses- , * sioatui maou ducam. Conciseque dicens, a d d i l : *
tie\no venit ad Patrem niti per ttte; oec illum potest
cognoscere, aut aliter apud illum cogaiiione et , ' *
,
amicilia donari.
.
V E R S . 9. Ul qui verbis suis q u ad ipsos habuit Doniinue, sufficieoteiu Pbilippo rei hujus deinoiislratloneta praebuisset, ait : Tanto Umpore
wbiscum sum, et non cognovitii nte Philippe? Ac si
dicat, Nonne tantuni tempus suflecit, ut et me et
Pairem docerem, ut adhuc exisiinies le videre euiu
posse? 81 me cognotisses, utrumque fieret, ut el
Patrem per me cogno&ceres, et aon exislimaree
oculis corporis vtderi eum posse.
%
. '. ( 2 )
,
* , , ,
,
,,
; , , *

.
(3)
, ;
,
Pulcbre auiem sabinfert: Quomodo l u dicis ut

oslendam tibi Patrein, nisi me penilus ignores? u l
verum sit quod anlea dictum
: Neque me
novuti$ neque Palrem: si enim me cognovissetis, uti- , - ,
. que et ipium cognovi$$eti$, propter oinnimodaiu si* dr<
icuiiudinem ipso i n me cognito.
^,
V E R S . 10. iEqualilatem opposUkinis declara. '. ~- (4)
vit, vel polius siinilHudiuis accurationem, ulpote
,
sic ipao iu Patre, el Patro ia ipso inexislenie, ut , utriusqueia alterosimililudo oslendi possit. Deinde > .
tjliam dicta sic probai alque contirmal: Verba quas
0* loquor tobis, meipso non loquor. Si non cre- * ,'
.
dis, inqaii, iis, seiiole tanlam esse naiur ac - , ,
tentia? virtulisque eoaforroitatem, ut ueque verbo*

rum sil diffareatia, sed qua?cunque loquor sinl , , *
ita commuaJa, ut neque solus quidquam Joqut ,
videar.
.
9
iEqaaVrtas
*nliropbtf*, . cahften aum*
mm proximilalis vides, uoiusque eabsiantfe
demonslrationera. Talcm, habeo, inquil, ad iltam
( 1 ) "Cord. cat. p. 555.
(V) Mai ibid.
(2) Cord. cai. p. 356.
, . . . ul apnd Cor4irUm twi tamen dtttt teqnens ct*u$ula :

,
t
(3) Gord. cat. . 359.

. (4) G o r d . cat. . 3 6 0 .
778
1 EVANCSLWM JOANNIS.
777
! ; , sabetaniialem similitodiiteni, u l mea illiue sit,

,
ac quodcunqtie facio, itlius esse justttia eredalur.
.
YBR6. 4 5 *qq. Vos, inquil, primum rogare
. '. (1), ,
convenit, ^diligendo, et mandalorum observatione
, ; dilecLiofiem nianifestando; atque ita
, - praebebo Spirilus sancti gratiam, ut illum vobiecum
semper babeaiis docentem vos mmiein verilacem,
\
, ' (2) . " unde et oinniuni bononmi participes efliciemini.
, Alium autem dicil Paracletam, id est aliuai pne ; , ceptorem, docirinain in rebus diSficilibus Paraele tuni vocans, ut quae propria Spiritus gralia, ea
quae iis ab homjnibus inferentur mala, leviora red $ , * dat, i t i facile ista ferre possinl, uli in aposlolorum
,
Arirs perspicue oslcnsum eet; qui qaidem prins
, morleoi formidabanl, post descenaum vero Spirilus
' - quidlibet etiam libenler patiebantur. Vocavit au.
lem Spirilmn verilalis, ut qui nibil prater verita '
tem doceat, nec ullam suscipiat in conlrarium mu . ,
tationem. Observandum autem, verbum istud, ro , gabo, figurate polius dictum, pro, accipieiis meani
- graliam. Non enim rogatorus crat ut accipereut,
, uti raanifestum lit ex eo, quod ante id apud Deum
pro noslra necessitaie atque tndigenlia definilum
,
ac slaiiiiuui cral, alque promissuni, uti vide, ,
licei ipse Dominus discipulis, Sed exspeclate, i n . ,
quil, promissionem Palris quam aitdistis. Qued &i
.
ergo lueril promissio, superflna fuerit promissorum
postulaiio.
. '. ' (5) ^
Y E R S . 20. Tunc reipsa conipericlis vera esse
, * ,
quae dixi, de quibus liamnum dubilare videmini:
, quod nimirum ego in Patre sim per simililudi
nem et naturam, et vos i n ine per fidem e l d i l e ,
ctionem meam, insnper et dono Spirilus sancli
, mei participes eflecii, et ego in vobis, uti par est.
,
Hoc siquidem conjunctio eflicil, ut vobis virtute
, ;. Spirilus regencratis, jnihique quodamtnodo incor,
poralis, ia me quasi caput sit.

Omnis autein qui diligit me et scrvat fnandala
* . Addit Mai:
mea, ex mequidem et ex Patre meo amore fruetur,
, inveniel me visionemque in scientia, quae visio
' , omni corporali visione minor non e r i t ; cum big

fruilurus sii in die resurrectionis, e coelo descen denlern me videns.

,
. '.
CAP. XV.
%
. \ " ,, VER9. . - Quemadmodum, inquit, vitis ia lerra

,
defixa propriam babet viiam, quam seinel e terra
, ,
accepit, palmiles producil, referlque proprium
fruclum usquedum nianseril in stipile; cum vero
, , , excisi fuerini bi palmites, non jam referunt f r u ' ,
clum ; sic a vobis existimandum esl vos ease vitis
* ; imaginein. Ego primus in memetipso omnem gra hactenus Mai.
tiam accepi juxia communionem : vos aulem eiiie
palmiles milii adbaerenies virtuie regenerationis Spiriius saacit.
(1) Cord.cal. p. 5G6.
(2) Cal.
PATROL.
G B . L X V L
(5) Cord. cal. p.

25
770
TIIEODORi MOPSUESTENl
780
V E B S . 4-6. Yos, inquit, estis palmiles,
per . '-'.- (1), ,

regeiierationem Spiritus mihi conglulinali, qui i n ,
trunco manentes fructum ferunt, recisi voro nul- ,
lum, Idem vobis usu veniel, ut si meam dilectio- (2). * ,
nem babueritis, necessario uberrimutn vinulis
fruclum laluri silis; sin vero ab amore meo desci- ,
verilis, necessario etiam omui bono deslituemini. .
Et quemddmodum agricola palmitum usum expio-
ral, eosque quos pulchros videl, et fructu ferendo
, aptos, illob cura sua reddit fecundiores; qtios
vero infecutidos, nec ulli usui futuros cernit, eos ,
seir.el igni tradit : ita Paler uniuscujusque meniem , explorans, quos quidem in dilectione mea con- *
stanles cernit, magnam eorum curam gerit, spiri- $ ,

talium bonorum maximam eis imperliens abundanl i a m ; quos vero ab amore meo defecjsse vid:l, eos ^ )

luturae rescrvat punilioui.
.
Y E R S . 26. Hoc autem non ad graliam dictum
. -'. " ( 3 ) ,
esse, leetatur ipsemel Spiritus, qui ex Palris sub- ,
stanlia procedit. Nara nisi per vocabuluiu procedit
( 4 ) .
naiuralem inleUigeret processionem, sed exlrinse- (5)
caui quamdam missionem, incerlum essel, de quo , (6) ,
cx multis, qui in miitisterium missi sint, spiritibus ,
in communi loquerelur, de quibus Paulus aposto- ,
lus : Nunquid omtus, inquil, tunt ministratorii

spiritut in ministerium mi*$i? (Hebr. i , 14.) Hi.c , ;
vero propriei ein notat unde sufficienler cognosci

possit solus ex Paire processisse, qui Spirilus vo-
cabulo in sacra Scriplura proprie significatur. Vo$ (7) .
aulem, inquil, testes e&lis, quoniam ab initio me , , ' *
eum estit. Nam ex eo quod eemper mecum fneritis .
necessario fide digaum leslimonium exsisiii, vobis , ,
quidein loqueutibus, Spiriiu vero d k t i s vesiris le-
stimonium perbibenle, per miracula quae conli- .
gerunl.
CAP. X V I .
. \
. \ (8) , ,
,

.
V E R S . 26. Superius dicit : ego rogabo Pa. '. - (9)
trem,et alium Paracietum dabil vobi*; hic vero : Et ,
non dico vobis, quia ego rogabo Painm vobis. ,
Videntur aulem ista contraria esse, verum ibi de , ascensu suo ad coeios disseruit, posl quem Spiritus . '
sanclus descendil, quod congruebat ejus dispensa- , ' ,
tioni : bic vero, Divinilatis, inquit, meae dignila- ,
tcm clare cognoscelis, el hoc videlur non rogare , ,
dcclarans non opus fore u i illud roget pro iis, ,
cum ipse id similiter dare possit. Ne aulem i d

apeite dicendo, discipulis suis, utpote adhuc iin.
becillioribus, insolescendi ansam praeberet. Guui

VERS. 8. Tam lerribilis, inquil, est sancli
Spirilus descensus, ut ipso delabente, bomtnibus
eorum qui niibi insidianlar peccaium appareat.
(1) Cord. cat. . 379.

) Catena, .
(3) Cord. cat. . 388. Cau Gramer.,
.
(4) Cramer. om. .
(5) Cramer. add. .

(6) Craiuer.
(7) Ciaiuer. oai. .
(8) Cord. cal. . 592.

(9) Cord.ral. . 4 0 1 .
731
78
, , eaim, inquit Paler vos amet, mei gralia cuncta

vobis dabil.
.
V E R S . 50. Forlassis vero lunc cognoscent Pa*
. \ (!) ,
, trem ex se Filium generasse, quod nondum sciebant. Quinimo nondum cognoscebant Patrem om. '
, nia gubernare, existiroantes ipsum pro caeterorum
inore hominum sic appellari.
.
CAP.
XVII.
. \
V E R S . 6. Oicere vult : Manifestum le feci
. . )
, omnibus hominibus, sine invidia erga ullum do* ' clriiiam communicans (Sap. , 43). Atiamen non
, * oiunes aequaliter crediderual; sed mea ambiiio
, oinnes docere volebal: eleclio aulem tuos discre - vit: ex toto enini mundo. vere amatores sapientiai
, - tua2, verbis meis crediderunl. Haic aulem dixil ad
conlirmandos discipulos.
* .
9
CAP. XVIII.
. '.
V E R S . 2 9 . Siquidem vobis ipsi judicium ar. \ ( 2 )
, ' rogalis, ipsi quoque inquirite prout vultis. Sin
, vero me vullis virum indicare, eiiam causain proferalis necesse est.
.
V E R S . 34. Si quidem vobismelipsis, inquil,
. '. , ,
, judicium assumitis, cognoscite de illo quomodo
* ' , volueriiis, si aulem bunc bomiuem a me juduari
; vultis, causam necessc est vos oflerre. Quid ad
boc Judaei ? Nobii non licel inlerficere quemquam
* propter diem Pascbse. Quasi, poslquam fuissei Iraditus in moriem Jesus, non inlerfecisse eum cre , , \ - Q didissenl. Addilque evangelisla : Vt sermo Je$u im
pleretur quem dixit, ei reliqua.
Ir , .
V E R S . 38. Ila movit illuin brevtbus verbis ut
. '. (3)
diceret: Quid esi veritat ? Nam olim ab hominibut
, ;
pene ignorabatur ei omnes fugiebal qui adhuc i n
credulilali inscrviebant.
.
GAP. XIX.
47. Quidam eliam pntarunt ol bic esse
aliquam dissonanliam, cum Joannes quidem dicat,
quod egressus sit bajulans sibi crucem; reliqui
vero [Simoni Cyrcnaeo dicant crucem imposuisse.
Sed utrumque conligit, ati in aUorum evaagelislarum exposiliune dicttim.
. '.
. *. (4)
,
, ,
.
, .
. '.
. '. (5) - ]
, ,
' ,
,
,
,
,
.
y\) Gord. cat. p. 403.

J2) Gram. .
(3) Cord. cat> . 428 Gateaa Crameri, p. 385
VERS.
CAP. XX.
V E R S . 14. Dispeasalionis eral ut converteretnr, divina gratia illud operante, et ut conversa
illum non agnosceret; ne subito et prseter spem
videndo eum, quem adhuc morluum opinabatur,
percellerelur, pulans illusionem quamdara esse
daemoniacam, spectrumve aliquod quod apparercl:
sed u i sensim et per parles illi primum loquerelur tanquam bomini, sciendo vere se cum vivtwte
colloqui, ac lum demum intelligeret quisoam ei
presena adesset, el simul crederei, et miraculi
magnitudinem admiraretur.
ascribii bsec Ammonio. Ex Cram. calcn.

(4) Gord. cat. p. 437
(5) Gord. cat. p. 454.
783
V E R S . 47. VideturquidemprohibereillineUn-
gat, ut quae non eodem quo solebat modo jara ad
contactum corporis sui debeat accedere, longe v i delicet jam alio ac multo praeslantiore corpore effecto. Verum etiam aliquid aliud insinuat : nibtl
eoiio a contaclu mulierem piohibuisse patet ex
eo, quod discipulis saepe se tangendum exbibuerit,
ei fixuras jusseril cotilreclare, quas corporiaclavis impressas mansisse par eraX. Duo igitur bis
verbis innuil, quod corpus modo post resurreclionem poiioris essel condilionis quam anle
eam, adcoqtie non simplici ralioue, humano conlactui exponcndum ; luin ctiam, quod futtiruni
esset m in coelum assumerciur.
784
. \ (4)
,
, \
.
. *Oct
, ,
.
, ,
, (2) ,

Iloc quidem (3) quod est, ad Patrem meum el Patrem vestrum, et Deum meum et Deum ve$trum, nemo
sic demens esl, ut alii cuidam convenire diceret, nisi templo Dei Verbi, assumplo pro nostra salule hom i i i i ; qui ei morlmis est, et resurrexit, et aseensurus essel Ui ccelos, et Patreni sibi ascripsll cum
discipulis Deum, et ipse gralia adoplionem meritus, et Deum suum appcllal, quia cum caeteris boaiiaibus similiier u i essel accepit. Unde propler communitaiem quidem naturae Pairem meum et Pairem ve~
tlrum dicil, ei Deum meum et Deum vettrum : divisil aulem iierura suam personam ab ipsis, pracipuum
gratiae signiflcans, propter quam adDeum Verbum coniunclionem in loco veri Filii ab omnibus honoratur boroinibus.
V E R S . 22. lloc (4) quod dicluro esl, accipite, pro accipictis diclt. Si enim cum insoffiasftel, Spiritum dedissel discipuiis, quod valde quidam stulte exislimaverunt, superfluutn erat dicere poslea b h
c l maxime in leinpore ascensus ad ccelos, non separari ab Jerusalem, sed exspectare proiuissionem Spirhus. in sequeuiibus : Sed accipieti* virtutem superveniente Spiritu sancto invos (Acl. i , 8). Et ailvcnluni autem ipsum saacti Spiriius super discipulos, aperte Lucas factum esse d i r i l quinquageeimo die
rcsurreclionis, posi ascensum. Et illud autem animadverlenduni est, quod si ab insufflalu suscepisseul
Spiriium, non dlceret, acctpite, sed, quoniam accepistis. Hoc euim quod dictum est, accrpite, bis convenit qui nondum acceperunt.
Y E R S . 28. Dicit (5) ad Tbomam : Knfer digilum tuuin buc, el vide manue meas, el porrlge manum
tuam, et mille in lalus meum, el noli esse incredulus, sed iidelis. Quoniam, dicit, non credis, et taclum solum sufficere libi ad crcdendum putas, haec enini dicens, non uoe laluisli, tange manu, et cape
experimenlum, e l disce crcdere et non diffidcre. Tbomas quidem cum sic credidissel, Domimis meus e l
Deus meus, dicii, tion ipsum Dominum et Deuni dicens, non enim resnrreelionis ecieuiia doeebai et
Deuni esse eum qui resurrexii, sed quasi pro miraculo faoto Deum collaudat.
Sseculo (6) fularo i l l i , qui elegerunt hic honesia, cum laude accipient jucunditatem bonorum, mali
vero, qui tota sua vila ad mala declinaverunt, ctim supplicio et metu ejus ordinaii fuerint mente (rcsipuerint) ei bonesla elegerint et didicerint, quanlum peccaveriiit, cuin in malis persislereni neque essenl in bonis, el acceperint per baec scienliam doctrina? primariae timoris Dei et eruditi fuerint, qui
vobintate bona eum apprebendant, digni faclierunt jucundiiale liberaliiaiis divinae. Neque enim unquata
dixisset: Lsqu< duni reddideris quadrantem ullimum (Matth. v, 26), nisi fieri posset, a l ciim luissemus
pcccala poenis dealbaremur ab illis. Nec porro dixisset: VapuiabH multh, et, Vapulabit paucit (Lttc. x n ,
47, 48), nisi poslquam emensi essenl (pertulissent) poRnas secundum peecata tandem acciperent soliilionem.
GAP. X X I .
. '.
V E R S . 25. Ha?cverba poiiusabexlraneoscriptore iuserla sunt, ad probandum plura essequam quae

gcripla sunl miracula a Dco facta: Ex parte prinius,
ignoranlibuscaeieri8,forlassehaecinscrueril,parsqiie
. '.
, * *
(\) Gord. cat. . 455.

(2) C a l . .
(3) Acl. C. C. , , 43. Vig. C. 44. E/. ex m terpr. Ev. *ec. Joannem L sexto.
(4) Act. C. C. , iv, 44. 7ig. C. 45. Ej. Th. ex
'jk. L commenti $ec. Joanntm: quibus dkit.
(3) Act. G. G. , iv, 45. Ej. Th. ex commento
lec. J. Evatwelii, ubi dicit.

(6) Hoc Tbeodoti fragmenlum Syriace edidit
Assenianus I . 1.
i , p. 323, ex Salomonis ep.
Bassorae libro, qui est Definepoenarum dasmonum
et peccatorum, quod cum nonnisi verbis Tneodori
comment. in Evatigel. citetur, ad cujusnam Evaagelii
inlerpreuuionem pertinuerit aegre dicas.
7*3
INACTA APOSTQLORUM.
786
, , \ facla est Evangelii scriplurae; deinde temporc ac

consueludine faclum est ut haec ab omnibus sicut
xa\
quoddam Evangelii referrentur. Ita persuasio iirma
*
haec esse vere parleni finemqueEvangclii in fidelibus
^ .
n a u esl.
(1).
4) Scholion boc reciiat Graece cum varietate
etiam Frid. Matthaeius (. T., Riga3 4786) ftt in
aliif ali<|uol compertum codicibus fuit. Sed nenio,
qnod sciam, dixerat esse Mopaoeftieni, u l nync Re~
giugVai. codex aflirmat. Caeterum id milliug esse
pouderis patet ex ipsis auctoris verbis, qui men
THEODORI
tis suae commentum ess* fatelur. Evangensta* qnidem clansulam byperbolice scrlptam intelligunt
S. Cyrilluset Theopbylaclus ; ipsam tamen babent
plerique omnes eodices, quos inter veluslissimi
duo Valicanus ei Alexandriiws, cunctaeque pariler
agnoscunl priscae versiones. MAI.
MOPSUESTENI
1N ACTA APOSTOLORUM COMMENTARII
FRAGMENTUM (1).
CAP. 1L
Y E R S . 38. Ille atilem (2) dixit, oporlere poenitenliam agenics eos pro crucis iniquUate, et agnoscentes Salvaiorera el Dominum et omnium auctorcm bonorum Jesum Cbristitm quomodo prnpler ista
pervenil et assumptus est de divina nalura, in ipsura quidem fldem suscipere el ejus discipulos fieri,
anieomnia ad baptisma accedentes, quod et ipse tradidit nobis, praeformatioaem quidem habeus sperationis futurorum, in noroine autem celebrandum Patris ei Filii et sancti Spiritus. Hoc enim quod est,
u l bapiizelur unusquisque in nomine Je$u Christi (Aci. n , 33), non boc dicit, ut vocationem quie in nominePatris et Filit et sancti Spirilusest, reltnquentes, Jesum Cbrislum in baptismaie vocent, sedquale
est hoc, quod in Moyse bapihati $unl in nube et in mtiri ( i Cor. x,2), ut diceret, quia sub nube et mari
jEgypliorum separati sunl, liberali eorum servitute u l Moysis leges atteiiderent; lale est, et baptizetur
unutquisque in namine Jesu Christi, ut cum ad ipsum accessissent laaquam Salvalorem et omnium bonorom auctorem, et doclorero verhatig, ab ipsb, ulpote auciore bonorum el doclore veritatis
vocarentur: gicut omnibus hominibus quamcunque seclam gequenlibug, consuetudo est ab ipso
dogmalis inventore vocari, utPlatonici et Epictirei,ftfanichsei et Marcionitae, et si quidam lales dicuntur.
Eodem enim raodo et nos nomiaari Christianos judicaverunt apostoli (3), tanquam per boc certum facientes, quod islius docirinam oportel atlendere: sic quod et ab ipso datum est, susciperent bapiisma, i n
ipeo quidein primo cooslilutum, qui et primus baptizatus est: ab ipso autero et caeleris traditum, u i
ecuadum praeformaiionem fulurorum celebretur.
s
(4) Hnnc I . Ebediesu tesio ad Basilium. ut

conjectavi in comment. episcQpum Rapban&e c n psil.
_
(2) Aci. C. C. n , , 46; Vig. const. 17. pclagii
n , pap. ep. ad Eliam. Ejutdem Theodori ex com*
menio quod e$t inAelis apvstolorum, libro primo in
quodicit, quod baptizari in nomine Je$u Christi, stmile e$t scripto t7/i, qvod baplizati sunt in Moyse ;
et vocari Chrittianos, simile e*t f//t, qued vocantur Platomci, ei Epicurei, ei Mamchmi et Maraonitcc ab inventoribus dogmatum
(3) Huc usque epist. Pelag.
7S7
788
)N EPISTOLAM PAULI AD ROMANOS COMMENTARII FRAGMENTA (1).
CAP. 1.
V E R S . 2, 3 Et quoniam (2) novuni quodammodo esse videbatur, quod ab eis de Gbristo dicebatur,
adjungil: Quod ante promiurat per prophelas suos* ex propbelia volens doclrin anliquilatem ostendere.
Unde et magnificans propbeliam, bene adjunxit, In Scripturis tanctit. Neque enim lilteram, vel characterem sancium volebal dicere; sed propheliam ipsam, quas erat Spirilu dancto revelationem eis donanle.
Ipsam ergo propbetiam recte sic appellavit. Sic et alibi d i x i l : Omnis Scriptura divinitus intptrata utilit
csi. (IITim.
, 46.) Quid iiaque ista dicunt ? de Filio ejut. E l quouiam coraraune est filii nomen, et
cumde divinilate dicitur, eliam de humanitate accipitur: manifestiusaperire volens, undeei nuncdicere
propositum sit, vel cujus rei gratia propbelarum teslinioniuio adjunxit : qui factus est ei tx $emine Da*id secundum carnem, aperle quidem oslendeas, quoniam de assuinpto honiine sermonem inducit, tameu
nec diviuilatis indicium non significalum reliqnil. In eo enim quod addidil, tecundum carnem, sufficienter
o&lendit, quia et aliter filii siguificalionem novil accipere; siquidem secundum hoc scit eum ex semiae
David factum, tanquaai secundum aliud non ha eum cogaoscens. Duae enim naturae, unum aulem quiddam connexione intelligunt. Altera quidem est assumpti hominis, altera vero Dei Verbi. Concurrunl aulem in iinmn ambae propler assumptionem et propter adunatioaem, quae ex assumptione facta est, quam
ad Deuui babel servi fonna.
Y E R S . 8 . Hanc Epistolam et alias quoque gra-
. '. (3) tiarum actioiiibus exordiendo, bortatur eos quibus ' ,
verba facit, ut sermonem aut opus incipientes

Deo primuin gralias agant, non solum de suis, sed ,
eliam de alienis. II autem quam aplissime illud
, *
exordium usurpat. Nolandum quoque bic illud, per
Chrhtum, non ad minislrum, uti hxrelicis, videtur,
. , ,
sed ad causam bonorum referri. Non enini Gbrisli ,
minislerio indigebat Apostolus ad gralias Deo , * .
ethibendas, dicit autem : Gralias Deo ago pro vo- .
bis, prabente nobis Gbrislo unde Deo gralias
,
reddamus, Inesl quoque iisdem verbis laus Ro- , tiiauorum baud vulgaris; cadeiu eniui bac de causa
.
seuiper i n Epistolis suis hoc prooemio ulitur, ut ' *
videlicet iidclium studia ad agnoscendam doclri-
nam incendat. Eadem eliam raiione cum Romaais ,
ugit, operibus eorum ad boc adjutus.
* ' ,
.
(I) Tbeodorus in inlerprelandis Pauli Epistolis
imillum opere ei sludii collocavil. Eulhalius argumcntorum nolaiiunes ( ), quas siugulis
baruai Episiolarum capiiulispremisisset, ab exhnio
quodam Patre ( ) confeclas esse narrat. V. Galland.
Bibl. X, p. 247. Hunc Palrem, quo lempus aliaqueducere viderenlur, Tbeodorum fuisse J. Millius
(Prolegom. tit \ T., n. 905 907) conjeclavit, de
qua coniectura, mihi ne. nunc quidein balis pro-
'
edidil, quae de catena desumpsit inler Valieanas ferine praesiantissima.
Prailerea baec fragmenta fere omnia, q u K quidem
ad priora oclo Epistola? capita perlinenl, legunlur
iu I . : Catena in S. Pauli EpUtolam ad Romanos.
Ad fidem cdd. mss. ed. i . A. Cramer, S. , P. <wlm rlovi Hospitii Principalis, necnon hhtorta modetnmProj. Reg. Oxonii[4844. 8. EdilorcodiceBodleiano . I I . 20. ususest, qui esi chariaceus, forma
rium iu Epislolamad Romanos f beodoras Ebediesu

a /. Llui;do . 4601 descripius. Hic codex caienam
leste Eusebio inscripsit.
continel in Epistolam Pauli ad Rom. exiiniaro q u i (2) Facund. 4.1. , 6.
C dem, sed in fine mutilam; explicil enim ia viro(3) Theodori in Pauli Epislolam ad Romanos
rum d. explicationibus c. ix vs. 4 afferendis. Sincoinmeatarii fraginenla Grseoa nuperrime deuiuin et
gulis Tbeodori fragmenlis pramissum esi . magDani partem bis typisexscriplasuni. Ac priiaum
. Fragmenlum prinio loco posilum tan*
quidem Ang. Maius in Spicitegii Romani toino i v ,
tummodo iu Spicil. legilur.
p, 499 573 (Rom. 4840.)
789
IN EPISTOLAM AD ROMANOS.
. \ (I) ,
,
.
. '. (2)

,
,

() , ,
, ,
.
' , , ,
.
'
790
V E R S . 9. SpiriUim stnim dicit, cum hic non

personara Spiritus intendal, sed gratiam gibi ad
hoc concessam.
V E R S . 4 1 . I p s i enim, disciplina Pelri imbutos
cum
pietatis doctrina instruere vellet, primtnn
declarandum erat, se illos non ita docere quasi
pristtnam eorum disciplinam respueret, aut aliqua
ex parie repreheaderet.
Docet quideni nondum doctos, illuminans eos;
et jam illuminatos consolatur, sapientiae eos sermonibus laeliGcans; ita enim ipse distinguit d i cens : Sive qui docet in doctrina, rive qui exhorlalur
in exhortando. (Rom. x u , 7, 8.) Solaiio autem Romanis affectis ipse etiam, inquit, oonsolabitur,
illorum consolalionis per charitalem particcps
'
faclus, imo vel ipse ulilitalem consecutus quae ex

pradicatione; nam praedicalio loquenfi etiam consolalio.
. '.
CAP.
Jl.
45 Hi aulem, inquit, luac discernentur,

quando i i quoque qui juxia legem vivunt; nam
uno eodemque tempore judicabil Deus omnium
homiauni causas per Christum secundum Evangetium meum (Rom. n , 10), hoc est, uti ipse praedicare non cesso, declarans diem judicii fore, et
poenara illam oiunibus credenlibus in Christum
csse eflugiendam.
V E R S . 47. Non inleriogalive, u l i quidam su. '. (6) * , spicali sunl, legendum illud : Si aulem fti Judceus
, (7) , , C cognominaris; sed egative, quasi dicat: Si lu no , .
mine lanlum, non vero in abscondilo et reipsa
Judxus.
*. (8) V E R S . 20. Formam vocat noa imaginem
, ' quamdam, sed ipsam hyposlasin et scienliam el
, * . verilatem, u l i in illo : Qui cum in (orma Dei
ttui. (Philipp. ,3.)
. '. (9)
Y E R S . 25. Inquireadum est quotuplici sensu
, ,
lex nominetur, praserlim apud Apostolum, ne se , (40) * - cum pugnare videatur. Nunc eaim : Si circumcida, , * mint, Chrisius vobis nihil proderil (Gal. v , 2 ) ; nunc
. " autem : Circumcisionem quidem prodesse si legera
* , quis observet. Lex igilur inierdum nil aliud prae - D t nudam Moysis lilteram, u i i inauit illud : Qui
, ,
in lege justificamini, gralia excidisiis (Gal. , ) ,
et illud : Lt? padagogus nosier fuil in Christo.
, (ibid. 24.) Alias eliaoi juxla spirilum lex praepri
rois ialendilur, sicuti dicium e s t : Ilaque lex qui' , "
dem sancla, mandatum sanctum. (Rom, , 42.)
,
Nonnunquani quoque de lege naturali aaitur,
. '. (4), ,
, ,
"
, . ,
(5), , .
VERS.
e r
(1) Spicil.
(2J Spicil.
() Hoc fragmentum lantummodo in cat. Crameri p. 7 legilur praemissis . ,
, . Quare si non verba Theodori sunt,
cerie senteniia.
(A) SpiciL, c. Cram. p. 44.
5) C. Craio., .
6) SpiciL. c. Craro. p. 4 2 . V. Mill. ad h. I . , qui
pro Tkeadorelo scribere debebat Theodoro.
(7) G. Crara,, ios.
(8) Spieil.
(9) Hoc fragmentum cunctantcr recepi. Legitur
solummodo in cat. Crameri p. 42 s., neque vero
palet utrum Theodoro, cujus fragmentum praecedit tribuatur, an sil anepigraphum. Ego de scriptore nihil aiHrmn, quanquam indoles fragmenii a
Tbeodoro non abhorret; sed is qui verba caten*
inseruit, si non priorem, alterain certe disputationis pariem decurlavit.
(40) Fortasse soribendum, .
7st
72
TitEOMRt M0PSHE8TENK
Juxia Uiad : Cum enimgmUt, qum Ugem non habext, (4), . '
naturatiler e* quw kgj* $*tU, faeiunt (Rom. , U ) , , /ct cxtera. Dicitur etiam lex vel Moysis bisloria, oi ,
gli quando hi Epistola ad Galatas s c r i b t l : Dieiie ;
mihi, qui sub lege vuiiis esse,Ugem non legisth? Scri- , .
, - ptttm est emm quoniam Abrahatn duos filios habuit,
* l reliqua. (Gal. iv, 2 1 , 22.). Voeat qunque legem / /
prophelias, u t i : /n lege scriptum ttt: quoniam in ,
aliii lingui* ei labiu aliis loquar populo huic (/. Cor. ,
xiv, 21); isla autemapud Isaiam. (ha. xxvm, 44.) ,
Nunquam vero Cbristi doctrinam de inoribus le- ,
. ,
gero appellai, et H I illo : Qui in lege
jmlificamini:
agralia excidisiis (GtU. , A),nos a Moysis liUera
rerocat.Gircumcisionem igitnr hic aliam dicit .

a concisione (Phil. m , 2), et legem spiritualem
(Rom. , 44) inlendit. Potest eliam bic lex de ^
naluralibtis ernsibus intelltî; proficit euim anima, ,
quae spirilualiter circamcidiiur ampulatis cupidi- .
ialibus; et que legem observat, ea qu perficienda - atint operando. Nec inepte isla ad verbum inler, pretaberls, conteadens ea ad illos periinere qut
de J\idaeis erant : nam Paulue faclas erat Judu?is
, ,
fattqaaai Judsus, ut Jadapos lucrarttur ( I . Cor.
rx, 2 9 ) , Timoiheum eircumcidit (Act. x n , 3 ) et ,
totoadit et ptiriikavit juxta legem, ita ut Judaeis d i - , ,
ceret : Ctrcumuiiio quidem , iegem obur , ,
tes; iltcs aulem qui de genlibu, probibei ae c i r - .
*
cimicidaiitur : nulla lamen ratione secum pugnat.
Cum Abrahamo \e\ de cirCumcisione tradUa

esi, non statuium faa (Gen. x v n , 12) genliles
,
cireumeWendos ess^, sed eos tantum qui de se- '
nihn* ejus vernaeulos et enipiilios; simililer ia
,
Levitico (xu, 5 ) nonnisi de iiliis Urael agilur. , (2)
Non est igittir cur progelytos isii legi subjieias. ,
Quando enim aliquid da Leviiis proprie deflnitur,
,
aul de saeerdoiibes, aut de senioribas, nemiai l i - , cet idem de aliis quoque interpretari. Qaoties*
) *
etniqae autem let aliquid de prosetytis praecipil, ,
illos nominatim memorat: ita plories de eacrifi- ,
ciis; pfaeseriwi vtro anno qui ianctificatio (Lev. t x v , 5 ) vocatur olferebant ipsi qooqae proeeiyii. *
lta eliam dicil Dominus decem leprosis qui mun-
dali faerant : Ile, 6$tendiu vo$ iaardoUbus. (Luc. , '
x v i , 44.) Unirs auteai ex illis Samarilanus erat,
, *
itli leslatur Salvaior : Sonme dtum mxndaii ^ ; oi ;
tunl? ubi mtntf est inventu* qui
,
rtdiret, et gloriam Deo, niii hie
alienigeM.
;
(ibid. 17, 18.) Quod si quis illa Exodi ( x n , 48)
objiciefi diceatis proselyios pascba luanducare
, , ,
cupiaatei circomcidendos
respoadebimus, ,
ia uno tanlum loco pascha immolandum fuisse, ,
et boc sialuto, jaai non spectat circumcieio ad .
proselyto.
VERS.29. / n spirilu, non sancto;non agitar
. '. (3),
eaifln de homiaibus i n gralia bouum operaalibus,
,
sed per omnia eos intendit qni exira legem itla
* * quae legis suul pcrficiuat, eosque prae illis extol,
%
(\) Cat. .
(2) Cat. : , et mox .
(3) Spicil. c. lirain. . 14.
794
1 EHSTOLAH AI> .
703
. \
, \
" ;,
\ ,
, \ ,

(1),
, ,

, ,
.
. .
Itt qni i n loge legem IransgredioMur. Gonseniiunl

aiiteiu oronia cum proposito ftne; nam Paulus probare cogitat Graecos quidem naturalis legistransgressores, et Judaeos simul Iegis naiuralis iransgressores aclalaea Deo, uiomnino demonslrel omnes
gratia indigere. Dicit autem in spiritu, pro : menle,
uti asserit Deus in libro Numerorum : Omnes irri*
tantes me twn videbunt lerram. Puer antem metts
Chaleb, quoniam spiriius alius in eo obseculus est
tttihi (Nnm. xiv, 2 3 , 2 4 ) el caelera, profeeio spiritum vocans nientis afleclus. Ita eliam propbota :
Spiritu fornicationis seducti sunt (Ose. i v , 1 2 ) ;
quasi d i c a l : menie fornicationi inservierunt.
GAP. I I I .
. *. (2) " 5
V E R S . 9. Quasi d i r a l : Age igiiur, eonfulatie
(3) illis, prastanliam noslram osiendaimis.
( 4 ) .
V E R S . 1 2 . Hoc testimonio u t l l H r min (anquam
. igf. (5) propbelia, sed quia argumento convenit. quod
, '

itlud generatim de lapsis David pronuntiei. lta
* (6)
enlm et nos adhue in ecclesiasiicis concionibug

tesiinionia u$urpainue, a geuuino quidem sensu de,
lorla, nostris auleni diclis accommodaia. Illum sane
' .
psalmum non de omuibus bomimbus intendilDavid,

ulex ipsissMiiis ejus verbis apparel : cogno
scent emne$ qui eperanlur inhquitaUm, qui dcvoraiil
,
populum meum cibo panis? ($. , 4.) Qais fuis ; set aulem ille populus Dei, si omaes boiniaes i u
(7)
malum declinaviseeai?
;
I
{
. ?. (8) * ;
. *
,
,
(9)
,
,

. " ,
[ ]
[(10) , ]
.
S
. '. (11), ,
, * * &
.

, (!) C. Cram., .
(2) Spicil., c. Crain. . 17.
(3) C . Grarii., .
( 4 ) G. Gram., .
(5) Spkii., c. Grain. . 18
( ) C. Gram., oui.
(7) L i b r i , .
l8j Spkii., in c. Gram p. 23 tribuilur Origeni,
s'd errore tantuin Tbeodori nomen videtur excidUtic.
V E R S . 2 7 . Sciscitamini a me : Qnae lex nova

legem hanc excludil? nain ca esl itatura lex quse
non nisi prajsianliori lege solvatur. Quibus respotidet : Non )ex factorura poslerius cousliluta
priorem legem solvit; nam juxta facta aplissime
fuerat illa iastiiuta. At superfluam probavit illam
merito lex Odei, gloriationem vincenlis quae per
legem factorum, cum graita Dei muha iiobis
praBsto sint, quae summo labore nequicquam in lege
faciorum quaesivisses. Declaravit autem non simpliciter fidem, sed, legem fidei vocans, juslificalioneni nostram velut aliena ope perlici, licet nostra
dicatur.
V E R S . 2 8 . I l l u d arbiiramur non dubitanlis esl,

sed dicere intendenlis : Apla conclusione existnno
justificaiionis, qua3 secundum fideni sine operibus
iidei, omnem bomineai participenj fieri quicunque
voluerii. Noiandum non absolule proferri i l l u d :
sine operibus legis, ila ut etiam si opera virtulis
(9) Hic uisi quaedain exciderunt satis negligenCer scripsit Tbeodorus; posl. . adde .
(10) Godicum lacunam uncis noiatam uicunque
supplevi, neque enim quanla sil ab editoribus accurale indicatur. Gaeteruui cum eadeui lacuna et
apud Cram. reperiatur el in duobus Maii rodd. s i i ,
hos codices ex eodem foole manasse luanifeslum
cst.
( H ) Spicil., c.Gram. p. 2 4
793
796
fuerimus operali, illud non necessitatc legis facia- , , ' *

uius,
ab alio ad hoc perducamur.
.
. '. (1 . ,
VF.RS. 3 0 Ad Judaeos spcctai illud ex fide: licet
eni;ii aliis ralionibus ad inquireiidam justifieaiio- ,
n e i n moverenlur, non poterant Umen eam conse ,
qui nisi ex fide. Ad gentes autem pertinent illa per
* \
(idem.
(2) .
. '.
. '. (3) , \
alleruin de fide : Et repulalum est illi ad justitiam
\ (Rom. iv, 3 ) ; allerumque dtf operibus : Cui non im (4) . pulavil Dominus peceatum. lllic igilur lanlum valuil fides, u l repularetur illi in jiisiiliam, bic au- (5) , . , (6)
lem opera vel prava non repulanlur, misericordia
,
Dei opera quseque superanle.
V E B S . 1 I . Hocverbo : Ut sil paler omnium cre- (7).
. '. (8)
denlium, juxia Paulinam loquendi rationem eodein

tuodo proferunlur ac illa : Ul sint inexcutabilet
(llom. i , 2 0 ) , ad rem videlicetaffirmandam qu&cum ; * faclis necessario cobacrct. Unde eliam addil : Coin- \*' /
munis esl oiwiiuoi paler, qui fideui simililer sus- . *
,
ceocrunt.
(9).
CAP. I V .
V E R S . 8 . Mire baec duo testimonia conjunxit,
CAP. V .
Non enim golvil peccatum, inquil,
lex postea data, sed quamdiu lex apud bomines
fuii, et valuii el dominala est, peccatum etiam augebatur, nibil praestanle lege ad Lollenduin illud.
Quod ut conArinaret, asserere non dubilavit : Pec~
calum autem non imputabatur, cum non tixet. C
PcccaluiD non fuisset, aii, nisi esset lex, nedum lex
peccatum auferre possil. Legem vocat bic j u d i cium iliud, quo seu lege seu nalura duce, de rerum
bonitate pronunliamiis. Nisi enira exaislerel boc
judicium, non csl cur quis peccare diceretur; si
quidem non peccal nisi qui a bono ad perspectum
agniLuinqtie uialuin deDeciit. llaec aUuLit ad probanda illa : In quo omnei peccaverunl. Propoaitam autero doctriiiam evolvens adjecii: Sed regnavil mor$ ab Adam usque ad Moysen eliam in eos,
qui non prccvaricavtrunl tit simiiitndinem prcevaricaiionis Adce, quieil forma fuiuri. Verba illa ; eliam
in eos qui non peccavcrunl in timililudinem prastoaricaiiunii Ada> boc sensu interpreianda, quod i n
omnes mors regnavit, quocunque modo peccaver i n l . Non enim ideo niorlis imniunes sunt caeieri
bomines quod eorum peccaia diversi generis sint
ac peccalum Adae; sed vel quacunque ralione
percaniibus dominaia esl mors. Mors scilicel noa
lalts aut lalis peccati, sed omnis peccali poena deliaita est. Ast repetcndus sermonis nexas ab
VERS. 13.
(1) Spicil., c. Cram. p.25.

(2) V. in Spicil. male dcest.
/3) SpiciL, c. Cram. p. 2 8 .
(4) C. Cram., .
(5) C. Cram., .
(6) oin. ia Spic.
(7) G. Cram., .
(8) Spic , c. Gram. p. 29.
(9) Spic, .
. '.
. \ (10) ,
, , *
,
,
(11)
. *
. fap , ,
, '
, \
,

(12) ,

.
, .

, .

, ,
.
* ,
, *
,
%
(10) Spic., c. Cram. . 45.

(11) Spic, .
(12) V. om. in Spicil.; ib libri. ,
et posl . comniale lanlummodo inlerpungunt. Forlasse posl . apodosis qasedam excidil, quaiiquain senlenlia ex niea lextus conformalione recte babei. b. ni. : siquidem (tcil.
).
79$
797
- - i l l i s : tolum autem : $ed et gioriamur in Deo

, . per Dominum noslrum Jesum Christum. Non eniui,
' (? (!) , ait, ideo iantum gloriamur, quod nos sibi Deus
per Cbrislum reconciliavit, sed etiam quod prisca

( 2 ) . quaeque mala solvil. Quae auiem haecTQuando scilicel Adam peccavit et proplerea raortis imperio
,
, * addiclus esi, iade peccalum in posleros ejus irans ; i i l , el domiaaia esl rnors iu omnes boinines, ui par
, , erat. Nam cum ouiue, licel non eadem ac Adara,
, sallem qualicunque malilia peccaverint, alii sic,
. alii vero aliter, uecesse esl ut oninihus pariier
, ' domiuetur. Non eral aulem lex q u bomiues a
, * , , peccato liberaret, iino eliam peccandi nobis occa , * sionem prabuit, cum sublalis legibus, ne ulluiu
quidein peccalum judicari potuissef. A l laulis
. ' miseriis afflictos bomines, el jam oiiini spe destt , - L u l o s meliora consequendi, solvil Cbiislus ab o i n , nibus e o r u n i malis. Unde u n o verbo a d d i i : Qui e*t
. " forma futuri, quasi dical : Quae per Adam lacu
(3) - s u i U (iguraeorum quae per Cbrisiuiu lacienda; l u u t
quemadaiodum pcr illum luala qiueque iu nos
,
traiisierunt, ila per buuc bona qiu&que percipieuda
. , "
sorlieinur.
, ,
, * ,
.
, t8\ (4)
V E R S . 1 5 . Non autem ianta, inquit, delicti ma, , (5), *
gnitudo quanta doui. Nara licel unius peccalum

inorlcm bonfinibus prouieruerit, majus lamea
, '
donum sunt hoinines per Cbrisium adepli. Illud :
.
Multi morlui $unt pro omnes d i c i i ; nam omnes
, 01 , ,
morlui suul, uii ipse supra asserueral: In omue$
, *
hominei perlransiil mors. Ua manifesluin itlnd :
(6) . ln multos abundavit, pro in omnes occurrere. Naui
, communi resurreclionis gralia, oinae* pariter re aurgent.
,
.
Y E R S . 1 6 . Unam lantum hanc causam affert
. '. (7)
. , , istius diflerenli. Illic enim, a i t , unus pec , cans et propterea daumalus in posieros suos poD , , nas couiparavii, oninesque coainiuni moriis i t u perio subjecil, Gralia auiem non i l a ; elenini non
. (8)
ab uno in posteros ^lantum transiit sicut Adae
*
peccalum, sed ciim mulli jam damnati essent,
,
,
siniul eos qui antea fuerant et qui poslea nati

tmni boaiines dono suo ditavil. Multo major igilur
* ,
quando peccatum posteros modo infecit, donuui
,
aulem, et posleros omni criinine solvit, gimul el
, (9)
eos qui jam aulea erraveraut.
.
. \ ( 1 0 ) , ,
Y B R 8 . 1 7 . - H O C eliam multo praestat donum,
, quod mors Adae peccalo bomimbtta illata, eisque

dotninala, redimila crat; doni autcin gralta nobJs
1
( 1 ) Libri, .
(2) vs. 1 1 . Post . adduntur in cat.
Cram. .
, , Sod lege
paulo ante dicla.
(3) Spicil., .
(4) Spic, c. Craia. p. 48.
(5; Spic, .
(6) Libri, .
(7) Spicil., c. Cram. p. 5 0 .
(8) Vox om. ia cal. Cram.
(9) Libri, .
(10) Sptc, c. Craiu. p. 50.
THEODORl MOPSUESTENi
799
per Ghristuro parta, qua resurrectionem coatinge*

mus, el in justitia peccati immunes vivemus, nunqtiani auferenda: permanebiimis enim conlimio
%eaturam viiam possideales/
, , '

,
,
. \ ( 1 )
V E R S . 1 8 . Cum his vorsibus sat probaverit.
quanlum peccatum et donum inter sc differant, >,
OC
denuo argumenta instituit juxta Hlud : Propterea
iicui per unum hominem peccatum in mundum t n - ,
travit, verbaque illa explical dicendo : His nobis ,
, '* \
probatutp est quomodo, Adamo nobis peccati et
,
moriis aticiore facto, Chrislus oobis peccaloruin
solulionem largitus est, el morlis liberalioaem spe , \
resurreclionis, qua cxlra omne peccalum ambula- , *
bimus ; boc eniin vocat justificationem vilce. Sicut, & ,
ail, illius peccatum cacleros lioinines moriales effe- . , ,
cil c l ideo' ad peccatum pronos (boc eaim signiii-
cat csse peccalores), ila Cbristus nobis resurre- ^ ,
ctionem dunavit, ut in hmaorlali nalura constituli, ( 2 ) ,
ab otnni peccato liberi vivamus, in perfecla justitia ,
ambulaiiles. Probavit el eam hic vocein multi pro ,
omnes usurpari. Nam cum dixerat : in omnes ho- , .
mines ad jusHficalionem vittc, addidit : peccatores " ,
consiituli tunl multi, unde apparet el hic ei eupra

vocem mulli pro omne$ dici.
, ol , ol *
.
. '. (3)
V E R S . 21. IHo, in roorte regaare peccalura,
inlelligil nos, niortis lege admissa, ad peccatum G .
0 .
pronipliores esse. Saephis enim labimur propter
\oluptalem circa cibos et potus et exiernum muit-

dum et cuiu mulieribus con versalionem, cum
(4) , *
imilti istis non convenienler utaalur, aut ea immo
dice usurpenL Haec autem de immortali natura
, ' *
non valerent. Quae enim voluptas, qui locus ava
riliae maneret apud naluraui immortaleni? Quando
,
autem natura morlales effecii suinus et exsisiimus,
;
pradiclis cupidiiatibus quaro veheinentissime per ,
turbamur, illisque snepissime ad peceata propelli ,
niur. Recle igiiur dicit regnare in morte peccaiuni,
(5 .
eo tanlura sensu nobis imperans qtiod ideo faci
lius ad peccala feraqiur. Quemadmodum igitur
, ^
dicil peccalum nobis dominaium esse, vel invile
Kepius ad maluai labeatibus, ita nos suscipiet D (. "
, Dei benignilas, et in nos constanter regnabit,
' , ,
cum per resurreclionem divina vila insiructi, in
,
vera el flrma justitia vivamus oportet, jain nullum
,
admitientes peccatutn.
,
,
. .
CAP. V I .
. cp.
V E R S . 3. An ignoraiis boc, i n q u i l , per bapiismuai nos cum Christo commori? Nam velut
( . '.
" (5), , ,
-
( 1 ) SpieiL, c. Gram. . 5 2 .
(2) V . .
,
, i n cat. Gram. excidcruut.
(3) Spie., c. Gram. p. 56.

(4 Spic., .
(5) Spic. c. Craai. p, 60.
t
1 EMSTOLAM AD ROITAKOS.
01
<; coneepeliri cutfi eo vidomur b a p t i z a l i jitxla
,
,
,
^ ,

, .
. '. (1) , ,
,
' .
,

,
, .

, '
,
.
802
figuKau
quidem, ita u i noe deceat, siculi Domintts a motv

luis resurgens aliam novam vilam adeptns est, sic
el ipsos post bapiismum tn nova quadaro v i u censliUii, si dies nostros viia illa dignos probare v<>luerimus, quam MOS per baplisraum consccuios
esse credimus.
V E R S . 5. Certum autem ei boc quoque, ait,

hotoines per iignram cuni eo comnioriuos, cuin eo
etiam resurreclionis beatitndine frui. Recle voceru
complantati adbibet, de moniftcalione et de vivificalione dispuians. Nam ea est plantarum naiura
ut pereundo germinent, itaque in slatum mulio
mcliorem et preslanliorent mutenlur. Convcnicntes eliam per ea quse sunt fulura innuit. Cum
enim manifeslum nos Spiritus parlicipes fieri i
baplisino, et boc aperte ipsis operibus probalur,
apie per ea quae tunc appareni, nos ea quse nondum manifesla sunl, docet.
V E R S . 6. Quae nt magig coniirmet, dcscribit
. '. (2)
, . etiam qoa ratione Domiai passio facla sit. Quando
inorlis imperio donec iaserviimus, quam prmnptis, (3) simi ad peccatum eramus propier niorialUaictu.
, noslraro, cuin Cbrisio, inquit, crucilixa est velut
, , (4) tota nostra, morii obuoxia italura, et lota cum eo
, resurrexil. Omnes spem cum eo resurgendi ba , benl, ita ut, corpore immorlaliiaiein adepto, exinde
, tollatur ad malum proclivitas, el a necessitaie
- peccamli libereaiur.
,
.
. ^-'. (5), C V E R S . 12-14. Dicit quidem, re ita sebabente,
nobis hac in vila peccandura non esse, licel mor,
, , lales ctim natura adbuc stmus, ad malum po . tius feramur. Meinoraio peccali regno aptissime
gonat illud : exhibeaiii membra vestra; rcgibus
, *
- enini salelliies exbiberi solent. Nolile i g i l u r , ait,
velut regi peccalo inservire studentes, ea facero
. , ,
- qu non oportet; studete potius Deo adbxrere inter
, eos qui ex morluis vivunt, unice per omnia j u s l i liae opera perftcienles. Admiraiione autem dignum
, ' - i l l u d : Tanquam ex morluis vivenles; declarat bis se
ab hominibus non postulare ut ita sint, dummodo
,. , (6)
, ' id lieri conentur. Tunc enim vivemes ex morluis
, * erimus, nunc aulem tanquam ex mortuis viventee
vocainur, pro viribus fineni illuiu inseculi. Deinde
,
- I
* '
'
- -
, ,
.

, ,
.
fap
, ,
*
(1)
(2)
(3)
U)
Sptc, c. Cram. . 61.

Spic., c. Cram. . 64.
Cai. Cram., ^
Observa anacoluibon, cuoi Tb. deinde pro
rectissime eos docens, proclivitatein ad maluni non

reformidare, nec pravos quosque rootus, donec
meniein puiaai relinuerint, adjicit: Peccatum enim
vobh non dominabilur. Quando enim probavit illis
jam non amplius peccandum esse, consequenler
contendil, fieri non posse u l eis peccatura omnino
dominetur. Erit enitn tempus, quo ab omni peccato
liberaii ambulabitis, ita ut si nun^vobis mens sana,
scripserit .
5) Spic, c. Cram. . 67.
(6) De leciione . FriUschium ad Rom. vi,
13,1, p. 404.
804
THEODOM MOPSUESTENl
omne genus peccali vitanlibus t i bonum operari ,

slndeniibue, jam non ad inalum procliviialein U- ,
roealis. Sanabuniur enim baec omnia lempore ,
congruo, nec opus est nobis u l ad boc laboremus. ,
Imo d i c i t : Non enitn sub lege estis, $ed $ub gratia.
Peccatum enim uon modo non reformidabitis, sed
, *
legibus tion indigebitis, quid faciendum sit declaranlibus; nam gralia et benignilaie Dei Spiritus , .
,
dona consequemini.
,
(1) .
. '. (2)
V E R S . 5 . Hacc Jndaeis prneprimis dicenda
,
erani : legcm dcfinire quid agendum, quidque
, . ,
omiUenduin sit. Quod si igilur nobis nulla lcx,
,
nil prohibebit quominus quodlibct faciamus; quod
' autein lex quaedam observanda , nos vero illa ,
non illuminaveril, rursus sub lege eriiiiun, et prae- ,
dicia de nobis verba nil erunl preter vanam spe- .
ciera. Sibimet igiiur ipse objiciens quae objici ^,
poieranl ait : Quomodo peccaii immunes erimus, ,

quando lege deslilueniur, et quomodo gralia nobis
immunitatem a pcccato non prajbei ? Slaltm de .
more suo conclamat : Absit, vel nomen peccati , fugiendum putans. Hoc autem modo objecla d i l u i l : .
Quicunque homo alteri obedire volueril, servum se *
illius agnoscil nt ei inservtal, cjusque volunlatcin , ,

perflciat. Qui igitur peccalo indulget, quae peccati
sunl faciat oportet, iiaque morlein exinde oriun-

dam suscipiai; qui autem jusiiiuu inservit, justa
, qu&que operetur necesse esi, ei inde bonaquxque
C ,
exspectet.
,
.
1
V E R S . 47. Convenicnler dicit illud : Gralias

autem Deo; nam laiuorum bonoruin a Deo nobis
concessorum dona enarrare cupienti, gralfce p r i nium exhibenda* eranl. Aptissime autem illud :
formam doclrina in quam tradiii etlis. Apostoli
ctiim ubiquc lerrarum diclilare non cessabanl :
Veiera soluta sunl, niors victa esl, pcccatum exstincium esl, opere quidem poslea, sermone autem
jam nunc. Quaindam forinam et figuram istorma
iniplemus in baplismo, tradiio nobis in ipso Spirilus dono velut renaiis ad iinilalionem eormn qiue
Iiinc erunt. Hoc igilur dicil : Mente disciplinam
iioslrani suscepislis, qua vos adduximus el prope
tradidimus fulurorum forroae per bapiismum : his
auiem credentes consona opercntur oportel, imitantes ea vita, ad quae ligura consliluti sunt.
. \ (5)

.
, ,
, ( 4 ) ,
, .
,

.
* , *

, ,
.
V E B S . 21. Interrogative legendum iilud : Quem

ergo fruetum habuislii t deinde respoudelur illud :
In quibus nune erubescitit. Non igaorarous enim,
ait, quid valeat illtid studiuni de rebus, i n quibue
erubescitis si alii ea narraverint.
. \ ' (3)
(0) ;
, * .
, ;, ,
.
(1) Libri,
(2) Spic.,c. Cram. p. 7 1 .
(3) Spic, c. Cram. p. 7 1 .
() Sptc, .
(5) Spic, c. Cram. . 73.
(tf) V. om. Spic.
805
EPISTOLAM AD ROMANOS.
-. '.
. \ (4)
, " .
' (2),

, ,
,
.

, .
,

, >
,
806
CAP. V I I .
. Declarans quid nobis Chrislus pros i t , dicit : Ul fructificemut . Non ad causam

indicandam, sed ad designandum eflectum adhibelur de more Paulino vox ui. Dicere enim intendit,
nos ista vila donatos, continuos juslitlae fruclus
Deo laluros, oinissa conversatione quae juxta legem
est. Adroiraiione summa dignuni, illum non asserere: Per bapiismum morlifieati eslis, sed per corpu* Christi. Nam prasenlis vilae omnibus auctor
Adam , fulurae aulem Christus. Quemadmodum
igitur praesenli in bac vila communem cum Adam
naturam habemus, ita ip fulura ad simililudinem
Christi informamur, et bac de causa resdrgenius.
Pars igitur corporis Domini dicimur, uipoie ipsius
VERS.
parlicipes facli. Cuni ideo lypice in illis per ba , plismum conslilui credimus, boc dicil, nos parlem
. " corporis Clirisli efleclos esse per communioneiti
- juxta resurreclionem, cujus iiguras in baptismo
, , complere videniur. Mortificatus deinceps, et pne ,
genli bac vita liberaius, illique convcrsationi
(3) , alienus qua> juxla legem, jani nulli crimini obno* (4) -1 ,
x i u s e r i s , si legis respueris precepla, cuai illa
;,
iis modo doniinelur qui praesenli bac vila vivuiii.
, , )
.
VERS. 5. Divina Scriplura nunc carmm natu. '. (5)
ram dicit ipsam, nunc aulem iion naluram sim , ,
pliciier, sed naturam niortalem, ka u l jam non
* ,
, ^ iia vocari excussa morle, possit. ha quando d i c i l :
* Caroet tanguis regnum Dei possidere non posstmt
(1 Cor. x v , 50).; caro certe nec vocari nec esse
,
polesi, quae i n futura vita iminorlalis fucla esi.

. Sil etiam u l carnem vocei paesioncs noslras, u i in
" , illo, Qui in diebus carnis tuce (Hebr. v, 7), quasi
dical, in lempore passionum, quando ad morleiu
*
fercbalur. Inlerdum etiaui caduca et fluxa quaeque
, , ,
. hoc nomine designat, uti in Epislola ad Corin , tbios : Sed quce stulla $unt mundi elegit Deut, ut
eonfundal lapienles ; infirma, ut confundai for
tia; contemplibilia, ea quce non sunl, ui ea
, Xra
quce sunl deslruerel, ut non glorieiur omnis caro
, .
in contpectu e;M. (/ Cor. i , 27-29.) Licei utram, ,
qoe vilam bic non distinguat, dicere lameu videtur,
, (6), " , D vel prsesianlissima hujus viiae cum pielaiis scienti
conferri non posse; illura auteiu qui iminoriali
, ' ,
vita vixerit, nunquam islo nomine vocabitur. Cum

caro nunc naturam designel, nuac auiem non
,
. ipsam naturara, sed mortalitaieni cui obnoxii
sumas, aut eliam caduca quaeque, eam nonnisi
,
, ' morialia indicare declarat. Unde illud : Caro
, ' , savguis regnum Dei potsidcre non pouuni. Ita se
habenl haec : Cum e*$emu$ in carne; boc est, cum

essemus morlales, eadem vocans i n carne esse ac
. ' mortales esse. Qui enim Ghristo crediderunt, et
,
(4) Spic, c. Cram. p. 78.
i2) Libri, .
(3) Spic, .
(4) Libri, .
(5) Spic, c. Cr. p. 81.
(6) V . oiu. Spic.
807
THEODOR! M6PSUKSTEW
808
doclrtiiaro jam admlserunt de fuluris, ei jam fornia \

gratiae ia baptisaio donali sunl, non antplius mortales reputaniur; unde eliam dormire dicil in Episiola ad Tbessalonicenses (/ Thet$. iv, 15) eos
qtii mortui 6 i i n l . Deinde addil : Panione* peccateruniy quat per legem erant, operabantur in membrii
nostris. Queinadmodum diversae passiones corpus
nosirum afdigunl, licct aec onines cunclas et per
omnia paiiantur, ila eliam diversa? peccaiorum
nos perlurbant passioncs, licet 11011 oiaues cuncias
el per omuia suslineanl. Uli enim corporis passionibiis alii inimis, alii magis laborant, ila ei peccalis aiii gravius, alii leviws inserviunt. Cum
igilur lege quadani peccata dijudicenlur, seu juxla
innaiam uobis conscientiam, seu juxia praecepta
, ( )
, 4v (2) *
,
,
,
, \
.
(5) *

. "
,
(),
, -
, *
, ,
legis nobis exlrinsecus daiae , hoc dicit, omnes (5) ,
peccatorum passiones, quas legis cujusdam judicio .
sor*imur, quoliescuuque aliquid praeter conscieu- , itesensum, aut praetcr prxscriplum boituin ege- , ,
rimus, a nobis ipsis perfeclas esse. Quasi dicat: , ,
Morlalcs cum uatura simus, ideoque ad maluiu
,
piomplissimi, omnc gcmts peccati periicimus, licet * ,
divcrsis legibus doceamur quae nobis vilanda. ,
Qmd aulem extnde faclum ? Ui [ructificareni morli.
* ,
Dicit nos ideo morlis poena gravius oppressos (& ,
fuisse. Nam ut propler monaliialeni major nobis ,
ad lapsus proclivitas, ila propter lapsus arctius ,
uos mors complectilur; nec ea esi lex quae nos .
adjuvel, conira peccaia aobis suppeditat, mandaia' , ,
ejus praiergredieniibus.

,
, ,
, * .
YtRS. 6. Nunc aulem, a i l , oninia mutala C . '. (6) , , sunt.Nani viia bac defuncii sumus, qua viventibus, . ,
velut necessiiaie quadam, juxia legein conversan- *
dura erat. Unde deinceps jam nulla nobis cum Hla
commumo. Renovali eiiim virlule Spiritus, et ab
iliis niulali qui fueramus, et ex praesenli bac viia
ad incorruplibilem vilam translati; jaai nullu pec- * ,
candi desiderio movemur. Non legibus igitur nobis ,
opus, nec liueris docenlibus uos qui a malo absli- .
neamus. Uxc enim in velustale bujus viiae cousii-
tutis prodesse possunl, non aulein iis qui a Spi-
ritu renovali t i i u i , et incorruptibiles facii, qutbus
legum nulla uliliias, quta jani non peccali capaces. ,
lta meliora, inquit, el inullo majora per Chrislum ,
*
conligimus, quam qui lege erudiebanlur.
, .
V B R S . 7. Senliene boc : Passiones peccalorum D
* (7) , quie legem, el illud : Lex autcm subiulravit ut (8) ,
abundarel deliclum (Rom. , 20); ei alia plura su- . (\) V . . . . . om. Spic.
[) Spic* .
(3) Sptc, , unde fortasse scribendum :
- .
(4) Libri, .
(5) . abest a c. Cram.
(6) Spic, c. Gram. p. 83.

i7) Spic, c. Cram. p. 88. Sed iragnienlum. qnod
paulo anle in Spic. el c. Cram., p. 87, Theodoio
iribuilur, Tbcodoreli esi. V. c. Cram. p. 168. Tbeodoreii Op. ed, flal., I I I . p. 72.
(8) C. Craiu. : . .
810
809
, periue prolata, Legem inrinfHlari tatiqtiafft caustm

, el aactaretn peccatorum, rcin nunc expftcandam
(1) , auacipii. Occopans igitur qua objici poluissent,
. " a i t : Qnxd ergo dicemui ? Lex peceatttm est? Aftt,in ; quii, verbts noslria nulla raiione inmiitnus, Legem
; ' , * roalam esse et peccali anctorem. Ab$it:$ed vtccalum xon cognoti, niti per Legem. Imo peccatum aon
\
, cognovissem, quo a bono decliaare possumus, nisi
, . Lex, bonum a malo distingaens, nos doeeret quid
* , ' agendum, qaid omUieadum sit. unda fLex| nohis
, peccattraft odibile eflfeeit, dum illod nobis descfi \ ptit ei fagiendum declaravii. Q a * u l clariue atiam
(2) > , exprimat, addH : Nam concupiteentiam nnciebam,
, fifjt Lex dkctrtt: Non concnpisees. Molia enim con* * cupiscimus praeaenli bac ia ita, non cibos tanlum,
et poiue, et atupra, sed gloriatn qnoqoe et divitias.
, , Licct enira horum coocopiscentia nobis insil, nnn . qaam putavisseroas illam esse nalam, nisi nos Lex
, - docuiswt, q u concupiscere non liceat. Ila enim
, bruium animal ad complendam concapiacentiam
* , i quadam necessaria feriur, nec exsisiit quod illnd
, in conlrariura irahai, quo ad reprimenda desideria
, nioteatur. Quas doctrina bistoria Adae matiifestius
, ( 3 ) probattir; nam lex erat illud mandatum de arborc
daium, et quse ipsi acciderunt apliashne cum bis
, * sermonibus de Lege consentiunt.
, ' . \
' *
' .
** (4) C
,
, ( 5 )
,
(6) .
,
, ,
, (7) ,
(8)
* ,
,
(9)
, , (10) .
(11)
, (12) ,
(13)
, (1) Vel scribe, . Libri, , quod farri
non potet, nisi aadacter b. s. sumpseris, utpote
qua? causam el raiionem non babuent^
(2) Cac. Cram., .
(3) Libri, .
(4) Spic, c. Graai. . 89, et aliera vice ibidem
e cod. Moaacensi p. 169, ubi Th. monacbo iribuitur. Sed discedil in nonnullis lcxlu c. Mon. ab
altero. S u i i m ab initio ita habet :
'
,
. . , .
PATBOL.
GR.LXVI.
V B R S . 8. Exemplo adbibeiur Adai historia;

nam ille omnibus paradisi arboribus absque timore
frui potuisset, nisf lex ei de vitanda arbore data
esset, et absque peccaio de illa sicut el de caelerie
manducare cupiisset. Quamlo autem mandatum
suscepit de fugiendis illius arboris fructibus, concapisceatia invasil illum profecto sumendi fructua;
probibebatur aulem mandalo, pedaturuai se ratus
si de eo manducaret; unde peccato iier faclum est,
mandaio quidem ne edat velanie, Adam vero maadato inservire nolente, iroo inimici sermonibus
confidenlc, et omnino edendi cupidilale obcaecaio.
Lege quidem oon occasio tanlum peccandi exoria
est, sed hoc eliam illa docuil, nobis noa omnes concupiscentias admittendas esse, probanlibus qu
D facienda e l q u a fugienda sint; quod n i fecerinus,
ad peccatum prorsus deftciemus. Ua peccato per
mandalum iler glralum est, non eo lanlum quod
de arbore manducavimus, sed eliam quod de vitan-
(5) V. om. c. .
6 ) V. . om. c. .
7 V. om. c. .
18) G. ., .
9) C. . . .
(10) C. .: . .
.
(11) C. .,
(12) V . c. .
(13) Spic. et c. Crani., , et mox
.
26
81!
THEODORl
MOPSUESTENI
sis
ilie ptaribus concupiscentiis cxinde cdocli pcccavi- ^ ,

iuus, cupidiUlibus impie complendis indulgenles. * *
IIoc eniiu declarat illud : Operaium esi in me om- ,
nem concupiscentiam,
oiunte scilicel peccatuni
()*
concupiscentia quadain partum. Inde enim frma mali, inde conscientia occasiones peccandi adepta
, (2)
est. lia eliain supra dixerat : Cvncupiscentiam
, nesciebam, nisi Lex diceret: Non concupisces, boc ,
est, nescivissem conctipiscenliis noti per oninia
.
insemendum esse, nisiLex illud nobis dt* flniisset; , ;
nam dum in me dicit, oinnes homines inlendii, et .
Adae bistoriam adbibel ad communem omiiium na- (), ,
luram desci ibcndam. Licel igiltirde semelipso taa- , , "
lum loqualur, de oinnibus illud probare vult nos
necossario juxia presenicm hanc vilara legibus (4), (5)
inservire, quibus conscieniia cujusque moveturel , (6)
oflicia nostra docemur, ita u i niens etiam nostra '
exercealur. Nubis autem futura constitulione opus, *
in qua facillinie quoque perficere polerinius, quae- , ,
cucique nobis bona videbunlur. Goncludeas igitur raliocinalionein, et demonsiralo quod nec discre- , ' , lio boni et raali in nobis forei, nec peccali cogni- ,
lio, uisi baec Lege apiid nos disiinguerenlur, et
quod brulorum inslar caeco impeiu omnia agere- ,
imis, addil, Sine Lege enim peccatum mortuum erat. , Non fieret peccaium, ait, ntLegc deQnilum. Quare?
. "
0ia non aclus siinpliciier peccaltun, sed perfeclio , * corum quae mala esse qua?que nobis fugicnda esse
,
cognoviinus.
, * ,
, . *
, , , ; " ,
, .
V E R S . 9-12. IWirsus exemplo iusiat ad confir- Q
. '-'. (7)
mandain doclrinam, et dicil : Ego autem vivebam , *
$\ iege aiiqvando : de Adaiu dicens, eum primo
, ' ,
post creaiioncm absque lege itiisse aniequam a
,
Deoabslinentia ab arbore inandatetur; manifestum

cniin illum primum fuisseet deinde accepisse niaa- ; (8)^
. "
daiutn. Unde adjicit : Sed cum venisset mandalum,
(9). peccatum revixil, ego autem morluus sum : et inven,
imn tst mihi mandalum, quod eratad vilam, hoe
t*se ad morlem. Qtiando, inquil, Deus iegem de , . ,
,
ptania dedit, el simul distimlio duorura operum
, (10) facla esl, paluit peccato inhoilus. Ego autem ea
faciensquae prater Dei volunlalera, inorle daninatus 2, (11)
um, el auctor nobis deinceps rooriis fuil lex quae ,
vila nobis fuisset, si illi inserviisseinus. Nam bea-
ius Paulus ad lalia de loge pradicanda perduclus D .
est, u l probarel se illatu noit pro mala babcre;

cateruai autem coiiununiler de lcgis nalura disse ,
r i l , doceas qu;e ejus ulililaa, qois usus s i l ; ideo *
(1) Spic. et c. Cram. : .
(2) C. ., . .
.
(5) C. I I . , .
(4) V. leguntur in c. . post
f . .
(5) V. aberrt a c. .
(6) Huc usque c. 1.
(7) Svic, c. Cram. p. 94,97, cl e c. Mon. (.
) . 175. C.M. principiopia babel :

'} , ,
' , . lla niiniruui cau Dê scripior, jaui Tbeodorea adneclens .
( 8 ) C. ., .
(9) C. ., . , omissis sequcnlibiiK Pauli .
(10) V. abest a c. M.
(11) Smc. .
t
113
1 E P 1 S T 0 L A M
>
ROMANOS.
814
, que mandatum ad Adam factum memorat, ctun

( 1 ) , illud bominibus prima omnium legum. Uirtqne
, una complectens, ail : Lex quidem sancta, m<m * \ ( 2 ) * daium sancium, jusium, ei bonum, quasi dicai
" , (3) ulraque tililissima esse. Haud immerito autem
, , niaiidatiim pluribus laudibus effert, velut donum
. non necessario ad boe dalum et morlis causam
, \ omnibus factuin. Vocal illud sancium, quia nobis
' bonum a malo discernendi occasionem praebet et
*
meliora a pejoribus distinguil; juslum quia neces
sario bono demonslralo, transgressoribus poenas
irrogat; el bonum, quia virlutura causa, elprastan*
,
liores virlules agnosccndas et perficiendas com
meadat.
, ( ,
.
. \ (4) V E R S . 14. - Lex hpiriiuaiis, animam scilicet j u vare et officia docere potest. go carnalh, boc esl,
,
morialia et idcirco ad peccatum promplissirous.
"
IIoc eniia signiiical illud : Venundalui $ub peccaio,
0 ,quia vendilio servum omnino faciteum qui veoun ,
datus est, et imperio domini eum subjicii; iia nos

proptcr mortaliiatem noslram ad faciendom pecca ,
luui cogitntir. Inlendil enim dicere : Lex quidem
- bona, quia animam docel quid ipsi diligenduni,
. , ,
quidque respuenduin s i l , el facit u l voluatalem
, ,
Dei pro oranibus insequatur. Inde autem ad de ,
pellendum peccalum mibi non prodest. Nam cum

mortalis sim naiura, ei propierea malum quam fa
tillime eascipiam, a delictis avocari nequeo, licet

millies per Legein anima doceatur quid eam de ,
, ( ceat.
.
. \ '. ( 5 ) , ,
V E R S . 1 7 , 1 8 . IIoc tamen, inquit, prodest mibi
, '
Lex, quod operum meorum nulli assenliam. Faleor
* , enim illa exsecranda esse, licet eadem millies ad
? , ( 6 ) : iiiittam, bac de re per Legero edoctus. Videtur
etiam iia mihi dominari propler mortaUlatem vig
, peccali, ut vel invilus saepe ad peragenda mala per ducar. E l rursus : Scio entm, quod non habiiat im
. , ,
me, hoc tii tit cartw mea, bonum. Elenim scio, ait,
, , . quantuni i n rarne est, moriali natura \nstructa,
, , , nullara virtutera a nobis perfici posse; nam mor , - taliias facil ut praesenlibus modo adhaerearous;
quorum autem studium peccala plerumque parit,
, ^ nec fieri poteslut quis summam viriutem adtpisca
tur, nisi praeseniia negligat, et saniori menle ope, ( 7 )
ribus immortalibus adbaereat.
, .
VERS. 1 9 . Iisdetn inslans : Non mim qnoi
. '. (8)
voio, inquit, bonum (acio : ud quod noio malum,
, , , ,
4
( 1 ) V.
catenae scriptor iu
c. M ila decuriavit: ,
,
,
. ,
.
(2) C. Cram. . 9 4 , 175, ,
. 9 7 , .
:
(3) Huc usque c. M.

(4) Spie., c. Cram. p. 100.
(5) Spie., c. Cram. p. 1 0 6 .
(6) Libri, .
(7) . . ., . ia cal. Cram. noo
legunlur.
(8) Spic, c. Craai. p. 1 0 7 .
816
15
*#t ago. Si auiem quod nelo Ulud fecio, jam non ego
ill*d, ud enod kabitat in me peccatxm. Hoc
enim ct hic d i c i t : Mente quidcm bonum eligo, per
Legem edoclus quid deceal, facio aeieai sa$pe non
quae volo, scd polius qiue nolo. Volo enim quae d i vinls legibus ronveniual, facio autei longe divert * ab illis viriulibus q senlio el volo, ila ut ex
hoeappareal vis peccati, quod mibi propicr morlaliiatem nieam dominalur, et me vel iaviluni ad
fttia opera perlruliit Nam illnd : Nonego operor el
bicetaupra ialerprclandtim invitus operor. Perbaec
atilein omnia ab illo : Scimui enim quia Lex piriiualU est, iiuiuere cupil, Legem quitlem bonam
esee, ac docere antinam qtia* oporiei, ac ideo quam
uiilieeimani, ego auiem propicr nioiialilalem pec
f
cala
quam revocari
faeUluneadmiUens,
per legisdiscipliuam
a deliciis
nequeo. Mullinn
quidein valei
lex ad erudiendain aiiimara, tlludque palet ex eo
qiiod facilts inde nobis boni aut inalt discrelio;
alqoe ideo nunquatn peccalorum multiludo scienliam illam nobis eripiei, imo vel peccando uiilUcs
peceati inaliliam non poteriaius non agnoscere.
Lex lamen nos a peeeaio noa liberat, propter morlalilatem nosiram ad delinquendttra semper proinpiinslnaoa; ei eiiamsi L*gis disciplina sensue nostros
quam optime infbrmei ei insiruat, a?pius adhuc
iaviti c l velut neacii ad mahim delabiiuur.
, ,
,
. ,
, , *
*
, ,
,
, *
,
. ,
,
.
,
,
f
,

,
(1) ,
(2)

,
* *:

,

*
,
(5) , ,
(4) , , , .
D
V E R S . 2 1 . Disiinguenda pbrasis : Intenio -C

tur Legem mitii volenli facere bonum, ab illis : quontim mihi malum adjacet. Pars eniin quaeque suum
babel sensum perfecluin et absolulum; illud mibi
tvlenti ad animam refercndum, ad carnem aoiem
Hlud quoniam mihi malum adjacet. Oicil enim:
juxta aniinain quidem ulilis Lex, eara disciplina
eua ad bonum propelleus, a malo revocans; ai
nunqtiam procliviiatem ad peccalum tollel, qua
propter mortalilatem nostraui laboramus.
. '. (5)

, ,
, (6),
, , . ,
,
,

, .
T E R S . 22. Animo, ail, valde condeleclor legibi'8 Dei, illasque laudo et mulii facio; sed peccaluin aniin voluatali repugnaos me per omnia, ut
:'a dicam, merabra in euas irabit. Recte babel: in
. '. (7)
, , ,
,
,
, .
(8) , 7 , ,
* ,
, .
mmbm
quia variuni peccatum, seque uibus meaibris accommodare potesi; aam uunc ocu, nuac lingua, aut aliier eliam delinquimu. Adtiiiraiione digui bic qui quajrunt aa Ires aut quatuor kgea Aposiolue dicere voluerit, quam clara el
(1) V. . . . . . in cat. Craro.
ouiis&a 6unl.
2) Libri, ,
) . a c. Craiu. abesl.
4) C. Crara., .
! 5;
Spic., c. Cr. p. 114.
(6) Verba et qua? sequuntur in c. Monac.

(e. Cr. p. 190) [. Augustaaus (v. Theodoreli Opp.
ed. Hal., I I I , p. 78) et Grameri Monacensis uuu*
idemqne videtur essej fal$o Theodoreio assigiianlor : . .

, . . V. '
locaatur slalim posl . , in nne deuique legiiur
el .
(7) Spic, c. Cram. p. 116.
(8) V. , . prsebet eliam c. Monac
(c. Craia. p. 202) sub nomiue Tb. monacbi.
617
1 EPISTOLAM ADROMANOS.
(1), absolota mens videatur. Nam pro peccatum babel

6
Ugtm peccaii, idem significans et propriam qtiam, \ (2).
dam adhibens loquendi raiionem. Ita enim el stfpra
(3) t ^ r ,
dixit quotnam legem ftdei (flom. MI.2-7); et pau , , -Io inferuie (vni, 2) dicel : Lex einm spirilus viim,
* ( 4 )
quasi babeat: Spiritus vita . Qunndo suus cuiqae
,
Legi ftnis, dc unoquoque nomen legis addic, Ua ot
() \
dfeat finem rei, de qua loquitur, rem ipsam et noft
, , (6).
aliara tntendens.
0
(7), * ,
, , , (8) .
. \ (9)
VERS. 2 4 . Considerans mente )>ellum per cor (10)
pti8 ctim anima geslum, et homineni pcr illud tft
* , caplivilalem redactum, salatare confugium quaerit,
(11) ^ et a quo eruatur circumspicit, u i corpus ipsum
,
mortis i n corpus vilae pennutelur. Deind6 quasi
' (
illum a qao erueretur invenisset, et qui graliam
(12),
salutis largirelur, meriiis graliarum aclionibus
Deum celebratper Jesun) Cbristum, per quem ipse
, * ( *
ab iaimico liberatos est. Non poslulat fiimpRciter,
. ,
non opiat ut de corpore liberetur, sed de morie
^ , corpue moriis per peccaium occupante. Desidefat
* (13) enim corpus suuni vit corpds esse, non cofpa*
,
moriis, nec corpus peccali.
, (14).
. \
. '. (15) , ,
, *

,
*
0
, ,
^ .
. *. (16)

, , , ,
(17). 5
, ,
. , , *
, -
CAPOT VHI.
1. Aitima qaldem, inqtiit, aa volo qaae
legi Dei conveniunl, at mortatiiate ad petcattMi
trahor. Sed ab bis liberati eumue et ab omfii ptigna
Hberi, quicunque per Mem i n Gbristum )am n*n
.imptttis morlaliute opprimimur, aec secandw*
Itfan tiviimis. Nam mortalibus ei ad malem pranf*
hti neeeesarla ut illoa a p m i s aferlal; Immonalibws aatem ti imraoife, q u e necessaria olii feerat
snpefflita facta est.
(1) Cf. ExpoiUioiui antiaum ab CEcwnemo D

Aretka colUcta. Venon. 1532, f., p. 305 e., e l
maxinie quae disserit MeLbodius in cat. Gram.
p. 204 ss.
(2) V. .... . om. r . Mon.
(3) C. Moa., . Mox. G. CrafN. om. .
(4) C. Blon., olx. * ,
et mox, , Spic, et c. Crain.,
.
15} C. ., ' .
16 V. ... . c. Mon.
|7 Sptc, c. Cr., .
|8) C. ,, "
, .
(9) Hoc fragmentnm i n cat. Crasi. . 117 le*tuf, prsemissis . * c.
on. ib. p. 208 ascribit Severiano. Sererianr, Gabaloruui ep. et Tbeodoro xqualis, multa in caienis
fragraenta eregetica habentor, q e qai excatiai

videat, ne q u Severi snnt Severiano tribuat e l
vice versa ; nam Severiani el Severi acephali, etrenui concilii Ghatcedoneasis adversarii, nomfaa k i
catenia Hepiaainie confandantar. Severiaoi bomilias XV Armantace et Latine primum edrdil J. Bapl.
Aucher, Venetiis 1827, 8. G. M o n . : .
.
(10) C. Bodl., .
(11) C. . : . .
(12) V. . om. c. .
(13) C. ., . .
(14) G. ., ,
VERS.
Vrsa*. 2. Spiriius paftkipaiiaee resttrrecli*aem tteri dicit Apostobis. Na-u ierhinatmr erpa#
awimale, att, $urg8t corpus (lCtr. xv,44)^
t , boc demiaante, In incorruptiojie et inmortatttate oonslituamur. Spirilum v h ôcai iHwai.
laaquam immortalia vUar anctorekn, f i a Utwc
adiprtcewiur. Spiritas igitor, inquil, wM% i a s p e n
ifomorulitaxi5datue quem nobis fidct in CîiliHD
y
., .
(15) Spic, c. Gram. . 119.

(16) Spic, c. Gram. . 120.
(17) Vocem ignoraiit l e x i r a . l n SpkU.
lcgitur, , cx correctione, c r ^ .
319
*ao
THEOOOIU MOPSUESTEN!
,
preslilit, liberavit roe a morte et a peccalo. Mani- 4
^
\ .
fesluro esi ctim dona nobis a Cbristo dala per ea

probare quae olim peragenda erunl, quaado reipsa
,
perflcientur; nara lunc liberabiaiur a morte, non
,
resurgenles inodo, sed eiiam iminorlali vila donali;
, tunc etiam eruemur a peccato, qtiippe qui iinmu , tabilee Spiriius gralia facti, jam pecrati imraunes
,
erimug. Praesenti autem hac ia viia cerium nog
.
raorti obnoxios esse, et pcccati tnoiibus agilalos.

.
VERS. . Lex quidem, licet amniae prosu, ait,
. *. (1) , ad periiciendam virtuleni nulla raiione nos adju- , ,
vat, cum illi mortalilas repugnct, el nos coali , nuig peccali molibus permoveat. Filius autem Dei, ,
naturam banc morlalein ei peccalis obnoxiam non
^ (2) ^
alia de causa suscipiens, quam ut ejug peccatum

lollat, liberavil eaai de peccati poteslale cui inser, , '
Tire videbatur, sublata ipsius mortalilaie, ablato ,
etiam simul peccalo, ita u l in futurum ftnis el roeng
, ,
fcgig a nobis perflciantur, a morlalitate golutia, et
,
ia immorulitale conglitutig. Quod enim Lex i n no-
bis facere non valuit, dum adbnc raortaleg natura
,
eramus, licei permulla de vitando peccato dis , *
aeruerit, hoc everga morUlitate contigimus, nec
,
fleri potest ut adhuc ullo malo rootu perturbemur,
,
qaando natara prorsus iramortalts sumus
,
, ,
.
7 0 7
Oeiade pluribus probat morlales peccato neces- C

tario inservire, immortales autem factog ab eo
Kberari, ita ut ex comparatione appareal quanlo
^hrfoli doaa Legi prsestent; bsc enim mortem tollere noa potuit, uec nog ab iovicto peccaii imperio
eripere, HcetmiUies officia sua animam docuerit;
Gbrigtue aulem roortem abslulit, et gimul cum ea
peccati motue qaibue agilabamur. Ab illis : Jnsiificuti ergo ex , pacem habeamut ad Deum per
Dominum Je*um Christum (Rom. , 1), demonstrare
coaperat inler alia mulla magnitudinem eorum, quae
Aobie per Cbristum daia sunt, el eorumdero praegtaatiam cum Lege collaiorum. Cum autem gummarum disquisilionum solutionem aggressus eat, i l las defendens, uti clarios i n pradictig probavimas, et praesenim Legem tanquam peccati causam ^
iacasantem, derooaglravit illara neceseario utileni
egge : quod sane ex nuper explicatis manifesiius
apparet. Rurgug Legem curo magnitudiae donomm
Christi confereas, ad prislinas disquisiiiones redit,
et probat Cbrislum nobis summormn bonorum auctorem fuisse; qua de cauga et bic multis rationibug osteadcre conatur mortales peccato inservire,
immortaleg autem ab eo liberari. Quapropler d i c i t :
Qni eitsm secundum
carnem sunt, qua carnis
sunt
Mapiunt, et ctttera. Uoc egt: Qai natura mortales

(!) Spic. c. Gram. p. 121.
(2) Gai. Crani., .
f
() Spic,
c. Cram. p. .26. ,
() ,
,
,
-*
,
,
,
*

. " ,
,
,

,
.
, ,
,
, * .

,
,
^
,
thyro. Z. in Maiih. Uctt. Mosq. I , p. 4 5 ; Boisa.
mgg.; Stephaa. Thes. ed. Lond.
t
Eu-
C2f
8*2
, - necessario saepissime percatorum motibus turban . 01 t u r : quid enim immortale vel desideraret natura
, morialis? Quod si enim quae virlus in nobis, non
\ carnis est illa, sed ad prudcniiam anima? speclat,
quie sublimiorest praesenlibus. Quiautem spiritus
; jam participes facii gunt, praglanliori raiione ulun , tur, natura imniortales iacti, et ab omnibus cupi , , - ditalum sensibus liberali. Hoc cnim signilicat pax;
. qaando supra apud morlales nalura bcllum cssc
dixit, peccato aiitmae voluutali reluctanle, pacent
,
bic vocat maloruin inoluum sedalionem.
, ,
,
, (1) .
. '. (2) ,
V E R S . 11. Spirilum Cbristi priusdixcrat. nimc
iterum a i t : Spirilus ejus, qui susciiavit Jesum
, ,
mortuis, habitat in vobis, deducens nos a Chrislo
, * (5) , ad Pairem, non alia de cansa quam ul doccat
(4)
clare. Filii spiritum non alienum esse a palria d i , vinilate; el quibus una operalio, bis omnino el na * . lura Palri coaeterna. Habilanle autem Spirilu sancio
\ k i nobis et mortilicalo peccato, atbletis praemia
, dislribuenda dicii, quorum primum el maxitnu
, resurrectio a morluis.
.
. to*. (5) V E R S . 1 4 . Manireslum igilur quod tales beaia
.
vita apud Patrcin suuni vivem.
. '. (6)
V E R S . 1 5 . Vox iierum ad voceni
servituti*
* referenda. Legendum igilur j t a : Non enimaccepit , , ita spirilum; deinde diglinclione facia: sermiuiis
.
ilerum in limore. De boiniiiibus enim quae sub lege
sunt ait eliam in Epistola ad Galatas (iv, 24): Vnum
, ,
quidem in monte Sina in servitutem generans; ser ,
vos vocai qui sub Lege, per comparationem cum
,
bonis futuri saeculi, quia praeceplis subjecli, aut

, , puniunlur si ea violant, aut laudanlur si ea observant: quod sane servis evenire solet. llli autem
,
- gratia Dei fuiura bona adepli, jam nullain niutationero euspicanlur, quod natis patreg tribuere
,
solent. Nam uti in Epislola ad Timoibeum : No*
,
. (7) " enim acctyistis spirilum limoris (II Tim. , 17)*
non quasi exsistat spiritus limoris, sad quasi d i ,
cat, talia : Sentire spirilus nalurae non inest; ila
(8), * , b i c : non enim accepislit tpiritum servitutis, quasi
+ ,
(9) , ^ dical, spiritum accepistis, non ut itenim in scrvi
lutem et tiniorem eaiis veluti qui sub Legc: haec
, ,
enim inesse iis qui perfectamspiritus gratiam acce ,
perunt, lieri ncquit. Accepistis spirilnm in Qlios.

adopUnlis Dei, unde Deum palreni vocare jube . (10)
mur.Maiufeslumenimeos qui baplismo donali sunt
(11) ,
Deum patrem vocare juxta illud Domini etTaium:
*
(1) Spic, . Forlasse Tbeodoro
reslituendum.
(2) Spic, c. Cram. . 129
(3) . * in c. Cram. non legilur.
( 4 ) L i b r i : .
(5) Spic, c. Cram. . 150.
(6) Spic, c. Cram. p. 130.
i ) Nonnulla eorum qtise sequunlur conlinel eliam
c. Hon. (c. Cranl. p. 239. . .) Ha vcru
babenl : " . ,
* .
(8; C. Cram. . .
(9) Spic, . V. .
legunlur in c. ., sed post . addiltfr
.
(10) G. ., .
(11) Huc asque c. .
821
TULOOOAl MOFSUESTENI
824
Pater mo$lcr quies in cctlu (Matth. \ i , 9). Uaud

ioeple illud : Abba, Pattr, eum parvulorum sil paircs Abba vocare. Parvuli autem eranl adbuc juxla
banc vitam qui per baptisraura i n filios adoptaii
eunt. fllios auiem vare ei perfecte ae in venluro
aevo iuiuro existimajtf. Yoeem Abba Pater adbibuit, Uini ad memorandain perfectionem jquat exspeclatur, tum ad preseiuem nostrum siaiuin aignificandum, in quo velul parvuli pariem lanluiu imperfectain boaorum consequimur, c&iera auiero
speraaius juxta promissiones quae uunc faclaesunt,
nobis largienda esse.
, .
ol
. , 6*6* , (1)
*
(2)
,
*
6
,
(5)
,
.
Y B R S . 16, 17. Ipse Spiritus sanclus teithno. ', *. ( 4 )
nium reddit spiritui , quod spirjtualiter vivi ,
mus, ideoque fiiii Dei $umu$. Quod si igilur cuoa * (5).
Gbriato compatimur, hoc est, si easdem passianes
,
admiltimus, quas Gbristus, verilatis praeco, libenter
,
a d i i i ; si persequantes sustinemug, et alia bujusce
,
geaerig pro pielate patuaur. conglorificabimur cura
, eo fllii Dei et cohasrede* Chrigti facti. QUJB autera

baec baeredius prias dictumeet, quaudo Ulud (Aom.
, iT, 14) explicavjl; Si enim qui ex Lege, hwrede$
, ,
$unt, exinanita est fides.
, .
V E R S . 18. lllud exUtimo pro congruo argu2*. '. , (6,)
manto perauaeum habeo hoc verura eese. Ila i l l u d :
. ,
Arbitramur enim juslificari hominemper fidtm *ine

optribus LegU (Rom. i u , 2 8 ) .
.
Vtas. 19. Yox idem aonat ae
, '. (7) ,
, aulem idem ac firmiter gpe- ^ (8)
rare. Qaod igitur
igitur ita interpretandum
interpretandi : Uaum cor- * "
pue effecit Deus omneai creaiuram . Unde etiam
, ,
lauodua voeanUir cuncla lum vteibilia, cum invigi- , ,
bilia, tK ia EpietoU ad Corinlhioe dtett : quia $p- . ctaculum faeti sumus munde angelU hominibu*
'
(1 Cor. , 9). Qaando igilur aliqtia ratioae ialer , , , se discrepeat, aliaque vieibilia gint, et alia invi- , slbilia, omnia ut uno eompleciatur, effecit bami- ,
nem, visibile simul et cum eensibili creatura co- (
gaatum corpus babentem (nam lerra eonslai et aera ),
cl aqua et igne ), atque animam invisibttom invisi- (9)
bllibusqae aimilem. Crcavit illum tanquam pignus
quoddam amicllhe i n omnes : nam utiua Hli aenei- , bilia, ut ex experieniia discimtts, et iliis praesani spi- , ,
rituales naturae utea aobis utilia efflcianl; boe lesla- D *
*
tur Apostolus de adverta poteaute, dicena: Secttndam

$ $ hujus sptn/vs, qui nunc

operatur in fiiios diffidentice (. , 2), Ua ut
, ,
oronibueappareai,anle lapsum diabolum inler iHos

annumeralutn fuisse qui aeris moiibus prasunl.

Solent etiam aane noa juvare disciplinam pielatis
doeeodo, u l i Aposlolus d i c i t : omnes tunt
, ; (10) *
admini$iralorH $piritu$, m mbuiUrium miui pro9
( I ) Sequenuav. habel eliam c. Monac. (c. Cram.

p. 240) sub noiuina Tbeodoreli [v. etiam Theodoreti Opp. ed. Hal., I I I , p. 85] : "
.
2) V. om. c. Mon.
(3) Gat. O a m . . ib.
. lluc usque c. MOIL
14) Spic, c. Cram. . 132. _

13) Spie., .
16) Spic, c. Cram. . 133. i b . . om. Spic.
17) Spic., c. Gram. . 135.
8) V. om. c. Gratn.
9 ) . . om. in Spic.
10) C. Craro., . .
825
IN EPISfOLAft AD ROMANOS.
836
, - hasredUalem capieut saluiit {Btbr.x, 14)?

Hlnc igiiur invieiblles poiestates de nobis curant,
; (1) et Iselanlur si nobis meliora affeclare conliagtl;
* boc eaim docet nas ipse Domtnus dicens: Gaa, (2) ^ dium enl coram angelis Dei %uper uno
* , pcenittntiam agenu (Luc. xv, 1). ManifeRtameliam
eos de nobis dolere si deteriora seaserimus; noa
eaim gauderent de nobie peccatorom operaiionem
* omiUentibus, nisi iidem lugerenl nostram in malo
(5) constantiam. Habemnr ergo ab eis velnt animal
, familiare ei cognatum, quando natus Adara Dei
* . - pnecepta audivil. et illud didicil slmul se moritu , rum si ea transgrederetor, considerabant quie
, eum finis maneret. Et quando lege violata, mor, , - lalis faclus est propter negalioaem, el divisa est,
', * uti videtur, a corpore aninia, solutusque est crea nexus per boaiinem inlentus, adeo dolaertint
, , , spiritaales nalur de re facta ut a nobis recede rent, velut a tantorum malomni auctoribus. Unde
, tempore procedeale cum bomines roagia ac magis
, ad deteriora defleclenles mortis imperio graviaa
, oppressi sunt, exslinctuin est illorum sludiurain noe,
(4) imo odio nos babueruni. Qua de causa jam non
amplius nobis prodessevolueruntulalienoe nuncaoa
respuentes, nunc etiam ulDei inimicos abominantee.
, ' , Quid igitur posiea iacmm esi ? Neniiavit eis De *
minus, se no9 reparalunim, resunrectionect imraor , taliiatedonandos, ita ut jam noa metuendasii noslra
, destructio el solulio vinculornm quifius ereatura ana
( 5 ) . conjungitur. Quo cognito, animum receperunt, d i ,
/" " J D * * t
*
*
*
,
^ tate
;

,
scenles
divina
gralia
reparandos
eese et
boni
Deinos
umnia
nobis
condonanda;
quibus
per
rao ,
rum pravitatem ipsi nos iruslraveramus, el resti tuendus universi nexus jain i n fuluniin indissolu bilfe el infractus, onsociatis araore variis erealu, ne parlibus. Unde eliam pro nobts otnnia facere
, non dubilabanl, vel ad pejora lapsis, spe fiiiarorum
, - per Dei praedicationem coafirmati. Hoc igitur d i e i t :
, creatura sapias pro nobis nostra desperaas, illam
suscipit reruni omnium reslitutionem, exspecta, lionem scilicelfuturorum. nos omnes resurrecturos
* ul immoriates fiamus.Nam nvelationem filiorum Det
, , vecat resurreciionem, gcn^ralim adopiienem immor taliiatem dicens, cum idem sit apud eum filios Dei esse
ac immorlalts eese. Unde eiiam David h*e babet:
(tfy. ,
' * , D Ege dixi: Dei e$ti$ fitii Escei$i omnes. Vos f ,
lemsicut kominu meriemmi(Psal. L X X X I , , 7 ) ; non
,
est etiim car moriantur qai ftlii Dei voeantur.
* , (7)
, (8) 4 -
(1) . om. c. Cram.

(2) . om. c Craxa.
) Spic., .
4) . . c. Cram.
) . . . . . . in Spic. noti
legualur.
(6) Sequenlia ?. habel etiam sub nomiae .
c. Mon. (c. Cram. p. 248), sed ea qua? praecedunt roore suo conlraxit:

,
, ,
,
....
(7) V. om. Spic.
(8) G. Moa. ,
. . .
. c . ib. . om. c. Mon.
*7
THEODORl MOPSDESTENl
- '
828
, * ,
(1) .
V E R S . 20. Utiquc, inquit , cum prius aihil
x\ (2), ,
amplius pro nobis facere vellenl angeli, omnia nunc ol , facere non dubilant propter iilam pradicalionero, ,
et Ucet circa vana moreraur, illud juxla Dei prae- ,
dicaitonem persuasum ipsi habent, omnia jam cor- , '
ruplionis et perlurbakionum et mulationis immu- ,
nia fore, quando ipsi resurreclione digni babili, ,
().
immortales Dei virtute Oeinus.
. \ (4) , ,
V E R S . 2 1 . Liberabualur, inquit, tunc et ipst
,
angeli a servitule qua corruplibilibus rebus inserviunt, quando inimortalesfiemus, nec jam ulli erunl
mutatior.i obooxii, cum nulla deinceps necessi- ,

lata corruptibiliuin rerum molibus inservient.
.
VEas. 22. - Recle congemhcit simul pariurii,
dicit, non aulem gemiscil ei parlurii quando bic
omnU crealura nominetur, dum guperius. crealura
laDtum vocetur. Yuli autein iadicare omnem crealnram eadem una seatire, u l coinmunis hic omnis
crealurae sensus eos doceat calaroitatum tolerantia
coraraunionera cum omnibus tueri. Qua auiem ralione dicitur Ulud sufferre omais creatura ? Invisibiles creatucae sane gerouat, utpote ratione et remin intellectu pradiue, visibiles vero opericomaoniiicando.
Y E R S . 24. Nondum, inquit, resurreclionem
contigimus, eed promissione accepla, spe resurgtmae. Saluiem vocat perfectam a malis liberationem
quara i n fuiitro aevo adipiscemur; ha3C igilur coa
sequendi, a i l , firraa gpes praesenti huic v i l * com- c

petit.
Quod si, inquit, bonis quaeexspeclamusjam fruer e m u r , ocuJis nostris oDiniao
c e r n e r e n l u r ; non
eei autem cur eaunquatn speremus, quae apparent;

quando autem ea sperarous velul n o n apparenlia,
oportet ut oaniura evenlum exspectantes cuncta
sustineamus quaecunque pro illis suflerenda sunt.
Y E B S . 26. Hoc juxla morein divinae Scriplu-
rae figuraie diclura est, aliud significare remleviter

consideranti videtur, aliud autem signiOcat. Significai quidem quod nos ea nec exspeciare naturae
viribus possurous ; sed spiritus gratia, cujus p r i miiias hic accepimus, absque ullo dubio ea nobis
praestabil. Isind autera innuit : quae exspectamus,
ba<s etiam Deuro rogamus; quae autem coatingere
non speramus, baec postulare non auderemus. Illud
quid oremus, sicui
oporiet,
MUimus,
idem sonat
acea exspeclare noo pogsumus, quando, u l i dixi,

ne rogaree quidem, quae nulla ratione exspeciare
(1) Sicc. Mon.: duo alii .: .
i2) Snic., c. Cram. p. 139.
) C. Graro., .
4) Spic, c. Gram. p. 140.
15) Spic, c. Graro. p. 141.
6) Spic.; in c. Gram. p. 142 hoc fragin. Diodoro
*?'
* () *
< " ****
, ,
, )
,

. ; , ,
,
.
. '. , (() ,
, ;
.
(7)

.
(8)
, , ' ,

,
^
, vnkf
.
. \ (9)
, (10)
, '

, * , ,
.
* " ,
, ,
* *
*
, , ,
tribuitur.
(7) Sptc, c. Cram. . 142.
(8) Sptc, c. Cram. p. 143.
(9) Spic, c Gram. p. 144.
(10) Libri, .
129
"

( )
& ,
(2)
, , , /,
,
^ ,

,
, ,
p -
880
neqais: noe aulem spirilus virtute bac consecuturos omnino sperare indicat illud spiritu$ pottulat;
nam saepe votis ea prosequimur quae nullo modo
conlingere possumus; itaque in bac praesenli vita
donum spirilus nobts dalum est ut de fuluris coniidamus. Ipse spiritus, inquit, postuiat pro nobi$
quasi d i c a t i h i c nobis illorum bonorum aurtor,
qui tanquam pignus nobie hac in vita datur, facit
ut de eorunidem perfectione confidamus. Unde ne
credas illum seipsa de prece loqui, adjicit: gemiiibus incnarrabilibus, quasi dical, illa ineflabili modo
concodi. Ille euim nobis bac in vila propler futuras
promissiones dalus prastat nobis ea omoiao.
Vocein gemitibus flguratum dicendi genus retinens,
pro precibut adhibet, quia cum gemilibus oranlee
t
. polius exaudiri videmur, quasi aptius flagitareiuus

Ua enim supra de creatura diclum est ingemhcit
,
et de nobis gmimu8 gemitum ubique vocaus illo ,
rura bonorum exspectalionem ; bic similiter spiri .
tum dicit cum gemiiibus poslulare, quia nobis ea
praestai, et exspeclat quibus perficiantur
, ,
, ^ ,
(3).
9
VEBS. 27.
Hic innuil, illa nobis a epirilu de
. '. (4) ,
Dei senteiilia praeberi, qni, cum decreveril nospras
, senli in bac vila spiritus primitias habere, Ula
etiam necessario praesiabtl, quorum ob epem
,
, * , priinilias accepimus. Quando tinxit nobis per orationes fulura pelenda esse qua3 bic per prirmtias
.
spiritus designanlur, addit Deum, quia desideria

, spiritus scit et secunduro ipsius seutenliam po&lulaiiones quae liuni, orationem necessario exaudire.
, ,
, Apiissinie aulem illud pro sanctis, quasi dicat, pro
illis qui ad boc electi sunt el sp*irilus jam partici . ,
' - pes effecli. Spirilus vero postulare gratiam diciiur
. nobis ad hanc vitam concessam, quae eliam primitka
spiritusejus vocaiur,non hyposlaseosejus, sed gra
, (3) , lia? quain exspcclamus quaque perfeclam bonorutn
, baerediialein coasequemur. Quod sane divina Scri - ptura iiguralum dicendi gernis usurpare soleat, pdr * spicuum ex beaii Davidis scriplis, qui continuo
talia proferl; ita illud caligo $ub ejtrt
1
, D (/. xvn, 10),etca3leraquajcodem locohabenlur;

, ' nam bic non lempus omnia referendi. lta etiam
, psalmo vicesimo lerlio (vers. 7 ) porlas alloquilur
(5) * ligurate u i aperiantur, illseque danl rcsponsuni.
(6), , Quae profecto, u l i diclum est, ad verbum inielligi
' ,
non possunl, aliud autem per ipsa inmiilur. Ego
, , * vero isla protuli, ne quis puiarei me nova exco - ,
gilare, dura versus hos ab Apostolo perfiguramd i * ctos contendo.

.
(1) Loco praebrt Spic, , c. Crara.,
. forte legendum, 1 V. non habet
c. Cr.
(2) Dua noiulae quae jara sequuntur in cat. Cram.,
GEcuuienii sunt. V. c t i . supra 1. p. 3 U , et cat.
Cram. infra p. 260.

3) Spic, c. Crain. p. 146.
4) V. deesl ia c. Crani.
3 ) V. om. Spic.
(6) Libri, .
831
832
V E R S . 28. Nor> est quid mireria, ait, si laata . '. (1), ,

ae tunc congecutaros exspectant, qtii nunc matis
gravissimis agitaaiur; sciunt eniro quod mos Deo ,
diligenles se per omoia fovere, copiam eis boiio- , rura abundantissimam largiens, ita ut vel per ea ,
quae calamiiosa videntur, majora sibi pra?raia pro- ,
raereantur aeterna. Hoc auteni vere $cimu$, nam \
rem asserit omnibits perspeclam et indubitatam, .
quod Deiie diligenlibue ae bona largitur; cura (2) ,
, ,
vel malos susiineat, et super eos soiem oriri et
pluviam plueie facit (Matih. v, 45). |Deinde argu-
, ,
toenlo quod dixi conOnnans ait : iis qui tecundum
propositum vocali stint sancti. Jam dudnm eniin .
\ ' (3) , ,
cognoscebat Deus borum de semetipsis proposi
'
tum, quale fuiurum erat, unde eoa etiain vocavit
,
ut mente dignain mercedera percipereat.
, \ .
Vcas. 37. Curo probaverit ponduj illalorum . \ (4)
fnalorum non esse reformidandttm, adjicU : Sed in ,
hU omnibui superamus, eum qui dilexit n * * .
*
PraBgtat enim ipse at ea eiiam leventur quae gra- ' '
via videntur mala, et ope sua facit ut vel difflci!
,
lima facillime perferarous.
* )
.
V E R S . 38. Recle babet iliud certut $um, quasi
. \ (5) ,
non propria virtute, sed Gbristi auxilto omaia pro- ,
ficial. llla neque mora, neque vita pro neqne odtosa, . , ,
neque gralissina; el illa neque angeli, neque prin- {, \ ,
cipatui, nequevirtutet absqae dobio invisibiles na- , , , ^,
lurae designant. Quibus exemplis declarare vole-
bat se pietatem pluris oainibus caeteris facere. Ast ,
illad neque alliludo, neque profundum, boc est ne- ,
que celeber rima, neque maxime ingloria, majori , , *
admiratione digaum. Nam cam omnea oronia spe , , (8).
fttturorum perficiahl, ut pcenas effugtant (unc i m -
piis a Deo inferendas aal bonis fraantur quse Deue ,

diligeatibue se pneparat, dicit ipse neque propter
,
illa se a pietale deflexurum : declarans sane $e
non mercedis gralia pietatem colere, sed charilato , '
la Ghrislum hominibos t o l bonorum aoctorem fa- ,:,
ctaai, se oeiaia libenter faeere et paii. a esl enim ,
cbariUlie nalura, ut amator nunquam saa cagrtet,
sad omaia agere et safferre velit, quibos amatum
jaxare speraverit. Omnia quidem magna quae pro- , *
ferantur et cbaritaii beaii Pauli i n Cbristum ac- ,
ômmodata, prae omaibus aalem iHud neqm & , ' . aHa qvod caHeris adjicit. Gaai enim prinuim cunela meinoraTiftget qualieueqae modo sint et cer- ^
,
nantur, imo et faddidiaset iavisibites poieslaies el
q u futura esae gperaiaue, poslremam etuun illud , adjicit nequt creatura a/, conttrmans euacia haec
um cbaritate i n Chrisluro conferri noa posee, ,
> eiiam ai alia sopervenerit cum istis creatura, ,
C
(\) Spie. c. Cram. . 148.

(2) Scribi malim, .
(3) V. ' a libris abesi.
(4) Spic, c. Cr. p. i 5 4 .
(5) lloc fragm. in c. Cram. non legittir.
(6) C. Monac. (c. Cr. p.291); . . *
t

,
, . ib. ka reete babef
sententia. Quanquaro lucfortas&i qusdaro exclder u n l et T b . iia scripeil: ,

(Rom. 8, 39> .
833
IN EPISTOLAM ROMAN06.
834
, , - nihil baec fore pulal in eomparattone curo llla cba* rilale.

, ,
.
.
CAP. I X .
Y E R S . 3. Jurejurando fidem facil diciis. Nam

. *." (4) .
post jlla nibil esse quo a cbariiaie Cbrlsti separari

, (2) possit, confirniat se uno suorum studio leneri: de
oronibus aulero Israelitia loquitur. Libenter a i t ,
*
. \ el corpus el animam meam irado, ut i n Chri, , (3) - slum credentes ex eis eripiaalur i n q u * de~
lapsi sunt. Quid eniin eorum boaorum quibus ouno
Judan gloriantur, olim ad Judaeos noa speetabai?
, '
(4); , , \ ,
Gloria ipgis, et teslamentum, et quod prsealaiilis \ , simum, ex ipsis cliam Christus eecundum carneai.
qui Deus non illorum l a n l u m , sed comrauais
, . "
, oianiuin. Qux, ut recuperarent, libenlius pro ipsia
. , aaalbema iierein. Vox auiem anaihema (seposilio)
(5) |] (6). alienuin de&igaat, alienos eoim sepaeitus a sa~
ponente.
Y E E S . 10. Quid igilur diceiis, inquit, de illa
. . , ,
, Isaac eliacob meuioria, ubi et paier unus el matcr
una el unus ideuique conceptus. Nana illud ex uno
; ,
, , concubilu haben$ declarat eamdem ex codern non
. pluribus coucepiibas, sed uao pcperisse. Ita per
omnia licet parenfum unione el conjuuclione pa , rerentur (Esau et Jacob), Deus lamen antequara
, naii sinl, aut aliquid boni aut raafi egissent, prius
, , dislinxil eos, imo eliam, vera laquar, leges na
lurae subverlil; nam decrevii ut major minori inservirel, scicns quidem quales fuluri erant, non
,
, aulein exspectans donec moribus suis probarentur,
, - sed ab anliquis praedtsiinavit eos, ita u l eleclionis
0 , gratia per omnia appareret, qua nalura ei ojuiii
, bus praestanlior. Aptissime cum argtimento con . gruit i l l t i d a o n nondum nali fuu$ent; i u enira declarat Deum mendacii expertem non alia pol ,
, licerU alia vero facere, cum, anlequaai nascere , , rour, perspectis cujusque moribus, scligat eos quos
dignos existimaverit. Quis euim ad eum errorem
. veniret, ut crederet haac eleclionem fieri nulla
, morum ratione babila. Ut aulem demonstrel facla
; gralise vocationi respondisse, addil: Sicut scripium
, * 1) est, Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Per oronia
, vero inanifeslios declaravit, Deura aatune legibus
non inservire, sed bonitale et gratia sua eos vo , care, quoscunque vocaiione dignos repulaverit.
, Qui aulein prius ab eo graiia doaati sunl, luac dcc
(K) Spie. I n c. Cram. p. 162 tribuitur hoc fragm.

Dioooro, sed magna esl lectioms varielag. Leciioces Cram. tani bae: (leg.
cuia Cram. ) . . . *
.
(2) C. Cr . ib. C. Cr.:
. .
, .
(3) C. Cr., .
(4) G. &*., ; , ., , :, , -
: . ., . . . *
|. , .

* .
.
( 5 ) C.
.
(6) Adjicilur c ^ . , .
, *
.
Hia verbis explicit cod. BodIeianu$, quo Cramer
usus est.
835
THEODOIU MOPSUESTENI
856
eiinaium ibl munue complebunl, mentein suam /. , *

, *
j u x U gratiae TOcaiiOBeai informanies.
,
.
YERS. 14. Quid ergo dicemut? ait. Nunquid
. '. ;
iniquitas apud Deum? Absil. Usec aulem dixi, i n - ; * \ ,
quit, ut osleiidercm Deum lcgibus nalurae non i n - , servire, sed eos gratia et benignitaie seligere quos
,
eleclione sua digtios exisliniaverit. Nemo auiem

baec imerprelelur quasi dicam iniquam esse Dei
electionem, temere et absque judicio alios quidem
, beneficiis, alios vcro poenis prosecmi. Ne unquam
, *
lalia asserere videar. Deinde ut adversariorum
* .
sententiam explicet : Moyti enim dicit: Miserebor

cujus misereor, el misericordiam prcestabo cuju$
* ar , mmrebor, et allato teslimonio, eorura nomine ra- ^
dî^.
\
^
liocinalur: Igilur non voleniis neque cumntis, tcd

"
miierentis eil Dei; alitunque Scripturae locum pro- ,
ferens : Dieit enim Scriptura Pharaoni: Quia in hoe

ipsum excitavi te, ut ostendam in le virtutem meam :
,
ut anniiniieturnomen meum in univena terra. Con-
cludit rursus : Ergo cujus vull miserelnr, et quem
,
vult indural. Haec omnia velul adver&ariorum no- "
mine profert, et sane leslimonia ila adbibel, lan- , .
quam ab eis ad suam conftrmandam doctrinam
,
usurpata, argumentaque consequenter ipsorum no- ,
mine insiruit. Duo sunt quae in prirdictis repre-
hendunlur. Si Deus bonos et malos juxia menieiu
,
facit quos vuk, num io poteslale oostra bonum
.
aul nialum seligere? Qui aulem punit qtios vuli el

rursus bonis donat ad nulum suura, si noslri est
, *
boc atil illud amplecti? Posterius argumentum
;
prioris corollarium. Quod si confiteanlur in nosira

poleslaie esse bonorum aut malorum eleciiouem,
, '
confutatur Hlud nobis non inesse causaui corum
;
quae Gunt. Quod si autem nobis non facultas ea fa. '
ciendi qua voluerimus, uon ipsi eoruui quae circa

nos fiunl causa, sed agentis Dei beneplacitum.
, (1)
Optime auiem beaius Paulus distincte respondet.
*
Cum prius argunienlum totain rem everlal, illud pri-
mum valida ralione sulvere conalur, ei poste aposie , rioris solulionem velut corollarium conjuiixit. Diclis
* .
quse nomine illorum pioferuniur rursus ea affectat

quce cum pracedenlibus congruanl: Dicis itaque

& r
mihi, quid adhuc queriiur? Voluntali enim ejus quxt

resUtit? Iloc esl : Scriplure testimoniis confisus,
quasi eadem docercnl quae tu asseris, dicis le nullius criiuiiiis, nulliusque poenae esse reum, nil de
sententia sua facienlem, sed ea necessitale operantem qu;e Deo placeni, nec alia praeter ea eligere
valenlem. Deinde uno verbo declarans quam absurda sinl quse objiciunlur. Et quidcm, homo,
ait, lu quh $, qui respondeas Deo? Mire per jpsum
illorum responsum oslendii quam inepia sint eommdem verba. Non enini proferuntur baec u l reprebeadanlur, uti quibusdam visum est; nam
prarsus alienum est a beati Pauli more adversario() V. lexica non babcni.
, '
> , * .

, 7
;
; , ^

,
,
, ,
* .
, -
t37
1N EPI3T0LAM AD HOMANOS.
838
, , rum objecta diluculis, illos reprebendere ante ; - quam difficuliateai solverii. Animadverteadum erai
. etiam iis qui ila rem sunt inlerpretali Paulum i l , , , lud etquidem ad diluenda objecla saepissime usur pare, quidem pro quin eliam dicenlera. Ua paulo
, post (x, 18), habebil, seipsum confulans : Sed
* - dico : Nunquid non audierunl ? quidem in omnem
, ierram txivil $onu$ eorum, quibus aperte praedictam
', , , difficullateiu dtluit. Similiter el hic u : refelleret
. ' - eos qui asserunl sibi nou kiesse facullalem fa * , , ciendiquse voluerint, d i x i t : quidem, ohomo, iu
; qui$ *, qui respondiat Deo ? Dicte, inquil, te nulla
, reprebeasione dignuui, quia tui noa est facere quac
. vis.;Quin eiiam non aliunde, sed per ipsissimum tuum
respouaum apparet quam absurda asseras. Dic euim
, , , mibi, homo, quisquis es qui talibus Deuro ar ; , , guis vocibus, quid libi vis, boni et mali di&crelio , neai qui contendis tibi Dullaro competere, nec bo - - nura a malo cognoscendi facullalem; sed necessi , ' tate dicis te agere quae Deo placent, et ad illa
, , * deierri, et illis laHari, sive bouum sive nialum quid
^,
accidat ? Quomodo hacc tecum pugnare non vide. (1), , , renlur? Nam licet conlraria conlenderis, quam
, , oplime bonum a malo videris distinguere, d u m de
, unaquaque horum rerum nalura disseris, et cau sam facli cujusque ad Deuin referre, leque ab
, - omni crimine liberare conaris. Nonae haec homtnia
; (2) suni naturam boui et mali pernoscentis, el unuia
; ' - pne alio eligerp manifesle valealis? Aplissime l a ^ nien. Verba relorquct quo magis appareat diclo ,
runi vanilas. Naiii cum ex adversarioruni persona
, - dixisset : Voluntaii tnim ejui quh hlii ? opp*) , euil deinde hoe : 7 quis , qui respottdea* Deot
(3) Qaod aperle cum illo pugnal; nani si reepondet
manifestttin eum Dco resistere; ideoque falsum nos
, Deo resistere non posse. Hocce modo igitur sc
;
babel breviler qiuesiionis solulio : Nibil agis de
() sentenlia lua, omnia auiem juxla Dei beaeplaci tum , cum | conlendas neniini ullam facuUalem

inesse resislendi Deo; qui igiiur illi respoudes?
,
Manifeslum quod ei resislis, non igiiur per ontnia
;
Dci beneplaciio inservis, sed agis destnienlia tua,
, ,
seligens qua?cunque libi recta se babere videban .
lur. Dcinde iu genere argunienlaltir : flqunquid
D dicii figmenlum ei, qui se fikril : Quid % /eciiff
,
tic ? eniin crealurai est Crealorein de natune
, suae consiilulione argurre: nam ipsi placet ctijus ; que nalura qualiscunque sit; qni igilur dc eo ar
guerclur quo prse cseteris onmibus gavisus est?
, * ,
Exeinplo eliam raiiocinationcm conlirmans : Annon
.
poUstaiem
fiyutus luli, ait, ex eadem massa

facere
alind quidem
vas in honorem,
aliud
vero ta
, ; contumeliam
? Nam consideremus, si libuerit, flgn ()
loruin opera, rx eodem luio pro libidine mulla, vas
* quodcunquc ad usum quem voluerint iaformabuut,
(1) Spic, .
(2) Spic, .
(5) Slpic, .
() Spie., .
(5) Spic, .
THEODOni MOPSUESTEN1
8>
nec quid obelabit quin, alia ad usani uiilem, alia

ad humillima destinenl. Quie aitiem audivil u n quara vas ad humiliora ronfectum figult operam
reprebendisse, quod se non potius ad ineliora paraverit? Naiura enim boc iieri nequit. Quod si
eadeia ralione, opus Dei qui es, ila le baberes ut vi
necessaria et decoris ignoranlia et naturali quadaui conslitutione ad deteriora dilabereris, juxta
figmentorum et ftguli simililudinem, nec apud le
itlla appareret boni et niali discretio, nec Denm tanqaani faclorum causam incusare studeres, lenietipsura ab omni reprebensione Iiberans, sed natura
lua viveres contentus. Nunc vero accuratius qutd
conveiiiat noscis, et de istis disseris, el quod reprehensione dignus s i l , qui peccal, adeo perspicis ut
840
. *
;
' , ,
,

, ,
,

*
,
;
& . , ,

, '
, '

, ,
. , ,
, , , ()
'
criminibus liberare, et aliiun de causa lapsus

argucre sludeas, ubique manifeslissimuni poleslatis qua lua meiis pollet documentum praslans, qua
ei boauai a nialo disiingucre, ct facilliuie quod
voluerit suscipere valel. Quod si Deus naturam
luaui ad libidinem iiistituerit, le laelari oporterel
vel malo quod ualura facere*; si aulem de boni
e i m a l i discrimine luqueris, operum maliliam aperle
coafiteris, el inanifeslius declaias ea peragendi
facullalem a Deo babere, volitntalem auteni iiienli
tuae inesse. Ha de liberiate disserens, de eis eiiam
loqtiitur qui poenis subjacent, aui juxia Dei sententiaia meliora conscquunlur.
,
, ,
. ,
?> ,
, ,
. . ,
, .
V E R S . 2 2 - 2 4 . Quod Paulus oraiionis decorein C
. '-'. "
aflectet, jam supra notavimus, et quod sxpiua
eliaro dcficial, prseserlim vero propter nimiam bre- , ' ,
vitalein, qua proprio de more ita utilur, ut diclo , ( 2 )
bscuritatis multum habeanl. Koc in islis versibus ,
, .
occurrit, cum Aposlolus illo quod ti perfectam
aenlentiam exprimai. Naia ubi probavit hominibu> ,
decoris discrelionem inesse, el eos juxta benepla- .
citura suum agere boc dicere videtur : Quod si boc
sciscilerts qua de causa malorum pauci poenas red- , ,
, &'
danl, et cseieri prosperis utanlur, bonorum autem
pauci bac i n vita illusires sint, duin plerique bis in , ,

lerris nuJla mercede fruunlur. At voces quod ti
tanium posuil, quasi sentenlia ex praediciis eaiis ,
omnibue appareret, et superflua esset ejus enunlia- , ,
tio. Tuuc quajstionem solvens a d d i l : Deus volen$ D
ostendere irara, et csetera. Quod autem dicit ila se ,
.
babet: Prasens baec vita juxta Dei conslitulionein
*
certaminum.non praemiorum locus, et de ejus nuiu
boni el mali siiniliier bona el mala sortiuntur, ut . * 0
cujasque mens accurale probalur, ut boni v i r -
lutem iii ulraque fortuna aeque profcssi nec prospe,
1
(1) Spic, .
(2) Spic, .
841
84
A B RQMANOS

,
,
, '
* , ,
,

, ,

*
*
,
*
,

. , ,
,
ris inflali, aec adversa fegfe feraniae tiucera

nenle adbj&rere vidaaaiur, malt aalera per omnia
dtterioribi indulgeant, in secunda foruuia de
bonarum anclore erranies, ia adver*a voro ee m
flagiua magis ac magis ingurgiianlas. Ia faiura
auteai aevo relribuet Deus sua cuique pro merUis.
lamea bomines finem hunc credant, documenia
qusedam fulurorum prestat etiam hac ia vila Bei
providentia; ideaque malos nonnunquam poenis
affligit ad eos docendoa qui ad prava delabi velient,
bonos autem noanullos beneikiis exoraat ad eoa
inflammandos qai jam virlutfs fttudto flagrant. Fi>Uns igitur, inqutt, ottendere iram et potentiam, hoc
est, quod omnes prava operaates puniat, ftepius
mak>s siisliaet, ime et hac in vila prasperis auget.
u l i de Pbaraone factum est. Deinde vero ubi malitia 8ua apud omnes innotuerunt, affligii eos jusie,
orontbua manifesiitfs declarans meritas poenae red dituros qaicunque fuerwt lapsi. Rursus eadeai la
boaoe demongtrat, illosque eummis calamitalibus
oppressos praeier speoa omnera itluetrai: Ua ee i n
Moysem et i n alioe etiam permullos diversis lemporibus geseit, documenlum gloriaa prabens qua
sancti ftituro ia a3vo essenl illumiuandi.Quaesiioaibus
igilur ita solutia, ad proposiUim redit. Nain probare
voleerat, Deuia noa naturara respicere, sed graua
8aa dignoe eligere, malos homiaes retpueatea.
Occupalis igitur qiMc objici poloissent, et rite solulis, ad argumeniuro revertitur et dioit : Quos ei
woeaml not non solum ex JudaU, ud eiiam ex gex' ftfttft, ronuens quod aoaia boniiatem et uuac pro
more declarans Deus, nos graiia eua elegit alios ex
Judcis, alios ex geaiibua, ulrinque ad pielatem
vocaus quoscunqae digaos judicaverit; aoa ad
ataran respexit, nec bac de causa nos ab aliis
dislinxil, sed comprobaiig moribus, alios rejecit,
alios aoteai vocavit.
, ,
(1) ,
*

, ,
*

,
*

, (2)
. ,
.
,
,
- [& , ,
, , , ", ,
,
, , .
. '. Yias. 25. Istud tesUnonium Osee usurpai
, , Apofiolae bac ia leeo, ooo quasi de gealibus pro , ^ phetico more diclu sit, quae eervat* sunt; nam
, ' - de Jedaeis maiiifeate prolaiuni est; aed quia exinde
,
apparet Deum ad aaturaia non respicere, sed mo ,
rum probaiionero facere. Judaeos respuii, mefrte
, (3)
corruples propler naiaram servare nolens, et im , muiatis eniin moribns rursus eos in suos recepU.
* Hoo eaim ex allaio lestiaionio palet, unde etiaqi
, '
alio idem conflrmat: haias auttm clamat, etc.
-
, .
. '. *
V E E S . 27. Idero allo etiana canfirmatur tesli(
(!) Spfc., .
(2) V. in Spic. noa legjtur.
PATBOL.
Ga,
LXVI.
(3) Spic, .
27
845
THEODORIMOPSUESTENI
S44
monio. Nam dicH propbeta : Etiamsi assent Israe ,

litse numero tanquam arena maris, pauci taatum ex ,
iis salvi fient, i'i videlicet qui melioribus digai. Et * ,
proamsiooes ad patres factas, circa paucos tantuin
eorum qui ab eis genus ducunt coarclaas, ia bis
,
jtire concta perficiet.
.
V E R S . 3 0 . Cauaam explicat de qua Juda?orum
. '. *
plerique de Dei societate depulsi sunt, genliles
autem innumeri pneier spem omnem illa fruuntur. ,
Decebat enim eura, cum aliordro rejeclionem, alio-
rum adoplionem proolamaveril, ulramque ralioni- ,
bus comprobare. Unde d i c i t : Quid ergo dicemtu , (1)
quod gentet qua jusliiiam non sectabantur, ei csetera. ,
Quid ergo dicemus. inquit, quod gentilium baud
, . (2)
pauci jusliiiam adepti sunt, Cbristi disciplina eru- , ,
d i t i , licet pietali nunquaai inservitssent ? Quid
,
enim ? Illi idolis inserviebaat, Judseorum vero ple ( 3 ) ,
rique jusliliam noa contigeruat, qui ape justiiiae
; ;
legi usîe inservierunl. Nam illud tectando legem , (4)
justiii<B de lege Mosaica dicit, innuens quod eaia
, '
legem habuerani qua? justitiain promitlil observan- . ,
libus se ; est illud in legem juslitia de lege Cbri- (3), ,
stiana, pro more suo jusiiliam legem jusittise vo- cana, at et fidem legem fidei. Quidaai vero verba
,
dislinguenles, illud, Quid ergo dicemus, inlerrogativc & ()
legunt, et deinde respondent: quod gente$ qum non , .
uetabantur et reliqua ; ast hi a verilate prorsus
aberrani, et menlem aposlolicam perspicere ne , ur\
queujit. Nam omnia una legeoda juxta inlerprcta- , (7),
tionem nostram : Quid ergo dieemus quod genlei qum von sectabantur jutiiiiam, el caetera, hoc curo inlen- .
dat Apostolus: Quid diceraus de re hac omnino
nova et spem omnem exsuperanie; ebs justitiam
ônsequi qui de ca miniroe curant, ab ea autem
*, ,
aberrare qui circa eaai unice studenl?
,
,
, ;
. ', \
Vcas. 32, 35. Fieri nequitut quis ex operibus
, * ,
legis jusliflcetur. Ad hoe enira nunquam peccan dum esset, quod homines prastare non valent;

peccantes airtera neceseario lex daronat. l l a deficit
a justttia per legem obtinenda, qui justitiam spe- *
*
Tat se consecuturum vitam ad legem constiiuendo;
gratia aulero largitus est eam Dens honiinibus, tol- D , ,
lens noelram ad peccandura proclivitaiera, quando
refeurgens ipse immorlales nos effecit : borum ^ , '
aiftem est,proniissa adipisci per fldem in Cbristum. Illi igitur justitiam parvi facientes quam gratia

concessam nos per fldem adepturos speramus, sod
(8) .
conlra ex operibns legis juetificandos se sperantes,
quod flerinequit, illam quidem nonsualconsecufi,ft
,
hanc sibi comparare nunquam polucruni. Offende- , ,
1
(\) Spic^ .
(2) V. quae eeqwunlur exbibet eiiam c. Mun.
(cat. Crain. p. 365). . :
, .
(3) V. . . om. c. Mon., dein babei .
(4; . Offi. Spie.
(5) G. , . . .
(6) Spic .
(7) . . . . c. . Tbeoilorelo I r i buit, quod senlentiam recle, quanquaui baec ipsa
v. Tbeodori sunl. Et huc usque c. Hon.
(8] Spie. addil post . . ,
ûoa qaid sibi vehl non pcrspicio.
9
IN
S45
846
, - n w l
lapidem offentionit, quod rairabiliier
; aiijicii, u l oslendat se eos, non de priscis, sed de
(\) recentioribus arguere. Gucurrerunt igitur antea,
, , ait, cursum justithe quae jtixta legem, nec eratquid
iis priora exprobrares, sed lanquam in lapidem i n
. " , , (2)
Doiainnm propier inereduiilateai offeuderunt, et
,
gravi lapsu deficienles, vanum probaverunl prisli ,
num cursum. Teslimonium ergo adbibet non solum
'
(3) - dictis simile, sed eiiam geaerali argumenlo aeque
conveniens: Sicut scripium ett: Ecee pono in Sion
,
lapidem offensionis, et petram scandali, et omnis qui
(4).
eredil in eum non confundelur. Nam hoc offenderunt
,
, in iapidem o/fensionis simililudiaem quamdam ha bet cuui iilo : Ecce pono lapidem offensionis; cuni
, " generali auiem capitis argumeoto congruit illud ;
%
et omnis qui credit non eonfundelur; sibi enim pro bare proposuerat ftdera magni momcnti esse, e i
* Dei iamulos ab alienis secernere, quando a p r o > , pbetis dictum sileain essefidem, quae uuuraquemque
, Dei boais complcat. Cum aulein noa rejectionem
, , tanlum Judaeoruin aaaunliavil, sed el causam pro*
, lulit rejectionis, confirmai rursus se noo iavidia loqui
et odio in eos, ideoque babei quae iafra occurrunt.
. ,
, ,
. '.
CAP. .
. '-*.
V E R S . 2-4. Mirum est quam amaram guaai
, seatenliam solertissima dissimulatione tegat, effati
C invidiam illo teslimomum perhibeo imminuens. V i delur enim bic de boao quodara eis teslimonium
, ,
perhibere; diceres autem illum licta mente agere,
, ,
duni aemulalionem Dei laudat, ignorantiara vero
*
reprehendii, licel hiec nulli crimini obnoxia. J u
dxi enim cum sibi officia eua cognoecere cum c , - teris liceret, libenti animo Cbristi doctrinam re. , spuerunt. Hoc igilur d i c i t : circa justitiani a Deo
, - praedicaiam erraverunt, existimantcs se operibus
suis ad legem instruclis justificandos esse, nec
,
ulla ratione in Christum credere, ei ila per gra , tiam nobis promissam justiflcalionem consequl

studuerunt.
.
Quid eane contendunt, se legi summo cum stti, , ' D dio inservire ut juBtitiam adipiscanlur ? Sed i d ipsum facillime per fidem in Christuro contingere
, possenl. Quod eis quidem lex proinittit, dare airtem
,
nequit, quia inflrma nobis natura, et praecepU ejus
inierdum observaiu quam difficilliraa, illud polli , $
, cetur Chrislus se nobis credentibus propria gratia
absque labore daturum, ita ut legis fiais i n nobie
'
impleatur.
,
.
. *, '. *
V E R S . 1 4 , 1 5 . Qua sit legis utililas, etviiae ad

legem inslructse ht* vult explicare Aposlolus, el
( 1 ) Haec leguntur etiam i n c. Mon. (c. Cram. p.
367) . :
, , .
(2) G. ., .
(3) C. ., .
( 4 ) Huc usque c. Hon.
S47
TIIEODORI MOPSUESTENI
cum superius argumeittum hocce modo absolvcnt:

Omnii enim, quicunque invocnverit nomen Domini,
salvus erit exinde exordiuin poslerioris sumpsil
dieendo : Quomodo ergo invocabunt, in quem non
erediderunt ? Haec aulem sic inlerpretanda. Certdm
est nobis, inquit, ex divinis Scripluris, salvum
fleri quicunque invocaverit ita u l eliam gentibus
talutem consequi liceat, dummodo voluerint; sed
inquirendum qtto pacto tnvocent. Prias eis credeadum est, non poterte enim invocare nisi prius credideris ; al fldes, unde veniet ? ex audiiu ei discipuna. At nemtne docenle, non est qtiid discas, nec
apparebunt doclores aisi divina gralia mitiaatur,
cujus solius est lalee seligere. P r a omnibue igitur
opus ut doctores appareaat, qui ad boc electi per
%
", xat

Sropa
Kvpiov,
, .
ixixaJUcortai
8 Or
* . ,
, , ,
, ,
, .
,
, ;
' *
, ,
, ' iotaai lerraram orbem ad doceadam verilaieni
,
mittanlur, a quibus pietatem discere liceat, et edo- .
los credere, et credenles invocare deinceps spe ,
saJulem ex vocatione contingendi. Quos aulem do- , '
cloree non aLiunde seiegit, nec alioe ad lanlum ,
munus aplos existiraavit, praeler eos qut lege et
,
legis disciplina fueranl erudili. Quippe qui longo a *
lempore per prophetarum effata didiccrant Cbrtali
adveulom, velot imiltorura boaorum causatn ex- , '
spectare, ila ut ne locum quidem igaorarent nde ,
ille egressurus eral. Sic a disciplina in lege pendet
boiniuum salus per Cbristum largienda, lum quia
eis priraum iribuenda erat qui eam aperabant, ( ) ,
tum quia exinde primi discipuii occurrerunt, qui diviaa gratia digni babili sunt qui caeleros omnes ,
eradtrent. Quod si igiuir Cbrisius exinde, ait, el
,
omnes discipuii ejus, apoeloli, magna proiecio ' ,
Deas de lege providit, omoium salulem cum ea ,
iniinie consocians. Ita licuit bominibus doceri quae
oportebal, et edoclis credere, et credentibus invo- .
-canttbasque salutein consequi vocalioae conces- ,
-earo. Cum autem omnia aposiolorum doclrinae sub- ,
jecisset ut legis ulililatem demonstraret, si quidem *
omniam doctores pr&bet aposlolos, aptissime ad- &
j e c i l : Sicui tcriptum t%\: quam speciosi pedes, etc., ,
Jtec autem aoa de apostolis a propbeta dicta sunl,
*ed de eis qui Jud&is ventura bona anaualialuri . eraat. A l si illorum prsecones, a i l , tania admira- , ,
tione digni babentur, quaia necessaria et quam ,
perfecta videbitur omnibus aposloloruai doclrina. D , $
( 2 ) , . , ,
, ()
. ^. , '
VEBS. 4 6 . Wiid Sed non omnet obediunt Eoangelio inierrogative legendum, iliudque sibi objicere ,
*
videtur, quasi diceret: ael oppones forte, quod non
* , ômnes crediderunt. Non est cur boc mireris ; jiam
jam olim de^cripla est ab Isaia paucius creden-
-
tiujn ; lam paucos indicat eos u l dicat: quie ergo
; ,
sucipiet ea, qu divina gratia edocli predicamus ?
c
(\) S u i c a W a
(2) Haec exlrema fragmeMi v. inveniuatiir etiam
io c. Mon. (c. Craro. p. 37&) 0 . : -
.
(3) C. . . .
idem .
819
IN EtHSTOLAM AD ROMANOS.
850
3v - Noti novuin igiUir qaod awac Gt. Gum vero leati; vGy
aaonk* hoc objecia diluisset, i l U eodeni confirmal
, ' - quae prius asseruerat, nempe illud, Quomodo ergo
., , tmocabunt, m qwtm non cridideruut ? elc., adjicit - , \ que: Ergo jidet ex audilu, audilut autem , , bnm DtL Perspicuuin tiQbis* iaquil, ex prophelae
. , , eloquio, illud eliara quod aeRenmue, quod nulla
, - fides abeque disciplina, nec ulla. pielatis disciplina,
, nist Deus veritatera oslcndat. Uoc igilur nunc ab
, aominibus factum est per legem kistructis, quos
* veleribus a temporibus hanc exspectaiiunem Deus
, edocoit, ut die opporiuao veritatis doclores omni*
, bue apparerent.

.
V E R S . 18. Itlud, E * quidem in omnem terram

. '. ,
sonus eorum, usurpal, non quasi prophetiam
,
de illis exbibeai, sed quia cum rebus bic pradlca , *
lis aptissime congruit. Hoc praeterea illic notah .
dum, quod illud et quidem pro soiutione adhibetar,
,
ila ut appareat in illo qauque et quidem. 0 homo,
, * ,
tuqui$c$, qui respondcas Deo (Supra ix, 20), q u , , siionem solvi, non (ieri increpalionem, uti q u i , , , busdam videlur.
, .
V E R S . 49. Rursus sibi illud objtcit: Sed dico,
. \ , * nunquid Israei non eognovitt Qaaai dicat : NoU
, ; putare quod gentium vocalio ad Dei cultom Israe litis novum quid fuerit et inaudilnm, illosqaa
, propterea velut de re nova perturbatos docirios

,
, ,
,
.
. '.
r e p i l g n a r 6
i p s e
Moygee, qui legem eit
tradrdit, jam ab antiquo Dei nomine teetatoa e*t

se, illis ad deteriora deflectealibus, genies ia eorum locum vocalarura, easque sua providenii*.
culturttm, ita ut re perfecta iutdllgaiit
CAP. X h
Yins. 1. Ciim legis utilitalem, per credea*

. '. *
tium disciplinaoi probavit, et objecla solvendo
,
- adversus incredulos deraonstravit, propler uaali
( ) , liam eorum legem nullo modo repreheadendam
, esse, ostendit aunc se, iacredulis confutalis, de
eogaatioiie cum Abrabara rainime deirabere. Nun qirid enim, ait, legis constitulionem roirabUem e&se
, , - exislimavi, sed eogaationcm Abrabam in sermonibus roeis maledico, denle lacesso? Absit. Quo ,
^ medo auiem boc auderem f Nam go, ait,
liia $nm, et eaetera. Mullos quidem memorare
; (2)
; , , poteral qui ex eodem genere i n Christum credide, . rual, sed post illud Dico ergo convanienlius erai de
, , semetipso verba facere. Nam qui Deus iUoin repu, * lissat qui tam graviler de fide dieserebat, el caeteros
(5) illani docere coaabatur ? Recleauiem non patriar ^, cham modo noiniiial, sed et iribus principem, ut
;
probet se non iiclam praedicare cognationem.
, , - .
(1) Spic, .
(2) Spic. .
(3) V. . . . ego adjeci,ne manca sea

lcutia esset.
SM
THEODOai MOPSUESTENl
Y E R S . 2. Voe eomm imraemores esse vide-
. '., , ,
m i n i , ait, quae apud Isaiam referuntur. Quippe ,
qui Israel incueabal ad malum deflcienlem, et ,
homines tam insanos rursus acccdere fugilabat. A l * Deus respondil illi se sepiem millia virorum habere , dc cultu suo adhac solliciloruro, et nondum ad
, ,
deteriora deflectenlium, ideoque borlatus esl eum
ut doctrinae pradicaods muneri invigilel, tum , ( )
quia certus se jam non in vaoura laboraiurum, , ,
tum quia Deo suflicit si ex omni populo Judaeorum
sepiem millia propbelarum disciplina in pietale ,
retineantur; non esl igitur quid mireris si hodie ,
plures etiam occurrant, qui pietalis docloribus
obedire recuscnt. Non possuni lamen propterea *
promissiones reprehendi a Deo generi factae; oara
*
probat qtiid valeai credenlium salus, caeterorum >{2)^ autem infidelitas nou nisi suaro roalitiam denton
,
stral, si ex Dei cura fructus rfullos percepe- ,
nuil.
.
VBRS. 7. Sant qui ineptissime ita legerunt :
. \ -~
Quid ergo qxcerebat hrael? addenles deinde hoc ;
quod non est contecutus, apostolica verba adbuc ,
obcaecanles, nt ineptiam suam probare videantur. ,
Tollnnl illud quod prae voce qucerebal posiliim, ,
acribual Iwc quod non e$t contecutus, quasi dicat ,
Apostolus : Quid erat igitur quod Israel quaerebai
, ,
Jllud profeclo quod non est coosecutus. Ridicule puiant Aposlolo animo esse ut definiai quod ab ; ,
Israel quaererelur, et non intelligunt eum bic syl-
logTsmura praecedentibus aitexere. Hocce modo , ,
,
igitur leges : Quid igiiur, quasi dicat : Quid igitur
ex pradictis concludemus, quibus incredulos re- .
prebendimus, et probavimus quam recte credenles , , ()
doctriuae verilatem profileantur? Quod qucerebat , ()
Itrael, hoc non e$t conucutus, quia IsraeHlis noa , contigil illud assequi quod quaerebani, boc est, ; ,
Juslitiara. ConKenlit locus cum illo : lsraei vero
sectando legem justititB, ad legemjtutitias non ptrte ,
nit. Deest vox omnet, ut babeatur hoe. Non sunt , ,
omnes eontecutu Naro a d d i i : Voealio aulem consecuta est, caleri autem excwcati $unt, quasi dical : ,
justiliam conligerunt qui vocali sunt, propler 1110- , ,
res digni boc raunere babili; caeteri aulem omnes * ,
, ' ,
rejecli sunl propter maliliam suam
(5) (6) ,
(7) .
V E R S . 9. Yoces islas profert non quasi per
prophetiam dictae sint, eed quia reipsa Judaeis
conveniunl de quibus prolatse sunt, et ut ostendat
simui eoe nibil novi p a t i ; sed tunc jain similia
eortiti sunt, malum pluris quam bonum facientes.
Quando enim de rejectione sua chrisiianam doctrinara lacerare Judaei ooaabantur, Aposiolum pla-
) . V. Lucian. Tragodopod. vs. 28,

(21 . in Spie. non legilur.
() Haet poalerior fragmenti parseliara in c. Moa.
(c. Cram. p. 394,) exsui : . .
. '. t
, '
,
, ,
*

, . ib. C. Mon.,
() V. a Spic. absuot.
(5) . om. c. Mon.
) C. Mon. .
(7) Mon. .
, - ^

.
. ', '.
,
,
;
, ( 1 )
, '
,
,

, -
854
b u s probare oporlebat eog ubique el semper

eosdem circa Dei culluro fuisse.
ri
. V E S . 4 i , 12. Nunquid anlem boc dicimue,

quod circa pietateiu erranleg, et fidem Cbriato
negaaleg, ita prorgug rejecli sunl, ut jam nulia eia
supersit spes salutis, etiam si voluerint uaquam
ad'ganiora se recipere? Absil. Imo memini me
dixisse, quod etiam si plerique eorum propter i n credulitaiem rejicerentur, qui ex eis crediderint
licei auroero pauciesimi, gentibua salulie auclores
fuere, quia illse omneg ab eis pietatis digcipUaam
docendaro acceperunt. Uade etiain Judaeis qui
nunc dissentiunt eos imiiari licet qui ex eis crediderunt, et boneslo studio ad aflectaadum bonum
coaverli. Certum enim quod islos, si credere vo , luerint, ille Deu non regpaet, qui non modo cre ( dentes suscepit, sed eos eliam magislros ad eru , - diendas gentes eoiisit. Nam illud ut iliot oemuleniut
, aon ad gentes referendum uti quidam putaverunt,
. sad ad eos qui ex Judaug; probare mim intendit,
, , quod et ipgi suscipientur dumaiodu credant. Atia , , men illud ut illo$ amuUntur interpreteris, non

quasi causam, sed piro more guo effectum iadical;
, * , ita igilur concludit : Si illi credere volentes eus , , cepti suol, et genlium facti sunt doclores, inani , feste his eliam licet, illorum instar Odei gratiam
contingere. Deinde ut conversidnis desidcrio eoa , * dem perraoveal addit insuper : Si enim vel pauci
- et nuraerus tam exiguus omnibus horoinibus Jan . - torum bonoruui causae fuerunl, quid gaae Heri
(2) putabimus, si cuaciog una Cbrislus u l suos rece, , ()
peril ?
, ()
( 5 ) ;
. *.
VERS. 15.
Qua de can*a Apostolus, omnibus
,
convergig, omnium regurreclionem babendam esse
.
putel, nunc diceoduro. Animalia quidem ratioae
, degtiiuta natufae sponte qtueque perficiunt, nec ea
,
siint quae bonura a malo discernereat, el ad libidi , nemauam agerenl, sed v i necessaria naturae legibus
,
insarviual, unde legc non indigent quam nec disce
re nec inlelligere possent. At dc ralione praedilis
*
loage aliud. Quippe quae et bonum a malo discer , D nere, el more suo videre valeni, legjbua ergo aptfg ,
gime instruuniur quibug ad bonuai inforroarentuT.
, ,
Ita Igilur conslituil Daug genug nogtrum, u i natu .
ram baberemug discipUaae capacem, variarumque
,
leguai insliiulione bonuro doceremar. Non enim
, passus est menlem nobig inease virtutis doctrtaa
* carcniem, ouin naiuraro raiione praediiam conge cuti aimug^ Nam perspicua distiaclio aDimalium
, prout raiione cacent aut instruuniur; alia a prin*
, cipio scientiam quamdaro natura habent, nec plura
*- () - discere >ossont; alia vero procedeuie lempore pte*
( I ) Spic. .
(2t Post. . Th. procul dubio textum vg. t 2 ,
posuerat. *
() ILec postrema fragmenti verba habet etiam c.
Mon. el Diodoro iribuit (c. Cram. . 405);
ib. c. Mon.: .
() Spictel .
(5) .. Mon. . .
() Spic.^v ..
855
THfiODORl
MOPStiESTtftt
raque dfecunl q r a prius ignorabant. Quapropler potvOavtcv ouocv, 6c -wC

mortales quidem sectindum feiam vHam aoeeflecit, uavtovetv .
Jeges aulem nobis dedil aptissimag, quibus ad **
bonum perflciendum dedoceret, ideoque perfeciam , ,
' rirtuiw scieniiam conseqtieremur. Cnde Iksel nobis (1) Biagna insil ad deteriora proelivitae, flnroa tamen ,
inslraittir anima virtutis cogaitione, nec ullam U - *
venies hominem, qoi proreue nesetat quid sit 0 , '
bonum in vita. Ita certaiu nos, firroamq<ue docei
bac in vita viriuHs disciptiaam. Quando auiem bo- , ,
num noscere, factlius qaam perflcere dtim roorta- .

lilaie laboramas, alteram dabii nobisCreator per
resurreciioaem vilam, presenti vita multo melio- .
rero, iraaiortalem et pertorbalionis expertem et ab ,
omni peccato itberam. E r i l igiiur Hlud aon solum ^ , renovaitoet emeadaiiopraseniMMn, sed el perfectio. ,
Quae enim bic vel edocti facere iion valeniue, h*c ,
ttinc absque labore summa cum facilitate perficie- ,
mus, quia tunc ab oroni opere pravo abborrere el .
insuperabUi boni studio flagrare aniowR eonttoigeU
Quia nos staiim illis doaari aoluii eapientfsairaus , * &
animarum Conditor, ne velul caece et ndiscrtta ,
impetu ad colendam virtutem forremur, et bac ia ,
viia praedicto more boni diBcipliaa instruimur,
aptissime et aecessario futuromm conelilulionen
memorat : apiissiroe quidem u l praesenlium coro- . *
paralione accuraie sciamus quo pacto a fulnria differanl, neces9ario antem, u i modo cam ralione , congruo inlelligamas qw pit boni perfcciio, absque ,
ulla labore tune spiritus graiia ia nobta perfecta Q "
videnies, qure bic juxta ineffabilem Dei sapienliam ,
varte docemur, licet bac in vila ae imperfectius *
quidem vel summis laboribus a maloruoi opera- ,
tioae abstinere poesimus. Hxc diximus, ut clarius , ,
appareat quid sibi Apostolus velil dicens : Quw a$sumptio nisi vita eoc mortuit 1 Quasi illud rerum , omniitm consimoationera malitrarel : nos autem ^ ea de causa bac ia vita mortales surous, ut prius ,
convemcnler ?irtulis diecipliaa instniarour, deinde ,
etiam fulura consequamur ad perfeclum agnilae t e -
rilalis cultum, boc dicit : Pauci credenles ex ipets .
auclores salatis fuerunl gentibus, el per eos lolus
terraram orbis prope ad Deura c-onveniua est. Quod , Mpocsi auiem omnes credidisseat Judaei, juxta legis , 81
disciplinam seatientes, manifeslum geates eiiam 0 .
unanimi hac professione permotae faciiiue fldemin
Cbrisltim admieeuras fuisse. Omaibas autem ita ,
pieiatis doctrina inetractig, nibil obetiliseet quin ,
staliin uUhnum boaum, reaurrectio moriuorum
flerel: nam noa alia de causa, illud oonduu con- , ,
tigimus, quam ut priug accurataro virUilia scien- ,
tiatn doceremur; quae nobis inaeset, resurreclio
* etiam oranino Aeret. BeaUis tamen Paulus quando *
conversionem Judseorum descripsil velut omnibus

utilem, genliles per omnta boriart iatendii, ut cos ,
polius admiliant, non autem respuant, quicnnque
verilatis doclrinani amplecli volucruit, ciemplis -
9
(!) V. i n Spic
icri exstal.
1N EP&TOLAM AD ROMANOS.
858
, l v probare conatus, quod non rejiciendi, sed gltidio

(!) fovendi qui ad meliora properare volunt.
,
, , . *0
,
* , ,
(2) , ^
.
VKR3. 16 Quibusdam visum est idem slgni* '.
(3), ficare deiibaiionem et radicem. At fugil eos deli bationem scu primrtias partem lotius esse, r a , dicem autem rei iniliiim. Dnde bic absque dubio
* Cbristura delibaiionem vocat, utpote ex toia Judeeo , (4) - rum genere desumpturo, radlcem auietn dicil A , 0{ (5) brahain, a quo tola gens exordium durit. Reciig , , (6) , sime
per utriimque demojistral, Judaog a
verilate non fuisse rejicieados, eisi de senlanlia
, - ipsi deteriora nialuiseent. Natn ridfontam eral eoe
(7) * - quorum ddibatio omni laude digna, pietatis do (8) , ctrina, tanquam boc muaere indignee, privandoa
(9) esse, etiamsi itlam amplecii vettenu
, .
V E R S . 22. Tibi antem, inquit, airaque licet
. '. - , , '
* ad ea q u deceni inforaiari. Nam bonilatem Dea
, recordalus quam propter fldem consecuuis es ar , dentiori gtudio eirca pietatem verseris, et cogilana
, quomodoeogpropter titcreduliiatem rfspuit,pro v i . '- nbuecave ne iisdein affligaris. Absciseioneai (seve , , ritalera) non erodelitatein dicit; &becteaionera vero.
v e r o
- quagi dical, quomodo eoe divisil el absridit de ca .

talogo piortim. Quod gi igiiur voe geattntiafn m u , , , latis, nihil vobis proderunt q u praesto suni, et
licel eis ad saniora reductbas amiciliam Dei rurSIIS contingere.
.
V E R S . 25. Faleri tamen illnd eliam non dubiio,
. '. , ,
, , - inquit,etsi mysierium sit, ne futurorum ignorantia
* putelis juslissima de causa eos desperare. Nam
illud ut non iitis tobh ipm $apiente$, quasi dicai,
^ , * ' ,
; * ne pulet mens veslra desperationem illorinn aequi . ; taii consentaneam esse. Qnid auiem m l t aibi i l , lud ? Quod non in aeternum a pietale alient maiie~
* - bunt, (empus autero erit qao ipsi qtioque veriuten*
, agnoecent, quando bomine ubfque pteiaiig doclrU
nam admiseriat, ct $ic omnis Itrael salwusfiet:q u i , cstat'
D cunque scilicel genere cum Israel cognati gufU,
, ol . nempe Judaei, et qui per fidem eaedem gibi prointe^
siones promeruerunt, nempe oui de genUbtia 8aot.
, .
V E R S . 2 8 . Hoc vos ecire decei, quod ego eoa
. \
, , (10) propler Evangelium, qaando illud arguere volue , - runt, adoplionem vestram crimifH vertantes, el
- eam tanquara apqaam raiionera prebeates a noUris
, (11) - doctrinis abborreadi exisitmavt ifiimieos ette, d
!) Splc. .
2) V. in Spic. non legitur.
3 ) Ha?c conliael eiiam c. Moa. (c. Cram. p. 411):
. . {
(5) V. . ,
(6) C. ., .
(7) V. . om. c. .
(8) . om. Spic. ib. C. Mon.,
(9) C Mon., . .
(10) Haec continel eliain c. Iloti. (c. Cram. p. 420)*
. ; * pitv .
(11) Spfi., .
H
S59
TIIEODOM MOPSUESTENl
pru tidei adversariis habui. Aljme ideo nSbil eorum , *,

rcticeo qtue ad exprobrandam illorum malitiam con
*
veniunt. At propter meam cum patribus eorum
cognalionem eos lanto studio prosequor, ut l i - ,
bentissime vel gravissiraa pro salute eoruui per- ,
ferrem. Non eirim ignoro Deum illos non eam ob !(1)
causam rejeeisse, quod eum de foedere poeaiteret * cum patribus iclo, sed ipsi meniis malitia sponte a , Deo defecerunt.
, (2)
.
CAP. X H .
. W
. '.
1. Stabitiia doctrinarum veritate, morea informandos suscipit, aptissime ab obsecratio- , ,
nibus incipiens. Veritas enira volentibus facillime, *
Iradita discipliaa, reliuenda erat; cura virlute au- g
,
tem conjungitur labor, ila ut eam tardius ampleciamur, et opere suscepta nonnisi tnulla cum de- ,
,
fatigatione perficiaraus. Allevai igilur obsecrando
rei onus, et obnixius obsecratur addendo m i - *
serkordiam DeL Quando superias in docenda Dei
, misericordia versalus est, qua omnes bomines
fovet, necesse erat ut bac quoque meinoria eos , .
tissime ad colendam virtulera bortaretur. Quippe
,
quse nobis noa desidiae causa l i t , eed contra propierea ardentiori studio ad bonam flagremus, u l ne ,
nos iagralos pnebeamus in tam boaum Doroinuin.
Qu auteai illa obsecratio : ut exhibeatit corpora , (&(
, &
vestratti cselera. ASquum dicil igitur nos corpora
,
nostra Deo dedere, lcgibus ejos iaservientee, nam
opug Dei decet vtrluiis iaslrumentum fieri, noo Q .
;
nialiliae. Illud igitur exhibealis idem significal ac
dedaiis, per inelapboram ab eis ductam qui regum *
aut domioorum i n servitium adslant, cunciaque ,
gervorum munera complent: ita enim supra dixe- ,
rai (vi, 12) : Non ergo regnet peccatum tn , .
mqriali corpore, et deinde eamdem cum rege com- ,
paralionem reiinens (vi, 13) : numbra arma iniquilalis peccato : ud exJU- ,
, tanquam ex moriuxt vioentes, mem- , ,
bra vesira arma justitiw Deo. Mire autem confirmat
per dmnia sententiara suam, non solum ut corpus , ,
exbibeamus suadens, sed etiam illud hoitiam vo-
cans : ita enim declaral nulla ratione nobis ad ma- ,
ludi corporis viribus abutendum esse, qaando ad , communem borainum usuin brutis uti jam nefas (3).
quae jnxta legem Deo consecrata iuerant. Sanciam (),
, (5)
vocat illam, quia victimae juxta legem oblalae post

eacrificiuin mortuae erant, baec auleui ea de causa
Deo offeriur u l vivens Dei legibus inserviat. Unde (6) * ,
etiam $anciam illam dicit, dum boc non erat legalis
vicliuaa offerentiura malitia fcedala; imo etiam (?)
Dto placentem, quod rursus de legali non omnino ( 8 ) '
VERS.
(1) G. Mont., . . ib. 5*.,

., c. ., .
C. ., . . ib. C. . :
.
(3) ttec legunlur eliaia in c. . (c. Cr. p. 431):
. . .
(4) G . .
(6) C. .. . ib. Spic. : . Ib. V.

om. c. Mon.
(6) Spic.: .
C. Mon., . . . et paulo post
. .
(8) Hucusquec. Mon.,qui loco sequenlium v. hsec
adnectit: -
8*1
862
, valebat. Declarat aulem praesertim iilud rationa , bile obiequium vestrum, quaiitum baec hoslia a le , gali differal. Longe eniiu aliud oblationes ralione
carentes Deo offerre et aliud ralionig perfeclione
, cum Deo operibug consentire
, \ ,
, , (I) .
. *.
VCRS. 3. Predicia de virtute in genere recle
* habentur; nunc autem de siugulig virtutibus. Prao
(2) , (3) omnibus guperbiam, velui labem pessimam probi, l>et jam non obsecralione, sed auctoritaie poliug.
, ' *
Nara aliud ad virtulem propellere, aliud a malia
' - operibus averiere. Unde hortanli obsecratio, pro * hibenli autem vehemenlia saepius convenit. Terri*
, bilius eliam reddit interdictum addendo illud
* graliam quas dala eif mihi.
.
Amentiam vocal superbiara, modestiaro aulem
,
. - sapienliam. Ne autem exinde omnia confundere
, videatur, qtiasi propler exaggeratam modestiam
' - ecclesiasticum ordinem lollat, recte adjicit: Uni , , cuiqu* sicut Deut diviiit menturam fidei. Vob, i n k .
, qiiit, omnes niodeste genlire; gervetur aulem inter
, , vos ordo juxta donaliones constitutus quag vobis
Deus largitug est. Quando eniro plurioue apud eoa

erantdonalioneg, disiribulionem et meneuram fidei
*
, - C dicil donalionum diviftionem
.
. '. , ,
V E R S . 8. Qui prceest in iollicitudiiu,
boc esl
* qui curam gerit. Ita eiiaro in Epiglola ad Timo tbeam : Si quis auUm domui prwette luictt,
, quomodo EccUsia Det diligentiam habriit (1 Tfm.
;
, 5)? Manifestum hic praegse pro curare usur *
pari. Nam divergig modig praesertim tunc temporia
"
divite* pauperioreg ex fidelibug fovebant, de qui , ,
bus faic habentur aeque et Hlud Qui tribuit, et illud
, , , ,
qui prceetl et illud qui miteretur.
.
Y E R S . 10. Illud charitate fraimiiath
invicem
. r\- , diiigenleh consentit prope cum illo Dilectio $ine i i ,
mulatione : nam nulla ratione diflert verus anior a
,
* ^ vebementi dilectione; sed aliquid amplius gigni * ficat addilo illo invicem. Vult enim oinnea eodera
, aludio invicem flagrare, cum non aliter cbaritas
, * - dominari poggit, qaam si dilectug diiigenlem ea dam mente redamet; quod nisi ftat, amare desistet
amator quantacunque haritate inflaminelur, quia
, ,
couleinptura sufferre nequil.
, .
V E R S . 13. Nece$$itatibu$, ait, sanclorum com. *. , , municantes; quidain auiem codices mentionibu$ ha
,

,
* ,
, |
.
(\) Spic. .
(2) Spic. .
(3) Spic.,
THEODOR! MOPSUESTENI
bent, qnod idem sonat. Dicit enim aequum est vos

ubiqtie sanctorum raeminisse, communesque eorum
necessHatee recordari, eC ita tenuUatem eoruui
suelentare.
V E R S . 1 6 , 1 7 . NoHte, inqttit, prudentes et$e
apud voimstip$o$; hoc rursus a superbia alium.
, ait, menlis Uia senteniiam p r omnibus tueri,
quando commuiw sensui improbabitur. Reete atitem et illud, nulli malum pro malo reddenlet; rur, aus eaim transit ab officiis qaae in fraires ad ea qua?
alieaos respieiiHil; addidit igitur JVa//t, quasi dicai,
ne in incredulos ouidem uoli te talem prsebere.
CAP. XIII.
8B4
( 1 ) ,
, ,

. *, \ , ,
* . , ,
,
9

.
. .
. '.* , ,
Y E K S . 5. Duprici de causa, ait, decet nos re- JJ
gibus subdltoa esse, Uim quidem ut decori inser- , vienles poenas effugiaioua, tum ut reges venerati , %
Deo conscientia assenlire videamur qui ista con- ' (2).
sliluit. Cenum est autem quod bic beatus Paulus
nos iia principibtis obedire jubet, ut tamen impia
praecipientibus resislere non dubitcmus; nam (3) ,
aperte flnem describit imperii, el quo pacto Deus ,
eic humana conslituerit, ut iniqua imperare nua- ,
quam imperii fttii respondeat, sed libidinem prodat ,
bominum imperio niale abutenlium. Non enim est &
princSpum judicare de eis quae ad Deum speclant, , *
cum non sint ad hoc constituli; sed de eta q u * (4) *
ihter horoines agitantur, et de variis hominum ,
invicem officiis, mediatoree velut et arbitri aequi- ,
latis insiituti sunl reges et quoliescunque deman- C ,
datum sibi munus retinuerint, declarabunl prae- ,
,
glaniissimuin et necessarium esse imperium.
.
VERS. 7.
Tributum vocat quod pro terra, vecti*
. *. (jal quod pro mercalura aut arte qualibet gohren- , ,
dnm.
(5).
V E R S . 1 0 . Uno verbo dicit plenitudo legis dl. '. ,
kcixonh perfectio, el qoando boc eflatum comrou- ,
ni eensu recedere videiur, addit quae infira ha- , .
bentur.
" ,
Lex tota in eo est ut malum allquod prohibeat,
aul bonum aliquod imperet; alia eniro constituic
legislalor ne aller alterum laedat, alia autem ut ,
alter allerum pro viribus adjuvel: haec autem , omnia compleclitur praceptum quoproxiimim dili- ^ | *
gere jubemur. Recie igitur illud recapilulatar
quasi dicai : cuncta illa multig legibug ordinata
vfdul sumffialim comprebenduotur in hoc uno, .
Diliges proxiraum luum.
, ,
Qui enim diligit, ait, dilectum laedere nequit,
, *
duromodo eum vero studio prosequatur; dilectiowh ergo perfectio legis loliug pleniuido. Deinde,
.
bortari coepit,et qnae seqountur profert.
.
( ) . de hac leclione Friixscbium ad h. 1. p i ,

p. 82 ss.
(2) llaec lcguiitur eiiam in c. Mon. (c. Cram. p.
434): . .
(3) . . om. c. Mon. ib. C. Mon.: .

(4) Huc iieque c. Mon.
,
(5^ Eadem est Tbeodoreti ienleolia.
I N E M S T O U t f ADROMANQS.
8*6
. '. ^, , *as. i i . I t a legendum koe, detode afetineie

, scienus tempus, et cajfera. Dicere enitn irtendU,
boc nobie curse gU oporlei ut qua deeet aganms,
, geienles lempag adesse votaptatem exctitiendi qaa
,
nos peocaia vinciual velul somno qttodam ahta . giroo. Saiuiem vocat reswrreclionem noelram,
, - quia Uiuc veriB salutie donum coniiageuHis.
.
VERS. 12. Diem vocat lempug qoo ChrisHj
. '.
, adveniel, quia tunc manilesiiesunutn revefabit bo - nestorum et roaloruni diecrimen; noctem vero
, * praecedentia tetapora. Dtrumqae aulem preprimig
- ad eos qui idolis iuserviebanl, quibus nec lex erat
, * nec ulla agendorura dieciplina. Praecessit, ait igi /. , , lur, lempus ignorantise, quo vehit in nocle eratis
, nec Deum agnoscentes, nec legum disciplinis era, , d i l i ; venit auleni tempus diei, spiendidiseima? vt , delicet lucis, oranibus aobis illucescenit Cbristl
adveniu.
*
Y K R S . 14. Sed induimini. inqoii, Dmiman
. \ '' , ,
, Jesum Ckritium, et carnii euram ne fecerki tit d# . sidiriii. lllud induimiui pro iuduti etiis babetar.
Hoc enim sibi vull : Quando per regeneralionem
baptismi cum Cbrialo conjuocti, ol roembrum com, tuunis corporis Ecclesiao electi cui Hle capul qn*ia , admodum eam communioae exspectalomm induii
eelis, ita ei resurrcclionis cuio eo parlicipes fieri
, speralie, aequuoi eai vog quoque ea aeniire qiiae
* buic resnrrecliom conveniunt, i n qua mala qujo , { - que depouantur oportei. Ne lalta igilur perfici * - C mu8, qiwe aevuin illud non admiltei. Homiaee allo , - quilur hac in viia peccandi avidos, qua corpus
* \ Boelrum adbuc corruptioni sabjacel, et ea de
, causa permallis cupWUatibus agitatur. Jam supra
, adnolavimug carnem i n Scripiura gsppiug ugvrpari
. non ad designandam naiuram ipsam, aed nioriabV
, laiem a u l caduca quaeque. Idem igiltir et bic sigai * ficat illud carm eurant fecerilt* %JL dmderiU,
, non nalura vkleUcel; quasi d i c a t : Nolite inservire
, , cupidiiatibua veslris, ea agere studenies, ad q o
* hac in vila propter mortalitatem ferinmr. Carnie
, , igitur curam vocat studium de praesenlibus aoit de
malis, quae quidem bac in v i u quari poesant, i&
. fnturo autem aevo non ainplius. Unde illud oppo , suit Induimmi Dominum Jesuin ChriHum, quod
t
, imitalionem veirtura contiiulk>nis inneit. Noliie

*
ergo, ati, circa baec studere, ne praeseniis aevi c u , pidilalibvs inservialis, quibus aulla curo futura
.
conslilulione coutaiunio.
, , , ,

CAP. XIV.
. '.
V E E S . 7-9. Quid d i c o , i n q u i t , de manducaa
. '-'. , ,
; , tibus, et de non manducaatibus ? Non nobis vWI* , mos, nec nobie laorinur. Naro sive vivimas, e i
, , - vmrous; sive rooriraur, die ab ipso deAniio ejua
* morimur; boe i g i l u r ubique imendamus, qvoroad
, , Deo placeamus, cogiiaates quod give vivirous, givo
*
moriqour, ejug aumug. Deinda dejBonglran* hoo
u
867
TBEODORIMOPSUESTENI
propler creaiionem Unlum valere, sed etiam ,

propter ea quaj nobis caro faclus Cbrislus nuper ,
est largilus, addidil : In hoe enim Chritlus, et ca> , , .
lera. Recordemiui enhu, inquit, quod Cbrislus pro , ,
, , ,
obis morluus est, el mortuus resurrexit, et post
resurrectionem vivit, otnnia pro nobis coniinuo ,
viviftcans, ut ei nos rooriut resurrectionis parti- ,
ctpes Oamus, et vita fruamur. Uudique igitur ap- ,
,
parel nobis Cbristo inservienduiu esse, siquidera
vel niorientes ejus SUIIIUS, qui pro nobis roortuue ,
est, ut reeurganius; el viventes ei v i i a i n debemus, , *
,
qui nobis spem tribuit post mortera altera v i u
* .
Inieudi.
. ', '. ,
VERS. 1 0 , 1 1 . Hltid quidem quid judieai ad
, ,
eos qui ex Judasis, et illud quid tpernis ad eos qui
cx genlibus; neutris, inquil, neuirtira convenit, ^ * , , ,
cem cuique anle iributial Christi geslorum ralio
reddenda sit. Quod effaluni u l adbuc conflrinet, *
profert teslimonium : Scriptum est enim: Vito ego

dicit Dominus, et caetera. Quod ad confirmanda , , , .
qtise de Cbrislo dicta gunt leslinionium adhibeatur, " c e r i u u i ; iUuti autem notanduui, quod apud Isaiam /
(xi.v, 1 8 ) conlinuo legalur: Ego sum Dominui,ei ,
non eslultra; et (Ibid. 2 1 ) : Ego Deu$ non e$t , , , \
aliut absque me ju$iu$, talvaior, non e$i prwler me
ei caelera. Qusereudum igitur quomodo haec Apo- , ,
stolus ad Cbristura referat. Adversus ha3relicos,
qui Unigenitt divinilaleoi omni ralione minuere .
coiianiur, dices iorie quod seu Paulus ea velui de
Cbrislo habita usurpel, seu eade Palredicla a pro- g pbeia
de Domino
L. . a
\ inierpreietur,
itklAiimiAlaffiiM tanta
> aane
utrinque
VIMMA
&*
^
*
.. ^_
. ft
L
_W %
Uuigeailo divinitas tribuelur ac P a t r i ; nam non * alia profecto divinitas Filii, si de-Cbristo aeque ba- , beri poesunl, quaecunque de Patre fuere dicla. Haec

adversus haerelicoe proliteri possunl. VeriUs autem

sic se babet: illud neque de Patre neque de Filio ,
proprie dictuin, sed absolute de divina naiura re- ,
rum omnium precipua causa, ideoque Apostohig , .
illud ad Chrisluai refert, Hcet aeque Palri el Filio
conveniani, quagi nulla sit naiura inter utrumque ,
differeniia. Pariler prope ia Epistola d Hebraeos , '
( i , 12) illud : Tu aulem idem ipte e$, anni iui non ,
deficieni de Cbrislo interpretari videtur,

, ,
* , ,
, .
V E R S . 1 3 . Non ergo ampliu, ail, inncem judi- D
. \ , , cemus: boc quideiu in genere dictum e s l ; deiode *
eo* qui de gentibus praeprimig alloquiiur, quasi
,
eufficienter ad Judaeos dixisset. Noa vobis, ait, . ,
fideles veelri judicaodi sunt, cum omnes Ghristi
, ,
tribuaal maneal, ud hoc judicate magis ,
offtndiculunt [rairi scandaium. Nain cum apud
Rooiaoos nuniero praestantiores esseni et foriuna
.
'
qui de gentibus, multa agebaut ad detractaadoa
Judaeoa, coram tpsis ea manducantes a quibus illi
,
abftlioere maxime siodebant, Ua ut bis perturbati
, '
Judai a pietate saepius deficereal, aai sallem COD- ,
cilia tacra Degligerent.
, t
S70
\ ^ , \ '
.
. \ '. V E R S . U , 15. Postquam dixisset: melius est
nihil in perditionem fratris agere, et ab illis abborrere quibus a pietate averleretur, ne ipse videalur
,
, - ciborum rilue tueri, convenienter addit: Seio et
, confido, quia nihil commune per iptum, et catera.
* , xoiror Aplissime bac re instat ut eain confirmatiorem
' , , reddat, et addeado per ip$um enunlialioaem cer , tiorem afficit, quasi sufficial Cbristus ad omnia
inundanda. Immunduai igilur nihil, inquil, eorum
, quae manducentur, nisi quis forte rationis inlirnii . ' tate talia de cibis senlial. Mullura abest igiiur ut
, ciboruro observationem defendam. Quid autem ad jecil ? Si autem propter cibum fraler tuus contrista. - iur, jam non secundum charitatem ambulas. Noli,
. ; ail, propter cibura fralrem conirislare, cum cbari , u t e vel a majoribus abslinendum.
' * , , ^
V E R S . 17. Eorura quoque derideoda stultilia

. t f . "
qui putanl nobis etiaio post resurreclionem niandu ,
, - candum et bibendum e&se; nam omoino aliena a
. Pauli senlentia cogitant, non in csca et potu re - gnum Dei esse asserentis.
.
V E R S . 2 2 , 2 3 . Bea{ut inquil, non judicat
. \*. , ,
*$
in eo quod probal. Sentenliam expriaiit
.
, nan eis tanlum necessariam, sed ei omnibus qui . cunque aliquid eorum agere voluerint quae ad
, , , pcrfeclionetn perducunt. Ego enim, aii, illum bea- '
* - tissimum exlsiimo, qui quando aliquid propter
, , Q perfectionem et virtulem perficere decreveril, oprri
* quidem instat, sed se non propterea eis praslarc
, pulat qui idem non aguot. Nam pulchrum absque
, ulla arroganlia virtutem peragere, neque seipsuju
, - proplerea nimis extollendo, si quidquid I t o n e s K m u n
. desiderio fecerit, neque alios despiciendo qui non
" iisdero inservierinl. Iloc quidem ab Apostolo i n
, geaere dictum est, non de prasentibus ianttim, scd
. dc re quacuoque quaro observeraue digna. Rursus
deiode ad argutnentum redit: Qui auiem dhcemil
, manducaverit, damnatui e$t, quia non fide:
, . auum quod non fide, peccalum ett. Qui
* , , discernil non de f r a l r e : nara qui propter fidem,
ait, simpliciler et indiscriminatim accipil quaecun , que proferualar, optime manducat; qui autem a
- D fraire diasenlit, et propterea et cum Invidia in eum
, manducai, offendit, cibum poiius occasioneni fa| * ciens proximi lacessendi. Qui eoim illud non pro , pler fidem et indiscriminatim agere videiur, sed
invidia polius in illum ; quod autem non simpliciter
, ' , flt et cum fide, sed ad proximuia lacessendiua, saue
.
peccatum.
. '
CAP. XV.
. '. ,
V E R S . 1. Hoc rursus ad eos qui de genlibus,
quod propter legales rilo eoa obtrectabant qui ex
. , , , JudaeU. Vos ergo, inquit, finniores, infirmitates
,
illorum euslinealis oportet, illosque sufferaiis q,ui
%
871
THEO0OR1 MOPSUESTENl
a pristina sententia recedere neqoeunl. FtoIIle ve-

elra tantum cogiiare, nani hoc esset vobis placere ;
melius aulem el ea quae fralris sunt cogitare, ut
ille quoque proflciat; atque u l exeaiplo eos ad boc
borlelur, addit quae infra.
,
,
, ,
.
. '. (1)
V E R S . 5. Dicit enim : Deus VODIS omnem patienliam el omne solalium largietur, ila ut in i o - , vicem consentienles fldei in Christum adhaereamus,
atque ila unanimi ore Deum Patrem celebremus. ,
Haec auifm exborlaiio per speciem precalionis; . "
nam quales eos esse vult, tales oplat ut sint.
,
Deinde redil unde diverterat
.
. *. *, , V E R S . 7. Qno infirmiores potius suscipere
velitis, inquit, cogitate quod et vos a pielale alie- ,
* Cbrislas in suos suscepit ut a Dco futuram
gloriam consequamini. Deinde, qnando roullom
' sermonem ad-eos quide genlibus fecerat, firmiores .
eos vocans, et fldem illorum laudans circa ciborum ,
naluram, ne videatur Judscos ipsos tanquam indi- ,
gnos deirectare, addit quae sequunlur

, .
B
V E R S . 8. Praedicla omnia, inquit, protuli ad

. '. , , carpendos eos qui posl adventuin Cbrisii, legum
observationetn relinere volunt; aam absurdum

existiraavi, cunctis a Christo perfeclis, ad iila re- ,
meari. Nihil aulem ad incusandara legem dixi.
contra omnia itla mirabilia putavi et magna,
ignorans illa a Deo fuisse constilula, qui ^ " noa
Abraham cum eligeret permulta ei pollicilus est, se ,
generis curam geslurum, et per foedus cuai eo ae ,
genere ipsius ictum cunctas gentes benedictionibus
suis, repleluruin, i u ut omnes Deum rerum ora- ,
niura creatorem agnoscant, et palremsuum babeaat *
Abrabam, plurimi facientes euam cum semine ejas ,
cogualionem. Perllciendaj igitur erant promiseiones , ad Abraham facia3 de benedicliooibus divinis per ,
ipsura et semen ejus a cunciis genlibus obtinendis. .
Cum autem plerique Judxorum Dej cura digna
noa egeruut, et Dei promissiones propter illorucn '
maliliam impleri nequiveruut, Cbristus ex eis se- *
cuadum carnem ortus, tfrcumcisionera suscipere
suslinuit, licet juxia caeteros Judaeos nibil ea indi ,
geret, qui propier suaro demeiuiam in carae aua ,
necessario morum crimen ferunt. Qui enim Gbri-
etus externis indigeret qui sua de senlenlia pro- , ,
rajssa coniirmavit, el legis voluntatem complevii ? ,

Ast boc eiiam sustulit, u l signum haberet foederis

cum patriarcha facti, atque ila quando omnes

Cbristum crediderint ex geoere Abrabam ortiun,
appareret cuai cognatione secunduro naturaia
; ,
eignum et promissiones Abrabam datae vere et firmi
ter perfecte ordirenlur, genlibus in Christuui
, ,
eemen ejus credentibus, ac simul Abrabam pater
,
vocaretur, et pradiciionura coniirmarelur veriiag,
omnibus per eocieiatem cum Olio Abrabam divina
( 1 ) Spfc, .
75
1N7EPIST0LAM AD ROMANOS.
874
, bona consectilis. Susccpit, ait, Cbrislus circumcisionem, velut minister factas promissionum hoc
, (1)
signo datarum, ita u l Dei appareret veritae,
,
perficerciur sic promissto ad patres ejue facla.
,
Judaei igitur quando a lege ad Cliristum transeual,

a bonis ad meliora feruntur ; qui aulem de genli ,
. , , , bus crediint, Dei benigniiate isla consequanlur.
< Hac igitur dieit ad ea commendanda quae jnxta
, legem, ut oslendat quo paclo gentiles et Judsei iuter
, se differant, ne praedictts legem dotreciare videaiur.
. Merito auiem rursus stabilii Judaeis non esee car
, gcntee incusarenl, tanqoam adoptatas.
,
' .
, (2) *
.
. '-\ , Y E R S . 9-12. Ha?c testimonia proferl ut probet
- semper vel apud prophetas gentes describi lanquam
pielaiis disciplina dignas, dumiuodo eam volue , ,
r i n t ; siquidem i n conspeciu eorum gratias agere
' , diciiur prophela, et cum plebe Dei lseiari jubenlur
et Deum bjmnis celebrare.
.
Y E R S . 15. Attdacius autem, ait, icripsi ex
. \ , ,
4* , , () parte. Recte dicit parte, ne illud omnino de
, seipso aeserere videalur, aique iia suam doctrinam
, everiat, nam profeclo auUana sibi fidem proroere , tur, s* omnino audacius ad immodica labilur. Nunc
auiem illud ex parie addens, ostendit quani neces
saria sua ait doctriaa, elj causara aperle declarat
de qua se audacius scripsisse fatctur; nam non eos
, *
[], - ^ nova docens, aed Pelri doctfiaam ia mentes revo, . cat. Quam necesearia res Xuerit prebet illud Tan , , quatn vobis in memoriam rednceus. Uecie in memo. ,. , , riamreducens; illaenim, ioquit, taramiiabiUa esae
, exisiimo et conGdo, ut non ea docere profltear,
, ' - sed io merooriam vobig reducere quae didicisiis. Et
' * declarans quod hoc agere sibi Hcebat, addit:
, propier graliam qum data e$t mihi Deo, et caelera.
, . Graliaia Dei, ait, conaecvlu^ sum, ut Cbrisio roi , , - nUirarero, ubique bomiiUbua prgedicane magnitu , - dinem eorum qua3 per Christura nobis conligerunt,
* ut illi quoque credealea, etgraliam Spirtuts adepti,
, futura bona sorliaaiur. Quod igiitif apud vos ten11 , - lans doceudos vos snecepi, non novam doctriaam
. - ^ profes&us, nec a Petre noadtun prsedicalAm, aed
, vos ad memoriam praediclorum revoco.
, ,
.
. '. , ,
,
,

.
(iy Spic, , qua; . mulanda censui. Ca?ierum senteiuia anacolulho aQecta esl. Cf.
\. .
PATROL.
GR.
L X V I .
V E R S . 22. Propter quod, ait, impediebar venire

ad vos, quod vobis Deus idoneum pielatis magistrum miserat, me autcm caetcrorum neceasilatibus
inservire volebat.
(2) Spic. .
(5) Spic. . abe&t.
28
875
THEODORl
MOPSUESTENl
V E H S . 24. Hiud parte dicit, quasi eos ile-

runi invisciil, quando noa semel lanlum Romam
veiril beatus Paulus.
V E R S . 28. Et obsignavero ei$ (ructum hunc
quasi dicai, complevero, boc csl allulero el dedero.
Nam eliam ei danliuro mente perfeclus fueril fructue, usu imperfeclus erai, cum i i illura nondum
acceperaut quorum causa dilus fuerat. Mirabilis
profecto beati Pauli praescienlia, tam accurale
rescribcntis se ad eos veiiluruni, ei dcinde i n
llispaniam profecturuni, et boc non semel futurum
dectarans, per illud ex parie rem innuens. Quae
aiitein infra, mirabiiiora eliani.
9
87$
. '. - ( t ) \
,
.
. '. , , ,
, *
,
, .

,
, ' ,
,

.
Y E R S . 29. * Aperte declarat se neque ignorare

. '.
quo inodo ad eos venlurus eral, hoc est caplivum *
se ex Judsea Romam pro pietale deduccndum esse. Jjv (2)
Quod non, modicum documenlura scicnliae qua
' \
fulura presciebat.
,
.
V E R S . 35. Praedictis miseriis quibus agitandus
. '.
cral, aptissime eos obsecrat ut eum oralionibus ,
adjuvent, ideoque oplat ut semper pace fruantiir, , declarans se, licet ipse pro aliis tanla sufferat, ,
optare ut cacteri cum suuima quietc pietatem pro- ,
fileanlur.
.
CAP. X V I .
. IC7AA'.
V E R S . 10. Non alius videtur bic ab illo quem
. '. \
beatus Lucas in Actibus commendal, tanquani v i - , * ram eloquentem , et ex Scripturis sacrU Judaeos
\
^ ^
confulaniem.
nf,.i
*mm
.
V E R S . 18. lllud benedictiones pro laudes et
. '. ,
adulationes quibus mullos seducebant. Illos auteni
,
iirêndil qui ex Judacis, qui fideles el gentibus cre- - * dentes ubique circumveniebant ut eos ad observa- ,
tionem riluum legalium adbortarentur. Quos suffi- , ctenter confulal dicendo : Dumino nostro Je$u ,
Chritto non $erviunt, sed suo venlri, quando n i l , ,
intentatum relinquunl ut alios seducendo ventreia
suum compleanl. Declarai etiam el hic quod plu- .
rirai Pelri docirinam facit, cum per oronia illis ,
retincnda s i l , et ab eis declinandum qui praeter ' ,
fcanc doctrinam aliquid docere lenlarenlur.
* 1
.
V E R S . 25. OEconomum eivitali$ vocai quacsto. \
rem cui munus demandatum erat de viclu compa
rando ab externis priiicipibus ad instruendam

civilatem. Qai absque dubio unus erat eorum qui ,
in Cbristura credeaaau.
D
l l ) Cf. sclrfttr*
fcsf^
c. Cram. p. 510.
(2) Spic, .
77
)N EPFSTOLAM 1 AD CORiNTHIOS.
THEODORI
IN
EPISTOLAM
PAULI
AD
878
MOPSUESTENI
CORINTHIOS
COMMENTARH
FRAGMENTA
().
. '.
CAP. I .
. \ (2)
V E R S . 13. Hoc esi, partim quidam Cbrislum
, , ,
sortiii sunt, alii alios; hi quidem Cepham, illi
, - Apollo, qui dicitur primus fuisse Gotfnlbiorum
.
cpiscopus.
. *. *0 () V E R S . 17. Non evaciiata est Salvatoris crux,
, , * quia non pedeslri oraiione, sed ipsa sua v i vene " - rabilis est et amabilis. Attamen stnllitia roputatur
,
aptid eos qui verhatem ignorant, quia orationis
, cultu caret, quo ipsomm serrnones omaritur. Illi
* ( 4 ) '
aulem roendacia oraiionis olegantiis illuslraifl,
,
haud dissimiles ab eis qui veucnum raelle tempe' *
r a n l ; sed pradicalores divinarum doclrinarum
, veriiaiem nudani proponunl el omni ornamenlo
- aermonis desiiiutam.
.
. '- (5)
TERS. 22-26. Quasi dicat, adversus omnes
& pietatis inimicos crucera Ghrisli defendimus. Talia
. autcra de cruce explanans a i l : Juda?is ignomiaia
; ,
kabeiur, Greccis slultitia; noe auiem credimus v i r , ,
Uitem illam esse et sapientiam Dei, magniludinis
, * eoriMii quae per cruccm perfecta aunt ieque conecti; virimein aulem Dei ei sapteiiliam dicuni, non
,
dmnitalem Unigeuili, sed ipsam de cruce prapdi, cationeni el velut rei naturam declarare inlendentes. Et coufulabat, aiunt, Arii el Eutioraft

. , , sectatores qui ntale exinde probare conali sunl gapienliani vocari Deuin Verbum. Hinc enim et ex

proverbiorum vocibus blaspbemias praeparanl.

^ Divus atilcm Aposlolus primum probavit, quam
infirroa sit naluralis inlelligenlia, et quam falui
(6).
sint qui d&ea superbiunl, et boc quidcm, rcbus
, *
1
(1) iheodorns Epislolas Pauli ad Corinlliios

Ebcdiesulesie rogaln Thcodoii cnarravit. Fragmenta
inlerprelalionis Epislokc prioris iuveniraus in I .
Caten<B in S. Pauli Epp. ad Corinthios. Ad fidem
codd. m*s. ed. J. 4. Cramer. Oxon. 1841, 8. Edilor
codice Reg. Paris. 2-27 usus esi, qui comroenlariiiiii
in 1 ad Cor. Ep. continet aulcbac inedilam. Codex
est cliariaceus el saw. xvi csse exaralus videlur.
Haic fragnicnla Tlieodoro tribuunlur, qui quin
Alupsuesienus sit dubilari nequit. Sed ut in alias
caienas aic in banc quoque hic illic errores irrepserunl. Nam animadversiones ad. . .
Xp. , 13, ad VIII, 2 ; ix, 5; x u , 3, in cal. p. 18,
156, 1157, 226, esse d i cuntur, sed verba qttidem sunt Tbeodoreli. Uem
p. 342 ( . ), verba sunt Chrysosiomi. Vid. homil. 4 t in Ep. I ad Cor.; el p.466
( vid. etiatn cai. OEcum. et
Areibse supra laud.. p. 463). Tbeodoreti (vid. ej.
Opp. ed Hal., UI, p. 249). Deinde adnoiaitones Theodoreli p. 222, 246,248, 329, falso Theodoro I r i buuntur. Coulra umnin, (JUIC Tbeodorelo ascribuntur gcnuina sunt; ceric ejus conimenlario
in 1 Ep. ad.Cor. pluros observaiioncs friistra qua?

sivi. Vid. p. 2, (
.) 7,10 ( .
. 1 6 , 108 ( . 252,
300 ( . 312, 343 (
.) Itac si noii omtiia, ex parle latnen
Throdorea esee liccl conjicrre.
(2)Hocscbolion assigualur in cod. Roe 16 (cal.Cram.
p.!77)et in cat. OEcuui. el Ar. laud.p. 386 ., in
cat. Cr. p. 16, Tbendorcio, sed in hoc non repcri.Gat.
Gr. . . Verum
quae in cat. Cram. . 478 ex eodem cod. Roc 16 afftfrunlureeosunlTheodoreti.V.Opp.ed. Hal.lll, p.i42.
(3) C. Cram. p. 18.
(4) . V. Matlbiae usf. ariech. Crammat.
ed. , I , p . 150.
(5) C. Cram. p. 28.
(6) V. ... catenai
scriplor ex Theodoreio desumpsit, nisi quod verborum slructionem paulo immutavit, et . .
. ex Theodoro crftdo adjecit. Non unum
solum intcrprclem ejus animo obversatum esse verba
indicavil. 1n scq.etiam v. cxcerpendis magna
liberlale versatus est.
880
TUEODOIU MOPSUESTEM
879
rile examinalis ut arroganllam lollal eorum qui , (1) \

propterea primas tenere et caeieris dominari volue \ r i n i . jProbala igilur vanilafc eorum qui ea de re
glorianlur, ila u i pro bono reputent ab ea vocari, , *
(2), leriiamprobalionem adit exbortaloriam, nempe a
* , \
seinetipsis.
, '
.
VERS. 26. Quasi dicat, In vobis secundum banc
. *. (3)
viiam.
.
CAP. I I .
VERS. 12. Mundum cnim vocai omnem creaturam, u t i alibi (iv, 9) dixit : Spectaculum (acti
tumus tnundo et angelis et hominibus.
YERS 13. Quasi d i c a t : per spiritus argumen
ta spirilus doclrinam confirmamus. Nam comparo*- ^
u% noii p r o conferentes dicit, sed pro demoDstranle*. Hic comparare sigaiGcai deroonstrare per
laetaphoram ab eU desumptam q u a coaiparattOBe
denoBsirationero probaliorem efficiuai.
. IV.
*. (4)
, , ~
.
. *. (5)
, ^ \ , , * ,,
"

.
CAP. I I L
V E I S . Praealaniissiioa documeata non tolvaaAir cum bac vila, sed roajori etiam luce splendebunt operibustuncprobaia.Uui igiiur haec docet,ait,
qiMB tunc magis etiam permancre poterunt, qnando
Dominus apparebit, pro bis omaiao meroedem
accipiet. Qai aulem contraria docel, ait, bac i n
vita forte sufflcere poierit, evaneecet auiem oronino lempore quo cuacta perflciencar. Ille non tolam
meroedom labonim easceplonim bio percipiet,qtiam
sibi promerilus eet provirlule laborans, sedeiaHa
de cauea salvus erit, qua etiam salvari poluisset,
ignis probaiione purgatus, quae pro malis operibus
ol wbeanda ; hoc enim dicit, $ic tamen qua$i per
igtum.
. .
. *. (6)
,
\ . *
, \, & \ ,
,
* ,
, , *
CAP. I V .
,
,
, \
,
,
* ,
.
'.
Y E R S . 12,13. Qui cnim in tanlis inalig uttlla
. % *. (7)
externa consolaiione levatur, sed sumoio cum l a -
bore sibi victum quotidianum comparat, inlotera-
blli premitur miseriarum pondere. Maleduimur, tt
. , ,
benedicimut; pertecmlionet patimur, ei $uttinemu$; , btasphemamur, obteeramui. Maledicla vocat con- ^ ,
tumelias quibua afficitur, blasphemias autem q u x
,
a b advereariis ad incusandam viiam i n noe profe , , ,
r u n l u r ; unde primura benedicitnus diclt, hoc est , ,
oramus pro iajuriU, el deinde ooiecramtu, boc eel , , biande cum increpantibae conversamur, obaecraiH
, .
tes eos ne nog calumnientur.
Yox ' per meUphoram dicla esi de eis
, , (8)
(1) Stepbani Thct. Cr. L ed. Loml. (5) C. O a m . . 45. V. videtur esse conlendere, , Bud.
, qaae pnemilltt cat.. Tbeodoreli sant. ib.
sedl. non proferena. Epipb. 1, 960. > scripsi ad sentenliani certe verissime.Gram.^
(2) V. ... . vidcnlur deKenda eese.
. God., .
- (3) C. Cram. p. 30. . i b .
(6) C.Grain. p. 61
Qtia3 adduniur TlieodoreTi stint. In Tbeodoreio
(7) G. Cram. p. 83.
8 c r i b 0 e x hac cal., .
t$) Gat. Cram. : . ^ .
(4) C. Graiu. . 45.
861
IN EN&TOLAM 1 AD COHINTHIOS.
qui coeoa confecla mensas abslergunl c l vclut

# .
frusia superflua dejiciuul.
. '
CAP. V.
'. (1)
V E E S . 5. Exorat eos memoria Christi, ut ne
, gratia }n eum neglecta munere fimgantur et
, islum hominem Satance tradant in interitum carnis,
, Ira nt tpirilut talvui til in die Domini uostri Jetu
, . Christi. Tradere Satanae dicil, non quasi ipse lioc
, dcfinial, sed quod homo ex Ecclcsia rejeclue, u l , ' pole a Peo alienus faclus, imperio Saianae subji citur. Ipaa eaim poana rejeciio ex Ecclesia, boc
* * autem factoillud ainml accidebat. Aposlolu autem
, non poenaiu memorat sed qua poslea evenlura
* erant, quo vehcmentius terreal. Rejicicndura esso
\ (2/ , dicit eum, uou ut omnino alienelur, sed u l peccaU
. , sui conscius, pcenitentia se bac ia vila aflligal, ideo , * (3) que ftUuranisalulem adipisci merealur. Interitum
, \ carnh vocal corporis afiliclaiiones per pmnilcnliani
,
his in lerris acceptas. E l cum resurreciio iio*ira
. virtute spirilus pcrucienda, aaepius resurrecikmca
ct iininortalilatem, spiritum commendando, sigai . \ ficat : ila i n Epielula ad Romauos : autem in
,
carne non eittt, $ed in tpiritu (Rom. , 0 ) ; quasi
\ \ dicat : a mortis imperio liberaii i n spe imraorlali ' talis constituti esfcis.
, , ,
, .
.'. ()
* ,
, *
- Q
* \ ,

. CJV
V E X S . 8. Apte posl precepla nunc iiiduciionem eliam adbibel. Nam vehil prsseas cara praesenlibus conversatur, et a i l : Qui iittima cum malo
socielale conjungitur nccessario labentibue annie
ab eo inQcilur; atque^ argumente iusiaus, re meuioraia, bortalur eot.
CAP.
VI.
. ', *. (5)

\ ,
; "
,
* , *
, (6),
\
* -
V E R 3 . 1,2. Quaeres forte quare in Episiola ad

Roinauos ( x m , 1) omnes poleslales a Deo esee dtcat, e l suwurie eas laudibus exlollai, bic aulem
intquo* in geaerc nominet? Quia tuncad Romanos
de oQiciis complendis disserit, dicit mvnera omnia
Daijussu opiime conslitula esse p t r ipsa, judicaas
ea a fine ad qoem ordinala s u n t ; hic autem l i U ganies alloquitur, quia fralres more c l opibua et
poleslale conterere conanlur. Nam istis destimii
pauperes, non facile jura lueri possunl. Iniquo*
, - D voeavil eos ab islororo mente, qeaai 4ical : ad
. *
eoe confugitis, apud quos iiiiqaitatem vestram i u
, \ * pauperem multis velare possitis : unde et recie
* * dicit Audet. Xetcilu tancli mundum judi * \ , ..
cakuni? Yos, mquit, cos respuitis qttoram virlue

;
oiuneui mandom judieabU, non per pcobaUonem,
, \, , sed per con.parationem.
, ,
.
(1) C. Cram. 92.
(2) Locov. in cal. Icgitur .
I3>at., .
U) C. Cram. p. 95.
(5) C. Cram.p. 101.
V . . ego adjcck ib. Cat. : .
885
884
' ( t ) ,
2,3. qutbus omnis mutidus judicalur,
. ', *
ii dt diviiiis pronunliare non poterunt? Animum
auiem prxserlim pcrmovet illud tn vobi$ comple- ; /
\ ,
clens simul cos qui respuunt, quasi semclipsos
repudiarent ftdeles repudiaado. Ut reai augeat
adjicit : Nescilis quoniam angelot judicabimus?
.
Nam lioc qtiasi majus addil. Mundi igilur opponit ;
minima judicia, velut indigna quae cuni co confe- .
ranlur, ct aitgelis sacularia, quia illi ab hoc raculo ),
alieni.
. -
,
.
V E R S . 4, 5. Sttcularia igitur judicia si habne. *, '. (2)
rilis : nttm contemplibiles eos qui sunl in Ecclesia
, ,
consliluilis ad judicahdum ? Nc cis pracipere v i - .
deatur ut vere humillimum quemque exquirant, el
lales pro judicibus conslituant, a d d i t : Ad vere ,
cundiam vestram dico. Qui aulem judices eligendi, , , , .
addit.
, .
V E R S . 11. IIoc cnim dicit : Licct ista olira
. '. (3) , ,
cgeriiis, aunc sanctificaiionem adepli communione ,
cum Spiritu propter fidcm i n Christum, illa sum- ,
.
mo siudio eflfugialis oportet.
V E R S . 12. At diccs forle, a i l : Omnia miki
. '. ' , ,
iicent. Deinde adjicit : Sed non omnia* expediunt, * '
concedens omnia licere, sed non omnibus liceniia ,
ulendum. Nam cum non omnia expediunt, ma-
, ' ,
nifestuin ea non omnibus peragenda, sed tanlum
quibus prosunt. Deinde antilbesim resumeas, ali- . ,
ier eam proponil : Omnia mihi licent, $ed ego $ub Q , *
nullius redigar potestate. Video enim, ait, ne liber . ,
tatcin quidem salvam et incolumem remansurain, , ,
ai omaia siinplicitcr aggrediar, non illis ad utilita- ,
tem meam usus; ila nec concesso hoc omnia licc-
re, non omnia facienda erunt. Sic detnonslrat etiam
neque omnia licere, sed quaecuuque nulla lege (4) . ,
prohibentur; declarans per comparalionem q u - ' ,
,
dam in nobis, qusedam vero non i n iiobis.
.
Vsas. 14. Noli pulare qttod corpus morie sal. \ ()
valur. Qui eaim Christuin susciiavil, nos quoquc
euscilabit onrnino. Nam quemadmodum mandu- . "
candi facultaleiit dedil, cum venter ad hoc crea-
tus sit et olim deslruatur, ita fornicandi facultatem , negavit, cura corpus non ad hoc faclum s i l el D
posl resurrectionera restiiuendum.

.
VERS. 15. Membra Cbristi nos omnes quicun. '. (6) ,
que per Spiritus rcgeneralionem ipsi appositi su-
inus specum eo simul resurgeiidi.

.
VEWJ. 18.Gaetera peccaia, ait, videntur alia
. \ (7) , ,
corpora lxdcrc; hoc aulem pras omnibus ipsum
,
peccalorem laedunl; ipse enim suum corpus i n *
quinat.
.
VF.RS.
(1
(5>
(ij
C. Cram. . 102.
C. Cram. . 104.
C. Cram. . 108.
Cat., .
5) C. Cram. . 211.
(6) C.Ciam. . 112.
(7) C.Craiu. . 113.
EPISTOLAN I AD (JOlllNTHIOS,
. z v
886
. CAP. V I I .
. '. , (1) ,
VERS. 5. lncontinenliam dicit, non lasciviam;
- qui auiem sui impolens, ad fornicationeno dela.
bitur.
.'. (2) ,
VERS. 8. Opus dicit non propria de senlenlia
*
susceplum, sed divina gratia absque dubio per (),
fecium. Nam ea peragere, quae nature repugnant,
, "
lion nosirae virluli, sed natune auciori competit.
, , , , Sic eiiam Dominus : Non omnes, iiiquit, capiunt
' 7 ,
verbum istud, sed quibus datnm est (Matlh. xix,
.
I I ) . Ipse rem donum etgraiiam vocat.
. \ (4) V E R S . 14. Quantum in nobis esl ccrium quod
(5).
direcia volnntas poleril sancta csse.
. ?. (6) VERS. 17. Absurdum esset cogitare eadero a
,
pietale avertere, quae prius non probibueraitt quin
pov ad Ddem vocarentur. Hoc enim indical illud
, * vocMvii. Quam necessariuin s i l praecepluin declaral
, - illud, et $ic in omnibut Ecclesiit doceo.
.
VERS. 18. Ablata caro profeclo restitui nequit.
. *. (7)
* Attamen beatus Epipbaotus Cyprius hoc fleri posse
,
asserait. Scripia ejus adeas, si qaomodo haec fa ' cienda essenl scire libuerit,
(8).
VEBS. 25. Manifestum eum bac de re con. '. (9) \ \ saleniibus respondere * utrumque ab eo omnino
[],
scisciiantibus, si conjugum aller ab allero absfci ,
aere debeat,et si in pristinis moribus iis permauen ,
. "' , dum, qui matrimoaio carenl. Quando igitur dicil de
, virginibut boc de virgtnitale interprelaberis, etsi, ^ n i l i a hacde re lum ad viros, tum ad raulieres referes.
.
VERS. 29. Interpoeitis quae in geuere monet,
. *. (10) ,
, , ad 8uum argumenlum redit explicans illa Propur
/ , , inslantem nece$$itatem et tribulalionem carnis /iabebunt.
.
VERS. 37. Recte posuil illud Non ne. \ (11) , J/
' (12) cessitatem. Fit eniin stepius ut quis j a m sponsalia
, ' pignora acceperit,!'ideoque ad iradendam filiam cogatur; accidit eiiam cum domesticus suam servarc
* , velit, non possit autem quia dominus eam nabere
juRserit.
.
. \
. \ (15)
,
'
.
. '.
. *-'. (14)
, -
^
(1) G. Cram. p. 123.
(2) G.Gram. p. 124. ib. Forl. leg., .
(5) Post v. alp. aliquid videiur cxcidissc. Adde
vel sitnile quid.
U) C. Gram. p. 134.
(5) Adduntur nommlla, qua Tbcodorcli sunt.
(6) C. Cram. p. 135.
(7) C.Cram. p. 141.
( 8 ) Cf. Pbotiura ac dc rc iu cat. p. 139 dbserca-
CAP. I X .
VERS. 20. Sub Uge dicit eos qui apud Judaeos
proselyli, Infirmot auiem qui de Judaei&crediderunt,
scd adhuc propler rationis iiiQriniiatera legalibus
ritibus inserviunt.
CAP. X .
VERS. %-5. SpirilaUm vocat et ewam et polum,
quia Spirilus ulrumque per Moysem juxta toeffabilem suam virlulem proDUDliaviL Ita eliam spirita-
teni. Caelerum Tbeodorum credo priora lantem v.

scripsisse, posteriora ( .) catenai aucioreui
adjecisse.
(9) G. Craro. p. 144.
(10) G. Grain. p. 15C
(11) C. Crara. p. 152. f Itt
(12) Cal.,xivou;.
(13; G. Gram. p. 180.
(14) G. Cram. p. 18
887
THEODORl MOPSPESTENl
lem vocavii petram, quasi Spiritus virlute aquas *

,
, ,
,
. ,
ijv ,
, ,
,
.
. *. (1) Vras. . Hcec autem tn figura facta *unl noIri, non quod ideo illi muleiaii sinl; qui enini hoc , , (
iieri possei ? ted quia ea illorura %ors qu;n nos velut ; ) ' *
.
flgura erudial.
. *. (2) ,
V E R S . 12. Omittil juxta senleniiam vocein wo.
Irnm.
V E R S . 15. Ecce enim, ait, noa calamitales, non . ', (5), , necessitatcs praeter hamana eustulistis, q*iae bo- , , (4)
mini cuique subeunda, in delubro propter benigni- , tatera excipit eos coavivio Deus, et de praesentibus , ,
,
commodis tantam InflaminL
(5).
. \ (0)
V E R S . 22.jEmulari dicitor qui de duobus nunc
tinum nunc alierum miratur, ut ulrumque ad be- . ,
jievolenitain sibi conciliet. Hoc aiilem nou tentabit *
debilior in forttores; nam forlior indignareiur si
alium cerneret a debiliore cultum. Sed decet eoa , (
qui certa ralione prasiant; inferiores enim su- ; )
peiiontm favorera affectanj^ eoqoe frasirali aegre *

fenmt.
, .
profundentem, et comequentem eos quia ubique per
desertuin eos fluvius aquae sequebatur, i i a ut vel
in locis aridissimie nunquam potu carereni. Illud
autem Pelra erat Christus, quasi dicat: hoc illis
crat pelra, quod nobls Cbristus, cujus sanguinem
1109 fideles bibimus, spiritualiier in mysteriis iransmutatum.
. '.
CAP XS.
. \ (7) ,
, ,

, *

-
, ,
* ,
,
. , ,
, *
.
. . (8)
V E R S . 7. Demonstrat illud et pietatis el naD
turae et creationis legibus repugnare.
.
V E R S . 18, Prae omnibus, ait, vobisHlud expro. \ (9)
bro. Nam vox primum idem ac prce omnibns sonat
, *
uti etiam in Epistola nd Romanos: Primum quidem
, ',
quia credita tunl illit eloqnia Dei (Hom. t n , 2). , .
V E R S . 20. Dominicam vocal coenam et a tem. *. (10)
pore et a loco, qiiia illam ia die Dominica ct iu con , * '
veaitis loco manducare solebant.
'
,
3. Hoc inienait dicere, quod a Christo
ad Deum transimus, a quo ipse est, et a viro ad
Cbristum. Nam ex illo sumus juxta posteriorem
nostram subsisientiam, qua simul cum eo resurgentes imtnortales erimus, Spiritus gratiam una in
eo adepti. Passibifcs dum eramus, caput habebainiLS Adam, ex quo orli sumus; sed impassibiles
facli caput habemus Christum, qui nos impassibiles
eflecit. Sirailiter dicil a inulicre achvirum, quia ipsa
de viro iacta est.
VERS.
(!) C. Cram. p.189.

(2) C. Cram.p. 190.
(3) C. Craai. p. 191.
(4) Cai., . Ib. V. in cat. non cxelat
'5; Lal.,
(6) C. Cram.p. 195.

(7) C. Crata. . 26.
(8) C.Cram. . 2 l l .
(9) G. Cram. . 214.
( 1 ) & Cram.p. 216.
*89
89
EPISTOLAM I AD CORINTIIOS.
. *. , , (1) Kvplov,
, ,

' (2) .
. '. , (3),
,
, * ,
', , , ,

.
23. Ego aceepi Domino, quasi dicat.

accepi ipsum Dominum sic faciendum iradidisse;
non eaim aderat quando hoe ille diecipulis tradebat.
V B R S . 28. Probel, a i l , suam mentem quisque,
quid de mysleriis sentiat, et lunc ilal eorum particeps. Nam Seip$um pro]menlcm suam dicit i n genere opioionem de inysleriis intendens.
. *. (4)
,
, , ,

, , '

, re; ,
,
.
*
,

(5) ,
, .
V E R S . 34. Quidam pradictorum seneum male

capientes, existimant Apostoli menti reepondere,
si rarissime mysteriorum participes fiunt. A l nolar.dum eis erat, si non communicandum nisi omnino a peccato purgatie, primoquod homini impoe-
VEas.
sibile oninino a peccalo purgari; secundo qnod etiaro

hoc possibile esset, nobie de ipsis talia non fuisset
praesumeudum, ei quid significabit illud Quotie*cunque manducabitii? Hani declaral boe quam frequenter facienda sit comrounio, sicut et conveutus,
et lex illa Ecclesiae dat ut seoiper mysteria perliciantur. Sanclum quidem si a mysteriis abslincanl
qui se maximis et gravissimig delictis inquinant, de
quibud eliam Aposioloe (/ Cor. v i , 9, 10) aperie
pronunliavit eos regoum non 6886 conseculuroa.
Abistiusce modi homimbusabelinendum.dum peccalis 8uis inserviunt. Caateri autem oporlel pro v i ribus effugiaat, quae hominee xaepe quolidianis
deliclis, sffipissimo nalunra inGrmitata peccare so , - n lent. Nam virtulie studio et quolidiana viiae cura
,
minuuntur in dies isti lapsug. Qui aulera sic l a , btinlur non se mysteriis privent, sed majori cum
* , timore ea adeant, illorum maguitudinem conside ranles, et spe bona suscipicnles, quia boccemodo
* (6) et remissionem delictorum contingemus, si a inalo
, pro viribus r6cesserimus,bonaqae alia non neglaxe , rimus/trao et Spirilus auxilium quo viiam nosiram
, ' facilius insliluamus. Qu enim vobis per mortem
, - suam Chrislus promeruit, eadem per mortis ejw
, (7) coinmemorationem repetenda, ita ut asserere non
, dubilem, quod si quis vel gravissima deliquerit, sed
a malo recedere et virtuli 86 Iradere decreverit,
* meres suos ad Cbrisli praecepta informans, mysie (8) , riorum parliceps flat, certus se omnium remissio - D nem adepturum; nec unquam speratis frustrabitur.
, , (9), &
, *
, (10)
, .
. \
. '. (11),
CAP. X I I .
VERS.
1. Quasi dicat, volo vos et spiritualiuui
graiiarum ordinem scire, ideoque nonaulla de iiis
prpferam.
(1) C. Crani. . 218.

(2) Cal., .
(3) C. Cram. . 219
(4) C . Cram. . 221.
(5) Cal., .
(6) Cat. .
1
7) Cat., ' avêt mox, .

8 ) Cat., .
9) Cat., .
10) V. vel aliquod sltnilc in codico c i it.
(11) C. Cram. p.225.
TUEODOM MOPSUESTENI
8
VERS.
10.
Prophetiam dicil csse fulurorum
praedictionem. Diciiur etiaui de doao ea explicandi

qtiae aive in aclibus eive in consiliis plerosque fallunt, imo etiam de facultate pralerila et ignota
omnibus declarandi, u l i Moyses omnia narravit.
. '. * (1)
(2)

,
,
.

,
*

,
.
, -
Molii tunc lempom muUiiudinespirilualium donorura ad decipiendos alius pietateni roenliebanl u r , ct Qdelium instar miracula daemonum ope
videbautur pcragere. Sic Glii Sceve velut exorci*
stre, daemones ejicere simulabanl; donum spiritus
eraligiiur eliara ad hoc discerneiidum, quinam vere
divini Spirilus opc miracula operabantur . quinaia
auiem daemonuiu ope verilatem simuUbani.
,
.
VERS. 2 3 . Circumdamui ait, non circumjaccl;
. \ (3) , nam nen pars naiurae calceamenla, sed posica a
, ,
nobis reperta sunl. Et quce inhonesla tunt nostra, ' * . abundanliorem honestatem habent; hone$ta autem
.
nottra nulliui egent. iahonesla vocat quae sic coin-
muniler videntur, ila ut non natura sint inbonesta, ,
quaiido abundantiorera honesialera habent, sed ,
comiouni judicio sic habenlur, nec bonestuni judi- ,
caiuus illa absque causa uudare.
, *
.
VERS. 27. Quando corporis onlinem praebetis
c diversis membris constuuli, Spiritus virtute Dointnicum corpus informanles, hanc harmoniam
ervelis oporlet, propter doaorum diversitaicm
invidia? causam nullam adepli.
C
CAP. X I V .
. \ () ,
,
$
*
,
.
. '.
V E R S . I . Quasi dicat, volo vos imprirois

cbarilalem afleclare ; si igitur vel spiritualia doaa
insequimini, licet quae praslanliora cognoscaiis,
mementote prophetare melius csse quam lingua
loqui.
. '. (5),
, *
,
,
.
CAP. X V .
. *.
1, 2 . Nam si Evangelium prsedicatum

esl, et accepcrunt, et nunc etiam lenent, hoc enim
significat illud In quo et statis, superfluum de eo
acribere, nisi illi Cbrislianam doclrinam specie
tantum relinuerint, operibus autem visi fuerinl
aliena perficere. Unde baud immeiito addit illud
Per quod ti SQlvamini, quasi dicat, ila tenelo, quasi
galatem per id assccuturos sperantes. Illud autem
Qua ratione pradicaverim vobi$ quasi dicat, quis
finis Evangelii, quae causa ; uti Evangclium Cbrisli
resurrectio, ita Evangelii finis crcdere quod omoes
Gum eo resurgent.
. ', '. (6) ( ,

*> ), ,
,
* *
* , , ,
' ,
Tlri , ,
, ,
,

, [] , *
.
VEBS.
Si relinetis et non respuitis omnia, u l i decet

verbi meis credenies.
(1) C. Cram. p. 231.
(2) Cai. , ct mox :.
(3) C. Cram. p. 239.
(4) C. Cram. . 242.

(5) C. Cram. . 239.
(6) C. Craui. . 283.
S93
IN EPiSTOLAM I I ) CORINTMOS.
894
( 1 ) d VERS. 45. Scriptum esi

jfa/Xfp' , , , , animam viventem (Gen. 11, 7 ) ; ipse aalem addit
5*tfoep0c /*, , , illa, primus Adam et secundus Adam, ut dicat novi**
simui Adam.
. '. ( 2 )
V E R S . 52. Noviesimam tubam vocat hic, qua
, * omnes resurgent; nam ipsa raortis aboMtio. Mani festum tubas saepiue canere, et singulis vicibus
, aliquid perageudum deQnitur. Quando igilur haec
ordine quodam usque flcnt, non inepte dicit bac
,
in novissima tuba futura.
.
. \ (5) ,
Y E R S . 56. Legem bic dicit simpliciter, luro
, naturalem, tum latam. Iloc sibi dicerc vull qood
, cum morle simul pcccalum solvilur, e l lex oaiaia
, , cessat, quando immortales facti spirilus gratia gu .
B bernabimur.
() C. Cram. . 525.
(2) C. Crain. \ 551.
(3) C. Cram. p. 534. Ib.

non legunlur.
THfiODORI
V. . . in cal.
MOPSUESTENI
IN EPISTOLAM I I PAULI AD CORINTHIOS COMMENTARIORUM FRAGMENTA -
Verumtamen illa in priorem comperimus edita anno 1841 , in Crameri catena ideoque omittimuvx Uia tamen
pauciora in posteriorem non habet Cramerut qui ab $e editorum ad hanc sclioliorum nullum auctorem appellai. liaque ea no$ infra exponimut. MAI. . . P P . V I I , 407 (i).
f
. '.
C
CAP. I .
. .
V E R S . 3. -1- Prudenler a graliarum aciionc po liusquam a narratione eomm quse sibi accidcrunt
' * exorditur, tanquam illa parvipendenle. Nec a tribu ,' *
latione, sed a consolalione incipii, q*jasi sibi gra ,
liarum actionem pro consolalione sibi proponcrct;
licet ex cursu epistolae de tribulationibus suis lo~
- qui videatur. Denedictus Deus; animadverlcndum
. - est bic ellipsim esse; subauditur enim nosier, id
, ' , ,
est, Benediclus Deu$ noster.
\ , .
V E R S . 6. Id est, de vobis vera sperantes, pati
. *. , . .
maluimis.
. '. ,
V E R S . 1 2 . Hoc dicit, quia qui cx circuracisio , ,
ne, ipsum calutuniabanlur dicentes observare quo , que legem, etsi vobis, qui eslis cx genlibus, aliler
loquatur. .
V E R S . 15. Illos maxime pudercdebuisscl, Apo. '. , ,
slolum non jam laiitum apud illos audere, seque
^ ,
, non quales erant erga ctim baberi. Ex diclis autcm palel mullos inler illos affcctus salvassc.
,
.
V E R S . 2 0 . Amin, tnquit, esl conclusio gratia. *. ", ,
, rum actionts qua? Deo offertur, juxia id quod dicit
in prima : Qui supplet locvm idiotm, quomodo dfat
*0
Amen $uper tuam benedictionem ( / Cor. xiv, 16) ?
,
;
(i) l n codice Vaticano 762 nonnulla occurrcbant scbolia Thcodori in Epistoiasad Corinihios.
896
895
CAP. I I .
V E R S . 1 1 , 13. Rcquiem Spirilus vocal impleri

pos&e diversas Spiritas donalioneg. Hoc auleui erat
propler aliorum opus; non eniia licct auepkart de
Paulo ob huaunanv iribulaiiouem docere omuieee,
cuai ioveuisael qai poaeeat Evangdium. recipete.|
CAP. U i .
. B\
. \ \ '

* *
, .
. .
VERS. 7. ~ Non cTicit: minislralio legis, cuni

liaberet quamdam aueioritateai, u l probat ipsum
Momen legis ; sed tfiniiiralio mortis. Ex ejus utiliUle hoc magis dicens, ila ut ejus gloria valde debiliiala esset. Bene eiiaro evacuatur pro eflicacia,
id est, ideoque evacualur. Bene eliam d i c i l : erii,
( v. 8 ) , cum ex futuris eventibus religionis Cbristi
magniludo probetur. Si enim quod evacualur pev
gioriam est mullo magis quod raauel i n gloria est
{ v . 11). Bene bic dicit per ghriam; cum qailibel
alius talium nunquam particeps fuerit, ipseque
Moyses aliquantisper taulus sit factus. Bic quoque
dicilur i/i gloria; eum equidem Gbristus parlicipesque gloriae semper in eisdem bonis futun S U D U
. *. , ,
*
* ',
,
* \ , *
|**,1 \ ,
* , ,

VERS. 1 7 . Si Domioum esse spirituia dicere

veljel, spiritum taolummodi diceret, non cum additione articuli : i l a u l licet s i l simplicissimum,
Deum esse spiritum dicerei. Non enini, quemadinodum Samarilatwr, diviiiitaiem In loco conlinori exisiiitianli, necessario Dominus, cuni ea
de bis colloquens, Ulam esse epirUum incorpo- ^
icura d i x i l ; non i l a , inquam, bic Dominum esse
lucorporeum oeteadere volebai Aposlolus. Qnod
coim vuli hie evidens eat. Ciim auftem non epirilum dixerU, sed gpirittim cara arliculo, Doawnum non dicere esse pirilum patet, sed Dominutn
spirilum. Nemo enira ia io4o Novo Teeiamenlo designatum voce spiritus, aive Patiom, tive Filhira
loveniet. Matti CUJD Deus dicitur spirUus, noa de&i*
gnalur nomine spirilus, sed Deua nomiaaltftr. Cum
auteni diciiur spiriius esse, splritus blc noa cum
significatione nominis ponliur, taaquam Deus, Dominus, Paler, Filtus d bU suuilia qtt in Scriptura sacra legunlur, sed trt demonstretur i n loeo
drcumecriplaia uon esse.
. ?. ,
, ,
* ,
,
,
CAP. I V .
. '.
. & . , ,
' ,

* , ,

.
VERS. 14. fienc $cientes, cum cnim proftlerenlur Cbristi resurreclionem, similUer ad crcdendiMii
caitcris incilai Apostolus. Conneclit aulcm vobiicum, u l nou putelur ejus esse solius rem diccre.
demenglrans m a -
gaam diltgenliam quam i a hoe ostendere volcbar.

Detnde quoqae aoqaitiUoAeiD virtiHis ease neeessariaio oslcndit.
VERS.
, ,
,
* , ,

\ .
%
*
)
* , , .
, ,
, *

'
,
, *
,
, , , , ,
, ,
'
.
. '.
CAP. V.
VBRS. 9. Dixil conUndmus,
kr \
11.ScieHlu ergo timorem Domini ad Uk>s
cotapungcndos inieraerit; rcliqua autem couscqui
. \ , , ,
,

.
. '.'
,
897
IN EPISTOLAM AD GALATAS.
838
; vklentur.ChariUIe enimChrirti eumulaimir(.14)

, , ad omnia < placila aant ei facieadum.
*
.
CAP. V I .
. \
Ygas. 6. Quaai dical, Circa nolos et circa igno . *. " , \
- 4oa siudeamue magnamroi esse e l bone&li; naoi
, ^ , Hlud Puntate pro iguoranlia non pro caauiate d i .
ilur.
CAP. V I I .
. .
V E R S . 6. Eo veni, inquit, ut da omnibus acri. *. , , , , berem, de quibus eliam non est verbura, gravtlalc
- verborura, u i roeliorea sitia, vos ulcerans.
.
. .
CAP. X .
^* *S *?' , . Vsas. 5 , 6 . Id eat, u l impleattir vestra obedien ,
tia. Dicere v n l t : infldeles sive qoi foris, si?e qai
, - iMus sunt, virtute Spiritus ulciecimnr. Ut per taaec
, omnia, voe qui fidelet e s t i i , qood debetisChristura
, obseqoiura eeaipleatis.
.
', e l c (ragmentxm hoc dicilur in codice Tkeodori tttimui Theodorett, apudquem

po$trem*m X$tat> ideoqxe nobit omiltitur.
. '.
. \ ' ,
^, -
CAP. X I .
VERS. 29. QUO majore pceaa et moerore afficimini, eo majore anxielate et liroore aflicior.
.
. I I * .
. V.
, ,
,
* , ,
,
, *
;
, '
* ,
*
,
,
.
THEODORI
CAP. .
VERS. i . Cum mirabilia l ) e i ostendantur, i a quil, inlempesiive gloriabor: si auiem de me gloriari oporlet, inflrraitates meas lantummodo objiciam. Audivit ( v . 4 ) ut cx revelatione d i x i t ; taoruoi cognitionem tanquam audiius judiciuin accipiens, juxla id quod ait prophela : Qui$ credidit
auditui nostro (ha. L I I I , l)?audituni dicens revelationem, per quam, lanqtiam per aliquem audilum, vcriiatis cognitionem accipiebat. Verba ( v . 4 ) a u tera res esse dicit. Omnem enim paradisi pulcbritudinem, ei choros gaaclorum viderai, barmoaicasque byranoruin voces audierai.
MOPSUESTENI
1N EnSTOLAM PAULI ADGALATAS COMMENTARII FRAGHENTA ( 1 ) ,
. '.
D
CAP. I .
. % '. (2) V E B S . 4 , . Sxculum noa naiara est distincte
, - subeistens, aed intervallura lemporis nunc minus,
(1) Theodoms Epialolas Paali ad Galatas, Epbe, Pbilippensea el Coloasenses teste Ebedieau,
rogatu Euairaiii, eas vero quas ad Thessalonice*ses Pauius dedii rogatu Ja-tobi explanavit. Fra
gmenta desuinpsimiis ox I . Catencc in $. P. epp.
ad Gal., Eph., P/ii/., CoL , ThestaL Ad ftdem cdd.
m$$. ed. J. A. Craunr. Oxoo. 1 8 4 2 , 8 Editorcodicem Coisl. CCIV, qui est RMmbraaaceus e i sreculi circiier XI,J describeodura sibi caravit, de
ono
(2) C. Cr. p. 12. () i b C . C r . . *
.
TIIEODOM
MOPSUEStENI
900
nonc majtts mentc conceptum : minus quidem, uti , ,

cuni vitam nostxam dcsignal: S(Bcnlnm noslrum in
,
illuminatione vultus sui (Psal. L X X X I X , 8 ) , majus *
aulem, uli quaudo omne lempus indicat a consli , ,
luiione mundi usque nd secundum adveolum Ghri-
sti prasealem hanc vitam consunimaluri, de quo (4)
, \
in fivangeliis ipse Doroinus d i x i l : Ecce ego vobis*
tum snm -mnibut dUbu$, usque ad vonsummalioncm '

uBculi ( Vatth. xxvin, 20). Quod saculum prcetens
Apostolus quoque dicit, iia illud vocans, quia i n ,
ipso presentem hanc viiam agimus. Qul autcm , , tferi potest ut natura bonum aut nequam sxculum .
sit, quod non per ee subsistens cernitur ? Hoc est , ,
autem quod Apostolus intendit. Primus homo ; *
quando faclus est, si inimortalis reniansisset, non
cssct viia nostra pracsens, utpote iadelinita ; quia , ,'
auiem propier peccatum mortalis facius est, prae- ,
sens diciior vila haud immerilo conversatio haec , , ,
iiostra cum futura comparata. Nunc quidem peC- .
cato inservimus, undc et legibus nobts opus, i n \ ,
futuro autem saeculo neque praecepds ullis indige- ,
bimus, quia Spiritus gratia ab oraui peccato libe- (2) ,
rabimur. Hoc igitur intendit, quod lege quidera data pcccatum non ablalura e s l ; nam nostri valde . ,
dominabalur. Etenim semper legem transgredieba- , ,
inar, nuuc baec, nunc illa praeler legis mandala
opcranies, et nihil erat quod nos a peccato aver- ,
leret, imo ipsa nos nalurae infirmilale ad delicla , (5)
propellente; Christus aulem moriens pro nobis ^,
ct praeslans nobis quoque per seipsum resurre- , '
ctionis communionem, liberavit nos a conversa- ,
lione bujus vilae, i n qua saepius minime conve- ' *
nienlia operamiir, et constituet nos i n spem fulu- , $
rae conversationis, in fulurum immortales et i m - ,
passibilcs roanenles et ab omni pcccato liberos. ,
vero nobie lex praeslarc nunquam voluil; quod
, eliam oplime dcclarans adjecit : Secundum volun,
tatem Dei et Palris notln. Ulud dixit ut
' . , indicct boc nun alii. ciiivis licuisse ncc lcgi nec
propbclis : nam illud prope vim signilical, , ,
non auleut vim, sed viriulem eruentis. Quare au- , ,
, ' ,
tem nou vim, scd virtulcm? Quia nondixil Rapien 0 * , ;
th, sed dantis $emelip$um pro peccatu no$tri$, ut
nos: ipsa oralio rei diflicuUatem innuit , , ,
prapriiiiis. Vocalur autem Pflier no$Ur Deus, ut j ) ,

adopiione declarala necessilas per legem exeluda- tur. Cu gloria in tacula, amen : hocetiamnovum ei
. ,
quov. Montfauc. Cat. bibl. Coiti. . 264. Galena
ipsa maxime e Gbrysostomo conlexia esi et ad
Epislolas ad Galaias el Ephcsios aliquoiics, ad rcliquas Epistolas semper et accuralissime ea qwe
ejus sunt indicavj. Sed auctor saepissime noinina
eorum scriplorum , quoruai vcrba a t i u l i l , oinisit.
nec nisi verbis , , ct his
slmilibus indicavit, quanquani bene evenit, quod
bChba nescio quis ea in inargine baud raro incmoravit. Quod ubi factum, Gram. nomina uncis circumsepta apposuit. Ego, ubi per senlenliaui fieri
p o l u i l , solummodo fragnienla ipsa attuli, nomcn
ei verba, quae catenae auclor praeniisit, in marginc
collocavi. Ga?terum catenaj liooJoruui csse Mo-
psueslennm longe esi certissimmn. Pra3lerqunm

enim quod in subscriplioiiibus p. 540 el Gaienas in
P. epp. ad Tira. ed. Gramer, p. \ii , is ip&e bis
Doimnatur, perspicue carpitur verborum conluueliis aucions catenae orlbodoxi p. 502, 509, el
iudoles fragmentorum ipsa prorsus est Tbeodorea;
sed unum Tragmentuin falso Tbcodori dicilur p.
78. Est Chrysostomi. Neque vcro minus certum et
indubilatum esse debet, prseter ea quae Tbeodori
esse dicumur, alia noonulla Tbeodorea i n catena
latere.
(\) V. in c. Gr. non legitur.
(2) G. C r . , .
(5) Vocula fortasse dclcnda.
0
901
902
IN EPISTOLAM ) GALATAS.
: iaauditum. Nam illud amen minqaam in principio et

. 'Q . . inexordiis Epislola? invenimus posilum , sed post
* , /,
mulla alia. Hic iudicans praedicla jam eufficere ad
- arguendos Galaias, necpluribus indigere, prooeaiiuin
, *
hoc usurpat; non enim opus ut manifesta crimina

muhis documenlis probentur. Gum igitur cruceiu
,
commendavii, resurreclionem, peccaloruro remis sionem, spem certam futuri, pairis sententiam,
. filii consilium, gratiam, pacem, omniaque ejus
, , dona, collaudalioiie sermonemconcludit, gratiaruro
, , acliones qoantum in eo erat pro toio l e r r a r a m
, , ;, orbe refereoe. Quapropter vebemeniiora dein ver , , ba profcrt, velut memoria dmnorum beneficiuriun
,
vebementer affecius; nam quando d i x i l : Cui glo * ria in uecula, amen, vehemeDli siupore commotas
, gjc dicil.
,
, , , .
. '-'. (1)
, (2)
, , , ,, ,
VERS. 6-8. P c r omnia vividius cxprimil quam

indigna sit eorum m u l a i i o ; vox sic magnani vim
babet, et Cito addit, ac deinde tran$terimini, non
iraduciraini, tanquam de inanimatis ait transferi-
* ,
mini in aliud
,
,
pietaus mutalio, et ne videalur coacodeie aliud

esse Evangelium, addit quod non esl aliud. Quare
. ;
igitur aliud dixit ? filisi $uni aliqui qui vos coniut-
banl volunl convertere Evangelium Chritli,
Evangelium,
ut appareal complela
aliud
Evangelium vocans quidquid a vero Evangclio

.
alienum. Deinde quando illi speciem aposiolorom
.
objiciebant, ut deraonstret noa seipsam se illis
, ^ praefcrre, sed veritatem proter quam vel ipse nibil
, ,
erit, non dubiiat adjicere: aui angelus dt cctto;
,
ita nec locus, uec persona ulla veritati praslare
,
poieril. Nisi suni, ait, qui vos coniurbani voluni

Evangelium Chrtiti, boc est, duui mente
. ,
sapielis, non agnosceiis aliud evangelium; dum
,
recia et non perversa cernelis, non somniabitia
, , " , quae non sunt.
, , (3).
. '. (4)
VERS. 15. Recle illud refert ad prsescientiam
,
Dei, ila ut antequam nasccrelur, boc jam Deo
,
placuerit, tantum abest ut novilas ct invcntio sit

bomiuum vocalio.
.
CAP. I I .
. '.
VERS. 4. Quidam dixerunl conjunctionem ud
. \ (5)
redundare i n illis : ted propter (aUot (ratret. Hxc
, *
e*t enira consequenlia: Tiius cuin esset genlilit
,
n o n compulsus esl circuracidi propicr subintrodu ,
ctos falsos fratrcs, boc est propier eos qui legera
(6).
scrvare volunl.
. \ (7),
VERS. 6. Contendunt quidam illum innuere,
(1) Cat.Cr.p. 16. () "
.
(2) G. . , .
(3) Quae deinde i n cat. sequuntur aliunde pclita
fttint.
' (4) C. Gr. n. 23. () *

.
(5) G. Gr. p. 29. . .
(6) Idem siaiuii Theodoretus Opp. ed. Ual. I I I ,
p. 567.
(7) Ita cat. auctor p. 31 dispulat, sed in marg.
lcgiltir :
.
THEODORl MOPSUESTEM
904
quod oon mtxto etira on docaerunt, sed eliam ab J , , \ * (1).

eo cdocti suat.
. '. \ (2), , \
VEHS. 15. Qua&i tKcit, genere Judaei, noa proeeiyii ; cenifta ut latenler Jud&os invadil et do- . * \
clrinaia suam tandem expooil? Nam post illud
flatura Judm, et nonex gentibut peccatores, cao- ; , ,
sam quoque profert juftiam de aua a Judaisroo de- , , ' .
feoerunl.
. *. (5)
VERS. 19. Quando i n bapUsmo moriis et re \ , sarreciionis figuram implebant, cain Cbristo croci
,
eonfixi dioebanlur ; quasi tpse per crocem mortem
susceperil e i resurrexerii. l l l i autemper figuram ,
baplismi In siinilibus constiMiebantur spe oronino \
eimilia consequendi, quaedo* lempas veniet com- ' \
ntuais omniura resurrectionis i n ceneummalione ,
saeculi. Hoc igitur d i c i t : Quoniam cum Christo, ' I a i l , cruciQxos sutu, nullam cum hac prasenti vita
6 * , ,
partem habco, i n qua juxta legem eonversandam
,
,
Sl.
.
CAP.HL
.
Y E R S . 2. Spiriium cbariiatem appdial, cai>
. '. <4) ,
ncm vero secundum legem conversationem.
.
YERS. 16. Verba ad Abrabam dUtopromiseio. *. * (5)
nes eunt, a i t ; lex auiam obedientiam postulai e i \, , ,
Uac raerccdem meritam trlbuU. Quod si igitur per ,
legem hxc adipiacimur, iautilis promisaio. Nam
,
mercedem labore nostro, noo promissione Dei
, \
consequimur. Quod si aaCem promUsio facta est proroiUeniis graiiam dedarans non legis sane ^ ,
perfeclio est, sed Dei proonssio quse nobis beaedi- , *
ccionis participatioaein largialnr. lllud autem $e mini ejus tam absolute dictum ia Chrislo opiime . , ,
coraplelu invenimas; hic eniai semen ejus ee
cundam aaturam, li el caHeri qufcunqae ex eo
,
fanus suum duxerunU Credimae i n eum ideoque \ ot
Abrahan patrem agnoecimue, el sic partieipes be ' ,
nedictionis swnus effccti, ita u l ummi tjus, illud
,
quod de uno diclum est, eed in universum velut
, * ,
de pluribus potest inlelligi, omnes designane q u i - ,
coaqoe exiade suuro genue ducant, in Cferisto
perfecte et reipsa comptotum videalar.
, '
.
VERS. 2 1 . Si enim tanta iaesaet tegi virtos,
. *. (6)
ut juxia illam eonversanles justiGcari et aeternam D , *
vitam adipisci possent, ipsa lex proinissionem
\
veriertt, loco illius justificaliouem prastans; , ,
nunc aaiem e contra lex com peccata probibeat,
*
aed ab eis liberare non valtat qoi propter natura
, , inhrraitalem ia ea delabuatnr, et propterea culpam
4
noslram augeal, quam difficillime, imo nulla r a ,
tione nos jusliticare potesl, ideoqe necessario
,
Chrieii graiia indigemus.
,
.
VERS. 22. Redarguit sacra Scriptora eos qui
. '. (7)
'(1) C. Cr., * .
(2) C. Cr. p. 39. .
(3) C. Cr. p. 42. (.) .
<4) Ex cod. Vai. 765, SSBC. , ap. Mai . . .
V I I , 408.
(5) C. Cr. . 54. (.) .
{ 6 ) C. . . 55. .
(7) ftfai ubi sapra, ex eodem codice.
m mstoiKU
*65
AD GALATAS.
, M t e kgem ei qoi &ub lege, prioree natoraten,

poeteriores Motaicam transgredientes; uirisqiM
* , *
- alexipbarmacum salat ailulit per Gdem conso ha * qaeodae; nainbic eiiara,coc/xei/,ponU pro arguit.
, , {] 1}( .
, *. (1) ,

, *

* ,
,
, ,
,
,
,
, ' I *
* *
V E H S . 2 3 . N o t a a A u i a ilhicL, quod ea quse ail

Chrisium spectant haud inepte per ea demonstr* t
qottventura sunt; nam lunc rebus perfectis omnia
revetabualur qace ipse c a m ' i t u h . ftecte fidem vocat; aam credimns de rcdonec eam coasequaraur,
el promtsatojMin, quia jam pollieilationem do eis
reportavbntis; praeserrtm autem ea graiiam d i d t ,
quia qaee dantur vere doum Dei tuat, non propicr nerita noatra, sed propter Dei beaigmtaiom
uobis coatessuin. Ifcrito autem feieotnnibu& legoui
opponit.
V E E S . . 2 6 . Quasi dical perfecii; boc enim

necessarium, cnm filii Dei sim, non amplius aub
pa?dagogo; nihil enim deeai Filio Dei ad pcrfettionein.
V E * S , 2 8 , 2 9 . Htjjus prasentis vilae nobis omnibus auelor Adaro; unas homo sumus omnes r a tione naturae, nam generis totias velut membrum
mrasquisque noetrum. Ita ciiam futura? viiae nobis
auclor Chrisius, et omnes quicunque cam eo resorreciionis P.I post resurreciiotiem iaimortalitaiig
participes, velut unum fiinus cuin eo, rei similiiudine ianqnam membra coiporis singuli praebenles.
' ^ Tunc igkar nee mascutus, neque (emina cernetur;
.
non enim nubere aut nubi licebil; neque Judaus
* *
neque Grcccus; non enim circtimcisioni locus i u
, "
nalura imiuorlati, quae praputiatum a circumciso
, - discernat; neqvt $ert>us nequt ; nam toiteiur
* '. ( 2 ) , ,

,
(5).
. \ '. ()
,
,
*> ( 5 ) *

,

, ;
( 6 ) *
& *
,
,
'
&
tqv
(7).
qusevis conditiomim inaiqualiias. Quando igitur

typice per baptismum in ha?c conslituimur, a i l : Si
auiem vo$ Chrisli, $emen Abrahce ettis,
dum
promitiiontm
liaredes.
tecun-
Nam si vos corpus
Chrisii per regenerationeui in baptismo, Oguram

similitudinis nobis cum eo ftiiura? babeutem, et
Cbristus seraen Abrabae, nos, utpote corpus ejus,
oportel eju8dem semea simus ac ipse; uade etiam
recle promissionis breredes. Vides quoniodo quod
prius dixerai nunc de semine demcnslret, quod
, , ,
- D ipsi et semini fjus dala; sunl benedictiones ?
.
, ;
. '.
CAP. I V .
. -\ ( 8 )
V E K S . 4 - 3 . Subslaniiam amore in Deum r i
, in proximum iUustralam, virtulen esse suppo , nebat Aposlolus, hujus aiiiem itiopporluno usu,

pravis scilicet operibus, ipsius hypostasiu deleri.
. Sub tuioribu$ igitur et actoribu* tonaiituti sumas,
( C. Cr. . 67. .
2 ) C. . . 5 8 . .
(3) Q u * adduniur Chrysoslomi sunt, ut jaraadnoCavil Cramor.
(i) C. Cr. p. 5 9 . (.)
.
( 5 ) C. Cr., . Caeierura . Winer GrammaPATROL. GR. LXVl.
tik des muUitam. Sprachidiom$ ed. V , p. 2 8 8 .

( 6 ) C. Cr., .
(7) V . scquenlia, quae in cat. intervallo aejuncta
leguniur, cuin arcte coh;Breant cum pnegressis, procul dubio eidein.Hcriplori tribuenda sutil. Niniiiuni
vs. 2 9 allatus coalinuum ordinem inlerrupil.
(8J C. Cr. p. 60. (.) .
29
907
N8
eorum continaa citslodta nobis uaque memoriam , Dei leguro latoris comoiendet, ei sic prudentius
viventce eoaimiaaam nobis eubslaotiam non per- , \
damug, doaec perfcctio fiat, et firma integraqae .* () ,
substanlia nos instruat; tuac enim incolumem po \ lerimus s c m r e paleraam baerediialem.
, \ .
. % \ (2)
V E R S . 6, 7.
Spirituft donnm sequebanlar lanc
illa iniracula, q u eis merito donum Spiritue cer- ,
lius reddebant; cxiude eliam adoplato* se foisae *
credebanL Hiacel ipse argumenii pondere cun- fisus, utpote a rebus desumpti vel apud eos cer- * ^
, & lissimis, concludit: Itaque jam non t% jervnt, ud
* (3) *
fitius, et hwrei Dei per Ctaristum. l u , inquit, jam
libi nulla communio cum cis qui sub lege vivunt. 11 " , , . , ,

. '. (4)
VERS. \5. Hlud qum hic pro ubi beatifieatio? AbiiC,
periit, recle boc non aQirniando, sed inierrogando ; , , , (5) * .
declarat.
. '. &, ((,
YERS. 1 9 . lllud autem, ilerum, ut eis in merooriam
dolores prioris partus retocet; ast illad, Donec for- , ' metur ChrUtut tn vob%$ dolorem quam vebemen- , ,
\
lissimam describil, cum nescial quis illi linis.
.
. *. (7) \ VERS. 20. Mira eiiam ralio qua eos alloquiiur.
*
Nam per oinnia videtur Aposlolus de faciis quara

diversissimis studiis affici; nunc in hoe, nuac in
, illos indignalus, nunc etiam gemeos tanquam de
perditis Oliis; i u u l qui rem attealius perpenderil, C , ,
,
miraro agnogcat i n scriptis aflectuum varietatem.
,
.
V E R S . 24. Allegoriam vocal comparationem
. \ " (8)
rerum olim factarnm cum praseiUibtis. Quemad- modura enim, ait, Ismael secundum carnem nalue * , ,
eat, ita el bic lex volebat ut ad ipsiua normam con- , *
versentur et exinde jusliftcentur; ct quemadmo-
dum Isaac secimdum gratiam natus esl (boc enim * ,
promissio, uti senteniiarum consequeuiia declarai)
ita etiam quae ad Cbristum speclant eo flne, eaque , (9),
fiebant ratione ut mors solverelur, omnesque bo- , ,
mines resurgenles iramorlali inslruerenlur natura, ei propter iusUam ipsie spiritus gratiam jara dein- D ,
ceps ab omni peccaio liberarentur. Ad naturam

rcferendus ille nascentium in vilam ingressus, *
propier quem legig conversationi gubjicimur, ei ad
gratiam generalio illa, qua omoes resurgeales ad
, '
fulurara vitam gignuiUur.
, , *
.
%
( 1 ) , $ , aboleor,
(6) C. Cr. . 67. .
Aiban. 1. 4 2 ; 47, 2, (58.) Kall. Mas. Stepbaai , (7) C. Cr. . 68. .
T/iei. /. gr. ed. Lond.
(8) C. Cr. . 70. (.) ,
(2) C. Cr. p. 61. .) .
.
( 3 ) Hic eadem valent
ilent qnae paulo antc diximus.
(9) C. Cr., . Hanc seript
(4) C. Cr. p. 66. .
deferidere licet, quud catenae auctorem bae
(5) Cf. Syaes. cp. 59, , - lionis causa inlerposuisse statuas. Quan
.
ratio iDibi quideai displicet.
309
IS EPISTOLAM Afl GALATAS.
. *. (1)
, ' "
(2) \ ,
.
", '
,
,
, '

, (3)
, "
^ . ,
, " ,
(4).
. '-'. (5)
, B
910
VERS. 2 5 . Arabia olim dicebatur non ea tantum regio quie liodie boc nomine vocatur, sed Agar
oinnc desei tum et paries quae circum illud habilanlur, atque etiani pars iEgypti baud exigua. Hoc
igUur intendit de Agar, illa Jerusalera qua apud
nos, designari, boc est quae jaxia banc vilam cern i t u r ; quod Agar erat cura Sara comparala, boc
est terrestris Jerusalem , in qua illius tesiamenti
praecepta obeervanlur, cum bouis coliata quas i u
futuro aevo nos adepluros speramus. lllud lameti:
Sirvit cum filii$ eju$ non de Agar babelur, aed de
teslamento in moute Sina dato.
t
VERS. 29-31. Non nomina lidei et promissionis tanlum, sed ei Spirhis proPeruntur, cum
Spiritus gratia futura conseculuros exspeclamus;
iia eliam quse legis sunt, carnis dicuntur, quia lex
hujus viiae ulililales prastare polest, et caro caduca et fluxa designat, qtrolieecunque non ipsam
Dostram naiuram. Qui igilur legis principatura defendunt, gratiam sane ejfciunt, ati Ismael Isaacura.
Sed quid dkit Scriptura? et reliqua. Non enim est
-communio presentium com futuris, nec locue est
legalibas mandatis in nosira conversationc, quam
secuodaro figuram resurreciiunis complemus; ei
caetera veltit ab antea dictis argumeiiiaiiir.
*
,
,
. , (6)
*
, .
,
.
; *
, *
' ,
(7),
. '.
C
CAP. V .
. '. (8) ,
VERS. 8. *Gratiae Dei erat vocare, dare Spiri , tas gratiam, et futura polliceri; at manere firmos
, * in flde non ejos erat, sed vestrom.
, ' (9).
. '. (10), ,
VERS. 15. Si tanto studio, inqitit, in invicem
, iuvidelis, non solum peccaiores non adjuvabiiis,
, sed econlra omnino eos a pietate avertetis, quod et
, optime contummari vocavit; nam et communilalem
, minount qui a pieiate recedunt

(11).
VERS. 17. Mortalitati adversa iromortalitas,
. *.' (12)
, , et immortalitati mortalitas; non enim hodc inter
se consenliunt. Unde nobis non licet facere quse *
, D cunque volumus; cum immortalibus mortalia
peragi non possint. Naroque ut non ad causam dici
tur, 86d ad effectum indicandum pro morc Paulino.
, ' .
CAP. V I .
. <7\
. '. (13)
VERS. 2. Legem Gbrisli charitalem vocat. At.
,
onera ejus tibi portanda; hoc autem lit quando
(1) C. Cr. p. 71. (.) .
(2j V . inierpretes doctos ad locum Paulinuni,
maxime Winerum, Schoilum et Uslerium.
(3) C. Cr., .
(4) Quae deinde p. 72 affertur diepuiatio, cujusnatn sil nescio; sed qua?postea sequunlur 1.11.
... usque ad finem p. 73, sunt Chrysoslomi.
(5) C. Cr. p. 73. (.) " .
(6) I I . Cr., .
(7) Quae cat. . 77 sequuntur Cbrysostomi
sunt.
(8) C. Cr. p. 77. (.) " .
(9) Quae deinde in cat. addunlur usque ad p. 8 1 ,
1. 5 , orania ex Chryso&lomo pelila euni.
(10) C. Cr. p. 81 (.) " .
(11) Qu i n cat. sequunlur, p. 82, 1. 23, Chrvsostotni sunt.
(12) C. Cr. p. 82. (.) " .
(13) C. Cr. p. 86. (.) " .
911
912
solatiis et boniiate tua illius animam reflcis pec- * & , cali coiiscicnlia fraclam.
,
.
. '. (1) , ,
<?, ,
(2).
Y E R S . 11. Quotiescunque alios reprehendebat, quam maximas adbibebat litleras, declarans

se dicia non renuere, neque de eis embescere.
(7) C. Cr. . 90. (.) " .

( 8 ) quae praecedunt et quae sequuntur cat. Chrysostomi siint.
THEODORI
MOPSUEwSTENI
IN EPISTOLAM PAULIAD EPHESIOS COMMENTARII FRAGMENTA (1).
SsBpcnamero miratus sum eos veberaentcr qui

(2) a&serere non dubilaruat pielatia eerroonem Epbe,
siU primuin a Joaaue evangelisia fuisse Iraditum;
non euini roeminerunt Joannem nonnisi uRimos
,
vka3annos apudEphesiosegisse,degenleraapud eoe ' , usque ad leinpora Trajani regis a diebuS Neronis,

quibus Paulo caput obiruncatum est ct belluai Ju- , ' (3)
daicum exordium sumpsit. Nam boc furenle bello,
, .
faclum est ut omnes aposioli e Judsea recedereut.
Tunc Joannes Ephesum pclivit, ibique reiuausil, *
usque ad Trajani lempora pereeverans, uti dixi.
,
Paulus aulcm videtur Episiolam scripsisseanlequani
' , ,
Ephesios invisissct; et non nisi postea Timolbeum
, .
eorum Ecclesiae praposuit, postquam eos jam adiis- *
ael. Quis aulem foret adeo siultus ut putet, praesente
, ' ,
Joanne, Timolbeoregendae Eccle*i munus deman- Q ' , . datum fuiese? Hoc etiara Insuper noiandum, quod
' , Paulue Ephesios mulio prius iuvisit quam Romam ex ;
Jndaea redierat, uti ex Actibus apostoJorura nianife- " ,
stius disces, Ua ut appareat hanc epislolam tonge ,
antea scriplam fuisse quam Joannes apud Ephe' ,
sios conversarelur.

,
.
CAP. 1.
. \
V B R S . 3. Benedietu$ quasi dicat, dignus quein
. f . (4)
laadeinus el miremur. Asi iflud, Deus et Pattr Do . ,
mim nostri Jetu Chrisii, polest etiam distincte legi, , (5)
ita ut illud Deui seorsuui cogilettir, et ilidem , '
aeparatim. Quod si lamen illa connectenda
, '
conlenderis, Ita &*$ et PaUr Christi dicaiur . ,
idem, non est quod hoc rejiciani; et ideo incar- D naii Deus erit, qui benedixit not in omni bened^ ,
dione spiritmati m coeUtlibut in Chritto. Benedi, ' ' , clionem tpirituaUm vocavit Spirilus largitiones,

epponens illaa benedictionibus q u juxta legein.
.
f
(1) Catena his verbis i n c i p i t :

.
, , .
, , .
m
(2) C. Cr. . 97, .

(3) Forlasse legendiiin ' .
() C. Cr. . 104. . .
(5) C. Cr., .
913
IN EPI8T0LAM AD EPIIESIOS.
814
, - Ast illud, CVUMHIHU, qua&idioat, de coekslibiu,

non u l lerraiu baerediieraus eecundum legem, n e e
. ,
, ,
, *
(1).
(2)
,
*
(3).
. '. (4)
,
, *
.
, , .
" (5)
- ,
.
u l terreaa sapiamu*.
Hantfestum Panlum solere per futura deroonstrare, quae nobis Cbriûs promeruerit, uipole
tunc re perficienda; nunc eniin promiasionem lantum eorum babemus per fldera.
V E R S . 5. Daplici ratione noe Deus benedixit,
quia ia nos cbaritaa etectionis major, et quia aamctos el immaeulatoa adoptavit; nam boc amoria
maxioium docuuientom. Ast illud, in tpiam, qaatt
dicat, ut iilii dicamur ei babeamur.
Quasi dtcat quod valde Deo placuit haec in nos

peragere. Nam velut grattae agendo dicit i s t a ,
sed undique auget gratiam gestarum magnitudine
rerum.
. *. ", , (6) (7) ' ,

' .
V E R S . 6. Ita, ait, pro bis laudandus et m i randus nobis Deus, qui gralia sua nobis tantam
gloriam doaavh.
. \ '. (8)
,
* ,
, ^ ,

, , ' *
, olxcroplar Q
;
. " (9) ,

.
V E R S . 9,10. Sactamentum voluntati$ Dei dicit,

secretuui et oranibus recondiiuui ejus voluoiateni
mysterium vocans. Quod igiiur a longo teinporc,
a i t , Deo placituin et deiinitum e r a l , boc cum
summa sapientia et prudemia fecit nobis n o t u m ,
quasi dicat, opere perfecit. Quid autem addii In
consummatione plenitudinis temporum? Quia cuncla
ordine dispenaanda erant. Qaando igitur (einpora
caeleroruni conipleta fueranl, tunc juxla ordinem
superius dispensalura peracta sunt elatutis leaiporibus illa quoque quae Christum respiciuat.
. \ (10) ,
,

* ,
. )
, ,
,

,
( I I ) '
.
V E R S . 15. Eodetn enira modo, inquit, audita

Evangelii praedicatione, Udem suscepistis, et participatione Spirilus confirmali eslis; nam boc aigniftcai ilhid signati estis. Susceperunt insuper per
graliam Spirilus confirmalionera rairaculorum q u a
rile sequuntur, atque eo arciius et pleniua fldei
adhseseruut. Recle aulem vocat illum spiriturx
promi$iioni$ quia cuncta quae exepcctant bona ia
futuro aevo Spiritus participatione contiugeat.
. \ (12)
, , dfifia
,
-
VERS. 14. Hwrediialem vocat ipsam futuronini bonorum .possessionem, uipoie flrroiler nubis
dalorum; pignus autem lurrcditatit, hodiernum iSpiritus dooum, quando de futuris promissiones aoV
pti, et perfectam Spiritus largiiionem exspectan-
(1) C. . , . Subnexmt caienae anrlor . hoc modo dislinguenda, ot .

.
(2) . Cr. . 105. . .
(5) Quod sequitur in cat. fragmenlum ( ^
;* eei.
(4) C. Cr. p. 106. . .
(5) C Cr. p. 108. . ,
(6) . .
(7) C. Cr., .
(8) C. Cr. p. 114. . .
(9) Httc intervallo a pratcedenlibus sejuncla sunU
Tbeodori forlasee non sunt.
(10) C. Cr. p. 117. . .
(11) C. Gr., .
(12) Hoc sebvlion, quod pnecedens i n caU excipW
eideui scriplori iribtienduiu vidclur.
ies, Itrevem quamdam, uti dixi, delibationem nunc , -, ,
recepemm.
.
Theodorus ait redemptionem acqm$itioni$ nibrl (1)
aliud esse quam per resurrectionem et iramorlalila-
iem apraeentibusmalisliberalos cuin Deoconjungi;
(2)
unde divinse glorbe participes effecli, meritcr Detim
, ' '
mirabilem demonslramus, tantorum bonorum no- , bie auctorem factum : boc enim declarat illud, / n
, *
laudem gloriv ip$iu$.
, ixairor .
V E R S . 1 7 , 1 8 . Hoc poslalo, ait, ut praebeaiur
. >, \ ( 3 ) , , vobie a Deo Spiriius gratia, sapietitia el Dei ,
cientia repleamini, revelattonem mygleriorum as-
aecuti, nt mens vesira, velut luce, Spirims d o - ^ ,
ctrina illtiminetur. Qna de causa ? ut $ciati$ qum
$H $pe$ vocationi* ejut, quasi dicat, in quas spes
;
vos vocaveril, quas dhilim glorias hwreditati$ ,
*ju$in $anctis, ei quaHiam bona sanctos Dei i n , ' saeculo laanent. Uecle aulem glariam ?,
ditatii vocavil, quia tunc illustres erimus, et dm ,
tiat glorim, ut donorum praeslantiara expriraeret.
( 4 )
. , ,
, .
CAP. 11,
. *.
. '. (5)
VERS. 40. Hic non priorem creationem inieadit. sed posteriorem, qua per resurrectionem de- , , '
niio creamur, ut quac opere nunquam perflcere po- , '

tuerimce, naturali iufirinitate iropediti, eadem
absque omni labore summa cum facilitaie gratia
,
Dei nos ad hoc recreanlis peragere pos&imus.
C
.
. *. \ (6)
VERS. 1 3 , 1 4 . Nunc Christi mors resurrectio
nem nobis largiens, et aliam pro presenti bac vita
prasians, reconciliavit qui inter se mallum dissen- ,
;
tiebant. Quomodo et qua raiione? Ipu enim $
pax nottra, et caelera.Cbrisius per resurrectionem (7), .
obis imniorUlitatem prebens, solvit illam dis- * ,
tinr.iionem; nam i n iromorlali nalura circumcisioni
,
nullus locus. Ablata auiem circumcisione, jam
nullum apparebit inter prapuliaiiira et circumci-
smn discrimea. Quinimo mandaia quoque legis
*
abrogavit; nam superflua tuuc tota legie consii .
Hitio.
. \ (8)
Y E R S . 1 5 . Quasi dfcat, per dogmata nova ^
, , ,
resurrectionis, iucorruptibililalts, immortalitalis,
,
dogmata vocans ea quasi jam opere pcrfecta
,
esseni, operaute i n nobis diviaa graiia,Ua ot jam
,
lion atiiplius mandalis indigerenuig et praeceplis
.
aliud quidera imperanlibiis, aliud autein inlerdiceniibus.
. \ (9) VERS. 2 1 . Quando in leaiplutii Dei coaedifica
,
mur ulrique, eadem virluie spirilus per regene (10)
rationem ad unam sediftcaiioaem perficieiidam
vocati. Ast illud, In quo omni$ eommi$$ura eoa- . , (1) C. Cr. p. 1 2 2
(2) C.Cr., .
f3) C. Cr. p. 128. .
, .
(4) C. Cr., .
(5) G. Cr. . 142. .
, ' .
(6) C.Cr. . 145. . .
(7) C. . , .
( 8 ) C. Cr. . 149. . .
(9) C. Cr. . 152. . .
(10) Legendum videlur .
917
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS.
(1) , , ,
* ,
.
. .
. \ '. (2) ,
* * ]
,
,
. (3) , ,

,
(4)
, ,
, (5)
,
, , '
.
. ', \ (6)
, ,
, ,
*
, ,
,
, *
,
' .

,
.
018
gnuntata, quasi dicat, omnis lapis fide coagmeittatus, singularem loculionem ha usurpang, lapideai sane pro homine nooiinans.
CAP. I I I .
V E R S . 14, 15. Qaidam famiUam legeronl,
pradicta non intelligentes; lcgendum erat societas,
nam
famiUa cognatio dicitur, et socieias convcnlus; in coelig autem cognatio nulla, sed convenius
roulli. Illud igitur, huju$ rdgratia, supra (ren. 1)
ad ea refercbal quibus magnitudinem graiise Del
in nos celebrat; bic autem interpositis aliis, idera
repetit dicens, pro bis omnibus, qaae nobis prjestitit, et uti praedixi lam magnis, tanique admirabilibus donis, seraper et iisque flecto geoua ad
Pairem Gbrigli, quem omnis socieias sive in coetia
give in terra Dominum suuni profiietur et reputat.
V E R S . 18,19. Scire pro frui dicil, veram i n - .
teadens scienliam, u i i ia Psahno : Notas mihi (ei$U viat vitce {P$al, xv, 11), quasi dicat, me in
possesslone vitae coaslituisli. Similiier inlerpretandum illud, Po$$iti$ comprehendere, in rei posses^
gione consiitui, et boc declarat per illud, cum
ommbut tanctis. LatUudo vero el longiludo, sublimitas profundum, dicit ut graliae roagnUudinem
nouiinibug exprimat apud nos u&itatis. Oplo igiiur
nt ciim ganctis illud lam magnum et tam mirabile
doauni Det possideatis, quod nobis praeslitil gumma
Christi in nos charilas.
. '.
CAP. IV.
. ". (7) ,
Viag. 3. Spirilus corpus regencratum, quod
.
per regenerationem adepti estis.
. -'. (8) , '
V E R S . 5-8. Nolite putare illo, unu$ Dominus,
, , ' Patrem tolli, aut illo, unus Dem, Filiiim; sed quast
, ' , dicat, neque dlstinctos Dominos, neque dislinclos
, *
Deos crediniug. Nam unum idemque gonat nobia
Dominus ac Deus; unum ideinque diversis quidetn
, nominibus vocanius atque uno gimilique cultu
, prosequimur. Qui $uper omne$ quasi dical, qui
. , omnibug prastat, ct per omnia nostri quam dili , gentissimam curam babei, e l , tn omnibu* nobis
, inesge ct inhabitare creditur. At licet nos per
; oainia aeque Dcus foveat, quaedam lamen nobis
,
inxqualilag inest per varielalem largitionum; addit
;, 1 * enim : Vnkuiqtu autem nostrum data est gratia
ucundum donalionh Christi. Quod si
. nostrum cuique suum dnoum, differainus oporleL
, , prout cuique dooadoaetii roensus fueril Domiuus Chrigtug.
.
(
(1) Godd. . . quod sciatn omneg : ()

.
(2) G. . . 159. . .
(5) marg. cat. legitur hoc scholion :
, . .
.
, . V. etiam c. Cr. . 160,
lin. 17. Cbrysoel. nom. 7, *
, [
] ,
. Ideoi vcro mullo posl,
. ,
, ;
,
(lege Nuiu.
, 29), ' .
(4) C. Cr., .
(5) C. Gr., .
(6) C. Cr. . 165. . *
(7) C. Cr. . 165.
.
(8) G. Gr. . 168. <*. .
u
910
THEODOttl MOPSUESTENl
Nam qui dat nobis unus, et qui dalur nobis

Spiritus unus. Mulans aulem illud, Accepit dona,
quae in Psalmo babentur (Pia/. L X V I I , 19), dixit
dedit dona, quod Paulino argumenlo roagia congruit. Illic enim accepit argumento scriptoria convenientior, hic autem vox dedit. Uoc vero intendii : Christus pugnam pro nobis adversus diaboluai pugnans, ei vicior pro pagnaiuium jure
faclus, quando reeurgens morlig imperio se p r i mum ab&tulit, omnes nos a commuai iuortis
lege liberavit, et lanqnam capiivos boraines ac
diabolt lyranide oppressos, victoria sua redimeoe,
deducit eos i n coelos.
*0 (1)
YERS. 32. Quod in principio creationis de femtnis et de viris dicium. esl, hoc, ait, mystice
in Cbrisio et in Ecclesia compleium. Omnes enim
depoaita generatione qua ex palre et ex niatre
gipnimur, vclul per roortein vita hac exuti, spiriuiali generatione resiirrectioitem adipiscimur
ineflubili ratione cum Cbristo conjuncti, el accuraiam cum eo siimlitudinem immorialilaiis conD
scculi.
CAP. V I .
VERS. 17. Recte illud,|Qod ettterbum Dei, ad
dcclarandum quid valeai operatio Spirilus. Nam
verbuin Dei dicittir pro Dci operalto, uti in Hlo :
Vnbo Domini cceli /irmati tunl (. xxxi, 6 ) ,
quasi dicat, operatione et virlule Dei consiituta
sunt b#c. Ila eliam apud propbecas oeeurrH continuo illud : Yerbum Dominl qmod factum est, et
. '. ", (8),

,

(9)
,
,
, ^
^& .
. Q.
. ?. (10) , " ,

0 , ,
ol ,

, ' , -
(1) Itoc qw seqaualur, licet in c. Cr. intervallo

discreia, cum pwecedeniibus cobaerere el ejusdeni
ease scripioris vidi-niur.
(2) C. Cr., . Om. . .
<3) G. (^r. om. .
U) C. . , .
;3) C. Cr. p. 177. .
(6) C. Cr. . 202. . .

(7) C. Cram. 205. . . ib. C Gram.,
.
(8) C. Cr. . 207. . .
(9> C. Cr., .
(10) C. Cr. . 221. .
. '
, ,
*
,
.
, (2)
,
,
( 3 )

, , (4)
.
VERS. 1 7 - 1 9 . Hoc uno verbe d i c i t : Non
. tf-tw". ( 5 ) .
jrquum vos eadem ac genles operari, qtiippe qu;e ,
officia sua nulla ratione edocUe velut i n teacbris ,
degunt, a pietate longe aberranies, ct a vita Dei

alienati, videlicet ab exspeciala resurreclione.
,
Ast illtid dedolentes eorum instar quibus pas- .
aione qnadam inembra corports nonnunquam

niorlifiraniur, qniqtie exinde non eolum doloreai
, nulliiin scniiunt, scd neque dum auferlur mein- , ' brutt ullo sensu aQlciutitiir.
.
CAP. Y.
. '.
. \ (6)
T E R S . 23. Qiiod Cbristtia Ecclesise praestiiit,
boc est Salvator, qui causara praelMiit cur eccle- , , *
sia<ticiim corpus coiislitueretur, idem praeslilit
multeri, u l videucet cx ipso nasceretur et Q , ,
.
ortrciiir illa
. '. " (7)
VERS. 3 0 . Quemadmodum membrum Adae
facia est mulier, ex ossibus et carne ejus coa-
gtncntala, iia et uos ineinbra siimns Domuiicl ,
rorporis, velut ex ossibus et ex carne ejus con- ,
.
fecii.
9
LN EfiSTOLAM
AO PtftLiPPENSES.
g**
plov tc , , ' - **rmo Domini qui factus e$t qnasi dicanl, revelalio
9
(1)
juxla operatioiiem Dei facta. Hic quoque vcrbura
0 .
Dei vocatur Spiritas operalio.
(1) C. C , .
THEODORI
MOPSUESTENI
IN EPISTOLAM PAULI AD, PHILIPtENSES COMMENTARII FRAGMENTA (1).
. '.
. '. (2) , ,
, , *
()
, ,
,
, '

, ( )
.
%
CAP. I . .
VERS. 1.Notandum quod illud, cum episcopit^
dicit, non u l i quibusdam visum est, eadem ralione
ac nos coropresbyteris scribere solemus. Nam non
ad se ipsum refert illud cum ita ut sit pro coepiscopis noslris, sed ut dicat: omnibus qui sunt
Philippis sanctis cum episcopis et diaconibus quk
ibi sunt. Noa simpliciter Istorum nomina profert,
quia sermones de modestia iis maxiaie convenlunt, quibus caHeros docendt munus deniandatum
et pro omnibus aliis oflicio adliaerendum.
f
. >. (5)
, * (6)
,
plar , G
'
.
*
,
, ; , .
YERS. 7. Confirmaiio Evangelii nihil a l i u i

quam crederc; qui enim credunl contirmant quanlum in eis esl veritalein pnedicalionis, juxta illud
Evangelii : Qui accepit eju testimonium tignavit
quia Deu$ verax est (Joan. , 55), quasi dical,
credeiido confirmabit pro viribus suis vera essc
qu Deits fecit. Illud $ocios gratlce mece idein signiflcal. Nam cum ipse graliam aposlolatus (Rom.
i . 5) idco accepit ut alios ad fidem converleret,
qui credit grali& socius sit oportet.
.''-'. (7)
VERS. 8-11. IIoc sibi vulldicere : Teslis mihi
, Dcus quod circa omnes vos versor, et oro semper

ut crescai veslra i n Deum el in proximum charila*,
, ei convenienter agnoscatis quaead virtutero perdu - cuni, probanles quae meliora , et circa haec impri, ,
niis studenies, ita ut in ênturo die irreprehensibi , - les per oninia appareatis, quam plurimis ornati
,
meritis, et in hac prasenii vita Deum in vobia
' , mirenlur, omnibus propter virtuteui vestram illum
' '
admirahtibus, cujus gratia tania perfeceritts.
, , ,
, ' (8).
VERS. 42. Beaius Paulus ad Caesarem provo. '. (9)
cans
a Festo qui eum Judaeis tradere cupiebat,

9
(1) Caienam ex commontariis Chrysostomi, Severlaai et Theodori desumpiam et coniexlam esse

auctor ipse in fine adnotavit. At vero pleraqae omnia e Chrysostomo mntuatus esl ejusque verba saite licenter in suoe usus convertit. Paaca scholia
Severiani (p. 255, 259, 262, 272, 276), el Theodori afleruntur; tex, cum in Cbrysostomo non leganlur, horum ginl oporiel, sed ulrique suuni assignare non audeo. Sunt aulem basc: p. 228; lin. 53
?!) ..., . 262, l i n . 50, . 277,
. 20 ct 25, . 278, lin. 50, et . 279,1in. -5. -
... . Ad , 2 1 , altata Chrysosiomi i n lerpreialione addit auctor : .

V. . 280.
(2) C. Cr. . 252. (.) " .
(5) C. Cr., fj .
(4) C. Cr., .
(5) C. Cr. . 254. . " .
(6) C. Cr., \
(7) C. Cr., . 256. (.) " .
(8) Quae adjiciunlur Obrysostomi siroL
(V) C. Cr. p. 258. (.) " .
923
THEOOOM MOPSUESTENf
924
Romaai viucius perduclu* etU; at euin apod , ',

Neroiiera omuibua accusatk>aibus se purgasset,
biennium Roinae permaneit, ac tandem plenam d i - \ ' migsionem oliiinuil. Oinnes aulem lunc temporie
,
persuasum habebant bealum Paulum a Nerone fore
.
necandum, saevissimo imperatore; praesertim quia

nova docere videbatur, et *b acreplis apud Romaaos , ,
doclrinis multum abhorrentia. Evasit igiiur ab
,
omai culpa liber, ita itt vel a Roma discedere et
' \
niore suo discipliaam praedicare poluerit. Quo faclo,
. " ,
innee stupere et audaciua fidem proftleri. Hoc
igilur dicit, Volo vue scire, quia doclrina mea i n *
dies proficit; nam propier vincula mea omnibus \ ^^
inatiifestus sum faclus, et criniinaquibus me laces- . ,
sebant solvi, et eic salvus evasi, ila ut excmplo ,
lueo erudiii inulli e fcatribus jani pietalem confl- * denlLus. profiierenlur.
, " , ; ,
' ^ .
. \
CAP. I I .
YERS. 7. Exinanire dicit Scriplura sacra pro
. *. (1)
uon apparere. Ila exinanita est fide$ (Rom. iv, 4), , , ,
liac esi non apparct, et inanis est ergo pradicatia (2), , Ksror ,
wostra (1 Cor. xv, 44), quasi dical vilis et nullius , * , ,
momenii. lllud igitur, semetiptum exinanivit, quasi , *
djcat, seiueiipsuiii non manifestavU. Naui formam
, urvi accipiens diguiiaiem illam abscondit, boc
, ^
teipsa csse repuialus quod videbatur.
. .
CAP. 1U.
Vr.as. 1, 2.- Hiccos qulex circuracisiorte aggredi
. ', '. (5) ccBpil, qui caHeris suadere u l juxla legcm vivercnl Q ,
eonabantur. lllud, eadem $cribere, ila babct nou
., , quasi revera eadem jaai scripsissel; uam talia i a , (
, [] ^
liac Epislola noa reperies, nec aliain ad eosdetn
epislotam scripsisse refierlur, sed quia presens jaia , *
,
laulta hac de re cum eis disseruerai : quae vobis
ore jaio praedicavi, eadeai nunc scripiis repelere ,
lioo dubito, quaado eorumdem frequens repetilio ,
.
couflrwatiores voa efficit. Canes vocat eos quia
absque pudore ei sspios de doclrioa sua arguii^ , *
iiftdem perinaneni, malo$ aulem operarios, quianon , ,
,
tiudent docere quae conveniuiil.
.
. *. (4)
Y E R S . 3. Qui Deum spirituaii cultu prosaquuntur, uti nos decet, c l glorianiur i n Cbristo , nobts illorura auctori facto, eane uoo in carnalibus D ,
piclaiein deflaiunt

.
YBES. 7. IHud, fueratt memoralo simul pristino
. . ^} (5)
lucro, indicat quantum ei fuerit circa baec stu- .
diuin.
VERS. 42-44. Ab ilto : Eadem vobit $cribere
(4) C. Cr. p. 259. (.) .

(2) C. Gr., .
(3) C. Cr. . 268. (.) .
(4) Hoc scliolion etsi a praecedenti in c. Gram.
p. 269 intervallo disjuncluin eidem Tbeodoro vindicare baud dubitavi.
(5) C. Cr. p. 272. (.) oiv. Quae dciude ibidetn Tbeodoro Iribuuutur,
. ', ". (6) , - ^

Chrysoslomi sonl, ut jatn monuil Cram.
) C. Cr. p. 276. (.)
- ... Intditge
interpretationem Cbrysoetomi ei Severiuni, quomm
alter : , ioquit, , *

1 EPISTOLAM AD CeLGSSe&SES.
08T
awir , miki tuhlem non pigrum, noe suadeivj vuti ne iis

(1) - eredamus qoi juxta legem vivunt. H&c enini bie
declarat : Fateor me nondum perfectionem veram
* esse cuneecutum, nec exspectaiis bonia douatum;
' aliamen de eorura pneslanlia certus, vetera omnia
, nibili facio; sed in futura onice intfnius, boc
, unum persequor, boc unum per omnia affeeto, u l
, , praemia adipiscar i n supernam vocationem nobia.
deelinala; boc eet, tcrnaai coelis vilam* a d
, qaam obtiaendani onutes vocaXi suuina.
, .
Y E R S . 17. Quasi dicai, non sub lege viveates,
. ?. (2)
sed
sicui ego. Et oburvaU> inqait, $ qui ita am' , , ovrt>
, - bulant, ticut Aateiii (ormam naitrani. In genere*
, , , - ait, considerate eos qui iia vivunt, et imttaminL
illos.
.
. '. , (3), , V E R S . 19. Magnum putant, ait, non hoc, sed
, , illud manducare, noa cogitanies omnia stercus
, | fieri quaecunque manducaveriiU,quod vel respiccre
erubescunt. Ecce qais finis istorum etudii.
.
CAP. IV.
. '.
V E R S . 2, 3. Manifeatum quod illae quoque in
. >, *. (4) , invicem dissidebant de primis conlendentes, vir , , tute pnedilae et, ut videtur, de ialibus dissenlieo tes. Manifestum quoque illo compar noii uxorem
, , suam declarare, u i i quibusdam visum est, cum
, , secus vox germaiu redundaret, qu viro convenit,
nulla autein raiioue mulieri. lllud prseterca nottn ,
quod Scriplura sacra nunquaia compam
, Q dnm
. vocet, qut matrimonio conjungunlur, sed qui e)usdem fidei participes. Quidatu contendunt Evo , .
diam uxorem fuisso cusiodis et Syniycbem virura
ipsuro.
. '. (5) V E R S . 10. lllud occupati eratis, qtiasi dicat,
impediti eraiis, nec polerails facere quod vole (6).
batis.
9
(1) C. Cr., . Fortasse leg.

. . (vel vel eimilequid) ., nisi
pUira exciderual.
(2) C. Cr. . 268. ( . ) " .
THEODORI
C. Cr. p. 279. (.) " .

4) C. Cr. . 281. (.) .
(\ C. Cr. * 285. (.) .
(6) Quse adduntur Cbryeostomi sunt.
MOPSUESTENI
I N EPISTOLAM P A U U A D COLOSSENSES COMMENTARII FRAGMENTA ( 1 ) .
. '.
0
CAP. 1.
. \ (2) ,
VBRS. 13. Non dixil F i l i i , sed VUH dilectio * \*
nit itur. Non enira regoum Dei Verbi consequimur,
(I) Subscriptio Calenae hc est :

'
. tfcec non latia recie babeut. Pleraque
Cbryeostomi sunt, et qnidem omnia, si baw exeeperis. Mitto Tbeodorea, Severiani scholia legunlur
p. 292 (eed . sunt Clirysoetomi,
ilern totum scholion p. 296) 301, 308, 310, 316,
320 (hsec habel Cbrye. . . ej. Op.
ed. . de Momf. ed. Paris. altera I . X I , p. 423)
521, 523,325, 326 (alterum scholion l k . 29 eat
927
TflEBDORI MOPSI7ESTENI
sed homfois eoaioe ftuscepti, ftiocuai ejuedein

gloriae participes eflkimur, propler pbyaicam stmiliCudinem, ubi erga cum affeclauiexoperibusdetnonstraverimus. Unde et ipsum Fiiium dilectionis
vocavii, quia non natura Patris Filius erat, *ed
dilectione adoplautis baec oblinuit.
9SS
,
, &
,
.
, *
(1).
V E R S . 1 5 , 1 6 . l l l u d , primogeniiut, non de tem- . *, , (2),

pore tantum drcitur, sed eiiam saepius de praestan ,
lia dignRatis, juxla illud : tpse invocabit me : Pa- , , ' , ,
ter meu$ ex iu, ego primogemium ponam illum , (P$aL L X X X V I I I , 27>28). Sane non bocdicit Deus, ,
juod caeteris lempore anliquiorem faciat unum- , ' \ queraqoe eorum, sed haec ait David divinas 'de * ( 5 ) 6\,
sefpso praedictiones commeadans, quasi pollicerelur , Deus te poeteroe ejqs prolectunim. Apostolus g .
, ' autem illud : Ecelesiam primogenitorum, qui eon
tunt in coetU (. x u , 23), quasi dicat, ,
qui praestanlissimis bonoribns exoraanlur; ita - (4) , ,
illod : Filiui meut primogenilus hrael [Exod. iv, ,
22), hoc esi mihi charissimus. Ita eliam hic : P r i - , ,
mogenitus omnis trwtaravquasi dicat prxter omneoi .
creaturani bonoratus.
( 5 ) , " , * -
Non dtxit per ipsum, sed in ipso. Nou enim priorem creaturam intendtt, sed posterioreai in ipso ,
factam, qua divisa prius deauo in unurn conjua- , * guntur, uti e( alias dicit : !n$taurare omnia m , Chriilo, quot in cmtit, quce in (Ephe$. ,
i , 10).
}.
(6) (
Qui praedicta inierprelari volunt, e( illud : Qui
est imago Dei invisibitis, primogenitu* omnit - .\, , iurie, de divina natura inlelligere conanlur, pole- , \
runt nunquam inlerpretationein nostram arguere, ,
quod a divinis ad huraana aut ab bumanisad divina

iranseat. Nam ipsi quoque boc agant oportet; uu- \ ,
per allaias quidem vocee de presianliori natura
\ * \
inlerprelabunlur, asl illud, primogenilus exmoriuU, , \
nisi omnem pudarem abjecerint, nunquain ad divi- , ,
nafia naiurani referent.
, (7) ,
\ (8).
. *. (9) ,
VERS. 23. lloc enim erat opus cjiis, pr^dicare
apud genies Evangelium, repudiata \egis observa
tione.
.
(1) Addit censor orlbodoxus : Chrys.) 330, 531,352 (eftd . Itn. 23-30 sont D
Cbrys.), Cyrilli Alex. duo p. 305, 320, sed alleruui , . Qttam
habot eiiam Gbrysoslomus "EVVM . . ampie hmc dicia sini xeminem fugttt.
(2) G. Cr. p. 360, . .
Cbrys. Op. 1. 1. iinum Basilii p. 304 et tiuiim Gre3) G. Gr., .
gorii Naz. p. 305. Deniquein Cbrysostomo h*c noa
4) Fort. leg. ... .
reperi, quae videntur altus esse: p. 292, l i n . 22.
5) G. Gr. p. 508. .
., . 295, l i n . 16, ,
. 297, lin. 2-10, , . 392, , .
. 10. 30; . 303 lin. 1, 15; . 527 !m. 25, 29.
(6) C. G . 509. Scbolio pnecedenU allato calenae auctor i U : "
2) C. Cr. . 302 : *
,
* ?
, - '. , .
, .
(7) . c. Gr. non exstal.
Ati impiu$ Theodorus, hi$ contradicens, koc ujmm (8) Adjeeit censor nosler severus : *
intendens ul judaico ei tacrtlego more divinas Scri-
pturat
inUrpreUlur
quas Chritti diwimialem confir* .
KRl, hocce modo iliud tc$timoniuin e x p i i c a v i i : Non (9) C. Cr. . 312. . .
dixit, inquit.
929
EPfSTOLAM AD COLOSSBNSES.
. \ *. ", ( I ) , -
V B B S . 4 4 , 2 5 , l i a m gaudeam, iaquit, vet
*
paiieos pro vobie; quando OMVL pro vesira salule
, Christus passuf est, utcorpus ejua per resurre , - Uoaem videaimai, passionibus meie pro vobia
(2) *dirp)eo ea quae desunt passionum ejus. Quid
. ;
aulem deerat ? Di&cenlibus q u pro vobis perfecta
, '
suni, suscipienda erat vobis a me islorum praedica tio. Uoc auton prar&iare noa poteram absque labore
1 tribuiatioiie. Pro his igilur palior, orbeni per * , \ iuslrans doceaeque onnes quae peracia suai, ut
, credenles mentis affectu cum eo conjungamiui;
borum eoim factus stim minister.
*
. *-\ (5)
Vsas. 27-29. TaaUe bae diviUae non aliud prae * * } - ter Chrislum et fidein in eum. Ipse eaiin tpe$ fuiu - rae gloriw, qui nobie illam exspeclandi causaai
.
pneaiilit. Sacramentum vocaigraliain circa genles,
,
ulpote anliquioribos igaolam e i tacramenli agnili*,
nem (Cap. u , vera.2), gratiae bujus parlicipalionem*
().
. >.
CAP. I I .
. *. * (5)
VERS. 3. Omnes tbesauros sapienliae et scien tise dicii i n Christo abscondi, quia quae summa
, cum prudeniia pro nostra salule per Gbristum per
fecta sunt, nnnc quideni latent, tunc auteni appa , *
rebuai, quando et ipse apparebit.
.
Y E R S . 13. Praepirtium vocat hic non Ulad cot>
. *. ' (6)
, ' poris; sed quemadmodum circumcisionem vocavit
mortalitaiis ablalionem, ita praepuliatos qui adbuc
,
. , C morlalilali iirserviant. Hoc igilur dicil, quod peccatis mortificatos propter iioslram mortalilatein
cum Gbrislo convi vificavit, in ipso comnunem
,
onniium resurredionera prseparans, qua peccata
, *
quaeque veslra lolleniur.
.
VERS. 15. Adversae potesiates jam nihit vale. '. (7,
. b u n t , cum non amplius peccaio indulgebimus.
, , , Morlalitalem igilur aufereiido, quod pro commaal
utilitate perfecit, abstulit simul ilioram auctorita ,
, ' , teio qua in nos pollebant, maxiraam et certis&imam
* , de illrs victoriam referens, i t a ut ipsi erubeecaat,
- frustra in nos tantum laborero tentantes, quo nibil
* , * omnino profecemnt; nos enim meliorem eonsiilu (8), tiooem eoneecati sumus, Ua ut non amplius peccare
, - liceat.
.
VERS. 18. Quando per angelos lex data dicitar^
. *. (9) * & 6 legem ferenti scAicet ministrantes uti vel bealus
,
Paulus asseril: Si enim qui per angelos diciu$ ett
, *
' , sermo, factus ett firmu*{Hebr. n , 2), qui legis obeerratioaem propugnabant, angelos proiendebant,
quasi i l l i quoqne contempla lcge offenderemur.
(10) , (1) llsec Tbeodorea esse perquam probabile.
(2) .
, lascr. Muratorii, . 446, n . 3 ; Cbaadleri n . 78. . Scba. Lex. , Jambl.
yih. 16. c Stepb. Thei. /. pr. ed. Lond.
(3) C. Cr. p. 316. (.) .
(4) Quae adduntur Chrysostouii suirt.
(5) C. Cr. p. 317. (.) " .
(6) C. Cr.fel.e.
(7) C. Gr. p. 323. " . Hsec

Tbeodori esse quovis pignore contendo.
(8) G. Cr. .
(9) G.Gr.p. 325. . " H .
(10) G. Gr. .
T I I B O D O R I MOPSUESTENl
95
Dtiade profecto mofcstiam quanodam proSieban-

ler, qaatH a legis observatione ideo non recedeTeat, quia angeli legis conteinptom gre feruat.
fiolile igitur, ait, islam roodesiiam profeagig e l aogelos praiendere conantibus credere; iiam mentea
obcsecati dicunt qna igaoraot.
,
,

.
, \, *
*
* *
. '. (1),
VBRS. 23. Obscams quidem vereut; boc aateia vult diceret qued talia tradende doetores qui- ,
tfam ctentiam suani probare videntur, t mentem ,

T o o d e s u m , commendaaies faaloribue fttiis legie
obsenraiionem, u l afflicto corpore et rcjecta licen- ,
tia carnem omnimodig alimenlis uuiriendi, poiius
,
a taullis abstineant propler legts tradteionem.
.
CAP. I V .
. '.
VEB*. 47. Quaolom ex scripiis euspicari licet,
. ? . (2) ^
apud Laodiceasea erat e l minisleriuin diacoaonim
,
eubtbal.
(3)
C. Cr. p. 327. (.) " .
8 C. Cr. p. 339. (.) .
THEODORI
(3) De scbolio . 540 allatov. ad I Tbettal. , 1
MOPSUESTENI
I N EPISTOLAM PRIOREH PAULIAD THESSALONIGENSES COMMENTARIIFRAGMENTA (1)
C
. A\
CAP. I .
. '., vpZr (2), ,
Vsas. 1. Illud, Gratia vobig, i l a ponit, quemadmodum nos Salvete i n iascriptionibus epietola- Xalpeir (3)
rum acribere solemus; Ulud vero w Dto Vairt, sic- , , , (4) ,
.
uli e l nos i a Domino dicimus.
. ', *. (5)
Yaae. 8,9. Hic sermo Domini non fidem i n d i c a t ; nam non prodiit ex eie fides, sed quasi dicat, , '
omnes cogaoveruat quanta pro fide pertulielia, et , *
omoes iidei vestrae Ariuitatem mirati suol i i a ot , ,
et caeieris exemplo fueritis. Notandum, ait, quod
bic recedentes a simulacris laudaos, per opposi- . , ,

tionem ad illa Deam vivum e l verum nominet;
quotieacunque igitur taaec vox occurrerit, non ad ,
Pairero refereoda quasi Filium excluderet, nec ad * ,
Filiuai quasi Palrem tollerei, quura Paler e l Filius D , * ,
seque veri apud pioa.
.
CAP. I V .
. '.
V E R S . 4,5. Va% dicit propriam cujusque uxo. \ '. (6) rem, quod in tanetifieationem po$$idere d i c i t u r , q u i , ,
se non cum alieua inquinat. Pcr exaggerationem ^
(1) Catena conlinethypotbeeinOEcumenii, . 344,
locum p. 344 sine auctore, ubi Cbrysostomi explitria gcbolia Tbeodori, tria Severiani p. 345 ised
cationes praecedunt et sequuotur. Pertinet ad b . 1
Jin. 43 . eunt Gbrysostomi). p. 355,365
i b . p. 340 : .
et quatuor auctoris incerii, credo Tbeodori aut
(3) . 340, .
Severiani, p. 363 l i n . 42, p. 365 lin. 42,31, p. 374;
(4) . 340, . . , .
lio. 20. Retiqua omnia Gbrysoslomi sunt.
(5) C. C. . 348, . " .
(2) Hoc scbotioa bis in cat. legitur, priuium ad
W C. Cr. . 358. (.) " .
Colo$$. , 48, p. 340, , detude ad bunc
0
933
EPISTOLAM AD THCSSALOMCENSES.
, . vero babeiur Ulud * in ** tofcbrt i , quati

;,
hoc facerct non jain illi velut muliori aaae adtaeren*.
, .
sed lantuui propier solaoi coiiioae, qued paftaton e deeiderii vocaU
THEODORI
MOPSUESTENI
*N EPISTOLAM POSTERIOREM PAULI AD THESSALONICENSES COMBIENTARH

FAAGMENTA (1).
. l * .
CAP, .
". " (2)
V B R B . 2. Nolile de Cbristi advenlu el noslra
' cum eo congregaiione illis crederequi vos decipcre
, conantur, quasi inslarei tempus illtid, ei quidquld
aea ex spiritiiati instinetu predicent, seu sermoni , '
, bus aut epietolis per noe edoeti, nolite fidem
prseetare.
, .
. ', *. *>V E R S . 3,4.His ostendtt quod idotolattiam quaro
, ,
diabolita consliluil, ipae voniens evertet et omnem
, , hseresim qoam verbo verilatis opposuit, ipse veniene
, , aohret, ut vel ex eo homines agnoscanl non ab i p s i i
, ' ablata esse circa qoa* errabaat, sed ab errorum au~
, ' ctore. Istos enim errores pariito composuil diabolus,
* (3) - avocans a Deo e i paulalim suum cultum introdu*
, cens, i i l quando adcrit deflnitum tempus, ipse i n , ' veaiat bomiues errantes ac diviao auxilio destitutoe, sicque facilius proposiium eibi finero asseqiri
,
videaltir, ab omnibus scilicet adoretur bominibug.

Nam qnod subsiructio arcus, boc diabolo hspresea,
, lum apud geates cum apud Chrieiianos. Quemad,
moduDi eniin ubi arcus perfeclus est et sua etro * ,
, ' - ctura constat, subslnictio tollilar, finno integro*
* que perniauenle a r c u ; sic diabolus omnimodaB
baereses et varia erroruoi genera vclul substru ,
, , ctionem supponit, super quam arcum, cuhum sci 4icei saum slabiltt, ut quando baereaoa omaet ipso
,
condemnaverit et deloverit, cultus tamen isle n u , ' dus inier homines remaneai.
(4),
. *-'. (5) , 0 V E E S . 6-8. Hoc mihi non probabile videtur

* (nempe illud quid dona Spiritue sancii i n dicare), aam jamduduiu cessaverunt. Quod si enini
, quis eo non cessaviase dixerit quia interdum apad
quosdam oratiooes occurrunt, neque illo teropore
,
cuncta cessabuni, cum omniao deficere nequeani
, ^
sancli, et tunc ctiam futuri sint qui doctrinam
,
ejus respuanl et in certaminibua pro pietate f u l * .
, - geant. Declarat aulein illud quid a>/M*ei,jjamduduin
(1) Pracler qaiaque fragmenta Tbeodorea conltneicalena duo scholia beveriani p. 388, 590 (cf.
p. 413) et anum auctoris ineerti p. 384 l i u . 20.; reliqiia omnia ex Cbryeoaloaio desumpla SUHU
(2) C. Cr. p. 386. . 7. .
(5) Cat., .
<4) Cal.,
(5) C. Cr. p. 3^8.
,
.'inlelligit allatain iDlerpretatiooem S#>
veriani, q u i dici puiai
.
t H t O D O R I MOP&UESTENI
9 *
diabolo auimo etseul boc facial, illumaulem a Deo ^ ,

probiberi, quia eoneummalio sscuii defiiiiium
, * "
lcropus est, quo ille revelandus. Definitione Dei
<licit Apostolus illum detioeri, onde eliam a d d i t : ,
Ui reveletur in suo tempore. Nam illud Myslerium \ ,
jam operalur, quasi dicat, licet aon palam disces . , Mwm\pu>v 4
sionem operelur diabolus, sed nunc velut iu occullo *, ,
pleraque agii, semper et ubique pro viribus a pie- , '
\ ,
iaie revocare conatus quicunque fidei adhsrent.

.
Notandum qnod revelaiioirem Antrcbristi vocat
(1)
manifeslationem, superius quidcm nisi rtvelalus
, >fuerit homo, et hic revelabitur ille iniquus, quasi
diabolus usque ab adveiiiu Dommi hoc ad exilium
- ,
tominum paraverk, et jam forie perfecisaet, jiisi
juxta aecreia*onsilia delinuissei, tunc auiem
\ . operaiurue et revelaturus ait q w olim cogitat,
, ^
facultate daia genleuliam operibus perGcieoAi. , (2)
Quem Dominus iesu&tpkitu orU $*i mUrficUl* Dum
,
ttle ista in orbero ierrarum aget, iaquit, et otBnaa
.
a pietaie averiei, subito de coetis apparens Chrislus,
"
claroore edito, opus evertel lotum, omniuoque iltam
, , jaierftciet. Hoc enim declarai illud spiritu oru

ejus, quasi dicat, voce, pro bominum naiura locn , '
i u s , qui oonnisi spirando voces articulatas pro-
nuntiare talenu
,
, , ' ,
.
V B E S . 44. mitiet ULU Deut operationem C
. '. (5)
, illam permiliet profecto non autem opera- ,
bitur ipse. Hoc enim &ibi vult Apo*lolus : Nisi i n * ,
veriiate permanseriti*, defledella ad errorem et

credetie mendacio; jusias ideo poenag dabitis, quod
,
derelicta veritate ad iniquilalem defecislis, hoc est
ail diaboti c u l t u m : quem ioiquitatem vocat quod
,
iaique ipsi adb&reni.
, .
(4) C. Cr. p. 389. Haec Tbeodorotribuere non dur
bitavi. Excipiunt ea quae modo aituliiaus neqoe niai
incboatam loci interpretationem continuant.
THEODORI
(2) Cat., .
\b) C. r. . 394. .
MOPSUESTENI
E P I S T O L A M P R I O R E M P A U L I A D T I M O T H E U M C O M M E N T A R H F R A G (1)
CAP. I .
D
. \
VKRB. 3, 4. Reliquit eumEphesi non solum u l
. /, *. (2)
quibusdara nuntiaret ne aliler docerent, sed quo- ,
(4) Theodoras commentariura inPauli ad Timoibeum Epislolat Ebediesu tesle ad Petmm mieit.
Fragmeuta legunltir in L : CaUnas in S. Pauli Eptjio/ee ad Timoltuum, Titum, Philemona ad ffebran$. Ad fidem codd. ms$ . i . A. Cramer. Oxon.
4843, 8. Caleua? e\ eodem illo codice Coiil. de-
eumpt 8UtH, de qao diximus ftupra. Qu catena in

PauTi EjfHtiolaoi priorem ad Ttmotbeoin coniinct,
ea omnia Cbrysostomaa suppeditavit, si panca exceperls. MittoTbeodorea, Severianiquataor tanium
scbolia
(2) C. Cr. p. 5. (.) " .
957
IN EPISTOIAM I AD TIMOTIIEUM.

, .
, " *
*
'
* ,
, .
* *&
, '
*

,
, '
959
que eoli ecdesiagticse constitutioni consulcret
de <]ua eiian ipsi scripeit. Manifeslum qnod illud

Vl denuntiares quibutdam ad fralres speciat; non
eniro aUenia denunliare polerat, a quibae mala
multa limenda. lioquiiur autera de m qtri ex
circiuncisione, qui utiqae muUa de leg dfeewen tes, eoz qui de gentibus discipttaaot a cbrisliaai&roo
alienam docere conabantiir. Dicit igilur, omnibus
denunlia, praecipue autem i i * qui de geniitas, ne
inlendaol iabulis ab iilis pnedicalis et genealogiis;
nam piurimam i n eo versabaiitur illi at probarent
inviiis piowissionibus Cbristum non e i Abrabanio.
et David o r l u m ; et propierea genealogias veleres
fusius explicabant, quibus muHos periurbabant
eorum qui de gemibus credideram, nibil de anli , quis accurate pernoaceates. Optinie vero istas
.
vocal interminatas, cum huc alque illuc sermune
,
deferebnaior qui de tallbus disserebant, quod ut i n

genealogiis eveniai oporiei,?nttnc hujus. imnc Hlius
, ,
gencre relaio, el rursus alio. Fabulas autom haec
, , appeUai quod absque necessitaie referebautar.

.
. '. ( I )
V E R S . I I . Haud immerilo vocai beaium hoc
,
io loco Deum; nam ille aatura beaius propier
,
iaiiaulabiiUatem suam; uos autem gralia Dci elfl:.
cimur beaii.
9
. '.
. '-\, (2)
,
CAP. I I .
Illnd, aulem docere
non
permilio, sane ad publicos couventus refercr.duui.
, - Q iia ut illis ia ecclesia docere non liceat. Nam de
' privala illarum conversalione talia decernere prot , ' cnl dubio Paulus noluissel, nec veluit quin impios
marilos pia mulieres pietaicm docerenl, aut viliia
, dedilosad virlulem revocarent. Et Adam non *
. ,
wdacfti*; cum illa viro erroris causa f u i t ; ipsa
,
autem de lapsu uo viruni incusare iiequivil.
' '.
CAP. .
. .
2kty '. (5)

,
*

,

'
^tf/WVl}*
|{*|.
rvjrv*,
<
#
, ,

. ,
( ), , \
VERS. 4 2 - 4 4 .
V R R . 2. Pcrridiculo modo boc apud p.erosque observatur : nam si quis probus secundaoi
mulierem duxerit, in clerum bunc noii adoiiueiu;
quod si auleiu quig male se gesserit, at unam t a u lum uxorem habuerit, bic ia medium adducelnr,
"
"
Wcel aperte secundas nuptias beaius Paulus fleri

concedal, et fornicatio sit onmis prater legitinriam
concubitus. Profecto et illud nuue reprebeodo,
quod vel duas niuliereshabeulem, legitimas quideip
dico, bapiizanles eum absquc ullo limore i n clerum excipiunt, illumque deinceps legem islam ob
acholia legiinlur . 8,22, 44, 48 Priora . jorem deinde nanciscerentur auctorilalem et po sunl Cbrysoslomi), incerli auctoris tenliam, 27, I . 25, . 29, 1. 47.
euni haec : p. 45, l i n . 46 ; p. 22, lin. 4, 20, p, 3 1 , Hanc ia Chrysostomo frustra qua?sivi. Videtur
1. 2 5 ; p. 52, I . 5-7; p. 5 3 . 1 . 22, - 2 5 ; Tbeodori esse.
(1) C. Cr. . 9..
. 38. I . 5, . 40, 1. 2, 5, 5, 7 9 - , 23 2 8 ;
(2) C. Cr. p. 20. (.) "
. 44, I . 22, 2 7 ; . 47, I . 5, 7. 25. Reslai
C. Cr. . 25. ss. .
prolixa dispuialio, qui faclum sit u l episcopi, qui
principio digniiaie pare fueriut pre&byteri^ ma30
PATROL. GaJEC. L X V l .
939
TIJEODORI MOPSUESTENI
940
servaturum putant, quasi bapiismi opera jam non

amplias cum duabus mulieribus futarum. lia autem ssepius vel cum bominibus omnino perdiiis se
gerentes, optime agere se creduni, quaado obvium
quemque baplizanies ad cleri minisierium admitlant, ue mintiniioi quidem virlutis aut pielatis docuuieniuoi praeslanlem.
,
\
,
, (I)
(2),

.
" ,
Ut de baplismi causa laceam, de qua datur, id
-quod pierique minime respiciunt, hoc Hli sciant ' ,
*oporlet, quod beaiuaPauIus de moribus disseritqtii , ,
episcopo jam anlea eibibendt eranl, non de graiia , * per baptisinum concessa. Quod si enim baptismus ,
ianta efflceret, superfluae essent Pauli lrges, et ()

permitteret obviuin queroque slatim post baplis in clerum recipi. Hoc aulem probibet, el prse- , , cipii u l ille tanlum ad episcopaUim seligalur, qui i n (4)
praelerila stia vita probilalis docamenla prsebueiit, ,
aul usque virluti inserviens aul poenilentia pro-

bans se a malo ad bouum transiisse : quod sane
,
melius ex eis quae sequuutur apparet. Mulli tamen
, , (5)
illum moreui tanquain optimum affectant.
, >
, ,
, , ,
lllud igilur, Unius uxoris virum, quidam hocce
roodo iitierpretaalur, quibus ego libeniius assen- ,
t i o r ; sicut multi eodem tempore duas legitimas

babebant uxores, quod juxla legem Mosaicam
,
Hcere videbatur; multi quoquc unaro legitiroam
,
habenles, illa non corilenli, aliis eliam aul ancillis
, suis ulebantur, aut saepius cum obviis quibusque ,
temere peccabant; quod hodiedum apud eos oc- C ,
. currit qui bouis moribus non sludent. Hoc igitur sibi
vult Pauius, aiunt; ialis ad episcopatum seliga- ,
tur, qui uni mulieri conjunclus cum ea pruden- , t e r v i x i i , illi adhaerens, et cuai ea taatum nalurae ,
,
mottbus indiHgens; at si bic, amissa priore, alteram juxia leges uxorem duxeril, et cum igia eodem , vixerii modo, non ei denegetur episcopatus ad- ,
ilua, ut quidem Paulus prsescribit.
, *

Hte omaiao assenlior quae beatissimi Panli do ttrinam expltcaiAes quidara prolulerunt, prasser- ,
i i m aulem persuaderi nolo eumdeni qui secundas
uuplias ffique ac prinias defeadit, dummodo riie , ,
iiant, de episcopaiu illos prohibere. Naro qui dix . ,
-eral (/ Cor. , 8 ) : Dico autem nuptis et vidui$ ^ ,
una utrosquc coajungens unique legi subjiciens,
, absque dubio tjlrasque nuplias unuiii idemque csse
.
xislimabat. Nec iminerito. Naai si naluras incita , rneotis moveris, parvi referi uimm niulierem omnino
, ; .
non babueris, aul amissam jam non babeas; nam
, boc forlunae potius quam raiionis. Qui enhn mulie '
Tcm suain diu possederit, ea fruitttr quotiescunque
,
voluerit; qui aulcm illam cilo pcrdit, ad secundas
9
lt>Cat., . Scriplor videlur scripsisse.

(2) Gf. Ilerodiani frngm. in G. Hermanni De
*menu. iir.grammal. raiione I , p. 511. 8.
(5) Cat., .
(4) Cal., .
(5) Cod. ;.
941
IN EPISTOLAM I AD TIMOTIIEUH.
; * * , nuptias accedere satagil : boc vero casu fit, non

, ralionis cousilio. Quod quuin iulelligeret Pau' , - lus, episcopum his moribus praeserlipa conspicunm
eese debere voluit. Nam ineple putares Paulum
* - leges condidisse non ad ralionis cousiliuni sed ad
, ' - Kortis libidinem respicientem. Quod si quig lioc
. dicat quod fortuila parum curans, sed perfeclionem
, polius intendens, de episcopo slaluil ei nou nisi
- unam omnino uiorem ducendam, audiat secundnin
, $ - hanc ralionera neque baplizatum taleni episcopalu
, , donandum. Non facil enim bapUsmus eum non du . as habuisse uxores qui duas reapse habuit, aul ab
omnibus velut uni modo conjunciutn baberi; niullo
, $ aulem inagis si uni legilitno niore conjunclus, mul * tis aliis iiupolenter abusus fueril. Eadem ralione
, - ^ maaifeslum dedecus isliusce modi virum ad epi * scopalum exlolli quod baplismum contigeril. Naui
si propter perfectionem ab episcopatu reinovendus

qui duabus uxoribus prudenli et sapienli nieuie
usus fueril, mulio magis iniquum qui impotenter
- vixerit ideo eligi quod baplismum fueril sorlilus.
' HJBC sufficiant de unius uiulieris viro ; fusius ei
, clarius rem explicare non n e c m a r i u m , cum
. - U8U8 apud plerosque receplus rationeia parvi fa, .
ciat.
, ,
, (1).
. \ \2) ,
VERS. .Hicadjiciam: libi ne miriim videalur
, () , 81 nec subdiaconos, nec leclores memoravit. Hi enim
* ^ i n ecclesiaslica lilurgia potius extra gradus Bunt, ad
, , usus poslerius invenli qui propter fidelium mulli , - tudinem jam aliis subeundi fueraiil. Unde nec licet
* - eis anle aliare ministrare, cum nec ipso sacrilicio
* inservium. A l alii leclionem perGciuiu, alii vero
, inlus praparant quae ad diaconorura niinislerium
, * iieccssaria et insuper ecclesiaslica lumina rnranl.
, ,
.
. '. ()
VERS. 15. Ecclesias vocat non domos preribus
, , sacras juxta mullorum consueludinem, sed fidelium
, coetuni, unde illam columnameliirmamcnlura veri , taiis dicit, quia in ipsa veritas consiat.
.
. '.
D
. \ (5) , ,
,
" .
. \ " (6)
, , , ' , (1) His auclor catenae haac subjecit nolam censoriam : ,
, . Hac quidem Theodorus
operlhsimuB
doctrinw reluclans el ecclesiailicte I r a ditioni et omnibu* concililt, qnw tempere oppotiuno
CAP.
IV. .
VERS. 15. Doctrinam dicit absolutaai pradicalionem, exhortationem vero reprcbensiones et

comniendationes, data occasione factas, qua? iaterdum el in universum faciendx, niaxirae autera
secreto ei sine arbilris.
VERS. 14. Aul apostolorum collegiam intendii,
qui maiuis imponenti sane consenliebant et aderant, ei presbyleriuin illud vocai bonoriflce. Nunc
confularequh poteril.
(4) C. Cr. p. 50. .
() Cat., [] .
(4) C. Cr. p. 51. (.) " .
(5) C. Cr. . 56. .
(6) C. Cr. . 56. .
93
9U
eliaitirooseslinepiscopuruin cousecraiione hwjus- *

,
ce generis manuum imposiliones non ab UDO scd a
' . *
pluribus i n Ecclesia perlici.
" .
. '.
CAP. V .
. *. (1)
VERS. 9. Non de iis quae ad ministeritim seli ,
gendae erant disserit, sed de iis quae ia viduarura
numerum accipiendae. Noa enim aetate definiuntiir
(2) * (3)
qui ia clerum suscipiendx, sed pro virtute cxisti ,
mandae, u l i ipsa Timolbci elcctione Paulus com' ,
probavil. Sed cmn viduae eligebanlur ecclcsiaslica
. *
cura colendac, non virtuus desiderio viduilaleui

amplexae, sed ut absque solliciiudine ab Ecclesia
,
quaj vitae neccssaria contingerent, et cxinde plu , '
rima mala aperie oriebanlur, aelate siinal ct
,
virtule definicndaj eraiil quas in viduarum cala- , , *
logum refcrretit. Quas fuerit unius viri uxoi, boc

esi, non eodem lempore duobus adhaerens, sed
. ,
illi tanlum conjuncta ei cum eo prudenier vivens, , , '
sive uaum bunc, sive alteruin poslea babuerii.
,
B
, .
. (
CAP. V I .
. \ () YERS. 4, 5. Invidia quidem aegre ferentium
igloriam doctoris in colloquiis praevaleutif ; conteniiones pugaas aggredienlium, btasphemice lum ipso- , ,
,
rum ssepius proferemium qua; non decel, tum
,
maxime exlernorum aos calumaianlium, tanquaai
quaesUis sludiosos. Exinde eiiam sutpicione$ matas , *
de nubis apud alienos orianlur oporiei, nam - mint* menie corrupii, nec ullo verilalis studio Q ,
lenâcur, omnia lucri graiia exquirunt.
, .
. '. ( 5 ) ,
VERS. 12. Hoc est, noli erubescere in confes^ *
sione illa. Nam multi pernoscebant beatum Timo
Ibcam beato Paulo pielatis causa adfuisse, et baud
,
pauca proplerea perlulisse.
.
VERS. 15, 16. Beatum vocavil illura, quia
. ', \ (6)
nobis imnmiabiliiatem quondain largielur, poten um quia resurreclionem operari polest, aique , profcclo regem ac Dominum , quia oronibus impe ,
rare et dominari poluit ei morlem auferre; ideo

êliam solus immortalilatem habel; capax est eniin ,
cani nobis Iribuendi, et lucem inhabitat inaccetsi- , ,
bilem, quia in inenarrabili el inaccessibill luce cum D \
it, lucida quoque corpora justorum efliciel. l l a

etiam illud : Qwm nullut homiuum vidit, ted nec *
tidere poutl, u l demonsiret n i l rairum csse, si
, ,
nondum appareanl qu% lunc nobis erunt, quando
,
ipse illoruin auclor invisibilis nobis omnino na ,
4ura csl.
.
(1) C. Cr. p. 59. (.) .
(2) . Consl. . , 1, . 8, 25; Tzetz.
*Cli. 15, 592: Elberling., IUSS. > Stephan. Thet. I .
. ed. Lond.
< 3 ) Cal,, .
v
(4) C. Cr. . 4 7 . (.) *

, .
(5) C. Cr. . 4 8 . . V . habet
Cbrysoslotuus, ex qno forlasse desuaipta sunt.
(tt) C. Cr. p. 50 (.) .
IN EPISTOLAM I I AD TIMOTUEUM.
THEODORI
MOPSUESTENI
I N EPISTOLAM POSTERIOREM PAULI AD TIMOTHEUM COMMENTARH FRAGMENTA (1).
" (2) -
, T t v a ,

,
", ,
,
.
'
, *

,
. ',
,
,
*
,

* ,
. '.
Paulnra lianc cpislolam non staiim posl priorem,

nec certum locum babiianti misisse manifestum,
sed longum posl lemporis inlervallum. Nain illam
miserat Epbesum inculeuti, in hac vero ad finem
( , 12) dicil : Tychieum autem m m ;
dixisset vero ad ie si Ephesura inhabiUnli scripsisset. Priorem ecribens innuit se mox ad euro
vemurum, hic autem exspeclat sibi brevi propter
Clirisli confessionem morlem subeundam, ei T i motbeum borlaiur ut ad se venire feslinet (iv, 8).
Scribit Romae degens, ubi ei pietalis causacapui
obiruncaluni, et Timolhettm orat uC tibenliua
caeterorum ulilitati inservire sttideat, el pro cis
sequo aniroo qnaeque perferre. Bfemorat eliam qtri
ad deleriora decliaant, eoeque haud leviler increpat; ad finero Epistols de ipso loquitur, declarans
ubi fueril et ubi futuros sit.
t
CAP. I .
^
()
V I R S . 7. Non refofiuidanda igitur qu afr
. ; exlrinsectis inferunlnr mala. Qua de causa? Quia
\ , quae nobts inest Spiritus graiia nos confortare
, - valet, ei Dei auore ioceadere, el effictre ut mo desiius raiione noslra ulamur.
.
YERS. 12. vocalur bic pignus Spi. '. (4)
^ , " - riius, quod velut deposiluai mibi dedit i n spetn
* futurorum, tu iategrum servetu*' dcaec tuac per: , Q fectam Spirilus gratiam coiisequ*r, cujuc i n spenx
, '
hoc aecepi.
.
. .
. I I I .
. -\ (5)
VBRS 2-4. Seiptot amoal, qui saa per oiuaia*
\ , - qiiaerual; vani eirnt qtii iis gloriantur qua ijon , - babeni; superbi qui in suis ineolenler efferunlur
(6), blasphemi qui contumelias libentius affectant; s#a
, /taltqut justiUatn negligunft; $me affeclionc qoi
nuHo &iudio tenemur; tine pace (fioedifragi) qui
, ,
, amieUias facillimefrangunt et proraissa s&pius vto, , laat; calumniaioret qui bic alia, alia illic dicunt
ad suseUanda Xx\\*\int*nperaniu qut cupidUaltbus
,
, roeerviuat; imtniu* q u i omai boaiute careiu;
lumidi qui alients inflanlur. Diflerl autem lumidus
,
/* ab elalo i n eo quod ille mcnle, hic verbia
,
0 .
(1) Catena conlinet ecx scholia^Tbeodori, qualuor
Severiani, p. 55, 56, 60,63, duo auctoris incerti,
p. 75, l l n . 2 1 ; p. 74, I . 14 3. .
Ueliqua gtint omnia Cbrysostomi.
(2) C. Cr. p. 52. (.) .
gloriatur.
(5)
(4)
(5)
(6\
C. Cr. p. 57. .
C. Cr. p. 60. ( . ) " .
C. Cr. . 71 .
Legenduai vidclur, vei Jtw
947
CAP. I V .
94$
. '
VERS. 4. Fabulas vocat verba pielati adversa.
. '. (1)
VERS. 10. Quae nunc Gallia vocatur; ila enim

appellabant eam omnes veleres.
.
. '. (2) (3).
(!) C. Cr. . 77. . Verba quse adduntur aucior

caienae ex Cbrysostomo videlur sumpsisse.
THEODORI
IN
(2) C. Cr. p. 79. .

(3) Verba sequentia sunt Cbrysostomi.
MOPSUESTENI
E P I S T O L A M P A U L I AD T I T U M COMMENTARII FRAGMENTA
(1).
CAP. I .
. '.
VERS. 1-4. Prefalio in bis habelur : Paulus,
. '-\ (2)
servus Dei apostolm autem Jesu Chrisli, Tito dileeto
,
filio; inlerponunlur caetera ab illo : secundum fidem , , \ ,
elcctorum Dei, usque ad illud : Tilo dilecto ftlio.
, ,
, .
. '. (5) VERS. 5. Nam pieiaiis sernio iradebaiur omnibus ab eo ei deroandaium fueral c l munue fideles " ,
regendi, et eos ad norinam ecclesiaslicortim p r e -
.
ceplorum inslruendi.
. ', \ (4) VERS. 12, 13. Qui doclrinam chrislianam i m pugaaverunt, dixerunl bic bealum Paultitn poelas
,
vocem suscipere, et illam usurpare quasi haec jusle
Jupiter de Crelensibus dixisset, non aitendentes ,
,
quo modo isla verba adhibeat, nec quod adjicil :
Tesihnonium hoc verum c$t. Non enim poema, nec C , ,
poetai effatum admiitU, sed lanquam proverbio * ,
(5) , '
poeta? vocibus u l i l u r ; usttrpabalur forte lunc
,
temporis ista vox, u l mtilta alia velerum effata pro
,
proverbiis a posleris adbiberi solenl. Quam ob
cautnm, a i t , increpa eot dure. Saepe laudibus mo-
desliam docel, at cum Creienses objurgalionibus [] . *
, , " .
inciiandi erant, ideo dicit : Increpa eos dure, ut
,
tani sinl in fide. Increpare jubet dure, non obvlos
quosque, eed Crelenses tantiim; noa enim omnes
, * .
eodem modo corrigendi, sed vario et diverso el
. " pro rerum sialu.
,
%
\ .
VER8. 15, 16. Quando de cibis aceura- |D
tius docere videbantur, juxla legem ab aliis abslinendum, aliis utendum esse, nibil eorum quae sunt,
a i t , iinroundiiiii, dummodo pura mente ea susceperis. Qnod si aulem quis inquinalam babuerit
propler iiicreduHlalem conscientiam, nibil ipsi
munduni, oianibus enim aeque laeditur. Nam Deus
(1) Theodorue Epislolas Pauli ad Tituin el Pbilemooa Ebediesu lesle rogalu Cyrini inlerpretalus esl.
Omnia fere, qua? catena conlinet, Chrysoslotni siini.
Praeler scbolia Tbeodorea unum legitur Scveriani
p. 91 et doo aucloris inccrli p. 94; liu; 1 4 ; p. 95,
1. 21-25.
. ', . (6) ,
, ,
, *
,
* *
0
(2) C. Cr. . 87. .

") . Mox C r . : .
(4) C. Cr. . 9 1 . .
(5) V. cal. non legilur.
(6JC. Cr. . 93. (.) .
C49
EPISTOLAM AD PIULEMONA.
950
munde fecit cuncia et si immunda e?seat, ipsc

( I ) ,
Creator incusarelur :hoc declaral illud Confilenlur
\ , ,
se M$$e Deum, fuctis autem negaut. At noli pro .
pterea silere, eiiamsi non aitdteriiii, a i t , munus
, , , . tuum imple. Nou purilatis legem observare, sed
,
puritatis omnia audere. Nam illae obsei valioncs
*
syrobola erant purgaiionum el figurae.; nunc autem
* his amplius non indigemus; transierunt enim
*
omnia in animam; non igilur circa umbras per
manendum, sed veritali adhaerendum
, .
CAP. I I .
. \
VERS. 3. Non quod tunc eleclio quaevis prcs. * (2) ,
byleronim mulieribus competeret, uti quibusdam
*
visum esi; taam pariierde omnibus docet mulieres

, , natu majores ut babiium babeanl sanclimoiiiam
deceaiem, boc esl, mirum et verecuadum.
.
f
(I) C . CP. .
(2)C. Cr. p.94. (.)
THEODORI
MOPSUESTENI
IN EPISTOLAM PAULIAD PHILEMONA COMMENTARII FRAGMENTA (1).
. \ (2) C
.
. \ \ (5)
, ,

*
' .
(4)
.
. '. " (5) , , '
,
(6).
VERS. 1. Adjutor, quia gtndio circa sanctortim

cullura non parva Evangelium praedicaniibus pnestilerat.
(1) Gaienaia ex scholiis Chrysostomi, Severiani

et Tbeodori constare subscripiio mouet. Sed Theodori quatuor tantum continel scholia, uaum Severiani p. 104, unura p. 109 esi alterulrius. Reliqua
sant omnia Cbrysoslomi.
(2) C. Gr. p. 104. .
(5) C. Cr. p. 105. ()

(4) (.) .
(5) C. Cr. . 107. . Verba, quae pracedunt i n
cat., falso Tbeodoro tribuuntur. bunt GhrysoaiomL
(6) Quae addunlur sunl ChTysostomi.
VERS. 2. Quemadmodum illum dilectnm vocavil, i u el uxorem, ratus mulieres a viris drca
pietatem nullo modo differre; pulabat aulem banc
vocem iis convenire qui cupiditatum hnperio
nunquam inservierant.
(Archippo) Filio ejus, Philemonis scilicet et
Ampbiae.
YBRS. 11. - Ne videatur alienum servum occupare, ideo babet tibi, deinde m i A i : tibi propier
ministerium, mihi propler morum emendalioneBK
951
THEODOIU
THEODORI
IN EPISTOLAM PAULI
MOPSUESTENI.
953
MOPSUESTENI
A D HEBRJEOS
COMMENTARH
FRAGMENTA
(1).
Non infidetibus scripsit acerbissimo in Paulum (2) aj7rovoov

odio commotis, sed omnium parlicipibus quae (ideles ,
decent, deinde non obviis qurbusque gimpliciter, , ; tmi bominlbiis gni pcrmulla firmissinue fidei et ,
pcrfectigstm& virmiig documenta prabuerant, u t i ,
val qa.fi ia Epistola refeninlur aperle probanL
Eptgtola igilnr haec velut e Paulo congcripta, gicut ,
et caelerae ipsig iradeada erat; nisi boc fierel, jam
nullius momenli eranl quae scripta sunt. Prseterea *
demonstrant quod coniendo quae ad finem Epistolae , .
babentur ( x i u , 22, 2 5 ) : Rogo autem vot, ait, /ra- '
* ,
tre$,
wfferalis verbum solatii. Etenim perpaucis
eripsi vobis. Quibus autem diceret scripsi vobi$, , , rtapanisi essent i l l i , quibus epistola tradenda erat?
, ,
Pftinde addit: Cognoscite fralrem nostrum Timo, ;
theumdimiuum, cum quo ( celerius venerit) videbo
vos. Cernis u l manifestue esl ipse Epigiolae mimsler et tabellariug, quocum eliain eos se visurum aperte , ' , ,
pollicetur, si celeriug redierit ? Quae igitur causa ' ^
(cur nomen gtium epislolae non pnpmiserit)? Per- , '
ftpicua et manileeliaataia. Diviserant ipse et Bar- ;
wabag pradicaik>ne<a poet illain enm beato Pciro ; *
coairovergiam, non alii hoc, alii illud docerent;
nam unus erat cunctis finis, sed ut alii genlibug, , ,
Jndaeie ftdem nvnliareni; cum tunc adhuc ( ),
gurnmam propter iavidiam ex conversatione in lege ,
ertam Jwd&i gemibus immigceri noilent, aptiggime ,
rxcogitata egl haec divigio. Vocabanlur ergo alii
gentium apogtoli, alii circumcworem, fidetes autem ,.
otraaqae communeg magistrog merila babebanl et Q *
,
apoglolos. Quando igitur Paulug iis qai de gantibas
, ,
ecrlbit, recie se iltorum esse apogfolam profttetnr,
qaanfe w o iig qni de Jadig, idem jam non , *

tafttt.
,
, .
CAP. 1.
. '.
. *. (5^
VERS. 3. Hocest, nortcondilor taniutn vocan^ ,
dus eorum qua3 gimt, sed etiam cuncta ginnma
,
ciim facililate creavit; quod voce ejjug runcla con *
sient. Nam idem aonat boc alque illud (/iom. iv, 7 ) :
, ,
Vocavit ea quce non $unl, tanquam ea qwe sunt,
u l
l) Theodorug commenlarium in Epistolam ad

r&og, quem Paidi esse gibi pergaasil, Ebediegu
legte Gyrino inscripsil. Calena in hanc Epistolam
*x eodem codice degumpla, de quo dixi gupra, reliquig miilto est aticlior el in aflerendis gcriplorum
nominibng accuraiior. Gonlinet non lam gcbolia
oiam expogitioneg, neque golmn Cbrysosloini, Sevenani c l Tbeodori. veruin etiain Cyrilli Alex. el
Aihaaasii; nonaulla iusum Gcunadii el Tbeodoreli
singula THdymi, Eusebii et Origeni?.

}2|C.Cr.p. 415. . .
, . lnlcllige
a Severiano prolatam, Paulum nomen suum
Epislol non pnemigisge

.
(5) C. Cr. . 126. . .
EPftSTOLAM AD 06.
954
, * aut et iUa Moysie wnralio dicanlis : Et diak

Kal , & * X * fiai Lux factaett lux ; firmamextxm, faciuni
, .
ett firmamen4wn (Gtn, 1, 56).
. \ . (1)
VERB. 7, 8. Alia vox. (spirilus) ministrorum
, , celeritaiein, alia (flamma ignie) vktulem designat.
, Cuni autem angelos haec extnde actoe dtert, >n~
* nuit cos exinde etiam baac potettatem babcre.
,
Cvnferliir cum voce facUn* illud, Deut ei ihronut
,
virga regni, qus* omnia tammx putesCaiis et digni*
* talis figurae. Nam vox Deua supremam naturam
, declarat, et throaus virgaque abfeumamsdeminipla
*
illius natura firmilateai indicanx. Deindc eliam ln

sasculum MECUU. Nam Hlud facun* a tempore esse
,
et exordiuai babere dennivit qui facli suni, angeti,
.
boc autem regai aeterni talem coafirmat.
r
>
V E K S . 9 . Jesum entm (2) dteit a Nazareth, qaem unxii Deus Spiriio sancto et vrrttrte (Aek x, 38)
Qui autem de Sptrttn andos es, omaimodo afiqaid asaumpsit. Quia aatcm ftirtns dfcat de Sptrilu aliquid assampsisse divinam naiuram (3), nee non et participura ? Partteipes enlm ejus vidtelicel vocat, qai
et ipsi anctl sttni, f t in boe partfeipes e}as jvate facti non aliler unclhmis conmiunicare dicinrtirr, nisi
ei qiii assumptua est. E l boc ipsum antero demonstralnr, quod mercedem justam accepil. Pro hoc cnim,
iaqivt, qaod justhiam edUti inianitatem (Psal.iur,
8 ) , pro bis praercipuam onelionem meruisti.
. ". (4) VERS. 12. Hmc videre cst qnod, de divina natura
- qnando nobis Yetus Teslamenlum disserit, noa
, de Patre modo seorsum loquitur, uti h&reticrs
, , , visnm esl, i l l u d : Ego $um Deu$, non est alhis
, , ab$queme(lta. XLV, 21), et caetera hujusce generis
* *
ad Palrem soluro referre conantfbos. Econtra quo tiescunque velut de Deo loquiiur sumroam naluram
, , intendens, ea dicit gw seque Patri ac Eilio pra
pler natune coiBmuuiaaem eonvenir poasunt. Nam
* qni alioquin Apostetoede Cbristo poslerius boe te * ,
stirooniam interpretarelur, nihil babeaa quod pcr , sonam Ftlii inprimie designare poasK, s k u i au ;
perias? Nonne idem i n Epielola a9 Romanos Cecit,
' , *
dieene: Scripium 4 enim: Vivo , ditit Domi , , ,
nu8 qpomammihiflecieturomne
(Rom. xiv, I I ) ?
t
; C Nam neque illud teetimoaium wdalel, quod d i , - slincie Cbrisiam dcclaret.

.
. ', . . . *, . *\
(5)
,
, (6)

*
. , , '
,
,
CAP. U ^ E R S . 1 4 ; CAP. I I , VERS. 1.
lllos administraiorios esse epiritus ex nuper

allalo testimonio manifesium, ipse amem adjecit, rainisterii genus definiens, eos pro nostra
salule ministranles omnia agere; nam parvi momeiui scire quid praeslent. Proplerea, inquil, elcctis ab eo studendum, cavenlibus ne a bono unquani avertantur.
YERS. 3 , 4 . Demonetrat hic reipsa qnantura

* *
" (7) , D hxc ab illis differant, illic , hic salutem
, - commendaas. Nam illic non nisi legis laiio, bic
(1) C. Cr. p. 152. (.) . .

(2) Act. C. C. , nr, 52, (Vig. coast.32; Pelag.
I I pap. Ep. ad el. 1. k , p. 445). EjtmUm tam*
f
mento
epistolce
ad Hebretos*
( 3 ) Huc usquc ep. Pel.
(4) C. Cr. p. 159. .

, .
(5) . .
(6) C. Cr., '.
(7) C. Cr. . 141. . .
955
956
autom et gratia epiritue et peccatorum remiesio , et regni coelorum predicalio et immortalitatis '\
promissio. Unde eam quoque merito tantam dicil, \ *
praestantiam ejus declaraas, et illum datum per ,
angelos, salutem vero per Dominum. Et curo raira- , ,
cula penes angelos eranl, ne in boc ab ipsis Chri- .
slus vinci videaiur, recte addit: Conte$iamte Deo ' , signis et porteniis et variit virtutibut, rem consulto , , augens, ut vel in boc appareat quanto legi gralia
praestet; nara illic non nisi ad necessitatem iie- ,
bant, bic vero vel alieai mulli per nos sananlur,
qualicunque morbo laborent. Taala apud nos mira- ,
culorum copia! Resurgunt ciiam morlui, el poenas * ,
saepius exigimufr ubi res postulabit increpalionibus *
csecitatem inferena, et moriein i n improbas conci- * *
tans. Comparalione igitur instilula, et demonstrata ,
praestantia variam muliipliceraque per rationem, , ,
addit quod majus erat, et jam legi nullo modo , . competebat: et Spiritus $ancti diitributionibus; nam ,
Spiritus affecti sunl participes non nisi qui in gra- , ,
tia. Ac recte praeter omnia adjicit i l l u d : secundum
voluntatem boc est voluntatem Dei semel volentis et muUa in nos benignitate uli dignaniis, .
ila ut immota sit ejus in nos graiia; non est enim , \
cur reforniidemus, sicut majores, daloruin bono- , rura mutaiionem.
,
%\ ,
.
A
. ', '. (1) VER&. 9 , 1 0 . Ridiculnm aliquid patiuntur bic,

qai pro sine immutala voce, gratia % legunt.^ , (2) Non intendunt loci consequentiam, nec inteliigena
tes qua de iausa $ine Deo dicat, illud inepte r a - , *
dunt, et ponunt quod illis comprebcnsu facilius v i - , deiur. Quid autem suaeisset hic Paulo, ut illud gratia Dei usurparel ? Quae eum consequentia ad . ,
hoc tulisset? Non solel enim gratiam Dei simplici- [] ;
ter commendare, sed omaino propter quenidaai ser- ; monis consequenliam. Nunc enim quando de seipsa
,
loquhur illud usurpat, dicens (Col. xv, 10): Gratia . " *
IJei $um id quod sum, nunc quando benignitaiem , , (3)
Dei circa bomines laudat, uti i n illo (Ephet. u , 8,9):
Gratia enim esiit talvati; cui subjicit: et hoc non ,
vobi$ enim donum est; non opcribut, ut , ,
quit gbrietur. sic aperte declarans quod de ,

gratia Dei disserit, quam in omnes bomines de- D
monstravit. Hic aulera tane de Cbristo loquitur, , ,
quis sit docens, in quo ab angelis differal, itaque ,
eo venil ut dicat quoraodo minoratus videalur hoc .
esi propler mortem. Quid igilur hic illud gratia
adbibuisset ? Noa eaim cogital Dei i n nos be- , ,
nignitaiem comraendare.
, * ,
, * ;
.
9
(1) C.Cr. . 147. (pnecedit Origenis

enarratio loci) .
.
(1) Theodorum banc lectionem probasse monel
ecbolion cod. 19; castigat eum ideo Yigilios I L

const. 58 resp. Vide omnino de bac lectione Wetslenium et Bleekium ad flebr. u 9.
(5) V. a cau abest.
f
957
IN EPISTOLAM > H E B R J E O S
958
Hoc aulem clarius indicaut quac infra babentur.
Sine Deo, ait, mortem gusiavit inlegra remanenie
divinitate, atque ideo natura sua brevem hanc
dimiuulionem paseus e s t , iia u l bic videaiur
bonorem ipsi competere propter suam cum altero
conjunciionem. Nam necesse eral ut quicunque
bxc audierit superfluam exislimarel lempore passionis Dei Verbi inbabUalionem utpole impatibilis.
Quando igitur sine illo murtem gnstavit Ctiristus,
decebat eum, adjicit, propter quem omnia
quem omnia, qui mullos filio* in gloriam adduxeral,
auctorem saluiis per pattionem coniummare.
, J
,
,

,
,
, ,
, * "
, ' br ' ,
.
, *
, 1

,
, .
" , '
, ,

,

*
,
.
. .
. ', *. (1) , , ,
^

,
, .
,

,
*
.
Non imperfecta autem erat nec divinitas, a i l .

Nani decebat eam quod ipsius eral, ipsique conveniebat : passiones autem eam nulla ralione decebani. Illud dcba aperte vocem sine
coaiinnat; nam quia mori non decebal, declarat
quid decens indicalque simul quod tunc fecit, et
quid hoc esset. Decebal enim eum, quim
omnia, aaem omnia boc eet Deum Verbum,
quaado muUos i n filios adoplavil et i n gloriam
adduxit, auclorem omaibus salutis Doaiinum
noslrum et Salvatorem Jesum Cbrisiuai passionibus probare, quam perfeclus fueril bomo ab ipso
assumplus, iia ut appareat hujus natura et iliius
graiia.
CAP. I I I .
VBRS. 1 2 , 15. Noo esl enim, iaqait, cur nunc
etiam vobis soadeam, ut a malo recedentee ad
boaum per fidem in Cbristum accedatis; nam ad
bomines verba facio qui jam credunl, ideoque voe
bortari sufflcil, ut ea relinealis, q u jam uovistis.
Hoc igilur dicit, quod credentes et Spirilti donali,
participes Cbristi subslantia sumus effecti, velut
quamdam cura eo naturalem adepti communionem.
Heslai ergo ut deinceps pura menle boc inilium
conservemus
9
VERS. 1 6 - 1 8 . Hoc inlendit: Omnes ob incredu. '-'. (2) ,

* , litatem interierunt quicunque per Moysen ex ASgyplo
profeclisunl, majori igilur timoremoveanturoportet,
( 5 ) . ad quos sermonera lecil. Qui his contradicunl noQ
, , j aiienderunt ad consequentiain eoruin quae Irifra oc ; , ; - currunt, nempe : Quibus auitm infensut eti f et,
* , quibu$ autem juravii ? quae quidem per itHerro* ( 4 ) , gationein ponuntur, iis idem respondendum; nec
, * illud inlellexerunt quod quidam audienles baverunl, juxla illorum sentenliam dici poluissei,
( 5 ) ,
si pauci e multis boc recordali essenl. Naro dici
mus de operc, quod quidam illud fecerunt, parlem
, (6) ,
ita credo intcllexit. Qul enim ? verum nonne?
( 1 ) C.Cr. . 1 7 5 . . .
ei disputat conlra eos, qui scriberenl:
( 2 ) . Cr. . 1 7 6 . .
(5) Locus admodum viliose i n cai. Cr. legilur, * . Primum . 01 . . ego
uem nonnisi coilicis ope proreus sanare licei. addidi.
() V. in cat. Cr. nou legitur.
luanquam enim Cramer verba conlinuo ordine
( 5 ) C. Cr. * .
exbibuil, maniteslum lamen est plura cxcidisse.
(6) C. Cr. .
Ego addcndo el corrigendo Theodoro cerle sentenliain suatn resliluisse mibi videor. Nuuirum YS 1 6
959
a nuilliludiae decidentes, quando agenttum numc-

rus minor numero eorum qui non egerunt. Hic
auiem duo lanlum, Josue etChaleb, i u ut jatn
dicere non liceat quosdam exacerbavisse, cuiu
duo sinl modo de tanta turba. Bealus autem Paulns haec dixii, quasi omnes numerare posset, duobus lantuni exceptis.
CAP. I Y .
V E R S . 1 , 2 . T i m e r e nos decet, a i l , ne ipsi
poUicilaiionem introeundi in requiem adepli propler
meiitie maliliam promissis fruslremur. Nc quis
pulci pollicilaiionem fulurorum sibi sufficerc, alioquin sicul ilti erunl quibus propter iacredulilalem
promissa non conligerunt. Uude sic legendum : *
Non admisiis fidei iis quce audUrunl, boc est, ex
promissis a Deo ipsis per Moysen faciis.
960
, , , ,
, (1)
,
.
(2) .
. '.
. ', *. (3) , ,

,

,
.
YERS. -7. Vere acquiescentis est non rursus

.
(4)
ad velera redire, adrrtissa matatione et iranspo- ,
siiione. Nam quemadraodum Deus requievisse
dtcittir a creando muitdo, cnm creaturse flnem ,
omnino imposuit, ita oportet nt non ad vetera ,
relabalur qui i n reqaiem inlroierit, o l repudialis
virtutum laboribus ad violandae leges denuo feralur. ,
His enim necessario muiatur constituiio et ever- (5) *
l i l u r . Yox hodie, inquit, neque indeilnila esl, neque
ad teniporis qaodvie intervallum exlra dies refe- C . ,
renda, cum de quaqae die hodie dici possit. Hoc ,
noiandum pulavi non solum ut Apostoli sententiam , *
explicans, sed eliara ut eos confutans qui ad gene- .
ralionem Unigeniti divinilatis referre volant illnd :
Kgo hodk getiui le (P$aL ir, 7). Quippe qui vocem ,
Bodie indeiinitam exislimatit, non cogitanles quod
Hodie dici nequit, isi exsistenle jam die. Quod , \ ,
aulem hodie definilo modo intelligeret, dectaravit , ,
ipse Aposlolus dicens : Iterum terminat diem quem-
dam tit David dicendo; ila et alias (, 13) : Ad- . "
kcrtamini vosmetiptos $ingulo$ diet, donee hodie ,
cognominatur. Primum demonstrat quod illud non , (6)
exira dies cogitaiur, diccndo per singulot dtes, , . *
et baec adjicrendo : dontc hodie cognominatur. .
9
Deinde neque ila videtur illud hodie velul tempus D ? indeihiiiam usurpare, quando non prateritis, sed , * (7) ,
focuria tanlum conveniat diebus. Quid eniro inten- , " ,
dit ? Quasi vobis hodie singulis diebus dicatur,
caTete ne a flde recedaiis. Nam quasi vox hodie , ,
prasenlem diera designet, hortatur eos, quo ha<? *
; *
signilicalione vehementius eos moyeat.
, (8) . , ,
.
(1) C. . *.
(21 V. . . . ^ adjeci.
(3) . F. leg. .
(4) C. Cr. . 186. (.) . .
5) V. et ego addcnda censtii.

[ C. Cr., .
7) C. Cr., .
(8) C. Cr. .
961
1N EPISTOLAM AD .
KBfrAA. CT.
. '. (J), , *
, *
.
. '. (2) *
,
*
*
*
,
. '.
. \ () , , *

,
*
, *
,
. "
, * (4)
, *
,
,
, * , , *
* .
, C
,
, ,
, *
* ,
, , * .
(5) * ,
,
, ,

, , $ ,
*
* ,
, ,
CAP. V I .
V E R S . 18.
duat
res immuiubiU*,
cura
qui promisU Deus inendaeii mkiiroe capax, e l pro*

mis&a jurejuraado copfirmaviL
V E R S . 20. Tbeodorus coasemit cum bealo
Joanai, addens quod aeieraus faclas est nobia
pontifex Chrisius quia ooines Odeles cujusvis sial
generaiionis per seipsum ad Dettm adducet, ia
spem resurrectionis : ipse eniin Melchisedecb rex
Salem, poatifex Dei altissimi.
CAP. V I I .
Y E R S . 3. Narravil poslea qu fuerii templi
struciura, et duo dtcit esse tabernacula, uiium
_ sacerdotes ad perficienda sacra
quod per _omnia
subireat, alteruio quod non nisi sumrous ponlifex
8emel per aanum ingrederelur. Et ut doceat quid
istit significctur, addil : Hoc significante Spiritu
nmcto, uondum propalatem e$se lanctorum viam
(ix, 8). Quemadmodttm igitur licet, non loci natura
iavia e*set, saper quem ialerior dowus erat a?dificaia, aed constituiio illum et lex el loci consecratio invicem efliciebant, et boc tameu dicit
liguram esse coelorum; ita bic ut ostendat Christum pontificero esae secuaduro erdinem Melcbiaedech, refert q n illam reepiciunt, noti naluram
qutdem describeas, aed quae de illo divina Scriptura narrat, et exinde similia de Chrislo docet.
Sine patre igitar dicit eom el $ matre, relicenlo
Scriptura ipsiue parenles; unde etiam genealogia, cura lioji aaiuram vbri, sed narralionem
diviiwe Scripiur referat; detnde addit :
imtium dicrum, neeue firum vtttg habens, non juxia
aaluram sane, eed juxla divinae Scriptura sileutium. At cum baec de pluribus ajiis dici poseinl,
aam permullos memorat Scriplura, quorum nec
parenles declaral nec genealogiam, praeserlim ex
H9 quos extra genus leraeMiicum exstitisee disei 0 6 , recle addidit: Attimilalus eutem Fifa) Dei,
manet
tit ,
quod jam non ad
alium quemlibei referre posses: apparet atttent

ex Scriptur* narralione, bc ipsi coinpelere, e k e l
et caelera. Etenim Chriaiua erat $\m patrt jaxta
buaianam nalaram, tine maire autem juxta divi& . nam aubeistentiaie , iaio et sine gwealogia.
Nam
,
quae geiiealogia ei qai ti Patre taulum ? Quod
,
auiem neque inilinm dtemm habeat, nequi tiite
*
finem, de Cbristo quoque manifeslum, al bic re ; , ipsa verum, illic autem non nisi juxta narrationeni.
, , * ,
lllud vero sacerdotem eum manere i n perpeiuum
, *
tribuit Cbristo ipsa Scriplura diceas: Tu e$ $
in alernum ordiMm
Melchhedeck
, * (Pa/. xcix, 4), i n perpetuum videlicet &acerdotio
fungenli. Hunc auletn i n perpetuum sacerdotem
,
vocavil, quod sacerJotium posieris euis tradidii,
* , -
(1) C. Cr. p. 199. . .

(2) ( Cr. . 201. (.)
(3) C. Cr. . 203. () .
(Severiano) , u
U) C. Cr., !
( 5 ) Cat., .
965
964
quod pro lege fiebat. Unde etiam d i x i t : Assimila- ^ \ (I) ,

antem Filio / ) , licet poiius dicendum vide- \ ,
,
retur, ipsi Cbristum fuisge agsimilalum. Noa enira
assimilatur posieriori p r i o r , sed cum apud illum , (2)
veritas rerum occurrit, huic vero nihil tale re- , '
ipsa conveniat praeler narrantis descriptionein,
recie dicilur Melchisedecli Chrislo asaimilatus, , ,
quasi vellet Scripiura narraiione sua venturi ;
, '.
simililudinem praebere.
.
. ', '. , (5),

YERS. 2 1 , 22. Apparet, inquit, ex eo quod
sacerdolium cum jurejurandoaccipial, quomodoboc ' -
diflcral ab illo. 111 enini sine jurejurando facli sunt
,
sacerdoles, quia non usque in sacerdoiio mansuri
' , ,
eraut; bic aulcin cuin jurejuiando quta dignilatera
suam setvalurus erat, aique ila luulto majorein ,
dignilaletn adeplus est quam sacerdoles legis, .
quando ei asseclis suis majora prastiturus erai. , , (4)
Nam spunsor ideo dicilur, quod nobis resurrectio- ,
nis gratiam spopondii ubi ipse resurrexerii. Quando ,
, .
eaim primus resurraxit, qui sumraus pomifex
vocalur, boc despoudctur ^nobis resurrectionie
simiiiiudo.
. *.
CAP. IX.
. of, '. " (5) ,
YERS. 1,2. Incipit bic expoaere quomodo legis
bisiiuiia symbola esseai el figurae eorum qu i n ,
gralia perfecta suni, ct quomodo i n illis baec pra> ,
deslinaia prospicere liceal, siaiul quoque collalione ,

facla, iadical quaato gralia illa superei. Discipli
nani primum enarrat. Dicil igilur, et Veleri Tesla- ^ . ,
luenlo definilum fuisse culluui et legibus prascri
,
pluin, quo Deus bonoraretur : nam hujusce generit *
pranepla vocat juslificaliones cutiurce. Ila sancium
.
sttculare : saactum bic appeilat merito templum '

ia quo Deus coleadus erai, aut etiani laberaa- ,
culuin, cum istud prius teropli loco esset. Nam , ,
lemplum vocabaul simul et illud tabernaculum *
uipoie babitaculum Dei, et ades postea a Salo- , roone xditicatas. Uoc enim clarius apparet ex illo , .
primi Regum testimouio (m, 3 ) : Et Samuel dor-
miebal in tempto Domini, ubi arca Dei, noadum *
exstruclo Salonionis lemplo velul symboluai mundi , ,
jnxta qaamdam figuram labernaculum Moysi i n - . "
slituendum praecipiens Deus, mandavit ui velamine
in duas parlee inier iaediuni saaclum dividerelur D ,
(Exod. , 33), quam formam lemplum quoque
postea reiJnuil.
*
.
YBRS. 28. Apparenle nunc, ait, dum pecca. '. , (6), ,
Uim regaat, propter peccaii regnum mors subeun- ,
da; tunc aulem, soluto videlicet peccati imperio, *
ipse eliam illaesus appareat oportel.- Hoc enim si- , , ,
gaificat illud sine Deo, illum non amplius regnante * ,
peccato jam ab omni huraano dolore fore libe- , , >
rum.

.
1) C. Cr., .
2) C. Cr. : .
3 j C . Cr.p. 210. (.). .
(4) C. Cr. , .
C. Cr. . 220. . .
C. C r . p . 230. . .
-.'}
E P I S T O L A H ; A D HEBRASOS.
965
. .
. *. ( 1 ) \ , ;
,
* (2)

, ,
. , , .
. '. (5)
,
,

,

, ^
. (4) .
966
CAP. .
5. Ilaec nd Deum dicta gunt ab iis qui
in Babylone, quasi intenderent: Hosiiam a me non
poslulasli, sed ut libi obedirem, tuamque facerera
oluniatem; ad saniora vero revocalis certua reditus. Muiala aulem voce, velut ex persona Christi
locum profert, pro aures, corpus, dicens, perfecisii
mihi (Psat. xxxix, 7).
V E R S . 26. Qui hfs ia terris a boao ad malum
deflciuDi,posl resurreclionem aeternis poenis tradantur oporlet, cum tunc nullus sil pceniiealise locue.
Non enim bic viventibus poeuilentiam denegat,
sed declarat lunc nullam ei veniam fuluram,
qui bic in peccalo usque permanseril, ct malitiam
suam nunquam inlellexerit, sed demenler sumnia
cum voluptate perfeceril oaine peccalum.
YERS.
. '.
CAP. X I .
. ', {5. (5) ,

.
, ,
, ,

, ' * ,
,
_
,
V E R S . 1 , 2 . Cum sciret a Judaeis fidem quam

maxime inquiri, merilo permulta hac dc redisserit.
II1 eniro legem et justificationem per opera tuebanlur, Gbristiaai vero Gdem, dicentes, quod etiam
si millibus quis agitalus fuerit malis, Chrislo iinice
eonfideas breviter ab oronibus liberabilur, ab ipso
justificalionem adeptus. Unde definiens eam ita ut
siinul el praedictis conveniat, et illam polius apud
omnibus sanclis et veteribus viribus exstitisse demonstret, adjicU : In hac enim Utlimonium .**#
culi sunt senes
. tO'. (6),
* ,
.

, ,
,
* , ,
, .
V E R S . 1 9 . H O C dicit, quod fidei convenicntia

soriitus est. Nam ia resurreciionera credens accepit euro per flguras quasdam defunctum. Quod
enitn in lanta morlis exspectatione nil moverelur,
boc vere resurreclnri figbra, i n quanlara mortera
breviler tantum hic gustans, resurrexit, n i l per
uiorlem perpessus illud igitur in parabola, quasi
dical, in symbolis.
. I I T .
CAP. X I I .
. '. (7)
( ),' ,
, ,
, ' ,
,

, *
.
,
(8).
V E R S . 4. Non simpliciler dicit onum easa

omnibus mercedis lempus, nam hoc non sibi proposuerat, sed vuli demonstrare quod vel tanla
agenies, laataque perpessi per fidem expletionem
lamen promissorum exspectant, noa aegre ferentes,
si nobiecam uliima consequanlar, quod polentiaoa
eorum sumroam indical; siquidem vel post morlem adhuc exspectant eos, qui eadem raiione
certaturi sunt, ita ut cum eis egrcgia mercede
fruanlur. Testes bic vocantur non qui passi eunt,
sed quifideraprofitenlur.
( 1 ) C. Cr. p. 232. (.) . *

, . . .
(2) C. . , .
(5) C. Cr. . 238. (.) . .
(4) C. . . Qnae dcinde Ln cat. sequoalur ilnysoslomi sunt.
(5) C. Cr. p. 242. (.) . .

(6) C. Cr. p. 250. (.) .
.
(7) C. . . 258. (.) .
<8) Qux deinde catena addil Cbrysoslomi sunt.
968
067
snnt qui contendunt ab

bac Epislola po&niteutiam loili dicente
(, 4 , 6 ) : Impoaibile esl euim qui wmW tunt illnmnaii, et caHcra, runut rcnovari ad poeiiiteniiam ?
Qui bffic pulaoi? Quare remittas manus et $oluta
enua erigere jubet? E l claudicantem qtti sanari
vobierit is qui non peccatorwn admitieret poenilentiaai? Quod autem fidelibns seribal, manifestumjex
eo qood t\s dicat : Rememoremini autem pritlinot
4te$, t i quibu* iUuminali magnum cerlamai tuttixuislis pussionum.
. ', *. (1)

, , xdJLir araxairlCsir roiar; ; \ ;

; ,

,

(2).
V E R S . 1 7 . Noa cogiiat per baec pocniienltam
. \ ()
iollere, sed docere nos, nisi convenienler tem- ,
pore opportuno convertamur, eam postea nun
quam esse conseeuluros, quando tempus aderit ,
quo cuique sua pro meritis retribuenlur. Non

studet enim sibimelipsi pugnare, ct boc ila ex
* ,
nuper allatis. Ast etiam ex prxdicto exeraplo
apparet mens ejus. Priinum enim Esau memora- .
vit, iralura quidem quaade benedictione frusiralus , ,
est, sed nihilorainus vel poslea pravos niores reli- , \
neniem. Deinde non frustratus est reaiissione \
peccaloruia quasi eum de illis poeniluisset; non ,
eiiim id postulavit sed beuediciionem, quae ubi , ' (4),
sciuel fratri rite data fuerii, jara rursus neque ab
boc aufcrri nec Esau dari poierat. Attamen et in ) .
his perspicere licel, quod uon omnino inuliles ei
" \ ,
lacryuiae fuerunt; nam paler propierea vehemenlius *
pro eo commoveiur illique nonnullas benedi- g '
cliones dedii; adeo per lixc poenitentiam tollere *
nolebat.
.
Y E R S . 26, Recte a voce prophelae, et eorum
. '. (5)
quse nunc suat mulationem, futurorum firmilalem

conflrmat. Nam illud movebo declaral cuncla ha?c
' omaia esse immutanda, sed vocem semcl addens

immutabiliiatera indicat eorum quac tunc con- ,
dentur.
.
VERS. 12,15. Ubi
CAP. X I I I .
. '.
. . (6)
dicii Theodorus, q u i cuoque apud eos sermonem pieialis pradicaverint,
'
i a Judaeis ibi interfecii som. Mulli autem eranl,
*
ion Stepbanus tanluoi et Jacobus qui gladio per ,
iM8us est, eed et Jaeobus fraier Domini, ei adii ^ ,
innumeri, quorum roemoria nalla oocurrit.
, .
Y E R S . 7. Prapo$Uo$
Y E R S . 16. Beneficeniiam vocavit ad laudanda

opera, ctmmunionem vero quod eie fraires iiunt;
qaasi enim nostra cum eis aobis Communicanda
ssenl, Ua cam sludio indigemiis eorum occurramu8 oportet.
. (7)
, Ota

,
(8).
(1) C. Cr. p. 263. . .

(2) Qua poslea in cat. sequuntur suni Cbrysostomi.
(3) C. Cr. p. 266. . . 13. V. om,
c. Cr.
(4) C. t r . , , .
(5) C. Cr. . 270. (.) . .

(6) C. Cr. . 271. (.)
(7) C. Cr. . 278. . .
(8) Quae deiodc in cat. sequuntar suni Cbryto*
stomi.
FRAGMENTA DOGMATICA.
*39
970
FRAGMENTA
t)X
LIBRIS DE
INCARNATIONE
Theodori(i)exlibroprimoDeincarnatioM
lationem facientis de confessione Petri, in qua
dicit: Tu es Gbrislus Filius Dei v i v i *.
Sicutigitur per hujusmodi confessionem non
deitalis Nalbanael habens scieiitiam ostenditur *
(Judaei et Samaritae talia sperames plurimum,
quauluni Dei Verbi a scientia longe eranl.f) sic
et Mariba per confessionem illara, non deitalis
babens tunc scientiam probaiur*, manifeste autem nec beatus Petrus. Adhuc etenim ipsis Mifficiebai tuac, revelalionem iliam suscipientibus, praecipuum aliquid el majus de ipso praeter caeierorum
. bominum pbantasiam accipere. Post resurreclionem
autem spiritu perducti ad scientiam, tunc revelalionie perfeclam scienliam suscipiebant, ut scirent quia pr&cipuum ipsi praeier caeteros homines non aliquo puro honore ex Deo pervenil, sicul
in caeteris bominibus, sed per unitatem ad Deum
Terbom , per quam omnis honoris ei particeps esl
post in coelos ascensum.
Theodori tx Ubro secundo De inearnatione (2).
Homo Jesus simililer omnibus hominibus, nihil
diflerens connaluralibus borainibus , quamque
[quam quod] ipsis graliam dedit, gratia autem daia
naturam non immutat; sed post mortis destructionem douavit Deus nomcn supra omne nomen *.
Ejusdem ex eodem libro (5).
Sed mei fraires, qul ejusdem mihi matris fil i i , dicunt mihi : Non separa bominem et Devm,
sed unum eumdemque dio hominem. Dico conna
turalem m i h i , dico Deam. Si dioam connaluralem C
Deo,dico, qooraodo homo et Deus unumesl?
Nunquid una natura bominis et Dei, Domini et
servi, Factoriset facture? Homo bomini consubgiantialis ;est, Deus autem Deo consubstanlialis
eet? Quomodo igitux homo et Deus unum per
unitatem esse potest, qui salviflcat et salvificat u r , qui ante sacula est, et qui ex Maria apparuit?
Ex libro quinto (4).
Quando naturas quisque discernit, alternm et
aUerum neceasario invenit; et huic rei neque ipsos
1
MaUfa. x v i 46.
(\)
(2)
(5)
(4)
(5)
* Joan. i , 43 sqfl.
DOGMATICA.
FILII
DEI.
ropugnare, quia alierum Deus Verbum nal u r a , alterum aulem quod assuroptura est, quidquid illud s i t , concedalur : boc iiiterim item persona idem ipse invenilur, nequaquam coafusis aaluris, sed propter adunationeni quae facta est assunipii ad assumenlem. Si enim ialegre conceditur boe alterum esse ab illo nalura , et raanifestura quia a?quale non est quod as&ujmptum esi assumenii, neque simile hoc i l l i , neque idem qtiod
assampium est assumenli : manifestum quia idem
ipse invenietur aduaaiione personae. Sicergo oporUiit dividere quae circa Clnistum s u n l : islis enim
divisionibus contrariuui nibil est, hsec enim m u l tam eiiam cum divinis Littcris consonanliam habent. Sic neque nalurarum confusio Gci, neque
personae quaedam prava divisio. Maaeat eaim et
nalurarum ratio inconfu&a , et indivisa cognoscalnr esse persona. lllud quidatn proprielate nalurae,
diviso quod asftumpiuin est ab assumeate; illad
auiem adunatione personae in una appellaiione loiius
considerata sive assumenlis, sive eliam assumpti
natura et veluti sic dicam in FHii appeliatione simul el Deum Verbum appcllamus, et assuropiam
naiurara, quaecunque illa s i t , coDsigoificaimia
propier adunationem quam ad illum babet.
t
Ex libro sexto (5).

Si ergo bofoinem dicentea Christom boroiaicolsB
vooari juste eie videmur, hoc antequnni nos diceremus Scriplura docuii omnes homincs per ca quibua
hominem vocare non recusat, sicm superius i n
plerisque locis vocari boc nomine Christum oslendimus. Sed hominem, inquiunt, purum dicentes
esse GbrUlum hominicolas oporlet vocari : hoc
jam apertum mendacium esl, siquidem hoc dicere
voluerunt. Nullus cnim aliquando haec nos dicere
audivit; el puto neque istos suscipere posse ment i r i mendacium tam apertum : non quia non cognile se babeant ad meadaciura , sed quia redargui se posse facillime v i d e n t : quanquam ai m i nue ejiis curei, el boc forsitan conlingat. Not
* Joan. , 7.
Pbilipp. n , 9.
Ex concilio CP. 11, an. 553, actione nr, n. 25. Mansi IX, 218.
Ex eodem concilio, n. 49.
lbid. n . 50.
Facaudus Hermian., ix, 5
l d . , ibid.
PATBO.
Ga.
LXVI.
31
971
972
eiilmliacc dicerejd estUnigenilincgaredivinilatem, et civilates et loca abtoereticis, cujtisrei gratia?

sumiuse furia esse arbilramtir, aut quid jam renonne quia Dominum Chrislura verum confitebanstal cur ab baerclicis separemur ? Cujus rei gralia
tur? nonne quia verum praedicabanl Filium Dei,
el lales el fanias pcrsecuiiones sustinemus ? aut
de essentia palerna genitum , semper simul exstanquis ignorat sempcr adversum nos ab ba^reticis
lcm cum generanle Paire, aridcnlcs eliam de Spibellum agi ? Omne metalhim, et otnne locum dcrilu sancto piam confessionem ? Qualiler iiaque,
serlum replelum est ex nostris bominibus propler
qui tanla propler banc confessionem passi suraus,
doctrinam pietatis. Et posi aLiquanta : Haec autem,
calumnium pali ab ipsis possumus, veluti boniiinquit, omnia qnando bealus Metetius suslinuit
nem purum dicenles , rebus ipsis hanc caluuiniam
p r i m u s , e l cum illo deinde mnlli per provincins
manifestam redargucntibus?
Theodori hwrelici (6) Ubro ejus Contra

" (7)
incamalionem .

'.
Si eniin (6*) iHielligarr.us quotnodo flt inhabila , tio, scieinus eiiam modum, et quae diflerentia 1
* , .
modi. Inbabitalionem igittir alii quidem dixerunl

faclam esse substanlia ; alii vero energia. Excutia, .
tur igitur an aliquid borum sit verum. Ac p r i .
enum nobis illud sit concessum, ulrum in omnibus
, , . ''
inhabitat, an non. Sed quia non i n omnibus, ma , nifesium est; boc enim tanquani quid eximium,
,
sanctis Deus pollicelur; auldeniqnc his, qnosvelit
* ipsi dedicaios esse; aut quid igilur promittebal,
,
cum ait, inhabhabo tti et, el inambulabo,
,

,
eorum Deus ; et ipsi erunl mihi populm, lanquam
, largiturus illis aliquid egregium, si quidem omnes

,
taomines communiter bunc participant? Quare si
; ,
non in omnibus inbabilat, hoc enim manifeslum
, , ' .
8
est, non dico in omnibus quas aunl soltfin, sed nec

in omnibus hominibus; oporlet esse propriam
quamdam ralionem inbabilaiionig, qua in iliis
adest solum i n quibus inbabitare dicilur. Aiqui
dicere subsianiia quidem inhabilare Deum, roaxime
indecorum esl. Necesse enim alioqui s i l , in bis
golis substanliain ejus inclndere, in quibus inhabitare dicalur ; et eril extra omnia alia : quod absurdum est dicere in natura iiitinila, quse ubique
est, et nullo loco circuroscribilur : aui si dicant,
ubique Deum esse ratione substanliae, necesse erii
cum omnibus inbabilationem ejus communicare;
et non soluni cum hominibus, sed cum animantibus ratione carenlibus, el cum inanimatis; si d i cainus inbabitalionem ejus subslanlia fieri, utruni-
fi
' ,
. ,
. "
, * ,

,
, ,
,
.
,
*
que horum est indecorum : dicere enim inliabi- 0 , . lare in omnibus Deum, absurdum esse cerlum est
, .
manifeste; et subsiantiam ei circuroscribere, non decei; imo impium est. Dicere igitur fieri subslantia inbabitationem, stullissimum esl.
Idem dici potest i n eaergia, sive operatione.
Aut eniro rursus necesse est operaiionum i l l i cir-
' . *
-
Lev. xxvi, 12 ; HCor. v i , 16.

(6) Lege S. Tbomam lib. iv Conlra gente$ c. 34,
nbi conlra Tbeodorutu islum et Neslorium docie
dispulal. CAN.
(6*) Lalina cx Galland. X I I , 691, primus edidera^
Canisius.
(7) Operis litulum non fuisse , contra inearnalionem, eed , de incarnatione, dixi in praefalione: remque conGrmal Pelagius I , papa, qui in
epistola ad IslriaR episcopos laitdat Annoniorum
cpiecoporum libellum, in quo Tbeodort Mopsite-
steni appellatur opus de inearnatione. Reapse quis

credal Tbeodoriim in eptscopaiu conslitulum lam
mipudenli titulo, id esl conlra incarnationem, opus
edhlisse? Et qnidem Leontius dicit aeqfie
conimentarium Tbeodori in Jobuin; quodque magis ad rem nostram facii, Theodori apologiani pro S/Basilio, quia buic polius injuriosa erat,
inscribil Leonlius ^
ftUi,
Scripl.
vei. VI, 300 sqq.
375
974
4 , cutnscribere i n bis solis (in quibtts scilicei inba , bilat), et quomodo verum eril, omnia Deuoi pro ; curare, et omnia gubernare, et in omnibus ipsum
operari, quse conveniiint? Aut imparlienles omni ,
bus ipsius operaiionem; quod quidera decens est
'
et consequens : siquidem omnia ab eo firmantur,
, ,
ul unuiuquodque consihlat, et secundum naluraai
,
suara operelur, in omnibus inbabitare eum dice . ,
. mus. lgiiur neque subslautia, nec operaiione lieri
inhabilalioaem Dei dici poleal. Quid igilur relin ; ,
quilur?Qua ralione uieaiur, quae in his videaiur
;
servare propriuia ? Manifeslum ergo est quod
*^
oporleat dicere ficri inbabilationem , i d
, - esl, beneplacito ; vero, id est beneplacilutn,
est oplima volunlas Dei, quam laciel in iis ac ,
T
W
'
,
' .

quiescens,
qui sluduerunt
se ei dicare,

,
id est,

dicto
verbuni secundum consueludinem Scripturae accipilui*. Sic ait David : Non in fortiludine equi vo/git-
verbo, quod bene bona placeant Deo de illU : sic

y
. ,
talem habebii, nec in libiit viri bentplacUum eril et.
*
, ,
,
,
.
. "
, ,
, .
Beneplacilum etl Domino
, "
* ,
tuper timenltt
iis qui in misericordia
eju$ :
eum, in
boc dicit,
quia non alios vult adjuvare, neque cum aliis operari, nisi cuni iis qui liment eura : hoc roagni aestinial: bos adjuvare el prolegere i l l i placilum est.
Sic oportet dicere de inbabilalioae. lnlinilus enim
cum sit, et ualura iucircumsmpius, adest ouwibus : beneplacito aulem ab aliis longe abesl, aliis
proximus est. I n hanc enira senleniiaiu d i c i l u r :
^
est Dominut contrxlh corde, humiles tpiritu
talvabil
Spiriium
; et alias: projicias
me facU iua,
sanctum luum auferas me . Proxi-
' .

,
,
, *
. "
( ,
*
,
).
D
, ,
,
.
, ,
.
, ,
,
,
* ,
,
,
Psal. CXLVI, 49, I I .
Peal. xxxw, 49. * Psal
mus ilt afleclione iis qui bac propinquiiale digai

sunl; el rursus longinquus eflicitur peccanlibus,
ueque natura separatus, neqae bac propinquior
faclus, babiiudine vero voluntatis utrumqueefficiens. Sicul igiiur beneplacito eificilur propinquus
et longinquus (liquet enim ex iis qua3 dicia sunl,
quid dicamus , i d est, beneplacitum; i d tirco enim quid sententias boc aomen declararei,
ODmi diligentia inlerprelati sumus): sic eliara beneplaciio facit inbabilaiionero, non quidem circwnscribens in bis substantiam vel operalionem,
ab aliis vero separatus; sed potius omaibus adest
substantia, separalus vero babitudine ,
id esl, aflectionis ab indignis. Hoc enim modo magi servaiur illi incircumscriplio, si videatur nori
tanquana cuidam nece&siiali servire iocircumscriplioni oaturae suas. Sv enira qui ubique adest substanlia, adesset eliam benepiacilo, aliler rursus
servire necessitali reperirelur, non jam secundum
volunlalein praesentiara exbibens, sed habens volunlatem infiniuii nalurae consequeotem : quoniam
vero oronibus adest natura, et separalus estvoluutale a quibus vull, nullam ulilitatem indignis (7*) a
(7*) Nullam utilitatem indigni*.

,

. T U R .
45.
975
TflEODOfU MOPSUESTENJ
976
pnesenlia Dci reporlaoltbtis, vera el integra incir- ;cumscrimio

nalura ei servatnr.
.
cumscriptio nalurae
servator
Stc i g i l n r a l i i * qaidem adesl beneplaciio, abalus
vero separatus est,ul si substaniia a reliquis separalus cum his essel. Qnemadmodumigiuirinbabitalio
fit beneplacito, beneplacilura modnm inbabiutionis
variat. Qood enim inhabitationem eflicil Dei, et
quod, ratione liabita essenliae , nbique praesentem
in qurbnsdani el valde paucis irthabilantem facit,
boc prorsus moduui inbabitalionis
id esl detiynat. Sicut eniai subslanlia omnibus
prasens, non in omnibus inhabilare diciiur, sed
tn iis quibus adesl beneplacilo; sic quamvis i n habilare dicatur, non lamen oiunino aequaliias i n habilationis reperiiur, quin poiius modus inhabi-
Utionis consenlaneus erit beneplaciio. Cum ergo
vcl m prophetis, vel in apostolis, vel denique i n
jostis inhabitare dicitur, tanquam in jusiis , id esl beneplacens, inbabitalionem facit, vcluli
i 11 virtute praedilis acquiescens. i n ip3o tamen
(Cbrisio scilicel) non sic dichnus faciam esse i n kabitalioneni, nunquam enim eo dementise procedemus, sed lanquam in Filio. Sic eniin beneplaceus
iababilavil.
,
,
, . " $
,
.
,

,
, , . "
, ,
,
,
, '
. " ? , ,
^ ; .
^ **,
|^jfaav ., ' .
.
Sed quid est, tanquam in FilioTQuia scilicet cum

iababilasset, totuin qiiem assutnpseral, sibi univii, et
fecit eum compartieipare (8) toium bonorcm, queai
qui inhabiiabat nalura Filius, coiwnunem cum eo
habere voluit. U l ad unam quidem persoaam per- ^
tinerel secundum onionem(9) cum ipso, sic autem
omnem principatum cum eo communicare, ei sic
oninia i n eo agere voluit, ut judicium totius uuindi,
et examinaiionem per ipsum, et adventum ejus
faclurus sit. Ita scilicet ut dtfferenlia in iis, quae
secundum naluram propria sunl (10), inlelligalur.
Ex eodem iibro.
Sicut igilar elsi in ftrtuny corpus et anima nostra
perfecle spiritu gubernabitur, velut primitias lamen quasdam ex parlc binc habemtis, qualeiius spiriluadjuti non cogimur sequi cogiiationes animae;
sic Doimnos ctsi postea omntno habuit in se Deum
Verbum nniverse operantem, et oninem operationem ab eo inseparabilem, antea lamen babuit
quain maxime operantem in se plurima, quibus
; " ,
,
,
& - |
,
,
,
'

.
opus erat; sinebalurqtie inlerea ante cruceni propler utilitalem proprio proposilo virlutem pro nobis
implere, incitatus vero ab eo in his, ei conftrmatus ad perflciendum, quae facere oporiebal. flabuil
eiiiro statim a principio cnm in titero formaretur,
unionem cum ipso. Cum vero ejns aeiatis fait, quae
natura in hominibus idonea est a I discernendum
pravum a rerto, imo ante illain aetatem bretius
et celerius quaiu reliqai hotnines facultatem diseernendi ista ostendit : siquidem atiis bominibus
"

, '
, *
,
, ,

, !
, '

,

, '
^;
. "

. ' '

(8) fVctf eum comparticipare.

,
. TtJR.
(9) Secundum unionem. -
, noti hvpottaUeam et tabstantiakm. Ita enim

b;ereticus Tbeodorits haerelice senliebat. U>.
(10) Quw secundum naturam propria smnt.
. I D .
977
FRAG&tENTA DOGMATICA.
978
, 6 DQA omnibas simililar uno teinpore \ h dtscernewH

ingeneralur : alii namque velocius majore prudeo,
tia ea quae coaveniunt, assequunttir, alii diutins

exerciialione hoc comparant. Quad quidem eximic

ipsi p r a cteris boaiinibus celerius quam pro
.
communi reliquorum bouviniim a&iate evenil: saiie
,
, . oportebat coasentanee, u i plus aliquid iu iia qiue
- ad boiaine porliacnt, haberel, atque eo magjs,
. " . quod non ex conjtinclione viri ct imilteris secun -. diiin communem hominum naluram formatue erat,
, sed divina Spirilus sancti operalione.
, ,
, ' .
1

Habuit etiam propensionem non vtilgarem ad
, j f c meliora ex unione cum Verbo, qua babilus est d i ,
gaus secundum prascogniiionem Filii Dei, qui a
.
principio sibi euro univit. Proptcr haee omuia sla tim cum discretione cepit roagnum odium mali,
< , vehementi et indissolubili amore se Deo adjun ,
gens, operaiionemque Verbi proposilo suo con ,, gruentem recipiens, immutabilis deinceps ad de , leriusesse perseverabat, tum quod ipse hac vo . lunlale essei; tum quod operaiioae Verbi Dei hoc
, . illi propositum servaretur. Capeseebal auiem faci lilale absolutissimam virtutem, sive cuni legem
, * - servarel anie baptismum; sive cum vilam com , ,,
munem in stalu gratiae post baptisma sosciperet,
, - cujus nobis formam prabebai, via quaedam nobis
,
ad boc faclus. Sic deinde post resurrectionem el
, . ^ ascensum in coelos deinonslravit sc ex propria vo
lunlaie dignum uaione,qui banc antea assumpserat
,
in ipsa formatione bencplacilo Domiai, ei perfe ,
ctam deinde exhibet unionis oslensionem, nullam
- babens separalam aut abscissam operaiioneni
,
Verbi Dei, qui Deum babcbal omnia ;n se ipso ope , - rantem propter unionem cum eo.
,
.

, ,
, ,
* . *
, f(
,
, , ,
.
.
' , ; *
, ,
. '
, ,
,
,
Isa. , 45,16.
Sfc igUur ante crueem qtridem etesurire videinus, et silire sciroue, et Umere intelligimug, ei
ignorare reperimus, siquidem propositum virtotis.
e se ipso , id est conferebat. Testig.
borum est Isaias propbela, cum a i i : Quoniam antequam sciai puer cogmoseere bontun el malum, repugnabU malo, ut eltgai botmm , seilicel, diserelione illud quidem odio habeos, boc vero diltgens.
Dieeretione enim inler meliora ei deteriora faeia,.
electio fh. Qnainodo igUur.priu^ quam sciai puer,
hoc lit ? i d esl, priue quam ad eara aetatem venial, j n
qua reliqul homine^qii agenda sunl, discernejra
cunsuereruni, qoippe cura plus aliquid, et eximiam
quid ille p r eaeteria bominibus baberet. Eieaim si
adhoc apud no saepenumero rcperiuniur pueri
quidem seiaio, mullam vero ialelligentiam praa se.
ferenies, ila u i in adrairalionera adducant eoe
qui videni, quia majore qwam pro aetale piodeiw
9
979
TIIEODOItl MOPSUESTENI
liam o*lendant, multo magis oportebat tit ille ho- j ,

1110 catteros omnes bomines ei similes superarel.
*
.
Exeodem libro.
.
Jesut autem proficiebat celale, ei sapientia, et gra
tia apud Deum et komine*
jElate quideni prottcil . ;
processu temporum; sapientia vero, secundum
*
progressum temporum inteltigenliam acquitens (11); , , gralia aulem, stiscipiens viriulem et ialelligentiae * ,
et cognilioni consenlaReam; deiuceps gratia qiitt ,
illieratapud Deum, accessionein et incremenium
, *
accipiebal. Ei in bis omnibus proflciebai apud ,
Deum el homines : boraines quidem progressuin ,
videbant; Deus vero non videbai solum,sed leslitao,
nio approbabat, et in iisqua fiebant, cooperabalur.
.
lllud igilur est elram manifeslum, quod lanto per- '
,
fectius, el majore facililale virlutem exsequebatur, quam reliqui homincs exsequi poteranl; ,
,
quanto Deus> qui in principio ipso forroationis ejus
' :
eibi eum unierat, majorem e se cooperaliooem
1111 prebebat, ad perOciendum quae opus erant, ,
ad salutem omnjum omnia illius gubernans, et ad '
,
perfeciiora incilans, ac labores illius, eive ad animam, sive ad corpus pertinerent, ex majore parle ,

alievans. Alque ila completionem virlulis uiajo .
rern el Leviorem illi conflabat.
Ex eodem iibro.
.
Unitus enim fuit Deo a principio assumptus se"
cundum pr&cogniiionem, in ipsa forraaitone in

utera facta unionem sortiius. Uabilus vero dignus ' . "
nnione, omaia adeplus est, quantum par erat ,
adipisci horainem lUuigeuito el ouinium Domtno
uniUim, lanto majoribus donalus pra3 c&teris, , -
quaato magis eximia unio ei accidit. Donatus igi- , ]
tur est inhabitatione Spiritus primus aote cxleros .
donatusque esl hac,nonsimiliierulreliqui.Hic enim
tolam graliam Spiritug in se recepit; aliis vero eaL * .
parte praebuil tolius Spiritus parlicipalionein. Sic >
aatem factum est ut totus Spiriius in eo operare- , JJJpJjJy_JF4)v |
Urr. Qui igitur loquebatur, quaienus vox sonabat, .
bomo erat : vis atitem eorura qus dicebanluiv . * ,
multtplexet vavta eraU

Ex tibro viif.
Et ego gioriwii quam deduli mihi, dedi ei$ .
Qoaumam ? Nempe participare adoptionero. Hanc
enim aeceptt ipse secunckim bumanitaiera baplilalus primum ia Jordane, ia quo nosirum baptisma lanquara H I flgura exprimebatur; el regeneratio confinnabatur testimooio vocis ejua qui
dixit : Hic est Filiui nteu* dileclu$ in qmo bene
complacui
Spiritus desceadeoa mansit super
eum, sicut faturum erat, ut nos eiiam in ipeo
bime Spiritum participaremus; qui quidem excell l
" Luc. n , 52.
1 1
Joan. xvii, 22.
(11 Intelligentiam acquirtns.
" MaUb.
.
if .
*
; .
*,
, .

. '
,
,
,7.
. TIIR.
FRAGMENTA
981
982
DOGMATICA.
* , lenlius prse nobis, per unionem cum Vcrbo, ipst

.
advei.il baec participanti, quae Filius secundum naluraro.
Ex eodem libro.

*
Ex omni igilur parte roamfeslum est supenra ,
caneam esse et indecoram atque discrepanlem
, ' . confusionem, cnm unaquaeque nalura in se indis - solubilitor maneat. Rurtus raanifestum est, aplaoi
, el congruentem esse unionem : per haoc enim
nature copulalae unam personara secundum unio, "
nem constituerunt. Qaare quod Dorainus i n viro
" ,

et uxore a i l : Quamobrem non jam $unt duo, $ed
, , una caro **; dicere nos cousentanee possumus
' , secundum rationem imionis, Non suni jam du
persona?, sed uaa, scilicet naturis discrelis; ut
- r r T
"* ,
w*w*,
*\f
--
, ' "
scilicet et uxore non laedil numerum duo, rum, quod una caro dicaiur, manifesium est enim
, . " qnaienus una dicuntur caro; sic hic non lsedit
, differentiam nalurarum unio persona?. Cura enint
, * naturas discernimus, perfectam naluram Dei Ver bi dicimus, et perfeclam personam; neque enim
, . licet dicere bypoetasin sine persona : perfectam
" , vero etiam naluram horoinis, ei personam fiimiliter. Cum tamen ad copulationen. respicimus,
.
unara personain itinc dicimus.
Ex eodem libro.

.
Eodero raodo bic, propriam dicimus Verbi Dei

, substaniiam, propriam etiam hominis; discretse
* : ! , - enim sunt naiura, una vefo persona unione con%
, w
. " C
,
,
. " ,
,
,
.
&
, ,

! ,^
\
* * ,
.
*,44 4 > ^.,.', 4. D
7
slituta. Quare bic etiam cum naturas dieceraero

aggredimur, perfectaro personam hominis dicimus; perfeciam item drvinitalis. Cum vero unionem spectamus, lunc unam personam praedlcainus
ambas naluras composite, humanitate honorem a
creatura accipienle, el divinilate omnia quae oporlebat, i n ipsa operante.
Ex libro i x .
Hic igilar illud, factum cst, non aliter dici
posse reperimus, quam pro eo quod esl
, id est, videri, quod quMera i n Scriptura
divioa, ei maxime i n Domino superias ia aliis
diligentius docuirous : quaienus enim apparebat
sive videbatur, V*rbum caro . factum . .ett Tideri
u
auen, sWe apparere
. ^ 8- speciem apparemem , sed eecunanm yer

- awepisse d i c i l ; quando vero dicit [
*
,.,.
.
tunc x A * -, id est, secundum s p * *
apparentem; non enim mutalum eet.Vetbum i n carnem. Adverlenda est igitur men$ evang
sic enioi vim dicli cognoscemus.
,
...
a c l u m
" ' ,
u
Malih. xix, 6 .
l l b r
'
>
(12) Qod in nobis dicuur seciindam bab. ud nem

in loco, boc ia Deo dicilur secundum babiludmem
Joan. i , U.
(12) Signifieat baerclica* sccundum habitudinem voluntalis inielligi rpiod a i l Scriplura, Vertwn
caro factum est. CAN.
THEODORI MOPSUESTEM
984
volunlalis. Sicut enim dicimus in nobis, . '

,
boc loco, boc esl, factut snm, profut : sic inr
' ,
Deo dicimus, , id esl, factut est irr hoc;
, quia qnod in ncb facll transilus ex loco in lo^
CIIIA, boc facit voluntas in Dco, qai secnmfrfm naluram utiiqM est.
#
Ex
libro decuno.
Sicot enim per tales voces ex Scriptura divina

naiurarum diflerentias (13) edoccmur, sic et adunalionem discimus, quoiies ambarum najurarum pro~
prietales in unuin conducit, et sicut de uuo quodam
cloquitur. Hoc enim est simul ostendere et naluras
differenies, elpersonaeadunatioaem : ex differenlia
quideni eorum qu dicuotur, diflerentia inlelligiiur
naturarum; cum autem rcdigunlur, manifesiam
euspicinius adunationem. Beatus itaque Joannes
evangelista dicil : Aliera die vidit Jetum venientem
ad u, el dixit : Ecce Agnus Dei, eece qui tqllii peccata mundi. hteesl de quo egodixi, quia post me venif
virqui ante me. facttu est, quia prior me<erat et

ego nesciebam enm (Joan. i29). Hic eaim dicendo,
Vidit Jesum venwitem ad . dizit: Eece Anu$,
Dei, manifeste bunianilalem stgniflcare mihi vide~.
tur. Hoc eniin videbat Baplisia Joannes, boc eraj
quod siisccperat roortem, corpus videlieel qao^
pro omni oblatum esi mundo. Quod vero sequltur, Qui toltit peccaia mundi, nequaquam j a m
convenil carni. Non enim illiu^ eral totius mqpdi
peccaium auferre, sed eral boc pro certo diviaitatis opus.
9
' .
" &
. , ,
.
,
, ,
,
.
eodem libr$.
" .
Qaam vero coiistecutionem babebat, quod diciura
, .
est: Qui d ^ n d t / ccela, e$i in cvlo ' * Alter- Q . ;
utruin enim altero tollitur. Descendisse de coelo
. tollit esse i n coelo ; et esse, lollit descendissc. At
, '
desceodil quidem secuadura iiihabiiationem ia bo- , . ,
roine; egt auiera in COBIO aecundum Iacijrcum- , !
ecriplionem naturae omnibus prsesens.
' .
Ex eodem librq.
.
Consideremus igitur quis homo est de quo
<
obfttupescit et admiratur, quod sciUcet Unige-
nitus voluit ejus raerainissev et visiutionem ejua
facere (14): quod aulem non est dictum, ia supe- -' ,
rioribus demoastraiura est; quod autem neque de
uao quopiam e vulgo, et hoc liquet: ut veroomnia ,
omiiiamua, quod est omnibus crediblliug, aposU^ ,
licura leetimoDium ampleclamur.
.
Ex libro $w termone x .
Apparuii autem % qngelus de cctio tpnfortan*
(um. Et factu* in agonia prolixiu$ orabal. Et fact$s
e*l tudor ejn$ sicut oaUtf $anguinii decurtentit in
lerramInlelligimus
ergo e% his sustiauisse quidem Christuiu manifeste certamen non vylgare.
Kx
libro x i .
Ad ha?C itaque suflidunl quidemet qiioB diximos, D qui(lem bcneficiura accipit, ille autem beneficium
ubt et nalurarum differentiam ostendimus et per
dat, cerla cojistittila uniiate ex qua indhriae ab
aonje unitatem, et quod secundum naturas iste universa creaiftra bonor impletur.
Ex libro x n .
.
Idcirco non dixit, Loculas ett nobis ,
, \
id est in Filio
cuni articulo Graeco, sed , ' - ,
!d est in Filio, sine arliculo (quod quidem dictum ,
ibsolute. poierat significare ulramque i n eodem)
Luc. , 45, 44.
* Joaa. , 13.
" Heb. , 2.
(13) Cod. Veron. differenliam.

(14) Aclaconcilii CP. I I , collat. v i , ed. Lab. tom. V, col. 547.
485
FRAGMENTA DOGMATIGA.
986
, i d esl printipalUer, signiftcansFilium

* verum, srilicet cam articulo; Filium verura dico
eum, qui naturali generatione filiationem babuit;
,
coneequenter vero siguifkatis eum, qoi filialionem
.
*, id est, filiatlonem consuscipit signiftcaiione, et secondam veritatem d l *
gaiiatem particlpal unione cum Verbo faeta.
.
Ex libro*
,
Nunqutd desi&tent deincepe a pugoa invere , cunda? Discedenine i n posterum a vana conten ;
lioae reverenles quod aperte diduni est ? Mullo*
, , .
enim, inquil, filioi in gltriam adduxit
Ecce
, '^ igilur Apostolus, qui i n ralione iiliation.s nume . ... ral cum niultis hom.Dem assumplura, qui non
^ *
simi.iterut i i l i , filiaiionem participat, sed quateuus
, * ' - per gratiam filialionem assumpsil, sola divinitaie
f ; - naturaiera filiatioi.em habenle. Liqaet enim illud,
. , quod precipua ratio ulialionis praeler csteroe

homines inest in ipso ex unione cum Verbo: unde
,. in voce F i l i i simul cum eo inlelligitur, el siroul
* accipitur. Sed conira aiunl, si dtcamu duo per* * , fecla, necessarios duos filios dicemus. Sed ecce,
' , Filius dictus est in divina Scriplura, sublata divi. '' nitate, cum reliquis bomioibus secundum idem
collocalus et numeralus; neque continuo dicimus
'
duos fllios. Unus vero Filius conceditur, quia di~
. visio, sive discrelio nalurarum necessario debet
permanere, et unio personae iosolubiliier cuslo
diri. Et poslquam dixit, multos /i/io* in gieriam
$,
adduxit, subjuugil, auctonm talutit eorum
. ,
Videle, quomodo pergpicua
, , ^ pa$$wMtn con$ummare.
dicit consunimasse Verbum per passiones bominem
,
. '
5>|# *)- assumplum quem auctoreiri salulis eorum vocatil,
, quippe qui primus hac salule dignus babiius, eiiam
, - aliis fuit salulis causa.
, .
.
"
* ,
, * ,
,
, '
, .
^
.
' ,
. , ,
;
, ,
,
. .
* ,
.
.
^
%
Hebr. , 10.
libro tive oratione.

His enim omnibus secundum expositionem nomcn F i l i i imponunl; cuiu enim sint bumaua quae
diciiiiiur, aequam esae jndicabattt u l i bac voce,
quam quideoi conligU esse ejus appoHationem:
ei quod noraen Jesus appeilalio assuropti, stait
in aposlolis nomen Pelri, aui PaoH|, aut aliud
hujusmodi, sic ei iropositum est post orlum ex
Maria.
libro*
Sed ad hoc dicunl, quod nomen Jesus significat Salvatorem. Salvator aulem quomodo, i n quiunt, dicatur honio ? Obliti, quod Jesus dicebatur iilius Nave; et quod magis roiraodum est,
non sic ex quopiam casu fortuito vocalus est i n
orlu suo, sed mulato nomine a Moyse. Liquet
autem nunquam illum passurum fuisae, ut boc
noroen homini impoaerelur, si necessario divinam
naluiam signiGcarel.
libro.
Multifariam multiique modi$ olim Detu locutus
patribui in woplulxt, in novUsimU diebut iocuim
9S7
Tf IEODORIMOPSUESTENI
ett in Fiiio * . Apertc hic, cum ait in Filio,
988
i n ho- . -
niinedicit.
, ,
.
eodem libro.
.
Quare sohim Filium vocat, separans eum a
"
, . '
Verbo, sed plane oslenditur collocare eum seetin ,
dum raiionem filialionis cum reliquis hominibus,
,
qui filtationem participaverunt. Siquidem gratia
etiam ipse filialionem parlicipavit, non naturali ,
ter ex Paire genitus, habens iamen prae reHquis
,
xcellentiam, quoniam ex unione cum Yerbo com, ^>
paravit filialionem. Quod quidem roagis propriam
,
participatiooeui rei ipsi largilur.
.
Ex eodem libro.
" .
Et vocabis nomen e/us Jesum. Hic erit magnui,
.
Ftltus Alttsnmt vocabtiur * . Eccc igitur quem- R .
.
. .
1 ^
. .
..
.
ioxai / ^ W *<*l WC .
admodum evangelizans ortum ex Mar a secun
'

dum carnem, Jesum quidem vocari jubet; Filiuin
,
vero Altissiim vocandum esse praenuntiat, consen ,
lanee illud quidem imponi jubet tanquam nomen
,
n a l i ; hoc vero vocandum esse praedicil, quia erat
-]
, honoris symbolum noroen, quem bonorem conflr, ,
mabat deinceps rei participatio.
.
libro.
.
Manifestum auiem est, quod in distinctione na
turarom necessario nobis observatum est scire,

quod Deus Verbum secuitduro naturalem genera ,
lionem Filius esse d i c i t u r ; bomo aulem multo
, \\
majore dignilate F i l i i , quam secundum ipsuin con* ,
veniebat, frui dicitor propier copulalionem cum
C .
:ilO Filio.
Ex libro x m .
> .
Qui manifettalus est in carne, justificatus est i*
)
,
spiritu
Jusiiflcatum esse in spiritu dicit, sive
. ,
tanquam qui ante baptismum legem, qua con
veniebat diligenlia, servavit; sive laoquam qui
, **
posi bapiismum vilara i n lege (,ratiae adjumeato

Spirilus sancii cum muha accuraiione gerebat.
.
.
libro.

Nec enim quod a Joanne dictum esi ei, Ego
, *! *
^
.
oput habeo te bapiizari, tu vent* ad
,
tollet quin homo &it, qui baptizaiur. Conveniet
.
autem eliam secundum rationem bumanitatis;
,
quandoquidem secundum ipsam viriutem mullo
praatantior erat quam Joannes, el propier na*
> *>
) ^ ^ * *
,
turam divinitatis habitantem in eo non supra
, ,
Joannem tantum , sed supra omnes bomines,
,
imo supra crealuram dignUaiem habere jusle agno , .
scebalur.
.
libro.

Quamobrem cum Dominus vellet in usu cibi
,
toleranliam et viriutem ostendere, boc inquit :
, .
Non postulat necessitas, ut fiat. Sed doeens m i ,
nus se cibum curare, el nihil roagis quam v i r , '
tutem honorare, ait illi : iVon in solo vt ,- xavrV
oil hQmo, sed in omni verbo quod procedii de ore,
.
.
V l
" Ilebr. , 1
Lue. , S2.
1 1
v5t
1 Tira. , 16. " Matlb. , 14. " Mallb. , 4 .
9S0
FRAGHENTA DOGMATICA
.
,
' .
,
,
,

,
.
990
libro.
Hoc enim diabolus studuil suadere tlK, qaod
nulla esset Dei cura de eo; idcirco aiebat: St F t liu* Dei es , fac hoc, i d e*t, demonstra re ipea,
quod curam dc te habet Deus. Ipse aulem diabolus magna proroiltebat, ut per illam suasionem a
Deo illum alienarel, et dWjungeret; per promissiones vero stbi conciliaret et adjungerei : et prima
tentatione panem propontl, ut yohiptale ad experientiam provocaret.
libro.
Quocirca Dominus cum eum ter vicisset, vicioriam de eo reporlatam nobis donavit. Cum eniir
non pelisset a Deo, ut fieret panis, deraonstravii
se vincere voluptaiem; cum vero non projecit se
deorsum, gloriam neglexit, suadens omnibus, non
se hanc curare; lerlia tentatione cum viciseet
bona hujus mundi, demonslravit se pro pietaie i
Oeum nullis bonis mundi hujus superari.
,
.
, , , .
* ,
*
,
.
t4
iibro.
Bonum est (15) i n boc loco maxime concludere
Verbo ab ipsa in ulero malris plasmalione, inha<iuid virlutig habeaat ea quae dtcta aunt, sWe con*
bitato vero, non secundum communem iubabiiatioversari, sive baptizari, sive crucifigi, sive mori,
nein, neque juxta eam quae in multis inlelligilur
sive sepeliri et resorgere. Non puro alicui bacc
graiiam, sed juxta quamdam excellentero, secundum quam etiam adunari diciraus utrasque nalueoaptantes horaini' dicimus : hoc enim i n unaquaras, et unam juxta adunationcm effectam
que dictorum demonslratione addere non moraperttonam.
inur, ut uullam calumniantibus praebeamus male
loquendi occasionera ; sed inbabitato quidem a Deo
t& .

,
\
\ .
, __^
,
,
,
,
.
.

libro .
Hmc igilur tanlus honor babilus esi bomini,
qui habitus est dignus iahabiialione divina, el ut
sederet ad dexleraro Palris, alque ab omni creatura colereiur. Nec enim Dcus sic simpliciter, et
sine aliqua ulili ralione bominem assumeret, stbique unlret, faciens ut ab omni crcalura adoraretur, justumque esse vellel, u l naiurae intellectiles eum colerent, nisi quae circa illum facta suni
comaiune omnis creaiura beneticiam essel.
libro.
Hoc ipsum dicemus juste etiam
in Domino,
, quod Deus Verbura cum scirei ejug virtulem, ut

, ^ qui secuadum praecognilioaem stalim a principio
in ipsa formaiione voluit inbabitare in eo, et sibi
, ,
, euro unire babitudiue voluniaiis, majorem quam , dam graliam ipsi praebebat, ulpote graiia in eum
collata, ad omnes faoaiines deinccps manalura.
. " - Unde el proposilum ipsi circa honesta sincerum
patov . , et incorruplum servabat. Non enira boc dicemus,
, * quod nibil proposilum babebat bic bomo, sed potius, quod propoeitum sibi babebal quod bonestum
*
erat, imo plurimus illi bonestalis et virtutis amor

secundum proposilum ineral et vebemens odium
, .
in conlrarium. Servabaatur auiem illi integra qti

ad propositum pertinebant, a divina gratia: sciebat
, * Maltb. , , 6 .
(15) Facundus Hcrmian., u i , 2.
THBODORl MOPSUESTENI
quippe Beua oplime a pripeipio, qualia essct, et ad

lmjus rei coiWirmatioaem rouUaa ei operam iahfebitatione saa ptro salute nostra adjtingebat. Uade
noa p$4es4 dici injuslilia esee, aliqirid eximium.
p r caleris* otnnibas Iributuro esse bomini a Deo.
aesumpio.
992
} , . "

.
EjHsdent Tn&odori ex llbro qt\arlodesimo De incaxnalxone, ubi dicil quod imago Chmtui Dgi
Verbi, et ticut imago imperiplis adorabatur ab omuibus.
Et secundom duae raiioiies locum iniaginis obli- ut ipsum videntibns pcr iilum, et illi semper praenel. Qui enim amanl quosdaiu, posl inoriem eo- senlibus c l bonorem vero omnem sic ailribuuut;
rum sa?piug imagincs statueiues, boc sufGciene lanquam imagini imperiali, cum quasi in ipso sil
morlie solalium babere arbhrantur, et euro qui drvina naiura, et in ipso speclettir. Si eniin et F i lins estqui inbabitare dicilur, sed cum eo esl etiam
aon videlur, nec prasens est, tanqvam in imagino
Paler, et inseparabiliter otntiiniodo ad FHium esse^
aepicientes puianl videre, ita flainmam desiderii
ei vigoreni placanies. Sed ciiam i l l i , qui per civi- JJ ab omni creditur creatura; et SpirUns aulem nou
laies babent imperaiorum imagines, laiiquam pr- abcst, utpole eliam m Loco unclionis faclus ei, et
stntes et videndos honotare videniar eos qui naa cum eo esl seraper qui assiitriplus est; et non
sani pnesentes, cultu el adoraiione imagimini. mirandum est, cum eiiam ia quibuslibet hominiIsta auiem utraque per illum adimpleniur, omnes bus virtutem sequentibus cum Filio et Paler esse
enim qui cum illo sunt, el virlulem sequuntur, el diciltir : Veniemus enim el ego et Pater, et mansiodebitorum Uei parati reddilores, diligunt eum, et
nem ajmd iptum facitmus* : Quod airtem el epirivalde honorant : ei charilaiem quidem ei divina
tas ejusmodi homimim inscparabilis esl, cerium,
nalura, licel non aspicialur, adimplet in illo qui eî ooiotbife.
ab omnibtu. videlur, sic omnibus existfmautibus,
Ex Ubro xv.
uf .
CIMB igiiur interrogant, an sit Maria av6po>r
,
, id est hominipara an Deipara.
, * .
dicalur a nobis utrumque; illud quidem nalura rei, , . boc vero relatioue (16). Ilomimpara quidem na
, .
tura, quandoquidem boino erat qai in ventre Maria?
,
fmt, et ex eo prodivit; Deipara vero, quia Deus
,
erai in boniiae quem peperil, non circumscriptua ,
secundum naturam, sed i n ipso exaisleaa secan , ^)
dum babitudinem volunlatis.
.
Ex eodem libro.

Magis enim perturbabatur Domimie, magisque
rerlabai cum passionibus animae quam corporis; ,
ei fortiore raiione voluptates coercebat, divinilate ,
scilicct inedia, et adjuvante eum ad perQciendum.
.
Ejutdem Theodori ex librii De incarnatione.
Plus inquietabalur Dominus, et certamen habe*
non ad nos respiciens babere lucrum, sed oetenUbat ad anlmae pasaiones, quam corporis, et meliore
lionis cujusdam gralia fuisse. Quod si hoc dieere
animo libidlnes vinccbat, medianle deitaie ad per- non est possibile ( cetlum etenira est quod illa
feclionem. Unde et Dominus ad haec maxime inslipropter no* facta guai), et majus cerlamen insUluit
tuens videiur certamen. Gupidiiaie eniin pecunia- ad aniiuae passiones, minus aulem ad carais:
rum aon decepius, et gloriae destdierio noti tenlus,
quanlo et amplius et magis inquielare illas cimcarni quidem prapbuit nihil (nec enim illiiis erai
tingebal, et magis Ula erat qiue el ampliorig inditalibus vinci), animam autem si non recepissel, sed gebat medicinae, videlicel quod ei carnem et a n i ditas est quae ea viceral, nullalenus eorura q u Aanrassumens, per ulraque pro uirisque certabal:
facia sunt, ad nos respicit lucrum, (quse enini ad
raortiflcans quidem ia carms peccalum, et mancohversaiionis perfectionem, simHiludo deitaiis et suetans ejus libidines, et facile capiendas meliore
animse bimianaef?) Et videntor Doniini cerlamina raiione animaB faciens; erudieus autom animaai,
9
" Joan xiv, 23.

(16) Relntione, : nam secpndum Tbeodoruin haereticum, Deus Verbumeratin illo horoine,
ctuem 1). Virgo peperit, * , secundum d i gniiaiem, , secundum habiludiliciu voluntatis, * , secundum relatio-
Bem, '. secandum operaiionem ; idem

ouioiao pluribus verbis signifrtans : ponebal itaque
uaionein , , , ^
, . .
*B
994
et exercitang t i seas passioiies vincere, ef carnis
tus esi ex Virgine siite semine taotno, non csl disrefrenarelibidinea. Ha-c enim deitas inbabilaas ope- cretus a Verbo per simililudtnem menite eidem
rabalur, ba*c Hthabilans niedebatur ulrique eorum. copulatas, per quam dignatione unWit cum sibi et
Ex libro xv.
monstravit eum secundum operationem kidtssimiPropler quod utrumque juslc Filius vocatur, una lem sui, auctoritatem et polesialem eamdem inseparabilem babeniem atquc adoraiionem pari lege
exstante persona, quam adunaiio nalurarum eflecit.
noa discrepaatein.
Ejutdemd* termone incarnalioni* (17).
Sccuadam preecientiara Yerbi ostensus qui na(17) Conc. Lateran. aoni 649, inter testimonia bsereticorum. Labb. V I , 318.
FRAGMENTA X LIBRIS CONTRA A P O L U N A R I U M .

Qiromodo igitur t u , ctii super omftes maxime qued natum est ex Virgine, Dcus cst cx Dco, et
decet nientiom regiuiea, illum qui ex Virgine natus consubslantialis P a i r i : nisi foiie pars nati, pnmt
ipse in inferioribus partem Cbrisli nominat deitaest, Deam esse, et ex Deo censubsianlialem Pairi
exUtiiuari dicis, nisi forle saaclo Spiritui itnpuiare lem, sed non ditina nalura ex Virgine naia est.
illiiie creationein nos jubes ? Sed quis est Deus ex Natus aulem est ex Virgine qui ex substantia virginis constat, nou Deus Verbum ex Maria nalus
D e c el coDsubslamialis Pairi ? is idem qui ex
Yirgine natus era^, 0 iuirandum ! et qui per Spt- esl. Nalus aulem esi ex Maria qni ex semine est
riluaa aaiiclufn secundum divinas Scripturaa plas- David. Non Deus Verbum ex muliere nalus cst,
raatis et, et oonficlionera maliebri accepit ven- sed nalus ex rouliere, qui virtule sancti Spirims
plasmalas esi i n ea. Non ex maire nalus, esl conIre ?lnerat foraitan, quia mox quaw plasmalus esl,
et ut lemplttfn Dei e&set a c c t p i i : aon tamen existi- substanlialis P a l r i ; sine matre entui est, secunduni
beali Pauli v o c e m s e d qui in poslcrloiibus temniandum nobis esl Deum de Virgine natum esse :
nisi forle idem existimandum nobis est, et quod poribus in materno venlre sancli Spiritus virlule
natam esi, et quod esl i u nato leaiplo, el qui i n plasmatus est, ulpotc sine patre propterea diclus.
El po$t alia.
templo esi Deus Verbura: non lamen aec secundura luam <?occm proaunliandtim esl, omniao ex ^
Mox autem in ipso plasmato Deue Verbum faYirgine Deum naium eese, et ex Deo consubstan- ctus est: nec enim in coelum ascendenli solum i n lialem Palri. Nam si non bomo est, sicul dicis, eral, sed etiam ex mortuis resurgenii, ulpole et
aa&tmipttis, qui natus est ex Virgine, Deus vero resuscitans eum secunduui suam promissionem.
incarnaiua, quomodo qui nalus eet, Deus ex Deo, Nec resurgenti ex mortuis soluin inerat, sed etiam
ei consubsianlialis dicetur Palri, carne non poten- crucifixo, et baplizalo, el evangelicam post baplite banc tocem suscipere ? Nam est quidem demen- sma conversalioneni peragenli, nec noa eliam ante
tia, Deum ex Virgine natum esse dicere. floc enim
baptisma legalem adimplenti constilutioncm, et
nibil aliud est, quam ex semine eum dicere David
praesenlalo secundum legem, et circumciso, el
dc subelantia Yirginis genitum, et 111 ipsa plas- parlu pannis obvoiulo. Erat aulem forle in ipsp ct
malum, quia quod ex semine David et de subslaa- aascenie, et cum in malerno ulcro essei a prima
tia Virginis est, in inaterno ventre constitit, et statim plasmalionc : dispetisalioni eiiim quae circa
sancli Spiritus plasmaium virlule, nalum fuisse eiim erat, ordinem imponebal; utpoie et parlicudicimus de Virgtne. Ut antem aliquis ex boc con- lalim ipsuni ad perfeclionem perdueens.
cedai dicere ipsis, qaod Deos x Deo et consubEl po$t alia.
stanttalis Patri natus est ex Virgiae, eo quod est
per lempus quidem ad baptisma ducens, post
In tcmpio nato, sed non per se natus est Deus illud autem ad mortem: deinde secundum suam
Verbom, intamatus vero, sicul dicit iste sapiens. pronutHiationem resascilans, ducens in cceluro,
Si igiuir cum carae eom natum esse diount, quod coliacaae eum ad dexteram Dei per suam conjunaeteni natum eet, Deas ex Deo, p. consabslanlialis ctioaem, ex qua eedet el adoraturab atujubus, et
Pairi e*t, necease esi hoc e l carnem dicere. Quod
oroaes judicabit. Istorura autem omnium finera
si DOII idcirto caro esi, quoniam oec Deusex Deo,
apud se babebal Deus Verbum, cam in eo erat, el
nec coasabelaniialig Palri, eed ex aemiae David,
omnia per ordinem complebat, qaem ordinem ipse
ct consobetantialis ei, cujus semen est, et DOQ id
arbitrabatur bene babere prsflnilione quidem el
;
Hebr. vn, 5.
TBEOOOftl MOPSUESTEM
voluDtate, quam anlea statuit pro liis quae evenlura erani, e l bona oluhiale quam circa eura habebai, ab iniiio similher ineral e i : per ordinem auteai sibi placilura ad perfeclionem ducebat ipsuni.
Ex eodem libro.
Saam autem cooperationem ad proposita opera
praeslabal ei qui assumptus e s t : ubi boc facit, in
loco sensus fuisse deilalem illi qui assumptus est.
Nec enim eis, quibuscunque suam donavit cooperaiionem, sensus locuni ejus obtinebat. Si auleni
ei modo praecipuam quamdam cooperalioncm doaavii illi qui assumptus est, non hoc faciebat locum senaus deitatem oblinere. Sed si deilas pro
eensu fiebat illi qui assumptits est, secuodum vestra verba, quoroodo tioiorem in passionc suscipiebal ? Quid vehementioribus oralionibus ad
immineniem necessilatein iadigebat, quas cum
magua quidem ct clainosa voce, cura plurimis
auiem laerymis ( secundum beaium Pauluin ) refcrebal Deo ? quomodo tiiuore lanlo detiuebatur,
ut ex inunensa trepidalione fonies sudoris diuiilteret, evangelisia aperte dicente, quod globis sanguinis simUis sudor descendebai* ?Qiiid autemel
angeli adventu el visilalione egebat, aniroam reficicntis in experimento roaloruiii, confortanlis ejus
alacriialem, exciiantis eum ad imminentem passioiis necessitalem, lolerare forliler mala suadeuiis,
urgenlis ad palienliam et loleranliam maloruoi,
oslendeniis preaenlium malorum fructum ex passioae, mulaiionem in gloriam bonam circa eum post
passionem fulurain ? Qui enim (secundum evangelislae vocem) confortabat eum, angelus scilicet,
verbis isiis fortem eum faciebat, et iniirmitati naturse superiorem fieri coborlabalur, et corroborando cogAtaliones ejus, fortem euni facicbat.
1
Et post alia, in eodem Ubro idem Theodorut ex

persona Chrisli quasi retpondenlis ad Petrum
dicentem Christo de passione crucis , Propilius
libi , Domine, non erii libi islud
ita intulit:
Yade posl me, Satana, scandalum mihi e$, quod
non sapis ea quce Dei sunt $ed ea quot hominum.
Non esl coafusto mibi mors, uon fugiam ipsam ut
indeceniem, ad bumanam gloriam rcspiciens;
sustinebo aulem meliore animo experimentum
monis pro plurimis bonis futuris, in quibus et
ipse fuero, el per me omnes : ne niibi animum lae
das, neque lurbes, tanquam confueione dignum
fugere admonens morlis experimenlum.
t
Et pott alia.
Quod enim dictum est : Ducebatur tpiritu ,
aperte boc signiftcal, quod ab eo regebaiur, ab co
ad virtulem proposilorum conforiabatur; ab eo ad
bsecqufe oporiebal ducebatur; ab eo, quod decebat , docebalur; ab eo cogitaiionibus corroborabatur, ut ad lantum certanien suifieerel,
sicui et bealva dicil Paulus : Quicunque enim

spirilu Dei aguntur , hi sunt jilii Dti
; duci
spiritu diceos i l l o s , qui ab eo gubemantur, ab
eo docenlur, ab eo ad raelius constituuniur, ab
eo compelenlium doctrinam accipiunt. Cum d i xisset autem evangelista, quod Spiritu
sancio
plenus regressus est Jordane , aperle demonslravit, quod bujus causa Spiritus sancli habitalionem i n bapligmale suscepii, ut inde proposiUin caperel viriutem. Uode ct ad certameu illud,
quod pru nobis erat ad diaboluna effeclurus, spirilu ducebalur.
1
El po$t alia.
Dicant igilur nobis omnjum sapienussimi : Si
pro sensu Doroino Cbristo qui esl secundum carnem, deitas facta eesel, sicut dicunl, quid sancti
Spirilus cooperalione ad ha?c Cbrtslus indigebat ?
Nec enim Unigenili deilas Spirilu indigebal ad j u slificationein, Spirilu indigebat ad vinceaduut dia
boluiu, Spiritu indigebat ad operanda miracula,
Spiritu indigebat ut docerelur ea quse decebat peragere, Spiriiu iodigebat ut immaculatus apparerel.
Si enim pro sensu quidetn deilas, sufficiebat autem ad omnia ejus virins, necesse erat inde oronia
fieri, ut superflua esset sancti Spiritus habilatio.
Sed nunc unctum esse dicit ipsum Spirilu, ei babilasse in eo Spiritum, ei ad omnia adjuvisse proposita, et doctrinain inde ipsum accepisse et virtutem, et iade impelrasse justiicalionem, et inde
iminaculatuia faclum esse.
Ejusdem Theodori ex terlio libro contra impium
Apotlinarium.
Islum igitur virum, in quo slatuit omnium facere judiciuui, ad fidem fuiurorura, cum resuscitassct eum ex mortuis, et jadicem omnium demonstrasset, secundum beati Pauii vocem \ inerito
unitate ad seipsuin dignatus est, et per conjunclionera ad se faclaro, talium pariicipem fccit, ut
el adoraiionis communionem baberel : omnibus
quidem divinae nalurse debiiaro adorationem reddemibus, comprehendenlibus autem adoratione ei
illumqueni inseparabiliter scit sibi conjunclum;
ex quo maoifestum est, quod ad majora eum per
duxii.
El post alia.
ta et ajiiraam utpoie humanam, et immorlalein conslitutara, el sensus panicipem prius acci*
piens, el per resurreclionem iu immutabililatem
constiiuens, sic ei nobia eorumdem isiorum per
reeurreciioneni praebuit communioneai. ldeoanle
resurreciionem ex morluis increpat quidem Petrum
u l suis eum vocibus scaadalizanlem , el in ma*
gna trepidaiione per lenipus passionis consiilutus,
apparitione angeli iadiget, confortaittis eum ad
paiienliam et toleranliaoi iraminentium malo
t
Maltb. xxvi, 58. Hebr. v, 7. Luc. , 44. Mallb. xvi, 22 sqq. Mallb. ,7.
Luc. , 1. Acl. xvn, 5 1 .
Malib. xvi, 25.
10
. , 14.
FRAGMENTA DOGMATiCA.
rum : post resurrectionem autem ex mortuis, etiara quomodo uti oporlebat miraculis, sciebal
el i n coelos ascensuin, impassibilis factus et iramo- subliliter, uf nolam quidem faceret gentibus pieialabilis omnino, et ad dexieram sedens Dei, judex tem, pateretur autem laborantium infirmitates, et
est universi orbis lerrarum, ulpote io eo divina
sic ad effeclum suam volunlatem educerei : el
natura faciente judicium.
jusliticabattir, inde, el immaculaius osiendebalur,
Et post /.
sive separaiione [reparatione] pejorum, sive ctistoSic igiiur et hic sapieniissime omnium habere
dia meliorum, sive etiam paulatim ad meliora pronos doces Cbristi sensuin, ut sanctum Spiriium
feclibus.
babentes, illum qui sensus Cbrislo aliquam v i r l u Ex eodem libro.
tem adimplebat, prudentiam ei prastaas ad omnia
Manifeslum est (17)euim quod Samosatenus Paulus
quae agenda erant, sicut et i n praecedenlibus de- episcopus quidem fuii Antiochenae Ecclesi Domiai
monstravimus, quod ab ipso quidem in eremum
Dci, elTlieodoli aulem eiArlemonis errore a grolaiie,
ad cerlainiua quae conira diabolum erant, duceba- qui purumborainemdixerunt esse Dominum Jesum
tur , unclionf! autem illius scienliam, et vim
Chrislum, non eum eognoscenies Deum Verbum,
eorum qua3 agenda erant, accipiebal, et illius parel in subslamia propria Filiuni Dei aale saecula ex
ticeps factus, non solum miracula faciebat, sed l i Deo Patre seterno cxstantem.
1 1
l f
f .
' \,
( !),
,
, *
,

, ,

, ,

, C
.
, ,
,
,
,
, .
libro ejmdem traetalionn.

Sed Deus et ex Deo, consubslanlialis Patri inerat
(oadniirande!) in genilo ex Virgine, el ab Spirilu
sancto secundum Scripturas formaio, ei in ventre
niuliebri concrelo, ut par erai, poslquam siniul et
formaius est, acccpit, ut essel lemplum D e i ; non
laroen exislimandum est nobis genitura esse Deum
ex Virgine, nisi puiandura est aobis, ideua esse
genituro, el quod esl in genito, templum et Verbum quod est in templo: neqtie, ut lu loqueris,
dtcendum nobis est ullo inodo, genilum ex Virgine
Deum esse ex Deo, consubsianiialem Patri.Si enioi
non esi bomo, u l dicis, assumplus, qui ex Virgine
nalus est; Deus aulera incarnalus esl, quomodo
genilus, Deos ex Deo el consubstantialis Pairi d i celur, ctim caronon possit hanc vocem admittere?
Et enim fatuum dicere, esse Deuro ex Virgiae
genilum. Hoc enim nibil aliud est, quam dicere
Dcuni esse ex semine David, ex subslanlia Virginis
edilum, et in ipsa formalum : siquidem quod ex
semine David, et ex substantia Virgiois coiicrelum
est in raaterno utero, et virtule Spiritue sancti
formatam, ex Virgine factura esse dicimui.
Ex libro iv.
Quoniam autem (18) et juxla nos bomo dicitur ex
anima el corpore coastare, et duas quidem bas d i ciraus naturas, animam et corpus, unura vero boininem ex ambobus compositum; ut conservemus ^
unum esse utrumque, oportet confundere naturas,
et reconvertentes dicere, quoniam anima caro
est, et caro anima. Et qnoniam illa qoidem i m monalis esl et rationalis, caro vero mortaiie et irralibnalis, reconvertenles dicamus, quia immortalis est morialis, et mortalis immortalis; et rationalis irralionalis, et irrationalis rationalis. Sed
neque ex divina Scriplura boc edocli sumus,
sapienlissime omnium, neque alius quisquam boc
dieic, usque i n h o d i e r n u m diem, eorum qui
11
sanara bumanam babenl mentem, praeier vos,

qui per omaia estis deroentes : qui dispeusaitonem quae propler nos facla est aufereiiles
ablatione assumplionis menlis in ipsam menlem
judicium recepistis, totiusinsipientoplena loqueates, et cum multa irreverenlia leges con&lituenlee.
Quaecunque enim secundum aliquiddiscrela, secundum aliquid acceperunt uniiaie, aervanl saam
qua diecreta sunl iocoluroero ralionem, et unitatem
integram habent. Unum est aliquid natura, eicuti
Filius ei Pater; manet aulem pereonanim discretio:
essenlia quidem inseparabiliter exsislenle una,personae propriam babenl discretioiiem; ut neque
Paier dicatur Filius. neque Filius Paler. Simililer
Luc. , 45. " Matlb. iv, i.
(17)Facundus Uermian., m , 2.
(18) Facundus Hermian. , 4
909
THEODORl MOPSDESTEM
40C0
etsi aatura quaedam diversa sunt, secuudiun aliugi nisi forte curo aliquo addilaitoenlo, sicui uileriol
bomo el exterior bomo, non abaolulfe bonto, sed in
vero aduoari conligerit ea, neque naluralein pcr
terior et exlcrior: ut appareat aliud quidem inleduut dmsioqera, et unitatem propriam liabeni,
i ius bomiais, aliud vero exlerius. Ita el in Domjno
sicul anima adunata est corpori, el unus ex amCbristo dicimus, mirabilis, qubniam in forma
bobus effectus est bomo. Manet naiurarum divisio:
Dei exslans forma servi, neque aesumens qurtd
alia quidem aaiwa est, alia vero caro; et iilud
quidem immorlale est, illud auiem moriale; <?l assumptum esl, neque quod assuwptum esl assuHlud qoidem ralionale est, illud autem irrationale. inens. Unitas auiem assumpti circa assumentem
Unus aulem bomO utrumqtie: aliertiiruro vero i u inseparabilig est secandum ullUm modum incidi
aeipeo boiuo nunquain diciUir absolulc et proprie: valens.
Ex tibro iv contra
Apollimarium.
-Ek & "

.
Dixisli dedisse libi quosdam ex nostris, quae a

nullo data suiu eorum qui studOerunt ecclesiasli- caui seittenliam amplecti. Percunciabamar enim
. ,
au confllerentur Deum Verbuui faclura e&se ho-
minem ? aut quomOdo induxisti, illud dederunl? , \
aut quis meiile prseditus dtcal, ut vos dicitis, Ver- ,
bum faciinn esse hominem, nisi prius ex ameniia
,
veslra aegrotet? Nos enim assumpsisse quidem bo- ;
minem asseveranler dicimus; factum vero esfce ho- ^6 '
minem, ut vos aealilis, nunquam dicere possumus. , .
Ex eadem traetatione libro . Tanquam ex ptrsona
\ '
Christi sic ait:
'
Ego quem videtis, nihil quidem facere possum
, ,
eecunduro propriam naluram, quippe qui suro bo , *
mo ; operor vero, quia manens in me Paitt omnia
, , ^
f a c i l ; quia eoim, iiiquit, Ego in Patre, Paier tit
, , *
m * " . Deua auiem Verbum unigeiiituui iu me, pa- ^ , ,
tet quod Paier cum ipto in roe et aianet, ei opera
,
facit. Neqae roirandum est, quod boc iii Cbristo , .
axieiimeinus, cum ipse aperte dicat de reliquis bo- ,
iniiiibus: Quidiligil mc $erm$nem meum servabit;
*
I PnUr meui diliget eum; et ad eum rcnicmus, et , -
mansionem apud eum facienius . Si enim apud
, *
U R u r o q u e M i q u e laliuin Paler, et Filius mansionem
" . *
faciunt; quid mirum, si iu Domiao Cbrieto secuo-
dum cariieui, ambo simul existimentur maaere .,
eommuuioiie aecunduiu subgtantiam, adiiiiUente*
* ,
sicui conseoianeutn esi, communieneto pariicipa- ,
, ;
lionis ?
Ex eadem tractatione libro iv.
"
Qui eet, inquit, ante sceula, factus est in novis , * .
simis; boc rursus dicil tanquam quidani boc de- D ,
difctenl, ei boc dieereat: cum nemo eorum qui pii
esse sluduerunt, roorbo bajus denentt iaborare , *
voioerii, ut diceret eom, qui eet aaie axcula, fa.
clum esse 'm aevissimis diebus.
.
El posl alia.
,
Igiiur aequealee legea veeiras, e i conmsionem
acamioie t u i , imo evarsloaem aropleclenies eC ap- ,
probanles, age, coniaadaiaus omnia in ipso; ei , ,
nnlla sit deinceps dislinctio non forroa? Dei, non ,
femiffi servi, BOII terapli assumpti, non babitantis , , ,
in tetnplo, non templi tolati, non excitanlis lera- , ,
plum, non coniaaamati in pasaiombus, non ejue , , ,
qui consummavil, non memorati, non meraoraoiis,
, < , uon visitali, non visitantis, non roinuli paulo m i
Joan. , I I . * ibid. 2 1
1004
FRAGMENTA DOGMAT1CA.
1001
, , BU8 ab angetis, non mioueniie,
gloria ei ho* , , nore coronrati, non coronantis, noa constHuti i n
, - opera roanuom Dei, non consiUoentig, non acci, pientie ea in subjeclione, non dantis subje, , ctioneoi.
, .
' ".
Ejtudtm nr iibro eontra Apollinarium.
,
Uomioem vero, de qao bc ail propheta, aperte
, , deeiarat beaius Pauhis assumptum ab Unigenito
* bominem esse; cum eaim dixisset:

auum in quodam loco quii dieeiu: Quid homo,
, ; , qnod mmor }*, aut filbu homimi, quoniam
;
vuitai enm t MinuUH eum paulo minui ab angelii,
" ,
gloria coronditi , comtituisii %
,
$ manuum iunrvm. Omnia subjecisti sub
. ^ }*; sabjungit : Eum qui moiiu
* " qu*m angtli minoraiui , viiUmus Je*gm
, " mortis gloria coronalum ,clar
, - demonstraus, quod Jesus esl bomo, de qao beanis
* , *\ David loqaitur admiraas, quod divina natura paesa
, esi merooriam quidem ejas haberi, et eum visita , lione eua dignum babuit,ac paolo quidem minus ab
* angelie rolnnil, ac fecit, ut gustaret mortem, gloria
, - vero et omni honore induit; iia ut Dorainum uai *
versoruin oer copulationem cum eo declararet.
!,
.
,e
1 9
Hebr. n , 0, 9; Psal. ?, 5.
FRAGMENTUM E X LIBRO CONTRA

Ex HbTo x.
C tissimos propbelarum fulurum, licet parum aliquid
Omnes enim ( i ) Judaei venturuin Cbristum ex

propheticis vocibus exspectabant, magnum quemdam et mullorum boaorum eis auctorem fulurum.
Quapropter interrogante Herode posi magorum
praeeenliaui Scribas et Pbarissos, ubi Christue
uasceretur, ffcsponderunl i l l i , et locom dixeruat,
quia /n Jndm . Sed non proplerea Chrietuin Filium Dei Deum sciebanl, bominem aotem
purum arbitrati sunt Gbristum secuadum proba1
EUNOMIUM.
bis meliorera, quod etiam nunc pulantes Judseo*

qailibet videbit.
Ex libro x i (2).
Ad bsec itaque eufficruiit qaidem el quae diximus,
ubi et naturarum differentiam ostendirous et personse uuitatem, et quod secundum naturas isle
qoidem beaeflciura accipif, ille autem beneficium
dal, certa constituia unitaie ex qoa indivise ab
universa creatura honor impletur.
Matlh. i i 5.
(1) Facundus Hermian., i x , 5
(2) AcU coucilii CP. I I , collal. v i , ed. Labb. tom. T , col. 547.
1
DE APOLLINARIO E T EJUS
ELERESI.
Ante 50 eaim (1) jam hoe auoos de incarnatione D bac re delicla, oecnon eliam Apollinarii vanam
Domfni codicem conscripsimas usque ad 15 millia
praesumptionein, per totutn illud opos examinaviverstium peningenteiu : in quo Arii et Eunomii de
mus : u l nihil, sicut mea fert opinio, prselerirem
*\) Facundus Hermian., x, i
PATROL.
SR.
LXVJ.
32
THEOfJORl MOPSCESTBfl
1603
iOOi
ex bis qua el ad tinnuatem ecclesiagiicae ortho-

doxiae pertinerent, el ad convincendam eorum irapieiatem. Sed bi qui omnia facillime praegumunt,
et praelerea rursum ab Apollinario, qui princeps
bujus haeresis fuerat, ingliiuli, omaibus quidem
similiter senUeatibus opus nostrum manifoslum
fecerutit, si quo modo aliqua invenireot valentia ad
convincendam ea quae in eo sual scripta. Quoniam
vero RUIIOS conlra certainen scriptis suscipere
prsesumebat, imitaii gunt inflrmog athletas et callidos, qui, dum non possnnl conlra forliores certare, insidus ees et macbinamentis quibus possunt
cooanlur everiere. Scripseranl enim ipsi inler se
procul dubio qwedam inepta, quae a nobis unquam
ininime dicercntur. Denique baec ipsa in medio
boc opere dicentes, qnod oporteat pnlare ct dicere

duos filios, et vehementtr nos istum sermonem
defendere, dum nos i n illa scriptura ubique roanifeste diceremus, quod noo oporteat daos filios d i cere. Necesse erat ergo, non solum inepta, sed
etiam infirma illa scripia audientibus apparere:
quoniam neque firma ratione, neqne convenienti
boc possibile erai ogtendi; el ab illis idcirco i n firmis erat conscriplum, quatenas ille qai scripserat faciliue inde coavinci potuigeet. Unus ergo ex
nostris propter mullam facilitalem baec noatra esse
credidil acripta, et hujus rei gralia digau* fide
ab illis creditus esl qui ieta perlegeret, ct renutiliavit nobis ea quae fuerant ncripta. Gum crgo audissemus, culpavimus quidem illum, quod conlra
nostrorum scriplorum in quadam parle inlerpo-
dictis sermonibus credidisset de bjs rebng,
suerunl, et suis farailiaribus demonslraverunt, aliquas saepius et in ecclesia et privatim dicentes nos
quando autenn et uoslris, qui per facilitalem auaia aadivit, cuoi fidcliorem scriptis nostram vocem
omnia proais animig audiebant; ei hoc quasi do- jodicare debuerit, ad documentum uostre sentencumeoium, aicul pulabant, nosirae impieialis v i - tiatf quara in dogmatibus votum nosirum est coaservare.
deiuibtts prabebaat. Uoum autem ex bis scriplis
erat, dooe filios dicere. Sic enim nos feceranl i n
i
Ejusdcmex interpretatione vsalmi .
rf .
Propter bec igitur differentiam bominis assum

pii tantam nobis psalmus demonslrat. Reperiuntur
aotem bc divisa in Novo Tesiamento. Dominug
. %
quidem priora ia psalrao ad se ipgum refert, et de
'
se accipit, in quibua ail se esse auclorem creaturae
,
magnifieenliamque habere gupra coelog eveetam, C ,
factumque se mirabilem in universa terra; Apo- , gtolus vero secundam* parieni psalmi de bomine
accijJlt et interpretatyr, qai Unto beaeficio Filli
dignus est babitus. Quomodo igilur non est per- , , .
spieuum, quod divina Scriplura plaae docet nos, ,
aliucn esse Deum Verbum, alium vero borolaem ? ,
Ule memor est,bujus memoria babeiuf; ille visilat,
;
bic qui lauta vigiialione habitug sii digaug, beatug ,
praedicatur; ille beneficii gralia paulo minus ab an- . gefig minuit, hk: beaeGcium ferl in bujusmodi * ,
minutione. Alque ille quidem gloria et bonore co- ^
ronat, hic aatem coronatur et in iis laudator. Ille ,
conetituit ipsum super omnia opcra manuum sua- *
,
rum, et omnia subjecit sub pedibus ejug : hic au
^
tem habitus est dignus, ut borum dominus essel, ^ ,
quorum priug polegtatem non babebat.
, .
n
Theodori impii Mopmtsteni secundo , pro

miraculit (acto.

fi.
Fo/o, mundare *, leprogo dicens Salvator, ostendii uaam esse volunlatem, unam operationem secundum unaro eamdemque poteslaiem produciain
non verbo nalorac, sed dignationis, per quam unitus egl Deo Verbo, qui per praescienliam ex setniue David poatea boroo facius est, ex ipso ulero
familiaritalem ad eum affectualem babeng.
() , ,
, ,
, , , * , *

, ;
.
Mattn. , 3.
1005
4C0G
LIBRO CONTRA DEFENSORES PECCATI ORIGINALIS.

De tecundo eodke, libro quarto, folio detimo, eonlra n , 45); pro tanta vero prisiina largiute et volupsanctum Augustinwn dtfendenteni originale pectale paradisi, aerumnogam ejua fore gugientationem
catum, ei Adam per tran$gres$ionem mortalem
de
lerne fruciibug comroinatur. Nam prorsug morfacium, catholicc diiserentem.
lalis
factus, et tunc paradigi fruclibug indigebal,
4. (4) Taniis exstantibusquae demonstrent Adam
sic ex terra formalum, ut mortalis prorsus exsisle- gicutnuac terrae fructug inquirit; et pro sapplicio
pristinis fraudaiag deliciig, bat: lerumnogigsima
rei, erga cibum propriuro \oluit occupare sermo
nem, nec exinde yalena advertere Yeritatem, pro laboriogiggimaque conver&alione mulclalur.
4. Unde ad pogiremura consequenler adjecit,
dogmale vero (2), seductorio ex mendacio, advocaQuia terra es, ei reverterit in terram (Genei. , 19),
lioaein jungens, etc.
2. Non ail Deua, Mortales eritig, eed Morte mo- biac eliam morlalitalera natune signiflcans ; noit
riemini (Genes. u , 47); prorsus exsistentibus natura euim immorlali, et nunc primum incipienli gen~
mortalibua, inferre mortis experientiaai commina- tenliam mortis excipere, sicut sapientisgimi defengores peccaii originalig, imo potius pairea peccati
tus, quam etiam juxta morem propriae benignitalig
rairabiles,
aggeYerant, vocabulum huic terrm C O U K
ad effectum perducere dislulit. Sicut enim cum
posuit:
sed
u l ab exordio naturaliler effecto raord i c i t : Qui e/fuderit hominis sanguinem, $angui$ eju$ ^
lali, appellationem hanc congruere indicavit divina
pro eo fundetur (Gene$. ix, 6 ) ; non boc dicit, qoia
q u i ovciderit hominem erit morlaUg, sed quia d i - Scriptura, boc dc bominibug vocabulum ad oglcagnua est bujusmodi morte damnari: sic et in pra* sionem corrupiibilia et resolubilis eorum naiare
eenliarura dixil, Morte moriemini; non quod lunc gaepius assumcns. Nam Rccordatui ett, inquit, quia
morlales iierenl, sed quod digui essent qui mortis pulpii tumu*; homo. ticut fenata, dies ejus, el $kut
flos agri, ila florebit, quia tpiritu* pertransibit in eo,
sentenliam per transgressioneni referrenl.
3. Sed et diviaam geateatiam quam post pecca- et non erit amplius locus eju$ (Psal. c u , 15,46). Vult
tum Deus Adae inferre videtur adverle. Sic enim autero dicere quod corruptibiles el regolubites omueg gumug, in nioduro feni parumper florenttg, ped i c i l (Gene$. , 47-49) : Quia auditti vocem uxorit
reuntigque
post paulalum. Nam ad breve quidem
tM(B ei comedisti de ligno de quo praceperam tibi
teinpus
vilam
ducimus; ad noa exgigleiidum vero
dt hoc tolo non comedere, maledicta terra in
deincepg
omnino
pervenimue. Sic et Abraham :
eptribut tuis; in tristitia comedes ex ea omnibus
diebus vitw; spinas et tribulos proferet tibi, Ego sttm, inquit, terra, ac cinit (Genes. , 27),
et comedes fenum agri, et in sudore vultus tni co- pro eo ac si diceret, Non sum diguug cum lanio
medtt panem tuum, donec reverlaris in tcrram. C Deo colloqui, bomo factug e lerra, et onmimodig
boc futurws. Magis ergo dicere debuit. quia terra
Hoc autem per haec commtnaius est, quod axumertt, et in terram reverterU, giquidem nunc primuni
nosam vilain babitorug essel, c a m labore deinceps
fieret aatora mortalis.
fructus de terra sumpiurus, quibus alereiur et
f
subsisieret, nequaquara habens, ut pridein, taiitam

propositam largitaiem, quanta ex paradisi copia
fruebatur. Non enim operari terram pro supplicio
dedit Deus, quasi ex immortali natura in raortalilatem bomiaeg transferens, quandoquidem ct paradisum ei ut operaretur et autodiret, indixit (Genes.
Ex secundo codice, libro tertio, anU qualuor

finis libri.
folia
1. (3)Sed nihil illorum perspicere polttit mirabilis peccati originalis aggurior, quippe qui in d i viiiia Scripturig naquaquam fuerit exerciiatut,
nec ab infantia, juxla beati Pauli vocem, $aera$
fructus. Quanquam Septaaginta plurali quoque

(1) Praemigerat procul dubio Tbeodonig arguniiiiiero interprelali guat Hebraicuni texlum, quo
mema a iormaiione bominig ex limo terrae petita,
iii loco latere arcanum quiddam credidii Ambroquibug resolubilis atque ila mortalis nauiraj esae
sius (Lib. de Parad. cap. 5).
boniinem probaret; ipsius eaim discipuli, magigtri apprime gequaceg, locum hunc Genesift argu- D (.3) Galbolicum dogma de morlalitate hominig
mentari soliti sunt, ianquaro priacipium dispuia- oppngnat Theodorug, vel eo raaxime quia iaiqua
foret sententia Dei, qui laulam popnam ejusraodi
tionig : ila Rufinus Syrugin libello Fidei (cap. 29
peccato irrogaret, cum unius ctilpa luerelur ab
et $eqq.), i u Julianug Opere pogtremo in S. Augusomnibug : quod juslura negat Scriptnra. Levem
liiium (lio. n i Op. Imperf. cap. 50), quod non
culpam, nempe eguui poini, gravis poena, mors
absurde appellaverim librorum quiuque Tbeodori
nimirum,gequeretur: quodaeqaitasvelat. Ad oinnea
*fel medullaiu, vel guccum, in Cilicia apud ipguoi
quog inler plurimi exsiitere sancti, Noe. Abraham,
Tbeodoram confectum (Mercator. lib. Subnot.)
(2) Garpere videtur Augiigliiium, periade quasi Moygeg, David, etc, ira Dei periinerei, Irustra
obsigtentibug lot tantorunique viroruai meritig
pro verbis Dei verba diaboli sumpsisscl. Si eniui
aique virlulibus : quod divinas clemeutiac repugnat.
consulalur Hebraicus textug, leclioque Laiina vulPriinus jusius Aliel primaiu excepissel alieiia? i n gata, imo el Graca Symniacbi, usus esl tentalor
juslitiae viiidictam : quod cogiiaiu neiag est. Dialurali numero, cuui guaderet peccaium; gingulari
bolus peccali primus auclor alque incentor, per
eus, cura daret roandaluni abgtiueodi ab esu
107
TKTEODORl HOPSUESTENI
I00S
didicerit Utterat (II Tim. 111, 48). Sed aivede Scri- eed unugquisque pro deliciis guig redditurug s i i
pione gengibug gire de dogmate saepe declamans, ralionem.
2. His consona beatus quoque Paulos annectii:
m u l u frequenter,inepta(4) proprie communiterve,
de ipsis Scripluris dogmaiibugque plurimis impu- Deu$, ioquit, qni reddet unicuiqne ucundum optra
denler exprompsH : (2) nam potentise raotus n u l - $UA {Rom. , 6 ) ; el, Unu$quitque nostrum onus
hiro contra ginebat eflari, sed tantumraodo laciti, tuum portabit (Gal. , 5 ) ; et, Tu quid jmdicat
qni divinaram Si ripiuraruoi habebant notiliam, de- fratrem tuum f aut tu quare spernh fratrem tumm ?
trabebaot. (3) Novissiaie rero in banc dograalis omnes enim attabimus anie tribunal Christi (Rom.
excidit novltatem, qua dioeret quod io ira atque xiv, 40).
5. Sed vir mirabilis, propter uniue peccatum,
furore Deus Adam roortalem esse pneceperit; el
proplerejus unum delictam cuncios, etiam necduut lanto furore comaiotum arbiiratus eet Deum,
nalos boiniaeg, morte mulctaveril. Sic aalem dis- ut el illuoi atrocisslm poense aubderet, el ad
putaoe non veretur, nec confunditur, ea genlire univergos omnea posteros ejus parem gentende Deo, qtiae nec de bominibus sanum gapienlibug, tiam promulgarei, ialer quoa quanti justi fuerint,
ti atiquam jugtilise curara gereatibua, unquam quis non facile aumerare quis polerit. Ex quibus cum
vttimare l e n u v i t : sed nec illiue divina vocis re- maxime coasiderare conveneral, quod valde viderelur incoDgruum, Noe, Abraham, David, Moysen,
cordatug est, quod non diceretur ulterius ista paraboia in Israel: Patres manducavtrunt uvam acer- et retiquog innumerabiles jugtog obnoxios poeaae
reddiioa ob uniug delicium, el unum atque ex gustu
bam, et filiorum denlet obstupuerunt quia heec dkit
arborie peccatura; et quod gic, ultra modam
Admai Dominut : Dentet eoram, qui manducaverint
mtam acsrbam, ob$tupe$cent (Euch. , 2 3 ) ; jusiitia, iram suam Deus extenderet, ita ut tot
etleodeas per bsec quod alterum pro altero, juxta juslorum virtulee cuactas abjicerei, eosque, proplcr
quorumdam errorera , Deug omniao non puniat, unius peccalum Adae, tauto eupplicio manciparet.
4
imperatorum Chrigtianorum reprimunt. Omnes

atiligaet nihilomiaus immortalis : quod a ratione
qoippe hujusinodi dicunt, quod ipge dixigti, labo
alienum est. Enocb moriuus non eat. cum eit lameo virlutibas loage inferior Moyse, propbetis, rare illam partem inopia rationig, qu in disseapoglolig, caeterisaue a Paulo celebratig marlyri- rendo, cum terroreoi subHDgat, nuliuro a prudenbus : Quibus dtgnui non erat mundut. Qu libos impetrat, sed caecum a meiiculogig exlorquet
asgensum. >
igitur sequilag Dei, aut quomodo apud ipgum
non foret acceptio persouaruia, cum ex posteris
(3) Quem tandem in Hbrum inlendebat ThepdoAdaaii unus quidam minos ganctug erfperetur
rug, cum gcriberet, noviggiroe Augustinum dixisse,
niorte, sanctioribue damnatia? Si mors poena pec- C Deum prae ira Adanium inobedientiae renm, onicati est, Cbriatus poiius, qui sanclissimus quam nesque posterog morti addixigge f An 8n TraclaEaocb, qui minoris justiliaB,' debueric a comniuni tum 44 in Joanaem, ad hac verba : Ira Dei manei
neceasilale eximi, juxta sapienlia? divinae leges.
iuper e*m(Joan. m , 35), ubi ait : c Omnes qui naInde coucludii oaturalem esse bominibus mor- scuntur habent irara Dei; gcd quam iram DeiTquam
Ulitatem; idque eapienter a Deo- consiitulum. excepit primug Adain. Sic enim peccavit pnmug
quippe cum utile sit nobisexraortalitate ad immor- bomo, et audivit, Morte morkmini; faciug est
laliialem aepirare : ita ut primum terreni et aior- laortalig ille, et coepimug nagci morialea, cum ira
talis Adami, tum deinde ccelestis el immortalis Dei nati aumos. An potiue in Euarraiioneui
imaginem geramus. Et vero Cbristug ipse ex i m - Psalmi ci, ad baec verba : facie ira et indiguaperfectis aa perfecta progrediendum esse, exeai- tionis tuw ? ubi Deum Augustinus alloqueng : c Ipga
plo suo inonstravit: nam primuoi se nalura le- egi, > inquit, ira lua, Domine, in Adam : ira,
gisque necessilali eubmisit, nascens ex muliere, cum qua omneg nati suinus, cui nagcendo cobxsiaugescens cremeatie, circumcisus, oblatus in lem- mua; ira de propagioe ioiquilatis; ira de massa
, parentibus obedieas, et tandem morluas. peccati, gecuudum quod dicit Aposlolus : Fuinms
tinde naturse lcgisque Dominum se ostendit, cum et no$ tliquando filH hm iicut et caeleri (Epket.
immortali surrcxit sepulcro, et ad dexieram Pa- n , 5 ) ; ct unde dioit Dominus : Ira Dei manet sairis constilutug ouiiiium poteglate poiitor. Ad htac per eum. Aa landem in Conimenlarium Psabni
contendit, ex eo quod Verbum com natura mor- xxxvn, ubi ait : Natura nobig facta esl poetaliutem assumpgerit, nec tamen assurapgerit D na, ex vindicta priroi bominie; qaod eral poena,
nobig natura est? unde dicit Ap<<stolus: Fuimu*
peccalum, conflci mortalilatem ianatufa egge,
et n#i aliquando filii ir& id est, portanteg vindipeccalum in sola volunlale.
ctam, etc.
(1) Iaceriam, ad quem e duobua doctoribug gpe
clei oraiio. Exprobralio enira qtiae aequiiur, nenipe
Yerum, elai loca Iata indicant aliquatenng irara
quod assertor ille peccati onginalis, ab infantia illam Oei quam Theodorna nieinorat, vix lameo
gacrag lilteras non didicerit, ut tangere possit buic voci, novissime,
congruunl, si attendanlur
Hieronymam, queuiadmoduai palet ex Pbotio, teropora gcribentig Tbeodori; nani Augusiinugdixii
meliug lamen in Augustinum cadii, juxta menteia
gcripgitYe TracUtus iu Joannem, aiqae EiiarraiioTbeodori, aut imperile aut maligne potiug loquen- nes in Psalmos, aut anle exortam Pelagianam
tis : gicut et itlud de polentiae motu inlentato. Nam
baeregiui, aul saliem anie elaboratos irea librog De
utrumque maxime sancli&simo doctori per calura- Oeccatorum
merUis; cum taiaen Tbeodorua edideniam objccit Julianus, qui ad Tbeodorum de Au- rit opug cujug excerpla pree manibug babemug
gugiino, scriptis primuiu ex Occidente, deinde fa- duodecim circiter annis posC ejusmodi librorinu
miliari germoae m Cilicia retulit.
edilionem.
Kegpexit igilur, ntsi fallor, in Enehiridion ad
(2) Ad banc querelam caluronianiis Xuliani reLaurentium. ubi legunlar ba?c verba (cep. 2 5 ) :
tpoudet Augusliiius verbis notatu dignisshnis :
Morlis quippe suppliciuro Doroiniig boniiui cuait Ne arguinento miserrimo utamini, quo universi
minalus fuerat, ai peccard : sic eum oiunerana i i aiuulur bsretici, quog a perniciosa liteutia leges
4009
FRAGMENTA I DGMATICA.
4. Nam etsi niliil aliud mente perpeadeag, gallein I

de Abel convenienter sestimare debuerai, qui p r i mus juatus exsisiens,primus mortuug eet; el si quidem mortem Deug statuerai ad poenam bominuin,
quomodo non impietatis erat extremae, vivere q u i dem eura, qui fuit cauga peccati, Tirere etiam cum
itlo etEvammalitia3repertricem?rraHerroiUo autem
diabolum in immortalitate baclenus perdurantera;
primum autem juglum repertoremque virtutta, p r i mumque divini cultug curam gerentem, anle
omnes, poeoa peccantium fuisse perculsum.
5. Oportebal autem sapientissimum virura et de
Enocb, qui non est mortuus, diligenter expendere.
Non eaim tanta virtute Yel ptetale praeditua fuil, ut
nelior omnibug exsislerel, Moyse dico et prophetia
apostolisque Yel reliquisomnibus de quibus ait bea- '
lissimus Paulus : Quibut dignus non erat mundus
(Heb. , 58): i U ut, illis morluia, ipae solus sine
roortis experientia perduraret. Sed jam ab inilio
boc Deue baimtt apad ge deAnttttm, vt priroom
quidem morlales flerent, postaiodom fero immorlalitalc gauderem, aic ad utiliiatem nostram fieri
ipse disponens.
6. Et post paululum. Manifeslius, iaquit, baee
eadero Deag ostendit, cum transfert Eaocb, et immorialem facil. Nain ai per peccatum cauea gupplicii Deug intulit mortem, nec olim definitum hoc
habuit apod se, ineflabiliter pro noble, juxla propriam sapienliam, cuncta dispensans, nequaqaam
Enoch quidem immortalis exsisteret; Dominus j
antem Cbrislus ad mortis experieatiam pervenirel.
7. Et post paululum. Idcirco, inquit, Dominue
auclor omnium bonorum hominibus factue eat, ut
sicul Adam primi etmorlalig status exstitit inchoator,
ila et ipse secundi ei immortalia status exeistens
iniliator, primitua Ada? prioris naturalia cugtodiret;
dum nascitur ex muliere; dura pannig involvitur,
ei paulatim aelalis iacrementa sortitur : Jetut enim,
inqait, proficiebat mtate, et sapientia, et gratia co*
ramDeoet hominibus (Luc. , 5 2 ) ; dum circumrigionem susciph; dum juxta legalem consuetudi-
tOIO
neai Deo asLilil in Cemplo, parenlibusque subjicitur

et coaversalioni legitiroaB niancipatur. Sic etiam,
ad expletionem reliquoruin, et mortem, utpoie
naturaB tribulum, postremo suscipit: ut secundum
legem bumanae naturae morieng, et a mortuig d i vina virtute resurgens, inilium cunctig bominibus,
qui roortem secundum propriam naturam sugcipiunt, fleret, u i a raorluis gurganl, et ad immorUlem eubstantiam commutenlur.
8. Sicui enim conformeg Ada3 secundum gtatum
pnegenlem sumus otuneg effecti, sic Christo Domino
conformes efflcieinur posterum : Transfigurabit
efHm eorptu humilitalis nottrce conformei fieri corporii glorim tuai (Philipp. , 21); et, Quali$ ttrrenu$ tale$ et terreni; et qualis ccelestis, tales et coelc$te$ ; et sicut portavimus imaginem terreni, portemu$
etiam imaginem ceelestn [I Cor. XY, 48, 49) : ostendeng quod primi staius Adae participes facti,
necessario etiam gecandi Adae Cbri&ti Domini
secundam carnem, futuri gtatug participiuni con>seqaimur : atpotc qui ex bac eadem natura constot
exortug, ei cuncta, quae fuerant natura?, gugceper i t ; et ideo sastinuerit mortem, ut mortem nalur
gugcipieng, et a mortuig resorgens. naiuram Hberam morte perficeret.
9. Et mortem quidem propterea auacepit, peccatum vero neqaaquam, aed ab boc immunia permaasit oinnino. Quod enim erat natura*, id est,
morlem, indubitaater agsumpsit; peccatum Yero,
quod non erat aalune, ged volunlaiis, nullo parto
suscepit. Quod gi fuisset i n natura peccatum,
juxta sapientissimi bujug eloquium, peccalum iu
natura prorsus exsisleue, necessario augcepignet.
De codice secundo ex libro tertio, folio deeimo
octavo (1).
%
i . (2) Si, iaquit, peccaturum Deug Yeregciebat

Adaro, git boruin gapientissimorum igla regpongio,
quod hoc insanissimum est vel in cogitatione
percipere, manifestum est, quod et peccaiurom
eum noverat, et propter boc procul dubio moriturum. Quomodo ergo non eat extrema dementue
credere ouod orimitus eum immortalem in gex
mortig getileulia. Deiade Enchiridion compogittmi

bero arbilrio, u l tamen regeret imperio, terreret
cxilio; atque in paradisi felicitale laaquam ia um- est ab Augiistino posl obitum Hieronymi, aique
adeo pogt ann. 420. At libros quinque de quibua
bra vilae, unde justilia cuslodita in meliora cont nunc agimng Tbeodorua advergue Augagtinuin
scenderet, collocavit.
c Hinc post peccatom exsul effeclue (cap. 26), atir- gcripgit circiier ann. 425.
(1) Gontendil Tfaeodorug a neminc pogge prudeapem quoqoe suam, qoam peccando in ge tanquam
radice viliaveral, poena mortis et damnalionis ter aOfirmari qnod ulla fueril Dei YOlunlag de i m obstrinxit: ut qutdquid prolis ex illo, et gimul dam- mortalitale atatim ab o r l u Adamo concedenda, gi
nata per quam peccaverat coaiuge, per carnalem modo Dens omnium, alque ita peccali ab Adamo
concupiscenliatn, fn qaa inobedientia pcena g i n i i - commilleadi, praesciug dicatur; id enim Yel sapienlis retributa est, naecerelur, Iraberet originaie lia3 divinae, polestati derogaret. Gujag enim esl
peccaium, quo traheretur pererrores doloresque gapienlia?, inquit, coiicedere aliquid lanquam extdiversos ad illud exlreinum, cum desertoribus an- miam beneficium, in sex lantum borasTaut cujug
tantae potegtatig, velle gerio bomiaem esse immorgelig, viiialoribug et poggeggoriboa el consorlibus
lalem, nec iinpedire quomiaus a diabolo in roortem
guig, gine fine gupplicium. Sie per unum hominem
peeeatum intravit tn mundum, et per peccatum irahauir ?
morg, et ita tn omnes homines pertransiit* iit quo
(2) Procul aubio perturbatng est locua vitio
omne$ peceaverunt (Rom. Y, 12). Mtiiidom qutppe notariorum: ila vcro restituendus : c Numquid pecappellavit eo lovo Apo&toiug u n i Y e r g u m genua bu- catarum Deug nesciebat Adam? Sed eum gH
manum.
horum gapienlUgimorum et ista reapoagio, qood
Nam primo atlalig verbig coniineltir el ira bei boc insanissiroum ^st vel in cogitatione percipere,
manifestuia est, > etc.
minantig et puuieiiiig vindicla et universos lata
4042
4Cit
lioras fecerit (aam tauUe fuerunt a condiiione ejus

usque ad coramissionem, quandoquidem sexto dic
faclus e terra, et comedens contra divinum niaadaturo, de paradiso pulsus esi), mortalem vero post
peccalum monsiraverit ?
2. Certum esl enim quia, si euta immortalem
esso voluisset, ae ipsuro quidem intercedens peccatum Dei senlentiam comrautasset; quia nec diabolum fecit ex immortali morlalem, et quidem
cnnclorum maloruro exsisienlem principium.
De secundo codice ex libro tertio, folio mcesimo
quimo.
1. (1) Non enim, inquit, bis qui ab Adam usque
ad advenium Cbri*ti Domini in tanlis fuerunl i m -
pietaiibus et iniqoilatibus quantas beatua Paulus

propriis verbis expressil, ut in superioribus ex ejus
declaratum vocibus, tanquam magmim quiddam
resurrectionis collaturus est praemium, si eos suppliciis quibusdam sine fine et sine correctione tradiderit. Nam ubi jaro loco muneris resurrectio
putabilur, si poena eine correctioae resurgentibos
inferatur?
. Et post paulutum. Quig, inquit, ita demens, ut
tantum boaum credai materiam Aeri resargentibus
iniiniti supplicii, qoibus ulUius eral omnino aou
surgere, quam tantorum et talium malorum, po*t
resurrectionem, sub inflnitis poenis experieniiam
sustiaere ?
( i ) Theodorus, opinor, quasi miraretur pro imroorialitate Adamo innocenli asserenda Augusttnuiu tantis viribus pugnare, conatus esl probare
iminorialitatem per ae numerandam noa esse ia
bonis, sed inler , nec magui faciendaui,
nisi conjungatur cum impeecabUUale el beatiladinis praeroio; quaiidoquidetn ipsis quoque impiis
communicanda est, ad incrementnm supplicii;
nou commuaicanda uiique , st tantum esset boaom
quantum a defensoribus peccati originalis dicitar.
EX TERTIO DECIMO LIBRO CODICIS MYSTICI.

c Aagelik diaboli (I) esi, inquit, Samosalenus
Paulue. qui purum horuinem dicere praesumpsit
Dominum JesumChristum, et negavit exsisienliam

dmnitatis Unigenili, quae eet anle saecula.
( i ) Pacundas Hermian., m , 2.
EX
EPISTOLA I I
THEODORI
AD ARTEMIUM
ALEXANDRINUM.
QDOS (4) oportuit scire quia Pairem, ct Filium,

et Spiritwn saactum adoramus, i n istis divinam
et aeternam et increatam compleri dicentes T r i n i talem. Quoniam ejusdem esseatiae esl unuraquodqae borum, hoc est aeternae omaium factorom cau8, et revera dmaae. Et Pater non propter aliud,
sed propter propriaro easentiam adoraadus est.
Ita eliam et Filius, non pro alio boc accipiens, aed
quif iltiuset talisesaenliseest, circa quam congrtiebat baec impleri. Similiter etiam et Spiritum sanctumejutdeiD meatise cognoacenles, propler propriaro essenUain adoramus. Sic et tres peraoaas
dicinius, namquamque perfectam, el ejusdem eesentiae, aeleruae ac divinae, et eorum quae faota
sont causam arbitranles esse, et ires adorarous
personas, unius eas essentia? credentes revera d i vin. Quomodo itaque possibile est quarlam personara super bas addere illam quae assuropta est
servi formam? quam neque ejusdem substaniiae arbitramar esse, cui neque propter se cultus debetar, ncque propter propriam essentiam debere
suscipere adorationein agnoscimus, neque ipsam
solam apud se divise ia propria persona adoramoa,
sicoti dWidi eam putaat.
(4) Facundue Herwian., i u , 5 .
KX EJIJSDEM
EPISTOLA AD
DOMNUM
FRAGMENTA (1).
Naturarum quaejuxla Ot adunaiio, unam C
oiriusque communi aomine appellalionem prsestat,
oluntaiem, operationem, aucloritalem, poteatiatn
dorohialuiR, dignitalem , imperium nullo modo
divisum , cumona ulriusque secuodoro illaai ait
dicaturque persooa.
(1) Facundut Hcrmian., , 3, nol. a.
, , , ,
, , ,
, \ *
' .
FRAGMENTA DOGHATKCA.
\ ; '
,

* '
,
, ,
,
.

, ,

,
.
El po$t alia :
Et quid mullis opus esl? Uniiioais secuadum
8obsianiiam ratio in solis consubstanlialibus vera
e*t; in iis quae alterius sunt substanthe falsa, cum
sine confusione esse nequcat. Unilionis vero juxta
modus, inconfusas servans naluras et
indivisas, unam utriasque personam osiendit,
onamque volunlatem, et operationem unain, cnm
una quae ieta coneequiiur, aucioritate ac dominalu.
El potl alia rursum :
Juxla moduin eniro Deo Verbo conjuncium , ut diximus, ab ipso uiero quod ex Virginc
natum est templutn, roansit indivisum , eamdem
in omnibus caai ipso habeas volunlatem, eamdemque
operationem: quibus nihil esse poiest conjunclius.
EX LIBRO AD BAPTIZANDOS.
Nequeenim (4), si duas naturas dicamus, ne- resuaciiaas autem eum de morluis, ei ad meliorem
cessitas nos ulla constringit aut duos dicere filios, finem perducens.
aat duos homiaes, aut duos Chrislos : quoniam
*
Ejusdem Theodori ex eodem libro.
hoc putare extreinae est amenlije.
Deinde osiendena cujus gratia passus est, diminulionem infert: Quaienu* ckca Deum pro omnibus
Ejtudem Theodori ex libro Ad baptizandot (2).
guslaret morlem : quia, divina natura ita volenle,
Quando enim d i c i t : De /i/to SMO, qui facius ett
ex umine David ucundum carnem
cerlum qui- separata illa, ipse per se pro omnium uiilitaie
dem quod filium bic cum qui ex semine David gustavit mortem; el oslendens quod deitas sepafactus est secundum carnem, nou Deum dicit Ver- rala quidera erat ab illo qui passus esf secundum
bnra, sed assumptara servi forraara. Nec enim morlis experimenlum, quia nec possibile erai
Deus secundum caroem, nec Deus ex semine fa- illam mortis experimentum accipere, aoa tamrn
ctus esl David, sed sumptas pro nobis homo, quem illi qui passus est abfuerat secandum diligeniiam.
filium beatus Apoetolus manifesle vocai.
Ejutdem Theodori ex eodem libro
Ejusdem ex eodem libro.
Reoaius altcr iactus es pro aliero, aon jani pars
Jeium entm, ait, de Nazareth, quem unxit Deu$
Adam mutabilia et peceatis circumfusi, sed Cbrisli *' Spirilu et virtute \ ciijus uaclionem merilus, et
qtii omnino inculpabilis por resurrectionem factus iramaculaiu* effeclus est per omnia, et ad divinam
est.
naluram meruit coojiuictionem. Neque enim c.onMisertus (3) est Creator perditae creaiurae,et sine junctionem suscepisset illam, nisi prius immaculacommislione forroat iafaatem, perducii ad aetatem tas factus fuissel, ut sic eoadeceat illius unitaYirilem, incremenlorura quidem processu natura
tem.
similitudinem pro modo credulitatis insiauans; Ejusdem Theodoti ex interpretatione tecundum
Mallhamm Evangelii.
oocolie vero eidem copulatus exsistens, non aberat
1
curo forroaretar, non dividebatur curo nasceretur;

loquenti conjunctus est pnesens, ia ejus aclibus
perseveraas atque ibi suam connexionem siue peocalo custodieas.
Nam ei illud ; ttic e$i Filiu$ meu$ diUctut, m

quo mihi comptacui , insania evidens esl de Oeo
Verbo putare dieere eura. Qui enim d i x i t : Hic
e$t FUius mtus diUclm; ei intalit : ln quo miki
complacui, signicavit qtwd aperte ad cemparataoEjusdcm ex eodem libro.
Ut multaro quidem ejue facerel diligentiam, neia boc dicit aliorum filioram, qui nec dilecti ei
omnia autem illius propria faceret et loleraret, D sunt, aec placere nimis polueruni ei.
Ejusdem ex libro Ad bapiixandos.
per omnes eo ducto passioaes, per quas eum sePermanens aulem, doaec secoadum euain creaC H i i d u r o suam virtalein perfectum fecil, nec a
inortuis eecundum suae nalura? legem recedeas, turam el vtrliueni solveas moriis dolores, liberased sua praeseutia el operatione et gratia liberans vit eum ineffabilibus IUte viacolis, et de mortais
quidem eum de morte, et nialis quae inde s u n l ; resuscilaas, traustulit quidem in immortalcn
1
Rom. i , 3.
Hebr. u , 9. * Act. x, 38.
1) Facuiylus Hermian., ix, 3.

i) Ex conc. Con&tautinop. V I , collat. iv.
Mallb. ut, 47.

(3) Mhertus e*f... cmiodient.
tore; p. 4059 ed. Migne.
Ex Mano Merca-
4046
TBEODORl MOPSUESTENI
1015
T i i a m ; incorruptura aulem eum c i ioimortalem et tulii finera, et in dextera sua aedere fecil et nobif
immutabileni efficiens, in coelum duxit.

Et post
alia:
Ghristam justiflcatuni et iramaculalum factum

virtute sincii Spiritus, sicut beatus Paulus roodo
quidera d i c i l : Quod justificatu* est in spirilu ;
roodo vero : Qui per SpirUum wternum. immaculatum $e obtulit Deo roori quidem fecit secundum
Ifegem liominom; utpote autem irapeccabilem virtuie sancti Spiritus factum, resu&cUavit de mortuts, et ad vitam constiiuit meliorem: iramutabilein quidem animse cogitalioolbus, incorrupiuai
auiera el iadissolutum et carne facions.
ad euai douavit commuaionem.

Hoc Yero non ex nobisipsis iaveuimus lesiiaio
nium, sed ex divina edocli aumos Scriptura, qaoniam et beatus Paulus ita dicil : Ex quibu* Chritlu$ tecundum carnem, qui e$t tuper omnia Deu$ :
non quod ex Judaeis ei aecttndum caraem est, qni
auper omnla Deus eet; sed boc qutdem ad signlficandam bumanam naturam dixit, quam ab Israelilico genere esse sciebat, illad aulem ad oslendendam diviaam naturam, quam supra omnia et
omnibue dominanteia sciebat: surdi, audiie, el
caeci, videte *
Ejutdcmde interpretatione $ymboU trecentorum

decem tt oeto ianclorum Palrum.
Et po$t alia : Deo autem gratias, qni noois Sed Cbristum qaidero secundum carnem et aededit victoriam per Dominum noitrum Jetum Chrisumplam servi formam, eum autem qui eam asttum ; istorum causam fuiese nobisdicens Deum,
aunpsit, eaper omnia nominans Deum, Iniulil l a qui conlra omaea adversarios aobis dedit victo- men bocsecuiidumconjunctionem oominatu ut nariam, sive mortis, sive peccati, sive cujuscunque lurarum manifesiam divieiooem facial. Neroo
binc nasceadi roali; qui Dominum noslrura Jesum
igilur neque eam qui eecundum carnem ex Judaeis
Gbristum pro nobis hominem sumens, et ipsum
est, dicat Deuro qui est super omnia, secundum
per reaurredioaem de moriuis ad meliorem trans- carnem ex Judaeis.
1
I T i n . , 16.
Hebr. i x 44.
* 1 Gor. XY, 57. * Rom. i x , 5.
Isa. X L I I , 48.
(4).
EXEMPLUM
EXPOSITIONIS
SYMBOLI
DEPRAVATI [TRANSFOR1IAT1J.
Qui nunc primom ia ecclesiasticoram dogmalum C

disciplina accurate instituuntur, vel ab baeretico
quopiam errore ad veriiatem transire volunt, eos
doceri, el confiteri oportet, i n unum noe Deum,
Pairem eempiternuro credere: qui neque posterius
coepit esse; ied jam iade ab iaiiio sempilernus
Detis exeiHH: neque posterius evasit Pater, quoniam aemper et Deue Pater fuit. Gredimue etiam
in unum Dei Filium uaigenitam, ex Patris ubetantia exsislentem, qui estvere Fiiius, et ejusdera
eubstaniia cum eo, cujus eet et esse creditor F i lius. Et i n Spiritum sanctunL, qui cum ait ex Dei
snbstantia, Filias non est, eed eubstantialiier Deus;
utpoie ejus substantiae exsistens, cujus esl Deus et
Paier, ex quo quidem est secondum aubsUntiam.
Nos enim, inquit, non spiriium mundi accepimus,
,

, [, ],
, ,
, ' , '
,
, \ .
,
, , \
, \ .
, ,
, ,
, \ ,
* . \\ ,
\] .
() Ex actis coocilii Epbeeini, Labb. ConciL I I I , 677.

scripia Tbeodori, bujus voluminis coi. 73.
Dt boc symbolo vide NotiUam io vUam c l
10
FRAGMBNTA DQGMATiCA.
flHS
ro itt , - <erf Spiriium qui ex Deo ett : separane iltam ab
[ ] , ,
universa creattira, Deoque conjuogens, ex quo se *
cuudum sub&iauttam est peculiari ralioae p r o n i * , _* _- versa creaiura, quam non essentialiier, sed cau. ^^^] .
salitale creaiioms ex Deo ceasemas esse. Sed nec
[], - Filium illum putamus, neque per Filium, stiajn
. subsistenUam babentem. Confitemur aulera Patrem
, \ , personaliter perfectum, pari modo Filium, et Spi* ,
ritum sanctuai simililer. Pietalie autero doctrinaiD
, , integre relinemus, Patreoi, et Filium, simililer et
,
Spirilum eanctum, non tres aliquas diversaa exi .
stimantes subslantias, sed unara ideiitilate deita ,
lis agnoacendam. Quin de dispenaatione quoque,
quam salulie nostrae causa ia Ghristi Dumini i n ,
carnatiooe Dominus Deus perfecit, nosse oportet,
. & Domioam Deam Verbum hominem secundum natu', , raro perfecUun, ex bumana earne et anima ralio, , , nali coasietenlem, ex Abrahae et Davld semine aa , sampsisee, u l divinae Scriptura* testaatar *, boc
, ipsum secunduiB nataram exsistens, quod erant
. " , i l l i , qaoruro e semiae fuiu Quem aecundum no [ stram naturam, nobieque similem boroiaem exgi] , [- stentem, Spiritus saacti virtute in utero Virginit
] , , fornialum, factum ex muliere, faclum sab lege. u l
, nos omnes filiorum adoptionem jam olim pnedeeli , natam recepturoe, a servitulis lcge redimerel ,
^ * iaexplicabili quodam inodo aibi conjunxit; ac
[- ipsum qaidera humano more morii objecit, ex
], , mortuis autem excilavit, et ia ccelura assumpsit,
, . " ^ el ad dexleram Dei collocavil. Copi ergo auper
, , omnem priocipaium, et poiestaiero, et dominalioaem, et vtrtuteoi, et omne nomen, quod nominatnr
, ,
, non solura in boc a&culo, veram etiam in fularo,
, sit coBBlitulus *, ab universa qooque creatura
, adoratur, tanquam inseparabilem habens cum d i , vina naturaeoojunctiopem,cmn respeeluel ration*
Dei omnit creatura adoratiooera ei tribuaU Neque
. , * daos fiiios, aut duoa dominos didmus [inducimus];
[] ' , quandoquidem onus tanium est per essentiam F i , liug, nempe Deae Verbum, Filias Patris unigenitut,
cui conjunctue bic, et Deitatia comparttceps, con ' sors eliam est appellatioaie et bonoris Filii. Ac
, essenlialiier quidem Dotninua est Deus Verbum,
, * cui bic copulatos particeps est bonoris; ideoque
[] ' D nec duoe Alios, nec duo* dominoa dicimus : quia.
, [] cum manifesle sit per essenliam Dominus et F i lius, is qui propier galutem noatram aasumptoa
est, ipsi inseparabiliter conjunctus, Domini F i l i i , * que nomiae et honore cobonestalur, non ad eum
modum, quo unusquisque nostrura per se filius
*
* exsistit; unde sane etiam jaxta bealum Paulam
multi fllii dtcimur : sed solas exiroium boc babena
, - propler eocietaiem coojunciioaemque cum Deo
, Verbo; ac filiationie ei dominationis particeps ,
omnemquidem dualitalis filiorum atque domiaoruro

cogitatiooem exciudit: per illam vero cum Deo
, , ,
1
Cor. u , 12.
Matlb. , 1 ; Rom. i , 3.
Galat. iv, 4. > Epbes. i , 21.
Galau m , 26.
4019
THEODORI MOPSUESTENl FRAGMENTA DOGMATIGA.
4920
Yerbo canjunctionem efficit, ut nos omnem fidem, , [. ]

omnemque cogiiaiionem et contemplationero de
, ,
ilto habeamus : quare eiiam adorationem, ob eam quae in Deum referlur babiludinem, ut uaWersa
irrealura sascipii.
Uaum igiinr Piliitm et Dominum Jesum Chri" {, ] ,
sium, per quem facta sunl omnia, esse dicimus; , '
primo quidem ac praecipue Deum Verbura, qui , *
secundum essentiam Dei Filius et Dominus esl, ,
menle concipieincs; simul vero etiam quod as- , ,
sumptuia est, boc est, Jcsuin a Nazarrtb, aniato ,
complectenles, quem Deus spiritu et virtute inun-
xit , lanquam in conjunctione cum Deo Verbo
filiationis et dominalionia parlicipem. Qui etiam,
,
j u i i a beali Pauli doctrinam , eecuadus Adam

appellatur, ulpote ejusdem quidem exsistens cam
[.
Adaui naturae, demonstrans autem nobis slatum
], ^ fulurum. Tantum autem inter bunc el illum dis- g
crimen intercedii, quanlum inter eum qui futurae
i l a ineffabilia bona subministrat, et alterum, qui . [
praeseDtiuro calamiiatum inilium causamque dede- ] ,
r i t . Appetlatus est ilidem secundus Adam, taaquam .
is, qui secundum statum nobis ostenderit: eiqui- , , , dem sutus prioris morlalis, et passioni obnoxii, ,
muliisquc miseriU referti, Adam auctor exslilii, *
in quo etiam similitudiaem ipsius hausimus: ee- , ,
cundum vero statum Gbristus Dominus demonstra- []
v i t ; qni otim, cum de coelo apparuerit, omaes * , ,
no8 in atium adducet consorlium. Primus enim , ,
homo, iaquit, de lerra terrenus, ucundus homo Do- , ,
minus de caelo , hoc est, inde apparilurus. ut . " *
omnee ad sui ipsius imilationem perducat. Uade , ' addit: Qualit terrcnut, et terreni; quatis G , , icefostii, et cwlestes.Eiz Sicui portatimui ima . ginm terreni, portemus etiam imaginem cceteitit .
Itaque i n boc ipso qui apparet, et ab omnibus qui ,
judicandi sunt palam cernetur, divina natura oc-
culte laiitaas judicium exercebit. Navi umpora , quidem ignorantia noslrm despiciens Deus nunc an ,
nuntiat hominibus, ut omnei ubique potnitcntiam
,
agant; eo quod statuit tfiem, tn quo judicaturut cit
, , ,
orbem, injuslitia, in twr*, iit quo itatuit, fidem pra, * .
bens omnibus, suscilans eum moriuis
Haec est ,
ecclesiasticorum dogmaiuro doctrina: ei oronig .
qui diversa ab bis sentit, anaibema sil. Omnis qui , *
non accipit salularem poenitenliam, analbema sit.
Otnais qai sacram Paechatis diem aoa celebrat ,
juxia ritum saacts catbolicae Ecclesiae, anatbe-
ma 8.
7
Acl. , 30. Gor. , 45.
ibid. 47.
ibid. 48.
Act. , 30
110 DOMINI CDXXX
SYNESIUS
PTOLEMAIDIS I N LIBYCA POLI EPISCOPCS
NOTITIA
HISTORICA.
Ex Dionysii PeUvii noiis ad Syneeium, Opp. Syaes. ed 1655, . 1
Syncsio geniili primuui pbilosopho, deinoe Cbrigtiano et episcopo, patria fuit eadem, qua3 el A r i etippum ei Garaeadem celeberrimos olim in pbilosophia viros edidit, Gyrene Pentapoleos urbs in L i bya iEgyplo proiiroa : quam Battus Lacedaniooius condidit, a quo majoree guos ortuin accepisse glo
riaiur Epiglcla adversug Aodronicum. Iroo vero stirpis sua? seriem ab Eurystbene usque priroo Dorieitaiuni apud Spartam rege deductam in publicis exstare tabulis ibidem referl. Hic philosophise operaia
dedit Alexandrix, magistra usus Hypalia, Theonig insignis maibematici filia; quae per illud tempus
priaias in onini genere doctrinse Terebat: adeo ut ingens ad eam audiendam concursus boiuinum iie
ret, atqtie apud principes virog, et Augustales pnefecios auctoritale floreret et gralia : quae res illi posireaio exitiura atiulit. Nam cum Tbeodosio Juniore imperante Alexandriam Orestea adminislraret, qui
el Hypatiam obgervabat, et a Cyrillo episcopo dissidebat; ratug populus mutuae illorum concordiae Hypaiiam intercedere, membratim eam discerpsit , ut narrat Socratee l i b . , cap. 15 : quod Honorio
eiTheodosio vr coss. Martio mense per Jejunii dies accidit; qui estannusGbrisli 415.
Synesio frater h i i l Evoptius, qui post illum Plolemaidis episcopatum teauit, u l ex Epheaini concilii
p a r l e u , act. 6,liquet. Meminit etalterius fratris Anaslaeii ep. 79; sororis item Stratonices epist. 75.
Uxorem Alexandri* duxit; quibug nuptiis Theophilum patriarchain praefuisse tesutur ipge epist. 105,
el in eadem arbe liberos seex illa guscepisse demonstrat episl. 1 8 : quos fuisse nomero quatuor, ac
paulo post suscepium episcopatuia obiisae rariig ex epistolis colligilur, prageriiro ep. 53 et 126. Hic
perlionorifica legatione apud Arcadium imperatorem Gyreaes patriae nomiafe functus est, sub ipsuro i l lius exordiutn; de qua i n noiig ad Orat. deregno plura dtcimus.
Postea cum ob pbilosophiae ac caeterarum artium raram ei exquisitam scieatiam illuslre sibi notnen
peperiaaet, adeo ut non gentileg roodo, sed eiiam Cbrisiianos in amorem admirationemque raperet
8ui, Plolemaidis episcopatura iavitua capessere coactus egt; qua de re paulo nobis ett accuratiue dis
putandum.
,
Scribit Evagriuslib. i , cap. 15, ex eoque Photius cod. 2 6 , et Nicepboru lib. xiv. cap. 55, Synesium
genlilera philosopbum a Ghristtanis adduclum esse, u l Chrislo poraen daret, et baplismum ac deinde
episcopale aiunus eaperet, quamvis, pro eo ac Plaloais dccreta sequebalur, resurreclionem corporum
nonduai sibi persuadere poluisset; at illos haud dtibia spc fretos, taniis viri viriuiibug et ornamenlU
reliqua divinilug accessura , Cbristianam fldem ex dimidio profitealem admisisse.
Annas quo ad episcopalura eveclus est Syuesius, fuit Gbrisii410, quod demonstrant epistols 15 et
66. Prior Pascha denuaiiai ia diem 19 Pharniuthi (Aprilis 14), qui est annug 412. In eadem vero s i gaificat se recena episcopum ease faclora. la posteriore scribens ad Tbeopbilum, leatatur annum agi
tertiuai ab reddila communione Joanaig Cbrysostomi fautoribug, ac aopilig diggensionibus, et reconciliaia pace; cum antecedente aono nondum episcopue fuisset. Mortuus est Chrysoslomus anao 407,
poat cajug obitum gtalim Theophilus eanciendae inter partes auctor f u i t : a qua terlius anuug
i n 410 incidit. Eo igitur epigcopatum iniit Syneiu8, et, ai bisloricis iitdem credimus, etiam Cbrisiiaaus
eaae coepit. Atqui !ooge ante hoc lerapus Chrieiianum faisse, non pauca neque levia nobis argumenia
enppeiuat. Priraum byroao tertio, a versu 430, tesialur se jaro tum in legatione triennali, quam pro
Cyrene patria sua apud Arcadiam imperatorem o b i i l , pro Ctarietiano se gessisee. Nam de legationis
exita soliicilum ait se Ecclesiaa omnes adiisse, quaecunque ad divina celebranda mysieria constitot
aont: ac divls ooinibug, boc esl sanctig, quicunque Conglantinopoli et Cbalcedoae colebantur, necno*
aogelig supplicagsc.
v
10*3
SYNESIUS PTOLEMAIDIS EPISCOPUS.

Templa vero quotqti<t
Condita sunt, Rex !
Ul tuis sanciis
Serviant mysteriis,
Omnia a d i i :
Procumbens supplex,
Solum palpebrarum
Rigans roribus:
Ne mibi irrilum
ller contingeret
Supplicavi diis
Ministris, quotcunque
Fecundum Thraciae
Obtinent solum:
Quique ex opposita conlinenli
Chalcedoniis
Pnesidenl arvis :
Quos angelicis
Goronagii, Rex,
Fulgoribus, tuos
Sacros minietroe :
Hi meag. beati
Adjuveruat preces ,
Hi meos mulios
Adjuverunt labores.
\ *
, ,
\
,
6

*

,

*

, ",
, *
' *
uot
,

.
Hasc orania pielatis ac religionis oificia nonaisi ab Ghrisliaiio profeeta videnlur. At illud lenipus in aonura Gbrisli circiler 397 congruere, in notis ad Orat. de regno demonslrabilur. Preterea in epistoia 105,
quam seripsil ad frairem Evoptium, cum a Plolemaidensibus postularetur ad gacerdotium, aliam conjectoram suppeditat. Ibi eaim uxorem a Deo,et lege, et sacra Tbeophili manu se dicit accepisse, quam nolit
dimittere. \ , , \ . Nisi Cbrisiiauus essel, cum uxorein daceret, non, opinor, de episcopi manu eam accepisset. Non eniai geotiliaoi
nupliag conciliaret sacerdos : quippe Christianoriim proprium illud eet matrimonium, quod EccU$ia conciliat, et confirmat oblalio, et obtiqnatum angeli renuntiant, alt Terlullianus lib. u Ad uxor., cap. 9 .
Porro pluribug aaiequam fleret episcopus anais, uxorem duxisse perspicuum est; cura ex illa jam fllios baberet, qui litteris operam darent, u l deDioscurio felici indole puero testis ipse est epist. 3. Quos
etiam sub episcopatus iaitium amisit, ut superius ostendimus. Ex bis haud absurde fortasse coUigat,
Christianis eacris jamdudum initiatum fuisse Synesium, priusquam episcopatum ailingeret. Tamctsi
Plaionicorum usus dogmatum, ei inanig pbilogophiae studium plurimum illi gentilis guperstitioni* afflavil, quod ia ejus scripta redundaret. Siquidem liber De intomniis raerum cultorem deorum redolet;
neque vel pilura Ghrisliani habei hominig; quem tamen post obiiam legationera ab eo conscriplum esse
ex eadem liquet, ut in notis ad Otat. de tegno palam facimug. Nec aliud de Dione judicium est; quem
stib idem tempus elaboravit, ut epist. 153 declarat. At ex adverso conjecturae illi nostre repugnare videtur,
prseler auciortmi consensura, qui Synesianam bisioriam attigerunt, id etiam quod ln flne epist. 67 scribit ad Tbeopbiltim, ideo se variig difficultatibus in obeundo munere confliclari, quod bomo
, extra EeeUtiam educatu$, et , alio dhciplinm genere institutus, ad altare
Dei teinere non dubitaril accedere. Quibus verbis geatilem se paulo ante quam episcopatum euroeratt
iuisse demonstrat. Nos banc quaestionem ab cruditis vlris disceptandam in medio relinquiraus
Sed illud permirum videri solet, episcopum non a popalo solura expetituna, sed ab episcopis etiam, et
abTheophilo inaprimis, ordinatum eum bomlnem, qui mortuorum resurrectionem credere nolle eepalatn profilerelur. Nec mious admirabile esl, sine ista flde, ac confessione Gbristianum fieri et baptismo
initiari poluisse Synesium. Nam inter alia, quonim a competentibus diseria profesaio sub baptiemum
edi consueverat, rooituorum erat resurrectio. Credtt Annalium eccle$ia$Hcorum auctor, totum iltud,
quod de uxore non diraitienda, et resurreclione mortuorum a ee noa credita, allegabat Synesiut, non
serio ac bona flde, sed flcte, et devitandi episcopatus gratia ab illo esse jactatum : cujusmodi Ambrosii
simili in causa nola eimulalio cst. Sed roulto verieimilius est, boc illum initio ila, ut ia animo babebal,
aaseverasse; ac paulo oost ab Theopbilo, aliiave doctis viris persaasum veritati cessiase, anlequara
episcopus deret.
Posi episcopatum susceptum, cai quantopere reiactatus fuerU, declarant aliquot illius epistols, non
roinori prudentia, quam fortitudine animique coaslantia res ecclesiasticas adminietravil. Prudentbe
specimen dedit in compoiiendie episcoporum ac presbyterorum controversiis, aliieque rebas ex mandato
Tbeopbili in gua provincia curaadis, de quibus agit epistola 67. Conelantiam ac dignum episcopo robor
aaimi Andronicug expertug est PeniapolilaaaB praefectus provincia?, quem in cives crudelissime graesantem, et contumeliosas in Deum voccs nefarie jaclanlem daronavit in gynodo : ac dilata paululom exsecuiione geoteatia, quod is veniam rogaret, ac meliora de se polliceretur, subinde prisiinos in ntores ra-
1085
NOHTIA
LITTERARIA.
,026
lapsum communione privavit. Eamdem variis affectutn calaroilatibug e i oppresgum sninma benignitat*
relevare atuduit. Quae omnia ex epislolis 57, 58, 72 ei 89, constare poggunt. Nec obacanMR squitatis
illius iiidtcium eei, quod Tbeophilo cateroquin addictissiaros, de Joanne taroen Ghrysostomo, quocum
ille capilalea inimicitiag exercuerat, perhonoriflce sentire ac loqui non dubityrit ad eumdem acribens
Tbeopbilum epigt. 66. Usus est tam anieepiscopatum, quam post eum receptom, Synesiue priucipum v i rorum favore et amicitia. Nam el ab Arcadio imperatore imauiaiuiem a puWlcis fuaclk>nibus obiinuii,
ulepigt. 99 lestalur; et Aurelianuni, Aolbemium, Paeonium, Tiroe aelate illa primario*; necaon Trotlum, qul apud Anlbemium omnia poierat; Aoysium iiem ei Geanadium, Pentapoleog praefectog, aliosque
complurea, quorum i n epislolis menlio eet, beaevoloa e l famillarea babuit. Quandiu i n episcopaiu
vixerit, quove anno deceseerit, a oulto, quod eciam, prodiiumegt. F i l i a Prato spirituuli, cap. 195, memorabilig cajusdam ilhus facti mentio, cum Evagrium geatilem pbilobophum ad Cbristiaaa sacra perduxit; quam hietoriam ex eo libro qai volel repetere poleril. (Ex$tat infra.)
Quod ad illius gcripia pertinet, neecio an aliad exgtel hodie prster ea q u ia hanc editionem contulimug. Nulliug certe meniionem apud quemquam reperi, exceplig Cynegeticis, quorum ipae meminil
epiaiola 153. Slylo uaug esl grandi, elato, el ad poelicuro ageurgente. Platonem iaaien, ac Dionem Chrygostomom idenlidem emulari gtodait, ut ex ejug oratioae pergpicuum est. Celebrantur iater illiug monimenia pr&gertlm EpUtolce, quas ab lepore ac vemigtale, necnon geatentiarum ac crebritate pluri
nium Photiua commeodat, et anle huac Evagriug, poglque ipsum Saidag et Nicephorus.
1 LITTERARIA
Ex FABHCII Bibihtheca Greeca ed. HAHUB., t. I I , p. 91.
Scripia Synesii quse exgtant, taec g u n t :

1. & , pag. 1-32. De regno bene gerendo d Arcadinm
imptratorem, undeviginli aniios natuin, bieooio posi Tbeodoaium Magnum, ipsios parentem, e x s l U ctum dicta oralio GPoli circa A. G. 397 ( ) , c u m , necduni episcopug, a Cyrenis tnisgog eaaet ad corona aureae munus illi offerendum. , ,
6 , inquit pag. 2. Scylbag, h . e. Golbog, removendos, et genatu, digailalibug, caglrig,
doroibus arcendos monet pag. 22 eqq., nec obacure pergtringil Ruflaum illie indulgentem pag. 2 4 ,
ei eos a Tbeodogio i n belli ac civitatie societatem receptog dolet , pt$te$
Romani imptrii, pag. 25. Meminit bujus scripti Syuesiani Pbotius cod. x x v i , et Nicephorus xiv, 5 5 ,
xai perperam tradil Theodosio Juniori dicaum esse. Idem error Evagrii l i b . i , c. 1 5 , uigi
, illi memoratug, aliug g i t , jam deperditus, ac per Theodosium Theodogiug Magniig ab eo inlelligalur.
Anle Gornarium Petaviumque Latine vertil Joach. Caroerarius, additis notig el praemigga de Synesio narratione. Lipgi ia offic. Val. Pap* 1555, 8 ; Francof. 1585 , 8 [ i n Opute. moralibut a
ftlio Jo. Gamer. med. Noriberg. editU. V. Freytag Appar. litter., 111, pag. 502 gqq. ] Joaunes
Zamosciug, Stanislaus llovius, Polonus. Venet. 1563, 4. Gallice Daniel d'Ange, Grsecae linguae
profeesor, Paria. 1555 , 8.
[Exgtat haec oralio ParU. i n bibl. pub. codd. novem; ia cod. Goiglin. GGXLIX, fol. 150,
tesie Montfauc. iu Bibl. Coi$l. pag. 303. Floreaiiae in cod. Laurent. Medic. X X V I I , n . 2 2 ,
plut. 59. V. Bandia. Cat. codd. Gr. Laur.
11, pag. 547. Plura interdum Synesii scripta gimnl
goat in uno eodemqae codice: q u brevitatig gludio bic memorare juvat. In eadem bibl. Laur.
cod. V I , n . 2-10, plut. 5 5 , De regno ei alia Synotii opusc, necnon i u cod. LV, n . 3-12
ejusd. plutei. l n cod. V I , n . 12-17
Bandin. I I , pag. 244, 269 et 591 eqq., plut. 60.)
l a cod. X I X , n . 3-8, piui. 80 (Band. 111, pag. 2 0 8 ) . Effata quaedam Syneaii, iaier eenlentias V I I gapient. in cod. V I I I , n . 22 (Baadin. I I I , pag. 325.) Venetiis in bibl. Marciana
cod. CGLXIY BUDI Synesii opera, qua a Fabrielo h . 1. recenaentur, n . 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8 , 1 0 , 1 1 *
9
() Vide Jac. Gothofredum ad legem Quitguis,

pag. 77 gqq., et Tilleraontium tom. X I I Memor.,
pag. 509. FABR.
Synegium A. G. 399 cultiggi-
mam De regno oraiionem reciusse, Saikig Ono-
mast. I , pag. 458, autumat gecundum verisimileiu arguaientaiioneia Pagii in CVtl. Baron., ad A.
Ch. 3 9 9 , . X I X , pag. 319, tom. V I . HAEL.
Adde Paiav. gupra.
16
SYNESIUS PTOLEMAIDIS EP1SCOPUS.
1028
m cod. CDXXIl gunl . 1, 2, 3, 5, 6, 8 , 1 0 . fn cod. GDXXXVI gunt n . 3, 5, 7 8, 9, 10.

Ite regno in cod. DXIV. V. Cat. codd. G>. Jiarc., pap. 130, 206, etc. h i bib. quondam Uffenbach. Francof. ad M. cod. Yl sunl n . 8 , 9 , 1 0 , 11 et 12. V . J . H. Maii Bibl. Uffenback. n u . ,
pag. 426 sqq.
Vindoboa. imer codd. quondam Seb. E r i c i i , deio in bibl. G&gar. illatos, Synem
or. de regno; ejuadem Dion et De providenUa libri 2 , postea inter codd. pbilosoph. numeratur cod.
XIV. V. Lambec., et Kollar. Comment., IV, pag. 504, et clarius recensentur illi libri i u vol. V I I ,
pag. 82 sqq. Eadem opuec. Ronue i n qualuor codd. bibl. Valic. V. Monlfauc. Bibl. bibliotk.
m w . , 1 , pag. 69. la cod. regio Malrit. L X I X , boc ordine eunl Synesii plura scripia, cum a l i quol scboliis noiisque margin. 1. Calvitii encomium; 2 Dion ; 3. jEgyptH 8 . de ProvidenHa, $ermones duo cum , s. praefalione; 4. ad Paonium * .
5. De in$omnm cum prafalione; 6. De regno, \ . Ad oram cod. exlerioreui ab aatiqua manu ezaraia eit hxc iascriptio: * et supra alleram illatn inscriptionem anliquior legilur n o l a , . Unde, judice
I r i a r l o , qui illum cod. recenset pag. 247 sqq. Cat. codd. Gr. Matrit., pag. 248, firmatur Petavii
senienlia, hanc oraiionem ex ejus argumento, non ex tilulo codicis ullius ms. aacloriute pnad i l o , imperatori Arcadio, n o n , ut tradit Evagrius, Theodosio, fuisge inscriptam ; 7. EpittoUe.
Inler codd. Mendozanog Synesii Orail. et Epigtolae; legte Iriarto 1. c. pag. 277. lnler codd.
Egcorial., Orat. advertus Andronicum el Calvilii encomium. V. PIQer. Itiner. per HUpan. pag. 190.
Oxonii i u bibl. Bodleiana inter codd. Barocc. cod. XIfl quaedam de Synesio ei Evagrio. Cod.
L V I , Synesius deregno, lum, ejusdera Epitlolw, ulraque Catastatis, Calviiii encomium, Dton, DtProvidenlia sermo, Ad Paonium de munere, et Hymni 111, IV, X. Cod. GXXV, De regno, Calotasts, et Epuloice. God. GXXXIX el cod. CGXIX, quae numerantur a Fabricio, omnia, praeter
Hymnos el in cod. posier. etiam praeter epislolas. In eadem bibl. Bodl., n . 6942, Catal. A, Tretu
tise of ihe Philo*opher$ Slone, by Synesius the Greek abbot. Dublin. inter codd. collegii S. Triait.
n. 428, excerpu ex Synesii Epigiolis et Hyranis. Qwaedam Synesii ia bibl. Wralislav. Rebdinger., usle Rraniz ia Memor. bibl. publ. WratUL, pag. 83. ilonacbii ia bibl. elect. cod. CLXIl,
De regno et alia Syn^sii gcrip<a. In cod. GGXLVl, Syaesii Oratt. el ilymni. V. Cat. codd.
Gr. Bavar. pag. 63 el 84. Augustae Vindel. in aliquot codd. pluriiaa Synesii opuse. V. ReUeri
indieem m$$. bibl. August., pag. 78, 79 et 87, el ejus Or. ad Arcadium ac Liber de somniis. ibid.
pag. 86. Secunduin Monlfauc. Bibl. bibl. ms$. Mediolani Arobros. cod. De regno, De vita solilari*,
carmiua el alia Syaeaii opuecula; et in alio t o d . Synesii opp. ( t o m . 1, pag. 504 A e t 5 0 8 D ) .
9
In bibl. Guil. Pelliserii, Synesii opp. (tom. I I , pag. 1199 ) , et ila in mullis aliis codd. biblioihecarum, illo opere inemoratarum. H A R L .
2. , * . Pag. 33-62. Dio eive de $ui ipsius i*$titutione qui,
Dionis Cbrysosioiai exemplo, pru gopbUia pbilosopbus esse et solidae omnis eruditionis seclator
elogit. Estqae hic liber gcriptus circa A. G. 404, nori diu posl iiiilum connubium (), insignis
quaedam liberalis doctrinae ac philosophise roiumeiidatto ac diserta, ciijus facit roentioneoi Synesius epist. 153, ubi invidis et velut inutilium rerum sludiis occupaluro calumniantibus boc gcriplum se oppoguisse lcstalur. Docel auleai Synesius, fruslra ad philosophiam aspirare rudes bolioruiu disciplinarum, , \
, \ , , \ . Pag. 52. Sophista ipei est
' . Pag. 55. Hoc scriptuai ad iilium suum direxit pater, quem
proximo aano nagciluruin, et cujug spera eibi a Deo factam ait pag. 4 1 , 5 8 , quemque alloquilur
pag. 59 et 61. Cum Dionysii Petavii (6) versione, qui posl Cornarium verlit, praemittitar diggertalionibus Dionis Gbrygogiomi Grasce ct Latine edilug a Fed. Morello, Paris., 1604, fol. Hanc
veluli gustum inierprelationir sus SynesianaB praemissum ad lilteralorurn hominum palaium fuisao
ecribil Peiaviug in prsef. ad Synesium, edituni demum iiiiegrum Graece ac Latine a. 1612. [Es4
iu oclo codd. bibl. Paris., et de atiig codd. vid. ad n. 1.]
t
5. . Pag. 63-87. Encomion calviiii, sive, ut pag. 67 ipse argnmenlam illiug

exponil, viro calvo (c) nequaquam este erubescendum. Oraiio ingcnii ac doctrina3 picta luminibus,
a calvo (d) gcripta, oppositaque , quod Dio Cbrysostomug scripserat, scd bodie
() Tillemont. pag. 512, 513.
(6) Morellus Dionvsium Patum appellat, pro
Pelavio. FABR. Sed Niceron. i n Mem. viror. doct.
ex versione Baiwngarlen. Gerroan.), tom. I , pag.
$iu Pwtus. HARL.

(c) . Petavius homini calwo read i l ; sed virum de iuduslria posuil Synesius, qaoniam Dio, coulra qacm disputat, coaalas erat de-
42 gqq., ei 232 sqq., conlra Fabricium monei,

Petavtam (Peiau) juvenem, revera nomen suum
gcripgisse in titulo bojus versionis et alibi. Diony-
monsirare, viros poiius, quam feminas decere

cotnani. Vide pag. 83.
(d) Vide pag. 06.
1029
LITTERARlA.
1030
desideramus. Meminit illius, praler Suidaro et Synesium qui plura cx eadam eonfutaturus repelii
Joaanes Tzelzes Chiliad. , 723 :

"' ,

' .
Latine verlit ante Cornarium ac Pelavium Joannes Phrea, Britannus ; quae versio cum scholiis
Reati Rhenani subjecta Erasmi Mortv, excusae Basil. 1515,1519, 4 ; 1521 (a), 8 ; 1524, 4 ; 1551, 8.
Exstat et Graece, subjuncia Pbreae interpretatione, in Gasparis Dornavii Amphitheatro tapientm Socraticoe
jocourw,
tom. I , pag. 281
sqq.
4. . Pag. 88-129. ASgyptius, hoe %, De Providentia liber in duas secliones

divisug, sive, ut Nicepborus xiv, 5 5 , dno l i b r i , alque, ut in (b) notatum est, scripli de
Taurl filiis, A. C. 400 et 401. Eslque aenigmalica descriptio calamilatis publicae illorum teniporum,
quae exponitur sub velamiae fabulee AEgyptiae de Osiride ac Typhone, frairibus conlrarii i n g e n i i ,
atque quomodo in bujusmodi casibus accusanda Providentia non sit, demonstratur. Qua de re vide
pag. 102, 116, 120, 125. Suidas appellal; meminil et Pbotius cod. xxvi. Ante Gornariuin ac Petaviom vertit Esromue Rudingerus, Papebergensis, Basil. 1556, 8 f ap. Hainberg. 1557,
8, Gr. et L a l . , cum epist. ad Orum ] , addilis etiaro nolis. [ Exslai io septem codd. Paris. ]
5. . Pag. 130, 131. Homilia brevis, quae i n c i p i t : , dreta
in fesiali panegyri, monens, dies festos sobrie et pie obeundos, et allegorica explicatione illuslrans
locum psalmi LXXIV, 8 : , , etc. Novum et Vetus inter 86
Teslamentum conferens, docet, unum eumdemque Spiritum et per propbetas et per apostolus locutum
esse ; sed instar periti picloris primum quse vellei, adumbrasse, deinde accurale descripsisse et elaborasse : , % . \
, . Negat quoque, etyli minulias
capUre vel curare in scriptoribos sacris Spiritum sanctum : .
$ . Fallilur Gavetis, qui Homiliam in psalmum LXXIV
scribil in postrema editione accessisse. Nam basc ipsa e s l , q u in omoibus iribue anai 1612, 1 6 3 1 ,
1640 Graco-Latioia legitur: eiiam ia Gneca Turnebi a. 1553, et in Jaui Gornarii Latina a. 1560.
FABR. V. ad n . 8. Synesii Homilix duae, el Gonslitutio s. elogium A n y s i i , Gr., ex biblioibeca
lluralti Messsei, augueti sacrique consessus coasiliarii, et Lat. interprete Fed. Morello, ap.
eurad. Lmet. 1600 , 8. V. MailUire A. ? . , 1U, pag. 8 3 5 ; el i b . , pag. 846, proferlur Synesii , vel De benignitate oratio, nunc primum Gr. prodil ex bibl. Regia cum Latina Fed. Morelli
versione, Paris. ap. Fed. Morel. 1604 , 4. De orat. De bnignUat, sive PAt/ede/p/ii, qaa esl i n cod.
MMCMLXXXYUI, D . 4 , Paris. bibl. publ. v. infra, n . 14 de ilta oratioiie. Homilte ia quiaqua
codd. Gr. Paris. bibl. pub. HARL.
6. . Pag. 132-158. De insomniis liber, quem epist. 154 ad Hypatiam miuens, bis verbis
describil : , .
,
. Meminit Nicepborus x i v , 55. Ab deorum cullore adhnc ecriptum esae nec negaverim cum Caveo, nec cum aliis viris doctis praefracte affirmaverim, licet in banc sententiam animU8 magls incliael, alque k l a Nicepboro Gregora eliam videatur probari, qui bunc librum Graeco comraenlario illustravii inscripsitque Theodoro Metochitae, Magno Logolbelae, ut e mss. Gaesareis regiisque
(o) In meo exemplari inscripto: Jo. Frobaiius
Uciori S. D. Habe$ iterum Moriae encomium pro
ca$tigati*timo caitigalius, una cum Listrii commeniariis et alii$ complusculis libellit, non minus
emdtfts guam fettivis, guorum catalogum proxima
mox indicabit pagella. Bene . . inclytam Ba/eam . D. X I X . Svneeii oratio non stibjecta esl,
eed premissa Erasim Eneomio morue. Hoc enim
ordine sequunlur, quae insunt, opusc.: 1. Ludus
L. Annwi Seneca ; 2 . Synetius de laudibut ealvitii;
3. Era$mi Rot. Morice Encomium; 4. Erasnti epist.
apologetiea ad Mart. Dorpium iheologum. ldem ordo
est in edil. Basil. 1517, 4 , quam affert Maittaire
i n A. ? . , in i n d . , pag. 375. ExsUl separalim
( ut codd. ad . 1 ruemoralos omitlam) iu bibl.
ei codd. Bodlei. X X I I . sive n . 2 2 G 8 , Cat. eodd.
Anqlim, etc., el cod. L X X l . 8., n. 3561. I n eepiein
codd. bibl. publ. Paris.Romae in bibl. Vartc. bis.
(Moatf. Bibl. bibl. m$$., pag. 69 O.) HARL.
(b) \
(. 115) , *
.
, . Per Oeirin i n teltigitur Aurelianus, Tauri praefecii filius i n
ronsulatu A. G. 400 Gaiaae prmlalus. Per Typbooem Gaioas, qui Gothis sais unice favit, et seditione (de qua Zogimus lib. v, c. 19) excilala, Aurelianum exsilio affecit, non diu post cum magna
Ioria iteruni re,vocatum, ut narrat Socrales , 6.
auri prafecli mentio apnd Ammianum Marceilinum x x u , 3 , el Sulpitiura Severura lib. , cap.
5 6 , elc. Consulaium gessit A. G. 361. Hujus fllios
fuit ille Aurelianus, qui et ipse fllium habuit Tau
rura nomine, quem '
appellat Synesius episi. 5 1 . divin memiiiit in epUlola 3 4 , ad Aurelianum.
4931
SYNEStUS PTOLEMAIMS KPISCOPU&
1032
Lambecius el Bobioas observarunl (). Commentariiis ille io Pelaviaaa Syoesii edilkme exgtal pag.
239-247, cum Latina versione Anlouii Pichonii, Paris., 1586 , 8 , pridem edita, et ibid. 1601, 8 , a
Fed. Morello recognita. Sed in limine Nicepborus ille raale vocatur patriarcba CPolilanus, cum priva*
iam vitaai vixerit el moaaslerio conseuuerit, dcfunctus A. G. 1359, ut noure me memini Hb. v, c. 5 ,
p. 300. Syoeaii libar ms. in Montf. Bibl. Coisliana, pag. 228, Gnece lucera viderat Venetiis 1518, 8 ,
apud Aldura, una cum Arieiaidoro (b). tnde cum Gregorae coromentario Graece vulgavit Turnebus ioier
Synesii opera, Parie. 1553, fol. Latine Synesium De insomnih anle Cornarium Petaviumque vertil a.
1489 Marsilius Ficinus dicaviique Petro Medici, recusum Yenet. 1497, 1516, ., cum Augerii
Ferrerii, Tolosatis, libello ejusdem argumenli Lugd. 1541, forma roinore [ e d . Lugd. 1549, 1 6 , Haller.
in Bibl. anaiomica, tom. I , p. 123, c i u i de libroque j u d k a t ] et inter Ficiai opera, tom. I I , pag. 919,
Paris. 1641, fol. Prwter ca>tero$ adhortalus *st, non quidquam scripsit in arte (eomnioruin ialerpretaodorum) ad illiut ttudium Synetiui: ob quem etiam nos Synetiorum somniorum interprelationem appellavimv*. Haec Uieronyuius Cardaous i n liuiine Somniorum Syne$iorum, qua? libris quatuor edidit Baeil.
1562 , 4 , recusis torao V Operum Cardani, Lugd. 1663, fol. FABR. [Conf. Morbof. Polyhi$t. lora. I I ,
f
lib.
8,
p. m. 456.
HARL. ]
7. . Pag. 159-294. Epistolce CLV. Licet eaim.in enuroeralione singularum numems 101
omissus, vicissim 129 bis posiius est (c). Plures legisse videtur Nicephorus : nam iater Synesii scripta
primo loco memorat , & , epUtoia* ad CLX.
Eliam Pbotius cod. xxvi roeminii epistolae ad Theopbilum Alex. quae bodie non exstat.
, boc est jam scriplas ab epiacopo, oolat Evagrius lib. , c. 15,
et ex eo Nicephorue. Suidas celebrat, ei Pbotiu* cod. xxvi ait, eas
. Graece primum una cum aliis Graecorura
a) Yindobon. in cod. Ca;s. G X L I I , n. 1 , Synesii
De intomniis, cum Nicepbori Gregorae praef. ad
Magouio Logoibetam, Tbeodorum Metocbilam, et
exposilioae partim marginali, partim ialerliaeari.
Y. Lambecii Gomm., V I I , pag. 558 sqq., et Lainb.
digaum cenael illum cod. qui conferatur cum edit.
Peiavii. Ibid. in cod. L X V U I , n. 9, sunt Malhuaalas, alias dicti , 8. Machiris , monacbi
monlis Sinai, coljeciauea varia, in his excerpU
ex Syaeaii libro De in$omnii$. Liber ipse Synesil
ett iu novem codd. bibl. publ.Paris. el in cod. q u i dein DGCGXXX, u . 5, atque cod. MMDGXXlX,
n. 1 1 , cum praefat. et commentario perpetuo Niceihori Gregore, conjectis pasaim inler liaeas scboiis miniaiis. In cod. DGGGXXXl, n. 7, cum Nicep b o r i Greq. conimentariis : ei cod. MMGMLXXXIX,
cum glosus passim inter lineas loiniatis. Augu8 i Vindelic. De itnomniit, una cuin exposilione
Nicephori Greg. et in alio cod. eine i l l o commeot a r i o , lesie Reisero io Ind. m u . bibl.
Augu$i.
pag. 81 et 8d. llonachii in bibl. elect. cod.
G L X I l , fin., el cod. GGXLVl, Nicephori Greg.
in insomnia Synesii expotiiio ad Palaologum.
V.
Cai. codd. Gr. Bavar., pag. 63 el 84. Taurini ia
b i b l . Regia cod. GXU, De uuomnii$
ctun Nicq)h.
Greg. coininenlario, additis etiam interlinearibus
n o R u u n q u a m gloesis. V. Cai. codd. Gr. Taar.,
pag. 216. VeBetiis in cod. Marc. G D X X I l ,
Syne$iu$ de intomniis, et in margine coraraent.
cujua i n i l . . V. Cfll. codd.
Gr. Marc. pag. 2 0 6 . Veronae in inusaeo Jo. SaibaaiaB, tesie Montfauc. io Bib.bibl. m**., 1, pag. 490
A.Komae bibl. Vaiicana in 11 codd. PeUvin.,
teiie cod. ibid. pag. 69. In bibl. Bodlei. inier
c o d d . Henr. Savilii, n. 6558, Niceph. Greg. commenl.
tit Synetium de insomniis. Matriti ia bibl. Heg.
c o d . LXXXIV Aa. cum partieula commeut. N i cepb. Gregone, abiniiio. V. Iriart. Cat. cod. Gr.
MatrU., pag. 517. HARL.
(b) De edit. Ald. 1518 plura dabit tibi Glemeol.
fai Biblioth. cur. kist. et crilique, tom. 11, paa. 150.
Editionem Afarsilii Ficinii Laiiaam cum Jambliebo De my$lerii$. Proclo, e t c , 1483, quam c i u t
Fabric. 8upra,vol. V. pag. 763, igiiorant Maituire,
Goelz. Mem. bibi. Dresd, 1, pag. 492, qui ed. a.
1497 raceaset, Paazer aliique. Sque dubia esse
videlur edit. a. 1489. uontra edil. Veoel. a. 1497,

cum Jamblicbo, Proclo, Porpbyrio, Psdto
aliisque e versione Margilii Ficini, Veoel. aedibua Aldi M. 111. D . , f o l . , principem eese judicat
cel. Panxer A. Tt/p., I I I , jpag. 420 sqq., ubi plures
laudat, qui uberiorem illius dederunt nouuaai.
Add. CataL Ubretum rari$simorum, elc., 8. a. et
l.,pag. 35 aeq.; Serie delVEdii. Aldin$, pag. 6 sqq.;
Dcais memor. bibl. GarelL, pag. 167. sqo. Cat,
bibi. dueU de la Valliere, tom. 1 , pag. 375 gqq.
duo exentplaria ejusd. odilioois iquae premiere ddition vocalur) a. 1497 pleae cilaolar, in quorum
quidem altero Syttesius dt $omniis inemoratur
inscriptione; io aliero autem omiltitur. De MarsiUo
Ficino v. supra, vol. 1 , pag. 5 2 . De repdiia
Syneiiide iomniis, Jamblichi et reliquorum edit.
Aldina, Venel. 1516, f o l . , v. Panzer vol. V I I I ,
pag. 434, . 795. Synesii liber de intomnm,
ad fidem opiimorum codd. emeodatus, Graece, et
aeorsiut Latine, iaterprete Anton. Picbouio, regio litlerar. Grecar. professore apud Turoneoses,
cum ejudd. nolis, et Nicephori Griegorae cooioientar i i s , Latinilaie nunc primuin ab eodein doaalis.
Lutet. ap. Fed. Morel. 1586 , 8. V. MaiUaire . .,
111, pag.
79b.
HARL.
(c) ldeui (juoque de numero epistolarum io edit.

PeUvii omnmo esse C L V l , non GLV, ut ipsa p n i
se ferl editio, observat Iriart. Cat. codd. Gr&c.
Matrit., pag. 252, de codd. L X I X , in quo sunt
a pag. 99 uaque ad fin. Synesii epittoUe CL!V
quibus post episi. 49 accedit alia el peregrina aique
ad marginera num. ', . e. 49, aotata, Eptitoi*
Amasidis JSgypti regis ad Pelycratem,
eiiam Syne$iut in hae epistola memioii. Haec

vero, ait Iriarie, apud Uerodoti Thaliam occurrit;
unde iu Aldinain aliasque epistolarum GnBcaram
coileciioaes iranscripta tzl. Ea igilur Pelavii l i l .
IIOII comparet. Siogutas illas epist. ut plurimum
cum glossis inlerscripiis el adnolalionibus scboliisquead margines frequeotissiuiis recenset Iriarte
a pag. 248, eiugularumque ioilia et discrepaotiam
ab editis adnotat. Desuat vero io illu cod. d u *
edii. Petavii poetreniae epp. ad Domiliaoum Scbolaslicuiu. Koniae bibl. Vaticana, inter codd.
Pelav. epp. Gr. cum inlerpretaiione DiooysH A u giensis, teste Montfauc. Bibl. bibliolh. nm., 1,
9
UTTERARIA.
3053
1031
epislolig () edidit Aldus, Venei. 1499, 4. Deinde Turnebus cum aliis Synesii scripfis, Paris. 1553,
fol. Lnline iiidem inler Synesii opera Janus Gornarius vulgavit, Basil. 4560. Separaiim curo ttta T e r sione Thomas aogeorgus, Straubingensis, qitem non raro graviter labi notavit Meursiue Glouariu
Graco-barbaro tn *66 (b). Hinc collaiie codd. rass. cum versione * i aniiuadvmionibas Hadf.
Turnebi, qtii puWicis pr^lectionibus eas Parigiig eat inlerpretatus, notisque Fraacisci P o r t i , edenle
Fed. Morello, prodiere Paris. 1605, 8. [ V . Maiitaire A. 7 . , 111, pag. 847. ] Etgtaot et in collectione
episiolaram Grecaruoi caro Latina versione excosa Genev. 1006, f o l . , pag. 469. IncipU : Liberos ego
genui orationet. At Naogeorgianse versionis hoc est exordiuro : Puerot ego genni libros; Pelaviaaa; vero:
Filios ego libros $u$tuli. Exposiiionem ms. Mallhaei Camariolae in Synesii epistolas memorai Allaiius
Dialriba dt Georgiis, pag. 308. Epislolarum ipsarum codicem IDS. insigaero servat io patria mea Lipsi
biblioibeca Paulioa, ex qua non paucig locis Petavianara ediiioneui pogge emendari monu! me, qui ante
mullos annos contulit, Jo. Fridericus FeHerug. Ex eodem codice, cum voluplale ialellexi, aovam editk)nem parare D. Ghristianum Fridericum Boernerum, Graecarum lunc litieraruni, bode S. tbeologiae
academia Lipeiensi professorem dignissimum. flic ordinem qaoque temporura (c) qoo scriptae a Synesio
s a n l , rcBtiiuet, qoi ia vulgalis libris eet, ot ia omaibus fere epielolanim veterum , admodum
pertorbalue. Synceii epigtolse brevioree, edit Grsece Paris. 4577 el 4584 , 8 , una cum aliis alior u m , seligeme ea in tironum usus H . Slepbatio (rf). Laljne ex Peiri ftamiii versione episu>lae Synesii
tindecim exsiant in farraginc epistolarum Laconicarum Gilberii Gogaali, Basil. 4654, 42. Denique Epiitola
ad Orum (*), quaiu cum AZgyptio, sive libro he Providentia, Grsece et Latine, ibid. 4656, 8 , vulgavil
Esromus Rudiagerug, ia edilioaibus operuai Synesii, gpecialim Petaviana, legilur sub l i t u l o : Ad Pwowum de dono AstrolabiL In codice bibliolbe&e Mantuanae epistolas Syuesii ad 157 numerari, adeoque
binag esse plures, quam in edilis, eoiligas ex Montfauconii Iiinere llalico, pag. 32, licet 30 priores ibi
desidereolur.
u
pag. 69 D. Codices rauUos, quibus Synesii

aliorumqua reperhmlur episiohe, gnpra enumeravi
vol. 1. pag. 666 seq.; quibus addes colleclionem
luultartito epistolarum in cod. NanianoGGLXXVlll,
tibi pag. 130 aliquae sunt Synesii epp. V. Gatal.
todd. Gr. iVan., pag. 460 geq. Taurini in bibl.
Regia cod. GLXXJI. C L X X I X . 1 1 . epp. in cod.
CCXXXIX. 157 epp. eodera fere.quo in editis,
ordiite, io cod. GGGXXIX. V. Cat. c*dd. Gr. TauHn., pag. 259. 266, 363 et 412. In alio cod.
Escnrial., epistolae 146 cum glossis; alio epp. 14.
V. Piuer. Itiner. per Hhp., pag. 190. Monachii
in bibl. etecl. cod. X t Y l , Synesii epislolse 157,
cum aliorum episloli. V. Cal. codd. Gr. Bavar.,
pag. 36. alia coUecticiie AugnsUe Vjndel. Syn.
episiolai', el in alio codice Syucsii epp. ciim scboliis,
teste Reisero in Indice t. catal. codd. August.,
pag. 84 el 87. Vindobonae cod. Gaesar. CCXCll,
. 42, tex Synesii epistolaa, qnarum tertia (
Petavii ed. epi&tola 33, siae aomine HypatiaB) i n scriplaest . V. Lambec. Comm.
V, . 526 seq. Paris. btbl. ptibl. ualSynesii
epp. in XXII codd. Inler codd. Eparchi quaidam
ex Synesii eppC V. vol. X , pag. 480. HARL.
(a) Transluhl etiain nonnullas epp. Pelrtis Nanaius, Alcinarinus. Prxier rein, Tallor, Synesio
aoslro tribuiiur epistola ad Dioseorum, Serapidis
Alexandriai sacerdoleai, sive Schoita ad Ghemicum Democriti librum, in edilt. operuia Syaesii recle omissa, de qua ep. dixi libro sexto, in recensioae scriplorum varioruai cbemicoruio. De colleclione epistolaruin, etc. Aldioa a. 4499, 4 , v.
vol. 1, pag. 676 seq. et cl. Panzeri . ., vol. 111,
pag. 460, ubi plures laudat VV. DD. HARL.
(b) Naogeorgi ediiio inscripta esi : Synesii, philosoplti ac episcopi PtOlematdis Cyrenaicoe, epi&tol<B
leclu dignissimis, tn ulrimque linauce ttudiotorum
gratiam Gr. ac Lat. edilx. Thoma ifaOgeorgo, Slraubingensi, interprete* Basileuc,per Jo. Oporin. In <alc c : Finu epittolarum Synesii 25 Aprilit 4558, 8.
Numerantur epp. 456\ Synesii epitiohv qnwdam
brevet et Laconica, Grcece, Lutelhv, . Fed. Morellum, 1581,4. (Mailtaire . ., I I I , pa^. 782.
Hynesii epinolv et Pylhagorat carmhta, Gr , Andegav. ap. A n l . Hernault, 4, sine a. nota, in Iwblioili.
Askcviaaa p. 420, . 3117. Synesh ep. XLl V in
%
PATROL. GR.
LXVI.
Jo. Paiusa? Encydopmdia phUoiog. voL 1 , pag. 2 7 8 .

Synem epp. ad Simplicium , HeUodorum, ad fra~
trem tres, el una ad Theodornm, medicum, in :
. Paris. ex typogr.
Slepb. Prevosleau, 1 5 8 3 , 4 . episl. quadam ad Hypaiiam (g. ep. 1 5 7 ) est locug de i n slrumenlo quodam, quod Petavius se baad inlelIrxisse professuft esl; de Fermat vero lociim illum
expiicuil enb flaeni l i b r i , Gallice vergi, De la me$ure de$ eaux couranles, de Benedetlo Casteilt, par
le sieur Saporta, Castret 1 6 6 4 , 4 , et init. l i b r i :
Diophanli Alexandrini arithmelicorum libri VI, Tolosaj, Berit. Bosc. 4 6 7 0 , f o i . , teste Ntcer. I . c.,
%
pag. 2 3 6 . HARL.
(c) Confer Cbrisifridi Waecblleri eprsiolam, htsertam Aclii eruditor. a. 4 7 1 0 , pag. 4 8 2 , et Tillerootii. Vita SynesH, tom. X I I Memor.
(d) ln libro inscripto: Epistolia, diatogi breves,
poemaiia, ex variis ntriosque liaguae scriploribas,
4 5 7 7 , 8 . Tres Synesii epislolse in l i b r o : Tkotnm
Galettij presbyteri J . C. Religiosus, cui adnecluotur ganclorum aHquot varia opuscula aoitdum edila, ejusdem auctuiis sttidio ei opera collecla. Logd u n i , gumpi. Horat. Gardoa. 4 6 1 5 , 8 , ia aliera
arle. conciliorum edit. reg. lom. IV. Labci tom. I I , el Hardtiiai lom. I , ad A. G. 4 1 4 , esl
synodui Ptolemaidentis, qua Synesios coacto
presbylerio, Andronicuni Beronicensem, Penlapolilanas provinciae pnefeclum, qui edicla eua i o r i bug ecclesia3 afflxerat, excoiuiminicavif, lata seatentia, quam ad omnes episcopos tumt. Ea est
cpistola Syoesii 5 8 . Quid posiea gii cooseeutuio, docet idein epistola 7 2 el 8 9 . Novisgima ei UMIIB
Graec;^ juvenlulis curata editio esl :
,

,

, ,
. ,
-. *. Mai.
8', HARL.
(e) Fabi icii h . I . eorrigit Mooiioye oot.

ad Bailieti Jugem., tom. I . p.g. 7 8 1 . I I E U U .
33
SYNESUJS PTOLEMAIMS EPISCOPUS.

8. . Pug. 295, 206. Brevis komilia dicta iit pervigilio Natnlis DominL Incipit:
. Yerlii Federicus Moretlus, qui Gnece et Laline ediderat, Paris. 1600, 8, ejusque verstoncin
Petavius s e m v i t . Ante Morelluro Graece et Latine vulgaverat, Guil. Ganierus, Basil. 1567,8, apud
Oporin.FiBR. [la ed. Syoeaii orati. IV ei hymni, a Guil. Gantero, Gr.-Lat. add. ad n . 5, el dc codd. ad
. 1 adnoiata. Taurini i n cod. GGCXXIX bsec bomilia, et allera, n . 5 memorala. V. Cal. codd. Gr.
Taur. pag. 412. I I A R L . ]
t
9. \ , \
. Pag. 298 - 505. Concio dicta . G. 412 () in maximam barbarorum excursionem
Htinnigardoruin, Marconianiioram, Ausurianorum, viciniam PeiUapolitauaui vastantium, prafecio Gennadio ac duce Innocentio. Grace ex Papyrii Massoni codice edidit Fed. Morellus, Paris. 1595 (6), 1601, 8 ;
Laiine vertit Pelavius. Graece recudendam dedit D. Christianus Fridericue Boernerus, landaius mthi
paulo ante, qui pralecttooibus publicis adhuc inedills illualravil a. 1711, 8. Primus Graece et Laline
vulgaverat Guil. Gantems, Baait. 1567, 8, [ia ed. n. 8 laudata].
10. . Concio in laudem Anytii, Libyae prsefecli (c). Pag. 304,505. Edidil Graece et Latine
Fed. Morellus, Paris. 1601 (d), 8. Verterat Pelrus Morellus, Turonensis. Sed quod nonnullU in locis
inquii Petavius, penitus hallucinatus estel, malui interpretari ipsc, quam aUeriui operce interpolator viderL
Ante Morellum Guil. Canterus Grace et Laline edidit, Basil. 1567, 8. [V. ad a. 8 ei 9. Esi in quioque codd. Paris.]
11. . Pag. 309-312. De dono Astrotabii distertatio ad Pceoniuni,
iiaperaiori Arcadio cbarum, scrtpta circa A. G. 399, cuin legatus patriae causa CPoli Synesius vertaretur, u i ipse docet epist. 153, ad Hypatiam. \
. \
. oratione el ex dono frvctut non omnino nullut ad Pentapotin redundavil. Ediderat Graece curo
veraione sua (quaoi Petavius etiam servavil) Federicus Morellus, Paris. 1601 (e), 1604, a, ei ante
Morellum Guil. Ganterus ilidem Grace et Lat. 1567, 8 Meminit Nicepborus xiv, 55. Fabr. [Est inseptem codd.bibl. publ. Paris, et, lesle Monlfauc, in Bibl. bibl. ms., I , pag. 69, D , Roma% in bibl. Vaiicana. fliRk.]
12. . . 313-348, Hymnideccm, lyrico carminis genere. Ex bis qualuor priores non credidcrim
scripios a Synesio, noadaro Cbrisliaoo (/), licet ita senlial Uenricus Dodwellus De jure laicorum $acerdoc/i, { 10, pag. 287. In caeleris lolain Valentinianorum malsologiam ad orlbodoxam tbeologiam Cbri() Tilleraont. toro. X I I , pag. 550.
(b) Bauer in Bibl. libr. rariorum unhersali, tom.
IV, pag. 140, ex Bibl. anon. Hag. I , p. 4, afferl
edil. bujus catasiaseos una cum Synesii epistola
ad Troilum, Gr. et Lat. ap. Fed. Morel. 1585, 8.
Sed vereor ne aoia aoid erraium sit, loco a.
1595, cuius edit. inscripiio, tesle Maittaire A. 7.,
I I I , p. 810 sq., haec est: bytiesii Gyremei Catasta$i$ .
ConstituliOy in qua Pentapolis calamitas describitur,
qvam in maxima barbarorum irruptione pronunlia*
vil quo Umpore principi* parle$ Gennadius ageret,
duxque lnnocentiu* e$tet: Grmce, eum Latina Pelri
MoreUif Turonensis, interpretatione et conjectanei*;
Ejusdem Synesii de eod. argumento ad Troilum episiola (quae est ejus epistolar. 73) Graict ap. Fed.
Moreli., Luteiiie 159a, 8. lalerpres el editor usi
suai cod. Gr. ex bibl. J . a S. Aadrea. Ejusdeai
auui noia sigaala esl illa cd. in bibl. Barber., Leidensi aliisque.Hac et sequene oral. sunl in cod.
Paria. bibL publ. M X L ; el cuni duabus ahis
Syae&ii boauliis ia cod. Taurin. ad o. 8 laudato.
%
>
UARL*
(c) De hoc idem pag. 547 seq.

(d) A. 1600, ap.Jdaiu. ad . 5 cilaluiu. H A R L .
(e) V. Calal. bibi. Leidens., p. 46, a. 115, ei
Maiiiaire A. 7., 111, p. 838. H A R U
(f) Sane in primis etiam byiuois SS. Triniiatem Cbrisliano raore celebrare videmr. Vide bymn.
1, vers. 65 aeq.; byioa. 2 , vers. 2 5 seq.; byuia.
3, vers. 201 seq., prascipue vers. 2 2 2 seq., 400
5oa.; byaui. 4, ver*. 75el87 seq., 110, 117 seq.;
130 seq., 164, 221. Niaiiruio Cbristianis dogmatis
.oibutuui jaui, ac de illia eiiani persuasum, sed
uoaduiu baplizalum, aeduoi episcopum. GPoli
revcrsum *e coropoûisse illos byaiaos, cuui per
tricnoiumpro patriae salute ibi io aula Arcadii vigilasset, salis perspicue innuit byrauo 3, vers. 430:
,
"
*| ,
*
*
" ,
'
,
"
.
Votum debitum e Thracia
Vbipertriennium
Habitaoi in vicmia
Regiarum
Terra cedium:
Tulique labores,
Tuli cruciatui
Valde lacrymabites,
Uumerii ferens
Matrem patriam.
%
t ABft.
Addere libet codicum quorumdam noiiiiam:

Ilymni noveni cod. Bavar. Monacb. GLXIl. V.
Gal. codd. Gr. Bav. pag. 03. l n bibl. quondam
Ofleabacb. cod. V I , bytooi, qaotquot exstaat, omaes, sed aliier collocali ac in edilis exemplis. V. ad
. 1. Paris. in bibi. publ. rod. MXXXIX, cuoi
octo aliis Synesii libris. Florentiaa in cod. L a u rent. V I I I , o. 2 , plui. 55, deceio byinoi, alioquoque ordine posiii. V, Baodiai Cai. codd. Gr. L a a r .
t
I I , p. 2 6 9 . H A R L .
57
1 LiTTERARlA.
10~8
aliaoaro aptasse arguit Jo. Eroestus Grabe Nolis ad S. Irenaeum, pag. 7. Confer alia qua* in illis, licei
alioqai pulcberrimis, ootat Tillemontius tom. X I I , pag. 507 [et Brurker, I. cit.]. Primus Graece edidil
el Latino reddidii carmine Guil. Gaaierus el cum superioribus quatuor opusculis dicavit J . Vioceutio
Pioello, Basil. 1567, 8. Dcinde Henricus Stepbanus cum prosaria Fraocisci Porti versione (a) publicavit,
Paiis. 1568, forma minore. Prodiere etiam Graececura versione ad calcem subjecla(6), Paris. 1570, 8.
Ut ediliones Grseco-Laiinas Lugdunensero, et notis collegii S. i . auclam Turonensem a. 1603, forma
mioore, oraiUam. Ex Ganteriana editione recusi Graece sunt, Roraas 1590, 8, apud Franciscum Zaooeltum,
edeate Hierooymo Brunello S. J . , et ibid. 1599, ad calcem eelectorum Nazianzeni carmiaum ei Georgii
Pisidse Hexaemeri, sub falso Cyrilli Alex. oouriae edili. Ex edilioue H. Siephani prelis Graece itenun
aubjiciendos curavit Joao. Gaqelius, Rostoch. 1586, 8, cum quibosdam Nazianzeni odis, et hymno Cle
menlis Alexandrini. Cum Latina vereione (eadem quae in Pelavianis edilionibus legitur) exetanl in Corport
poetarum Grcecorum, tragicorum, comicorum, lyricorum ei epigrammatariorum, quod Graece ei Laiine
valgavit Joan. Leclius, Genev. 1614, fol., lom. I I , pag. 162. Infinita $unt quce peecat Petaviut itt Synetio
vertendo, prcctertim in hymms, iuquil Jac. Vindeius libro De vita functorum statu, pag. 42,quide iisdem
illuslrandis cogitavit (c). Gallicis versibus pridein reddidit Jacobus de Gouitin, Paris. 1581, 12. Synesii
laudat Nicepborus, , 55.
Index eorum ad quo$ icribit Synesius (d).
Anastasio epist. 22, 43, 46, 79. ], 121 (al. ).
*(, 57, 58. Confer Tillemont. tom. X I I Memor. eceUi., pag. 531 sqq. FABR. [Syneaii
eptscopi Contra Andronicum liber in cod. Escorial., tesle Pluero mltiner. per fltip., pag. 190 Cuui
notfe ID cod. Petav. i n bibl. Vaiicana, Roma?; et editns cum ootis margin. in cod. Yatic. inter codd.
Ghristiose, regiose Sueci, n . 1934. Paris, in bibl. Regia Inter codd. cardin. Radulphi, n. 64, lesle
Moolfauc. in Bibl. biblioth. mi., 1, pag. 69 D, et p. 56 B, et 775 C. HARL.]
Anysio, 6,14, 37,59, 77, 78,93.
Asclepiodoto, 126.
Atbaaasio,121. Leg. Aoastasio.
Aureliano, 3 1 , 34, 38.
Auxenlio, 60,116.
Chrysae, , 82.
Cledonio, 42.
Consianli, 27.
Cyrillo, 12.
Diogeni, 20,23.
Domitiano scbolaslico, 154, 155
Ouci, , 2 1 , 62.
Ad episcopos, 58,. 72.
Ad episcopum, quod Arii dogma non probarel, pulsum episcopatu, 128.
, 4 1 .
Evoplio frairi, 3, 4, 8,18, 32, 35, 36, 38, 50, 51, 52,53, 54, 55, 56, 65,81,83, 84, 85, 86, 88, 91,
94,104, 105 (), 106, 107 ,108, 109,110 , 113, 114, 120, 122,125, 127, 131, 134,135. (Hic Evop:ius,
fraler Synesii junior, in episcopaiu ^loleinaidis ei successit, atque coucilio Epbesiao A. G. 431 ialerfuii)
Heliodoro, 17, 25, 117.
Heracliaoo, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142,143,144, 145.
Herodi, 19 (cognatum suum vocat epist. 38).
a
() E i cum Gregorii Nazianz. aliqtiot odis. HARL.

(b) Guro Damasceni hymuo acrosticbo in Theoqon. et Gregorii Naziaoz. odie quatuor, apud
Benenalutu. V. MaiUaire , ., I I I , pag. 751.
f
HARL.
(e) Vemm enim vero Tindeti crimen eese iaj t i s i u m , quippe cuin Pelav. ooa vertisset Synesii bymnos, sed textui adjunxisset versionem
Francisci Porti, judical Niceron. in Ftia Petavii,
in Memorus V V. cell., tom. I , p. 235, sec. version. Baumgart. Germ. Syncsii bymni decem
Gregorii Nazianz. oda3 quatnor, Gr., Lutet.
ap. Fed. Morell. 1586. V. Mailtair* . ., I I I .
p. 796, qui pag. 743 Slephaniatiam edit. cum aliis
ttout luccai aspexiese 1568. Sed in Gaial. Pinell.,
lom. I , pag.81,n. 496, ascribiiur a. 1569. Sunt
quoque epigraromaet doo fiagmm. inter epigraminata Gr. edila a Brunckio, tom. I I , p. 449, ei
a Jacobs., tom. I I I , pag. 155, Anthologim GrcBcm. Cl. Ern. Frid. Car. Roseomuller, in prwsenli profess. lingua? Arab. in acad. Lips , Gerrnanice vertit et illuslravit quintum Synesii bymnum,
alque pro&aiio de vita, ingenio" scripiisqae i l lius breviter quidem, al benc dispulavii. Lips.
1 7 8 6 , Mai. 8 . H A R L . Synesii kymnU cum adjuneta interpret. Lai. Franc. Porti Cretentis. Scha/fhusii, typit J . C. Suteri. A. MDCLVH, 12 (Gurav i t e d . Mepb. Spleissius Gymti. Scapb. reci.) B.
(d) Add. Iriarl. Cat. codd. Gr. Matrit., p. 252
sqq. HARL. .
(e) Episiolaro 105 Nicfphorus Hisleri*

(, 55) inseruii.
su
1039
SYNESIUS PTOLEMAIDIS EPISCOPOS.
1040
Hesyebio,92
liypatte, , 10, 15, 16, 33, 80, 124, 153, Hjec postrema rapteittif a Nieepboro Gregera
pnef. ad libruai De in$omnH$, ubi Synesiiad Oypatiam scribemi meiwtiit.
Joanni, 2,44, 63, 64, 146.
Mariyrio, 19.
Nicaadro, 1, 75.
Olympio, 45, 95, 96,97, 98, 132, 147, 148.
Ad Orum epi&tola edita ab Gsroino Rudingero, Basil. 1556, 8.
Peniadro, , 29, 30.
Petro presbylero, 15.
<6, 5, 11.
Proclo, 70.
Pylaaaeni, 48,61, 71,74, 87, 99, 103, 101, 102, 103, 105, 106, 129, *tt, 15Q, 133,149, 150, 151,152. Simplicio,24,28, 129 bis.
Sorori, 7, Siratoaic*.
Theodoro. 7. Medico, 115.
Theopbilo arcbiepiscopo, 9 , 6 6 , 67,68, 69, 76, 79, 89. Alexandriaum intellige.
Tbeotimo, 47, 49
Troilo, 26, 73, 90, 111, H 2 , 1 1 8 , 123
Tryphoni, 119, licetin edit. Peumi Troilo inscribatur.
- Uranio, 40.
[Suntpraterealoeaex Syoesiaois excerpla catenis Patruoi in Levilicum, Numeros, eic., incod. GoiaJ.
V. in Nical colleciione iiuerpreti. io Evaog. Luc;in cod. CGLXXVl, in J . monacfai ParalUik
(Montfauc. Bibl. CoitL, p. 4 1 , 251,300); in S. Maximi Loci$ communibu$. V. Bandiai Col. codd. Gr
Laurent., p. 440.
HARL.]
Ediliones operum Synesii.

Grceca Hadr. Turnebi, Paris. 1553, f o l . , typis regiis. FABR. [ G U D I brevi Turnebi dediealione Gr.
scripla. Desunt vero ea Synesiana, quae supra a n. 8-12 sunt recensa. In bibl. Pinelliana, Veoot.
fuii exemplar cum emendalt. mss. viri docii saec. xvi. Meo quoque exemplo sunt passim a maau V. D.
variadiversi generiset pretii ascripta. H A R L . ]
L*t\na lani Gornarii, Basil. 1560, fol.
Et ex Petaviana editionein Bibliolbecis Pairum.
Graco-Laiina, Paris. 1612, fol., quae recusa ibid. 1631 (quidam tituli 1653 praefcrant) el 1640, adjunctie Cyrilli Hierosolymitani operibus. Sed nolis amplioribue auctiores esse editiones anni 1640 cam
scribit Caveue, virum clarise. meiuoria sua fefellit., FABR. I D Niceron. Memorih V V. cetL ex veMione
Germait. Baumgartenii, in Viia Dion. Pelavii, tom. 1 , 234, nominantur edit. Opp. Synesii, Paris.
ap. Glaud. Morel. 1612, fol. Paris. ap. Gar. Morel. 1631, et ibid. ap. Seb. Cramoisy 1633, fol., a u
que expostrema iilaruro edilt. Syaesii Opp. Latine, sinc notis, recusa sunt in Bibl. Pairum Lngdun. . V I , a. 1677, f o l . , p. 67-163. Aique Nicer. casligat Du Pin, qui in Bibl. de$ auteurs
ecol. lom. I I I , dum memorat edit. a. 1612, addit, illam a. 1640 auctiorem prodrisse, una cum Cyrilli Gatecbesibus. (Aiqua Cat. bibl. Leiden*., p. 37 , jam occurrunl Gyrilli Hierosolymftani, et
Synesii Opara, Gr. ei L a t ex versione Jo. Grodeccii, aucta et emendata per Jo. Prevotium, LuteU Paris. 1631, fol. Maittaire auiem . T. 111, p. 896, affert tanquam scparalim edita Cyrilli
Hier.,Opp. Gr. Lal. Grodeccio interprete, opera Prevotii ap. Hier. Drouarl et Gar Morel., Paris. 1651,
fol., el aliquanlo post : Synesii Opp. Gr. Lal. interprete Dion. Petav., Paris. ap. Gar. Horel. 1631
fol. Tum p. 902 refert edil. Gyr. Hierosol. Opp. Gr. ei L a l . Jo. Grodeccio iaterprete, enendat. a.
Jo. Prevotio, ap. Scb. Cramoisy, Par. 1640, f o l . , nulla lamen Synesii mentione f a d a . ) Nrceron.
igitur existimat, Du Pin judicio deceptos fuisse Caveura et Gas. Oudinum, dum aarraut, a Petavio curaiam fuisse Calecbeseon Cyrilli editionea* : verum esse, pergit, reperiri Syaesii opp. a Pelavio edita
cum Cyrilli opp. in uno volumioe juncta ei iascripia : S. Patri$ $ Cyrilli Hieros. et Synesii Cyre.nentii epiuoporum opp. Gr.et Lat., Lutet. Paris. sumpt. Dionysii Becbet, 1640, f o l . , sed bujus anni
edil. iHillam aliam essc quam illara a. 1633, mutato tantum primo inscriptionis f o l . , ideo Da Pia
accurate scripsisse, edit. a. 1612 recusam fuisse auci. a. 1640. Uli autem ed. a. 1633, additam ease
Appendicem ad Synesianas notas , sive adversus Jo. Croii specimen conjeclurarum et obsenatiooum
velitationem idem Niccron. 1. c., pag. 245 prodit. HARL.
t
J)e benigmtaie () oratio, quaoi sub Syoesii aoaiiae Graece et Latiae vulgavit Fcd. MorelJus,
40*
VETERUM
TESTfMONiA.
104*
Parig. 16*04, 8 , nou e*l Syae&ii, j e d Inter ThemisiM oralionea sexu * ut dixi aupra
cap. 4 4 . FABR. ( S . vol. V I , pag. 796, n. 6 ) . Coof. supra ad V. et dc edit. etiam MaiUairc A. 7 .
I I I , pag. 8 4 6 . HARX.
Scripta Synesii deperdita.

ad Theodosium. Evagriue l i b . , cap. 45, nisi, ut Nicephorus, x i v , 55, orationem
iTepl intellexerit, quae non ad Tbeodosium dicla, sed Arcadium, a l supra iiolavi.
Poemata varia, ut , quorum merainit episl. 453.
Tragoediae, et eomcedi, quas veterum imHatione cotnposuisse se inntiil in Dione, &ub eilrem.
Episiolae qaaedam, ot illa ad Tbeopbttam Alex., cujos roemiail Pbotius cod.xxvi.
DESYNESIO
QUJEDAM
Ex
Photii
V E T E R U M
Bibliatheca, cod.
TESTIMONIA.
xivi.
, Lecli sunl Cyrepeoaig eptecopi, cui Syoesio uo* , , \ iaen est, Lractalug De Providtniia, Qe regno, de . , \
que noonullis aliig. Slylue iIU csl sublimU et
\ 6 [. grandis , eed qui interim ad poeticum [civile] d i ]. - ccndi declioet genus. Lectae wmt ejusilem ei e p i \ , slobe diversae, venuslale ac dulcediae fluentes,
\ .
noa aiae geiilentiaruai pondere, ac crebrilale.
' . " Eral ateni ille de nuioero gentilium, pbiloso^ ,
pbiaft profileng. Qaern quideni f e r u n t , c u m i n
* Chrigtianuai 4vgaia propensus esset, caetera q n i ( * dem facile recepisse : ged (quod baud gcio a u
- aliunde, ex ipsius quidem ad Tbeophiluin epi ) > s i o cplUgitur) resurreclionis fidem adiniUere n o * * \ luisse. Veruro quamvig sic aflectus esset, eum la, \ - . ineo oostris iniliarunl mysteriis, el ad episcopi
provexerunt gradum : cum ad cttleram viri p r o * - bitatera, ac viiae ainceritatera respicereni; tum
,
qaod fieri n o n posaet, u t , qui sic vitam insli*
\ . * ,
tuisget, o o n el regurreclionig luce collu^raretur.
,
Nec gpee eog fefellil. Naxu oullo nego(io simul a l . , que faciiis esl episcopus, resurrectionis dogmati
" .
e*l assensus. Cyrenen porro illusirabal, quo tetupore Tbeopbitug Alexandris pragidebal.
l a
Ex
libro i , c. 15, Evagrii
Scholastici.
, flaec mihi quaata fieri potest elegautia couciu , - nanli age el Synesius ille Cyrenensis prodeal i a
.
n i e d i m o , u l commemoralione sui orationi biiic o r *
namenlom afferat Synesius igte curo caeteris do , \
ctrinis apprime fuit eruditus ; lum in philosopbin
, * sic excelluil, ut vel Cbrislianig iis admiralion:
* - essel, q u i de rebug, quag vident, non ex amore
,
odiove j u d i c a n L Iiaque perguadenl i l l i , ut et salu , - lare regenerationis myslerium rcciperel, et epi , , - scopatus jugo colla submilteret; quamvig resur , rectionis dogina nondum adinitleret, neque p r o \ , fiteri vellet: cum id prudeniissime conjicercnt,
* \ ad reliquas viri virlules etiam haec propediein ac . \,
cessura, quandoquidem divina gratia nihit i m \
perfectum babcre se patitur. In quo epcsillos m i * niiuc fcfcllit. Nain qualis ac quanlus exsiitcrit,
*C*r>
SYNESIUS PTOLEMAIDIS EPISGOPUS.
10U
argumcnlo sunt elegaiiler ab eo, erudileque , \ >ecripUe post Rusceptum episcopatum epislolse : ,
lum oralio, qua Tbeodosiuro allocutus eet, ac
reliqux ipsius praestaritissinae lucubrationes.
Ex
Suida.
Synesius episcopus e Ptoleroaide Penlapolis,

qnae esl in Libya, oppido, philosopbas fuii ex episcoporum ordiae. Sciipsit varil geoeris Hbros
gramroaticos, et philosopbicos, necoon orattones
ad imperatorem babilas, et panegyricas, aul ad
poropam factas: Eneomium cahitii, et De Providentia librum egregium Graeco stylo. Tum alia
pltirima diversi generis volumina conscripsit, atque insutper admirabiles illas Epistolas.
Synesii
historia
i x
i v
.
, \ , ,
, ' , \ \
.
, \ ,
.
ex Prato spirituali, cap. 195.
Cum Aiexaadri esseinus, Leoalius Apamiensis,
" ", "*
vir religiosus ac Udelissimus, venit ex Penlapoli:

, mullis enim jam aiinis Cyrene moratus fueral. Ve- *
nit autem diebus Eulogii, sancti Aiexandrini pa- . ' \ (ff)
" ,
friarchae, ejusdem Cyreneneis urbis futurus epi , , ,
scopus. Guraqufe i n fainiliari colloquio esseotus,
uarravil nobis dicens . Fuii temporibus Tbeophili 3 \ ",
.
beatissimi patriarchse Alexandrini, Cyrene episcu" ,
pue Synesius philosophus. Qui cum yenisset Cyre , nem, reperit itlic pbllosopbum quemdam, Eva , ,
griuiu nomine, qui sodalis suus io sludiis libera \ .
libus fuerat, amicum sibi cbarissimum, sed reli" ,
gione geotilem, et culturae idolorum maxime deditum. Eura epiecopus Syaesius ab idololatria trana- , ,
ferre ad culturam Cbristi satagebal, curamque \ , ingentem ejus rei ipsi assumpserat, pro charitale, C . ,
.
quam erga ipsuro a principip babueral. Ille vero
,
minime id patiebalur, neque illius docirioam admiltere volebat. Episcopus tamen prac nimio ad *
\ , \ itlum amore, ne sic quideni taedio victus desistebat diebus illum singulis hortari et instruere, ac . " $
\ * ,
indacere, u l Chrislo crederet, ipsiusque sacra , \
menia susciperet. Gumque illi quoiidie ista monila
, ,
dare persisieret, dixit ad eum semel philosopbus:
Yere, mi domine episcope, cum c&teris, qaae , \
mihi dtsplicent i n Cbristiaais, hoc eet, quod coa-
, summationem sseculi istins fuluram dicant, el post
consummationem, oaines, qui ab initio saeouli fue- \ , ,
, \
runt, bomines, in isto corpore resurrecturos, car
, \
uemque hanc incorruptibilem recepluros ct immor
lidem, atqueila perpetuuro victuros, sicque, eo- D . \ rum quae in corpore gesserunt, premia percepturos:
eum etiam, qui miseretur pauperis, fenerare Deo, et . "
, \ , \ , \
qui dispergii in pauperes el inopes, in coelo eibi
. > ,
tbesauros reponere, el centuplicala, quae erogave , \
rit, in regeneratione cum aeieraa vita a Cbrislo
case reddeada. Quae omnia cum dicuntur, dece- , ,
. \
ptio,et irrisio, etfabulandbi videntar. Episcopue
aulem Synesius asseverabal orooia Cbrislianorum
vera esse, nibilque omnino habere falsum, vel ve- , \ , \ ,
ritaii contrarium, idque raultis documenlis assere- " .
bat, et persuadere illi nitebatur. Post mulium vero , *
() Desunt quxdam Graeco q u ex Lalioo supplenda.
4045
YETERUM TESTIMONIA.
4046
, < teuiporis, cum illum induxisset Christiaouin fieri,

, \ , \ baplizavit ipsuin, el filios ejus, cunctosque donie , slicoe iltiue. Caeierum non aiullo postea quaai ba . , ptizatus fuerai, dedit episcopo auri iria centeaaria
. in usum pauperam, dicens: Accipe aarum isiud,
, el distribue illud pauperibu; et fac mibi cauiio . ncm manu tua, quod Cbristus mibi ipsutn reddel
, , 1 iu futuro sxculo. Qui suscepto auro, pronipte
, , itli, ut pelebat, cautionem iecit. Vixit ilaque post
* . > ,
baptisaiuai annos aliquol pbilosophas, ac landeiu
, , . \ iuiirmalus est ad moricin. Curo vero morti proxi . \ mus esset, dixit filiis suis: t Quaodo curabilis funus
nieum, charlaai istam in ineis nianibus poniie, el
, * t
meoam itlam aepelile. Mortuo aulem illo, fecernnt
, , .
fiiii sicui eis ipse praeceperai, sepelieruatque eum
" , , \ 8 cum chirograpbo. Terlia vero post sepulturam die,
, \, , apparuil epiucopo Syaesio notte quieeceaii, d i . * cens : Veni ad gepulcrum, ubi jaceo, et aecipe
, chirograpbum l u u n i : accepi enim debitum, satis. \ * , faciumque roibi e s t : atque ut certior ejus rei iias,
, propria me subscripsi manu. t Ignorabat autera
; > , \ episcopus, quod chirographum illud coosepelisaenl
, \ * c , , ei. Nane aulem facto, accersilis flliis ejus d i x i t :
; ; .
Numaliquid cum patre vestro in monumento po ;
suislia > l l l i puiantes, quod eos de pecuuiia inler( , \ ) * rogarel, diierudl e i : Nihil, domine, praeter panc , , , nos consuetos. Quid igitur? Nunquid vel char ,
lani aliquaro coasepeliatis ei ? Tune recordaii illi
, (ignorabant enim quod de cbirograplio dicerel)
. , Q dixeruat e i : lla sane, domine : charlam eniui
,
quarodam morieos dedit nobie, et ait, Quando se , \ ,
pelietis oie, cbariam islam mihi in manibue date,
,
nullo peuiias scieule. t Tunc dixil illis episcopua
.
soniniuro quod nocle illa viderat, aumeasque ilioa
,
cum cloricis, ac primariis civitalis, accesail ad
\ ,
pbiloaopbi lumuluni. Quo aperio, invenerunl j a , \ \ ceatem pbilosopbum, cbirogiapburoque niaou
, *
episcopi conscriplum suis maoibus ieneotem. Ac
cipienles aulem cbirographum ex illius roanibas,
. "
aperuerunl, iaveneruatque i n eo noviier manu
, ,
philosophi subscripluin iia : Ego Evagriut philo ,
sophut tibi sancliuimo domino Syneiio *a , ,
lutem. Accepi debiium iit hit litterit manu tua con . ,
icriptum, sathfactumque tnihi e$t, et nullum contra
\ , \ , - D ie & jus, propier aurum quod dedi tibi,
, \
, Christo Satvatori nostro. Qui yero coa . venerant, hoc videntes, obstupuerunt, el per aiul \ ,
las boras clamaverunt, Kyrie, eleison, glorificaoles

Deum qui facit mirabilia, lalemque ac lantain pro , \ ^ inissiooum suarum evidenliam dat servis suis. As . serebat aaieu el boc idem dominue Leontius,
, caulionem illam maou pbilosopbi subscriptam ser , \ , vari usqne hodie, atque ia aacrario sancua Cyrc\ * .
neii&ig ecclesiae custodiri : el quicunque sacrarh
custoe ingrederetur, banc illi cam cwleris vasi*
sacris assigoari cuaiodiendam cum omai diligenlia,
alque euiu deinceps successori suo iulegram illaai
inviolalamquc recouxigoare.
/
SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOPI
DE UYPATIA A L E X A N D R I N A
STNESH MAGISTRA.
(SOCRAT. l i b . V I I , cap.
15.)
Erat in Alexaadria quaedam mulier, Hypalia -

Hv , .
mine, filia Tbeoais pbilosopbi, adeo erudita, ul su
y \
pra pbUosophosejus temporis emineret, el Pla- ,
lonicain scbolani a Plotino venienlera susoiperet ' ,
ipsa suceeasioaem, atque oraaes pbiloaopbicas lec- ,
liones exponeret. Quapropler omnes currebant nd
eam, prepier boaestam doctrinae fiduciam. Yeine- . \ bat vero etiaoi ad judices; nec babebat ullaui vere- ' ,
(&. \ cuudiain publice permisia virie, cum eam cuncti
*
pro ipstui caeUlate venerarentur. Tum ergo invidia
cooira banc feoiiaaio est accensa. Cvm enira cre- .
bro proflciscerelur ad Ore&lera, ecckeiaaUcnft po- , ' ,
pulus raotus advereus eaae eet, taoquam ipsa illura .
ab auiicitia prohiberet episcopi. Qoamobreai con- . \
, ' *
spiraoles viri acerrimo furore coinmoii; quoruia
dux erat quidam Pelrus leclar, otoervaveruat n u - ^ ,
tierem ad propria redeuntem, eamqim de vebiculo
. \
doponentet, ad eccleaiaai, qnae vocatur C&saris,
, , iraxeraoi, et vestibus exutaro Japidibus (imo
,
teetis) peremeroat. Quam postea membratim dilaeeraates, loco, qui dicitar Giaarus, i*oe coacre- \ , \ ,
uverunt. Haee res aoa mediocrem invidiam Cy- ,
. \ rillo et Alexaadrinae concitavil Eccleeiae. Alieaae
, \ uauique suat a Gbrisiia*te caedee et pagna. Haec
, * .
tgitur arta snnt quarto anno episcopatus CyHlli,
,' ' eoosulalu Honorii deeimo, et Theodosii sexlo,
.

laenae Martio, jejunUs exststeatibue ().
T
, \ , \ .
, , \ [scribe ] \ ,
.
() Eadein ad verbum fere Ntcepborus habet lib. xiv, cap. 16. Vide et Suidaro.
HADRIANI
TURINEBI NUNCUPATORIA EPISTOLA

QUAM GILECiE EDITIONI
PRJEFIXIT.
Kpq) .
, , , \ .
\ ,
. ,
, , .
, \ , , .
01 , \
. ' , \ .
, \ , \ ,
, \ . , \ ,
049
ORATIO DE tlEGNO. MONITUM.
1U5*>
, .
,
. * , \
\ ' . ' , ,
, \ , \ . \
\ ,
\ . \ , \ , . \
, \ , \ " \
, \ \ \ ,
\ . .
CODICUM
( ed.
MSS.
1612.)
Medicmiduo, quorum in unoomnia eranl Synesii opera :

/ I I altero Epislolae ac liber De insomniis :
Henrkianus ex Henrici 11 bibtioiheca, in quo prceter epistola* omnia continebantur :
Henricianus item, quo liber De Providentia 6:
MED.
IIED.
HEJIR.
HENR.
AD E P I S T O L A S .
Mediccei duo :
Henricianu* :
Morellianut quem mihi docti$$imu$ Merellus commodavU :
Petavianus:
MONITUM
I N ORATIONEM
MEO.
HENR.
MOR.
PETAV.
DE REGNO.
Tria de hac oratione Synesii iaquirenda sunt i n erudili Leciorie graliam : priroo quis ille imperaioi
feerit, ad quem habila, cojusque aomke aii inacripta; deinde quo lewpore, ac, i d investigare licet.
eliam aano videattir eaae dtMa; lertio quam illius legatioids occasioaein Synesiua babueru, quemve ex
ea fruclam ceperit. De imperatore apud quem pronnatfala est, dubiUiUmeof* movet Evagrius Scbolaslicua
lib. i , cap. 15; qui ad Tbeodosium habitam esse signiflcat, ,
att, illius opcra perceusens. Cui subscribit Nicepboraa l i b . n v , cap. 55, ac Tbeodosium Juniorera hnnc
addit fui&ee. Sed uterque aberrat a vero. Nam coram Arcadio Tbeodosii fiiio dictam esse, res esl
exploratiseima. Id adeo ex loia oralione cognoscilur, ut cum pag* 4, pairem ait imperaloris ejus, quem
alloquilur, inperium tanquam virtulis praemium adeptum fuisse. Eumdem refert pag. 5, contra iyrannosduos beila gessisse; el paulo post relatam de poslcriore victoriam cessisse vita. Quae quidero ad
alteram aeiainem, nisi ad Tbeodosium primtiHi, Arcadii et Hoaoiii patrern, perlinere possuut.
De tempore conjectura ftt ex aliis ejosdem auctori* locis, i n qaibtis legationis illitis suae meminit.
Libro De intomnm, p. 148, Inennalem haac foiase significat; ac t e ConHantinopoli degenlem de quorumdam aialeBcorum insidiis in somnis admonilam. Demam vero roajorc, quam qaisquam Gracorum
bactenus, audacia, coram imperatore verba fecisse, ac qtia* volebat impetrasse : \
\ , . \
\ . *
\ , \ \ (* . kc mihi quidem vila
omnis in tibris ae venalione posiia esi; nisi si quando leaationem iwceperim : quod utinam nunquam miki
105!
SYNE&ll PTOLEMAIDIS EPISCOH
contigistet! ut ne ires iit vitm exsecrabilei et dtte$tando$ atmot vidisum.
1052
Sed et piurima twu ab M , mexi-
maqae $um bene/Uia conteeului. Namel praUigiaiorum, animasque ob inferit loliicxUnlium magorum iu
m$ inMiai irriias fecit, mihi ea$ indieam, atque ex omnibtu trtpietu : ei public* negotia meeum geuit, nl
quam optitne civitatibus iuccederenl; ei ad imperatori$ colloquium me unum ab omni numoria GrecQrum
audacissimum produxit. Meminil el illius teuiporie ac legaiioots Irieaoalis i n hymno 5 :
,
,
f
*
"
*
*
.
,
" ,
,
"
.
Hoc tibi, ingeutis

Rex inaudi,
Persoluturus veni
Votum debitum e Tliracia:
Ubi per triennium
Habitavi in vico
Prope regium
Terr pratorium
Tulique laboree,
Tuli cruciatug
Yalde lacryinabiles,
Huroerie auetinens
Malreoi patriam.
Ad bac epistola 41 de eodein leiapore legationis loqui videtur, cum Asierio notario tapetein dari j u bci, quo Tbracia usus eral pro stragulo, cum ad magna praeloria dormieodum sibi esset, boc esl ad
patatium. Sic enira haec verba inielligi palo debere,
, quibus consenlanea gcripgit illo loco, quem ex hymno 5 proxiioe cilavimus,
*lra
"Qxtic*
Uap
draxropior
Quibus sigaiHcat ge prope palatium babitasse triennio tolo. epiatola vcro ait se advcrgas Tbracica
frigora lapetis illias rounimeato opue babuisse. eadem insuper aaaum degigaat quo ConsUntinopoli
discessil, qui fuit ultimus trieoiiii istius. Tum eaiia Aurelianum iodicat fuisse consuleai; et eo se insal u l a o solvisse ait ex portu, cum ob vehementem terrae raotum conslernatisomnibus subiio ipsefagam
coaciug esset arripere. Consul Aureliaaus cum Stilicone fuit aaao Cbristi 400. Ex quo potesl colligK
aaao 597, tertio ab Tbeodosii Seoiorig obitu, Synesium ConstantiaopoUm veaisse, ?l sequeaii 598, tt
eodeai oraiioaem baac ooram imperatore dixisse.
Caueam legalioaia isitus (hoc eaim de tribus a me proposilift extremum fuit) baac Syuesius habuit,
uli Peotapoteos, ac nominatim Cyreoee palrtse suae calamiiosae. ac semiruta? opis, ac subsldii aliquid ab
iroperatore peteret, quae barbaris efferatigque vicina geutibug aegre ge ab illorum infestatione defenderel.
Ejus enira rei causa missuia se esse teslatur oratiouis bujug inilio, et ia bymoo 5 ac ooaoullis aliis
locis. Neque porro spe sua fruetratum se eese gigniflcal hymno islo, quia id quod volebat non sioe iocredibili labore, siudio, continuis ad Deum sanctosque precibus et lacrymis impeiras&e. De Cyrenes miserabili alatu assiduae sunt in ejus episiolis qucrela; Ptoletoaidis vero cladem logubri oraliooe deptorat*
quara inscripsit. Per idem legationis teropus oralioneia aliam edidit ad Paeoaium, com ei
asirotabium obtulissel, qus fdcirco ioscripu e*l ab illo , ut epist. 453 demonstral; qua
epistola illud, quod dixi, pneterea lestatur, pu3uilendum ex ea legatioae, ac munusculo fruclum cepisse Peatapolim.
Jam oratioais illius, quam pra maaibus babemus, argumentura tale est, merito ut libro De m$omnii$ asseveret, aeiuinem unqaaai Graecorum tanU cum audacia apud principem verba feciese. Nam el
corruplos aula3 mores, ac luxuoi impet-atoruai, alque fasium accrrime casligat; el ad continenti, frugalilaiis ac civilitatis ufficia revocat; et invidiam Ulius temporis, atque uicus reipublicae non siriciiin
ac pendenie manu, sed scalpello allius impresso, curare aggreditur : Gothorum nimiam poieatiam, quibus
sioe Romani dedecorc ooaiinis ac pericolo penuissa tuac eraal omaia jaiu inde ab Valealiset Theodosii teaiporibus. Adjuagii el regai preclare administrandi aalutaria praecepta ex philosophorum pra?serlimquc Plalonis baosla foolibtts; nec pauca de Dioais Prusaei oraiioae De regno peoe ilsdera verbis
cxpressa iranstulit.
1053
DE REGNO.
SYNESII
D
AD
REGNO
ARGADIUM
RATOREM
1NTKRPRETE TSIO PETAVIO
\ ,
\ , xa\
, (1) \ , , ,
, ,
0 ,
,
;
,
,
\ ,
; , '
,
. ,
( ) ,

,
,
.
, \
, ,
* '
,
, ^ \
.
, , 3 , ,
* * , \ , \ ). (3) , \
SOC. JES. PRBSB. *
1 Uirumnc tandem nisiquisex ainpla et opulcnt

civilale venerit, ac geslienles et inolles oralioiwa
aiTcral, cujusmodi rbetorica el poclica, vulgo p i o slhutae artee, vulgo quxsiios filios partuot, coni,
cum huc accesserit, demisso r u l l u esse oportebii;
quasi ne hiscendi quidem in palalio liberlas s i l ,
quod nec patriae splendore commendetur; neqae
fesiivorum, el consuetorum acroamaium, quibus
imperator et ejus assessores demulceantur, volnpUlem conciliare possitTAn advenlanlem poliug
t indem aliquando phijosopbiam hmnaniler excipieiis, el quisquam erit qui huc longo iniervallo
prodeuntem non dubie agnoscat; ac lanquam Imspitem dedticlam apud quos par est commendel ?
Horuro enim non sui ipsius, sed vestrt causa indiget, ininime t i l despecta sit inutilis. Ea vero sermones iastituel, non placidos illos, quique juvenuro aniroos obleclaiione quadaro afficianl, sicirt
nec expressa morum imilalione diffiuenies, nec
verborum leiiociniis ad ascitiiii decoris osienlationem instrtictos: sed contrario plane modo iis qui
aseequi poierunt, gravi niroirum, ac divinum prae
se aliquid ferenle, viriles et majeslatis plenos,
qm illiberali adulalione poteotiorura favorem 2
aucupari delreclenl. Hi vero adeo ane rigidi,
adeoque temerarii sunt, et, al in regiis aedibus,
peregrini, ut ne salis qaidem sibi fore dicanl, * i
quis non omnia omnino latidare, quae ad imperalo-
. PETAVU NOTiC.
* Texlum contulimus cura edilione Krabingeri.
( ) Ll-Vll] . Vide epist. \.
(2) . Themist. oral. 7 :
, \ , \
, )
. . Aualfri $unt, neqne prima fronu jucundi; ae lantum
abiunl ab adulaiione, ut eliam non raro tpectalont
i*cnpent, cum delicli aliquid in ei$ onimadvertunl.
Vide omnino Gellium lib. v, cap. 1 , cujuscapitia

Synesianse huic geriaana sententia est.
(3) . Imiiataft e*i Plalonem in Sympot., apud quera sic Alcibiades loq u i t i i r : ,
\
, , ,
^ ,
, \
1055
SYNESII PTOLEMAIDIS
EP18COPI
1050
rem perlinent, imperatoremque ipsuro, p e r w i l l a l ; , .

sed et molestos fore se, ubi se occasio dederil, el ' .
cor ipsum non strictum dantaxal punccuro, eed '
ad imum usqtie peaelraiuros mineotur; si ex ea
,
forte irisitlia quisquain adjuvari queat. Aiqui regiis . '
auribus liber atque ingenuus ecrmo maximi faetea* (4) , \
dus est; ea aulem ex omnibus laus, quae perniciaui *
cum yoluptaie consciscil, venenalis potionibus si- \
milis mihi esse videtur, qtias raelle perfatas rao- ;
rituris propinant. An vero nescis coquinariam qui- , \ .
dem artem superfluis apparatibus cibos condien- - (5) $ ^ [ . lcm, minimeque nalurales appelentias excilantem, ] *
no.cere salubriiali corporum; gymnasticam vero ct ' ,
medicinam, nonnullo i n praesens inflicto dolore, .
iiedeni illis esse salutares? Te igilur ego, vel si ,
idipsum molesie sis Ialurus, ex eorum, qui servan- , ,
tur, nuroero esse volo. Naro carnes quidera acris \ , \ et asiringens vis salis diffluere non palilur; impe- * raloris vcro juvenis aniaias quoeuaque iaipelut \, \ .
, \ :
feret, prae potestatis licentia progressurus, verborum verilate cobibetur. lia ergo novnm, atquc ina- , ,
eilalum orationis genus patienter suslinele : m i - .
uiaieque apud vos insolenliae damnelur; nec ei, anlequam processerit, silentiura imperelur, quod
nec blandae persuasioni inserviai, nec adolescenlibus gralificari, aut colludere, sed plane censorii,
accessuque difficilis paedagogi officiuro usurpare velit. Quod si tale islud consoriium jequo aniioo
ferre possilie, neque omnino iis laudibus, quas audire soletis, aures vestrae corrupiae sint,
Ipse adsum intus ego.
'Erddr
2. Me cum aurocapul, tum animuoa philosophia

CoroaaUirum, Cyrene m i i t i i ad te Graeca civilas, C
anliquuiuei veiierabile nomen, inOnitisolim docturum celebrala carminibus; nunc pauper, et humilis, ingeatiaquo ac deserla rudera; cui regia munificeatia opue e&l, ei quid gererc velit veleri illa
aua origine non indignum. Iluic tu porro inopiae,
quandocunque Hbuerit, reaiedium adbibebis;
idque iu tua voluntate siUim esl, ut ab ampla felicique palria, alteram ad te denuo coronam perferam. At oratio ne nunc qaidem utla civitale indiget, quo loquendi libertatem babeat, et iraperatorem audacier coiapellet. Veritas ouiope verborum
* .
\ (6),
, ,
(7), \ ,
,
, \ , \ ,

. ,
, , \ \ \
\
. <
, , \
. " \

DION. PETAVII
(4) ' . Sompsil e Plato- niori ab Urso prsefecto urbis et senata coronam
Hls Gorgia.
n iteto aurearo oblatam esso aano Gbristi 416 m
Alexaodrino Ghron. legimus. Ad baec Romanis nn(5) . Clem. Alex. Pasd. cap 9 :
, peratoribus ad hoaorem triumphi iriunipbajes co \ ronae a provinciis rntllebaiiiur, aii Gellins lib.
v, cap. 6 : quod vulgo, inquit, aurum coronarium
, ' .
(6) . Vetue |lle mos dicitur. Josepbus Ub. xn, cap. 5,
fuit, coronas aureas publice ab civilalibus offerri appcllat; quod eo nomine iribulum indiceretur
regibus ac principibus. Sic apud Gurlium lib. provinciis, eliam ante Romanos, ab Seteacidts, a
duodecim ad Alexaodrtim legali a communi Grae- qua prestattoae Judsoram sacerdotes ac sacros
cia missi, ijut ob rei pro salute. ac liberiatc Grwcioe minislros i nmunes esse jubet Anliochus I I . Vide
gestas coronam auream donum vietoriat fcrrent. Pro- lib. xii Cod. Theod., lit. x m , De auro coronario.
(7) . Velus est Graecorura Cyrene,
fttie imper. epist. ad seaatum, apud Vopisctim :
qnam Batlug Lacedaemonius condidit anno Urbis
Cormas, qua$ mihi obtuierunt omnes GaUue civitates aureas, vesirce, P. C , clemtntim dedicavi. Sic 145, ail Pliniiis lib. x i x , cap. 5, ex Theopbrasto; qui
Saraceni Juliano oblata auri eorona, tanquam na- lib. vi, cap. 5 cooditam refert annis cireiter 300
tionum $uarum dominum adorarunt, ait Amm. Hb. anle [ V l l l f Siroonidem pra?torem. FuK hic prjelor
-xxi. Scripsit Meinnon apud Pbotium iV. 224, cap. anno i i olympiadis CXVH, Urbis 443. Quare dedw27, Romanos ad Alexandrum aureara coronam clis annie 500, relinquilur annus 143 ab U. G.,
tnullomm lalcolorum misisse, quod nugatoris qui est n otympiadis c x u i . Vide Slrab. lib. ei
oiiosi commentum est. Ita deniaue Tboodosio Ju- xvn, el Uerodoi. In Meipomene.
:
1057
ORATIO DC RfiGNO.
. ,

. , ,
, , * ,
, , \ , \
(&,
.
, ;
(8).
, & ,
\ . , , ,
[ . J *
t053
nobilitas est, 3 ^c pro loco ulla unquam vtttor, aiH

glorioVior exstitit oratio. Pergemlom ilaqae Deo
auspice, et oralionum, vel, ut veriiis drcara, operuoi preslanlissiraura aggrediendam esi. Naw qoi
uai bomini, imperalori, ut quam optimussit, prospicit, ad oraaes non modo familias, vcrani etiam
civitates, el natioaes slve parvas, sive majores,
flnilimasque aat dissilas constituendas, brevisatmo
v i compendio progrediler : quae omiiia qnocunque modo affoclum regie aniraum experiri necesse
est. Visne igilur eam nuac primuro ralionem ineamus, u l dioentem non gravate aadias (coosulium
enim faerit pnedam non ante tempus e ctibili excitalam abigere)? dicamus, inquam, quseque regi
agenda sint, quaeque non sini; boaesta lurpibus ex
, \ , adverso colloeanles. Tu vero atramqae partem sigil ' . " latim expendeos, ubi quod congruum est agoove , \ , ris, hoc qoidero ampleclere, uipote decrelo philo, , * aophiae reeepUnn, atiud aulem repudtato; atque
, , ita in aoimum iodacito, boc le perpeino f a c i u r a m ,
. (9) illud nunqoam admissornm iu poalerum. Qeam * \ obrem ipso orationis tempore, ob ea quse minas
. - decent, quorum et nos una, tt ta tibi conscius es,
apud le indignabandus, el padore saffusus appa ,
, , - reas, quoniam id in te esse comprobaiam si|, quod
, ' , nequaquam oporteret esse. Ejusroodi nempe color
. Donnullam ex sanctorura penilentia vinutem repromitiit; verecundiaqne illa ditina est, et He .
n
eiodo esse videlur. Contra qui in delictis pervicax e s l , quem coiifessae ignorantiae dispodet,, cautiua
ex mipiaceiitia consiliuni non tocratur; neque verborum medicamenlo, sed, ut Sapiens dixerii,
castigalione opus babet. l i a pbiloaophia agperam se ab initio, et iractatu difficRem praebet.
. \ - C 5. Jam eniin quosdam veslrum periurbari, eara , \ . que loquendi libertatem inlquo animo fcrre senlio
'' , Verum i d ego roe facturum ab inilio professu
, suin; et eorum fuit, qui hoc intellexissenl ante,
* ,
forliler eese prsemunire, alque irruentis iaiprea . sioaee excipere. Quanquam tibi hac el audliu j u , \ cnoda sunt, et uno ab omnibus ore pradicantur
, \ Ego vero una lecom fateor^ tanlam imperii magni , \* \ - tudinera i n nullo eodem bomine reperiri, acenra , [ . litnquo congeslas diviiias snpra veierem illam
} , . Dariom; et repelituui saeprua decies roillenarhim
, equorum namernm; quique iis utantnr sagittato , rea, et toricalos, adversus quoe, al ducem ha . \ * buerint, imbelle est qaidqitid opponalur. Urbea
. proHerea ianamerae suppficea yenoranlur; quem
; Oi - |) neqoe maxima pars intaitae sant, 4 neque intuivov, *
toras se unquaoi speraal, spectaculum volo omni
(
DION. 1 N O T i C
(8) . Perperam Tur- rttm, pag. 283 r \ nebi ediiio, . Grsecorum eslenim proverbium, '
% , vel . Plato ia Lvside:
; teg. ; Quid et
, - gentites paraiissimos in Ecclesiam transmigrare affc6 , \ >;
ci$ injuria prwdam abiqent ?
Cbrysostoinus bom. 15 in Matth., pag. 84 edit.
(9} . Aristol. Elk. cap. 9.
Savil.: * * el horo. 4 eont. Diogene* Cynicus apud Laertiam,
Anom. pag. 393, \
appellat. Ruborem, quem verecundi* $uffun . Simitis error dtl, in juvenibui colorem esu virtutis, dixit tiescio*
eodein corrigendus roodo apud Isidorum Pelu- quis veierum.
Yiotam ep. 569 Gracarum a P. Schollo publicalat
4059
STNESII
P T O L E M a l W S EMSCOPI
4000
p.t*Uoliws. Itec libi a nobis tlicU fuerint longe [ . ] *

aJUs omuibas veriora. Quid causae esi igilur cur . " (40),
milii non plane cum illia conveaiai ? Illi iade lau- , .
daadi t u i materiam s a i u u n t , f e l i o e D i q u e appellam;
ego auletn roiuime binc laudandum queinquam cen- \ , * .
seo, forlunatum lamen eane prsedicabo. Eadem
*
porro n a l u r a noa c * l , sed utrumque diversum, .
laus, et beattlaiis praedicaliu. Bealus enun aliquia * * , \
ob ea eiiam q u exterau sunl, praedicalur; laua i t o n a i s i i n l e r n i s coovenit, ia quibus felicilas sta.
b i l i l u r . IHud improvisum , el inexploralura nalura
, , ,
munus esi, hoc bonuni aniaii p r o p r i u m . Ideo boc , \ ,
quidom per seae coitsians, el aiabile; beaiitas au- , ,
tem inceria est, sapiusque ia id quod c o D l r a r i u m . eat, compulsa aequa l a n c e rependiiur. Praeterea ad ^ ,
eam cooaervandam Dei ipsius a u x i l i o opus est, el *
meiiie, el arle, et tempore, praeclare quoque geslis, , *
ei ubivis, et variis, quae nec experientia ulla con- , * * \ \
siaui, ncc eunt iis, qui e x p e r i u n t u r , facilia: non .
eaim quemadmodum liomini secundus fortuoao suc- , * ceasus advenii, iia sine labore ac sollicUudino con- ,
servatur. Sed vides nimirum quararonaoi vitarum . *
copia iragicorum ecenis suppcditat; non ia quibus ,
plebeii, aut pauperculi, sed in quibus poiealissi- , nii priueipes aul tyrantii incommodis afljciunlur.
Quippe mediocris domus magaitudinem calamila . ,
ti8 non capit, neque i a f o r i u n i o r u u i graviiati nieu ,
dicorum vila o b u o x i a e s i : qai vero eecundiore (11), \
uiilur successu, is in periculis, et a l t e r a forlunae . . *
condilione esse solci illuslris. Quinetiam virtus Q
* $ ^ \ saepeniimero secuadaa ree praevenit, laueque ipsa . , ,
bealiialis praedicationem antecessit, quasi forlu- I
tiani pudcret, si non manifeslis virlulibua tesli- , ,
luuniuoi redderel. IIiijus si exemplis Odes facienda \
e&l, nou est quod peregrina conquiramus. Venial ,
libi parenli* in inemoriam, videbis in virlutis ei . *
mercedem imperium obligisse. At fortuaa virlulis , ,
catisa esse nequil. Recte autero, el secundam vir- ,
tiilera factorum quidaoi iortasse bacleaus una .
feli< itaiem aitraxerunt. Faxit Deus ut ex eorum *
numeh) sis, u l oe fruslra hic philoaophia sermo- , * *
nein iaatilueril 1 Iinperaioria libi majestae ealenus bonorifica eit, quatenus ad vinulis exercilatiouem . . *
cootulii, et ^rodem provexil; cum t materiaoi , ,
siwe magnitudini consontaneam desideraret; ne- D , ,
que rege ioferiori poaaet vitae proposito contineri.
, ol
5 Excolendus Uaque animus est, uii regie seae ba- *
beat, el forianx patrocinandum est, ne inconei- . (
derantia et temeritaiis acctiselur; quia non ab . \ ^)
iisdem primordiis libi e l parenti vita processit. ,
Huic militia regnum conciliavtt : le ad militiae la- * * (42)
boreni regia dignitai impellit, virlutemque fortunae , \ , \
acceptam referre debes : illi booa curo labore
, \, .
9
DION. .
(10) dk . Vide Arislol.
Nicomack., cap. 4 2 ; el Po/tr., cap. 2, et iRhet.
Senec. lib. De vita beata.
(11) . Theodosium
., de quoClaudianu Paneg. in comul. Honor.:
Digna Ugi virtut: uttro $e purpura $xppUx

Obtulil, el solui meruit regnare roaatus.
(42) , ffaximum el
Eugeuiuin. Huoc vero paulo anle obitum devicit.
ORATM) DE REGNO.
1061
,
, ,
,
, * . '
,
, , ' .
, \ (13)
,
, ^ ,
, ,
. ,
,
* \
1061
parta; ta eorumdero tine labore heertdilalem sortilus 68, libore profeclo ad et tuenda optie eat.
Aique illud eel quod jampridem dicebam, arduum
et moleslum, quod infiniios oculos requirit, ne,
ut forluua solel, roedio in itinere gradum referat,
queroadmodum mali via3 comilea faciunt, cum hs
enim illius ioconstantiam sapieulcg comparant.
Yidesne ne pareuti quidem (eui is maaifesie ob
praeclare a se, et cum laude gesla imperator esset
actlamatus) senectutem laborum experlem invidia
reliquerit, ut nec ipsi Deus coronae? Sed cura
adversus daos lyrannos profecttts essei, ulrisque
proslralis, de altero triuoiphans exceseil e viia, non
ulli quidem homiaam, ged natura lamcn cedeoa,
contra quam neque armomm fortiludo, neqae
, , ingenii calliditas valel ; viriutemque pro eepul , , tur hoaore conseculus esi, pacato vobis imperio,
. \ ei sine conienlione relicio, quod ei vobis virlus,
. et virlutis praesidio Deus ipse tueatiir. Quaadoqai . " dcm curo ubicunque Dei auxilioin necmarium est,
* ' (14) lum iis praeserliui, qui fortunam noa cerlaminibus,
, , noa proprio labore, atque induslria quaesierunt, ged
ul vot baeredes illius eiatiierunl/Quaroqui felicts , ,
* , , simam Dei beneficio est adeptue, cuique in prima
, * seiale uiagni regis appellationem concesait, euro nullum nou laborem perferre oporiet, et aborani viUe
,
commodiiale separari, ac gomni quam parcissimi,
, . "
, \ - sollicitudinuoi autcm plurimarum esse participem,
? , - si quiiregis nomen non immerito eibi velit obtinere.
, , Q
,
*
, ,
* ,
,
, .
.
* ,

* ,
, . ( 1 5 ) ,
.
' *
?
Recteque omnino vetus tenlenlia : tubjeclorom

inultiludinem regem non poiius facere, quam lyrannum; sicut nec ovium multitudo pastorem poliue, quam coquom, qui illas abigit, tit iis raaciatie,
non modo ipae faroem expleat, sed el aliis epulandae preiio distrahat. Iigdem prorsus lknitibua
regem a tyranno ditlare censeo. Nam quod ad
fortunam perlinei, aoibobus baud dissimilis eet :
in muho* uterque bouiinea imperiom habet. Verum
6 qui id in vitae ratione sequilur quod iis quibus
iniperat, commodom videlur; qui laborem et molestiam perferre vull, ne quid illis molesli accidal;
qui pro illls perictitaiur, ut in pace el securiiate
degaat; quique vigilare, et in raaximo concurau
sollicitudinnm vertari sustinet, ut noctu et inler-
\ , - D diu iidem illi malis omnibus vacent: hic in genere

. \ - qoidem ovium pastor, in hominum vero generc
, ,
rex est babendus. A l qui per luxum potesiale ab . ' olitur, ei imporium voluptale ac deliciis conleril,
DION. PETAVU NOTÊ.
(13) Ka\ br 4 r i . . xaUfcu Arcadius privaio nalus esi Tbeodosio, biennio fere aiitequam a Gratiano fleret itnperalor. Siquidem morluus esl Basso
et Pbilippo cose. anno aelatis xxxi, ut aitSocrates
lib. v i cap. 23. De coss. fldera faciuat Prosper,
Ca8iodorus, Marcellinus, estque boram annus
Chrisli 408. Ita naius erit anno 377, vel 578. Honorius vero naius est Ricomere et Clearcbo ross.,
anno Cnristi 384, sexlo imperii Tbeodosii. Glaudianus libro c i l . :
Nascerii aquwva eum majestate verendu$
Nullaque prhatcs pauut diiptndia torlit,
*
t
Omtiibui acuplh ultro te regia solum

Prolulil, et palrio felix adoletcis in otiro.
Eodem faciunt Idatii verba io Fastis ad supra memoratos coss.: Ipto anno natut est Honoriut uob.
in purpurii die Id. Sept.
(14) ar iavrdr. Sumpsil e Poliiico
Platonis. Yide et Xenoph. viu De instit. Cyri, et
Dion. orat. 4 De regno.
(15) . Imitaiog est illa Plalonie i n Theceleto:
.
1063
SYNESII PTOLEMA1M9 EPtSCOPJ
*uag omaee captoitateg explendas sibi es$e daeong,

ande sabjecti sibi gravissimis daronig affieiantur;
idque ex muUorum imperio lucruin depalat, si
(juamplurimi suis libidinibu* ac cupidiiaiibug t-rvtani; ei, ut uno verbo dicam, qui gregem non saginare> sed a grege saginari vult: eum inter pecora
coquum appello; eum tjraaauni esse censeo, si
idipsum cui prsecst, populus sit ralione prasdlius.
Haec aaica regis esi norma. Tu vero jam ad boc
tete examen admoveio: cui gi quadravem, nierilo
auguslatn hanc augustae rei appellalionem libi vin^
dicalo; sin ab eo dissideas, qaod dislortuin esi
cerrigere, et ad regulam teipsum accommodare
contcmlilo. Non enirn de juvenili aetaie despero,
cujuslibel illam incrementi capacem egge, dummodo aliquis ipsam ad viriulis scmulationem e i s l i tnulet. Klewm juvenlus valido uirinque momenlo
pregravatur : uti flumina, qua viae facilltas daiur,
impetu vebementiore prorumpunt. Ideo juniori
principi necessaria phiiosopbia est, qtiae aui eum
anteveitiat, aul a deeureu in alteruirum allera ex
parte cohibeat. AHa namqtia aliis viriuliboe propinqua suut vitia, et ab uoaquaque noa in aliam,
quam iaproxioiaai, lubricus esl praecepsque lapsus.
Regiae autern dignitali tyrannis victna, et foribus
aduiodum propinqua est, gictil fortitudini teroeritag, liberalilali prodigenlia. Ac qai magnaniroug
et, nisi pbilosophiaD beneficio intra virtutis limiies
coerceatur, si paululom prodieril, pro roagaaaimo
arrogans et, et menie dcpravaiag. Alioni itaque Q
nulluip praeler qaara regiae v i r t u l i 9 morbuin tyran
nidem rcformides, atque discernas; cum pegcriplig bac oratione indkciis ad id utens, tum eo
polissimum, quod regi pro aioribus legeg sunt;
lyraano pro legibas roores; iiwperium vero coromunis discrepanlium a ge iaficew viiarum materia
eei. Caeterura 7 prosperilalis el ielicilalts summum
quodaturaudo culmeo alligil, cujua ad voluniatetn
proprie omnia eoasequttntur; ejus auiem volunlas
prudentiam geqaitur : cumque in exlernas rea illa
dominaluin obtioeat, huic umen cootubernali sua?,
laaquam praesuoitori, cedii irapcrio, ab eaque rerura agendaruro signura et quasi lesseram exspeeUt. Non enim ad feUcitalera iatpertum eofficit, oe-
1061
(46) xaxiot , '

, ' .
, , ,
. ,
5 , ,
. ,
\ , ,
*
, .
,
*
, ,
,
' . * '
, ,
,
.
, ' ,
, , *
(17), * ' , 0
, , .

.
, , .
,
,
' \ \
,
, , ,
, .
, , *
.
, -
.
* \
.
que in poienlia esi a Deo conttiluta beatitado; sed accedat prndeotia , vel polius praeccdat oporle^
qoae quam optime potestalera exerceat. Aiqne illam ego vitam homineaique abeoluiiseimum praedico,
qui iniegre ex uiroque coalesoat, neque allerutra parte claudicet; qui imperare cum sciret, imperium
eit sortitus; quooiam firraiseiraura quiddam ex ambobus elficiMtr, quando cum aoimi prudentia vig
el potestas conjungilur; quae si muluo disgocieiiUir, et inconsideratae vires, el imbellig prudenlia
levi negolio superaniur. Equidem inier ea qu;ii a sapienlibus iEgypliig fiuni, illorum gum Mercurium adiuiralus. iEgypiit duplici deum specie ftngunt, juveneni juxta senem collocanieg, eaqne re
gignificantes, si quig ipgorum praeclare gacra sit inspeaurug, eum et gagacem et fortem esse oporlere : quandoquidem alierum sine altero param adjumenti conferre potest. Eadem ralione io saDION. PETAVIl NOT/E.
(16) 'AJJai . Gregor. Nazianz.
jrat. 20 in S. Bastl. :
, , , ^

.
(17) . Repetuatur eadem l i b . I .
De Provid.
1065
eraruia
1066
0 R A T I 0 DE REGNO.
aedium vestibulis p b t a g i a effigiem
collocant, arcaaum ulriusque virluiis
conjungend*
s y m b o l H m ; quae qoa parto besiia e * t , robur; qua vero pane borao e3t, prudenliain deraonstral. Yia
cnini corporis prudenti moderamine deslitula praceps r o i l , cvncia miscens atque confuodens ; r u r sus vero minime idonea ad agendum ea mens eat, q o s roanuoro officio c a r e l . Regium sano qoid*ui
oruamentiiin virlutum omnium concureus e s l ; pnrdentia tamen prae caeteris maxime regi convenit. Ergo baac tibi asseclam concilies; reliqua enim ires sororem naiu grandiorem sequunlur; etatiraque eonlubernales apiid te omnes b e l l i q u e socias habiturus es.
, 4 . Dicam euni ego wnnonera, q u t elsi subinde
. " - audiius insolens aiqtie absurdus videbitur, omuino
, tamen est cum verilate conjunctus : quoiies aut
, imbecillilatem cura viribu*, aut cam opibus pau , pertalcm, aut superioree omnibus rebus partes
, cum iiiferioribus coofero, si a prudeniia eeparaue
, ,
siocereqae mutuo comparentur; pauperlatie, 01

imbecillitatis, ac privati glatue, pro priacipaiu,
, condilio, raullo Hs felicior cel, qui metUif oequa . quam suni prudentiseque coropotes. Eienim roinus
, certe deliquerint, 9 animi improbilae tp&am ad
(18) , , agendum processum expedire nequeaU Nam ex, , - tema bona, q a a adminislra ab Aristotele e l Plar
. , tone ducibus meis appellari solent, nibilo tetius
^ ^, - viliis quara virtutibus iaserviunt. Propierea taro
, * ambo H l i , quam qui ab iis phUosophiae rivuli
, * , , manarunt, neque meliori ipsa appellalione digaati
, - eunt; neque deteriori prorsas addiceoda esse j u d i . " oSv carunt; sed administra vocaoi, q u nunc boni,
, nunc mali raiionem habeanl, ac pro eorum qui
, , muntur affecta diversis ea coloribus depiaguni.
, Qiiemadmodum ergo magnopere expetenduw 61,
- itf scelerato homini instrumenta desinl, quo i o , ' efficax s i t i l l i u s nequilia, sic u l i l l t adsint o p l a a . *. - dum e s t , qui recte sit usurus; a qao oautes <
. ctvrtates, tum privali emoluaienlum capiaat, no
, , , inuiifi* el iners virlulis natara in leoebrig alquo
, , , - obscuritale inarcescat; quiit ipsa poiius i a bomi , - nes beneftciis juvandos suam facullaiem io&anjat.
, ^ Ad eam usum parata, et iu promptu posiu booa
conipares : hoc cnim solum pacio bonis ijsdem
. uieris. Raqueper familia*, et cmtates, et populoa,
, . , et nationes, et conlineates, uoiêrsi rtgia provi . " dentia, c l prudenti sollicitudine fruaatar, quasa
,
Deus ipee, sese i n intellectibnibws rebue arche .
lypum praebens , provtdemias * u quarodam ima*
giaein iribuit, inferioraque isia jubet x snbtifnioruin rcrum imitatione temperari. Proimfe eummt
regis amicoa est, qai Mc eadem cum illo appellatione gaudel, nisi nomen illud falso geral. Tooc
u i e m non falso snstineblt, cum vel alterum ex dlvmis aominibus in ipso reperielur. Qaod a n i e qnam explicemus, aoa intempestWum erk nonnolTa ex pbilosopbia praemiliere, m ad eomm, qua*
dicaia, tYitetieotam adRos preparefur.
'. (19) 5. Nollem asqaani nomea invealiiM eat, qtiod
*
naCuram atsequeraiur; aed cum ab ea expri , * inenda bomines aberrarent, per ea, quse ab i l l o
. RaV [forte ] - lebant, fpsam attiagere coaati sunt. Siveerge
* , , , palrei, aive coaditorein sive alkid qnidpiaui
9
8 1
WON. PETAVII
NOTiE.
(18) [ I X ] "Ajpsp * xaJUhr . Ptalo in , ix, x\\ contra Emom.; Basil. epfsl. 8 0 ;
Uemme, EmthyL el u D*Leg.
Arist. Eihk.
Cyrillum contra Jul. ex Porpbyrii lib. i? PhihVide ApuL De philo*.
$ophkas historiie.
( 1 9 ) . Vide Gregor. Nyss. libb.
t
PATROL. GR. L X V I .
SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOri
1068
dixeris, sive principium, sive causam, liocc omnia ' . . quaedam siinl illius ad ea quas ab ipso oriunlur
babilodines. Eodem inodo regem si appellcs, ab , '
. *
iis, quorum rex est, non ab eo, quod illi propriuia
esl, naluram ipsius assequi conaberis. Yenio jam , ,
' ad reiiquum ejus nomen, quod vobis pollicihis,
in hoc tempus dislii!eram. Ecquid vero est quod ,
lerrarum priocipi altribultim, ac ctim eo conjun- (20),
ctum, raium facere ipsum dixeram Q palamque
;
<*>mprobare, non falso sed merilo sibi nomen
arrogare? Bonum ulique Peum oinnes lam sa-
pienies qnam imperiii homines tibiquc celebratil; ,
idque universi nuiiuo consensu alqtie una voco ,
profilentur; licel, quod ad atia spcctat, variis da
. '
Deo sententiis dissideani, et incorruptam illius ,
atquc individuain naiurain mira opinionum diver *
sitale parliantur. Nonduin lamen boc ipsum bo .
n u i n , quanlutuvis exlra cooieniioneni posilum,
, ' , ,
Dei in nalura sua stabililatem declarat; ex iis
*
vero quae posleriora s u n t , corrogatur. Nec enim

boid nomen absoluturo quid auribut sonal, sed
* ( i l )
iliis bonum, quoruin eDicax egl, qiiique eo frui
,
possunt. Nam iiulla alia gtibest buic vocabulo
,
nolto, quam t i l Deuro bonorum onuiium caugaiu
. "
aigniflcet; gacreque in auguslis&iuiis mysieriis
, ,
painim nostronim preces, quae ad Deum stipra

omnia eminentein clamanl, non ipsius principalum . *
predicant, eed providenliam curanique veneraa ,
tur. Quamobrem et Dcuseoriim, quae Deocon' * gruunt munificentissimusesl,vilae scilicet, nalura Q * ,
atque mentis; ei si quid aliud eorum, quse poste- .
ricra gunt, non indignum sit quod a priori deri- ,
velur. Tibi vero conscnlaneum iinprimig est, ut , ,
qaera semel accepigii ordinem nunquam deseras, , '
neque ei nominis aflinilali rem pudendam facias, , ged ad ejtig imitationem le conferag, civUategque . ,
non solum onini bonorum geaere cnmulee, ged *
etiam felicitaleni quantam poies in auuiiiquenique , . ctvium eflundas. Jla demuoi magauin tete regeni , ,
nuncupanteg, a verilate non aberrabimus; noo
consueiudini bunc bonorcm pcrniiiienteg, non u i i - . ,
litatem captantes, non iram deprecantes, sed ipso [. ],
animi judicio annuentcs, fldaeque menlis inlerpreiig
,
lingtjae operam adliibentes. Age vero, regem libi,
.
tanqaam simulacrum quoddaro erigeng, bac oralione describam; l u porro siniulacrom islud
vivens, el aaimatum ostendcs. Ad ejus igilur opificium , ei opus f u c r i l , aonnihil ex iis agguniam,
qu antiquis, ac beaiig virig in animum inciderunl. Ea vero nibilo haec aliig minus, imo inagig
amplectere; quasi cilra omnem conlro?ersiam ea regem appriiae deceaot, de quibut idem eai cum
antiquorum, tum novissiinororo gapieoluoi judiciuin.
v
DION. PETAVII
NOTiE.
(20) Kal . Forte D Chrysostomug bom. x x i tit Matlh. : " .

,
(21) . Stispfcaiur Camera- ,
riog gcripsigse Synesium , el ad Irgifi ^
snain orationem alladere, quaiu uoniinicain appcd- . Hanc enim $olis convcnire fidelihui erathnem
lanl. Haec enim oralio sacris in mygleriis edebaiur. cum leget EccUtiaB doceni, tum orationi$ iptimt
Hieronymus conira Pelag. lib. m , Sic docuii opoprootmium. Qmi enim nondum initiatus ii, mon poa
stoloi $uo$, ui in corporit iliim sucri/icio
set Patrem appellare thum. Tbeodoretiig lib. ^
credentet avdeant loqui, Paier noiter, qui es in
conlra htrr.:
cof/, elc. Sulis aniciu indialis ea licebal u l i . , .
1060
ORATIO DE REGNO
170
'. - 6. Religio autero, et pietag firma iroprimis ei

, ' basig giibjicialur , in qaa stabile alque incoacug .
stim simulacrum pergtet, nec nnquam basi firmiler
\ [.
insidens ulla vis tempeslatig exculiat. Illa vero
] * .
una 1 0
asceiidel, et pluribug in locis apparebit,
" , , . polissimumque in verlice residebil. Inde gerroonem
,
exorsus prinium omuium regem, duce Deo, ipsum
. ,
sui ipsias regem oportere esse ceneeo, mooar , ,
cbiamque sibi quamdam in animo constiluere. Sic
- * enim habeto, non uaiusmodi quidpiam , aut
\ ,
gimplex esse bominem , sed in unius animalia
, 6( * loagmenlalionem , promiscuam ac multiplicem
. , faojltatiim turbam gimul a Deo esse collatam,
,[.^]
nosque monstrnm esse hydra, ut opioor, prodi . ** $
giosius, pluribusque capitibug praedilum. Noo enim
^ , * \ ^(5 , eadem parte inlelligimus, aut appelimua, aut t r i * *
giamur, ant iraacimur; neque qua voluptate affi , c i m u r , eadem el liroemus. Sed videg o l i n iis
, - naaris i n s i i , feminsque diversitae ; alrad qurd
, - audax, aliud quod formidologtira eil. Insunt p r s . '
terea q o omnino sibi iimcero contraria gnnt;
*
inestet media quaedam nattira, quae omnia bac

permeal, quam menlem appellamue, quainqne cgo,
, - profligato torba? atque incondita mulliludinie l m , perio, dignaro judico, q u in aaima regis domi, , , - nalum obtiueat. enira con&entaneuro regnandl
* , - initium ceperil, qui ab eo, quod secuiidum natu , ram esl, imperandi anspicium feceril, quoniaoi
. - quicunque ralionis experies animae parles cicc , ralas et tractabiles reddens, ralioni obsequentet
. , * flJcit | ^
nicui prudeniemque principatum
, , attiltitudinem eomponii, bic ?re divinus, sive rex,
( ) , give privalus est homo : rex aulem eo magis, quo
. suatu universis nationib-jg virlulem couiinunicai,
*
el itnius bonis quamplurinii horoines fruuntur.
. Necesse esi enim interiora ia eo Iranquilla esse
* - perietno, ac seditione vacare, ac vel orelenug,
[. ],
ac vuliu, divinam quarodam serenUatcm efflore, . "
gcere. Estque non id formidabile, sed majestatcs
>,
plontim gpectaculum ; cum placido minimeque flu , - ctuanti ingcnui pudoris affectu, amicig quidem
, - (idem autem eei ac si boais dicamus) eui admira, , * tionem injicit; hosles vero, eosdemque nialos,
, . , terrore affirii. Jam pcenitentiaj nullus in ejusuiodi
* .
anima locus esse polest; quidquid enim molitur
e l
ox coiumuni moliiur omniuui animae partium consensu; proplerea quod singulx utiius ad nuium
temperatse, neque partes c&se, neque in unum idemque toium consenlire detrectant. At qm
earum parlium appulsum ei funcliones dividit, bisque ut in agendo mulliplices sint, permhiit,
ae vicissim aniroal in suani etiteni!am trahere n i t i i u r , eum ntinc excelso, nunc supino, abjectoqueanimo videas, et modo appeiiiu, H modo fuga, doloribug, volupuiibus, abgurdisque perturbari
cupidilatibug, uec unquam gui ipsius esge similem.
dpqr *
D
^ ^tet quas mox facienda sint mata:
,
Sed ira nestra e$l con$tlio omni forlior,
DION. PETAVll NOTiE.
^,
,> . Hanc oraiionem non eo qui noa' dum miiiati sunt $ed qui initiantur docemu$. Nullu$
emm ex Us gui inUiati non sunt dicere audet:
Pater no$ter, qui e$ in cwlii, > antequam adopiio%
m$ gratiam acuperU. Ideo coropetentibug feria n

Majoris bebdomad tradi consueverat, ut indicat
Angusl. bomil. 42, De Orat. Domin., qtiam homiliam illa die d i x i l . Porro Christianum fuigte
baac legaliouem obiret Synegium, i n ajaa Vita
defflonslravimos.
OTl
SYNESIi PTOLEMAIDIS EPISCOPl
dicebat aKquis qui sequqlium facullattiui d i w r s i -

laiem, ac dtssidium agnotcebat. Isitid profeclo priinariwp, ac t u u w e regium eel, aui ipsias esse reKCMI; meatewque doiuestioa^ fewe, quasi nioderairicwtt praficece; neque cum infiiiilis properooduaj bouiinibiM dottiuari
ipsum lurpiesiservire dowinis, voluptati, dolori, ei quaeciinqHO Wa af&nea belltke suum i u anwaati domiciliaaa
hajpni.
i H i ^ a soipso, prvgw4ieo* ?ex ouuj propin-
107t
^

. ,
, , .
,
* , ,
.
\ '
, ,
' .
capita mferentibu* de euiuoia rerum conailium
, ^
capiei. Hos amicos appeVabU Hle, 3 0 0 id nomen
di^suPMlauter usurpaq*; aeqw p w a d e agens, ut *
qui molestam ei iaviîosam daminauoaom longe
reipea et factis hunâmori quam veriori appella- . ,
; ;
Uooc, molUuni. Nara quae idla rege digaior posseesio, quara aniici consortium? ftuis secnndarum ;
reruip parlicep$ jucundtpr? qiiis ir> adversis for- ;
tuiue casibus lolerandU slabUiux? quis laudajido, ;
siqceriojt qaU i n acriier objurgandu minus mor , ^
;
lestijs? frobi auieiin ac benigiM regis qupdi?an^
evidîUiu.s populo argumaolum esae potest, quara ^^ , . .
aj beatya eoa faciat, qqoruro farailiaxUate utttur?
ll#c opim pacla eliajuj louginquioribus amabiJem ; , * ^
& $ ,
sese pra^stabit, ac l>pnis
optabile eru, regis ad
^,
anaicitiân) ppsse pertingere. Quorum cooiraria
*
omnia, tyrannis suppetiini; propier qups scilum
. .
hoc proverbium oblinuil; Proeul Jove
fulmtM:
quod <;orqm causa, qui cum familiaribua sgis i n - , . ** .
siflios^ êrsauiqr, iuulto lutioreni esso docet olio ^ , ,
sajn cqn) aecuritate vilain, quam ea omnia perl-
<;ula, quae in illusiri vilae statu reperiuniur. Siaiul ; ,
eaiin alque ob lyramiL graiiam beatus aliquis prae- .
d i c a r i coopit, mox in ejusdem oflensionein incur ,
Xenfa miseralione dignus exisMmatur. Rex aulem , .
i d cxploratuui babet, Dt;ym quideip eibi sufQcere,
,
ajiiiquajft eajm essp naiuram, quae supra i d
,
omne, quod 8ubj>clam sibi est, eniiaet: bomini
.
^ multia, aique . ejusdem conditionis bomiuibus imperanii, ad cujiislibei rei provisiopem propriao
ualuraip ininlme tuiHcere. Hnnc igUur conipeasare siudens oaiur deiecium, amicos in ejuadem
iialur^coiooiimioooQ^.asciioH; itaqqe ?im quodam modo suaip multiplicem iacil SiceaiiM accidel ut et
omniiim ojculii viêat, \% et omniii.m auribua audiat, e l omnium animis in unqm consâtjûiibtts
copsiliup) capial.
8. Yeruoi caveadun^ prajsertim , Mqtta totia
'. , ^ viribus, aul etiajr), si fleri potesi, ad boc
, ,
unjvefsa palaiii ^cma coroparai)da sunt, ne arajci- ^ , lise prôqam extriijsecus circurafusa incaulis obre, .
pat adwâlio. y c enjip sola, nequidquam vjgilaa- , ,
tibua. s^leUUibus, i m ^ r i u m d^pra^datur. Nani nisi
. , ,
penitus arceatur, ad intima usque peneiralia s*n- , , \
sim aspirat.et, quod io regibuji. *1 prsesUoîssi- , ,
m u m , ipfaja vjdeUcot auiinankaggaedtiur. Si q u i - . '( ,
dem propensnm ia amicos atudium non iftiiiima . ,
regit est virtue. Hoc Cyro illi eximio, ac praestanli iro, boc Agoailao prae csteris regibas, tam apad .
qqtprtytfM pripwni et amicis vexsavUuc, qoibuscuin
. PETAV11 .
(W) r/. Euripid. Med\
7
ORATIO DE REGKO.
074
, Graecos, quam Barbaroft immortalera oominis gUr
,
iam peperit. Quse i g i l w agenda tuerint perspiciet,
ceriuraque de iis inler amicos coiigHiufti captet; u i autem opug ipnum consequatuf pluritAarani
manuufri atixiiio opag egi.
0. Paulaiim inde noslra procedeng oralio ro*. *0
, \ \ gcii e palaiio educlnin, post amicos, nailitibus,
, , \ secunilis quasi amicis, concilial, aique in campum
, , \ descendere jubel, u l homintini, armorum, equo * \ , ruinque recognilionem faciai. Ibi et cum equile in
, , \ equo se exercebii: et cum pediie decurrel; el cum
, armalo arroaius inccdet, ei cum cetrato cetrani
, - uiovebil, et cum levis armaiurae luililibus jaculum
,
torqtiebit : u l unumqueuiquc, operum commu , ,
nione, in vivam societalcin, amicitianique pelliciaU
^, neve jocari deinceps, el cavillari videaiur, dum
. commililones vocabit sed. in concione verba fa . * \ ,
cietiiem agnoscant, ac teslealur omnes* reipsa
. "
nomen isltid ab eo comprobari. lnvitus iortasse,
, $.
aegreque lllud audiag, quod libi a nobit labor
, \ . injungilur. Verum, ntihi crede , regium corpug
, .
roiaime labore tentaiur. Quisquis enim palam
, \ \
iaborem cnpcssit, nequaqnam labore vincitnr. Regi
,
autem corpus exercenli, atque in slaiivis, el sub
dio agenli, et iu armis aetaicin conterenti, omnes
* :
ubivis homines, quasi in tbeatro, speclatores ad .
sunt. Si quideni pragenlium oculos in sese coa,
verlit; neque alio quisquam iniueri sustinet, dum
, , \ ^ rex ia conspeciu hominani molilur aliquid : ita
. \
omnium ad aures decanlaia principis facla perve*
;
niunl. Atque ca demuiu consuetudo, qua imperator
\ , C non raro speclandtnii se militibus prabet, ad
' ; excitaiidam in eorum animis sui beaevolenliam,
, \ , eamqne iirnrnsimam, praedrpaam vim batet. 1 3 Ec . (25) quod vero lulitig iioperium est, quain ilhid, quod
\ , \ amore, el cbarilate munilur? Quisnam privatue,
, quanlumvis mediocri condiiione, securior, aut ab
\ . ' insidiis lutior, qoam rex Hle, quem non metuunt,
ged coi raetuunl sui? Milrtaris profecto ieta natio
,
; '
giraplex, et ingenua egi, et coagueiudine facile ca , pilur. Quin ipse Plalo miliUre genag cuslodea
* appellat, canique prasertim comparat, quod qui , deiu aninial amicos, alque iriimicos iiotitia, et
* , \ - igaoratione discernit. Quid vero indigniua eo ira , \ pcratdre, qiieih per gotog pictores cogriildtii ba. t d i ^ , - btnl ^fopugniioreg impefii ? NoquO ' 6olum
, , Omolutoepli ex frequenti ea cofiÔetiidiao baufiel,
, ^, , , quoci eiercHum, tabquaai unum ejusderri hatdr
cutpug, oircumfusum habeal; veruin eViana Ahaltd
>
\ , ) * - qtt per id iempus aguniiir, atia ad tki M\\c&
( . " exetciiaîofi^m oohferunt; afii V^lut ifitp^âUîi
adf toa , iiiarieris^riepar.iUonos et iniiia ennt, ^
-ia ahimum fxtitara sofeni. Hdt etftiu
< joi-a,
cst betft leinpore ducemr elercitus, aut fegatuin ftomiAart, aui tuMariaW, ad{ rf^mfnis
praieciiim, aut vexiHatium, gi Aetesse fncrii, aat ex v^loranis riotos appcliar6 atiquo^ et âHoMtl:
eos, inquain, qui io unoquoque lam equegiri, quam pedestri ordine priaiaa obtiaenl. Hofloentt
n
DION. PETAVII .
( i j ) Kal . De Republica.
075
eHiin
SYNESII PTOLEMAIDiS EPISCOPI

nescia queni deorum Grscomm
10%
ccrtamen inducing i d u sceptri ab lpg juvenc* a i l implelot
Robore forti,
2o
tla tit eorum aniini
; xf v
Majori pugnw \*\ Martis amore,
&, ,
neque eornm pedea, manusve qaieiem tutUoere \ KGOC,
possent. Nam boc,
. ,
* infra, wpraque manu* jam cientur,
& , ,
nihil aliud est, quam tponle tua ad pugnw -
meit getthmt. Ego vero idem plane faetoruro impe- .
ratorem jadico, s i n o m i n a t i m suos appellel; et ,
vel eum, qui cbssici clangore non movebitur, ad ,
gloriae tludiUm inflammaltirum; vel bellicogara m i - .
ad pnelium esse concitaiuruin. Nemo enim . *0
eet, qui non coram rege slrenue laborem navare , *
cupiai. Atque i u poeta sensisse videtur; tam ,
paciflcum, quaai bcllicosum regem iocredibilero
indo ulililaiem capere; qui hoc ipsum primui ^ ,
,
aoiroadvertens, ad miUtura girenuitatem pliiriroum
momenti habere, si ne gregarii quidem niilites *
imperatori siat iguoti, Agamemnonem jndueil non , ,
, modo itominatiin euos vocantem, 1 4 sed et fralrem
. , ,
admonentem, u l praeter ejnsmodi appeilationem,
addho insoper parenlis nomine, e l a majoribue , , .
$ "; unumquemque compellet, omnibusque bonorem
; ,
deferat,nec grandiores spiriius dacat. Nam bonorem deferre, idein esl ac laudare, gi quidpiam ab ;
aliquo aal recle, aul felieiter confecttim memi- ' ,
niaset. Vides ut Honierus regem popularig homi- ,
nis laudatorero faciai? quisnam saaguhii pe- ; , (24).
percerit, qtti se a rege laudatum aodierit? Cam , f
boc igilar ex eo tibi commoduni guppetet, qaod ^ . ,

freqooDler cum militibua verserie; l a m eorura
,
prsterea moret, vilamque perepiciee, idque intel , &
liget, quig cuique ordo in quavie ocoatione con- ;
veniat. Quin boc insuper apud te congidera. BeMonnii imperalor artifei est, u t i solor calceantenloram. U l hic ergo ridiculue eii, si euae arlit iostrumenu nesciat, ita rex qaooam paclo militrbus perite, velul iustrumentis, uteior, n i t i ea ipsa cognoscat?
10. Veruni cum eo ueque progreaea sit oratlo,
r\ '* ,
si, quod argameali in boc genere commuoitts est, .
ad praegeniem hujug oratioois maieriam demitla-
lor, foraiuu a gcopo non aberrabituus:
fouh tcit an ipu ammum moveam tibi numiue
dextro ?

; .
1
Consilium ett hominis non atpernabiie veri.

lia ergo sentio, nibil oliua aliud tantam Romano ',
,
imperio perniciem altulisse, quanlam in iaiperalore prope scenicus oraalus, cultusquc corporis, D ^ , quem perinde, ut qui sacrie operaniur, in occulto
* . ;
babere solent, lum etiam quod barbarico, alque
. " ,
insoleati more, quae ad vos attinent, spectanda
, ,
proponantur. Etenim quod inane, ac specie tenus

cdt, cum rei veritate noa potest consisiere. Non . ,
ett tamen, quod id a me dictum molestius feras.
,
Nec eoim istud tua cuipa commissuia, sed eorum,
' ,
DION. PETAVII NOTJE.
(44) . Sic in lib. De lasomaii, p. 140,

. Queiu ad |2?:*IU Grogorag noiat me-
lius scribi . Imperite. Nam frequeBtiori ea^

i n usu.
ORATIO DE
i07t
REGNO.
, *, ' qui prian morbi illius auctore exslilenuH ac

, peslein quamdam summo i a pretio Riudioque ,' , babilam iemporum successioni tradiderunt. Quata , obrem severior illa gravilas, idipsuinque quod
(25). " meiuitis, ne, si vos sappius speclandos prebealts,
, . mmiuiD siiie bominibus veslris familiares; vos
[. ] domo penitus claueos, et a vobisipsis quasi obses, - 808 delinet; ui pauciesitaa et videatis, et audiatis,
, , a quibus reruni agendarum prudenlia colligitur;.
, - corporisque dunlaxai voluplatibus indulgealis, et
(26; , - iis praeserlim, quae sunl prae caeleris in materiam
, - iromersie, quas cuni tangendi, tuiu gusundi eensas.
[. ], suppedilat, ac raarini pulmonis vilam baud dissi , milein agatis. Quanditi ergo bumanam 1 5 condtlio* nem aspernamini, ne perfeciara quidem bominis a l , ^ lingilis. Nani i i , quoruro in quoiidiano victu aliisvt>
. [. ] , ia rebus coasoriium adbibetis, exiguo capile juxla
, el inente, qaos natura deerrans adultcralos edidil,
, , uli nuaiisuiaia mensarii corrumpcre, ac depravare
. solent, ila u l regi munus sit slolidus homuacio
eoque acceplius, quo slolidior e s t : i i eodem lein, pore iuiperfecte c l ridere, et flere gesiientes, inde . *0 coris gesliculalionibus, strepilibus, aliisqite quibus
, - possuni scurrilitaiibus una vobiscum perperaoi
, * - lempue absumunl, raenlisque caliginem, quam ex
, eo contrabilis, quod secundum naluram neqoa~
;,
quam vivilis, gravioris mali solalio dennilcent,
, . ' boruro iuutili nec perlecti aiiimi sensus, verbaqne
,
auribus veslris multo congruuiil iuagis, quaro sen , , teniia aliqua ex philosophia deprooipia, et diserlo
, , ac volubilt ore deciirrene. Quod auiein ad eam
, - uliliiaiein gpeclat, quae ex egregia illa, doroesli caque ctisiodia vobis accidii, dum ex populo eo*.
, quidem, qui menle praediii sunt, saspedos ba~
, , beiie, aique iis superbe vos, el cum oslenlaliono
' , vendilalis; slulti vero dunlaxat, el rudcs adroiu
, tuulur, quibus vos palam manifeslos expoailit;
. " id probe intellexisse oporitret, iisdem artibua
. - unumquodque augeri, quibus esl coiiflaiuro. Sed
, ^ .
si animo percurras. quovis terrarum propagaia
iuiperia, sivc Parlborum, sive Macedonum, sive Persarum, sive anliqtiisshnorum Medorum, eive
14
nostruai illud, in quo degimug; bomiues populares, et militares, qui ssepius media in acie sub
dio agerenl, btimique donuirent, neque miuus laboris, plus voluplaiis ferrenl, cujusqtie dilioiiia
fines latissiroe prolulerunl; bomines, .inquain, ingulari cum diligentia bona comparaoies, q u i que cuin ad sunnnam beatiuidinem pervenissent, aegre bunc ordinem sine prudenlia tenuisseal.
Felicitas enim onus quoddam csse videlur plumbo gravius. Eum ergo subvertit, ac deprimit, qui i d
bumeris imposuerii, nisi omaino * i t robuslue.
'- , - D . Aninii autem robur ut natura promiuit, sio
. , ,
assidua exercilatione perOcittir. Ad quod tete,
imperalor, pbilosopbia bortaliir, id ao eveniai
6. cavens, quod ex oraliono consequitur. Unuraquod. que euim conlrariis opibus, quam qnibus consti . ', lutum esl, destruitur. Non ergo patria insliiuia
DION. PETAVll
(25) Bior
Ita
Plalo in Philebo, dixit,

, ' "
. Sic Kpicurus Nausipbaiiein
appellabai , , Laer-
NOTiE.
(26) .
Cujusmodi fnil, qucm
Domiiianus babuil in deliciis, parvulo OortentotoquA
capue.
Suclon. tn
Domitiano.
SYNESII P70LEMA1B18 EPISCOPI
101
ctnaao violanda ease.

R o m i M n r a i taperalofi
Vcrmn oa patria ingtitota e x t f t i m r e debes, non
que beri, aat nadtuiterihig, i n l u i u , ac delicits
dopravatam rempublieam frrepgerunt, I Q s e d quibu*
fovMdis imperiun sibi compararanl. Quod ei
arihi non credis; age vero per illud, qaed regtbtis
praeet, numen ( l u ?cro t d palienter audieo<tam
enUere; mordax t a i m eel aerno), qnonam tempore Romanaa res meliug eese habaiase putag?
Jfara ex quo purpuraii, ei inanraii eetis, lapillogque ex moniibng, et barbaro mari quasitos a!ios
rediniiis, aliog subligatig, alios cingUis, alios appenditig, alios fibulalis, aliig ingidetis? Quocirca
ta gpecUeitlum evasialig mira varietale, ac colorom dWersitate dielincturo, pavonuai instar ffo
108
/
, * .
(
),
' ; ' , ,
(37) ' ,
, ^ , ,
, , [. ]; ^
, ,
' ,
.
[. ] , ,
a
noricam iioprecationem i n Vogipso* trabenles, , * [. ], (28)

lapideam gciticot luaicani. Vobis aolem non illa
.
qvidem tunica saiis esl : non cnim consulatum
gerentibug genatoram conciUtrni adire fas est, , $,
,
qoando vel magistralus degignant, vel aliara
,
quamlibet ob rem consedemnt, nisi ejusmodi
(29) ,
inguper amiciu sitis obvoluii. Itaque nhnirum vos
, ,
bominea gugpiciunt, quibus iniucri licet, quasi
, *
soloe genaioruin beatos, goloa senaioruni onus
* ' [. ]
gustinentes; qoin et boc exgullaiig ooere, quemadmodum gi quig aureig vincalig congtrictug, ac
. , *
plurimorum talenlorum coropedibug arciiug obli
gatug, malum ipgum minime gontiret, neque, quod
in eareerem coojieeretur, misere secum agi cro- (50) ,
deret, calamiutis magniHcentia deceplug; nihilo , *
'
*>
Umen faciliug mo?ebitur, quam h i , qui cippo ^

Hgnorom omnium viliggimo vinciunlur. Iroo vero
neque pavimeDtum ipgum vobis tolerabile eat,
neque g i i n nodo golo inambuletis; sed gpargenda
aurdaa lerra, q u a ex ulterioribug continenlibus
vebioulig Tobis, e l actuariis navibug advehitur,
aoc agpemandug eoram eat exercitug, qui foasititim hanc puWerem respergunt. Non enim regium
docilig, nigi vel ipgo calceamentorum corio
Mlelae ogtentelig. Num igitur meliue nunc vobigeura agilur, a qno h circa iinperatoreg caremoai ingtitui corperunt; lalibulisq' VOS lacertarum i n modom conilnetis, aegre, r /brle, ad golig
'
'
(foivov. ( ! ) ,
^. * , '
, (52),
, ; *

, ' ,
, *
, ,
,
, -
DION. PETAVH NOTJE.

(27) . Latinitg Pacal. Paneg. D , >
Quiiqun
*,..*.* purpura
, . quandoque
..^,.... regali
...
M . . -
i . . -
t
x
ra..: .
Itt Tkeod.:
ve- , ^
stire huwero* cogilabit, Maximu$ exutus occurrat;
Asterius bom. 5 :
Uquu aartim gemmatqne privaiis pedibu* optabit, (cor. )
aximui ei planlit nudug appareat, e t c .
'
(28) . Consularem palmatam,
, elc.
glve pictam togam intellige : q u * triutnpbalis olim, Vide Jovium monachum apud Pltot. cod. 221.
poetea in congulum insigiiibus tralatilia fuit. Ila
Lamprtd. Alagab.: Scobe auri porticum l i r o m l , et
bac dixUnug ad Thetniatji orat. i i . De consulatu argenti, dolens quod non poaet et eleclrx; idqtu
iraperaiorum vide Libanium Orat. paneg. in Juiiani frequenter, quaeunque fecil iter pedilmi usque ad
cemul.
equum, vel carpenlum, utfithodit de aurosa arena.
(29) el . Clem. Alex.
(51) . Videtur calceaPasd., cap. 12, de muliebribus armillig el monili*
m^Rlorura deliciag islas ad id referre, quod aurosuro
bug loqueng, eadeiVi utiiur gtmilHiidine.
HliiDi pulverem calcanl. Id e n i n i causaltg indicat par(50) ] *AXXadet . Aiirosam arelicula. Altoqui de gemmatie iinperatorum calceie acnam videiurnominare Lampridiiig iu AUgab. Cbrysoeipiendmn egget. Qood k i privalig quoque notaiur
slomus homil. 5 in G$net.:
a Terloll. lib. De hab. virg.: Et in pertnibu* dnh ,
ne$ emergere de luto eupiunt.
, ,
(52) Kai *, al . S k
M M M H
f l
fl
teei
1082
ORATIO DE ftEGSO.
; ** splendorem prodetintium, ne vos hooiSnes esse

[. ] ,
boraiaes ipst deprehendanl ? An polius tunc, cum
', extrcitibos praflctebaular bomtnes in propalulo
, ' , viUm agentes, sote adusii, reliquoque iu victu
, - tiae utio arliflcio aimpitces, non dilbyrambicnm,
* " ac Iragicam itimorem t p i r * n l e e sed laconicis
. 01 * pileis lecli, quos in slalais pueri spectantes deri (35) , ' deat, quosque senior plebe felicee fuisse non > [. i a i ; imo vero, si vobiscum conlerantur, prorsus
], - infelices?17 Atqui illi ipsi minime inieraptadomo,
, - neque Asiaiicos. n*que Europaeos barbaros arce, ,
bant; aed I i t rebus, qtias agebant, suoe Hlis fines
admonebaal eate muniendos; cum ssptatime t e l profecti contra Partbos, Euphraiem; vel adversua
Getas, ac Massagelas, Istrum trajicerent. Nunc illi alia pro Wie noaiina sumenles, nonnulli et vailum artiflcio quodam iromulaotes, ut novuro, et immane genus lerra ediintu esee videantur, terrorem animis noetris injiciunl, adverstts nos vicissim ihimen trajicientes, pncisque mercedem auierro poelulanl,
.
W fortia robora limae.

' , ,
Verum miltamue, si libel, eam priscdrum lempo, - rum cum praesenlibus coittenlioncm, ne per adhortalionis speciem probrose videamur incessere,
, , ,
idipswm declarautes, quanlum imperatoribus u ,
perbi, atque arrogantis cultus accessii, tanlmndem
.
decessisse veritalis.
12. St vero, quemadmodum ad eam, quas !n t o *. '
bis est, varietatem progressa diutius i n eo nosira
,
immorata eet oraiio, ila aliquam sui partem pri ,
siinae illt imperatoruui, sive rusticitati malitnug,
, ,
sive simpliciiali, I r l b u a i ; non incdmmode profusio
* ac frugalilas opposifse eibi invicem emerserint,
,
eoque pacio nuda haec ambo consideran*, misso
,
fucato illo aiqne adscttiiio, verum ac gernianum
, G regis decorem amplccteris. Qtiamobrem iilam
quidem opibus maxima ex parte circnmscripsimus;
. ,
bujus autem non ex eo, sed aliunde pctonda co *
gnitioest. Neqtie enim supervacuis opibus praediia
.
[. est, cum in earum conquisitione nequaqttam occu]. ,
pelur; aed ipsius imagines i n moribus potluv
, vitaque poOits fuerint. Quanqaam et opus ipsum
. statim una cum ejus vitas, qua; naturae consen, '
laneaest, productione consequitur. Operae preiiuia
, , est igitur unius imperatoris morum operisqae fe .
cisse mentionem. Quodlibet enim ad oronia secum
'
trahenda ealis superque erit. Imperatorem oliro
" - quemdam exstitisae ferunt, baud iia ?etuslua>, sed
, %
qnem hujus temporis teoam avi facile cognoscere
, ,
potueruut; nisi et ipsi juvenes liberos susccpe ^ , ^ rint, et a junioribus liberis avi poslau)driiu facli
, . sint. Ferunt, inqiiaiii, ilioram querodam adversus
. , - Persas, ad vindicandam illatam ab bis Romanis
' injuriam, cumexerciiu profecium, cum ad exlrema
- Anueniorum )aga penraeiaaet, priasqaam in bos - tile solum excurreret, cibum sumere copientem,
, '
exercitui, uiex impedimeolorum sarcinis prompiit
t
WON. P E T A V I I
Plutarcb. de Amtippo A r d t o r u m tyranno :

,
.
(S5) 0 1 hepa
arxl
*.
Barbaros i n l c l -
NOTJE.
Kgit, qu! Scylbae, G o t h i , Wisegothi, Oetrogolbi,

Marcoinani, Qn&dl et sexcetiue aliis nomiaibus appellali terrori tum eraul Ronaois, quos et stipeu*
diarios habcbant.
MMS
SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCON
iaticie vegcerenuir, Uaperasae,ulpoieqMi evicino, *

84 opus foret tfolum paraturi eesenl. Osloodebal au- * .
ieml8Partboruoiagroe. QuncumagereDt.iDlerlm
,
ab bosie iegalos adfuiase, qai se puUreot quidem
(51), ,
regiis primum proceribus occureuros, eorumque
, ,
rursus clieatiboe, eC admissionalibus; adeoqoe fore, u l nonniei mullie posiea diebue ab imperatore legaiis jtis diceretur. Verum sub id forte lempus accidiase, ut imperalor coenaret. Nec enim
ejusmodi lunc erat saiellitum slipalio, setectue ex ipso exercitu alter exercilus, javenes ooioes,
oranes statune procerioris flavescenlc et exquisiiius ornata c&sarie,
Vuguentuque capui semper vullumque pemncti,
Alel , ,
eeula ex a u r o , iaaceagqtie portantee, ex quibus, , ,
, , , ,
quoiies occurrunt, regem conjicimus, u l i opinor ex
(55)
praeunlibus radiis solem : sed univerga aciee pro ,
prium oiunus obieos, circa imperalorem atqoe
iuiperiani, MteUiltun ofBcio fungebalur. M i aulem j j . 01 ;
, , '
aimplici, nec affecialo culiu corporis, non penea
ornatum, sed penee animum, imperatoriam digni- ,
latem babebant, ialerioribusque dolibu* multilu- ,
diaem anlecellebant; externis aulem gregariorum
(56)
nibil disetmiles videbanlur. Quo in babitu de- , .
prehensum a legaiis Carinum aiuol. Purpurea ,
etfia bumi per herbam jacebai : ' aoiem
(57) ,
eral pridianum ex pisis elixis pulmenlum, inque . , ,
h i t frusta quardam et invelerala porcioarum car
itinm salsamenia. Eo8 ergo cum vidigget, nequc
, * *
urrexisse, neque qnidquain iitulasae ferior; sed e *
vesiigio vocalis dixjsse, se quidem illos scire ad
, ,
aese venire, ee eoim Carinum esse, Juvenique regi
, tit eadem dio renuniiarenl jubere, n i saperet, *
omnera ipsorum saltam campuioque ontnem iutra C
, ,
lunare spalium Garinicapitefore nadiorom; simuU *
que diceutem, detracto pileo, caput oslendigae n i - , *
bilo galea adjacente villosiue : ac ei quidetn eauri- , ,
real, ut manum una i n ollam immiUereol perroit- , -rijc
aurum; sinminue, jubere 86 eadeoi bora diacedere,
. , \
61 qaasi jam flnito legaiionis tempore exira Roma- ,
num vallum ease. Haec cum roultitudini hoslium- , , ,
que duci renuotiaU easent, quae e l vidiaaent, et , ,
audiissent, quod verisimile erat fuluram, horro- , (58),
DION. PETAV1I N O T J E .
(54) . Protectorum pcbolas
servilio eripuil. quo, inquit, tanfum projecit,
describit, de quibus Notitia eap. 89. Corippus Tcrut Parthi legatoi ad eum millerent confitentei timoribile* wtale pares.
rem, paeemque posctntes : quot \IU superbiu* affectot
(55) , , / . magis timttMt domum rnnUit. Qiwe narratio proCasaiod. I . n Varror.,c.12: Adveniumquidem reqiuin pius ad Synesianam accedit historiam. Cai similis
ex ip$a poiettit cognotcere ( commanttxm:
a Cornelio Nepole de AgesUao proditur, cum i u
quia $$ , ul magna prcemitlal Mfjpio apud Tliacum essel illias regein/
indicia. Venturum diem Luciftr demotutral exor(57) . Nolaal criiici
lu$, e l c .
proprie dici , [ X I ] ,
(56) Kapiror. Hic
non aulein , quod Eustathius in lliad. ,
vero maigjiiler esi lapsua roemoria Syneeius. Non
pag. 867, adnotavil. Hinc Arisiopbanes Pluto:
eaim Carino ba*c hiaioria convenil, primuin i m , .
puriesimo contaminalissimoque principi; qualem
Suidas ia bac voce mendosus esi : ^
Vopiscus, Viclor, Eutropiue, aliique descnbunl;
, , ,
deinde qui Persas nunquam viderit. Nam Carus,
. Lego . .
assumplo secum Muiueriano fiiio, conira Persas . Laliiie cst copadixm. Gloesarium
rofectus esl; Carinum vero allerum fitium iuisil , eopadium (rxslum. Libro De vilii Pan Galliae. ltaqoe qtiae bic Carino tribuuniur, ea
fmm, libcl.o i v , n 63 : ( accipiem archiepiicoput
Caro poiiue competunt, vel Probo, cui Carus eucunum copadium, deditjuxla u cMmbuti seni. Quod
ceesit. Uterque enim adversus Pereas rem feliciter
spectal ad , vide iosignem locum
aessil. Carus, auciore Vopisco, Mesopotamia capia,
a nobis casiigatura orat. Themislii.
Gteeiphonlera usque pervcnit, et imperator Persi(5H) Ur . Ecquid vero pudeadaoi
c u i appellaius est. Probus, u l idem refert, eodem est principem esse ? Suspicor legendura esae,
profeclus, Copton el Ptolemaidcra urbes barbarico
. Yel certe
n
1088
ORATtO l>E REGNO.
, , rem weUimqae omnibus iajeclura; ei c u m ej*-
.
,
(39)
, .
modi boettbus ditaicanduro sit, qoonim r e i neque

l e r e g o m seetee, neqae calvura pudori babeat.ollaque ituuperappoeiUcompransoreeinvitel. Moxque
superbum regetn terriluro accesstese, nibil non
cedere parataro, eum qui liara, et candye ornabatur,
ei, cui e i vilisaiinis lanis amictue easel, ac pileus.
*. , .
13. Alind eo rocantius accepisao 16 aliquando puto.

Neque enim cuiquam credibile esl qon audimm eeee
(40)
60111 imperalorem, qui seee inira hosiium fiuee
, . - comntlteot, sub specie legatiouis, exploraioris
, , vicom eubiil. Tunc enim publicaui obire ftinctto * nem, idoni erai, ac civilaium exercituumque esse
. (41) ducem ; atque idrirco plurioii lali se abdicabanl
,
imperio. Ex iis uoue, cam javenlulem imperando
. - conlrivieeet, laboribos defatigalus, ullro privaius
, ' ' - consenuil. Nara e l serius ipsuro tibi regie nomeu
. '^ usurpalum iodicabo; quod ex eo tempore ab Ro , , manis cst euppres&um, a quo popolus e civiiale
* , , - Tarquinioe expulil. Noe 6aim ex ilio regium vobis
, aoroen Iribuirous, et appellando ecribendoque
. , , osurpare consueviniue; vos autero sive ecienies,
, 8ive nescientcs, ac coneoeludini servienles, appel *
lalionis hujus invidiam dedinare velle videmini.
' . , Quare neque ad civitatero, neque ad privalu,
. neque ad pnefcctum scribenies, neque ad barba, r o n principem, regii nominis decus p r vobis ua .
quaro tulistis, sed iinperatores vos faciiie. Impo , *
rator aulam ducatue militarie nomen o s t , qni
. (42)
,
p
,
Aibeais eumma poteatalo prsediti ducea navigabant.
, , , *
Neqoe liberum populam nomen lliad offendebat;
. '
sod ipso logiiimam hanc beHi praefecloram sutytjr
, TJV
giis tribuebat. C&toram Atbenie magtetratue q u i *
.
dam regis noroino ftonais erat, reddendisqna rali<v

nibue obnoxiue: credo quod populu* id nomiaie
, per ludibrium usurparet, utpoie qoi mora libertato
, ,
frueretur. Imperaior vero neque monarcba tum
[yp. ] ; e r a t ; ei com re, lum nomine serium quiddam ha ,
bebatur. Satin* ergo illud manifestam est in Ro ,
mana repiÛca animi moderatioris argumentom,
. , quud illa, etiamsi manifeste in monarcbiam deeci , . - e r i l , eorum nihilominus roalorum odio, quae l y , ,
rannidem conaectantar, cauie religioseque regium
*' >
6V?fr' ,

.
. , ,
a g e n d a
o m n | f c
8 U g c e p i L
p h l c r a l e e f
e r i c l e e
D nomen adhibeat ? Quippe monarcbiam tyrannis i n fisatn reddil, regia poioslas amabilem eflicit, earaque Plalo divinum inler honiines bonum appellat.
Idem 2 0 *utem ipae quod di?inae sortis esl parliceps, omni faglu docei arrogantiaque vacare oporlere. Neque enim Deos quasi i n scena seipsum
DION. PETAVl! NOTiE.

pro , ot mirum sit Carinum, curo et rex sit,
el calvus, non eroboscere: quod rex sit, obpv i l l a m ; quod cahrus, quoniam in conviviis dicta jaci
in caWoscooftueveraDt, u l ad caWilii aacomium
dicetur.
(39) Tdr 4V , xal xdrtvT.
Pollux lib. ,
tap. 44 : , ,
, , .
Conrig. , .
(40) . Galeriue hic

fuisse videiur. Legendus Eulropiue lib. i x .
(41) E^c . Diocletianiis, qui, posito imperio, privataro ad vilara rfdiit.
(42) o$r. Pollux lib. v u i Harpocralio, apud quein in voce , ita
corruple iegilur :
, . Corr. '
, vel . Intclligit enim lampaduui ccriamiua.
ies7
STNESII PtOLfettAItrtS EWSCOPI
ffose
ottenlans, aut prodigiis ao l e r H t t i e febus editie, * *

ged tacka quadaro via gftdalha eooUndeao, jugte . Tbv [fcp. **],
hamana moderatur iis omttibvg adaase poralas, , * -,
qtitt natura aunt ad partidpattduto idooeo. Hoo ; ' niodo regem senlio commune omaitma botifnn, nee (43) , insolentem egge detafe. Tyrftnai eaim, etsi pnestf* ; ^
gflg qnibuedam fucum facere soleaot, ac delite-* , , .
gcatit, et terrorem dum apparent, incatiani; non , , .
esl lamen quod iltis invideamus, si vera uajestale , , # , *
destituti ad sinitilalionem confugiant. Narti qui uibil
g*ni, atit integri babet, et lioc ipeum inlelligU; qui , ' ,
lieri potegl, u l non lucetn fugiai, quo gui conleui" *$
pinm devitei? At solem bacientig netno despexlt, ,
tamelsi quid eat quod frequemitie tideatur? Pro- $. '' *
' , " inde rex, <\ rerum se esse, nec aliief convinc
posse conftdai, omnibus otaxime ait expositus. Ni* ,
bilo enim mlnus, iino toro magis admirabilig, | { *' *
gtatusque futurtis eat. Eteniro claudutti illum re-
gem, quein toio opere Xenopbon cotntnendavii, , * *6neque i i , quos tpse docerel, nequo quorucn regio- , 6
, *
nes peragrarei, neqae advereu* quog tenderei,
coittempiui habuerunl: etsl in quaUbet eivitaie ad ',
pablica maxirae loca diverteret, ubi quidquid . ' < (44), ageret, omiiiuni eral o n i l i t propositum, si qtiig , 4
videndi Spartanorum ducift desiderio tenerelur. , ( *
Teram ille parvo cxercilu in Asiam peneirans, bo- (') ,
", , ^
minem etitn, quem innumerae naiioneg, lanqoam
Deum, adorabant, propemodum imperlo deturba- . [
v i i . Nam ingenleg ei gpiritng excuisit. Curaque do<* ,
megticig magiglratibus reVocantibug, qu do Asia , t ,
gueceperat consilia penurbaia essent, victoriaa do , ,
Graecis qaaraplurimag retulit, ab eoque golo lionii- . * * ^,
ne i n certamine victug egl, a quo prtt cadlOrig 6ioi , ^
omnibtig quum erat Agegilaum guperari gi de , ,
, , '
Cragatitate cootendlgaet, KpankiOBdaa ig eral, qoi
,
qaatioa ad convlviom a civHaitbug voearoiur, ad
, 6
eaftdem veotilang (aec eniin alia raliono criminU
. * .
apifd tnaglgtratug mpieionein effuglsget), acra
acetum polabat: Ne, * inquit, t Epaaiiuoadas domcstici victug oWivioOem capial. i Awko voro
adolesceate ejos ensis capalum irridonie, qood ex vilisslmd ligno, rode et inelaboratnm 6egOI : Atqui, > itiqutt, i dnm pugnabwaug, t f p u l i qnidem periculufD nori facies, forrmn auiom ntfft poenitocr
dum tibi vidcbitur. Quod sl impertre 2 1 quidem regium eat, iroperat aotem ls, qui i n 8tfbjo<iWW gibi|
quales csse decet, doininatmtt eaorcet, ex eodem studiorura vivendique g^nerc, qiro i i liirtntar,
dominandi peritiam habent; fattte inKUiginntg, quandoquidein non barbafi, au( a^Wgaatie, gid
modegti, ac temperantig benoHck), onmia cx omnibus in uiram conlrabuntur, fasluni atque luxum
ab imperio exlermiriandum esie; o l eal nihil cuifl eo, quod alienuro esi, commane esao deteit. At^
que inde primum deducta est oralio. >
44. Jra vero el ipsa a nobis ad suum priaeW D *. '
pium oratio, et ad veterem illam drsciplinaro i m - , peratoria a te dignitas rovocelur. Neeease est eftim,
. tov ,
emendala cagiigalaque vila, ac reducta temperan ,
4
DIOX. PETAVIl NOTifi.

raiur. Patroti. Satyr, : Quid autem nott commutu
etl, oood natura tptmum fefil f
but $pectartdus offertur; tttc tiiagk cemmunetn hunc
(44) . 0em ioierGraeftem, Mqut o/em, q%am nottrum hnptrcHorem videri cortiai optktKnl el paoperrimog recenset jEfiatius
licef. Qui, enm vicinutn hdbeant permissa fa$H4hun,
lib. if Var., cap. 43, abi el Pelopidam Kg adauiticmnquam i$4* tmrantet expkt oculos, ac magig ma- r a t , in quamemoria TalKlor; fuit cnira, Pluiartbo
tji$(pe vims expetitur : mtmm dtcla, prmtent dcsidelcstc, dilissiaiug.
(43) ( te t-fyuipor. LaCiaus Pauates ad eamdem senteMiam : notUt hie omni*
OftATW DE RE6N0.
, - 1'aûna cuui ea uon uiodo prisliua ornaiueola re . , ,
giiiui, verura etiaui eorum quae ab adverga parte
, aqqi, oujiiiura ease mulalioneui. Tu vero, irapera, . tor, revocand* felicUalie aucior s i s , nobisque
iiuperaiorein imperii rursum adminislralorein prae [. (,
beas. Nam ea in quibug versamur non aoiplius
aling ], .
ignavia proccdero, ulleriusve progredi possuiu.

, Nnac eoim omnes sunl io suroiua noyaculje acie
CQilacaii; Ueoque et imperalore ad reiapublicam
'
, , opus esl, qui Roroani imperii fatum islud rcscindal,
, quod jaiapridom conceplitui, et in lucem edenduni
e s l ; quodque ego simul el reliquum oralionis a l ,
lexens, et regis speciroeu infoiroans ; quem velut
, *
, - praeslanlissiniuin quoddam simulacrura erectmus
inchoaverain, jamjam insiare manife>tis judiciis
[. ].
, . êvincaiu, nisi sapienlis ilhid ac foriis iioperii ope
& [. probibeaiur. Ut autem ipse s i s , qui probibeas,
], *
qtianluiu in me situm erit, allaborabo. Deus autem
* *
bouis viria perpeluo, planeque opilulator ac pro, , pititjg est. Unde ergo missis iis quae comniuniler
. , ad illius regis ofliciuin spectanl, quem oraiioae
,
noalra desciibimus, aniinura ad prsesentein reruni
, .
couvertimus stalum? Regi cum raililibus &epiug
-,
versandum, non domi sese contiuendum esse p b i , ! losopbia praecipiebat. Benevolentiam enim, qua?
; ,
sola uroiissimuni es*. regis, praesidiura, ex quoli, ,
diana consueludioe colligi docebat. Gujusmodi i g i ,
tur cura mililibus regis amalor pbilosophus corpus
, * ipsum et exercere jubel, et iisdem in stalivis age * , - Q re? Cum iis videlicel, quos agri, et civilates, et,
(. ' uno verbo dicam, universa terra imperio gubjecla
, propugnaloreg guppedilal, deligitque reipublicae
, .
legumque custodes, a quibus et educalionem, 2 2
" , ^ et inslitulionem acceperunt. l i nanique sunt, qui
, , - ctim canibus a Plalone comparantur. Sed neque a
" iglore inler canea lupi collecandi sunt, eUi ca , . tuli olim sublali cicurali esse videaniur, alioqui
.
niale ipsis gregem commiseril. Ubi eniiu aliquani
' (45), , in canibus imbeciUitalero, aul tgnaviam esse sen , , . aerlfii, glatini i n illos, el gregein, et paatoree sa , . vienl. Neque a legislalore danda a n n a sunl iis qui
*
in ipsius legibus nati aul instituii non fuerunt.
Non eaira ab ejusaiodi bominibue ullum babot

benevoleatiae pignus. Ac mibi vel niinis audacla
' , D v i r i , vel cerle valis esse videtur, iiumerosam ju
. ventulena alienis instilulis educataw, suis moribus
, uleniem, quae ad bellun) specianl regione exer [. ] , , centem cum videal, nequaquam metuere. Aut enim
; illoe necesae est sapienies esse credamus, aui s l
*
id oronino deeperandum eet, Taniali lapidem p u ,
temus lenuissimis fiinibiis supra ronipublicam eeae
, . - guspensum. Tunc enim primam iuvadcnl, cnm suos
e
DION. PETAVil .
(45) Vcîczir
. Cuaira Scythae, boc el Gotbos, Al.toos, VandaJns, Gcrmaoos,
Hunnos, ac seplenirionales omnea po*)alos auda
clrr hivebitur,a quibuoiaipeHoperfiiieiii-imi{nere
pr;idicii, quoij paulo poet acoidi^ PTHIIUS Vaiena,
Komanis militibus neg4ociis, ba?baros adbibiiii;
posiquain Atbalaricuiu Gotboxiui regeiu cuiu F r i -
tigero ab Hunoia expuisos buaiaoUer excepit;

iiaque agron assigoavit in Tbraeia, a quibus illalo
deiaite belk> idem inierfecLua est. Videndus Animian. lib. xxxi 1. nec noa Socrat. lib. i v , cap. 54*
Posi hunc Gralianus eodeni viiio peccane, dam
paucot ex Alanis, quos ingtnti auro ad se traiuluk*
rol, anltferret veteri ac Romatw milili; adeoqut
10
STNESU PTOLEMAIWS EPISGOPl
Ipsog conatus ex animi sentcnlia succeesuroe p u - , ,

tabunt. Ilujus snne rei alfquot jam preltidia, ae ,
velitatiofies exstgtiinl; noniiuilaeque cuni luraore ,
inflammantur iir.perti, ceu corporis, parles, cum
;
quo quae sunt aliena i n ejusdem sani teroperatnenti
,
concordiam coalescere nequeunt. Alienum aulem

omne ut a corporibus, iia a civiutibus excerni
, . ,
oporiere tam medici quam imperatores dixerint.
, At neque contrarias illis vires opponere; et per- ,
inde ac si i l l a noslra essenl, vacationem a militia
(46) ,
postulanlibus indulgere, caHerosque, qni in regio- (47),
ne sunt, aliis rebus occupari permittere, quid
', ,
aliud quam bomlnum ad inlerilum festinantium
$ ,
est ? CUIII potius, quain arma gerere hie Scyibag
(48) ,
permiilamus, peiendi sinl amica ab agricultura
.
qui ipgam tueaalur taoraineg, ac Untisper i i cen-
^
,
turiaadi sint, duin ei pbilosopbo e scbola, et ope [. ] ^,
rark) e quaesiuario arlificio, el e venalium foro, eo, [. ]
qui ibideni versainr, excilato, necnon ignavae, f u - . *
corum instar, plebi, quae prae otii abuadantia in ^ ; Ibeatrig perpeluo degit, taadein grio agendum esse
;
persuaserimus, pritigquain a risu ad gemiium
** , , iranseant, adeo u l neque melior, neque deterior
. ,
& ( J l u p
4 y
ulliis pudor impediat, quo niinus propriae a Rornanis vires comparentur. Eienim i u familia juxla ae
iu rebuspublicig proleclio, defensioque peneg mares e s l : penes fcminas autem eorura quae intra aedea
gunt 2 3
l
sblliciiddo. Quomodo ergo apud noe alienos esse mareg tolerabile e s i t a a i
quomodo non turpiusest, florenlissimum imperiuin aliis bellica gtoria ac conieiiiioaecedere? Me vero,
tainelsi victoriag nobis IIIi plurimas reporlarenl, puderet ab iis ulla io re commodi qoidquara capere. Veruni istud,
Sentio et agnotco.,..
Q
. . . .
(est eniia omnibus iis qui inente praediti sant, ex* ( ) ,
ploraluui) quandocunque itla ipsa quae dicuntur , ,
mas et ieimna, neque germana, neque alia* co- , ,
grwia fuerint, miiiima occasione ad id opus esse, ut armoti civibus dominari v e l i n l , el ut irobeltes
*
aliqitando cum exerciiatis in ariuoruin certamen

coganlitr dcscendere. Itaque anleqiiam eo res
, ' , *
venial, quo jaiu proccggit, rectiperaadi Romanis
' ' , l i r a
a l (
u e
DION. PETAVH .
batbarorum comitatu, ac prope amieitia capitur, ut
nonnunquam eodem habiiu iter faceret, odia contra
te tniliium excituvit, ail Aurelius Viclor. [ X l l ] Ea
labes postea, imperantibus Aiirelio el Honorio, propagala longius, maximas orbi Romaiio calamiiaies,
ac siipremum landem exiliuin alitilil, quod Sliliconis, uainse, Alarici, Ricimeris, Tbeodoricorum, et
aliorum exempta declaranl; qul ad niiiiiia? praeieciuras et suinmos bonores educii, rem Roiuanam
pcssumdcderunt. De Occidemis imperio ei Italia
eadem est qtierela Procopii, ioiiio Cothicorum,
quse bic de Orienle Synesii. Ibi Romanog ait sub
gpeciogo praelexlu foederis a peregriaorum oppreggog egge lyrannide. &
; .
Nant laderali proprie nomiuali suul Goibi, gub
Congianlino, ac posiâ Tkeodosio M., itl grribitJor*
nandes lib. De ub. ei. cap. 21 el 28. Vide oranino Cbrygogl. . VI edit. Savil. (Ed. Monlfaucon.
1.1) orai. 1, ad vid. Jun. p. 301. Porro Scylbaruro
vocabulo comprebendi boreaieg omneg populos,
eiiam Germanog, docet Strabo lib. x i , Plin. bb. ,
eap. 12.
(46) . ptov forura
egl rerum veualiuiu ; el , id est lapis, unde
%
mancipia vendi golita. Plauius, Baeehid.:

stulte, ttulte, nescit nutic venire U.
Alque %n eo ipto astat lapide, ttbi prcteo pr<rdicat.
apud Harpocralionem magistralug quidani
Athenig cranl, giaguli e gingulig lecli Iribubug, qui
civitatis vectigalium auciioui pra?eranl. locus in quo conveoiebant. Reaiilnenda vnx
irta Procopio in ,
pag. 65 :
, ,
,
. Male est edilum , quod
iuterpreg vir doctug reddidil, tn urbe gerenda; ged
geiiieutia eam, quamdixi, vocein postubt. Sicapud
Asteriuni Aniaseae episcopum onit. 5,
,
.
(47) . Aristoph. \etpitt
'
xirxpor
.
Procopiug Goth. pag. 223 : *
*
.
(48) . Deierioreui d i x i l pudoreui proptcr fucog illog igoavosque militiae deirc9
103
ORATIO D E REGNO.
, - ammi sunl, paulalimqtie vicloriis per sese admini, * - slraadis assuefaciendi; i u ut neque illorum consortium feranl, ti quidquid barbari esi ab omni
.
penitus ordine renioveanl.
'. ,
15. Igitur a magistralibits pnmum arceaolur,
, - e t a genatoriis bonoribus excludantar, quibus p r i dem pudori fiiemnt quae sunl apud Romanos, c%
. (49) esse videalur honesiissima. Ut enim se modo ree
, - babet, tonsiliariam ipsani Tbemidem, el beltt
, (50) prsesidem Deum arbilror pne pudore oecultare
, sose, quoties barbarico renone iodolus bono
, , ' cblamydaios ad bellum ducit, vel cum aliqais
scortea, qua amiciebalur, penula depostia, togam
, ' , ioduil, ei cum Romanis magistralibus, primum a
. ' constile subselliorii babens, legitimisque viris posi
,
, ,
, '
. ' ,
, . "
(51) ,
, (52), 6
(53), (54;,
, (55)
, ' )
, ,

.
,
emn sodentibus , de rerum slalu deliberat. l l l i

autem paululum curia egressi, rursttm pelliceaa
vesles aumuat, togamque, ubi inter comiu* fuerint, derident, quacum siringendi ensis cxpedilanT
esse faciilialein negaut. Ego vero cum in uiullia
aliis, tuiu in eo maxime stolidilalem nostram
demiror. Eteoim quaelibet familia, quae paulo commodius degil, Scylbicse originis possidet servum;
et esl uaicuique siructor, furnarius et aoipborarius genere 'Scylha. Tum inter pedisequos, qut
depressiores grabalulos, el plicaiiles succollanl,
ut bi eliam in via domini insidore possini, ScyUi3B omnes suitt, quasi jam olim a majoribtis
generi buic sit a natura tribulum, ut Romanoram
servitio accominodaiissimum ac dignissimum esset.
, , Jum vero flavoa illos, et Euboico more comalos 2 4
, *
apud eosdem boroinee privalim quidem servos
, eese, publice vero magieiratus, cum jnsolens est,
. , tum i n boc speciaculo prae caeteris admirandum
, censeo. Ac nisi iia ae res babeat, nescio quodnam
' , sii iltud quod aenigma vocelttr. Atque in Gallia
, - quideni Crixus el Spartacus arma cu:n infamia
DION. P E T A Y U
cialores ; meliorem vero, propter philosopbos,

quortim ad eamdeni deprecandam militiain causa
est hooeslior.
(49) rvr . Glaud. ,
in Ruf.
NOTJE.
canlur. Hic anlem arbitror eum esse, quem vocant. Glossarium velus funarium interpretaiur : qui panilfcio praeponilur, vel dulciariis
operibus.
(54) Kal d . Hesycbias appellat;
Nee pttdei Automo* rilni $t jura regentem
Laiini aquarios et amphoratiot. Juveu. sat. 6 :
Samere deformet ritus, vettemque Geiarum,
.... veniet conductut aquariu*.
Insignenique habilum Lalii mutare, togwque.
D
(55)
. proprie
Mcereni captivce peilito judice Uget.
leclicam signiOcat. Uic vero seliam.hoc ,
(50) " .
Sidonius lib. i , esse polius existiino. Id impriinis suadet vox epist. 2, de Tbeodorico regt: CircumsittU iellam . Deinde quod bajulos istos , id
comet armiger. Pellilorum tnrba saiellilutn, ne abtit, est , ut utoesarium veriit, nominat, quasi
admiuitur.
poel beros suos ei a lergo sellas bajuleil quas ad
(51) " . Idein in Encomio Calvitii
sedendum repraesenlenl. Facit ad bunc Syuesii lodemonslrat, pag. 77. Quod et vetus institutum fuit cum quod apud Hesycbimn legitur : ,
in Graecia, Athenis maxime, ex Aristopb. The- inquil, , ,
smoph., el Scboliastesejus ad Acharn. publicos minisiros appellalos Scyibas ait. Apud Suidaiu . 'Praclarus ad eamdem senientiam aller esl
idem est atque ancilla. Apud Ammianum, lib. x n , Procopii iocug in ', . 41,
Jaiianns iinp. hortanlibus ul conira Gotbos bellum _\ .. .
.\
1.. gerat, [XIII] Illis ail sufflcere tnercatores Galaiat, per

quoi ubique titie conditionis discrimine venundantur,
(52) . Siructonm vocat Jti- Quare falstis est vir doclus, qui nunienalis sal. 5. Esl aulem Hesycbio, qiiam prosclla usurpari asserit. Gerieapud Suidam
.
est , el .
( 5 3 ) . \\ voce varia signifi-
SYNESU PTOLEMAIWS EPiSCOPl
i * *
gerenlet, u t in tbeairo popati Romani piacularea , e*senl h o a l l * , cum arrepta fuga, adversus legct '
' , ,
itiatevole esaeat animo, gervile bellum exciiaruot,
,
qaod tunc leniporis Romaais calaniitosissiaiura
accidil; conlra qnos el consulibus, et imperalo- . ribus, et Poropeii forluna opas fuil, cum ipsa ,
taaluiti non civtlas funditus eseet eversa. Quan- *'
quam qui cuni Sparlaco e l Crixo una defecenuii, , .
ueque ejusdem cum Ulie, neque secum invieem , ,
natioais e r a a l ; sed ipsa fortanae commuaio ocea- . ' '
akmeoi n a d a , mutuuin in his auirnofum consen- ;
auui effictebat. Natitra e n i m , o l opinor, scrvi ; ,
amnea, dum vtclorise eompotes fore speraut, do- ' (5),
niiaoruai botle* sual. Num igtlur iia aeee noslra , , \
res babenl? An poiiua lueulentior nitilio a aobis ' '
malorum seges alitur? Naro neque duo dunlaxat, (& ,
Rttque ibfatnea inler nos suai sedilionis auclorcs,
'
ed amplissiuVt et detesuadi exetcttus, ac com ,
inaftcipiis noslris necessiludine conjuncli, qui infelici quodam falo m Romamim imperium i r r a pcrunt, ductes eos liabeul, qui summa sual et apud ipsos et apud nos aucioi ilaie praedili:
4
flottro
islud vHio....
Uoritfh, siinul libuertt, praeier eos, quos babent.

aeffvos quoque noslroa miUies fore libi persuadeto, eoademque petulaates, alque audaces, qui
ae sceleratissimis factis liberlate saliabunL Quare
destr uendavobis i i la munilio est, exlernaque morbi
eecasio probibenda, priuaqaam aubocculla illa
fractttra tadteium edat; priusquaia boslilis ioquiUaoriua anfeoits i a aperlum se proferal. Ut enim
ineipieBlia maU saperaaiur, sic progresaa iirroan- ^
Uir. Repargaada aulem imperaiuri prtmuro ca&lra
sunt, u l ia frumeuti acervo fieri solet, e quo zea
cxcernilur, caHeraque quae in boni ax sinceri perniciem seminis adnascunlur. Quod si non ajaplius
facilia tibi isXa suadere videor, non id aniinadverl i a , apud quomm te bomiimm iniperatorem quaam ilc genle serroonem insiiiuaai ? quam scibcei
Romani antea debellarunt, unde nominis ipsorum
Secus inter bomines 2 5 longe lateque percrebuit.
Qnioaines et manu et consilio vincuni, quibuscum
bejlura geroat; quique lerraai peragrarunt, u i
Horoerus deos a i t :
....
, , ,
,
, .
.
(57)
.
, .
*,
* ,
,
. & , ,
, ;
' , '
.
, , ,
, [. ] "
*

Scylbas islos e contrarto, a i l Herodotus, quod el , ,
fios videmus ipei muliebri oroaes morbo corripi. ^ ,
Siqindem sitni ex quibus ubique mancipia deli- [. ]. , '
gunlur; qtd nibil usquam terrse possideni; pro- , '
plerquoa Scythatum toliludo in proverbium abiU; , *
^ u i aaxale semper sohim fugiuat; qaoa seitibas ; (58) ,
suis, u i tradunt i i qui res antiquas memoria* pro- , ,
diderunt, Cimraerii primum expuleruat, ac aubiado , (59),
, * '
alii, nonnuaquara muliere, et majores item ooslri,
Jura oburtanlet
hominum,
<im/ impio facia.
. PETAVU miA.
* ,
(56) 01 Leg. De lerrce motu
.
; ut esl in veteri.
(58) . Haec falsa sunt. Nam e con(57) UpW ^. tta Themist.
orat. 9 : " ^ trario Ciiumerius sedibus suis expulere Scvtbae.
* - Vid. Herodol. in Melpomene.
. Esl enini (59) id . Ut Amazones, apud
subita vi eruiMn. Arisioteics Meteor. cap. 8, euindem Herodoiuin.
OtUTfO
1007
IO0S
DE REQNO.
* t v t t i&* . et Macedoaam rex; quoruro tb hio qeMem, in eoa

,
. '*
, , , ,
. , * , ' ,
,
', ,
, , , .
(60) ' ,
, * ,
. ,
*
-- *
, , ,
,

. '
. ' ,
, *
, *
' . (61) (
! ,
*

.
, , -
populos qui trans ipsorum regionem suut; ab illia

vero, in eos qui cis erant, pulsi, recesseruai, nec
priue fugieiidi modum faciunl, quam ab iis qut
utiinque propellunt, in eos qui ex adverso sunt,
prolrudantur. Sed cum irruplione subila, nec opt*
nanles oppresserunt, aliquandiu perlurbanl, u l
Aesyrios o l i r o , et Medos, et PalaestiDOs. Et nunc
ad nos non bellura inferre cupientes, scd supplicet
venerunt, postquam iierum sedibus suig exacti
sunt. TUID vero i n Romaaoe incideutes non arrois
ignaviores, sed moribus; quales forte erga supplices esse consentaneum e r a l ; rude genos hominum et i m p e r i l u m , subinde quod erat verisimile
prastare coepit, ut insolentius sfese baberet, ac
9
beneiicium maleficio compensaret. Quibus de cau

818 c u m parenti tuo adversus eos c u m armis profecto poanas dependissent, confestim migeri ac
supplices cum uxoribus considebant. tlle veio
bello victor, misericordia longe inferior erat. Supplicee itaque surgere jussos i n belli societatem ac
civilatig recepil, magistratuumque panicipes fecit,
ac Romani agri nonnihil islis reipublicae pesttbus
assignavit; vir indolis magnificeotiam et generosilatem ad roansuetudinera clementiamque coavortens. Verum barbari sensum virlulis minime
capiunt. Inde enim exorsi In hunc usque diem
nos derident, sibiipsis eorum congcii, tam quae de
nobis merili esseni, quam quibus sunt a nobie
Q affecti. Ejtis rei fama finitimis quoque iilorum

. aditum ad nos patefecit; et ex peregrinis equesirea

aliquot sagittarii, relicta palria , ad bomines n i miirm faciles profitiscuntur, comiter ac benigae" excipi sese poetulanies, atque in exemplum sibi
nequiores itlos propositos habenles. Ita ut ad eam, quam vulgusvocat, persuaeionem cum neceasitale conjuactam malum ipsum progredi videatur. PhHosophia eaim non multum de nominibua
pogoandum, quae admtaistras eententiarum euarum voces r e q u i r i t , licet eas ex ima faco populi,
ad rea explicaadas, dilucidas ac coneenianeaa corrogare necesse eit. Qoomodo ergo noa difficillimum eei, reeoperata aomlnis gjoria,
9
$;
, , , - ^
* "
*
* *
,
, * , }
,
* *
.
lnd$ eanet fatU e*p$Uer$ triitibu* aacs t

Sod si me audias, id ipeuai qaod operoaua Ol
facilliroutt) apparebit, auciie miKUribus M m t r f e ,
ae per eosdem ei epiriliboa, tom propriia OXOFcitibus conflalis, id imperio adjice, quod j a v p r i dem deceaait, qaod et Honema prMtaoiisiJoiis
v i r i a quasi oxHaimi ailribuu :
ifiatm $$u $$kt di$im prindpi$ ira.
9
Awmif itaqno advoreoe homlaes istoa epat t ,

vel ex imperlo terram o o l t n l , qvomadnKKJuiB
L^cddsemonHo oUm Meaeoeii positia anaie eorriormal; aai eadem, qua v e a e r u a i , via fugam
ac
a r r l p i e n l ; iisque, qul traw i m r i a n
babilaai,
Moaafiia
prlncipoei
renuatiabaat, noa eaadem- ampttu l n

hiunanitateai
inetae : tod
eorum
geaeroeam qaeaadam adolMCCfttooi,
DION. PETAfil .
(<*0) xarpl . Vide Jornand. D$
rebus (Jeticit, Idat. in Fasth.
(W) Kal .
Tbucyd. !ib. n :
PATROL. G H . L X V I
^
.
35
1100
SYNESU PTOLEMAUU8 EPISCOPI
1090
Aerem homimm, immeritum vel qui culpaverit
dWjp, xsr xal arairwr
ullro.
altukpto.
Veruin inissa ista faciauius. Ejusmodi porro edu- * ,

calio instilulioque bellicosi principis est. Dein- . .
ceps vero de paciflco rege disseramus.
16. Ac bellicosus quidem omnium maxime paci .
ficus fuerit. Soli enim i l l i paeem colere lieet, qui
lacessentes ulcisci ac male afficere potcsi. Ac .
regem iilum dixerim orani ex parte rebus ad pacem
attineniibus insiructum esse, qui cum iajuriam
, ,
iiiferre n o l i t , propulsandae iajuriae facultatem sibi . ,
comparavil; bello quippe, nist ipse gerere poesit, . ,
ab alio premclur. Sed cum bello pax feiicior s i t ;
quoniaro pacis causa bellum insiiiuiiur, finis auieni . , .
iis quae sui causa sunt, merito anteponendus est; consulto sane fecerit, si se toti imperii corpori, , , .
quod bifariam tribuUur, i n armatum et inermem $,
populum, vicissim utrique parli dediderit; ac post , ,
milites, civitatibus populisque gui copiam facial, >
quibus nnlitum opera agricuilurae et reipublic . , ,
securitalem dediraus. Sed ita sui copiara faciet, ,
ut quascunque potest non modo naiioaes, sod et 2 7 cWitates perlustret; quas autem adire nou , .
9
potest, quoad poterii, iis quam opiima ratione

prospicial.
17. C&ierum legaiiones, cum alioqui sacrum
quidpiam sint, lum hic praeserliin maximi faciendae
sunt. Quarum consuetudine rex non minus qu
dissita, quam quae proxima sunt, inteiliget; oeque
videndi eensu imperii sollicitudinem circuniscribet.
Verum et id quod collapsum est, etiamsi nonC
videril, instaurabit, et i n egestate laborantes
populos largitionem faciet, et publicis sumptibus
jamdudum vexalis publica munera remittet, bella
sive immineniia occupabil, eive iadicta jam et
ccnflata rescindet, aliudve quidpiam
insiar, polerit
*. , ,
, ,
,

. ,
,
,
, ,
x** . :
ante prudenier
Cuncla audire, ei cernere cuncta.

Quibus accessu facilem so praebeai, eitque pater
cou mitia et talem se aullo discrimine lam erga
ftnitimoe, qoara longiaquiores praebeat. Ab Homero
eaim de oo, quem pacificum faciebat, rege seoiel
id diclum accepimus.
18. Primom erao militibue imperandum, ut c i rusticis
arcant minim ue inolestl D
gint, eorum laborum niemores, quos ipsorum gra
tia soseepeniat. Nam u l civitatis terraeque com(inoda tueatur, rex et propugnat, et milites concribiL Quare qui peregrinum quidem a me
hoalem propuUat, ipae autem moderate mecum
non agit, is a caoe mtfai noa differre videtar, qui
iupoe propterea longisslme abigit, ol per olium
grogem curamode dilaniare poasit, com poiius in
luetodiae mercedem eum lacte aaiiari oporteat
Quapropter aocurata pax eet, milites ila comparatos eo8e, ut inerroi plebe, tanquam fratribus,
uii velint, et iis solis quae laxalae sunt annonis
eonteDti esee malint.
19. Neque vcro tributis civilates exbaurire re-
adiniuistfabil. Haec legalorum beueficio, Dei

' xarr*
ixaxcfoir.
,
.
*
.
'.
_
* .
. .
.
.. . *
,
^ ' **
|
7 , ,
* . "
, ,
. "
,
,
, ' ^^
, ,

. ,

.
6
'.
im
1102
ORATIO DE REGNO.
, ' , giuro est. Nam bono principf ubinam tanlis pecu . , niis opus est, cum neque insofenti anirai fastu
sumptaosa opera moliatur, nec pro temperato iisa
, inanem alque ambiiiosam magnificentiam affeciet,
neque juvenili consilio in scenicos ludos gnavo, ' rum. hominum labores perperam consumat, sed
, ; nec plurimorum bellorum necessitate cogatur, q u
' demensis minime vesci Laco quidara dicebat ? Ab
. ' , iasidiis enim et invasioue securum eum, qni
. boaus sit.nostra faciebat oratio. 2 8 Q
*>
*t
, ad ea contrabalur, qua3 necessaria sunt, superva, - cuis nibil opus erii. Et eorum baud molestus
. , exactor esse potesi, cum de residuis quidem, quse
. (62) - necessaria sunt, moderabilur; quae vero pro
, ,
cujusque facullatibys conferunlur, aequi bonique
- consuleU Rex autem pecuniae appetens mnlto est
, inslilore lurpior : bic eoim faniiliae egeslaii sub, , - venit; in illo vero iniprobilas aniroi omni proreus
(65), excusatione caret. Equidem saepius unamquamque
, , aairoi perturbationem mecum ipse reputans, qua, lesnam sibi deditos bomlnee efficiat, privaloa
. - adeo ipsos, quaestuariam illam nalionem dico,
' , mibi videor aaimadvertere pne caeteris ignobilee,
et iraprobos, planeque illiberales ease; in eaque
sola republica qua intestinis dissidiis laborai,
, aon penitus infamem locum obtinere. Qui qoidem
* * priml gui contemnendi auctores fuemnt, quoniam
. circa id quod praeeipuum el infimum est, conlraria
, natura consilia susceperuni. Haec enioi corpus
, Q anim obsequio subjecit; externa ad corporis
, ; usum conlulii; posteriori vero secundas partes
, - dedit; at illi animam et corpus ei quod tertium
, . est subjungunt. Sese igitur ipgos aspernantes,

principemque animae partem i n servituiem redi . geotea, quid est quod illi magnum honestumve
moliri aut doliberare possinl? Quos ego formicia
, ' ignobiliores atque insipieotiorea pronuntians, ve ,
riialis causa non erubescam. Ilbe enim v i t * ne . - cessitale quaeetum meiiuniur, bi vilam questa l a (64), , , crique necessitate ceaseot esse metiendam. Pro*
,
cul igitur a se et a subjectis sibi peroiciosam hanc
, , - pestem amoliatur, ut princeps bonis bonus impe. , , ret, virtulisque contra aemulationera inducat, i a
,
qua ipse rex et cerialor, et certamiais arbiter
, D esse debet. Eteoim turpe est, iaquit ajiqaia, j a , , , culandi pugnandique solum certamina esse , * blica; imo etiam coronam ab iis, qui ita vicerint,
, reportari; lemperantiae auiem et virtutis esee
. ' nulla. Quocirca verisimile, vel poliua vemifnili
,
certius, omniooque necessariuni eet, si eo modo
, afleclum regem civiiates eeqiianliir, veiuslissimam
illam, auream inquam ac eeleberrimam vilam
*
u a r o o
p e i n
DION. PETAVII NQTAS.

Nullum crdepol hodie genus est hominum tetriut,
(62) . Lalinue Pac. Paneg.
ad Theod. : Et privaiorum quidem avaritia* licel
Nec minu$ bono cum jure, quam danitticum.
mata, lamen aliqua defentio ett; timetur inopia, et (64) . Vetus baec Diogonie Cyreponilur teneciuti, et prospicitur hanredi.
niri querela apud Laeri. : "
, ,
(65) . Plaulus
Mottcll..
* , .
4105
STNESIl PTOLEMAIWS EHSC6PI
1104
iaalituluras, ot a l m\ukmn i n m i l U ttudium poRW luras esse, iia i n bonis, p<*iashnumque pietate* vov * ^ ow
openua colfoeaiuras : ad quam dux ipse rox ertt, .
cujuscunque 2 9 * majorii, seo miimris operi , ,
auspicium a Deo supplex postulaas. Nimirom aihil , . ''
videri aut audiri poteal boneslius e* rege, qnl
ifi populo manus attoUene, commaoera sui iysias ;
poputique principem adorat. Nec a ralioae atteaum .
s
v e
eet, divinum quoque uumea religlosi prmcipis cuku reverentiaque gaudere, eamqae arcana qoadam necessiladine sibi conciltare. Hinc ergo, quoriiam Deo gralue est, ad humanitatem ilem composilus erit, ialemqoe se suis prebebK, qualem ipse prlncipem experilur, i n quo quid aoo eonnn*
qa& ad vita usuro acconimodata sunt, exspectandum erit? Ac mibi rursura ad ea quse paulo aate
dicebamus, regreesa festinat oratio.
20. Regis signura notamque peoe beoeficentiam
*. ,
statuimus, et i u oo poeuimus, u l bonorum rauui- , , ficus largitor, ac propitiua easet, oommtmesque
.
cum Deo illiua appellaiioaes i n memoriaro reduxi- , , mus. Haec igitur ipsa, et qua cum hie anle dicta ,
, . *
sunt, quam regeai bao oratione informandum
reciperemus, DUDC per partea digerantur, nootrum- , , ,
que ietud simolacrum impleant. (Juorum sumrua
breviter bsec eral; ejuemodi principem, cum i n . 06
bonis ceafereadis liboraHlato ait animi praeditue, , ,
tucn nibilo magis ea re defaligatum i r i , quam so- . &
lem dum suos i n etirpes, atque anhnantia radioa , * ,
effundit. Nec enim lucere ei laboriosum est, u t - .
pote cujus i n natura splendor et foas ipse luminia
, ,
conlinelur. Itaque a ae ipso in id v i i genus iniro- ,
duclus cuncta per seee moderabitur, quaienus id
,
quod subjeclum eel providenlia ejut assequetur. . )
Jara eos, quoa solio suo propinquiores babet, qui- , que ab ipso secundi, inler reKquos primas teaent, C , ,
sefcia animi moderatione componet, juvandorum hominum pro rata quemque concessae facullaiis
portioae studiosoe. Ita qnippe tanlo longias sublevandomm hominum cura progrediiur, quo pluribus commissa fueriu
xaf. '
21. Praeler haec vero i n tanta imperii magnitudine exierarum provmciarum prafecli dimittendi , . ,
tiftt. T u n j u r i dicendo magistratuum delectus ,
facteMdae est, quia divina haec est, magniflcaque . "
provideniia. Nam siagula loca, homineaque, aut , , ,
controversias voUe cognoecere, maximam asque- , , *
quaque discarsiooem r e q a i r i t : neqae Dionysius , ,
ipee, com unius, nec integrae quidem, insulae , [. hnporram constiloisiel, eidem admmistranda par ]. *
esae poiuil. 3 0 Yerum paucorum curatorum inter* D . voalu plurimorum homioum curam Ucet susci- , ,
,
pere. Haac divinam, ac generalem providentiam
appollarunt, quam ia solidis ac conslituiis mo- .
vibuo roanenlem, nec io minimas usqae partes , .
.Mleolani, ae minfmas quidem partes effugiunt. , ,
Eamdem ad res gereodas divinum numen adhi- ,
beae, non ipsam quidem, qine io bis inferioribus .
anni, minuta qua?que pergequiiur; eed natura lan- .
quam manu utitur, soo consianter i n statu ma- <.
nens, et booorum ad extremum ueque cauoa est, ^ ^ , 0$
causarura acilicoi omniura ipse caasa. Hoc modo .
regi univertforum cura capessenda esl. Habeat
' , ,
ille quaro fieri potest justissimos agque opliraos (
rectores, in qoos ioiperium dividaU Paucoa enim
, , *
t5
ORATIO OE REGNO.
1106
& . focilins, qoam maltoe cogaogcet, oosoemqoe faciot lius rocto secuftve adinioistranleg aeatiot. Viriulis
, * - porro, non diviliarura, u l nunc aagolei, inila r a . TC , tione, magiBtraioura delectus babealur. Qaando* , quidoro medictg corpus commiHimug, DOH qui d i , , lissimi, eed quicuaquo deroom gaae artig peritig , * gimi sinl. Magigtratug vero pna divile muUo
ctvai ; nagig is eligendas est, qui regeodoram bominum
' , peritia valet, quonlam plura ob i d ipeurn, pejot
, meliusve coaelitttla ne eint, pcriculuro immiaei.
Quid enlm, sl quU ex boc ipso, quod ioaprobus
. , ,
, * essci, divitlag congeesit, num ab ilto aequum est
, * , magigtratom geri, potiug quam ab altero, qui sit
* - quidem pauper, sed legum tamen jaslitiseqae
cultor, e l ob idipgum, quod justus e&t, paupertaio
, - laborane podoro non afficilur? Atqui ille sane
, ' , quomodoeanque dives magistratam pccoaiis mer [. ] caiue, cajaemodi sit qui dislributor idooeus ne, , , - sciat. Videtur eata, u i l u dicam, non facile is
. 3 , injugtitiam odio progocttiurua, nodum pecuniag
, contemplurtig, aat ex praetorio minime venaliura
, . judicioram forum esse faclurus : siquidem cre , dibile non est eum sublato t u l t u torvis ac rigidU
n , , oculle atjmra ex advero latueri posee; contra
vero verecandia motum i r i , ooanihilque remieso * ' , rnm, ac demuro avide amplexurum esae, cul eo
, - Ipso graliaai habet, quod parle aliqiia divitkrum
, * . reipoblic* adniinistraiionem permularit, ei u l CTB, ' * leras Tenaiium rerum, civitalee conduxerit.
, Q vlt ergo se ejue beneficio In honore eeee, sub . limique in solio sedere, non solum a numerosa alla
, - plebe, sed eiiam ab eximiig viris juglig, ac paupe , - ribug magnifice circomspectum. Tu voro fac u l vir tofis aliquid lo prelio habeatur, quamvi* sit cum
, [forle ] egestate conjuacium J l n e c i o p f u d e n t i a lateat bominis, ant jottitia, reliqaaquo aaimi bonorum m u l ,
. Utudo i u b vili abjecUque voete delilescens : quin
, , potios i n medium producas, dignnmque censeas
, qui virtutem omuium oculis aobjieiat, quam qui , dem domi segnem contineri acfas sit; eed sub dio
igere, atqne inter ceriamina versari oporteat. Sic
, enim babeto; illos quidero a te in praesentia col . ' laudalum i r i ; te vero euro fore porpetuo, cujus
{, ' , nomen boc pneconio celebrelur; a qoo feliciorU
D imperii speciroen temporum successioni foeril
.
commendatum. Quod si iia feceris, mnltos slatiro videbis, qnog partarum divitiarum pudeat; aliog
eliam, qui voluntariae mendicitatis ftomine gibi placeant: ex eoque, quod probrosa sit divitiarum
conquisilio, paupertag v^ro bonesti&simo i n loco babeatur, inveterata jam de illig inler homines
opinio dilabeiur. Nam ctirti pIuHma glai a Deo rogiae dignitati prastabilia beataque concessa, tam
non minus, imo multo magig, quam caetera omnia vim eam inirabiiur quispiam, et praedicabii, quam
In gubjectorum aibi animig praecipuam babei : propterea quod ret quamlibet ingenii opinionem
vetert consuetndioe, et antecedentibus deliciis inugiam tunc nullo negotio mutal, cum id quod
coatrarium egt in pretio habore, maximique facere vidctur. Quocuaque enim rex gaudet, hoc gubiude
invalegcere, giudiogeque a plerigque aflfectari necegge est.
x6\ * ,
22. Verum com eo bacteoog orationie pervene * r i m , libet nonnulla in deliciarum mearuro gra, , tiam vota concipere. Utinam te, imperaior, pbilo. gopbise amor capiat, aloceriorigque disciplin*.
, . Necesae enim erit ex iig, qae aate dixi, rivales
1107
SYNESn PTOLEMAIMS EPISGOP!
tibl esse multos, qui quidem aliquo in honore ac , , , \ prelio sint. Quandoquidem in praesentia, ut negle- xpbv * .
ctui habelur, periculum est ne penitus exsiiogua ;
lur, adeoqoe ue fomentum quidem i i s , qui eam ;
accendere voluerint, ullum amplius supersil. Num ,
igilur pro philosophia tola a me modo concepta *
8uat? An potius ei quidero nibilo deterius fuiu- ,
rum est, eliarosi ex hominam conaortio secedat? .
Soum enira apud Deum domicilium babet; circa quem, etiam duui hie versatur, maximam operae
partem collocai; ac quoties delapsam terresiris sedes noa recipit, apud patrem manet, merito id
ad nos usurpans,
3 2 Non mVti veitro

Ett opui : ipsa Jovit solo me dignor honore.
.
Humanae aulem res, ea praseitte aut absenle, sive , ,
deteriores eive meliores, omninoque felices aut , ,
infelices suni. Pro his ergo pariler el pro philo- . ,
sophia vola concepimus. Faxit Deus ut ejiis voii . ,
compos evadam, quod cum Plalo nuncupassei, .
minime esi asseculus! Videara per le pbiloeophiam .
cum imperio conjunctam: neque amplius de regno . '
disserentem me quisquam audiet. Enimvero tacen- $, .
di aunc tempus est, quontaio boc uno sura oraiiia , ,
complexus. Quod ei contigerit, dedi quod ab
iuilio contendebam, cum oraiione me mea simula- .
crum quoddam regis ostensurum esse promittere. Bevera enim Sermo rei umbra quasdam et; a le . ,
vero vicissira idipsum animatum, ac vitale repele- ,
baro. Quod equidem brevi, u t i spero, posthac
, '
videbo; regisquo mibi opus ipsuoi exbibebis, nUi . extra tuas aures eermones ieti nostri verse.ntur; ^ ... atque in interiores animi reces
j^yfljj
&sed infloaotpolius,
aus subaant. Neque vero sine aliquo numiais , #. *
afflalu, ad eam cobortalionem impuUara esse pbi-
losopbiam puto, Deo videlicel bac in parte mini- , , stranlem, qui ut conjici nullo negotio potest, iu , ,
amplificandas res tuas studiosius incumbat. Ego .
ero non imroerito priroas ex roeorum serainum fetu enjoiunoeiitura aliquod percepero, ai qualeoi
te iniperaioreir. fingo, talem aliquando experiar, cum de iis quae civilatee flagiiant, ullro citroqne
sermonem cooferam.
B
MONITUM
I N SEQUENTEM L I B E L L U M .
Libri bujus argumentum pete ex epist. 154, cx qua scriptum ilium esse cogaosces adversus imptritos quosdam ei a Musis avcrses boraines, qui cum humanitatie omnis ac Uberalium ipsi disciplinamm
expertes essenl, earum in Synesio daionabant studium; hoc illi vilio danies, quod mulia passira in scriptissuis de poelis, eialiis elegaiilioribu* auctoribus aspergeret. Tum ideo vellicabant, quod exemplaiia
penes se baberel roinus emendata. Utrumque ergo crimen hoc in libro d i l u i l , ac liberalium impriinU
arliuua, et politioris docirinae causam pari suavitale et erudilionis copia defendit.
mw.
DE
111
, .
DIONE,
PHILOSTRATO.
* -
\ Dto Pruienu quonum potitiimum nondn$
, .
$it appellandiu nueio, ob singularem e/tu ttt omnibu$
( ), rtbui prastantiam. Fuit (quod aiunt) Ama/ , lk$a eomu; ae, quod ad d\c$nd% quidem fa , , cxllaiem, cum eloqtunti$timi$ quibuiqiu comparan du*. Plalonis entm ae Dmoithenii diundi
. mitatm eit; cui quiiUm in proprio eloqutndi $
" candore quodam, ac eontorta simpltcHaU ,
. *
non minus quam muticit initrxmentii ~
, , , norum retinacula. Optima ae laudatiuima
- tit Dioni* oraliombui affectuum lemperatio. Quotiu
.
enlm insolentei respublicat increpai,
, , contum$liotu$, neque importunus videiur;
, , - earum, l $quorumr feroeiani fnno potiui
.
quam flagello compescen. Sin ad optimis legibus
, ,
iuttitutai civitatei laudandas te , non iam
, - , aui ad iuptrbiam , quam
, . vid$tur, qua$i citius interiturat, $i alium in itatum
, .
^. S*d reiiquum philoiophandi m , ,
iiiiuium ienuit non omnibus , neqtu tme , landi artifex; ud }$, ui gravitate quadam
, - inttaret, non lecus ac condimento, iniita sibi hu, . manitaU temperata. Quam porro hitlonx %cnb$ndm
. tptut fuerit, argumento lunt ab seripla Geiica.
, " , Getas ewim lunc, cum errando cireumiret, pervtnil.
, Quod autem ad Euboicura Psittaci Encomium
,
, cateraqut, qux de rninu* sertti rebxi $uni
, . Dione conscripta, nt qui$ levia hmc aut parva cea , seai, lophista potius proposito .
, Etenim sophiitce hia quoque studiote itacianda
$uni. Ac eum inea tempora ineidisUi, quibu$
, ,
lonius Tyanext Euphratet Tynus philotopMam
, * familiarHer utu$ *, ' , * quam ttt philotophix ratione, cum U le invkem
. , diuidtrtnt. Sec illiui ad Geta$ (
, exit/tKtn (uiiu , cum jtma
^> , ) - non fumi ; ud iteane p$regnnationm,
qHoniam t i hominum
,
*, $euqu$ omnium oculis atque auribui subduxit;
,
, aiia in aiiii regionibut agent, quod Romanorum
rannidem perttmetceret,aqua omnis erai expul$a pW, ,
losophia. 34 Caterum eum aul lerendti arbortbxi,

, , aut fodiendo $olo aul ad botnta horm
aqua, aut aliis ejutmodi xnctut gratia operam $uam
,
IOCQM* ttudiorum interim nequaquam tecurut fuit;
,
%
ud duobui tibellit lolxm illud tempui uu tusleniarii: ki Platonh Pbdon, Demoithenit oratio tle falsa lcgalione. Tandem c*m in cattra venlitarei,
in qxibui laborti exantlare $oUbai ae miliUt animadverteret ob tyranni ccedem novat m molienies,
SYNEStl PTOLUUHHS EPISCOPl
11
flfT
non id negtigenaum $tbt dmxit tmta pmurtim ttnmrnnimm me ptUmbmlkm imbmt*; mi im mkk
mem aram nudu$ improiUo in$ilien$, oraUonem hunc tn modum txor$u$ e$t:
Depoauit laceras vesies astutue Ulysses.
; *
Quce cum dixUut, palamque feei$$el, $$ non men- , ,
dicum, aut ejumodi hominem, qualem exiitimave- , * , ,
rant,sed Dionem $e eut sapientem, acerrime in tyran- ,
nmm inttctm e$t, miiUesqui doeuit consuUius agere
qui Romanit morem gererent. Etenim vi$ ea hominis ' .
ad pertuadendum fuit, ut eos quoqtu qui Grmcas
liltera* aecuraU uon callerent, suaviuime demul- .
cerel. Sane Trajanut imperalor Romce illum in au- '
rtum enrrnm mstumttu, quo invecti imperatcres , '
cunfectu bellU Iriumphant, $mpiuinu ad Diontm ,
' comersus: c Quidnam, aubat, dicat nttcio, te ,
Ntn minus ego qnam me ipmm diligo* > Porro inter ,
eu qmm in Dionis oratfonUfu* artifichi* et tophullca ,
r*pri*nlur, protetpw $uni nrum in loquendo ex- , , prtum $4militudines, qulbui quamvU frequenter uta-
&.
iur, ai cfflcax validtuqiu , et rerum quat tibi pro*
po*it$uaur<*huuddi$simili$.
' -
SYNESII DIO
V E L
D E
IPSIUS
VITJE
INSTITUTO.
'. 6
35
PbiloelratusLemoitts, sophistarum qui ad C
, |
taa ueque tempora floruerunt, Viias describens, duo
ia ipeo sutim exordio eoram goaera conetituit: , ,
vaaoi Ulorum ui boc ipsum quod esse dicunlur, \
topblstae s u n l ; alterara eorum qui, cum philoso- - phatti profiterentur, ob singularem i n diceodd *
faendiani imer sophielae aunamerali suot. Quo- ', ,
r u e i Bomera fuisee Dionem ait, aaaque cum
eo et Carneadem Aibenieosam, et Leonem Byxaa* * I U N M I receMsel, alioeque peae ianumeroa qui phi- - (),
losophiam alioqai viua profeseione coneeciali, ,
sophislicum dicendi genus amplext euat. Quibus et ,
Onidium Eudoxaia addit, virura diecipulorum .
Arirtotelis faclle principem, et ejus imprimis astro- , , ,
B O i perilam qus per illa tempora florebat.Dio , !
Tero, ob iusigoia lingua ornamenta, qoam llle
babit i n iia omnlbae qase ecripait, ut el
*
9
DION. PETAVII .
(1) [XIV1 . Aristotelis
Eudoxum fiiisso dlscipulum, id vero faUura est,
et k i eo multum balluc&aauif esi Svnesius. Vido
Laort. et Straboiion llb. xvin. QniMliam Uadatum iaveoiee ab Ariitotele, Elk. x, c 1
4115
* ip><g 6 , esae dteiiur, gopbisla? nomea obttnooi, si quia 0*0*
, ( quomi exercilauooem gapbigitcuai cerUmon easa
(2), . " eonteadol. Oo qwo lamen cujugmodi sU, paulo poat
- * laqttiraaii. Yerun quodad v i t a insliluluin ailinet,
, - BOQ uatagnodi esl Dio; neque iDter illog, sed cuin
vwv, , Arisiocle potiua recensendug, diverga Laraen ab eo
, \ - ratione. Ulrique enim desciverunl: sed hic ex phi losepho gravi cumpiimis, et supercilium mirum i n
, \ " modum submittente, in sophigtam degeneravit; ac
, , deliciaruoi geaeri oroni non indulsit modo; aed ad
, aumiBuni quoque pervenil. Gumque in tueodig Pe*
ripatelicorum dogmaiibue lotom latig tempus
. contrivigget, gcriptaque in Graecos quamplurima
(3), - edidtgget pbiloeopbia? giudio digna, ugque adeo soC*(4)" * pbigiictt gloriae deeiderio succubuit, u i genem cjus,
, Bquam juveais p r * se aemper babueral, morum
U ,
gravitaiis poaaileret, omniaquo llaliae alque
DION. PETAVII .
(2) /ier' . Citalur ab *
tebio lib. De , pag. 500, et Thoodoroto
orat. x i i Contra Grcccoi.
(3) . Sic apud
iingrills appenglg l a n c i b a i : qiifbus d a aqu eraleneguppoaebantnr. Snbaqua gtgillum erai fenoum

deauratum, ouem vocabenl. Tum ludeiitiinu
quilibet pbialam fino plenam manu tenens, alque
Eurip.
HHBHUB.;
e ionginqtio gtans, vinum omne atillatim effundebai
kk lancem ut ea pondere degravata el i n aquam
b" , elc.
De cottabis, qood genug convtvalig ludi fuft, quae- gubaideni gigilli pulsaret eaput, ac gonura cdercl.
dam olim ia advergaria reiulimug ex Aibenfeo, Quod gi vinum e laoce non effnndereior, victor
lii>. el xv, Polluce lib. v i , c. 19, Aristopbaiiis babebatnr, sin minas, victoria cadebat. Aliera fuit,
Scboliaste, praesertim ad Irenen, Snida et Hegy- cam laaxin manen decideng candolabroinipoeilain
Chio; qu in etudiosae juventutig gratiam hoc loco eum i n gubjectatn pelviai deculerel.
Tertia demum, cum ex uiraqae trulina3 pane
IKUI pigebit ascrib&re. Ac cum mira io eo lodo varieias exsliterit, noa earo omnera metbodi gratia tn ellychnia, et gub big cymbia pendebant, labro aqu
guppogito; post allera parie depressa in aquam
tria genera partierour; unicuique deiade aeneri
cerlag formas subjiciemus. Neque vero per gingula ellycbnia demitlebantur, q o vicigaim guMaia, parcapita auetorum, aade illa suinpia gunt, verbig te aliera subgidenle, aquam in cytnbia depluobani.
ac tettimoniisuleoiur; ae identidera iaterpellanda Vincebat qni plura contigisset cyrabia. Ilaec cotlaoraitooe longiores esse cogamur. Satig est univer- borum fere varietag fuit. porro lara vasis
se, quorum e scriptorum fide ista promenlur, ac iiomen erat quam praamii, qmui et dicebant , seii reaiduuni potus appcJbiqutbug ex eomm libris, adnotagae.
baiu,qiiode poculo jaciebanl. nouiiuaia
Primuro couabi, vel coltabigioi genug cctoris est ejaciilaiio ipsa ab circumaclu roanus, el flexn.
gimpliciua fuit, in quo nibil prseler illigi liquorig Nam in proftmdetido liqaore cerla qjiadam raiiono
gonitum captabanl: quod tribug modig faCiebant. bracbium cootorquebaiH. effigieg aeuea fuil
Aut enlm polugregiduumin pavimentuai jaciebant, gub aqua delilescene; aul impogiu candelabro, ac
vincebatque qui clariorem aonum edidigset. lia nonnunquam candelabnim ipsum nianis babebat
Xenopbon 11 . ait Theramenem a Gritia t y - formam.
ranno ckuiam bibere juggum, quod
Vietoris fere prcemium erat cottabug ipse, give
ex potione supererat. Qnod eic expreggit Cicero
vag, in quod humor effoodebalur: lum ova, tt lilia,
Tuteul. : Reliqtmm $ie epoculo ejecii, 1 id r w
nartt. Aut io subjecla minora vaa ia altum ejaco- geu placenlae ex sesaino ei melle, quero vocabanl; vel ex tritico el melie, quem latus cadebat liquor; ac similiter laudabalur, qut
dicebant. Opene pretium eot vero prismajorem goimm feclsset. Aut deniqoe lignum arreOiarinm candolabri ia modom gtaiaebatur, quod D corum circa id Ititli genue inganiam apvd Albeaaeum
legere : quae eo progressa esl, u l uni iIli rei rolundi
aoeUbuli giraile vag altollebai: ei in boc poiug reoeci fabncarentur, uii collabo in medio constiiuio,
liquiag e longinquo jaclabant, vincebatque qul vagajquis gpatiis certamen fleret. Haec ille lib. 11.
culum atligiggei.
(4) . Pbilostralus
Genus cotiabi gocundam firit, i n qiio Id qoserebalur, ut vaga qnedam In aobjectam aquani mer- , , (ferte
) ,
gerenlur.Gujus duptex fuH ralio. l.Pelvi giroilevag
Auguslinus De chit., cap. 2 1 , aii post Gn.
aqua pienum i n medio pooebaiur, et In eo vase poManlii iriumpbum de Gallograecia inductas in conculum inaaiabai, dispositis ia pelvis arabilu myrieig
vivia pealtrias. At Tbeodogiue minisleria ejusmodi
ramis.Tum vero unicum [XV] illud poculum eiaculasciva pgaltnagque coroessationibu adbibere
lalo liquore cerumen erai deprimere; 2. in labruni
lege probibuit. Aurelius Vicl.Exgiatqoe lex lib.xv,
Hlud aqoa plenam, non onum, sodcomptura raiUe*
Cod. Th. De $cenici$. Quod gequilur
bantor aceiabula quoram qui plura gtillatitia pro . Idem esl ac condicere, boc
fugionedemergigeet, preraiuoi auferebaU
st, ut ait Feaiug, diceudo deaualiaro: Plaulug
Teriiuto genus , Id eat deorium pex$ile,
Sticho :
vel ildens, appellalur : cujug ires iorroas invenio.
Aliud td ne vos miremini hominet gemioi
Prima fuK ejusmodi. Vlrga obiong candclabri
Potare, amare, atqxe ad canam condicere;
Inaiar i n pavimentuw depacl tranaverea impoDeLktl hoc Atktnu xobis.
balur allora, quae utriaquo vetai in Iraiina vorgobai!
%
1118
STNESIl PTOLEMAIDIS BPISCOPI
11IS
ikeatra decUmationibae obtuaderet. Qnln . H v

etiam eoitabis iadnlgere, ae tibiciaas secom babe- p\ *
ro co&pit, et in taac oblectamenti genera epulaa
eondicere. DSo autem, ex improbo et importano * ,
sophieu, philotopbus Undem evasil, fortuaaqae , '
magts quam consilio usus, fortonam ipee suam ,
enarravit. Eum vero, qui illius vilam describerel, .
conaentaneam erat v i t a i n bomiue duplicitatem , ,
dieiinguere : neque eum adeo simpliciter Carneadi '
el Eudoxo, aliisque id genus ascribere; quorum \. ] ,
quamcunque materiam sumpseris, ea philosophiae ,
propria ett, eed sophistice pertractata, boc est elo- ,
eolioais ornaraenlis scile atque eteganler expolica, . ,
ei com tncredibili venustale conjuncU. Ideo ab , ,
bominibus, quos blando oraiionis lepore demulce- .
rent, sopbiaue nomen babere roeruerunt. 1 au- '
tcm libentiesime i d mibi rejecturi fuisse videntur, . "
nec sibi oblatum admisisse, cum philosophia, post- ,

eaquam nuperriroe Plaio in eaui appellalionem
insnrrexistel, i d ipaum probri ac contuoielia loco
dveeret. Ille vero uirumque v i t genut spleadide ,
ac cam bonore professus eet, guieque ipse secum , ,
argumentis pugoat, cuoi ab opposilis inter se ineli- . * ol
luiia profectas orationes ediderit. Necesso est pro- xaJUuol ,
fecto, vel ob ipsum potissimum sermonum disei- ,
diuro, q u c de hoc homiae babemus oilenlio non .
pnetermiuere. Nam quam deinceps subjicit ejus-
dem excusationem, quod psiltaci laudes oratione , scripsiseet, qood sopbistae ne ista quidem aeglectui . A
liabenda sini, convincendi ipsius argumentum v i - C * ' ,

deri poteat, qui bominem aniea calumnia affectum , * ,
dixerat, quod cum pbilosopbus esset, perperam
,
inter sophigtas coropelleretur. Haec enim ejus verba . ,
e u n t : Sophistat autem veteret non modo orato- , .
rikue apptUarunt, qui * tn dtcendo illu- ,
fiien/, philoiophii $ qui (5). ;
ccfia uberlaU pradiiu quibu$ imprimit , , ;
* dicamus ; cum $ophiitw
non , viderentur, in eam appellationem
lr*n$muni. Deinde manifesto philosophos dinu- ,
merat; i n queis et Dionem, el post Dioaem alios, ., ,
' .
dequorum pottremo diceadi floem facieas : East
habuimxt, inqail, quas \ philosophorum'
diceremas, qui inter $ophi$ia$ habili ient. Idipsum ,
, , ,
paululum immutatis verbis 37 asserens, eos,
quaaquam eophisiae non essent, id tameo sibi no- ( 6 ) , mea vindicasse. Atqui alio quodam i n loco dubita- ,
re sese ait quaaam io cbori parte ancipitem, et . "
,
atnbidexlrum boraiaem colloeare debeat. Quorsum
igilur aatea dixisU ? Quorsum subjecisti, eum id *
9
. PETAVU NOTiE.
(5) . Dionem est, quod rbeloris proprium est, ut non iam vera
vocal, id esl ambiguuro , ambidexlrum. Gloss., esee qu dicit, quam videri velit, reipsa facusque
atnbimanui. , qui . Quare comprobabat. Nam , quod vulgi opiperperam Comarius admodum (Uxtrum interpre- nione eodil, oraloris proprium esl. Aristot. ,
laiiis esl. Symroachus [ X Y l ] l i b . ix, cpist. 105, Ui Rhet. Elegant vero est usus verbi pro
plane Homerica appellaiione u*us , id eo quod est sine dissimulaiione agere, aul reipea,
ac non simulaie munus aliquod exercere. Iêgeii*
r.quimanum $* pronuntiem.
duiuquo bic .
t . Hoc
Ull
DK)N.
1118
- quMcm esse, llhid tameo videri ? Ego Y e r o i n illaa

, ' . - sermonis contrarieiales neqiiaquam diligentius * ' , quiram : Dtonem aotem philosopbuni ftiisse, et so - pbtelica quaedam lusisse, libens concessorim, s\ 80
.
axjuom tantara, ac pacatam erga philofeophiam
pnebaerit, noc ullibi i n eam unquam contumelioeias insullaverit, neque procacibus et malignts
orationibue insectatue fuerit. Yeram llle, pnetcr caeteros sopbistas, saepissime gravissimeque io pbiloeophos j a x U et philosopbiam invectus eel. Nara cum, opinor, flrmisslinis essel ingenii viribus, oratoriam qooqoo profesaioneu) vere et sine ulla diseimuhtione sustinuU; saiius esse sibi persuadetis
viiam aecaadum coromunom bominum opinionem, qaara eecundum philo&opbi prescripta comparare.
Unde el aerio adversus pbilosopbos ecripta ea oratio eet, quae expressis rerum gimilitudinibus, et
nallo non figurarom genere refertissima est . et ejusdem generia atia, quam ad Mutonium edidit;
Dione ipso non ut ad euni se locum exercerel, sed ex animo, et ut affectus erat scribente. Quod ego
affirmare omaioo non dubitem, allerlque facile persuaserim, qui deprehendendx ex quavia oraiioae
dissimulationis, aot veritaiie solertia praeditus s i l .
. , * Posteaqaam auten sese ad pbiloeopbiam con 0 . tulit, tum ibi vero natora vis maDifeelieaime appa
'
roit. Hac enim eero tandem quasi consentaneum
^, , ' - slbi uinntis agnoscente, non paulatim, sed pae - ais velis a sopbistica profeseione abduciue e t t ;
0,
utpote qui oratorias eiiam malerias non oratorto
. amplius, aed poliiico more tractaret. Si quio vero
^, in eadero ad dicendum re propofita politici o l

Oratorig discrimen ignorat, ie Aspagix et Periclia
, * - epttapbium cum jadicio legal, quod ost a Thucydi ,
de et Platone ecriptum : quorum utraraqiie s4 ad
'
proprios canones exigalur, aliero loage osl pno [ .
ataotiua. Dio ilaquo arliOciosis i n pbilotophia
. ] ,
prseceptioaibag non muUum iiuudagge, neqoe na, *
luraiibue placitis animum applicuigge videiur,
, ^
ctim eerios sese ad haec eiudia tranaiuliaaei, aod
' ' * ^ portlco tantnm eam expreggigge scientiam.qajp
, - ad mores informandos pertinel, ac prae oeleria,
, * , qui eo tempore exstiterunt, animum corroboraaae:
monarcbaa,
. bominee vero cum privalos, 3
, singulos atquo univereos casligaodos suseepiaee,
, , , et ad id comparatam sibi diceadi facullatem iasli , luiaae vertere. Propterea conaolto (actum i r l } u , * . dico, si singulis Dionis oralioaibus ejusibodi i n , acriptio adderetur, aaie exsilium, aul ab exsilio
, ' eaaesse ecriplae; non iisdunUxat, inqoibugaliqua
, exsilii indicia sunt, ut nonnnlli pridom in*cripeo , r u n t , eed oronibue omnioo. Ita enim foret ut not
[. ] ' Um pbilosopbicas quam eophisticas illiua oratio , - nes separataa a se invicem haberemas, nec i n euat
9
* D periade a l i n noclarao cerUmiae, incideremws,

modo Socniem, aut Zenonem propriis Baecbaaa. , lium couviciis lacessentem, eorumqno eecutoree,
quasi civilatum ac renimpubiicaruni pestes, ler"ExaiYor

, - ra mariqae profligandoa esse pracipientem; raodo
, eosdem ipsos coronanlem, et in exemplum prae . * clarse ac lemperalioris vitae propoaeatem. Pbilo . stralus vero ptiUad Encomium el Euboicum pnrum
' , considerate eideui instituto iribuit; deque ambo , bug idem Dionis patrociaiuip ioaliluil, ne mioimi
, - moroenli ros studiose pertractaase videatur : boe
aatem nihil aliud.eal qvam i n alteram roagie pro, . pendere pariera. Nam qui ipsum inter eos receo ,. guUaeti qui tolo viUa tempore pbikMopbiam coUie*
1119
SYNESil PTOIAMAIDIS BPISCOPI
I*
ninl, deiocepa id duntaxat ramisit, DUxmi
, oG (*$oV
aliquando gopbigta ofBciura fecisse, oed ia gopbi- [ . ]
glicorum qaoqae cengum refereng , ea delraiU , '
ioiuper, qu ex philosopbico viue ingdtiilo maaa* ' [. 1
rant. Nara si quia Euboicum aeget serio I do aeriio ,
conscriptum, ig nullam roihi Dionia oraUoDem . *6 *
facile admiggurug videtur, qu&quidempbilogopbioa ,
ab oo auncupetur. Haee enira oraiiofeliciorigvit
ioformau doscripiio eat, inopique pariter ac dittti ,
lactu longe dignUsima. Nam el lumidog ot elalos , '
diviUia aniqioi reprimil, felicitatem doceos aliig ia 2 ,
roimo coaeialere; ei ob paupertatem aninio coa- ", cidentog erigit, atque ut abjocti miuime egae per-
gam eog preparat: partim qaidem ojugmodi nar- .
raiione, quae aureg guaviggima quadam volaplate , ,
pormaleet; qu* vel Xorxi, Xerxi, inquain, illi, , . innamorabilem exorcitum duxil ia Gneciam, fiow
perouadere polutt venaiorem qnomdam iaUr *
n o a t a a a Eubeese looa milio vegcouiem ipgo fuiggo [ . ],
beaiiorem : partim vero opiimig viue proceptig , , , quibug qui utilur, eum pauperlalig non padeat, gl talov *
eeHquidem vilatarog. 39 Quamobrom rectiag a \. ]
quibngdam opug igtnd pogiremo Dt rtgno traciatui
aubjteatur : in quo cum qualuor vittegenera daemo> , Diaqao ptropoga igget, diviliaruni gcilicot gtadio , .
do&UHBt vobtpiuarinfn, aaibiiiogiun, pogireibiMU ad faao tolum, et oun virtute conjaDOiuai, ox iia illa
quMen* qne oetU aibi invicem similitudine ac proportione respondenl, omnia conscripsit et informarfc : Uatm vtro operi imposuit, quod roiiquum e*t, qaamprimum editurum go pollicilug, quociwque 4eaMim lompore deorum fala coocogaerint.
lgitur ai Diogeaeg et Socratea Ulog oxcipiat C f . oSv
qaon oamiai in gomoiie eelebrig nomoria eat;
, ol âi et oiimia quadan ao praeelleali naiura fuiage fidealnr, noquo cajaglibei bomiaia eat ooromdom * '
iilalio, nigi ai qait aUcui glatlm ae aecie phllo- *
jMtfhorm addixerit : qjagmodi vero vivondi genug , , , ,
qmgierii, qood communeni nataram goqoatur; ,
qaod albil aon capeagat, juglam. leUgioaum, propria indaitria eoaleatuDi, pro guia faculiaiibug . " ,
bomanttm, ac beneficum : aon alia, prseier EuboU
um illum, felix viu degcribi poteai. Qain el Esge-
oa alicabi conoieodal. beatain prorgug civitaloui, . ,
qoe ad Moriouni inare giu egt, joxta Sodoma iii , ,
Paheatitise moduerraneig. Oakôino OBkn ubi itle .
eomel pbiloaopbiam aggreteeg egt, ei ad inglimeii bomhieg ftudinm appalit, nitUa eat ab eofiru-^ , , tag experg alicajoa edila lucubralio. Qaod gi qaia .
b-anc aueniiug evolverit, in gopbtgtieis civiUbagque ,
propogitig varioni, el JMHI annm in Dione elocrg- ,
tionis gcnis aniraadvertet. In illis oniin rogupiaitg , ,
quodammodo, ot com magniica decoria oaienla- .
tione iertur,pavonig insUr geae circemgpicietig, oi ,
ipso quagi oraiionig nitore gogtieao, I qot ad .
nnym collinearet, dicendiqve facimdiaai gibi ua- , '
qaain fiaom propogicam haberel. Ejas rei exem- .
plom egto, aett Temp deacriplio, geo Jfemaoii; ,
In boe vero eliam nonnikil inflala, paaloqee arro- , gamior eot oratio. At in pogteriorig tomporia librig , , ?
nihil tuoiidnm, nihil ouperbam aut elaUm videao. ,
PMtooopMa buariaaUg Uogan dolkiaa , , &*
imm.
nst
. " - tafOvet, grave ac moderatoin decue amptectctte :

* , '* cujuajaodi ?4 velugillod, et natur canseuUnoum,
^ . I , \ ei propoeitia ad dictndom robug accoounodamro :
(7) - quod quidon Dio posl vetugtiggiaiog illog agaequi, tar, cum 6g, qiwe uau viue siiDt, sive oraiione,
* give ditputalione perctirril.40 Hujug golidaac pro (8) , prie conveaienti* specimeo elocotiontg babel iile
, [. , liber, cui Concionaiorio, et is cui Senaiorio nomen
. ] 6*1. A u l ai ojavie quamcunque demuoi ex i i * ora. [. .], Uontbag giunp&oria, qua* ad popuhiro habuit, et
* 6X aubni eoDionlia acripeit, utrinque facilo votua ^ . Um dteeudi geaue agnovorie, non ex recenliore
" , loquoadi aaore potitum, qui natune palchrHudiai
. qusidaoi addidit sormonis leaociaia : quafeg b s

ennl declaraattooog, quaruni aotea meminireug,
. JftaMtoAt et , et iila, quae advenus philoso .
pfag gortpla esl oraiio : quae tametsi i d disMOiulet
omoino a d t b o a l r u m esl et leporem appoeita; ooc a l f o l lomero oraloriam artificium apud Dionem,
venootiag iaveaiag. Quo magis ego philogopbMe condilioaea domiror, cum ne ulla quidero comcadia
Nubibu* wt nobtKor. N u l l a n onim aliam majore vi e i facallaie olaboravit Aristophaues. Cajug rei
argumemo t i b i ait, qaod eooToluta bsee et qttaai coaiorta aiira Auendt iaciliialo pronuntiealur.
Cera liquata, eaptum (*$,
Kr\pbr , eha ,
Utrumque cercc immenit illiu$ pedem.
' tbr .
Sie enecato hxsere eircum Per$icce,
$ .
Qxibut ioiutis m$foba*ur hemm.
, .
Arigtidi
voro ea, quam PtmHnem pr#
' (9)
, ". qtdaluor virfe gcripeil, oratio in9*gwe apud Grsco
, * - nomen famamqoe conciltaTU. Atqao oa qaidom
, [.* artiflcii ptene oimtie expeps, qaam ae pbotorieao
] quidcm generi aocribag ttl; gi legilirae aiquo ex
* ^ , , artia preceptis (hjodicare velia; abdita mhilmiaNa
^. c
6
, (40)
* *
*
.
/^,
, , *
, ,
(11 -
ac recoodita putehritidiiie, ei admirabili q u o d w

lepore eonstat, qu! temere aeecio qoo pado a o n w
num ac verbormo variotafe delectat. Dfo iudem hn
ea pragertlm, qaam pfiitoiophos edttffi^
oralfOBf viguit - qukanque denirai a recentiorK
bu vnjror oratioxti appolletiir : boe eat atfibttiov
giori, qtjam stabilem golidumque hominem par sit
ugttg egt orationig gtructura; et vero ia eo getiere
maxime pollere ea ratione vtgus egf, neque tameii
tantopera a vetere rbetorica desukavit, in ils ettam,
in qttibug manifoglo videlor a proprra congurtudlne dcgcigeare, ut Sd tatere poggit, Bionem e*st
%t
DION. 11 0 .
(7) . eral iila, viôr gcillcel oralionie, et a(Teclala%
iia ab disluiguo, ut i l l i einl D dicendi lepos, qui nalura? pulchritudini fucum ad- - " - -eive
"
ctlt; quod lolum eat. Priea Hlod IWoi
oratiooeg give ex temporo- *babiue,
tneditaue,
god ppomifltiatae; hae voro gint acriptaB doniaxal, amploxug 681; cujtig dseeodi geono giaiplox eax,
ot comparatao, oon Caroea babits.
iacilo , god ia robiie exprioiendis admirabilo; a*t
(S) ' . Verbt hujus fre- pogloriua taraen, ged caule, ac religiosc detexiu
neog uiug apud buuc auctorem, signiilcalque ad- dum gestienle ingeaii iacundla pauto uberiug ge
erealiquid, innovare et immutare. Sic infra -> diflundiu
^, ei alibi .
(11)
.
. ( 9 ) '- . Exgiai oraiio

tomo 111 operum Arigtidig, scripta advergug Pla- ilHu, et poeleriorig eloqueotb
lonem pro iltiade, Thomigtocle, Pericle et C i - cbarador. el dicftur
id quod iasoleotiug eal affeclaium. Philoslralus
mono.
(10) " ^. Puplox a Sy- :
negio rhelorica genut digtingailur. Aliorum - ,
, veleruin oratorum propriuoi, cui triboit , Arigtopb.
Ranh:
, et , l d eat eolidaia

ac giabitein elocuiionem , ei propositig rebug con \
gonlaneara, minime laaien aflectauro; allerum genug receniioruto gopbiglarum f u i l , quorum propria
SYNESII PTOLEBAIDIS EPISCOH
4123
qui praeter modum ad recentiora deflexerit: sed

' , el
fawlpm
caute ac circumspecie ad eam se transgresefmieai
* * coalerre, et pudore quodammodo euffundi videtar,
ubi audacius quid atque insoleniius usurpaverit: , '
iia vel limiditatis insimulari posait, si cum ea (42) , '
qua postmodum invaluit, oratorum aodacia cotnpa-
retur. 4 1 Maxima autem suorum gcnptoram parle, . (
ei iis ferme omnibus, proxime poet antiquos illoa , \ gravissimosque oratores collocaodus eet, vir sive ,
toram populo, sivecoram privato bomine uoue ex, "
omiiibus ad dicendum aplissnbue. Nam el oratlo- [ . ], ,
nis numeri castigaii et morum gravftas inest ejus- , , *
ntodi, quae stalUe et impradentis totiue civitaiie ,
censorem ac moderatoreai deceat. Quemadraoduiu ,
,
vero elocuiionis non uaicam dttniaxal genus ease
t
diximus; nec obecure Dionia proprium, nuoc rbc- ^

torem, nunc polilicum agentte : Ha et aententiaa
ipsas, ai quis non siae judicio qaemcunque ex ejue
libris evolverit, in duobue iltis propositorum generibus ejusdem Dionis esse cognoscet, ac Umetti
vel levresimum in manue sumpseris, Dionem i n eo
deprehendes ad excogitandoe oratoria facultate de
qiiibuscunque rebua eermones acerrimum eteolerlissimuin. Longe enim is In aslroeadis argamentaliooiboa sopbUiag omiies anieceUuiL Quod si ullus
aliat iophieiarura ea commlnlacendi faculiate
fuit, at peraiuiium tamen iuterett, ut catn iiling
* ,

.
. \
,
. "
.
". ' ,
*
.
soterti* et prudealia cooieratur. Prseierea mirabilU qusdam i n Dionia senleniiis forroa ac velal
cbaracter cernilar. Cujus rei indicio gil Rkodiaau, ot Troicus, imo vero et culUU Encomium.
Nam ad ludicra quoque traclanda Dio aerio adjocit aniimim, cum ie ubique fngenio eert irel : noc illa
ejusdem indusiris et facultalis esoe diffidaa.
4. H*e babui quae de Dioae dicerem ad eum C
,
filiora, qui mihi taodem aliqaando naocilurua eet: * q i f o U m interim , dum varia illius mouimenla
percurro, nescio qaid praesaga mihi mona vatici . , nata esi. Patrios iiaque jam affectus experior, ot
,
c u n fllio mox familiariter colloqui, alque ea sug
gerere volo, q u de unoquoqiie opero ac ecriplore
, ,
cenatA), ut amicissimos bomioes, suo quemque
*
delectu ac judicio, a ine commeodalos habeat. Ia, .
lor quoe et Dio Prusaus recenseatur, vir siogulari
,
io dicendocum facullate, tum judicio. HUBC igilar
probatum milii ei laudaturo accipiei, u i post nobi ,
Itoris philosophiae ptincipes politica taodem Dionrc

acripla degustet, eaque i n ptimoruin illorum rudi . ,
menlorum, el eolidioris disciplina? confinio posita
, 0880 putet. Et sane egregium est, i i l i , postea- D , , quam aut accuratis doctrinarum praeceplionibus ,
iosudaveris,42J
Q exaggeraveris aut gra- , ,
vissimisdognialibus, alque sententiis meniero qaasi ^
constipaveris; si quando divertenduro fuerii, non * ^.
ad comcediam aliquam ataiini, aul nudis rbelorica [. ^, } .
opibue iDatruoiam orationeni convolaro: hoc enim , , , ,
congruo ordiue careret, loageque id esset a medio- , ,
critato aborranlem inortix sese tradere: aed paula- ^ u(iic,um
l>
DION. PETAVII .
(1) . Maximus Tyriue sepui. 45, de Anachanide,
.
DION.
- , tim remillendtu ille lenor, doocc,st Hboeril, libebil
[. . ] , ouleiu, vel i d , quod omnino oppositum est, de . venias, nihil non eorum percurrens, q u ad re, [*. . ] - laxandos animos lusere oliin Musarum amici homi, nee; rursumque, studium inlendens earum rerum,
. ' ' aut iis affinium iectione, tanquam gradibos quibus , ' , dam asqendea. Atque ita optime feceris, t i allernis
, ' roodo animi causa, modo serio libris iocurobens,
, eximium, ac reciprocum stadii istius cursum cou . flciae. Philosophum quippe censeo cum ab omni alia
" , labe, tum a rusticiiate roorum el iourbaniiate alie * oiini esse oporlere : Gratiarum autem sacris initia . tum esse, planeque eese Grecam prseelare, boc
, esl hominum consueludine uti posse, dum nullius
- omuino erudili operis ignarus est. Neque eniia
, , aliud videtur, prseter ipsam coguosceadi curioei ,
lalera, pbilosophiae fuisse prioiordium; adeoque
, ' ' ,
fabularum; studiosa in pueris indolea qusedam est
;
pbilosopbici finit reproroissio. Et sane cojusnara
(1 ) , , artie aut scientiae ars iiia, aut scientia esae potest,
; ,
incujusid raiioae oaiuraquo continelur, u i omni' *
bus insideat, nisi earurodem deleclum haberet; el
,
aliam quidem pennde ut ex editiori loco despeclarei;
, . aliam vero eliam longe progressam, curiosiue explo*

raret; omnium denique,ut reginara decet, saielliiio
, stiparelur? Mueas vero una oranes esse non ipsa
- nominis ratio coarguit, sive diis mincupantlbus, sive
.
hotuinibus traditam a Deo appellalionem imponen ' .
tibus? Ghorum enim, ob ipsum uirairum conventuin
efOciunt. Nulla auteai ex iis a caeteria divulsa, neque in deorum convivio euae arlis epecimen praebet, neque u l l i ab hominibus lemplum, vel ara ponitur. Quaoquam nonnulli jam nalur inopia minuUtim id djstribuunt, quod divelli nequaquam polest, alteriueque alter compos est faclue: pbilogopbia vero^T&psum est, quod in ooines fauditar. Atque hoc ox eo sigaificatur, quod Musarum concentui presens statim Apollo iateresse soleat.
'. C . Hac proiade oratiooe noatra artifex q u i ,
dem, aut sciene is appellalur, qui quamcunque
* - dieciplioam ab aliis &ejunciaa>43 coluerU.aliosqtie
, alteri se deorum addixerit : philosophirs vero i s ,
. , qui ex omnium concenlu s i l coocordiaqtte tempe * ratue, eamque omoem mullitudioem i n onum vc ' , luli corpus redegerit. Aut boc quidem nequaqoaui
, ^ ealis eet, eed ejusmodi iosuper muneris acces * $ * aione opue est, quod et sibi pecoiiare habeat, ei
* ^.
sil caelerarum cboro sublimiue : quemadmoduni
* Apollioem fama esl bunc Musarum cceiui pnt , - euntetB, rbytbmique praecentum auspicanlem con . - cinere : nuoc ipsum per sese singulatim caoere :
, * , quae quidem sacra est, arcanaque modulatio. l i a
. 5- philosophus noster secum ipse, ac curo Deo
(14) , D philosopbise beneficio versabitor: iaferioroai vero
* facultatum admialcnlo, hominum se consortio
*
immiscebit : et qua litteratus quidero, rerum pe , , ritiam obtinebil; qua vero philosopbus, cuin SIIIDION. PETAVII NOTAS.
(13) . Nova
que nominie ratio, Musae diclas quasi
. Est vero buic loco coasenuoeus et Tbomislii ille locus orai. i , ubi eadem de re dispuiana:
, inquil, -
,
,
, .
4 ) 01 . Vide epist. 154
112?
SYNESll PT0LEMAID18 EPISCOPl
gula, lum uoiverga judicabit. A i rigidi l l l i , et rhe-

torices poeticesque contemptorea, non mihi aponle
gaa tales esse; sed indolis pauportale ne ad
minima quidem satis idonei vfdeotur; quontm
cilius cor, quam quse io corde sunt, vidoris : cam
eorum lingua expedile quae in animo eont enarrare nequeat. Equidem fldera Sis utlam adhibere
nolitn, neqae reconditioris aliquid ab iis occultarl
dixerim, ut sacrum a Vestalibug igoem : primum
quia nefas est eum i n magnia esse gapientem, qul
ne i n minimig qaidera possil; deinde uti Deat ge*
cretioram suarum facultatuni manifestae quasdam
imagines edidit, idearum gcilicet corpora: ita
dccore insignis aaimus et genitali optimorum
quorumque fecuhdftate praeditug, eam vim babel,
121
. *
, \ *
^ ,
*
, *
*
( *
,

.
, *
,
, . , $,
qua in exierna quoque diffonditar. Nibil enim

quod divinum git, exlremum egge poiest. Si vero . "
ad tegenda etiam sacra roinimeque profana accoro- ,
modaiior est qui oronimoda emditione refertissi- , *
luus est, el eam sibi faculutem comparavH, qua [.
societates hominum utut volet afflcere qaeat; i n i - ] .
quiori bac in parte conditione sit oportet, qui ne- * , * * que nberalium diaciplinarum clrculo initiaiug est,
, . "
lftec masarum orgia celebravit. Eienim ex iig alte- , ,
rum ei accidai necesse est, ut aat taceat, aut ea
[. ] ,
eflerat, qoae laceri lex precipit. Nam aut ex c i - .
viurn inforiuniis sermocinandl maieriam gumet;
" adeoqoe importunum eese bominibas prabebit, , qaod liboro bomini intolerabile c s t : aut In olio . "
deget is, qut se gapienliae principem, ac cory- Q * ,
phaeum facil. Forlaggfg enim neque gi possit,vdit:
, , ^
4 4 omuino certe non, gi velit, poggit. At ego , '
Pbarium imprirais Proteom admiror, quod cum ^. "
maximarum reruro sapienda valeret, cavillatorias , ,
nihllominug quaadam praesligias obtenderil, variig-
que rerum imagioibus iig, qui adirent, occurrerit.
Quippe ex admirabili circa eum spectaculo citm staporo discedobaat; ut non ampliug eorum, q u
oatageret*% veriutem iaveeligareat. Eslo vero iig, qui nondum iniliati sunt, qooddam teropli vegtiJmlum ; oam qui gorael magaifice,et cum ostemaiione jaclaveril, ig non tam dissimulat, quam acercimos aiimuloa, fomilomque nathre horainum cupiditaii adjiclt, qoa unuequisque curiosug arcanarum rerum inquisilor efficiiur. Ix&on aulom nigi nubem pro Junone cepigget, coinplexuquo fuigget
îmulacri cooleatug, haud gponto gibi unqaara ab abaurda illa consecuiione lemperagget.
B
6. Egl igilur pro gerroone germo i n promptu ba- D

,
pro majore gctlicelnsquiiuinor est. Egro- .
^gium porro oooidein esge coiigeniaiieiim egt, ut ex , , ,
i i s , quiboa cccorret, plebeii qutdem inlergigiaiit, , '
^raiissiroeque amplectaotur, aec alium eo e^ge *
pulent antiquiorem : al qui divioam indolem aor- . " .4 ,
titug est, hiac gege aliolleos, illum uaa percipiat. * .
i porro qui a Deo impellitar, lenipli sacrarU pao- .
demus. Neque vero Meoelaug verum Pcoleuoa igno- , ,
ra-/it. Grscugeoim v i r fuil, geoerque Jove baud . , indigaus, qiiique Ulum primum gravissiniis de re- (15), ,
jMiidttg,
DION. 1 NOTiE.
(15) , to bkrlpor. Orpheao io
hymno Proiei:

rUtjr *.
Elementa vero bis antmalium figvris gignificari

lucttlenter dooet Horaeliug i l l e , qniaquia eal, Hon e r i Allegoriarum gcripior.
DlOPt.
, ,
. *0 , ' . .
,
. ' ,
,
.
, * ,
[. * ], ;
,
*
. ,
. (4) ,
.
,
, ^
(47)',
. *0
*8 ^ W

. .
, , '
, .
. *
(
), ; ;
; ;
[. ],
[. ] ,
, .
, ,
, .
*
. [.
] * (18)
, *
, ' .
4i50
l>u convcnerat. Si quidem ignie, arbor, el iera.

quidain eranl de animanlibus, planiisque sermonca,
ac pritnis iis elementis, c quibus quae suut oauiia
coalescunt. Verum ille miniine iis contentus, natur scrutari penitiora conlendebat. Prorsus igitur
divinum est, omnibus, ut quisque ab sese juvandus est, posse sufficere. Qui vero summuin sapienliae culmen atiigerit, is et bominem se esse mominerit, et cum hominibus pro cujusque capiu
congredi possU. Ecquid ergo llusas qulsquam abdicel, quarum ope et hominibus placere possuinus,
et divina qnibusdam oceultala involucris ab omni
labe vindicare ? Quod si varia est naiura bominuro,
ejuslamlem viiae, quae in coiilemplatione pooitaesK
fcedio succuinbet : alque ita nonnihil de ea loagni tudine remissura, el quodaiamodo deseenf ura e*t.
Nec enim incorruplae sumu diviaaeque menles,
sed easdem i n animantium anionis iasilas babemus. Iiaque v c l nostri causa bumanioree quaeque
4 5 Htlerae capcssend;e sunt, ut seipsam deroUieQii
iiatura quoddam veiut periugtum coniparelur.
Gfatum eaim et jucundum est, cum babeas quo i u
proximum diverlas, et aaimalit temporameaio,
quod nonnulla oblectatione indiget, quaDlum eat
est Irtbuae, non procul excidere, oeque orouem
vivendo sequi varieiaiera naiurce. Deus enim voiuptatem animae fibulae insur iaeeruii, cujus bene
ficio diiUvroam in corpore inaasionem guaiinerot,
Tale itaquo quidplaro est discipbaanmi elegantia.
, Non baec ad rBateriam usqoo pertingli, noque
menlem ia Unag facdtaUe deprimit, ged eubhide
euiergere, et ad aaluram goam recursare permittit. Supernum .eoim illud oiiam est, quod in bac
vita inflmum est Atqai gincerae voluptatit oWecta*
meoto carei (naturae aulem eolalio est opug aliquo),
quid est qaod agere poteit, aut quoaam roe convertel ? Aa non ad ea, qtiae ne memoratu quidem
digna t i m t ? Nec enim natnrse modam excos&erint;
aut iodofeggo ad contemplaiionem animo ge esse
fi
4iixerint, affecAionisqu^
Sin Id forto
xlicant i i so noo deos, aut gapieoteg, ac divkioa bomintg, sed longe arrogaiKiggimos erse, et insolenlissimoe intelliganl. Melius aane ieceriat, ei, qtiod caiqoe geaeri pecuiiare est, apto dietinguant,
Affecluum oamque vacuitas i n sola Oei nalnra roperiuur: bomtaes voro v4tiuin aUernis cum virtulo
commutanlea afiecluitm aibi mediocritaiem eonciiiani; aio ut ia immodoraiione viUnda positom sii
apieutia omae certamea.
'. " - D 7. i a m vero barbaroa egO homines utroque ge ,
* aobilitsimos animadTerti, qui cum contem, plationem proHleri instiCuigaeat, procal 0 civili
DION. PETAVIi
NOTiE.
fXV1l| (4) Ka\ 4 . Tbemist. .

oral. 7 : ,
, - .
(48) " * . Tbeogait apad .
(47) xofifa xeceir. Cicero Of[.:
Ludendi nopb. "Amopr.:
tiam e*t quidam modut relinendut, ne nimi$ omnia
profundamus,
etalique volupiate in aliquam farpt-
Audinem deMamur. Quod vero ad eanim aitium

obleclationem pcrtinet, facit huc Luciani locus i n
0 De vera hist.:
, ,
PATAOL
GR. LXVI>
, 3*
.
Horat. Ser. sat. 7 :

y
Pars mutia nat<u modo

%
Jnlerdumpram
obnoxia.
36
captnii;
1131
SYNESII PTOLEHAiDIS EPISCOPI
admlnUtraiione hominumque communione eecee-

serant, utpote naturae sese consortio solvere cum
omni iropetu gcslientes : erantque ipsis retigioai
gravesque cantus, c l sacra quaedam arcanaque symboia, et cerli ad diviouui nuraen acceseus atque
supplicaliones; quae quidem omaia a conversione
ad maleriam illos dirimunl, degunlque a se invicem separali, ne quid quod suave sit visu vel aik
dila possint admitterc.
\ '
Nam nec tdunl panem, nec Bacchi munera potant.
4132
, [. ] *
, , 0601 *
[. ]
* ' ,
.
, Hoc si quis ia eos dicai, non multum a veriiale

is aberret. Sed neque illi sane adeo 4 6 splendide . '' advereus naturara insurgentes, el, ut nos dixeri- , , ,
mue, beatioris vilae assecutione dignisatoii, ea siae ,
.
faiigalione poliuntur : verum et ipsi paululum i n
eo, quod in eorum natura felicius est, siabiliti, , [.
41axa et caduca naturae conditiooe revocaolur; -.] *
nec ulique toto deinceps lempure mente extra sese
rapiuutur ; nec intelligibili pulchriludine satiaa- , ,
t u r , quibus id assequi posse concessuro est. Audio .
eaim non omnes ejus rei coropoies ueri; imoae , '
faajorera quidem partero, sed ex paucis longe pau- , ,
cissimos, quibus divino quodara afllatu prior adfuil * '
ille menlis impuJsus, i n eoque quanlnm bominuui , ,
natura paiiiur perseverant, oecullo reiraheutis na- .
tur*e libramenlo flectuntur.
B
MulH thyrsigeri, Bacchorum
copia tara est.
, -
<*
Qiianquam neque ilii Bacchicum hunc furorem per- * ,

petuo suatineoi; sed modo diviaig, modo lerreais , ,
rebus, atque corporibus occupanlur; hominesque C
* ae esse intelligunl, exiguas mundt paries, qui rai- ,
noreo vilas sibi subjeclas obiioeat, quas et suspe- , ciaa habent, et praveriere aludent^ ne moveaotur , .
et insargani. Alioqui quid isti sibt calallii voluni, (19); el texta, quae conficere solent? uisi iroprimis qui- [.
dem tuac lemporis homines eesent, hoc est noa- ] ;
[. ] , '
iiunquam ee ad baec inferiora convertenies. Neque
enim una et contemplatione, ethuic lexendi arti- [. ].
iicio vacare possunt: tum nisi ab otio sibi nietue- ,
[. ] * real, quod natura noslra, quae plurima moius i a vitameuia suppedilat, tolerare non potest. Ut ae
, ,
igitur aliud quidquam agereat, earum rerum occu- . "1' ,
pationem aibi pr&scripserunl, eoque modo natu- \ [. ) ram xciiaal. Nam et confecto opere deleclanlur, ^ , \.
], eoque magis, quo plura et eleganliora perfecerint
Noslri eniin parlem aliquam esse neccsse eal, qua (20) , in his inferioribus versetur; ita Umen u l minus . *
valida ea sit, ne pius apquo praeponderet aut iena- , ,
cius adbaerescat. Atqui Graeco-Barbania in smaodo .
^ *
proposilo mullo censianiior: quocunque enim eum
iiupelua rapuerit, vebemens atque pertinaciesi- , , *
DION. NOTJE.
(19) * ... .
iEgyptios mo*
nachos intelliail, quorum ea oxercitalio fuil. Hie-
ronyin. in Hilar.:
SimuUpu fiictllas junco texent
ocmulabatur JSgypiiorum monachorum diseiplinam.
(20) " . Eniendaiioiiem
bauc debeinus duobue oplimis codicibus. Nam quod
alia babent exemplaria, , ab i m perito iibrario scriptum est. Nec" enira lanificio dedilos veleres illos monacbos acccpimus. luiic loco accooimodalissimum est; idem
uippe esiaiquc opus perftcere, et ad cxitum perucerc.
1433
DION.
4134
, * nus e s i : ille autem eleganti morum urbaniuio,

.
ac miliori lemperanieoto esi, adooque facilius de, .
ficii. Ego vero eam natura noslrae conditionem
, esse cuperein, perpetuo ut ad contemplatioaem
,
erecti esse possemus. Quod quia iieri nullo modo
, , - posse couiprobaluiu est, 4 7 vicissim ego vclim
. modo maximarum rerum contemplalione delineri,
inodo i n naluram delapsus aliquid obleclamenti
, ,
* , - capessere, viiamque nonnulla bilariiale perfundero. Novi eniai liominera me esse, uon deuai, ut
. .
" \ ad omnem voluptaleoo rigidus sim, et immobilis;
neque ilem belluaro, ut corporis voluptatibus indul ; ;
; ; geam. Superesl profecto u i medtum auquid a nobis
; quaeratur, quod quid aliud esse poiesi, quam otium
, \ , , illud, quod i n lilteris et circa iiueras conterilur ?
6 * Qune voluptas sincerior? quinani affeclus ab oaini
. , $ affectu purgatior? quis materiae uiinug affixug?
quig magis impolluius? Hac ego parte rursus Grae ' , ' .
cum Barbaris antepoao, el prudentiorera judico,
" ;
; , quod ubi eese deiuittejiduin eril, ille gtatim i n
, - proximo cousistit : i n gcientia quippe consistit.
Est autem gcientia menlis digressus : binc ox alia
. ,
ia aliam rationem, per quas aaiea progre&sua est,
,
, , perveait. Ecquid vero tandem nienti eai ratione
(24), coojunctius ? aut quod ad iilani iiavigiufii accommodatius ? Ubicunque enim ratio est, i b i et loens
, ,
egl; siu minus, at cognilio galiem aliqua, sive i n
*
inrerioribas rebus inentis iolelleclio. Nam ct hic
,
speculationes, et tbeoreiuata quaedam appellantur
.
|, , - Q inferiorig nienlis officia, oratoria acilicet, poetica,
aaluralia, el mathemaiica : eademque nihilominug
.
oculum illum exoroaot,lippiiudineuique discutiunl,
, , ,
* , et paulatim bie, quae cernuntur, aeguefacientia
meniem excitanl, ut ad nobiliorem gpeculationem
(22) ,
audacior aggurgat, nec deflxis in golem oblulibug
,
protinug conniveat. ha Graeci bomines etiam vo ; 01
( luplali dum vacant, una etanimi cognilionem exer, , ) ceul, atque ex ludo nooaihil i n prioris propogiii
' . , emolumenlum reportant. Eienim de oratione, aut
poemate judicium ferre, a uiente alieaum non esL
,
Diciionem auiem casiigare, ei minutatim quagi
, , ; ''
' gcalpello deradere, arguuienlorunique caput inve , gtigare, ac diepouere, si\e ab alio digpogilum
agnoscere, haac quomodo miuimo geria, aut ludicra
, ,
. D esse possunt? At qui aliera via, qoae adamanlina
, ,
judicatur, incedunt (denius vero, quod revera egt.
* * ',
nonnullos ex iig finem adipigci), mibi corte non
, ulia via incegsigge videntur. Quienim via baec esge
DION. PETAVII N O T J E .
<24) . Plato De repub.:
' , ,

* .
4. lta Clem. Alex. Pctda0Qgi, cap. 4 :
> dixtt.
(22) . boc
fteco pro loco ac gingulari accipio, ex quo
argumentnm ernitur, u i i apud Hermogonom pagshn. A i , apud Arrian. in Diuert.

Epict., lib. , idem egge gogpicor ac caput, sedegqae defln itionum, id eat regulag praBceptionesque,
ad quaa exigendae illae guot. , inguit, , opixy. Tontabam,
; vel , el .
Hoc e s i , noono defioitiooem hauc oportet defiol*
lionig regulas legesque goqui ?
55
SYNESIl PTOLEMAIDIS EPISCOPI
potesl, in qua nullus pcdetcnlim progressus appa- , [. ],

ret, ncque prius quidquai, aui poslerius, ncque
, [.
cerlus est ordo? Sed quod ab iis (it, Bacchico
]
potius furori 4 8
fanatico sallui siinile
, .
esl, sine cursu videlicet ad exlremum pervenire,

el sine rationis funclionibus ralionis limiles trans- , , 0,
gredi. Non enim istud quasi cognitionis conside, .
ralio est, aut menlis excessus, sacra et divina res
, omnino : neque ut aliud in alio quidpiam; sed, . ,
u i parvis majora componainus, queuiadinodum
, , \
Arisloteles ei, qui iiiiliandtts esl, non qnidnam ; '
agere debeat discendum esse pnecipit, scd pali

quodammodo, atque affici oporlcre, posteaquam , *
ncmpe idoneuin se prabuerit: ipsa autem habili- . , \
tas ralione carel, multoque magis, si non eam ra- , , e l
i l l s a n 0
a c
tio praeparci. Ejusmodi Uaque horcinibus vel ad .

minima deiapsus sine ullo medio, longissimeque accidit, et praecipili ruin similis est; velut illnra
in superiorem parlem asccnsum cum saltu conferebamus. Nam quos ratio proficiscentes non dedaxii, neque itera redeuntes excipiet. Quonatn haec ergo paclo gtbi consenlanea suni, nunc qnod supremum est contingere, nunc ad vililia ci virgulta converli ? Hoino vero mediae considerandi facultaiis
beneGcio, rationis particeps est, et dicilur, quam illi nuuquam excoluerunt, quanlum ex eo quod pa*atn esl conjicere licet. Atque ipsc quidem Gnis, et id quo perveuiendiim est utrisquc commune est,
illudque si adepli fuerimus, nihil a nobis invicem dissidebimus.
8 . Quod aulem ad ea altinet quae intermcdia
'.
sunt, in hts philosophus nosler longe consideratior
* ,
e s l : viam enim sibi pw.munit, ct ila gradalim , ' -
conscendil, u l cx seipso aliquid moliatur : paula- .
tim autem progressum id quod appeiit vcrisimile , *
esl e6se conseculiirum. Quod si minus oblineat,
,
at progtessus est saliem, neque id profeclo mini .
est; sed is niulto magis cxlcris praeslabil ^ ,
niorlalibus, quam illi pecudibus antecellunl. ld- ', va
circo pluros ex noslris ad flnero perventuri sunt, quia cum naiuta rongrua est illorum aggressio: ai (25), ,
illo inodo nequaqiiam, nisi si qua Forte ingcnua
* . ' sit aninii nobilitas, qua* primam sui origineni ex
(24) , '
alto deducat, aut menlis singulare quodpiam ge- . .
nus, quod u l a seipso moveaiur per sese sit suf- , , ficiens. Qualis Airms olim Êgypiius litterarum
. . ,
usuui noo reperit, sed judicavil, lanta in eo vis [. .]
mentis ineral. Ejusmodi autem vel sine pbiloso- . [.
phica methodo ciiius resolval. Naluralie enim suf- .] ,
ficit, nnilloque magis, si quis exacuerc ipsum ac , .
provocare velit. Nam ad interiora semina augenda, , 49
d totum aliquod incendium cxcilandum, ^ ,
licel minimam sertnonis scinlillara acccperit, effi ^,
1
e l
DION. PETAVH NOTAS.

(25) " . Hoc fest,quoddam explicat, quod ex Med. margine transcrtcujus prima inilia et quasi fundamenta e ccelo bere visura est:
demissa s i n t : id nim apud Christianos , , ,
scriptores sigiiificat. Arrianus Dhurt. Epia., ; , '
cap. 4 3 : ,
. Qnam rara autem sit , ' [XVIII]
ea indolis nobilitas declarat Aristot. Eih., cap. , ,
u l t . , bis vcrbis : . Non disgi ' , niilia quoqao prsedical Aug. De doctrina CAnstiana de Aoloaio, qui ttxe ulla tcientia Huerarum
.
(24) . Viri fcujus Scripturas divina et tnemoriter audiendo ttxuiiu,
sancliseiipi mcminit Socral., Sozooi. Sed quae - ct prudenter cogitando intellcxitu pntdicatur.
venta dernum sit ab eo , scbolioa
#
437
DION.
113
. , - cacissimus ost. lllis igilur irfbil ex eo deierius l i t ,

*
quod Graecam inslitmionem ndn anle capessivc , , r i n l ; quae quidem eos qui nrinus robusti sunt,
(25) provehil et augciial, ac quidqoid in ipsis divini est
, fovens educit. tllic contra soli i i quibus propria
, et domesiica feHcitas suppetit, ilntan adipiscoiuur:
\ . rarius aulem tane est animorum igiod, quam
* phcenicis genus, quo iEgyptn temporom circuilus
, . 01 meliuntur. Vulgtis vero hominum in eo frustra
, ' , ' , contenderit, scqae ipeum labore confecerit, sine
, menie eam naturam iovesiigans, qua menle perci* , pitur, ecd i i praeserlim, quos minime princeps illa
, nalura io hauc vitam induxeril. Ittis enim suus
, (26). impelus profuerii, vel poiius euro ego impetum
agilals niciuis iiidicinm essc censeo. Scd roaxiraa
,
, , pars boniimim neque hiterius impellitfir, nec
, . * quae secunda dieitur navigatio, per otium et quie ' lem ad mentem excilatur : e l , ut aliquid aliud
. . ' eonifn, quse in pretio sunt, ac laude hoiniiiuin,
praeclaram aliquam sectam aemulanlur : quorum
" , , quidem niulliplicia suat genera, singulique propler
,
necessilalem suam in unum convcniuHl. De qui .
bus ego verissime aflirmare ausim, fruslra eos

laboraiuros, ac faligaturos seee, quibus vel ualtira
. * [ .
insiia roens deest, vel poetea comparala. Ac ve* .] (27) ,
reor ne non fas sit alia i n parte noslri, prselcr* , - quam ia mente, praesentem Dcum es$e credere.
'
Templum enim istud congruil Deo. Propierea
. , (28)
purgatricibus virtulibus studendum esse iradidere
,
Graeci pariter, ct barbari sapienles, molestam
. *' , Q omnem nalurae occupalionem intercludcntes, ne
, ' , quod intelligeuliae impedimentum possii facessere.
, Haec fuit eorutii ralio, qui primi ulramque philo' , [. ] (29), sophiam condtderunt. Yerum illi virtutes consue , tudine polius, quam ratioac stabiliri putant, tres * , que illas numero esse volunt : prudeniiam enim
DION. PETAVII NOTifi.
(25) ) . Ape- , .
r i t banc nobis Imtoriam ADlian. vi De histor.
(27) 01 . Baranim., cap. 58. Seribit enim pboenicem quingemebaros intelligil, qui virluies nulla rasimo quoque anao Heliopolim iEgypti civiiatem
tione, sed conseclantur, nec prudentiam
advolare, sacerdoiibus interea de adventiis illius
lempore sollicite contendentibus. Qui locus p a r - in his nanierant. Vrde Glent. Alex. vn Slrom. Quod
lim emendandtts, partiia illustrandus est. A i l ila- aulem hic ait eos , aut ita
que , capieadum, u l sola lpsi exercilaliono virtutes eao
, . Ubi inlerpres, cxcolani, alque eo inipetu quodam animi feranlur,
, de alio sacerdote accipit. Venim D paulaiimque conflrment; aut idem erit
ac . Quod loquendi genus
oninino legendum puto, levi quidem verborum, eed
apta senieniiac iuulatione. llle autem ( pboeaix), Graecis familiare. Sic apud Arislotelem saepe
, el , de iis qni
fruslra illis altercantibug, etc., idque sequenlia
confimiaiit: , - mtmdum genitum asserebanl. Themislius oral. 4,
, pro sitscipere ge,, . Uhi i n - lierosis parentibus. Quinetiam Plato in .,
ierpree, , vertil isto vocal Heraclilum, et alioe, qui fluere oinnia
dies circa disciplinas et lilleras , parum dicebatit.
commode. Est enim potius, ad occasuin usque
(28) . Galenua
solis confabuJalionibus et colloquiis diem lerere;
tract. Quod opt. . stl . :
quod condere solem appeliat Virgil., et Horal. Gal- , *limacbus in Heraclituui:

, ; '
.
"HJUov .
(29) . Crediderim boc glos(26) . sema esse ab aliquo ad libri orain adnotatura, qui
Qii sil hsec ipsemet epist. ad Hypaliam
istud interprclari vellcl.
cxponit, -
!39
SYNCSII PTOLEMAIDIS EPISCOW
if40
rejiciunt iidem ipsi, qoi teroperanliaro admiilunt, , \ ,

si ullara deroim temperantiam secunduro eos esse . concedimus. Quippe fieri non potest, qoio pra routna conseqaendi necessitate simul et ponaniur [. ].
virinieo omnea, et intereant. A i illi lemperanlia
, ttlendum esse pulant; non qnod cur temperandam
. ' ftit inlelligant, sed quasi imperio quodam accepto,
. ' , aut lege, cujue milla ratio possit afferri, quam
, \ , *
qui pouil alterius quidem rei caasa esse non igno- *
rabat, inlelligentiae nimirum, 5 0 simulque quod
' , \ . '
ad mentia ascensum conducerel, u t nulio eorum, , , \ quae in materia sunl, afficeremur. Hi vero a con- , [. , \|
cubitu abstinenl, idipsum per sese admiraoles, et .
id maximum duceules, quod miniiuum est, ac : .
pneparationem ipsam fioem esse persuastiro ha- . ,
bentes. Nos autem virlutes quasi totius philoso- ,
phiae elemenia miraiirar. Etenim qul impurus
\ pura tractare (% essi, quod est apud Platonem,
. , raagnopere probamus. Virlutes porro quod alie * ,
num est detergeiiles expurgant. Sed si quidem
, \
anima per se booom aliquid eeset, repurgalione
. ,
duntaxat opus haberet, et ex eo bonum evaderet,
, \ * ,
quod sola jam exsisteret. Verum neqaaquaai illa
[. ] .
bonutn esl; sic eaim nuoquam i n malo versari posset; sed boni speciem babet, ac mediam naturam obtioet. Hanc igitur i n deteriora vergentcm virtus reducit, solulaque labe mediam rarsus effictt. Qoamobrem paulaliro ad bonum progredi oportet: boc aiitem ratione fit. Inlelleclns enim
curo inlelligibilibue conjugatura nomen est. Uti si finie sil coelura intiieri, haud satis est in bomum
non curvari, sed posl mediam visus consistenliam, neccsse praelerea est ad superiora coaverti.
Et quidero id ex virtutibus sibi quispiam uiilitatis acquisierit, quod ab omni raateriae affectione
lfborelur. Evehendus vero insuper animus est: quia inalum noa esse nequaquam satis est; se *
eliam deum oportet esse : quod quidem ntbil esse aliud videtur, quara a corporis, et eorum, quae ad
corpus attinent, consortio recessisse. Hoc autcm perinde est ac mentis beneGcio ad Deum sese convertero.
0
9. Nos itaque soum virtutibus bonorein haben- G \ , *

es, scimus quo quaeque ordine gaudeal; eo soili- , cet, quem prima elementorum principia ad lolius .
libri cognilionero obtinenl. Prim enira bis, qui , ' , '
ad menlem eriguntur, occurrunt: non lamen ex , \
virtutum possessione oronia consequimar, eed id , tanlum, quod impedimenlo eral, removimus, ea- . ,
que baclcnus praparavimus, siao quibus ne fas , sperare quidem eet fiaem posse comparari. Alque
*
hac ratiooo minime desperantes, deinceps mentis ef , auxilio, eo ordine, quem velustissimi, ac felicis- , ' ^^ .
imi homines excogiiarunl, ad finem eBttiinur : ,
neque retud sck) an sedulo quasitum, simus l a n - ,
dem asscculuri; aegre cerle i n eum inciderit, qui .
nec uiKjuam amore illius capliis eot, neqae qua>
^ *
rendusne sil salis exploratum habet. Atqui egre- , , '
gie ex iis defunguntur, qui in eo consi- ^ [. ]
stunt, nec aliod prselerea curiosius i n q u i n m l ; 5 1
' *
mali e n i n , ut pote repurgali, non faerhil. qni- ' b o t plebem excellere l n aalmom incidit, qui id le- [. .] (30), '
D
. PETAYU NOTiE.
(5) " ^ .
Falsum doqma reddilCorn., haud recie, u l apparet
ex co quod eeqnitur. Nam si faleum dogma est,
quomodo eorum additarocntis depravatuni reddilur?
Nec ignoro aliae pro falsa pravaqoe

narrationc SUIDK ut apud Dioscor. in P r * f a l . :
, ^
. Ubi iulerprcs dottissiiiius Ruetliiii
itii
DION.
1142
, mere casuque didicerint, praestantissimam ho, () , ' mine esse rationem, indeque disciplinam qoidem
, \ omnem, qua mens corroboratur, nihili fecere: a
* seipsis vero absurdig quibusdam agitalionibus
, . " cienlur, et com so pbilosopbiae nomine magnifico
' $, * - ostentent, si qufd iamen ab aliis traditom accepe. * ! rint, boc suis additamenlis pravum ac malignum
, efficiunl; velut carcos nescio quos felus ediderint,
\ '' - qui non mentis quidem ilU, imo ne iotelleclus q u i ( ) , dem dici debent, sed ex absurda opiniono, e l
aberranie pbantafia prodierunl: ridicule, inquaro,
, ', , , vel miserabililerpotius illos affectos videas. iEquura
, , esl enini bomines cum simus, hominum calamilatibus non illudere, sed easdem deplorare. Prob
, ,
quales istorura sermoncsl prob qualia dogmala!
[. ] *
, * ^
' ariolea philosophari vollenl, baud scio
. cuinam, pneter istiusmodi, siudium, adhiberenl.
, Nos vero sic eos alloquainur (meriio i d euim dice. , imis) : Omnium mortalium aadacissimi, si vos exi . miam quideni illani naturae condilionem feliciter
\ * adeplos inlelligeremtis, quam Amus, aut Zoroastres, aut Hermes,aut Antonius babuerunt, minime
* \ [.
] , casligandos, aul dibciplinis tnformandos esse cen , , seremas, \elut eximia roeniis maguitudine pnedi, . [. tos, apud quam conciusiones ipsa proposilionum
) , instar sunt: sed sicobl eum bominem inveniremus,
, . religioso cultu, ac veneratione prosequererour.
, Vos aulem etiam comrouni natura inferiores esse,
\ , , nec lam solertea, qaam craseos, atque bebeles
. Q animadverliaius. Jure ergo caaligaodos esse vos
el
opiimi
. ducimue,
' *
" quidquid
"
' - ' 'nobis
^ ' excogiutum
~
[. ], ' babebimus, id in medium proponenius. A u l igitur
, * in primis cognilionis eJemenlis consislite (nam ea
[. ] , suol a dmnis hominibus lradila),aique ila roediae
, ' [. | secundum Platonem condilionis eritis, u l aon am^. ' , - plius imperitt, sic nondum tamen sapientes, recla>
[. que opiiiioni sine ralione et demonstrationibus,
|, * primas iribuenles. Nam et id quod verum esi i m , , peritum esse, et sapiens id quod raiionis est ex, . pers, nulla unquam permiltet oratio. Eo si ordine
, * ; , - contenli eritis, vobiscum mediocriier agetur, cul ^ * paque tam Dei, quam homrnum causa vacabitis;
imo juela ex ea re laude non carebitis. Etenint
.
( ) * homini plebeio an sit res, nosse salis superque
1
! J
! J
, - D esl. Sin V08 loco non conlinealie, 5 2

Q <*
. - ullerius esi affecteiie, ac proplcr quid res sitcurio, , . eius inquiraiis, praeclare quidem feceritis, quod
; * sacrae illiue rei, sapientia? amor vos coperit. Verum
eavele ne soti apud vos ei rei aucupand studealit.
, , , Rudes enim eslie, neque salis exorcUati; ac peris e e l
i ( 1
uo
DION. PBTAYU NOTi.

non eatis exprimit, solo narrationis nomine; ad- dogmata seculus. et dislingait. Plalo
dendum enim f u i l , (aUa aul prav& narralionis. in calce 1. vi De repub. : Plularchus De Iside et Osiride:
, * '
. Ubi [XIX] reelituo. Verum . Dixerat enini antea circa
nonnunquaih eliam pro simpliciier versari, vcro non circa , 8ed
circa , tujusuiodi suul malbenialican
accepia ab alio narraliono sumitur.
discipliitae. Yidc A r i s t & arnrn., c. 4.
(Si)Nov . Plaionis et Aristotelis
1
SYNESU PTOLEMAlDlS EPISGOPI
IM4
culum csi ueiu profundam loquacilatis voraginem .

,
Uemerai fundiius pereatis: quod et olim Socrates
, ,
exlimuit, neque cum aniroi affectum clam amicos
.
liojjiinea esse voluii, Parmenidem, et Zenooem.
; '
Alqut SocraVes Ule e r a l : vos autem qualescun .
que demum l i s , gravissiroa nibilomiau* audacia
, ,
vestrum oianium esi, qui i u arcana quaedaua dog .
roaia leutere insillre conteudiito: prasertim cum
. ' * ,
tnvialibus ad td verbis u i a m i i n . GaAmi quidem se * ,
ineu aalivoa, vt aiuai, eadem die routiea reddebal:
sativoe vere theologa* nulla bacienu* fabulanmi
*
prodigia finxeruiU. N o eaioft verita* omnibus ia
, ,
propatulo e&l, neque passim strata, nec taleqttid- , .
piam,quod veaaiiono parari pooait. Quid igiiur?Ad
, *
id Bimirum phiiosopbise sutaidium advocetur, el
; ' .
ad aninem illum decursominfinita longitudinopor- ,
rectum palienii aaimo tolerandum accommodent
\ , *
seao, u i tam disdplinas, quam disciplinarum rudi , !
meitta eapeagant. Eot eniia imprimis eiuenda n i - (32)
slicitae, minoraqoe sacra anle niajora sunt inspi' *
cionda, et chorese anle facium gestationeiu cele ,
braadue, facesquo ruraum gestand, priusquam , ; ,
sacroruro anlialites simus. Num ilaque alios ex , *
aliis labores aponte suecipietis ? A l non sine p u l - [. ]. ,
vere maxiioa quarqae comparantur. Quanquam si
,
opporlune rtm attigissetis, nonnibil in ea ro vo- , ,
laptaiis caperelis, quam qui progressirm faciunt
.
percipero solent. Sod vos aerse erudilionis piget: cum id turpe non s i t ; imperiiia aulem lotige major sit turpitudu; in qua qutafom consliluti, sintplici ea contenti non estis: jampridem enim mediocrem
sUlura obiinuisaetia, nibil neque scientes* nequo scire profiienies, hoc eei dimidia ex parte periti; hoc
eaim saUem Ipsum sciretis, nullius rei in vobis eese scienliam. Duplicem autem ignorantiam magnifice
vobiftipsis consciscilis; sapientfaB enim loco arroganlia, fasiuque pleni, et priusquam didiceritis, ad docotidam accincli; dicam itermn, Prob germones! proh dogmata 1 Qualia apud vos dislracta ei plurimorimi capUum tnonsira gigauntur : cujusmodi olim diis bellum intulisse femnl. 5 3 K>e quibne quid aliud
quisquam dixerit, quam eos absordis de ipso opinionibus divinuin numen discerpere? Quod minlaie
sane contfngeret, si ab idiotaruin et impertlorum slatu noa defecieeelis, aed erat nlroiruni felix ejus
rei su^ceoeus i n roediocriiale poeitos. Postquam lcarue pedum usum dcdfgnatws est, repente aere,
lerraque excidit; quonim aherura despexerat, altenun nonest asseeati.
1
I0\ Hsec non tam adversue eos, qui diversa

vitae instituta seclantur, quaiu adversus nosiros
dicta 8unt, qui slolide, ac sine ratione magniflce
loquuntiir, quique huic libro Hberalibus disciplinis
auccurrendi occasionera dederunt; quos quanti
eraere quisquam velit arrogantes, aique ineulsos
homiaes, multo sane constiterint, si tres obolo uno
coounutentur. Ego vero cum scitis atque elegantihus poelia, tum egregiis oraloribus gratiam babeo maxiiam, nec noo et si quls dignam aerroone
homiQum hisloriam condiderii: neminera denique
eorum, qui In communem Graecorum uiilitalem
aliquid coairibuerit, quod praeclarum haberet, de-
'.
, * -
, *
, '
(33).
, ^ ,
*

", ,
[. .] , , [
, -
WON. PETAVH .
(32) tixtetat ' . De eodem soistaruni genere in epistola ad Hypaiiam : "*
^ ,

. .
, -
.
(33) & . Galenus Proitept. ad '. :
(, #
; ,
' .
1>10.
1145
1U6
. bito boaore, prsemioqoe earere elnflm ; qponiain

, , no8 a puerisjara tum exoepioe edacaf unt, ueaieque
. ' ^, - adhuc infirmoa, et quaoi aegrus diiigeatiaeime c u * , raruiit, quae uiiba eeseal quadam saavilaie con dieniee. Etenim O i e r a illa, siceraque,ob amaritu [. .] dineui ei delicataiu aensuuui lenerilodiaeiift, aerao
^ , uaquaui admisieset. Deiude htiec i n modttm con , firraaloe, et ab alio per alrad dednctoa discipltnio
* - commieerunt: bse veroad euannitm asaequendom
, fasligiara idoneoo reddtdormU: qao cum pervene, , rimue, ubi tudofe perfueoe animoe, virtbuaqae
, p r laaaiiudtne defoctan naiuram animadverterint,
' *
beaigne eiatia revoeanl: moxque Galliope squa [. .]
lktoo, ac siliculosos excipkms, in florida prala
*
perdactos rocreal, ne laborie aegriludine oon.ficla .
Jaoliesimuroque quoddam el adjiciale convi , Yhua instruil, Alltcis venenboi, ac poelicorum
, [. , .] * lenoctaiorum venuetate referium; quibos primum
, , exbilarat, luio ocfcuUe siinolat, paulalimque quo * , damroodo eonveriit animmn : demuro ad falurum
, * certanen acciogil. Quiconque autem Masas Hon
, lanquam initialivum quiddam eese coaset, sed sum , . mam ia i i t tapientias coHoeat, ncque quod ab Mo
,
obtcure significaiur, eximium aliqaid ac singu [. } lare, vult inlelligere; sed expoeiium ipearum de * , corem ampteelilar, ei oli inbiai, eo detinetur * 5 4
* , ruibil is tainen adeo grave comniillU, &ed mulla ei
$.
insuper. utpote ecito et eleganli viro, bona con , - tiugant. Quamvts eniro cygnos non tantam, quan* ,
aquilas mireniur, quae sureom super id omne
. * feruitlur, quod videri polesl: illorum nos tameit
, - agpectu, alque canlu mirifice deleclamur; aeqnao, * tum in me eat, nullos unquaai cygnorare poslre , , mum cechieriu Quod si regiae isiae siinl, et juxla
.
iovis sceplra degunt, Ulos taaien deorura aliquia
Jove natus sortitas est, neque a tripodo repelluuiur. Aquilam autem siraul el cygnum eese, et ulriusqae bona possidere, avibus quidera eat a natura denegatum, bomini vero a Deo permieeum; c u '
quidemet liague iacundia pollere, et pbilosopbiaB compoti esse coacedttur.
rolir>
\
,
,
.
, (54) [. .]
* ' D
, . $
, , * ,
\. ]
,
41. Verura Musaruoi jam a me adverauainepioe,

ei a Musis alienos bominea causa perorau est,
qut maligne inscrtias suse reprehenaionem vitare
etudent eo ipao, quod iia rebus, quas iguurant, per
calunmiam obtrectaat. Quod si quid praeter proposilum nimis serium a nobis dictum sil, nonaibil
utique ludentibus eerium inlerdum excidit. Quanquam ita fieri aliquid polest, ut non ex toto habita
exerceatar, sed si majori parle ladamus, non a reipsa penitiis aberramus. Ludicris enim scria
miscemus; quorum ex eo nala occaeio est, quod
in Dionis graiiam tcstiraonium aliqnod dici a nobis
DION. PETAVH NOTiC.

(54) hr . Hasc vcrba
absque iaterrogalione legenda; pro
. Quod leve quidem, eed plerumque ab librariis ftt inlerprelibus noa animadversum. Freque?
ea cerie esi apud Arisiolelem inversio, u i iv Pfiyiic*
cap. 12 : ' .
. E l Physic., cap. 2 : ,
, ^ , . Qua* lamen verba eam

inlerrogatiooo legtiniur. Primo ilem De generm.*
cap. 5 : , abi
iuaiiifeslc errant, qui ialerragaliofieni addunl, ut
el cap. 5 bis verbis, .
1147
114$
STNESII PTOLEM AIDIS EPISCOPI
oportoftt, u l ejut ditcJplinre fataHs puer bmredita- **\ . " toia contoquaUir, illa aatem moltasin partesmira
.
eiirsuum varielate delata sunt. lncertf enim sunt
ludemiiim impetus; alque cjusroodi ager est, et . * (35)
liberta; et eas oraliones scribere, qux ad aqaam * minime paulo post recitandae eint. Vidi enim a i i - , ,
quando causarum capitalium judicem, qui cnm
, ^^ "
dicendi spalium causam agenlibug dimensue esset, * (36) , *
ipso dimensi temporis partom aliam donniendo, .
aliam frustra vigilando cooaumerei, longissimeque ,
a proposita re abesset: et nihilo lamen secius ,
orator dicebal, ut cui necessario mox tacendum (37) ,
foret. Me vero liberum sinit, neque inslat praeflniti , lemporis angustia, cum neque coraro taro inepto * judice ad dicendum accingar; neqae i n tbeairuin . "
longe foro iniquius sira ingressurus: pulsatis ,
passim foribus, atqae urbanis adolescenlibus ; [.
jacuodissimum quoddamacroama pollicilus. Miser- ] , ,
rima eniro eorum conditio est, qui euas in thealrit , .
5 5 orationea ostentani. Nam cni tam dissiniilibus [. ] , inler se hominum judiciis eatisfacienduro esl, non- .
ite ialia is expelit, quse bumanae vires assequi ne- , '
queunl? Yere crgo ille est popularis oralor, publi- .
cum mancipiuni, omnibus obnoxius, quem in cu- , , *
jasvis polestate esi pessime aOicere. Eienim si ,
ridiculus quis accedat, actum est de aophista; .
leiricum vero, ac vultuosum quoque aiidilorein ,
sitspectum babet. Sophisla enira esl, quodcunque ,
prae se ferat orationis genus, opinionem pro veri-
tate corrogans. Quin el ipsi molestus esl is, qai , *
animum penitus iniendit, quasi atiquam repreben
dendi ansam captare sludeat. Nec minus eliam qui
, * ,
capat circumquaque torquet, velut ea quao exbi- . ,
beniur fastidiens. Alqui baud meriio inclenteulea
, dominos experitur, qui quamplurimas noctes i n , .
somnes egit, ac permuUos dies altritus, ei fatiga- , , .
los e s l ; ei propemodum ipsam animam faroe ac
,
aolliciludine distillavit, ut egregium aliquid seli- . *
geret: unde suavem, ei lepidaro audilionera su- , ,
perbia niminm amoribas deliciisqae suis proponit;
,
quoram gratia etsi male se habeat, prosperam ta - ,
men valetudinem simulal. Erge is anie praescri- (38), *
ptum diem loius, veale, el cultu corporis, gestuque * , ^^ arroganiigsimo ad eam adfuit, u l elegans se spe- , [. c
DION. PETAVII .
(35) Atxacrkr icpirqr. Suidas bunc locum pro- D
fereas, corrupto legil. Erant vero Albenis capilalium causarum jadiees, numero
unus et quinquaginla, auctore Polluce I . v m . At
Suidas scribit eos fuisse ', boc est octoginta, nisi
meadum subsii, et a librario priraa duntaxai litiera
nominie scripta sit. Yide praeter Suidam, et Pollucem, Plutarch. ia Solone, el Harpocrationem. Helladius apud Pliotium cod. 279 qualuor Alhenis tribunalia fuisse scribit, ubi de caede
facta judicium iastUiiebatur : e quibus unum erat
AroopagiUrura; reliqua tria noniiue censebantur.
(36) KXXovdkr . ldem fere Plaio
in Thecst. ubi ait oratores, si cum pbilosopbis
comparentur, senrorum inslare6so; quodpbiloy
sopbis quidem ,
ilii vero
. ,

* .
(37) *A.UA . Tbeopbraslus apud Laerl., , *
fSôiov .
(38) Kcu . Nartialis lib. :
Al ta multa diu dicis, vitritqw tepenlem
AmpuUh pottu semitupinus aquam.
Alqae ejusmodi delicias prohibcnl in clericls canonee aniiqui. Distincl. 92, can. Cantantes : Audiaui,
inquil, hccc adofacenluti, andiant hi quibu$ ptai
tendi in officium est Deo non voce, ud
corde cantaiidum: nec in [XX] tragctdorum modum
s
1149
150
.] . ' (39) cUculum pnebereW l b i ia thealro ctmfioemibtis

*
arridei, gaudelque scilicet, cam inlas aninio crw . ' cietur. Naiu et iragacanibae nonnibil edil, u i aUa
, , (40), et sonora voce pronuntiet. Atqui ne gravi&simue
, quidem inter eos id dissimulaveril, non sibi ma* . gnopere cur esse, summoque aiudio elaborari
' $, quae ad vocem altinent, cum prsescrtim inter reci^, [. taodum conversus ampullam poelulet, qaam faoiu ] ,
lus quidem porrigit ( d i u enim antea paralam ba (41), - bebal), ille vero sorbet, el gargarizatu os fauces ;. ' , ' que colluit, quo validiori voce carraen eraoduleCur.
, Yerum aibilo tamen ex eo magis infelix bomo
$. - benignos sibi auditorea f a c i t : aed decantandi
^, ^ , ' iioem ab eo factum plurimum vellent. Tunc enim
, , .
riderent, aut eum opiarent etaluae i n roodum d i , , - ducto ore, sublataque manu statua esse muliorem :
, , - ita enim quod jampridem cupiunt, discederenl. go
, ' vero mihi ipsi concino, aique hisce cupressis ac . - ciao, aqua autem ista mtnirae dimenso cursu, aul
, * , ad clepsydram diepensalo salit ac decurrit, quam
, publicus aliquis liclor appendat. Sed si nondum
' , desino, 5 6
i^men desiero, sia minus, multo
.
saltem poslea: nec enim ad noclem usque cantabo.
, llla vero eliain me ceesanle defluit, defluetque nom
DION. P E T A V E NOTJE.
qutturet favcet dulci medicamine liniendm ttml, I
in eccletia theatrale$ modnli audianiur,
etcantica;
ted in timort, in opere, in scientia
Scriplurarum.
Neqtie potn tantummodovocis lenociaia conslabant,

eedetiam ciborum certo genere. Isidorus De eccles.
o/f., c. 12, canlores ait [abarios olim appellalos
esse, quod ad vocera curaadam legmuiitibus uleremur.
(39) * , etc. Plin.
l i b . , epist. 13 : Tanul*i ad audiendum pigre eal u r , plenque in itatiombut
$> iemputque audiendit fabulit conterunl, ae tubmd'. tibi nuntiari
jubent anjam recilator intraverit, an dixerit prcefaftonem, an magna tibrum: tum
demam, ac tunc quoqtu lente cunclanterque ,
nee lamen permanent, ted finem , alii
dissimulanter [urlim aliitimpliciter
libere.
t
(40) ...
(41)
. Cle-
Lucian.
in . : ,
. Usus est Synesius eadem
voce ad el . Est enim hiscere, d^ducere : vero
idem ac manum attollere, alque exlendere.
pluendas hortonim areolas u l i m u r ; quorum aeque

in orificio iiuiciiin foramen esl, in fundo pluribuo
aqua deflnit. Liicem inde accipiunt, vicissimque
pncbont Empedoclis versue, qui ab Arislotele laudantur, Kb. De retpir* c. 7 *

' 7
'
,
' ' ,
[
.
Quem enim vocat , pars ea fuil

angustior, per quam aqua ad judiciales usus laberctur, quae per infundebatur. Hegych. : , fi
.
, . Qu
vcrba transposila sunt, aique ila ex Suida reslitupnda, . . ...
, , etc. Apud Suidam legilur
et , qui grammatici error est. Nam cum
apud Aristopban. legisset i n Veipti,
psydram vas quoddaro ad judicioruin usum fuisse

nemo est quin audierit. Illud vero haud aeque pro '
tritum egt, qwe ejns forma fuerit. Falso entm sibi
ersuaderet aliquis, htitc nosiro simile fuisse, quo
orarum inlervalla partimur. Nam neque duobus ubi [ X X I ] scbol., ,
ro vera noroinis significalione habuit, addit scboex vasculis veterura clepsydra constabat, sed uno
iastes, ubi aqua omnis effluxerat, oralorem a liclore
lantum, in eoque aqua non perpetua erat, sed quae
infusa idenlidem transmiiieretur, subjecto, ut opi- virga percossum (sic eaim haec iatelligo,
nor, vaserecepta; aut cerie quae singulis causia ) ne dicendo tempus eximeret, ac
nova, aique appensa transfunderetur. Fuit vero pneripercl caftleris. Aliud quod ad eamdero vocem
attinet non minori obeenraiione dignum allexam.
uaa ex parte tenue et angustum foramen; oua
Scribit Heeych. clepsydrara alio nomine
parte scilicet oriQciuni erat in vicem colli gracitwr
dictam. , inquit, . A t
fisiulatum, quod gultatim aqua deflueret, ut
ecribit Apuleius i u Melamorpli. Altera vero parte Pollux dubitanter l i b . v i n : ,
noo uniim foramen e r a i , sed plurima, per quse , *
.
aqua infundebatur. Undc iranslata, u l arbitror,
olepgydre appellatio ad ca vasa, qaibus ad per-
415!
SYNESll PTOLEMAIUIS EPISCOPl
1152
e!u aique intcrdhi, et in insequentem aimata, et * (42),

perpelno. Quid ergo necesse est prafiaito leaipori
* scrvire, catd libertato satiari licoal aiqae oraio ,
nes eo circamducere, quo agendse esse videntur,
- Hec miht sil audUorura neglectu alea subeunda,
,
sed mci ipsras ego mensura sini ? Hanc enim a Deo condilionem eum adeptas, irt liber ac mei jori$
essem, qui neqtie treg, aeque duos mihi dfecipulos aecUcere velim, quorum cansa ad praesiimtmn
locmn ventitafe, ac de eertis rebus, ut inter nos convenerit, toqui necesse s i l . Ita enim plariimnn
mihi libertatis deoetsurum inlelligerem, si imprimie liber aliquis ad anguem exigendue est, quo
memoria quidem cxcolntur, mentis auleni appulsus, cogtiilioque inexercitata sterilisque roaneal:
qiiatn Hbrorum par eat esse jadlcem ; quOniam ea polisoimom parle pbilosopbi sumus : illod auleni
graiumaitcis relinquenduiiu
42. Fierrvero eiiam potest ut in philosopbicis
ip'. ETsv * \
libris gramroatict qaidam evadant, qui syllabag
, oplime componere ac distinguere queant : nihil g *
tamen proprium obsletricaturi s u n t : el si quid
' , fbrtc pariant, caeeum id proptcr temeritatem eC . ,
qaasi eubventarteum esl. Non enim sermonem i n - ' * teriue fovel, cui quotidie evomendus esl, studium- , ,
. (45)
qae lurauHuario, et inconsiderate in ludicria ad , 6
hibere, languidum Ipsum, atquc evanidum reddit.
Hara ut ex feluris corporum, ila ex serntonibus ,
. 'animorum quidam parlus oriuntur. Qui vcro i n ,
teinpestive illisconsueril, caeiera planc eadem cum
bis qu in corporibus accidunt experielur. Ubi .
vero scmel habitus ad abortiendum praeceps pro- , , *
penderit, nibil jam integrum aul vitale parttiriet. , llinc qui io populum expedile dicendi facultaie va- . let, ad rem aliquam sedula animadversione consi- , ,
derandam imbecilUs c s t : ncque si qua illi specu- C ,
lalio proponatur, slatuae eam instar expolilain ac- , .
curatius elaborare potest. Pralerea vero nec islud ,
beatuin esse censeam, tam apud ipsos audilores, .
quam de ipais auditoribus rationem redderc : do .
ipsis quidem apud parentes, aut genere proximos; , , ,
apud ipsos autem, de quotidianis scrmonibus. Si , , . .
quidem apud suoe discipulos gloriam sibi, famam- , .
qae conciliare pracepiur cuperet, u i de iis, quae '
, ,
iradiderit, pueri lumulluentur, acerrimequeconten .
dant 57 8 ^ ^
quam iafelicinsistud tlieacram est. Nunc autom quibuscunque volo, et quoties, el dc quibus et quando, et u b i , tpiies et eo
roodo coiloquor. Atque bic nobiscum familiariter conversalus p r u f u i l ; idem vicissim uliiitatem ex
E r
U (
8 a n e
DION. PETAYll .
,
.
Qiiod genus vasie anancseuai Piautus appellasse ia

Rudente videri possit :
Neptunus magnh poeulit hae nocte eum invitavit,
Credo hercle anancaso datum quod biberet.
Sed hallucinalos hac i n voce criiicos illos Graecos suspicor, aliudque esse quam vag, ex
Platonis toco illocoltegigse videor, qui est ex Thece~
itto supra a me coromeiooraius. Cuui enhn dicai,
* , , existimo voceai cam confundendam esee; omnino
ecrtpium ease quodpiam, seu labulas, quibus coolestata lis atque actionis formula continereiur; a
qna digredi oraiori per adverearium non Ueeret.
Nec ab ea conjectura Aristopbanis locus alienue
est, ia quo cura decretis ac pscphismatis
conjungilur.
(42) , etc. Id esl accnraie et
scrupulose exculere. Laiina vox deesl, quae id proprie oxprimal. Nam exungulare alium usum habet,
pro eo ntiod eei ungues prsecidere, aut ex unguibus, vel eliara unguibus rapcre. Apud Plauium
Trucui. Slalilax servus Aslaphio meretricis ancillae
convicium faciens, quod berilem Olium palernie
bonis spoliaret:
Suam non UU meretriculis (ail de patre loquens),
Molliendis rem coegit, verum parcimonia
Duriliaque: quanuncadvoi jamexporlatur
pesiuma:.
Eam tu exungula: male vivUis: egone hwc mxg[$ilem.
Ubi, eam tu exungulas, conjiciebam aliquando.

at ad rem familiarem referatur, vel (eum) u l ad
adolescenlem. Quid si etiam (es) retinealur, id esl
edis ac coosurois ?
(43) *1 , clc. Vide Plalon. in Theateto*
4155
DION.
4154
eo aliquam reportavti. Eô vero malim boni aHqttid dicenlibus aliis , auscullare, quam ipse dicere,
quia in mdiores iuciderc, quam
in deleriorea, omni est ex parte bealius.
\ ' . -
, , ,
.
*
(,
* (44),
(45),
. " , .
(46), *
.
, .
(47;
, , .
15. Praoeplom conlra vila haec est. Eximamug

autem ex eo sermone gi quis unus, aul alter ualtirx felicilaie ea quae in lioc genpre occurrunt diflicilla gupcrare poluerit. Illtid enim itidem evenire
poteet, ut in unoquoque genere sludiosorom nonnulli mHlto praeslanliores apparcant, quani ut \Hiis
illis, ac perlurbationibus, q u * indideni adnasci,
ac puHulare soleat, lentari ae palianlur: elenim
praeceplor gimtil alque sibi andiiorea devinxit,
iiihil jam ab alio dictum probabit. Altoqui perirHlum esi ne et contemnalur, et avolanleg a scbola
adolesceutes retinoro non possil. Si enim noti
mullum repugnel, positionem nosiram everiit,
Ongimus enim pneeeplorein adhuc illum roanere.
Homini igitur praceptori falale est invidia labo ; (48) % rare, qua3 maxima est omnium perlurbatioiium,
, \ .
ot materi imprimig addicla. Ac nullum qtrfdem in
, .
civilate gapienlem optabit esse ; sin aliquis (Writ,
,
ejus famae oblreclabil, u i golug in prelio sit. Se;
debitque lanquam vas ad usque labra sapienlia
, ,
plenum, quod nibil amplhis capere possit. Ncc
, \ - gane boni cujusquam capax est, u l qwi invidtts sit,
(49) ac malevolus. Qui ergo infelicior ulli cxilus essc
. *
potest, qtiam ei cui meliori esse nou licet ? At
* ,
Socrates Prodico sese pracbebai, ut gi qua posstt
, , ia re juvaretur, et Hippiae aliqnid dicerc permil, . lebat; ei ad Prolagoram accedebat; atque ejus, - naodi sopbislarum generi dilissimos adolesccnteg
* - conciliabat. Neque eaim sapientem se esse Socra , '
.
, (50)
les arbilrabalitr. Quippe sapiens eral ; ipsiquo

adolescentcs, si animum adverlissent, facile cognovisseut qualisnam ot docens Proiagorag, et discens
DION. PETAVIl NQTAE,

(44) ' , elc. Mulla in eam
senlonliam disputal Themisi. orat. 4.

(45)
, etc. Alia Iranslalione ulitur Pelronius. Sic
eloqutnuee magiuer , tanquam piscaior, eam imposueril hamh e$cam quam $cierit appetituros piscicuto$ $ine spe prwdce moratur in tcopulo. %
^83, id estdiscipulos; quam bujug

vocis poleelaleni non usqoe eo tritam gaepiug apud
auctores deprebendi. Atque ita diserte Heaycb.:
, . Eodemque
aensu Arriani locum ielura accipio I . nt Di$$ert.
c. 25 : , ,
; , .
(46) . l i a olim liuoc locum
fueram inlerpretalits, ut ad contentionem
' ac dissidium referrem, quod cum aemulo ac rituali
[XXII] exercet sophisla, boc modo : Piisi ab
9
supponere, ac in supposilione permanere,

Arrianns in Di$tert. Epict., lib. i , cap. 7,
/
Euseb. ., pag. 2 9 9 ,
' . I>e Plalom
loquilur. Quod ad verbuiu speotal, eadeua
in accepiione usurpatum est De Provid.,
, *
.
(47) . gimplici ,
ut Lalinis deprecari, nisi lualueris.
(48) " .
do
genere earum vocuro esl, quae sunt; significal enira inlerduni uon pienum.
Aristoph. Equit. :
" ^ ,
[ .
Alias contra, id quod ad labra ueque plenuni esk
%$$\ $uum pror$us imtitulum perverlit; ipsi

(49) . P i a l a
autem praceplori manendum est. Quod quidem
in Theatelo.
lameisi non improbeio, occurril tamea poslioodum
(50) . Hic egt,
%
alia quaddam senientia, quae nescio ati ad Synegii

meoiem git. Est ea bujugmodi: Quod
qui apud Plaloneia De . cum Socraiedigpulaas,

ei ad iocilas redactug subilo excandescit. Tbemisl.
non multum repugnet nec mo/est* ferat rfesftJtti
orat. 4, ,
se ducipnlit; illud vero contra noglram
; Arnanus ., cap. 5, de Soest, id est $\ ut cum dialecticis loquar. crate : ;
Fingimus enim illum praeceptorera esse pcrpeluo, ; ; ;
nec ab eo insiituio desciscere. Est autem Aiquc hiinc Thrasymacbum perperam inlerprolea
, quod dialectici dicere assoleat, sapponi, ct quidam JuveaalU sai. 7, ad bunc locuiu,
9
I I $5
SYNESll PTOLEMAIDIS EPISCOPI
1156
Socrates essel. Quin elGlanco, el Crilias tanquaoi.A ' par cum pari colloquebautur; jieque Sitnon ipse , ' .
" , \
eerdo quidquam Socraii concedebal; sed cujuslibel seriuonis ratiouem exigebat. Clitopbon vero in ,
Lysia3 sophistae audilorio ei convicialus e s t ; ac ,
Tbrasyaiacbi consueludinem anleposuit: 5 8 S- , . ,
crales aulem nulla ad ba3c indignalione percitus .
(51), ,
est, idque perperaai Clitopbon existimabat. Nam
. "* illi vel upus Pbaedrus occurreus inslar orauium
o r a t : Phaedrumque extra urbem pneeontem So- . , *
crates sequebaiur, et imporiuna oratione pationler ,
audiia, aliam oralionem in Pbaedri gratiam oppo- , * [ . *
sail ex adverso. Ueque adeo facilis erat, nec se ) * ,
.
apud bomines gloriose vendilabat! Nam quod ad

Xaatbippam atlinet, proh coutempcam! ut Socraiem Iraclabal 1 Nihil laroen eorum impediebat, , ,
, quoroinus ille in eo conlemplu laeussime dcgeret.
Neque me igitur, nequc alinm quemquam bomt- (, ,
num, qiti sese variae huic belliue, boc est gloriae, .
uoo subiniserit, sed sibi ipsi Deoquc placet, cum * ,
boaiiaibus vero humaniler conversari ei valt et .
novil. Nara et Socrales ex duabus orationibue ab-
gurdissiniam de amoris vituperaliouo suscipiens, (52) [. ],
veriorem parlera dicendo invertere poluii : siatim- , ' ^,
qoe mutata eenlentia Jovig curruai cantabii, et *
sacras undecim deorum aurigalioues. Sola enim ( *
Yesta deorum aedibus coolinelur. Praeierea deornm ), * comitea auiinos, acorriroamqne eoruia ad supe- *
randos coeli huineros conlentionein cclebrabit. Illio *
iemerariam , alque audacein orationem coram .
,

puero euarrare ausus est Irans fluvium, eo ipso in [ .] ,
Xoco, ac jusla eamdem plalanum, ad quau oratio- , *
nem babuit: seque Lysiam sopbistam ainulaiug ;
exercuit. Ad eumdem porro pucrum verba facieog,
,
( non dico Phaedrum, adotescens enim is erat, et virili jaui aelate,) sed speciosus, ac vegela aeiale
praedilug juvenis inducitur : eum, inquaro, compellang, de amore vicissim persuadet atque diggaadet, et apud eumdem jocatur agiique gerio. Quid si igitur idcm cum puero meo nunc, quem
laibi Deug in insequentem annum polliciiug est, niihi vero jam ille pr&gens adegl, cum ec jocart,
inquam, ax bona fide veiim agere ? Qaoniam et ipsum esse cupio i n ulroque praesUnlem,
'
Dicere utirecte po$$it timul omnia norit:
, neque Socratem aspernetur, qui publiee sepultoe
(53)
eratione prxdicareposse non dedignalus est, quanquato gravius id quam pro virlum suarum modulo , *
.
sso credebat. Ulam eoim dieeodi vim Aspasiae
Uibucbat, ad quam, ut 5 9 * amatoriis rebus i n - D ,
9
DION. ).
Sicui Thra4*macHi probat exitut alque Secundi,
Caritiatfiiieiiseui faciunt, cum Ghalcedonius fuerit,
uli ex Plaione notissinmm est. lnaposuit niniirum
iHis corruplus seque Pbilosiraii codex, qui
babel pro , cujusraodi ^rrer ideniUlem occurrere soiel. Sic apud Glem. Alex. Sirom.
, , pro . Fuit
eniui Xenocraieg Ctialcedone oriundus, noa Carthagine. i a historia Saporis ei Heraclii apud Paulum Diac. kib. XVIH, cap. 6, el Cedrenoui, ingens
ex eo nauis tsi error. Amio quippe Heraclii vi capiam a Persis referunt bic , isie Cartbaginem; quod imiki deindc in annales suos reluleraut, videJicet a Sapore expugnatam esse Cartba-
ginem. At id est fatsura: nunquam eiiim in Africam illi pervenerant. Ilaque pro scribendum fuit , Chalcedoneai cnim oppugnabat per id (enipus Sapor.
(51) . Ad iElian. 1.
Yariar., c. 12;Gell. I . , c. 17.
(52) .. Rescribo
, vel . Nec enim puer ullus
apud Plaioaem amalorias orationes legil; sed puer
quidam inducitur, ad quem bae cum a Lysia, tum
a Socrate habeniur.
(55) * . Yido Platon. i u ~
xeno.
4457
DION.
4158
. ' .\ stitueretur, scsc coufcrebal. Tu vero si atnaloria

, ejusmodi quaidam aniinadvericris, de quibus IUHI
, ciim Aspasia Socrates disserebal, facile iiitelligcs
, , pbilosopbiam augustissiinis quibusque sacrie i n , \ spectis, ubique quod honestum est agoiluraui a l . (54) que amplexurani esse ; et non modo rbetoricam
probaturam, sed Aspasiam eliani. ac poeticam sibi
, , * ,
* adjuncturam esse. Hac enim procul dubio Socra, - tes usus est, non pucr, aut juvenis Socrates, sed tuoc cuiu aHaie provectior in carcere
,
; ' versarelur, quando ludendi nequaquam terapus
* . - eral homini nalu grandi, et in lanlis non dicam
, . malis ; quid euim Socrati nialum esse possri ? sed
" , ejusmodi lamen, ut in his miuiine ludendi locus
; - essel. At ille Deo se niorem gerere profilebatur;
> neque ei diffidenduni est; nam illum sibi ejusdem
operis conimunione devinxerat. An non poeta ia
,
e t l , qui in Pyihiis, el me hercule inter Brancbidas oraculum habei? Et lamen iJle Homeri sibi
poesim tanquam propriam arrogat:
" *, V .
(55) , '
, * .
,
, , (56)
, ,
, ' , ,
.
H<ec egoquce cecini, iivinu* $crip$it Uomerus.

Quocirca i s t i , qui eloqueoiiam oronera repudiant, prae sapiertiae niagnttudine non vident,
secundas a se partes Apollini, necnon Agpasiae,
el Socrati seipsos tribuere. Veruni nobis ad oaiia disciplinarum genera puer iucitaodus esi,
comraunibusque cum eo votis optandura, ne,
priusquam ulcunque rheloricam, ac poelicam i m b i b e r i l , ac roente valere coeperit, sic u i ipsis
possil earumdem ope succurrere, in audacein ac
; , Q Musis infensum bominem incurrat. Nain quo paclo

patriis opibus u t i posset? Ego eaim agros quideni
, longe, quam acceperaro, pauciores reddidi, et
( , plurimi ex servismeis eodem meeum civitalis jure
), poliuntur: aurum vero neque i n mandis rouliebri ,
bus, neque signatum habeo (quod enim mibi erai
.
totum a m e , uti a Pericie, in necessarios usus
insumpium esi); libros aulem mullo, quam relicti sunt, pluros comparavi, quibus omnibus uu ie
posse necesse est.
\ (57)
44. Quod ei pro eo quod Dionis tibi scripu
, * , emendaiiora non i r a d i d i , patrem aversaris, quse
, ' mibifuit baclenus producendi sermooig occasio,
. at nec aliudlibi quidquam inetituti ejusdememen (58) .
davimus. 0 0 Dlom enim nulla ejus rei excusatione
DION. PETAVU NOTAS.
(54) . Plalo i n ?- ]
done. Aromian. Marcell. I . xxvm.
[XXUIJ (55) , etc.
nunc pro osoribus, alias conlrario s i gniflcalu pro asserloribua acpatronie, u l apud Plaloiiem , hoc eet, universilatis
assertores et quasi satelliiea. Sunt eniin
satellilea apud Synes. De Provid. el A n l i pbontem.
(56) , xpir . ldem in puerili
instittiliono commeodaiur ordo aPetronio.
Det primos versibus anno$
' Mwoniumque bibal felici pectore fonlem :
Mox et Socratico plenut grege miitat .
Aoson. 4dyl. 4 :
f
P8rUgequodcunque
est tnemorabile; priva
monebo;
Conditor lliadot, amabilh orsa Menandri

Evolvenda libi.
(57) El & . Altera haec ost
velut ooeris pars, quae de mendosis el depravatis
exemplaribus ptirgalionem habet. Tide epist. ad
Uypaiiam.
(58) . Ulcunque e l i d
hic sensus ex corrupla lociione poiesl : iitilla Dioni
excusatioue aut defensione opus fore, cuia nec
aliorum scripta eroendatiora habeanlur. Quasi dicat,
non esse iniquioreni hac in parle Dioni$ quam alioruin scriplorum conditionem. Alenioi emotum ordine suo ac perturbalum boc colum arbilror; itaquereslituo .
. ,
l d est, Dio nobu Ourqatiotum rtquint.
1160
<tpii9 fuerit. Ilaque ab rhetorica comparandhm . '* .

rursus erit auxilium. Verum aliquam ex pbiloso-
, $ *
pbia Icgem allegabo. Pylbagorae Mnesarchi filii,
Satnii huic legi iioineii inseriplum e s l ; quae q u i - ,
dem lex libris addere quidquam, aut innovare .
prohibet: sed eos, uiut primum scripti sunt, roa- ,
nere j a b e l , quacunqu* deimim forluaa, aul arte
eonscripli stint. Cseierum in orationibus l e i id i p - , .
aiiro appellatur, quod nullo dieendi arlificio con- '
stat, qua* eniin non persuasionedicenlis, sed r e i - , . 01 ,
publicae aucloritate niluntur, inter eas probaiiones ,
recenseatur , quae , boc est, rationis exper- , '
les dici pooeunt. Licet nonnulli noelrorum oratores * .
ea sese proflteantur, rum nibil aliud quam scri- ' , '
bae sint. lidem vero si tesies duntaxal prodtixerint,
dum in bis causae cardo verlitur, rem sua opera , ,
eonfeclam existimabunl; adeo lepidi, et audaculi
, '*
aunt. Verumenimvero quoniara noa ex Romanis labulis legem recitamus, ut vel inviiis auclorita- * '
tcm habeat, sed ea veltris cujusdawi pbilosopbi
.
e$i', verboroin ad hanc persuasione opus est, ut ' ,
pro lege sit oralio. Cavendum taroen est, ne de . ,
minimis rebus majus ileruoi aliquid dicamus. Ila
, .
neseio quoinodo a levissimis islis ad graviora diceadi nos impetus abripil. Proinde cavebimus,
quanlum a nobis fieri polest: ein penilus uecesse s i t , de i i s , quae dicla sunl nonnibil repetemus.
<iuod si sufliciat, prseclare omnino faciemus, si nibil insuper curiose comminiscamur,
45. Veniel ergo Pylhagoras, aut quicunque erit
'. , Pytliagorae sectalor , et patronus; quoniam cilaia
*
ex eo lex est; dicelque oplimuio quidem esse , si
ea mens insita s i t , quae ad quodvis disciplinae ge- , *
,
nus per se ipsam sufficiat: boc est qua? jam rcipsa
islud sit, rbelorica sctlicet, ac poetica, si non ad
ohinia summa sil indole prsedita : talesque jam olim
, , h\c nati s u n t , inquibus ajit awinii exeelleutia f u i l ,
, , *
aut nativa cum disciplinis cognaiio , qui riulla ins- . 01
litutione opus habuerunt; ipsi auiem exemplaria
quaedam ariis exstiterunt. Sed hominum vulgus ,
trnn tanta naturae felicitale destituitur, tum ab * , ,
4adem nonnulli absunl longiseime, inlelligeodi- ^ ,
4)ue duniaxal facultate consiant; cumque plus ,
jiiinusTe ad fioem aut accedant, aut ab eo d i - . ,
ient,ab iis mentibus, quae actioneconstant, boc
.est efleclis, quae ex acliontbus ipeorum conse- .
wquunlur, ad id perducuntur. Ineoque omnis posita
c&t librorum 6 1 occupalio, facultatem ut nosiram
ad aclum provocent. Haec igitur, licet dum adbuc i n cipil, litleris perpetuo praeeuntibtis indigeat, eenibu&que prorsua i o n i l a l u r ; nibilominus, diira i u
4>rogros8ti eat, ppoprtaa vJrea expefialur, neque ex
yllabisomniaopendeat.Quefnadmodaro enira aliuer
.quodvis problema libeoter amptectiimit, quia reruia
4ierplexarum difllcuKag excogitandi goleriiam exer 0 4 : i u cum i d , quod ad narrationis eoriom deesl,
Intelligentia eupplere, atque attexere cogitur, nefuo suiyecta habet oculis omnia, ad eimile aliquid
,
* ,
, .
" ,
.

, ,
* , .
.
avdeadnoi per aeso fii exoicuaiior, ooque consuoecit, ut ab aliis non pendeat, sed inlra seipsam
cbatmeatur. Elenim corrupli isli libri menlem, qu oculis praeslt, desiderare videntur.
46. Hoc ipsis eliam adolesomtulis ytbagorse fio'. ctrina praecipiebatâElim u t aaiuecujosqiie iodolia
,
frct
* 6t - f^riCuium fectfet, Jtartiwi Ut eiercitatiotis i d lotfo
6sset, puercrurti ingeniis rtiiigts ctoseni*itedhi,
,
quanv platioruni iltrc apud geuihctfas surtiptiolie^.
. |> , , Non eiiirii opeiOsum est liltcra una, dut syllaba, aut
, ^
^ * ,
6tiam dietiono, vel si mavis integiO ilno anibilu
, rtafctv
ortiuonis dccortiirtOdafo, deirtceps iis quie in Iibro
. sunt, commode uti et in prompiu halicre. Esi au .
^ ^teift hoc \ simile profsus, quod aqtiilarum pullis
,
oVenit. Nam eos, ubi primuih volare coeperint,

parentes allius sublatos dimittunt, suisque quo
dammodo pennis uti concedunt: tum sialim aelalis
, imbecillitatcm anleverlentes recipiunt, idque saeotv. pius tepetuat, donec volare didicerint. Ego vero
, . apud alium quidem neminem, sed apud te lanien
, *
ex rei veritale gloriabor. Saepenumero libri cala , ' , milalem exspectandam esse nuft censco, ut inibi
boni aliquid contingat; sed sublalis oculis me ad
, ' ,
* - ipsuin opus exerceo, ne momento quidein inler , miltens, sed pro re nala suggerens, et perinde ac
. $ - si tegefem, qtiidquid consequens esse videlur, a
*
me excogitatum adnectens. Deinde ea quse dicun,
lur cum its quae scripta sunt coftfero, ac raemini
, >- mt sapinseumderti nonmodo sensnrn, verum etiam
, *
serfitonem asseculum ; allas 9enlcntiam ipsam so . ,
lortetr ila conjectatus sum, ot, si qoid verborum
* dtssideret, id tamen miriflce ad operis coagnfed:, , . "
laitonem essei excogiiatum. 0 $ Qud si seneus d i , versus eseet, nihiloroinne libri ilNus anclorr con
griiebat, ei is erat, quetn, si i n animotn incidioser,
,
nequaquam couleianeret. Praterea raemirti mc,
, . , - C astantibas aliquot viris, nobilissimum quoddam
, * ,
gravisaimumque opds prae manibus babere', quod
; * cnim a me ut omnibus l^rOu pOtiiseoM, roganli . \ bus morem gessi. Si quahdo vero i d eomrabde fiert
, , - posset, aliquid de meo addebam, atque insuper
, , * enarrabam : non id (per nunien illud quod littorie
. pi asesl) consutto cogilaloque faciens; sed ea quac
(5)
sponle occurrebant, menli ac linguae permittens:
\ . \ - moxque ingens ab omnibus strepitus plaususque
%coachatns et, ob ipsi pfoiissimum additamenia
, - bominein eum taudamium, a quo scripiuin opns
. (), eral. lla mibi Deus animum indidit, tractabile
, -
quoddanl expressorum in verbis ac moribus cha . racterum conceptaculum. Quod si in depravatis
> , - ^ l i b r i s animi atientionem excrC6ro coniendisscm,
'
ad cam perfeclionem tentantis habitum nalnra
. ,
deduxtsset. Qui mox libiam audire desierint, eorum
, , aures eiiam cessante modulatione, sonilu quodam
. * personant, aciibiae cantibus longiuscule deiinentur.
,
Ego aulem persaepe tragoediis tragice accioui, **t
* ,
comoediis arguia ac fesiiva garrulitate respondi,
4
DION. NOTf.
(59) 'KnaXbr
. Respexit
ad
figiuenlumilludSocraticirmapudPlaloiiein
in ThevUio, ubi in anima cujusqiie cons i i i u i l ; sed in allis , in altls , et .
(60) . Post , , u l quae sequunlur a prioribus disPAT*<H. GR. L X V I
tiiiguantur. boe \at6 sortt qAibuf

, ut drceret Luctamis. Aiioqdi
est *
, , ait Hesycb:, el
vocai Atistoph. Aehani., boc est
1
37
i!03
4ift
meipsara cujusque scriploris lucubralionibus ac- * \

commodans. Diccres modo Cratini mc, aut Crate , ,
tis aequalem; modo Dipbili et Pbilemonis, neque
\ ullum carminis aut poematis genus est, ad quod
(61) * (62) \
meos ego conatus aUollere atque exlenderc non
audeam, nunc integra opera integris opponens,
.
nunc cuni fragmentis contendens; cumque omnimodae dicendi formae, phirimumque a se invicem
divcrsaa sint, in qualibet imilatione pro virili parle raihi assonandum e s t : non secus atque iina
cborda rbylbmum mimerumquc, uniformis ipsa manens, variis modis agilate flexseque modulniioni
astrepit.
DION. PETAVII NOTiE.
(61) Idtor. Sic in Dione Pbilost. #
uniforraie et simplex. Quio et ipsa" efiam non pnl& ,
sata aliis aseunat. E l Arielot. sect. 49. Probtrm.,
xb .
quaest. i 5 , causam affcrl, cur si quis putsalata nelcn
(62) i j . Modulaiio enim varie fle- apprebendal, sola hypaie eonum edal.
ctilur, habelque plasma : sonus aulem imae cbordae
r
IN SEQUENS
OPUSCULUM.
Sequitur. Calvitii Encomium : iudicrura quidem opus, sed cui naltum ex seriis sive eleganlis nilore,
aive rerum sublilitate, sive ralionum argumentorumque varietale pranuleris; ut mirum sit locum
lam exigua re tantum erudilionis ac facultalis habuisse. Sftd nimirum ut egregii ilti artiflces tn flngendis animalculis et exilibus id genus operibus artem suara atque industriam clarius quam in operoea
aliqua inole ac diQicili probanl , sic ludibundus noster i n vilissima? rei praconto immensam quamdam
ingenii vim atque uberiatem p r se tulit. Calvos etiam postea celebravit Hucbaldus, S. Aroandi Eloonensis saeculo decimo monachus, in poeinaie ad Garolum Calvum, cujus omnia verba incipiunt a l i l iera C, hoc hiiiio :
Carmina clarisonce calm canlaU camoence.
Vide Patr. Latina,
iom. CXXXU, col. 4041.
VirdociissimusJ.GeeUbibliolbccajlJniversUatis Leydcnsis praepositus generalis, e l c , etc., i a epUtols

ad clar. Hase directa el Leydae anno 4859, in-8, edita, argumenta satis piobabitia affert ex quibws evincere
conalur, ea qux Synesius ex Dionis Chrysostomi Encomio comm citat, non n t fragmenluro babenda
idd intcgrum esse Diouis opus quod dcperdilum doleat viri aniiqutlaiis siudiosi. E D I T .
JOAN. GEORGII
KRADINGERI
PRiEFATIO.
(Synetii Cyreruci ColvilH Encomium, od pdcm compturiwn codicum recenswt, interprelakoiie Germanica wttruxii,
adnolalione* adjecii Joannes Ceorgius Krabingerus, bibliothtcm liegice Monacensis cuUos. StuUgarliw 1834, io-8.)
t
ducento$ jam abhinc anno$, quo tempore DIONTSIUS PETXVTUS, vir summo ingmio
doctrina, SYNESII curit
novam philosophi diteriistimi
*ecundi$ illuttravil,
neminem ex$titi$te hominutn erudilorum, qui
atque elegantistimi , magis dolebam, quo vehemenliiu
ejus lectione delectabar, unde jam pluribut ante flimi* qualucunque mea kuic scriptori
consilium
cepi,
cum bibliotheea Regia Monacemi*
contemnendot exhibeat, quibu$ tali auctori, qui librariorum
nonnullot Sytusiano$
iribuendic
eosque hauH
negligenlia et injuria non parum
Iraxit vitforum, medela etferri poUtl.

.Interim cum conltgxtul ul tingulari amicorum benevolentia /tveratosime adjutut quoque
bibiiothicarum
LENTNKRI
eopias miht pararem, post oralionem de Regno, quce Monachii prodiil
a. 4825, poitssimttm tn Calvitii Encomio
et JEgypliis
in libraria IGN. Joe.
s. de Providenlia libris,
'* SEIDELIORUM fralrum exibunt, recemendii atque interpreiavdh
elaborare inslittti.
qui
propedkm
4105
CALVITII ENCOMIUM.
446*
Jn edendo hoc libelto, ingenioimlmo $ane ac fe$liti$$imo quem ipse Nostet pracipue $e adamaste te$ta/irr id imprimls speelavi, ut quem vocant lextnm ope eodicum m*i., in iisque vetustiitimorum
atqut
ffptimorum, castigalioretn ederem.
Prasterta cum nemo hucusque fuerit, qui hoc opusculum in termonem patrium converteret, Germanicam,
quam paraveram, interpretationem addere ftaud alienum mihi visum eit. Qua in re, ut id moneam, Ua versalut sum, ut versus Uomerieos, quibus STHESIUS tcriplum suum more DIOMIS exornavit, Uemque Arateos
e prcBttantmima
I . 11. Vossti interpretatione accurauuime exliiberem.
9
Commentario critico et exegelico, ne quid desideraretur leclori benevolo DIONTSH etiam PETAVU animadtersiones ituerendas censui, ita tamen ut auclorum veterum locot viro egregio laudatos ad optimarum
novistimarumque editlonum fidem diligenter exigerem, et hic itlic mendis purgarem. Neque prcctermisl
aliorum quoque virorum doclorum annotationes libri$ uts data occasione ab m insper*a$ recipere.
$
Quod retiquum esf, CnmsTUNO WALZIO, viro humaninimo, qui, licet variis dittenlus negotiii, tamen in
meam gratiam plagulas prelo madentet perluHraterit, et cui eo absentt hme demandata erat provincia,
EDUARDO ADAMO, thtolagiw in teminario evangelico Tubingensi sludioto, juveni solertiuimo, gfatias quat
postum maximah et ago et habeo.
Monachii, die soUtitiali anni 1834.
/o. Georgiui KRABINGERUS.
INDEX
Ubrotum
tam manu cxaratorum quam typi$e xcutorum, quibut in hae editione adornanda UIHS tum.
A. CODIOES.
I . Monacen$et.
Monacensis 476., olim Atigustanus, saeculi XIII., bombycinus, forma qnadr., foliis 406. Vid. Ign
llardtii Catalog. Codicum ross. Grsece. Biblioib. Reg. Bavar. . V. p. 6. aqq.
Monacensis 481., olim Augustanus, sasculi XIV. bombycinus, lorma quadr.* folUs20. Yid. Hardl
T . c. p. 27. sqq.
C Monacensis 515., olim Augustantis, saeculi XV., charlaceus, forma quadr., foliis 265. Yid. Hardl.
T.
p. 269. sqq.
D Monacensis 29., 6&culi X V I . , cliartaceus, forma maxima, foliis 413. Vid. Hardl. . I . p.
462. sqq.
Monacensis 87., saeculi ejusder* chartaceus, forma maxima. foliis 580. Vid. Hardt. T. c. p.
485. sqq.
Hos iibros ipse contuli.
I I . Florentini Bibliothecce Laurenliance.
X Florenlinus Plut. 55. Nr. 6., sapculi X I . , membranac, form. quadr., foliis 56. Vid. Baadini Caialog.
Codd. mss. Giace. Bibliolb. Laurent. . I I . p. 240. sqq.
Florenlhms Plni. 80. r. 19., saeculi X I I . , inembranac, form. quadr., foliis 247. Vid. Bandini Catalog. c. . I I I . p. 208
Leclionum variclaicm ex bis Godd. enolarunl viri doctissinii mtliique amicissimi Pbilippus Bassus,
h storiai anliqiia; scbola, quam vocanl, noriuali apud Parisienses Professor, el Fridcricus Ueinbuldiig
IMelzius Begiiuonianus, luiurus Hippocralis sospitator.
111. Parisini. Bibliolhecm liegice.
Parisinus, olim Goislinianus Nr. 249., s;eculi circiter X., membranac, foliis 468. Vid. Montefalcon. Biblioih. Coislin.. oliin Seguerian. p. 502. sqq.
Parisinus 1039., $xc\\\o X I I . , utvidclur, exaratus, membranac* V i d . Calalog. Codicum mss. Bibliolboca! Reg. . I I . p. 206.
C Parisinus 1058., sxculo X I V . , u i videtur, exaratus, chartac. Vid. Gatalog. cit. T. c. p.
205. gqq.
D Parisinus 4010., anno Christi 4325 exaratns, chartac, form. quadr., foll. 264. (leste Imman.
Bekkero ad Plalonis Dialogg. Parl. I . Vol. I . Pag. X.), Constantinopoli in bibliotbecam Reg. illalus.Vid,
ejusdem Catalog. T . c. p. c.
Leciiones varianics quatuor borum Codicum mss. insigni Bassi mel benevolentia acceplas fefcro.
IV. Romanu
Barberinus 286., sa*culi X I I I . s. XIV., bombycinus, fonn. octay.
Vaticanus 92.. sxculi X l l l . , bombyciuus, fonn. ocl. Vid. Montefalcon. Bibliolbeca Bibliotbeeanim
Manuscriploruni . I . p. 8, b.
Excussit utrumque librum Bassos meus anno 4826., quo diutius Romae comraorabatur.
V. Veneti. Bibliothecce Marciaruc.
Venetus 436., saecitli XIV., hombycinus, forai. quadr., foll. 461.
Venctus 264., sxcnli cjusdcm. bombyc, form. quadr. major, foll. 365.
C Viiiiolne 442., saiculi XV., < harlac, form. max., foll. 250
(Juormn Godinnn lcclionos varu<nies mcnsc Novembri anni 1828. io usum roeum benignissime exscrlpsil OiQtzius meus.
4167
SYNES1I P T O L ^ I D I S EPISCOPI
4jN7*
V I . Rehdiqeriantu ljibliothfcw EHtabelkanat Vratulav.

Nr. 88, saeculi XV., cbarlaceus, in fol. min., conslans foliis 165, manibus diverels exarajUio, qtiecn i a lercedenie viroclarissinio atque liumaiiissimo Carolo Dominico unlerbolznero, I . U. Doclore cl in Acadcinia Vraiislavicnsi Piofcssore, ab ainplissimo civitalis Yratislaviensis magislralu liberalissime Monac binui ad me iransmiaeum tpse contulj (a).
B. EDITIONKS.
Synesii Epkeopi Cyrenensis Opuscula. Graece. Siudio et opera Adr. Turnebi. fcutei. Paris.
1551 in fol.
Syncsii Episcopi Cyrcnes Opcra qu exslant omnia. InterpretQ Dionysio Petavio, clc. Luiel. Parjs, 4QI2,
in lol. Recusn tianc c d i i i o tuvilo Pctavio esl, nonnuflis mulatis, Luiei. Paris. sumpiibus Claud. Soinui
a. 1634. ad calcera Cyrilli llierosotyinorunt Archiepitc. Operuni. Sludio el apera Joan. Prevoiii. ibttl.
a .463il.iH fi>l.
Syncsii Opcra. Interprcte eodem Dionys. Pclavio, elc. Lutet, Paris. 4633. ad calc. < IJierosqlfmiiani, slud. r l op. Jo. rrevolii. ibid. 4640. in fol.
Adbibui etiam Dionts Ghrysoslooii Coro Encominm. quod exstal in Federiti Morelli Scbedia&malis
in Dioim < Ui ys. $cripia ed. Paris. p. 402.; Keisk. . I I . p. 702. sqq , cuui veieri Uuraln |&e*s*i G*dice nis. collaitiin c l inêrprclalionc Laiina donatum; itcmque inlerprelalionem Lal, Joappis Phrea^
Brtlatmi. quaa cum scholiis Ceati Rhenani siibjecta est Erasmi Roi. Enconiio Moria?, lypis excuso Basil e a. 4517. 1519. 4522. forni. quadr. His subsidiis accesserunl Syneeii Gyrenaej Opera per Janam
Goriiariuni Laiina lingua conscripia, quae adbxrenl Georgii Pacbytnerii Hierouijieiaoats ia ttaiversaui
frrc Arisiotelis pbilosopbiiun epitomae ia Laiinum seriuoiiem conversae a Pbilippo Becbio. Ba&iL
1560. in fol.
llalice boc Synesii opusculum nuper vertjl Maximilianus Angelelhts (delle Operc di Sincsio tradotle
dal Greco con qualrbe dicbiarazioue. Bologna. 1&27. 8. presso Riccardo Masi. Vol. I . . I . p. 25. sqq.).
Vid. Biblioibeca llaliana. T . XLIX. p. 3. sqq.
(a) Accuralius bunc librum descripsi in Prafat. uov. ad Xenoph. Epbes. Ia linguam vernaculam a me
oonvers. Monach. a. MDCCCXXXI. in libraria Fleiscbniannia.

W.
SYNESII
CALVITII
ENCOMLUM.
3 4 . D i o i t t e , aurea Hngua pnedilus, coma enco- *' ' (3)

mitiri. scripsit, adeo sane praclarum, ut vel ex ipga
, , (4),
oralione eum, qui calvne sit, pudere nccessa s i l .
Nam natune ipsius praesidio IVela quemdam velul . (5) ; impetum facil. Naiura quippe omaes fornue deside<*ti (6); ),
rio tenemur,ad quam magoaex capillorum laude fit 3 (7) ,
accessio, q u o s j a m inde a pueris nobis nalura con- . ,
ciliavit. Equidem malo ipso j a m incipienle, dc- (^) | , \ \^^ fluenteqne capilliUo, peuiliua anirao discruciarl ^ (9) coepi; cumque magis ac m^gis ingravesceret, el (40) , ' ^,
alios super alio pilus decideret; ac duo subindc \ (41) \ , \
pluresvo; et ingeiu bellam exaxVu&et, capile agi , \ ,
ferrique coepio; lunc m i b i quidem visum esl mullb
> > (t^) (45) ,
agi niecum iniquiMS, quaoa cum Albepicnsib?s ,* ^ " (44) \ olim succisis ab Arcbidamo Acharnensium arbo *, ribus; stafimque me serium ac minime affectatum , oOt (15) Euboeonsem casus ilfe fecit, quos pone coruatos (46) \ . . $
ad Trojanam expeditionera profectos narrat poesis.
, (47) ,
quo qtiidem qucin ego doorom aut dsmoouoi
; *0 (48) \ -
non appellavi? Epicamm sane roihi lum oratione , | aliqua cofnmondandum poreoadebat antmus, non , * ^
#
(*) Notas Krabingeri u i prolixas nimis lextui subjicere nobis non l i c u l l ; eas ad cakeajvxdueiiok
babet. EDIT.PATR.
1119
CALVITII ERGOSKUfl.
1170
" ; (19)
' (20) ; K a l (21)
\ ; ,
(22) (25)
,
. , \ (24), , (25) ' (26) ,
.
quod eadem de difs cam illo scnlirem, scd ut vU

ciseira quid possem ostenderem. Ua enim apud me
dicebam : Ubinani illa providenlia est, quae umctti*
que qaod quum est promerhnmqiie non ropeudil? Nam quo ftieo merilo mulicribus lurpior v i debor? Non illud grave quidem est, ei viciiiis duntaxat ita esse videar. Suin enim circa res veneieas
juris ct acqai servanlissimus, planeque niihi v i deor de pudicUia cuni Belleropbonic posse conlonJere. Sed matrem ipsam ferunt et sorores mariuni formac nonnihil dcferre : idque reipsa Parysalis
comprobavil, quse, ob formosum Cyrum, Artaxenem regem odio est proseciUa.
'. (27) (28),
2. Iliec ego quirilando dcos bominesqae con (29) .
lestabar, nibil jam animo niediocre de hac cala (50) , \ mitate repulans. Posleaquam autem ei tac et lem (51), p#ris diuturnilas 6 4 assuefecit, c l ralio ex adverso
, ^ occurrens pertarbalioni sese opposuit, paulalim
(52) \ ! 0 ea sese subducenie, coavalescere ac meliuscule
~~
(33) ,
mc babere coepi. Nuuc vero ille ipse Dio uovuiii
. , , *
ei impetuio adjecii, ac cum palrono et defensorc
(34), (35) rursus invadil. Atqui ne Herculcs quidem ipsc,
, \ quod aiunl, contra duos; qui nec Molionidas subi (36) /, - to ex insidiis aggrcssos suslinere pottiit, c i cum
* (57) , bydra dimicans, solus quidem cum ea, qaandiu
(38), *
sola fuit, aTiquanlo teinpore congrcssus e s t : sed
. ( cura in ejus subsidium canccr adveni8sei,omniao,
(39) , - nisi lolaum sibi socium adjtinxiaset, prae laborc
. ; \
coacidissei. Mihi vero cum niillus ex fratre nepos
, (40) \ . ailsit Iolaus, ejusmodi tatneu quidpiam a Dione
(41) , - coniigisse videtur. Uude niei rursum et rationis
, obliius, elegos ac lugubres ia coinani versus m o , \, (42) ^ Hor. Sed lu cum calvoruiu opiimus sis, ac slre (45), , ' nutini et andacem te virum praibcas, ac le biijus
' (44) ,
adeu calamilatis noh pigeat, ut, d i m pultneoiario
(45), , ,
appo.Mto in convivarum fronles inquirilur, ultro
(46), (47)
leipsuin prodag, ex eoque tanquam ex boao aliquo

honorem et gloriam affecles : t u , inquam, aequo
. '
illam oralionein aninio feras, ac morigcro sis, ut
, (48); .
aiunt, corde. Atque u l Dlyssos olim aitciliarum pe (49) (50) ,
lulanliaui inconcussa aninii virtule suslinuil, ila
* (51). \
libi enilenduni est ut nihilo flas erx iila comnio (52) , tior. An noo isliid queas? Quid ais? Poleris sane.
(53), Audi i g i i u r : nihil vero necessc fucril codiccm
cvolvcre, ipse ex memoria dicam; pauci eniin
^ (54).
verausr saiit, eed omnes sciti imprimis ct eiegantes, quorum inQxa aniino baircl concinniias, adeo
,!
i i l Volentf quidem uiemoria unquam exciderirrt.

*, c (55), \ - D 3. < Dtluculo surgcns, diisque, ut moris babco,
< , , (56). c salulatis, comaui accurabam . uiolliitsculc euiiu
' (57)
t mihi tum corpus babebal. ilxc auleui diu ne . c glecla fueral, el coovoluta coulorlaque fcre
(58) \ ,
4 oinnis erat, ut sunl lanae
quse in ovibus
(59)
c proximae cruribus dependent, quanquatn el no (60) ,
t stra quoque squalidior, uipote ex pilis implexa
. * tenuioribus. Eral igiiur et visu ipso borrida ca>
\ (64) c saries, el gravis, dissolutuque conluroax, quam
, \ (62)
t cum dislingueres, undequaque aul avulsam, aut
.
disientaoi cerneres. Quamobrem coni sludiosot
(63), 6! (64) *\ - c bomioes iinpensius tum laudabam, qui cultus
(65),
c alque elcganlix amore, coinx, quam roagni fa |*, \ ), tiva (66) i ciunl, curam babonl praecipuaiu, calamuuiquc
SYNESU PTOLEMAIDIS
't?i
perpeino, quo 6 5 cam dum vacnt vellicent, io crine

c gcrunt; ac quod in ea rc moleslius est, humi
< eum jaccot, terram ipsam verciittir altingere, et
4 ab ea ut absit plurimum, ligno aliquo caput guft ftilciunt, majoremque nilidae comae babenda,
quam suaviter dormiendi coram adhibeat. Illa
c onim pulebrittidinem ac lerrorein addit : sora< n u s , quantumvis suavis, iaertes et improvidos
t reddit. Nec ea vero res Laredaemoniis negteclui
t fuisse videlur, quorum ireccnti oliin cum venis< sent, ai.tc grave illud ac formislolosam ccrta men, qno soli cx Craecis Pcrsarum regis impe4 mm piOpuIsattiri eranl, comam adornantes se. debanl. Quin ab Iloinero inultitm illi cunc ^tu*
4 diique Iribuilur. Nam si quos ob pulchriludincui
4 laudat, oculorum raro mcminii, nec in eo prae-
cipuum cssc pulat laudandce pulchritudinis ar4 gumentum. Neminem igitur bcroum cx oculis
comaicndal, uno cxcepio Agamemnonc, idquc
4 ciim el reliquum ejus corpua laudaret: ei
4 Graccos tantiim omncs nigris ac volubilibns ocu4 conspiciendos appellal, scd ipsum eliam Aga4 meinnonem; id quod commune Cracis erat om4 uibus : coiuaiu autem iti singitlis laude aflicit;
4 in Acblllc cum primis,
EPISCOn
1172
\ , (67),
(68), ,
,
,
,
, .
\
^69). , (70), . \ (71)
, ! (72)
\ , (75)
(71),
(75), .
\ "
(76).
,
.
(77) ,
, \
\ " (78)
(79), '
(80) -
,

Flavaque eoma prensavit Achillem.
4 Deinde Mcnelaum a coma flavum nuncupans. Dc

4 Hecloris vero caesarie raenlionetn facit.
ccerula pa$$im
Catariet
raptata
f Eupborbo dcinceps Trojanorum forinosissiino G

c occurobenle, nibil praeter comain deplcrat aliud:
Sauguine sparsa coma esf, Charitumque
simil-
iimu* Hli]
Crinis, intorti argentoque auroque capilli.
4 Ulyssem quoque a Mioerva formosum factum

c cum desr r i b i l ,
Carrvleit inquit, pendent de vertice
,
" ,
erines.
4 Et rtirsQS dc eodem,
.,., Qrupamaue in verlice fudit
Ccesariem, ei graiot hyacinthi flore capillos.
Kvareat
^81)
, ,
,
4 (82) , 4 ; , \ , >
'
%
* \ (85).

4 Quid quod et capilloruin hoaos ab eodetu Ho- c (84)

* " ,
i mero viris quam mulieribus niagis convenire
c censelur? Sane feminaruni specieoi cnm pradi- 4 . \ ( 8 J ) cal, comae haud ita ssepe mentioncm facit. Jam c ,
4 \
c eaim deabus ipsis aiiud laudum genus accomc inodal, aureamque Venerem, rolintdis alquc am- 4 , \
c plia oculis conspicuam Junoncm, lalis argcnleis " (86), \ (87).
4 insignem Thetidem appellat. Jovis vero ex ct> 4 (88) *
4 saric apnd ipsum pracipua commeudatio.
Cauaries magni subito e*t concussa Tonantis. >
' (89) "Ar-
4. Hactenus Dio. Caeterum ut infelix nninino

aum vaies, vel ipstim sciebam Tbrasymachuni 6 6
ptidore snfTustira i r i : quod mtbt ex co non accidii,
qnod illico ipsa sum plane orationc vicltis. Nunc
ilitid mibi occurril, Dioncm incredibili quidem
dicendi Tacubate prsdituin esse, iriliil tamen haberc
dc quo dicat, et prx ipsa nibilominus facultalis
\ \ oot . 90)
\ (91), (92) . \
(93) .
(94|,
(95), \ , ' ; *
CALVITII
ENCOMIUM.
1174
(96) , copia ad dicendum incitari; quandoquidem miilto

, 6 *
magis admirandus videri potuii, si vina ille suam
. * 97) ad id quod contrarium est laudandum, calvitium
' , ; sciliccl nostrum, transtulisset. Nam qai in adeo
\ , jejuna inopique niateria copiosus est, quid ab *o
. \ (98) facium i r i pulandum est, ei in eam incideret, quae
. tantam eloquendi uberlatein possel capere? Jam
, vero cum ei et coma esset, et dicendi facullas, in
, ' (99), laudanda coma facultalem quani babebai expertws
(1 ) esl. Quam vero callide eeipsum in eum libruin
, \ , \
insinuavit! Nec enim alius est is, cujus in Ula
(2) , oratione meminit, coma* studiosus, qui calamo
, (3), comam venustat, quaro itle ipse, quocunqoe de (4) ,
mum calamo oraiioncm istani scripserit. Ego vero
cum et calvus sim, et dicendi non imperitus, et
(5); , argumenlum argumenlo longe sit prastantius,
\ (6), quara ego Dione sitra deierior : cur non adversus
, ,
illum accingor, meiqueet argumenti ipsius pcri , (7), - culum facio, si forte in crinilos bomines vicissim
(8) \ , , probrum istud relorquere possim? Diccmus sane,
(9)* < , neque tamea concilatum quid vibralumque praefac , , - bimur; cujusmodi potissimum exordiis conten (10) . \ - liosae oralioncs, non secus ac rostris Iriremes, ab
f ,
oratoribus instrui solent: neque praecentione ule$' ( I I ) mur ulla, quod a Dione nostro factnni esl, qui
, (12) canorum suavemque carminis auspicatum ante
(13). \ orationem siiam, quasi anto cilbaroedicuin modum,
, - praeludii instar emodulatus est. c Diluculo surgens
(14). (15) (16) c diisque, u l morw babeo, eatulalis, comam accu
\ (17)*^ (18) Q t rabam. MoIIiascule enim mibi tom corpus habe ,

-bat. Haec
autem diu neglecla fuerat. Ac dein , \ \ cepe ila progressus, ex incuriae evenlibus sensim
ad curationis comae laudes dilabilar. Ita enim no .
biscum agere solcnt periii- ilU oratioais arliflces,
(19)
(20) \ utnunc demulceanl, nunc terrorem ac sluporem
. (21) inculiant.; Ego autem res quidem ipsas percipere
\ . animoque dijudicare nihilo deterius altero possim:
(22)., (23) - oraioriam tamen nequaqnam proflteor; sed duas
, \ ' poiissimum artes in vivendi ratione praa me sem \ (24) pcr babui: arboribus enim colendis, alendisque
ad acerrimas quasque feras consectandas canibus
,
, , operam omnem adhibai; digitique hi noslri sca pbiis ac venabulis potius quam calamo atlriti
(2S) , , sunl, nisi pro scriptorio forte calarao jaculi nostri
, \ . (26) - D arundinera usurpare velis, cui traclandae penitus
,
illos, assuevisse nihil* est quod mirere. Nanquani
.
ego mebercule paternse ruslicitati pudori futurua
eum :neque contortis atque incitalis oraliunculis pfooemii ac praeludii loco usus videbor; sed quod
cl opiimum duco, 7
rusticorum nioribus niagis csse coneentaneum, nuda ipsa sensuum animi sigoa in mediura adducens, solis rebas contendam. Liccat modo Ungua: et oralionis impetum a dispuiaiione ad rei proposila? aniroadversionem considerationemque convertere; a Oorio, u i a i u n l , ad
Phrygium. Atqui gpirilu roibi opus est, qui argumeniationibus et raliocinalionibus suibciai, quas
naibi, ut auguror, cor mcum ul>errime suppediiabit.
'. (27) , 5. Nostra igitur oratione deflnietur, c Homlni
(28) . , - calvo nequaquam esse pudendum. Quid si eaim
(29) , , glabio stl capite, villoaa laoien birsutaque animt
; 'A)X prudenlia, qualis iEacidos a poeta cclebramrt At
(30), \ - is crines admodmn conlcmpsil, quos ol morlit(>
(51). \ , ; aiuico largius impoiidcbat. Quippo morUii suul
e t
"
STNESll PTOLEMAiPfS EMSCOPi
417*
i l l i , et TiTentiboe eiperlee viue partes adoascun-

l i i r . IJuam ob causam ex brutis animantibus, qu
a ratione alieniora sunl, pcr toium corpus pilis
vestiuittur. Hominis auiem, quia viia sincerior
eet, nuda est oneris cognali pars niaxima.
8ed ne arrogamius insolesceret, si nulla ei csset
com caducis et inierituris rebus socielas, aliquot
su! partibus pitos habet. Quo fit ut qui vcl In bis
paucis partibus pilis caret, bic si cum altero homioe comparetur, tantumdem eo s i l , quanto bomo
belluis, praslantior. Sed u l animaniiuro omniura
sagacissimum juxta el nudissiraum homo est, sic
oves c&lerorum omniuui stolidissimas esse nemo
non fatetur ; boc autem ipsum animal est, quod
non distinctos discretosque pilos emitlit, sed
(32)
* ,
, (33)
* (34)
, $. "
$, (35) ,
. " $
(36) \ , *
* (57)
,
(38)
'
convoluta densitate collecios. Iia eo ferme jam res ^

rediit, ut capilltiium istud omne cum prudentia
eapientiaque ptignare videatur, cum ambo simul
e*se oequeant. Quod si quid tisurpandum esl quod
venaloribus ex usu fU, quibuscum el iilorum arte
nobis amicitia esl; sagacissimi canum HU sunt,
qui auribus et venlre glabri snnt; villosi autem
aitonili omnes ac tenierarii, quos a venatione arcere sit consullius. Cum vero sapiens Plaio iu b i gis illis, quarum auriga esl anima, alierum equorum, quera injustum vocat, surdumatque auribus
birsulum faciat, quam honoiifice demum do capillis extstimat ? Sed, vel ucenie Platone, necesso
eet surdutn eum esse, qui qua audimus parte vilios
babeal, uti el caecum, qui ea eit parie villosus, (j
qua ceroiiuus. Ac si id alicui forte coniingereL ia
pfodigium veHerelur. Nonnullie vero palpebra
dnpUci pyllujant pilurum serie; idque inter exirema
i p a h oose crediiur, cum vicinas ilhe oculis partes
9ccqpajil, ad quos probibendos arlem omnera ac
1 Ixxx adbibprous, BQ oculum nobis effodiant. Nani
qtxa^ yilisîjpa suot ctjn) preliosiesimis sociari na(ura npApatUur: preMosiasimae autem
animalis
pajtos ÛQI ipaa aensuum dooiicilia, quibus p r
cplOfis. corppris parUbus maxirae animal est. Nam
pritpfo UUs antoaa xirea sitaa ac fapullaies impermir; cuiflque divioiieiinus ail oauiiom videndi
feqsuj, is e$l omniura pilis maxime vacuus. Rurfp 5 imque ia UftO howine p^Lis vacant eae par-
( WTcbtaBcu (39). (40)

xaV * ol ,
* -'
(41), (42)
(43) ,
^ . \ (44)
, ,
& (45) , /
\ \ ' (46)
, ,
, ,
. , (47).
" (48) ,
\ (49),
, ' \
, .
(50)
.
(51),

(52) * (53), .
,
(54)
. \ ,
' ,
, . *
(55) , . (56) (57), -
. )
les unprimis qu$ $qnt. aobili&eiiuae : sic ad genu D \ (58)

tofauwai ipsnm, qAiod toto genere praestaotissimum est, babere se neeesse est. Quod nos paulo
%nffO dwonfi^ravimus : nequo UMiopere a brutis anireantibus, quantura a piloruro birsuiie, toiuni
ipftuip homjnum genus abhorrei. Quocirca cum aainiantiam oronium sacralissimom sil bomo : ex
bominibua vero, quib^s piloruni jacUira, divina quadain felicique sorto conligil, sequitur calvora
oorum esae q q * io lerria t u n l , orooium diviaissimum.
6. Licet eas, intueri, quas iu musaeo habemus,
depicta^ cUromoi virorum iroagiaos, Diogents,
ioquam, illos etSocratos, aliosque ab honiiDUin
naemorla. sapkalea; calvocum ibealrmn conveiilaiuque eaao dixeris. Nec est quod hoc loco mibi
BegoMua^ faceaaat Apollonius, aui alius quiqiiam
praotigialorqiQ ejuemodi el vanUalis magicae peril a r u n . Caui enim roiiiiiue coroali sini, ejusmodi
i i U appatcaut, vulgi oculos fascinare possuot.
c' (59) , \ (60),

\ (61.)
(62).
, (63) *
(64) . \
(65) ,
. (66), , \
W77
CALV1T11 ENCOWUM.
1178
, . (67) - Sed nec u l h forte talium impostoruni pcnlia esl.

(68)*
eed porienlorum polius artifex, non ars qtiidem
. (69) " illa, sed facukas. Ita enim a logislaloribus sa (70), . pientiae peritivque houos seoiper babebalur, nb
(71), iisdcmque veneficis et IticatHatoribus puuiendis
. earniices alebaniur. Qaaniunivis igilur comaiue.
(72) fiierll Apoilonius, magni intoresse non poleei.
, \ , . Quanquam niibi cuni bomiae ioio amiciiia esi,
(73) \ . ' euroque plurimura opiem ex uoeiro ease numero.
(74), \ Prope euim eet, nt ex bls qua* dicla sunl baciouus,
, * , * , - apla sit oralionis conversio; gi quie sapieue sii
* (75)* outo kidera ei caWaoi eese oporlere; qui noa cal \ (76). T U I sit, eum ncque esse sapieniein. Nec alitcr i
(77) daeuioaibus sese res babot, quod novit ille qui
Bacchi sacromia csremoniis inlerfuerit. In eo ita\ , \ , ,
, (78), que conventu atque coetu qui birsnli et hUpidi
(79) * sunt, piiia partim nalivi, parliin ascililiis ornan . (80) Uir. Nec enim nebride ipsa qitidquaio cst Ba< clii
\ (81) \, sacris familiarius, alii vei a piceis arboribos capilht (82) , , roenla rauluanlur. Ilot aiftem omnes succtissari
(83), \ - ac geslire videas, ei indecore sailarc; utpoic,
. (84) - epinor, temulentia correplos, qusecnnqae deioam
(85) sacris teuiuleotia esl. Veruui illi ad oroucta aa, \ . turas ineolenliam el inerliani rcda< l i ac resolttti
\ (86; , videnlur. Sileuua vero cathedram illic suam ao
, scuiicam babel, el Baccbi paedagugus esU Op'ric (87), ' bal enim, u l optaor, eum, qui qtiidem cahrus csset,
(88), sapere, alque inter lut fanalieos lurioeos etse
01 , \ - temperaiai. Neque vero leve lu aliquid esse suspi. (89) eere, caeierw omatbus daemontbue ipsuiu ab Jovc
, , csse pnelaiam, ut puerulo MIO adesael, cunv|ue
/ , castigarel. 6 9 Elenim nonaunquaaa illitm mera
. ' (90) , iadalaere opua el, ct natura: g e 9 l i e i i t i s ilkcebra
& , ' fupere, el eo oaque insaniaia pvogredi ui cuur
, Kacebaatibns tripudia ae cboreas exerceai. Sed
-j (91) . ' (92) furorem oderatur Sitenas^ ae iaiprudeus iti al , , (93) leram parlom ftat propeii9iur, palri<|iie se denium
. '' miouo tractabilem prebea*. Veraai quamprlinam
, \ biuc avocanda eai orafcio ai priue evideulissiino
, (94) iata nobis argumenlo fuertnl, ibi dumuai monti ac
. (95) prudenli locum esae, unde ptlt reeosseriui; ibique
, , pHos esse vicisetm, ude prudeniia recesaerit.
; \ , Quam praesertim ob causaoi Sopbronisci Mliue tlle
; ^ . Socraies, de so aJioooi moderato sontions c l m suis
Cdx*i (96), %l , ry ucMwnemoraodie laudibus uaitiiuoi parcisaimus,
; (97) teinperare sib* DMidme poiuit, quio de aua euui
, SMeno aimililudine gUtriateUir. Niaiirtjni in eo n i (98)
bil aoa eorum qaae veltei cofatpreaeodobai, cun
. (9> im capilo raattis ac pmdeolitB doeaiciHttm eialuis , ' sei. Sed cuai aUa fiHilta conaallo a Seccate diela
, *. ' () faclaqae, tum boe poaissimnm etolidoe el inopioo
^^. ' ^ bouiines latebai, pbirimura tAi Socraler ex bac
(2) , (3) - cnni Sileao cotlaiione g l o r i * ae spleodom arrugare. torvUliid, puetutt^qutdeotea ia aetale florerf
(4) .
ooraam, qua nondaoi xapiunt; eademque sealo appeioato cadttoam excidere, neo eam opperiri
statem qaae meoiem ac sapienuam aioa coniroversia affort aaimarati, qtd attad qaam pilorum
naiuram Iaopeia ralionia eeee coaviacil ? At eat aliqaie qi etiamnum cum seoccmo cowam habeat, Nempe et senex quoque aliquU desipit, noqoe coasuiiHaaum borokite ptrfeciionein aooequi
cujuavio est bominis. Ua ergo natura comparaiuai esi, u i bax duo scse ntutuo non feraat, coma ct
1179
SYNESII PTOLEMAJDIS EPiSCOPl
IISO
prudeulia; scd allerum, uti lenebrae lucis, sic allerius ad praesentiam cvaoescat. Cujus rl causam
invesiigantibus, arcana ac minus evulganda ralio est. Nos vero ex iis, quanlam ad intiiiuUim noslrum satis erii, selectis nonnullis, qua3 minime profana aut prodenda fuerinl, religioso occullare
cooabiinur.
7. Igkur primae quaeqae res simplices sunt. Na-
'. tura autem ad inferiora demissa varieiatem induil.
. (5) Materia porro rerum omnium cxlrema est; unde (6) * . , et impnimia est varia, neque, si divinam aliquid
(7),
recipiai, siaiiin ipsum quantum est recipere po- (8) ,
tesi: cumque certas imaginum adumbralioncs ac \ \ .
, heraina qusedam exceperit, illa ipsa fovet el coni*
pleciiiur, totaque in illis occupalur. Igitur aut ea ,
forie apprebetisa conservat, a u l , propler necessa- , \ .
ritim utriusque dissidium, primo slaliio in cpn- ' \ (9). , gressu, quod iucst divinum superat, pcniltisque (40), . * \
conficil, aatequam elaborata ac perfccta fuerit \, ' , ( I I )
imago. Sed ct utrumque praslari ab illa potest : \ , ;
nec cnim u ! videnlur, ista sibi invicein repugnanl. , . ** 3
Quouiam vero de islis modo non agirous, sed allc- \ (12) \
ol , ;
rius causa baec proposita sunl, ex rebus ipsis pa
lam faciendum est; in his quidem, quae imperfe- (13) , \
ciiora et inchoaia sunl, naturaro ipsam posse plu- , \ .
', , (14), , ,
riinoro : confirmalis vero ac valcnlioribus cedere.
\
7 0 Qaaeleme mandantur semina, nonne divina
ca credendum est, quamvis infiraa, ctmslare ra- \ . , (13)
lioneT Finis ilaque eorura fruges sunl, ad quas \ ^ (16)
priusquam pervenialur, ipeam naturae ostenlalio- (17). ,
iiein ornaltimque contuere. Radix imprimis; iade \ . (18)
.
ctilraus, tunica, aristae, gluune, preler quas aliae
hidem glumae; fruges vero nondum explicata, sed
(19), , \
i n ialeriori conceptu delitescens; ctijus advenlu
isla orania matetiae ludicra dilapsa decidunt. Ve- ,
naslate enim ac decore non indigct, quod perfe- , . !
e i u i n e s l ; perfecta vero ea demum fruges est, Q , )^ (20),
, , ,
qiue ia sese aliatn conttnel semiais rationem. Quo
rum in memoriam in Eleuside Gereris sacra cele- (21) .
* , \
brantur, quae Anacalypteria qoasi revelatitia
dlcunt u r . Quocirca cum mens c&terorum, quai de COBIO , \ , ,
roiUuntur, seminuro divinissimum sil, et in ipsum
caput iotroducaiur, cui maleria concrela aiens pro (22), \
fructe est; quemadmodum frumenlum ex ratione * ' illa seminis tanquam fructus edticitur : in eo na- (23)
tura solito mttnere fungitur. Etenim niirabili varie- . (24),
taie eapat cxornat, capillorumque, quasi aristarum, < ,
aut folliculorum, aut mebercule florum instar, . "'
(25),
quoe ia stirpibus anle baccas producit, pulchritu (26) * \ *
dine facit venuslius. At neqoe fruclus arboribus,
priusquam deflorueriat, neque capiti mens inest (27), *
R
'
__
ac prudenlia, aniequaro pf rfectionem adepturo "

inulilia et supervacua quaeque temporis diuturnitale, quodara quasi ventilabro, excusseril; ac natarae quodammodo nugantis ejeciamenta repurgaverit. Ex quo evidens haberi poiest eoajiciends
in fructu maturitatis argumentum. Quod enim tu
accurate depilaium caput animadverteris, sic habelo, illod el prudeatiae domicilium, et divinitatis
etso lcmplum. Qoocirca non immerilo sacra quaeiam possinl in rclecii capitis honorem quasi reveaiiua ceiebrari; quae profanoruro quidem bomioum
/'
(28),
, (29). "
\ , \ (5\, \ \ \ ,
\ \, .
. (30)
\ ,
* \ )
(31), (32),
4&\ (53).
\ (3V),
1181
CALVIT ENCOMtUM.
1182
. causa sic appellentur, a sapienlibus lamen mcnlis

(35) ,
polius inlelligentiieque introducloria judicenlur.
(36) .
Ac qui novissime in calvorum numerum relalus
\ (37). " (38)
iuerit, hic ad sacra recens admissus, ac Theo*
'
phaniis, lioc est quae in deorum apparuione cele (39).
brantur, raysteriis initiatus babeudus csl. ed ut
trilici graiia qunedain, aul punica mala, nucesve carie contracla, in putaminibus el involucris corrupta pulresounl: sic improba quaedam capita divin:u sorlis cxperlia morttiarum pariium redundante copia conlinentur. Ego vero sacerdotes jEgyptios eiiam ab iis qux in genis nascuniur,
ciliis abborrerc aniaiadverti : qui eranl ilii quidem visu ridiculi, sed prudens 7 1 lamen cjus faciendi
consilium iis non defuit, ut callidos bomines el iEgyptios decel. Quae ejiim natura conslanl aelerna,
quorumque subsiantia vila est ipsa, aefas esl quidquam eis csse cum panibus mortuis consortiL
Ilaquesi omnes novacula manuquederasi honiinuui, pii ac religiosi ccnsendi sunl, qui natura calvus
cel, ipsius naturae sponle cum Deo afllnilate conjunctus est. Ac nescio an non eo niodo divinuni
quoque numen affectum sit. Quaaquani eorum quae a me diceaiur causa propitium illud essc velim. Id enim oniiiiiio pia ac religiosa menle profefelur.
'. " (40) - 8. Quidquid igitur divini numinis arcanum ac
, , recondilum esl, quid est quod a quoquaib curiovov ( 4 i ) ; (42) ,
sius inquiratur, cum nulli possil esse manife , , , , slum? Quidquid aiiiem ex eo oculis subjicilur,
\ . praeter exactos globos spba?rasqtie nthil aliud Y i \ (45), ' . * deas, solem nimiruin, lunam, fixa onuiia, erra (44) ; -- biuulaque sidera. Quai elsi alia sunt aliis majora
; \ , minoravo, at eadein planc omnia figura conslant.
(45). , Jam quid sphaera, aut calvius esse polcst, aut
(46), , divinhis? Celcbris nonnullorum sermone scntentia
cst, c Animam, quoad ejus fleri potesl, Deuni
, \ \ i m i t a r i ; tertium illum Deum intelligo, qui mundi
, esl aniiuus, quique ab eodem et parente, au
.
ctorequc sui, et imindi hujus corporei opifice in
(47)
tniiversum inlroductuscst. Quemidcirco perieclum.
^ ac l o l u m , umversunique universis ex corpori
. *- bus ac seminibus funnavit, eique figuram omnium
(48). concessil tnaxime capacem. Est aulem ex big
* f l (49) figuris, quae aquali ambilu ac circuilu coinpre (50), 0 (51), benduniiir, major illa semper, quae pluribus angti ' lis constai, multangulas aulem omncs circularis
, \ , ialer plaaas magnitudine excedit ; ut et earum,
. quse profunditatc consiant, oraoium esl sphsera
. capacissima. Quod i i norunt qui geometriam ac
* \ (52) ' solidorum iueliciidorum anem asseculi sunt. Quare
, * , sicui tota iiitcgraqiie aniuia luluin ipsiim univef, (53). suni, quod splmkae forniae esl, animatur; ila quae
a tota illa aniiua eifluxerc partes, singulae, quod
; (51) , cuivis aiiimse nalura insiluni esi, gubernare cof (55) * j) pora imindonimque esse aninwe desiderant; qiiae
, divisionis illis causa fuit. lla faclum, t i l nalune
, (56). parlicularibns sphanris opus csael; alque hinc su , pernc qutdem sidcra, iiiterue vero capita formala
(57) sunt, animarum babilacula, el in majore niuado
(58) . ininores. Mundum enim aniroal esse oporluit, ex
\ (59) anhnalibus coagmenUtum. Ac slolidioribus quU
\ ; ,
dem animis parunt intercst, an comalum capm
\ .
subierinl, quod ab exacla 6gura3 circiilaris iinita.
lionc reinolinti est : sapienlibus aulein pro cujusqtie meiito ac dignilate, aliis sidus, atiis 7 2 **
vilium obiigit. Quamvis enim infcrioruiii nalura sinceram et cxaclani in rebus elaborandis perfecliuncm assequi non possit, al stipcrior cxlremaque corporis facio.s, quae coelum versus erigilr,
iuundus quin sil ligurx imilalionn ferrc non poiesl. liis ergo omnibus calvitium inanifesto coelUra
quoddam osse conslat; ila u l quftcunque in spbacram piaccoaia cougesserit quispiam, iisdcin ipsif
quoque calvilium nccessc sit commeodari.
ca
SYNESll PTGLEMAIDIS EPISCOPI
1187
1138
atiepli sunt, et capile quasi pleniiuniuro referunt, (2),

fas sit soles cliam illos appellari. Ncc cnim ad * diversas illas facies redeunt amplius; sed integro ,
orbe ex eorum adverso, quae in ccelo sunl, side- , (23),
rutti collucent. Cujusmodi sane dicieriis et cavil- (24), ,
lalionibug Ulyssem incesscbanl proci, cincinuaii * ,
juvenes ac luxu diflluentes, sutiuique plus centuut ,
ab uno undcquaque calvo bomine male perdendi: ,
quein, cum antea lampadarius esset, lucemque .
roanu faclam excilassei, missura facere munus , \ istud horlantur, cum ipsius caput lotis aedibus (25), ' \ ,
lumiae collustrandis posset suiDcere. Alqui boc . ,
. " ,
ipsum plaae diviaum esl, 7 5 **
wwiile jam
diis, sed coguatum esl, lucero babere pariter ac
praeêre. Splendoris autem islius causa esl laevor, (26), ,
10
n o n
qui nibil est aliud quam omnimoda capillorum &

penuria^ Simul enim a deterioribus recedit auquis, , ,
(27).
el ad meliora progreditur, cujusmodi ejus quod
vita praediti^m est, a mortuo diximus esse discri- , (28)
men. Porro vKa, c l lumen, et id genus alia, i n , \ (29)
serie bonorum et $unt et esse credunlur. Unde si . "
calvilio lumen affiue eal leoebras exitlimandum (50),
est cum coma esse conseataneas. Quod non roodo . rationem prae se fert aliquam, sed etiam esl ne- (31)
\ (32)
cessario consequens. Verum probabili forte aliqua
blandaque ralione fulcienda csl oralio, ne nimis id , ,
accuraia scmper detnonslrandi necessitas extor-
queat. Comam igitur naiivam quamdam ac congenilaiu velul umbellam esse perinde omnes ut sentiunl, ila profitentur; et poelarum cleganussimus Arcbilocbus eam, sed in nieretricio tauicn corpore, coimucndans, huac in modum loquitur:
Eumerot
...Huic ipsi quidem

obumbrat, tugaque incumbcnt
coma.
Umbra vero praeter tenebras nibil aliud est; ulrovis eniin nomine lucis abseatia siguiiicaUir. Ac ai
quis rem penitius conlemplctur el exploret, facile
ialelliget noctem ipsam, lerra solaribus radiis obducla, umbrarum esse maximam. Quin etiam inierdiu opaciores et condensiores sylvae luccm ideo non
acUrillunl, quod nimium umbrosae ac coraosae sunt.
12. Alque baec quidcra eo perlineat, u l osteadatur divinum quiddam csse calvilium, ac eplendidissimis omnium, qui in aethere sunt, sacratum
deorum. Si vero in bonis babenda valeludo est,
ut esl certe bonomro omniuro optimum, ejus ego
ol now (33)
" .
, *
. ,
(34)
, .
\ ' (35)
, .
'. \ (56);
,
. \ (57)
(38)
(59) (40) desiderio crioitos quamplurimos animadverli ad , ,
novaculaui dropaceroque confugere, ut et calvos (41). '' ,
so facerent, et a morbis incolumos praestarent. (42), \ ,
Quod si ei ocularis a?griludo, el mucus, el aurium \
gravedo, caeleraque capiiis incommoda cum boc ,
oaere e i c i i l i u a l u r , magoom istud prafecto com- , \ \ .
modum e r i l ; tum raullo majus, si pedibus prav (43) , (44),
terea, visceribusque remedio sit. Alqui illi ipsi, (45) qui his parlibus laborant, circulos qoosdam a , , ,
rocdicis appellatos tolerare cogunlur; quibus prin- ,
cipium , medium, finisque dropax e s i , qui lerro . ;
quolibei acciiratiuspilos cximit.76
'
(46), ,
tioni consenianeum, ex ardno ct cminenli capiiis (47) (48)
loco, tanquam arce quadam, reli.qtio corpori vale .
D
E N
R N _
1189
CALVITll
ENCOMIUM.
(49), ludinis morbique quasi rudenles esse enspensos.

(50) . 6" (51) igitur ;equalis eel, aul par nobis cum caeterts
valetudinis conditio : sed, quod Dei bona venia
\ ,
[] . diclum s i t , longe prasinbilior. Qnod ipsa ASscu (52) , lapii simulacra satis innuunt, yEgyplio more ca , (55) pillis riudata, qua? quidem iu commune pracipere,
, , ac monitum omnium, quae in medicina sunt, salu . (54), berrimum prebere videnltir, ac taninm non
, eloqui, bomini i l l i , qui sanitatem expelii, raedicinae arlis repertorem imitandaro et pracsidero.
*
, (55). Insolatnm onini cranium et omnibns coett lempe (56) slaiibus exposilum baud mirum est si in ferri
, * doritiem ossis ab natora iranseat; quod ita tem (57) - pcrauim, niorbis omnibus aocessu difficillimum
(58) . esl fulurum; quemadiaodura baslae , quae i n con (59) densis et campestribus nascuntur , deteriorea
, , '
s u a t ; quae i n montanis, mtilio potiores. Cujus
(60) ,
rationem si ab Homero fueris *ciscilalus, dicen, ,
lem audies , ad ventura illas nutritaa et perflalas
alque agitatas esse. Nemo quippe a sapientiesimo
. * (61)
Cbirone lemere putet Pelei bastam noa ex vicinis
, *
Tcmpe, non ex ftnitimo aliquo roonte aat depresoa
(62) ,
. (63) convalle, ubi politae oblongaeque arbores prove (64) , niunt, excisam fuisse ; * ed Pelio ex vertice i n
quo venlorum quasi alalur impetu : ideoque pro , (* .
baiiore crat ex ligno, quod iradiia per manus successione universo generi perduravit. Eadcm est
ulriusque, hirsuti ninrirum glabrique capitis ratio. l l l u d enim in condenso silum eet : in umbraculis
enim degil; boc monlaoum, venlisque oinnibus perflabile, ob idque validum boc et solidam;
tenerum illud est et imbecillum.
\ (65) C
13. Cujus rei periculum facero polest, si quia
, - ad Arabia3 iEgypiique limiles pergat, ubi Cambysis
,
olim ei Psainmitiebi exercitus certamen inierunt.
, Nam isti muiuo confltgentes et illo lemporis mo meato de summa ro agi putantes, eegre ab inviceui
(66), (67) dirimi potuerant. Strage aulem maxima facta, et
(68) , validiore numerosioreque quam ut mortuorom
;, ' , cadavera lollere aut sepelire possenl; aliud q u i dem nullum tanla3 caedis superstiles cacsis officiuin
, - praestilerc, nisi u l promiscue passimqtie stratoe,
, (69)' ut in acie quisque ceciderat, a se muiuo discerne (70), , rent, el bodieque cernuntiir ossttim acervi duo,
, (71) jEgypliorum alter, alier Medorum; dignaqae
(72) - prorsus admiraiione Herodolo visa esi 7 7 (
, accessisse videtur o p l i m u g v i r , ut eo speclaculo
(73), , iruerelur), cum illorum capitum tenuilas et fragi
(74) - l i l a s ; bacc enim, ait, si velis ferire, vel solo cal (75) , ' culo perforare possis; lum borum compactto et
' , . Roltdiias : repulsii eiiim renisuque firmilatem ac
(76), * - duriiiem prae se ferebant, iia ut ne majori quidem
, (77), aliquo et pugillari offendi gaxo illidive possent;
' . (78) - quod si facere velles, inculienda libi clava fucrit.
(79), Hujus aulem exporiioenti, cai nos teetera ascivi , mus , causam esse ferunl, hisquidem quod pilca
(80), geslent, illis vero quod soli exposiluro caput ba beaat. Quod si cui diificile videtur longinquum per
(81). (82),- tot naliones iter suscipere, neque morlui fas ebt
. (83), capul lapide ferire, lum Herodoto fidem non ad , " liibcs; nerope mibi qtioque, ut el aliis permuliis
in urbe aervi sunl genere Scylhsc, proniissa, Scy (84).
nacn
im
SYNESIT PTOLEHAIOtS EPISCOPI.
ihico , e&tarie ; qaibaa si quie r e l colapbnm

iiigesaorii, eaecabit. At boroiftiont, qui
ibcairo dieturno jucundissimoque spectnculo plebcmdeuaol, singults caleadie apeetare licet e i ,
qu< sob&ellia ad speciandum oecupaveriL ls noit
naiura quidem, sed artificio ealvue est eadem die
tonslrinas s&pius adiens> prodilque corana popolo,
capilie robur ac fif miiatem ostentet; cui nlHil
terribile est eoruni qua* terribttia videntur. Nam
el cutn fervente pice conflkHalur, et cam edocto
arielo eoabcat, qui eniinus concinna quadain
agjlalione et capilis micalione Ifertur. Mfgareneiuui quoqtie iigbna valido buic capiti illisa defic i a u t : scinditur, contimdileir; nibilque non eorum
(U , qux horrorom speetanlibii* aflemnl; cum
r
tiW
(85) ,
, (86),
(87) (8 *
(89),
, *
(90), ^ (91), ^^
(92) *
(95) (94) *
* & (95),

, ,
(96). ,
(97).
(98) * }
. . V . . - .^
-^
*.

(99)
, (1) - * (2),
. * ()
, ,
,
. (4) ,
,
(5),
*
(6) (7)
, ,
, , Gtvilatera suepUie faciendi siot, aui largiiiones a C .
pppuloflagilentur,raagfufice ex facuhatibire noeiris erogabHaus. 7 8 Sin fonunarefiavoril, vietuaqito ae
f;uniliari$ res defecerit; qaod divinis et eximiis vtris baud lmqaam evenit; u sahcm fame, qood
extremum malorum esl, non periclitantur, quibits prsesiigraloribus ac circnhrtoribus esso UceC; ae
pnaore paululnm s n t e o l o , arteii spectaculo 4ignam e re aaia i n orcfaesinr exbibenr posstrnt.
- I - ...
.
'~
!
1
eodeiu
capile
acctiratius,
quam
Allico
cafceo
pr- **
gillat. Uttftte e q u i d m boreinem iirtuens, mibimetipsi de l a m felki sorte gralulabar. fitenim hseo
perkalo oinnia illa pnestate possem, sed illc me
audacta superal: vel poiius iHo qtridem ad hoc
diHteatlwa iaopia compellifur : mibi vero frttjusce
ret poricato neqoe opue est-, neque opes iMYquam
iuotiti Venua aliud nohfc o c c u r r i l quaiti m a x i m u m
tornnio<hiB>, neo uUo eonira bartentis dicia
MUI*., detrriue. Nam si, i Phidarus a i l , voti com
poiem etae coaltgerii, el doraestica res ad v i t a m
tlegondani saAls eeo* posstnt, ia opporluno alrqw
ad spectandutft loax eornm, q t i exhtbentiir,
auscallalores el speciaiores sedebimus. Quod si in
44. Qtrisaufe. igitw ex IMoiiio senlentia, viros,

quam feminaa magie decere comam arbitralur,
iioime rebus ipeis et aporta yeriteti plurttnam
advergatur? Nam quod qiti postident, imbecilllorfs
redduaiur, i d ipaum in ceaow ponore validorum
ac vHres babeutiuni, potesi ullt esse raiioni conscaiajieum ? Naiura profocio ac legibus ista discrela sunt; l ^ i b u s quidem, quando neque mares
ooineo decet coma , noquo ubivis, neque eosdeia
perpolao. Lacedaeraonri qoippe post Tbyrea,
ArgWi aj>te Thyream comam aluero : inflnila? prope
nationeo neque bodie, neque uaquam hactenus:
fcminarum generi, et omni, eVubivis honesla fuit
aonper capillitii c u r a ; nec usquara iaventa est,
aat inveniri potest, quanovacul capul submiseril,
praêrquam In gravi et inauspicato evcntu; si
ultum unquam ejusmodi tempas t u l i t , mihi certe
neque audiium, nequo viaum allquando. Qtiin etiam
cam lege natar* consonlil; nullam eaim ex homiHIMO meaiorio aoeepimua mullerem fiiisse cafram.
Neque est qnod id reticulo legi potuisse dicas :
nani comeedi vel por ieia transptcltmt. Stn cuiquampili dcflaxerint, boc--exmorbopolios.factuin
e u , potaitipie vel miaima cura prioinmm naturas
siaiom reeuporare. Tlrorum coaira, eoram-saltem,
*. " , , ob
(8), (9)
*
; *0 (10) ,
; (14) (12) , (13)
^, , ' .
(14) (15), '
(16)
,
(17)
(18),
, , *
(19) *
(20) (21)
, (22).
(25)
* ,
(24) *
(25) ^
, (26), I
(27)
, (28), (*$
. . *
f
>3
CALVITII ENCOMIUM.
H04
(29) - qui hoc nomine digni fuerunt, baud facile ullum

, , "
nominavcris, qui non ad eam naturx condilionem
(30) ;
pervenerit : si quidem in huc ipso nalurae Unis
,
conslhulits videlur; licet nou omnes eum asse '
quantur. Sed ut agricolafe, cuin etx iniegrarum ac
,
bene sc habentiuin stirpiuin nalurali propensione
, (31)' ,
exploratum babeaui, natura omnes ila esse com, ,
paraias, t i i in rectum assurgant, qu&cunque pcr

se altolli nequcunt, ridicis ac pedamcntis suffu!
'/?.
ciunt; ita quandequidcin omnes, quortim natura
<>plittie conslituta esl, esse eadem mecum conditione consiat; qui secus liabucrinl, oovacula emen*
daodr suut, el naturae subsidium ferendum.
'. (32) (53) *
7915.Lacedttmoniorum porrobaud incongmum
,
fiierit fecisse menlioiieni, qui ante pugnam illam
, * (34) , ad Tbermopylas conurissam, comam adornai u n t ;
, quam ileo gravissimam appellavit, quod anle eaiu
Lacedaemonii comas pecterenl; quorum nemo prae
. ,
infausto illo omine superstes fuit. ld eo dico, non
& ,
(55), ' * quodin memoriam revocem, qusea me arrtea dicia
siiut, pilos vel in viveniibus inortuas csse partes,

(36), sed ut easdem insuper in mortuis incremciitura
, * (37) .capere dentonslrein. Hujus entm ab iEgypltts sacer. (38) , dolibus in omnes fama percrebruit; et ad cutcm
raeus aliquie cnm obiis&et, sequente anmo proiixa
*
coma barbaque e$t reperius. Caeterara eoe io oratio (39),
nem duntaxat inseruit, qui gloriosi^simo ex Grsecig
\
, - omaibug fato suat exstiocii; alioe coneulio pne * termisit, qai maximae nobilifrgimagque violorias
", - reportaruni, et a barbaris eornm, quse hi illos, ac
(40). (41) C reliqoam otnnem Graeciam commiseranl, poeaag
repelieruni; Macedonas, inquam , Gracosque, qui
, cum Alexandro profecti suat : e quibus soli de,
fuerc Lacedaemonii. Hi ante cerlamcn, quod ia
, ,
(42) Arbelis geslum et, mullo quam Lacedaemonioruni
. illud gravius, experienlia docti, pilos summo
iniliiibug esse delrimento, publicitua r a s i , Doo
, (43), , * foriuaaque , el viriuto auspice, de eumraa rerum
diiaicarunt. Ejasmodi aulem daranandorum pHo , , rum fuil occasio, u l auclor ett Pioletnaeue Lagi
(44).
iilius : qui cum rebus gestis interfuerit, rei verilatem non ignoravit; et quia r e x , dum beec scrl*
boret, fuit, ncquaquam menlitus esl.
*. (45),
46. Macedo quidam sumniissa inirum in modura
. , * - caesarie, aliaque ae densissima barba, Persarn ado * (46) ,
r i l u r . Hic, eisi in lanlo diseriroine positas, seso
, (47) colligens, 8CiiiJ!n, atque hastaro abjich, quagi baud
idonea contra Macfdonem arma; lum obviain pro ,
bilit, et boatem COHIMIU6 inlra ipsius arma occopans,
(48)' (49),
(50), barba comaque prebensum, et criaibue, piscis
(54) , &' - iaglar, atlractum, cilra pugnam prosiernil, pro (52) , (55) glratnmqae educlo acinace confodii. Vidilboo alius
Porsa, ilaliroque alius, et alttig, oranesque gub ' ,
iade clypeis abjectig, alium aliug crinitorum ejus*
(54).
(55), , modi intopceplum patenlibus campis iuseeuti gunt.
, - Ibat enim per tolum agmen Persarum, quasi tessera
, quaedam, homines illea crinibus arreplos facile su quotquot i
(56) perari. Soli igiliir, ut YerisimilegO
, . , Alexaadii aoie calvi erant, in ordine permanserunl.
, - Dum baec geruatur, summa consilii regem inopia
, (57). (58) cepii;cum nudis codoodum ei esset, cui vel arn
e s t
P A T R O L . Ga.
LXVI.
38
1195
SYNESH PTOLEMUDIS EPISCOPI
1196
mali resislere nou possenl: jamjamque futurum

eral, u l pudendu belli exita fraclus Alexander in
Ciliciam castra referret, seseque ridiculuin Gnecis
omaibus praeberel, insana capillorum affectalione
saperalus. Verum ut erat in fatis, Heraclidis Achasmenidas sceptris imperii cessuros, classico receptui cani jubet, ac longiu* abducio exercilu, t
opporluoe positis castris, toosores imroitlil. Aique
bi quidem muneribus a rege pellecti passim Macedonas omnes novacula deraserunl. Dario vero,
Persi&que deinceps pro voio ree minime succeesit.
Sublala enira prebendendi ansa, cum mullo superioribua iaiquo ceriamine pugnabant.
(59), * \ (60) '.

,
(61) * ( (62)
(63) '
), (64),

^
(65), .
(66), .
(67) '
, * .
17. Quamobrem coma ipsa neque terribiles ut & *. ,
siui, neque ut videantur facit, nisi infanlium forle , (68).
speclra, terriculaque esse veiinl. Praserlim cum
(69) , >
liliies videamus, quo leoipore lerrendi suni hostes, , .
galeam iaduere. Galea autem hoc ipsuin, quod prae ' ,
se nomine fert, ajnea calvaria esl. Quod vero equl- (70). uie setis onianlur, bi quidem, quibus galeani im- (71), (72)
(73) . *
ponere capiti contigit, figuram ejus non nesciunt.
Docendi sunt aulem quibus islud igaolum esl, (74)

pone i u versum dispositis inler pileuro et galeaai
aetis adornari. Nam curvani devexamque eupertt- . *
" .
ciem ne Yulcanus quideoi villoruia lenacem possit
efficere. Huac autem i n modum composita accu- (75),
rate nobie calvilium referl; ideoque oinnium, qui- .
#
bus niiJites induunlur, formidolosissimum est. Q , (76;.

Acbilles sane Trojanos animum recepisse aii, non ' (77) ,
quod suspensum quasi coraae rouscarium videre

desiitsent. Sed quidnam aii, obsecro?
...Nec enim galeos fron$ eernitur iptit
.. ' ( 7 8 )
Cominu$ ardenti$.
.
Fulgor enim iiiius laevorque idem el calvitiura, et
(79) ,
terriculum est. Acbilles aulem etei comam ba- . 'bueril \} enira ab eodein est prodiium), al juvenig
(80) [ ]
illo tempore fuil, quo et ia iracundiam erat pro- , ^^ (81
clivior; cum selas ipsa nondum eum esse paieretur
corpore aniiuoquc perfectutn. E l quidem adole . (82)
sceniibus aequuui est caput ipsum erumpeatibas
, , , . '*
|i':li8, et cordis incilalione fervere. Sed 8 1 u t Acbillie
(83) '
cauaa nemo esl, cui aaiiui furor probelur, sic , neque clarisaimurum viroruai in corpore esl coma D /84).
laudabilis. Euindeio lameo, ulpole Tbelidis filium,
(85) ,
praeclara ad omnem aniaii virlutem indole fuisse (86) , , *
falendum eat, meumque id est de Acbille judicium, .
$i is sospes fuisset, calvilii sapienliaeque haud ex- (87),
periem futurura, u l qui vel juvenili aetale musicse (88), ,
essei ulcumque medicinaeque perilus, el invi&os (89), adeo capillos haberet, ut eos iiiferiarum loco, iuor- . (90)
tuorum i n busta spargeret. Nam et de Socrate ', []
dixit Aristoxenus , naiura iilum ad iracundiaiu (91), , ,
fuisso concitaiiori, quae simul eum invasissei, i n (92).
decore aique iinpotenter sese gessisse. A i uonduiu (95) ,
eo tempore calvus eral Socrates, quinluro el vice- ,
, > (94)
siroura annum agens, cum Albeuas, ut referi Plalo,
^ '' ;&
Parmenidea, oi Zeno ad Panalbcnaeorum opeclacula
t
CALVITH ENCOMIUM.
1198
, (95) , venisseot. Si quie aulem postmodum de Socrate,

<
tanquam homiue aspero, aut comae sludioso verba
-t (96)
feciasei, niulto, ut opinor, ab iis risu fuissel excepius, qui eura norant, quando ia otnnium qni
(97)
aiiquani exstiteruntpbilosopborum calvissimus fuit,
(98). (99)
ac mansueiissimtis. Non esi igilur quod berois co (1) \ ,
mam insimules; nam quo tu tempore deeoloqueris,
, .
adolesecntulus erat, paulo ante nondum ex cpbebis
, egressus ; nec ullain poleris aflerre conjecluram,
(2) ,
qua quidem frelus Achillis comam censeas ad se (5) ,
neclutem usque fuisae mansuram. Nam non fuisse
(4), , ,
, (5) mansuram quamplurimis adducor ut credain; cum
de patre ipsins, el avo, quorura olim imagines vidi,
(6). "
lum ex cognalione quam cum diis habnit. Satis
(7).
g enim antea de deoruni forma disputatum est.
18. Quoc cnm ita sint, cur demurn lanquam ex
'. (8),
ingperato oblaluiu lucrum arripieng, crebro id in
orc veraas,
;
Flavaque eoma prensavit Achillem f
(9) , Denique cur fragmenhim duntaxat earreinis, non
; \ tottim ipsum versum tn medium adduxisii? Quod
(10), *
quia a te factum no/ est, inilii u i isiud facereiu

tule nccessitatein imposuisti :
' ( I I ) ,
\ .
, , , * (12)
(15). (14)
(15). " (16), , (17) ; (18). (19),
,
(20) (21)
(22),
, \ (23)
(24)
.
Pone stetit,flavaquecoma prensavii AcliUlem.
Euge, Dio; non eniin superflua? sunt a le dctraciae

syllabae, sed ejnsmodi, ut in iis ei quod asserix
oinnino contrarium babeatur. Nam binc suguror
vel in ca aeiale calvum Achillem fuisse. c Pone, >
inquit, 8 2 dea venienacoma eum arripuit.i Atqui
i me cerle aliquig, et ipsum qnoque Socratem, et
Gnccorum omnium genio confectissimum postica
capiiig parte prensaverit. Illic enim nature raortalis indicia relinquuntur. Neque aul hominum, aut
daemonnm, ged divina? plane condiiionis naturque esl, nihil omnino babere etim mortali genere
societatis.
$te1it, flgvaqiu coma prensavit Achillem.

tV (25), ~
[ .
Ut oomam prebenderel pone sleiif, quaai cx anto* (26), ,
riori
parle nulla esscl prcbengio.
(27) .
19. Alqae, ut uno verbo dicam, nullum in Dionis
\ " (28)
. (29), oratione bonum eet, quo pilorum uaitira comoien . , \, ^ demr : cujugntodi si quid in ea re foret, facile Dio
invesligasset, leveqtie id alioqui dicendo fecisset
(50), ,
\ (& illustriug, uipoltqai nunc e tongiaquo dedticta occasione Lacedaemonioe insinuaverit, nibil ad rein
(31) ,
profecto facientes, quaatum alleri quoque conglare
\ * (32),
polest; ab Homero vero qnagi sacra ancora depen , (35)
* (54) ^- dens, ad extremuiu usque libellura leaaciter adbae , , reat. A i idem injusle adeo, et u l oratoreg solent,
in oratione versalur, ut aut ex versu, tanquam cx
, (35) *
lege, corradat oonnihil; aut verguum nusquam
(36), , .
(37), exstantiura, Unquam germanorum, parlem a l i ". quam ia teslimonium vocei. Naro de Hectore palam
ialsa dicit, vel Homero, quae de .Heclore dicunlur,
(38)
, falso polius aflingil; ac fortasse de Homero simol
aique lleclore mentitur. Hunc enim taamorias p f i ^
U99
SYNESll
PTOLEMAIDIS EPISCOPI
1200
dilum esl, quod ad lonsuram pcrlinel, fuissti cum , , (39), temperanlissimis viris coroparandum : quod is au~ , ,
" (40),
ctoritate sua comprobat, qui de herouro geslis om~

nium scripsit verissime; u l qui borum quidem in
acie socius, illoritm bostis fuerit, qui de Hectore (41) , (42)
baec ipsa lestalur. Quod si llium aliquando profectus es, stalim Iliensis quilibet introduclum ad (43), '
Ilecioris leinplum deducit, ubi flectoris simulacrum , (44)
obviuin est; quod quividerini, iisdem occurrit, in (45), *
ea efficlum csse specie, in qua olim fratri adscili- (46)
liain pulcbritudinem exprobravil, comae videlicet cultuin. Pralerea quae Huiiieruiu de Ueclore scri4
psisse lingil,
Et uerula pas$im
Cajtaries raptata,
Kvdvscu
(47)
mini oslendal aliquis quonam in loco Hoinericae (48) , rhapsodiae leganlur. Hoc vero ne lo quidem ipse
(49). " ' ' (50)
rhapsodus ostendere potest. An esl enim credibile, . (51) ' " ,
ab Horaero coroae studio eum commendari, quem (52)
iu eodem opere alieri ejusmodi elegantiae el orna- ; " (53) '
lui nimis addkto 8 3 couviciantem iniroduxil? Per- ,
inde id fulurum erat, ac si Andocidem Pbileas .
saerilegii reum appellas&et, quasi non ipae ex Pal* (54) .
ladio in arce Gorgonis veriicem subripuisset. Ejusdcm raiionis sunt quae de boc beroe tradunlur.
'. (55) , *
20. Porro tameUi flavo capite dicatur fuissc
Menelaus, non ideo lamen eomatum esse necesse , . '*
est, quantum ex bis verbis colligilur. Sed neque * (56) , ', ,
laus Itfn capillilti est, potiusque quale fuerit signi- . , (57) " .
ficattr. Nec quidquid ab Homero noaiinalur, id ex genere iaudabilium esL Dioai lamen, quo uberior C (58)
, ,
&ii dicendi maleries, idero esse videtur capillorum
nieulio atque comraendalio : qui iia slrenue rero , agressus est, ut ea, quse non eranl, operi poetico , ', ,
ascriberet, germaaa propriaque separarei. llaque ,
uii dicendo persuadeal, comaui viros quam niu- , , " ,
" '
lieres magls decere, c Deabus, > inquit, Homerus
.
aliud potiue laudum genus accommodat, rolundis
(59) ,
alque amplis oculis conspicuam iunonem, lalis
*
argeateis insignem Tbetidem appellans, Jovis vero
1
ex caesarie precipua laus daciiur. * Muiilu enim ei fortassis codex fuit quamplurimie iisque pulcherrimis versibos deiruucatis, quales b i sunt,
Phtobo, quem pulchrii peperit Latona capilln;
(60), zbv
et,
Quem tu pulchricomx
in gremio depone Mimnm.
Tor 'A6VoA|c * * l Tvractr
De Jaaune ineuper Jovera ut sopirel insidiae mo- ^ " (61)

iiento loquens, cum alia multa forroae lenocinia
,
adbibuiese deaio ait, cnra et cesto opus ei futurura
, (62),
eaeet, cujus praeier caHeras vis ba3c potissima, , ,
ltieuieni iis qai ca praediti sunl posse subripe- . re. Tum una igiiur et unguento delibaiam fatit,
(63) ,
ei addit,
crtuem
Pexa manu rutilo$ intorquet Diva capilios

Pulchro.*, ambratios.
%
(64),
,
*lwc,
Quod et praeconiorom mulliludinc dignom, ut et . "

cerle dignum, quoniaiu Jovis tn laudeni cedit ora- , (65) , ,
tio. llnKa boc loco dici possuni a Dione neglecla,
(66), (67)
vcl potius quae euia ille probe nossel, quasi
, .
1201
C A L V I T ; I ENCOMIUM
1202
\ \, [] - nesciret, dissiniubvit. Mihi vero et bc perspecta

suiu, et falsum nibil a me ad proposiiom dictum
(68) , * * . c s l ; neque ullum inler eos qiti in coelo degunt,
comatum esse concesserim. Eadem marium, atque
\ (69) >
feminarum raiio esl. Eieoim Jupilcr non est Yene (70)
ris stella, quod ad sphaertcam superficiem a i l i (71).
\ (72), net, perfeclior. I u vero etiam de Jove dictam est,
quem velut coronidem orationi suae iraposuii Dio.
, (73),
\, . Nimimm quae dediisab Homero iradiia S 4

ex opinione multa sunt bominuin, pauca ex rei
" (74) , ( (75) \ veritale dicia. Unum igitur eorum quae ex opinione
dicunlur, est agilata Jovis caesaries, coelumque
, \
ipsutn una concuticns : id quod vulgo et alatuarits
.
indulsit. Quamobrem Jove et Lacedaemoniis remo , (76)
tis, nulla jam Dionis oralioni pars est roliqua.
. \
, (77) , ' Q
quanilibei suppelanl, nibil tamen, ut nox d i , * - cebaraus, de nalura capillorum d i x i i , quae per sese
, - excogitasset, aut cx illis ipsis arccseivissei : non
quid landem sunl, aul cujusmodi, aperuii; non
(78), ,
iis aul bonum esse qui babeant* aui maluin e&se
,
qui careant, probavii. Nostra aulem baec oratio m
. (79)
ipsas remm naturas inquirens, calvitium qiiidem
,
divioam esse rem, dilsque ipsis cognalaro esse re , \ , \
perit; naiuraeque fiaem, ac Dei illius quo sapimus
,
lemplum : sigillalim infinita alia corporis ariimique
, \ \
bona percensens, quooiodo se habeant, et cujus' , , \
\ (80). rei gratia. Neque quidquam absque luculenta et
illustri ratione proposilura esl. Capillie vero contraria inesse omnia deprebensum esl, ralioais i n , , (81), \ s u n l
u a e
. Q ' * animalia, ac quidquid aliud conlrariae Deo

Deprebensum est
est npralerea,
velularifitas.
arislat
(82) \ , , sartis
* esl.
' Denrehensum
r a L e r o i .
eas animalis esse, ct inlegumenla fruguro, atu (85).
r * ludicra, sive maleriae ioiperfeetae ac rudis
ertiplionis.
'. \
2 1 . Sed jam e re nostra fulurum arbitror, si
(84), bomiaes ejuemodi secundum geuus ipsum ae slu (85).
dia dislinguamos, quos el haec nosira, et allerius
commendavit oratio. Igilur a com studiosis
\ , \ " (86)
adulteri sunt. Humerus cnim pueUarum deceplori
(87)
(88), ; \ - conitt nilidioris amanlem proxime subjecil: quasi
ad inulierum corruptelam ornaretur coma, et aduU
\ (
ter ts ipse est, adulteroruraque omnium facile
[89]), ^ (90). " (91) - princeps, in queru probrosum isiud convicium jaci, \ (92) lur. Unum vero genus boininuin maxime suspe
K l l r t l
. Qv , , - D clum est, inlraque muros omaium ejusdem generis inlestissimum. Nam pro quibus nos ne vitn
,
patianlur expedilionc facta periclilamur, natis,
, , (93), inquam, et uxoribus : easdem, si caeus lulcril,
(94)
* , - adolescens aliquis eleganlioris cullus quocunque
(95). (96) libuerit terra marique raplae facile abduxerii:
aul nisi lerra marique, at ia aagulo aliquo teae , \ (97) brisve polietur. Alqui bello capia uxore, eadem in
conjuge cbarilas perseverare polest; ab adultero
,
(98) - aulem omnis esl primum e virorum anirois sublata
dimidiala vins sit
. ' - benevolentia : 3 5
uxorum jactura; meriloque legibus in eos arraen (99),
lur caruifices, olitores vero Atticos rapbanos se^ , , ,
rani, quibps simu' deprebensus esl aliquis, in eum
(1). (2)
, - animadvcrtunt. Una igttur haec esi hominum nalio,
r
a d e o
Xlt
1203
SYiNESIK PTOLEMAIOI9 EPISCOPI
I2U4
qua iufmilue subversai suni farailiae, nonmillseqiie

itiiJtiin civhales, eademque adullerii occasio contu
neiitcs duas collaiis iuter se signis coiamisit, et
Gracos ad expugnanda Prianii scoplra concilavit.
Esl auletn aiiera mullo quam illa delerior, quae
Alexandrum nobis adulterii nomine fecil infamem ;
unde Clisllienae et Tiinarciii primura cclebres, ca>
lerique, quibus venalis argenlo sui corpoiis
species; aut nisi argeiito alia lamen aliqua r e ;
vel si nulla prar*us, ai exsecranda? saltem libidinisgralia : tmoque verbo eiTeminati onines fuoato comae nilore deleclamur. Ac palam quidem i i
qui in lupanari proslanl, quanqaam bi sesc victores
pnient, quasi boc inaxinie modo muliebre genus
iinituri possint. Qui aulein clam nequissimus esl,.
( 3 ) , &* (4) ,
\
." , (5),
,
(6) ,
(7)
,
, (8)
(9) : , . ' (10)
,
. " ( )
, , .palam tamen vel ipsnin facinus ejuraveril, nec alio (12) * *
Coiyltonis sese sacronnu parlicipem ac sodaleni
, (13) ,
es9e indicio demonstral, si boc solum deprehen- \
dalur, capillos ab eo magni tieri, ut delibulos ba , (14) ,
bere velit, et ia cincinnos ialorqueat, boc slalim

obvium dictu cuivis est, bominero eum Cbioruai
. (15)
deae, et Ubyphalloruni orgia celebrasse. Enimvero
, , (16),
Pherecydes veate faciem obumbrans, c de cule,
(17) (18) aiebai, c manifestmn est, > digiloque morbum i n (19).
dicabai; nos vero adoleacentera palhicoruro modo muliebria appeleniein capillie significamus.
22. Quod si eapiens diclum proverbium e s t ;
'. (20) * *
quidnl enim sapiens sit, cum de iis ila senliat
(21), \ , Arisloteles, veluslioris pliilosopliiae i n maximis
.
bomiaum ruinis inlercidenlis reliquiaa esse, e l ,
oioniiroenla ob brwilalem ac scilam elegantiam
; (22)
servata ? Proverbiuro igilur hoc est, senlenliaque, C \ f \ cujus diguilas ab ejusdem ipsitig est, undeema (23),
navit, vetustale pbiloaopbia?; adeo ut gravi ex ea
.
Irucique s i l aspectu. Mulio quippe veteres quam
(24) , * \ (25)
aos in verilate iodaganda solertiores fuerunt. , \ (26);
(Juodnatn ergo islud proverbium esl?
NnlluM comatus, qui wn.
, (27);
Tu porro ad irimetri sonum exlreniua, carminis
(28)
accommoda. Neque enim unquaui gravem isiain

r e m , nonaenve pronuntiavero. Recle saue quod tute (29), . ,
ipseillud accommodasli. Ecquid igitur libi videlur?
(50). , (51);
g e P a p a t ! miram veriiaiem! oraculum procul (52)! (>3).
dubio e&t. Porro bujus veritas per se quidem
(34) manifesta est: al quam mullos babel lestes, tam
(35) , ,
eos qal nuoc utuntur, quam qui olim usi sunll ^ (36)
(37) ,
Quod enim iinmorlalia facit proverbia illud ipsum
(38), ' est, uaus eorum qui haec usurpanL assiduug, quoa
* (39)
in roemoriaui revocant res ips. Mam quae quolidianis eveaiibus observanlur, i n leslimonium ad-
.
ducunt, ipsisque exemplis lestiinonio sunl,
\ * (40),
23. Yerum quainvis ista sese boc modo habeant,
nibilominus Dio comas patrocinium adrairabili qua- (41) (42). (43),
dam oratione edidil. Quid ergoPlaaone idevincepte
^ ^ (44)
opus est,cum rbetorice facandi, lenociniiqueaptandi
ara ab eo oraiore sit effecta ? Non tu vero credideris p; (45)
; , capillorum liactorea multo amabiliores ac graliores
(46) (47)
comae reddiluros, postquani bomo linûa Gnecus
;
in theairo rem ejusmodi commendavil? Enimvero
(48)
maximai utopinor, pro bac oratione graiiasbabi*
205
CALVITB ENCOMIOM.
12C6
, (49) turi *unt, qui in Cybeies sacris versantur, eiumbes

, fractiquo homines : tum quisquis iniquis oculis
. vicini uxorem i n l u e l o r ; quorum uniusctijosque
(50), (51) caput, quasi unguento, ita oratione perfudit. Ma (52). gni quippe fieri oportel quod publice laudatur et
(53) honore afficitur, prxserlim si is nominis gloriam
. (54) insignem babeat, qui laudandura id sueceperit.
; Nobis ilaque ille in civitate perdilissimorum honvt ; ** num uuinerum auctiorem redditurus est. Calvkium
, autem quae landem illis altera ex pane opponit
(55) (56), bominum genera? Quinam a nobis adulteroniin
loco viri laudaii sunt? l i nempe, ex quibua in deo , rum teroplis sacerdoies, et propheUe, aedrtiiique
(57) , flunt; in lillerariis ludis praceplores ac psedagogi;
(58) . in militari acie, si integrae sint, recteque se babeant
(59), - res, imperatores et ordinmn ductoree : ubique
, * *
vero, qui sagaciuie ac prudeniia caeleris anteceU
<>
lere a plerigfue judicanlur. Ego vero caatorem
(60) .
eum arbitror, cui Clyuemiienire ab Agamemnone
(61),
cura commissa est, ex noslro fuiase gonere. Coma (62), ' * to enim baud anquam inulierein ex infami familia.
(65), - credidisset. Praeleiea magnum sermoni nostro coa* (64) firmando a picioribus indicium prebetur, si non
(65) , ad arcbetypum exemplarque pingaat, sed ab ali (66) - quo iiedem permiltatur, ut formam atudip ac
(67) (68), noribus excogitent aniuscujusque coDsentaneajn.
. (69) Nam si quis mcechura aut ciaaeduro i n 8 7 labolla
,
pingendum locaverit, criniium atiquem, et cincinpatum accipiens, babet quod praeceperat. Sin pbilosopbum aut sacerdotem locaveris, calvua
in labella siabit, auctorilatis ac gravitatis aliqaid prae &e ferens Ejusmodi enim est numi bujus
iosigne.
\ - C
(70),
(71),
.
(72), (73), * (74) ,
(75),
(76),
' , *
6 (77) (78)
(79) ,
(80) ,
. (81)
(82*
(83)!
D
24. Quamobrem de pbilosophis, sacerdotibus

temperanlibosqtie omnibue bene sum hac oralione
raeritus; in qua et religiose quae ad deos atlioeat
tracianiur, el hominibus optimo consilio subveniiar. Quod ei publicala apud vulgus gloriam el
eplendorem adepta f u e r i l , iia ut eomae sludioei
pudore affecti ad temperaliorem modesliorenique
lonsurara seipsos traducant, eosque beatos pnedicenl, quibus neque toneoreopus e s t ; mibi quidem
gratiae pro his nultoe debentur, sed argumento Id
acceptum ferenduni esl, per quod is etiaro qui ad
dicendum ineplissiimis est, cam eloquenlissimo
bomine collalus uoa contemnendus est visus. Sin
neroini bac oralione persuadeo, merho i d mibl
aliquis vilio vertet, qui vel maleriae uberUte fretus, nudae Dionis eloquenliae gratiaeque resistere
non potuerim. Utiuam vero baec in plurimorum
militalem nobis assumpta in manus fuerit oralio l
4201
SYNESU 1>T0LEMA101* EPISCOPI
MONITUM
IN UBRUM
12M
SEQUENTEM.
uibrx de Providentia magna ex parte figurati aaat, et gb ^gyptiorum fabula Ttomaat statom tmpa
r i i , cujusmodi potissimom in Orienie sub Arcadfo iuit, oblique parglriagtmt. Eteoiiw Scytbararo, hoc
esl Goiborura, per id lempus nimia erat et formidolosa potentia: qood in oralione De Rtgno coran
imperatore ipso queetus est: adeo ut non modo cmlatts, sed etiam tmperit propemodom essent p a r i i cipes : cuin et consulaius ac reliquaram dignitatum honoree caperent; et utriusque m i l i i i * praefeciuras
et belltea? rei Isummam adminislrarent. Testatur boc Zosiraus caelertque, qui aHalis illias bisioriam scripiis prodidere. Pnesertim vero quae dc Gaina, Golborumque prodiiione, ac Consianiinopolitano tomuttu
ibidem legtmtnr, ad argtimeiitutii cperis pertinere arbitror. Confer cura hac Synesii fabala, et libro
inaxtme eecundo, quae de TribigUdo et Gaina Zosimus lib. , Claudianas lib. u , in Eutrop., Oroeius l i b .
v i i , Socrat. lib. v i ; Sozom. v i ; Prosper, Marcellinus in Chronicit retulere, de qoibus, sicubi occasio se
dabit, gpartim admonebimus.
(Texlura conlulimus cum receasione nova quam institail Joan. Georg. Krabinger, biblioiheitne Regiae
Monaceaais ctietos, in libro cui titulum fecit: Synetio* det Kyrenaeers jEgyptitche Erzahlungen uber die
Vorukung, grieehhch und deutsch. Sutzbach 1855, 8. Mss. viginti sex adbibuil, quorum seriem hic
aecriberc operae prclium ducfmus. E D I T . )
A. CODICES MANUSCRIPTL
1. Honacenses.
N 476, charta bombycina, siec. , in-quarto, foliis constans 106 (v. Hardiii Calal. codd. mss. Graec.
i-TNtolb. Reg. Bavar., t. V, p. 6 sqq.).
N 4 i , cbarla bombyciaa, s;ec. xiv. -qiiarto, iolioram 220 (v. Hardt. tom. V, p.27 sqq.).
29, cbarlacaug saec. xvi, in-folio. foliis conelans 415 ( v . Hardl. . 1, p. 162).
87, chanaceus saec. xvi, in-fol. 580 foliorum (v. Hardl. 1.1, p. 485 sq.).
Ilis oinnibus codd. mss. conferendis EdUor ipse operam navavit.
I I . Quatuor, quo$ Bibl. Paris. anervat, codd. antiquissimi.
Cod. Coislin. n 249, pergam. saec. fere x, 168 fol. ( v. Monlefaic. Bibliolb. Coislin.,oUm Segueriaoa,
p. 502 sqq.).
Cod. Reg> n 1059, pergam. sa3C., ut videtur, xn (catal. codd. iwes. Bttd. Reg. i . I I , . 26).
Cod. Reg. n1058, cbarlaceus xiv, ul videtur, g*c. ( v . Calal. cil. t. I I , p. 205 sqq.U
Cod. Reg.n* 1040, cbaria bombyc. ( sccundum Caial. ; ut aulem hnman. Bekker (Plai. Dial. . i ,
t. I , . ) cbart. vulg. in-quarto, 264 fuliarum ), > aratus Goustaminopoli an. 1325, dcin t x illa arbc
ParisHM iraaslaiue.
Hoi oodd. Pbil. L e Bas, roihi amicissimus, conferendos curavit; Coialiuiaaam jam prias Waliias*
profess. Acad. TuAjing., tnspexerai.
.111. Cod. Pircklieimerianu$.
4
I t k codex Pirckeim. o l i n cl. v. Jnacb. Camcrarte fuerat comroanicaUte; quo mepec&o Es Rudingerna,
ipaiut gener, hxcce scripsil ia praBfatione p. 39, qnam eidem operi a se in Latimiui Iran&laio praunisit:
f Hic {Joachimu$ Camerarius) inler alia argutnenta affectionis erga me et spei stue quodam lempore
eum librum mihi dedk, quem per ollnm in Lalinarb lin^nam coirverlerem. Non tiabebat Hber annotatum
nomeo aatom : Joacbinuie aiHcm,elsi prinnHn de aliis sugpirabatîr, pnelea larafm de 6k> epistolarutn b u jus, quas Aldns quondam edidit, Synesti esse deprebeadil. Eralque exai alns ab aliqao ex recentiore genere librariorum. Nani neque liUere eraut scilae : et dnoXus atque compositio ejuwnodi, ul a veieris schplurae exemplis admodnm reeederct, ci leclio operosa iieiei et difficilis. Taniutn eliam memlorum inerac,
ut ab eruditione quoque imparaliorem, nequaquam corle diligentem scribam illam futeae aianrfestum
fieret.
Equidem lectt. varr., quas Rudingcrus cx illo codice summa cura collato dedit, ia nieum usum cooveril.
IV. Codes Rehdigerianut.
88, cbarlaceao, sa?c. xv in-folio minori, 165 foliorum. V. A. W. J . Wacbleri: Th. Rehdiger undseine
Bibliothek ir. Breslan,
49 sq. Hic codex atiem, rogaiu prof. Unterbolzneri, magislratus Yratislaveosis
mihi Monacbii degenti communicari pennistl, fnsius descriptus esl in praefalione quam habes m Xenophonte
Ephetio a me translato. El quidem iste codex in eo a caHeris omnibus difTerl mssotis, quod n a r r a l i o n ^
dBgyptiacae ibi non minus mendosse exbibenlur quam In editiouibus Turoebiana Peiavianaque; atlainea
plures offert baud spernendas leciiones
Y. Codex Vindobonentis.
Cod. phitos. 38 cbartaceus xv saec., in folio (v. Lambeccii Commentar. Biblioth. Caesar. Yindob. edit.
alt., siadio et opera Ad. Fr. Kollarii, t. Y l l , p. 76 ct 82 X I V ) , cujus variantes lect. Barlhol. Kdpitaria,
caes. blbl. Yindob. custodi debco.
1*10
DB MOTIDENTfA.
Pnpter bos, quos bucnsque cilavi, aadecina codd. mee., eomm mioque quog cilabo, tpeckmna m'M
Saol comoiuuicala.
. codice Ambro$.-MtdiolmwnL
Cod. L, 44, cbartaceus in-quarto, a rae per deeignaius; cujtie eictit aUorttm afiquoi oddL variaales
Massmaiin, acad. Mouac. prof., dum Italiam doctam perlustraret, benigne excerp&U.
U. duobu$ antiquunmis BiblitUk. Med.-Luurentianm codd*
1) PIuL 55, cod. 6 pergam., ssc. x i , i n miarlo, 56 foKorum (%. Bandini Caial. c d d . mss. Gr*c. BiW.
Med.-Laarenl. Toro. I I , p. 244).
2) Plul. 80, cod. 49 pergam., x n SJKC, in quarto, 247 fol. (v. Baudini, lom. 111 p. 208). Ex liis p r i mnra inde ab inilio usque ad , , el p. 1 9 , 1 . 5 r. R. Dielz, prof. mcd. Regim., c o n i u l i t ;
uirumque inde a p. 59, I . 8 sqq. Msssmann noster aii. 1833 exploravit,
IU. codice Barberino Romw n. 286, chariaceui xiii aut xiv *<?*., in-8*.
Phil. Le Bas an. 1827, dtim Romae morabaiur, usque ad p. 27,1. 9 contulit, Massmaan ad finem usqoe
COnlitMMtVLi.
I V . ux eodd. Vatkauis.
1) Cod. 64, n 579, prius 9, pergam. i u folio.
2 ) Cod. 9 i , cbartaceus in-fol.
5) Cod. 92, cbartaceus in-8.
4) Cod. 94, olim 992, cbartaceus in-quarto min.
5) Cod. 435, oliin 857, ex libris Maximi confessoris, chartaceus in-fol.
6) Cod. 1334, ex libris Fulvii Ursiai, pergam. in quarlo. N 91 inde a p. 59, 1. 8 ad finem usque collalum babes; cselerorum loci aliquol gravissirai excerpti ab amico Massmanno. Cod. 92 inde ab iuitio
usque ad p. 14, I . 5- idein Pbil. Le Bas irulinavil, ullra exaumialurus, nisi morbus avocasset.
V . eod. Venetiano Bibl. S. Hatcu
N* 264, cbarta bombyc. xiv saec. in-quarto maj., 565 fol. Gollaliis. roganle Massmanno, a D. E. Heirabacbio, v. cl. inde a p. 59,1. 8. ad iineig usqne.
V I . codiee Matriten**.
N 69, chartaceus e medio fere saec. xiv, in quarto, 186 fol. { v . eg. Bibl. Mairil. Codd. Graec msf.
apudlriarten p. 247 sq.).
VII. Codd. Baroccianh in Bibl. Bodleiana Oxonii.
N. 56, 139 et 219, omues chartacei saec, xv in-8, coliali in mouin usuin a viro doclo Oxoniensi.
/
iBaanasasssss=aE=i
,w
"* '
SYNESII
DE
PROVIDENTIA
SIVE
LIBER,
JEGYPTIUS.
09.
8 8 PRiGFATIO.
\ ( I ) ,
Scripla quidem estsiib Tauri filiis prima mi}its
, - operU pars, e* adoeque lapi aenigma perlecla, qao
, ' - potissiioum leaipore is qni detcrior erat, exciuta
(2), . flpoa- sedilioite prsovalefeat. Quod aulem seqaiUir de iis
DION. PETAVI! NOTJR*
(1) . Taurtis iste nescio
an idem sit qui cum Florenlio consulatum gessit
sub Goiislanlino, Gonelaniio ei Gonelante itnpp.,
apttd Cassiod. in Chron. MemiaU et Tauri noeler
episl. 21,
, -
. Aramianus quoque sub inilium l i b . 2 : Dein

Taurum ex pratfecto prwt. in extilium egere Vcrcellam.
(2) . frustra hic majusrula liUera scriplum, imposuitque Cornano, qui
Cbironem aliqueni significari arbitralus est.
12! t
SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOPl
1112
qu post reditum acta sunt, priori ilti auoxuimus,

Cagilanlibus oplimis v i r i s , ite mutilum ac maacaai , \
cpus ia sola calamitatnui narraiione consisteret, ', sed quuniam qua a Deo praedicta eraat in eodem
,
argumento perflet videbanlur, uti meliorem etiain illorum fortunam pertexeremas. ltaque meditala . jam el inchoaia tyrannidis eversione una cum re- , .
bus ipsis progressa esl oratio. Operae preiium est
autetn id in ea impeo&ius admirari, Um diversis .
propositis ejusdem rei Iractationem suflicere po-
tuisse. Elenim infinita propemodum dogioala a
, ,
nemine in buac usque diem deflnila in hac fabula
,
considerationis locum babuerunt, singtdaque sunl ,
accurale discussa : tum vitarum genera in eo d- , ,
icribuntur, quae vitii esse possunt ac viriulisexem
pla : praesentiumque rerum i u boc opere hisloria continetur, el ad utililatciu perpdtuo fabui hujus
varielas refartur,
.
.
ÊGYPTIUS, SIVE DE PROVIDENTIA.

LIDER
PRIMUS.
8 9 \. iCgypiioruro bsec fabula est. Sapieniia

porro anlecellunt AEgyptii. Uaque quamvis fabula
isla s i l , quoniam ab iEgyptiis profecta est, tamen
amplius fabula quidpiam majusquc signiQcabit.
Si vero noa illa quidero (abula, sed sacer potius
sermo s i t , eo digaior fuerit, qui scriptis homilim et sermone commeadetur.
Osiris elTypho fratrea olim fuerunt, et ex eodem
eaiu e d t t i ; at noo eadem est aoimorum corporamque cognallo. Nec enim ab iisdem i n terra parcnlibus ortum babere, sed ex eodem fonte derivari,
animorum naturae consentaoeum e s l , quera u n i verei natura duplicem consliluit: est enim lucidus alter clarissimusque ; alter obscurus et tenebris obsitus. Hrc ex buroo manaus erumpU, utpote
inferne quibasdam quasl radicibus depreasus, tor- ^
renieque e latebris emergit, si qua divinse legl
vira inferre possit. Ille coeli ex bumeris depend e l : iUinc enim ad terrenaui hanc sortem admini-
7t. . .
' , , . ,
,
-
" ,
. "
* , ,
.
, , *
, ^ , , *
(3) * , *
, ^
(4) ,
DION. PETAVH NOTjK.

(3) .
Merc istud
Platonicum. fcoeleslium enim humerorum meminit
ip Vhwdro, ubi de immorlalibus aniini* loquens,
, inquii, *
* *
.
(4) . Yide eumdem,
el Pindarum Olymp., ode 2.
1213
DE PROVIDENTIA.
1214
, alrandam millilur. Proficisceiitiqtte sedulo caven . duro esse pracipilur, ne duai incondiiam rerutn
, congcriem concinne digerit, ordinaique , ipse pro , \ pius sese admovens dedecorc t indisorcia con, - fusione cumuletur. Manelque Themidis haec ani, , mis omnibus imposita lex, ut quicunque iu rerum
extremilale rersntus, naturam inviolatam illiba , iamque servaverit", is eadem via refundalar, et
.
rursus in eum, unde ortus esi, fontem regeratur;
quemadmodtiiu qui altera cx sorte quodammodo prodierint, in cognatos seccssus, pcnelraliaque
illop recipi nalurse posiulat necessitas.
"

lllic invidia, alque xw, passimque matorum
[
Turba frcquens Ates lenebrosa arva vagatur.
" .
2. Animorum isia ctini nobilitas esl, tum igno* '. , , bilitas, indeque Geri polest ut et Libycus bomo
' cum Panho cognatus s i t ; el in bis quos fralres
, *
appellanius, animoruin milla sil societas, 9 0 quod
in jEgypliis fralribus siaiim ab orlu aliquol indiciis
,
signiiicalum, el in adultis poslmodum evidenti9[] ,
sime comprobatum est. Nam borum junior divina
* ,
quadam eorie editus atque educalus, jam lum a
, puero audiendi avidus, fabularumque sludiosus
* *
e r a i : fabula enim piicrorum studium atque disci, , \ *
pliua est. Ac jam grandior faclus ejus semper
,
eruditionis desiderio flagrabat, quae lempora seta, , Cemque superarei; patrique uon modo prabebat
,
aures, sed eliam quod quisque solers, aul exqui ,
silaoi baberei, id vero avide 1 gurriebal. E l canino
,
- C quidera primuin niore, raptim omnia ac siinul
aosse cupiebat: quod ia his sane ingeniis usitve, * a i t , quae eximiuai de se aliquid magnumque r e , - promiuunt: gesliunt euiin, atque anle leiupus i i n , * , palienter exsiliunt, quasi oplalum jain tum aniô
. sibi fin&n polliceanlur. Deinceps vero longe aule
, ^ pubertatem, probo et bene moralo sene sedaiio . rem se p r a s l i l i l , ut omnia noa solum modeste aii . diret, sed et si quid dicere, aul de iis q u * audie * , rat, aul quae quoquo modo occurreronl, sciscilari
, vellet, cunctantem ac rubore perfusum cognosce . rep. Quin etiam de v i a , ac sede vEgyptiis senibus
0 , , , - facile cedebai, cum tamen eo esset parenie nalus,
. , , qul sumraum apud suos imperium administrarct.
Ad hsec accedebal sequalium reverentia, naluraque
, , D insita i n eo erga homines cura , adeo ut vel in ea
aetate vix ialer iEgyplios ullus reperiri possot,
, cui non adoiescens a patre boni aliquid impetras
set. Alter t e r o , qui aetale major Typho appellaba , ,
, ' , - lur, ineptus, ut uno verbo dicam, ad emnia, pla, , - neque mdis. Nam a rege quidem Osiridi dati
, eranl non JSgypliac modo , sed peregrinaB cujusvis
. ' - sapientiae magislri. Hoc vero Typbos mente peni " , (5), tus aversabalur, ludibrioque habebai, quod ea ru
$

(5) . Ex profuso istiusmodi risu
Juliani Parabat imiolem deprehendisse se a i i
Gregor. Nazianz. n Stetit., ubi inier caetera commetuorat .
Si quidem, ait Sapientiae aaclor,

. Clcment. Alex. n Pced., cap. 9 :
,
, [] ,
!2I5
SYNESIIPTOLEMAIDIS EPISCOPI
l^lb
inerte* ac serviles auimos Ueri putaret : fralrem ,

autera cum animadverterel hoaesle moderaieque , \
praeceptori operam dantem, ingenuaque animi ve- ,
recundia prxdiluni, metus lioc esse ac formidinis , * ,
, *
arbitrabaiur, proplerea quod nemo illuio iinquaui

aul pugnos impingeulem, aut jactatis calcibus cuiquam insilienlem, aut indecoro cursu agitatum v i - , , '
deret; praesertim cum agili ac jepurgalo essei cor- , , poris babitu, quod erat ejus animse tanquam leve (6)
quoddain onus circumfusum. Sed nequc Osiris u n - , '
^ ,
qtiam avidis faucibtis, traclimque baurirc, nec in
cachinnos erumpere, nec immodico risu toio cor* . ,
pore qttali aut euccussari solebai; quae Typboni , ,
, , ,
quolidiana erant, ut ea sola facinora liberorum
boniinum esse duceret, si quod quisque vellel, , ,
aut quod cuique pro re nata occurreret, 9 1 libere * , id facerct. Quocirca ne gencris similis ei indoles
*
e r a l , nec ullitis omnino morialium, e l , ut semel
, ,
dicam, ne sui quidcm ipsa , sed varium erat, ac
, , "
iDultiplex malum. INunc quidem segnis aiqi:c be- .
bes, el telluris inulile pondus esse vidcbamr, lan-
tutudem asoruno evigilans, quanlum alvo explen* . '
dae infarciendoque ilerum somni commeattii salis '
esset; nunc vero vel mediocria ex iis quae nalurae * * *
necessaria erant, negligebat, ut et inconcinne * ! ,
. * $
saliaret , el aequalibus juxta alque aeiale proveclioribus negoiiuin facesseret. Corporis quippc ro- , ,
bur, lanquam omniura bonorum perfeclissimum, ,
in admiralione babebat, coque perperam ulebalur, .
aut ad effringcndas fores, aut ad glebis obvios iin- .
o l
pelcndos quosque: ac si cui vuliius infliclitm, aul damnk aliqnid ab eo esset illatinn, de eo, quasi
de tesiimouio quodam virlutis exsullabat. Quin etiam inlempesiiva libidinc, ac praeier selatcm l u r gebat, miraque orat io invadendis concubUibus violentia. Praeter hsec invidia iu fratrero, et i a
iCgyptios odio exardescebat; quod populus quidem Oniridem suspiceret, euraque in omoi canlu a c
sermoae celebrarel; nec domi l a n i u m , sed in publicis etiaoi sacris bona ei omnia supptex a diis
postularet; ipse vero et ejusmodi esset, et ab omnibus esee videretur. Quae cum videret Typbo
conlubernaliutn quoddam sodalilium inslituere coepit, bomiaum furiosorttm ; nec alio quidem consilio (aec eaim is erat qui quemquam ex animo diltgerel), sed ut suje factionis saielliles, el ab
Osiride alienos sibi compararet. Eralquc cuivis facilc Typbonem sibi demereri, ei ab eo nihil non
eorum impeirare quae pueris ex usu sunl, si quid tantum m Osiridem convidorum insusurrasset.
Itec igitur in pueris naturae diversilas vltai quoque dissidium pollicebalur.
3. Sed u l prinium viarum divortitim sensim d i - C *. " (7)
ducLum ac paulalini procedens longissinium lan- , ,
dem inlervallum desiuil: iia in pueris accidit, u l

vel miaima sludioruni dispariias progrediemes i l - ,
los plurimum a se invicem disjungal. At ilH non . ;. 01
pedeteatiia, eed subito contraria in studia deflexe, * ,
r u o t , cuin utrique perfeciam essent viriulein, ac . vitium quadam sone consecuti. Una ergo ctjm
, DION. PETAVH NOTiE.
* , , . Ubi el ,
obiler qus illic sequunlur ciuendabimus. Addit
Clemens,
,
, . Qua leclione nihil
ineptiits. Eam vero ila resliiuimus,"

. [XXXV] Hxc auiem vcrba
, tanquam Homerici
bemigiidiii inlerpretamenlum, ox inargine perperam in conicxtum recepta puto.
(6) . Idero Clemens P<ra\,
c. 1, , .
(7) "' . Arislot Decelo, c. 5 :
,
.
1217
DE
ntOYlDEKTIA.
1213
, , aHatis incremeiito animorum contrarietas invale . " ' scebai, quain evidentioribus indiciis rebus ipsis
5 , ac faciis approbarunt. Caetemm Osiris puber
lalem egressus, cum bis qui duces creati erant,
, , \ imperii niilitaris collegam agebat: nondum quidem
. , lege arma tanlillis 9 2 permiltenle ; sed is consiiio
, judicioque impcrabai, cum memis instar esset, et
, - exercitus prajfcdis, quasi oianibus, uleretur. Tom
\, ( 8 ) , , deinde, nalura cjus plantse in modum augescenle,
> , - maturiores in dies fructus edebai; pratorianis
. 5 vero mitilibus prapositus, regique ab secrelis fa( citis, et prajfecturam Urbis ac senalus principa ), tum adeplus, augustiorem longe, quam acceperat,
, , magislraium reddebat. AHer aerario praefecius ( v i . - suro enim pareuli erat utriusque mitioribus in ne , gotiis pericnluni facere), sibi ipsi pariler, alqno
, 0 ,
ifli a quo electus fuerat, dedecus ac labem affe ,
febat, publtcae pecuniae interversje, sordiumque,
, . * et in sorario admioislrando stolidiialis conviclus.
{, ' . Deinde in alium magistralum translalus, si forle
, - ei capesscndo idoneus esse posset, mulio sese
, , turpius gerebat: et ea felicissiini- regni pars, cui
0 - gubernandx Typbo prafuerat, toium hunc annum
, , pro nefasto, ct inauspicato ducebat. Simul vero ad
alios sese conlulerat, slatim in eos calamitas a c
^, , - pernicies traosibat. Is fuil in regendis bominibus
, - Typhonis animus. Privalini quidein inconcinno a c
lascive saltabat, unaque eum eo ex Agypliis a u i
, . - peregrinis petulantissimus quisque, qtii eos secum
, , Q cogebat, qui quidvis dicere, ani audire, paiique,
, & ;, - ac perpetrare pensi nihil haberent : ila u l eoram
,
coenaculuro omnis impudicitiae oflicina esset. Vigi ^.
lans porro et sleriebal jpse , el slerlenles alios lioixot .
bentissime audiebat, adinirabilcm quamdam eain
esse musicam exislimans : qnin et laudabat illum, eique praemia deferebat, qui pctulantem hitnc sonum
longius produceret, ac roturtdius ei contortius efferret. Ex his autem unus aul altet-, idemque omnium
roaxime strenuns, fronlem ad omnia perfrictierai, nullumque gemis lurpiiudinis detrectaas, mulla
fortitudinis praeniia auferebat, adeo u i in lurpis mercedem licentiae niagislratus atque imperia consequebatur. Ejusmodi ergo domi fuit Typbo.
'.
4 . Posteaquam vero sumptis publicae rei geren , d a insignibus , babituque consederat, tunc aperto
. , idipsuro declarabai, variam ac mullipliccm easo
, . " nequiliam. Haic enim a virtute pariter ac scipsa
, - ^ dissidet, ejusque partes sibi invicem adversanlor.
Quippe insolens ille suique inflatus opinione sub , ,
inde in furorem agebatur, ac ferocius Epirotlco
, , ,
caae allalrans, aliam privato bomini, altam fami*
,
- Iiae, aliam universae civitati noxam infligebat: el eo
. * magis exsoltabat, quo gravius aliquod damnum ac
, - calamitatem incusserat, quasi dedecus ex dome , - stica eocordia conflatum horoinum lacrymis eluerel
Sed 9 3 ^ tdmen umim ox bis naalis eomimHluni
, ,
^ suppelebat. Saepe eaim cum mot alicui periciilam
creaturus eeset, aut temere rapius in absurdas
,
, atoue inaudiias suspiciones transversua agebatur, ui
DION. P E T A V U NOTJE.
(S) .
Commiitaiione liitcr
unius viliosain lectioiieni susluli. Legendam cnim
est ut in veteri cod., . Quaevox chila

tis pnvfecluram aignificat.
1219
SYNESIl PTOLEMAIDiS EPISCOPI
lympbaiis ac fanalicis similis Csse videretur, de , .

Delpbica ymbra pervicacissime contendens. Reus
, ^ \
vero inierim effugiebat, de quo nullum postea ver 6 \
bum. A u l veierno corripiebalur, capitisque per
\ ,
aliqtiod lenipus gravedine torpescebal, ut quse
,
agebantur animo penitus exciderent. Tum ubi sese
.
receperat, mhilominus omnis elHuxerat reriim
,
proxime praleritarum memoria. Itaque cum dis- ,
pensaloribus obnixe contendebai, quotnam medi- ,
ninus trilici grana, aut congius cyaihos comineret,
.
supervacaara quamdam el importunatn aoimi so . fcrliam prae se ferens. Nonnunquam ei somwis , ,
opporiunc Typhoneai invadens hominem eripuit
. , ,
immmenti exitio; quo ille correptus e sella in
,
capul deturbatus esset, n i abjecta eum lampade ,
aliquis ex lictoribus sustentassel. Ila factum ut ,
tragica pernoctatio sarpius i n corpoediam desieril. , , Nec enim inlerdiu jus dicebat; utpole naiura solis , , et lucis inimica, ac lenebris aptior. Ac cum id . ,
httelligeret, neminem vel mediocri prudenlia prae- ' ^,

ditum, qul non summam in eo inscitiam esse j u d i , .
earet; non illequidem suam stolidilalem accusabat:
ed commune in sapientes omnee odium profitebaiur; quasi ob id injuriam ab illis accipcret,
quod judicare possent : homo ut consilii prorsus inope, sic insidiandi periiissinius. Erat in co. vecordia cum furore conjuocla; pestes animorum duae, ac se muluo corroboranles : quibus graviora mata
nulla suot, aui ad buaiani generis prooiptiora pcriiiciem , nec uoquam in rebus exsigieni.
S. Ilaec singula et videbat pater, et intelligebai,
'. \ ,
jEgypliorumque utilitati providebat. Rex enim una, * ,
et sacerdos, e i sapiens eral, eumdem vero et deum
(9), \ * ,
exslilisse ADgyptioruin monumenta tesianlur. Nec
. (10)
onim ASgypiiis iocfedibile est, inlinita apud ee nu- ' , \ '
mina sigtllalim iinperasse, priugqaam ad morlales , ,
regtonis illius Iraiisissct iinpcriuro, ac regum ge- .
nus a majoribus, ut Piromidis a Piromide, cen- , serelur. lgilur postquam ille deorum legibus , , in majorum genlium deos translaius estj, ac ,
prsettuita jam dies aderat, ad eam quidem ex om- ( I I ) ,
nibus iEgypliorum civilaiibus, quod per praeco- '
nein pridem ediclum fuerat, cum sacerdotum farai- , l i s omnes, 9 4 tnm niilitaris indigenarum ordo cou- , , \ Tenerai, quos omnes legis necessilae coavocabat. . ?\ , \
Reliquse vero plebi, ut abesse liberum fuit, iia om-
nibueadeundi poiestas concessa esi, non ut in crean- , . ,
do rege suffragaiores, sed u i spectaiores essent; \ &
gubulcis tamen speciaculo interdictara, militibus- . que, qui aui peregriui ip&i, aut cx peregrinis nali D , \ *
apud ifigyplioe stipendia inerebant. Quam qaideni
* , \ ,
ob cauaain UUorum nalu graadior longe deteriori
, ,
e
DION. 2.
injuria.quia decuit tali propesilo x>emre qxi publica
(9) , . Plaio, Potit.:
" \ ' \ poterat jura tractare.
* ' \ _
(10) . Vide Herod.
, Euicrpe, ubi el de Piromide.
. Plutarcb. De Jside et
(11) . Slrabo lib.
Offi-.. , irifariam distribotos fuisae ail ASgyptios, io aacer , ' , dotes, milites, agricolae :
\ * ,
. Nec absitnili , , , \
ratiooe reges oliin apud Romanoe ex Augurali fami- , \
lia. Caesiod. lib. , in fonnula patriciaius : Sic * \ ,
Augurali familia reges quoque legit intlituloi, non , ;.
%
DE .
1221
W2
, . condilione fuit: ex subulcis enim et peregrinU homiiiibus Typbonis factio constabat, effera et iocondila aiulliludo, quaeque inveteratae consueludini
morem gerens, neque conlra lentare ausa qttidquam, non grate illud et indignum dedecus, sed sibi
ipsis quaei debitum arbitrabalur, lanquam legibus irrogalum, et eoruin generi quodaoimodo naturale.
'.
6. Solet autem apud A2gyplios hoc niodo rex Aeri.
(12) Ilaud procul Thebis ampla urbe mons sacer est, et
, \ , ex illius adterso mons alier, interfluenie Nilo : ex
. his montibus qui e regione allerius est, Libycna
, , appellatur, in eoque cautum est toto apparalu*
* lempore regni caodidatos versari, ne quid de bac
, creaiione intelligant: alter vero, qui et sacer esi,
, . ' , iEgyptius dicilur. Ejus i n vertice tabernacalum re\ ' gis eat, cui ex saoerdotibus proxinie adsideot i i
qui prae caeleris insigni sapientia? geoere comroen (13),
, ' . ^ dantur, aique iia ad eximios quosque ac praestaa
, ! lissimos ordo progrediiur, sedibus cuique pro sa , crorum dignilate dislribaiis. Ergo isti regero, vel. , uti cor, anibientee, priniura prbem faciuul; cui
, proximus est alter militum circulus : qui qui, dem omnes colleni eum circumsislunl, qui ia
Bta . porreclo nionle alium monlem facit papillae instar
, \ assurgens, regemque vel longinquo spatio dissiiis
. ! eminus conspicuum prabel. lmum jugum obsddent,
. quibus speclaculo interesse conceditur, ea dunta , xat, quse vident, fatislo clamore prosequentes. A i
, , i i , peoes quos jus est ooine creandi principis, ei []- mul divinis rebus opera a rege dala eet, el ab iis
, quorum id muneris est, moium est sacerdo, c lum concilium, tum quasi prsesenle numioe ,
. cominunemque cum illis suffragiorum curaui
* gerenle, prolalo alicujus ex caiididalis nomine,
inililcs quideio manus attollunt: epulones vero,
, . " ac lemplorum aediles, et propbelaa calculos ferunt,
, * \ pauci alioqui, sedquorum praecipua 9 5
, , auctoriias. Propbetarum enim calculus cenlum
, manus aequat; epuloaum viginti; adilium decem.
, - Postea, cum alterius ex regui caodidalis nomen
. , audituro esl, statim de eo manibue calculisque
, , suffragium iertur. Quod si iorte anceps ei sequalia
, utrinqye mullitudo fuerit, rex utrivie faciioai sub, , ' scripserii, longe eam potiorem facit; sin minori
, siiffragalor accedat, alteri eam parem efficit. Tum
^- demuin diremptis comiiiis ad deos coniugiunl: qui0. , , D bug etiam consulendis diulius insistunt, saociiori
, * * caetimoniae dantes operain; donec manifeete, ac
, - sine ullo velamhie, vel signis, quibus gaepius u l i
, , solenl, coram apparentes regem ipsum conslituanl,
, et populus ipse renunliantes quera velint deos
e a
i n
r e
DION. PETAVIl NOTiE.

iEgyptiis ; quem quia ia vulgala editione depravatum puto, ex veteri codice restiiuam. Thebat, inquit,
mgyptias condidu Cadmus, qw interjEgyOti<u urbes,
nutnero portarum nobitioret habenlur, ad quas com' * xotiviacetai
* mercia Arabes undique subvehum. Legendum ex vet.,
*
adqxai ad commercia Arabet undique ittbeunt.
,
iiZ)"Ocoi...riir
. Nempe
[,
pbiloeopbiam, ac coelestiunt reruin contemplalio' , *
nem. Strabo l i b . , xvu :
,
Ixxotcir .
lsidori locus cst lib. xv Orig., cap. 1, de Tbebis . Vide Cleni. Alex. Slromatxm.
(12) aoXir. Qn adeoHomeri

lemporilms, aul Trojauis aiuplissitua ac celeberrima fuit, Itiad. :
%
SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOJi

andiat. Aiqae bac, utciiaque ree luleril, nunc boc, ; , , i<?
nnnc illo modo conlingunu Yerum in Typhonis et . ,
Osiridie .suffragiis dii omnes securis minimeque ,
sollicilis sacerdolibug, repente sese conspicieados . '
prebueruiii, divisiiuque siugula moderali, uos , \
quisque sacerdotes tnsti uxerunt; nec ulli ignoiuin eiat, quibus de causisinieresseal: quanquam,eiiam
, .
abseniibus iis, manus omnis, omoisque calculus junioris ex ambobus regis Olii noinen exspectabat
Eaiuivero magna quaeque apud nos anguslioribus primordiis sigoiQcantur ; et quae longe, quam credibile s i i , secus eventura eunl, seu meliora, seu deteriora, quibusdam a Deo portenirs indicantur.
7.0sirisilaque, alifas eral,quo primum deduclus
% " , ,
et, eo sese coatiaebal, ille auiem morae impaliens
, angebatur, quseque in comiliie ficreut scire gestie- , , \
b a t : demura temperare sibi non poluit, qmn ejus ,
rei experimenlum faceret, el suffragia corrumperet. ^ , . Quocirca non minus sui quaro legum regiarum , 0,
securus, ac praceps in flumen insiliens, rapius, , , ,
nalans, nibil non agens patiensve, risu spectaa- ,
liam exceptus, fluvium trajecii: ac latere quidem ,
caeleros posse arbilrabatur, praeterquam quos con- ,
veuiret, aut quibus pecunias poUicerctur. Yeruui , .
id unusquisque norat, ipsuroque adeo, el consilia .
ejus oderai. Non lamen quisquaro furiosum bomi- ,
nein coram esse convincendum pulavii, quod qui- , ,
dem longe ipei niiserrimum accidil; praesens eiiim *
ipse, ipse audiens, omniuin suiTragiis rejecius, om- . ", (
oiutu manibus improbalus est: diis insuper cum , , ,
exsecraitlibus. Venitque accersilus Osiris, cum ui- ,
bil ea dere anxius ac sollicilus fuigsel, diis, sa- , t
cerdotibus, omnibus deoique cum sacris slemma- Q libue, sacrisque libiis, ad fluminis tipaoi in occur- ' ,
wm fealiaaiuibus,96ad quam navigiuiu illud,cui
, , '
rex novu6 imponebatur, cx Libyca ora oportebal
, ,
appellere. Magoa jam tuui e coelo signa, iiididem- * '
que voces felicitaiis nunlia*, el omne prodigioruro
,
genue, quibus qiu fulura uunt, sive exigua, si?e , * najora, capianlur, fortunatum jEgypliis portende- .
baut imperium. Quapropler baudquaquam quielo .
auioiofuluri deUsriocis condilionis dsemone*, neque placide banc bominum feucitatem lalori, sed impclum iacturi, alque ob id jamjamque lurgescere videbanlur; et iosidiarum tionaulla prxsagia confitabanl.
8 . Poslquaro ilaque r^giis sacris a parente inilia'.
tos est, aperte i l l i , certoque, qui certo scirent,
, , cuin alia m u l u pnenunliant, el exuberanicm \m- , ,
priraie bonorum copiam; lam fratrem adraoncnt ^ , ,
ifigyptiis, palernseque domi exiiio gcnilum; nisi ,
cunda perturbare velU, ocius exterminandum e&se, , ,
u l qaac regaanie Osiride iEgypliia iaslabal felicilas, , $,
bonorumque proventus, eam nec videre, nec aa-
dire possei. Nullam enim bonum naturae Typbonis
esse lolerabile. Ad bxc ipsum dtiplicem esse natu- ,
rain docent aaimorum, ac oecessarium illud dissi- , ,
. * dium, qaod cuffl superioribus animie iaferiorea

insitum hal)ent. Orabant igilor evertercl naturam
infeslissimam, eamqae a meliori et divina cogna- , lione resecarct, nec eum puderet ejus, quam bo- '
,
mines appellant, propinquitalis. Remiltenti ?ero,ae
cessim agenti, quae el ipsi, et ASgypliis, c l Hniii- , ,
:,
mie, ei ASgypiioruQi imperio subditis loleraoda
1
DE PROYIOENTIA.
1225
1226
" - erant, singula p r a d i x e n m t ; neque emm mediocreta

\
aul aspernabilem eam fore pernicien; neque qtio-
\ -
vis sullicitudtne manifestos
>
aique occullos
illius
conatus clrcumscribi a u l inflrmari posse : tueri
, * , *
siqttidem illtim ac defensare poienlissimum
darn genus invidorum daemonum, quibus
' , , -
csset nature necessitas, ab iisqne in lucem ediium,
quod-
cmn c i
, ,
ul eo ianquam
nialeficionjm uterenlur, ad quae recta
in grandem sibi uiilitaleni fuiurum Typbonetn et
genuerunt, ei educarunt, et obstetricaii sunt, et
, -
propriis raoribus hnbuerunt.
deessc pulant,
, , -
succedani, ut vires ei ex iniperio, et
concilient : ita enim fuluruin, ut ex eariun reriun
, - ^ concursu,
^ Ippziv
instruniento
suorum in hominog
Unum
progressi,
tamen id 11
quo ininus onmia ex
sentenlia
potcstalem
perfecte (jurc opus sunt omnia conse-
(),
quatur, cum scilicel niala plurima ct 9 7 iacerc volel
, '
ci poterit; le vero (aicbal ex iis aliquis) el boint-
mim u l i l i t a l l , et ipsorum delrimento natum odio
, -
prosequuutur: quippe calamitates genliuni
>> , -
rum
horlabantur
* , ' ,
etunque procul terraruro sua cum pernicie relcgan-
, 6 , -
dnni esse; mite enim el mansuelum Osiridis ingeniuro
^ ,
perspexeranl, quod eos deinum impulit, ut cum a l i -
pravo-
daemonum epulae sunt. Haec ilerinn ac sacpiue

fraterno exiiio
procurari opoilere,
, .
quamo quidein lempore duraturum , mox lamen et

e l omnes morialcs imprudentein esse prodiliintni diccrenl, blandmnque fralernae cbaritatis notnen
sd.
ciim
gravissimis calamilalibus reipsa permutaturiiui. At vobis,
inqtiit ille, propitiis, et bene faventi-
bus, neqiie sospilem fratrem extimescam; et me a dsemonutn indignalione immunem ilfoesumque s e r vabo. F a r i l e e n i i n volentibus vobis est, vel idipsum resarcire, qtiod incuria labefaclatum fucril.
'. , , , - C
, *
9 . T u m paler sermonem exciplens : Perperam,

inquil, hoc existimas, ; divina eniin natura in
hoc universo aliis rebus occupalur, alque ot p l u -
rtmum eam facullatem
. ,
pua e s l , et inlelligibilis pulcbritudinis
lione saiiaiur. Nam illic genus aliud deomm eat
uiundo subUmitis, quod oinnia quidem ad extrema
exercet, quae in ea praecicontempla-
( 1 5 ) *
usque fovel aique coniinet, ipsum auiem ad m a -
teriam e l ad baec inferiora demiUi
' ,
polesl. Porro iis quidem, qui nalura dii sunt, felix
esl illius conlemplalio; at ipsius unde istud oritur,
flective
non
. ,
fontis consideratio longe iis felicioi accidil. Illud
itaque, eo ipso, quod in sese manet, bonoruai c o -
, ,
pia redundat, quia seipso semper est plenuiu : i n -
DION. P E T A Y I I .
( U ) $ . Vetus cod. ,
recle. Quanquam nec noslra rcjicieuda c s l . Nam
loqtiendi raiio ista rara, iia elegans e s i , e l a l i qnolies a me depreb^nsa, velut apnd Thticydidein
lib. : , aii.
,
1> .
Ubi iiilerpres V a l l a , ne pro Perdicca difficilia subi r e i , oaetera non exprcssil. Ego sic onm lociim inlelligenduai sirbitror : El Chalcidenuum teqaii, 7
una aderant.eum monebant, ut ne bella, [XX ] periculaque Perdiccw subtraherentur, qno eumdem obnoxium sibi, et ad res $ua$ promptioremhabere possent:
quandiu enim hoslem Arridrciun i D e l i i e r e t , lan<liu
Laceilauiionios inipensius observaliirus erat.
ergo d i x i l , ht noster PATROL. G R . L X V l .
^ , uirobiqae . F n i i cum pro Ipgereiu apud Tliucyd. Quoil

si quem loqucndi b%c ralio in boc Synesiano loco
offenderil, in prompui est leciio veieris codiris.
( 1 5 ) 7 . Tree, ut opi%
nor, dcomm gradus iadicat Synesins. lafinuis est

eoruni, qui inferioris mundi minisieriis suut attributi, qtiique duplici fanelione cens^nlnr, uiia q u i dein acluosa ac negoliosa, cum adminislrando
buic orbi v a c a n i ; fdici tranquillaqoe allera,
cum se ad sublimioris numinis contemplatinnem
crtgunl. Secundus gradiis tnedioxumos conilnei,
pcr quos intelligp, qui ab
rerum infiinarum moderatione feriali, aTium s i t p n
sc eumqiie teriium habent d e u i n , quem appellat, ut diviuiiaiis foulcm.
39
SYNESH PTOLEMAIDIS EPISCOPI
1228
feriornm autem bonum i n eo consistit, qaod ad , ; .

resideulem illic Deum sese converlunl. Neque ta- (16) '
men bonorum una esi, aul simplex eflicacia; sed
* \
siitgularum lotius universi pariium curam gerunl; , \
in idque, quod sibi commissum est, quantuiii
, \
par esl, eam, quse ex contcmplalione oritur, actio-
nem deiival. Ac qui ex iis puriore sunl ct since *
riore nalura, statira priinae illi ac principi nalttrae , \
subjicitinlur; ab iisque vicissim qui proximi sunt , J> \
iusliluuiitw. Ila fii u l serialim ordinum illa succes- . \
sio ad eorum, quas suiii, exlrema usque prcduca ,
t u r ; cunctaque.per ea, qiue sic inlerjecla soiil, su- \
periorum providentiam ac disposiiionem ad scse \ , \
transmissam babeant; neque id tamen ex aequo; . " ,
alioqui nulla esset continuata geries; sed res ips,
, quo per descensum a primis longius secesserunl,
, \ , \
imbecilliores evadtint; donec perverso corrnpto- que ordinc ponilus aberreni, 9 8 * Q
ipsae
.
esse desiuuui. Cui simile quidpiam in inferioribus *
bis rebus usuvcnil. Ea eiquidem natura, qua3 ge- ^,
fierationis paniceps vaga esl el inconstans, in cor- * \ ,
porea conditione inflmain scdem obtinet, corru- , , pliomque niaxtme obnoxia est : coelutn atilem i p , *
sum principem locum sortilur, incorruptunique , \ , *
est, quadam anima? proporiione reepondens. Qnod
. " bi ecgo illic, deos inquit ostendens, boc el daemo- (17)
nes sunt in elemenlis istis perpetua agitaiionc
,
conslanlibus, quorum lemeraria est et pr&ceps '
natura, quseque cum plurimum illinc discesserit,
, ' ,
a concinna divinarum menlium disposilione abesl Q ,
Iotvgissime. Quaiuobrem cum faex isla rerum pro , ",
priae saluii luenda? par esse nequcat (nam est \ \
iltixa, neque ipsum esse sustinens, quod continua
, \
productionequadamlenus a?nmlaiur), daenionesvcro, \ : , ,
ulpoie qui inferiori buic natune sint affines, de\ , ,
lclrice atque exitiosa naiurae condilione praedili
, *
sini, necesse sane est Poum sese iulerdum ad baBc
,
iiife iora converlere, ac quaedam auspicari iailia,
,
liiibue praeclare ad lempus isla se babeant, quoad
, .
niirtirum vis illa itnpellens iu bis perseverat. Atque , '
ut prastigialoruia stgilla, quse fidiculis cientur,
, \ ,
eliam cessanie eo, a quo niotns inipressus est,
,
iucitanttir, non mulio id lamen tempore, proplerea
.
quod insittiro uou babeut movendi prhicipiuiti, sed
,
quandiu visimpressa manet, nondumque progressa, , '
ab ortu suo longiiis remota dissolvitur eadem * , ,
ratione, Osiri charissime, sic babeto : quod recle
. " \
. apndvos dispositum cst cum divina adminislra- ^, , lione una esse, nec bujus loci proprium, sed , \ *aliunde essc proreclum : aique idcirco animae ipsas \ , , '
raro bonae sunt, quanquam ejusmodi inlerdum .
êsse possint, et ipsa deorum admiiiislralio gubernatioque, cum id munus obit, consontaneum q u i N
U 0e t
r e s
DION. PETAVll
(16) o$r . Eadem ia angelis
, de qua Dionys. lib. De ccel. \hierar. cap.
13. Vide auclorera libn De mundo, c. 6 ; Macrob.
in Somn.. cap. 11.
(17) *. revpcc.
ludidem el gu%
iKsrnatiouts rerma omiiiuiw Mtmliludiiiom cxpressil
NOTiB.
auclor Jib. De mundo : " ,

; \ oi

\ '., ctc*
4229
DE PROVIDENTIA.
1230
dera sibi facil aliqoiJ, baud lamen p n o i i i l l i vilae; alia eniip, caque poiiore felUitale gaudenl; quosiiam ei, quod inferius esl, a superiori gubernari, quani b#e inferiora disponere, multo bcalius est,
Voc enim aversione, illud conversione illis accidii. vero ejusmodi quuddam niyslerium vliin i u spexisli;in quo bina oculorum paria praeieniniur, quorum qui inferiori )oco sunl, supcrioribus diductis connivent, illique vicissim clausis bis pateliunl. Sic igilur habeio; istud esse conlcmplalioiiift
etactioni3 a3nigma : 9 9 dii enim omnes interjecti vicissini uhoqtie funguntur oflicio; ita lameii u l
in potiori ubeundo perfectius incumbant; ad id autein, quod csl delerius, exercendum sola necessitale ducantur. Haec proinde ei ipsa deorum muuia sunt, quae illi mundo quidem necessaria praeslare
solenl, non tainen prsecipua, quetiiadmodiim lu.miues modo arclius laxiusve roiporeis scptis &ese
continent; modo sapientke navant opetam, in eoquc propius ad diviiiiiaiem accedtuil.
'. ' .
>0. iis igitur qti;e dicam animo concipe. Ne
, libi pcrpeluo deos adesse postulato, quorum p r i ,
inarium minius in conlemplalione, cl praecipuis

niundi pariibus posilum cst; quique el in coelo de , giiui, ei sunl a vobis longe dissili; neque facilem,
.
a- nullo negotio paralum, aul seinpiieruum illonuu
, ,
ddapsum exisliinalo. Certa lemporum ipsos inler ,
valla deducuni, opliina? in gubernando incilaiionis
, (qnod macbinariorum opiQcmn exemplo constal)
;. \ quoddam qnasi iiiviiamentuiii el aiispicatum da, ' - luros. Quod tunc accidit, cum ad tetitperanduiu
. iniperii stalum cognatas buc anioias iraiisniutuiii.
; * , ,
Est enim tlivinae ac inajoris providenliae, imius Lo , \ rninis inlerventu infinitorum curam su&cipere.
- Illos itaque deiuceps rerum suarum salagere, at, - que in iis versari nccesse est. Te vero alienis re%/. ~ , bus implicaluiu et mide sis meminisse oporlet,
' , , el qtioddam mundo huic oificium preslare, eniii \ , ;
que, le ul erigas poiius quaiu deos ipsos deprimas.
. 'Scd c i diligcnlissime libi prospiciendum esl quasi
' , in easlris ac peregrino solo degenli, divinse inler
, danuones auimrR, qtios aequuui esi lerra edilos
iiuminere, imligtiarique si quis inira suos ftuea
, . "
pcregrinis logibus ulatur. Ikne ilaque lecum agi
(\&) ,
pntatidum esl, si nocles diesque insoinnes agas,
, ,
bac uiia solticiludine dciixus, ne te uniiai quamplu , ;
r i i m , indigcnae pcregrinuin violenter expugnent.
,
. . Eniravero bis in locis berotim sacrura quoddam
' gemie cst de bontinibus solliciium, bonumque ia
/, , , - ^ lerris antiquiiis, a quo in iiiiiiimis nonnibil adjumenti coinparari possit : beroum illa velul colouia
. ' est, ne expKties iiieltoris naiurse sedes islaB relin. *
. ' quaniur : el luainim quideni quoad in ipsis silbni
est porrigunl. Vcruni ubi maleria belluui indicana
: .
anima3, suas in cam propagines ac gernuna con , *
cilavit,
leve e>t el imbecilliim, diis absentibus,
;.
quidquid Lsiinc opponilur. Nam in propriis qusque
f , .
. P E T A V H
(18) ybp , . De quibus

notissimi sunl Uesiodi verstis; quos quidein non
cxscriberpi, nisi animadvertetiduni quiddam iu
illis occurreret. Sic igiiur Hesiodtis :
Tol / , , .
.,
. >%
07
, ,
, * .
Ilorum vcrsmim uieminil Plato Derep., ubi aliler
INOTiE.
eos legissc vidolur, qtinm vulgo bab^nlur. Tta

enim illc, * ,
,
, , , . Quiu apod larcb. De deftet. orac., ubi iidcin versiis cilanlur,
vox U.vr loruni in illis habet. U l appareal iia
oliin l-g s<e vpliircs,
Tol
'-, ,
$?ivia?,*etc.
SYNESll PfOLEMAIDJS EPISCOPI
1232
locia vaiiiliora sunt. 1 0 0 Ergo illi pritnuro - .
aiuni in suam potestaiem redigere conamur
"
quod sic instituunt facere. Nam cura nemo vivere
*
poesil in lerris, cujtis non animnc pars insita sii
'* ,
ralionis expers; quam qui e vulgo esl, palam prae
\ , ,
8ese sapiens quasi appensairi gertl; habere aulem
,
omnes necesse esl : per Uanc, utpole cognatam,
$. prodilione facta, daemones animal invadunt. Simil . ,
4iinuio enim esl obsidioui quod tunc g c n l u r ; et
, \ '
ut carbones facibus aduiolis cilitis incandescitnt,
,
qupniam ad concipiendum ignem olim accommodati
,
sunt: sic (l;cnionum natura periurbationibus plena,
, \ , \ vel ipsa polius vivens uiobilisque perlurbaiio, ad
, aniinam accedens, ejus affeciioues excilat, el ad
, .
aclum potentiaiu educil; aique boc admolioae sola
4>erflcit: nam agenti id quod patiLur simile semper *
* , ,
efiicitur. ha cupiditatem, iracundiam, el quse his *

^
*
,
w
affinia sunt mala, daeinones iiiflammanl, per con- ,
gruas sibi parles in ammain iirumpcnles, quic ip- , \,
soruiu advenlutn naltirali sensu percipiuni, inoven- , , .
turque, ei ab illis, ui in aiiimam iiistirgaiit, robur \ ,
; \ .
nccipiunt; douec aaimam aul peirilus subegeriut,
, -
aut capere se posse desperent. Est vero certamen
Islud longe gravissimum; nullum cnim leuipus, $
nullum modum, iiulliim oppugnandi locuni iiuenta- , \ \ tuia relinquuul; cl unde nemo suspicelur, inde , eltam aggrediunlur; undique laquei, undiqtie ina- , , \ (19) chinse, undique domestica bella concitantur, donec
(.
auievicerim, aul spem omnem abjecerinl. Horuin
egregiorum certamiiiuin, quoruni tu coronam repor- . \ (20).
labis, speclatores e sublimi dii sunl; alque ulinam C , , ' ct posieriorum auferas. VereQr cnim ne illis felici . ,
ier confeclis, iu aliis viclus abscedas. Divina namqtie animi poilio cum neque deteriori moreni ges- ,
\ ,
seril, et eam saepius represserit, atque ad seipsam
,
converleril, iiatura tandem illani roborari, ac
solidiorem ficri palUur, ut et impeius oinnes sus- ,
, \
tineal, nt velul illila ac slipata, nullos amplius
,
daeaionum illapsus recipiat. Iia divinum lunc ct
unum jnlegnuii aniroal f i l ; ejusmodique est cocle- \ . , ^
stis in lerris arbus, quae peregrinam insitionem
.
non admiserit, ex quafrucius aliqui prodeam, scd
\ ,
illud omne in sui ipsius nattirain convcrteril. Ac
'
tun daemones onsmi spe viclorise deposita, loiis
,
viribus poslerius certameu experiunlur, ut sti.rpem
illam radicitus recidant, ac tanquani a se alienain ^ , ,
disperdant. 1 0 1 Vinci enim illos pudei, duni ex- \ \ , '
terniie aliquis in certatnine supcrior, eomm in , ;
sedibus oberrat, qui victoria Iropaeum ei sit, , \ '
el esse videalur. Is enim non in se uno ipsis ' , p , \
detrimenlo est, sed afios praeterea ex eoruui , ,
ditione ad defectionem sollicital. Elenim sludiis bominum ad virtutem inflammaiis, pessundari pejora
quaeque necesst>, est, quibus de causis sive privalum houimein, sive principatu ac dignitale fungenl e m , sive quemlibet alleruin materix jura conlumacius dtlreclantem amo liri conaulur : in quo
taaien, cum rex sis, facilius tibi lucrit, quam privato bomini providere. Extrinsecus enim appe
o v
5 1
DION. PETAVll KOTiE.

(19) . Nescio an mclius sit ^, id est solidatam et munilam.
(20) . Plaio in Timmo animam

essc ait ,
1253
DE PROYIDENTIA.
125*
, si male inteslini conatus successcrint, bello, sedilieme, reliquisque corporis incommodis, quao
facile nibilominus rex effugerit, si sibi ipsi prospexeril. Id eniiu firmissimuin propugnaculum est, i n
quo cimi pmdentia vis, et potestas conjuiigitur: qua? si multio dissocientur, lam inconsideralae
vires,
quam imbelUs prudeolia nullo negotio superanlur.

'. , ,
, , (21) ,
, ,
,
, -<
. ' \ (22) \ ,
, ,
.
, , \
,
\
, * ,
11 Omnino, flli, niirari libi aliquando subiit

patriura in sacris imagiuibus commenlum, Mercurium inlelligo, quem duplici specie (lnguitt jBgyptii,
juvenem juxta senetn collocanles, ei idipsum preecipientes, si quis nostrum rite sacra sit inspocturus, eum et sagacem et forlem essc oportere;
quando alterum sine aliero parum adjumenti con
ferre poiest. Eadem ralione in sacrarum aedium vestibulis Sphingis effigies ponilur, sacrum utriusque
boni conjungendi symbolum; quod qua parte bestia
est vires corporis, qaa vero parte homo est prudentiam significai. Vis enim corporis prudcntt
moderamine deslitula praeceps ruit, o.tincta pcrmiscens atque confundens; minimequc idonea\ . ' , ad agenduio ea mens esl, qu niaiiuum officio car e l : virlus aulem et fortuna vix quidtMii tinqnam,
, , .
ged ad maximas lamen praslandua rrs interduni
,
\ eoaveniunt, quemadmodum in te coierunt. l>esine
ilaque deos obiundere, qui, si vclis, proprirs tele
;
opibus servare possis. Haud emin conaentaneum
est, illos propriis sedibus relictis adeo libenter i n

alieaa et deteriora commigtare. Ac vide ne impUim
sit, abuli insilis nobie in eum fmem presidiis, ut
quaein lerra suul, ad prascriptum moderamen con , , ,
, , \ gruo ordine ac cootinuata euccessione foveanlur.
Hoc enim modo necessitas iis affertur, aote prasliluta
, \
tempora nirsum ad ba-c inia descendant, eorumqtie
, (25)
curain capessant. 1 0 2 Atqui noqnunquaio dissol
venie se, ac marcescente concenlu illo, qui ab ipeis
\ ( ,
. Q
\ , ' \
, .
,
' \ ,
,
.
,

' . \ (24)
, ,
\
, , '
(*>, , ' , .
anlea fueral temperatus, veniunl ilerum, t eumdem iutendant, et quasi exspirantem suscitenl,
gaudenique opere hoc ipso, ut qui nalura? universi
quoddam istitd imimis cxhibeanl; perturbato ilio
el plane disrtiplo, eoruin vilio, qnibus conimissus
est, accessuri smit, si nuUa alia ralio baec infima
tueri possit. Quamobrem non inioimis quibusque,
nec si in hac vel itla re peccatuni fueril, Deus
impellitur; aut eximius itle et singularis sil oporlel, cujus gratia ex felici iUo genere quisquani huc
adesse diguelur. Sed ubi untversus ordoet niaxima
quacque corrupta iuerinl, tunc venlitare ipsns par
esl, u l alterius praebeant ordinalionis initium. Non
est ergo quod queranlur bomines, quibus sponle
suscepla inala coatingunt, nequc quod deos appel-
DION. 1 NOTAS.
(21) Tdr . Canina quoqne specie idem ab iEgypiiis piiigebatur. Plularcb. he hide
el Osir.: ,
\ , \
, \
,
. Ubi repono.
(22) ] ' . larcb. Ih hide el Osir. ubi aliud Kitigtualis bujus
t
interpretamentiiin aflerl.
{^b)Aeivovpyiar /.. Sic
alibi in epist.,
.
(24) . Plato in T/tcre/.: '
' , , \ , ' .
', , *
.
SYNESil PTOLI.MAIDIS EPISCOPI
:6
,
, >
* , , >
. ,
. \
, ,
\

. "^ , , , . \, ,
adulto jara et armis instruclo puero, uti jam illis, atque et immineniia mala propulsare jubet. Haec tecnni
assidue meditare, baec bominibus sciiu dignissiraa esse persuasum babelo; boc enim pacio, ct providentiatu esse aliquam exislimabunl, et sibi ipsis prospicieni, religiosique simulerunt, el solliciti; neque Dei
curam pulabunl a virliilis usu dissidere. Vale, fratrenique, si sapis, reprime, ac tuum et ASgyplioruin fatuiu probibeto, idenim licet; sin roniissiorrm le et indtilgentiorein prebeas, sero libi deosadfultirosptitalo.
42. Qua? ciim dixisset, eadem cum diis via de-
.
cessil. A l ille in terris relictus est, lerra neutiquam
-, , ;
digna res : a qua subinde mala propulsare summo ,
(25) * , \ gliidio conlendebat, non vim atit imperium adhi, ,
bcns, sed Suadel, Musis nimirum, ei Gratiis sacra
faciebai, sponte quemque sua legibus accommo- . , , \
dans. Ac cnm a diis quancunqiie aut aeris, aut aquae, ,
1 0 3 tenatve munera suni, aflatim omnla regi cu- ,
iuuUieque suppeditarenlur, earum illererum usnm ^ poputo indulgebat; ipse oumia vitae solalia respue- , , ,
,
Lat, nulluraque non laborem amiquiorem habebat,
, . *
ut soinni parcissimus, sic curarum solliciludinutn * , * ,
que qtiamplurimarum parliccps, et, ut semel d i cain, pro quiele otioque omnium ipse otii et quie- , , ,
.
tis expers. Proinde et unumqueinque sigillatim, et
laiuiliaa, et cognaliones, el civiiaies, el provincias C ,
\ ,
universas, omnes denique homines cum inlernoram aniioi, ttim exlernorum bonoruni omni genere ,
cumulabat. Nam el virtutis a?miilalionem excitavit,
.
io id unum praocipiens omne studium omnemque dis (2C) , ^ ^
cipiinam rcrerri,et iis pramia constituil,qui boimnum . \
regeudorum perilia pra3 cseteris valerenl,eosquesibi,
, , \ qulbus praeranl, simiies praBstare posseut. ld aulem,
. *
quod in honore est, inelarescere atque augeri ue ,
cesse cst. Ita unmis enidilionis amcir tam ejus,
,
qiiiP ad, anirnum, quam q\i#. ad tinguam excolcndam
,
pertinci, nova in dies incrementa capiebal. Nam
\ , ,
qui in bac anlecellebant ca3teri&, non jam gregarii
\ \ . plebeiique erant, sed amplissimis ab rege bonori "
bus afliciebanliir, quod cam arteiu profiterenlur,
>* .
qua? esi adminislra sapientix. Dum enim sententia ^
prodit, ipsa quodammodo oralione vestitur; ea
,
si concinne secusve oroata fuerit, quod *ui ba
' ,
lent, quasi de scipsis min'.inc sint solliciti. Etenim

providemia una id exigil, quod in eorum poiestale
Kilum esl, alioqui i n nialorum sedibus mala verr.ari mirum non esl. Sed id mirnra potius, si quidpiam bic sit, quod non ejustnodi esse videator.
Nani boc inquilitium, et alienum, et providenli;e
aceeptum referri debei, cujus beneficio, si quis cessiin non agat, ulaturque paratis sibi ex ea subsidiis, potesl omni ex parle beatus esse. Non enim
perinde esi providentia, ut editi nuper infantis mater, qu in omnibus iis, quae aut advolanl, aut quoquo modo molesta sunt, repellcndis cum negotio
occupatur, quod ille adhuc imperfeclus esi, et
propriis auxiliis deslitutus, sed ei similis esl, quae
DION. PETAVH NOTiE.

(25) fita ^ Pliilarch. loco r i - .
talo : "Ojtptv
(2 . Tbcmist. orat.xm :
, ,
' ,
4(, , \
. Et bona$ aries sli ,
iuulo prwmhrum
felicius incitari ait SyuiinaclL
,
lib. vin, cpisl. 50.
, \ , * ?, -
1237
DE S KOVIDEXTIA.
12:
, mine solel accidere, aul speciosa esae, aut decore

, ,
carere videtur. Osiris ergo illa liberalium discipli, , .
narum rudimenta magni a suis fteri cupiebat, eru ,
dittonemque fontem esse virluiis arbitrabalur.
, Pieias porro ac religio his maxiaie teinporibus
. iEgypiiis usitala ac familiaris fuit. Haec eraat
* , , auinii bona, quae lum regnaoie Osiride mira apud
,
iOgyplios abertate florueruat; ut ea ipsa regio vir , ,
lutis scboto quam simillima videretur, pueris iinum
, ' reclorcm ac moderafeorem imuentibus, unumquo
*
id facientibus, quod viderent, et quod audirent,
eloquentibns. Carteram divkias ipse quidem negle, ; * clui habebat, aliis vero, ttl qoam amplissimae es ,
senl, onini cura ac diligenlia providebal, vir
,
ut in accipiendis muneribus parcissimust eic io
. , dandis effusissimus. Nam et tribulacivilalibus re '. , - misii, et in egeaos largitione usus est, et qux d i , (27)
ruta oranl refecil, aut jam labentia atque iacli , nanlia resarcivit : urbes qua ampliores, qua pu4 * , * - cbriores reddidii, novas aul exstruxit peniius, aut
, ' desertas civibus frequemavU. Ac laimtsi unum, , * , - quemqtie necesse sit publicoram bonorum esse
, ,
participem ; bic lamen grave sibi ac nioleslum
, , - nrinime ducebat, vel ad bujus, aui illius curam
* , gerendam 1 0 4
demittere; adeoque. illo re, * gnante, nullo in homiae m<ror aut lacrymae cerni
poluerunt : neque Osiiidem lalebat quo cuiquo
- opus esset, et quid quemqoe beatum esse probibe . rei. Hic meritos sibi lionores dari cupiebat; cons e s e
, Q cessit ultro. Alter, quod libris tolum se tradidisset

,
qnxrendU vitae necessariis vacare non poleral;
. '
victuin ei de publico procuravit. Alius bumanas
DION. PETAVII
(27)
. apud iEgyplios ex Gracartim urbiinn constietudine flnxit. appellari
, ptital Jos. Scaltger . l#mp.,
pag. 457, ac falso Aatiphanis locum ad eutu sensuiu
accommodat, ubi parasiius arieiu suam jaclilans,
IIOQ inleriomn se facil llicronicis, qui iii Prytaneo
publicis etalienis impensis alebamur.
* "
,
,
.
MTM.
lulm vocem, qtiam Aristoph. scbol. ad yubet signiiicari ail vucabulo , ad Hieromcartim
cibos in ptylaueis resiriugil. Eleuim iieque
cibutn illuin signilicanl; et sporlulae sunt
. Vide Casaub. i n l i l i . vm Allien.
c. 9. Caneruin Hieronicse e republica conslitittis
vecligalibus alebaniur in pryianeis; ideo<|iie victoriarum suaruni insigaia palani gerebant, quae lre~
chedipna et abJuvenale dici satyr. Sputat
Scalig. bis versibus ;
Ruiticut ecce luus snmit trechedipna, Quirine,

Et ceromatico fert niceteria colh.
Non poiest iis ex verbis colligi, esse D [XXXVIUJQuod de irechedipnia veriimnon arbitror.
aliniuiiiam Olyinpionicarum. Naoi isle polins esi
Sunl eiiini vetlimenla paraiitica, u l vetus imerpres
senstis, ubicanque sine syinbolis coenatur, ibi csse
adi.otai, quem lamen non audio, dnm ntceleria a i i
' prylanea, id est loca in quibus de alieno curaniur. vestes peregrinas. Melins quod subjicit: Nam
tta parasilis sua quoqne sunl, videlicet
mccterxa tyilaurm itia/, qum ob victoriam /iebanl
regtnn ac diviium coenacida, in quae asyniboli veu- et de collo pendentia gesiabantur. Crediderim tyllalitant. Non ininiis falsus est idein Scaliger, dum ex
dioi . Natn ejusmodi cerlaiiiina,
Antano, veleri Cbrysoslomi inlerpreie, conjecialitr
iselastica dicia, quod qtiadrigis albis tn p:>lriam|>er
guaipsisse CbrysosloiiMiin pro sporlula in
inuros interruplos inveherentur, u l ad Tbeiuisl.
oral. adnotavimus. ilaec insigoia, ei uireteria
pryianeo. Ycrum neque apud Aniaauin, neqne apud
Cbrysoftt. isla legunlur. Cbrysoslomi verba suni videnlur bravia fuisse. Naui braviuiu geslaiueu quodhoniil. 1 m Mallh. : ,
dameral, cujus figuram viiiginei folii simileui luissa
, , docel Anibros. lib. Hcxaem., cap. 14, ubt de
. Aitianus vero ila reddil: Prrtfiwia n r i u vilis folio agens, Vidcmus, ait, Ua tcissum utqne
lum inhacdhcipîna non ramus (lauri), uec corona diviium til trium foliorum speciem videaiur oslen*
oleailri fotiis immitta, nec puOlice tit pryianeo appadett, eic. Mox : Elenim bravii speciem videtur effin~
rala conmvta. Sic illc. Wec vulgo exslal, nec in
gere; significans quod una inter cwteros pendentei
prylaneo sporluta; quod laiuen nou improbem. Ne- frtulus nabel principatum; cui tamen quodam judtcio
que propierea Scaligcr audicudus e i i l , duui ~ naiur(B sed evidcnii indicio inuascilur ipeciei,ck
%
*2W
i240
digntlato* contempserat; cui sua abunde ad victura , ' . $ suppetebant; publica Umen inunera aegre susline , , *
bai : nec ille Osiridem laluil, sed ab ninieum pu* ; ,
blico onere fecil iwraunem, baud imporlune ab ,
eo aollicitatus, sed ipso sponle solliciuns, cum nondura rogalus benigne coadonaret, ob sapientiae
veoeralioiieiD, liberuni Ulum e( immunem, quasi Deo consecratum, ratus esse oportere. Et, u l u n o
vorbo dicain, nulla cuiquain res pro raerilo defuil, nisi * i c u i roalum aliquod deberelur: cuin eo verp
pro meriii ralione non agebat. Id enim aiagno siudio efticere nitebaiur, ut moruqi buiir.tuUale e i
beneuciis etiain npudeiUissiinos botnines evinceret, ac sibi detnererelur. Eoque copsilio frutrem
ejusque facliones iacile spge viclurum sperabat, si virlutia magnitudine eoruin animos iiuuiularcl, in
boc UDO opinione falsus. Livoi eaim u o u tam virlule reprimi, quam exardescere aique inflanimari
hulet. Natu cum nalura sua socundis rcbus iininiaeat, quo cumulalius obveniunt, eo et aemulatlo
moerorque ia dies magis ac inagis augctur : quo l u m infelix ille, et graviler ingcmiscens fr-aler, Osiride imperante correptus est.
\ 15. Sane ut prioium iradilum ei regiium vidii,
, . ,
parum abfuit quin morereltir, solo pessimum
capnt illidens, el coluronis violenier impiogens; \
inuUosque per dies cibo abstinuit, quamvis rora- ,
cissimus esset; et quanquam vinosissimus, poium
* , .
tamen abjecit : eomnum vero cum inaxiine appe- ,
terel, pervigil agebat, ut eom jugis insomnia le- ,
ncret, reniientem licet, et oculos de industria ,
claudeaiem, ut earuin rerum, quae puogebanl ani- . ' ^
niom, recordatione levaretur. Sed enim memoria *
ei, qui illam dcponere velit, penricacissiine resislit.
llaque oculos comprimenti nialornm imagines ob- , , , versabanlur; somnumque si quaudo forle raplim
, ,
videret, somniando sese infelicius habebal, quippe
,
ob oculos recursabant collis ille, calculi, manus
\ '
*ecundun frairem sublaiae omnes : cumque libens , expergisceretur, molestis imaginibus 1 0 5 offen- 003, diutius ei aures gratulaniiutn vocibus (ierso- , ,
nabant; neque quieteui susiiaebat, excandescente ,
, , .
aniino; pedera \ero douio efferentem miUa non
, ,
calauiitas excipiebal, omnium in sermone, faclis,
, , ?,
carminibus Osiris celebrabatur; quanla novi regis
, .
et ad aspecium corporis species, el ia loqueodo
, ,
aapientia foret; utque in eo aaimi magnitudo eiue
' , ' , (28),
arroganlia esset, et sine abjectioue clemenlia. Ad
, ,
baec subinde gradum referebat, rursumque doini se
u
D10.N. NOTAS.
prcerogativa viclorioe. Cceterum cx vocabuli - ; ;
occasione oon levis glossographoruiu error
aoeriendus esi. Oixerat Aristophanes in Vetpu D ,
, *
Albeniensium vecligalia haec potissimum esse,
, .
, , , , , '
[xal '
, .
\, ' Qiiibus vcrbis cuni adjccisset Snidas, et Aristopb.
[.
scbol. Equil.:
Quse verna lumuliuarie, alta quampluriina, in , , lexicograpbl inepte adaiodum vas esse dixecensum aliaruin vocum relata a Suida, quibusdani
runt, quo aqua hauritur; quo quid aliud quam in
necindoclis bominibus perinde accepta sunl, quasi
principis pbdoôphi censuram incurrunl? Sed ideo
prioris nominis expiicatio relirfuis
vocibns continerelur. Quac falsa ratio omnibus ab Arislotele crediderim usus istius iustrigili meapeoe Lexicis inscdil, cum vel ex ipso scbotiasie tionem esse factain, quod equisones dum equos
appareat, quae illrc enumeranlur, vecligalittm spe- poliutil, slrigileni iu aquam immergotit ad exlergcitcies penitus a s<* invicem esse diversas. Huic afiftiiis das sofdes.
cst iii iisdem vocabulorum coinpilatoribus alter in
(28) . Ita Plalo in /rl.,
voce error. Aristolelcs enim vi Top., , . Haec aatcni
cap. 3, lo( os ad evertendam proposikc rei dt-lini- Typbouis uxor Mepbtys appellata est, quse prima
nilionem accommodatos cnumerans, /., ait,
oumium slcrilis fuit. Plutarch. De laid. et 0$tr.
DE PROVIDENTIA.
* \ ; abdebat, inccrtus quo se converteret, aut quain
* * { vitaj rationem iniret, cum ipse, tuio uxor ejus, i n ,
;ens alia pemicieo, sui ipsius ornatrix, ac tbealri
(29) ! orique insaliabilis, oiqnium ia se anipios converli
, \ credens, summeque cupiens. Itaque raajoi i id sibi
. calamitati ducebat, quod vir regoo suus excidisset;
, , ejus enim compos si fuisset, majori se occasioae
, palam banc adminisiraadi ralionem babituram, ei
, per luxtim poteslale abusuram esse speraverat.
Porro Typho, quamvis aetate proveclior, incredi , bili cXus aiporo Qagrabal, sic quasi puer, qui lum
, primum u l i venere incipiat, oec minima pars illi
, \ - calamiiaiis erat mulieris pudor, apud quam sum , \ *
mum se imperium adeplurum, et eapi in regni
, , partein vocaiqrura ambiliose jactaverat. llla vero
. - .|i:im privatim degeus non obscure ex duabus
longe diversissimis rebus gloriatp affeciare videba iur, ut non modo mulieres omnes luxu, ac novis
, , in dies deliciis comminiscendis, fucandaque omni
. - lenociniorum genere facie, et immoderata naûne
, , ; - licentia superarel; verum eliam marium ut consilia
, ,
audacissime susclperet temereque teniaret, no. yarum rerum studio alque in rebus traclandis so , lertia singulari. Ad haec aliaque id genus multa,
. merelrices, clientesquo, ac mercenarios eodem vo , luntatis ac studiorum consefisu paralos habuerat,
. quibus domi forisve, ad quae natura comparala
erat exsequeada, commode utarelur. At Osiridi gy ' , , naeceuni essq, aliquando visus ab bominibus filius
. Q admonuit: quanquam raro admodum puer Ilorus
, . in conspectum hoimpum.
"
prodiret. Quippe unicam
, banc mulieris virtutem Osiris esse diclilabat, si
, . " neque corpus ejus alriensem extra januam, neque
. nometi exiret : quare nec modesta illa et pudica
* - malruna, etsi suramum fortuaae culmen aliigisset,
, a receplis jam et comparalis moribus descivil :
, nisi eo fortasse, quod sub potestaiis magiiiludiiie
{& , domi delitescerel, quandoqnidein nec Osiris ipse,
tanquani fortunalior, ea re gesliebat. 1 0 6 Quin
hoc prseclare noverat, etsi minime' id adeptus
, - qsset, nihilo se minus beatum fulurum. Hujus
, enini rei sibi qnisque dispensator est, si vir bonus
esse voluerit. Propterca virtute prseditos bomines,
sive privatos, sive in aliquo magistralu el digni, D late positos, in eadem versari animi iraiiquillilate
, , , . videas. Etenim omnis hominum vitavirtulis materia
, est. Quemadmodum io scena fabularum actores cer , * nimus, quoruro qui v o d diligentissime servierit,
. is Creonlero, aut Telepbum nullo discrimine agere
, , potest, neque ad prxclaram vehementemque vocis
. (30) - iniensioneoi, aui ad Ihealrum suavi carminis emot
DION. PBTAVU NOTyE

\29) ^ ar *. Sub,( ura sontenlia est, quani sic exlrico, u i , ideni sil ac reiupub. conforntare. Proinde Typbonis uxor eo molestius ferebal
prainptujn viro imperiuia, quod ila rempub. coiu-
paraturam se crederet, ut spectaculis ac luxu, quibus illa niirifice capiebatur, universa difllueicl,
seqne tinani otnnes suspicerent el iiUuerentur.
(30) kr . Plautus Mil. glor.
de sccnicis actoribus:
1243
S T N E S I I PTOLEMAIDIS EPISCOPI
1244
dulatione detinendum plurimum inlererit, purpu- \ , \ ,

reas an pannosas vestes geral; sed, sive ancillam, , \ (31)*,
sive beram, cadcm gratia et concinnilate referel; .
vel ai quam aliam personam induerit, recte eam , *
uli gcrat, ab eo choragus postulabit: ita nobis in , , ( \
niaximo illo mundi lotius actu vitas Deus ac for * , \
luna, tanquam personas, imposuk, neque aliud
. *
ahero vitae genus potius esl, nec deterius; sed
\ .
umisquisque perinde ut potesl eo ulitur. Ac qni bonus esl, ubivis honesle degere potest, sive meodicum agat, sWe inonarcham, nec de persona plurimura contendet. Nam el iragoediarum actor is r i diculus fuerit, qui hanc renuat, aliam vero potius eligat, praesertim cum qui anum praeclare ac cum
laude egerit, corona ei praconis voce celebrelur ; qui vero regis personam indecore susiinuerit, OIBmum sibilo et procaci somtu oris excipiatur, inlerdum eliam lapidibus appelalur. Nullius enioi
nostrum vita propria cst; alienas vero exlrinsecus imposhas babemus. Nos verodum eam facultalem, quae intus bis utilur, praeslanliorem aul deleriorem facimus alque osleiidiuius, vivenlium
fabularum actores sumus. Hinc illae, qdasi vestes quaedam, indui, aul exui possunl.
14. Caeterum Osiris (is enim quid alienum ('. , esset, quid peregrinum didiceral) felicilatem
, \ norai animo esse nieliendam. Sese igitur do- . \
inesticosque omnes ha comparaveral, ut eodem
,
omnes modo affecii, eoderoque animo praediti es- . * eent, neque vel privali, vel dignilatem aliijuam ge- , \
renles, externas res ullo modo permiscerent. Alii
, ,
conlra (sensibus enim planc dcdili erant, judicit- , , \,
que ac menlis expertes, desides forlunac araalores, ; ' , ,
el quod alienum esl, id sui esse proprium exisli- . ;
mantes) lurgebaul, inani quodam et insolenti regni ; ,
exspeclalione suspensi, quod ubi ad ipsos noa
, (32),
pcrvcnit, omni de seipsis abjecta 1 0 7 P > vilara
* , ,
aibi vitalem nequaquam esse ducebant. Sane roe- \ rito id itcriim ac ssepius inculcandum est, roorta. .
libus insciliac rcgulam esse, vilae nostra3 condilio- G , \
nem non paiienlerexspeclare, u t i u mensa partem, , ' /,
, , \
qua2 circumlala ad nos, ut earo capiamns, deventura sit, sed ipsum vi occupare ac praeripere. Hic , euim sivc ejus compos fuerit, ridiculus erit, tan- \ ;.
\
quam ineplus el inurbanus conviva, et convivii
, \ , \
moderalorem offcndet, u l qui sordida illiberalhate,
.
quanlum in se est, ordinem perlurbct, sive quam
cupil non assequatur, praeicr baec pueri insuper , \ * niore plorabii, e circumacta parte, eaque qu ad , , '
proximum pervenit, anxie suspensus. Quibns si- ,
millima Typboni omnia conligerunl. Nam et tliis , \
invisus eral, et acerbissime lugebat, et ea res r i - ,
sum populi concilaral. Neque enim quod moerore ; ' ,
mtriios menses elanguerat, ei quolidie jamjam mo- , \
s
D I O N . PETAVII N O T J .
PCXXIX] Ubi id erit (actum ornamenla ponent; D (52) " . Hiuc scncx ille
[palidea loci
apud Plaut. Mil. Glor. urbaniUlcin suain preediQui deliquil vapulabil; qui non deliquit, bibet.
2ans,
Kpicleltis Enchir. cap.22: Neque prceripio pulpamentum, neque prwttrto po , . " ,
[culum*
, , , - Neque per mnum unquam oritnr di$$idium
, \ ,
[convicio.
, , '>.
Horat. Strm. :
*
Aul posilum ante meaquia pullum in eatinl
. .
Snttulit esuriens, minu* hoc jucundus amicn$.
Sidon. Apoll. Iib. m , episl. 13, de quodam heW
(31) . Harpocralion in
luone : Cum diseubuerit, fertur actutum, *t tarde
voee .
comedat, in rapinas. Vide Lucian. iu Lapilhis.
, )
.
DE PROVIDLNTIA.
46
; , riiurus videbalur, nusericordiam ea calainilate

, 0 ,
ineruit : sed forliores quosque ad iracundiam,
, ,
raolliores et rcmissiores ad risum provocabat,
, . ita ut jam islud iu proverbiuro evadcrct, ac scisci; , - larenlur ex eo, quem pallidum aotmadverlerenl:
. , - Nuin fratri luo boni aliquid evenit? Ac sibi ipsi

quideni necetti merilo conscivisset, mali ipsius ve , \ (55),
bcmenlia in iransversmn raptus, nisi exsccranda
,
ejus uxor, inuliebrique supra modnm in pcrielis
,
auimo, scse pariler alquc iHuni reduxisscl; <juaj
CIKII eo atioqui facili ulcrehir, lum maxime sui co , , \
piam faciens, a mourore bomincm lucltiqiie re, \ ; ; ,
vocavil, c-oucitatum aniini afleclum alio aiTeclu ro ' ,
pelleus, ac dolorem voluplale disculiens. Ita de. .
B mum ad se rediit, vicissim diversissimis malis
succumbcns, cum alias gemeret, alias libidine et voluplale turgerel. Tum vcro niaxima impudicoruin puerorum multitudo cum pernicie domum irnipit, comessalionesque et compolalione* frequenlissimap, ut earum rerum consueludine tempus falleret, alque aegrUudinem sublevarel : rceJeraque
eo studio excogitala, vt in assiduo occupationum concursu quam minima cssei bonoruin Osiridis
recordatio. Proinde piscinas exslruxerunt, et ia piscinis rursiisque insulas, iu insulis tbermas arle
manuque factas, u l inler mtilieres promiscue nudarenlur, palaniqoe acnullo discrimine cas inirenl.
'.
45. Quae cum agereiit, ecce lyrannidis occupan , dae consilium illis in aninnim incidit, pravorum
,
inslinctu diemonum , qui rei gerendae modum
, omneiii et raiionein suggerebanl; cxteraque jain
^^, linn aperle prasentes 1 0 8 atque oberranles i n , , - slruebanl. Haud eniro tolerabile iis visum esl, sua
, , teinerc el nullo bonore pessum agi, cuui el pru . denlia vigerel, ei pietas invalescerel, et omni i n , , , jtiria depulsa, recepla in animos hominum concor , , C d j f ret, bonorumque omnium slalus inieger el
' , florenlissimus esset. Lacrymarum jBgypliis n i b i l
. ,
prxler nomen reliclum erat, fausla laeiaque oni, . nia, el congruo ordine lemperata : sic ut respii (34) . blica, qitasi aninial quoddam, legem animae habe (35) - ret instar, et ad ejus impulsura moveretur, ac t o i i
, partes consensione responderent. Ob ea stimulali
daemones, in haec ipsa verterunt irapelum, et ho minibus velut cognaiis instrumentis ad illa labc, factanda sunt usi. Quamobrem duobus in mulie,
ru(U conclavibus adornaluin el conflalum fioc
. '
omne scehis est; nam in regia urbe auxilioruui
-
pnefectus aedes babebat, qui cuin exercilu ab
, iEgyptiis in expeditioaem miuebaiur : tum autem
, ,
bellum baud felici successu cum aliqua suorum
' , D parle, qu defecerat, gerebanl; populataque el
* direpta fuerant noanulla Agypliorum oppida, da>
, ,
monibus boc ipsuro ad fabulse aclum molicnlibus.

Ad illius ergo uxorcui dies noclesque saepius ven
DION. PETAVH NOTAS.
(33) . Solent inlcrdum

desperaii bouiines prae inoRrore atque impalieniia,
ut maloriim reeordaiionem fugiant, compgsationikus ac libidiiiibtisse tolos Iradere. Plularcb. de Antonio posl Actiacam cladein profugo :
, ; , ,
.
(34) . Ita Ammianus
)ib. xix : Pcr id omne lemput Palladius ille coagu*upt iftnnium irrumnarum.
(35) / . iEgyptii olira
mililibus non indigenis. sed peregrinis utebantur.

Slrabo xvn :
,
, ,
, >.^ 10
,
, ,
. Sd de bac mulierum ac T^phonis adversus Osirideia conspiralione aliter PliUarCIHJS De Isideet Our queiu ônsulf.

i2i7
SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOPi
iUS
lilans Typbonis uxor, barbare el stolidae anui ve- . , \,

leraloria et Cercopum arlibus instructissima fe
\ , ,
mina haud diflkile persuasil, sibi el eam cura?
, ,
esse, et grayissimum, quod jampridein praevideril,
\ \ ,
malum impendcre , si Osiridi ex aiiimi senlenlia
;, , \
res successerinl. Iluncenim prodilionem suspicari,
, \ bellumque arbilrariex comj;acto inler eos exerceri,
, ,
barbaris eodem animorum'consensu caslra d i r i . >
meniibus. Decrevit igiltir, i n q u i l , omni ipsum v i ,
, '
aul artiiicio revocare, simulque aima deposuerit,
. ,
abrogaio iinperio, niale eum, leque cum liberis
' ,
perdere; bos, inquain, ingenuos, bos praeclaros ' ^
aluuuiQS, bos ipsos anle puberialero iiiierimere
,
slaluit : unaquc cullacrymans blande pueruloruin
", ,
iiienlum alireclabat, benevolenliam miseralioue
, '
simulans. Ad luec anus Scyibica stalim ingemuit, ^*, , jamjam
mala ipsa coram
" "
* intuiluraro se et perpes
$,
auram exisiimans. Illa vero nova quolidie indicia
,
signaque hisaddebat, quasi occulla in eos consilia
(36), . renuntiarct. Omnino enim regno profligandos Scy, .
Ibas, idque in dies Osiridem m o l i r i , mililares
\ , \,
ordines supplenlem, reliquaquc providenlem, u l
, ^ \ ca?sis pulsisve barbaris soli per sese babilarent
, ' , Agyptii : 1 0 9
aulem facillimum fore, posiquam
^.
illorum principem per codicilhim prafecltira amo , \
tum legibus subjecerit; quo perfeclo, c&lcros levi
,
negolio exierminaiurum se arbitralur. nunc,
. ' ' ' ,
i n q u i t , Typbo donft nioerens sedel; vobis euim
\ .
impensius favet, euaquein republica tractanda con, .
siua in juvandis barbaris semper collocavil, pro
, \ h o c
pter quos et ipsi regno excidiinus, quoniain comi- C

tiorum tempore non adfuerunt : quod si faclura
esset, nunc Augyptiis insultare, eorumque bona
invadere, iisque lanquara mancipiis dominos u l i
Itcerct. Sed neque vos quidquam in ea re tum profuistis, necnos ad ferendurti auxilium salis viiiuin
babemus, scd imminentia tamen amicorum mala
infoi tunio nobis esse ducimus. Hunc in modiini
fraude circumvenlam anuin raetu ac lerrore percellcns, quasi nulla biali fuga superesset, u l abunc e factum esse duxit, aliud tentare coepit, u l barbare mulieri roetum omnem adimeret; quae jam
aiiimi senleniiam in diversa Iralienti parere et
inorem prebere didicerat. Hanc ergo paulatim
nuiantem coufirmans spe ac liducia complebat. ^
Magnum vero, inquil, el arduutn consilium esi,
novaque ad id audacia opus, ut non aniplius vit
nostra3 jus in poteslate sil Osiridts arbiirioque
aitum. Ita prinium obscure defectionem significavit; raox apertius paulo; landem maoifeste detexit, paulatim ei rei audienda? auda< terque suscipienda? mulierculam assuefaciens; donec prae lerrore conpternaiae audaciam animumque addidit;
acUim plane, si ipsis libuerit, de Oeiridis poieslaie
esse praedicaus. Lex enim, inquiebat, ac vetu-
, ,&
, , , \ |&,
. < , , ,
, ' ,
, \ , . ^ , ,
, \ ,
, ,
, , \
, \ \
, , \. ,
,
',
, ' , \
, , .
\
, , "
, ,
, \ /
DION. PETAVII NOTAS.

, codicillut. Arrianus Dissert.
Epict..
liis, seu liUersn principis, quibus alicui aut abrocap. 1 0 : ',
gatur imperiuin, aut mandatur, aut exeilium impe*
.
ratur, aut ab eo revocalur. Gloss. Vet., .
(56)
, codicil-
4249
DE PROVIDENTIA.
4ST0
, - \ state, palriisque moribus rccepta dignilalis hujug

, , consueludo segues quidem et igitavos in volunta . " riam servitulem impcllil; al qui conluinacius j u ' ^ gum excusserit, imbecillos el invalidos eos expe rietur : isquc adeo liber esi, cui vires ad id idoueac
. - snppetuiH, nisi temporis illum consueludo delerreal,
, , qiiod anobis, quaeso, absil, dum vos adbuc in annia
. - eslis 1 cum Osiris inlerim nihil aliud quam aui diis
. , f , supplicel, aui legalis jus dicat, aul causas judicel,
. - aliave quapiam fuiictione pacis occupeiur. Neceniui
, nobis generis nobililalcm , vobis nianus viresque i n
, ojusdem facti cominunionem coitfereniibus, Osiri , dcm cuiquam Scylliarum delrimenlo fore putanduni
- esl; neque vosinagnumquidpiaminnovare,auliEgy, . " - pliortim jura rescindere, abi relpublica slalum iin , , mtitarc, sed earo polius constiluere,etad incliorem
, \ , eondilioiieui redigere videbimiui, U O si Typhoni
per vos imperium procurelur, qui cl eodemquoO&iris
. , - gcncre natus est, el ad euiii a-taiis inerito juslius A2, , gypiioruin imperii summa pertinel. Ita fulurum est
' , tit, non magna de veteri reipublic* slalu mutalioue
, , facia, ne iEgyptii quidcm ullam omnino conlra voe
, , coilionein faeluri sinl. Regni porrohabilus insignia , que penes noseriml; veslruift aulem erit, quidquid
, , indc commodi fueril; universaque vobis iEgyptus,
, , , ", qtiasi in convivioepulanda praebebitur; laulum viro
id persuasurain le recipito. Tti vero, inquit illa, uoa
et idipsum persuadebis.\isum boc ulrique est, ac
. simul advenius illius renuntialus esl, partim a m " * bigui de insidiis sermones sparsi per subornalos
* C praecursores, qui lacilurniiatis simulatione mtillo
, apertius, quam qui elata voce praedicant, boc ipeum
' "Ootptv , * publicabant, quod clam babere velle videbantur :
' , - parlim occulli libelli terrorem incutiebanl, quibua
, , saluli consulendum esse praecipiebalur : roox etiam
, aliquis palani ex insidiis eripere seoporlere d i x i t ;
idem et alier manifestius, tum alius atque alius,
omnes Typbonicae factionis et muliebris conjtira-*
.
tionis s o c i i : poslremae omniura in occursum euntes fabulai tolius attifices ac macbinatrices mulieres
colophonem imposuerunt, ac Typbo ipse denique, quasi allerius negoiii gcrendi causa, civitate d i gressus, et clara illum conveniens de imperio paciscitur; bortatur ut rem e vestigio aggredialur,
seque, vel si una cum Osiride regia civitas profliganda sii, ullro condonare; reliquam sibi jEgyptum
salis esse : simul u l saielliies, a i t , populata luos, et vaslata locuplelissinia civitale, ac communi
eorum, quae in jEgypto praeclara sunt, domicilio, ditare possis. El illam quidem optiious Typbo, pno
civiuiu odio, barbaro bomini propinabat, quod Osiridem omnes singulari benevolenlia prosequerenlur.
Yerum Scylba facturum se id negat; eibi enim el augustissimumsenalum, el modeslisaimam plebem,
ei civilcs magisiralus religioni esse; neque sponle se in Osiridem, sed necessitate compelli, illo ipso
scilicet cogente : quod si orbe servata, incolumi ac salva regione in suara potestaiem veoeril, id in
lucro deputaiurum se esse dixit, si nulla praierea gravioris mali necessilas afferatur.
\
*
. /
(57)
, ,
46. Caelerum fabula ipsa i n enarrandis Osiridis

incomoiodis baud libcnter ioimoraturam se prolltel u r ; nec cnim hunianum esse, tristi ac moleslaa
narrationi queraquam diulius i n s i s l e r e . H l Ex illo
Uinen lemporesacrarum lacrymaruni atri elnefasU
DION. PETATU .
(57) . Hinc plangens
populus Juvenal. satyr. v i . De quo planctu ac oe-
fariis dlebus adi si lubet Plutarch. /itdf el

.
|*5i
SYiNESU PTOLEMAIDIS EPISCOPI
iR
dies celebranlur, iique, quibus fas esl spectaculo . 6

\ , ,
inleresse, motas atque aguatas eorum iinagines
, inspiciunl. A l illud memoralu dignum, profanisqife
, ,
auribus permissura a i t , Osiridem sese pro pairja,
* ' ,
pro sacris, pro legibus iis commisisse, qui se, n i
quamprinium dederelur, cuncla profligaturos com- , \
ininabantur: navigioque fluviuin trajecisse, ct .
pr&sidio slatim alicubi, seu terrarmn, seu maris , cusloditum esse, deque ejus capite babilam a bar, ,
baris concionem; in qua quidein Typbo quam
* \ ,
citissime eum crudelissimeque interfici poslulabat;
,
barbari vero, quamvis illatain sibi ab eo injuriaia
crederent, virlulis tamen revereniia id reprehen- \ , sionem habilurum csse judicarunl; el exsilio con- ,
.
tenti fuerunt, quod et ipsum pudori illis fuit; nec
tam exsilium, quam secessum esse voluerunl : , Atbona aulem fortunasque, quanlumvis a Typbone
, \ '
sibi ofierrenlur, exsuli concesserunl, et ab i i s ,
,
perinde ul a sacris rebus, abslinuerunt. lta ille diis
, '
ac bonis beroibus cdmitanlibus, profeclus est, certis
, , ,
poslmodum temporibus ab exsilio revocandus.
Nam deieriora quaeque apud ASgyplios praevalere, '
oixniaque tam cito perlurbari et consternari fas , \ ,
IIOII crat; qunnditi sacer et divinu* in bis sedibus .
,
versarelur animus. Ut enim fieri ita liceret, sub |,
inde ab ipso exordio pravi illum damiones adorti
eunt, quorum propria haec sunl oflicia; quibus u i i - ,
iiistrum sese pr&bens is, quem et pridem in lucem
.
odiderant, el nuperrimc ad lyratimdem evexeranl,
, \
variis illos miseriis alque incoaimodis pascebat.
Tribula ilaque confesliin mulliplicia civilalibus im- C \
pcrala; nomina aut conficla, quae nunquam itie , . raut, aul indiicta jain c i oblilerata rcscribebanHir. ; , \
Qm in aquis viiam exerceret, eadem cum confci , *
eniis babitaloribus pendere cogebalur; med ter- ,
raneis contra , navigia imperabantur; ne quis in
. \
ianta pernicie calamilalts expers inveniri possel.
\ Haec ex uialis praeeipue publica, quibus et boc erat

conwitinius : lcgalos, et provinciarum prefedog,
. ' publicc veiiuadalis civitalibus, acceptoque pretio,
,
dinullebat, qui quidem conducta proviuciae alicu- , \ , \ ,
jas prajfeclura, vel si quis adolescens essrl, pacta
" ,
in anmim localione, boc ipso eliani profusissimaB
, \
seueclutis subsidia sibi comparanda esse ducehai:
>. ,
unura euim el illud eorum fuit, qua regnanle Ty- ^ ' plione perpelrabanlur. Nuinerala pecuniaprafectura
, . \ >
1 1 2 slipulationem faciebat, cum tanien prius buic,
, \ , .
lanquani flagitii comperlo, imperium abrogarelur
, \ *
Uic in virlulis praemiuni amplius aliquod dignilatis
* , \
lastigium, et imperium in plures, et longius ge
\ , * .
rendi magistratus lempus soriirelur. Quaroobrem
in iuclu deinceps ubiquc omnes el dolore versabantur, cum sua quisque infortunia recensere posset, ac
populalim et per curias onini malorum genere vexabanlur: ita u l eadcm ex oroni iEgypio ia ccelum
Toce sublata, publici planctus clamor exaudiretur. Sed et jam deos ipsos geniis bujus miserebat, seaeque ad viudictani parabanl. Verum id non prius aggredi visum e s i , quani evideniior esset nmlua
vilii cum viriute comparaiio; ut bi etiam, qui mentis judicio niinus uiuntur, vel sensu ipô quid
meSus, quid pejus sit, discernere, alque illud amplecli, boc declinare possenl.
M. Quocirca Typho Osiridis impcrium ex hoini'.
nuui nicmoria lundilus evellere alque abolcie
,
1*53
DE PROYIDEiVTIA.
254
; , \ conatus esl; idque cum plurimis aliis, tiim bac

polissimuni via contendebai : quae de causis anlea
, \ * \ iata eranl judicia, nulla atque irriia faciebal, sic
, , ; ul eum, qui causa cecideral, vincere oporleret:
; \ - legatis conlra quain dala esseut responsa decerue , \ .
bat; ex quibus hostes i i erant, qui a divina illa
' ,
lingua nonnibil utililatis esscnl consecuii; quos
* * cum civitaie sua ac genere ipso quampluriniis
, \
calamilaiibus aflici oportebal. Venimtamcn despe - ralis jani rebus duplex eral subsidium : primom
, si quis Typbonis uxori pecuniam reprxsenlasset.

Ea porro vclut in proslibnlo palam scdebal, ad

corporis voluptales , obeundaque negotia mere \ , \ ;
tricum el lenarum opera utens, forumque illud,
.
quod ab jEgyptiis baclenus judiciarium appellabaltir,
^
, \ , \
.
\ ,
\ .
,
, ; ,
\ .
, ^f*i , \ \
. ,.
\ , \ , /
\
.
judiciorum mercaluni eflicicns: qui cum ea colloculus esset, niitioiem Typbonis cxperiebatur animum. Cuin ciihn cicurem sc alioqui niulieribus
ac Iraclabilein praberet, lum, quod rcgimiu ab iis
parhim esset, magno se beneficio devinclum arbitrabatur. Una haec expediendse diflieultaiis eral iis
via, qui iniquo illo ulereatur ac difficili. Altera
vero effiigiendi ralio, si quis quempiam ex diro
illo sceleralorum booiinum coetu Typbonis conlubernalem adiisset (hi vero magni el felices dicebantur, miseri et adullerini bonninciones), ad eot
ergo cum quis accessisset, probrosum in Osmdem
c.onviciiim jactandum erat, scita quadaui urbanitale condilum; quod ab iis fiebal, qui nullam
\irluiis curam babebani, nec lurpe putabant lticrum ex quavis occasione captare; H 3 stalim ilaque
frriunae eondilio, ut ei animus iinimiiabalur. Elenim in tyrannicas sedes istud dicltriuni irrunipebat,
et super mensam ullro citroque jaclabaiur. Ergo ad graliam obsequiose loquenlibus mutua officia
repeodebat. Fecit hoc unus el alter, qui cx eo quideni nonniliil emolumenti reportabant, sed diis
xamen ac probis bominibus invisos se esse non dubilabanl : iuaxhoa vero pars invicla animi p a 'ienlia sustinebal.
\ , ' - C *8 Forte unus ex bis rigidus et gravis, sed prae
\ philosophiae siudio subruslicis et incullis moribus,
. ' , ot a civili homiuum constieludine alienissimis,
, , cum plurimis ab Osiride beneflciis, u i el caeteri
, - moriales, affectus esset, iramunilaleraque sibi,
. \ pairise tribulorum indulgenliam impetrassel, i n Hnitis propemodum bominibus binc carmine, bioe
\ , ",\ \ , sohita numeris oralione, Osiridis praeconia cele , \ , - branlibus, et coram ipso gratiae babcudac causa
, \ , \ recitantibus, ille non ininus quidem , quam alii,
, gralo ac beniguo eral animo, el eo magis, quo
\ , ' inajorem ejus faciendi faculialem habebat, inulta
, \ scribere ac commeniari solebal, Doriosque modos,
, ' quibus solis moriim ac verborum gravilatem i a , . "Ootpiv esse crederet, ad lyram concinebat; noa tameu i n
vulgus edebat, sed si quae aures mariuiu et viri \ iium sernionum peritae tiiillari nolleiit, et ad i n \ - tima usqne cordis penetralia tritae essent, iis q u
, commenlams fueral commillere solebal : Osiridem
, , - autem norai ejusmodi acroamatum, quae diu.rna
, .
essent, aot aeialem ferrent, accuratissimura j u d i ,
cem; veruiu coram ipso et de ipso quidquam
* ,
dicere recusabat, parlim quod uon aequam bene , , *
li iorum remunerationein oratione lieri persuasoai
4S55
SYNEStl PTOLEWAIDIS EPISCOPI
4256
babebat; partim quia ob insUam sibi ruslicitatem * .

adulationis suspicionem vcrebatur. At postquam
Typho vi et armis iEgyptiorum tyrannidem i n - ,
vasit, tum ille quidem Ionge agreslior alque \ , \ \ '
inepiior visus est : tunc enim sua in publicum .
prodere, tunc acripta a se carmina recitare coepit, " , ,
, , \ cunclis ad auditurn borrore perculsis: sed cnim
,
inipie facturum se exislimabat, si eos aperte non
inseclaretur, qui benefactorem stium indigne c r u - \ ,
delilerqtie traclassent. Typhonem igitur exsecra- ,
tissimis diris et ultimi . exemplt iuiprecationibus . ,
, '
scripio ac sermone devovebai , domique ct in
foro loquacissimus eral, cui silcnlium anica crimini , vcrtebalur : omni in scrmone, omni in convcntu \ cceluque bominum, cui inleressel, Osiridis laudes ,
praedicabai , reluctantes etiam atque invitos cre- . \ brisejusmodi narrationibus obtundebat, 1 1 4 ncque , (58) ,
' . senum, aut amicorum monila flectere, nequo
nictus ipsuin a proposito deterrere potuerunt; scd ,
libero bomine digno furore. insanire 7idebatur; .
itec prius -abstilit quaro ad Typhonem leciis ex \ ,
|5 * ,
omni civitate optimis quibusque stipatum propius
accedens, coram de frairis laudibus copiose per- , , , ,
orassel, monuisselque ut ejus virtutem semulare- ,
tur, quocrnn arciissima necessiiale jungebaiur. , ' , .
Ille auteni protinus excandescens , maaifesteque
sseviens, eorum , qui conveneranl, verecundia ^, '
niolus mnnus&gre coiiliuuil, sibique ex necessi- \ . ,
tate temperavit; ita taincn ut ex ipso vullu variis ,
binc inde perlurbationibus aesluaniis animi indicia ^ ,
colligcrenlur; adeo in tam brcvi spatio mira in .
eo fuit coJorum alternatio. Ab eo itaque lempore . \
Typboni faclus esl iniinicior : pejoreque in dies
\ successu, non modo ea , quae ab Osiride collata
erani, omnia dilabi cocperunt, verutn el alia prse- \ , , \
terca a Typbone adjiciebanlur incommoda. Nam quaruin ille civilalum patrocinium susceperat, , easdem pessime habebat; privalimquc ipsi malum ,
consciscebat, ne unquam sese domum reciperet, , '*
sed i b i , ubi erat, perpetuo manens de aliorum, , *
, quos oderat, feliciiate ingemisceret. Inter haec
incommoda vcrsanlcni peregrinum deorum aliquis , " .
" \
conspicue apparens sua prasentia contirmavit,

bonoque aaimo esse j u s s i l ; nec enim annos, sed
nienses fatoruin necessiiate prafinilos esse dixit, , \ \ ,
<qidbtts exactis, jEgypliorum sceptra ferarum q u i - \ ,
dem ongues sursum allollent, sacraruia vero
avium roslra demitient, quod arcanum erat secre- .
lutnque symbolum, quam qnidem picluram obe- \
liscis sacrisque templorum sepiies insculplam cum
, \ ' peregrinus non ignoraret, lum ei sacra liaec figuris
, '
celala moniinenla Deus cnarravit, temporisque
'.
signum addidit : Cum , i n q u i l , sacrorum noslro- , \ ruin rilum innovare coepertnt i i , penes quos
,
surama est regni poteslas, tum demum baud multo . ,
DION. PETAVtl ,.
(38) . In vctuslis coddicibus eral . Sed nostrara Icctioneni anlfr
poduintus.
D PROV10ENTIA.
1*3?
. \ ,
, (39)
,
, * ,
\ ^ *

, , \ ,
, \ ,
' *
, . ,
, \ ',
, "

, (40). ,
1198
post lempore giganles istos (barbaros et peregrinos iotelligebat), propriis furiib agitalos prociil
hinc abscessuros sperato : qaod si quidquam ex
ea seditione supersit, neque tola eimul exslingu*tur, ei in regia etiamnum Typho perseveret, non
esl lamen, quod de deorum auxilio diffidas. Aliud
tibi symbolura babelo : postquam lerrae circumfusum aerero impiorum baistu ac respiratione contaminalum, aqua flaiamisque repurgaveriraus, lunc
cftterossua queraque poeta H 5 sequetur, siaiimque ejecto Typbone, meliorem rerum ordinatiouem
exspecla; ejusmodi eniai portenla flammis ac
fulmiaibus expiamus. Quae cum audiisset peregrinus, deinceps beatum id ei esse visum est, quod
bactenus moleslum erat, ct illam ipsam manendi
, - nccessilalem impatienler ferre destitit, propter

.
quam deorum adventum suig ipse oculit aspecturue
esset. IUud enim omoem bumanae conjecturae ftdem excedebat, etipatam armalorum manum, et pacis
etiam tempore arma ferre consuelam, nullo invadenie superari. Haec ille quidem queroadmodura
voaire possent, suo cum animo reputabat; sed nulla id cogiialio assequi posse videbalur. Yerum
non mullo posi elapso lempore, cum pessimum quoddam supersiilioms genus, et adulterinos,
velut oamrooruin, sic sacrorum rilns quibus veleri lege civitatibus inlerdictum est, quae lex foras,
prorulque muris impielatem arcet, noa ipse per sese quidem invexisset Typbo, quod jEgypliorum
plebem vererelur; sed per barbaros violenier id egisset, templumque iisdem, eversis palriis legibus, in urbe cobstituisset: lum deoique peregrinas Dei banc esse praediciionem in animum induxii.
El forsan, iiiquiebat, caetera inlueri licebit. Alque cos eventns exspeciabat, quos parlira subinde
cirea Osiridis tempqra, partira in aliad iemptis fuiuros didicerat, tunc scilicet, cuni Horus filiua
lupum polius, quam leonem belli sibi sochim asciverit. Lupi vero nomen quid sibi velit. arcani.
saerique sermonis esi, queoi ne in fabulas quidcm specie fas est in vulgus efferfe.
DiON. PETAVII .
(39) u . AUudit ad Galnam Go- C
thum et Arianom, qui ab Arcadio ecclesiam seciae
suae postulare ausus, a S. Joanne Chrysostomo deterritus est.
(40) . Scribit Plularch.
opere illo gsepe baclenus cilato [ X L ] curo Hdrus
bcllura adversus Typbonem compararet, Oeirin
, \
\corr. ], ab eoque sciscitalum
qtiid honestissimwn crederei. Respondeote Horo
nibil sibi honestius videri quam parentes ulcisci,
rursum inierrogasse, qnodnam animal belluoi gerenti ulilius eeael; at illum equum sibi videri
respondisse: percontanii denique cur non leonem
potius quam equum optasset, dixisse,
,
, \ . Qnibus
auditis pluriinum gavisum Osirin, quod jam bello
suscipiendo idoneus videretur. At noster non
equum, sed lupum leoni pnelatum a i t ; quod quid
sit, Hi et superiora illa bieroglyphica, diyinari
quoquo modo potest, certo aciri non oolest.
.
SECTIO
SEGUNDA.
a\ " D 1\ I . Posl lisc praesenicm deorum opem pleraqao

,
indicia gigniflcare coeperunl, quandoqutdem malis
, ^
ubicunque omnibus plena erant omnia , ipsaquo
(41) ,
jam eral de Providenlia peiiitus ex animit bonciDION. PETAVII .
( J )
. forle ^. Sed nihil immutaro t o l a i .
PATROL, G R . L X V I .
1159
SYNESH PTOLEMAIWS EPISCOPl
num sublala senlenlia, ciua sceleratiesimam opi- . iiiooein quolidiana eornm qtiae videbantur expe- ,
rimenia comprobarenl. Nam nulla buniani spes t .
auiilii apparebal usquam, cum barbari urbe pro , , ,
caolris uterenlur. Quorum dux noctu terroribus , \ \(42) '
ijxagitabaltir , Corybantibus, ut opiuor, ipsum i n - .
eseenlibus, ac panici per exercilum passim tor- ,
rores oriebanmr. ld cum saepius accidis&et, metite \ ' ,
alienatos, el tonsilii inopes eos reddidil. Oberra- , bant iiaque singtllalim, confertiinque omnes, lyai- , \
\ *
pbatorum haud dissimiles , nunc slrteio ense in
belliim ingenli animi ardore coneitali; nuiic , ,
lugubri, ac flnbili voce mortem deprecanles, rur- ,
. , suroque prosilientes , modo fugcre , modo insequi
, ' videbaalur , quasi ocrulla aliqua in urbe faciio
resisleret. Alqui nitiil bic armorum e r a l , neqne . (45) , :
qui iis ulerelur inveniri potorat, omnesqm, tatt- , , , \
quam paralissima prrcda , barbaris eram a Typhone dcdili. Saue qiiidem illud iiianifeslissimuiu ; (44) osl, vel inslruclissiiais bomiiiibus, nisi frustra sibi

parala omnia essc v e l i n l , deoruin auxilio opus . " *
csse; neque aliunde victoriam comparari posse : , , \
vx eo laiuen, quod aequum sil ab eo qui paraiiura . '
babuerit omnia, eos superari qui inconsiderati , ac praecipites feruntur, nou desunl qui principi
, '
i l l i causae suum in ea re ineriiuni dcirabaiu. Quo- ,
tiee enim quidquid in nobis siluin erat oninino * . ,
praeslilimus, supervaeuam Dei opein arbilramur, , , \
ut de jure sit ei buuiauis parat;r substdus victoriai
conlendenduui; euui aulem nullius itilerveniu
, $ ,
peracia res esl, ipsaque iucti ralio solt illi secreliori C *
causae t r i b u i i u r , lutn demum nibil aliud quam
, ^^,
oruiu, qui deoa mortalia curare neganl, convinceu ,
dorum arguiuentum baberatis 1 1 7
eermone,
,
sed re ipsa manifeslum : cujusmodi ei illud fuit.
* , ,
Audacissimi bomines, vtclores, loricali, quorum
, slttdium onine ludusque niliil aliud fuit quain
$,
belli assidua exercilaiio, equiies insirncto agmine
, , , \
,
iu foruin venlilanles et ad bucciiiam iiianipulaiiui
. '
prodcunles (nam si quis propota, ani sutore opnt
baberet, aui ensem delergere veltet, ad uniiisctijtii- ,
, ' ,
quenegoiiumexsequendinu cateri salellitum more
,
fuugebanlur, ut ne per vicos etiam acies disiraben o n
r o i u r ) ; b i , inquani, nudos, iuernies, qui ne volis D * hlON. PF.TAVH NOTiE.

(42) . lta ex duobus tuss. roposui, qne detrabit. vero accipio de iia
CUIII anlea legerelur. lidem ad margiiieiii
qui inconsiderate imprudenterque de eumma renrai
boc gcboliuiu exbibebanl : decernunl. Sic euim uaurpari amat vox illa ,
\ ui et , ct , Lalinis decretoria*
, binc decretoria arma el hora decrelona Seuecae;
.
arma quidein, seu lela, quod non jam proludendo,
, '
sed serio inter se pugnarenl ac baluereot gladia ; lores, u l de vicioria deciderelur. Hacc est germaua
.
vocis bujus poleslas, non, ut Lipsius pulai, decre(45) "
. lta Josopb An- toria tela inde dicla, quia baec velut decreio pnatoris sive ediloris dabamur. Subii et alia loci bujus
l i q . , tap. 7 : , '
interprelandi ratio, ut * i t quis ; ,
piara ex eorum nuiueio, qui slulle inepiequoJudi .
\44) ehai. Legendum opinor canl; coocepia huac io modum senlentia : Ex eo
quod verihimile t i i , e i c , non nemo ex tt# ooi iaroa, expungalur, boc scusti: Insila illa b>siderate judicant, clc.
minuiu aniuiie opniio, qu.e ei victoriam allribuil,
qni opiimu sit paralus, auaiu Deo gk>riaui decus*
\m
DE PROVIDENTIA.
426S
, , qutdem vicloriam conceperatit, effuse fugientes.

, ' , , - twmmum data tessera , ex arbe se proripiebani;
liberos, uxores el quod quisque charissimum
,
baberet, furiim avcbentes, quasi iEgyptiorum
, * , \ uxores palam abducere atque i n servilutero
.
,
agere non possenl. Quos cum sarcinas colligere
. ' \ el conva&are plebs vidisset, neque rem uti se ba \ - bebal, intelligerei, niulto utique roagis desperare
, ^ coepit. Alii ergo occlusis foribus in domum se
, \ . abdere , ibidemque incendiuin exspeclare; alii
ierro potius quam igni deleclo, leviora morlig instruroenta couiparare, 11011 ut teniarcnt quidquara, sed utsese, dum opus forel, jugulandos praeberent; alii navigatiouem aggredi, insulas,
oppida,** urbesque dissilas animo repelere. Tunc enim nulla non regij amplissima Thebarum c i t i t a l e , i n q t i a jEgyptiorum regia e r a i , tulior videbalur. Ui autem vix landem a diis, paulalimque
ad fidem his quae gerebanlur adbibendam, alque ad salulis coroparand fiduciam inducti sur.f,
hoc vero incredibiliter ac supra fidem esse factum accepiimts.
*. , ,
, ,
* , ,
. \
(45) *
* , , , \ , \ , \ .
^ ,
, \ ,
, \ , ,
. ,
, ,
, ,
,
.
, \
\ , ''
, (46),
,
,
, , *,
, . " , .
. ;
; ; \ . \ ,
, , . ' *
2. Muliercuia quaodam pauperlate anmsque cottfectissima ad lateralem urbis portam infelici. sed
necessaria opera, porrectis, si quis obolum iiiji*
ceret, manibus, quaeglum faciebat : ac primo q u i dem diluculo ad mendicam calhedram sese coiifrrebal (nam quotidiani viclus inopia ad defraudandam somno natoram efficacissitna cgl); inibiqae
sedens quod consentaneum est agebai: ad opus
festinanies faueia boni ominis precatione prosequebatur felicemque hujus diei evenlura prsedicebat et conceplis volis propiiium numinis favorem pollicebatur. Procul ilaque idipsum, qtiod a
Scylbis fiebat intuita (jam enim lucescebat, nec
ullum isii, latronum instar, excurrendo irrumpeudoque convaeandi modum faciebant); subinde i in
,
H S a n i m u m incidil summam banc esse Tbebarum

dieiu. Uoc enim illos eo facere, qao nullum in
civttate pignus soura relinquanl, atque iia, quam
cito secesserini, damni illius securos, quod ex
suoruin eorumque quos populari vellent contubernio capere possent, facinus agressuros. Qoare
jwculiim istud quo sttpeui colligebat, evertcns,
gravissimeque cum gemitu conquerens ac deorum
bominumqiie Adem implorans : At vos, inquit,
palriis flnibus extorres vagosquejEgyptos tanquam
supplices excipiens, non solum sttpplicum niore
non iractavit, sed el eiviiaie, ac magisiralibus
donavit, et postreuio rcrum dominos fccil, u l nonnulli ex jEgypliis Scylbarum more degere inatiluerint, uberrimuni nacli ex ea simulalione compendium; ila inajor vestris, qnam domeslici*
inslitutis booor babeiur. Sed quorsum isia? cur
has sedes deeeritis? cur sarcinas componilis ac
DION. PETAVII
(45) tj\r . Non quod
mulier lsla praesligialrix esset, sed quod meodica.
Est enim Suidw ei Hesych. non modo
, aui , aut , quomodo
siinpliciter dixil Heliodorus pru muliere
circulatrice; sed etiain , , . porro prosencbam eiiaai
Latini vocabanl. Juven. saiyr. 4 :
*> ubi eonmta$, in qua U quicro proteucha.
NOTiE.
(46) , . Obliqitn ac iigurala

oratione in sui temporis Goibos ac Scytbas invebilnr, ut in argumenio dixinnis. Sane qua* bic ab
[XLl]Scyibislab4-s'inigyptios derivata esse dicitur,
eadttiH sub Synesit leuipora Romanis hoposila esl.
Tum enim praeiecturas ac consttlalus oblinuere
barbari, eoriini ciillu pleriqne principee iuipensiiis delet tali ; qua de re jaoi nionui.

coavehittfi? Non ingrala, Uidem ut faciiis, menle , , \
de quae contra beneflcos fiunt, judicare con . " euevorunt dii. Nam et sunt, ei, vel post Thebarum
excadiuta* venienl aliquando. llasc cum dixisset $, \ - \

pronaia ee iu buraoui dejecil. Ad ba*.c Scyiba qui. : , .
daro edocto gladio inulieris caput arapulaiurug
irruit, quam conviciari ei nocturnum facinus ' ,
indicio guo prodere suspioabatur. Clam enim etiara- , \ ' , , * ,
nnoa isla facere soos cxistimabai, quod nemo ex
iis qui senserant, sigriiiicare ausus essei: et illa \ . ' ,
quidem ferro confossa periisset. Sed sive deus \ . ,
aliquis, sive deo quatn simillimus intervenit : bo- * ,
miniscerte specieni prse se ferebai; qui id indigne ,
ferre visus, Scytbamque i n sege convertens, , ,
* irrueniem aasliiiuit, aique ictu occupato caesum
bumi prostravii. Mox aller i n eum irruens Scylba ^ .
gtalim idero perpessus esl. Clamor exinde, bomi
, ,
nuinque coiicursus : binc barbarorum veterina et
,
garcinaria jumenla reUnquenlium quae in ipso , \ ' .
exitu momenlo illo deprehensa fuerani; cum ipsi \ ,
mox egressuri, aut aliquanium jam progressi fo. rent; nam, ut euis quam eiliseime guppetiag irent, , \ gradum referebaot; illinc vero populi turba fre ,
qttens. Quorum igte caegttg occuaibit; ille Scylhani
^ ,
obtruncal, et hanc Scytba rarsus alter: et utrm- , 6
que semper aol ab alio siernebatur aliquie, aut , ,
alitim interimebal. Populus enim, quidquid in m,v
* ,
nue venigxel, eo, tanquaro tiimalniariis armis, uie , \ ,
batur. Quin etiam sive ex morluorurii spoliis rapere
. , , vetleftf, 1 1 9 gpoliaii, seu vivis ipsis deirabere, Q
gladioram eopiam babere poteraal. Muliiludine , * ;
vero longe erat barbarig superior; borum enim
. "9 , \
aJii quaia loagieeime a ctviiate caeira posuerant, \ .
quo minus gibi limoris ab eo agmine esset, quod ,
gpecie tenug deua in eoa ideo commoverat, ut , , *
qyam ia sua polestate civitatem baberent, missam , ,
faeerent; reliqui autem nuroero citibag inferioreg, , ,
lota urbe impedimenia curabant, ne quid in ea ,
relinquerent. Plures igitur curo paucioribus pro re * ,
naia congrediebaotur, tam iig ecilicei qui ad por- * , \
tas pervoneraot, quam qui ex urbe perpetuo ad

egresgum coofluebaot: clamorque jam incrcbre- ,
aoebat, el deerum polegtat tiim eat clarigsirae per- \ ,
gpecta. Nara poxtquam io tfniversam civilatem,
, ,
quantaquania erat, el i n barborum exerciium t u - D .
reuUug illiug fama pervasit, utrique jampridem
, ,
alioruo impressionem metuenteg, civium quidem
*
unugquigque, gtirooiam iEgypio banc egge diem

arbitra&i in qua barbari o n n i pogito pudore grag- \ ,
garl docrevorant, priusquam paterentur, stremie , , * ^ aliquid patrare virtutemque gepultune loco ba- , , bere apad ge gtatuebant; quoniam quidem non se , .
aliqnid passaros esae, ne deug ipse quidem satis , \
^doneng sponsor esse videbatnr. Ergo ubi major \ -,
lumullug erat, eo sc raptioi hiferebant; idque in
,
lucro poiiebanl, gi relictig adbuc teslibns belli dis- \
erinien subirent. Barbari aulem furlira eeipsos sul>- , dqxeraat, et deprebensos se esse raii, spretis iis , ;
qaosiirurbeinlerceplog reliqueranl, tameisi quiata
,
2*5
BE PROVIDENTIA.
-
,
, , . , \ \ ,
,
, , ,
, . .
, ,
, * , , . \
, .
.

1*01
baec. ferme pars exorcitoe erat, ipgi srtn iftttuontes ne ab hoelibus invaderotitur, fugam se COHjiciuntlongeque a civitate cagtra eoftaiiiutmi, pr
clare secum agi paiantea, quod cuni de toio
exerciiu pericHuturi essent, maxiua parle ineoluiues evasissenl. Eorum vero qui in urbe relicli
erani, nonnulli in civium adbuc dibiis versanlee,
quod jamduduoi divtnitug perculsi Scytbaa ab
ASgyptiis grave quidpiam perpessuros stispicareatur, in eos qui eruperam, ianquaoi in fogttifoo,
incursionem faclam staiimque diripienda esee
castra perguagum babebaol; sibi itaqae suo
roanentes probe consuUuros pulabaal, gi pogiiU
armis supplices considerenl. Hoc enim pacto
iidem facturos sese golog ideo remaagisse, quod
, \ , nuUun)120^gypi*is roalum inlulissenl; illos vero

dignam guorum scolerum mercedem verilosurbe

decesxisse. Quamobrem soii i i qai ad portas occur
rebant, circa quos gumnia discrimitiis erat, cer $
tum gciebaiil nullas JSgyptiis virea neque iaatru '
claa esse copiag, non armalos, non arma, noa
, \
jaculatores, non jacula; tideuwjue pro temporia
, \
occagioae congilium capiunt ut vi , si pogseni,.
\ .
occupatis civitalis portis, palanles guog ac temere
,
coosternatoa revocarenl: ila enim universam, nidi
' înstar, urbem nullo uegotio posse diripi. Gravis simo ergo circa ea$ coumiisso prelio, yEgyplii
;.
vicloriam reporlarimt: c.ujua noraine Paeana cele, ,
braalibus, novas laio iis qui inlra qnam qui extra
, . " '
civilalera erant, barbarig lerror addebalur. Con . - fectam enim iEgypliis reoi omoem illi adversus
,
bos, bi adversus illos, ease credebanl, mutuoque
* "
sese invicem lugebani. Interim vix porlag omnes
,
valvtg oocbiserai victor (esi autem noo leve isiud
\
Tbebia negotium, quarum centam porlcc Graeco *
rum carminibug celebraatur); cum unus ex iis qut
.
eertamini ei quod ad porlag commissum erat,
,
interfueral, seque roediis ex a r n i s , u i boc ipsum
renunliaretr, eripuerat, ceriiores oa de re Scytbas facil, urbemque i u aaain ditionein redacturos pollicetur : alque illi eodeia tempore, laudata danmataque iortuna , nequidquam aderaut: bactenus
eaim, quasi cxlra re&ia coirsiiluti, mirum sibi i n modum gratulabantur; poatea vero, at urbem
tpsam rurgua iavaderent, vel muri parlem aliquam disjici eiiam alque etiam opussenl. Adeo immeaea
et admtranda dei gapientia ogl; aeque vel arma ulla fortia, vel solers animug et industrius est,
nisi <kug oprtuleiur : cum in suam ipgi perniciem aliqui imperatoriam, qua erani praediii, viiu ac
pmdentiam converterint, ot mibi praeclare id dicluin videatur: bomines dei ludibriam egge, eurademquo rebus buraanis pertmlO aique alea Itigitarc. Quod cuin primus Gnecig Homerug animadverliggt, in Patrocli eisequii* hidos inglttulog variaque cujugcunque eeriaminlg praemia proposita
nxisse; in quibiia de quontm t i d o r i a major omnium erat exgpecutio, eoram gomper inferior
01 conditio. Teucer ignobili gagittatore posterioT e s l : Et
,
\ , \
.
, ', .
\ , , , , \
* , .
Optimu$ exiremo bijugot agil oritoe eurrmt^

juveois vero a sene pedum peruicitale vinciiur.
Ajax i n gra?i armatura certamino guperalug abgcedit. Alqui earadem ipge 1 2 1 omniimi qui ad Trojanam
expeditiooein profecti gunl, uao excepta
Achille, longe forUgswmtu feiaoo praMtiem. Yorum
ars, inquit, exercitalio, a^tag, nalufa) prtfeotafitio,
si cum deo conferantur, oarum adcnodum posauuu
67
3. Sed ut ad jCgyptiog redeamus, slatim ut i i

portag oblinuere peoilas, i c muros inter ge
boetesque modios babuere, in eos qui i n urbe
relicit erant, verso impetu, lum separaiira gingulog,
inm plures confertira csedere, jaculari, caesim ac
punctiro ferire; ad muniliora loca confugientes
cum ipsis tempUa, ipgig sacerdoiibus, tanquain
vespas, incendere; ne<fuidquani quirilanie ac vociferante Typhone, quod is Scytbarum religioni
addictos erai, ad eosque legatos de pace millendos esse cenaebat; ac postremo suos omnes conatus eo referebat ut barbarorum copiae rursus i n
civitatetn irnimpereqt, lanquam nihil adroodum
inali conligisset. At vero ptebs spunte sua passim
ac nullo duce ferebaior, praterquam quod diis
ipeis jovantibus sibi quisque ducis ac mililis, manipuli ducloris ac mauipularis inslar eral. Quid
autem, voleale deo et animoa bomiouro ad tueadam et omni ope conservandam salutem subilo
impetn et acerrirais giimulig concilanie, fieri nequeatTltaque porlag urbig non aoipliug Typbonig
arbitrio permiilebaot, et ipga deioum tyrannig
quagi exanimig marceecebat, cura i d , nnde p r i loom illa cooflala erat, urbe egget ejectum. Prima
ergo concione apud summura saccrdotem coacta,
aacer igaig accensus e s l : gupplicalioaegque partim
<>b ea quse gegia eggeoi, gratulaloria; partim eorum
qu mox agenda erant, iropetratorix, diis habilse
sunt. Deiode Osiridem, ut quo nulla cerlior rorutn
268
\
, \
, \ \ , , , , , , ,
, \
, \
, ,
\ ,
, .
, , , ,
\ , \ . TC
, \
;
, \
\^ ,
.
, ,

, .
,
. ,
, \ ,
.
. \ \

galuo egget, quam primum dari gibi pogtulabant :

o \ " quemquidera, diis faventibus, sacerdoa pollicitas
\
egt: nnaque cum eo g| eui suus in Ogiridem favor ,
eagilitim attuliggei. Typhonem porro vigum est aU . " " \ quanto tolerari tempore ac decipi oporlere. Atque
, \ ,
bic, quod non tobiode pro suis virtutibus ornatus
,
esset (qiium aulem eral, u i qui jEgyplios potig , ,
giraum ia Scytbaram gertitutem redegeraf, is tan- *
quam belli expiandi viclima roaclarelur) ; quod,
, ", \,
. ,
ioqtiam, ejug ulciscendi tempus justflia prorogag , get, prudentiagima quidem illa ac dispensaodae
.
occagionig peritissima, diig gege impune prorsus
. \ iUogamm gperabat; comquo tyrannidig adhuc gpe , \ ^ciem oblineret, pecunias multo lurpius atque
& , \ ,
exacthig cogebat; adeo ut ilerum vel a minisirig
suis corrogaret, 1 J 3 nunc quidem ingeng quod- f> \
daoi maloro, quoad poeget, infliciurum se esse \
minitano, nunc humrlis rurguro, et lugubri ora- .
lione ad mbertoordiam commovens : N e , i n - (47)
, \
quit, lyranoide excidam. Tanta erat horainis vecordia, adeoqne obcaecatum aaimuin babebat, ut
" ,
adulaiione etpecuniig circoinventurum se gperaret
\ . \ '
aoiigtitero. Verum nofag i l l i erat patriia legibug
\
opegacdiviliaganteferre.Quinetiam barbarogroo, , ' \
c
xo
DiON. PETAVII NOTiE.

(47) te t j r . Obacumg
locug, ac nescio aa mutilaius : cerlc post
deegge aonnihil videtur, puta , elc.
Sic autem intelligendum puto^ Cum haec occ.-lle
molireturTypho,apparebai tamcn illum ob Scytha-
rum praeidia securum esge, nec adeo popuh iracandiam perlimescere; aut si minus.securus esset, a i
quidvig poliua ab iia pali malle, quani reducem O&irin videre.
DE PHOVIDENTIA.
1*69
\
, , \

\ *
& *
, ,
,
' , \ ,
\ \ , \
, .
, ,

, , ,
lis caslri6 efluse proflciscentes proculque Tbebra

disshos, nuntiis, suppltcaliotiibus ct inutteribtie
reduxit, ncc aliud facta ejus coneiliaqtie omnia
quam barbaris iEgyptiorum res prodendas caseaperte praedicabant. Eralque perspicuum, amiciesimorum illum Scytbaiuin praesidio frelum, svctiruin et ab omni timore vacaum esse ; aut si nainus islud, at libenter iisdem u l i , ne eo vivenle
Osiris ab exsilio revocatits rerum denuo polirclur..
Quocirca barbaris manifesic non ad iminulandam,
quod prius susceperant, sed ad evertendam fonditus rempublicam Scyibicoque more adminislraii'
dam, exercitum adnioveotibus, ciun, u l uuo verb
dicam, iiislrucia civiura mulliludo ea qu H I uiruque inconimodo, bello, inqitaro, ei sediiione, diffi-
' . ^ cillima sunl experirelur : ex sedilione quidem do

\
mesticas proditiones, ac inachinaliones, quae
, \ ' bello minus evenire solenl : ex bello vcro, quod
, - commune i d omnibus esset peficuluw; quoniam

seditiones ipeae, publicaa alioqui saluli consulentea,
, \ principatum duntaxat ab his qui eum possident,
, \ (48), in alios Iransierre conanlur; tunc aulem quso
' " \ - ulrobique deieriora sunt in unum couvenerant
, \ - lum vero nullus iKgypliorum fuit, cui non tyran \ ,
nus indigna moliri el pairare viderelur; ilaque
, \ - vel perditissimi homines judicabant quos coiu ,
muuis melus ia officio cunlinebat. Quod ipsum d i i
'
exspectanduio slaiuerani, ut ne ulluio coutrariae
\ \ ,
faclionis foroenlum clam in republica nulriretur,
, Q
, \
". ,
, \ \
, '
. \
,
\ , , \
, \ ,
, \
\ ,
\ ,
\ .
quod elsi jusla at verisimili sallem mali excusatione non careret. Tandem itaque deoruro senumque concilium adversus Typboneai coacium
esl, eaque delecu quorum jampridem sigillatim
rumor percrebuerat : ferainae scilicet utriusquo
linguaj peritae, quae sua invicem consilia igaorantibus aperiebant; hinc iEgyptia barbar; illinc
aliera alterius seosum enarranies, necuou androgyni, ac delaiores, 1 2 3 oraoes ex corum numero
qnos advcrsus Osiridem Typbo cuin uxore subornarat; quorum nuper ad teiilanda gravissima sceleris argumenla operam adbibuerat : lum opporlunoriim locorum occupationcs dedente illo aique
ipsam propomodum obsidionem adntovente, utgrar
vissimis undique malis sacra civitas obvallarelur. Ad haec suinmo id etudio lenlalum, ut in aliam
fluininis ripam Scytbae irajicereninr, ne dimidia lautum parte iEgyptiae res pessinae babereul sed
ut uudique expugnaiis omnibus, Osiridern non vacaret illis requirere. Haec cuai manifeslis indiciie
deprehensa forcnl, de cominHni cousensu carcere damnaius est, sialutumque ut quid euro poeoarom luere aut peodere oporteat, alio jndicio decerneretur. Dii vero iis qui aderant in concilio collaudah
DlOiN. NOTiE.
(k%)Kal . Libenter iogerem - D plione sumitnr. Hinc , dffcripior, ci*or,
Gloss. Vel. In proscriplbmibus quoqiie
, id est infeclores, qui octilos \iiimtnqtie leno
proscriplorum boua in tabulas referrbanl. Hcuycb.
cinio colorum depiugmil; sic eiiim
vero eliain pro delalione acripil : , i n pro eo quod esl depingerc oeulos, dixil
quil, . Quare per hoc loco de^
Xeoopb. . Quod ad alliiiet,
latores intelligo, qui ditiores quosque ox iEgypliis
videamus quaiu commodc liuic loco irongruanl. El
et Osiridis fautores ad Typhonem deierreol, eorum<ûidem , ut ex Demoslb. ct Ilarpocratione
liquel, l)ono#iiHi descripiionem siguiflcal, cum sci- que bona in comnientarios rcdigorenl : nisi nialis
amaniiciises, el cxceplores, qui Typbonis ad i?cylicet qui peculatus interrogaretur, in commenlarios
Ibarum ducem mandala exciporenl.
referret, quid et quo nouiine possiderci, quin et
abeoliuc pio qnavis censione el bonoruiu dcscii -
271
SYNESII P7ULWUUW6 EPISCOPI
127
ita quod qualem par eral in eum gealentiara ttiliggent ipsi Typbonem, timul alqite Ttta excesgerit,
cruciatibus tradeadum atqae in Cocytum delurbanduio, demumque dirig poenarum vindicibos ao
Tariareorum daemonum generi pest Titanas et gigantes adscribeadum comuiuoi suffragio gciscunt,
u i Elygjog campos ao per eoumium quidcm vtdere possU, neduro ut surguna agpiciena aliquando aacrom lumen iniuealur; cujug conloroplalione bonorum aaim ac feliceg d i i perfruuntur.
4. Atquehaec de Typbone baclenus; naro ejuamodi *. ,
fuol omoia ttt efferra tnto liceat. Quid enitu i n
bac terrestri naiara gaerana aul arcanum iuvenki ^; 6% xa\ qtteatTAlOsiridisbistoriasacrieaermonibos aiygie- ,
riiaque celebris esl i u 1 peficuloeam sit ollig
. , \ ,
ean aarraltoniba* coiQaittere. Quod ad onum vc- \ , ,
ro illias, edacatlonein priaia rudtmeafa, diseipli- \ \
nag ei oanclioree roagistratag attiuot; quoquc modo \ , \ i n doorum ac dWinorum bomimim comitiig ad , ' ,
Mimmum imperii fagUgiura evoclug git* et idipsam
, \ *
ait eggeculug; utqoe conflaia in eum conjimUo g i i ; , .
quaodiu iila pergeveraverll, ueque taroen pooilog
eiiluu habuerit: baec, iaquam, et memoratu * ' feaud indigna s e n i , ot euni a nobis antea tradila. \ Qaibug el boc addamus; t i r o plane felki non i n - , ,
ttiilo fuisge iglad exgilium. Toto enlin illo terupore & . \ ,
*
augugligsimis crelegtiuai numimira saeris iniiialug
,
oot, et eadein ingpexil; et abdicata reipublicae cura ad contemplationem adjectt animutn. Comme , , \ ,
lôretur el gacer illius rediuis; utque coronati po- , , \
puli cum diis exgtilem redaterint, 1 2 4
totam
,
continentem in oocursom peragraverint; ad bsec , \ ,
pernoctaiiones, et faeolarum gestationee, et mu ,
nerom digtributioaeg, ti anno ab eo nomen indiiam
ac pogiremo ut inimiciggiino fratri iterom
veniam dederit; quem irae populi fitretilig preclbus suig exeuiii, deosque illuin ut eervarent, rogavil:
i n qoo benigniorem se qnara justiorem praebuii.
f
a c
5. Hactenug Osiridis mentionem audeamus facere. Deincepg vero linguis favendum nescio quis
a i t , qui de sacris rebus caute ac circumspecle lo- C
quitur. Qiue post haec gequunlur,et mentig, et
linguae fuerh audacioris efferre : quae quidem areana ac scriplis intacta sileantur, ne
Ad qxm fa$ non ett lumina flictat:
'. .
, ,
.
\ , , ,
xal
xiGiY
,
t a n enim is qui ogtenderit, quam qui v i d e r i t , ia
offensionem numinig incurrk Ac BflBotoruni nar- . \
. rallonibug prodilutn eai, eum qui Bacchi orgia
lemere trrumpeng inspoxerit, repente laniari. E t - \ , \
, \
eiiim ignotatio gacrig addit auctoritatem; propterea
nocti tnygieria commiUuutor, et inaccegsi fodiuo- , \ ,
lur gpecug, tempora locaqve abditis el secreliori- ^ .
bug gacrig occutlandig idoaea doligunlur. Hoc , ,
ununa fortasge ias dixiggo fuerit quod ita dici- , " ,
mug, u l q u profaoa non sunt, quoad (leri pote- ^
r i t , oblegantur, Osiridem nimirum senem quam
,
juvenem plug gloriae ac bplendoris obtinuigge ; i d * \ ,
qao a diia pnemium aggecntura, ut reipublicas
inajonbug praêsget auspiciis, praslaniiorque et
, ,
diviaior videretur quam ut eum bomines ullig

incoramodig aflicere possent; atque i&a, quain feli - , citatem in iEgyptiog ab *e ante collataiu, Typbo- , \ ,
nis imperio exsiinclam et obliteraiam reperit, non
, ,
iuglauravii modo, ged c l luculenlioribus incre- , , ,
ntentig cum priori incomparabileui reddidit; adeo ut illa fulurae duataxat iniliuia ae * sola prowisgio
Dfi PROVHHENTIA.
1273
1174
viderelor. Qaod a Gnecis vaiibus sepiue decaotaium f u i i ; fuiese olim tciftptis, cam tirgo iBa
mtncsidus esl, quam, ut opinor, JiistUiam appellant,
(49)
Terr$tribu$e$$elm o r i i ,
Ttpx*to * '
Conspectuique hominum fugiens, non ilia virik,
,
Non mif/teftr* aenut teterum fugUbat avorum,
' ,
5ed pattim $, quanquam inmoTlalu,
kaMat:
' dra/Ilf , xsp *
horotnumquo conlubernio utebalor,
.
,
, "
' * ,

*
, .
' , .
%
, \, ,
, .
,
,
. \
( 5 0 ) , \ .
, \ , ,
. ^
, '
.
,
, . ,
, .
* .
,
* , (51) , , .
C
.
TtmpoTe non illo quisquam anxia jurgia norat,

Jnfeitasv* fori Iht. n$c Iriitia bella :
125 Viwbaht variier : tunc abfuit aquor,
stcc procul infidas viclum canniB :
Sed juga, conjunctique boves, aimul alma virorum
Jutttlia, atquearqui dedit omnia virtus.
tn terri$ donec fuil protis.
%
Qoaadiu, i n q u i i , nulluni cum niari commerciotn

habaenint, aureique erant bomines ac deorutn
consorlio iraebanlur. Statim vcro ut natigia operoiioris ad v i l usum invecta smil, adeo so jtisliCta
e i bominara societate subdaxit, ut vix, ac nc t i x
quidem aerena i w t e prosptei possit. Sed et tonspecla modo spfcam, non temonem prstendil; Vet
nuoc forte lapsura et ad homimtm ventura coHoquium, si, desita navigatioae, agricolationi sifeiraam
operam navemus. Sane qme de illa poeUe memorant,
noo alio tompore, quam sob illustriore illo OsirWit
imperio conligetunt. Ac tametsi dii non eum Um
subiio ab exsilio revocanles, cuiteta ipeius perioi*
sero poiestati, nibil propterea eecrts faeiendum
palemns. Non onim eubHam, t i l in Aeterioreit), t i c
in meliorem stattim mutationem rehmi publteamm .
natura capii. Quod enitn ad nequiciara atiinel, per
ee hxc ei nullo docente facile condlscitor, virins
noa nist cora kibore coniparatnr. idcifco praire
aliquosopcvriuit.quifempubHcam repurgarent, vleum
vcro pedolentim atque ordine procedere : Osiridem quoque, priusquam actu rorum implicaretur,
cum videre multa, tum audire decuit; qnoniam regis aufcs de pleriaqae cdaniiir.
*. '* , \
6. Enimvero cavendum jam cet, tte quid, qood
. , efferre nefas sit, enuntiemus. Ao nobis quidem eo * , \ ruir. qtias haclcnus dicta snnl catlsa, saera ipta
> propitia smt. Qtiac autem de fratre ct olim geeta
sunt et bodie geruntuf, quiddam habent admi, , (52)
rabile ac dlltgenti contemplatione dignam : qold
, ,
, , nimirum causae sit, cur cum eingularis aliqua na
DION. PET
(49) . Versas ht sunt ex
Arali ?hcenomenh quos perperam enarravil qtiisquis ille est Laliuus scholiasies. tlunc secutut, i n quil, Aratut dieit, quod, cum estel immortalis. in
terris morabatur, et virorum te tubtrahere
solila, cum feminii comuiio ludere. convertari
videbatur. Haec ille. Verum ubinam tandcm Aslneam
viromai consortia fugisse Araius dixii, mulierum
noa aspernatam fuisto?
y
(50) . Aratus :
, ff .
Hinc lenlandus obilerdepravalus iaPetromi Satyr.
locus : nam in mirabili lllo convivio, in quo repoailorium xn habens signa in orbe disposila allatum
ett, super^ (forle * qnee) preprium, ctnvenienHmqut maurimUructor impoittoret cibum, Inler alia
mpet virginem, ail, itericulam. Sed vide an spicu-
Hl .
/om legi oporteat, id ott parvam fprcam*
(51) , . Eanodiuf itegyr. ad Theod.: Sed qui ad mundi parqtur gubernaculu, necei$e ett Ul uniteftis tenlal tatdinibxs
institHlui. Eustratiiis ad vt Etbte. *
. ' ,
' , etc.
(52) " . Tbenttst. orat. 3 :

.
,
[XLII] * .
%
Euripid :
,
'' , ' / .
9
SYNESIl PTOLEMAFDIS EPISCOPl
lurae indoles alicubi est ediU, quae non mediocriler, *P&C , , ^ sed valde admodum ad bonitatem vel pravilaleiu
xal ,
exccllat: veluli vel sincera gine vilio virlus, vel
,
gine virtule vttium : /iod ei contrarium est, me- .
rum in propinquonagcalur et ab omni permistione
,
secrelum : ita ut ex eadem domo dtue taulopere
* ,
invicem opposit& res prodeant, unaque ambo baec
\ , , ,
germina radice nitantur. Pcrconteiuur itaque de pbilosopbia, quas lam admirabilis rei esse causa
videalur. 1 2 6 *
nonnihtl forle a poetia mutuata, regpoudebil: nimiruiu, bomincs,
, , a
v e r o
Dolia suni eienimJovis alto in limine bina:

Hoc cohibet quodcunque malum est, bona coniinet
[illud.
Aoioi (53) o M i t ,
, ,
Atque ut plurimum ex aequo, aut miaimo galtcm

' ,
qualitatis discrinmie, uirumqiie mistim deplere ' ,
. "
eolel atque ^ : quo fit u l naturae apta sit
utroruaique lemperatio. A l ubi ex alternlro largius
, \
nonnunquom effuderit, sic u l ex priori ftlio suoima
,
patri felicitaf. aut infelicilas acciderit, quod reli - .
qaum egt in alteruni uberrime iransfundiiur. Deus ,
eniro hajus dispeusator quod deest ex aliero per , \
' ,
aequat: quoniam aequale ulriusque impendium gil
. "
oportet, cuai ab ipso priuiordio aequalia ex ulroque gentina hominura geaeri insiia gint, amboque ,
commtinia nature ratione uuum gint quidpiam : . ' ,
, \ *
quorum gi quis aherum antea utcunque separaluni
, , \ ,
exhaugerit, puriiin et siocorum quod superesl habebit. Haec gi nobis pbilosophia dicat facile per- \ , . ,
auadebit. Nam et ficus suavissimum quidero fru- ,
, c l u m ; foliorum vero, corticis, radicis, caudicisque
succuio amarissimum esse cernimus. Elenim quid- Q . * \
qnid in arbore deterius esl, lolum id in hig quae *
esui noo gunt, naiura consumens, quod est opli- ,
muin idipsum in fructibus purum putam relin- *
qaere videlur. Quamobrem et agricola? (tolcretur , (54),
enlm vel vilissimis ex rebug pelila ghailitudo, dum- , ,
modo ad veritatig perceptioneut opene prelium fa- , ,
,
ciamug), illi, inquain,iu forsitan a nalura perdocti,
fragramibus foetida, ainaris dulcia solent asserere, \ ut quidquid buaioris pravi lerrae est admistum, . \ .
boc illa naturali quadani cognatioae ad sese perlrabentia gincerum et probe defocalum bumoreoi
balitumque nieliorem booig radicibug relinquant. Quae egl areolse purgand* ralio.
7. Jam vero ex bac oraiione (uti apud geomelrag
una cum alio theoremale corollarium aliquod
emergil) consequens illud est, liberorum niajoreg
nalu io bominum geaero egge nequissimoe. Cujugmodi in eadem cognalione seminum golel esse
purgalio, quoties divinum nuraen gincene illibataequo virtutig ortum prsparat. Unde eo taadem
regevadit, ut quod propinquissimum alteri videatur,
reipsasit alienissiraum. 1 2 7 Q d
Q
usitatum naturae ordinem tenent. raro eveniat, semimalig, ioquam, illis, et ex dimidio lantum bonis;
ia aliig nihilominug, qut naturao aiodum excegscre
u
e t 8 1
i n
h i s
ui
f .
) ,
.
,
\ * $* cov , *

,
, ,
DION. PE1 1 .
(53) . Vide Maxiinum Tyrium
germ. 55.
(54) . Rosam eoim aiunl, gi
allia juxta serantur, fragrantiorcm fleri. Oidymu*

l i b . u Ceop. :
(5, .
*"
im
DE PKOVIDENTIA.
. ejii&que partes a se invicem discretns eoniii sirm,

. quas illa perpluxas alque inler se perntigtag ha . (55) bere ac conferre. solet, miruni fuerit si non ila
, \ ul dixi se res babeal. Verum de his satis tnulla
, liac oralioue dicta gunl. Superesl altera ex illius
, , oecagione quasi in hunc sennonem injecla quaeglio,
*
ad qiiam nova consideralione opus est. Eteaim
, . divergts in boiotnum moribus ac lemporibus eadem
* , sa?pe conlingere, eaquc bomines iri senecluie v i $ . (56) dere quae jam olim a piteris aut ex libris didice ; . 0
rant, anl ab avis acceperant; id vero omniuni maximci
* admirabile esse judico; et ne ejusmodi semper sit,
, ojferae pretium est ejus rei causam inquirere. Dica. , - inug ilaque nonaibil, et ab ipso primam capite rem
; \ \ ' - oamem arceseamus. Vereor enim ae non levia ac
* , cuivis pervia git isla dispulatio. Universi nalura
. \ lotum quoddam esse creditur suis partibus abso , luinm; adeoque concursu earumdem ac concordia
\ stabilitum. Quo enim pacio unum ea^ iuturae sunl,
. , \ nisi naturali nexu quodammodo conglringanlur ?
. (57) \ , Agent igilur patienturque, et io sese mutuo, et a
, ge invicem; et earnm aliae agent duntaxal, aliao
. palieotur. His velui fundameniis positis, si nos ad
, , propogiiam dispulaiionero convertamus, nterito
eorum qua? hic accidunl raltonem raugamqu*
, , , beato illi corpOri qtiod in orbem agitur acreplam
, , \ feremug. Ainbo enim quaedain gnnt hitjng unifergi
, . parteg matuoque commercio gaudent. Jara ut in
noglro boc et inferiore mundo generalio eat, gic
*
Q in guperiore generationig causa continetur : i n , \ , deque eorum quae contingtint, semina ad haec i n , \ , , . firaa delabuntur. Quibug si quU, quod in astrono , mia demongtratur, istud addiderit, gideruti) glo , , borumque coeleslium quosdam in eamdem partem
, \ redeunies esse circuitus, quorum alii simplices, alii
compositi gunt, hic partitn jEgyptiornm, parlim
* - Graecorum placitis congeutanee digputabii, atqne
^ . ex amborum complexione perfertug erit gapieng,
' , \ - qui mentem ad gcientiam adjungel. Is autein jieutiquam id improbabil, iisdem contersinnibus re * , otv \ volutis, eadem etiam cum caugig eflecta revo , , cari, ac vitas bominum in terria, onus, educa \ - tiones, animos, fortariagque cum bis qui olim
. ' ' * exgtilerunt, eosdem esse posse. Nemtai 1 2 8
mirum egge debel, gi pervetuslam aliquam bistoriam
,
apud noe revivig<*ere videamug interdum, ac jam
*
olim viderimus. Quod tunc demum usuvenil, cum el ea quae jam antea effloraerunl el quae aliig
e r
deincepg mengibug effloregcunt,
cum his quse bistoriis prodita gunt, ouinino congmunt; ac iormje

WON. PETAVU
NOTJE.
(55) . De eo problemaie adi D ut quae ia iuferioribua flt generalio, alleriug caoga

Pluiarcb. iuilio Serlorianm.
gil quae in guperioribug conlingat? porro
. coelestiuiu orbium sempilernog
(56) . Sic in lib. De insom. :
, , , ac degeriptog motus appellat. Ab eo dogmale non
, , alienug egl Plaiarch. opere anlea cilato. Oi ,
inquil, , , \ , \
.
(57) . Magis utique congentaneum (&(\ * orat orationom huoc in modum invertere: - , , , \ , \
, \ , \ , ,
: aul cerie, , \ *.
. Qui enim fleri poiest, .
1271
SYNESU PTOLEMAIDIS EPlSCOPi
1*80
insupcr, quaa cum maleria concrcl gunt, cum bis ipsis consenianea) sunt q u s arcino formone n liacntur. Haec autem, qoaliacanque Undein ginl, roihi quidem vulgare aefao eot, aHaa vero aliiul
conjiciet, hominesque quibua circum aures sermo ille noeter obgtrepet, futara diaeeatfi oepiditaie
certaiim ifigyptiorum libria iocumbent; indidamque liuc earo quam nog intiutmus sknHUudinaa
iransferent. Verom neque ad veritatem sibi invtceai iaia consoaint; et pfteterea Id intelligant veuni,'
si boc aggrediantur, impie, ei irreligiose se esae facturos, dum ea effodiunt qitte tanc moxime defogga esse atque in occulto baberi couveail :
Vitam etenim iuperi miserii mortalibut abdunt.
& .
' " '

(58)
,
, ' .
,
\ ,
, (59)
'
; ,
, , ,

, \
' ,
, \
\
bunc a cortamiaum praesiclibua liciores anuan, \
tur. Et quamvis clam riroari poggtl, nibil unie.n
. *
perspicue cognoscet, sed aegre oainia, confuse et
, '
iodisliocto perluelrabii. Saot tamen aliqua quac
, ,
in theatris lex esl anto pronunliari: el oportet
, ^ , \
quempiam prae caeteris prodeuolem ea narrare po
polo quae paalo post spectaturus est. Qui quidem
, in eo aon peccai; iroo vero cerlaminum presidi
auamoperam navat, a quo cuncta priug gileniio
,
didicisse oporiel quam ad poblicattda fegtinct. In
. , {
qito ne ipsis quidem auctoribug certaminig teaipua
,
nosse lego concedilur, sed exspeclandum egl, do , ,
nee prodeundi gigaum prabcalor. 1 2 8 Eodem
. " ,
inodo, si cui eorum qtue ad vitam reposita sunt a
* , natura, impcriila sil cognitio, ig lantuni bonorem C ,
pro merilo ?eneraiue aibilomiaug . imo etiam ,
mullo magig quam qui nunqoam audierit, conii- . ' \ ,
cogcal : qui enim ignorat, conjectura rei verilatem .
assoqui nitUur; quod autem torigiroilo est. et coa- ^ . "
! , ,
jickur, si ultra progrediatur, incerliftgimun ovailit,
. \ de eoqoe varii 8crmoneg iostUauntur; veritatis
c e r u aotitia \ oerius itidom egi sermo. E i hunc '
. lamen ia occulto habebil gapiong : ulpote quem a
,
Deo laftquam depogilam quoddam accepit, pra?8r *
tim cum bomineg eog oderint qui de divioig rebug
disserunt; qaem vero Deus ipse mystaiu ac sacris inilialum eggo voluerit, ne ia anle lempaa
ingilial, neque sermoneg 'subausculundo captet. Nam eoe odorunt qui curioso nimig pergcrataiidia
gege rebug immigcent. Adde quod nequo bujug rei causa indignari stquum eal illom qoi paulo posi
8. Pylhagorag Samius sapienlem nibil aliud

qtiam ooruni quae gunt, flitntque, spectaiorem ait
egge. Sic eoim io inuodum, lanquam i u sacrum
qaoddam cerUmen, iutroductum fuigge, ut iis
q o ibidem flunt spectator inieresaet. Hinc igiiur
quod est consequena raliocinaiido colligamus, qualienam conipogiiug ac moderatus speciaior csse
debcat: an potius quod apertutn est atque omnibus expogitum palam dicere oporiet: talem eum
etse qui suo in loco extpectat quae congruo ordine
extra aulaea prodeuntia sigillatim exbibenlur? Sin
qaigquam in ecenam irfuperil et (quod i n ea re
gurpatur ) furlivog oculog adjecerit, oranem siniul
apparatum per proscenium videre cupieua, adver- ^
DION. I>TAVU .
(58} 'AJU' . Si vero in mundum D piontem. LOgebam aliquaado * i d oot
introditctag et4 gapteng, ut feruro naluranv contemgpectandi niroig avidum.
(59) , . Nihil ia ea loetkme deptaretar, cur euradem vetai csse Pylhagorag Qaaro palam est do hojug loci ac genleaiiaft muUnduin. Fritgtra enim egt vir docluo qut l u
oepravatioae, qoe ila fortaggig restituenda, n l ' corrigendum ceiisail:
, vel ' ., elc., legamos , vel
taoesu
boc sensu, nthil aliud quam gpectalorem esae sa- . Nec animadtertrt, peadere
4*81
mi
DE INSOMNHS.
idem consecuturus cst. Sane per breve lempus qaod unoquoque digaam esl atlribuil,
re ipsaa conimuiiia ooinibus speclacula el acroamata proponunltir, ac
d
Po$tremi diet
(60).
$1$ sapUntissimi.
v
taurieroque
DION. PETAVll NOTlu,

periorlbus. Cuni enim perc oiitatus essel, ecquis
quod i$ tcilicet ejurmodi j j i , eic.
prudens ac moderalus spectator ossa, adjecit . An
(00) . Pindar. QlyniO.,
qnod omnibus mani[e$ium et/, id me dwnduni eil ?
bymn. i , 53.
MONITUM 1N SUBSEQUENS OPUSCDLUM.

Liber De in*omnu$, mirabilis acuminis et ingenii teslis, de somniis eoruraque originc ac signiGcatione disserens, senlentiani auciorisde diis, de aniraa biimana el ejus imaginalioae, de rerum universilaieet mutuo borum iufluxu ac nexu scite proniit.
SYNESII
DE INSOMNIIS L I B E R O .
.
PRiEFATIO.
, xa\ , - 3 0 Vetuslissimum illud etcumprimis Platoni - cum inslituturaesse arbitror,sab vilioris arguraoali
, specie, qiue i n pbilosophia magna et seria sunt,
, tegere , u l nec ea quse difficuller inventa suiit,
. riirsum ex hominum memoria excidant, neque
. \ taroen eadem in profanunt vulgus edita, inquinata
, - reddanlur. Qnod quidero praesens opus etiam atque
, - etiain efficere contendit. Ulrum vero fuerit istud
.
assecutuui ac caetera exqnisite ad antiquum moloia elaborata fuerint, dijudicare poleruni i i q u i , ingenio aique induslria freti, ad hujus lectionem
00 couferenu
DE
.
INSOMMIS.
'. , \ - C 4 Atqui si fulurorom presaga sunt insomnia, saque ea, quae donnienlibus objiciuntur, eorunt
, \ , . qu revera contingent, significationem (ontinent;
*H .'
sapientiaia habent illa quidem, perspicuitalem nor
bahenl: vel cene boc ipsum quo<j in iis obscu*
rum est, simul et sapieas c r i l .
(i) Nibil ad buuc libruro adnotavit Petavlus.
STNESl! PT0LEMAID1S EPISCOPI
1235
131 ^
vilem oecultant tuperi morttiibut wgri$.
-.
,
Porro ad maxima quseque citra laborem pervenire,
divjnum quoddaro bomim est : hotninibti* vero, * ,
non utique virtutis duniaxal sed el bonorum om ,
nium in adilu,
. . .
.... Sudorem dii prayosuere polente$.
Porro divinaiio bonorum omnium maxiimim est. .
Elenim scientia ipsa el universe cognoscendi fa- , \ ,
cultate cum ab bomine Deus, lum bomo a belluis , \ . '
distal. Scd Deo sola ad cognoscendum natura salts *

<*sl; bomo aulem divinationis beneficio multo
.
plura consequitur quatn quae coiinniinis nalura
* \ .
sorlita sit. Vulgusenim id uuiini novii quod o r
sens est; quod nonduin accidit, conjectura conse ,
quitur. Calchas vero unus in Graecorum omnium
convenlu noverat,
. . . ' , , .
... Qua $unl, quce , et quce ante (uerunt.
ISnc apud llouierum deorum rcs Jovis ex arbitrio
,
peudeul, quod
. . . ,
... Natu hh major, pluraque noril;
neinpe ideo quod natu sii grandior. Ad noc enim . \ ^
reialis ineiuioneiu arbilror bis in versibus perli- ,
iiere, quod pro temporis diuturuiiaie plura nosse .
conlingal, quandoquidem cognitio ipsa facile cae- . '
leris oinnibus anlecellit. Quod si quis aliis ex ver- , , \,
aibusilain auimuin inducal u l principalum Jovisex
inanuum robore mciienduin pulet, quod, ui ideni ail,
. . . . )* *
. . . . Praeslabul viribus UU,
siupide hic admoduin in isla poesi versatus esl, ,
aec ejus pbilosopliandi rationem inlelligit quae ' ,
deos nibil aliud quam menies esse delinii; pro- .
plereaque rursum oi quod dixerai Jovem viribtis ' , \ ,
$perioreiu esse, stalim illud, naiu major altexuil, *
Hl Jovem antiquiorctn menlein esse signiflcarel; ; \
, , .
inculis aulem robur, quod landem aliud est prse" , *
ler prudeiiliam ? Qnare quisquis deus ille esi cui
, , \ .
deorum principalus ailribuilur, cum mens sit idem,
\ ,
>b excellenlein sapieniiam in caleros babcl impe , \ ,
rium. Adeoque islud ipsum, prwttabat viribui
.
eodem cum allero, pluraque norit, regrcdilur ac
recidit. Quam ob caiisam sapicns ctim Deo necessitudine quadam conjunctus esl, quod cognilione
proxime ad euni conaiur accedere et circa intelleclionero occupaiur, quae est ipsa Dei subeUotia.
2. Haecigilur arguiuenla sint, quibus boc eiBcia'. ,
tur, divinalionem unam exoplhms rebue essequ
,
studiis boroinum Iractanlur. Jain vero cmn per ^ ,
qinelibei fulurorum indicia qaaelibct prabeant,
\ , \
, ,
quuuiata quae eodem suni in aniroali, nnindo sci , , licet, germaniiatem habent inier sese, 1 3 2
"
* *. *
que baec, velut multiplices qutedam l i t l e r * sinl in
* \ * , *
tota rerum universitale, lanquam in libro, descri , ,
plse ; quarum alia3 Phoeaissae, alis iEgyptiaj, Assyriae aliae sutit, qtias qui sapiens esi, l e g i i : sa- * ,
piens porro is ebl qui ualura didicit, aliisque aliu*
, , \
in rcbiis esi sapiens : el bic quidcin uiagis, aller
*
mitius : exempli gralia, hic quidem syllabarum
* , pcrilus est, ille diciionia integraf,alter orationU s i , .
iuul universae: ita plane fmura snpienles praefi*
, \ ,
dent, alii cx asirorum, alii ex stabilium ac per- * ,
maneatiuoi, alii deniquc cx discurrentium faciura
, "' '
a
c u m
1385
DE INSOMNHS.
, , ,
.
;, , , ,
\ . , ,
, , , .
;
' *
.
' ,
, > . "
,
, ,

*
observatione aique notilia; oounulli in visceribus

aiiimalhim ea legunt; quidam iu garritu aviuui
etinslitione ac volatu. Sunt eiiam quibus quae
vulgo oroina dicuntur, lillerarum inatar sunt fulura manifeste declaranlium, uli voces et forluili
occursug aliis de causis facti, ila ut omnia omnibus signiGcandi vi pradila sint. haque si ulla in
avibus inesset sapientia, arlem illae ex bomiuibus
aliquain, quemadmodum ex iis facimus, ad fuluroruni notiliam instiluiseeiit; siquidein nos illis,
quemadmodum illaR nobis, novi el pervetusli ac
secundi sumus. Oporlebal enim, arbilror, universitatis bujus consentientis secum conspiraulieque
paries, utpole quae ejusdem toiius membra sint,
luulua quadam necessitudine copulari. Ac fortasse
. magoruin incantationes nibil aliud S U D I . Nara a se
' ,
invicem allrahunlur noa minus quam signiiican . " , l u r ; et is deraum sapiens esl, qui pauium inler se
' , , mundi cognalionem intelligit. Quippe aliud alle . rius beneiicio ad se perlrabil, pra*senlia babens
\ . lanquam corum quae maxiino inlervallo separan . lur, pignora quardara, veluli voces, malerias ac
, . liguras. Queoiadmoduoi in nubis viseere aliqito
, aiale alTecto, aliud ilidem aflicilur, ac digili eliam
morbus in inguen decumbil, tainetsi quae interje, cla suni mulla, nibil niali senliant : sunt enim
. ' , auius animalis partes, inestque in his, polius quam
\ , . aliis, quaedam ad se inviceui afleclio. Jnde igilur
, accidil ut ad deum aliquem ex eorum jiuniero
qui inundi biijus ambilu coiilinenlur, lapis apud
....
"

~-
-r
~ . o s aliquis berbave pertineai: quibtis rebus cum
, , ' aiTeclionis simililudine sil conjunctus, naiurai vi
, * ' . liabilur ac pellicilur. Quemadinoduiu qui hitaru
, , chordaia pulsat, oon proxitnatn, boc esl sesquiocla .
vam, movet, sed sesquiierliam ac nelen, alque boc
,
ipsum ex antiquiori concordia proliciscitiir. Inesl
euim, velul in cognalione, nonnulla cliaui inter partes dissensio. Siquidem mundus non umim absolule quidpiam esl, sed unum ex mullis conflalum : 1 3 3
eoque parles eunt paitibus aflioes,
ac repugnantes : conspiranle ad universi concordiam rouluo earum divortio, u l i lyra conlrariorum
ac consenlientium sonorum qusedam esi veluli collectio. Naio quod ex contrariis uaum exsist.it,
lam iu lyra quam in inundo, coiicenlue appellatur. Sane Arcbiniedes ille Siculus locum aliquem exlra
lerrae anibiluni poslulabat, quasi cootrario se toli lerrae pondere libraturus ; negabat enim se, quandiu in ea essel, quidquain iu eam viriuin babere. Yerum quisquts ullam circa mundi naturam poritiain est adeptus, si extra eumdem. constitoatur, nibil jara peritia oti sua polerii, necesse eniiu erit
iit eo conlra ipsuin utatur. Quare inierrupta coalinuitale fruslra prospiciet et expertia aninue observabit indicia. Quidquid eniui divinuiu extra mundum posilum est, nullis orooino prasligiis allici polest:
r
l n
* ,
" .
^ . . . Qukunque e$t Uber, cura vacat omni,

Nec pensi e$t illi quidquam.
Natura quippe nienlis nullo modo inflecli polest;

paitbileque hoc ipstim est quod niulcelur ac pelU .
, , cilur. Quamobreiu divinaiionem ac mysterioritm
. , lalissimam copiaro, eoruai quse in inundo snnt,
. , - mitUiiudo et affiniias sup|>edilal; niulliltido, i n , , - quaoi, discrepanlium, affinitas vero conjtitictortim
et unum consliluenlium. Ac reconditas quidem
:
iniliatioues nullo mo<Jo nostra altingat oraiio, reipublicx legibue obtempcrans; divinaiioncui auiem
adaiittere, reprcbensioae omni caret.
liST
STNESU PTOLEMAHHS EPISCOPI
liSS
5 . E l fero ioiom ipsum genug, quoad licuil, *. *

. , ! hactenus cotlaudatum est. Ntmc, quod ad pracsena
attinet.Iicei, opiimo illtas gcnere seorsum sompto, , \ ,
\ ,
fn t o coitsideraitdo commorart, ila i t i coromunis
in omnibus nota obscurilas habealur, nec ullios
manifeslum indicium esse puletur id quod u n i - . \
versa rerum in natura cernilur. Quod quidem hoc , ^.
in negoiio religiogum ei auguslum essc oralio ,
,
nostra nionsirabal: quale in mystmig esi arcanam. Sic neque orncula perspicua omnibus re- , ,
,
sponsa reddunt; indeque Loxias appeilatur, quagi
. "
obliquus Pylbius ille vateg, quod, verbi causa,
fruslra murom illum ligneuni quem Gracts galu-
tarem deus ediderat, in concionc populns audiisset, , , ,
nisi Tbeniistocles oracult incnlem agnovissel. Unde .
ne bac qaideni parte repudianda per somnium
, * , ,
divlnatio esl quai communem uti cum caeteris, \ .
ila cum oracuHs obscurationem babel. Imo ex om- , . * ,
nibus disciplinis in ea niaxime collocanda est
\ ,
opera, 1 3 4 * " nobis illa, et inlra nos, alque
domestica s i l et unuiscujiisque animi prsecipua. .
Mens cnim eorum quic sunl lormas in se conlinet, ut , \ * \
velus philosopbia lesialur : cui nos el Hhid addc- ,
mus, aniinam ilidem -eoruni quae gignunlur conti- . *
nere formag. Est cnini eadem nientis ad animam , .
ratio qua ejus quod esl ad id quod gigaitor. " ,
Quare perratilato quoqne ordine, eadem propor- , *
lione, ct priraum leriio, el quarlo secundum re- . "
gpoodet : ac gi conversim accipias, nihilomi- ,
nus vere et consentanee gcienlbe principiis illud Q ,
usurpabittir. Alque iia demonslralitm id erit
quod sumpium a nobis erat, inesse in aiiima eo- , \
rum q u * oriuntur gpecies. Insunt porro quidem . \
onincs, sed eas dunlaxat quae conducibiles gunl, , \
propoait, ei pbantasia velut gpeculum quoddam . ' .
objicil, per quam ea qua? illic permaneat, ab , ,
aoimali pcrcipiuntur. (Ji igiiur aeque mentis actio- , *
nes ialeltigimus antequam pfaeses ac moderalrix .
facullag id in commune renualiet, ut quidquid ad . *
eani non penreneril, anitnalig cognitioncm effugial; \ ,
aic nec earum rerom quse in prima sunt anima, ( "
sensutn ittluro capiiuos anlequam earum iroagines , &*
ad phantagiam appulss fberint. Ac videtur baec " ,
vita quanlaai iiiTerior esse et in quadani naturae , \ , .
proprietate consistens. Quin eliam gengug ipsi pe- D * '
nee eam residem. Nam c l colores intuemor, et * .
80oilus audimus, el taclionis acerrimuni sensum
' \ ,
percipimus, oliogis interim adminislris corporig
. *
panibug. Ac nescio an nou ganciiog quoddain sit

illud genguum genug. Uliug gane beneiicio el cum
5 ^
^ , diis identidem conversamur, sive coiniuoneCacien , tibus, give responsa reddenlibug, sive a!io inodo
, ,
congulenlibug. Adeoque si cui tbegaurus somni
,
rounug obligit, nihil admirandum ccnseo : neque . ,
gi quis cum impcrilug obdormisset, pogteaquam in
, '
gomnis cum Musis versatus sit, et nonnulla ctiin
, ,
iis locutiig fuerit, nonnulla iiem audierit, repcnle \ ,
elegantiggimug sil poela factus : ctijusmodi a?tas , '
nostra Inlit : ininitne id vero incredibile mibi
*
videlur. Mitlo ego el insidias deleclas el eos quibus medicus aliquis sonmus omne a morbo peri

10
I2S9
OE INS0MN11S.
1090
culom ilepulcril. Sed eum ad perfectiseiraas r e r u m iospeetiones et animae viaro patefecerst, quaj neque
earum anquam <!gsiderium conceperit, neque d e asceoeu cogitarit; 135 h o c d e i n u i n i n e o r M i n ,
quae sunl, gcuere, occultissiniuni fuerit; nalaram, inqnam, tranecendere, et cum intelligibili copulara
illum qui adeo hinc aberraverit, ut ne unde venerit, perspeclum quidem babeat. Quod si quis viaiu
ipsam alque ductum magnum esse aliquid opinetur, minimeque eibi de pbantasia perauadeat, u t i
per sese felicem illam conjunctionem praebere possit, audial quid de viaruni diversilale oracula sa~
cra pronuntient. Igilur post plenatii omnium subsidiorum eaoineraliotiem, quae penea n o s ad proveciiooem illara babemus, secundum quam insita nobis semina excitaie, atque augere possurous
, ,
NotfUam, ait, edoctce dedit his comprendere lucU;

[
Virium al hii frucium in tomnis dat habere *uarum+
[.
3 ; .
, \, * '
*
\ .
.
'.
,
\
. \
Vides, u l feltcem sortem a disctpliiia secreverit.

Hic, inqnit, vigilans, alter somnians edocelur;
aed per vigiliam bomo esl qiii instituit; dontienti
vero Deus viriura suaruiu fruclum objicit, u l ideoi
sit discere quod assequi. Nam fruciom obiicere
plus est quam docere.
4. Sed baec bactenus proposita siat, quo viut

iUius q u in pbatitaeia esl, dignitas declarelnr,
adversus eos qui eidem vel minimis i n rebut
diffidunt. Quo modo sentire eos nibil miror, at qui
prae eximia sapieutia iis defixi teneantur, quse d i vinortim oraculorum abjudicavit auctorHas. Ita
cnim loquuniur :
\ ' &- Sacra nihil curo, nec vitcera: ludicra sunl hme;
[ .
. , et u l ea fugtamus borlantur. A l illi, periode u l
, \ supra vulgus faomiauro potfiti, anes ajiue alias a4
, * noliliaui futurorum seligeotes exercere coitten , , dant; somnia ipsa negligunl, lanquam in propa \ . - lulo poaila, quoruro ex aequo sunt iroperiti ac
, ; aapientes panicipes. Quid ei igilur ob id roaxime
, \ sapientiam ea res babet, quod de coromuni plus
- caeterieassequitur? Siqutdem et reliqua bona,mu41* , . magis qoae inler ea prsecipua sont, oinni , bus in commune maxime proponunlur. Nibil eniiu
, . sole i n rebas aspectabilibus, aut divinius, aut
, , conmauius eU. Jam vero cum per seae Deura i n , taeri, res sit felicitatis plena; tum per phanta. , \ siaui illius noiitiani apprehendere, exquisitiorie cu . jusdam intuitus est. Sensus enira iete aeasuum est;
- quoniam pbantasiae spiritus, is scilicet quo vieio. \ \ , nes el imagines concipiuotur cammuoiseimiia
' , omnium sensus esi, ae prinauin aninue corpna.
- Sed boc quidem i n iolerioribue X36 reeidet, ac
, ' principatura aniroalis io sese, ianquaui ex arca
. \ , - cofitinet. Natura enira circum illud univereuni
. " capitis opificium exstruxil. Auditus aulera ac \
, \ , \ . seneus non suui, aed iii9lrumenla seneus, ei coa\*
, ' , muais adininistrae, taoquam animalis oeliariae; ea
, dominse rennntiaates, qua* extrioeecos eejiliuotur.
9
^, \ - D a quibus externa gensaum conoeptacula pulsaoUir.

, Aique illa quidem quavis sui parte perfeciae sen, \ . sus e s t : aam et tolo sprrilu audit, et tolo videt,
, el catera praeslare potest omnia; vires aulem
\ \ - suas, ac facullaies, aliara alia parte distcibuit;
separatimqiie ex aniraali prodeuot singula. Ila
, , .
velui recise quedaai lineae sunt, qjuae e ceoiro
,PATBOL. G B . E C .
LXVI.
STNESII PTOLEMAIDIS EPISCOPI
vm
profecla?, eodem referantur, q u omnes coramani , & ,

in radice una eadenique sunt, progressione vero
* , plures. Uaque crassissimus et animalis imprimia
,
sensus nie esl, qni psr cxterna se tnstrumenla
- ' *
profert, neque prius sensus est, quam ad primum
, \ ,
ornnium pervenerit; divinior autera, et animae ' .
finitimus esl, sine inlermedio proximus sensus.
* \ ' ,
Jam si pro eo quod scnsus corporis propler cognitionem habemus in pretio, quuniam ea maxime

scimusqua? oculis subjecimus; phaulasiam idcirco \ . \
rejicimus, quasi seiuibus infidelioreni; illud v i - , ,
demur oblili, ne oculum quidem vera omnia de- ,
utonstrare; sed alium quidem nibil, alium ialso, $ \ , \ ! , idque vel ex rebus ipsis quae videnlur, vel inler- :, \ , ^jectis corporibus, per qu videnlur, efflci. Nam
, *
pro tlistaiili varielate luinora b*c, a u l majora , . \
vidcntur; el qnae io aqua sunl, majora; remus , .
,
autem quasi iniraclus oculis objiciiur, vel ex oculi
.
ipsius imbecillilaie, fraus illa nascilur. Etenim
,
pum lippus est, coufusa omnia et indistincta cernit. Siaiiliier quisquis phaiitaslse spiritu niale af- \ ,
fecius eet, bic perspicua aut dislincta visa poslu- .
.
lare non debel. Quae sil autem illius aegriiudo,
, quibusve rebus lippiiudioem contrahal, aut craesior
, \ * flat, tum quibus repurgari, et dei&cari, atque ad
\ . "
naloram revocari possit, eecreliore ex philosophia
\ , \
repetendum libi e s i ; a qua quibusdam cseremoniis
purgalus dWinua efficitur, el ea quae extrinsecus \ , \ * \
immissa suni a sensibua, evanescunl, antequam . \
Deus in phanlasiam introducatur. Adbaec quiequis iilum bonesta, ac natune consenianea vivendi r a - .
' ,
tionc purum ac sincerum conserval, prompio ex .
peditoque u l i i u r , ut eo modo rursum maxirae
cOramunis efficialur. Quippe animae cohstilulionem Rprntus isle percipil, nec ad eam affeclionis es|
expers omnis, velut teelacoum 1 3 7 Nlud corporis inrolucrum. Naro id meliori aniroai dispositioni
repugnal. Sed, ut primam est, et pecuiiare aniuue vehiculum, tum, cum bona fil, sublilis et aeibereus redditur; ubi in malum degeneraverii, crasseecit, et lerrenus reddilur. U l eoim universe lo"
quamur, inter id quod rationis esl expers, et ralionem; necnoa incorporeum iater et corpofeum, roedium illiid est, ac velut coromunis utrorumque terminus, per quem divina cum extremis
copulantur. Ideo nalurani illiug pbilosophia? beuelicio difficile est invesligare; aliquid enim qood
guum est, tanquain e viciao, uiroquo ab extremo routuatur, et io eadem natura, lanlo abs so inler"
vallo sejuncta cogiialione coroplectitur.
(
5. Caeleruro illam, qua3 est in phantasiae natura

uberlatem ac copiam, plurimas in rerum partes nalura iransfodit; adeo ut ad ea usque animalia deoceadat quae mente carenl; nec tum divinioris animae vchiculum esl; sed ipsa subjeclis, el inferioribus facultatibus, Unquam vebiculis, insidet, velut quaedani per sese animalis raiio; mullaque per
se convementer senlit ac m o l i t u r : purgaiionem
Dihilominus etiam in rationis expertibuR recipit, u l
aliquid excellealius introducaiur. Tuai universa
daemonum genera naturam habent ex ejusraodi v i ta constantero. Haecenim lotohoc quod sunt, simulacfa sunt, et in tis qua3 fiunt repraeaenlantiir. lo
bomine vero per se sola, aul plura cum altero eili\i. Neque enim intelleciiones forraamus a phantasia eejanctas,nV8i quis forle brevi aliquomoraenlo
expertem maierte fomam cogailLooo comredet.
'. : .
, ,
, '
,
, \ ' \
. ,
* . *
, , \
* '
, ' .
*
*
, .
, , ,
. * \
%
1*93
DE INSOMMIS.
1294
, * Pbantasiara aatem penilus traoacendere, diflkile

non ininus quam beatum : Mens eitim, et pruden . ,
ita, si cui in seneclute coniigeril, prceclare cum eo
\ , \ , - agi pulandum , ait Plato de illa loquens,
, \ . quae a phaiuasia separalur. Nam quae in propalulo
, vila posiia est, phantaslae est, aut nienlis pbanusiae
- rainisierio uientis. Porro animalisillespiritus, quam
spiritu praditam auimam beali viri nominant,
. \
, deus ac daemon multiforiuis, et simulacrura eflficit u r ; in eoque poenas anima persolvit. Naiu ei ora , \ . , cula de eoconsenliunt,duiu aniroae illis iolocis sta * tum iisce visis, quae io somnis objiciunlur, assiinileui esse dicunt; et philosophia ipsa comprobac
( ,
priores vitas posteriorum esse praeparationes; cum
,
) \ - ecilicet opiimus animse habitus spiritum hunc
subliliorem reddit, conlraque deterior eidem latem
/^ , , \
ac maciilam i n u r i l 1 3 8 Quamobrem nalurali qua
dam altraclione vel in subliine tollitur ob calorem et
.
\ , , sicciiaiem: exque sunl aninue pennae, aec alio per . linere Heracliti dictum illud deprebendimus, cum
, , \ siceam animam sapienlem eue tradit, vel cum con, \ crelus ei bumidus evaserit, in lerrenos recessus
, naturali propensione deraergilur, in sedem inflmam
ahililus penilns ac dcpressus. Hic enim locus h u , .
uiidis spiritibua cum primis esl consentaneus: ubi
' ,
kifclix alioquin et poeualU exigenda vila e s l ; ve. , ' . ruinlamen labore el lemporig diulurnilale, ac vitae
' , - aliis generibus repurgate phanlasia? iterum emer , \ , gere licel. Nani simul ac producla est, duplicalum
. \ Q ancipitis vil# stadium der.urrit: allernis niodo de \ *
teriorum, modo meliorum coosueludine fruens;
,
quam e coelestibus orbibus princeps anima de, , * scendensrouiuo accipit, eamque lanquam navigium
. "
conscendens. corporeo niundo sese immiscel. Mox
id sibi cerlamen proposituin habet, u i aut secum
. \ ' ,
eam reducat, aut certe ne una peraianeat. Vix
,
enim accidit ut spiritum illum minime secalum in
terris deserat; quod fieri tamen aliquaodo poiesl: neque enim cognilis mysteriis diiBdehdum proreus esl. Caeterum foedus ille reditus anioiis fuerit, aisi alienum reddiderint, sed id ia terris i*>
Uqueriat, quod e euperiori eede commodalum acceperinl. Alque. boc unus forlassis, aut allcr,
iniliationis, alque Dei beneficio
consequalur.
Natura lamen ita comparatum esi, ut quaa
aaima semel ei insila fuerii, aut pari cum ea vi conoitalur, aut irabat illaai, aut ab illa Irahat u r ; omaino deaique ia ejus consortio perseveret, donec eo, uude digressa est. redeal. Quo fit ut si
ille prae ignavia deorsuoi vergal, aniroam secum deprimat, quae sibi praegravari permiserit. Ei boc
ipsum est cujus terrorem inlelligibili in nobis semini sacra reeponsa denuntianl:
, D Ntc $$ inelinet mundi in depres$a nigranth.
Q , Cui gurget temper uibitat malefidus, OTCH$
, . Sordidus, obtcurut, $imutacris l<rtu$, ineptus.
, ;
,
, .
.
, \ .
, ' * '
. " ^^, ,
* \
. , -
Ifenli enira qui cooseataoeum esl aiolidam ac slupidam viiam agere? Yerum simulacro ob certam
apiritus conslilutionem inferior sedes cooveaii:
aimile eniui simili gaudel. Qaod si unum er duobus conjunclione ipsa Qat, mens eliam ipsa io voluplalem iromergitur. Uuanquam supremiim illud
^lemuin malorum est, ne praesenlis quidem mali
sensum ullum percipere : eorumque propriam est,
1 3 9 qui emergere oequaquam cupiaul. Sicul callosa
duriiies, quod doloreni nullum amplius parial, caraiioois ae salutis oequaquaoi adaionel: ideo c i -
1*95
SINESII PTOLEMAIDIS EPISCOPI
1t%
trahenai e malfs vim habet poenilentia. Quisquis .

cnim ea niolesle fert i n quibus vcrsatur, inde sc *
extricare n i l i t u r ; maximaque purgaiionis pars est ,
oluntag. Iia enim facta dictaque fin idem, velui .
porrecta manu, conspirant; illa vero ei defuerit,
Tcliit bnanima est quselibet expialrix caeremonia, , ,
ntpote quae praciptio pacto consensuque mutilaia *
sil. Propterea lam liic quaro illic maximam ac * ,
polissiraam ad universi ordinem opporlunilatem
,
prabent aptae bonomm nialorumquelemperationes, .
quae molestiam vicissim afferunt, et a siolida laeli- , ' iia anhnam repurganl, ac calamitates ea, quae . ' *
praeter merilum accidere dicuntur, plurimum raomenli habenl ad dissolvendam affeclioncm earo
.
qua mfimis rebus adb*rescimu8. Ita ftt ut iis ipsis
argumentis princeps se Providentia sapientibusap. "' probet, quibus, ul eam negent, insipientes addu- , *
cuntur. Neqne enim fieri polest, illa ut anima, quae , , nihil adversi i n bis rebus experla sil, a materia
.
revocetur. Ob id memorabiles illos secundarura
, \ .
rorum successus putandum eet ad animarum insi- ,
dias a praesidibus inferiorum daemonibus essecom- .
paratas. Igitur digredieniibus hinc animis oblivio- , tum praeberi poculum, dici ab allero malo. Ingre- \ dienti autera in vitara animae pro oblivioso poculo
, ,
pnrrigitur vitae suavitas ac jucundilas. Naai cum ,
mercenaria primam ad vilam sponte descendat, pro . \ , *
mercenaria opera *ervilutem suscipit : Hlud au \
tem iiibil erat aliud quam ex Adrasteas man, , dato munus aliquod mundo buic, ministeriumque g , .
nMttefn*.
Vniitm
A
l
a
r
i
u siuftct i i A l m > n m A n l i .
....
*/
.
2.
.
praestare.
Verum m
materiae
quasi auctoraraenlis i l1
^
,
lecta non dissimile quiddam liberorum bominum,

,
sod ad tempus conduclonini palitur; qui ancillae
, \ , pulchriiudine capti manere volunt, et cuui amicae , berode serviluto paciscuntur. Ita noe videmur,
. \ ,
cuoi de iis quse ad corpns aitinent, externisve
\ * ,
commoditalibus, quae quidera bona palantur, inti , . mo peciore gaudemus, com maleriae natura con \ '
veniionem facere, ac pulchram eam agnoscere. At

Hla coneensionem nostram tanquam occultas labu- . ,
lae accipit; ac dum nos, laaquam juris nostri, re- ,
cedere volemus, fugitivos esae clamitat, et reira- ,
here conalar; ac veluldominam fugientibus, iisdem
,
freia tabulis, manum injicit. Tum autem robore
.
ioiprimis animae est opue, el opitulante Deo. 1 4 0 D & , , \
eaioi levie est cerlamiois, couvenlioiieio suam
. praeocriplioiie refellere, ac forlassis etiam violen- , *
ler excuiere: tunc poen qusedam a materia, etiam
' ,
praeter fatum exort, contra rebelles, et imperium
" ^
ilHue detrectantes ineurgunl, nec absurde dixeri- * ' ,
mifg, id ilta lenUmonta gigaiticare, qu sobiisse , .
llercutem hi sacris monimentie legimus : aut si
' ,
qufe alius in liberutem seipeum asserere viriliter . "
coaatun est; donec eo spiriium adduxiaseni, qno ,
oaiarae roanus pertingere non posseot. Quod ai
.
cilra illius terminos saitus iele fuorit, deprime- * ^ , tor, et graviora erunt adhibenda certamina: dein- , \ , ceps eaiai tanqoam alietiis noa parcit, ac si dc
\
mi
DE INSOMNllS.
i593
* - aeceneu desperaverit, conatas istius modi pcenas
. reposcit, et vilas proponit noa jam ulroqnc a
\ ,
dolio promptas, quas Homerus tacile duas ess<?
naateria* parles i n a u i l : ipseque Jupiter apud eumdem illo in loco materiae moderalor deua esl, a quo
fati duplex illa sors condilioque distribuitur : sic ut nullum unquam incerum bonum, ac sine mali
adroistione traosfuodat, licet deterioris aonnunquara puri putique pariiceps aliquis exslileril. Scd
vila prorsus oinnis vaga est, ei erratica illias aoirose, qua3 non subinde post primum descensum
reeurrent. Yide igilur quanto iuierposilo discrimine hac ia viia spiritus iste versetur. Curo euuu
deorsuai vergil aaima, arcaaas ila serroo referebal, praegravari apiritum, et eousque desccndere.
quoad io lenebricosam et obscuram undequaque sedem iociderit; sin sursum efferalur, eumdem *equi, quaiiium asaequi potest: potesi aulem eousque, donec ad maximam opposilae regionis dislanliam pervenerit. Audi enim quid de hoc sacra carioioa pronuntienl:
( , jam matcriv fcecem in prcerupta relinquat,
Quin $ idaio tplendenti in % reticta e*t.
,
Haec autem caliginosae opponilur ex adterso. Quan .
. quam plusaliquid in his quispiam acute pervideat.
- Neque enim solam eam naluram, quae illinc profi , * \ \ ciscitur, ad coeleslea globos evebere videlur; sed
, etiam si quid ex ignis et aeris extremitale in si\ , \ , mulacri naluram deecendens aiiraxerit, antequam
, . terrenum putamen induerel: ei boc, inquit, cum
. \ ineliori portione transmittU. Non enim maleriaj
S* , - fx divinum corpus sse potesl. Praeterea raiioni
, , \ adniodum consentaneum e s l , 1 4 1 q
*J dem naturse communionem venerint, et in unom
, aliquando coaluerinl, non omni inter se habitudinn
. - atque affcclione careanl, eaque praesertim, qu
, , \ sedem in vicino posilam babent: quemadmodum
, igais in orbem circumfuso corpori coniinens est,
, ' C ec ut terra, qu rerum omniuin infima est. Qna
re si qua? praslanliore nalura praedila sunl, dele*V
\ ,
rioribus nonnihil concedentia, in communiooem
, \
cum iis venerinl, u l i faeci corpus immortale con, , tributum fuerit, perinde ac si cum attera partc
\ , ,
usurpatum propriumque factum sit, quae in bac
| , \
compositione pravaluit; Ueri poiestut quse deierio*
' . " , \,
ris condllionis sunt, modo animae actionibus non
% , ' \
obluctentur, sed morigera sint, et ad nuiuni ac .
eommodaia, et ipsa quoque consequaniur, ac dum
nedix coaditioais naturam quielaio acparatara superioris imperio prastant, ia xlheris naturam una transeant, sursumque rursura transmittantur : ut si non ad omae penilus spalium perveniant, saUem
elemeniorum extremitates transcendanl, et splendidissimani regionem deguslent. Uabet enim qumndam,
ait, in ea sortem, boc est, in quadam orbis scde consistil.
*.
6. Sed de ea parle qux ex elementis pelitur, bac, \ . D tentis dictum sil, quibus uinnibus Odcni babere aut
, abrogare cuivis licet. Quod aulem ad corpoream
, illam naturam allinet, quae illinc cum anima dela
, \ - bitur, fieri nullo pacto polest quin, si secundum
" ' naluram anima sursum redeal, una e lapsu sese
. , - erigens allollalur, et coeleslibus orbibus coagmen, , \ t e t u r : quod ideni est atque ad naturaai qttodam . modo revocari. llae sunt tgilur extremas dua3 , tes, quarum una obscurissima esl, altera apten\ , didissima, qitas felicitalis et infclicilatis extreaia
, , \ , inter se partitae, coatinent. Quolnam vero ia con; cavo hujus orbis spatio interjectas regiones essc
, \ .
pulas, partim sublucidas, parlim sobobscuras, iti
\ , \ ,. ,
quibus omnibus cum eo spiritu degil anima, for , , \ mas atquc niores vitasque ideniidem rouiaits? Alu t
u a e
i n
U 9
99
4300
SYiNESIl PTOLEMAIDIS EPISCOPI
que baec cura in propnam nobilitatem redierif, , \ . ,

verilaiis, b i ita dicam, condilorium eel; pura enim . ,
esi, et pellocens, atque incorrupta, cum, ai velii, , . deos gil, ac futurorum prapscia. Cbi auteoi decidit, .
caligiae repletur, el cerlie flnibus caret, ac nr.ea- , ,
dax eel, quoniam spiritus tenebne rerum perspi- , .
cuitatem non capiunt. Cum aulem in medio posita ^ ,
est, partim aberrat, partim veritaiem assequiiur. \ .
Quo fctiaro modo daemomira naturam qualibet in \ , ,
serie aique 1 4 2 ordine collocataro probare possis, \ ,
ac disceruere. Eienioi vel sfemper, vel u l plurimum, .
vera dicere divinumest, autdivino quamproximum. , . " Quidquid aulem i n futuris pradicendis incoostans , \
est, idipsura loet atque sortis expers, affeclibus \ ,
obnoxia esl eoruro qui in materia volutaniur, et , \
ambitiosa aatune conditio. Sic enira medioxumuni , .
, , \ \ ,
iliud genus, defruti noore decoclum, ad deum sem
per, ti augusliorem daemonera subii, ei nonnun- ' ,
quain iosilit, ac paraiani naturae praestaoiiori se- ,
Com occupat. Unde etiara animae, quae i n boniini- ,
bus est, stalum ac condiiionem deprehendere pos- .
sumus. Nam cuicunque pbantasis purus est spiri- ,
tua, et circumscripiu facilis, u l vigilaos et som- , \
nians veras reruro effigies alque imagines recipiat, , , bic quantuin ad aniniae figuram attioel, melioris .
sorlU obliuendae fldem ac promissionem babet. ,
Pra?cipue vero ex visis, quae sibi proponit, et in ,
quibua occupat so, cum a nullo extrinsecus impel- . '
\ . ^litur, animalis spiritus slatum ac dispositionera
, \ .
ioveetigarous. Ad quod dijudicandum nonnulla phi
w
" -
losopbia indicia stippedilat, quae docet quoraodo

educare ipsum oporteat, et ut ne unquaro erret,
qua sit provisione curandum. Optima porro educal i o est ox iacumbente, atque operi intendenie v i
aemper agere, et, ut itno verbo dicam, quoad fieri
potest, inleUigibilera esse vita* progressum, quate absurdorum, et temere objiclenlium se visoTum impelue aolevertimus. Hoc eoim idem est,
atque ad prastantius cooverti, el a deteriori absIraclam, et liberum esse, oisi quaiituro cum eo
versari necessilas postulat; nibil autem tntelligibili illo ad agendmn incubitu iis perrumpendis
""
>
. xe^
,
,
, ,
,
.
; *
, \
.
*
, .
aptius, quae adversus spiriium insurgunt. Sublilem enim illum supra quam dici polesl, efficii, et ad
Deum a t t o l l i l ; qui cum ad id idoneus fuerit, mox divinum spiriiuin ad animam quodara cognaiionis
vinculo pertrahit. Qoemadmodum ubi prae crassitie convolutum io so ac dimiouturo fuerit, aic ut defi"
nilas sibi ab formalrice hominis providentia sede simplere nequeai (sunt autem hae cerebri concepUcula), tunc natura vacuuia in rebus non ferente, raalignus in ea se spiritus insiuuat. Tum ve
quid non incomraodi ex eo detesiaadi mali contuberoio capial? Nam quae ad id unum fabricaUe
sunt eedes, u l i n iis spiritus residerel, natura postulat, ut aut deleriore, aut meliore spiriiu compleantur. Sed h&c impiorum bominum poena egt, qui divinam in se portionem inqainarunl. lllud
auiem, pietatU flnis esl aut fini proximum.
7. C3eterumcumdel43divinationeperin8omnta
' *
aermonem instiluererous, u l ne ab bominibus coiv.
, ,
' ,
ieronereiur, sed ejus potius siudio lenerentur, utpole quae ad Tilaic plurimum ulilitatis afferat, ad i d , . ' ,
phantasiaB naturara iadagavimus. Verum ex ora

lione mioor quidem in usum praesenlem ulililas
,
apparuii; fructus autom sani ac valentis spirilus
\ \,
knig<i pneslabilior esl, aoioias 6ub\cctio, sacruin
ro
1301
DE INSOMNIIS.
.
, \ , \
, \ .
,
*
.
, '
,
, \ \
.
, , \
.

,
. ,
\
, ' , \
* ,
. \ '
, , . , \ , '
, ,
" '
\ ,
1301
haud dubie lncrum : adeoque studere, ut Hle nobis

divhiandi vi sil predilus, qtuedani egl pietatts
exercitatio. Ac nonmilli ejus rei desiderio, et pra>
gagilionis avidilate delinili, roeasam stbi pro i n tutnperanie ei iramoderala, sacram ei sobriam
appoguorunt, et castura cnbile ac pudieum araploxi
sunl. Quisquis enira leciulo euo, lanquara Pyibie
tripode uti slatuerit, looge abest ut nocles in e#
libidinig atque inlcmperanliae tesles facere velii,
ut ei Deuui poiiug adorct, et ei gupplicel.Ouod
vero paulatim accumulalur, copiosum efficltur, et
quod alierius gratia fit, in inajug aliquid desinil,
ut qui primum eo minime tenderent, pedeleiitim
ad amorem Dei, el coajunctionem cum eo perveniant. Nequaquam igitur negligenda divinatio est,
quae ad divina paulaiim coiUendil, el quasi coneeciarium babei illud, quod est in honjioum faculuto
preliosissiraum. Non eairo propterea aoima beo
conjuncta minorem babet ad iuferiora usum el
opportuoiiatem, quod prastanliora contreclel. Ne*
que enira aniraalis peoilug curam abjicit, ei inferiora longe clarius ac dialinciius e sublimi desptcit, quam si una cum iis essct, et cum deterioribus
inigceretur. Ilaque inimota oiaoens ac quiela,
eorum, quae gunt, simulacra animali communicat.
Atque boc deraum est, quod dicitur, siae acensa
desccndere, cum sine adbacsione liber ac solutttg
melior deteriorig curam gugcipit. Hanc ego divinandi solertiam et adeasc mibi, et liberis meis relio.
quere cupio; ad qaam nihil necesse est magao comraeatu longum iler, aut in exleras oraa navigatioaera guscipere, veluti Delpbos, aul ad Aminonis delubrum; sed posl manuum ablutionem fauslam
que precaiioneiu dormire satis esl.
* , ' , *
'
%8* -)
41
Uasc ubi lota fuil, purosque inctnxit amiclus,

Cecropice [ert voia dece
8. Sic nos somnium poslulabimus, sicul Homo\ , "

. , ^ . rus fortaase petiit. Quod si idooeae sis, ecce iibt
longe disailus adest deus. 1 4 4 0 p p e tametei n i *
* ' hil ad id molitus sis, doroiieiili duntaxat olTerl
, ' - sese : i n eoque tolum iaitiaiionis negotium cou , . sistit, propter quam nullus uaquaiD de paupertale
" \ conquestus eet, quasi bac parle rainug divilibae
, , baberet. Atqui nonnullae caeremoni, qu ad futuperlinenl, quemadmoduia
. \ rorum praevisionera
Aibenienees trterarcbas, ita anlieliteg euog maxime
,
, , \ - ex cenau delectos pogtulant: opusque eet iogeoli
admodam sumptu, el imprimig foriuna, quo vel
, \ '
D Crctica aliqua berba, vel avis iEgyplia, vel Ibe \ *
ricum os comporteiur; aut si quid aliud ejus generis prodigiosum i n occullo maris temequo giav
proveoit, ac nutrilur,
'
, \
,
;
^ ,
\ ,
, *
\ , ,
\ \ .
Quaque tubit terras,
et qua tol prodit ab ortu.
Haec enim et big gimilia pleraque de iis fenintiir,

qui externam divinalionem proflienlur, quibus pra>
siandis cujusnam privati hominis fortunaB sufficiant? At insomniura videt cum iig qui medimnii
quingentia censetur, tum qui trecenloa duntaxat
babet : videt census terlu civis non minos quam
qut praediam victusgratia io extremig finibua coKl:
quin et remex simililor, ac nercenarius, lam.qai
SYNESIIPTOLEMAIf)IS EPISCOPI
1504
oodeoi juro cum civibos utitur, quam mqmlinus. ^

MibU Dei iaierest quto Eleobftudeg gil, aut novitras
a l i q u i o servuB. Et qood ift ea dmaatione populare
eal, bumankalig esi pleiiUftirouin; quod grniptex
ei artiAfiioxperg, adinodora sapiens; quod ntinime
Yiolonturo e e t , religiogom; quod non aqttam, avt
aaxtim , aut braturo ierrx duntaxal occupat, hoc
vero longe est divinttsiraum. Nara quod ne una
quidem actione districli ob ejusmodi divinaiiohem
i i i n u l , nec ab ea lempus eximaiur, hoc priroo sane
loco comroeuiorari oportuit. Nemo enim magnl
aliquod raomenli negotiuai, quod in manibos habebat, relinqueos, donium sese dormieadi causa
rtcipU, qtiati ita cum insomiiiis pepigerit. Verum
tetapaa illad, qtiod ab animali necessario corandse
, , .
\ , \
\ , \
, \ , \
6 , , ,
.
, * , \
.
\ \, , . ' ,
,
,
, ,
,
natarae impendeadum erat, cum non poseit

illa pcrpeluo esse vigilia actionibtts ialenta, i d ipsura bomiaibut affert, quod vutgo dici eolet,
op*re ipso majorem aeeeggionem, voluntariom
etim neceseario conaocteng, el ad id quod eet, ut
bene eU adjicierts. Conlra vero futororum praeaafitiones atiae, quae variie ex rebus et inslrumentis
rcetauiiUir, gi cuin maximam v i l s parlem obtineaat, nonnibil ceterf 8 viue oecoesiutibus, 1 4 5
aetionibug leiaporia iaipertiant, praeclare nobisciim agi pmaadum eat. Quamm reram si aliqua
peaitas distineare, aegre admodum ad eam adjulaenti aliqaid ex divinaiione compares. Noo enim
omiie tempug, neque locug oronis caeremoniae istius
praeparaliooem adoiiltil, neque comnode semper
, \ . * ,
,

\ . ,
.
, ,
,
* . " , * '
,
\ ' 5>
\ . )
, '
, '
,
illius inslrumenta cifcumferri possunt. Ut enim C

nibil aliud s i t , certe i l l a , propter quae repleta
nuper et anguslata supplicii loca s u n t , plaustri,
vel cava? navis ooera fuerunt : quibuscum aliae
CCTtmaatanim partes eaut descripiores et tesies.
8ic enim veriue est dicere; postquam xlas noslra
plurima per legum minisiros publicavit, a quibus
i n vulgtis elata, profan plebU spectacula ei a^roaaaaia eeae cieperunt. Preierquam igitur, quod ad
i a u descendere mieerrhnora est, ut opinor, e i
iavisum Deo: eieaim non sponle sua venientem
xapecure quemlibet, eed contentione et impeta
êlutemoliri, idem ealac ?im iuferre; quod etiam
iater bomiaes impuniluai este legislator noluit;
ood praelcr ba3C, qaa? moleatiae habent vel phiri- ^
\ . , ,
, * \ ,
, ' *
.
\ ,
,
(, ^..
\ . *

^* **
\ ,
e t
, insuper iis acoidit, qui ea ratione futnrorum oognitionem ambiuni, ut in agendo ssepius
iaterrumpaniur, ulqne eom loaginquam in regioaem proficiscuntur, velut artem euam domi reiinquani. Non enim parum negotii est, quocunque
pergas, commeatue ad eam neccssarios efterre.
Divinotioais vero per somoium qaisque sibi iastniwealtini eose poieet, atque Ua, ne si velint quidero,
oracobim reliuquora suum poeeunl; quod ei una
cum ipoie domi maneniibuo reaiaaol, et peregre
eaniibue eemos oot, in mililiam aimul proficisciiur,
renpublioam eiroul admtaislrai. simul agrictihufain ac mercaioram exercft. Quaai nec invidas
Juip^Wic* legee coercoai, raec, u l maxime vetint
, \ ,
\ , .
,
, .
. * \
; *
, \ .
, ,
\ . ' \ , \ \,
, \ ,
, \ , **\
\ (. , ,
, , .
1
D E iNsomeis
1399
4306
, , , . inbiberO possunt, cum n u l l i M n habeatit ad oos,

xa\ ,
qui utuntur, eoimncendos indicium. Quanqaam
, , - qtiid demum flagilii dormientes facimus ? Se& neo

lyrannus ullus videri a nobis ineomnia velaro
, \ . potest, msi et eofnnum e regno suo peiMtug ex*
, , terminavorit. Atqui siulii id est hominis, dum ea
\ , \ qiue fleri nullo oiodo pogganl, jubet : impii porro,
\ , , dum natura atque Dco contraria jura decernit.
* . Quamobrem ad earn et mulierculae, et viro, et seni,
ei adolescenti, pauperi item ac diviti, privalo et
\ , \ \, magistratui, urbano perasque ac ruslico,opiOci alque
' oratori conlendendumj est. 1 4 6 Non genus ullum,
. ' aut setatem, aut conditionem, aut artem repudiat.
, Omnibus ubique in promplu e s l ; parala ad nutum
,
fulurorum interpree, optima congullrix, tacita :
, ' eadem sacrorum antistita, et iuiliala, quae lionum
. *
quidem renuntiat, ut diuturuior voluptas sit, fruciu
, , boni praccepio, imminerUia autera mala detegit,
, \ , quo precaveri ac propulsari queant. Quidquid
\ , \ , \ enim spes, qua bomimira genus alitur, juounduui
, , xal vexql ac auave proponit; quidquid in metu inesl cautum
\ , , \ alquc utile, id omne in insomniis reperitur, nec
, , , , ab ulla r< aeque in gpem inducimur. Afqui totuni
. \, hoc sperandi genus lam est ia nalura liominotn
. , eopiosum ac salulare, u l eleganlioribus sophistia
\ illud in ore git, ne vitam quidem bomines esee iole\ , raturos, si in eodero quo aatea siatu perseverareni.
, Facile eaim iis molesliis, quaj vitam borainum
, circumstant, faligatum i r i , si non spem in eomm
,
naluraui Prometbeus indidiaaet, velut constautiae
,
medicamentum, quo decepti, id quod in exgpecta *
tione est eo quod apparel cerlitis puianl. Ula porro
( - Unla vi praediia e*t, at qui compedibua viiKtua
), atlinetur, simul alque gestienli animo sperare
. " peraiiserit, e vestigio solvator, et mililet, et dimi , dia3 centuriee pmefeclus a i i , et paulaiim centurio,
, , inde imperaior evadai; tum vincat, eacrificet, co , \ - roneiur, mensam appoaai, eamque st libeat, S i , - culam, aut si raalil, Persicam. Interim pedum et
\ , . vinculorum obliviseUur, quandiu imperalor esse
" \ vull. Alqae illud omne vera est somniantis visio,
, " el vigilaniis iasomnium; in earodem enim rem
, subjeciaui concurrunt, pbantasiae scilicet naturam;
, quam quotiee siraulacra fingere volurous, aoum
\ - illud emolumentmn afferl, quod vitam noslram
, . ' bilariiale perfundat, el aaimaro vaga et iaconsianli
. spe deliniens, ab roolesliarum scnsu refioiat ac
- recreet; cum autein suapie sponle spem nobis ali , quam proponit, quod quidem dormientibus evenit
. somniorum promissionem, tanquam aliquod a De^
, , pignus, accipiraus. Ideo nonnunquam simul ac
\ , \ quispiam amraum ad niajora tractanda, qiia? sibi
. ' , per somniura oblata faeraul, comparavit, dupliceia
. ex eo fructum reporlat, ut ct ante rei adeptionem
, \ voluptatem percipiat, et cum ea sibi coniigerit
,
scienter u t i possil, 147^ 0 < eam laaquaiq viue
t u conveoieaiem, looge antea meditatam cogitalamque babeat. Quamobreni quae a Pindaru celebratur
spes, com iia de felici bomine loquilur : Quod ipti jucunda cor ptrmulcen$ jnmium altrti
conjuucia
*it spe* mtlwe mortalium venatilem animum gubernat, merito ncgarit aliquis de ea dici quajt
%
I W
SYNESII PTOLEHAIDIS EPISCOPI
iftS
vigilantibug accidil, fallaci alque i r r i l a , quam nobis ipsis effingioius. Sed nimiraro lolum boc
exiga* partis ingoraoiorum praeconlum a Piudaro commemoraium est. Ergo divinalio per somnium,
qiue cura arte clarum aliquid et manifesium quaeril flnniorem spem praebet; ita ut deieriorii
generis miniroe esse videatur. Sed Homeri Penelope duplices somniorum porlag propouit, ac diiaidiam partem (allacem esse praedicat; quod somniorum iroperita egset, quorum si calleret artetn,
omnea profecto pef corneae foreg educeret. Argumenloest, quod convicla el in manifesta bsreos
ingctiia, circa eam utique visiouein inducatur, cui perperam fidein abrogabat,
9
Anserum erunt mibi lurba proci; Jovii aU$ Uly$$e$'^

Ipse ego sum
' '.
At is sub eodem erat lecto, et cum eo per visum
loquebatur. In quo mihi perspicue dicenlera Horaerum audire videor, non esse de somnlis desperandum, neque uientium imbecilliialem ad naluram eaee eorum quae videotur iransferendatn.Propterea neque Agameninon recte somnia fallaciae
redargnit, perperam pradictam illam vicioriam
accipiens :
6c ,
-
, ,
\ <. *
, 6 \
jubt eoma in$igiu$ armart *$

Pror$u$ : Ua Priami lata oppida prendere po$$U.
* "
' .
Progreditw itaqoe, quasS primo impetu urbem in- ,

vaaurug, cum male pronut illud intellexisset; , , '
quod ila demuin a i t , si ad uaum Grapcos oinnes . " \
armatoe educat. Atqui inlerim Achillee, et Myrmi* ,
dooum pbalaox , praecipuum exercitus r o b u r , a
. , \ .
prselic abstinebal. Sed de somniorum laude satis
roolla : nuuc finem pnedicandi faciaraua.
'. * ,
9 . Etenim paruro abfuit quin ingralt animi c r i mea susciperem. Nam quod illa quidem divinatio ,
aptissima git, ut et nobiscum naviget, ei domi , , \
maneat, et mercatum eat, $t exercitui simul praesit, .
ei omnia cum omnibus ad exilum perducat: 1 4 8 * * , *
b c sunl quae paulo anle cominemorav!; quas vero . [.
ab ea in me collaia suat beneficia nondum in com- ] , , \
mtine propoaui. Quanquam nibil esl quod com- , ,
moniter cum bominibtis seque ae philosopbari per- , .
flcjav : muilaquo, quae vigilantibua occurrorant, , ,
intellectu difflcilia, dormientibus partim omnino \ .
aperit, partiro ad digaohrendum una aliquid gup- . \
pedilat. Ejusuiodi enim aliquid conltngit, ut nunc , *
interroganti eimilia, nunc invenire ipse excogita- , .*
reque videar; mecum vero non raro lucubrationes
aliqnaa absolvit. Nam et aenlentiam praeparavit ,
gapiug, et dictionem accommodavit, et boc iodu- , ,
, , c t o , aliad ejug loco eupplevit : interdttm totam
ipgam verborum struclurain iascivieotem nimium,
ei vocum uovitate turgentem, ob praeposteram , , mulationem obeoleti ac veierie Atticismi, Deo . âspiraole, castigavil, cum ie partim nliquid dice- *
r e i , panim quld boc esset exponerei; partim t u - D , nioreg veluli quoedam e lingua proiuberantes ,
comptanfre doceret: ita el ad modesiiam me revo- , *
, , ,
cavit et quidquid iaflatum erat repreggil. Alias

ilem cum venationi operam darera, machinas me. ,
cnm ad eas capiendas leras excogiiavit, quse callide discurrere aiqoe occultari solenl; deficienti .
!
ero et jam rcdihim paranti coostaoliam impc9
>09
DE INSOMMIS.
13fO
. r a v i t , mibiqoe secundlorem fortunam ad ccrtura

* ,
diem promisit; ut deinceps libenlius fideui adhl, \ , \ bentes foris peraoctaremus, moxque ubi praestituta
, ,
dies advenerat, aderat et cum ea fortuna, qua*
' ~
mihi ferarum relibus impliuatarura et jaculis per . *
emptarum greges ostenderet. Ac mihi qoidem vila
, - oinnis in libris ac venalione poaiia est, nisi t i
. quando legationem susceperim. Quod ulinara nun
quaia mibi contigtsset, ut ne tres in vita exsecra biles et detestandos annos vidissem! Sed et
. " , plurima tunc ab ea, maximaque sum beneficia con ,
secotus. Nam et praesligiatorum, aniraasque ab
, \
inferis sollicitantium magorum insidias in me i r r i .
tas f e c i l , mibi eas indicans, alquc ex omnibns
, .
eripiens : et ptiblica negotia mecuni gessit, u i
quam optime civitatibus succederent; el ad imperatoris colloquium me unum ab omni memoria
Gracoruni audacissimum produxit. Aliorum quidera alii inler deos curam suscipiunt. Haec auieir.
oninibus adest, unicuique beuignam se deam exbibens, et ad vigilantium curas semper aliquk*
solerter excogitat. Usque adeo sapieas quiddam est aniiua vulgarbim sensoum inundatione vacans,
qoi in eam alienas res varias ac multiplices introducunt. Nam quas habet rerum imagioes, et quascunque ab 1 4 9 ente excipit, sola cum est, its praebet, qui ad interiora conversi s u n t ; et quae a divinttate proficisctinttir, in eos trajicit. Nam, cum illa sic affecta, mundanus conversatur deus, prc
eo quod ex eodem fonte utriusque nalura derivata sit.
'. - 10. Quapropter genera baec insomtiiorutn divi , \ , ,
niora sunt, et vel penitus, vel maxime ex parle
, \ * clara atque perspicua, minimeque ariis indigentia;
' , sed hsec solis iis coiitingunt qui virtuteni in vila
, * . - scctantur, sive prudentia qu&sitam, sive consue. , , ' tudine collectam. Quod si cuiquam obvenil alteri,
* , etsi perraro isiud accidit, fieri taraen aliquando
. , polest: prorsus haud exiguae rei gralia, vulgar!
, , - bornini prsestanlissimis ex illis generibus insom, \ ' .
niuui aliquod objicitur. Reliquum autem, el fre , , ,
quens, et tralatitium genus illud sane fuerif, quod
, \ - iuvolutum et obscure adumbratum est, ad quod
. " * " ars est aliqua compaianda. Nam cum orlum, ut
, , ,
ila dicam, absurdum et inusitatum sortitur, lam
( ), ,
quasi ex ejusmodi proveniens, obscurissiimiin
m
v~-
. -..~, r
/ - ~
rit ^
. ^
,
, , *
.
, ,
. ,
, ,
,
,
, , , .
,
, -
, * , ,
,
.
, ,
~*
"
progredilur. Sicenira easese res habet: quseeunque

in rerutu nalura sunt, omnium, quae sunt, fuerunt
ei futura sunt, quoniam exsisteodi quaedam et iata
ratio esl, ex ipsorum substantia nonnulla simulacra proflauntac prosiliunt. Nam cum unumquodque eorum, quae sensu perctptuniur, forma sit
cum materia conjuncta, deprehensa autein st
materiae a nobfc in coroposito fluxio ; ralio utique
ipsa conviucit, simulacrorum naturam derivari, ut
utraque ex parte, ab ejus, quod est, dignitate, qua
babent ortum degenerent. Horum omnium fluentium
simulacroruro phanlasiae spirilus, clarissimiim est
speculum.Cum enim lemere oberrantia,et a suo slatu
dilapsa,propternaluraesuaeiiiconstaniiaoi,tum quod
a nulla re cognoscantur, inanimales spiritus incideriot,qua3 simulacra alioqui sunt, sed in aalura fixam
ac stabilem babeni sedem, ad eos adbaerescunl,et L>
iis, tanquara in certa domo, conquiescunl. Ca?tcruru praeteriiorum, otpote quae reipsa jain exstitere, perspicua simufacra mittuolur; doaec paulatim temporis longinquitate vancscant: praeeentium
4311
vero, tanquam adhuc manentium, v i u l i a magis . ,

alque clariora sunt; fulurorum deroum iucertiora ' ,
minusque distincta. Sunt cnim prsegressse quaedaio , * nondum pnesentium volutaliones, naturae iiuper \, ,
feclae germina velut exsilientia, et erumpentia re- .
condiioruip seminum iiidicia. | 5 0 Idcirco iuluroruin ad cognilionem opue est arte, quoaiaai
adumbrata ex iis simulacra prodeuat, neque uianifeslas, velut ex iia, fqtue reip&a sunt, imagiueg:
nalura nibilominus admirabili constant, itaque se babent, quod nondum productis ex rebus orium
babuerunt.
1 1 , Verumenimvero lempus jam est ut, de arte
ipta nonnibil dicamus, quanam ratione quaeratur.
Igitur opiimum erit sic divioum spiritum praeparasse, u l tneniis, atque Dei contemplaiione digous
babeaiur, nec Mt vagorura el erraalium sil sitnulacrorum receptaculum. Opiima vero educatio
eet, quae philosopliiae beneficio habetur, qu$ per*
turbalionee ajiimi eedal, ac tranquillal, a quibus
semel agilatis, spirilus, quasi sedes, occupatar.
Deinde moderato ac frugali victu,qui oec aaimali
stimulos addal, oec io extremura corpus compellaL AlioqQi primum ad corpus usque agitatio ipsa
perveniel. quod lamen esse pacalum, et quietuui
oporleal. Ypnun quoniam opiare id quidem cuilibct facillimura est, eflkcre omnium difficillimum ;
nos autcm id volumus, ne cui sit inutilis somnus;
age flnem atiquem inftoitis io rebus, ac termioum
invesligeoius. hoc est, artem aliquam simulacrorum instiluamus. Ea porro sic babebit : Queoiadtoodum qui mare naviganl, si iis alias scopulus
aliqtiis occurreril, tum exscensione facia frequen-
'. ' \ ^,
.
, \ ,
.
, '
, , *
\ , ,
.
.
(*$, , ,
, '
. " * * \
, \
, $* ,
,
. , ;
Itiui bominibus urbem videritit, quoties eunidem C ( , )
ecopulum ioluenlur, eamdem qnoque urbem obser-
v a n l : aut ut in ducibus exercilus conlingit; quos .
laraelsi noudum videamus, ex pracursoribus tamen , . " Venluros cognoscimus, qtiod bis apparentibus,
.
i l l i semper bactenus sunt seculi : ita de siiutilacris ' ' wideulidein futura reipsa venlura conjiciinus : pra?, * *
currunt enim iisdem cadetn, et similia siniilibus. ,
Uli crgo gubematoris vitiuia est, eodeoi apparente , *,
ocopulo, noo aguoscere, aeque posse dicere, quara ,
nam prope terram navigium in solo versetur ; et
.
ejuamodi temerc navigal : sic cui visum idem sa> ,
pius oblatum sit, si non id observaveril, cujus
, ,
fueril caeue, aut forluuae, aut actidhis praenuntium, .
iaconsiderale, navigio gubernaior, sic ille vila utilur. llaque nos, etiam ia suroma aeris iranquilli*
iate, tempeslalee praedicimus, cum circa lunam aream videriinus, quod saepe ea conspecla, teropeolaa secula sit.
1
1 5 1 tibi vento* prvnuntiat, atque terenum:

^ *
Tnierrupia quidem renfoi, eontumpta terenum :
' ,
Ast hiemem geminus lunam dum circulus ambil,
* &
' dXm>
Majoremque iriplex hiemem ftrei area : quaque
, .
Nigrior eif, et rupla magis, hacsasvior itutat.
Ita i n omnibu* et Arisioleles, el raiio ipsa definil: sensum quideno memoriam, hanc experient i a m ; experienliam demum artem procreasse, iisdcm et nos vesligiis ad eomniorum cognltionein
^radiarour. Atque bojus qnidem observationis i n flniti libri a quibusdaro coaeervati sunt. Ego vero
ea oinnia dcridco, paromque prodesse acbitror.
\ \ \ ;
\, , ,
\ ;
. "
*
, \
.
DE mSOMMIS.
1313
, Neque enim, eicut infhoam corpug, qood niliil

- aliud ett quam eorum qina vulgo deinenu dicun. tur, concursHS, generalem qoamdam artem ac ra , - lioaeoi admiuit, quse ctnn naiura soa adsequetur/
* qaod a i plurimum ab iiedent rebus eadem palialor,
, , etnTi leve admodum insil ia congeiwribus corpori * bus inler se digcrimen, idque, quod in iis praeier
, naturam sese habet, maleque affectum est, latere
* non possil, nec illud lanquam normam adhibea *
DIDS: non sic, inquam, tn pbantasi contingit spir i l u ; sed secuftdum ptfmam ipsam naturam, aliud ab alio differt. Alius quippe alteri spbaerse conven i i , prout ampliori mole, ac velot massa constat.
H
.
* , ' ,
" ,
, .
Felicet nimium, reliquis sorte $

Sunt anitnce, ad terram qu(c mmmoex ($> i
ttceqxoquc fe/tceo, et iiunarrabiU prorsus
Siamen habent, te qu<B, rex, splendenie, vel ip$o
Ab Jove proveniunt, filo cogente tubactte
' , ,
.
, ,
, , (& ,
.
*, ,
,
* (
) *
, '
.
Atque lioc ipsum esi, quod Timaus iauuebat, tintcuique aniinae contaberaale sidus attnbuens. A t
illse a natura degenerautee, plus miausqoe, prout
qiittlibet, iafeliciiate quadam, graviore vel levioro
momenlo deprimitur, gpirilum inquinant. l i a
purro affeciae in corporibus babitant: vitaque oranis earitm per peccata et spiriiue aegriiudinem
traducilur : quod buic quidero ob insitam nobilitalem praeter naturam 1 5 2 evenit, aniaiali vero
secutidum naiuram. Quod ab illo sic affecto fuit
aoimalum; nisi forte naturam illius ordinem illam,
. C ac seriem esse dixerimus, i n quo a scipso, u l i v i tio, ac virlute usus fuerit, collocalur. Nibil enim
, & lam varium est ac versatile quam gpiriiug. Quo; , ' . '
, modo igitur in rebus adeo naiura, ei lege,ei afleciione dissimilibus, eadem ab iiedein repraeaentea ,
; tur? Noa ita se rcs habei: neque fieri istud unquam potest. Qui enim accidere uoqiiam possit, t
,
aqua lurbida e i polluceos, consisiens iiora el agi *
. * , tala, ab eadem forma similiter afficiantur? Jaui
vero gi perlurbalio isia alio modo io alio conlin' , ,
; gat, pro colorum divergitale, et agitationeg vario
modo figurealur, unuin erii utique genere ipgo, ab
* ,
, - eiacla deerrare specie. Quod ai digcrimen reperialur, give Pbemonoe aliqua, aive cuipiaro l l o , ,
. '
.
, .

, , . .
, .
lampug, aul aliug quilibet de ejusmodi rebug ki

universum pronuntiare ac cooglituere v e l i t ; rogemag ipgum, flerine natura possit, ut rectum ac
diflortuia gpeculum, idque quod cx diggHiiiU maloria consiat, gimilom ejos, quod ogteadiurr, efiigieai
referat. Verum, ut opinor, isli de spiritu nuoquam
ornnino pbilogopbati gunt. Illud ootem, quod ei
affiae est, quocunqae ge babeat modo, omnium
canonem ac normam egge voliieront. Neque vero
illad ego peniUig tollo, egse aliquam io omnibus
iis, qua3 inter ae differunl, convenioatiaBi ac gimilitudioem, aed obgcurum, si diglrabaiur, obtcah u g evadit.Adde quod,atanlediciinnegt, futuraerei pragiliealigquodanMnodpaimulacnimpersegc cognifu
difficile git. Pneterea longe operoaiag estin uniuscujusqoe moribug communi aliquod gimile viso describere.
. ,
*
12. His de causis roiuime gane gperandum eat,

communes omnibug leges possc praescribi; ged pro
1515
artig maieria seipoum aauaquisque babeai; inscri-

bal memoriae. quasnam reg, et quaado sil expertus;
quibugque auiegreasis vigionibug. Facile enim circa
4lh quse cura usu atque utiliute exerceulur, babiltit* paraiur. Exercilationem enim utililas in melaoriam redigil, pragertiin cum raaieriara gubinde
nacta faeril. Quid autem eomniis esse potest abundanlius ? aut quid ad pelliciendum efficacius ? qua
etiain stultos iavitant ut de ipsis aliquid cogilent.
ldeo turpe esl eos qui quimuai et vicesimum
Klalis aonum atligere, allero adhuc vate opus babere, nec a ge pleraque artis bujus praecepla collegtsse. 1 5 3
consulium fuerit quae vigilanlibus ac dorroieotibus visa continguut perscribere;
nisi ad inventi bujus novitatem rostice atque iourE t
v e r o
13)6
* j /* xa\
,
.
.
, ) |
. * (>;
' ; ,
"
* ,
, *
. '

*
.
' -
bane se civila gerat. Alioqui libet nobis ad ea ,

q a diurna acla dicuntur, additis nocturnig, ut .
quidem appellamus, actis, habere ulriusque v i i * ,
itiouiiiieiila. Viiaai enim phaatasiae quaindam oratio , ,
roodo nostra definiebat nonc mediocri meliorem, .
nuac deteriorera, prout sanus est, aut aeger spiri- , * ,
tua. Sic igilur si in obaervationem illam, qoa no- , \
*fis io dies incremealis augescit ars, incunibamus *,
serio, nulla re nobis e memoria dilabenie, fuerit .
ha* alioquin elegans oblectatio, gemetipsuro taro , *
vigilanlem quam dorniientem bisloriae commen-
dare. Praeierea qui procudendae lingu degiderio . *
tenentur, nescio an aliud argunientum iavenire possint, quod perinde multiplicem oratoriae facul- ,
lalig exercitationem recipiat. Nam si diurna acta, Q , '
hoc est ephe.meridas, preclarag esse niagistras ait *
Lemniue gophigta, bene de re qualibet propogita ;
dicendi; quod ne minima quidem asperneutur,
" " , gcd necetsario se ad omnia tain gravia quani levia , '
detnhtant; cut; non ad exercitaiionem dicendi, et
*
arguroentum nocluma quoque acta magni a nobis *
anlimentur ? Hoc autem quam epissum opus, ac . ' ,
laboriosum ail, facile intelligat, qui cum vigioni- , ' .
bug orationem ada?qtiare conlenderit; a quibug et "
quae natura gunt conjuncta aeparautur, et qu , natura aeparala conjunguntur; efficieadumque esl, , ,
ut q a alicui viga objecta non fuerint, eadero illi
beneflcio orationig objiciaator. Neque factu leve, ; ' ,
aut contemnenduin egt, peregrinam in anima, et , *
inugitatam rootionem io alteruro pogge transfun- f) .
dere. Cum aulem pr phantagiaro, et qu gunt, a ( * &
nalura goa depelluntur; et qtue nec gont, nec esge ,
poggunt natura, in naturam inlroducontur, quae- . '
nam tandam vie, ac facultaa naturara appellatione , carentem iig qui nibil apud se gimile cogilarint, .
represeataro poggit? Pbantagia vero noo ea lan- , * \
quam variag imaginea, nec simul omnia, nec cum , * \
tompore exbibet. Refert autem ea, atut sese habent,
ti ab insomnio mtoigtranlur. Videre enim nog pu- . " lamus quidquid ei collibuerit: quorum oroniuio ,
in descripiiooe noa turpiier, ged perpetuo cnm .
decore vergarK, abgolatiggimam demum vim ora- , ' 4mtoris requirit. Siquidem illa juvenili quadam Hcen- ,
tia io animog etiam noslros. et affectus invaît,
,
B
4317
DE 1NS0MNIIS.
45IS
. " & \ $, , \ plus aliqutd opinione sola eoggereae. Neqae eniin

, \ . " erga ea 1 5 4 4
videmus affeciu caremug, sed
; , portim vebementer assentimur, et adbsrescimus,
$. , , partim non minus aversaniur, crebraque circa haee
, incantationes, ac praestigiar in dormientes enim , , , punt. Voluptas vero tum longe blandi&tiroa obrepit;
* * ' , adeo ut in vigilantium etiam vitam amores odiaque
, . bominum animis imprimantur. Quare si quis non
, piortuum et inanirautu sonare quidpiam veiit, sed
, ,
id cujus gralia orationis vis quaerilur, praeaiare
, . studeat, ut eosdem affectus, easdemque opiuioneo,
in audilorem trajiciat, vivis profecto el animatis
* verbis opus est. Jam eniin aliquis una et victoriam
, obtiaef, et ambulai, et volat, et hasc omnia phan , , - lasia r e c i p i l : oratio vero qui recipiat? Dormit
--
- altcr per somnium, per sonioium videt, surrexilque

. ^^, dormiens, putat, et somnium jacens adbuc ex . Cussit; et de viso insomnio, proul novit, aliquid
, pbilosophatur, et boc ipsum somnium est: sed
illud duplex. Postea Adein non adbibet, credilque
. ,
quod prasens esl verum esse visuni, et viva esso
$ ,
qua3 duntaxat apparent. lode ergo vehemoos con .
, ' . flictue oritur, et adversus semetipsum aliquis cer, , lamen somniat, relinquere gestiens, ei excilari, ei
euiipsius experimentum capere, et fraudem depre. ,
bendere. E l qaidem Aloidae, quod conlra deos Thes{ , .
salicos monfes pro muris objecere, eupplicio sunt
, ,
affecti, dorroieolem vero nutla lex Adraetiae probi .
bet, quominus et lcaro felicius a lerra seae sobvehal, et aquilas volatu tranecendal, quin ipsoo
quoque supremos orbes exeuperet. Ergo aliquis terram procul aspicit, el eam eliara, quam iuna
aon videt, obeervat. Licet vero ei cum sideribus colloqui, el cum occultis i n mundo diis versari.
Atqne boc qood dictu diflicile est tunc nullo negolio peragitur. Manifeste sese exhibent d i i , nec ulla
lamen rei bujus invidia eel. Paulo post enim ad terram non venit, sed in ea jam est. Nam nibil
adeo somoiorum proprium est, atque intermediura omae suppriroere, et sine tempore quodvis efficere.
Exiode cura ovibus colloquflur, et balatam esse sermonem exislimat, et loquentee inteltigit. Utqae
adeo no?a el ampla est argumentorum copia, si quis in eam coromittere oraiiones suas audeat.
\ C . 3. Ego vero fabulas ipsas suspicor ex insomnii*
, ! , - licentiam accepisso ; quibas et pavo, el vulpes,
, . et mare ioterdum loquuntur. Sed bacc exigua
. sunt, si cum somniorum libertate conferantur.
, 1 5 5 Atqui quantumvis exigua soainiorum pars fa . buia? sint, sopbistae tamen eas ad eloqnendi copiam
, et apparalam amplexi sunt. Quanquam iis, quibus
, artis intdum a fabula deduclum est, consentaneus
, flnis gomnium esse potest; idque insoper accedit,
, * . " quod non frusira, ut in fabulis, lingua exercealur,
, sed ot animo sapiealiores efficiamur. Quae cum ita
sint, comparet se quisquis otio et vitae comroodita , ' - tibus abundat, ad ea describenda, qtiae vigilanti , bus ac dormieuiibus contingunt; ac partem io eo
, , temporis aliquam, otiique collocet, unde eximiue
. D quidaro ex scripli gententia fructus colligitur, ut
, . divinandi v i e , quaro tantopere praedicavimus
, , acquiraiur; qua renulla miiior excogiiari potesi;
* ^ sed neque rejicienda dictio eat, quoddam velut
. ' rerum conaecUrium. Hic enim philosopbo ludue
fuerit de conieoiiooe nonnibil remittenti; quero ,
admodum Scylhae arcus suos relaxare solent; at
, ,
* rheloribue buac declainauonuin ad pompam et
9
310
STNESIl PTOLEMAIDIS EPISCOPI
oslentalioiiera ftcltrtim velui colopbonem praeocri-

bemus. Qut non satis opportuae videntar dicendi
faealialem in Milliadis autCimoim laudibue exertre, aat plerisque aliis nomine eareatibus, aul in
divite ac paupere a se ioviceoi i n reipublicae adloioietratione diesidenlil*us, pro quibus aeues aHiquando intheairo rixaales videre meinini. El crant
i l l i tamea ex philosopbis gravitalis plenissimi, el
uierque, quaiilum conjici poterat, barbae pondo
aliquot trabebat. Sed nibil illis laata graviias obotitit, quin stbi moluo conviciarentar , et frerae
rent, el indecore manus agitarent, cara prolixe
de tts viris serniooes instituerent, quos tum quideni necessiludine cum iis aliqua conjunctos arbitrabar; ut autem ab aliie poatmodum edoctus
sum, ne i n vivis quidem fueranl, nedum erant
neceft&iludino conjuncli; ac nullo modo i n rebus
exsiiterant. Ubraam enlm gentiura exsiaret resp.
qnae ei, qui se oplime gessissel, prsemiam illud decerneret, ut civem contrarias tn reip. adrainietralione partes seqoeniem, interficial ? Quanquam qui
Bouagesimum annum agene ia ficio argumento
coniendit, qoodnam in lempus dUciplinarura veriuiera differet? Omnioo vero declamationis alque
exercilaiioais iiomen inlellexisse mibi non videnl u r , quod sese alierius gratia traclari profitetur :
a i illi praeparalionem ipsam pro Aoe babent;
viamque, tanquam illud quo tendere oporteat, amplexantur. Cerlainea eoim justum ex ipsa exercila-
i v * ,
\ , ,
. '
, ,
, , tt
,
, , '
. , *
;
,
;
, \ ' c
oi ,
' .
. "
,
. , ,
, *
,
, \ , !

, , n
.
,
.
lione faciunt. 1 5 6 Quemadmodum si quis cerla , "
lege commolis i n pakeslra manibue, pancralii no- \ , '
mine apud Olympiara a praecooe proclamari vellet:
(\
lanla i u bominibus cum mentis siccilas, tum ver- ), \ '
borum inundana copia reperitur, ut noiinullt sint,
, \ ,
qui, etsi nihil habeanl quod dicani, possiai tamen
. " dicere : curo fructum ex seipsis capere aliquem
, \ eos oporteret, u i i Alcaeus et Arcbilocbus fecerant,
,
qui ulerque facundiara guaai in propriae vilae de- ' .
scriplionem contulit. Unde eteorum memoria, quae
. ,
iltis jucunda aut molesta contigerunt, inscquentls
.
lemporis euccmione propagaia cst. Nequo eiiiro vana et inaoia consectanles lucubratioaes edideruut; velut recens illa sapientum naiio ia conuctis arguroenlis facere solet; neque opes soas in
alicrius preconiutn ineumpserunt, uti Homerua et Steskborae, <jui beroum quidem gaius poemalibus suis gloriosiue el illusiriiis reddiderunt, aosqoe ad atudium virtuti iade utiliutom aliquam
ccpimus : ipsi aulem, quod ad se pertinet, negleoti jacuerunt; de quibus athil aliud dicere possomui,
nisi quod elogantes poet fueruat. Quare qursquis faia apud homines el exialimatioDia 10 po&leros
profercnd cupidiiate flagrat, consciueque sibi ipsi eet, posse immortali roemoria dignas res u bulis inacribere, audacter novam iltaoi et inusiUlam aoeirara eoribeadi raiionom ingrediatar, aequetemporis mcmoria* coramendel. JPraclarus ie custos est, quoiies fateaie Deo aliqaidejus fidei comroiuiiur.
1
132S
E W S T O L J E . E P I S T . I.
MONITUM I N SYNESII
EPISTOLAS.
Iia ferme acctdit, ut quo quisque scriptorum Hlustrior fuit, magfeque in utnniom usu ac studfo peiv
vagalus, eo inagis sit arietate lectionum, a u l , quod rooteslhis est, inendis alque erroribus referlus.
ftluc \n Cicerono, Piinio caneri&que, Gvaecis pariter ac Latinis, experimux quotidie : quorum l i b r i , quia
M*aojbu& terebantur omnium alque identtdem a librariis exscribebanlur, variantinm vorum ae lectioaam
lauttitudino pretexti sunl. Eadem tu Synesio nostro causa fujl, cur ex omnibus ejus monimentis episiolicum boc opus maculosum imprimis essei ac variara. Gum enim jam olim apud antiquos celeberrimae
Synesii Epistolae forent, u l ex Evagrii, Pbotii, Suida> aiioramque narralione constat, iade faclum cst
u l cactera quidein, quae nosira eiiam aetaie obscuriora sunt, aucioris illius ad nos ainceriora scripta perv e n i r e i i l : Epislol vero mullis librariorum erroribus, atque ejusmodi leclionum ambiguitate et copia
ecalereut. haque plus a nobis in iis receusendis operae quam io reliquis adbibitum esi, ut ad velerum
oedicum ftdem, q u o r u m nobis satis magna copia fuit, eas extgerenius. In quibus haud sane pauca leclor animadvertel, quae iaaigni aliqaa tabe deformala germanae leclioni restiluta sunt. Jara qaod ad
Eptstotaruni ordineni spectat, tametsi tumultuarre omnes nuliaque temporum babita ratione cengeslae
eint, nibil tainen iDnovandum in hac ediitone decrevimiig ; ne qai eas in aliis editionibus legissent, vol
hoc ordine taudatas ab scriptoribus viderent, in iis reperiendis postmodum laborarent.
2
.
SYNESII
'.
.
(),
,
(1).
* ,
,
. (3)
, . '
, *
, . ,
.
EPISTOLJ:.
157
EPISTOLA 1.
Nicandro.
Filios ego libros genui, alios quidem ex avgustiori pbiloeopbia, atqoe ejue contubernali pootiea;
attos vero ex publice prostituta rbelorica. Ycrum
quivis bpc facile discernet, uno omnes ex palre
edilos eaee, qui nunc ad seria, nuue ad valuptalem inelinaret. Hoc vero praesens opua cujus sit
partis, ipso suo argumento declarabit. ino vero
aic adamatum est, ut libeatissime ipsuai tn pbitosophiam asciturus, atque inier leojtlnios ascriptarus fuerim. Sed boc coacessuras se negant vel
reipoblicsc leges. $uni enim nobtlilatU propugna-
DION. PETAYIl NOTAS.

[XLIH-XLIY] ( 4 ) . Melius boc ,
Crtpci quam Lalini usurpanl. Illi enim au .
(3) . Alludit ad
rlorem oc tctiptorem nominanl. Cleni. Alex.
, de qua Xenopbon in 8ympo$io,
Sirum.: ,
quem consule.
. 01
|3) Scbolion veteris
. Sic Arnobius l i b . patre*
cotlicis ex Regia bibliotbeca adnotat librum bunc
trntcttiiarum tocat auclores. Rulfiaiis quoque Prafal. i n Hbros , 1 poler verhi potius $it esse Calvitti eneomium. Quod qui legerit, raerilo
quam interpret. Dionysius Aiexandrinuo apud Atba- baac Synesio dubiiationeni oblalam Catebitur.
uasium libro De tenUMM
Dton.,
P A T R O L . Ga.
LXVI.

tnces acernms id vero Iucro deputo quidqtiid illi . ,

clam influlsero. Quare plurimum seriae illud
parlis conluli. llaque, si libi ila videbilur, GroRtis . ,
' librum hunc cuiniminicalo ; sin abjudicatus fuerit, ' (4)
. (5)
ad eum qui misit redeai. Siniias enim ferunl,
postquam pcpererinl, in felibus suis tanquam si- ,
mulacris oblutus defigere, prae adiuiialioiie pul- , .
* , ,
cbriludinis. Adeo nalura ejus amans est quod pe .
pererit; aliorutu porro iuvicem videnl id quod
sunt^simiaruiii essc parlus. Quamobrem aliis per- .
. (6) millenda esl in sobolem inquisilio. 1 5 8 Favor
cnim corrumpendis suffragiis eflicacissimus est. Ob , \ .
id Lysippus Apellem ad labellas admitiebal; et
Apelles Lysippmn.
'.
EPISTOLA I I .
Joanni.
Evoptio
(7).
(8), .
(9) .
, \
, * ,
, .
[. ] ,
[. ] .
.
Timoris vacuilas maxima est lcgum timor. Te

vero puduit videri eas semper meluere. Quarnobrein iaiwicos mclue, el cuni iis eliain judices, si
non fureniur: sin furenlur quidem, tu vero non plus
aliis dederis, nibilominus cavendum. Pro legibus
eaim irascuulur, cum largilores insuper nacti fuerinU
I PISTOLA I I I .
fratri.
Tenia die, quam obieral jEschines, sorons 0lia U i m prinium ad sepulcruro venit. Neque enim
mos est, opinor, sponsis ad funus progredi. Sed
et in purpura lunc eral, et pellucidum lerebal roticulum , et aurum ac lapillos suspenderat atque
induerat, ne sponso inaluin omen afferrel. Itaque C
bicipiii in catbedra sedens, argenteis, utaiunt, or-

. , ,
(10) ' [. ]
' , , , , . ( 1 1 ) [. ] ' -
. P E T A V I I N O T J E .
() .
l n eamdero ferc
sententi^m jtlianus in prrefal. operis De animal.

natura : ,
. " ,
.
(5) . Arnbrosius lib. , episl.
(9) . Quinlilianus lib. ti,

cap. i : Egregie nobis ndotcscentibui dixine acau*tor Cottutiani Capitonis videbatur, Grcece quidem,
$ed in hunc semum, ^ Umere. Qu?
sic Graice siue dubio concepit,

.
(10)
63 : Nescio quo enim modo praeler imprudenliw caliginein, quce me circumfundil, unumquemque fallunl
sua seripla. ei aurem prcelereunt; aique filii etiam
deformes deleciant. Sic etiam icriptorem indecores
sermones sui palpant.
&.
Videtur bic -
nou usitata signiGcatione [XLV] pronubain.

sed , sponsam exprimere. Suidas observal
sic ajipeliari . Sed isla, de qua loquitur bynesius, nondum nupseral. Itaque $powt
(6) . Lyslppus ergo pictor?In- vertiiniis. Sponsam eniro hatic fuisse, nuii propii'
signis, inquam, ille staluariuh? falsuro baud cunclan- bam, euadeiOrnatus ille cultusque in qoo prodiisô
ler memoria Oynesiinn dixeriiu, qui Lysippum pro jv dicitnr ; qui nova u nuplam, non pronubaiu decrt
Proiogene sumpsil. Nam de Prologene lale quidpiam
( 1 1 ) ' . Bwpirefert Pltnius lib.xxxv,cap. 10. Neque puto sicillud
lem caihedram verii. Etymologicon, ;,
cxcusari posse, utApellesaLysippo adbibilusdk-aiur, , .,
ut dc sialuis judicarel; Lysippus abApelle, ut de sla- , quod ulriaqiie recubuum, vel rtmis. Naui nulla bic staiuarum menlio, el vox
cubilorium babeal. Nam pars est elalior
utrique servil. Siniile esl apud Cicero- lecli, cui pulvinus inipouitur, ei in quo caput arneiu l i b . t Tuse. Quccst. : An ceniemut, i n q u i t , si
quiescii. Huic generi lecluloriiiii opponititr Fabio nobilitiimo
homini laudi datum et$et quod
, quod Arislophanis sdioliastes ad .,
pingeret, non multos eliam apud nos (uturos PolySuidae inlerprelanlur , et a cleiot et Parrhtuios fuisse ? Polyclelus eniui stalua- deducunt, quori esl , ciaMdUvre:
rius. non piclor erat.
quod istiusmodi lecluli in recubilorioâliiorcs es(7) . Ncscio an Joanncs isie sit qui
senl, i u enrema sponda depressiorcs. atque il
yEuuliura i n t e r f e c i i ; ad quem nonoullaB exstant
qiiodammodo altero pede claudicareitt. Ilinc Synesii epislola;.
dicebaulur. llesycluus, ;
( i ) 'AtpoCia .
Plutarcb. in et
. Suspicabar et apud Pollucew
Cleom. : - lib. x, cap. 7, , eadeiu nolione
, ; smni, quod alleio , hoc esi crure claudicarei; c
. ; , - conlrario , quod ulraque parie ex
^^ .
trecluui e s i , ei a^qualia babel ulrioquc . Sic
U
EM8TOLAE. - E P I S T . I I I .
4325
, \, , -
*
, . ,
* [. ].
* (1*2) , *
, .\
, , ,
(13)
. \
, (14)
.
, ,
. ,
(13) ,
, \
DION.
%
nala fulcris, multum de liujus imporiuniiate i n forlunii querebatur; quasi aul anie, aui secundum
nupLias niori illum oporluerii; nobis vero succensebat, quod in ea calamilale versaremur. Vix igitur exspectata die sepiima, qua die funebre convtvium dederamus, mulares bigas, nulrice sua anu
illa nugace coimlanie, consceudcns cum insignibus omnibus ornanientis, recta Teucbeira soleinni
pompa profecta est. Quippe septimo abbinc die
taenia redimiri, ac turrita, more Cybeles, circumire debet. Ac nobis quidem nulla ea re fit injuria,
nisi quod palam omnibus eo exemplo fit, cognatos
habcre nos admodum communis sensus ixpertes.
Cui auiem injuria fil, Harmonius esi, janiloris
pater, diceret Sapplio, canera quidem frugi
homo ac moderalus; sed 1 5 9 " ^ nobililale
PETAVII
apud PoHticem Plato in 1 "

. Pollux legil . ponil cnim . Sed puto non
minus rerie usurpari eo sensu, qiieui
altuli. Sanl eiiim , quibns inniluulur lecli,
eorumque crura : quae si ulraque parle qualiter
erecta sunt, ; <\ una parte depressiora
snnl, vucautur; un quod iulla prorstts
in imo sinl. sed quod brevinra ; sicui
dicunlur aves, non quibus nulli pedes, sed quibus
exigni sunl. Ul a cruruin el lulcrorum raiione
nomina is(a lectis iuiposila sunt, sic a pnlvinarib t t s , vel recubiloriis, et , aul , quse suiit capila lecloruin, appellalion<*s
alias sorliunliir. Qui enim utrinque recubiliiin babenl, vocanfiir. Hesychius '- C
, . In
Vitlgalis legitur , ut eiiam apud Pbavoriiium, pro quo male olim rescripsinms , quod paulo ante declaravimus. Sed ; opinur scrilwndun); aique ita legisse
videtur aucior Eiymologici.
4026
NOTJE.
qnoque capitt^ L , Et fecit luclum patri suo sepiem

dies. Queiu locifm enarrans Auguslinus lib. Qtucst.
in Exod.y qtuosl. 172, Netcio, inquil, utrum inve*
niaiur alicui sanctorum in Scripturis celebralum esse
luclum novem die* : quod apud Lalinos novenduil
appellant. Unde mihi videnlur ab hac cmnuetudine
prohibendi, t i qui Christianorum istnm in wortuit
tuis numerum tervant, qui magis esl in gentiiium
con&uetudine. SeptiniHs vero dies uucturiiatem in
Scripturis habet. Verum Eusiralius jnesbyter Conslaiilinopolilaiius apud Pbottum cod. C I . X X I ; causas
reddit eur lerlio, nono el quadrugesiuio die pro
uiortiiis sacriiicia celcbreiilur; tu appareal nonuiii
etiaiu nlicubi dieiu in obscrvationo tuisse. Sed froquenlius babila raiio septimi csl, <tc quo etiam Ambrosius oral. De fide resurr. : Nunc quoniam die
sepiimo ad tepulcrum redimu$ : qui tiies symbolum
futurcc quietis est. Dabnulur el coiivivia in morluoI U I D iiieiiioriam ; qiiod aiiingii bac in i^pistola Synesius , ac nou soluin propinqui, s<vl cliain pauperes
adbibebaatur.DopropiDqiiornui rpiihCbrysnsioimis
agit homil. 28 in cap. xi Epitt. 1 ad Corinlh.:
, \
( .33 eitim vocajii, vel ,
qnae Hierouyimts in caput \x Osee mi< rprclalur parcnlalia. Hcbrx irrpp. Quorum cunviviuruiu abusum
Pliirimum in bac voce falsus est Salmasius in

noiis ad jElium Vertim Sparliani pag. 63. qui pio
apnd Elyniol. ei llesycbium scribi
jubet , quia , inquil, Hesyobius ail esse el , sed errat.
sive est lomenlum, quo culci- damnat Zeno Veron. in psal. X L I X , el Gaudenlius
ire el pulvini leelorum infarciunlur, quae sunt
Iract. iv De Paschate. De pauperum agapis meniinil
eorum capila. Ilaque (qu83 vox apud Clirysoslonuis boni. 32 in Maiik. el boin. 27 in caput
Poltucem exslat), et idem sigtiificanl, Episl. 1 ad Corinth. .
sed diversa notione. Nain prior ,
(13) . Unaest ex quinque Pentahnc esl tomenlo dicilur, ei utrinque lonienlo fartum pulvinum esse demonsliat. Quippe , polis urbibus; qtiai alio nomine Arsiuoe dicebatur,
vel , i d est certical, sive D auctore Slrabone lib. xvn. Sunl aulein h quinque:
Heronice, Arsinoe, Ptolemais, Apoltoaia, Cyrene.
pulvinuni lomenlo iiifartum significal. Poslerior
diclio capita duo lecli illius exprimil, u l intelligas Plinius lib. v, cap. 5. Slephanus scribii,
non esse . Curo igitur uirumqiie vocabu- non , ol aelaie sua nuiicupalaiu
asseril.
luni in illo sensu receplum sit, teinere el
( U )
na\ .
Scboin Etymologico quasi reiculum expungilur, pro-eolion quoddam in velere scripto esse ait
que reponitur. Nisi foric Synesium
boceiiam loco casligamlum exislimal, el pro - . 8ed castellorum slru , < r e s l i l u i i ; quod cturam potiusintelligit, de qua Gregor. Naz.:
illi noa [XLVI] concedimus. Nam in veiusiissimis
\
codicibiie conslanlissime iegiiur ,

.
. Civterain boc loco , bou
Tertullianus lib. De cultu (em. : Afftgitii
est lecticai, sed , idlw gesialoritf, fii menuescio quat tnormiiaies suliliutn aique textitium
lio ; cujus pars esl iu qua residciur. Sed de
capillamentorum, nunc in galeri modum, quati va c i universe dispulandum fuit.
ginam capilis, operculum venicis; nunc in (12)
.
Sepiimus dies
cem rctro suagestum.
apiid veieres parcnialiontbus addicttis esl. Ecclc(15) ' . Scbolion in iribus mss.
afasiici , Luctut mortui teptem uierunu Genes. ad uiarginem ascriplum ita se babel; /
k
SYNESII PTOLEMAIDIS EPfSGOPl
1327
ta*
xa^' * '
cum Cecrope perpetao coatenderit. IIujus plua
qaam Ceeropis aeptem, potravs Herodes ei jauilor . '
in Sosias el Tibios ditUraxit. Nisi forte aliqutd d i - , \
Cuni, qui sponsnm nobis materno ex genere cele- , \ 6.'(16> .
brant, ei bujus originera ad faniosam illam Lai- ,
dem referanl. Lai&enim, ailquidam acripior, Hyc- , *
carieum erat mancipiuiw emptum e Sieilia; aj> illa . * , vcro egregia felix prote niater ortura aceepit, q u , ' [. },
preclarunt nobis sponsnm peperil. Ea porro nau-
cleri quidem heri petlex oltm fuerat, lura oraioris .
aUerins heri, ac terlii secoudum hos eonservi: ad * (&, \
hxcclam interim i n urbe prosiabal, deraum pa- ' * \
lam ia arte, adeo u i magisira esset arlis i l l i u s ; * , \
quam simiri p r laxae cutis rugis exercere desiii, . $
artate roaturae edocel, ac pro se peregrtnis eub- , , ;
stituit. Nam ejua i l i u s oraibr necessilate ail se . ,
legie exsotvi, quominus merelricem alat matrein. ,
Apage hanr. legera. Nara qui ita in lucem edili sant, " . ,
bis pro certo comperia mater est: pareutum aller , ,
ambiguus. Uaque quantum ulrisque ah legiumis . "
filiia debeiur, tantumdem ab incerto patre genitis ,
.
in matres par erat conferri.
EPISTOLA IV.
Eidem.
Cirm e Bendidio soWissemus ante maiuliitum
crcpusculum, vix posl ineridiem Pharinm Myrmeccin praetcrvecti suatus, cum bis terve circiter nafis in portus fundum eseel iwpacla. Statim igilnn
malum hoc videbatur auspicinm, accoosuUurti sane fuisset nave tunc exscendere, quse sub primis ^
w l u l i carceribus inauspicalo sese commovorei.
Sed pudebal nos liraiditaiis a vobie a r g u i ; ac
proplerea,
. .. Non jam fugere aut trepidare licebal.
Proinde mali si qnid evenerii, veslri cauoa peribiraus. Taineisi quid illud tanlum erat incommodi,
ridere voe, dum no& exlra periculum essemus? sed
Epimotheo, ul aiunt,
Curare deerat, pcenitere haud defuit:
perinde ac nobismetipsis. Nam cum servari t u m
liceret, nunc ad descrla littora concentu quodam
plangiirdiis, Alexandriam , quoad licet, iiauentes,
100
nialrem Cyienein; quarura alUrain eum
haberemus reKquimus ; alieraui invenire non poa-
'.
.
,
, (171
, \ ;
. &
[. ] ,
, . *
' *
,
' * drativrat.
[ ], '
. , ,
\ > . * , \,
, ' '
. , (18), 6
, ,
- ,
, ,
sumus: poslquain ea vidiiuus, el experti sumus, JJ . " ,
quae oe per somniuin qnidem evcnlura putavimus.
Audi eaim, ne libi omnino gaudere vacet: ac p r i - . e t
DION. PETAVlf NOTAS.

jUv ^, \ , \
, ,
, .
*,
, \ . Harmonins duos hmbuit
*f/toa, /fcschineni et Janiiorem, qui ti Herodei dictu*
esl; et (itiam unicam , hujus tpomw, de qua $ermo
*f, matrem. Est igitur sponsa isia nepiis UarmottU;
fiiia vtro sororis JE$ckinis el Herodis. P<rro vocai Herodem [XLVIl] Harmonii (iliiiin. u l
plerique aniuiadverleniul, ea vocis signilicaiioue
quaw Juliiig Pollux lib. , cap. 3, declaral ut
oit nupliaUe oUicii goaus. Hesycbiu -
interprelatiw,
* >
.
* . YWe Juniuiu
in Adagiis. Qui sic interprelalttr, u t e i l ^
care Ego vendere eum intorprelaias. Forte qood
muaeribus ab igoobili sponso peiletUMi aoi illia-)
opibus induclns. illam iradideril
(17) Tor . fifeminit Plolem.
Kb. iv in Gyrenaica.
(18) . Ita Gveg. Nax.
orai. 16 :
;
4329
EPtSTOLJE.
- EW8T. IV.
30
. os *
quemadraodum sese nobis nanticam suppie * menurai baboerlt. Gobernaior imprimis ex. dcspe , , , \ rotione mortem optabat r e oppresous alieno;' el
cuai iiaut* duodecim oamee ossent (lerlius enim
"
. , , ei decimus gubernalor e r a t ) , apra dimidiam qui\, . dom parlem cura ipeo gubernatore Jndaei omnes
eranl, infidaai genus, et quod pie se facere per ,-
[. ] . - euasoni faabeat, si quamplurimis Grecis bominibus
caiisam necis aUaterit. Gaeteri gregarii erant, agri , , \ ,
cota?, qui awio supertori nondum rernum atiige , * ,
r a t u ; ac lam isii quam illi prorsus aliqua corporis
, -, , - .
" . parlemulilali. Q u a m o b F o n t quandiu nibil eral pericali, jocari inter se, aeque invieem appellare non
[. .] aomioibus eais, sed e i inCovtuniis, claudtia, ber (19). ,
ni08O6, tcaetola, slrabus: siaguli unmn aliqaod
, ,
, , insigae habobanl, nobisque idipsum nmi mediotri
1
, \ .
erat obledaiaenio. la ipso vero discrimiae nnllus
. ', \ jam rieui locus erat, sed ob illa ipsa nunc inge^{, ^ miscUnuo qui vectores sumtrs snpra quinqua,
glala, quorum lorlia fere pars feuiins sunt, p l e i s . " , que juvenes et fonnosae. Verum non egX quod in . '
\ideas, nam corlina oos sitspensa soparabat, ea .
denique Qrmtssima, noo ila pridein conscissi veli
egmenlum, lemperantibus bowinibas par Semiramidis jiutro. Ac nescio annon v d Priapus ipse
leinperaturue fuertl, i cum Amaranlo navigaret; qui mitlo nos miquam vacare tempore siverit ab
extrerat discriminis taelu.
" Priaiuin enitn posleaquam Nepiuni leinplum ,
(30) ,
quod apud vos esl, sumus praelergressi, lotis velis
, ^ navigans, recla Taphosiridem petere coaslilueral,
[.4](21), ^ (22)
Scyllamque tenlabal, quara i n labulis abominari
. , \ - consuevimiis. Quod ubi anioiadvertimus, et vocilc [. ], rali suiuus, noa antequam proxime in periculuni
-, , ipsum venimus, vix coaclus scopulis couflictar
. - deslilit. Inde abduclum navigium,quasi resipiscens,
in allum immillit; primuro conlra fluctum aliquan, \ - diu quantum poterai obluctans; detnde vebementiore austro secundanie, stalim a terraB conspectu
*
sumus a b l a l i ; ac slatim ad onerarias binis 1 6 1
, '
velis mslructas accessimus, quibus nihil erat in
,
Libya nostra negotii, sed cursum alium insistebant.
* ,
Hic vero conquerebtibus nobis, ac moleste feren. , \
tibus, quod a lerra tam longe provecti essemus,
,
, \ , ^ Japetus ille Amaranlus in tabulatis slans diras u l . [.
tiinique exempli imprecationes canebat. Non enin>
], \ ,
avolabimus nos, iuquit; vobis autem quid faciat
s
. PETAVll
(19) . Quod idiolismus
nosier proprie admodum expritnil, un passe-temp*.
Sic Plularcb. TimoUonU :
, . ot'
. Philosiralus in Pbavuriuo :
,
. Prorsas eadem oolioiie
vocem illam usurpal, in gua falsus est inlerpres.
(20) '
. De
qoo Slrabo iib. t.
(21) . Non eam
qu pruprieid nouieii accepil sed aliam similent.
E l nos Franci inde vernaculuiu nmncn dediixiutus,
UH etcutil, boc csl iaaccca$uni scupultim el aavifrai
NOT-iE.
guiii. Glossa3 Isidori, Scyllw. saxa latentia in mari.

(22) .
Obscura vox. Glossa
inleHinearis in mio ex veieribus. quos adhibui,
. Ubi , qtiisqais ille e*t,
pro paclo el slipulatione videtur accepisse, sive
convenlionis labulis. lia enim ii Gloss. vel., conwnto, . Convenium, . Verum baud
scio quani recie'ea vocabuli nujus signilicalio ad
hunc loctim faciat. Nisi furie in nauiicis conlraclibue ejusmodi aliqua pcriculi illius exceptio fieri
consueverit. Suspicor el pro legi possc, ui canliones quaedam inlelligantiir,
quibus infaines i i scopuli celebreiiiur. Tanquam ad
oram codicis ascriptum sii . , indeque
irrepseril. Sed nibil aibrmo.
1551
159
SYNEStl PTOLEMAIDIS EPISCOPl
quisquam, qui el terrain el mare raetuiti*? Minime \ , . 03,

hoc quidem, si quis bene iis utalur, oplitne Ama- [. ] ,
, . ;
ranle, inquam ad illum. Nobis vero nihil Tapboeiride opus f u i l ; vita eaim opus fuit: el nuncqtiid \ ; '
allo nobis opu esl?Sed lendamus, inquaui, Pen- , , , ;
lapolim, quatituin salis est a lerra dissili; ut si , , t V
, \ , \ *
quid difficile accidal, cujusmodi in mah multa
sunt: hoc autem incertum uttqtte et est, et a no- .
bis dicitur : e proxitito nos porlus aliquis cxcipiat. ' ,
Sed nihil dicendo persuadero polui. Obsurduerat , enim scelus; donec acrior a septenirione venlus \ . ,
ineumbens tumenies et asperos fluctus agilare coe- , .
\ .
pii. Hic eubito ingruens velum in diversum com ' . \
pulit, et quae curva erant cava reddidil. Navis ipsa
, , , ^
porro parum abfuil quin in pupperu everterelur ;
; quam nos aegre landem aliquando composuiuius.
, \ .
Ttnn iofelix Amaranlus : Tauti esl, inquil, ex arle
, iiavcm rcgere. Venlum enim e mari sese pridem
.
suspif atum fuisse, ob idque in allo navigare. Nunc
, . enim obliquuni se cursum lenere, quod longUudini
.
uddere aliquid de iutervallo licel. Talem esse na, , \
vigationem nosiram ; cujusmodi esse non posset,
, \ *\
6i liuus legeremus : navem onim ad terram alli .
Rum i r i . Quae c u m diccret, landiti nos asseutieba
m u r , quoad supererat dit*s, necdum pericuhiro appelebat. Cocpit enim una cum nocte
msgis attollente scse fluctu.
magis ic
H ,
Erat tum dies, quain Judaei Parasceven vocaul;
cujus nociem cuni sequenti die computanl, qua *
die nulli manura licet operi adtnovere, sed eam , ' \
sanctissime venerantes ab oinni labore fcrianlur. , , 4youv
Clavum ilaque gubcrnalor e manibua abjecit, sta- Q . (23) tiin atque solein occidisse conjectams cst, ac pro- , slratos,
\ ,
Cuivis se nautarum calcandum prabebat.
Nos veram rei causam non statim intelligentes,
scd desperationem boc ipsum esse rali, ad eum
accurrere, obtestari, ne iiliimain l f $ 2 P
P dercl. Nam el decumani fluctus instabant, tumultuanie secum ipso mari. Hoc auiero accidit, cum
Cc*anie vento, nondtim ab eo concitalifluctusre8 i d u n t ; sed valida semel agitalione concepla, dominanli se adbur objiciunl, el impetum illitis conirario iropelu repellunt. Opus enim mibi fuit l u r gidis et grandibus verbis, ne inala ingentia infra
dignitatem explicarem. Ejusinodi porro navigatione ^
uieniibus tenui, u l aiuni, e funiculo vita suspensa
est. Qnod si legis doctor idem et gubernalor fuerit,
quo esse animo nosoportet? Posiquam igitur quid
sibi clavi abjcctio vellet iutelleximus {rogantibus
eniin nobis navem u l , quoad possei, periculis eriperel, librum quemdam legebai), persuaderi posse
desperanies, adbibere vim coepimu^. Ac generosus
quidam miles (navigam aulem nobiscum Arabici
8
e m
DION. PETAVII
(23) ov"r. Dosilbeus quo quisque b a -
biiu eral incunte sabbalo, iu codeiu manere oporlere seniiebal, u i ailOriger.cs l i b . i \ Hfpl .

' , *pw,
. \ , \ .
, \
* * '
, ?
, \ .
" ,
.
, <*
. \ , ; \*

(
, ) ; ,
; * ( ' \ (24) ^
NOTiE.
Ex iltius itaque secta p o t t i i l esse navarcbus is^*
(24) . Equiles erani sagilUfM

Vide Notii. Orieul. imperii.
1333
EPlSTOLifi.
EPIST. IV.
*554
) , plerique ex equilum ordine) educto gladio caput

, hommi sese ampuialurum tmnalus est, nisi navem
. gubernarel. At ille germanus Maccabaeus in dogmate
. suo nthilomiiius perstilurus videbalur. Media tan , * " dem nocte suaple sponle ad giibcriiacuta scdere
. , , (25) coepit. Nunc enim, ait, lex facerc istud permHtit,
. ouoniam plane de vita periclilamur. Ad hoc subla , , tus de inlegro lumullus, virorum geinitus, mulie. " , , - ram ululatus : quirilari omnes, ac divinum numen
btestari, charissimos quosque recordari : unus
, .
hilaris erat Amarantut, ut qui creditores suos sul
, inde fraudaturus esset. Me vero in tantis malis,
, ,
per numen illud juro, quod philosophia veneralur,
(26), ' \ illnd Homericum terrebai, ne forle verum esset,
.
mortem in aquts praefocalorum etiam animae esse
ipsius interitum. Ait enim alicubi,
Inieriit sulsis epotis fluctibus Ajax,
ut lclum, quod in mari accidit, summum omnium

. \, exiliumesse signiQcet. Idcirco neniineiii. interiisse
ait, sed unusquisque
* ,
^ , .
moriens delapsus ad Orcum est.
'.
' ,
$ * ',
,
, .
Ac propterea in duabus inferiis, minor Ajax nusquam toto dramale inducitur, quasi apud infercfc
ejus anima aon essel. Quin eliam Achilles ille forlisstmus, el in 1 6 3 periculis subeundis audacissimus, mortem nihilominus in aquls perhorrcscit,
qiam exitialem eliam ntincupal.
, Haeccuroanimo meo revolvens, ecce tibi miliieg
* \ - omnes striclis gladiig astare video, ac sciscitatus
- ,
. - . . .
-\V..
_ \
r.
_ u !
i?^
.
j i . .
)...A*.a~*.~.*.

'
ab
illis audio,
optimum
esse, quandiu
in eforis
adhuc stant, animani in aerem profundere, non
, . in flucius, oscitanies. Ilos ego sponte factos, ac
, \ . naiivos Homeri seclatores arbilrabar, eique sen ,
temiae favebam. Tum proclamatiim est a qtiopiam,
, , , . suspenderenl e collo, quibuscuuque auri aliquid
, essel. Quibus erat, suspensum est, non aurum
(27)- - modo, sed quidquid auro a*stiitiari poteral. Mulie , . res ipsae cum adornabant sese, luoi funiculos iis
. - quibus opus erat dividebanl; ptidem ad id facieit \ , ' ,
dain edoctis oianibus. Hujus aulcm rei gralia i i t :

sepullurae preliuni conferri a naufrugis conveuil.
. .
Qui eniui in cos incideril, el id lucri fe*:erit,
;, ,
Adrastiae leges vcrebitur, ne non exiguam ei par . D teni aspergat, qui tanto plura largilus fuerit. Atque
;, , ' illi quidem iis rebus occupabantur. Al ego sedcus
, *
iofelix illud marsupium, deposiluiu hospilis defle.
bam.Novit bospiiunt prases Deus, non quod morien, \ , - .
dum mibt essei, sed quod concredilis pecuniis Thrax
DION. P E T A V H NOTJE.
(25) Nvr ,, 6 Ila docenl
magislri in Taliuudicis Digeslis tracl. De sabbalo,
ei Hambam iu lad., quod pluribus exemplis illuetiant.
(26) . Hinc Atbenagoras orat.
De re$urr., , \ appellal, quod ca s misera vulgo censcalur.
(27) . Scbid. Sopb. ad
illa Aniigonce :
,
ba?c adnotal :
. Apud Poiiucein lib. , cap. 4, in
voce Pedica, catmia misedam dicitur. Herodutns lib. [XLVlIl], p. 204, de filis ysurpavil;
nos fuaiculos malutinus.
1551
12
SYNEStl PTOLEMAIDIS EPISCOPI
qaisquaui, qui et terram et mare roetuitis? Minime ol xa\ , . ,

Iioc quidein, si quis bene iis utalur, optitne Ama- [. ] ,
, . ;
rarnle, inquam ad illum. Nobis vero nihil Tapho \ ; *
eiride opus f u i t ; vitaenim opus f u i l : et nuncqtiid
allo nobis opua esiTSed leitdaums, inquaui, Pen- , , , ;
, , ' \
lapolim, quanlum salis esl a lerra dissili; ut si
, \ , \
quid diiBcile accidat, cujusmodi in raari mulla
suot: boc aulem incerlum uliqtie el est, et a no- .
bis dicitur : e proiimo nos portus aliquis cxcipial. - ' ,
, Sed nihil diccndo persuadero potui. Obsurduerai
. ,
enim scelusjdonec acrior a sepleulrioiie venlus
incumbens tumentes et asperos fluctus agitare coe- , .
\ .
pit. Hic subilo ingruens velum in diversuin com ' .
pulit, et quae c u m erant cava reddidil. Navis ipsa
, , , ,
porro parum abftiit quin in puppem everterelur ;
1
quam nos segre landem aliquando cotnposuiinus* ; 4, \ .

Tiim infelix Amarantus : Tanti esl, inquii, ex arte
, navcm rogere. Ventum enim e mari sese pridem
. ,
suspiralum fuisse, ob idque in allo navigare. Nunc
, . enim obliquum se turstim tenere, quod longittidini
addere aliquid de iutervallo licel. Talem esee na- .
vigalionem nosiram; cujusmodt esse non posset,
, ,
6i liuus legeremus: tiavem onim ad lerram alli ;, \ i*\
aum i r i . Quae com dicerel, tandiu nos asseittieba .
m u r , qtioad supererat db?s, necdum pcriculum appeiebat. Cocpit enim una cum nocte, magis ae
msgis aitollente sese fluclu.
,
Eral tum dies, quam Judafii Parasceven vocanl;
ciijua noctem cuni sequenli die compulanl, qua '
die nulli manum licet operi admovere, sed eam , '
gancitssime veneranles ab omni Jabore fcrianlur. , , Irovotv
Clavum itaque gubernalor e maaibne abjeeit, sia- Q . (23) xu&ptiin atque solem occidisse conjectaius r s i , ac pro- , \ ,
tiratus,
Cuivis se naularum calcandum prabebat.
Nos veram rei causam noa statim intelligentee,
sed desperationem boc tp&um esse rati, ad eum
accurrere, obtestari, ne tiliimain l f J 2 P
P derct. Nam et decumani fluctus instabant, lutnultuaute secum ipso mari. lloc auiem accidit, cum
Cc&s^nle vcnto, nondum ab eo concitali fluctas residunt; sed valida semel agitalione concepta, dominanlt se adbue objiciunt, et impetum illius conuario iropelu repellunl. Opus enim mibi fuit turgidig et grandibus verbis, ne inala ingentia infra
dignitatem explicarem. Ejusinodi porro navigalione ~
vita suspensa
.bleniibus
. . tenui,
. . :
.ut
. . aiunt,
:
-e funiculo
..~:-..
esl. Qnod si legis doctor idem el gubernator fuerit,
quo esse animo nosoporlet? Poslquam igilur quid
sibi clavi abjectio vellel inlellexinius (roganlibus
enim nobis navem u l , quoad possei, periculis erip<^ret, librum quemdam legebat), persuaderi posse
tiesperanies, adbibere viro coapiinu^. Ac generosus
quidam miles (navigani aulem nobUcum Arabici
8
e m

' , , ;
. \ , .
, u\
' *
,
, \ ;.
" ,
1
.
, ^
. , ; '

(
, ) ;,
; ( ', \ (24) ^

(25) oir. Dositbeus iu quo quisque babiiu erat ineunte sabbato, iu eodeni nianere oporlere senliebal, u l ail Origei;e5 lib. i \ llfipl .
Ex illius itaque secta poiuit esse navarcbus isl^.

(24) . Equiles erant sagiiwiw.
Vide Notil. Orient. imperii.
1335
EPISTOLifi.
- EPIST. IV.
*554
) , i plerique ex equiium ordine) educto gladio caput

, bomini sese amputaluruin imnalus est, nisi navem
. gubernaret. At ille gennanus Maccabseus in dogmaie
. suo nihilominus perstiturus videbalur. Media lan , * dem nocte suapie sponle ad giibcrnaciila sedere
. , , (25) coepit. Nunc enim, ait, lex facerc istud pormiltit,
. ouoniam plane devita periclilamur. Ad bnc gubla , , tus de inlegro luuiultus, virorum gemitus, mulie. " , , - raro ululatus : quirilari onines, ae divinuin numen
obtestari, charissimos quosque recordari : unus
, . hilaris eral Araarantut, ut qui creditores suos sub ;, indo fraudaturus esset. Me vero in tantis maiig,
, , per numen illud juro, quod philosophia veneralur,
(26), ' \ iilud Homericum terrebat, ne forle verum esset,
.
mortem in aquis praefocalorum eliam anima esse
ipsius interilum. Ait enim alicubi,
1
* , .

. ,\,
' ,
lnteriit salsis epotis fluctibus Ajax,

ui lctum, quod in mari accidit, summum omnium
exitiuniesse siguiGcel. Idcirco neminem.inleriisse
ait, sed unusquisque
'.
moriens delapsut ad Orcum e$L
' ,
\ ',
,
, .
Ac proplerea in duabus inferiis, minor Ajax nusquam toto dramate inducilur, quasi apud inferds
ejus anima aon essel. Quin eliam Achilies ille fortissimus, et in 1 6 3 P ' ' ' sabeundis audacisstmus, morlem nibilontinus in aquis perhorrcscit,
qaam exitialera eliain nuncupal.
, Haec cum animo meo revolvens, ecce libi miliiea
* \ - ^ omnes strictis gladiig astare video, ac sciscitatus
' , \
ab iilis audio, oplimum esse, quandiu in foris
adbuc stant. animam in aerem profundere, non
, . in fluclus, oscitanles. IIos ego sponte factos, ac
, \ . nativos Homert seciatores arbilrabar, eique sen , * \ teniis favebam. Tum proclamalnm est a quopiam,
, , , \ . suspenderenl e collo, quibuscauque auri aliquid
, - essel. Qaibus erat, suspeosum est, non aurum
(27) - modo, sed quidquid auro a?slimari poteral. Mulic , . res ipgae cum adornabant sese, luoi funiculos iis
. - quibus opus eral dividebant; pridem ad id faoien , ' , duin edoctis omiiibus. Hujus aulem rei gratia f t l :
sepullure preliuni coiiferri a naufrugis convenil.
. .
Qui eniui in eos incideril, el id lucri fe*:erit,
;, ,
Adrastiae leges vcrebitur, ne non exiguain ei par . ' | teni aspergat, qui lantoplura largilus fuerit. Alque
;, , ' illi quidem iis rebus occupabaniur. At ego sedeus
, * \ iofelix illud margupiuoi, depositum hospilis defle.
bam.Novil bospilum praeses Deus, non quod morien, \ , * .
dum mibt essei, ged quod concredilis pecuniis Tbrax
e r
c u
DION. P E T A V I I NOTJE.
(25) iVvr ,, Ila docent

inagistri in Talmudicis Digeslis Iracl. De sabbato,
ei Kambam iu /ad., quod pluribus exemplis illutlr&nl.
(26) , Hinc Athenagoras orat.

De re$urr. , \ appellal, quod ca s misera vulgo censcaiur.
(27) . Scbol. Soph. ad
y
illa AniigoMB
,
ba?c adnolat :
. Apud Pollucein lib. , cap. 4, in
voce Pedica, catena qusedam dicitur. Herodotus lib. [XLVIIl], p. 204, de lilis usurpavil;
nos fuaiculos malutmus.
1551
12
quisquaiu, qui el lerram et mare raetuitis? Minime , ). . ,

lioc quidero, si quis bene iis utalur, opliine Ama- [. ] ,
, .
rarnle, inquam ad illuui. JNobis vero nihil Tapbosiride opus f u i t ; vitaenim opus fuit: et nuncquid \ ; 'AUx
allo nobis opua eslTSed teudaums, inquaiu, Pen- , , , ;
lapolim, quanluin salis esl a lerra dissili; ut si , , * \
, \ , '
quid difBcile accidat, cujusmodi i n raari multa
sunt: boc autem incerlum ulique el est, et a no- .
bis dicilur : e proxiiuo nos portus aliquis cxcipiat. ' ,
Sed nihil diccndo persuaderc polui. Obsurduerat , enim scelus; donec acrior a septentrione venlus \ . ,
incumbens lumenies el asperos fluctus agiiare coe- , .
\ .
pii. Hic subito ingruens velum in diversuin com ' .
pulit, et quae curva erant cava reddidil. Navis ipsa
, , , ,
porro parum abfuit quin in puppem everterelur;
; quam nos segre landem aiiquando cotnposuimus*
, \ .
Tnm iofelix Amaranlus : Tanti esl, inquil, ex arte
, iiavcm regere. Veiitum enim e mari sese pridem
. ,
suspiratum fuisse, ob idque iu allo navigare. Nunc
, . enim obliquum se cursum tenere, quod longiltidini
.
addere aliquid de intervallo licet. Talem esse na, , \
vigatiouem nosiram; cujusmodi esse non posset,
;, \ i*\
6i liuus legeremus: navem cnim ad lerram alli .
auin i r i . Quae cam diceret, laiidiii nos assentieba
m u r , quoad supererat dies, necduni periculuin appeiebal. Coepit eaim una cum nocte, magis ac
msgis ailollente scse fluctu.
,
Eral tum dies, quam Judxi Parasceven vocant;
cujus noctem cuni sequenti die compulant, qua '
die nulli manum licet operi adtnovere, sed eam , ' \
sanciissime venerantes ab omni labore fcriantur. , ,
Clavum ilaque giil>ernator e manibus abjecit, sta- Q . (25) xuoeptiin alque solem occidisse conjectams r s t , ac pro- , \ ,
tiratos,

Cuivis $e nautarum calcandum prcvbebat.
\
Nos verara rei causam noa slatim iatelligentes,
scd desperationem boc ip&um esse rati, ad euro * , ,
accurrere, obtestari, ne iiUimam 1 6 2 P
P *
derct. Nam ei decumant fluctus tnsiabant, lumul- . \ \ tuaule secuai ipso mari. Hoc autero accidtt, cum , ' .
Ccss^nte vento, nondum ab eo concitatifluclusr e - ,
'
sidunt; sed valida semel agiialione concepta, dominanli se adbuc objiciunt, et impetum illius con- ,
tiario impelu repellunt. Opus enim mibi fuit tur- , \ ;.
,
gidis et grandibus verbis, ne inala ingentia infra
s
e m
r0
dignitalem expltcarem. Ejusmodi porro navigalione

lbteniibus
. l A i k t i k n e lenui,
A n 1 ut aiunt, e funinulo
! < vita
suspensa
.
nn
est. Qnod si legis doctor idem et gubernator fuerit,
quo esse animo nosoporlet? Posiquam igilurquid
sibi clavi abjcclio vellet inlelleximus (roganlibus
eoiin nobis navem ut, quoad possei, periculis eriperet, librum quemdam legebal), persuaderi posse
desperantes, adbibere viro coapiiuu^. Ac generosus
quidam miles (navigani autem nobiscum Arabici
I
. . .
.
.
.
' - . - 1
. . .
.
.

/#*.
<* ,
%emktl <,
(SSSl
. , ; ' >

(
, ) : ,
( ' \ (24) wv
DION. VII NOTiE.

(25) ovr. Dosilbeus in quo quisque ba- Ex illius itaqtie secta potuil esse navarcbus is(<%
biiu eral inounle sabbato, in oodeiu nian^re opor(24) . Equites erant sagiiucu.
lei-e eeniicbal, ut ail Origeiics lib. \ . Vide Notit. Orienl. imperii.
1335
EPISTOLifi.
EPIST. IV.
t554
) , plerique ex equilum ordine) educto gladio caput

, bomini sese ampulaluruni mtnalus est, nisi navem
. gubernaret. At ille germanus Maccabaeus in dogmaie
. suo nihilomiiius perstilurus videbalur. Media tan , * dem nocte suaple sponte ad giiberiiacula sedere
. , , (25) coepit. Nunc enim, ait, lex facerc islud permiltil,
. ouoniam plane devita periclilamur. Ad boc subla , , tus de inlegro luaiultus, virorum geinitus, mulie. " , , - roro ululaius : quiritari omnes, ac divinuin numen
obtestari, charissimos quosque recordari : units
, . hilaris eral Amarantut, ut qui creditores suos s u U
, inde (Vaudaturus esset. Me vero in tantis malie,
, , per oumen illud juro, quod philosophia veneratur,
(26), ' \ iiiud Homericum terrebai, ne forte verum esset,
mortem in aquis praefocaiorum eliam anima* esse
.
ipsius iiuerilum. AU enim alicubi,
* , .

. ,,
' ,
Inleriit sulsis cpolis fluctibus Ajax,

ul lctuin, quod in mari accidit, summuin omnium
exitiumesse sigitificel. Idcirco neminein interiisse
ail, sed unusquisque
moriens delapsus ad Orcum e$t.
'.
* ,
\ ',
,
, .
Ac proplerea in duabus inferiis, minor Ajax nusquam toto dramate inducitur , quasi apud inferds
ejus anima aon essei. Quin etiam Acbilles ille forlissimus, et in 1 6 3 periculis sobeundis audacissimus, mortem nibiloniinus in aquis perhorrcscit,
qaam exitialem eliam ntinoupal.
, Haec cura animo meo revolvens, ecce tibi milites
* \ - ^ omnes striclis gladlig aslare video, ac sciscitatus
' ,
ab illis audio, optinium esse, quandiu in foris
adbuc stant, animani in aerem profundere, non
, . in fluclus, osciianles. Ilos ego sponte factos, ac
, \ . naiivos Homeri seclatores arbilrabar, eique sen , \ teniix favebani. Tum proclamalum est a quopiam,
, , , \ . suspenderenl e collo, quibuscunque auri aliquid
, \ - esset. Quibus eral, suspensum est, non aurum
(27)- - modo, sed quidquid auro a?stimari poterat. Mulie , . res ipsae cum adornabant sese, tuoi funiculos iis
. quibus opus eral dividebanl; pridem ad id iacien \ , , dain edoclis oinnibus. Hujus autem rei gratia i i t :
\ sepullura preliuni conferri a naufragis convenil.
. . Qui eniui in eos incidertl, el id lucii fe<:eril,
, ,
Adrastiae leges vcrebilur, ne non exigiiam ei par . ' D tem aspergat, qui tantoplura largitus fucril. Alquo
, , ' - illt quidem iis rebus occupabaiuur. At ego sedcus
, * \
iofelix illud marsupium, deposituui hospitis defle.
bam.Novit bospitum prases Deus, non quodmorieii, \ , - .
duin ntibt essei, sed quod concreditis pecuniis Tbrax
D I O N . PETAVH N O T J E .
,, . Ua docent
tnauistri in Talmudicis Digeslis Iracl. De sabbato,
ei Kainbaro in /ad., quod pluribus exemplis illusltanl.
(2(5) Aff) . Hinc Atbenagoras orat.
., , \ appellat, quod ca inors inisera vulgo cenStalur.
(27) 7' . Schid. Sopb. ad
illa Antigonce :

ba?c adnolal :
. Apud Poliucein lib. , cap. 4, in
voce Pedica, catena qusedam dicitur. Herodoltis lib. n i [XLVIII], p. 204, de ftlis wsurpavil;
nos fuinculos maliiimus.
9
SYNESH PTOLEMAIDtS EPiSGOPl
im
1356
iJle defraudandag, <jueoi vel raoruae erubegcerom. "0 61 , .

' . '
Hic igUur ei emori lucrum eral, siuwl emori,
.
et moriendi seoaum effugere. Quod vero digerimeo
, , ,
adeo i n proximo facicbat, nibil erat aliud quam
quod pasgig velis navigium ferebatur. Cootrahere \ , \
autem noa . licebat. Naui cum saepiug rudenles ,
. , , ,
aggrederemar, fatigati eramug, mordacibu* reii . ^|
neiH&ug irocbleig; nec levior angebat melus, m
vel e tempestate emersi Ua comparatls emnibug , \
per nociem ad lillus appelleremus. Commodum i n - ,
.
lerea dies exoritur, solemque conspiciiaus, baud
ecio an unquam in vita juciwidiue. Remittere dein- . ' ,
cepg, tepore creecente, veatus incoepit, atque i l a
eiccato rofe paulaiim moliri rudentes, ac veta tra* * ,
clare perraissum est. Caeterum gubdititium alteriuo * [. . ] loco veium gupponere mioime potuimus; nam (28), $ \ \
,
oppigneralura eral. Refeciroug ergo istud ipgum,
.
perinde ac tunicarum sinus: ac fcilra borag qua * 6
ttior qul motitutog fegso ftog bactfenus putabamus,
ad desertata quatndata golitudinem appeUidius, t o i , \ * .,
neque ager io propinquo, neque oppidurti lurt, '
centum enim fere et irtgiaia ab agro stadiis eral .
disgila. Ac navia quidem H I allo fluctuabat: nam locua ille tmportuogua erat, ei uaa 1 8 6 * **
cbora flactuabal :altera enim erat dUtraota : lertiara porro anobopaai AmaraBl&s aon -babiiit*
Itaqae simul optalissimam tellurem aitiguaus,
, ,
aaiplecii, yeluti spiranlem mafrem, ccepimug,
, * \
byinnoaque Deo gratulatorios de more concinea ,
tes, adjecimus et recenlem illum casuwt, e quo , \ praeler opinionem servati fuimus, biduum in eo , ' Ifc 3 -* loco commorali, dura mare desaeviret. Sed cum ^ , .
iler facere nugquam possemus, nemine compa- ,
renle roonalium, rursum mari noa comraisimug,
, \ *
etatiroque prinia iuce golventee, gecuado veato ,
tota illa et insequenti die navigavimus; qoa incli - *
nante, una et flatns defecit, magaoque in moarore , , ;
Juimug. Oplari vero a nobis denuo iranquiltitatem
. .
oporiebal. Erat tuac exeuotig mensis tertiue deci (29) . ])
n
DION. PETAVII .
(28) Olttdrarat
&&. Nfegtio qoid iflgyptiaci. Quocirca mensis aliquis inveniendus
, auod ia ing. 4 reperi, ol .
est, cnjug in diem f 8, et feriam 5, neomeiria iw(29) Hr ovr . Non polesl do narig incidak flic est Tbotb Alexaodrinug anai
lunarl niense id accipi. Nan i n eum diem
Diocleliani 127, a r a Cbrisiian 410. Quo qoidem
incidit, u l paulo posi indicat, curo eam nominat
aureug numerus Nicaenus fuit X I I , ad 15 Sepiem . Quare
brig ascriptus; rn quein dieg 18 Thotb congruii,
per caiachregin appeUai diem 18 popularts Ale- cyclo golis 7, Hitera B. Proinde Septembris 15
r
xandrinorum
inensis a l i c u j u s . Quem nog ex i i s n fuit iferia 5. N o v i l u n i u i n mediuai ex ParisiiH U
quse i n bac epislola Darrafntuk-, investigemug, si

^pogsaknos; uaaqtie annoin q u o tempesias Hla
coniigil, et epis4*iia gcripta eei a Synesio. Primom
pagina 161, nocte ilia quai Parasceven inler et
gabbatum intercessit vcbemenliorem increbuisse
tempestaiOm a i t ; quando navarchos JndaBiig, ob
gabbali religionem, abjecio gubernaculo, in navem
se projecil, donec media nocte, ob imminens vitae
periculum, ad opua rediit (pag. 162). Commoduia
oxorto sole, anie boiaiu diei quarlam, ad solitudinem appelluni (pag. 163). Ibi propter tempestalem biduum manseruul (p. 164). Tertio die appelente, nid^bies solmHt, tertia, ut apparet, feria;
quaia, ei seqtientem, ia aavigando congumunt. Hac
verb, quae quarta numeratur, exeunto, ventire illos
ddgtimit. Sequeiiiem nociein, quse inler 4 5 feHam interjecla est, appellat , et
diem ipsum, videlicei teriam 5, ait 13 futsse ineiiaig deeinenlis, boc est 18 mensis a?quabilis, ct
bulis Alexandria? commissum eel hora 8, 33, po4

rneridiem diei 14; verum autem riovilunium, bnra
10. 48. Fait ergo nox ieta. Ex his coHigitur, aooo Chrisli 410 Aiciaodria Ptoleaiaideia
navigasse Sypesium, Sepiemb. 9, feria 6, el Sepleinb. 15, Teria 5 contigisse qua? bic exponit,
Tboih 18. Ac verisimile est receaiem lunc ab
ordlaatioae fuisse. Siquidem Alexandriaj annoipso
410 ab Theopbilo consecralus est episcopus, ut in
iilius vila diximus. Uic esl fruclus nielhodi nosine
ac doclrina3ti:tnporuin, qustevfbug rerom vesttgns
magnatn plerumque Ittcem affert bistoria;. Sane
primirlum sacris initraiinn futgse, cum hanc epistolam scriberet, ex iis oglendilur, quae pag. loo
f*cribil, de mtilierum abdicato congOTlio; quani reni
gtfri laiHopere injunclam ait ab Evopiio fraire. Et
in ftne eptstobe, uxorem ail &e sororis babore loco*
Haque certa esl conjectura noslra.
1*57
EPtSTDLiE. 8. IV.
1551
, niM8 4io*. TOoio oniem iMpeadeate diacrtimite,

, \
cuin Ui idon eiderwn coiius, l laatooo illo fortmiki
(50) & , *
coucureara ewetrt, qaifctto, 4 atoiii, o m o oecttruo
, , '
unqaam se mori coimoigU; cumqiie m portu con . s i s i e r e oporteret, ftnpnidentes mrsnm t * o l l u n
,
eveai iimus. Jpsa porro lempeaias a scptentriona * . Ulmo vemis iaitiuin batail, plorfiiiwnique ea i u l t r *
- lunii nocte p l u i t ; ium venli perfcaccbari, ac m i . , sceri x itue n i o r e coepil. QUNH) ad n o s atliaei, Ha
, ,
R06 babebaoms, ut m ulibus MUI ventre solot, uo
, * bis eoadem casus receaseatn. Ac Uim ipsa non (31), n i b i l lempegialis magnilodo profuil. Juque p r i . ,
niuoi ex anienna fragor aiditos esi. Cunoqae inton . , tie nidenlibus firmore Bovem inslitisoemuo, aubinde
\ . roodia i i l a confracla prope nobis omitibus e x i l t a
*
foit. Sed cum exilio non fntesei, Imc ipsatn nobia
, . aalulem ottuUt. Neque enim alio modo ventoruta '

vh ousiioeri poteral. Rur&wn mem traeiatu
, . diffkiie volum erat, uec ad coatrabondaia voiubile.
* \ , * Hwic fere m modum, i m m i i H i l o pneter ophrioneni
viotentioris ottrsua impotu, dlem noctemque c o n . ,
liouo ferebamar. Eadero n o o l o , eecnndo circiler
,
galliciuie, subinde ad prominet>iem tpiafiidatn e lerra
, \. *
rupem, quae brevem eberroncaum faciebat, neo
, * opiaoio navero appulimaa. Ad ôc olamoro sub, ,
l a i o , cum propius terram subire nos q a i d a m ad . monorei, ingens coorla vooiforatio esi, iniuiiaequo

coiisentiona: naniis quidem borrescemibus: A o b i f
. " ,
veto >pree insckia maiius applaadenlibue, et tnvi , Q oem oemplexis, neque gaudii magninidiaem aninio
, - ca,pieiUibus. Aiebaat suramum 1 6 5 h o c omniinr.,
<. * qute Iactenu8 coniigeraat, faisse disorimen. CMm
, * jam dUaxiatet, Itomo quidam ruslico habiKi n o . . bie ionwt, maumpie infida loca demonslrai, o4
, , alia, quibuo nos lulo couvmUlero posseums. Tan ( > deai ei ipiê binorum scalmoruin c e l o c o osi ad (32) ) , veclus : <jua ad navem a l l i g a i a gubernaculum
, \
accipU. Nec a?gre Syrus boc i l l i bonore c e s s i t ;
. , q u i cuai non pluva quinquaginta gtadiis rele\ [. ] , \ \ gissei, aavem vix ad exiguum quemdam, eed
, - aiiMBnum portura appellil (Azarium o p i n o r vo , c a a l ) , el nosad littas o x p o n i t , s e r v a i o r ac genius
.
bonus ore omniuni a c c l a m a t u s . Brevique postea
. - eodem acluariam subduxit, ac r u r s u s a l i a r a . Ita
, , D ante veeperam q u i n q u e fuimus ab divino illo sene
" . aervatee onerarise oaves, contra q u a m Naupliu
, .
qaoadam ille fecit. Neque cnkn siiniliier ab lem . peaiate Hle jadaias e x r e p i l . Posiridio alH delaU
, ' , eant: inter quos o o n n u l l i uno aale nos die Ale ,
xaodria solveraot. Nnnc j u s t a classis a u m u s io
* , aagusta adodMm otatlone. Sed cutn j a m cibaria
DION. P E T A V I I
(30) Kul .
passim omnes interpretantur, pervulgata pertcula, quod circa lun coitum periculosa sil navigalio. Sed nescio quomodo minus id placet. Susprcabar cerios ca voce signibcari venlot. Sed non
allirmo.
(31) .
Gregorius Nazianx. i n
NOTJE.
carm. vita $ua tempeelatem describens,

,
(52) [\\ . Plolem. ii
descriplioae Libysc Azar moutis meminti, el Aza
AZArorum. Plin. lib. vi, o p . 29.
%
1339
SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOPf
1310
defecisMflt; quippe nondum ejusmodi casibus ag- * *

gueii, nec nos pr&giiiuium tempus excesgitrog raii, ,
ntodicos commealus imposueratnus; nec iis modice
.
lamen utebamur : huic malo reinedium idera ille
,
eeHex adbibutt, non ul erogaret aliquid; nam nec , alioquin habenli similis eral; sed scopuiog iodi- \.
cana, inter quoe latilare prandium iis coenamque ] .
dixil, qui laborare vellent. Inde nog pigcatu septi", ^. ,
mura jam diem vitam loleramus; robustrores, mu- , ,
raenas ei locustas ingentes capimit : adolescentes . ,
gobiorum et iulorum copia beaios se puiant. Ego :, \
vero, el Roinanus ille monacbus, conchig, quas * . lepadas vocatil, corpus Qraiamug. Est aulem lepas ,
ostreuui concavuni, quod ubi gaxam apprehende- , ,
r i t , adh&reacil. Aique i n i l i o sane eo venalu parce * *
adinodum vivebamus, cum quod quisque cepissel, g , ,
id gibi eupide relineret, nec alteri quidquam alier , , , impertiretur. Nunc majori omncg ia copia versa- , .* {33),
mur, quod ea da causa contigil. Muliereg Libycse .
nnilieribus quae nobiscum naviganl, vel galliaarum
lac libenter praebuerinl. Prbent vero quidqtiid .
coelo illo terraque gignitur, caseum, farinam, liba
hordeacea, vervecinag carneg, gallinas, ova galli- ' , * , ,
nacea. Jam et otidem noonulla oblulil, avem gua- , 6
vitale impriniis exquisUam : quam gi quis rusticus , videai, pavonem esse dixerit. 1 6 6 N ' * ' g ^
id . *
genus raunuscitla ad naves deferant; e vero quae , ,
acceperint omnibus communicant. Quin eliani.de ,
vcnalu guo jam nobis oflemnt; aliugque guper , .
alium venit, guper virum ptier; super pueruin vir, .
innnus ad ine identidem aliquod ferens : hic baino G ^. \. }]
captum ptsciculuin; aliug aliud : omnino boni saltein
,
aliquid ex iis qu;e in saxis inveniuntur. Neque * ,
cnim libet mibi a mulieribus quidquam accipere, ,
[. ] .
tuaque hoc ipsum causa, ne cum iis fosdtig ulluui
habeam, ut postea, cum id jurejurando infician- , , .
dum erit, inaegando haeream. Alioqui quid praesen- [. ] , ,
libug uti deliciis prohibet ? adeo inullae undiqiie
, ' $
circumfluunt. Ac tu quidem virtuii banc ineola
rum lilieralitaleni tribaes, quam in hospitas prae se . ",
ferunl; hoc auiem longe aliud eel, quod nec mc- ,

moratu indignum ftierit, in tanta prageriim oiii

copia. Yenerig ira, quantum conjici potcgl, in ea
,
regione versatur. Parem certe cum Lemniadibug
.
calatnitalem experiunlur. Maminae feininis supra
moduin assurgunl, nec earum proportione aunt & ,
peetora : adeo ut infantes non per axiliam, ged ex , , *
humerig sublaum papillain exgtigant. Nisi forte ,
dixerit quispiam Hammonem el Hammonig terram , , *
non magig ovium quam pueronim nutricem ease; . ,
cunimodam proindeque bominlbus juxta ac pecu- , . ,
dibug largiores et ampliores lactig fontcs a nattira
. ,
csse datos; ad idque capaciora ubera, geu vasa
,
necessaria fuisse. liaque quando de viris audiunt,
u r
DION. 1 .
(35) . Xenopb. lib. . Plinium lib. , cap. 22, lego otidas damnalas in
Atben. lib. ix, aptid quem Plutarcb. ail cibis. Emissa enim ossibus medulla, odorn ucdium
extemplo tequiiur.
. Arist. //i*5f Apud
1541
EPISTOLA. EPI6T. V.
4542
. ,

' ,
.
, .
, . \ ! .
' ,
[. ]
, ,
. ,
, [. <*] * .
",
, ,
.
,
.
(54) ,
, ' ,
. ' ,
,
.
,
'
. .
, .
quibus aliquod cum externis cottimoreium fuit, aon

eam esse universi sexus conditionem, haud temere
fldem adbibent; simui vero ac peregrinam i n r o u lierem ineiderint, buuianiler excipiunt, nihilque
non faeiunt, donec sinum perscniientur. QIISB porro
cngnoverit, alteri stalim dicii, seque invicein ad~
vocant, quemadmodum Cicones fecerunt. lllae ad
spectaculum frequentes concurrunt; ob idque
lunnera sectim afferunt. Gommodum vero nobit
ancillula ex Ponto qusedam erat, quam natura cum
arte consenliens supra formicas uberibus incisam
ot contractain effinxeral. Circa illam sludium omne
mulieruni erat; plurimumque ab bis compendii
faciebat: adeo ut triduo anle ftnUimae opuleniioresque feminae illam ad sese ex alierius domo v i cissim accerserent. llla usque eo procax erat, ut
eliam corpus nudaret. Hoc tibi draroa comicum
ex tragico cum nobis Deus ipse lemperavil ,
1 6 7 tum idem meis ad la iiUerie facio. Scio
me longius quam par est epislolaro produxissc,
sed quemadniodum corain tecum agendo, sic ei
scribendo expleri nequeo. PraHerea cum IOCIIHI
ainplius collocuiurum meesse diffidaiu, nunc, qualeaus licet, desiderio meo faoio satis. Quanquaai
si episiolam banc ad epbemeridas meas accommodare vellem, quas cum sludio conieei, plurimarura
dierum coromentarios habercin. Yale, et filium
Dioscormn cnm matre el amita, quas ego amo
el sorurum loco babeo, valere a ine jubelo : n e o
non revereodse ac Deo charissimae philosopbiae magislra?, felicique illi cboro, qui diviaa voce fruilur,.
sahilem plurimara dicito. Inter caeteros vero sanctissimo imprimis pairi Tbeotecno, et sodali Alhanasio. Caium vero aniroo nobis conjunclissimum non dubito te idem quod ego sentieniem inter co*
gnaios oostros ascribere. Hunc tu ergo cum illis salvere jubeas; necnon egregium illum grammaticura Tbeodosiom, qoi quidein vales cum esset, celare de eo nos voluil. Cum enim quas nobis eventura
essent pravideret, nobiscura proficiscendi coiisiliura abjecii. Nibilominus illura ego et amo, el saluio.
Tu vero cave uoquam roari tete commiseris; sin omnino necesse aliquando fueril, at non exeunle
salleoi roense istud feceris.
EPISTOLA V.
'.
C
Sacerdotibus.
.
Bonum e$l eonfidere in Domino, quam eonfidert
, 6\'
. - in humine *. Sed eos audio, qut ex iinpia Eunomii
, secla suui si Quiiuianum, nescio quem, atque i l lam in comitaiu potentiam, qiiam identidem j a ' , - clant, pra! se ferentes, rursum aduUerari Eccle , - siam, et falsos dociores simpliciorum animis la , ; queos praetendere, quos qui ab Quinliano nuper
* , . , ad hoc destinati gunt, securo advexerunt. Naro
i l l a , quam pratexunl, impietalis color e s t ; sive
. , - polius pro inipietate certamen. Qtiaraobrem videle
ne adulterioi isii presbyleri, novique diaboli ei
,
* Quinliani apostoli, clam vobie in euni, cui pra>
- . esiis, gregem insilisml, neve clam, etitn Iritico
. .
lolium eerant. NoU omnibus sunt illorum peifu ' gin. Scitis quinam illos agri suscipiani; scitis
yjai ; .
quaenam aedcs laironibus pateant, l f 3 8 sagaci fu1
Psal. cxvn, 8.
(54) . Theolccni et Alhaoasii memioit epist. 46,
SYNBSII
PTOLGMiOniS ^HSCOPl
BU
<res odoratu pertcreiamini: Moeakam illara beae- ^

, * , * >
dictionom eoiMOOUioi, qua eos beaodixU, qui
advereus oceteris reoe i n caetris antflaum manas- [. ],
qne mweront. lllud vero par est ad vos usur- . ifym
, , .
parc, f r a i r e s : l i o n e R i a fianl boneste. Amptitetur
bkt
otnme de lucro c o u t e n t i u ; o r a n i a Dei causa euscipiantur. NOQ oaaideui ease virtutis alque ne- -. * \
quiliie m a t e r v e m o p o r l e L Cureirs ilte p r o pie- *
i a i e est : pro aoimabus certanduea, ne quas ab , ;
, . * *
Eccleeta prtedeaiur, quod jam in consuemdiiiem
, ,
illis abtil. Qmsquis aitleoi per Ecclesi* luendie

speciem marsNpiuai augei, aique boc ipso, qood
m leatporibus vtius ease videalur, qu& animi , , ,
Viin eflBagituirt, sibi polaslaieai coaciliat, is efll .
* qnem nos exlra Cbrislianam consorttatn araoada
voltrmus. tnanoani virtalem fectl Deus.; &

ilta socieiate neqwiliee fttdiget; aon Deo ait-
^ - .
litee deeruiti, Ecdeaiis i d o i i o i : coitimUUones inveT i i e t , hic quidem mercedis experies, sed i n eesto - '
plena mercede donandos. Ejueinodi vos skie: ho- \ " h
ttesium eet entm el iis bene precari, ifut elre&ue \ ., ||
, ,
*eao geriint, ei iis qui eecus, taiprecari. Quicuntpie igilur mollius egerrt, ac reui p r o d i d c r i i , aut . , \
qui persecutus quideiu fuorit, sed alienorum al*- ?>
quid rapeerit, is apud Dftom luininie ail innoxius. , *
ttoc ipsum cUinlaxai in inedimn adducile, ac pra- . $'
vos illoti argentarios, qui divinum dogma nummi ,
inslar adulleraal, circumduche : dale operain, tit
,
cujusmodt isli sint, omnee intelligaal. Ad bunc
. , .
iMxhtit) wfanies illt >Ptoleniaidis fintbus expOllan
, t u r : 3C qotdquid rei euia iie iaiporialum eoi, se- ^ , ' ,
cum appeitsum auferanL Qui socut f a x i t ,
, '
apod Deuai exsecratus eelo. Quisquis iiefarium

onventum videns egligil, aut audious audire dis- \ , , ttr
oimulal, aui iucri ab iis cualagioae iufecius e s t , . '' ^
hos pro AmalecUis baberi preBCtpiinus^ a quibus
,
nibil auferri manubiarum licel. De eo qui acceperil, illa Dei v o x e s l : Pcenitet * quod rtgm c<*&'
tMrim
Saul *. Sed 'vestri oalla iilum i n re poenilcai, veruin ei curae vos Deo eilis, ct vobis vicissia
Deus.
EPISTOLA V I .
CT-
Anysto.
A i Garnas .etlamuum cuaclatur, nec vel $poo(e,

[. ] , '
vel neeeeiitate, i i t justus. l f | 9 Porro venire i l , ' ' . #
JUm oportet, ut eciamus quid taadein ailegare
,
poetil, quibueque not ocuiig aspioiel, a quibas vel
, **\
invilis qoeai erat equum furaius, eaiere voluit , ^ , ,
ne^ ut aiebal, abeque equo nuleo esset. Offert vero
, , . -
prelium saae quata exigaum, neque vendere de ,
ireciantibus reddii , sed jure babere ee equum i i ' '
liim arbitraiur; praegertim cam nec Agatboclee
, ,
aliquis, nec Dionysius s i t , quibus tyrannica i i u ; '
peria tam extremae improbitalis impuniuiem fece , r a n l ; ed Carnas Cappliarodiia, quero revocare
.
ad loges JUMI sii diQicile. Quare ei quis eum ad te
, ,
deducat, fac islud intelligaious, ut e Cyrene qui
.
coram iliuro convincaat, evocaro possimus.
%
IReg. x v , 4 1 .
1545
EPlSTOLiE. EPI9T. I X .
'.
(55).
, ,
, ,
, ;
[. ] [. ], ,
, \ . , , . , ,
' (56) * '
,
, *
. *' ^
, .
1516
EPISTOIJx V I I .
Theodoro et *orori.
Qaanluia roe aaimo dolorem cepisse crediiis,
cum per urbem fama nunliasset, te gravi et plus
quaiu gravi oeulorum atgritudinc affici, visui
periculum inteDiaret ? Posu-a vawis Ule rumor apparuil, ac pessimus, opinor, aliquis occasionem
de ocularis niorbi vocabuto nactus, adjecil farnse
pluriinum^ el cun iogenti conuniseraiiome narravit. Sed verlant in ejus capui omnia, quae de vobis
menlitus e s i : Deo aulem gralirc sint, qaoniam de
vobis audire meliora concessit. Opoitel vero non
astrig, quod aiunt, vestras mibi res indicari; neque me qu fama mintienlur inquirere; sed maxime
quidem praesentibus vobis frui. Sin minus veslras
certe liileras accipere, et de rebus vestris certiores
a vobis ipsis fieri. Scd vos niinium profeclo nos
negligiiis, quod iia fortasse Deo visum fuertt.
'.
EPISTOLA VIH.
.
Fralri.

Non tu istud causaberis, laluisse vos eum qui
. ' solemaes litteras porlabai. Quin vog potius cum
, , eum vidissetis, iiegligeaduni pulastis ; neque vobis
,
saiis digna visa res est, fratris recordari, et ad
, , \ .
eum lilteraa dare, quibus valeiudints ac reruin
.
vestrarum siatum exponerelis. Non enim quae ad
' ,
vos perlinent parvi facio cognoscere. Sed quoniam
.
ex omnibus meis rebus moerorem capio, de vestris
. gaudere plurimuro vellem. A i vos eo me solatio
. , privastis : qnod nibil atlinebat facere. Nain etsi
, * Q non iisdem parenlibus nati essemus, oommunis
; . Umen educaiio, disciplinae commuiies, J 7 0 <*
, , quid tandera non commuite canerorum t omnia
, nos omnino conciliarunt invicem. Verumenimvero
, , grave est, ut aiunl, adversis rebus uti : cuiuque
. ' difficile alieui tempue aceiderh, ibi cum atia oiiinia,
.
lum t fratrutn et amicorum perspiciimmr aiiinii.
. Mihi vero satis erit rel ab aliis aliqaid de vobt
.
accipere. Sii modo bonornm largfror Dens. Ejus *.
(57).
,
.
modi enhn de vobis nuntium audire cnpio.

EMSTOLA JX.
Theopkilo archiepiscopo.
Longa te ac felix senectus maneat, sanctissiine
ac sapientissinie vir. Nam el alioqui ingens viue
MON. PETAVll NOTAE.

(55) , xe& . Crediderim par- D
leui inseriptionis hujus, , u i seauentem epistolam rejiciendam esse. Nam solius Tbeodori fit bic menlto.
(36) " xoxT &. Non
miaua a terrestri itinere in Libya. quam ab marilimo duclum videtur proverbiiim. Vide Plin. lib. v,
rap. 4 ; Arriaiiuro lib. m De Alcx. Metninil et
Saltaet. Jugxnha, c l Solinns.
(57) . Laudat Pascbalem
Theophili libelluiu, quo Pascha de morc celebrandnra indixeral. Cassianu* collal. x, cap. %: Intra
ASggpli ngiotvm mo* \%u muiqua tradiihne tervaIttf, , peracto Epiphaniorum dit, provincim
iUtus sacerdotes vel Dominici baplismi, vel secundum
carnem nativilatis esse definiunl; idcirco utrius-
qxe saeramenti $*lemnilalem non bifarie, ut in occi^

duis provineiis, ted sub una hujus diei fesliviiete coucelebranty epislolce pontificis Alexandrini per univer dirUfantur ASgupii ecclesias, quibus et initium
QuadrugttimK, die$ Pa$ch<e non stlum per civitaiet omius, eiiam uumrsd monasteria de*
signentur. Vide Isidorum lib. De eccles. off. cap.
26. Ex bac epistola constat verum non esse, quod
iiMam arbitrau gaiil, Tbeopbilum, poet morteni
brysostoiai, cuia ab Romaai pont. cononuiionc
segregatus essel, nullas Pascbales scripsisse, qno<t
eas nemo deinceps reciperel. Nam Synesius anno
440 episcopus est facttis: boe vcro Paaoha, de
quo bic agiiur, puio illud eese CHJUS dies epbtola
45 scquentc concipitur.
9
5YNESII PTOLEMAlMS EPISCOPI
517
supcrsles comaiodum oris : et sutoniam Chrieti ad

acbolam accessionem facil Paschalium Ubellorum
nuinerus una cum annis excrescens. Nam qui hoc
anno misstis est, et voluptatero pariler el uiiliiaiem
civiutibus atlalit, parliin senlenliarum gravilate,
parliia suavilale verborum.
EPISTOLA
Philo$ophim
magitltm
, &
$<
. Q;
\ , ;,
, ,
.
Hypalia.
'.
Tibi ipsi, ac per le beatisstmis sodalibus salutem

,
dico, beaia doniina; jamdudum quidem accusare , ,
gestiens, quod imllas a vobis litteras accipiam; ' * 8
nunc autem video ine a vobis omnibus contemni, ' , ' ;
pro eo quod uiliil quidein inali facio, in plerisque , , ;
\ero iiiforltinalus suni, et quanluui inforlunatus . *
quisquara esse polest. Veruin si veslras lilleras , niercrer accipere, el quo sint in stalu res vestne ( , \
cognoscerem (prorsus vero secundiores esse illas, ) f l comniodiore genio uti vog arbitror), diwidia ex , .
parte dualaxat adversis premerer, si io vobis essew , .
beatus. Nunc unum illud in malis meis numero. , ,
Non enira solum liberis meis, sed etiaio aoiicis et * , ;
omtiium benevolentia aum orbatus, et, quod caput ,
est, divinissimae animae tuae, quam ego inibi solam : , permansitram speraveram cum bac fortunae inj .
ia, luai istie iatoruin fluclibus superiorem.
EPISTOLA X I .
Pre$byleri$.
'.
[. ],
, 0$,
Ncque vobis anlea supenor esse p o l u i , cum Q
toiis viribus, el adbibitis macbinis omnibus saccr- ,
dotiuin deirectareiu : ncque me vos modo snpera- . ,
, .
siis, sed divinitus profeclo coaiigit, u l ei nonduvi
tuac, el nunc priaiuni ila sil facluin. Equidem non .
unam morlem ejus viUndae funclionis causa sub- .
iisseui. 1 7 1 Neque enim salis idoneum me puta- , *
bam, qui ret digiiilalem suslinerem. Sed quoniam , ,
niibt Deus D O I I quod cupereni, sed quod ipse vel- .
iniposuil, eurodem illum precor, qui v i l gu- ,
iernaior exslitit, ejus, quod in gubernando con- , , ,
l a l i l , esse ntoderalorem. Qui eaim in philosopbiae ,
otio, ac miniuie negottosa rerum contemplalione ,
setaiem conirivi, tanlumque viiae curis ac molesliis ; ^'
tribui, quaotum ad eam, quae in boc corpore de- , , & *
gilur, vilara, ac civile in rebus publicis officiun D ; salis esset, qui cotilinuis illis curis possum sufli , .
cere? A u l qui iiieipsum negoliorum turbis impli . , ,
cans, io eas mentis pulchritudines anioium pos, .
suin inlendere, quibus frui bcati cujusdani esl
,
otii? Siae quibus mibi ac mei similibtis vita uui- , '
versa vilalis esse non potest. Equidem asseqtii , , x*l
minime possum. Deo vero omnia, u l aiual, pos- ' 2 .
sibilia, eliam qtiaB fleri non possunt. Vos igitur ,
ipsi supplices pro nie ad Deum maaus tendite; , '
aique el urbanae inulliludini, el quaecunque in
[. ].
agris, aut in paganis ecclesiis degit, meo nomine preces publice privatimque uaiversis indicite. Njm
si a Deo derelictos aoa fuero, tum agnoscam sacerdoliuin nou doscetisuiu esso a pbitosopbia, &
asceusum.
STOLiE. EPIST X I V .
1350
EPISTOLA XII.
CyriUo.
,
Vade ad niatrem E c c l e s i a m , Cyrille frater, a qua
miniine abscissus, sed ad lempus
quod pro criminum meriio definiri sulet. Hoc enim
cerlo scire videor, idipsum oliin communem quo-
que nostrum, ac sanclae memoriae patrem fuisse
separalus e s ,
facturum, s i non eum fatalis
Nam quod poenae modom aliquem constituit,
>*
ipso animi indicium dedil statim veniam repne-
sentare cupienlis. Ilaque sancluui illura sacerdo-
teni tibi redilum concessissc
accede vacuo pravis affeciibus animo, ei malorum
priorum oblito.
moria prosequere sacruai illum, e l Deo cbaruin
hora prsevenisset.
lioc
puta, et ad Deura
Sed el plena pradicalionts me-
senein, qui te populo praefecit. Prorsus hoc ab illo

libi non injucundum accidil.
EPISTOLA
XIII.
Pctro presbytero.
.
,
festivae celebritati dies indicilur ad diem decimain
nonum mensis Pharmuthi, ila u l 1 7 2 4
xime illani
consecrala s i i , bunc et adeunlem e i redeunieni
'
omni cum bumanilaie proaequimini,
,,
omnis ac sermoais Deus esio.
liUerarum lalorem, quibus constituia
: *
Initium operis
Soleiuniom
toruro
anlecedit nox, resarrectiouis
roulatione
in utramque
a a e
P r
raysteno
ac j u m e n -
partem diiniUile,
qui ut ne Ecclesiis vetus et pairia consuetudo i n -
tercideret, in media sese hostium arma conimisti,
per suspectam
regioaem
iter suscipieas, Eaedem
. i :
U u e r e civitali suadenl u l pro nobis Deum
'
tur. Jaui eoini inde eam oporlel, suae erga me i n i -
, , < -
prudenliac seasuni capere ; quae quidera ad sacer-
(5 -
dotium e v e x i l , non eum cui ad Deuro adeundi, ac
prece-
* ' ,
pro universo populo supplicandi esset iiducia ; scd
. \
qui u l servari ipse posset, populo deprecaiore opus
baberei. Praesertim cum in ideoi tempus inciderit
[. \] , -
coacia buc syaodus, plurimorum scilicet sacerdo-
, [.
\ ] , \ ,
tuia concurAus, quein
praesenlis slatus leuiporis
convocavit, lum cum ad vos seribere sum aggres-
8U3. Quod si nibil eorum dicere potui, cujusmodi
audire soletis, niibi quidem ipsi coadonandum e r i t ;
vdbis autem culpae tribuendum,
quoaiam divinarum
Scripiuraruia ignaruoi earumdem perilis aote
posuistis.
EPISTOLA XIV.
'.
Anytio.
'/.
.
. ,
Sic parcntes ulciscunlur
filii.
Acceplum
beneficiuni. Caraas supplex niihi fuit,
plicalionero
enim sacerdoiis est, judicalum ac prehensuia bo-
sancliorem
babeo
cujus s u p -
Deus ipse reddidil. Qni
D I O N . PETAVll N O T J E .
(58) xaph . Videlur h a c epislola
data esse post moriem Tbeophili, quai anuo 4 I i
contigil. E x eaque colligiiur Cyrillum isium epieeopiun fuissa, e l ob culpaia aliquam a Tbeopbilo
Ecclesia tnterdicium.
(59) . Falsa videtur b x c i n scripiio. Naui ad plures datam esee, ex ea ipsa
colhgiiur. Gredideriia aulein Synesium Alexandria
Aaac epistolam ad clericos suos inisisse, cuin paulo
ante episcopus a Theopbilo factus csset.

(40) . Pascba illud
incurrit iri annum 412, cyclo lunae U , solis I ,
lilleraB tunc erant G F , Pascba A p r . 1 4 , qui c s l
Pbaaienotb. 19. Ilacc porro epistola morem fuisse
demonsirai, ut qui Alexandrini episcopi Pascbalcs
lilieras ferrent, ab Ecciesiis exciperentur omnibus
bumauilatis officiis, ac jumcnlis ad iter facieodum
adjuvurenlur.
SYNESU PTOLBMAIDIS EPISCOPI
uiioero sna prsesertln eaasa pati jejunii tempore ?

Quamobrem qui illuio- addoiit, non d i m i s i l ; sed
ercptus iltt bemo eei. Qaod si propter vtm istam
pcenas ab oo repoias, eo demum erimue adducli, irt
m biimaaitateni adbiberemus, qui nobis iajitriara
fecissenl: m vero faoeremus, qoi nuHam oebis
inlulis&cot.
EPISTOLA XV.
Pkiloiopkia
matjittrw.
Eo sum lofortunii redacius , u l hydroacopto
opos habeom. Jube boc roihi fabmari ac coemi.
Tubulue esl cyHndri flguram habens, tibiae magniludine alque forma. Hic in ttna recta linea incisiones
babei, quibus aquarum libramentuai cognoscimus.
Oblurat enim illum ahera ex parle coaus, sBquabili
1532
; " , -
, ' . *
,
,
.
'.
Fft .
, '
(41).
[. ].
, \
. , [. ] .
,
positura insertiis, iia u l communis sit amborum $ ;
.
basis, coni videlicet alque 1 7 3 tttbuU. Hoc - , "
suro esi, quod barydium appetlant. Jam cutn tubu- , , lum in aquam deposueris, erecius subit, tit i n eo |5 [. ]
incisiones facile numerare possis ; ex quibus libra- (42).
menUMR oognosoiiur.
0
EPISTOLA X V I .
Eidem.
Decumbens in leclo bauc episiolam diclavi,
quam ulinam incolumis accipias, mater, ac soror,
ct magisira, beneque per bc omnia do me merita, el si qua esi alia res appcllaiiove bonoriflca !
Mihi vero corporie irobecilliias ex aegrltudine animi dependet. Paulatim me morluurum tiberoruui
recordatio coaflcil. Tandiu vlvere Synesium oportebal, quoad vitae malorum expers erat. Posiea
velut cohibitus torrens, uoo impeiu profluxil,
mutalaque vita omnis esl jucundiias. Ulinam aut
vivere, atit sepulcri liberorum memlnisse desinam ! Tu vero et ipsa valeas, et beatis sodaltbus
salutem a me dlclto, initlo a Tbeotecno palre, et
fralrc Atbanasio facto, deinceps universis. Tum si
quis ad AOS accesserit, qui tibi ex animo s i i ; cui
graliarr. debere ine oportel boc ipso qiiod tibi ex
animo a i t ; bunc tu quoque velut cbarissimum
ainicum, meo noinine salules veUm. Mearum rerum ei quid libl curse est, recte facts: sio nibil
cune est, neque istud admodum curo.
EPISTOLA XVU.
Heliodoro*
Plurima illi bona coutinganl qui magnificentiam
1
{.
Tfi
, *
, , , ,
*
\ * . $*
.
[.
] ,
, .
^ , ^,
. ,
.
, \) ox$
"
, *
, * ft
, ('
' .
_ , -
[. ], ,
'.
.
[. ], &'
. PETAVII
(41) . Aquilegum
qtioddani esse polius quam clepsydrae [L| gentis,
u l vulgaia lexica porperam babeiit, exislimaverlni;
iieque enim clepsydne in aquain demissae, sed iu
eas infusa potius aqua. Guiusmodi vero illud fuer i t , non salis capio. Apud Vilruv. I . vni, c. 6, ubi
de aquantm libratione, cborobales, ejusdem generis inslrumeiuum, non pauca bujus descriptionis
babet. Nara inler cietera, inter regulam,et aucone*
conipacia iransversaria esse ait, qiuo habent lineas
ad perpeadiculum recle descripias, peudenliaque
ex regula perpeudicula, in singulis partibus sin-
gula, quaa, cum regula fiierit eollocala, eaque tanenl aeque ac pariler lineas descriplionis, indioaunt libratain collocationeio.
(42) sUn . 1 qiibusdam mss. eral ^, quod el io variis leclionibus Turneb. edilionis legiiur. Io uuius niargloe
scbolion erat, qood exoletis ac fu|ienlibos liUeri,
ut pleraque ejus codicis, legi omomo non poVerai;
baec duntaxat extadimus, , , ^
. Ex quibu$ vldetur quisquis ille
est aaootaior hydroscopiura de borologii geooff
contra quam nos, accipere.
EPISTOLA). -
1353
EPIST. X X I .
t554
, toam aanctieslroa recordatione prosoquitar, aures [. ] que omnitjm tuio laadibus implevil; qus cum
, animae, tum Hnguae aureae tuse merho debentur.
. Yeramiainen subinde illi collaudationie istius gra* [. ], - tiam refers : vicissim enim iDnumerabilluni t u i
, amatomm praedicationo feriur, quibuscum oami *
bu8 de principata cootendo; vel non contendo po * .
t i u s , oliro enim mibi ab omnibus concediiur.
'.
EPISTOLA XVUI.
.
Fralri.
, j j
Hic senator qmdam ejue urbis est, in qua liberoo
[. ]. suetuli. Quare omneo quodammodo Alexandrinoe,
' tanquam popularee, coli a nobis, el 1 7 4 a s p i c i
. - convenit. Huic vero coatingit cum beato Theodoro
propinquitas, cujus apud noe imprim&s viget me , > [for. JJ moria, tain ut aliquo i a loco apud itlot esoet, qui
] (43) [] *]} bic sunt reipublicae principes. Hi ad me illum de . duxerunt, cum pecuoiam ad vos in miliium stipea , dia deferret, ac meis ad vos commendaliliie lilteris,
u t e u m prosequerer, ame poslulanint; prospere
[. ], illi cessura omnia rati, si libi el illi commeedaiu*
, * foret. Itaquo quod a me ilii flagitabant eoncoaai:
\. ] . ulrum fruslra non fecerim, veslrum eril osteodore.
* , .
* .
EPISTOLA XIX.
.
Herodi tl Martxrio.
Non accusaodus ob id mihi videor, quod epislota

. '' voo commuoione sociaverim. Sed si animo coo & . juoctot litteris disjunxiggem, hoc ipsum mibi vitio
, * vertendum faisset. Salutom a me babetoto, pne, [. ] C stantes v i r i ; et eum qui epistolam hanc vobie de , derit, qulque auri portandi graiia publica ad voe
, via profeclue oat, quibue potoslie obeequiis fovete.
. Hicenim ab univerao mibi seoatu commeodalui
- est; ac velim equidem cauaa illi booi alicuju* esse.
- Neque porro ecio quibusiiam aliis potiua quam
vobie, et c m * esse noo, et quae a nobia suscepta
\. ]
faednt, oporteai.
FPISTOLA X X .
'.
Diogeni.
.
Quandiu beat memoriae Tbeodorus vixii, fuit ille
" ,
- quidem comnranis Peatapolitarum hoopes omniam:
prae caeteris vero parentes eibi noeiros devinxorat,
- ,
& , cum eiogulari (io omnibus otudio, tum copia et
suavitatedicendi. Quamobrem muliorum illiusjucon ^ . *
' - D diesimorum meritorumgraliamin consobrinum cjus
. . Ammonium conferre debemus. Ego vero quod moafjv , - rum erat partiam pnestiti. Quod eoim aliud abgentit eral offieiam, quaro prsesentibus boarine
;
commendare? Ut autem non sit illi gravis apud
, .
vos, el molesia commoratio, veeirum est providere.
EPISTOLA X X I .
'
Duci.
.
Si apud magnlflcentiam vestram eiiamnum nra
* , ; nol Theodori memoria, qui aatem noa maoeat? ia
DION. PETAYU
XOTA.
(43) . Forle . Porro deest uno ?eteri.

PATROL. G R , L X V I .
1555
SYNESII PTOLEMAIDISÊPISGOPI
1556
illius propjnquorum graliam, ejusdcm consobrino

honoris aliquid adhibeto. Nam et de oplimo viro
175bene eris roeritus, et magnae Alexandriae senatura tibi boc beneflcio devinxeris; nam frequeales bominem ad me deduxerunt, meisque ut
eum litteris juvarem postularunt. Ut igiiur liiterag
darem, fuit officii m e i ; u l auleoi non inuliles eae
sint, boc a vobis requiritur.
,
. , \ jtou *
, \ /
.
,
, * .
*.
EPISTOLA X X I I .
(44).
Ana$tasio.
". ; |Gavisus sum. Verum quaniura putas ? Plane vero
,
inlimo corde gavisus sum, posteaquara renuuliatum est aureos illos impcratoris appellalione l i - , ,
beros, lege tuos esse liberos factos, imprimis qui- , ;
dem quod te amo; quem enim justius? deinde ' ,
\
quia pessimos bomines odi, quorum tenebricosas et
obscuras spes splendida puerorum forluna suc- .
cidit.
EPISTOLA X X I I I .
DiogenL
Ejaamodt Syrorum luxus e s l : ct cognalorum, et
amicorum obliviosoe facit. Quiaius enim bic mensis agilur, ex quo nuilis nos litteris salulasu;
prasertim cum natura tibi nou ad necessitatem
tantum, sed etiam ad ostentationem atque gloriam,
epistolas ut diciare posses tribuerit. Sed si el ipse vales, et aurei pueri, et felix ea proie mater i l tormn, vel istud nobie sufficit.
EPISTOLA XXIV.
Simplicio.
Atqui cum lorluna nequaquam extolli animos G
uportebat, nec veterum aniicorum meminisse, i n fra praesentem dignitatem credere. Tu vero longo
j i m tempore nostri es oblitus; quod minime u t i decebat, cum summa nos mutuo benevolenlia
.
.
[. ] \
\ .
, *
, \ \
, \ \
. ' ,
, \
\ .
'.
.
" ow, ,
.
. \, .
coDJunxerit.
EPISTOLA XXV.
Heliodoro.
Mlhi quidem simul cum annorum cursu lit amoris accessio. Tu vero si eodem affectus modo, ob
negotiorum magniludinem, ne tantillum quidem
vacas, ut, queniadinodura par est, sallem semel,
ei quos par esi, litteris buaores tuis, sic ut publicis
te rebus tanto tempore subtrahas, quantum ad
scribeadam epislolam
'.
,
\
. ,

, , , ,

, . &
sufficit, 176
inquam, ^
, , \
rion potee, mihi significato. Sin veram de te suspi
cionem banc oblivionis agiioscis, poenilendo cor- .
rige, ac teipsuin nobis resiitue.
, 1 0 C si
EPISTOLA X X V I .
Troilo.
At si neque Cyrenenses, neque vicinae civitates
diguam libi gratiam referunt pro eo quod eximius
Aoaaiasiua ad eas scribit, omnino divina tibi
\
.
' , ' , '
,
DION. PETAVII .
(44) Anastasius hic, quantum auguror, ab i m peratore regendis liherts suis eral praeposiius;
uuod indicat, cum et pueros illos regia appclla-
tiono aureoe vocat, et eosdem lege filios Anasusu

factos gralulalur.
57
EPISTOLJE. -
E P I S T . XXX.
. ,
. ,
.
'.
.
; ,
, \ ,
. ' '
[.] , ,
\ .
, ' .
, .
58
nbD deeril gratia, cui letc bene iflercndi voluiUaio

concilias. Feliciter dcgas, philosopbomm oplime.
Libet enim eo te compellare nonjinc, quod res ipsaB
suggerunt.
EPISTOLA XXVII.
Conitanti.
Tu vero si in bonore pliilosophiae virtutein babes, non in prasenlibus solura,eaque praeditis, sed
in absentibus etiam honorabis. Divinus Aniynlianus
qurolim apud nos feliciorem ad sorlera niigravii
adest, ut mibi quidem videtur, etiamsi abesse v i dealur. Hujus inaxime propinquo consobrino Sotericbus vester injuriam facil. Ostcnde libi curte
esse Dionysitim ; slatimque ab injuria Sotcrichus
desislet.
'.
EPISTOLA XXVIU.
.
Simplicio.
. .
Diimtlenda Deus esse debila dicit Porro bic
* , quidem pecuniam muluam, ille vero pcenas depen. , - dcre dcbet. Igilur qui rcpetere ab eo poenas con .
lciDpserit, Deo fuerit obsecutus,
\
EPISTOLAXXIX
.
Pentadio
Auguttali.
* , ,
Quod in interpcllando te sum assiduus, tu tibi
.
impulare debes. Cum enim raanifestum omuibus
, , esse voluisses, omni me apud te in bonore ac prc*
' . lio esse, cunctis ad me, qui in aliqua calamiuto
' ,
suiU, cursum palefecistL Nosti igilur quemadmo , \ dum facies, ut et ego a multis, et de muUis tu a me
' * \ C sollicitari desinas : quanquam moderala omnia
, - cumprimis, el sequa postulat i * pro quo scribimus,
, estque, ut oaines norunl, qui ea impetret, dignissi, , inus: abs te rcjicialur illepeiinde acsiet ipse pessi*
. , mus esset, et pessimis tecum de rebus ageret. Quin
, - etiam cum ad te expostulaturus scilicet adiero, fa*
. mulis tuis praecipe, mibi ut ob os 1 7 7 januam oc , cludant. Postquam istud a le facluiu alii viderint
, , alii ab iis audierint, deioceps ego et tu niagna ia
, - pace versabimur, quoniam nemo de ceeiero ad nie
. - confugiet, nec serumnas suas apud me deplorabii.
,
Uuod si istud facere formidas, nec ejusmodi quid, quam i n te boiniues velis animadvertere, fac u i
'
quoiidie saepius de bominibus bene mereri susti . ' ' neas, luis per me ac Deum supplicibus. Verum,
. , D quod probe equidem soio, nequaquam lu bene me .
readu, ac proiade nec ego consentaneas nalurse lua3
occasiones procurando, fatigabimur.
#
EPJiTOLA X X X .
'.
Eidem.
7 .
Ego el tui curam, el illitis babeo : i u i , ne tnju
, . riam facias; ne accipial, illius. Jam si cuin Pla ( 4 5 ) , tone sentis, injuriain fnferre, quam accipere,
, , multo esse deterius; meiiu* de le quam de illo
, mereri videor, cum pro illo deprecor, a quo poeiue
ejus , quod non commisit, criuiinis repeluotur.
.
DI6S. PETVV1I ,.
(45) . Yidc Corg. Platouis.
1359
SYNESII PTOLEMAIDIS EPSSCOP!
f3W
EPISTOLA XXXI.
Aureliano.
Si ullse sunt civitatum aiiimae, ut revera sunt,
prasides, divinae, et e geniorum numero, uoiver
sas puta gratiam habere tibi, bonoruioque esse
oronium memores, quse cum summum magistratum
gereres, in omnes gentes contulisli. Proinde illas
ipsas singulis teroporibus adesse libi credilo advocalas et eocias, couimunemque pro te Deum
precari, u t i meriiis le praemiis coropenset, pro
oo quod i l l u m , qaoad fieri polest, perfecle sis
imitatus. Bene enim aliis facere boc soluin babeot
bomines cum Deo commune. Imitatio porro coaciliatio quaedam est, idque quod iinitatur cum eo
conjungit, quod imitandum propooilur. Quaoi-
' .
*
, ,
, , ,
, \ , \
(46) .

,
,
.
, ^
. , , \
.

,, -
obrem sic habeto , aflinem te Deo esse factum

ejusdem beneflcae coromuoione volunlatis, dulcisBimaque teipsum spe fove, cujusmodi ei animi
proposito consentanea est; magnificeMissime
solus, aut cum paucis raerito solus appellande,
juvenem T a u m m , prsclaras Romanorum gpea,
per gmieeimam parentis vocem salulo.
EPlSTOLA X X X I I .
,
, , '
*
(47) ' .
* .
.
, , h
Qui et nomine et animo aervus est,quem ignorane,
tanquam paedotribam 1 7 8 de Tbeodori hseredibus ,
emeram, olim est quidem neqoam. Nam el male , .
natue est et educatus; nec abborrentem ab i n - , [.
dole naluraque inslHuiionem nactus est, jam ] ,
tum a puero i n cotarnicum lusu, et alea, ac po- ^ , , .
pinis volulatus. Verura nunc Lysias dixerit, A 6 - , , ,
solulus est, fiuem habet, moUttiwque terminu* est. , Siquidem cum Mereurio et Hercule palaestrae prae- ,
sidibus ne miniroam quidem babet commercii: * ,
Cotytlonis vero, aliorumque Atticorum Priapeo- ,
rum sedituue eet; ac si qui alii eunt bujusce , ,
nolae daemonee, omnibus cur ipseest, ipsique . *
omnes. Caeierum pceoas quidera ex ipso nullas * .
alias sumpserim : aua enim cuique nequitia suffi- * [ .
ciene est poena. Sed cum experieniia minime ido- ] ,
neoe probatue eit, qui cum beria pbilosophis , (48)
vtaeret, quorum domi maoentium infamia vagatur, .
suam habeat pairiam. Nam qui scorUlorem hunc ,
stiperbe Ipto foro volitantem conspexerit, cum , [. corona et unguentis ebrium atque comessantem, D .], ,
nulloque non libidinis geaera refertum, alque
. "
Fratri.
DION. PETAVII
(46) * . Sive de prsefectura pnetorii intelligas, eive <ie consulatu, quem
cum Stilicone gesefl A. 400, idemque Gainae Goiborum duci deditue est ab Arcadio. Socrat., Sozoro., Niceph., qui quidem de tempore levicule a
se invicem discrepant. Nam Sozom. lib. v i n , c. 4,
el Nicophor. Saturninum et Aureliaouro coneulares
dedilos aiunt. At Socrates Hb. v i , c. 6, debellatum
cum Gaina refert Sliliconie et Aureliani consalaui.
(47) Tdr rkcr Tavpor. Qui cousul fuit cum Felice A. 4 i 8 . Socrat. lib. *.
(48) . FaUa et absurda
NOTiE.
leciio. Quomodo enim manere illuro i b i , nbi t*U

niodo jubeal, quero paulo post constringi ei ia
navem impooi praicipit ? Quare omnino cornipius
hic locus, in quod ei veteres codd. dtssentiunt.
Unus habet pro , alius
, <? . Quae verba e
gtossemate esse suspicor. Alii
. Non dubito quin scripseril Synesius
. Yult enfra furcifemm
illam in patriam reraitiv Atque i u mox . Nisi forle
oav*iualis.
EPlSTOLJi. KPIST. XXXVI.
1361
1562
canlilenae v i l a consenlaneas canentem, crimen

. omne i n illius heros transtulerit. Quamobrem
. vide, quseso, u l i illura nauclero committens recia
* . in palriam oavigare compellas; baec eniin justius
, illum loleraveril. Sed vinctus in transtfis naviget;
. , minime vero i n interiorem navem descendat: alio , qui noli mirari si plures ampboras dimidia ex
' . pario inanes reliquerit. Quod si longior sit navi , gaiio, vel ad faecem usque odoratum vinum exsor. beat; necnon ad idem faciendum navales socios
, inducat. Nam praler csetera cumprimis blandum
scelus est, ut ad voluptaies aliis praeeat. Ecquis
; , vero adeo constans eet ex mercenariis vectoribus,
. , qui non hilaritate gestial, cum perdilum illum
' , in circumlatione pocuH restim ageotem ac sub . B sultaoiem viderit? Multa et alia scurrililer facit,
[. ],
ad quie munttum esee nauclerum oporteat. Atqoe
, .
Ulysses quidem, ne voluplaiis illecebris perlret,
vioctus sirenum liuora praetergressug eot. At is, ne veclores voluptatis lenocinio corrumpat, sapiaut i l l i , viRcielur.
EPISTOLA .
.
Philosopha.
.
Videor jam facere qaod echo solet; 1 7 9 quas
*
, , ' vocea accepi, refero, dum egregium illum Alexandrum apud te praedico.
.
EPISTOLA XXXIV.
'.
Auretiano.
.
Nondam dlviaa providentia curain Romanorum
*
, gerit, sedgeret aliquando; oec perpetuo domi oiiosi
. f Q manebunt, qui rempablicam eervare possunt. Sed
[. ] contubemali oratori vel ea auctoritas, quae penes
le nunc est, ad i d salis est, quo ille opus habet.
. '
Nunc igitur bac quidem solus perfruatur: postea
vero altera etiam i l l a , una cum nationibas uni.
verais.
\
EPISTOLA XXXV.
.
Fratri.

Compendiosissiroam ditandi sui viam iniil Atba. - nasius. Confligendum enim esse decrevit sibi cum
, moribuodis, illisque quidquid posset quo jure,
I . (49) qua injuria faciendum. Itaque nemo illum lateat
, (50) publicns scriba ad testamentuin accersitus, sed
[for. ].
shnul irrumpit.
*.
EPISTOLA XXXVI.
.
Eidem.
, Sexta decima meneis Aihyr bealus Castricius
,
hoc ipsam, bealus scilicet, factus est, cum horri.
bile prius visum intuitus esset, ac narrasset*
(49) ar otr . hoc

loco significat. Suidas: . Demostb. conira Anifolion.
$'
. Ubi male iuterpres,
,
. Est enim ei Demostbeni et Syaesio
eervus publicus, id est officialis, et tabularius.
Ideai Demostb. orai. De faUa legat.,
, *
, [L1] * . Hic etiam actuarms est ei tabulariu*, ac perperaui
%
Ulpianus subaudit. Jam vero Atbauasiue isto

eum scriba publico el Ubulario praesto aderat, ut
testamenla adulteraret. Quod genus baeredipetamm
perstringit eleganier Petronius: Videbitit, inquit,
oppidum, tanquam in pettilentia campot, in quibu$
nihil aliud e$t niti cadavera qx<e lacerantur, aut
eorvi qui laarant. Vide Senec., lib. De ben.,
cap. 20.
(50) *AXtA dXXerai.
Ex duabus vocibos
unam ex conjectura, nec absurde, ut opinor, fecissem, et legerera, nisi me teterum i n
aliero delerruisaet.
f
4363
SYNESII
EPISTOLA XXXVII.
156*
'.
Anysio.
'.
Joannes, quem quidem ideo quod le amal diligo,

difficili morbo conflictatus est. Ac non lam molestus ei morbus erat, quam quod sacro abs tuo
capile renioliis esset. Nam et nunc eodem liaerct
In statu. Jam tertium illud niolestiorem ei aegritudinem facit. Eienim milite dignum aliquod facinus gestit edere. Qnare necessariam islam cessationem iniquo animo patilur.
, , ' ,
. H v ,
, .
\ . * "
. ?
,
.
r
'.
EPISTOLA XXXVIII.
Aureliano.
Divinam luam animam arbilror ad nos ideo esse

demissam, ut commune essel hominum bonum, et , *
graiiam haberet, qui eos commendarent, qui , jtisla peterent, quod oonsentaneam nalure iua3 ,
nateriaro suppeditent. Non enim 1 8 0 proplerea . \
quod cognatus ineus esl Herodes, sed quia jus , ' ,
postulat, idcirco l i b i adolescentem cotnmendo, qui , (51)
com clarissimis majoribus natus s i t , agrosque , $
paternos senatui vecligales jure hxreditario acce- , ,
perit, posleaquam d u i factus est, eadein tamen ab (52), \
,
illo, qua3 ab recens in senatum ascriptis tributa
petuntur, duplicem ut funoiionem obeal; alteram ' .
fortunarum suarum, alteram ejus, quem gessit,
magistratus pomine.
\
EPISTOLA XXXIX.
.
Fralri.
Trablt me ad te desiderium non minus quam
necessitas. Quaero igitur ecquid vcnienlem roe sis
eispectaturus.
EPISTOLA X L .
Vranhn
Equum ad te dono misi, ad omnem equi virtutem in primis a natura factum, quo uteris tu quidem in curulibus certaminibus; uteris et cum
venatuni proiicisceris, atqtie in bellicis conflictibus. Sed et cum Libycam ob victoriam triumpbabis. Neque enim scio ulrum polius sit venator,
an in ludis desultorius; poropa3 magis, an bellis
idoneus. Quod si Nissaeis cquia dciormior est,
(55) [. ) .
'.
[.].
tl;
^ **
,
. *>
.
, , , , . (54)
D Weiv , ,
4
(54) " . Herodes bic patrirrmnium acceperat senatui obnoxiura : cumque postea
dux facius in senatum allecius esset, alio noniine
appellabalur,duplexque ab eo pcnsiialio, et publici
fimctio muneris exigebatur; ob id Atircliano illum
commendat Synesius. arcipio de ducibiift
rei mitilaris in limitibus degenlibus, qui speciabiles vocali. Nolitiu Imp.
(52) " ol * lnde colligere licet
oovis senaloribus, hoc est in civiiatum consilium
alleciis, munia qusedam publica obeunda, 6umptusque in reinpubl. faciendos fuisse. Quare plerumque
supplicii loco eral inter senatores censeri; el Constaiitinns illc liberlalis ecclesiasltca? vindex inter
caelcra bencficia, bocquoqiie iu Cbrislianos iinpenUt u Ubcrareniar,,o>ot *
, ) ,
, aii Sozora. l i b . , c.8.
Vide qu ad epislolain Juliani I I annoiamtis.
(53) F.i }7 . In vet. , ex
quo addncius sum ut scriberecn.
(54) . Nisa;i equi ex Media
sive Armenia celebres, quibus Persarum principes
usi. Slrabo Hb. x i . Hierocles in ttippiair. :
,
, , , , .

Ibi Cyrenenses equos inter iaudalos coronte
mnrat. Yitiosa autem in illis verbis postrema haec,
, pro quibus \ fo*
gcudi^m pulo.
1365
EPISTOLiE. -
EPIST. XLIV.
4566
, - qtiod luroenti cranio, modicaque circa ilia carne

, 7 ,
ssiii i: ; non omnia siinul equis fortasse Deus , u l i
6 . neqae hominibus , concedit. Tum baud scio non
, istud ipsum ad eas quas recensui, sin ad pradictas
. dotcs virtutes illi conferat, quod duris mollia
. 01 minora sit a nalura sorlilus. Equidora ossa car* , i i i b u s ad labores scio durabiliora. Quare vestraies
sane equi carne superant, noslrates ossibus.
.
'.
EPISTOLA X L I .
'.
SodalL
,
Navem Cibi conduxi hominum nobilium, ac raa , jori arte, quam natura navigantium. Nam Carpa. ' thiorum ouerarias ralione usas esse ferunt, u l illas
Phaeacum anliquorum, priusquam ad insulam deo , ,
^rum iracundia perveniret
.
'.
EPISTOLA X L I I .
.
CUdonio.
Cognatus meus injuriam patilur; tu vero \ & \ et
amicuses, et judicia sorlitus: eadem animi attentione
mibi pariter ac legibus gralificari poteris. Redeal
itaque Aspbalius noster ad jus mancipiumque
figlinorum, quod ei super patris testaraeulum tua
sententia confirmet; nec impediat accusatio quojninus ei statim audientiam tribuas. Quo enim
potius tempore jus reddere oportet, quam quo Deo
niaxtme supplicamus ?
EPISTOLA XL11I.
.
Anasta$io.
.
Sosenae perstiasit aliquis, sive Deus, eive ralio,
, , ,
, C sive genius, pro conditione locorum aliquid ho . mini suppelere, quo favorem Numinis aut acquirat,
* , aut ab eo excidai. Quare cum infelicher apud nos
, ageret, palrimonioque prorsus eiclusus esset, staluii sibi in Tbraciani navigandum, quo illic cum
, .
(55) , fortuoa reconciliaretur. Jani si tibi cum dea ulla
, . nccessitudo est, juvenem ei commeada, uli pecu^ . niaruro conflciendarum ralionem aliqaam inveniat.
. Id vero volenti erit facile. Nam et facile Nonni So sen# patris forluaas ad alios transtulit. Faciat igt. . tur et Sosenaro alieni pairis haeredera. Ua enim jus
ex injuria fiet.
,
. ,
. >

,

. , ,
;
1
EPISTOLA XLIV.
'.
Joanni.
(56).
Cum et antea saepe tuis rae temporibus utilom
"
, , tibi prebui, ac fortunae difficultalem, qua dicendo,
qua elaborando subiode pro mea virili parte sub
, ,
levavi: tum in praesentia de hs quae tibi evenorunt,
,
videor sententiam meam ac judicium prastare de- ,
bere, quoniam opus ipsumnequeo. Synesiuin eoiro
. ,
nequaquam faa est, quandiu epirat, el potest, noo
,
omni ralione paratum esse, quo de aroicis bene
.
D I O N . PETAVI1 N O T J E .
(55) . Cornarius legisse videiur. E&o nlhil mulo. et promiscue

eodem significatu nonnunqnam accipi sotent.
(56) Elegantissima haec epislola est, atqne omnino
. Joannos isle, quem euindom essc arbiIror de quo episl. 2, pairieidii euspeclus eral, oc-
ciso per insidias ASmilio fraire. Huic ergo suadet

nt crimen aul luai, aul diluat. seque cum universa
cnborie tribunali ac judicio sistat, ultroqne etiani
sibi, siconscius esl, poenam ac supplicium arccssat.
SYNESn PTOLEMAlMS EPISCOPl
13i7
eupcrsle* commodum erie : el sutamam Chrisli ad

acbolam acceesionem facit Pascbaliuin libellorum
nuineras una cum annis cxcrescens. Nam qui hoc
anno missus est, et voluptatera pariter et utililatem
civiiatibus attulit, partiin 6enlenliarura graviiate,
parliin suavitate verborum.
EPISTOLA X *
Philo$ophi<e magi$tr<e
151*
, \
*
. '
6 , ,
\ , ,
.
'.
Oypatia.
Tibi ipsi, ac per te bealissimis sodalibus salutem

, \
dico, beata dowina; jamdudum quidem accusare , ,
gesiiens, quod imllae a vobis liltcras accipiam; * *
nunc autem video me a vobis omnibus conteinni, ' , '
pro eo quod nibil quidem mali facio, in plerisque , ,
\ero iiifortunaliis sum, et quantuin infortunatus . *
quisquam esse potest. Veruin si veslras litteras , niererer accipere, et quo sinl in slaiu res vesine ( ,
cognoscerem (prorsus vero secumliores esse illae, )
el connuMiioro genio o t i vos arbiiror), diuiidia ex , . \ \
parte duntaxat adversis premerer, si in vobis essem , .
bealus. Nunc unum illud in malis meis numero. , \ , \
Non eaim solum liberis meis, eed etiam amicis et * ,
omnium benevolentia gum orbalus, et, quod caput ,
esl, divinissimae animae l u a , quam ego mibi tolam
, \ perma:ieurain speraverara cum bac fortunas inju- .
l i a , luai isiis falonnn fluctibus superiorem.
EPISTOLA X I .
'.
Preibyterit.
[. \.
, (&,
Ncque vobis autea supenor esse potui, cum Q
totis vihbus, el adliibitis raacbinis ouinibus saccr- \ ,
dolium detreciareiu : ncque me vos modo supera- . , \
siis, sed divinilus profeclo coniigit, u l et nonduDi , \ .
tuac, et nunc priiuuni ita sit facluin. Equidem non . *
unam mortem ejus vilandae funclionis causa sub- .
iieseui. 1 7 1 Neque enim saiis idoneum mc puta- , *
bam, qui rei dignilatein suslinerem. Sed quoniam , ,
tnibi Deus DOU quod cuperem, sed quod ipse vel- \ \ .
Ie;, imposuii, eumdem illum precor, qui viiae gu- , \
Lernaior exstitit, ejus, quod in guberoando con- , \ , ,
t u l i i , esse moderalorem. Qui enini in philosopbiae , \
otio, ac miniine negoiiosa rerum contemplatione ,
jeiaiem conirivi, tanlumque vilae curis ac roolestiis ;
Iribui, quaulum ad eam, quae in boc corpore de- , , gitur, vitam, ac civile in rebus publicis oiQcium ;
salis esset, qui conlinuis Ulis cuhs possum suffi \ , .
cere? A u l qui iueipsum negotiorum turbis impli . . ,
cans, in eas roeniis pulcbriiudines animum pos, \ .
suni inleudere, quibus frui beati cujusdani est
,
otii? Siae quibus niibi ac mei similibus vita u a i - , *
versa vitalis esse non potest. Equidem asseqtti
, ,
mininie possum. Deo vcro omnia, ut aiunt, pos- * .
sibilia, eiiam qua3 fieri non possuut. Vos igilur ,
ipsi supplices pro me ad Deum raanus tendite;
, *
aiquc el urbanae laulliludini, ct quaecunque in
[. ].
agris, aul in paganis ecclcsiis degil, meo nomine preces publice privatimqae uoiversis iadicite. N j t n
si a Dco derelictos non fuero, tum agnoscam saccrdotiutu noii doscensum esse a pbilosopbia, iea
a&censum.
1549
EPISTOUE. -
EPIST. XlV.
1350
1B\
EPISTOLA X I I .
.
Cyrilto.
(58) ,
Vade ad niatrem Ecclesiam, Cyrille frater, a qua
, , * miniine abscissus, sed ad leropus separatus es,
, [. \] quod pro criminuni nierito debniri solet. Hoc enini
. , certo scire videor, idipsum oliin communem quo* \
que nostruro, ac sanctae memoriae patrem ftiisae
, .
facturum, s\ non eum falalis bora pravenisset.
, Nam quod poenae inodum aliquem constiluit, boc
. ^
ipso animi indicium dedil stalim veniam repne , sentare cnpientis. Uaque sauctuin illum sacerdo , lem tibi redilum concessissc puta, el ad Deum
. \ accede vacuo pravis affeciibus aninio, et malorum
, priorum oblito. Sed et plena praedicationis me, . moria prosequere eacrum illum, et Deo cbarum
.
senem, qui te populo prefecii. Prorsus boc ab illo
tibi non injucundum accidil.
.
EPISTOLA Xlll.
(59).
Petro presbytero.
.
Inilium operis omnis ac sermoais Deus esto.
, Soleiuniuni litterarum latorem, quibus constitula
(40) - festivae cetebritali dies indicilur ad dieui detimum
, \ Donuru mensis Pharmuthi, Ua ut 1 7 2 < l
P ~
, xime illaai antecedit nox, reaorrectionis mysleho
\ , \ consecrata s i l , huae ei adeunteiu et redeunieni
* ' omni cum bumanitaie proeequimint, ac jumeit. " - torum mutatione in utramque partem dimiitile,
, \ , qui u i ne Ecclesiis vetus et pairia consuetudo i n tercideret, in media sese bostiuin arma cominisii,
,
' . per suspectam regiooem iier suscipiens, Eaedem
Itllera civiiali suadenl ut pro nobis Deura prtce .
' lur. Jaui enim inde cam oportet, suas erga me im, , - prudenli sensum capere ; quae quidem ad sacer0 - dotium evexil, non eum cui ad Deum adeundi, ac
pro universo populo supplicandi esset iiducia; sed
* ' ,
. \ \ qui ut servari ipse posset, populo deprecatore opus
, haberet. Praesertim cum in idem tempus inciderit
[. \ \] , - coacla buc synodus, plurimoruni scilicet sacerdo* . , [. tuia conciir*us, quem praesenlis slatus lemporis
\ ] , \ , convocavit, tuin cum ad vos scribere sum aggressus. Quod si nihil eorum dicere potui, cujusmodi
,
audire soletis, mibi quidero ipsi coodonandum e r i t ;
.
uae
ru
vobis aulem culpae iribuendun), quoaiam divinarum Scripturaruia ignaruni earumdeni perilis anieposuisiis.
EPISTOLA XIV.
'.
D
Any$io.
'//.
Sic parcntes ulciscuntur iilii. Arceptum habeo
. beneficiuni. Carnas supplex mihi fuit, cujus sup*. ,
.
plicationem sancliorem Deus ipse reddidit. Qui

enim sacerdolis est, jadicaium ac prehensuia boDION. PETAVH
(58) . Videlur haec epistola

data eese post mortem Tbeophili, quae anno 411
conligit. Ex eaque colligiiur Cyrilluni isium episcopuin fuisse, el ob culpam aiiquam a Tbeopbilo
Ecclesia inierdicuim.
(59) 6. Falsa videtur bxc i n acriplio. Naui ad ptures datani esse, ex ea ipsa
rolligiiur. Gredideriio autem Synesium Alexandria
Aanc epislolara ad clericos suos inisisse, cuui paulo
NOTJE.
ante episcopus a Tbeopbilo faclus esset.

(40) A Ti\r xvpiar. Pascha illud
inciirrit in annum 412, cyclo lunae 14, solis i ,
liiterae (unc erant GF, Pascha Apr. 44, qui cst
Pbaaienolb. 19. Haec porro epistola morem fuisse
deinonsirat, ut qiii Alexandrini episcopi Pascbales
lilieras ferrent, ab Ecclesiis exciperentur omnibua
bumauilatis officiis, ac jumealis ad iler facieadum
adjuvurenlur.
m
1351
SYNESU PT0LBMAIDI8 EPISCOPl
niinem sqa presertl*) eaasa pati jejunii tempore?

Quamobrem qui illunv addoiji, non d i u m i t ; sed
ereplug illi borao esl. Qaod si propler vhn istam
poenas ab eo repotae, eo demttai erimue adducii, tit
tto biimaaitatem adbiberemus, qui nobfe injuriaia
fecisseni : m oero faoererauo, qni nuHaia nebis
tniuli&80f>t.
EPISTOLA XV.
Pkiloiopkia
maghifce.
Eo sum infortunii redactus , ut hydroscopio

opus habeom. Jube boc ratbi fabricari ac coemi.
Tubulue est cylindri figuram habens, tibiae magnitudine alquo forma. Hic in una recia linea incisiones
habet, quibus aqtiarum libramentum cognoscimos.
Obtural enim iHum aliera ex parle coaus, aquabili
posilura iaserms, i i a ut communis sit amborum
basis, coni videiicet aique 1 7 3 ittbuli. Hoc Ipsura esl, quod baryilium appellaat. i a m cum tubulum in aquam deposueris, ereclus subit, ut in eo
incisiones facile uamerare possts; ex quibas librameatiMi cognoscitur.
552
; " , -
, ' . "
,
,
.
.
.
,
(41).
[. ].
, \
. , p [. ] .
,
EPISTOLA X V I .
Eidem.
Decumbens in lecto bauc epistolaai dictavi!
quam ulinam incolumis accipias, laater, ac soror,
ct magtstra, beneque per bsec omnia de mc ineriia, et si qua esl alia res appellatiove bonoriflca t
Mibi vero corpor&s imbecillilas ex aegrltudinc animi dependet. Pautatim me mortuurom liberorum
recordalio conflcil. Tandiu vivere Syuesium opor- Q
lebat, quoad vitae malorum expers erat. Posiea
velut cobibitus lorrens, uno impeiu profluxii,
mutataque vita omnis esl jucundlias. Ulinain aut
vivere, aut sepulcri liberorum meminisse desinam ! Tu vero et ipsa valeas, et beatis sodalibus
saluiem a me dicito, iniiio a Tbeotecno patre, et
fratre Aibanasio facto, deinceps universis. Tum si
quis ad eos accesserit, qui libi ex animo s i l ; cui
gratlair. debere me oportet boc ipso quod tibi ex
animo s l t ; luinc tu quoque velul charissiimim
amicum, ineo noinine salutes velim. Mearum reriim ei quid tibt curae est, recle facis: sin nibil
curse est, neque istud admodum curo.
EPISTOLA XVH.
Heliodoro.
Plurima illi bona coiiiingant qui magnificenliam
" , "
, , [. 0]
(42).
\:

, *
, , , ,
*
, .
.
[.
] ,
, .
, ,
. ,
.
, , ^

, *
, *
, *
* .
. , *
[. ]! .
'.
.
[. ], -
. PETAVU ,
(41) . Aquilegum
qnoddam esse potius quam clcpsydraB [L] gemis,
ut vulgata lexica pcrperara babeut, existiaiaveriiu;
Deque enim clepsydne in aquam demissae, sed iu
eas infusa pokius aqua. Cuiusmodi vero illud fuerit, non satis capio. Apud Vilruv. 1. vin, c. 6, ubi
de aquamtn libratione, cborobates, ejusdem generis insirumemum, nori pauca bujus descripiionis
babot. Naia inter csetera, inler regulam, et anconei
conipacla iransverearia esse ait, qtue babeut lineas
ad perpeadiculum recte descripias, pendentiaque
ex regula perpendicula, ia siogulis partibus sin-
gula, quae, cura regula fuerit collocala, eaque t a n gent aeqite ac pariter lineas descriplionis, indicabunt libraiaio collocationein.
(42) . IQ q * i busdam mss. erat ^, quod ei i n variis l o c l i o nibus Turaeb. editionis legiiur. l n uuius inargioe
scholton eral, quod exoletis ac fuîenllbus liUerio,
ut pteraque ejus codicis, legi omoioo noo p o U x o t ;
baec duntaxat extudirous, , ,
. Ex quibug videtur quisquis iUe
est adnotaior hydroscopiura do horologji geôr^
conlra quam nos, accipere.
EPlSTOLiE. EPIST. X X I .
1355
1554
, \ tnam sanctiggiroa recordatione prosoqoitur, aures [. ] que omniom tuit laudibug implevit; quae cum
, anirme, tum lingua aureae tuae merito debentur.
. - Verumlamon subinde illi collaudalionie islius gra [. J, - tiam refers : vicissim enim innumerabiliuro t o i
, aroatomm praedlcatione fertur, quibu&cum o n m i * bu8 de principatu contendo; vel non contendo po * .
t i u s , uliro enlm mibi ab omnibug concedilur.
'.
EPISTOLA XVUI.
.
Fralri.
,
Hic senator quidam ejus urbis eet, in qua liberoo
[. ]. sustuli. Quare omnes quodammodo Alexandrinog,
' laiiqaam populares, coli anobie, et 1 7 4 a s p t c i
. - conveoit. Huic vero cootingit cam beato Theodoro
propinquitas, cujus apud nog imprimlg vigei me , # [for. m o r i a , tain u l aliquo i n loco apud illoe eseet, qui
] ( 4 3 ) [] ^ bic sunt reipublicaB principes. Hi ad me illum de . duxerunt, cum pecuniam ad vos in militum etipen , dia deferret, ac meis ad voe commeodalidis liiieria,
* u t e u m prosequerer, ame poeiulanint; progpere
[. ], illi cessura omnia r a l i , gi tibl el illi commoadatu*
, ' forel. Uaqoe quod a me iUi flagiubant cooceaei:
\. ] . ulrum frueira DOD focerim, vestrum erlt osteodere.
* , .
\ & .
EPISTOLA XIX.
.
Herodi et Martyrio.
Non accusandtis ob id mibi videor, qood epiatote

. *' vos communione eociaverim. Sed ei aaimo coo , . junctos litterig digjunxissem, hoc ipsum mihi vitio
, * verlendum fuigget. Salutam a me habetoto, prse, [. ] C gtanteg v i r i ; et eum qui epistolam hanc vobis dc , - derit, quique auri portandi graiia publica ad vos
, via profeclue eet, quibug potogfig obgoquiig fovete.
. flicenim ab universo mihi genatu commeodatug
* est; ac veliro equidem cauga illi bonl alicujug esse.
- Neque porro ecio quibugiiam aliig potius qaam
vobie, et curse egge nos, et qo*e a nobig guocepta
- \. ]
fuerint, oporteat.
EPISTOLA X X .
'.
Diogeni.
.
Quandiu beatae memoriae Theodorus vixit, fuit ilte
" ,
* - qoidem communie Peotapolitarum hoapeg omnium:
pne caeterlg vero parenteg gibi noelros devinxerat,
,
& , cum giagulari Jin omnibus gtudio, lura copia et
^ . * euavitatedicendi.Quaroobremmultorum illiusjucua - dissimorum meritorumgratiamin consobrinum ejug
. . Amaiooium conferre deberaus. Ego vero quod moa , - rum erat partium praegtiti. Quod enim alind ab; gentig eral officium, quam presentibus homineui
commendareT Ut auiom non sit illi gravlg apud
, .
vos, et molesta commoratio, vegtrum est providere.
EPISTOLA X X I .
'
Duci.
.
Si apud magniflcentiam vegtram etiamnum ma
* , ; net Theodori memoria, qui autem non maooat! ia
D
DION. PETAYII MOTAS.

(43) . Forte . Porro deest in uno veteri.
PATBOL. G E . I A V I .
SYNESII PTOLEMAIDIÊPISCOPI
1555
illius propjnquorum graliam, ejusdcm consobrino

honoris aliquid adbibeto. Nam el de optimo viro
175 b
'
wagnae Alexandriae senatura tibi boc beneflcio devinxeris; nam frequentes bominem ad me deduxerunt, meisque ut
eura litteris juvarem postularunt. Ut igitur litterag
darem, fuit officii m e i ; u l auteui non inuliles eae
siot, boc a vobis requiritur.
,
. ,
\ , \ /
.
,
, .
*.
EPISTOLA XXU.
' (44).
Ana$ta$io.
". ; Gavisus sum. Verum quanium putas ? Plane vero
,
intimo corde gavisus sum, posteaquam renimtiatum est aureos illos impcratoris appellalione l i - , ,
beros, lege luos esse libcros faclos, imprimis qui- , ;
dem quod te amo; quem enim justius? deinde * ,
quia pessimos boinines odi, quorum tenebricosas et ^ \
.
obscuras spes splendida puerorum forluna suce n e
e r
raritus
e l
cidit.
EPISTOLA X X I I I .
DiogenL
Ejawnodi Syrorum luxus est: et cognatorum, et
amicorum obliviosos facit. Quialus enim bic mensis agilur, ex quo nullis nos litteris salulasti;
prasertioi cum natura libi 11011 ad necessitatem
tantum, sed etiaru ad ostentationem atque gloriam,
epistolas ut diciare posses Iribuerit. Sed si et i p se vales, et aurei pueri, et felix ea prole mater 11lormii, vel istud nobie sufficit.
EPISTOLA XXIV.
Simplicio.
Alqui cum lortuna neqnaquam extolli animos G
uportebat, nec veterum aniicofum meminisse, i n fra praesentera dignitatem credere. Tu vero longo
j i m tempore nostxi es oblitus; quod minime u t i i\ae decebat, cum summa nos mutuo benevolenlia
conjunxerit.
.
.
\. ]
.
, '
, \ \
, \ \
. ' ,
, \ ,
\ .
'.
.
, ,
.
. , .
EPISTOLA XXV.
Heliodoro.
Mihi quidem simul cum annorum cursu llt amoris accessio. Tu vero si eodem affectus modo, ob
negotiorum magniludinem, ne tantillum quidem
vacas, ut, quemadmodum par cst, sallera seniel,
et quos par esl, litteris buaores tuis, sic ut publicis
le rebus tanto tempore subtrahas, quanium ad
ecribeadam epistolam sufficit, 1 7 6
inquatu, ^
non potee, mihi signiGcato. Sin veram de te suspicionem banc oblivionis aguoscis, pceniiendo corrige, ac teipsum nobis reslitue.
.
,
\ \
. ,

$, , , ,

, .

, , \
.
EPISTOLA X X V I .
Troilo.
At si neque Cyrenenses, neque vicinae civitates
dignam tibi gratiam reierunt pro eo quod eximius
Aoastaaius ad eag scribit, omnioo divina tibi
<7
.
* , ' , * 6
" , }
, 1 0 C si
DION. PETAVIl .
(44) Anastasius hic, quantum auguror, ab i m peratore regendis liberis suis eral praeposilns;
uuod indicat, cum et pueros illos regia appclla-
tiono aun-06 vocat, el eosdem lege filios A n a a i a s U
laclos gratulatur.
57
EPISTOLÊ. EPIST. XXX.
I3S3
,
. ,
. ,
.
'.
.
,
, \ ,
.
[.] , ,
.
, .
, .
non deeril gratia, cui totc beoe ittorcndi voluittaie

concilias. Felicilcr dcgas, pliilosophorum optime.
Lil>et enim eo te compellare nominc, quod res iptoB
suggerum.
EIMSTOLA XXVII.
Constantu
Tu vero si in honore pliilosophiae virtulem habes, non in prasenlibus solura, eaque praeditis, sed
in absentibus etiam bonorabis. Divinus Auiynliamis
quiolim apud nos feliciorcm ad sorlem mjgravii*
adest, ut mibi quidem videtur, etiamsi abesse v i dealur. Hujus maxime propinquo con$obrino So
tericbus vester injuriam facit. Ostcnde libi cune
esse Dionysium ; slatimque ab injuria Sotcrichus
desisiet.
'.
EPISTOLA X X V I I I .
.
Simplicio.
' . *.
DimiUenda Deus esse debila dicit. Porro liic
* , quidem pecuniatn rouluam, ille vero pcenas depen. , - drre debet. Igitur qui repetere ab eo poenas con .
leiupseril. Deo fueril obsecutus,
\
EPISTOLAXXIX
.
Pentadio
Augustaii.
* , \ ,
Quod in interpellando te sura assiduus, tu tibi
.
impulare debes. Cum euim roanifestum omuibus
, , esse voluisses, omni me apud te in bonore ac prc*
* . do esse, cunctis ad me, qui in aliqua calamilauj
' ,
sunt, cursum palefecislL Nosti igilur quemadmo , \ duoi faoies, ut et ego a mullis, el de multis lu a me
' \ \ C sollicitari desinas : qoanquain moderata omnia
, - cumprimis, et sequa postulat is pro quo scribimus,
, estque, ut omnes norunt, qui ea lmpclrei, dignissi, , inus: abs te rcjicialur ille pei iade ac si ei ipse pessi*
. , mus esset, ei pessimis tecum de rebns ageret. Quiu
, - etiam cum ad te expostulaturus scilicet adiero, ia*
. mulis tuis precipe, mibi ut ob os 1 7 7 januam oc" , cludanl. Postquam istud a le facluiu alii viderint
, , alii ab iis audierint, deiaceps ego et tu magna ia
, - pace versabimur, quoniam nemo de ceeiero ad n>e
. - confugiet, nec aerumnas suas apud me deplorabii.
,
Quod si isiud facere formidas, uec ejusmodi quid, quam in te homines velis animadvertere, fac u l
quotidie saepius de bominibus bene mereri susti . ' * neas, luis per me ac Deum supplicibus. Verum,
. , D quod probe equidem scio, nequaquam tu bene me .
rendo, ac proiode nec ego consenlaneas naturae tuae
occasiones procurando, faligabimur.
1
EP|TOLA X X X .
'.
Eidem.
.
Ego et tui curam, el illiiis babeo : l u i , ne injti
, . riam facias; ne accipiat, illius. Jam si cuin Pla (45), lone seatis, injuriaui fnferre, quam accipere,
, , liiulto esse deterius; meiiue de le quam de illo
, mereri videor, eum pro illo deprecor, a quo poeuaa
ejus , quod non commisit, criuiinis repetuntur.
.
DIQN.
P E T W I I
(4) . Vidc Corg. Plaloiiis.
INOTJE.
1359
SYNESII PTOLEMAIDIS EPSSCOPI
fSCO
EPISTOLA XXXI.
' .
Aureliano.
.
Si ullae sunt civhatum aiiimae, ut revera sunt,
, ,
prasideg, divinae, et e geniorum numero, univer, , xa\ ,
sas puta gratiam habere tibi, bonoruioque esse , \ , \
oranium memoreg, quae cum suraraum magistralum (46) .
gereres, io oinnes gentes contulisti. Proinde illas
ipsas singulis temporibus adesse i i b i credilo ad- ,
vocalas et socias, communemque pro te Deum ,
precarl , u t i meritis le pramiis coropenset, pro .
oo quod i l l u m , qaoad fieri potest, perfecte sig ,
itniiattis. Bene enim aliig facere boc soluin babent . * ,
homines cum Deo commune. Imitatio porro coa- .
ciliatio quaedam est, idque quod iinitatur cum eo
,, >conjungit, quod imilaiidum proponittir. Quaoi
obrem sic habeto , affinein te Dco esse facium
,
ejusdero beneficae cororounione volunlatis, dulcis- , , *
gimaque teipgum spe fove, cujusmodi ei animi *
proposito consenianea e s t ; magnificentissime solus, aut cum paucis roerito eolus appellande, (47) ' .
juvenem Taurum, praclarag Romanorum gpea,
per gmisgimam pareniis vocem galuto.
\
EPISTOLA X X X I I .
.
Fratri.
, ,
Qui et nomine et animo gervug est.quera ignorang,
tanquam paedotribara 1 7 8 de Tbeodori hseredibus ,
emeram, olim est quidem nequam. Nam el male , .
natag est et educatug; nec abhorrentem ab i n - , [.
dole naturaque ingtitutionem nactus est, jam ] ,
tum a puero i n cotnrnicum lusu, et alea, ac po- ^ , , . *
pinis volulatus. Verum nunc Lyglag dixeril, A 6 - , , ,
solutut est, fiuem habet, moleiticeque terminm e$t. . Siquidem cum Mercurio et Hercule palsestra prae- ,
gidibug ne minimum quidero habet commercii: , Cotytlonis vero, aliorumque Atticorum Priapeo- ,
Tum aedituus eet; ac si qui alii gunt bujusce , ,
nolae daemones, oroaibus curae ipseest, ipgique . *
omnes. Caeierum poenag quidem ex ipgo nullag * .
aliag sumpserim : gua enim cuique nequilia suffi- * [ .
cicne est poena. Sed cum experientia minime ido- ] ,
neug probatug s i t , qul cum berig philogophig , (48)
viverel, quomm domi manentium infamia vagaiur, .
suam habeat palriam. Nam qui gcorlatorem bunc , superbe Ipto foro volitantem congpexerit, cum , [. corona et unguentig ebrium atque comegganteni, D .], , \
nulloque non libidipig geoera refertum, aique
. "
DION. PETAVIl
(46) \ . Sive de praefectura pnetorii intelhgas, give (le consulatu, quem
cum Stilicone gessit A. 400, Idemque Gaiaae Goiborum duci deditus est ab Arcadio. Socrat., Sozoro., Niceph., qui quidero de tempore levicule a
se invicem discrepant. Nam Sozom. lib. v m , c. 4,
et Nicepbor. Saturninum et Aurelianum consulares
dedilog aiunt. At Socrates Hb. v i , c. 6, debeltatum
cum Gaina refert Siiliconis el Aureliani consulaui.
(47) Tdr Tavpor. Qui consul fuit cum Felice A. 4i8. Socrat. lib. .
(48) . FaUa et abgurda
NOTiE.
le<iio. Quomodo enim manere illura i b i , ubi eot,

modo jubeal, quem paulo pogt. coogtringi el m
navem Imponl praecipil ? Quare omnino comipius
hic locug, in quod ei vetereg codd. dissentiuut.
Unus habel pro , alius
, $ . Quae verba
gtosaemaie esse suspicor. Alii
. Non dubilo qoin gcripseril Synesiug
. Vult enim furciferwm
illam in patriam remillv Atque ita niox . Nisi forlc %
oav^malis.
1361
EPISTOL. KPIST. X X X V I .
1362
cantilenae v i l a consenlaneas canentem, crinien

. \ oaine io Hlius heros iranstulerit. Quamobrem
. vide, quseso, u l i illum nauclero commiUens recia
.
in patriam navigare compellas; haec eniin justius
, illum toleraverit. Sed vinctus i n transiris naviget;
. , minime vero in interiorem navem descendat': alio ,
qui noli mirari si plures ampboras dimidia ex
* . pario inanes reliquerit. Quod si longior sit navi , gatio, vel ad faecem usque odoralura vinum exsor. beat; necnon ad idem faciendum navales socios
,
Inducat. Nam preler csetera cumprimis blandum
scelus e s t , ut ad voluptaies aliis praeeat. Ecquis
; , vero adeo constane est ex mercenariis veotoribus,
. ', qui non hilaritate gestiai, cum perditum illum
' ,
in circumlaiione pocuK restim agentem ac sub . , B sullaniem viderit? Multa et alia scurrililer facit,
[. ],
ad qtue munitum esee nauclerum oporteat. Atqoe
, .
Ulysses quidem, ne voluptaiis illecebris periret,
vioctus eirenum liltora praHergressue eet. At is, ne veclores voluplatis knocinio corrumpat, ai sapiant i l l i , viacietur.
EPISTOLA XXXIH.
.
Philo$opha.
.
Videor jam facere quod ecbo solet; 1 7 9 qoas
*
, , vocea accepi, refero, dum egregium illum Alexandrum apud te praedico.
.
EPISTOLA XXXIV.
'.
Aureliano.
.
*
Nondam divioa provideotia curain Romanorum
, gerit, sed geret aliquando; nec perpetuo domi oiiosi
. manebunt, qui rempublicaro eervare possunt. Sed
[. ]
contuberuali oratori vel ea auctoritas, quse peoes
.
le I I U D C est, ad Id satis est, quo ille opus habet.
Nunc igitur hac quidem solus perfruatur: postea
.
vero altera eliam IUa, una cum nalionibas univerais.
'.
EPISTOLA XXXV.
.
Fratri.

Compendtosissimam ditandi sui viam i n i i l Atha. - nasius. Confligendum eniro esse decrevit sibi cum
,
moribundis, illisque quidquid possot quo jure,
6 . (49) qua injuria faeiendum. Itaque nemo illum lateat
, (50) publicns scriba ad testamentum accersitus, sed
[for. ].
siniul irrumpit.
7 .
EPISTOLA XXXVI.
.
D
Eidem.
, Sexta deciraa meneis Atbyr beatus Castrichu*

hoc ipsam, bealus scilicet, factus est, cum horri.
bile prius visuni intuitus esset, ac Darrasset*'
DION. P E T A Y I I NOTJE.
(49) ar otr . hoc

loco significat. Suidas: . Demostb. contra Anirotion.,
$'
. Ubi male iuterpreg,
,
. Est enim el Demoslheni et Synesio
servus poblicus, id est officialis, et tabularius.
Ileai Demoatb. orai. De (aUa kgat.,
, *
, [L1] ' . Hic etiam^ actaarku est ei tabulariu*, ac perperaui
Uipianus subaudit. Jaro vero Aihauasius isto

eum ocriba publico et Ubulario praesto aderat, ut
teeumenla adulteraret. Quod genus haeredipetamm
perstringit elegaater Petronius: Videbitii, inquit,
oppidum, tanquam in ptttilenlia campo$, in quibu$
nihil aliud *, ni$i cadavera qum lacerantur, aut
eorvi qui laarant. Vide Senec, lib. De ben.
cap. 20.
(50) AJLXa . duabus vocibus
unam ex conjectura, nec absurde, ut opinor, fecissem, et legerera, nm me teterum i n
aliero delerruiseet.
9
4363
SYNESII
EPISTOLA XXXVII.
156i
*.
Any$io.
'.
Joannes, quem quidem ideo quod te amat diligo,

dilficili morbo conflictatus est. Ac non tam molestus ei morbus erat, quam quod sacro abs tuo
capile remotns esset. Nam et nunc eodem bseret
In siatu. Jam terliuin illud molestiorem ci aegritudinem facit. Eienim milite dignum aliquod facinus gestit edere. Quare necessariam istam cessationem iniquo animo patitur.
, , ' ,
. ,
, .
. \ "
. 'Epf
,
.
EPISTOLA XXXVIII.
'.
Aunliano.
'
Divinam tuam aniinam arbitror ad nos ideo esse
demissam, ut commune essel bominum bonuni, et , '
graiiam baberel, qui eos commendarent, qui , jtisla peterent, quod consentaneam naturae luae ,
.
roateriam suppedilent. Non enim 1 8 0 propterea
quod cognatus roeus est Herodes, sed quia jus , * ,
postulat, idcirco tibi adolescentem commendo, qui , (51)
cum clarissimis majoribus nalus s i t , agrosque ,
paternos senatui vectigales jure baereditario acce- , ,
perit, posteaquam dux faclus est, eadem tamen ab (52),
illo, quae ab recens in senatum ascriptis tributa
,
petuntur, duplicem ut funoiionem obeal; alteram ' .
fortunarum suarum, alleram ejus, quem gessit,
magistraiug pomine.
\
EPISTOLA XXXIX.
Fratri.
Trabil me ad te desiderium non minus quam ^

necessitas. Quaero igitur ecquid venientem roe sis (55) [. ] .
exspeclaiurus.
'.
[. ].
Uranio,

Equum ad te dono misi, ad omnem equl virtu
tem in primis a natura factum, quo uteris tu qni * ,
dem in curulibus cerlaoiinibus; uteris et cum
.
venalum prolicisceris, atqnc in bellicis conflicli
.
bus. Sed et cum Libycam ob victoriam triumpba
,
, , bis. Neque eoim scio ulrum potius sit venator,
, . (54)
an in ludis desultorius; poropa3 magis, an bellis
Wtaaeus. Quod ei Nissaeis cquia dcformior esl, D ^ , ,
EPISTOLA X L .
(54) " . Herodes bic patrimanium acceperat senaiui obnoxium : cumque postea
dux facius in senatum allectus esset, alio nomine
appeUabalur,duplexque ab eo pcnsiialio, et publici
fiiuclio muneris exigebatur; ob id Aureliano iltum
coinmendal Synesius. arcipio de dncibtis
rei mitilaris in limilibus degenlibus, qui spectabiles vocali. Nolilia Imp.
(52) " ol rso6ovJoi< lnde colligere licel
oovis senatoribus, hoc est in civilalum consilium
alleciis, munia qiixdam publica obeunda, eumplusque in rempubl. faciendos fuisse. Quare plerumque
supplicii loco erai iater senalores censeri; el Congtanlintis illc liberlalis ecclesiasticaB vindex inler
caelcra beucficia, boc quoque in Cbrislianos iinpenUl u liberarciuur, OJOI
, ) ,
, aii Sozom. lib. , c. 8.
Vide qua* ad cpistolain Juliani 11 aniioiamus.
(53) F.i }7 . In vet. , ex
quo adducius suin u l scriberem.
(54) . Nisaji equi ex Media
sive Armenia celebres, quibns Persarum principes
usi. Slrabo lib. xt. Hierocles in Uippiatr. :
, *
, , , , ,
.
bi Cyreneusos equos inler faudalos coramenmrat. Vitiosa autem in illis verbis posirema b c . 4
, pro quibus
^
gcudi^m putcu
1365
EPISTOLiE. -
EPIST. XLIV.
1566
, - qod tumenti cranio, modicaque circa ilia carne

, , s i i ; non omnia simul equis fortasse Deus , u l i
. neque hominibus , concedit. Tum haud scio non
, Istud ipsum ad eas quas receosui, sin ad pradiclas
. dotcs virtutes illi conferat, quod duris niollia
. rainora sit a nalura sorlitus. Equidctn ossa car' , nibiis ad labores scio durabiliora. Quare vestrates
.
sane equi carne superant, nostrates ossibus.
EPISTOLA X L I .
\
Sodali. ,
.
> ,
,
. *
, ,
.
'.
.
,
. * ,
.

,

. , ,
;
Navem tibi conduxi hominum nobilium, ac majori arle, quam natura navigaotium. Nam CarpaIbiorum ouerarias ratione usas esse ferunt, ut illas
Pba3acum antiquorum, priusquam ad insulam deorum iracundia perveniret
EPISTOLA X L H .
Cledonio.
Cognatus meus injuriam patitur; tu vero 1 8 1 et
amicuses, et judicia sorlitus: eadem animi attentione
mihi pariter ac legibus gratiOcari poteris. Redeat
itaque Aspbalius noster ad jus manciphimque
figlinorum, quod ei super palris leslaroeiitum tua
sententia conflrmet; nec impediat accusatio quojninus ei stattm audientiam iribuas. Quo enim
poiiue tempore jus reddere oportet, quam qao Deo
niaxime aupplicamus ?
EPISTOLA X L I I I .
.
Anastasio.
.
, , ,
Sosenae persuasit aliquis, sive Deus, eive ratio,
, C sive genius, pro condilione locorum aliquid ho . mini suppetere, quo favorera Numinis aut acquirat,
' , aut ab eo excidat. Quare cum infeliciter apud nos
, agcret, patrimonioque prorsus exclusus esset, statuit sibi in Thraciam navigandum, quo illic cum
, .
(55) , foi luoa reconciliarelur. Jani si tibi cum dea ulla
, . nccessiludo est, juvenem ei commenda, uti pecu' . niaruro conGciendarum ratiooem aliquam inveniat.
. Id vero volenti erit facile. Nam et facile Nonni So' sen palris forlunas ad alios translulit. Faciat igi. . tur et Sosenam alieai patris haeredera. lta enim jus
ox injuria fiet.
EPISTOLA XLIV.
Joanni.
" Cum et antea saepe tuis roe temporibus utilem
tibi praebui, ac fortunae difficultalem, qua dicendo,
, ,
qua elaborando subinde pro mea virili parte sub
, ,
levavi: tuoi in praesentia de iis quae tibi evenoruot,
,
videor sententiam roeam ac judicium praeslare de*
,
. ,
bere, quoniam opus ipsum nequeo. Synesium enim
, nequaquara faa est, quandiu gpirat, el potest, noo
.
ouini ralione paratum esse, quo de amicis bene
'.
Vcjdrrn
(56).
(55) Fl . Cornarius legisse videiur. Ego nlhil muio. el promiscue

eodem significatn nonnunquam accipi solent.
(56) Eleganlisslma hsec epislola est, atque omnino
. Joanncs isle, qwem euindem esse arbii r o r de quo epist. 2, parriridii stnpeclus erai, oc-
ciso per insidtas jEmilio fiatre. Hnic ergo snadet

nt crimen aut lual, anl diluat, seque cum universa
coborie tribunali ac judicio sistat, ultroque etiani
sibi, si conscius e s l , poenam ac supplicium arccssat.
1367
SYNESll PTOLEUAIDIS EPISCOPI
fSU
wereatur. Aud igitnr qnae recle apud te dispulan- & .

da mihf videntur. Si dea est fama, uti quidam ex (57) *
noeiris poetis asserit, tu beatum JSmylium inter- , , ,
fecisti, noo ut reipsa parricidium, sed ut consilio *
patraveris; ac barbarum quidem actum inglitueris, ,
ficaxium vero gubornarig ex tuis manipularibua . *
looge crudelissimum. Baec enim faroa testatur : , .
meotiri voro ipsaro nefag est, utpote deam. Sin , ,
est ut nihil dicat Hesiodus, ac multa lemere
profemntur, et boc de te uoum 1 8 2 esi e raultis: *
quod utinam ita gege habeatl minoris enirapecuniae , .
jacturam quam amici facio. Igitur si bujug ipno- , , ' *
ceng criminig male nibilominus audie, infelix t u . ''
quidem es; ipinime taroen injustua; atque utinam * .
,
ne infelix quidem esses! At i n illo jugtiggiroum
merererig odium, In hoc vero misericordiam. Quan- * .
quam ego iia niibi necessitudioe ac familiaritate , , capi posse videor, u i vel illo quidem modo faeium , . *
utiqtie sim dctestaturug, i a i vero nihilominug m i - ! *
seriurng. Egtaatem ejog qul migereatur, opem fer- .
re, quoad potesl, atque Id exeogitare, quanam ra- , . ,
liooeprodesse poggoarbitretur.Quaroobrem ulram- ,
que i n partem tlbl id me par eat coosilii dare, . , quod opilmom judieo. At idem omnino give crimi- , , , nis congcio, give innocenli eonducere videiur. I t a - , [ . ]
que fac legibus le gubjiciag, judicique coromittag , .
ooa com manipalaribug omnibug, gi ei borum cu- ,
raro gerig aliquam. Quod gi coraoiissum abg te fa- , .
cinue est, ora, gopplica, cooleode, nullum procum- ,
beodi fiaem fecilo, donec judicig genteotia tortori . ,
^ J!l..a !
M J M M 4k ^ ~ 1

D A , . _
^
m & * m *mf\^ m ^
^

,

traditug faerig, poenagque
pergolverig.
Percommode
boc libi apud Inferorum judiciacegserit, amice Joan- ,
neg, gi priug oxpiatug decegserig. Nec tu nlhil prae- 6 *
ler verba hanc egse adhortalioaem duxeris, oeque , me tibi illudere putaverio. Ita me gacra pbiloso- . *
phia juvet, liboriquo inauper niei, ut, nigl tu mibi ,
amicissimus foreg, nibil ejusmodi guasurus fuerim, , quod inimicig meig deprecor: atque utinam iiun- .
quam islud illig In aoiinuro veoiat, melius esse ei, *
qui injuriam fecerit, voluntariaa poenag dependere; , .
sed in iis quae iajugto perpetranl, perpetoam *
qaamdam feliciUlcm habeant, ut et longiori tem- , . *
pore gcelerali ainl, e l omoibug illic guppliciig ob- , ,
noxii. Tibi vero ob gingularem amiciiiaro ausim . artana qusdam palefacere : non idem scilicet esge D ^, .
in craggo corpore, alque i n gimulacro idoloque
(58) *.''
poanag luere. Homine quippe fortior Deua egl; ac , ^
divins omnig adraiaistrationie velul ombra sunt , ,
t
DION. PETAVII NOTifi.

(57) . Hesiod. :
V ,
.
(58) . Sumptom
id e fabula Plalonlg x De rep. ubi inter alia
, gonteg aoiiuag irabuol,
. Ideno babei et in Gorgia cojug verba degcribuuiur ab Eusebio x u
prmp. uregoriug Nyg&eous CaUch. orat. c. 8 , non
bio diggimitta [ ] qtuedam affert. Ac Syneaiua
%
quidem de eterno damnalorum gupplicio reete et

ex Cbrisliana regula gonlit cum ait, *
, noa u l Origeaea, ejusqiie
goclatoreg opinati suiit, tain damnatos quain daemoneg pogt longam purgaiionem ad vitaro ac salutero eggo veolnrog. Sane obacura quaedam ac
mioug commoda super hac re disserit Gregorieg
Nyggeuug Orat. catech. cap. 2 6 , pag. 516 ei 517,
ubi Chrisli incarnationem non golum bomioibuo,
aed etiam deceptorilnis eorum daemonibng uiilem
fuigae sigaificat,
iKt
E P I S T O L J : . EPIST. X L I V .
; "
;

,
, ,
, ,
.
.
*
, * , ,
. *
, [, ]
, ,
' , ,

, , .
, ,
, ,
.
, .
,
. " ,

, *
. ;
, ,
, .
1370
human ree. quem in rebaspublicis usum babeut

carniflces, u l legum veluti manus sint, idem unrverae oalure oQkium praestant vindices d i r a . Daemones quidam expiandis sceleribus prsesuni, eaindem in animis hominiim artem eierceuies, quam
in sordidis veslibus fullones instituunt. Quod si quis
vestibus sensus inesset, quid eas demum facturas
arbitraris, cum et calcibus subiguntur, et nitro perfricantur, et omni ratione depecttinlur 7 quatilis
vero cum cruciatibos veteres sordes et insitas penitus maculas elutum iri ? 1 8 3 Nondum boc dico,
plerisque sordes illas tam penitus adhaerescere,
difficile ut exui possint, ac prius corrupte laccratseque difiluant, quam ad nalivura stalum revocari
potuerint. Propterea quod vitium in nalurain
Iraosit, sWe id temporis longinquitas, sive vilil
magnitudo fecerit. Hoc vero modo affecise animae
eorruplionis capaci esse conduceres. Jara vero ut
peccata roaculis ejueiiiodi, quae elui nequeant, proportione respoodeant: anima tamen obsoletae i l l i
vesii, nec lolionero sustinenti, aon perinde eimilis
est; sed com immortaiis sit, pcenas immortalea
luit, quoties hserente penitus ei illutibili noxa se*
met obstringit. At eniro ai i n qua quis deliqueril
vita, i n ea puniatur, uon plane iosituro et inolitum
bunc affectum g e r i t ; eed~recens infectus, ut ita
dicaio, animos, ciio abluitur. Ideo celerrime, quoad
possamus, poena snbeunda est, eic ut hominee,.
aon dxmones carniflces experiamur. Pnelerea
' , ^ quommdaiu aermone celebraturo est, facilequo

persuadeor, eos qui injuriaro acceperiot poenaruna
,
, . arbilros esse, et eae vel produclioren vel breviores.
* , - facere. Idcirco periode est uni ingens aliquod ma~
lum inferre, ac pluribus raediocrem injuriam facere*
, ,
. , Ulciscitur enim invicem unusquisque : et univerais
' , , ia pceoas erogari necesse est. Verum quando a l i [. ] quis ejusmodi est at sanari possil, multum apud
, (59), judicem valel, lanta jam animum antea perpea*
' sum esse, u l ?el apud affectos injuria misericor ; (; ; , diam obtineal. Quaodonam igitur verteiinite eol
, , , beatos ASmylii manee placaliores fuiuros? Equidena
. '', sic exislimo, vel certo potitis mihi persoadeo, sup , , plici oaioi reverenliam baberi, qui i n seipsum
, * - animadverlerU. E i apud nos interdum qai ad pur , - D gandum criroen prodacebatur, boc ipso quod no
*
xam faterelur, seque eupplicio dignum dicerot
.
supplicio est exemplus. At in iis eliam gloriaru
, .
ac velut epuiari, ob qua injusie fccerit, si?e eao
DION. P E T A Y I I NOTJS.
* '
quod at aurum ipni percoclum consumptis sordibus, ac faece o m n i , purum redditur,
ac naturse atiae realituilur, Ua longo cruciatu non
homo, sed mali eliam invenlor remedium asoequiinr, ,
. Capile vero 55 sub
finem, eorum animas qai sine bapiismo ac popniteniia moriui sunl, igne purgari asserii, et adDeum
reverti. ,
, ,
,
,
* ^
,
. Quae aic inlerprelari,
u l ab Origeniaao dogmaie vindicenlur, oon vaide
facile est; el de iis alibi dicetur.
(59) . Notanda
loculio, ' parliculx . Niai,
Dialis .
1571
opos sint, sive corpora, offensiorem eum reddit, " .

qui injuria sit affeclus. Qtionam vero tete vertes, , ?,
posleaquam corpore excesseris, eive violenta a l i - * . .
qua poena, sive alia quavis ralione, cum tu ani- , ,
mam ipsam anima ipsa coram intueberis; neque ad . .
inficiandum futura lingua sit, sed recens adhuc .
sceleris vesligiuin expressmn atque insculptum prae se ferens? Non vertigine tum corripierie? nonbsrebis? Tacmis scilicet atiraheris , ac judicio sisieris t u , et ego pariter, et quemcunque publica
ponniieniia non prius expiaril. Sed constantem esse oportet, forlis ac generoee vir. Talem enim te
esse ctipio, ac voluptates negligendac, 1 8 4 quas per facinus quaesivimus; neque bominum podere
nos dcbet, sed judici confitendum crimen est, et subita poena vindices leniendae furiae. Nam cum nibil
oinnino peccare maximum omnium bonorum esl, tuin ad jusljjUam revocari secundum i n bonis
locum obtinet. Quisquis aiuem longo teropore injuriam faciens poenae expers manet, eum par eet infelicissinitun baberi, qui neque Deo ueque boinini curae sil. Ita enira considerare debes. Impun.tura
esse tam diclu quam audiiu ipso malum quidpiam est. Igitur punitum esse in bonis censebilur. Naro
conlraria coulrariis esse tiibuenda, persuadet ratio.
Equidem si tibi prxsens adessem, nihil ic nc- ,
, cessc foret molestiam banc caperc, ut pudore omni
' *
deposito teipsum deferres; me enira ultro Libi
, , advocattim praeberem, leque ad leges tanquam ad
. , ;
medicos adducerem. Nam elsi forte stultus aliquis
, * ,
diceret, Joannem a Sytiesio accusari, tu taraen rei
ulilitalem intelligcres, a me, ut libi parcerem, ttii- "
que curaro gererew? hanc esse accusandi provin- , ' .
ciam suscepiam, u l , quanium in malis licel, bea- , ,
.
tiori esses in stalu. Atque haec quidem ita demum
, .
facienda censeo, si admissum facinus est; quod
et tui ipsius, et urbis gratia, factum esse mininie
,
velim. Haec enim, cognata caede perpetrala, tota
* . ;
illius parricidii piaculo contaminata videbitur. Sin
tu et manu et animo innocens es; quod utinam ita ,
&U, detestandi quidcm i i suiil qui ca adversus te . ,
. comminiscunhir; ct illos quoque infeiorum illa
manent supplicia ^quoniam nullius periude niores (60), *
Deo eisecrabilcs sunt, ac famigeratoris, qui ex
obecuro vulnus infligit. Nam cum sil ignavissimus, ingentia mala consciscil; ac nescioquod iis inesse , ,
, .
fatum dioilur, ut cinsedi fianl: atque boc ipsum
genus hominum \n illa arte principaium tenere. , ^ ,
Sunl enim aliis in multis callidi a^solertes. Quare .
si quis rumores falsis de rebus spargerc deprehen-
datur, de boc homitic neque tu atnplius inlerroga- , I .
, ;
veris, nec omnino dubitaveris, sed quamlibet fir, , imieet constans esse videatur, audacter hominera
pronuntia semimarem es&e, ac purum putum Co- ,
tylonis asseclam. Tibi vero summa facullag ex iis f) ,
. $
rumoribus dalur convincendae calumnise, 6i te
, ' ,
tuosque judicio permiseris. Ita enim omnium in
conspectum prodieus loquerig : Nonnulli eunt oc- , ,

i-ulli mei calumnialores, qui cum sua jam opiniooe
(64)
damnati sint, latere nibilominus 1 8 5 volunt. Sed
, , .
liiulia lamen eaque peracerba nobis objiciunl, quae
, (),
aliquibus etiam probaturi videnlur: adeo versuli
(60) . Forle
nfvatoo;.' i i l , otc.
(61) . Melins osl /.-
. Nam postoa quasi df nno bominc in gingnlart

loquiiur, , cic.
1
1373
E P I S T O L J E . E P I S T . XLY5.
1574
, sunt, et ad disseminandos rumores instrucii. Tum

, , crimina percenseos, ob quae male aadieris, nuptias
, . - ecilicet, et exsecrandum parricidium, quoniam
, , . spalalum quemdam apud te esse dicunt, qui abe
. , - le subornatus eam ca3dem fecerit: eumdeni iptwm
. sistens, ab judicibus supplex omnique ope conten ' dilo, ne sine quaestione dimitlalur, neve indicta
causa damnelur. Neque enim, ducum oplime (dices
eura alloquens ), tametsi nemo aperte accusalio, , nem hanc inlenderit, ideo libi committendura eet,
- ut non omne quaestiontiro genus adbibeas ad vesti. $* gandara explorandaraque rei verilatem. En ille ipse
, , spatalus est, de quo omnes loquuntur. Hominem
.
tenes; uiere ejus corpore : hunc, * i quid sceleris
- admissum esi, hodie sui pariter ac mei accusato, . B rem oportet fieri. Quod si judex ita te obtesiantem
"* , ' non audiat, boc ipsum satis superque erit nobis
. " boniinibus. Sin el humanum se prabeat, et l u i
, , gralia causam illam velil cognoscere, tum vero ope . rae pretium ertt egregie crimen diluere, et famige*
, ,; ratores illos pudore afficere ac coropesc$re. Nam
, , spataluro istum nequaquam agere delicias oporle . - b i t ; sed ct vincietur, et suspendetur, et latera , , dietur. Miriflci enim ad convincendaro simulalio, , , - nem sunl carniiices; et ungues quidam ab illis
, , excogitati sunt, eadera vi prsediti, quam babcnt
' , , scienlia? proprii syllogisroi. Unde quidquid iis vin , . centibus expressum fuerit, ea cerlissima veritas
, , - est habenda. Hunc si in modum absolutus eris,
, , Q recipies e judicio te victor ac Iriumphans, et lara
.
re ipsa quara opinione bominum, pjirus et inao . cens. Yerum si et ego illa suggessi quae ia rein
,
luam esse videnlur; el Lu nibil borum facies, n i . , que te sisles j u d i c i ; rei quidem veriialera vidil,
novilque juatitja. Prorsus ille Dei cuncta penetraiis
.
oculus et luncLibyam aspexii, et convallem illara, el runiorcm illum seu verum, sive coniictum ; c l
iEoiylii cursura ; quaeque is, ct a quo perpegsiu est ; quid dixeril ipse, quidve audiertl; si quid
aui dixerit, aut audierit. Et boc insuper novil, quamiibet apud Deum innocens sis, et sceleris expers, ut exsecrandum hocce facinus neque faciis, ncque consiliis admiseris; nondura te tamen apud
tios bomines inaocentem 1 8 6 vidcri, quandiu purgatus non eris. Itaque nec dexlraoi lecum j u n gcmus, nec ex eadem roensa vesccmur. Nam /Emylii uilrices furias exhorrescinius, ue coniagionc tua
idem in nobis piaculuni exprinias. Non desunl nobis domesticae labes, ut alienas conciliare uibik
necesse sit.
D
EPISTOLA XLV.
M E '
Olympio.
.
Molesti Ecclesiac sunt alieni quidain bomhies
. nequam; fac illis obsislas : clavus eniui clavo pek6 ' \ilur.
.
EPISTOLA XLVI.
M q \
Anastasio.
.
Nec Amasis quidem probandus, qui ne Polycra " (62), , - lis calamilatibus, quas fuluras providebat, illacry . ' - tnaretur, cavendum sibi pictavil. Verumtamen quod
ei adhuc inlegra feliciiale pcr prxconein renun
,
liavit amicitiam , non obseurc. dcclaravit lacryma, ^.
DION. P E T A V H
(62) Qv& '
NOT^l.
. Vide llcrodot. Thalia.
t37*
1376
luram fuieae se, renuniiationem illam calamius , *,

aniecessisset. Tu , quandia adverea fortaua
. .
aoa fuil nobiscnm porseveraeti. Inde una cum ,
illa recossisli. Sic enim ab iis qui e Tbracia venere,
, .
uuotiatum est, nibil te de nobis sentire, aut loqui
, * .
moderate. Atqui hoc ipsura aoo plane reouotiare
, ,
amicitiam e s t , sed ioimicUiam deiiuniiare. Satis , (> * ,
(uerat (si quidom id erat commiUendum), non me- .
cum dolere; at dolorem afferre insuper, acerbitatem
. omnem euperat; neque vel Amasidis est, vel bo- * .
minis omnino. Yerum tu forailan rebus tais me, ,
liue coaeulueris. Fac igilur quod faciendum e s t : .
taalum ut fortunatus Isiugque facias; dimidium enim mali mibi contigerit, si vel hie ipsis aerumoig
quaa pador, amicie voloptatem conciliem.
y
EPISTOLA XLVIL
Theolimo.
MZ'
.
Ad eorara nuroeram quibus irata Pentapolie est,

Peiram ascribito, bominem ad leges corrampendaa
etoe fuco fallaciaque grassantem. Tametsi ei eum
oderim, qui sic ambiat : tesiis hojus rei Deag est,
et Dioscurides. Sed is homine isto longe impudentior est. Quidquid eniro concupiverii, ubi p r i mum rapuerit, el io aaam potestatem averterit, postroodam judicio permittit. Si aententia judicis vincalur, manu superior eet. Sic igitur f e c i t : Primom
amphoram r a p u i t : idcirco diee illi a qoodaro dicilur. Hic cum eum convicisset, neqae reddidit Hle,
etappariloribusinauper 1 8 7 Terbera comminaius
,
*
, * ,
. '
.
, ' ,
. ,
. *
* * , .
, ,
eet. Cootra quem Indignatione commotus, nec ibi C ,
vitalem mihi esse vitara ratus, abi privati quidam .
maouo babereat legibos poteotiores, feci, u i splen- ,
didissimi bomines decreii aucloritate adducti reipu- * (
fclicsttatai opitulareotur. Si eolro hoc ei processis- , ,
eet, roultoe brevi Petros vidissemus. I n quo clarie- . *
imo viro Martyrio magaam habeo gratiam, qul cum .
ffiaximo hoc oostro caeti doluit, tum omniam fuit ( ,
ope ferenda proinptissimas. Propter q u boni , , . '
aliquid a Deo consequatur. Sed optimum tamen , , ,
arit apud Aathemium rem illam fraudi ei non esee,
oi ab ilto Petras, queroadmodum minatus est, re- ,
peilerit. Sod no hoc contiagat, le eiiam atque . etiaro obleotor, ae per te adoiirabilom illum ae sa- ,
pieQiem T r o i l u m : prohibete importunam illam pe- . ,
elem, ae Iegum adversus leges praesidio 80 confir- D , , *. Ego vero e$ Pentapolie caram gero, et bujue
.
pneterea, ne amico hoininl calamitatem attuleriui. Quemadmodum aotem eycopbanta coercealur, noa
itieum est iaveoire, eed luum potius, vir ad hoacsia omnia excogitanda soleriissime.
EPISTOLA XLYIU.
PyUmenL
Quod ad regiam te cWitalem confera , bene facie.
Tamelsi enim ?el inter Isaurorum montet prospera
fortuna utereris, nihilominus felicitas ip&a propter
locum infeliclor e t l . Mea autom nonnihil privatim
intereet, i n ipsa te regia commodo haberi, ubl
eommoratio accipies, e l dabis littoras, qiue mibl
euat omniura, quae e Tbracla exporlaalur, merces
preCiosiisinMe.
*.
.

. *1
*
. , *
, ,
,
.
EWSTOLiE , EPIST. L
1377
I37S
.EPISTOLA X U X .
Theolimo.
.
Piura e i SimonidU familiaritate comraoda Hiero
, . \ coneecutus est, quam ex Hieronis Simonides. Ac
Deum testor amicitise nostro presidem , neque te
,
beatiorem de magui illius Antheraii familiaritate
, *. pradicavi, quam de lua magnom eomdem A n , t b t n i u m . Hominl eoim poteotate praedito, quse nie ; , , lior eot poasessio, quam amicos, qni sinceris oii
. minimeque fucatis moribus? qualem egoTheoti . (63) mum aovi, mitissimuro, ac Deo charissimum caput.
. , hoc Simonide amplius facis. Naro Simonidee
1 8 8 prelio adduci ee ad disserenduin fate
[]jp. , balur. Hoc ambobus commune esl, quod ot Simonides Hieronem posterie lemporibus commeodavit,
], ' " ,
el Theotimi poelicea beneOcio, quandiu Graeci d u . '
* . - rabunt, Anlbemiue erit omnium litterarum mouiiueniis celeberrimus. Verum res ille quidem Roma [. ] nas amplificel, tu illios nomen atque meraoriain.
, ,
Hoc eiiim poeticae a Deo concessum est, ut gloriam boiniiium famamque dispenset, cujus i n le aplendor
oiuois ac decue redundat.
M#.
N\
.
[. ], , * ,
* .
, .
, * , , '
, *
C
, *
. (64)*
,
.
, . ,
, ,
. ' .
, ,
[. ] .
, ,
.
. .
EPISTOLA L .
FtaiH.
Joannes, aii iste, iEmylinm occidit, alias vero baec
abinimicis ejus, qui rempoblicaro gerunt, conficta
esse dicit. Quamobrem rel qaidem veritateni novit
justiiia, iempugqae deprehendeu Ego vero, quamvis adhuc incerta re, omnes ad uaum dotestandoa
pulo : illum quidem, qaoniam ejusniodi est, u t , l i cet hoc non commiserit, al commissuru certe fuer i t , nec abhorreotem a suis moribus criminationem
sustineat: boe aotem, vel si minime conOoxerinu
quoniam orant conficluri; atque illorum ingenio
consentaneum boc facinus est. Nam cum cujuspiam.
viteralioabhorretabaliqua suspicione, quamlibefc
malti conjarati lestiroonium dicanl, nibilo niagia
probaverinl. Veluti si quis unquaro cioaeduitt ac~
cuset Ajacem, risu oiooium obraalur. Alexaader
vero, ut ciiuodus non esset, at effeminatus e r a t ;
et ad hanccriminationem idoneus. Sisypbura porro
et Ulyesem odi, quod, elsi aliquid vori dicereiit,
ejusmodi lameu essont, ot saepius mentireotur. Ego
vero in hac ipsa mea calamitate suot fortuoaiieoV
DION. PETAYII NOTiE.

(63) . Simomdis
cuin Hierone familiarilas celebris fuit. Xenopli.,
Hieron., Plai. epist. 2. Uliberalitas' notata apud
Alhen. 14 : '
, etc.
(64) fcttv . Obscurus et perplexus locus, quem lmplicatiorem
reddil recens iila ediiio. In uno vet. legilur, levi discrimine, sed qaod magnam buic loco
lucem afferat. Sic enioi inlelligimus , non ad
referendum, sed de persona accipiendum
csse; ita tamen ut interrogaodi nota adjicialur,
boc seoau: Elenim ostne alicujus vita a suspicione
criminie alieoa 7 Quod si minus boc cuiquam arr i e e r i t , videat ecuuid rectius addenda sil particula
, hoc modo, , eic. Auclori enim
oa nieno eat : odisse se faiuigoraioros, quod eisi
9
criroen illud commenti non sint, a l c|iiiiedii galteao

B u n l , utidipaum libenter fuerintconflcUiri.
, id est, favetque ipse illis conalus,
et bene succedit, proplerea quod Joannis indoleo ei
criminalioni pateat. Wara quorum v i u a b aliqua suspicione aliena est, ue iis quidem oni cum ipsis
criminis partictpes iuerint, fldes babeahtr. Sic
ego de bujus loci senieatia constituo. | L.111 "|
Anlea quidem verba luec,
, eic ialerpretabar: Estque istud crimiiua
genus eorum natura consenuneum; sed
mlfai podteriora videbantur. Porro ad hunc
locum facit oonnino elegans Ciceronia aeateotia
Orat. pro Rosc. Com.: iVonne, ait, tu ignU f aqmam
conjeclu eonlinuo mtinguitur, e l refrigeratur, sic
($ fatturn crimen in purit$imam ca$ti$tiwam
vitam couatum toO> eoneidii
1370
13%
rnus,dumid geous ininitais atque amicis careo. 1- '.. &.

' ,
terclusum n i i h i sit cutn omnibus c o i m i i e r c i u m ; ncc
| * \
sit cuio i s t o r u m ullo cominune quid<|iiain. Peregri \ * ' *
nus inter peregrinos degam. Mores ipsi nos ai.te,
, .
quam locus, separarunt. Equideiu Cyrenes i l l u s i i e
\ >
Solum dcploro qiif>d Carneadrc olim habebaui, c t
.
A r l s l i p p i ; nuiic Joannes c t J u l i i , q i i i b n s c u m o p . " '
portune non vivcns , opportuiie peregriuor. A t l u
, rane scribito quidem ad me ulla de re q u x i l l i c g , ,
ritur, nec eos q u i l i t c m habent coiuraeudalo. Non
enim amplius nie ctiiqiiani eorum i r a d i d e r i i n . P r o - , * , ^
fecto enini infclicissinius foretti, si cbarissimse patriae bonis carerem, 1 8 9 conlroversiarum vero ac
.
t
negoliortirn parliceps essem, qtia? me ab o l i o revocarent pliilosopliiae; et c u m paupcrtalem ex cessa.

tione, latiquam l u c r u i n , a d a m a i i m , gratis alienis coiumodis servirem.
El>lSiOLALI.
Eidem
'.
.
" ,
* cieutcs, q u a n l u n i ad b i b c n d t i m et aquaiidiini n e , \ (ccsse fuit (fonles enim p u r i e l suavissinii lalicis
\ ' [)-. ]
i n ipsum l i l t u s e r u u i p u n i ) , Carpatbiis profeclionem
, \ ),
urgenlibus, rursus i n a l l u m cvecti sumus. Cuin
, .
aulem venlo u t e r e m u r moderalo a l i o q u i , scd ad
, ' \, \ ,
puppim perpeluo spiranie, ncc r n u l l u i n q u o l i b c t
* ,
die spatii confecturos nos esse p u l a r c m u s , q u a n . \
tiini satis esset, imprudentes coiifecimus. Q u i n l o
,
inde die facera eminus conspicati, quaui e t u r r i

appellenlibus nauiis i n s i g n u m e r i g u n t , dicto c i l i u s . ,
cxscendenles i n insula Pbaro f u i m u s . lnsula ipsa
\ , , ' ,
slerilis est, qua neque nativx silva: quidquam, neque frugis est, scd salis dunlaxat aliquanlnluin.
EPISTOLA L I I .
C
'.
Phyconte diluculo solvenlcs, sub vesperam ad
E r y l l i n e s i i i u m a p p u l i m i i s ; u b i t a i u u l u m tnone fa-
Eidem.
Venire nescio quis Albenis dicitur crepidarum

inatitor; de quo mibi viderls anno supcriore
perlusa ilia calceameuta
cocmisse. Nunc vcro
aiunt illum ampliorem insliluram aggredi, Aiticas
slolas comportaiitem, el Iberislra libi et roibi ad
aeelivum anni tempus accommodala. Quare priusquam oinnia vendiderit, aul qua? exquisiiioris erunt
operis (qui enim prhni inciduut, non posterioribus, sed sibi utique consulere volunt), hospitcm ad
tevocalo, mibique tres aui quatuor vestes etnilo.
Omnino quidquid in pretium persolveris, cuiu fenorc libi a me rcpcndelur.
EPISTOLA L l l l .
" '
, ' \
. \
, ' (
\
. \
, ( , , *
),
,
. , '
.
.
.
Eidem.
Epistolarum prolixiias argumento est eum a quo D *

perieruntur alienum esse. Ca?teruin praoclarus
. ' |
Acacius eadeo) quidem novit, quac ego; plura au , \ ,
tem, quam quae noverit, dicet: pariiui quia sumnio
, \
le ataore prosequilur : partiui 1 9 0 q*'ia lingtiam
. "
habet res ipsas superanleni. Ideo hanc episiolam
, . ' magis salulandi l u i officio, ac legi, quamnccessilaii \ ^ [> ],
Iribui. Hoc vero habeal bonoris epistola, ut de * ^ , *^
Itlio Oioscurio quemadraoriitm recle se babeat, ac
, % qiiemadmoiium Jegal, ct libris sil dedilus, rcnun- . lielr. Nos aulem fratruia illi turbam dedimus, He- ,
- EPIST. LYI.
EPISTOUE.
38
. , j sychio ntasculorum fralrum par adjungcnles. Quos

ulinam bcalos cssc vclil Deus, luiii sui ipsormn
, , ,
gralia, tuiu frali uin el parcnlum faiuilix, c l rcliqu:
.
gencris, ac civitatum palriariiin.
'.
EPISTOLA LIV.
Eidem.
.
* , ,
, ,
" .

, .
.
,
,
[. .]

\ * ,
. , ' , ^ , ' .
[. ],
.
Plerique apud nos lom privaii quani saccrdolcs,

somnia qwrdam coinminisccnlcs, qtias ipsi rcvclationcs appellanl, vigilanli milti malum allaturi v i deulur, nisi propedicm sacras Atlicnas pervenire
contigcrit. Quoties igitur in Piraicum
navarcbam
incidcris, ad nos scribito. Illic cnim tuas lideras

accipicnius. sohiui autein cx ca prolcclionc id
ulilitatis consoquar,
;
quod prxscnlibus mc nialis
exsolvam : scd quod deinccps i;on amplius iliinc

vcnicnlcs cruditionis nomine vciierabor. Qui cutn
nibil a morlalibus nobis discrepcut, baud
quanlum
sane
ad Aristotelis Plalonisve intelligenliam
a i l i n e l , nihilominus inlcr nos, pcrindc alquc inler

inulos soiuidei, v c r s a n l u r : pro eo quod Acadcmiam
ei Lyeaeuin vidcrinl, et variam illam P o r l i c u m ,
ubi Zcno pbilosupbabatur:
qua? nunc varia esse
dtslilit. Procunsul cniin asscrcs ademil. ludc ob

sapicnliaui arroganliorcs cos essc probibuil.
'.
EPISTOLA LV.
Eidem.
.
Comniodiim nulculcm solvcras cum cgo nmlas
. - [ ad Zcpbyrium liuus a d m o v i c u i n q u e e vcbiculo
, , dcscciulcrcin, vclum jam libi sublatum eral, ct ad
. ' - puppim venlus spirabal. Vcrum oculi, quoad peitingerc poleram, suni vos conscculas. inultaquc
,
pro charissima mdii anima venlis coliocutus suin,
,
navcm i l l i s eam comniendans, cui preiiosissinwiu
, .
mibi onus coricrcduum crat. A i illi (neQue eiiim
( ),
pulchroruni aiuors cxpcrtes sunl) vcctioncui ac r c .
, . vcoiioneiu tuain mibi sunt polhcili. E l ii quldem
, - boni ciiiu smt dxmoucs, iimiquam fidcm suaiu
, . fcfcllcrinl. T u vcro qucinadmodum 1 9 1 h i i e
illuc irajiciens illos prccatus c s , i l a , buc illinc r e .
diturus precarc. T u n c cniin
multo libi libcmiu
adcrunl.
(7'.
EPISTOLA LVI/
Eidem.
.
, \ , ,
,
, .
,
.
- * , ^.
, ^ ,
, .
Injuriam facis, dmnuro sacrumque caput, qni

cum simplicein animum,
caplu
facileni,
ct
cousuctudioe
ipsa
in mirificum lui ac fratris fili;c
amorcm itnpuloris, eum lamcu abs te et fralris (ilia

eejunxeris. Alqiti
cum ram
intucrer, duplex ob
oculos imago versabatur, mibique io puclta patrutts

illius adesse videbalur. Nunc auteai quidquid amicum erat, abiil penitus, alque ego naluram intcrdura meam accuso, quod ad injuriam accipicnda.n
immoderale
proclivis esse videalur. Quod st qua
pbilosophiae ulilitas cst, in virilein me statum con

tirmabo, rigidiorcmquc mc de c c l c r o ac conlumaciorcm cxpcricmini.
1583
SVNESIl PTOLEMAIDIS EPISCOPl
1384
EPISTOLA L V I I .
NZ' (65).
Advertus Andronieum.
.
Qu in mondo sunt mtleflcae virtutef, etiamti
,
ex U8U divina provideotiae einl, cum ab illi poenas *
repetaot qui eas commiserinl, sunt ilbe laroen oi * invisae Ueo et exsecrabilee. SuscUabo ttism, inquit, '. c , , c * *
gentem adversum vot, a qua baec et illa paiiemioi; . ,
ac landem illos ipsog, quos tanquam milites armat, , , ,
, >
punilurum se esse d i c i t ; quoniam cum in suam
vos potestatem accepisseot, non sunt miserti, ne- . [. ] . ,
que bumaniter iractarunl. Etenim sacra ip&a verba
inemoria non teoeo : cerlo autem asseveraverhn .
alicubi ia sacris Voluminibus Deum ha?c loqucn- , .
lem i n d w i . Neque vero ita cum dixissel, aliter ,
.
rcipaa gessil. Quippe Babylonius rex Jerosolymo
rum evertit urbem, ac genlem ipsam io senritutem * redegil. io ipse non multo post furore correptue ,
est, divinaque animadversione factum ut illius , . ;
urbs vastilale ac solitudine damnaretur; adeo u l
urbom ouquain in eo fuisse loco Sncrodibile vide- * ,
retur. Ecquidergo sciscilari d6 Deo buncin mo- , * dirni noe audebimus? Quid l u bomines adversu* , ,
delinquentes l u i ultores excitas: iidera poalquam ; *
diviiMR voluntati luse operam navaverint, iisque ; 80 carniflces praebuerint, ad quoe miUuntar; cum ,
ii opers suae merccdem ac graiiam rependereopor- * , *
leret, tuoc ?el maximepuiiiunlor? An et Ule nobia ,
ad respondendam hoic interrogationi iata sugges- * *
, ail 7 Cuai bic ?iolaU divina 1 9 2 8 bomines
mala pervenissent: i n malorum vero genere priu- Q . , , ,
cipaium leneot, quae malefica gunt; haec enim na ,
iune quadam abundantia efflciendi vira habent : , (66)
postquam igitur mala seuiel exstiterunt, divinae , .
oapieotiae, et virlutis, et faculiatis fuisse, non modo .
bonum facere : natura eoiro, ut ila loquar, haec ,
Dei est, velut ignis calefacere, vel lucere lucie: sed . ,
illud imprimis, per mala ipsa, quae a noonullie

xcogitaia fuerint, bonum aliquem, el commedum * *
flnem efficere, et utiliter bis uti quas mala videan* * ,
tur. Esl enim solertis hoc sapientiae, vel malts ipsis . * ,
opporiune u l i posse. Quoliee itaque pasnarum .
exactoribus indigel, interduro locustarum agmini , * *
pnefeclis daemooibue uletur; noiinunquam iis, .
quorum munuf eet pestileniia; alias barbara a l i - , , qua nationo; alias nefario priocipe : et, ut uno D . ,
verbo dicam, publicis velut adminietris, naturis,
.
qux ad malefaciendum idoneae sunt. Nibilomious
. ,
B
l e
i n
D10N.PETAVII
(65) In quibusdam codicibus baee inler epistolas
censelur, sed post easdem iuter
ftic enim appellare solet declamaliones quasdam.
Neqne revera epislola e s t ; sed, qiiod ad eequoiiliuin iatellectuai conferat,et in vulgatis edilioaibus,
ataiie i n mss. plerisque Btium inler illas locum
balieat, nibil immutaredocrevirous. Caeterum AndronicuR iste Beroniceneia Peniapoli pnefectus, c u m
celerate multa ei impie in Deum aique bomiaes
inoliretur, coaclo Ptolemaide c o n c i l i o , a fideiium
communione de episeoporura seatenlia rejerlus esl.
xlabila igitur b*c iovccliva eat post concilii deitre-
turo, quod sequeoe ad episcopos episiola eontirtoi.

(66) *AJJA xaxtiro ,
.August. Dectvit., cap. i : Multa enimjiunl malis ootaemeontra voluntatem Dei; ud tanlot e*t ille taptexl\ce tanttrque virtutit, ul in eot exitus, tive jme$, axo$
bonog etjuslostptepratchitt
tendani omnin qua ooluntatiejusvidenlur adversa. PlolinusapudTbeoUor.
DecmrandisGrmc:
, * , ,
* ,
. Vide Pbiloiiem
apud Eaaeb. lio. De preparat., pag. 233
m9
EPISTOUE. - EPIST. LVH.
^ '^ -w , lamen eas odio pfoftequitar, qtiod ad i d idoae

XffX reperiantur. ciihu caUroitatuin ia&lruaienia
. * . iuoltiiir Dene, sed suapte sponte ad boc officiuni
, . accotmnodala in pronipln liabet. E l quortiam tu ad
(67} . i d idoneus redditus es, hoc ipstim est, quod le a
, , - Deo penilus abscindit. Ita vas aliud inhonoraiuin,
aliud pretiosuni et esl, el esoe crcdhur. Unumquod .
que enim ex eo usu, quem praeslai, dijudicaUir
, .
, , Exempli gratia, utensa sacrum oei aliquid, per quam
, - Deus honoratur atmcorum bospitumve prcsea.
, , - Hinc Abrahamum illa in bospiles bumaniUs Dei
, convivatorem reddidit. At flagellum e cooirario deto . standum est; nam irae ministrat, et nonnunquam qui
( , * , eo ususeslpoeuileutia duciiur.Sed eoruiii,qui paoaa
. subjieiuntur, curam babcl Deus. Non enim profecto.
. non iJlude\iguumest,divina provideiilia dignumba [. ] (68) - beri, et perpessione poenx ab scelenbus repurgari.
Yeruin poenarum adminislrainattirae a Deo suni pror . * , , , '
, , 5U8 averwe. Eteniiu qaod de&irueadi vim babei, cou. , ditori baud dubie repugnat. Sed nec ita eet aflecius
. , * aoimo viadex, sive daemon, sive bomo, quasi nionut
hoc Deo p r a s i e l ; sed nalurae improbitati oerviens
. , * - communescalarailales persequiiur. Noa igiturquo. , aiam, verbi causa, aerumnis conflictari civittteui
. oporiebat, tua esi voro id operaperfeclum; ideo me ,
riias poenae effugies. Alioqui eadem defensiono et Ju~
, . das uli poleral. Oportebai eniuo pro peccalisomniuia
, in crucem lolli Cbristuoi Dominura. Sed oporlebal
, qaideia, iaqaii, 1 9 3 V<* oaiemei , per qoem islud
, fil; et, Bonum esset huic homini, non *atu$ .
..
- .
- i \
-
*
. . i . .
_.r..
-
\
*
_ v _ . C Quaniobreia,
.. - .
~..:~~*
-
: polerat,
J :
quod qiridem
videri
prodi
* ' (69) tionem illius suspendiato est consecuium ; quod

* aaieni videri non potesl, nemo cogiiaiione comprebendere poeeit. Neque enim Id aniiuus houiinuni
[. ] '
. capere potesl, prodilori Ckristi quanta sint sup * . plicia cooitilula. Hoc enim, quod fato ac necos , , sitati, qnateniis accidero oporlebal, iniaiatralum
' s i l , noa babel probabilem excusalionero. Uaam . , obrem lam Auourianos, quam Andronicuin, pro oo
; quod ia nos commisorunl, par est dignas pocnas
' ; ' exsolvere. Nam el tocuslaua, qu*o fruget noalraa
, vastavei-al, quaeque ad culmen usqtte s^geles
, slirpcs ad corticem adederat, depressor venluo attoiions, medium in mare praecipitavk. Atque u l ei
. ,
#
. , D plagae auetrum Deus opposuil, eic adversus Aueu . - rianos aliquis jam ab eo dux electae est; qoi uii
, ' ,
nam iipbis oinnium , qui nnquam ab eo subniisei
, sunl, ducum rettgiosiisiinus s i l ac juetisoimaft I
4
Matlb. ,-24.
ibid.
DION. PETAYIl NOTiE.
45 Deplaga grandinis: , ,
, , .
Jam quos peccante$ Deu$ arauit, hot eliam nut\p
(68) . quod
Diligii, et patrio vult emenaare flagello:
alltra leciio disphcerel, quae babel, sed
' Meque hih polma tociet, quam eongreget iltis, etc. quod illaia qualuor mse. vidoraiu, reacripsi
.
Idem Prosper 4n psal. cxvn ad hseo : Castigam
(60) ' . AusnrianoruiD mecasliaavii me Domiuui: > Scepe filio* suo pater~
(amilias per nequittimos sertos emendari jubei, cun% minit el alibi. u i in de Cyrene, ad quaio
itlis hcereditatem^ his compedes pricpanl. iS;u. oral. de iis ageuius.
. (67)
De Provid.:
. Prosper Aquil.
P i t a o L . Ga. L X V I .
ISSS
Uiinam hunc miki aliquaado fas sil, ob reporiatum .

de illia triumpbum , praedicaxe bcatum t Beatus
\
aatm, a i t , relribuet retributionem ipi. Bealu*
,
allidet infantes eorum ad peiram . Quaenam ergo Undem pernicies Andronfcum proviacie peteni alque exitium exspectat? Quaenam digna malefica aninia poeua esse poterit? Mihi e o i n
plagis omnibos, quibus vindex Deus peocata nostra persecutas est, longe alrocior esse t i d d o r
Andronicus. Nam pneter communes acerbiiales, is prsecipuum mihi csl ac peculiare roalura. Per
t u m tentator id moliiur, u l aliaris munus defogiara. Sed mibi altius paulo repetenda oraiio esl
at iis * qua comperia vobis s u n i , addens ea, quac non omnibus sunt cogaita , ea ordine vobis exponam quse niihi contigerunl. Etenim ad i l l a , quae postea dicturus sum, Intelligcnda, optimum e r i l
vo ista a me prius accepisse.
l l i b i jaio inde ab ineunle selale stalui, divinum
,
quoddam esse bonum, otium vivendique faciliia * ',
lein; idquod divinisingeniisconvenire quidamdixit: ' ,
idquc eeae, mentem alere, ac Deo copciliare illum,
,
qui eam possideat, et ea perfruatur. Quaecunque
.
ergo pueris inesse, aui usuvenire solenl, minimum
, ,
ego eorum pariiceps fui, ut et eorura, qu in ado- , .
leecentulis, et quaeinjuvenibus cernunlur. Gumque , jam vi/ilem selaiem attigissem, 1 9 4 ' " paerulo, * '
quaolum spectal ad quietem ei vilae traoquillita- ,
lem ditcrepavi; sed perinde ut in festiva aliqua
.
celebriute aetalem exigens, pacatum ac nullis per-

PG066

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PG066

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DOES NOT CiRCULAlt'

B I B U O T B E C A UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA

1 SS. PATRII, DOGTORll, SCRIPTORHQH ECCLESIVSTICOUIM,

QUi AB MYO APOSTOHCO AD ATATBM

DI8TINGUBNTIBUS 8UBJECTAMQUB MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;

EX QUO LECTORI COMPERIRE S I T OBVIUM QUINAM PATBEB E T

1N QUIBCS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUU LIBRORUM SCRIPTURjE VER8U8

81MILIS, PRETll EXIGUITAS, PRJCSERTWQUE 18 COLLECTIO, UNA, IfETHODlCA CHRONOLOGICA,

SYNESIUS EPISC, THEODORUS MOPSUESTENUS, S. ARSENIUS.

W VIA DICTA VAMBOISE,

JED1TORE INTERPRETE DIONYSIO PETAVIO,

0C&IPTA VEfc 8CBIPTORUM FBAGMBNTA

EXCDDKBATUR E T V E N I T APDD J.-P. M I G N E E D I T O R E M

SYNESIUS EPISCOPUS PTOLEMAIDIS.

(Hals, sumpiibus librari* Orpbanolroptael MDGCCIXXVf.)

OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO

COMMENTATIO HISTORICA ET THEOLOGICA

infra laudabo. J . Christoph. Meisneri D t u . de

losia in K o l h r i i ad Lambecii Comment. de bibL

> THEODORf HOPSUESTENI VITA SCR4PT1S.

jure tribuantur mihi nondum satis constat. Haud

OTTONIS FRID. FRITSCHE COMMENTATIO

moiiacbun, qui iri Auliocbise vicinia versabantur,

erudilione. ?ero graviut onus jnvenilit Theodori

p ( probaia est et antea probaia esset, aisi

(a) Cf. Socr. I . I . ; Soz. 1. 1.

42, sed unani lantum commemorat riesvch. I . I . ,

DE THEODORl MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS.

leque miserrimum arbilrari, sed majus quid re-

gie magisque ad Diodoreara interpretandi ralionem

0TTON1S FRIB. FRITZSCHE

leclione IV (v. Thik), Y. S. R., Godex apocrypb.

DE THEODORI MOPSUESTENi VITA ET SCRIPTIS.

(Oputc. iheol. Lips. 4792, p. 430 sq.), J . Geor|.

pauca tantum eorum iragmenia roliqua facta sunu,

() Pauca lantumde iisnoiinulli scriptoresvetercs

soiam Ebediesti, ep. Sobensis, Nestorianus ( f a.

(6) Joan. ap. Fac. u , 2, cupide Tbeodortim contra

OTTOKISriUD. FRITXSCHE COWENTATlfr

t u hsereiicortttn iranscribere aasi sant, quae cum

Gon*tal Nesiorlanos plerosque libros Theodori,

ecclesiaslica doclrin conciliari poaee ftderenlur

ed. afc Abrabamo Echellensi. Rom. 1653. mralto

DE THEOOORI MOP8UESTEN1 TITA ET SCRIPTIS.

DB DuOBuS TllBODOai LIBRIS AKGUMBNTl

legoristas, Origenem praecipoe, refelltt. Idem enim

OTTONIS FRID. FRITZSGHE COMMENTATIO

(a) Sed tomorum, quos Ebediesu commentariis

ti catenis Patrum. Lips. 4707, 8, p. 658), in pluribus bibiiolhecis fnistra quasivi.

DE THEODOHI MOPSUESTENl VITA ET SCttlPTlS'

(e) Leoiit. 1. c , p. 6 8 7 : t Jnscriplionee hymnoruiu et psalnioriiin et canticorui penitus ejecit.

OTTONIS FRID. FRITZSGHE COMMENTATIO

buas. Alios hUtoricos appellare placet, quorum - . 1. 1., . 265); LXf (

( ) Cf. Cord. Gat. I I , p. 205.

DE TUEODORI MOPSUESTEiM VITA ET SCRlPTtf.

DOB poteil. Saoe quidera audax erat. Quis vero au- , *

OTTONIS FRID. FRITZSCBE COMIf E3TATI0

feris dlstinxit, qioraut primus, Phoiio tesie, septem

opUme illtiftlrabat, nec mirum, quod in reprclien

DE THEODORI HOPSUESTENl SCRIPTIS.

(a) Quae p . 67 de Geo. i , 26, 32, Tbeod. le*

cbns cnm calena. De bac Catena Morell. 1.1., p. 3 0 :

OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO

(a) Quae in Zepnyri Cat. Theo. p. 209, 225, in D> Franc.